TÜRKÇE PARAGRAFIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

ÖZET

Paragrafın Yapısı ve Özellikleri

Paragrafın Yapısı
Bir anlatım birimi olan paragrafın kendine özgü bir yapısı vardır. Bu yapı, aynı anlam
etrafında toplanmış, biçimce de birbirine bağlanan cümlelerden meydana gelir. Bir başka
deyişle, aynı konudan bahseden ve kendi içinde anlamsal bir bütünlüğü olan cümlelerin bir
araya gelmesiyle paragraf oluşur. Bu cümleler bir yargıyı birbirlerine bağlı olarak anlatır. Bu
yapıda önemli olan, cümlelerin sayısından çok, aynı anlamı ifade etmesi ve aynı düşünceyi
işlemesidir.
İyi bir paragrafta her cümle kendinden önceki cümlenin devamı, kendinden sonra gelen
cümlenin ise hazırlayıcısıdır. Bunu sağlayabilmenin en önemli koşulu, cümleler arasında dil
ve anlatım ilişkisini sağlamaktır. Çünkü bu olmadan cümleler arasında ilgi oluşturulamaz.
Paragrafı oluşturan cümlelerin her birisinin kendine özgü yeri vardır. Bir paragrafın ilk cümlesi
ile son cümlesi aynı özellikleri taşımaz.

Paragraf giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç bölümden oluşur:

1. Giriş Bölümü
Genelde tek cümleden oluşan giriş bölümünde, parçada anlatılacak konu verilir. Giriş cümlesi
bağımsızdır. Diğer cümleler giriş cümlesine biçimce ve anlamca bağlıdır. Kendisinden önce
bir cümle varmış gibi bir izlenim uyandırmamalıdır. Buna göre giriş cümlesinde, sanki giriş
cümlesinden önce başka bir cümle varmış hissini verebilecek olan “ise, bu yüzden, bundan
dolayı, kaldı ki, ama, fakat, oysa, çünkü, bunun için vb. gibi” ifadeler bulunmamalıdır.
Örnek:
“Bundan dolayı yapılan araştırmalar sonuçsuz kalmakta.”

Bu cümle paragrafın giriş cümlesi olamaz. Çünkü bu cümlede geçen “bundan dolayı”
ifadesinden, araştırmaların neden sonuçsuz kaldığını bir önceki cümlede ifade ettiği
anlamı çıkmaktadır.

2. Gelişme Bölümü
Bu bölüm, bağımsız bir cümle özelliğinden çok, kendinden önceki düşüncenin devamı
özelliğini taşımaktadır. Çünkü gelişme paragrafında girişte verilen duygu ya da düşünce daha
anlaşılır hâle getirilir. Gelişme bölümünde, anlatım teknikleri ve düşünceyi geliştirme
yollarından paragrafın diğer bölümlerine göre daha çok yararlanılır. Bu bölümü oluşturan

1/3
TÜRKÇE PARAGRAFIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

ÖZET

cümleler, dil ve anlatım bakımından hem kendinden önceki hem de kendinden sonraki
cümlelerle bağlantılıdır.

3. Sonuç Bölümü
Sonuç bölümü, paragrafta anlatılan düşüncelerin sonlandırıldığı bölümdür. Bu bölümde,
parçada işlenen düşünceler kısaca özetlenir. Özetlendiği ve bir sonuca gidildiği için de bu
bölümde yer yer “sonuç olarak, kısacası, böylece, öyleyse vb. gibi.” özet niteliği taşıyan
bağlayıcı sözcüklere yer verilir. Sonuç bölümünde bazen paragrafın ana düşüncesi de
verilebilir.
Örnek:
“Sonuç olarak sinemamız son yıllarda büyük bir ivme kazanmıştır.”

Bu cümle paragrafın sonuç cümlesi olabilir. Çünkü “sonuç olarak” ifadesinden artık
düşüncelerin bir sonuca bağlanacağını anlamaktayız.

Düşüncenin Akışını Bozan Cümle

Her paragrafta bir konu işlenir. Farklı düşünceler ya da düşüncenin farklı bir yönü, farklı
paragraflarda ele alınır. Paragrafın içindeki cümleler bir yapbozun parçalarına benzer. Bu
parçaları (yani cümleleri) doğru bir şekilde birleştirirsek yapbozu (yani paragrafı) ortaya
çıkarmış oluruz. Paragrafta kendinden önceki ve sonraki cümleyle ve genel olarak paragrafla
anlamsal bir bütünlüğü olmayan cümleler, paragrafın akışını bozmaktadır.

Paragrafın Özellikleri
Paragraf, duygu, düşünce, olay ya da durumların anlatıldığı bir metindir. Paragrafta yazarın
amacı, okura bir mesaj iletmektir. Okura iletilen bu mesajın etkili bir şekilde aktarılması
gerekmektedir. Bunun için yazarın “duruluk, açıklık, akıcılık, yalınlık ve tutarlılık” gibi bazı
özelliklere dikkat etmesi gerekir.

Duruluk
Duruluk, paragrafta gereksiz ifadelere yer verilmemesidir. Durulukta amaç, düşünceleri
olabildiğince az sözcükle anlatmak ve gereksiz yere cümleleri uzatmamaktır. Durulukta süs
ve özentiden kaçınılır, bağlayıcı ögeler titiz bir şekilde kullanılır, edat ve bağlaçlar yerli
yerinde kullanılır, aynı anlama gelen sözcükler yan yana kullanılmaz.

2/3
TÜRKÇE PARAGRAFIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

ÖZET

Açıklık
Açıklık, kısaca paragrafın kolay anlaşılır olmasıdır. Paragrafı oluşturan cümlelerin hiçbir
şüpheye yer vermeyecek şekilde anlaşılır olması gerekir. Bunun için yazar parçada okurun
anlamını bilmediği yabancı sözcüklere yer vermemeli, terim kullandığında bu terim mutlaka
açıklanmalıdır.

Akıcılık
Akıcılık, bir metnin kolay ve istekli bir şekilde okunmasıdır. Yazar akıcılığı sağlamak için
okurken kulağa hoş gelmeyen ve okunuşu zorlaştıracak kelimeleri kullanmaktan
kaçınmalıdır.

Yalınlık
Yalınlık, düşünceleri gereksiz süslemelerden, özentili ifadelerden ve basmakalıp
söyleyişlerden uzak bir şekilde anlatmadır. Yalın bir anlatımda düşünceler gereksiz yere
uzatılmaz.

Tutarlılık
Tutarlılık, düşüncelerin aralarında herhangi bir çelişki olmadan birbirine uyumlu bir şekilde
anlatılmasıdır. İyi bir anlatımda paragrafı oluşturan cümleler birbirini desteklemeli, düşünceyi
anlaşılır hâle getirmelidir.

3/3