Liber Mesuesi Art Pamor 7

Iriana Papamihali
Libër mësuesi
për tekstin shkollor
ART PAMOR 7
Shtëpia botuese Albas

Botues:
Latif AJRULLAI
Rita PETRO
Redaktore përgjegjëse:
Sevi Lami
Arti grafik:
Ela LUMANI
© Albas, 2016
Shtypur në shtypshkronjën: DEAPRINT
Shtëpia botuese Albas

Në Tiranë: Rr. “Budi”, pall. “Clasic Construction”, zyra nr. 2
Tel/Fax. ++355 4 2379184
e-mail: albas_tr@yahoo.com
Në Tetovë: “Rr. e Ilindenit”, nr. 105
Tel: ++ 044 344047
e-mail: albas_te@yahoo.com
Në Prishtinë: Rr. “Eqrem Çabej”, nr. 121
Tel: ++ 038 545139
e-mail: albas_pr@yahoo.com
PËRMBAJTJA
Vijat 10
Peizazh me lloje të ndryshme vijash (Veprimtari) 12
Forma dypërmasore 13
Ngjyra 15
Tekstura 17
Vëllimi 18
Hapësira 20
Krijojmë emrin tonë me perspektivë (Veprimtari) 22
Harmonia 24
Ritmi në natyrë ose në jetën e përditshme (Poster) 26
Vizatimi 27
Piktura 28
Kolazhi 30
Stampimi 32
Monotipi 34
Fotografia 36
Ekspozitë fotografike 39
Dizajni grafik dhe prezantimi 40
Tregim i ilustruar (Projekt) 44
Skulptura 49
Modelimi me baltë, plastelinë, karta pesta 52
Gdhendja mbi materiale të buta 55
Derdhja 58
Konstruksioni 60
Histori arti 63
Parahistoria, antikiteti, mesjeta 65
Rilindja, baroku, klasicizmi, romantizmi 69
Lëvizjet moderne 73
Vizitë në studion e një artisti 77
Vizitë në muze, galeri etj 78
Media 79
Libër mësuesi për tekstin “Art pamor 7”
ART PAMOR
KLASA 7
1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit

Nxënësi/ja:
• krijon personalitetin e vet dhe është aktiv në veprimtaritë artistike;
• kupton drejt mesazhet që i adresohen;
• shprehet qartë me anë të simboleve, shenjave dhe gjuhës vizuale;
• është komunikues efektiv;
• orientohet që të shfrytëzojë në mënyrë të vazhdueshme, të pavarur, kritike dhe krijuese mjetet

artistike dhe mundësitë e komunikimit dhe të të shprehurit në art pamor.
2. Kompetenca e të menduarit
Nxënësi/ja:
• merr dhe përpunon njohuritë vizuale në mënyrë të pavarur, krijuese dhe me përgjegjësi;
• zgjidh probleme të ndryshme artistike;
• zhvillon aftësitë për të menduar në mënyrë kritike, krijuese dhe ndërvepruese;
• ndjek udhëzimet për të realizuar një krijim apo veprimtari.
3. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë

Nxënësi/ja:
• përzgjedh mjetet për të realizuar një krijim artistik;
• përdor burime të ndryshme për të realizuar një krijim;
zgjidh në mënyrë të pavarur detyrën e dhënë.
4. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë
Nxënësi/ja:
• përzgjedh mjetet për të realizuar një krijim artistik;
• përdor burime të ndryshme për të realizuar një krijim;
• zgjidh në mënyrë të pavarur detyrën e dhënë.
5. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

Nxënësi/ja:
• ndërmerr nisma për të zhvilluar aktivitete në artin pamor brenda dhe jashtë klasës, duke
kontribuar në mënyrë krijuese;
• kupton dhe gjen zgjidhje për problemet ekologjike, duke u ndërgjegjësuar për rolin e tyre në
mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillimin e qëndrueshëm.
4
Kompetenca personale
Nxënësi/ja:
• zhvillon besimin te vetja gjatë veprimtarive artistike;
• përfshihet në mënyrë aktive në jetën artistike shkollore dhe komunitet;
• rrit ndërgjegjësimin për veten, në zhvillimin e vetëbesimit dhe krijimin e besimit te të tjerët.
Kompetenca qytetare
Nxënësi/ja:
• diskuton dhe bashkëpunon me të tjerët për çështje të ndryshme kulturore; respekton punën e vet
dhe të të tjerëve;
• bashkëpunon me të tjerët pavarësisht kulturës, aftësive dhe nevojave brenda dhe jashtë shkollës
për një qëllim të përbashkët.
Kompetenca digjitale
Nxënësi/ja:
• gjen, prodhon, krijon, prezanton dhe shkëmben informacion si dhe bashkëpunon në rrjetet
informuese në internet;
• njeh dhe përdor mjetet audio, video CD, DVD, aparat fotografik digjital, kamera etj.
Tematikat e lëndës:
Tematika 1: Gjuha dhe komunikimi artistik
Tematika 2: Teknika dhe procese artistike
Tematika 3: Historia, arti dhe shoqëria
Gjuha dhe Teknikat dhe Historia, Gjithsej orë

komunikimi artistik proceset arti dhe shoqëria
Klasa e shtatë 10 17 8 35 orë
5
6
Nr. Tematika Temat mësimore Kompetencat
orëve
1 1.1. Vijat ● përdor vijën për të krijuar siluetën dhe formën trepërmasore të objekteve, në krijim;
● zbulon që vija tregon drejtim në natyrë dhe mjedisin që e rrethon, dhe përdor shenjën
grafike në krijim;
I.
2 1.2. Peizazh me lloje ● përdor lloje të ndryshme vijash në çdo pjesë të peizazhit duke krijuar larmi vijash;
të ndryshme vijash ● vlerëson vijën si një element të rëndësishëm në vizatim;
Gjuha dhe (Veprimtari)
komunikimi
3 artistik 1.3. Forma dypërmasore ● zbulon format dinamike në imazhe fotografike dhe në vepra arti;
● vizaton forma dinamike në krijim për një qëllim të caktuar (format e reve në lëvizje, dallgët
e detit etj);
4 1.4. Ngjyra ● dallon karakteristikat fizike të ngjyrës (emërtimin, tonalitetin dhe intensitetin);
● përdor gradacionet tonale të ngjyrës për të krijuar hapësirën atmosferike në krijim;
5 1.5. Tekstura ● zbulon që tekstura në pikturë është e lidhur ngushtë me mënyrën e punimit të artistit dhe
me materialet e përdorura;
● përzgjedh materialin dhe shenjën grafike për të krijuar teksturën në një krijim;
6 1.6. Vëllimi ● zbulon se mënyra se si e percepton syri ynë objektin varet nga burimi i dritës mbi objekt;
● fotografon objekte të vendosura në burime të ndryshme të dritës;
7 1.7. Hapësira ● zbulon disa rregulla të thjeshta të paraqitjes me intuitë të hapësirës në veprat e artit;
● përdor këto rregulla për të paraqitur hapësirën në krijim;
8 1.8. Krijojmë emrin ● përdor perspektivën për të ndërtuar emrin duke përdorur rregullat e perspektivës.
tonë me perspektivë
(Veprimtari)
9 1.9. Harmonia dhe ritmi ● zbulon ritmin në natyrë, në jetën e përditshme dhe në art;
● përsërit motivin në kombinime të ndryshme ritmike në dekoracione ose stampime;
10 1.10. Ritmi në jetën e ● përzgjedh foto nga jeta e përditshme ku evidentohet ritmi, (në muzikë, letërsi, artin e
përditshme dhe në natyrë gatimit, modë, natyrë etj.;
(Poster)
● bashkëpunon në grup për të realizuar posterin sipas temës së përzgjedhur.
11 2.1. Vizatimi ● eksperimenton dhe krijon me mjete dhe teknika të ndryshme artistike, duke u mbështetur në natyrë,
në mjedis, në përvojat vetjake, te fantazia për të komunikuar ide;
II. ● krijon duke përdorur karakteristikat shprehëse të mjeteve të vizatimit, si: gradacionet tonale të
Teknika dhe rapitografit dhe lapsave me ngjyra;
12 procese artistike 2.2. Piktura ● paraqet formën trepërmasore mbi sipërfaqen dypërmasore;
● zbulon mundësitë shprehëse që ofron teknika e temperës dhe i përdor në krijim;
13 2.3. Kolazhi ● zbulon karakteristikat e teknikës së kolazhit dhe mundësitë e shumta të kombinimit të
materialeve dhe i përdor në krijim për një qëllim të caktuar;
14 2.4. Stampimi ● krijon stampa me gdhendje, stampa stensil dhe stampon mbi sipërfaqe me teksturë të
ndryshme;
15 2.5. Monotipi ● përdor rulin si mjet ndihmës për stampim;
16 2.6. Fotografia ● kupton se si funksionon dhoma e errët e aparatit fotografik;
● përdor aparatin fotografik për një qëllim të caktuar, duke kompozuar saktë dhe duke
eksperimentuar burimin e dritës;
17 2.7. Ekspozitë fotografike ● përzgjedh fotot që ka bërë më parë dhe i vendos në panelet e bëra gati më parë;
18 2.8. Dizajni grafik dhe ● shton interesin në fushën e komunikimit vizual, duke vlerësuar shembuj të grafik dizajn në
prezantimi përdorim, si p.sh.: reklamat e dyqaneve, reklamat e autobusëve, revistat dhe gazetat, shenjat e
rrugëve etj.;
19 2.9. Projekt artistik ● analizon mesazhin që do të përcjellë dhe përzgjedh mjetet e duhura artistike për të
përcjellë këtë mesazh;
20 2.10. Projekt artistik ● familjarizohet me imazhe që kanë lidhje në vazhdimësi me njëra-tjetrën, duke përfshirë
analizën e procesit dhe veprimtarinë, si storibordi i filmave vizatimorë dhe krijon një të tillë;
21 2.11. Projekt artistik ● prezantimi i projektit;
22 2.12. Skulptura ● dallon karakteristikat e altorelievit, basorelievit dhe skulpturës së rrumbullakët;

23 2.13. Modelimi me ● modelon me baltë një altoreliev dhe një natyrë të qetë në skulpturë të rrumbullakët;
plastelinë, baltë, karta
pesta
24 2.14. Gdhendja mbi ● gdhend figura të thjeshta, duke përdorur materiale të buta, si: sapun, bukë peshku etj.;
materiale të buta
25 2.15. Derdhja (forma ● kupton dhe përdor formën negative dhe pozitive me baltë ose allçi;
pozitive dhe forma
negative)
7
8
26 2.16. Konstruksioni ● krijon objekte funksionale dizajni ose arkitekture, kukulla ose maska, duke përdorur
materiale me cilësi të ndryshme (të buta, të forta, të përthyeshme etj.) dhe materiale të
riciklueshme ;
● mbështet për punën e tij në imazhet e veprave të artit, artizanatit, trashëgimisë kulturore,
dizajnit, nga historia e artit, kultura botërore dhe shqiptare, në lidhje me njohuritë dhe
tematikat mësimore në program;
27 2.17. Ekspozitë me ● analizon dhe vlerëson punën e vet dhe të të tjerëve.
krijimet artistike të
nxënësve.
28 3.1. Histori arti ● analizon, interpreton dhe vlerëson vepra arti, objekte të trashëgimisë kulturore shqiptare
III. dhe nga kultura të tjera, në kontekstin historik dhe në kontekstin social kulturor;
29 3.2. Parahistoria, ● identifikon elementet e gjuhës vizuale, teknikën e përdorur, aspektet historike në një
Historia, arti dhe antikiteti, mesjeta vepër arti;
30 shoqëria 3.3. Rilindja, baroku, ● identifikon subjektin dhe simbolikën e veprës dhe shpjegon përjetimin dhe vlerësimin për
klasicizmi dhe të;
romantizmi
31 3.4. Lëvizjet moderne, ● identifikon elementet e gjuhës vizuale, teknikën e përdorur, aspektet historike në një
post- moderne dhe vepër arti;
bashkëkohore identifikon subjektin dhe simbolikën e veprës dhe shpjegon përjetimin dhe vlerësimin për
të;
32 3.5. Vizitë në studion e ● respekton përjetimin dhe vlerësimin e të tjerëve.
një artisti ● zbulon eksperienca të ndryshme artistike dhe profesione që lidhen me artin pamor,
● nëpërmjet takimeve me artistë të ndryshëm, si të ftuar në shkollë, nëpërmjet vizitave
në vendin e tyre të punës, nëpërmjet informacionit që marrin gjatë orës së mësimit dhe
informacionit të mbledhur nga burime të ndryshme informacioni;
33 3.6. Vizitë në muze, ● viziton muze, galeri, qendrën kulturore, site arkeologjike etj;
galeri arti, qendra
kulturore
34 3.8. Media ● përdor burime të ndryshme informacioni;
● prezanton informacionin e mbledhur rreth veprave të artit dhe autorëve të tyre;
● prezanton informacionin e mbledhur rreth objekteve të artizanatit dhe trashëgimisë
kulturore nëpërmjet përdorimit të teknologjisë;
35 3.8. Panair me punimet ● merr pjesë në ekspozita e projekte artistike në klasë, shkollë e komunitet;
artistike të nxënësve
Planifikimi i orës mësimore 1.1

Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: VIJAT Shkalla: 3
komunikimi artistik Lënda: Art pamor 7 Klasa: 7
Situata e të nxënit:
Nxënësit/et vëzhgojnë mjedisin përreth ose në vepra arti dhe gjejnë lloje vijash të ndryshme. Nxjerrin
në pah rolin e tyre në natyrë dhe në jetën tonë të përditshme dhe në artet pamore. Nxënësit shprehen
nëpërmjet vijave.
Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
Ø percepton lloje të ndryshme vijash në mjedisin rrethues
Ø dallon ndryshimin mes konturit dhe siluetës
Ø zbulon se vijat e marrin emrin e tyre nga drejtimi që tregojnë
Ø shprehet nëpërmjet vijës dhe përdor karakteristikat e saj
Ø kupton shenjat grafike dhe krijon me to
Ø vlerëson rolin e vijave në historinë e artit dhe në fushat e tjera.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë.
Fjalë kyç: vijë, siluetë, drejtim.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, fotografi që tregojnë Lidhja me fushat e tjera: Gjeometri
pamje të ndryshme nga natyra dhe foto të objekte të
krijuara nga dora e njeriut, foto të veprave të artit, ku
dallohen vijat.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Marrëdhënia pyetje-përgjigje
Vëzhgim, diskutim, punë e pavarur, krijimtari artistike
Analizë, vlerësim, krahasim, interpretim
Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Mësuesi/ja vendos në tabelë imazhe të pikturës egjiptiane, greke, kineze, japoneze, si
dhe foto të pikturave ku evidentohet vija. Nxis nxënësit të flasin rreth tyre.
Fton nxënësit në një bisedë rreth vijave, nisur nga njohuritë e mëparshme që ata kanë.
-Ç’është vija? Sa lloje vijash kemi?
Ndërsa nxënësit flasin, mësuesi/ja vizaton në tabelë llojet e ndryshme të vijave, si vijën
e drejtë, horizontale, vertikale, diagonale, të lakuar, zigzage etj. Vijat mund të jenë të
holla, të trasha, të kryqëzuara, të ndërthurura etj. Kur duam të paraqesim anën me dritë
të një objekti, përdorim vija të holla; kur duam të paraqesim anën me hije të objektit,
përdorim vijat e trasha, të ndërthururat, të kryqëzuarat etj.
-Çfarë funksioni ka vija? (konturon objektin, ndan figurën nga
sfondi).
Mësuesi/ja vendos pamjet në tabelë, që tregojnë vija të ndryshme nga natyra.
Mësuesi/ja nxit nxënësit të flasin rreth pamjeve në tabelë, duke identifikuar llojet e vijave
dhe duke shpjeguar ndjesinë që u jep një vijë e caktuar. Nxënësit japin komentet e tyre.
Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim, diskutim.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Duke
u nisur nga pamjet në tabelë, diskutohet për rolin e vijave në jetën tonë të përditshme, si në matematikë,
muzikë, gjuhë etj. Mësuesi/ja nxit nxënësit të flasin nëpërmjet pyetjeve:
-Çfarë bën një fëmijë i vogël nëse i jepni një laps në dorë?
Një fëmijë i vogël krijon me vija. Vija është elementi më i vjetër dhe më i thjeshtë në botë.
-Çfarë është vija? (Bashkimi idisa pikave ose një pikë lëvizëse).
Vëzhgoni mjedisin rrethues.
-Çfarë lloje vijash dalloni? A ndryshojnë nga njëri imazh te tjetri?
9
-Po në të vërtetë në natyrë ekzistojnë vijat? Jo, por ne i dallojmë vijat, p.sh.,
te zebra, kontrastet dhe ballafaqimi i ngjyrave, sipërfaqet dhe vëllimet e natyrës,
dritës dhe hijes që bie mbi objekt etj.
-Kur ka filluar njerëzimi të bëjë art? (Që në periudhën prehistorike, në vizatimet
e shpellave).
Në shpellat ku jetonin, njerëzit e parë paraqitnin skena nga jeta e tyre.
Konturi
-Po më vonë, në artin egjiptian, kinez, grek, a kemi krijime dekorative me vija?
-A ka ndryshim në përdorimin e vijës në këto periudha?
Në artin egjiptian kemi përdorimin e kontureve, në artin kinez konturi është
shumë delikat dhe në artin grek kemi motive dekoruese me vija të ndryshme në
zbukurimet e vazove. (Diskutohet duke iu referuar fotove në libër).
Kemi dhe shumë artistë, që në krijimet e tyre vija i jep domethënie veprës. Ata
theksojnë konturet herë me vija të holla e herë me vija të trasha, duke iu përshtatur
temës së veprës.
-Çfarë ju kujton fjala “kontur”? (Nxënësit kanë njohuri të mëparshme nga klasa
e gjashtë).
Ne kemi mësuar që vija krijon konturin e objekteve.
-Çfarë imagjinoni kur themi fjalën “siluetë”? Silueta
Mësuesi/ja dëgjon me kujdes komentet e nxënësve. Një tjetër cilësi e vijës
është silueta. Pjesët anësore të siluetës përkojnë me konturin e jashtëm të imazhit, ku mungojnë detajet e
brendshme.
Mësuesi/ja ka përgatitur më parë silueta objektesh me letra të prera ose të ngjyrosura me bojë
të zezë. Nxit nxënësit të krahasojnë konturin dhe siluetën. Mendimet e nxënësve shkruhen në
tabelë. Mësuesi/ja shpjegon ndryshimin mes konturit dhe siluetës dhe përqendrohet më shumë te
silueta.
Mësuesi/ja vizaton në tabelë disa shigjeta, që tregojnë drejtime të ndryshme.
-Nëse jeni diku në një vend të panjohur dhe doni të gjeni daljen, çfarë ndiqni ose në rrugë, kur doni të
përshkoni një rrugë të panjohur, nga e dini se si do vazhdoni më tej? Shohim shenjat, shigjetat.
Vijat emërtohen nga vendi që zënë në hapësirë.
Të gjitha vijat kanë një drejtim të caktuar.
Mësuesi/ja me mjetet të ndryshme si laps, lapustil, pastel, rapitograf
etj., bën disa pika dhe vija në letër të bardhë. Pyet nxënësit:
-Kur blini një stilolaps ose ngjyrë në dyqan çfarë bëni?
Pra, ju provoni mjetin se si shkruan, disa herë në një fletë të
bardhë.
-Si mund të themi për gjurmën që lë mjeti juaj? Mësuesi/ja nxit
nxënësit të flasin dhe të fokusohen te shenjat. Pra, çdo mjet që ju përdorni lë gjurmë, krijon një shenjë. Në
art shenjat mund të jenë piktorike kur përdorim penel dhe ngjyra, grafike, kur përdorim laps, penel dhe bojë
kine, rapitograf etj. Një pikë e bërë me laps, një vijë e bërë me një stilolaps, një vorbull e pikturuar me një
penel, janë të gjitha lloje të ndryshme shenjash.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja fton nxënësit të zgjedhin një objekt të thjeshtë dhe ta viztojnë me vija të
ndryshme, duke ndjekur formën e tij. Më pas të krijojnë siluetën e tij. Mësuesi/ja fton nxënësit të gjejnë
ndryshimin mes dy krijimeve të bëra.
Përforcimi i njohurive: Vlerësim

Nxënësit diskutojnë në klasë për krijimet e bëra dhe i krahasojnë ato, duke nxjerrë në pah rolin e vijave
dhe rëndësinë e tyre ne historinë e artit pamor.
Punimet e nxënësve ruhen në dosje.
Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për:

- diskutimet që ata bëjnë në lidhje me njohuritë e tyre në përputhje me temën e re;
- mënyrën e realizimit të detyrës;
- vlerësimin e punës së secilit nxënës.
Detyrë: Nxënësit krijojnë sipas rubrikës Ushtrohu.
10

Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: PEIZAZH ME LLOJE TË Shkalla: 3
komunikimi artistik Lënda: Art pamor 7 NDRYSHME VIJASH (Veprimtari) Klasa: 7
Nxënësit vëzhgojnë format e relieve në natyrë dhe diskutojnë për formën e tyre. Përdorin lloje të ndryshme
vijash sipas relievit të peizazhit dhe krijojnë larmi vijash.
Nxënësi/ja:
Ø dallon llojet e ndryshme të vijave dhe formën e tyre në mjedisin rrethues;
Ø përdor lloje të ndryshme vijash në çdo pjesë të peizazhit;
Ø krijon larmi vijash në pjesët e peizazhit;
Ø vlerëson vijën si element të rëndësishëm në vizatim.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, lapustila, penela etj.
Fjalë kyç: vijë, larmi vijash.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, krijime me vija të Lidhja me fushat e tjera:
nxënësve ose materiale ilustruese.
Vëzhgim, diskutim
Punë e pavarur, krijimtari artistike
Parashikimi: Vëzhgim
Mësuesi/ja vendos në tabelë krijimet të nxënësve, ku tregohet peizazh me
vija të ndryshme. Fton nxënësit të shohin nga dritarja ose të kujtojnë një
peizazh ku kanë qenë. Mësuesi/ja nxit nxënësit të flasin rreth tyre duke e
përqendruar bisedën te larmia e vijave të ndryshme. Mësuesi/ja bën një
peizazh me vija të ndryshme në tabelë dhe nxit nxënësit të flasin dhe të
rikujtojnë llojet e ndryshme të vijave.
Ndërtimi i njohurive: Krijimtari artistike

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të orës
mësimore. Udhëzon nxënësit për mënyrën e realizimit të peizazhit me vija. Në fillim nxënësit duhet të
bëjnë një vizatim të thjeshtë të peizazhit që shohin nga dritarja ose që e kanë
parë diku. Pas vizatimit nxënësit duhet të përcaktojnë ngjyrat që do të përdorin
për peizazhin. Vijat dhe ngjyrat duhet t’i përshtatin sipas relievit të peizazhit.
P.sh., te dielli vijat duhet të jenë rrethore, një e verdhë dhe një portokalli. Po ashtu
te malet ngjyrat duhet të jenë blu dhe vjollcë; te fusha një e gjelbër e hapur dhe
një e mbyllur. Pra, duhet të përdoren nuanca të një ngjyre. Vijat duhet të jenë të
larmishme dhe të ndryshme në çdo ndarje të peizazhit. Duke bërë këtë, peizazhi
merr vlera dhe nuk bëhet monoton. Nxënësit punojnë të pavarur dhe mësuesi/ja
mbikëqyr nga afër nxënësit dhe bën sugjerime sipas rastit.
Përforcimi i njohurive: Krahasim i punimeve

Nxënësit diskutojnë në klasë për llojet e vijave të përdorura në krijimet e bëra dhe krahasojnë punimet e
tyre. Vlerësojnë rolin e vijës si element i rëndësishëm në vizatim.
• diskutimet që ata bëjnë në lidhje me njohuritë e tyre në përputhje me temën e re;
• mënyrën e realizimit të detyrës;
• analizën e punës së bërë.
11

Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: FORMA Shkalla: 3
komunikimi artistik Lënda: Art pamor 7 DYPËRMASORE Klasa: 7
Nxënësit vëzhgojnë format natyrore dhe gjeometrike dhe dallojnë ndryshimet mes tyre. Gjejnë format
dinamike në imazhet fotografike, vepra arti dhe te retë etj. Krahasojnë format dypërmasore në artin pamor
dhe vlerësojnë rolin e tyre.
Nxënësi/ja:
Ø dallon llojet e ndryshme të formave natyrore dhe gjeometrike në mjedisin rrethues;
Ø zbulon format dinamike në imazhe fotografike dhe në vepra arti;
Ø vizaton format dinamike për një qëllim të caktuar;
Ø analizon format dypërmasore në vepra arti.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, lapustila, akuarele, penela etj.
Fjalë kyç: forma dypërmasore, forma gjeometrike, forma natyrore, forma dinamike.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, krijime me forma Lidhja me fushat e tjera:
dypërmasore dhe materiale ilustruese. Matematikë
Marrëdhënia pyetje-përgjigje, vëzhgim, diskutim

Mësuesi/ja vizaton në tabelë forma gjeometrike dhe natyrore në mënyrë të
ngatërruar. Nxit nxënësit të flasin rreth tyre sipas njohurive që kanë nga lënda e
matematikës, biologjisë etj.
A mund të gjeni disa nga këto forma në mjedisin përreth?
-Mund të emërtoni disa lloje vijash, me të cilat janë vizatuar format në tabelë?
Vijë e lakuar, e thyer, e harkuar, e lakuar etj.
Mësuesi/ja pyet nxënësit:
-Si mund t’i klasifikojmë këto forma?
-Sa përmasa kanë format gjeometrike?
Ndërkohë që nxënësit flasin, mësuesi/ja bën një kllaster për format gjeometrike
dhe natyrore. Nxënësit listojnë sipas ndarjeve format në kllasterin përkatës dhe
japin komentet e tyre.
Format gjeometrike Format natyrale
Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit dhe pyet nxënësit:
-Andryshojnë format gjeometrike nga natyroret dhe pse? Po, sepse format gjeometrike i ka bërë njeriu, ndërsa
format natyrore gjenden në natyrë. Pra, këto forma së bashku janë dypërmasore. Ato krijohen nga vija të
ndryshme dhe kanë gjatësi dhe gjerësi. Fjala “formë” përcakton pamjen e jashtme të një sipërfaqeje të caktuar.
Mësuesi/ja pyet nxënësit.
-Çfarë mund të thoni për portokallin, hojet e bletëve, kristali, ylli i detit etj? Janë forma natyrale, por që
kanë ndërtim gjeometrik.
Mësuesi/ja dëgjon me kujdes komentet e nxënësve.
12
Por format natyrore i gjejmë të rregullta e të parregullta dhe jo gjithmonë janë simetrike. Por shpesh ato
kanë strukturë të saktë gjeometrike.
-Jepni disa shembuj nga mjedisi përreth.
Mësuesi/ja vendos në tabelë foto të pikturave të Klesë, Brakut, Matisit. Nxis nxënësit të flasin rreth tyre.
-Çfarë i bashkon këto vepra?
Ato i bashkojnë format gjeometrike dhe format natyrore.
-Cili nga këta artistë ka përdorur format gjeometrike?
Forma gjeometrike ka përdorur Braku, Kleja.
-Po forma natyrore?
Matisi i krijonte me letra të prera, pra krijonte siluetën e formave dhe i priste.
Nëse krahasojmë kolazhin e Matisit dhe pikturën e Klesë, çfarë dalloni?
Mësuesi/ja drejton bisedën dhe përmbledh mendimet e nxënësve:
Artistët i përdorin format natyrore dhe gjeometrike në mënyra të ndryshme.
a) kur duan të krijojnë një punë që të duket natyrore, e rrjedhshme, e butë ose e qetë, ata përdorin forma
natyrore;
b) kur duan të japin një ndjesi kaosi, zemërimi ose ngurtësie,
përdorin format gjeometrike. Këto forma mund të përdoren,
gjithashtu, edhe për të krijuar interpretime abstrakte të sendeve,
që mund të pikturohen normalisht si forma natyrore.
-Cili është sinonimi i fjalës statik (I palëvizshëm).
-Po antonimi i kësaj fjale? (I lëvizshëm, dinamik).
-Çfarë kuptoni me fjalën “dinamike”?
Mësuesi/ja i lë të lirë nxënësit për të nxjerrë në pah kuptimin e
fjalës dhe
vizaton në tabelë skicën e një njeriu që rri drejt dhe të një njeriu
që vrapon.
Mësuesi/ja nxit fantazinë e nxënësve duke u drejtuar pyetjet:
-Çfarë mund të thoni për këto vizatime?
Njëri është statik dhe tjetri po vrapon, pra po lëviz.
Pra, nëse një figurë është statike, do të thotë që është e palëvizshme dhe e kundërta ndodh me figurën
dinamike, që është në lëvizje të vazhdueshme.
-Çfarë ndodh me retë kur fryn erë?
-Kur udhëtoni, ju ka ndodhur të shikoni me kujdes retë në qiell?
Nxënësit japin mendimet nisur nga përvojat e veta. Biseda drejtohet te format e njohura që marrin retë
duke lëvizur vazhdimisht.
-Po në det çfarë ju pëlqen më shumë? Nxënësit japin komentet e tyre.
-Kur fryn erë si bëhet deti?
Mësuesi/ja drejton bisedën, në mënyrë që të dalin në pah format në
lëvizje
të reve, dallgëve, ndryshe të quajtura forma dinamike, pra në lëvizje.
-A mund të jepni shembuj nga jeta e përditshme ose nga mjedisi
rrethues?
Mësuesi/ja vendos në tabelë disa imazhe, ku evidentohen format
dinamike te retë, në pikturë, skulpturë, arkitekturë etj. Nxit nxënësit të
flasin rreth tyre.
-Shikoni këta artistë modernë. Çfarë kanë paraqitur në krijimet e tyre
në pikturë, skulpturë, arkitekturë? Po në fotografi?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve se zotërimi i forcës,
energjisë ose lëvizjes paraqitet nga artistët nëpërmjet formave
13
dinamike. Artistët i përdorin forcat dinamike për t’u dhënë lëvizje dhe
jetë veprave të tyre. Efektin e formave dinamike e kanë shfrytëzuar edhe
fotografët. Nëpërmjet tyre ata japin idenë e lëvizjes në imazhet fotografike.
Mësuesi/ja hap një diskutim në klasë për fotot që jepen në libër lidhur me
format dinamike.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja fton nxënësit të gjejnë format dypërmasore
në një imazh të dhënë, si p.sh., te macja ose te një kafshë tjetër, p.sh., te
kali. Po kështu, edhe te trupi i njeriut, i vizatuar me format dypërmasore.
Modelet këtu pranë japin një ide.
Përforcimi i njohurive: Analizë, vlerësim

Nxënësit diskutojnë në klasë për llojet e formave dypërmasore në
mjedisin rrethues dhe në art. Nxjerrin në pah rolin e tyre të rëndësishëm
në vizatim, pikturë dhe fotografi. Krahasojnë format natyrore dhe
gjeometrike.


Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: NGJYRA Shkalla: 3
Nxënësit rikujtojnë rrethin e ngjyrave, ngjyrat parësore, dytësore, të ftohta, të ngrohta. Krijojnë në klasë një
rreth me vetë shokët dhe shoqet e klasës, duke i zgjedhur sipas veshjeve, sipas vendosjes së ngjyrave
në rrethin e ngjyrave. Gjithashtu, ilustrojnë shembuj të cilësive të ngjyrave nga mjedisi rrethues. Nxënësit
krijojnë sipas ushtrimeve.
Nxënësi/ja:
Ø identifikon me shembuj ngjyrat e rrethit të ngjyrave parësore dhe dytësore;
Ø zbulon rolin e ngjyrave në veprat e artit;
Ø përkufizon cilësitë e ngjyrës dhe karakteristikat fizike të saj;
Ø shprehet nëpërmjet hapësirës atmosferike në krijimin e vet;
Ø krijon me gradacionin tonal të një ngjyre;
Ø jep opinionin e vet rreth karakteristikave të ngjyrës dhe pëlqimeve të veta.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, lapustila, akuarele, penela etj.
Fjalë kyç: rrethi i ngjyrave, ngjyrat parësore, dytësore, karakteristikat fizike të ngjyrës, gradacion,
Burimet: Teksti Art Pamor 7, rrethi i ngjyrave, foto Lidhja me fushat e tjera:
dhe materiale ilustruese.
14

Mësuesi/ja fton nxënësit të vëzhgojnë mjedisin përreth dhe të flasin për
ngjyrat. Zgjedh nxënës që u përkojnë veshjet me ngjyrat e rrethit dhe i
fton të dalin përpara dhe të bëjnë një rreth. Mësuesi/ja ka përgatitur më
parë rrethin e ngjyrave. Nxit nxënësit të flasin dhe të rikujtojnë njohuritë
e mëparshme.
-Bëni dhe ju në bankën tuaj rrethin e ngjyrave me mjetet mësimore që
keni, së bashku me shokun ose shoqen e bankës.
-Cilat janë ngjyrat që përbëjnë rrethin e ngjyrave?
-Si i ndajmë? (parësore, dytësore, të ngrohta, të ftohta).
-Po në natyrë, ku shfaqen të gjitha ngjyrat e rrethit së bashku? (tek ylberi)
Nxënësit diskutojnë dhe japin opinionet e tyre.
Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim, diskutim

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Vendos
disa foto me ngjyra si të luleve, gjallesave etj., ku të evidentohen ngjyrat. Pyet nxënësit:
-Çfarë ju bën përshtypje më shumë te këto foto?
-Po kur jeni në plazh dhe shikoni perëndimin e diellit?
Mësuesi/ja drejton bisedën, në mënyrë që të dalë në pah roli i ngjyrave në natyrë. Nxit nxënësit të
përshkruajnë fotot dhe të dallojnë ngjyrat dhe cilësitë e tyre. Mësuesi/ja i lë të lirë nxënësit të komentojnë,
në mënyrë që të përmbledhë njohuritë e reja mbi ngjyrën.
Fton disa nxënës që kanë veshur bluza me ngjyrë të njëjtë, të grumbullojnë objekte me të njëjtën ngjyrë
ose të japin shembuj nga natyra për një ngjyrë të njëjtë në objekte të ndryshme. Mund të renditen nga më
e errëta te më e hapura. Pyet nxënësit:
-Shokët tuaj kanë veshur pothuajse bluza me të njëjtën ngjyrë. A është njësoj ngjyra në të gjitha veshjet?
Mësuesi/ja shpjegon se ngjyra ndryshon në varësi të së bardhës dhe të zezës që përmban. Prandaj këto
veshje kanë një ngjyrë, por nuanca të ndryshme.
Kalimet nga një ngjyrë në tjetrën apo nga një tonalitet i errët në një më të çelët, quhen gradacione.
Gradacionet janë ngjyrore dhe tonale. Quhen gradacione ngjyrore, kur kalojmë nga njëra ngjyrë në
tjetrën. Quhen gradacione tonale, kur kalojmë në të njëjtën ngjyrë, nga e çelëta në të errët dhe anasjelltas.
Mësuesi/ja shpjegon secilën nga karakteristikat fizike të ngjyrës që janë: emërtimi, tonaliteti dhe intensiteti.
Mësuesi/ja në një fletë të bardhë demonstron me akuarele dhe penel secilën nga karakteristikat e ngjyrës.
Mësuesi/ja vendos në tabelë foto peizazhesh. Fton nxënësit në një bisedë rreth fotove.
-Çfarë mund të thoni rreth këtyre fotove?
-Si janë paraqitur objektet afër dhe larg?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve
dhe shpjegon hapësirën atmosferike, e cila
është shumë e rëndësishme në krijimin e një
peizazhi. Ngjyrat zbehen në largësi, ndërsa
afër nesh ato janë më të gjalla.
-Po nëse ju do të ecni sipër këtyre kodrave,
si janë ngjyrat në të vërtetë?
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja fton nxënësit

të krijojnë shkallën tonale të një pikture ose
fotoje duke ngjyrosur katrorët pranë saj.
Nxënësit i vizatojnë vetë dhe e nisin nga toni
më i errët deri te më i hapuri. Nxënësit mund
të krijojnë një peizazh, ku të evidentohet
gradacioni tonal i një ngjyre ose dhe
hapësira atmosferike.
15

Nxënësit krahasojnë punimet e bëra dhe nxjerrin në pah karakteristikat fizike të ngjyrës, gradacionin tonal
dhe hapësirën atmosferike.

Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: TEKSTURA Shkalla: 3
Nxënësit rikujtojnë sipërfaqen e trupave, sendeve dhe llojet e tyre, si: e lëmuar, e ashpër, e fortë etj. Ata
gjejnë shembuj nga mjedisi rrethues të sipërfaqeve të ndryshme. Zbulojnë karakteristikat e sipërfaqeve
dhe teksturave të ndryshme në natyrë dhe të krijuara nga njeriu. Vëzhgojnë mënyrën se si artistët kanë
krijuar teksturën në veprat e tyre.
Nxënësi/ja:
Ø jep shembuj të sipërfaqeve të ndryshme në klasë dhe në mjedisin rrethues;

Ø vëzhgon llojet e sipërfaqes nëpërmjet prekjes së sendeve, trupave etj.;
Ø identifikon teksturën si element i rëndësishëm në veprat e artit;
Ø shprehet nëpërmjet përdorimit të teksturës në krijimin e tij/saj;
Ø krahason përdorimin e teksturës në krijimet e shokëve dhe shoqeve;
Ø vlerëson rolin e teksturës ne artet pamore.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, tuba kartoni, spango, qese, misër, fruta etj.
Fjalë kyç: teksturë natyrore, teksturë artificiale, teksturë piktorike, teksturë në stampim.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, materiale ilustruese Lidhja me fushat e tjera:
analizë, vlerësim, krahasim, interpretim

Mësuesi/ja fton nxënësit të vëzhgojnë mjedisin përreth dhe të flasin për llojet e sipërfaqeve të sendeve ose
trupave në klasë dhe në mjedisin përreth, për sipërfaqen e frutave, të kafshëve, shpendëve, insekteve etj.
-Si i dallojmë dhe i njohim gjërat e ndryshme në natyrë?
-Si i identifikojmë? Çfarë na bën t’i njohim?
Mësuesi/ja drejton bisedën, në mënyrë që të dalë në pah roli i sipërfaqes së sendeve dhe trupave.
Çdo trup dhe send dhe gjallesë identifikohet nga sipërfaqja e jashtme e vet.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Ai/ajo kërkon nga disa nxënës
të vizatojnë në tabelë lloje të ndryshme sipërfaqesh, si p.sh.: druri, rrjeta e merimangës, gjethja ose edhe
gëzofin e kafshëve të ndryshme.
16
Vazhdohet të kërkohet nga nxënësit të vizatojnë në tabelë sipërfaqen e një muri, shporte, pllakave etj.
Mësuesi/ja pyet:
-Ku ndryshojnë këto lloje sipërfaqesh nga njëra-tjetra?
Mësuesi/ja nxit bisedën, në mënyrë që nxënësit të dalin në konkluzionin e sipërfaqeve natyrore dhe
artificiale. Shpjegon se në art, për të paraqitur këto sipërfaqe përdorim teksturën.
Tekstura është kombinimi i pikave dhe i vijave, të cilat mund të grumbullohen në mënyra të ndryshme.
Mësuesi/ja u referohet edhe vizatimeve në tabelë, për të qartësuar më mirë konceptin e teksturës. Në
tabelë vendoset një foto e pikturës së Van Gogut. Mësuesi/ja nxit nxënësit të flasin rreth saj. Kujtohet stili i
këtij piktori, që shprehet nëpërmjet penelatave të fuqishme, ku duket qartë tekstura. Ai/ajo shpjegon
se kjo quhet teksturë piktorike dhe kjo meritë i takon Van Gogut. Po kështu, artisti Maks Ernst është
eksperimentues me teksturat e ndryshme.
Maks Ernst (2 prill 1891 - 1 prill 1976) ishte një artist gjerman, piktor, skulptor, grafist dhe poet. Ishte
pionieri i parë i lëvizjes artistike të dadaizmit dhe surrealizmit.
Kjo ka ardhur nga dëshira e madhe e artistëve për të gjetur rrugë të reja shprehëse dhe për t’i paraqitur në
punët e veta. Pafundësia e mundësive shprehëse të mjeteve dhe teknikave të ndryshme ka sjellë vepra
interesante dhe të ndryshme nga sa ishin parë më parë. Artistët e kanë përdorur teksturën si në pikturë,
ashtu dhe në skulpturë dhe arkitekturë.
Artistët gjithmonë kanë eksperimentuar teknika stampimi nga një sipërfaqe në një tjetër. Në të gjitha
teknikat e stampimit, imazhi, kur stampohet, del në të kundërtën e tij.
Mësuesi/jap pyet nxënësit:
-Po ju, keni menduar ndonjëherë të stamponi me një material mbi një sipërfaqe të caktuar?
Mësuesi/ja i ka porositur më parë nxënësit të sjellin në klasë materialet për teknikën e stampimit.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja fton nxënësit të krijojnë teksturën me teknikën e stampimit me materialet që
kanë siguruar më parë të krijojnë.

Nxënësit diskutojnë dhe shprehin emocionet e tyre të përftuara gjatë punës dhe krahasojnë stampimet e
bëra dhe teksturat e përftuara. Nxirret në pah roli i rëndësishëm në artet pamore i teksturës.

Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: VËLLIMI Shkalla: 3
Nxënësit diskutojnë për trupat gjeometrikë duke u nisur nga njohuritë që kanë nga lënda e matematikës
për vëllimin. Jepen përfundimin pse ndryshon figura gjeometrike nga një trup gjeometrik. Nxënësit japin
shembuj nga natyra për ndryshimet e hijeve në momente të ndryshme të ditës, si në plazh etj. Nxënësit
krijojnë vëllimin me laps Hb ose me ngjyra, duke pasur parasysh burimin e dritës. Kjo arrihet edhe duke
fotografuar një objekt nga pozicione te ndryshme, për të kuptuar burimin e dritës dhe vëllimin e objektit.
17
Nxënësi/ja:
Ø jep shembuj të vëllimit të trupave;

Ø vëzhgon llojet e hijeve në momente të ndryshme të ditës;
Ø dallon disa burime drite dhe i evidenton ato në mjedisin rrethues;
Ø vizaton një objekt të thjeshtë dhe krijon vëllimin nëpërmjet përdorimit të tonaliteteve të lapsit ose
ngjyrave;
Ø kupton vëllimin e një objekti edhe nëpërmjet fotografisë;
Ø vlerëson rolin e vëllimit në një krijim.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, ngjyra, etj
Fjalë kyç: vëllim, burim i dritës, ndriçim ballor, anësor, kundra dritës.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, materiale ilustruese, Lidhja me fushat e tjera:
aparat fotografik Matematikë

Mësuesi/ja vizaton në tabelë një katror dhe një kub. Nxit nxënësit të flasin rreth tyre nga lënda e
matematikës. Mësuesi/ja i nxit të flasin rreth figurave dhe dallimet mes tyre.
Fton nxënësit të shohin me kujdes përreth tyre dhe pastaj mbyll perdet ose dritën. Pyet nxënësit:
-Çfarë ndodh kur perdet janë të hapura dhe anasjelltas?
Më parë mësuesi/ja ka siguruar trupa gjeometrikë ose dhe vezë. Vendosen objektet në pozicione të
ndryshme në klasë, në mënyrë që të ndryshojë drejtimi i dritës.
Mund të vendosen edhe foto të së njëjtit objekt me burim drite të ndryshëm. Nxënësit japin komentet e tyre
për sa u paraqit më lart.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Poshtë figurave që ka vizatuar
shkruan vëllimi = një formë në tri përmasa. Pra, ndryshimi mes një figure gjeometrike dhe një trupi është se
ekziston përmasa e tretë që i jep vëllimin, gjatësinë, gjerësinë dhe lartësinë. Njërën faqe të kubit mësuesi/
ja e ngjyros me shkumës dhe shpjegon se në art vëllimi është rezultat i dritës dhe i hijes. Kjo varet shumë
nga mënyra se si drita e godet një objekt. Në pikturë dhe vizatim, vëllimi është iluzion, ndërsa në skulpturë
dhe arkitekturë është real. Vëllimi në një skulpturë varet nga format brenda dhe jashtë saj, ndërsa në
arkitekturë vëllimi është hapësira brenda ndërtesës dhe përcaktohet nga forma e jashtme e ndërtesës.
Mësuesi/ja i fton nxënësit të shohin me kujdes gravurën e Rembrandit dhe të shprehin emocionet që
përcjell kjo vepër. Mësuesi/ja drejton pyetje:
-Çfarë teknike ka përdorur artisti?
-Si e ka dhënë vëllimin? Çfarë mjeti shprehës ka përdorur?
-Çfarë ju bën më shumë përshtypje te ky portret?
-Mund të përcaktoni se nga cila anë bie drita në portret?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve me durim.
Bën një grafik të thjeshtë të hijes në momente të ndryshme të ditës. Pyet nxënësit:
-Keni shëtitur në plazh në momente të ndryshme të ditës?
-A e keni vëzhguar çadrën në mëngjes, drekë dhe pasdite? Si ka qenë hija e saj ose dhe hija juaj?
Nga komentet e nxënësve, mësuesi/ja shpjegon se drita është një faktor shumë i rëndësishëm dhe objekti
merr formë nëpërmjet dritës dhe hijes. Kalimi nga drita në hije bëhet në mënyrë delikate, duke përdorur
tonalitete të lapsit, ngjyrave etj.
18
Fton disa nxënës të vendosen në disa pika në klasë, ku të evidentohen burime të ndryshme të dritës, si:
ballor, anësor dhe kundra dritës.
Nxit nxënësit të flasin, ndërkohë vetë mësuesi/ja bën nga një skicë të thjeshtë të burimit të dritës që bie
mbi secilin nxënës. Në këtë mënyrë nxënësit kuptojnë se si ndryshon hija në varësi të burimit të dritës.
Fton nxënësit në bisedë dhe jepen detaje për secilin burim të dritës, karakteristikat e veçanta të tyre.
Mund të ilustrohet edhe me foto, duke paraqitur të njëjtin objekt në pozicione të ndryshme drite.
Krijimtari artistike. Për të kuptuar më mirë vëllimin, së pari nxënësit duhet të vizatojnë një objekt të thjeshtë
që përdoret përditë. Nëse detyra do të realizohet me laps, atëherë vëllimi jepet nëpërmjet lojës së dritë-
hijes dhe shkallës tonale të lapsit. Nëse përdoren lapsat me ngjyra ose akuarelet, atëherë do të përdoret
shkalla tonale sipas ngjyrës së objektit. Gjithmonë duhet pasur kujdes nga bie drita dhe hija. Mësuesi/ja
udhëzon nxënësit që të vënë re ku godet më shumë drita dhe ku është më e fortë hija. Nxënësit punojnë
të pavarur nën vëzhgimin e mësuesit/es.

Nxënësit vëzhgojnë punët e njëri-tjetrit dhe japin mendime dhe sugjerime. Nxënësit diskutojnë për
mënyrën e krijimit të vëllimit në punën e tyre. Vlerësojnë punimet që janë më të arrira në dhënien e vëllimit
të objektit.


Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: HAPËSIRA Shkalla: 3
Nxënësit diskutojnë për hapësirën, se çfarë kuptojnë me këtë term. Nxënësit japin shembuj nga natyra për
hapësirën, çfarë është, ku e hasin etj. Nxënësit krijojnë hapësirën me laps Hb ose me ngjyra.
Nxënësi/ja:
Ø shpreh emocione e veta për hapësira të ndryshme;
Ø mbledh detaje rreth hapësirës që e rrethon;
Ø dallon treguesit hapësinorë;
Ø krijon hapësirën sipas treguesve hapësinorë;
Ø vlerëson rolin e hapësirën në artet pamore.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, vizore, ngjyra etj.
Fjalë kyç: hapësira, tregues hapësinorë, objektet afër-larg, mbivendosje, planet, perspektiva.
Matematikë
19

Mësuesi/ja fton nxënësit në një bisedë duke shtruar pyetjet:
-Ju pëlqen të udhëtoni?
-Çfarë ju bën përshtypje më shumë gjatë udhëtimit?
-A keni qenë në ndonjë qytet tjetër?
-Ku ju ka pëlqyer më shumë?
-Ju pëlqejnë vendet e hapura apo të mbyllura, dita apo nata, det apo mal?
Nxënësit japin komentet e tyre dhe mësuesi/ja i dëgjon duke drejtuar bisedën.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Përmbledh mendimet e
nxënësve dhe shpjegon se e gjithë përvoja jonë jetësore ka lidhje me hapësirën. Mësuesi/ja pyet nxënësit:
-Si ndiheni nëse papritur në dhomë fiken dritat dhe mbeteni në errësirë? Si ju duket nëse ndizet drita?
-Si ju pëlqen ta keni dhomën ku rrini, të madhe apo të vogël?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve, se hapësira ndikon në gjendjen tonë shpirtërore. Ndryshe
ndihemi ditën dhe ndryshe natën, ose ndryshe në një mjedis të mbyllur dhe ndryshe në një vend të hapur,
ku syri çlodhet nga hapësira e pafund. Nëse ndodhemi në një vend të errët, atëherë na duket sikur na
merret fryma. Prandaj na pëlqen më shumë një peizazh i bukur pranë detit ose malor.
-Ju ka vajtur ndonjëherë në mend të hidhni në telajo një peizazh të bukur që ju ka frymëzuar?
-Si mund ta paraqisni këtë peizazh?
Mësuesi/ja i le nxënësit të lirë t’u përgjigjen pyetjeve dhe shpjegon se hapësira luan një rol të rëndësishëm
në artet pamore. Qëllimi i artistëve është të krijojnë iluzionin e hapësirës. Ata përdorin elementet dhe
parimet e artit, si dhe treguesit hapësinorë për të paraqitur hapësirën.
Pyet nxënësit:
-Kur dilni në ballkon dhe shihni larg në horizont, si ju duket pamja?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre.
Mësuesi/ja bën një vizatim të thjeshtë për të ilustruar objektet afër dhe larg.
Shpjegon se objektet që janë afër nesh duken më të mëdha ndërsa ato që janë më larg nesh duken më
të vogla. Ndërsa kur ngjyrosim objektet që janë më afër nesh paraqiten me ngjyra më të forta dhe ato më
larg me ngjyra më të zbehta.
-Si dukeni ju kur rreshtoheni në orën e edukimit fizik?
Nxënësit japin komentet e tyre.
Mësuesi/ja bën një vizatim të thjeshtë në tabelë për të ilustruar mbivendosjen e objekteve.
Shpjegon se kur nxënësit janë në rresht, ata duken të mbuluar pjesërisht dhe më larg. Kjo është
mbivendosja e objekteve; ose pemët në rrugë kur janë të vendosura me rregull dhe sipas një largësie të
caktuar.
- Kur udhëtoni në autostradë si ju duket rruga?
-Po shinat e trenit si duken?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve.
Shpjegon se kur udhëton me makinë ose më tren, vijat e rrugës duket sikur bashkohen në një pikë. Pra,
vijat paralele që shkojnë në thellësi, duken sikur bashkohen në një pikë.
-Po kur jeni mbi një kodër ose mbi një mal, si duket peizazhi para jush?
-Çfarë vini re në hapësirën që ju rrethon aty?
Mësuesi/ja bën një skicë, ku të evidentohen planet.
Nxënësit përgjigjen, ndërkohë mësuesi/ja shpjegon se tregues tjetër hapësinor janë planet. Në pikturë
hapësira paraqitet nëpërmjet planeve që janë shumë të rëndësishme. Plani i parë është më afër nesh
dhe paraqitet me ngjyra më të forta, plani i dytë pak më i zbehtë se i pari dhe plani i tretë më i zbehtë,
gati- gati si i mjegullt. Kjo bën të mundur paraqitjen e hapësirës me vërtetësi.
Mësuesi/ja vendos disa foto të pikturave me perspektivën me një pikë ikjeje.
Nxit nxënësit të flasin rreth tyre.
Mësuesi/ja vendos foto në tabelë, ku evidentohet perspektiva me një pikë ikjeje. Mbi foto mund të
vijëzohet me të kuqe vija e horizontit, pika e ikjes etj.
Nxit nxënësit të flasin rreth tyre. Mësuesi/ja del në përfundimin, se artistët, për të paraqitur hapësirën dhe
thellësinë në veprat e tyre, përdorin rregullat e perspektivës.
20
Mësuesi/ja bën një vizatim të thjeshtë të vijës së horizontit, pikës së ikjes dhe një katror. Bashkon të gjitha
kulmet e katrorit me pikën e ikjes dhe ndërton kubin në perspektivë. Gjatë vizatimit shpjegon dhe me fjalë
domethënien e vijave.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të krijojnë perspektivën me trupa gjeometrikë të thjeshtë.
Në fillim vizatohet vija e horizontit, pastaj përcaktohet pika e ikjes dhe të gjitha kulmet e figurave
bashkohen me pikën e ikjes. Në fund të vizatimit fshihen vijat ndihmëse dhe bëhet ngjyrosja. Duhet pasur
kujdes që objektet larg ngjyrosen më të zbehta. Mësuesi/ja vëzhgon punën e nxënësve dhe jep sugjerime
sipas rastit.

Nxënësit vëzhgojnë punët e njëri-tjetrit dhe nxjerrin në pah rolin e perspektivës në paraqitjen e hapësirës.
Krahasojnë punimet dhe nxjerrin përfundimet.


Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: KRIJOJMË EMRIN TONË Shkalla: 3
komunikimi artistik Lënda: Art pamor 7 ME PERSPEKTIVË (Veprimtari) Klasa: 7
Nxënësit përcaktojnë pozicionin se ku do të jetë e vendosur pika e ikjes dhe emri. Ndërtohet puna sipas
rregullave të perspektivës në vizatim dhe ngjyrosje.
Nxënësi/ja:
Ø përcakton elementet kryesore të perspektivës;

Ø njeh rolin e secilit element të perspektivës;
Ø ndërton emrin e vet në perspektivë sipas rregullave;
Ø paraqet thellësinë nëpërmjet ngjyrave;
Ø vlerëson rolin e perspektivës në paraqitjen e hapësirës në art.
Fjalë kyç: perspektiva, vija e horizontit, pika e ikjes, vijat paralele, thellësia.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, materiale ilustruese. Lidhja me fushat e tjera:
Matematikë

Mësuesi/ja fton nxënësit të kujtojnë nga mësimi i mëparshëm paraqitjen e hapësirës nëpërmjet
perspektivës. Pyet nxënësit:
-Pse përdorin artistët perspektivën?
Artistët e përdorin perspektivën për të krijuar ndjesinë e thellësisë.
21
Mësuesi/ja shpjegon se në Rilindjen italiane arkitekti Filipo Bruneleski bëri një zbulim të njohur, si perspektiva
lineare, një sistem grafik që u tregoi artistëve si të krijonin iluzionin e thellësisë dhe vëllimit në një sipërfaqe
të sheshtë. Mësuesi/ja fton nxënësit të bëjnë gati mjetet e punës.
Ndërtimi i njohurive: Punë e pavarur

Mësuesi/ja ilustron me shembuj të vizatuar në tabelë për secilën nga elementet e perspektivës, pika e
shikimit, vijën e horizontit, pikën e ikjes, Përpara se nxënësit të fillojnë vizatimin mësuesi/ja shpjegon se për
të krijuar emrin me perspektivë në fillim duhet përcaktuar vija e horizontit që vizatohet lehtë me laps dhe
vizore. Më pas përcaktohet pika e ikjes mbi vijën e horizontit që mund të jetë në qendër ose e zhvendosur
nga qendra. Për të pasur saktësi në vizatimin e emrit në fillim bëhet vetëm shkronja e parë gjithmonë duke
pasur parasysh edhe vendosjen e saj sipas gjatësisë së emrit. Pasi bëhet shkronja e parë bëhen sy vija
paralele sipër dhe poshtë shkronjës.
Krijimtari artistike. Me vizore ndërtohen edhe shkronjat e tjera duke respektuar të njëjtën gjatësi dhe gjerësi.
Pasi janë vizatuar shkronjat e emrit bashkohen të gjitha kulmet e secilës shkronjë me pikën e ikjes, me
anën e vijave ndihmëse. Pas këtij veprimi përcaktohet trashësia e shkronjave dhe vijat ndihmëse fshihen
me gomë. Në këtë mënyrë mund të bëhet edhe mbiemri.
Pasi të kemi një vizatim të saktë të shkronjave të emrit mësuesi/ja fton nxënësit të mendojnë pak për
kombinimin e ngjyrave.
-Si janë objektet larg nesh? Po afër nesh?
Mësuesi/ja thekson se ngjyrat për emrin duhet të jenë të dukshme, ndërsa tek pjesa e shkronjës që paraqet
thellësinë të bëhet me një ngjyrë tjetër më të zbehtë se ngjyra e shkronjës.
Mësuesi/ja nxit imagjinatën e nxënësve për të kombinuar ngjyrat duke u dhënë shembuj si ngjyrat parësore,
dytësore, të ftohta, të ngrohta. Madje mund të përdorin në një shkronjë shkallën tonale të një ngjyre.
Nxënësit punojnë të pavarur.
Përforcimi i njohurive: Vlerësim, krahasim

Nxënësit krahasojnë punimet me njeri-tjetrit dhe japin komentet e tyre. Gjatë diskutimeve mësuesi/ja
drejton bisedën në mënyrë që të dalë në pah roli i perspektivës në paraqitjen e perspektivës.

22

Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: HARMONIA Shkalla: 3
Nxënësit japin shembuj të harmonisë nga lënda e muzikës dhe nga arti. Gjejnë shembuj të ritmit dhe motivit
në artet e tjera, si dhe në jetën e përditshme. Kuptojnë se çfarë roli luan harmonia në jetën e përditshme.
Nxënësi/ja:
Ø jep shembuj të harmonisë nga lënda e muzikës;
Ø zbulon se motivi dhe ritmi janë përbërësit bazë të harmonisë;
Ø kupton rolin e ritmit në jetën e përditshme nëpërmjet shembujve;
Ø gjen motivin që do të paraqesë sipas një ritmi në krijimin e vet;
Ø analizon dhe krahason përdorimin e ritmit dhe motivit në një krijim.
Fjalë kyç: harmonia, motivi, ritmi uniform, i alternuar, rritës dhe zbritës
Burimet: Teksti Art Pamor 7, materiale ilustruese, Lidhja me fushat e
tjera: Matematikë
Mësuesi/ja ka siguruar më para një magnetofon, orë muri, foto të ndryshme, ku evidentohet motivi dhe
ritmi në degë të artit, si dhe në jetën e përditshme.
Mësuesi/ja vendos pak sekonda muzikë klasike, moderne dhe popullore. Fton nxënësit të ndjekin ritmin
e muzikës me duar. Gjithashtu, fton nxënësit të dëgjojnë nga jashtë këngën e zogjve, tiktakun e orës etj.
Pyet nxënësit:
-Kur këndohet në një kor çfarë synohet? (Harmonia e zërave)
-Çfarë ndoqët ju me përplasjen e duarve?
-A vini re ndonjë ndryshim te pjesët muzikore që dëgjuat?
-Ku ndihej më shumë ky ndryshim?
-Po në jetën tuaj ose në familjen tuaj, çfarë mundohemi të arrijmë së bashku? (Harmoninë familjare, ku
çdo pjesëtar mundohet në mbarëvajtjen e punëve dhe detyrave që i takon secilit).

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Shpjegon se kur dëgjojmë një
pjesë muzikore na pëlqejnë tingujt e instrumenteve që interpretojnë pjesën. Po kështu, në një kor të gjithë
zërat përpiqen të jenë të harmonizuar me njëri-tjetrin.
-Çfarë kuptoni me fjalët: ditë-natë, bardhë e zi, e mirë e keqe etj.?
Në gjuhë këto quhen antonime, pra fjalë me kuptim të kundërt.
- Çfarë fjale përdoret në art kur përballen të kundërtat?
Kontrast.
- Çfarë janë sinonimet?
Janë fjalë me kuptim të njëjtë.
Mësuesi fton nxënësit të japin disa shembuj sinonimesh: Natë - mbrëmje, vajzë - çupë - çikë, djalë - çun etj.
-Çfarë ju kujton fjala “kontrast”?
-A mund të jepni shembuj të kontrastit në art te ngjyrat, vijat, tonet? (Ngjyra të përafërta, si e kuqe,
portokalli, e verdhë etj.)
23
-Po të elementeve të përafërta në artet pamore, si ngjyrat, vijat etj?

Mësuesi/ja përmbledh komentet e nxënësve dhe shpjegon se Harmonia është lidhja e natyrshme ose
kombinimi i elementeve të një të tëre. P.sh., bashkimi ose përdorimi i ngjyrave që janë pranë njëra-tjetrës
në rrethin e ngjyrave, formave të ngjashme etj. Harmonia në artet pamore është lidhja e pjesëve të imazhit
pamor, që janë të përafërta dhe që plotësojnë njëra-tjetrën. Harmonia arrihet me anë të përdorimit të
motivit dhe ritmit.
Mësuesi/ja tregon disa punë dore si me grep, qëndisma, qilima etj. Fton nxënësit të flasin rreth figuracioneve
dhe elementeve që ata dallojnë. Pyet nxënësit:
-Nga se përbëhen këto punime?
-Ka përsëritje të formave dhe si janë të vendosura këto forma?
-Po në një fushë të mbjellë me luledielli çfarë vini re?
-Po në qilimat shqiptarë?
Mësuesi/ja dëgjon mendimet e nxënësve dhe shpjegon se forma që përsëritet në këto imazhe quhet motiv.
Motivi është një model bazë, që përsëritet rregullisht në një punim artistik. Motivi në artet pamore paraqitet me
elementet e artit, si: vija, ngjyra, forma, imazheve fotografike, elementeve arkitektonikë si harqet, dritaret etj.
-Pse përplasnit duart kur dëgjonit muzikë?
-Cila pjesë muzikore ju pëlqeu më shumë?
Pra, çdo pjesë muzikore ka një vijë melodike të caktuar dhe ne mundohemi të ndjekim ritmin, si me
përplasjen e duarve dhe me kërcimin ose me lëvizjen e trupit. Ritmi ndryshon nga njëra pjesë te tjetra.
-Çfarë kuptoni ju me fjalën “ritëm”? A mund të jepni shembuj të ritmit nga jeta juaj e përditshme?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve dhe shpjegon se ritmi gjendet si në jetën e përditshme ashtu edhe
në arte. Pyet nxënësit:
-Ku e gjejmë ritmin në jetën e përditshme?
(Në muzikë, kërcim, letërsi, arte,arkitekturë, natyrë, te rrahjet e zemrës, te kafshët, shpendët, lulet, tek ora,
te pikat e shiut, në kopshtari, gatim, modë etj.) Mësuesi/ja ilustron me foto shembuj për ritmin.
Ritmi tregon lëvizje nëpërmjet përsëritjes së elementeve. Mënyra e kombinimit të këtyre elementeve,
formave dhe motive e ftojnë syrin e shikuesit të hidhet shpejt ose të rrëshqasë ëmbël nga njëra anë e
veprës te tjetra. Pyet nxënësit:
-Si e paraqesin artistët ritmin në veprat e tyre?
Ritmi në artin pamor është përsëritja e elementeve, si: vija, ngjyra, forma dhe e motiveve të njëjta në
mënyrë të rregullt apo të çrregullt mbi një sipërfaqe të caktuar.
Mësuesi/ja ilustron me vizatime të thjeshta llojet e ritmit dhe shpjegon secilin prej tyre, ritmin uniform, ritmin
e alternuar, rritës dhe zbritës, i thjeshtë dhe i shumëllojshëm. Mësuesi/ja fton nxënësit të japin shembuj për
secilin nga ritmet e përmendura.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit sit ë krijojnë një motiv në një fletë me kutia dhe ta përsërisin
sipas një rregulli të caktuar.
Mësuesi/ja i ka porositur më parë nxënësit të sjellin fruta ose perime dhe të krijojnë ritmin në një stampim.
Kjo arrihet duke i prerë frutat në mënyrë tërthore dhe duke i lyer me ngjyra. Më pas kryhet stampimi mbi
një fletë. Nxënësit punojnë të pavarur dhe mësuesi/ja i vrojton dhe u jep sugjerimet e rastit.

Nxënësit diskutojnë dhe analizojnë punimet e bëra. Secili shpreh përvojën e tij/saj dhe larminë që krijon
motivi i përsëritur sipas një ritmi të caktuar. Vlerësojnë rolin e harmonisë në veprat e artit pamor ,si dhe në
artet e tjera dhe në jetën e përditshme.

Detyrë: Nxënësit krijojnë sipas rubrikës “Ushtrohu”.
Mësuesi/ja porosit nxënësit të sjellin materialet dhe fotot për temën e ardhshme.
24

Tematika: Gjuha dhe Fusha: Arte Tema: RITMI NË NATYRË OSE NË Shkalla: 3
komunikimi artistik JETËN E PËRDITSHME (Poster) Klasa: 7
Lënda: Art pamor 7
Nxënësit japin shembuj të ritmit nëpërmjet fotove të sjella në klasë dhe krijimit të një posteri. Në këtë orë
theksohet roli i ritmit në jetën tonë të përditshme.
Rezultatet e të nxënit të kompetencave0020të fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
Ø bashkëpunon në grup për krijimin e posterit;
Ø përcakton titullin e posterit dhe mesazhin që do të përcillet;
Ø përzgjedh fotot sipas temës së posterit;
Ø kompozon fotot në përshtatje me hapësirën e posterit;
Ø analizon dhe vlerëson punën e vet dhe të shokëve.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, vizore, ngjyra,gërshërë, karton me ngjyra etj.
Fjalë kyç: poster, mesazh.
Burimet: Teksti Arti Pamor 7, materiale ilustruese etj. Lidhja me fushat e tjera: Matematikë
Mësuesi/ja i ka porositur nxënësit më parë për të sjellë foto nga fusha të ndryshme të jetës në lidhje
me ritmin. Mësuesi/ja paraqet një poster të ngjashëm dhe e vendos në dërrasë të zezë, në mënyrë që
nxënësit të orientohen.
Në këtë rast, posteri duhet do të ketë në qendër të tij ritmin në jetën e përditshme (muzikë, letërsi, artin e
gatimit, punët e dorës, artin popullor, modë dhe në natyrë (lule, shpendë, kafshë etj.).
Mësuesi/ja ndan klasën në grupe pune dhe përgatit disa tituj për posterat që do të krijojnë nxënësit. Titujt
palosen dhe zgjidhet nga një anëtar nga çdo grup dhe tërheq një nga fletët e palosura. Kështu veprohet
edhe për grupet e tjera. Nxënësit bashkëpunojnë në grup për ndarjen e punëve dhe përzgjedhjen e fotove
sipas titullit të posterit.
Ndërtimi i njohurive: Punë e pavarur

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit për posterin. Në një poster rëndësi ka titulli, i cili duhet të jetë mjaft i
lexueshëm dhe të gjitha materialet e mbledhura në rastin tonë. Fotot zgjidhen në funksion të titullit. P.sh.,
nëse duam të japim ritmin në modë, atëherë duhet që edhe fotot të jenë në përshtatje me këtë temë.
Nxënësit, pasi kanë ndarë detyrat në grup, shkruajnë titullin me laps dhe në përshtatje me llojin e temës.
P.sh., nëse do të paraqitet ritmi në natyrë (lulet), shkronjat të bëhen si petale etj. Pra, në poster elementet
artistike duhet të krijojnë harmoninë.
Duhet pasur kujdes që në fillim, që fotot të vendosen mbi një karton me ngjyrë dhe të përcaktohet një
kompozim i këndshëm, ku fotot të mos jenë në një rresht, por të ketë larmi në vendosjen e tyre. Kjo do të
thotë që të shfrytëzohet sa më mirë hapësira e posterit.
Nxënësit punojnë të pavarur në grup nën mbikëqyrjen e mësuesit/es.

Nxënësit analizojnë posterat e krijuar nga grupet dhe përshtatjen e fotove me atë të titujve. Vlerësojnë
rolin e ritmit në art dhe në jetën e përditshme.
25

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: VIZATIMI Shkalla: 3
procese artistike Lënda: Art pamor 7 Klasa: 7
Nxënësit njihen me teknikat grafike të vizatimit dhe mundësitë shprehëse të rapitografit dhe lapsave me
ngjyra. Shprehin emocionet e tyre nëpërmjet këtyre teknikave dhe shpjegojnë veçoritë e secilës teknikë.
Krahasojnë punimet me njëri-tjetrin.
Nxënësi/ja:
Ø njeh teknikat grafike të vizatimit dhe karakteristikat e tyre;

Ø zbulon mundësitë shprehëse të rapitografit dhe lapsave me ngjyra;
Ø krijon me teknikat grafike të vizatimit;
Ø prezanton krijimin e vet dhe e krahason atë me të shokëve;
Ø vlerëson rolin e teknikave grafike në vizatim.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, rapitograf, lapsa me ngjyra etj.
Fjalë kyç: vizatim, teknika grafike, rapitograf, lapsa me ngjyra.
Burimet: Teksti “Art Pamor 7”, materiale ilustruese. Lidhja me fushat e tjera:
Mësuesi/ja vendos mbi tavolinë disa mjete pune, si: laps HB, rapitograf, lapsa me ngjyra etj. Nxit nxënësit
të diskutojnë duke iu përgjigjur pyetjeve:
-Nëse i jepni një fëmije të vogël një laps dhe letër, çfarë bën?
-Po ju, cilën teknikë pëlqeni më tepër?
Mësuesi/ja në një letër të bardhë krijon gjurmë me materialet që ka mbi tavolinë. Pyet nxënësit:
-Çfarë kanë të përbashkët dhe të veçantë këto mjete?

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Ka porositur nxënësit që më
parë të kenë marrë me vete rapitografin dhe lapsat e drurit. Përmbledh komentet e nxënësve dhe shpjegon
se vizatimi është forma më e njohur e shprehjes së emocioneve. Edhe një fëmijë i vogël kur merr lapsin në
dorë dhe një letër bën shkarravinat e para. Gjithçka që ka në mendje një artist, fillon nga një skicë e thjeshtë
e bërë me laps. Fton nxënësit të provojnë të lënë gjurmë me lapsin mbi një letër, të shprehin një gjendje të
caktuar emocionale. Pyet nxënësit:
-Me çfarë mjetesh mund të krijohet një vizatim?
Për të realizuar një vizatim, artisti përdor lapsin, karbonin, pastelin, penën, penelin, rapidografin etj. Krijimi
me rapitograf dhe lapsa druri quhen edhe teknika grafike.
-A keni punuar ndonjëherë me rapitograf?
Ndërkohë mësuesi/ja e veçon rapitografin nga mjetet e tjera.
-Çfarë ka të veçantë rapitografi nga lapsi ose stilolapsi?
-Çfarë gjurme lë secili prej tyre? A janë të ndryshëm?
Secili prej këtyre mjeteve ka veçoritë e tij dhe mundësi të ndryshme shprehëse.
Mësuesi/ja shpjegon se rapitografi është një mjet që përdoret shumë edhe nga inxhinierët dhe arkitektët,
si dhe nga grafistët.
26
Ndërkohë mësuesi/ja fton nxënësit të provojnë rapitografin dhe të njihen me të.

-Si janë vijat e bëra me rapitograf? (Të njëtrajtshme).
-Po lloji i letrës ndikon në këtë teknikë?
Mësuesi/ja në tabelë ilustron me shembuj disa nga mundësitë shprehëse të rapitografit. Bën vija paralele,
të kryqëzuara, të rastësishme dhe të pikëzuara. Shpjegon secilën prej tyre. Rëndësi ka edhe dendësia e
këtyre teknikave. Teknike është krijimi i kontrasteve të forta. Shumë artistë e kanë shfrytëzuar këtë veti.
Sa më të dendura të jenë shenjat që bëhen me rapidograf, aq më e errët është vlera; sa më të rralla që
të bëhen, aq më e çelur është vlera. Fton nxënësit në të njëjtën kohë të provojnë në fletën e bardhë këto
teknika të rapitografit. Mësuesi/ja merr në dorë kutinë me lapsa druri.
-E mbani mend kur keni punuar për herë të parë me këto lapsa?
-Nga se përbëhen këta lapsa? Çfarë kanë të veçantë?
Nxënësit japin komentet e tyre nisur nga përvojat e mëparshme. Mësuesi/ja shpjegon se lapsat e drurit
janë mjeti më popullor dhe më i përdorshëm nga të gjithë. E veçanta e këtyre lapsave është se punohen
me shtresa dhe mund të përzihen dhe të krijojnë ngjyra të tjera. Gjithashtu, mund të krijohet vëllimi, dritë-
hija nëpërmjet shkallës tonale. Rëndësi ka edhe tekstura e letrës që do të përdoret për teknikën me lapsa
druri. Mësuesi/ja fton nxënësit të provojnë mundësitë shprehëse të lapsave të drurit, duke pasur parasysh
veçoritë e tyre.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të krijojnë me teknikat grafike duke respektuar hapat e
punës. Nxënësit duhet të krijojnë gradacionin tonal si me rapidograf edhe me lapsat me ngjyra. Nxënësit
punojnë të pavarur.

Nxënësit vëzhgojnë krijimet e bëra dhe diskutojnë dhe krahasojnë punimet e bëra. Secili shpjegon emocionet
dhe se cila teknikë grafike ishte më pranë shijeve të tyre.

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: PIKTURA Shkalla: 3
Nxënësit krahasojnë teknikën e akuarelit dhe temperit dhe nxjerrin në pah veçoritë e teknikës së temperit.
Eksperimentojnë me teknikën e temperit dhe me mundësitë shprehëse të kësaj teknike.
Nxënësi/ja:
Ø përshkruan veçoritë e pikturës;

Ø njeh karakteristikat e teknikës së temperit;
Ø shprehet nëpërmjet teknikës së temperit;
Ø krahason teknikën e temperit me teknikat e tjera;
Ø paraqet para shokëve/shoqeve krijimin e vet.
27
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, temperë, penela, gota uji plastike, mjete pastrimi etj.
Fjalë kyç: pikturë, teknikat e pikturës, temperë, shtresa.
Burimet: Teksti Arti Pamor 7, materiale ilustruese Lidhja me fushat e tjera:
etj.
Mësuesi/ja nxit nxënësit të flasin rreth pyetjeve:
-Keni qenë ndonjëherë në ndonjë galeri artesh?
-Çfarë keni parë atje?
-Cilat vepra ju kanë pëlqyer më shumë dhe pse?
-A mund të përshkruani ndonjë pikturë? Si është e realizuar ajo dhe çfarë ka dashur të thotë artisti?
-Po në familjet tuaja, keni ndonjë piktor?
Mësuesi/ja dëgjon me kujdes mendimet e nxënësve. Përmbledh mendimet e tyre dhe qartëson se në
pikturë artisti paraqet botën e tij shpirtërore dhe emocionet e veta. Piktura krijohet mbi një sipërfaqe të
sheshtë. Por të gjithë artistët në një pikturë shprehen nëpërmjet ngjyrës.

parë të marrin me vete temperët, penelat, gota plastike për ujë, mjete pastrimi.
Drejton bisedën nëpërmjet pyetjeve:
-Çfarë ngjyrash përdorin artistët për të pikturuar?
-Po ju, çfarë ngjyrash keni përdorur?
-Ku ndryshojnë ngjyrat e vajit nga akuareli, temperët dhe akriliku?
-Cili është mjeti i përbashkët që artistët përdorin për të pikturuar?
Pra, artistët përdorin shumë teknika për të pikturuar, por peneli është mjeti i pazëvendësueshëm për
krijimin e një pikture, si me akuarel, temperë, akrilik ose me bojëra vaji mbi një sipërfaqe të sheshtë si
telajo, letër etj.
Mësuesi/ja tregon një komplet me temperë dhe pyet nxënësit:
-Po për teknikën e temperit, çfarë dini? Si pikturohet me to?
Mësuesi/ja shpjegon se teknika e temperit është shumë e vjetër dhe ka lindur diku nga shek. XII dhe vazhdoi
deri në shek. XIV, kur u shpikën bojërat e vajit. Dikur temperët ishin pigmente pluhuri që përziheshin me
të verdhën e vezës. Ka shumë piktorë të njohur italianë, si Botiçeli, Duço dhe Xhoto që punuan me këtë
teknikë. Madje Botiçeli ka arritur të krijojë piktura të mrekullueshme me teknikën e temperit. Këto piktura
janë trashëguar deri në ditët tona. Kjo gjë dëshmon për rezistencën e temperëve ndaj kohës.
-Ku ndryshojnë temperët nga akuareli?
Akuareli është transparent ndërsa temperët kanë fuqi mbuluese.
- Çfarë kanë të përbashkët?
Akuareli dhe temperët janë bojëra me bazë uji dhe punohen me shtresa. Temperët janë ngjyra më të plota
dhe mund të punohet me to edhe mbi letër, telajo, dru etj.
Me temperë mund të paraqiten format trepërmasore mbi një sipërfaqe të sheshtë dypërmasore. Kjo
arrihet, pasi të njiheni me mundësitë shprehëse të temperëve të eksperimentoni me ta, atëherë mund të
arrihet rezultati që duam.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit si të punojnë me teknikën e temperit.

Në fillim mendohet objekti ose pamja që do të pikturohet. Më pas bëhet skica me laps duke vizatuar pjesët
më të rëndësishme, pra jo një vizatim të detajuar. Zgjidhen ngjyrat që mendohet se u duhen nxënësve ose
paleta e ngjyrave, si dhe madhësia e penelave. Penelat duhet të jenë të madhësive të ndryshme. Me një
28
penel të gjerë në fillim hidhen ngjyrat, ndërsa në përfundim për detajet punohet me penel me majë të hollë.
Këto hollësi mësohen gjatë punës me temperë.
Mësuesi/ja fton nxënësit që të ndjekin udhëzimet e mësipërme dhe të aplikojnë në krijimet e tyre teknikën
e temperit.
Nxënësit punojnë të pavarur nën vëzhgimin e mësuesit/es që jep udhëzimet sipas rastit aty ku duhet.

Nxënësit, pasi vrojtojnë krijimet e njëri-tjetrit, flasin për mënyrën se si e realizuan teknikën e temperit dhe
veçoritë e saj. Krahasojnë punimet dhe analizojnë të përbashkëtat dhe të veçantat e kësaj teknike në krijimet
e tyre.


Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: KOLAZHI Shkalla: 3
Nxënësit njihen me fjalën kolazh dhe prejardhjen e saj. Diskutojnë për artistë të mëdhenj, si Pikaso, Brak,
Matis etj., të cilët u bënë pionierë të kolazhit. Kuptojnë se në art ka shumë mënyra shprehëse, përveç penelit
dhe telajos. Nxënësi bëjnë kolazhe të ndryshme, të cilat mund t’ua dhurojnë familjarëve etj.
Nxënësi/ja:
Ø përcakton kuptimin e fjalës “kolazh” dhe prejardhjen e tij;
Ø përshkruan elementet përbërëse të një kolazhi;
Ø jep emocionet e veta për një ngjarje nëpërmjet kolazhit;
Ø krijon sipas artistëve të mëdhenj;
Ø krahason kolazhin e vet dhe të shokëve;
Ø vlerëson rolin e kolazhit në art.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, mjete të ndryshme për kolazh si fara, guaska, letra me ngjyra,
gazeta, revista etj., ngjitës, gërshërë, kartonë me ngjyra.
Fjalë kyç: kolazh,
Burimet: Teksti “Art Pamor 7”, materiale ilustruese Lidhja me fushat e tjera:
etj.
29

Mësuesi/ja vendos në tabelë foto ose krijime të nxënësve në teknikën e kolazhit. Nxit nxënësit të flasin
rreth tyre nëpërmjet pyetjeve:
-Ju pëlqejnë këto krijime?
-Çfarë kanë të veçantë ose ndryshe nga piktura?
- Me çfarë teknike janë krijuar këto krijime?
-Njihni ju ndonjë piktor që ka punuar në këtë teknikë?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve dhe drejton bisedën.
Ndërtimi i njohurive: Punë e pavarur, krijimtari artistike

parë, që të kenë me vete materiale të ndryshme për të krijuar një kolazh. Shpjegon se fjala “kolazh” vjen
nga frëngjishtja, që do të thotë ngjis. Pyet nxënësit:
-Çfarë dini ju për kolazhin?
Mësuesi/ja bën një historik të shkurtër rreth kolazhit.
Kolazhi
Kolazhi u zhvillua në shek. XX. Artistët e parë që e përdorën ishin Pikasoja dhe Braku.
Teknika e kolazhit u përdor për herë të parë në kohën e shpikjes së letrës në Kinë, rreth viti 200 p. e. s. Përdorimi i kolazhit vazhdoi
në Japoni, kur kaligrafët filluan të ngjitin letrën duke përdorur tekst mbi sipërfaqet ku shkruanin poemat. Teknika e kolazhit u
shfaq në Europën Lindore gjatë shek. XIII. Panelet me petëza floriri filluan të aplikoheshin në katedralet gotike rreth shek. XV dhe
XVI. Gurë të çmuar u përdorën për ikonat dhe imazhet fetare. Në shek. XVIII shembuj të artit të kolazhit u gjetën në punët e Meri
Delanit. Më vonë u përdorën kolazhet për të krijuar fotoalbume dhe libra, si të Hans Kristian Andersenit, Karl Shpicbergut etj.
Kolazhi në periudhën moderne filloi me piktorët kubistë Xhorxh Brak dhe Pablo Pikaso. Pikaso e përdori teknikën e kolazhit në
pikturat me vaj. Ndërsa Brak e përdori kolazhin në vizatimet e tij me karbon.
Henri Matis
Në vitin 1941 Henri Matis u diagnostikua me një sëmundje të pashërueshme dhe mbeti në karrigen me rrota. Piktura dhe skulptura u bënë një
sfidë psikologjike për të, kështu që ai iu kthye një teknike të re. Me ndihmën e ndihmësit të tij ai filloi të krijonte kolazhe me letra të prera ose
dekapazh. Ai i priste copat e letrës të lyera më parë me guash nga ndihmësi në forma me ngjyra dhe madhësi të ndryshme dhe i organizonte
ato për të krijuar kompozime të gjalla. Si fillim ishin krijime të vogla, por më pas ato u transformuan në murale ose në madhësinë e dhomës.
Kështu, piktori kapërceu një kohë shumë të vështirë për të nëpërmjet një forme të artit që nuk ishte as pikturë dhe as skulpturë.
Mësuesi/ja fton nxënësit të krahasojnë kolazhin e Pikasos dhe të Matisit, duke u nisur nga materialet
e përdorura, temat etj.
Krijimtari artistike. Mësuesja udhëzon nxënësit si të krijojnë me teknikën e kolazhit. Për t’i dhënë rëndësi
leximit, mund t’u sugjerojë nxënësve, që me teknikën e kolazhit të ilustrojnë një tregim, (Sipas Matisit),
poezi ose një përrallë. Kjo mbetet në dëshirën e nxënësve. Pasi të kenë përcaktuar një pjesë letrare,
fillojnë me prerjet ose me materialet e mbledhura më parë duke realizuar ilustrimet për ngjarjet më të
rëndësishme të pjesës së përzgjedhur.
Nxënësit punojnë të pavarur nën vëzhgimin e mësuesit/es.

Nxënësit paraqesin krijimet e bëra në teknikën e kolazhit dhe mundohen të gjejnë pjesën letrare të ilustruar,
titullin ose ndodhinë e ilustruar me kolazh. Krahasojnë punimet mes tyre dhe vlerësojnë rolin e kolazhit në
art, si një teknikë ndryshe për të shprehur idetë dhe emocionet.

30

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: STAMPIMI Shkalla: 3
Nxënësit japin shembuj në klasë dhe në mjedisin rrethues të posterave, librave, reklamat etj., që kanë
lidhje me stampimin. Nxënësit diskutojnë për përdorimin e stampimit për dekorim ose për të personalizuar
një dhuratë. Aplikojnë stampimin me gdhendje dhe me shabllon. Vlerësojnë rolin e stampimit në jetën e
përditshme dhe në art, si dhe ku gjen përdorim në cilat fusha të jetës.
Nxënësi/ja:
Ø jep shembuj të stampimeve të ndryshme në mjedisin rrethues;
Ø përzgjedh bazën materiale për stampimin me gdhendje dhe me shabllon;
Ø aplikon teknikën e stampimit sipas udhëzimeve;
Ø krijon dhurata të personalizuara;
Ø krahason dy llojet e stampimit me gdhendje dhe me shabllon;
Ø shpjegon emocionet e përftuara gjatë punës dhe se cila pjesë e stampimit e tërhoqi më shumë.
Mjetet e punës: karton, laps, patate, gomë, tapa shishesh vere, thika plastike, kunja dhëmbësh, ngjyra,
penel, sfungjer, mjete pastrimi etj.
Fjalë kyç: stampim me gdhendje, stampim me shabllon, rregulli i kundërt, gravurë.
Mësuesi/ja vrojton në klasë dhe nxjerr para klasës disa nxënës që kanë bluza, çanta të stampuara ose
edhe mjete të tjera ku evidentohen motivet e stampimit. Nxit nxënësit të flasin nëpërmjet pyetjeve:
-Ju i keni blerë vetë këto sende apo i keni dhuratë? Pse i keni zgjedhur?
-Kur shkoni për të blerë një veshje ose diçka tjetër, çfarë ju pëlqen të blini?
Nxënësit japin përgjigjet e tyre rreth pyetjeve.
-Po kur doni të blini një dhuratë për dikë, si e zgjidhni?
-Ju pëlqen të jetë e paketuar?
-Po në shtëpitë tuaja, keni mure të veshura apo të lyera?
-A keni menduar ndonjëherë sikur dhoma juaj të ishte ndryshe, sipas imagjinatës tuaj?
-Si do t’ju pëlqente më shumë?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve. Vazhdon me pyetjet:
-Kur shkoni te mjeku për t’u vizituar, çfarë ju jep ai nëse keni nevojë për mjekim? Recetën
-Po kur plotëson recetën, çfarë bën? E vulos.
-Po juve, do t’ju pëlqente të kishit një vulë tuajën, me një simbol që t’ju përfaqësojë?
Ndërtimi i njohurive: Punë e pavarur, krijimtari artistike

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Ka porositur nxënësit një
orë më parë të sjellin mjetet për stampimin me gdhendje dhe me shabllon. Shpjegon se të gjitha ato që
përmendën nxënësit më lart kanë të bëjnë me teknikën e stampimit. Kjo teknikë mori përdorim të gjerë në
shumë fusha të jetës, që nga librat, posterat e deri te veshjet, vulat e ndryshme, letrat e mureve etj.
-Çfarë kuptoni ju me teknikën e stampimit?
-Ka një apo disa mënyra për të stampuar?
Nxënësit komentojnë duke u nisur edhe nga njohuritë e mëparshme.
Stampimi është një teknikë shumë e hershme, që në parahistori dhe shumë e përdorur edhe në ditët tona.
31
Njerëzit gjithmonë i ka tërhequr ideja e stampimit të një imazhi nga një sipërfaqe në tjetrën. Kjo lidhet me
dëshirën e artistit për të shumëfishuar imazhet. Artistë të mëdhenj, si Rembrand, Goja etj., kanë krijuar
gravura të ndryshme nëpërmjet stampimit me gdhendje.
Mësuesi/ja fton nxënësit të shohin nga dritarja:
-Ndani një fletë në dy pjesë të barabarta. Shpejt e shpejt në njërën pjesë të letrës bëni një skicë të peizazhit
që shihni. Merrni penelin dhe me një ngjyrë që dëshironi dhe bjerini përsipër skicës suaj. Palosni shpejt të
dyja pjesët e letrës, duke i rënë përsipër me kujdes me dorë. Hapeni letrën dhe shikoni.
-Çfarë keni përftuar në anën tjetër të letrës?
-Si është imazhi i përftuar?
Mësuesi/ja shpjegon se kur pikturojmë peizazhin, e paraqesim ashtu siç është, por nëse e stampojmë, ai
del të në kundërtën e tij. Ky është ndryshimi i madh midis piktorit dhe gdhendësit.
Stampimi me gdhendje është një teknikë që u shfrytëzua për të krijuar makinën e parë të shtypit.
Shumë artistë kanë gdhendur materiale të buta ose të forta për të stampuar më pas. Disa nga teknikat e
stampimit me gdhendje janë: ksilografia, litografia, linografia, serigrafia, bulinoja etj.
Krijimtari artistike. Kur realizojmë një stampim me gdhendje, në fillim bëjmë vizatimin mbi një patate,
gomë ose tapë shisheje të verës. Më pas, me ndihmën e një thike plastike hiqet materiali i tepërt nga
baza që kemi për të gdhendur. Kjo bëhet me kujdes duke ndjekur vizatimin e bërë. Për të bërë stampimin
duhet që pjesa e gdhendur e stampës të lyhet me bojë. Ngjyrën mund ta ndërroni sipas dëshirës dhe të
bëni kombinime. Mund të stamponi letrat e dhuratave, kartolina urimi etj.
-Po nëse doni të stamponi emrin tuaj, si duhet gdhendur shkronja? Në të kundërt.
Mund të krijoni dhe vulën tuaj personale. Kujdes, pasi shkronjat duhet gdhendur në të kundërt të tyre.
Mësuesi/ja pyet sërish.
-Po letrat e mureve ose të paketimit, basmat e ndryshme etj., çfarë kanë të përbashkët?
Këto të gjitha janë krijuar nga stampimi me shabllon.
-Çfarë ka të veçantë në to? Çfarë ju bie më shumë në sy?
Ka një motiv të përsëritur sipas nja ritmi të caktuar. Pra shabllonin ju mund ta përgatisni mbi një sipërfaqe
të sheshtë si karton, ose plastikë e hollë dhe kryhet stampimi mbi bluza, letra paketimi etj.
Stampimi me stensil është një teknikë, me anë të së cilës shumëfishohet imazhi i së njëjtës figurë.
Për këtë arsye, kjo teknikë përdoret më shumë në zbukurimet e mureve, në ambalazhet industriale, në
fushatat sensibilizuese, elektorale etj.
Krijimtari artistike. Stampimi me shabllon bëhet me ndihmën e një kartoni. Në fillim vizatojmë motivin
mbi karton dhe me ndihmën e mjeteve të posaçme e presim pjesën e vizatuar vetëm konturin. Shabllonin
e vendosim mbi sipërfaqen që duam të stampojmë dhe me ndihmën e penelit ose të sfungjerit lyejmë
pjesën e hapur të shabllonit. Edhe me këtë teknikë ju mund të bëni fare mirë dhurata të ndryshme,
mjafton të keni dëshirë.
Për të stampuar me shabllon ju mund të merrni edhe letrat e prera që u vendosen tortave, ose tyl me
motive etj. Mjafton që ta vendosni mbi sipërfaqen që duam të stampojnë dhe shihni rezultatin.
Nxënësit punojnë të pavarur nën vëzhgimin e mësuesit/es.

Nxënësit vëzhgojnë stampimet e njëri-tjetrit dhe japin emocionet e përftuara. Nxjerrin në pah mundësitë
shprehëse të secilës teknikë. Nxënësit krahasojnë dy teknikat e stampimit dhe gjejnë të përbashkëtat dhe
të veçantat e tyre. Zbulojnë elementin bazë të stampimit (motivi).

32

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: MONOTIPI Shkalla: 3
Nxënësit përmendin disa teknika stampimi nga njohuritë e mëparshme që kanë. Nxjerrin në pah karakteristikat
e secilës teknikë. Më pas njihen me krijimet e artistëve në teknikën e monotipit. Dallojnë stilin e artistëve në
këtë teknikë grafike. Nxënësit krijojnë sipas hapave në këtë teknikë.
Nxënësi/ja:
Ø përmend disa teknika stampimi dhe veçantitë e tyre;
Ø dallon stilet e piktorëve në teknikën grafike të monotipit;
Ø kupton mundësitë shprehëse të kësaj teknike;
Ø krijon me teknikën e monotipit sipas hapave;
Ø krahason monotipin me teknikat e tjera të stampimit;
Ø vlerëson këtë teknikë duke e krahasuar me teknikat e tjera të stampimit.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, ngjyra si tempera, guash, penel, rul, pambuk, xham ose plastikë.
Fjalë kyç: teknikë grafike, monotip, rul, efekte, imazh i përmbysur
Burimet: Teksti Arti Pamor 7, materiale ilustruese. Lidhja me fushat e tjera:

Mësuesi/ja ka vendosur në tabelë disa foto, që paraqesin krijime të artistëve në
teknikën e monotipit. Nxit nxënësit të flasin rreth tyre.
-Ju keni provuar teknikën e stampimit me gdhendje dhe me shabllon. Cila nga
këto teknika ju pëlqeu më shumë?
Nxënësit japin emocionet e përftuara. Mësuesi/ja i fton të vëzhgojnë fotot në
tabelë dhe i njeh me emrat e artistëve që i kanë krijuar, si Dega, Shagall etj.
-Keni dëgjuar më parë për këta artistë?
-A mund të gjeni teknikën që kanë përdorur?
-Çfarë mund të thoni për stilin e këtyre artistëve?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e tyre dhe drejton bisedën.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Ka porositur nxënësit më parë
për mjetet që duhen për të realizuar teknikën e monotipit. Shpjegon se këto krijime janë realizuar me
teknikën e monotipit. Pyet nxënësit:
-Sa kopje mund të kryhen me stampën me shabllon ose me
gdhendje?
Nga e njëjta stampë mund të shumëfishohen imazhet.
Monotipi është një teknikë e grafikës dhe mund të realizohet vetëm
një kopje. Vetë fjala “monotip” në greqisht do të thotë “një e vetme”.
Për të realizuar këtë teknikë punohet mbi një sipërfaqe të lëmuar,
si: xham, plastikë ose metal, që më pas stampohet mbi letër.
-Sa kohë duhej për të stampuar me shabllon ose me gdhendje?
Monotipi si teknikë u shpik në shek. XVII nga piktori italian dhe
gdhendësi Kastilione. Ai shpiku teknikën e printimit. Më vonë
33
shumë artistë, si Dega, Gogeni, Pisaroja, Pol Kleja etj., eksperimentuan

me teknikën e monotipit. Në shek. XX kjo teknikë u bë shumë popullore.
Përmendim këtu monotipat shumëngjyrësh të krijuar nga Mark Shagali
më 1960.
Ashtu si te teknika e stampimit me gdhendje, edhe në teknikën grafike të
monotipit imazhi i stampuar del i përmbysur, pra e kundërta e tij. Për të
punuar në teknikën e monotipit, nëse nuk kemi xham, mund të përdorim
edhe një tabaka plastike, mjaft që të jetë e lëmuar.
E gjithë krijimtaria me këtë teknikë është e bazuar tek emocioni që lë
imazhi pas stampimit. Imazhi mund të përftohet vetëm një herë. Pra,
emocionet janë të papërsëritshme. Mësuesi/ja paraqet dy krijime një në
teknikën e stampimit që bënë në orën e mëparshme një në teknikën e
monotipit. Pyet nxënësit:
-Çfarë mund të thoni për këto krijime?
-A nuk janë të stampuara imazhet e përftuara?
-Atëherë ku qëndron ndryshimi?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve dhe shpjegon se në
stampimin me gdhendje ose me shabllon thjesht aplikohet boja sipër
stampës dhe kryhet stampimi aq herë sa dëshirojmë ne, pavarësisht
sipërfaqes ku kryhet stampimi.
Ndërsa teknika e monotipit vjen më artistike dhe më e ndërlikuar. Duhet
një sipërfaqe e lëmuar dhe e sheshtë. Përhapet boja tipografike me
ndihmën e një ruli, në mënyrë të njëtrajtshme. Më pas me ndihmën e
një pambuku ose letre etj., hiqet boja aty ku nuk duhet, në mënyrë që
të krijojmë imazhin e dëshiruar dhe vendosim letrën sipër sipërfaqes
së ngjyrosur. Pra, nëse ne formën te stampimi me gdhendje e kemi gdhendur, p.sh., mbi një patate, në
teknikën e monotipit kjo ndodh vetëm nga heqja e pjesëve që nuk duam me pambuk, pra bëhet vizatimi.
Kjo krijon imazhin.
Më pas rulin e rrotullojmë në të gjithë sipërfaqen e letrës dhe, në fund, e heqim me kujdes letrën nga
xhami. Imazhi del i përmbysur dhe i papërsëritshëm. Kemi mundësi vetëm një herë të stampojmë. Pra,
monotipi përftohet prej stampimit nga xhami në letër. Ndërsa stampimi me gdhendje ose shabllon bëhet
drejtpërdrejt në letër dhe sa herë duam ne.
Krijimtari artistike. Nxënësit mund të punojnë në grupe dhe secili grup të krijojë një monotip me një temë
të caktuar. P.sh., mund të krijojnë kopertinën e një libri që kanë lexuar, një poster për mjedisin ose për
shkollën ku secili nxënës bën një pjesë dhe më pas të gjitha pjesët ngjiten. Mësuesi/ja mund të sugjerojë
nxënësve edhe një tregim dhe çdo grup të ilustrojë pjesët më interesante. Mund të punojnë edhe në
mënyrë individuale. Nxënësit punojnë nën mbikëqyrjen e mësuesit/es.

Mësuesi/ja drejton bisedën duke pyetur nxënësit.
-Pse teknika e monotipit është e pëlqyer nga artistët?
-Krahasoni stilin e artistëve të përmendur më lart. Cilat janë karakteristikat e tyre?
Mësuesi/ja fton nxënësit të gjejnë me diagramin e Venit të veçantat dhe të përbashkëtat e stampimit me
gdhendje ose me shabllon dhe monotipit. Punojnë në grup në mënyrë që të ndajnë idetë dhe të punojnë
në kohë.
34


Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: FOTOGRAFIA Shkalla: 3
Nxënësit gjejnë në mjedisin rrethues pamje interesante. Dallojnë llojet e fotografisë. Fotografojnë sipas
dëshirës pamje që i duken interesante. Gjejnë të përbashkëtat dhe të veçantat. Përcaktojnë rolin artistik
dhe historik të fotografisë dhe rëndësinë e saj në jetën tonë. Krahasojnë fotografinë bardhezi dhe atë me
ngjyra.
Nxënësi/ja:
Ø zbulon pamje interesante në mjedisin përreth;

Ø njihet me pjesët përbërëse të aparatit fotografik dhe funksionin e tij;
Ø kupton si ka evoluar aparati fotografik deri në ditët tona;
Ø vlerëson rolin artistik dhe historik të fotografëve të shquar shqiptarë;
Ø përcakton rolin e fotografisë dhe rëndësinë e saj në jetën tonë;
Ø krahason fotografinë bardhezi dhe atë me ngjyra.
Mjetet e punës: aparat fotografik, fotografi të ndryshme.

Fjalë kyç: aparat fotografik, fotografi, dhoma e ekspozimit, diafragma, objektivi, unaza e fokusimit,
ekspozimetri, pasqyra dhe lentet.
35

Mësuesi/ja fton nxënësit të diskutojnë duke drejtuar pyetjet:
-Ku do dëshironit të ishit tani? Mbyllni sytë dhe imagjinoni.
-A mund të thoni ku do të donit të ishit?
Nxënësit japin mendimet e tyre.
-Çfarë mbani mend nga fëmijëria juaj?
-Nga i dini këto i mbani mend apo i keni nëpër albume?
-Si mund të fiksojmë në përjetësi një moment të bukur ose një pamje
interesante?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve dhe drejton bisedën.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të
mësimit. Ka siguruar më parë aparatin fotografik.
Vendos në tabelë foto ku tregohet evoluimi i aparatit fotografik. Nxit
nxënësit të flasin.
-A ka ndonjëri nga gjyshërit tuaj aparat të vjetër fotografik?
-Po sot, si duket një aparat fotografik?
Mësuesi/ja vendos në tabelë një foto.
-Si ju duket ky imazh fotografik?
-Çfarë dalloni në të?
Mësuesi/ja shpjegon se imazhi i parë i suksesshëm i fotografisë u realizua afërisht në vitin 1826 nga
fotografi francez Niepçe, i cili përdori një aparat të vogël të bërë vetë.
Ndërsa aparatin e parë fotografik e shpiku fotografi amerikan Aleksandër Uolkot, më 1840.
Mësuesi/ja paraqet aparatin fotografik përpara nxënësve dhe u drejton disa pyetje:
-E keni përdorur ndonjëherë ju aparatin fotografik apo prindërit preferojnë t’i bëjnë vetë fotot?
-Keni kapur ndonjë moment interesant dhe të fokusuar mirë?
-Cilat pjesë të aparatit mund të emërtoni?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve dhe shkruan pjesët përbërëse të aparatit fotografik duke
i demonstruar direkt tek aparati. Aparati
fotografik përbëhet nga:
- trupi
- vendi i shikimit
- dhoma e ekspozimit
- diafragma
- objektivi
- unaza e fokusimit
- ekspozimetri
- pasqyra dhe lentet.
- Çfarë duhet pasur parasysh për të nxjerrë një
fotografi interesante?
36
-Sipas mendimit tuaj, çfarë duhet pasur parasysh për të bërë një
fotografi?
Mësuesi/ja shpjegon se, për të bërë një fotografi, duhet aparati
fotografik. Si fillim duhet zgjedhur pamja që duam të fiksojmë.
Me aparat e përqendrojmë mirë, në mënyrë që të jetë brenda
kuadratit. Bëjmë shkrepjen dhe mundohemi të rrimë të qetë pa
lëvizur.
-Si mund të kompozojmë mirë një imazh me aparat?
Mësuesi/ja shpjegon se për të kompozuar mirë një imazh fotografik mund të përdorim rregullën e treshit,
që gjendet në menynë e aparatit digjital. Për të realizuar një fotografi të bukur, duhet të kemi parasysh
edhe burimin e dritës, si faktor të rëndësishëm në fotografi. Çdo gjë varet edhe nga preferencat nëse do
kontraste të forta ose jo.
Mësuesi/ja përmendin llojet e burimeve të dritës të mësuara më parë te vëllimi.
-Në ditët e sotme me çfarë mund të realizojmë një foto?
Sot me evoluimin e teknologjisë ne mund të realizojmë fotografi jo vetëm me aparatin fotografik, por edhe
me Ipad, celular, kamera, kompjuter etj. Mësuesi/ja pyet nxënësit:
-Keni album familjar në shtëpi? Çfarë ndryshimi ka nga viti në vit?
Fotot e prindërve e gjyshërve janë bardhezi dhe më vonë janë me ngjyra.
-Po librat shkollorë, gazetat, revistat e ndryshme etj., kanë fotografi ilustruese?
-Çfarë ndryshimi ka midis fotove të albumit familjar me ato që përmendëm më lart?
Mësuesi/ja përmbledh se fotografitë klasifikohen sipas llojit të informacionit që ilustrojnë ose paraqesin.
Fotografia është disa llojesh, si: familjare, publicitare, shkencore, artistike, peizazhi etj. Imazhet mund të
jenë me ngjyra ose bardhë dhe zi. Nëpërmjet fotografisë fiksohen ngjarje të rëndësishme vetjake, publike
e deri te paraqitja e botës ku ne jetojmë, si dhe e hapësirës që na rrethon.
-A keni ndonjë të afërm fotograf ose që është i pasionuar pas fotografisë?
-Po ndonjë fotograf të famshëm shqiptar?
Mësuesi/ja jep të dhëna për Kel Marubin dhe Gjon Milin.
Kel Marubi (1870-1940) ishte një nga fotografët e parë shqiptarë.

Gjon Mili (1904-1984) ishte një fotograf shqiptaro-amerikan, i mirënjohur për punët e tij të publikuara te
revista “Life”.
Mësuesi/ja paraqet fotografi të bëra nga këta dy artistë.
KEL MARUBI GJON MILI
37

-Çfarë ndryshimi kanë këto fotografi?
-A ka ndikuar vendi, koha etj?
-Përse kanë rëndësi për historinë dhe kulturën shqiptare?
Krijimtari artistike. Nxënësit dalin në oborrin e shkollës dhe përzgjedhin pamjen që ju pëlqen për të fiksuar
më aparat. Mësuesi/ja u jep si detyrë, që më pas fotot të stampohen dhe të sillen në klasë orën tjetër.
Nxënësit punojnë të pavarur nën drejtimin e mësuesit/es.

Mësuesi/ja fton nxënësit të krahasojnë foton bardhezi dhe atë me ngjyra dhe të japin argumente, që
të mbrojnë mendimin e tyre. Nxënësit nxjerrin në pah rolin e fotografisë si në jetën tonë, ashtu edhe në
historinë dhe kulturën e një populli si pjesë e trashëgimisë kulturore.


Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: EKSPOZITË Shkalla: 3
procese artistike Lënda: Art pamor 7 FOTOGRAFIKE Klasa: 7
Nxënësit kanë stampuar më parë fotografitë dhe i kanë sjellë në klasë. Bashkëpunojnë në grup për
paraqitjen sa më dinjitoze të fotografive. Me ndihmën e mësuesit të informatikës përzgjidhen certifikatat
më të përshtatshme për çmimet që do të jepen. Bëhet printimi i tyre. Ftohen edhe pjesëtarë nga komuniteti
dhe prindër për inaugurimin e ekspozitës fotografike. Nxënësit votojnë për fotografinë që u pëlqen më
shumë. Ndarja e certifikatave sipas çmimeve.
Nxënësi/ja:
Ø bashkëpunon në grup dhe ndan idetë;
Ø përgatit e fotografive për t’u paraqitur në ekspozitë;
Ø përzgjedh certifikatat;
Ø vendos fotografitë në vendin e caktuar për ekspozitë;
Ø vlerëson fotografitë e shokëve.
Mjetet e punës: fotografitë e stampuara, kartonë me ngjyra, gërshërë, ngjitës.
Fjalë kyç: ekspozitë fotografike, certifikatë.
Informatikë
38
Mësuesi/ja fton nxënësit të vëzhgojnë fotografitë e stampuara.
Pyet nxënësit:
-Si mund t’i paraqesim këto fotografi për ekspozitën e klasës tuaj?
-Si mendoni, cili është vendi më i përshtatshëm për t’i ekspozuar, në klasë apo në korridor?
-Çfarë idesh keni për vendosjen e tyre sa më këndshëm?
Ndërtimi i njohurive: Veprimtari

Mësuesi/ja shpjegon se fotografitë duhen ngjitur mbi një karton. Secili duhet të mendojë për ngjyrën e
kartonit ku do të ngjitet fotografia, në mënyrë që të kombinohen bukur me njëra-tjetrën.
Kartoni me ngjyrë duhet të jetë 4 cm më i madh se fotografia.
Duhen ngjitur vetëm pjesët anësore të fotografisë dhe me kujdes ajo ngjitet mbi karton. Diku në pjesën e
poshtme shkruhet emri i nxënësit.
Nëse nxënësit kanë dëshirë që ta zhvillojnë ekspozitën jashtë klasës, të gjitha fotografitë mund të
ngjiten mbi një karton të madh me ngjyrë. Poshtë çdo fotografie shkruhet emri i nxënësit që e ka bërë.
Hapësirat ndërmjet fotografive nxënësit mund t’i dekorojnë sipas fantazisë së tyre.
Mësuesi/ja vendos bashkë me nxënësit për vendin ku do të paraqitet ekspozita.
Me ndihmën e mësuesit/es të informatikës nxënësit përgatisin certifikatat që do të jepen sipas çmimeve.
Bashkë me mësuesin/en përzgjidhen modelet më të arrira të certifikatave. Më pas bëhet edhe printimi i
tyre. Nëse nuk mund të printohen me ngjyra, mund të printohen në letër me ngjyrë bardhezi.
Në bashkëpunim me komunitetin mund të sigurohet edhe një dhuratë simbolike për fituesin.
Përforcimi i njohurive: Vlerësim

Mësuesi/ja fton pjesëmarrësit të votojnë për fotografinë më të mirë. Nxënësit japin argumentet e tyre për
vlerësimin që japin për fotografinë më të mirë.
Pasi mblidhen pikët nga nxënësit, mësuesi/ja jep certifikatat për fituesin.
Nxënësit shprehin emocionet dhe përvojën që morën nga kjo ekspozitë.


Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: DIZAJNI GRAFIK DHE Shkalla: 3
procese artistike Lënda: Art pamor 7 PREZANTIMI Klasa: 7
Nxënësit diskutojnë rreth revistave, gazetave, reklamave, posterave etj. Njihen me profesionin e dizajnerit
dhe punën e tij. Kupton se dizajni grafik është një element shumë i rëndësishëm në komunikimin pamor.
Nxënësit krijojnë një reklamë, logo, etiketë etj., e faqosin dhe e prezantojnë para klasës. Vlerësojnë rolin e
dizajnit grafik në ditët tona.
39
Nxënësi/ja:
Ø diskuton për revistat, reklamat, logot, posterat, etiketat etj.;

Ø japin shembuj të dizajnit grafik në jetën e përditshme;
Ø përcakton rregullat e prezantimit;
Ø ideon dhe krijon një logo, etiketë, poster etj.;
Ø prezanton krijimin dhe diskuton në klasë;
Ø vlerëson rolin e dizajnit grafik në jetën tonë të përditshme dhe rëndësinë e tij.
Mjetet e punës: fletore vizatimi, laps HB, gomë, ngjyra etj.
Fjalë kyç: dizajn grafik, faqosje, prezantim, informim, sensibilizim dhe promovim, kompjuter.
Informatikë

Mësuesi/ja ka mbi tavolinë revista, gazeta, libra, poster, CD, etiketa etj.,
dhe i paraqet ato përpara nxënësve. Nxit nxënësit të flasin nëpërmjet
pyetjeve:
-Çfarë funksioni kanë të gjitha këto materiale?
-Çfarë kanë të përbashkët?
-Cili është qëllimi i krijimit të tyre?
-Si e tërheqin publikun këto produkte?
Nxënësit japin komentet e tyre duke u nisur edhe nga njohuritë e
mëparshme dhe nga përvojat e veta dhe mësuesi/ja i dëgjon me kujdes.

mësimit. Përmbledh njohuritë e tyre duke evidentuar fjalën “dizajn
grafik”.
Shpjegon se të gjitha materialet që janë vendosur mbi tavolinë, janë
produkt i dizajnit grafik. Vendos disa shenja simbol në tabelë dhe pyet
nxënësit:
-Për çfarë shërbejnë këto shenja?
-Si i kuptoni ju kur në to nuk ka tekst të shkruar?
Pra, këto shenja ju i kuptoni nëpërmjet shikimit. Ky është komunikim
pamor.
-Çfarë elementesh ka një revistë, logo, poster, kopertinë? Çfarë
përmbajnë?
Mësuesi/ja shpjegon se këto materiale kanë në paraqitjen e tyre tekst
dhe fotografi. Këto janë dy elemente shumë të rëndësishme dhe arti i
kombinimit të tyre në fushën e reklamave, të shtypit etj., quhet dizajn grafik.
Për herë të parë ndarja e dizajnit grafik nga artet e bukura u bë në shek.
XIX, në Angli. Ky art u krijua si kërkesë e kohës. Termi “dizajn grafik” u
shfaq për herë të parë në vitin 1922.
-Ju pëlqen ky profesion? Ju duket krijues?
Për këtë punojnë artistët grafistë që quhen grafik dizajnerë.
-A ka lidhje me artin ky profesion?
-Cili është qëllimi i grafik dizajnit?
40
Qëllimi i dizajnit grafik është informimi, sensibilizimi dhe promovimi.

-Kur ju shkoni të blini diçka veshje ose ushqime nga i njihni produktet që ju duhen? Nga etiketa, logo,
marka.
Dizajnerët grafikë përdorin metoda të ndryshme për të dhënë idenë, mesazhin, duke kombinuar fjalët,
simbolet dhe imazhet. Dizajni grafik merret me ideimin dhe realizmin e logove, shtypit të shkruar (revista,
gazeta, libra), reklamat, posterat, stendat, grafikën e ueb-siteve, simbolet grafike, filmat e animuar,
paketimin e produkteve etj. P.sh., një produkt i paketuar ka një logo, tekstin e organizuar dhe elementet
e dizajnit, si: imazhet, format dhe ngjyrat, të cilat përfaqësojnë produktin. Kompozimi i këtyre elementeve
është një nga tiparet më të rëndësishëm të dizajni grafik.
Çdo institucion, subjekt apo produkt ka logon e vet. Pra, puna e artistit nuk është aq e kufizuar, por ajo
ka një spektër të madh fushash artistike, ku shpaloset talenti. Duke filluar që nga logot, fletëpalosjet,
kopertinat, posterat, markat etj., të gjitha lindin aty te kompjuteri i dizajnerit, ku idetë marrin formë dhe
bëhen realitet.
Dizajnerët grafikë duhet të jenë një burim i pashtershëm idesh dhe të kenë origjinalitet.
-A ndjek disa hapa dizajneri në punën e tij?
Ashtu si piktura dhe dizajni grafik ka parimet e veta, që janë:
ritmi
baraspesha Parimet e dizajnit grafik kontrasti
uniteti proporcion
Siç e shihni parimet janë po ato që ju keni mësuar në artin pamor. Mësuesi/ja pyet.
-Cilat janë mjetet që përdor një dizajner grafik në punën e tij?
Kompjuteri dhe programet grafike.
-Çfarë aftësish duhet të ketë një dizajner grafik?
Dizajneri grafik duhet të ketë aftësi të mira kompjuterike dhe artistike. Kombinimi i këtyre aftësive
bashkëvepron me mendimin kritik dhe kreativitetin. Artistët e dizajnit grafik përdorin kompjutera dhe
programe grafike të krijuara enkas për këtë qëllim. Kompjuterat janë mjeti më i domosdoshëm në
industrinë e dizajni grafik.
Idetë e reja lindin nga eksperimentimi me mjetet dhe programet bashkëkohore. Disa dizajnerë përdorin
metodat tradicionale, duke i skicuar fillimisht idetë e tyre me laps në letër dhe pastaj i përpunojnë
në kompjuter.
-A mund të gjeni ndryshimin midis një piktori dhe një dizajneri grafik?
Nxënësit japin komentet e tyre dhe mësuesi/ja përmbledh mendimet e tyre. Piktori dhe grafik dizajneri
kanë shumë pika të përbashkëta për sa i përket krijimtarisë artistike, por ndryshojnë te mjetet e punës.
Dizajneri grafik përdor kompjuterin për të realizuar idetë e tij, piktori përdor telajon dhe penelat. Në veprat
e piktorit i rëndësishëm është kompozimi dhe ndërthurja e elementeve dhe parimeve të artit, pa qenë e
nevojshme të paraqitet me tekst të shkruar.
Faktor tjetër shumë i rëndësishëm është kombinimi i tekstit me fotografinë dhe faqosja.
Nxënësit mund ta bëjnë këtë edhe me diagramin e Venit. Mësuesi/ja pyet?
-Nëse piktori e hedh idenë në telajo dhe i jep formë nëpërmjet ngjyrave, po një dizajner grafik si vepron?
Mësuesi/ja dëgjon mendimet e nxënësve dhe shpjegon procesin e faqosjes.
Faqosja është një proces shumë i rëndësishëm i dizajnit grafik, pasi idetë e artistit marrin formën e duhur,
duke organizuar dhe kombinuar tekstin me fotografinë.
-Kur ju shkruani në kompjuter, çfarë zgjidhni me kujdes?
41
-Cili është një element i rëndësishëm i faqosjes?

Përveç fotografisë, element tjetër i rëndësishëm është lloji i shkrimit. Ky përshtatet me idenë kryesore
dhe përzgjidhet me kujdes. Pra, në dizajn duhen kombinuar mirë të gjitha elementet në funksion të idesë
kryesore.
Mësuesi/ja pyet nxënësit?

-Kur shikoni një poster ose një reklamë, çfarë ju tërheq më shumë?
-Cili është qëllimi i reklamave, posterave etj.?
-Keni bërë ndonjë projekt në “Power Point” në ndonjë lëndë të caktuar?
-Si e keni renditur dhe paraqitur materialin?
-Keni vendosur vetëm tekst apo edhe fotografi?
Mësuesi/ja dëgjon nxënësit dhe shpjegon se si duhet bërë një prezantim. Për të bërë një prezantim,
duhen ndjekur disa rregulla bazë.
Qëllimi i një prezantimi është të tërheqë sa më shumë vëmendjen e publikut dhe të përcjellë një mesazh,
në mënyrë që publiku të reagojë. Në prezantimin që do të bëjnë, duhet të ketë një rrjedhë logjike. Sa
më mirë të kombinohen elementet grafike, aq më tërheqës bëhet, aq më mirë përcillet mesazhi. Siç e
përmendëm dhe më lart, duhet përshtatur lloji i shkrimit me mesazhin. Shfrytëzoni sa më mirë hapësirën
që keni në përdorim, duke krijuar baraspeshë pamore. Në fund imazhet përforcohen nëpërmjet efekteve
të animuara.
Nëse keni për të bërë një prezantim, provoni të ndihni rregullat e mësipërme dhe diskutoni në klasë për
rëndësinë e tyre dhe si ju ndihmuan në prezantimin tuaj.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja fton nxënësit të përzgjedhin të krijojnë një reklamë, etiketë, logo etj. Pas
ideimit nxënësit fillojnë me skicimin e idesë dhe, më pas, faqosja. Nxënësit punojnë të pavarur

Nxënësit prezantojnë krijimet përpara klasës dhe diskutojnë për mënyrën e realizimit të tij. Nxjerrin në
pah rolin e dizajnit si kërkesë e kohës dhe rëndësinë e tij në informimin, sensibilizimin dhe promovimin.

42

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: TREGIM I Shkalla: 3
procese artistike Lënda: Art pamor 7 ILUSTRUAR PROJEKT 1 Klasa: 7
Nxënësit njihen me temën e projektit “Tregim i ilustruar”. Nxënësit japin mendimet e tyre rreth temës.
Bëhet ndarja në grupe dhe përzgjidhet titulli. Njihen me hapat e punës dhe secili nxënës merr përsipër
detyrën që i cakton grupi. Hidhen idetë e para për tregimin.
Nxënësi/ja:
Ø jep shembuj të tregimit të ilustruar;
Ø ndan përgjegjësitë dhe detyrat në grup;
Ø përzgjedh titullin e storibordit;
Ø krijon skenarin e tregimit;
Ø harton planin dhe ndarjen e punës;
Ø bashkëpunon në grup.
Fjalë kyç: tregim i ilustruar, projekt artistik, storibord, gjuhë artistike, figurative, kinematografike, kutiza.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, materiale ilustruese. Lidhja me fushat e tjera: Letërsi

Mësuesi/ja ka siguruar më parë disa tregime të ilustruara dhe ua paraqet nxënësve dhe i nxit të flasin
nëpërmjet pyetjeve:
-A ju pëlqejnë këto lloj tregimesh?
-Si quhen ato?
-Çfarë kanë ndryshe nga një tregim i zakonshëm?
Mësuesi/ja njeh nxënësit me temën e projektit artistik, “Tregim I ilustruar”. Ky projekt do të zhvillohet në tri
orë. Klasa do ndahet në grupe në varësi të numrit të nxënësve.

Mësuesi/ja drejton pyetje në lidhje me temën.
-Cili ka qenë filmi i animuar më i parapëlqyer për ju?
-A keni menduar ndonjëherë se si krijohen këta filma?
-Mund të përmendi disa më të njohurit?
Mësuesi/ja tregon një model.
-Shihni tregimin e ilustruar. Çfarë pjesësh përbërëse ka?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve në lidhje me tregimin e ilustruar. Tregimi i ilustruar është
një histori e treguar me imazhe. Ai bashkon disa gjuhë artistike. Historia e treguar zhvillohet brenda disa
“kutizave”, nëpër të cilat veprojnë dhe flasin personazhet. Për të krijuar nja tregim të tillë duhet të ndiqen
disa hapa, që janë të rëndësishëm në krijimin e një tregimi të ilustruar.
Në fillim krijohet një ide për tregimin çfarë ngjarjeje do të paraqitet me ilustrim. Mund edhe t’i vihet titull.
Krijohen kutiza, nëpër të cilat do të shkruani tregimin tuaj (shihni shembullin pranë). Më pas krijohen
personazhet, por që nuk duhet të ndryshojnë nga fillimi deri në fund, madje as veshjet e tyre. Fjalët e tyre
do të shkruhen brenda kutizave, në formë reje. Nëse ka fjalë të rëndësishëm në dialog mund të shkruhen
43
me germa kapitale. Për të treguar ndjenjat mund të përdoren edhe simbolet. Nëse mendoni që duhet të
ketë ndonjë fjali më shumë mund ta bëni edhe jashtë kutizave. Mësuesi/ja pyet nxënësit:
-Çfarë ju thotë emri “Ualt Diznei”?
Rreth viteve 1930, procesi i storibordit, siç e njohim ne sot, u zhvillua nga Ualt Diznei.
Për të krijuar tregimin e ilustruar më parë krijohet storibordi. Për të krijuar një film të animuar, kinematografik,
dokumentar etj., zanafillën e ka te storibordi.
Krijimtari artistike. Nxënësit ndahen në grupe. Nxënësit ndajnë detyrat në grup. Më pas përzgjedhin titullin
e tregimit që do të ilustrojnë. Mund edhe të ilustrojnë ndonjë pjesë nga filmat e animuar të preferuar.
Përcaktojnë personazhet dhe veshjet e tyre, si dhe shkruajnë tregimin. Mësuesi/ja vëzhgon klasën duke
bërë sugjerimet sipas rastit.
Përforcimi i njohurive: Analizë

Mësuesi/ja fton nxënësit të vëzhgojnë aty në grup punën e bërë deri tani dhe të bëjnë sugjerime dhe
vlerësimi për shokët e grupit.
Punimet e nxënësve ruhen në dosje për t’u vazhduar orën tjetër.

44

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: TREGIM I ILUSTRUAR Shkalla: 3
procese artistike Lënda: Art pamor 7 PROJEKT 2 Klasa: 7
Nxënësit bëjnë lidhjen e imazheve me njëri-tjetrin. Krijojnë storibordi me vizatim dhe realizohet sipas rendit
të përcaktuar në fazën e parë. Bashkëpunojnë në grup dhe ndajnë idetë dhe mendimet. Bëhet lidhja e tyre
dhe ngjyrosja e sekuencave. Rishikohet përsëri storibordi me të gjitha detajet e duhura.
Nxënësi/ja:
Ø njihet me storibordin si pjesë e rëndësishme e filmit të animuar;
Ø diskuton në grup dhe ndan idetë;
Ø lidh sekuencat me njëra-tjetrën;
Ø respekton mendimet e shokëve të grupit;
Ø pasuron tregimin me detaje;
Ø analizon punën në grup.
Fjalë kyce: tregim I ilustruar, projekt artistik, storibordi, gjuhë artistike, figurative, kinematografike, kutiza.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, materiale ilustruese, Lidhja me fushat
e tjera:

Mësuesi/ja fton nxënësit të rikujtojnë hapat e punës për krijimin e tregimit të ilustruar. Pyet nxënësit:
-A jeni të kënaqur deri tani me ecurinë e projektit?
-Si po funksionon puna në grup?
-A janë të gjithë të përfshirë në
krijimtari?
-Keni menduar për teknikën që
do përdorni?
Mësuesi/ja lë nxënësit të lirë
për pak minuta që të diskutojnë
dhe të ndajnë idetë e reja që
mund të kenë. Nxënësit japin
mendimet dhe idetë në të mirë
të punës. Udhëzon nxënësit
që personazhet mund të jenë
vizatime të thjeshta dhe jo
shumë të ndërlikuara.
Ndërtimi i njohurive:
Vëzhgim, diskutim Mësuesi/ja paraqet hapat për
krijimin e storibordit.
Hapi I
Caktoni kohën dhe vendin e ngjarjes së storibordit tuaj. Bëni renditen e ngjarjeve kryesore, që do të jenë
pjesë e storibordit tuaj.
45
Hapi II
Identifikoni skenat kyç në tregimin
tuaj. Storibordi duhet ta përfshijë
shikuesin brenda tyre. Bëni një listë
me idetë dhe momentet që ju doni të
ilustroni në storibordin tuaj. Zgjidhni
skenat që tregojnë ngjarjen nga
fillimi në fund. Radhiteni storibordin
nga fillimi në fund, sipas rrjedhës së
ngjarjeve.
Hapi III
Përzgjidhni se cilat skena do të
jenë kryesore për storibordit tuaj.
Ilustrimet duhet të përshkruajnë
veprimet e personazheve, nëse ata
po luajnë, po qeshin, po lëvizin etj.
Mos harroni që, në çdo sekuencë, të vendosni fjalët e personazhit në fumet. Është e rëndësishme që në
disa imazhe të ketë sfond prapa karaktereve. Shtojuni ngjyra vizatimeve tuaja.
Hapi IV
Përfundoni storibordin tuaj. Rishikoni punën e bërë dhe bëni ndryshimet e fundit. Bëni kujdes që çdo
sekuencë të paraqesë veprimet ashtu si i keni menduar. Prezantojeni storibordin tuaj para të tjerëve dhe
jini të sigurt për atë që do të paraqitni.
Mësuesi/ja drejton pyetje në lidhje me temën.
-Mendoni se i keni realizuar detyrat që ju kanë caktuar?
-A lidhet fumeti me lëvizjet e personazhit?
-Po mendimi ka vazhdimësi? A lidhen sekuencat lidhen me njëra-tjetrën?
Punë e pavarur. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të jenë sa më konkretë dhe të nxjerrin thelbin e tregimit
të ilustruar. Kjo do të thotë që të jenë sa më përmbledhës. Pra, çdo sekuencë të ketë një fjali.
Nxënësit shohin punën e bërë ,duke pasur parasysh pyetjet e mësuesit/es. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit
të merren me ngjyrosjen duke zgjedhur teknikën e parapëlqyer: akuarel, temperë, pastel, lapustila, lapsa
druri etj. Kjo bëhet edhe që të ketë larmi në krijimet e grupeve.
Mësuesi/ja sigurohet që të gjithë grupet kanë realizuar etapat e storibordit.
Mësuesi/ja inkurajon nxënësit që të përfundojnë projektin në kohë, duke zbatuar të gjitha hapat e krijimit
të storibordit.
Përforcimi njohurive: Analizë

Mësuesi/ja fton nxënësit të bashkojnë të gjitha pjesët e storibordit dhe të përfundojnë detajet e fundit.
Mësuesi/ja jep sugjerimet e duhura në çdo grup, në ndihmë të punës. Nxënësit analizojnë punën e bërë
në grup.
Punimet e nxënësve ruhen në dosje për t’u prezantuar orën tjetër.

Detyrë: Nxënësit përgatiten për prezantimin e projektit.
46

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: TREGIM I ILUSTRUAR Shkalla: 3
procese artistike Lënda: Art pamor 7 PROJEKT 3 Klasa: 7
Nxënësit në këtë fazë bëjnë prezantimin e punës. Çdo grup zgjedh një nxënës për të prezantuar
storibordin e tij. Prezantohet mënyra e realizimit, mjetet që u përdorën, si dhe mesazhin që kanë dhënë.
Nxënësit japin emocionet dhe përvojat gjatë krijimit të tregimit të ilustruar. Vlerësohet roli i filmave të
animuar dhe si kanë evoluar me zhvillimin e teknologjisë.
Nxënësi/ja:
Ø shpjegon mënyrën e realizimit të projektit;
Ø prezanton projektin;
Ø gjen mesazhin e tregimit të ilustruar;
Ø vlerëson punën e grupeve të tjera;
Ø respekton punën e grupeve të tjera;
Ø krahason filmat e animuar sot dhe dje.
Fjalë kyç: tregim I ilustruar, projekt artistik, storibordi, gjuhë artistike, figurative, kinematografike, kutiza.
Mësuesi/ja nxit nxënësit të përgatiten dhe të caktojnë një pjesëtar të grupit për të paraqitur projektin.
Ndërkohë kërkon vëmendjen dhe respektin e grupeve të tjera për të dëgjuar folësin. Mësuesi/ja u jep disa
minuta kohë përgatitore grupeve për t’u organizuar.
Mësuesi/ja më parë ka përgatitur një kënd në klasë, të përshtatshëm për nxënësit që të prezantojnë projektin.
Nxënësi i caktuar nga grupi prezanton tregimin e ilustruar dhe tregon për mënyrën e realizimit, mjetet e
përdorura, përvojën e punës në grup etj. Çdo grup prezanton projektin e vet. Nxënësit përpiqen të gjejnë
mesazhet e përcjella nga çdo grup nëpërmjet storibordit. Mësuesi/ja ndërhyn herë pas here duke bërë pyetje:
-Çfarë teknike përdorët?
-Si I ndatë detyrat?
-Kishte ndonjë pjesëtar që nuk ishte dakord me mendimet tuaja?
-Si e gjetët rrugën e përbashkët?
-A ishte frutdhënës bashkëpunimi në grupin tuaj?
-Ju ndihmuan udhëzimet sipas hapave?
-Morën pjesë të gjithë në krijimin e projektit?
-A patët mosmarrëveshje?
Nxënësit prezantojnë projektet dhe shpjegojnë hapat e punës. Mësuesi/ja fton nxënësit të votojnë për
projektin më të arrirë. Sipas mundësive mund të jepen certifikatë për grupin fitues dhe për grupet e tjera
me motivacione të ndryshme, për t’i inkurajuar dhe vlerësuar punën e bërë.
Përforcimi njohurive: Analizë, vlerësim
Mësuesi/ja fton nxënësit të argumentojnë votat e tyre dhe u jep mundësinë grupeve të mbrojnë projektet e veta.
Nxënësit analizojnë punën e bërë në grup dhe si mund të bëhej ndryshe ose çfarë mund të bënin ndryshe.
47

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: SKULPTURA Shkalla: 3
Nxënësit diskutojnë për llojet e ndryshme në të cilat paraqitet skulptura. Japin argumentet dhe opinionet e
tyre për imazhet e paraqitura dhe gjejnë ndryshimet. Krahasojnë altorelievin dhe basorelievin. Nxjerrin në
pah vlerat dekorative dhe artistike të skulpturës, altorelievit dhe basorelievit. Plotësojnë pyetësorin.
Nxënësi/ja:
Ø emërton llojet e skulpturave;
Ø dallon ndryshimet mes llojeve të skulpturave;
Ø evidenton vlerat dekorative dhe artistike të skulpturës, altorelievit, basorelievit;
Ø krahason altorelievin dhe basorelievin;
Ø gjen karakteristikat e skulpturës së rrumbullakët;
Ø plotëson pyetësorin sipas veprave që ka zgjedhur.
Mjetet e punës:
Fjalë kyç: skulpturë e rrumbullakët, trepërmasore, altoreliev, basoreliev, asemblazh.

Mësuesi/ja vendos në tabelë imazhe të llojeve të ndryshme të skulpturave.
Nxit nxënësit të flasin rreth tyre nëpërmjet pyetjeve:
-Çfarë gjinie të artit i përkasin këto vepra?
-Sa përmasore janë?
-A dallojnë nga njëra-tjetra?
-Në cilin qytet të Shqipërisë kemi skulptura, monumente etj?

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Pyet nxënësit:
-Sa kohë ka njeriu që merret me art?
-Ku janë gjetur gjurmët e artit në kohët e hershme?
-Cili ishte qëllimi?
-Pse artistët krijojnë skulptura?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve dhe shpjegon se njeriu ka krijuar vepra arti që prej parahistorisë.
Si fillim kishte qëllime magjike dhe fetare, ndërsa sot krijohen vepra të mirëfillta arti për qëllime artistike.
-Sa përmasa ka piktura?
-Cilat janë mjetet shprehëse të pikturës?
48
-Po skulptura sa përmasa ka?

-Cila është gjuha shprehëse e skulpturës?
Piktura është dypërmasore dhe shprehet nëpërmjet elementeve dhe parimeve të artit. Mjetet e krijimit të
pikturës janë telajo, ngjyrat, peneli.
Skulptura është arti i krijimit të objekte artistike trepërmasore, që jepen me anë të vëllimit, ku hyn arkitektura
dhe instalacioni.
-Cilat janë materialet që përdor skulptura?
Materialet që përdor skulptura janë balta ose argjila, allçia, guri, druri, bronzi, bakri etj., si dhe materiale
të tjera me përbërje plastike.
-Si quhet artisti që krijon piktura? Piktor.
-Po artisti që krijon skulptura? Skulptor.
-Cilat janë proceset e krijimit të një skulpture, p.sh., të krijimit të një vazoje qeramike, të një busti në bronz,
të një skulpture në mermer, dru etj?
Skulptori kur punon me materiale të buta modelon ose formëson, kur punon me materiale të forta gdhend
dhe kur punon me metale i petëzon etj.
Mësuesi/ja u referohet imazheve dhe fton nxënësit të gjejnë dallimet mes tyre.
Basoreliev Altoreliev Skulpturë e rrumbullakët
Fton nxënësit të diskutojnë rreth këtyre pamjeve dhe të dallojnë karakteristikat e secilës. Mësuesi/ja i
ndihmon duke u drejtuar pyetje:
-Çfarë paraqesin këto vepra?
-Keni parë diçka të ngjashme në vendin ku jetoni?
-Dalloni ndryshime mes tyre?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e tyre dhe shpjegon se format më të përhapura të
skulpturës janë skulptura e rrumbullakët, basorelievi dhe altorelievi.
Skulptura e rrumbullakët vendoset mbi një bazament mbështetës mund të preket
dhe mund të shihet nga të gjitha anët.
-Ku ndryshon piktura nga skulptura?
Piktura është dypërmasore ndërsa skulptura e rrumbullakët është trepërmasore.
Skulptura paraqitet në disa përmasa, që nga figurinat e vogla e deri te skulpturat
monumentale të përmasave shumë të mëdha.
-A mund të përmendni ndonjë skulptor të huaj ose vendas?
Disa nga skulptorët më të njohur të kohërave janë Fidia, Praksiteli, Mironi,
Mikelanxheloja, Rodeni etj. Nga skulptorët shqiptarë përmenden Odise Paskali,
Janaq Paço etj.
Sot kemi edhe asemblazhin që është një gjini e re e skulpturës që realizohet nga
grumbullimi dhe petëzimi i objekteve për të krijuar skulpturën.
Mësuesi/ja fton nxënësit të sjellin opinionet e tyre për dy imazhet e tjera që
paraqesin basorelievin dhe altorelievin.
49
Mësuesi/ja vendos imazhe të artit të shpellave dhe pyet

nxënësit:
-Ku jetonin njerëzit e parë? Nëpër shpella.
-Nga e dimë ne si jetonin dhe me çfarë merreshin? Nga
objektet, pikturat në shpella, gërvishtjet etj.
-Çfarë paraqesnin nëpërmjet artit të tyre?
Në këto imazhe shohim artin e shpellave ku njerëzit e
parë jetonin dhe paraqesnin skena nga jeta e tyre. Ata
ose pikturonin mbi shkëmb ose e gërvishtnin atë. Këto
ishin skulpturat e para në reliev.
-Çfarë ju vjen në mendje kur themi reliev? Mësuesi/ja
tregon imazhet e relievit.
-Si paraqiten figurat në një reliev?
Mësuesi/ja shpjegon se relievi është një formë e
skulpturës ku figurat trepërmasore që paraqiten në të janë të vendosura ose të bashkangjitura mbi një
sipërfaqe të sheshtë. Në këtë rast quhet reliev.
-A mund t’i shohim këto figura nga të gjitha anët?
Në një reliev ka vetëm një pikë shikimi, përballë.
-Ku tjetër e hasim këtë lloj shikimi? Te piktura.
Relievi ndahet në basoreliev dhe altoreliev. Basoreliev është reliev i ulët dhe altoreliev është reliev i lartë.
-Si mendoni, ku ndryshojnë këto dy lloje nga njëri-tjetri?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve dhe saktëson se te basorelievi figurat dalin shumë pak nga
bazamenti dhe janë të lidhura me këtë sipërfaqe. Tek altorelievi figurat dalin shumë nga bazamenti, ku
koka dhe gjymtyrët janë të shkëputura nga ky bazament, por gjithsesi nuk shkëputen plotësisht. Këto
figura paraqiten me thellësinë e tyre të plotë.
Punë e pavarur. Mësuesi/ja fton nxënësit që me
diagramën e Venit të gjejnë të veçantat dhe të
përbashkëtët e altorelievit dhe basorelievit. Mësuesi/ja
i mbikëqyr dhe i nxit të gjejnë sa më shumë argumente.
Përforcimi njohurive: Analizë

Mësuesi/ja fton nxënësit të bëjnë një udhëtim në
kohë dhe ta vënë veten në rolin e një arkeologu. Jep
udhëzimet për plotësimin e pyetësorit dhe i drejton që
të japin përgjigjet e duhura.
Nxënësit diskutojnë rreth përgjigjeve që kanë dhënë
dhe shprehin emocionet e tyre për këtë detyrë. Nxjerrin
në pah vlerat artistike dhe decorative të llojeve të
skulpturës.
50

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: MODELIMI ME BALTË, Shkalla: 3
procese artistike Lënda: Art pamor 7 PLASTELINË, KARTA PESTA Klasa: 7
Nxënësit njohin mundësitë shprehëse të argjilës, plastelinës dhe karta pestës, si dhe karakteristikat e tyre.
Bëjnë dallimin mes tyre. Përshkruajnë përdorimin e tyre në fusha të ndryshme të jetës. Vlerësojnë rolin
e butaforisë si teknikë shumë e vjetër dhe me një rëndësi të madhe në teatër, në karnavale etj. Nxënësit
përzgjedhin bazën materiale për krijimin e një altorelievi dhe modelimin e një natyre të qetë. Krahasojnë
teknikat me njëra-tjetrën dhe diskutojnë.
Nxënësi/ja:
Ø njeh mundësitë shprehëse të argjilës, plastelinës, karta pestës;
Ø dallon ndryshimin midis këtyre teknikave;
Ø përzgjedh bazën materiale për altorelievin;
Ø modelon me plastelinë një natyrë të qetë;
Ø vlerëson përdorimin e karta pestës në fusha të ndryshme;
Ø krahason teknikat me njëra-tjetrën.
Mjetet e punës: argjilë, plastelinë, gazeta, vinovil, karton, ngjyra, gërshërë, kunja dhëmbësh.
Fjalë kyç: argjilë, plastelinë, karta pesta, modelim.
Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-

përgjigje
Mësuesi/ja vendos imazhe në tabelë dhe
nxit nxënësit të flasin rreth pyetjeve:
-Çfarë paraqesin këto imazhe?
-Ku gjen përdorim argjila ose balta?
-Si është argjila? Çfarë ngjyre ka?
Me plastelinën jeni njohur që herët.
-Si është plastelina? Në sa ngjyra e
gjejmë?
-Çfarë mund të bëni me plastelinë?
- Keni parë ndonjëherë karnavale?
-Cili është tipari më dallues i kësaj feste?
- Po si krijohen maskat e dini?
Mësuesi/ja dëgjon komentet e nxënësve
pa i ndërprerë dhe përmbledh mendimet e
tyre në lidhje me argjilën, plastelinën dhe
karta pestën. Bën një prezantim të tyre
përpara nxënësve. Për karta pestën ka
përgatitur më parë brumin me gazeta që
të jetë gati për këtë orë.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve
konceptet kryesore të mësimit.
51
Pyet nxënësit:
-Si është argjila në përdorim?
-A është e lehtë për t’u përpunuar? E
-Që kur njerëzit janë marrë me përpunimin e argjilës?
-Ku gjendet ajo?
-Si ishin enët e përdorimit të përditshëm në kohët e hershme?
Mësuesi/ja shpjegon se argjila është përdorur shumë herët nga njerëzit.
-Çfarë materiali është argjila ose balta? E butë.
Argjila është lehtësisht e përpunueshme, për shkak të butësisë që ajo ka.
-Si mund të punohet argjila?
Me ndihmën e gishtave ose stekave prej druri. Më parë punohej me dorë dhe më vonë u shpik plani
rrotullues me torno ose me kallëpe që bëjnë të mundur prodhimin në sasi të madhe.
-Nëse keni përpara disa shufra plasteline, çfarë ju vjen në mend?
Plastelina është shumë e njohur nga të gjithë nxënësit dhe fëmijët. Është një material i dashur që ta.
-Si është plastelina? Çfarë vetish ka ajo?
-Si krijohet?
Plastelina është material i butë dhe krijohet nga vaji, argjila dhe dylli. Ka paketime të ndryshme dhe
ngjyra të ndryshme. Punohet me lehtësi dhe përdoret shumë. Disa mund të shprehin krijimtarinë e tyre
më mirë me modelimin e plastelinës se sa me laps dhe letër.
-Keni qenë ndonjëherë në teatrin e kukullave kur keni qenë të vegjël?
-Çfarë ju ka pëlqyer më shumë ose që ju ka lënë mbresa?
Butaforia ose karta pesta është një teknikë shumë e vjetër. Copa të vogla gazetash të vjetra grisen dhe
lihen për 24 ose 48 orë (sa më shumë, aq më mirë) të zbuten në vinovil të holluar etj.
Në teatrin e kukullave ose edhe në teatrin profesionist butaforia zë një vend të rëndësishëm. Kjo njihet
edhe me emrin karta pesta. Kjo teknikë është e thjeshtë dhe përdor gazeta, revista letra të holla etj., që
grisen në copëza të vogla dhe lihen të zbuten në vinovil të holluar. Pas një kohe ato zbuten dhe janë
gati. (Nëse mësuesi/ja e ka përgatitur më parë e paraqet brumin para nxënësve).
Pas tharjes butaforia bëhet një material i përpunueshëm dhe merr formën që dëshirojmë. Me këtë
teknikë mund të krijohen shumë orendi dhe objekte të përmasave të ndryshme, madje edhe në ato
reale. Kjo teknikë përdoret mjaft edhe në festën e karnavaleve në krijimin e maskave, veshjeve etj.
Ja disa shembuj ku gjen përdorim teknika e karta pestës.
52
Pyet nxënësit:
-Cilat janë karakteristikat e secilës teknikë?
-Çfarë të veçantash dhe të përbashkëtash kanë?
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja fton nxënësit, që me diagramin e Venit të gjejnë të veçantat dhe të përbashkëtat
e altorelievit dhe basorelievit. Mësuesi/ja i mbikëqyr dhe i nxit nxënësit të gjejnë sa më shumë argumente.
Mësuesi/ja ka porositur nxënësit që të sjellin në klasë material të ndryshme, si guaska, boçe pishe, guralecë,
plastelinë ose argjilë, rërë plazhi etj., për të krijuar një altoreliev sipas hapave në libër.
Nxënësit duhet të ndërthurin materialet natyrore me ato artistike, si: plastelina, argjila, ngjyrat, penelat
etj. Nxënësit mund të krijojnë secili edhe nga një pjesëz të altorelievit dhe në fund të bashkohen të gjitha
pjesët, edhe pse nuk kanë lidhje.
Nxënësit njihen edhe me modelimin e një natyre të qetë me plastelinë. Duhet të kenë parasysh formën e
jashtme të objektit që do të modelojnë dhe ta përafrojnë edhe në ngjyrë.
Këtu po paraqesim modelimin e një trëndafili dhe nxënësit mund të krijojnë edhe një tufë. Ndjekin udhëzimet
hap pas hapi.
Të modelojmë një trëndafil me plastelinë

Për të modeluar një trëndafil me plastelinë ju nevojiten: plastelinë me ngjyrë të gjelbër për gjethet dhe
kërcellin dhe të kuqe, rozë, portokalli etj., për petalet, si dhe një pipë ose një tel për kërcellin dhe një
bazament mbështetës.
1. Pasi keni zgjedhur ngjyrën e petaleve, rrotullojeni plastelinën në formën e një shkopi të trashë.
Pritni disa pjesë të vogla dhe shtypini në formë vezake. Këto janë petalet e vogla të mesit të trëndafilit.
2. Merrni petalet e vogla dhe përthyejini pak për të bërë mesin e trëndafilit. Shtoni petale të tjera rreth e
qark të parave.
3. Më pas bëni me plastelinë një shkop më të trashë se i pari dhe priteni në pjesë më të mëdha se të parat.
Shtypini ato në formë vezake dhe shtojini te trëndafili. Petalet duhen vendosur me kujdes, në mënyrë që
të bëhet një trëndafil i bukur i çelur.
53
4. Pasi të keni vënë petale aq sa të dëshironi, bëni kërcellin. Telin ose pipën mbështilleni me plastelinën
e gjelbër. Për të bërë gjethet veproni si për petalet, vetëm se duhet të jenë me majë.
5. Vendosni trëndafilin mbi pipë ose tel. Poshtë trëndafilit ngjisni disa gjethe dhe vazhdoni me kërcellin.
Ju mund të bëni disa trëndafila dhe të krijoni një buqetë shumëngjyrëshe. Mos harroni që ta vendosni mbi
një bazament mbështetës.
Përforcimi njohurive: Krahasim, analizë

Mësuesi/ja fton nxënësit që të krahasojnë krijimet e bëra dhe teknikat e përdorura. Japin përvojat dhe
emocionet që morën nga teknika e përdorur. Nxjerrin në pah përdorimin e argjilës, plastelinës dhe
butaforisë dhe në cilat fusha gjejnë përdorim.


Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: GDHENDJA MBI Shkalla: 3
procese artistike Lënda: Art pamor 7 MATERIALE TË BUTA Klasa: 7
Nxënësit janë porositur më parë që të kenë në klasë mjetet e punës dhe sapunin. Në këtë orë ata do të
gdhendin sapunin hap pas hapi sipas udhëzimeve. Kështu kuptojnë gdhendjen si proces i skulpturës dhe
si ta realizojnë atë mbi materiale të buta.
Nxënësi/ja:
Ø përzgjedh bazën materiale për gdhendjen;

Ø realizon gdhendjen sipas udhëzimeve;
Ø kupton gdhendjen si proces të skulpturës;
Ø realizon gdhendjen mbi materiale të buta si sapun, bukë peshku;
Ø vlerëson rolin dekorativ të gdhendjes në jetën e përditshme;
Ø krahason gdhendjen me modelimin.
Mjetet e punës: sapun, kunja dhëmbësh, thika plastike, bukë peshku.
Fjalë kyç: gdhendje, proces.
54
Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje Mësuesi/

ja ka porositur nxënësit më parë që të kenë në klasë
materialet e duhura për të realizuar gdhendjen.
Vendos disa imazhe në tabelë, ku evidentohet
gdhendja, si p.sh., sapun i gdhendur, fruta ose mund
të ketë gdhendur një sapun dhe ta paraqesë përpara
nxënësve. Pyet nxënësit:
-Kur keni një gëzim familjar, çfarë mundohet të
paraqesë nëna juaj? Talentin në kuzhinë.
-Po në një dasmë ose në një ditëlindje?
-Si do të dukej tryeza juaj nëse do të kishte kompozime
të tilla, fruta dhe perime të zbukuruara?
-A mund të shërbejnë si dhurata këto objekte?
-Si janë realizuar këto krijime?
-A mendoni se edhe ju mund të realizoni dhe ju objekte të tilla?

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore
të mësimit. Pyet nxënësit:
-Çfarë procesesh ka skulptura?
-Çfarë bën një skulptor për të realizuar një vepër?
Mësuesi/ja paraqet imazhe nga puna e një skulptori.
-Cilat janë mjetet që përdor skulptori gjatë punës së tij?
-A ndryshojnë këto mjete sipas materialeve?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve dhe shpjegon
se gdhendja si proces i ka fillimet që në prehistori. Kjo është
dokumentuar nga objektet dhe figurinat e gjetura nga arkeologët.
Gdhendja është një proces, i cili përdoret nga artisti kur krijon
një skulpturë. Gdhendja e gurit në skulpturë është një proces
më i vjetër se vetë qytetërimi. Mjetet kryesore të skulptorëve
përdorin daltën dhe çekiçin për të gdhendur gurin drurin etj.
Mjetet ndryshojnë në varësi të materialit që do të gdhendet si
gur, dru, mermer etj.
Mësuesi/ja bën një historik të shkurtër për të ilustruar më mirë
gdhendjen si proces.
Mali Rashmor është një skulpturë e gdhendur mbi faqen prej
graniti të tij. Aty janë gdhendur në përjetësi kokat e katër prej
presidentëve të Amerikës. Lartësia e kokave është rreth 18 m.
Mali Rashmor është një projekt i përmasave gjigante, i ambicies
gjigante dhe arritjeve gjigante. Aty u përfshinë përpjekjet e 400
burrave dhe grave. Ata punuan dhe gdhendën malin duke krijuar
një memorial.
-Po ju, a e keni menduar ndonjëherë që të gdhendni një objekt?

-E dini që kjo është e mundur pa qenë nevoja që të jeni skulptorë?
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja tregon sapunin e gdhendur, bukën
e peshkut ose dhe qiriun dhe shpjegon se gdhendja do të bëhet
mbi materiale të buta. Kjo do të realizohet me mjete të thjeshta.
Gdhendja mund të bëhet edhe mbi fruta dhe perime të ndryshme.
55
-Si mendoni, cili është hapi i parë që bëhet?
Hapi i parë si në çdo krijim tjetër është vizatimi. Mbi sipërfaqen që do të gdhendet bëhet vizatimi me një
mjet të mprehtë ose me një marker.
Më pas me një majë të mprehtë fillon gdhendja duke hequr pjesët e tepërta. Duhet pasur kujdes se nëse
heqim një pjesë më shumë se sa duhet kjo nuk mund të rivendoset, pra ndryshe nga modelimi që mund
të heqim dhe të shtojmë pjesë. Mirë është që pjesët që do të hiqen të jenë të vogla dhe të hiqen pak e
nga pak.
Mësuesi/ja fton nxënësit të ndjekin udhëzimet hap pas hapi. Nxënësit punojnë të pavarur nën vëzhgimin
e mësuesit/es.

-Ku mund të përdoren këto objekte që ju gdhendët?
-Provoni të gdhendi fruta dhe perime dhe të zbukuroni tavolinën. Nëse dikush ka ditëlindjen mund të
gdhendni një qiri dhe t’ia dhuroni.
-Ku ndryshon modelimi nga gdhendja?
Nxënësit nxjerrin në pah rolin e gdhendjes jo vetëm në art, por edhe në jetën e përditshme ku bën të
mundur dekorimin e tavolinave etj.

56

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: DERDHJA Shkalla: 3
Nxënësit kuptojnë derdhjen nga shembujt e dhënë nga jeta e përditshme, si nga gatimet etj. Njeh dhe
dallon hapësirën pozitive dhe negative në art dhe rolin e saj. Realizon derdhjen duke ndjekur udhëzimet
hap pas hapi dhe kupton rolin e përdorimit të formës negative për të përftuar formën pozitive. Krahasojnë
procesin e derdhjes me gdhendjen.
Nxënësi/ja:
Ø njeh derdhjen si proces të skulpturës dhe përdorimin e saj në jetën e përditshme;

Ø jep shembuj të hapësirës pozitive dhe negative në mjedisin rrethues;
Ø dallon ndryshimin mes hapësirës negative dhe pozitive;
Ø ndjek udhëzimet hap pas hapi;
Ø realizon derdhjen me materiale të thjeshta;
Ø kupton se derdhja arrihet si rezultat i formave negative dhe pozitive;
Ø krahason gdhendjen me derdhjen.
Mjetet e punës: pluhur allçie, ujë, dorezë plastike, enë plastike, ngjyra, penel.
Fjalë kyç: derdhja, kallëp, allci, hapësirë pozitive dhe negative.

Mësuesi/ja vendos në tabelë imazhe dhe nxit nxënësit të flasin nëpërmjet pyetjeve.
- Keni gatuar ndonjëherë me mamin biskota, kek, puding etj.?
- Si e keni përgatitur brumin?
- Ku e keni derdhur brumin e përgatitur?
- Çfarë formash u keni dhënë biskotave tuaja?
Nxënësit japin komentet e tyre dhe mësuesi/ja i dëgjon me kujdes.

mësimit. Pyet nxënësit:
-A mund të përmendni disa materiale, që nga gjendja e ngurtë kthehen
në gjendje të lëngët?
-Përse shërben kjo veti e metaleve, qelqit etj? Këta përbërës përzihen
bashkë dhe del një masë kremoze e trashë. Trashësia e brumit bëhet në
varësi të ëmbëlsirës që do të përgatitet.
Ju thatë që brumi i biskotave bëhet me miell, vezë, sheqer, gjalpë etj.
Dhe më i fortë se ai i kekut. Pasi e përgatitët brumin e kekut, e derdhët në
formën e gatshme.
-Po metalet pse shkrihen? Çfarë bëhet me to? Ku derdhen pas shkrirjes?
-A ka lidhje me artin ky proces?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve dhe shpjegon se
derdhja është një proces shumë i vjetër rreth 6000-vjeçar. Një produkt
57
i derdhjes, i mbijetuar deri sot, është një bretkosë bakri e viti 3200 p.e.s.
Derdhja është një proces, në të cilin materiali në gjendje të lëngët derdhet mbi një
kallëp, i cili përmban një formë të zbrazët që më pas lihet të ngurtësohet. Pjesa e
ngurtësimit njihet edhe si derdhje, sepse nxirret ose thyhet kallëpi për të kompletuar
procesin.
- Në përgatitjen e kekut ose të biskotave, kush e luan rolin e kallëpit?
Format e gatshme të biskotave ose dhe forma e kekut.
Në skulpturë kjo veti e metaleve që shkrihen, është shfrytëzuar nga
skulptorët kohë më parë për të derdhur në bronz etj., veprat e tyre.
Mësuesi/ja ka përgatitur më parë një vizatim ose dhe fotokopje të një imazhi, ku evidentohet hapësira
pozitive dhe negative.
Pyet nxënësit:
-Çfarë paraqet ky vizatim?
-Ku ndryshojnë nga njëra-tjetra?
Mësuesi/ja shpjegon se figura e parë dallohet qartë dhe ka detaje, ndërsa tek e dyta duket vetëm silueta
e figurës dhe detajet mungojnë.
Tek figura e parë kemi hapësirë pozitive dhe tek e dyta hapësirë negative.
Hapësira pozitive dhe negative luajnë një rol të rëndësishëm në kompozimin e një vepre arti. Duke njohur
këto dy hapësira, ju do të jeni më të sigurt në kompozimet tuaja.
Hapësira pozitive është përshkruar në një vepër arti, që janë zonat e interesit. Hapësira negative është
zona rreth subjektit ose zona jashtë interesit.
- Çfarë vini re fytyrat apo një vazo?
Nëse jeni duke parë një vazo, atëherë po e shihni këtë zonë të bardhë si hapësirë pozitive. Zona e zezë
bëhet negative, nëse jeni duke parë fytyrat, atëherë ju jeni duke parë zonat e zeza, si hapësirë pozitive dhe
zonën e bardhë si hapësirë negative.
Hapësira negative është hapësira boshe, ndërsa hapësira pozitive është hapësira konkrete.
-Në rastin e kekut, kë mund të quajmë formë pozitive dhe formë negative?
Forma në të cilën derdhet keku, është formë negative, ndërsa keku që del nga kjo formë pas pjekjes
është forma pozitive.
Krijimtari artistike. Mësuesi/ja ka porositur nxënësit më parë, që të sjellin kavanoz dhe doreza plastike,
allçi, enë plastike, ku do të përziejnë allçinë pluhur. Nxënësit ndjekin hap pas hapi udhëzimet për përgatitjen
e allçisë dhe derdhjen e saj brenda në dorezën e vënë në kavanoz.
Kjo bëhet, në mënyrë që nxënësi ta kuptojë dhe ta realizojë vetë procesin e derdhjes dhe përftimin e
formës pozitive nga forma negative.
Nëse në familjen tuaj ka ardhur një pjesëtar i ri ose e re, siç është motra ose vëllai juaj. Ju mund të
përjetësoni dorën ose këmbën e bebit. Kjo mund të realizohet ose me allçi të përgatitur si më parë ose me
miell, kripë dhe ujë. Vendoset këmba ose dora e bebit mbi brumin e derdhur në një vasketë dhe shtypet
lehtë mbi të.
58
Këto krijime mund edhe të ngjyrosen më pas sipas dëshirës.

Nxënësit punojnë të pavarur nën mbikëqyrjen e mësuesit/es.

-Çfarë emocionesh ju dha kjo detyrë?
-Pse derdhja është proces i rëndësishëm në skulpturë?
Nxënësit japin opinionet e veta dhe përvojën e tyre.
Mësuesi/ja fton nxënësit të krahasojnë derdhjen dhe
gdhendjen.

Tematika: Teknika dhe Fusha: Arte Tema: KONSTRUKSIONI Shkalla: 3
Nxënësit dallojnë karakteristikat e konstruksionit dhe japin shembuj nga jeta, arti, arkitektura. Kuptojnë
rëndësinë e konstruksionit në krijimin e veprave artistike. Njihen me artistë, si Pikasoja, Gonzales dhe
veprat e tyre. Japin ide se si mund të bëjnë një konstruksion me materiale të riciklueshme dhe mbrojtjen e
mjedisit.
Nxënësi/ja:
Ø dallon karakteristikat e konstruksionit;

Ø jep shembuj nga jeta dhe arti;
Ø kupton rëndësinë e konstruksionit në veprat e artit;
Ø njeh artistë të famshëm dhe veprat e tyre;
Ø krijon konstruksionin me materiale të riciklueshme;
Ø ndërgjegjësohet për mbrojtjen e mjedisit duke ricikluar;
Ø vlerëson rolin e konstruksionit në artin pamor.
Mjetet e punës: gota plastike, kartonë, CD, material të riciklueshme, shkrepëse, kunja, vinovil, gërshërë
etj.
Fjalë kyç: konstruksion, skulpturë, art modern, materiale të riciklueshme.
59

Mësuesi/ja vendos disa foto në tabelë, që tregojnë konstruksione me
shkrepëse dhe lego. Pyet nxënësit:
-Si i keni ndërtuar më parë trupat gjeometrikë?
-Keni provuar ndonjëherë të bëni diçka me lego ose me shkrepëse?
-Çfarë keni ndërtuar?
-Po me materiale të tjera, a keni provuar të ndërtoni?
-Çfarë keni ndërtuar?
Nxënësit japin përvojat e veta.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit.
Përmbledh mendimet e nxënësve dhe saktëson se të gjitha modele që janë
paraqitur në tabelë janë konstruksione.
Pyet nxënësit:
-Çfarë do të thotë për ju fjala “konstruksion” në jetën e përditshme, p.sh., një
ndërtesë?
-Nga se është e përbërë një ndërtesë, urë etj?
-Çfarë materialesh përdoren në një ndërtesë?
Në arkitekturë konstruksioni i një ndërtese është procesi i përgatitjes dhe
i formimit të saj. Në një ndërtesë kemi bashkime pjesësh me materiale të
ndryshme që formojnë tërësinë e saj.
-Po në art çfarë përfaqëson kjo fjalë?
Në artet pamore konstruksioni është një skulpturë e formuar nga bashkimi
i disa pjesëve ose materialeve të ndryshme për të krijuar një vepër artistike
trepërmasore.
Në shek. XX lindi një lloj i ri skulpture me konstruksionet kubiste të Pikasosë.
Temat e konstruksioneve ishin natyra të qeta, të bëra me materiale skrapi të
ngjitura së bashku. Në këtë periudhë konstruksioni u bë një rrymë kryesore
në artin modern.
Kjo natyrë e qetë është realizuar pjesërisht me materiale të riciklueshme e
pjesërisht
me elemente druri të gdhendura dhe është konstruksioni më i hershëm kubist
i Pikasos.
Gonzales ishte pionieri i skulpturave të hekurit të salduar. Ai e mësoi teknikën
e saldimit kur punonte të ofiçinat e makinave “Reno” gjatë Luftës së Dytë
Botërore. Fuqia elastike e hekurit e lejoi atë të krijonte forma trepërmasore.
Format e përdorura në skulpturat e tij janë abstraksion i figurës njerëzore,
madje ai i vinte emra. Këtë këtu e ka quajtur “Don Kishoti”.
Mësuesi/ja tregon disa imazhe, ku paraqiten modele konstruksionesh me
60
material të riciklueshme. Pyet nxënësit:

-Shikoni imazhet në tabelë, me çfarë janë realizuar? (Me
shishe plastike, kanoçe, pjesë kompjuteri, CD, tuba kartoni).
-Pse është e rëndësishme që ne të përdorim materialet e riciklueshme

për të bërë vepra arti?
Duke përdorur materiale të riciklueshme ndihmojmë në pakësimin e
mbeturinave dhe mbrojtjen e mjedisit.
Krijimtari artistike
Mësuesi/ja fton nxënësit të krijojnë sipas dëshirës, me materialet e
sjella më parë. Nxënësit mund të krijojnë edhe një skenë të thjeshtë
dhe maska dhe të bëjnë një dramatizim, ku mund të ftojnë dhe prindërit.
Te modeli kemi një kështjellë të ndërtuar me kartonët e
ambalazhit. Maskat mund t’i bëjnë me materiale të ndryshme.
Nxënësit mund të bëjnë edhe konstruksione ose maska të frymëzuar
nga Pikasoja.
Nxënësit punojnë të pavarur nën mbikëqyrjen e mësuesit/es.
Përforcimi njohurive: Vlerësim, analizë

Mësuesi/ja fton nxënësit të nxjerrin në pah karakteristikat e
konstruksionit dhe rëndësinë e tij në art. Vlerësojnë përdorimin e
materialeve të riciklueshme për mbrojtjen e mjedisit duke pakësuar
mbeturinat dhe përdorimin e tyre për të krijuar vepra artistike.

61

Tematika III: Historia, Fusha: Arte Tema: HISTORI ARTI Shkalla: 3
arti dhe shoqëria Lënda: Art pamor 7 Klasa: 7
Nxënësit diskutojnë për llojet e artit, si; muzika, baleti, letërsia, piktura, skulptura, arkitektura, teatri etj.
Krahasojnë të njëjtin imazh në pikturë dhe në natyrë. Kuptojnë se artistët shprehin emocionet dhe imagjinatën
e tyre nëpërmjet veprave dhe misionin e tyre. Diskutojnë se si arti ka ardhur deri në ditët tona dhe ku gjen
përdorim. Përshkruan disa vepra të artistëve të njohur shqiptarë dhe të huaj dhe rëndësinë e tyre.
Nxënësi/ja:
Ø diskuton për llojet e artit dhe gjuhët e tyre;
Ø argumenton pse njerëzit merren me art;
Ø kupton nga i merr artisti temat për veprat e veta;
Ø përshkruan disa vepra të artistëve të njohur shqiptarë dhe të huaj;
Ø krahason llojet e ndryshme të artit;
Ø vlerëson rolin e artit si mjet komunikimi dhe dëshmi e vlerave të kohës.
Mjetet e punës: foto dhe imazhe të ndryshme.
Fjalë kyç: art, artistë, mjet komunikimi, dëshmi e vlerave të kohës, mision.
Burimet: Teksti Art Pamor 7, materiale ilustruese. Lidhja me fushat e tjera: Histori

Mësuesi/ja nxit nxënësit të flasin nëpërmjet pyetjeve:
-A mund të përmendni disa degë të artit?
-Me çfarë gjuhe ju drejtohen njerëzve këto degë të artit?
-Çfarë bëni ju kur qëndroni përpara një peizazhi të bukur ose përpara një pikture të bukur?
-A mund të quhet art çdo gjë që ekziston në natyrë?
Mësuesi/ja dëgjon mendimet e nxënësve pa i ndërprerë dhe shkruan në tabelë.
Piktura – ngjyrat
Skulptura – formën
Muzika – tingullin
Baleti – lëvizjen
Teatri – fjalën
Mësuesi/ja pyet:
- A ka ndonjë degë të artit që u drejtohet njerëzve me të gjitha gjuhët njëherësh? Kinematografia.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit. Pyet nxënësit:
Mësuesi/jap pyet:
- Si ndiheni kur jeni përpara pamjeve të bukura të natyrës?
Mësuesi/ja shpjegon se jo çdo gjë e bukur që ekziston në natyrë është art. Artin e krijojnë artistët nëpërmjet
veprave të tyre.
-Pse njerëzit krijuan artin?
Artet janë një formë bazë e komunikimit njerëzor. Pavarësisht stileve të tyre të ndryshme, të gjithë
artistët kanë një qëllim të përbashkët: t’i japin formë një ideje dhe të shprehin ndjenjat e tyre.
Fjala “art” përfshin jo vetëm artet pamore, por edhe muzikën, letërsinë, poezinë etj.
Artet pamore kanë një gjuhë universale. Nëpërmjet arteve njerëzit kanë portretizuar botën e tyre dhe kanë
62
shprehur ëndrrat, idetë dhe ndjenjat. Çdo vepër arti reflekton kohën dhe vendin në të cilën është krijuar.
-Arti ka ekzistuar vetëm në ditët tona apo dhe më herët?
Kur shohim një vepër arti që vjen nga thellësia e kohës, kuptojmë se si jetonin njerëzit atëherë, çfarë
dëshirash kishin etj. Arti është krijuar nga kulturat përgjatë rrjedhës së historisë.
Pra, që në kohët më të hershme, arti ka qenë bashkudhëtar me njeriun në veshje, banesa, ndërtesat etj.
Mësuesi/ja vendos në tabelë një foto reale të një peizazhi dhe një pikturë të po të njëjtit peizazh. P.sh., të
Klod Monesë.
Kold Mone i përkushtoi tre dimra për të pikturuar dyert dhe kullat e katedrales së Ruenit, në kombinime
të ndryshme ngjyrash. Në fund të dimrit të dytë, ai shkruan: “Puna që kam ndërmarrë është shumë e
vështirë…. Sa më shumë vazhdoj, aq më shumë ngec.”
Pra, shumë herë natyra është bërë objekt frymëzimi për artistët.
-Çfarë shprehin artistët nëpërmjet veprave të tyre?
Artistët në të gjitha kohërat i bashkon impulsi i brendshëm ose i jashtëm për të
krijuar. Nëpërmjet përdorimit të elementeve të artit, çdo artist shpreh botën e
brendshme shpirtërore, prandaj krijimet janë shumë të veçanta. Misioni i artistit
është që veprat e tij të jenë mjet komunikimi dhe dëshmi e vlerave të kohës.
Nëpërmjet veprave të artit ne njohim botë që si ka qenë dhe si kanë ndryshuar
vendet, veshjet, zakonet etj.
-Njihni artistë të famshëm botëror? Përmendni disa prej tyre.
Mësuesi/ja vendos në tabelë imazhe të artistëve të njohur botërork si

Mikelanxhelo, Leonardo da Vinçi, Rembrandi etj.
Vazhdon me pyetjet:
-Po nga artistët shqiptarë mund të përmendni disa?
Edhe vendi ynë ka një trashëgimi të pasur kulturore, që nga lashtësia e deri
më sot. Këtë e dëshmojnë zbulimet arkeologjike, si: enët e baltës, afresket,
mozaikët, ikonat, statujat, kostumet popullore etj.
Mësuesi/ja vendos në tabelë disa imazhe, si Bukuroshja e Durrësit, ikona e
Onufrit, Motra Tone etj.
Fton nxënësit të japin mendimet e tyre dhe ndryshimet që kanë në stil dhe në
kohë këto vepra. Mësuesi/ja ndihmon nxënësit duke iu dhënë detaje për secilën
vepër.
Punë e pavarur. Mësuesi/ja fton nxënësit të plotësojnë pyetësorin me titull:
THESARET E TRASHËGIMISË KULTURORE BOTËRORE
Listoni disa vepra nga thesari kulturor botëror dhe përshkruani materialet me të
cilin është krijuar.
Nxënësit duhet të zgjedhin një vepër dhe të japin përgjigjet e duhura sipas pyetjeve të dhëna dhe punojnë
të pavarur.
Përforcimi njohurive: Krahasim

Mësuesi/ja fton nxënësit që të krahasojnë përgjigjet e dhëna. Udhëzon nxënësit që orën tjetër të kenë një
foto të veprës që kanë zgjedhur për ta përshkruar.
Nxënësit nxjerrin në pah rolin e artit në historinë dhe kulturën e një kombi.

63

Tematika: Historia, arti Fusha: Arte Tema: PARAHISTORIA, Shkalla: 3
dhe shoqëria Lënda: Art pamor 7 ANTIKITETI, MESJETA Klasa: 7
Nxënësit diskutojnë rreth periudhave më të rëndësishme nëpër të cilat ka kaluar njerëzimi, nga pikëpamja
historike. Nxjerrin në pah veçoritë e disa periudhave historike. Nëpërmjet imazheve ata njihen me
periudhat e hershme të artit dhe veçoritë e tyre. Krahasojnë veprat e artit të këtyre periudhave me njëra-
tjetrën për të parë si ka evoluar arti nga periudha në periudhë. Kuptojnë rëndësinë e artit në zhvillimin e
shoqërisë.
Nxënësi/ja:
Ø diskuton rreth periudhave të rëndësishme të njerëzimit sipas historisë;

Ø nxjerr në pah veçoritë e këtyre periudhave;
Ø përshkruan periudhat e hershme të artit;
Ø krahason veprat e artit në periudha të ndryshme;
Ø gjen ndryshimet ndërmjet këtyre periudhave;
Ø vlerëson rëndësinë e artit në zhvillimin e shoqërisë.
Fjalë kyç: parahistori, antikitet, arti grek dhe romak, arti mesjetar, bizantin, romanik, gotik.

Mësuesi/ja nxit nxënësit të flasin duke u nisur nga njohuritë që ata kanë nga lënda e historisë rreth disa
periudhave të ndryshme kryesore të njerëzimit, duke u nisur që nga parahistoria. Pyet nxënësit:
-Ku jetonin njerëzit primitivë?
-Çfarë periudhash të rëndësishme të njerëzimit mund të përmendni?
-Cilat qenë qytetërimet më të famshme?
-Çfarë u zhvillua në këto periudha përveç tregtisë, bujqësisë, blegtorisë etj?
Nxënësit japin mendimet dhe opinionet e tyre.

mësimit. Shkruan në tabelë sipas radhës:
-Parahistoria
-Antikiteti, Egjipti i lashtë, arti grek dhe romak,
-Mesjeta, arti bizantin, romanik, gotik. Në tabelë ka vendosur disa imazhe
që u përkasin tri periudhave parahistorisë, antikitetit dhe mesjetës.
Pyet nxënësit:
-Cilat janë veçoritë e këtyre periudhave nga pikëpamja historike?
Mësuesi/ja përmbledh mendimet e nxënësve duke filluar nga parahistoria.
-Ku jetonin njerëzit në parahistori?
-Nga e dimë ne se ku jetonin?
-Çfarë janë të dokumentuar deri në ditët tona?
Objektet e përdorimit të përditshëm si armë, vegla pune, pikturat e
shpellave dhe statueta të vogla etj.
64
Pikturat e shpellave janë karakteristikë për këtë

periudhë të hershme.
-Çfarë paraqiten në pikturat e shpellave? Skena
gjuetie.
-Çfarë qëllimi kishin këto piktura?
Qëllimi i tyre ishte magjik për të ndihmuar njerëzit të
mbijetonin pasi kushtet i kishin shumë të vështira.
Venera e Vilendorfit
Venera e Vilendorfit është një statujë e vogël e një gruaje vetëm 11,1 cm e gjatë, që i përket periudhës
parahistorike. Kjo statujë mendohet se është krijuar rreth viteve 28 000 dhe 25 000 p.e.s. Ajo u gjet në vitin
1908, në një vendbanim të paleolitit afër Vilendorfit, një fshat në Austri gjatë disa gërmimeve arkeologjike,
Kjo statujë është gdhendur në një gur gëlqeror, që nuk ishte i zakonshëm për zonën dhe i ngjyrosur me
okrën e kuqe. Kjo figurinë tani ndodhet në Muzeun e Historisë së Natyrës në Vjenë (Austri). Kjo figurinë
është krijuar nga një njeri me aftësitë të mëdha artistike. Gjithashtu, janë zbuluar edhe disa statuja të
ngjashme dhe forma të tjera të artit, që janë quajtur figurinat e Venerës.
Mësuesi/ja vendos disa imazhe në tabelë. Pyet nxënësit:

-Kujt periudhe I përkasin këto pamje?
-Pse u ndërtuan piramidat?
Piramidat Papirus busti i Nefertitit
-Kur u krijua Egjipti i lashtë?

Edhe gjurmët e artit janë po aq të hershme rreth vitit 3000 p.e.s. Arti në piktura dhe skulptura ishte i stilizuar
dhe simbolik. Çdo gjë bëhej për nder të faraonit.
-Si janë të paraqitura figurat në artin egjiptian?
Figurat paraqiteshin sipas disa rregullave të caktuara. Shumë prej veprave të kësaj periudhe janë të
ruajtura deri më sot. Kjo dëshmon se shprehja e jetës dhe ruajtja e dijes brez pas brezi.
Mësuesi/ja vendos në tabelë imazhe që i përkasin artit grek dhe romak. Pyet nxënësit:

Mironi Fidia Praksiteli
65
-Kujt periudhe u përkasin këto vepra?

-Çfarë dini ju për Greqinë e lashtë?
-Cilat gjini të artit u zhvilluan?
-Për çfarë u dalluan grekët e lashtë?
Veçori e artit grek ishte se njeriu u bë figura
kryesore madje dhe perënditë kishin tipare
njerëzore. Artistët u bënë njohës shumë të mirë të
trupit të njeriut duke studiuar anatominë njerëzore
dhe duke kërkuar harmoni dhe ekuilibër në veprat
e tyre. Këtë e tregon dhe skulptura “Hedhësi i
diskut” nga Mironi.
Për sa u përket pikturës ajo del në pah te vazot e Akropoli Vazo
shumëllojshme.
Mësuesi/ja vendos pamje nga arti romak. Pyet nxënësit: -Kujt i përkasin këto pamje?
Statujë romake Sarkofag Afresk Koloseu
-Çfarë veçorie kishte kjo periudhë?

Në artin romak janë të famshme skulpturat,
bustet dhe figurat përkujtimore të perandorëve.
-Çfarë paraqet kjo pamje? Reliev.
-A mund ta përcaktoni është reliev i ulët apo i
lartë? I lartë.
Relievi ishte një gjini e dashur për romakët me
të cilët tregoheshin skena historike. Ndërsa nga
piktura kanë mbërritur deri sot vetëm muralet.
-Çfarë ju kujton fjala “mesjetë”?
-Nga cilat periudha përbëhet?
-Çfarë veçorish kishte mesjeta?
Nxënësit japin opinionet e tyre nisur nga lënda e
historisë. Mësuesi/ja përmbledh mendimet e tyre
dhe shpjegon se me fjalën mesjetë kuptojmë
periudhën historike që shtrihet nga rënia e Romës
deri në Rilindje (shek. V - XV).
Mesjeta përbëhet nga tri periudha:
periudha bizantine, romanike, gotike.
Mësuesi/ja vendos imazhe në tabelë dhe shpjegon
secilën periudhë.
66
-Siç e shihni dhe nga imazhet cila ishte veçoria e artit bizantin?
Arti bizantin ishte nja art fetar. Vendin kryesor e zënë figurat më
të rëndësishme të skenave biblike. Piktura bizantine u përfaqësua
nga mozaikët, ikonat dhe pikturat murale. Tek ikonat sfondi është
gjithmonë i artë.
Mësuesi/ja vendos imazhe që I përkasin periudhës romanike.
Arti romanik u zhvillua në kisha dhe katedrale, ndërtime publike,

pallate etj. Ai paraqitej si tregim me figura i kuptueshëm nga të
gjithë. Në pikturën romanike ka ngjyra të gjalla dhe të përdorura në
mënyrë simbolike.
Mësuesi/ja paraqet imazhe nga arti gotik.
Vitrazhi është pikturë në xham dhe u bë tipari dallues I kësaj

periudhe. Piktura pësoi disa ndryshime, ku figurat dukeshin më
njerëzore dhe kishin vëllim ndërsa sfondi nuk ishte I artë por u
zëvendësua me mjedise konkrete.
Përforcimi njohurive: Krahasim

Mësuesi/ja fton nxënësit të krahasojnë periudhat e artit që u
përmendën më lart dhe të nxjerrin në pah ndryshimet nga periudha
në periudhë. Mund të përdorin dhe diagramin e Venit.

67

Tematika: Historia, arti Fusha: Arte Tema: RILINDJA, BAROKU, Shkalla: 3
dhe shoqëria Lënda: Art pamor 7 KLASICIZMI, ROMANTIZMI Klasa: 7
Nxënësit vëzhgojnë imazhet në tabelë. Diskutojë rreth tyre për stilin, temën dhe veçoritë. Njihen me
përfaqësuesit kryesorë të rilindjes, barokut, klasicizmit, romantizmit. Analizojnë veprat përkatëse për çdo
periudhë. Krahasojnë periudhat dhe gjejnë të veçantat dhe të përbashkëtat. Krijojnë një poster me vepra të
autorëve kryesorë të këtyre periudhave.
Nxënësi/ja:
Ø vëzhgon me imtësi imazhet;

Ø diskuton rreth imazheve për stilin, temën, veçoritë;
Ø njeh përfaqësuesit kryesorë të këtyre periudhave artistike;
Ø përshkruan disa veçori të këtyre periudhave nisur nga lëndët e tjera;
Ø krijon poster me vepra të autorëve kryesorë të periudhave artistike;
Ø analizon dhe krahason vepra arti të periudhave përkatëse.
Fjalë kyç: Rilindja, baroku, klasicizmi, neoklasicizmi, romantizmi.

Mësuesi/ja vendos në tabelë imazhe që i përkasin periudhës së Rilindjes, barokut, klasicizmit dhe

romantizmit. Fton nxënësit të vëzhgojnë me imtësi imazhet. Nxit nxënësit të flasin nëpërmjet pyetjeve:
-Çfarë paraqesin këto imazhe?
-Nga është frymëzuar artisti?
-A ndryshojnë nga arti I mesjetës?
-Çfarë vini re që ndryshon në këto imazhe?
Nxënësit japin mendimet e veta.

Mësuesi/ja shpjegon nëpërmjet shembujve konceptet kryesore të mësimit dhe u referohet fotove në tabelë.
Pyet nxënësit:
-Në çfarë shekulli filloi dhe mbaroi periudha e mesjetës? (Shek. V-XV).
-Cila periudhë filloi ne shek XV? Rilindja
-Çfarë kuptoni në jetën e përditshme me fjalën “rilindje”?
-Po në art, çfarë lidhje ka kjo fjalë?
Mësuesi/ja shpjegon se kjo periudhë ishte periudha më e ndritur e artit, ku spikatën artistë të famshëm, si
Mazaçio, Piero dela Françeska, Donatelo, Mikelanxhelo, Da Vinçi, Rafaelo, Ticiani etj. Kjo periudhë u quajt
Rilindje, pasi u ringjall arti i lashtë grek dhe romak. Në veprat artistike të kësaj periudhe u vu njeriu, dhe arti
shihej si dritare nëpër të cilën madhështia e natyrës depërtonte te njeriu.
-Çfarë kanë të veçantë pikturat?
Skenat e pikturave dhe të skulpturave janë me përmbajtje fetare dhe mitologjike, por duket sikur janë pjesë
e jetës së përditshme.

68
Lipi Giberti Fra Axheliko
Donatelo Tintoreto Tician Verokio
-A kishin njohuri artistët për fusha të tjera të jetës?

Artistët e periudhës së Rilindjes nuk ishin vetëm piktorë
ose skulptorë, ata ishin teoricienë, arkitektë, studiues që
ishin të pasionuar pas shkencës. Ata studiuan natyrën
dhe realizuan vepra të përkryera e me proporcione
harmonike.
Mësuesi/ja fton nxënësit, që në imazhet në tabelë të
gjejnë veçoritë që u përmendën më lart.
-Ç’do të thotë për ju “perspektivë”?
-Tani është e thjeshtë, por në kohën e rilindjes është
dashur punë dhe kërkime nga arkitekti Filipo Bruneleski, për të zbuluar perspektivën lineare, një sistem
grafik që u tregoi artistëve, si të krijonin iluzionin e thellësisë dhe të vëllimit në një sipërfaqe të sheshtë.
Mësuesi/ja fton nxënësit të analizojnë pikturën e Rafaelos, si p.sh., gradacionin tonal, perspektivën, ritmin,
vëllimin etj.
Mësuesi/ja vendos në tabelë imazhe që i përkasin artit barok. Fton nxënësit të flasin rreth tyre.
Karavaxhoja Rubensi Velaskezi
69

Rembrandi Van Diku
Mësuesi/ja shpjegon se këto piktura i përkasin periudhës
së artit barok. Ky art lindi në Romë dhe u përhap në gjithë
Europën. Pyet nxënësit:
-Çfarë ju bie më shumë në sy në këto piktura?
-Nga janë frymëzuar artistët?
Nxënësit japin mendimet e veta. Mësuesi/ja përmbledh
mendimet e tyre.
Ky ishte arti barok, që kishte një stil të karakterizuar nga
lëvizja, kontrasti i gjallë dhe intensiteti emocional. Edhe
një herë, Roma u bë qendra e artit botëror, ashtu siç ishte
gjatë kulmit të Rilindjes, një shekull më parë. Arti barok kishte dhunti dramatike dhe lëvizje dinamike. Ky
ishte arti barok, që kishte një stil të karakterizuar nga lëvizja, kontrasti i gjallë dhe intensiteti emocional.
Karakteristika të artit barok janë: lëvizja, madhështia, ekzagjerimi, teatraliteti dhe shkëlqimi. Arti barok e ruan
tematikën mitologjike e fetare, ku figura e njeriut luan rol të rëndësishëm. U zhvilluan edhe gjini të tjera të
pikturës, si portreti dhe natyra e qetë. Në artin barok, arkitektura, piktura dhe skulptura u shkrinë në një.
Mësuesi/ja fton nxënësit të diskutojnë së bashku rreth arkitektit të shquar të kësaj periudhe F. Borromini dhe
veprës së tij. Nxënësit japin mendimet e tyre.
Ndërkohë, mësuesi/ja vendos imazhe që i përkasin periudhës së artit neoklasik

dhe pyet nxënësit:
-Çfarë paraqesin këto imazhe? Cila është tema e tyre?
Shpjegon se imazhet i përkasin periudhës së artit neoklasik, që u zhvillua në
gjysmën e dytë të shek. XVIII, në Francë, kur bota zbuloi rrënojat e Pompeit dhe
ktheu sytë nga periudha dhe format klasike të artit. Kjo rrymë kërkoi të risillte në
skenë modelet e së shkuarës klasike. Neoklasicizmi u bazua në artin klasik grek
dhe romak. Artistët neoklasikë studiuan dhe kopjuan skulpturat klasike, duke
shpresuar, ndërkohë, që veprat e tyre të mund barazoheshin me ato të artistëve
të lashtë legjendarë. Ata refuzuan stilet e hershme të barokut dhe rokokosë dhe
u kthyen te format klasike, për të shprehur idetë e tyre mbi kurajën, sakrificën
Statuja e lirisë në Nju
dhe dashurinë për atdheun. Arti i tyre i ri kërkonte të ringjallte idealet e artit grek
Jork, 1886 nga Frédérik
dhe romak dhe karakterizohej nga kompozimet e balancuara, vijat e rrjedhshme
Bartoldi
të kontureve dhe gjestet dhe shprehjet fisnike. Temat edhe në artin neoklasik
janë personazhet dhe ngjarjet e antikitetit dhe mitologjisë.
Mësuesi/ja vendos disa imazhe që i përkasin periudhës së artit romantik dhe pyet nxënësit:
- A janë reflektuar këto periudha edhe në degët e tjera të artit, si në muzikë dhe në letërsi?
-Çfarë periudhash njihni ju të tjera?
70
Nxënësit japin komentet e tyre dhe mësuesi/ja ndalet tek arti romantik.
Mësuesi/ja fton nxënësit të vëzhgojnë imazhet. Pyet nxënësit:
-Çfarë kanë ndryshe këto piktura në krahasim me periudhat e mëparshme?
Delakrua Tërner Goja
Nxënësit japin mendimet e tyre duke u nisur nga fotografitë. Mësuesi/ja shpjegon se këto i përkasin
periudhës së artit romantik. Romantizmi lindi në shek. XIX dhe ishte kundër traditave klasike. Pikësynimi
ishte bota e brendshme shpirtërore e njeriut dhe të tregonte në art ndjenjat e tij. Pra, jo vetëm pamjen e
jashtme. Imagjinata dhe fantazia shoqëruan artistët gjatë krijimtarisë së tyre.
Mësuesi/ja prezanton pikturën e Teodor Zherikos, që u bë pionier i artit romantik.
Më 1819, në Francë, u ekspozua për herë të parë piktura me emrin “Trapi i Meduzës”, i piktorit Teodor
Zheriko. Kjo vepër sinjalizoi lindjen e një rryme të re në art, i njohur si romantizëm. Artisti e përfundoi
kur ishte 27 vjeç. Zheriko zgjoi vëmendjen e publikut, ngaqë u bazua në një ngjarje të vërtetë. Përpara
se të pikturonte, ai bëri kërkime dhe shumë skica paraprake. Intervistoi dy prej të mbijetuarve dhe ndërtoi
një model të detajuar (të zvogëluar) të trapit. Ngjarja ndodhi më 5 korrik 1816, ku së paku 147 njerëz u
vendosëm mbi një trap të dyshimtë, ku shumë prej tyre u mbytën dhe shumë pak mbijetuan. Piktura pati
jehonë ndërkombëtare dhe hyri në historinë e lëvizjes romantike të pikturës franceze.
Punë e pavarur. Mësuesi/ja ndan klasën në grupe. Nxënësit mund të grumbullojnë materiale shtesë për
piktorët e periudhave që përmendëm dhe të krijojnë një poster për secilën periudhë. Çdo grup ka një
periudhë të caktuar. Nxënësit punojnë të pavarur nën vrojtimin e mësuesit/es.
Përforcimi i njohurive: Krahasim

Mësuesi/ja fton nxënësit të krahasojnë arkitekturën në secilën periudhë, duke iu referuar imazheve.
Gjithashtu, nxënësit mund të krahasojnë pikturat e këtyre periudhave dhe të nxjerrin në pah çfarë i bashkon
dhe i dallon artistët në ide dhe mendime.

71

Tematika: Historia, arti Fusha: Arte Tema: LËVIZJET MODERNE Shkalla: 3
dhe shoqëria Lënda: Art pamor 7 Klasa: 7
Nxënësit japin opinionet e tyre për zhvillimin e shoqërisë në shek. XIX, nisur nga lënda e historisë.
Diskutojnë për imazhet e vëna në tabelë dhe ndryshimet që kanë lidhur me periudhat e mëparshme.
Krahasojnë pikturat e lëvizjeve modern me ato të periudhave të mëparshme. Zbulojnë nëpërmjet vëzhgimit
me imtësi stilin e artistit dhe çfarë ka sjellë ndryshe nga artistët e mëparshëm. Krijon i frymëzuar sipas
lëvizjes pop-art.
Nxënësi/ja:
Ø jep opinionin e vet në lidhje me ndryshimet e shoqërisë në shek. XIX;

Ø diskuton për ndryshimet e lëvizjeve modern në lidhje me periudhat e mëparshme;
Ø përshkruan skenat që ka pikturuar artistët e periudhave përkatëse;
Ø zbulon stilin e artistit dhe mesazhin që sjell nëpërmjet pikturës;
Ø krijon i frymëzuar nga pop-art;
Ø Krahason pikturat e lëvizjeve moderne me njëra-tjetrën.
Fjalë kyç: lëvizje modern, ekspresionizmi, kubizmi, surrealizmi, pop art, art bashkëkohor.
Burimet: teksti Art Pamor 7, materiale ilustruese. Lidhja me fushat e tjera:
Kirshneri Pikasoja Miro Lajshtajni
Mësuesi/ja vendos në tabelë disa foto që i përkasin artit modern ekspresionizmit, kubizmit, surrealizmit,
pop artit.
Nxit nxënësit të flasin nëpërmjet pyetjeve:
-Çfarë dini ju për zhvillimin e shoqërisë në shek. XIX?
-Cilat lëvizje artistike shoqëruan këtë periudhë?
-Në krahasim me periudhat e mëparshme si ju duken këto foto?
-Ku qëndron ndryshimi?
72
-Çfarë emocionesh ju japin këto imazhe?

-Çfarë temash trajtojnë?
Nxënësit japim opinionet e tyre nisur nga njohuritë që kanë nga lënda e historisë.

nxënësve dhe saktëson se në gjysmën e dytë të shek. XIX dhe deri në gjysmën e parë të shek. XX u
zhvilluan njëra pas tjetrës lëvizjet moderne, si kërkesë e kohës. Shoqëria dhe arti pësuan shumë ndryshime,
sepse shoqëria po zhvillohej me ritme të shpejta. Në këto lëvizje gjetën mbështetje shumë artistë, të cilët
e çuan më tej deri në ditët tona me artin bashkëkohor. Mësuesi/ja shkruan në tabelë:
-Ekspresionizmi
-Kubizmi
-Surrealizmi
-Pop art
-Arti bashkëkohor
Pyet nxënësit?
-Keni dëgjuar më parë për këto rryma të artit modern?
-Nga e kanë marrë temën këto piktura?
Nxënësit japin mendimet e tyre për emocionet që ju ngjallin pikturat.
Kolviç Nolde Mynsh
Në Gjermani, rreth vitit 1910 lindi një lëvizje e quajtur ekspresionizëm,

që ishte veçanërisht e interesuar për komunikimin e emocioneve të forta
dhe përdorimin e ngjyrave të errëta dhe formave për të përçuar ndjenjat
e brendshme të personazheve të tyre.
Keit Kolviç përdori artin e saj për të protestuar kundër problemeve të të
varfërve gjatë Luftës së Parë Botërore.
Mark
Piktori norvegjez Eduard Mynsh vizatoi nga vetë jeta e tij tragjike
për të portretizuar botën nëpërmjet syrit të njerëzve në ankth.
Pak nga pak, artistët u shkëputën nga paraqitja e temave të tyre
në mënyrë realiste. Trajtimi interesant dhe madhështor i temave
psikologjike dhe emocionale ndikoi në zhvillimin e ekspresionizmit
gjerman në fillimet e shek. XX. Piktura e tij “Britma” (1883) është
konsideruar si një ikonë e ankthit ekzistencial. Mynsh është një
piktor i talentuar, që ishte gjithashtu jo vetëm një nga artistët më
të mëdhenj të vendit të tij, por luajti një rol jetësor në zhvillimin
e ekspresionizmit. Punët e tij shpesh përfshihen nga simbolika e
portretizuar e temave të tilla, si: mjerimi, sëmundjet dhe vdekja.
“Britma”, piktura e tij më e njohur, është tipike për shprehjen e
ankthit prej izolimit dhe frikës.
73

-Çfarë emocionesh ju ngjallin këto piktura?
-A është gjithçka e përsosur apo realiteti i tyre është i dhimbshëm?
-Çfarë dini ju për Pablo Pikason?
-Çfarë dini për kubizmin?
Mësuesi/ja shpjegon se pionier i kubizmit ishte Pikaso, me pikturën “Zonjushat e Avinjonit”. Kjo pikturë
shënon një kthesë të rëndësishme në artin e shek. XX.
-Si mendoni, nga u ndikua artisti krijimin e kubizmit?
-Shikoni maskat afrikane? Çfarë kanë të veçantë? Si janë paraqitur format?
Edhe Pikasoja u ndikua nga maskat afrikane. Ato janë shumë të
thjeshta dhe të stilizuara.
Kubizmi ishte një lëvizje pararojë e shek. 20, përfaqësuar nga
Pablo Pikasoja dhe Zhorzh Braku, që revolucionarizuan pikturën
europiane dhe skulpturën dhe frymëzuan lëvizje të ngjashme edhe
në muzikë, letërsi dhe arkitekturë. Në veprat kubiste objektet janë
të thyera, analizuar dhe rimbledhur në një formë abstrakte. Në
vend që të pikturoheshin nga një pikë shikimi, artistët pikturuan
subjektin nga një mori pikash shikimi për të paraqitur subjektin në
një kontekst më të madh.
Kubizmi filloi kur artistët Pablo Pikaso dhe Xhorxh Braku u përpoqën
të tregonin të gjitha anët e objekteve trepërmasore në një kanavace
të sheshtë. Figurat në pikturat kubistë duken sikur janë të gdhendura në dru, ku mungojnë detajet. Ata i
paraqesin objektet nga disa pika shikimi, ashtu siç i sheh mendja sipas tyre.
Vepra “Guernika”
Pikasoja në këtë vepër kombinoi ekspresionizmin
dhe kubizmin. Ashtu si ekspresionistët, ai i
ekzagjeroi dhe deformoi format. Në të njëjtën
kohë, ai mbivendosi format e sheshta në një
vizatim abstrakt, ashtu siç bënin kubistët. Pikasoja
përdori të zezën e fortë, të bardhën dhe grinë në
vend të ngjyrave, për të dhënë përshtypjen e letrës
së gazetave ose fotove të gazetave, një zgjedhje
e tij për të protestuar kundër bombardimit nga
gjermanët të qytetit me të njëjtin emër.
Trekëndëshi i madh në qendër të pikturës qendror krijon terrenin e imazheve tragjike. Në të djathtën e
largët shohim një grua që rrëzohet nëpër dyshemenë e një ndërtese në flakë. Përballë saj shfaqet një
tjetër grua, që turret përpara verbërisht nga paniku. Figura të tjera është ajo e kalit me një shtizë mbi
kurrizin e tij, që bërtet nga dhimbja dhe gruaja që mban në krahë një fëmijë të vdekur dhe ngre kokën e
saj drejt qiellit, për të shprehur mllefin ndaj aeroplanëve që gjenden sipër kokës së saj.
Ernsti Dali Magriti
74
Mësuesi/ja fton nxënësit të shohin imazhet e mësipërme. Pyet nxënësit:

-Çfarë ju bën përshtypje te këto piktura?
-Si janë paraqitur figurat në to?

-A njihni ndonjë nga këta artistë?
Zhan Miro është një përfaqësues i shquar i kësaj rryme. Në vitin 1925, ai e befasoi botën e artit në Paris
me pikturën e tij të quajtur Karnavalet e Arlekinit. Kjo vepër e bëri të famshëm artistin si përfaqësuesin e
parë të surrealizmit të shek. XX.
Salvador Dali u bashkua me lëvizjen surrealiste dhe u bë një nga përfaqësuesit e më në zë të kësaj rryme.
Në pikturën “Këmbëngulja e kujtesës”, ai krijoi një botë të mbinatyrshme, në të cilën vdekja dhe shkatërrimi
janë simbolizuar nga një pemë e tharë dhe një monstër e çuditshme deti, që gjendet në një plazh të
shkretë. Milingonat gëlojnë sipër një ore, në një përpjekje të pasuksesshme për ta ngrënë.
-A mund ta gjeni autoportretin e artistit në këtë pikturë?
Dali është mjeshtër i simbolizmit. Kuptimi i kësaj pikture të pazakontë duket qartë: me kohë çdo gjë do të
vdesë dhe shkatërrohet, me përjashtim të vetë kohës. Vetëm koha është e pashkatërrueshme. Qëllimi i
këtyre artistëve ishte që të zbulonin një realitet tjetër: atë të ëndrrave dhe botën e fantazisë, prandaj u quajt
surrealizëm.
Endi Uarolli Heringu

Mësuesi/ja nxit nxënësit të flasin rreth fotove.
-Çfarë vini re në këto imazhe?
-Çfarë ndikimi kanë te ju?
-Si janë ngjyrat e përdorura?
Mësuesi/ja shpjegon se këto imazhe i përkasin rrymës pop-art. Kjo
lëvizje artistike lindi në Britani në vitet ‘50. Është shkurtimi i emrit
Popular art.
-Pse u quajt kështu?
-Si mendoni, ku i gjente artisti temat për këto vepra? Tek objektet e
përdorimit të përditshëm.
Endi Uaroll vendosi në qendër të krijimeve të tij personazhe publikë,
objekte konsumi etj.
Endi Uaroll u bë i njohur nga fundi i viteve ‘60 si lider i artit avant-gard
në Amerikë. Uaroll përdori metodat krijuese moderne, si serigrafia,
për të prodhuar portretet e famshme ikonë, si të Elvis Prestlit dhe
Merlin Monroja. Serigrafia bën të mundur riprodhimin në shumë kopje
të një imazhi.
-Çfarë ndryshimesh vini re nga periudha në periudhë?
-Po nëse krahasoni këto lëvizje modern artistike me ato të mëparshmet
në shekujt e kaluar, çfarë ndryshon?
75

Mësuesi/ja pyet nxënësit.
-Çfarë mundohen artistët të japin nëpërmjet artit në shoqërinë e shek. XIX-XX? Problemet e shoqërisë
moderne.
Çdo lëvizje artistike ecën paralel me lëvizjet dhe ndryshimet që pëson shoqëria dhe arti duke u bërë
pasqyrë e realitetit dhe e shpirtit të artistit. Këto lëvizje modern erdhën si pasojë e zhvillime të vrullshme
të shoqërisë. Një tjetër lloj arti u zhvillua me zhvillimin e teknologjisë dhe mjeteve të reja të komunikimit.
Nxënësit nxjerrin përfundimet nëpërmjet krahasimit të veprave në kohë të ndryshme. Krahasojnë
punimet e bëra sipas pop artit.


Tematika: Historia, arti Fusha: Arte Tema: VIZITË NË STUDION E Shkalla: 3
dhe shoqëria Lënda: Art pamor 7 NJË ARTISTI Klasa: 7
Nxënësi/ja:
Ø jep kuptimin e fjalës “studio”;

Ø kupton pse studio është vendi më i rëndësishëm për artistin;
Ø kupton nga i merr artisti temat për veprat e veta;
Ø përgatit pyetjet që do t’i drejtojë artistit;
Ø krahason llojet e studiove me njëra-tjetrën;
Ø vlerëson rolin studios në krijimtarinë artistike të një artisti.
Mjetet e punës: foto dhe imazhe të ndryshme
Fjalë kyç: studio, krijimtari artistike, artist

Mësuesi/ja vendos disa imazhe të studiove të artistëve. Nxit nxënësit të flasin nëpërmjet pyetjeve:
-Cili është këngëtari juaj i preferuar?
-Ku përgatiten këngët e tij?
-A keni ndonjë të afërm piktor, skulptor, fotograf, këngëtar etj?
-Ku e zhvillojnë krijimtarinë e tyre artistët?
-Ku duhet të punojë një artist?
-Nëse ndonjëri prej jush dëshiron të bëhet artist, ku do vendoste mjetet e veta, telajot etj?
Mësuesi/ja dëgjon mendimet e nxënësve.
76

nxënësve dhe saktëson se artistët e zhvillojnë krijimtarinë e tyre në studio.
-Çfarë kuptimi ka për ju fjala “studio”?
Kjo fjalë rrjedh nga italishtja, që do të thotë “të studiosh”.
-Çfarë kuptimi ka studioja për një artist?
Është vendi ku ai zhvillon krijimtarinë e tij, ku kalon pjesën më të madhe të ditës, ndonjëherë dhe natën.
-Çfarë dalin nga një studio?
Nga një studio dalin të gjitha veprat e një artisti e kanë zanafillën e tyre nga studio, aty lindin dhe marrin
formë idetë e artistëve.
-Kush tjetër mund të ketë studio?
Arkitekti, avokati, piktori, skulptori, artizani, fotografi, dizajneri, muzikanti etj.
-Po transmetimet televizive, radiofonike etj ku bëhen?
Studiot mund të jenë radiofonike, televizive, radiofonike etj.
-Si mendoni që duhet vizituar një studio apo të ftojmë një artist dhe të na flasë për krijimtarinë e tij?
Për t’u njohur nga afër mjedisin ku artisti, krijon mund edhe të vizitoni studion e një artisti.
-Çfarë mendimi keni për studio e artistëve në foto? Si duken ato?
Mësuesi/ja njeh nxënësit me pyetësorin që do plotësojnë pas vizitës në studio ose pas bisedës me artistin.
U kujton rregullat e mirësjelljes gjatë vizitës. Pyetjet duhet të bëhen me radhë nga nxënësit dhe mund të
mbahen edhe shënime.

Mësuesi/ja fton nxënësit të diskutojnë rreth vizitës në studion e artistit duke u nisur edhe nga pyetësori i
plotësuar.


Tematika: Historia, arti Fusha: Arte Tema: VIZITË NË MUZE, Shkalla: 3
dhe shoqëria Lënda: Art pamor 7 GALERI, ETJ Klasa: 7
Nxënësi/ja:
Ø njeh rregullat e qendrës kulturore që do të vizitojë;

Ø përpilon një plan pune;
Ø gjen informacion për vendin që do vizitojë;
Ø mbajnë shënim për të veprat që i interesojnë më shumë;
Ø shpreh emocionet dhe përshtypjet e vizitës;
Ø krahason dy vepra që i kanë pëlqyer më shumë.
Fjalë kyç: muze, galeri, qendër kulturore
77

Mësuesi/ja nxit nxënësit të marrin pjesë në bisedë nëpërmjet pyetjeve:
-Çfarë qendrash kulturore ka në qytetin tonë?
-A keni qenë ndonjëherë?
-Çfarë ka aty të ekspozuara?
-Ku ekspozohen pikturat?
-Po objektet arkeologjike dhe historike?

Mësuesi/ja shpjegon se objekt i vizitës mund të jenë një qendër kulturore, arkeologjike, etnografike,
punishte artizanati, muze, galeri artesh etj. Kjo është në varësi të vendit ku jetohet.
Më parë mësuesi/ja i udhëzon se në këto qendra është shumë e rëndësishme të hyjmë në radhë dhe të
respektojmë personelin. Duhet mbajtur distancë dhe të mos preket asgjë me dorë. Nëse duam të bëjmë
foto, duhet të marrim leje. Duhet respektuar edhe koha që keni në dispozicion.
Nxënësit porositen që gjatë vizitës të mbajnë shënim për veprat, autorët, kohën, vendin etj. Mund edhe
të shkruajnë mbresat që iu lë kjo vizitë dhe çfarë i emocionoi më shumë.
Përforcimi injohurive: Krahasim

Mësuesi/ja njeh nxënësit me pyetësorin. I fton ata ta plotësojnë pyetësorin në bazë të të dhënave të
mbledhura gjatë vizitës. Nxënësit krahasojnë dy vepra që u kanë pëlqyer më shumë.
Shprehin emocionet dhe mbresat dhe i ndajnë edhe me nxënësit e tjerë.


Tematika: Historia, arti Fusha: Arte Tema: MEDIA Shkalla: 3
dhe shoqëria Lënda: Art pamor 7 Klasa: 7
Nxënësit njihen me kuptimin e fjalës “media”. Përcaktojnë qëllimin e mesazhit mediatik. Argumentojnë anët
pozitive dhe negative të internetit. Prezantojnë një material në “Power Point” për medien.
Nxënësi/ja:
Ø njeh kuptimin e fjalës “media”;

Ø përcakton qëllimin e një mesazhi mediatik;
Ø përshkruan llojet e medieve;
Ø argumenton anët pozitive dhe negative të internetit;
Ø prezanton me “Power point” një material për medien.
78

Fjalë kyç: media, internet, teknologji komunikimi dhe informacioni.
Burimet: Teksti “Art Pamor 7”, materiale ilustruese. Lidhja me fushat e tjera: Informatikë

Mësuesi/ja nxit nxënësit të marrin pjesë në bisedë nëpërmjet pyetjeve:
-Nga e merrni ju sot informacionin?
-Çfarë do të thotë “teknologji komunikimi” dhe “informacioni”?
-Cilat mjete përfshihen në këtë term?
-Si përcillen te publiku informacionet sot?
-A ka një qëllim për dhënien e informacionit sot?
-Çfarë roli ka teknologjia e komunikimit dhe e informacionit?
-Si lidheni ju me të afërmit tuaj që janë larg?
-Po me njëri-tjetrin?
-Sa rrjete sociale kemi?
Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim, diskutim. Mësuesi/ja fton nxënësit në një bisedë duke iu drejtuar
pyetjet:
-A mendoni se është gjë e mirë kur çdo njeri nxjerr informacione personale dhe të të tjerëve në rrjete
sociale? Pse
-Çfarë postojnë njerëzit më shumë? Foto.
Prandaj kjo shoqëria e sotme quhet edhe shoqëri e imazhit. Nëpërmjet imazheve përcillen mesazhet te
publiku.
-Çdo të thotë për ju fjala “Media”?
Teknologjia e komunikimit quhet media, e cila përcjell informacionin te publiku i gjerë.
-Si përhapet informacioni? Nëpërmjet gazetave, revistave, radios, televizionit, internetit.
-Cila nga këto media nuk bazohet tek imazhet? Radioja.
-Cili është qëllimi i medies?
Qëllimi i saj është informues, bindës, kritik, estetik.
-Sa mjete komunikimi keni sot?
Televizor, celular, kompjuter etj.
-Po më parë, si përhapej informacioni? Dikur shkruanin letra dhe për t’u shpërndarë nga njëri vend te
tjetri duheshin ditë të tëra.
-Po lajmet si përhapeshin deri në shtëpitë tona?
Media ka evoluar me hapin e kohës.
- A keni menduar ndonjëherë se si përhapeshin në të shkuarën lajmet më të fundit dhe informacionet?
Atëherë nuk kishte as internet, as televizion ose radio, por kishte gazeta. Gazetat ishin lloji më i
përhapur i medies. Më parë njerëzit i merrnin lajmet më të fundit të ngjarjeve aktuale nga shkrimtarët dhe
gazetarët e gazetave lokale. Ato ishin burimi i vetëm i informacionit.
-E dini se kur u shpik radioja?
Në vitin 1883 u shpik radioja dhe u bë burimi më i përhapur i informacionit dhe mblidhte njerëzit së
bashku. Ata mund të dëgjonin programet e preferuara, lajmet, muzikë, sport etj.
-E dini që më parë televizor nuk kishin të gjithë?
Aparati i parë televiziv u krijua më 1928. Dikur televizori ishte bardhë e zi, më vonë doli ai me ngjyra.
Televizioni u bë më i dashur dhe më i përhapur për publikun me rubrikat e shumta nga të gjitha fushat e
79
jetës.
-Po sot ju mund të shihni një program vetëm nga televizori?
Sot ju mund të shihni në kohë reale çdo gjë nëpërmjet internetit vetëm me një klik.
- Nga i marrin nënat tuaja recetat e gatimit?
-Po vajzat modelet e reja të flokëve ose të modës?
Interneti sot mundëson lidhjen e njerëzve nëpërmjet kompjuterit. Njerëzit marrin dhe japin informacion.
Kjo e bën kompjuterin llojin më të përhapur të medies.
-A paraqet rrezik interneti?
-Pse duhet të kemi kujdes?
-Çfarë rreziqesh vijnë nga interneti i pakontrolluar?
Punë e pavarur. Nxënësit krijojnë një poster me titull “Internet i sigurt”, në mënyrë që të dalin në pah anët
pozitive dhe negative.
Nxënësit mund të krijojnë një prezantim në bashkëpunim me mësuesin/en e informatikës në lidhje me
llojet e medies, të mirat dhe rreziqet që vijnë. Nxënësit bashkëpunojnë në grup.

Mësuesi/ja fton nxënësit të prezantojnë punimet e bëra dhe të ndajnë idetë. Nxënësit nxjerrin anët
pozitive dhe negative të internetit. Nxënësit shkëmbejnë idetë dhe mendimet dhe i argumentojnë ato.

80

Liber Mesuesi Art Pamor 7

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Art Pamor 7

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Iriana Papamihali

Shtëpia botuese Albas

Shtypur në shtypshkronjën: DEAPRINT

Shtëpia botuese Albas

1. Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit

• kupton drejt mesazhet që i adresohen;

• shprehet qartë me anë të simboleve, shenjave dhe gjuhës vizuale;

• është komunikues efektiv;

• orientohet që të shfrytëzojë në mënyrë të vazhdueshme, të pavarur, kritike dhe krijuese mjetet

• zgjidh probleme të ndryshme artistike;

• zhvillon aftësitë për të menduar në mënyrë kritike, krijuese dhe ndërvepruese;

• ndjek udhëzimet për të realizuar një krijim apo veprimtari.

3. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë

• përdor burime të ndryshme për të realizuar një krijim;

zgjidh në mënyrë të pavarur detyrën e dhënë.

4. Kompetenca e të mësuarit për të nxënë

• përdor burime të ndryshme për të realizuar një krijim;

• zgjidh në mënyrë të pavarur detyrën e dhënë.

5. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

• përfshihet në mënyrë aktive në jetën artistike shkollore dhe komunitet;

Gjuha dhe Teknikat dhe Historia, Gjithsej orë

Klasa e shtatë 10 17 8 35 orë

21 2.11. Projekt artistik ● prezantimi i projektit;

22 2.12. Skulptura ● dallon karakteristikat e altorelievit, basorelievit dhe skulpturës së rrumbullakët;

Planifikimi i orës mësimore 1.1

Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim, diskutim.

Përforcimi i njohurive: Vlerësim

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për:

Planifikimi i orës mësimore 1.2

Ndërtimi i njohurive: Krijimtari artistike

Përforcimi i njohurive: Krahasim i punimeve

Planifikimi i orës mësimore 1.3

Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Format gjeometrike Format natyrale

Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim

Përforcimi i njohurive: Analizë, vlerësim

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për:

Planifikimi i orës mësimore 1.4

Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim, diskutim

Krijimtari artistike. Mësuesi/ja fton nxënësit

Përforcimi i njohurive: Analizë, vlerësim

Planifikimi i orës mësimore 1.5

Ø jep shembuj të sipërfaqeve të ndryshme në klasë dhe në mjedisin rrethues;

Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim, diskutim

Përforcimi i njohurive: Analizë, vlerësim

Planifikimi i orës mësimore 1.6

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:

Ø jep shembuj të vëllimit të trupave;

Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim, diskutim

Përforcimi i njohurive: Analizë, vlerësim

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për:

Planifikimi i orës mësimore 1.7

Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Ndërtimi i njohurive: Vëzhgim, diskutim

Përforcimi i njohurive: Analizë, vlerësim

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për:

Planifikimi i orës mësimore 1.8

Ø përcakton elementet kryesore të perspektivës;

Parashikimi: Marrëdhënia pyetje-përgjigje