GENETİK MÜHENDİSLİĞİ BİYOTEKNOLOJİ

12. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI SORU 1. (2010-LYS)

12.1.2.2. Genetik mühendisliği ve biyoteknoloji kavramlarını açıklar. Adli tıpta, güvenliği çok yüksek olan “DNA
Genetik mühendisliği ve biyoteknoloji arasındaki farkların tartışılması sağlanır. parmak izi yöntemi”, zanlıların suçluluğunun
12.1.2.3. Genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarını açıklar. kanıtlanmasında ve babalık testlerinde
a. Gen teknolojileri, DNA parmak izi analizi, kök hücre teknolojilerinin ve bunların kullanım kullanılmaktadır.
alanlarının araştırılması ve sonuçlarının paylaşılması sağlanır. Bu yöntemin güvenilir olması DNA’nın
b. Model organizmaların özellikleri tartışılır. aşağıda verilen özelliklerinden hangisine
c. Model organizmaların genetik ve biyoteknolojik araştırmalarda kullanılmasına ilişkin dayanmaktadır?
örnekler verilir. A) Sarmal yapıya sahip olması
12.1.2.4. Genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarının insan hayatına B) Enzimlerle istenilen yerden kesilebilmesi
etkisini değerlendirir. C) Labaratuvar ortamında çoğaltılabilmesi
a. Aşı, antibiyotik, insülin, interferon üretimi, kanser tedavisi ve gen terapisi uygulamaları E) Bazı bölgelerindeki baz dizilimlerinin
kısaca açıklanır. bireye özgü olması.
b. Klonlama çalışmalarının ve organizmaların genetiğinin değiştirilmesinin olası sonuçları
belirtilir. Ian Wilmut’un klonlama ile ilgili çalışmasına değinilir.
c. Biyogüvenlik ve biyoetik konularının tartışılması sağlanır. SORU 2. Tabloda bazı enzim çeşitlerinin
ç. Sosyo-ekonomik ve kültürel bağlamın, biyolojinin gelişimini etkilediği vurgulanır. görevleri verilmiştir. Buna göre bu
-Genetik mühendisliği: Genlerin izolasyonu, çoğaltılması, nükleotit dizilişlerinin enzimlerin isimlerini yazarak tabloyu
belirlenmesi, farklı canlıların genlerinin birleştirilmesi ya da bir canlıdan başka bir canlıya tamamlayınız.
gen aktarılması gibi çalışmalarla uğraşan bilim dalıdır. Enzimlerin görevleri Bu görevi yapan
enzim
NOT:
DNA zincirinin istenilen
Genetik mühendisliği, bugünkü biyoteknolojinin temelini oluşturan bir bilim dalıdır. bölgeden kesilmesini
sağlayan enzim.
-Biyoteknoloji: Doğa bilimleri ve çeşitli mühendislik dallarından yararlanarak DNA
DNA zincirlerinin uç uca
teknolojisiyle yeni bir organizma elde etmek veya var olan bir organizmanın genetik birbirine bağlanmasını
yapısında arzu edilen yönde değişiklikler meydana getirmek amacıyla kullanılan yöntemlerin sağlayan enzim.
tamamını kapsayan bir bilim dalıdır. DNA nın sentezini sağlayan
-Genetik mühendisliği ile elde edilen bilgiler sayesinde biyoteknolojik yöntemler kullanılarak enzim.
daha ucuz, daha kolay veya daha verimli ürünler günlük hayatımıza kazandırılır RNA nın sentezini sağlayan
enzim.
NOT:
DNA çift zincirini açan
İstenen özellikte olan genin bir başka canlıya aktarılması genetik mühendisliğinin alanı enzim
iken, istenen amaca yönelik ürün elde edilmesi ise biyoteknolojinin alanıdır. Örneğin,
E.coli bakterisine, insülin üretecek özelliklerin kazandırılması genetik mühendisliğinin
alanıdır. İnsülinin saflaştırılması, gerekli kontrollerinin yapılması ve ilaç özelliği SORU 3. Genin klonlanması sırasında
kazandırılması ise biyoteknolojinin alanıdır. gerçekleşen;
-Gen mühendisliği ile genetik yapıyı değiştirir. Gen aktarılır veya etkisizleştirilir. I. Taşıyıcı DNA’nın izole edilmesi
-Biyoteknoloji ile doğal olarak var olmayan yeni ürünler elde edilir veya ihtiyacı II. Kopyalanacak genin yerinin belirlenmesi
karşılayamayan ürünlerin daha fazla miktarda üretilmesi sağlanır. Bu duruma; protein, III. Genin, ligaz enzimi ile taşıyıcı DNA’ya
antibiyotik, hormon, antikor vb. maddelerin üretimi, yeni özelliklere sahip sebze ve bağlanması
meyvelerin üretimi, tıbbi bitki ve çiftlik hayvanı üretimi, yapay organ ve doku üretimi, IV. Rekombinant DNA’nın alıcı hücreye
atıkların yeniden kullanılabilir hâle getirilmesi örnek olarak verilebilir. aktarılması
-Biyoteknolojinin çalışma alanlarının başında genomik, proteomik ve biyoinformatik gelir. V. Geni taşıyan DNA’nın izole edilmesi
VI. Restrüksiyon enzimi ile genin DNA’dan
ZORUNLU AÇIKLAMA: kesilmesi
Her ne kadar “genomik, proteomik ve biyoinformatik” kavramları programdaki anahtar uygulamalarının gerçekleşme sırası
kavramlar arasında yer almıyorsa da kısaca ne olduğuna bakalım: aşağıdakilerden hangisinde doğru
-Genom, bir organizmanın DNA’ları üzerindeki genetik bilgilerin tamamıdır. Organizmaların verilmiştir?
genomları üzerinde çalışan genomik, bir organizmanın tüm DNA dizisinin belirlenmesi, genom A) I-II-III-IV-V-VI B) V-II-III-IV-I-VI
organizasyonu ve gen ifadesinin kontrolü çalışmalarını içerir. C) III-VI-V-I-II-IV D) II-VI-III-I-IV
-Proteomik, bir organizmada genom tarafından kodlanan tüm proteinlerin sistematik olarak E) V-II-VI-I-III-IV
çalışıldığı disiplindir.
-Biyoinformatik; biyolojik bilgilere bilgisayar teknolojisini ve matematiği uygulayarak karmaşık
biyolojik verileri derleyen ve analiz eden bilimsel disiplindir.
SORU 4. Bitkilerde biyoteknolojik
-Gen mühendisliğinde 3 temel aşama bulunur; çalışmalarla;
I. Besin değerini artırma
-Canlı hücrelerden DNA izolasyonu
II. Herbisitlere ve insektisitlere karşı direnç
-Rekombinant DNA (rDNA) üretimi
oluşturma
-Rekombinant DNA’nın hücreye aktarımı
III. Soğuğa karşı direnç oluşturma
-DNA izolasyonu: Canlı hücrelerde bazı kimyasallar ve enzimler yardımıyla saf olarak DNA
özelliklerinden hangisi ya da hangilerini
elde edilmesine denir.
kazandırmak mümkün olabilir?
-Rekombinant DNA üretimi: Farklı DNA parçalarının birleştirilmesi sonucu üretilmiş olan
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
yeni DNA molekülüne Rekombinant DNA denir.
D) II ve III E) I, II, ve III
NOT:
-Rekombinant DNA üretiminde polimerazlar, DNA ligazlar ve restriksiyon
endonükleazlar olarak adlandırılan enzimler kullanılır. SORU 5. Aşağıdakilerden hangisi genetik
mühendisliği ve biyoteknoloji çalışma
alanlarından değildir?
-Rekombinant DNA teknolojisiyle oluşturulmuş enzimler; deterjan, şeker ve peynir
A) Genomik B) Proteomik C) Biyoinformatik
üretiminde kullanılmaktadır.
D) Klonlama E) Paleontoloji
-Polimerazlar: DNA sentezinde görev yapan enzimlerdir.

www.biyolojiportali.com
-Fosfatazlar: Fosfat bağlarını koparan enzimlerdir. SORU 6.
-Restriksiyon endonükleazlar: DNA molekülündeki istenilen geni tanıyıp kesen enzimlerdir. - insan ve diğer canlıların sağlığını, çevre ve
-DNA ligazlar: İstenilen genin plazmite bağlanmasını sağlayan enzimdir. biyolojik çeşitliliği korumak için GDO ve
-Gen mühendisliğinin gelişimine katkıda bulunan bilimler genetik, moleküler biyoloji ve ürünleri ile ilgili faaliyetlerin güvenli bir
mikrobiyolojidir. şekilde yapılmasını ifade eder.
-Gen Teknolojileri, - Çalışmaları, yüksek teknoloji ile
-Gen Aktarımı: Günümüzde bilim insanları, istenen genlerin bitki, hayvan ya da gerçekleştirilen bilimsel araştırmalarda
mikroorganizmalara aktarımını kontrol edebilmekte ve canlıya yeni özellikler nelere izin verilip nelerin yasaklanması
kazandırabilmektedirler. Farklı bir türden gen aktarılarak belirli özellikleri değiştirilmiş gerektiği konularda standartlar
Örneğin; doğal yollarla üretilen pirinçte bulunmayan ve A vitamini öncüsü olan beta karoten geliştirilmesini hedefler.
maddesinin oluşumundan sorumlu gen, nergis bitkisinden Agrobacterium tumefaciens - Tek bir hücreden çoğaltılan ve genetik
(Agrobakteriyum tumefasiyens) bakterisi aracılığıyla çeltiğe aktarılmıştır. Böylece pirince yapısı aynı olan hücrelerdir.
beta-karoten üretme yeteneği kazandırılmıştır. Altın pirinç olarak adlandırılan bu pirincin -Bozuk olan genlerin sağlam olanları ile yer
üretimi ile A vitamini eksikliğinin giderilmesi amaçlanmaktadır. değiştirilmesi tekniğidir.
Gen Klonlaması: Bir genin kopyasını oluşturmak için kullanılan yöntemleri kapsar. Tek bir Aşağıdakilerden hangisine yukarıda
hücreden çoğaltılan ve genetik yapısı aynı olan hücrelere klon denir. değinilmemiştir?
NOT: A) Klon B) Biyoetik C) Biyogüvenlik
Genlerin klonlanmasında çoğunlukla bakterilerden yararlanılır. Çünkü bakteriler; D) İnterferon E) Gen terapisi
sağlam hücre duvarları sayesinde olumsuz koşullara dayanıklıdır, hızlı çoğalır, kolaylıkla
izole edilebilir, genetik modifikasyonlara uygundur ve ucuz kaynaklarla beslenebilir.
SORU 7.
-Bir gen nasıl kopyalanır?
Bakteriyel plazmitin gen klonlanmasında kullanılması:
-Genlerin ya da DNA parçalarının klonlanabilmesi için plazmitler kullanılır. Plazmitler,
bakterilerde kromozom dışında bulunan, kendi kendine bölünebilen küçük halkasal yapıdaki
Yukarıda gösterilen bir bakterinin X yapısı
DNA'lardır.
ile ilgili olarak;
Bakteriyel plazmitin kullanıldığı gen klonlanma işleminin basamakları:
I. Antibiyotiklere karşı dirençlik sağlayan
1. İstenilen geni taşıyan DNA ile vektör olarak kullanılacak bakteri plazmidi saf olarak elde
genleri taşıyabilir.
edilir.
II. Kendi kendini eşleyebilme özelliğine
2. Klonlanacak geni taşıyan DNA parçası ve plazmit restriksiyon enzimleri ile kesilir.
sahiptir.
3. Kesilen plazmit ve klonlanacak genin uçları birbirini tamamlayan nükleotitlerden oluşur.
III. Konjugasyon olayı ile bir bakteriden
Bu uçlar ligaz enzimi ile birleştirilerek klonlanacak gen plazmite eklenmiş olur. Bu durumda
diğerinne aktarılabilir.
plazmit, farklı kaynaktan gelen iki DNA'nın kombinasyonu olduğu için bir rekombinant (yeni
IV. Farklı hücreler arasındaki gen aktarımında
bileşenli) DNA molekülüdür.
vektör (taşıyıcı) olarak kullanılır.
4. Genetiği değiştirilmiş plazmit, bakteri hücresine tekrar aktarılır.
ifadelerinden doğru olanların hepsi
5. Bakteri, klonunu oluşturmak üzere kültürde çoğaltılır. Plazmite aktarılan gen klonlanmış
hangisinde birlikte verilmiştir?
ve yeni hücrelere de aktarılmış olur. Böylece bir canlıya ait gen, diğer bir canlıya yeni bir
A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve IV
metabolik özellik kazandırmak amacıyla kullanılır.
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
Bakteri İstenilen geni içeren hücre
SORU 8. Bir canlıdan alınan genin bir başka
Pazmit
canlıya nakli sırasında aşağıda verilen
uygulamalardan gen mühendislerinin
DNA molekülü yapmaması gerekeni hangisidir?
A) İstenen genin ligaz ile vektör DNA’sına
İstenilen gen
ekleme
Rekombinant DNA B) Rekombinant DNA’yı hedef hücreye
(Plazmit) aktarma
Rekombinant C) Vektör ve istenen geni taşıyan DNA’yı
bakteri restrüksiyon endonükleazlarla kesme.
D) Elde edilen rekombinanat hücreyi kültür
ortamında çoğaltma
Kültürde çoğaltma E) Nakledilecek geni taşıyan DNA’yı nükleaz
enzimleri ile parçalama.

SORU 9. DNA parmak izi yöntemi, bir insanın

İstenen geni bulunduran klon hücreler DNA'sını oluşturan baz sırasının diğer
insanların DNA baz sıralarından farklı
Şekil: Bakteriyel plazmitin gen klonlamasında kullanımı olmasına dayanır.
-Gen Terapisi Buna göre DNA parmak izi yöntemi;
-Bozuk olan genlerin sağlam olanları ile yer değiştirilmesi tekniğe gen terapisi denir. I. Bitki ve hayvan türlerinin korunması,
- Gen terapisi istenmeyen genleri örneğin kısa boyluluk, renk körlüğü, göz bozukluğu eğer II. Suçluların tespiti,
varsa kalıtsal hastalıklar gibi genleri bulup kontrol altına alabilecek, istenilenleri ekleyip III. Babalık davaları,
istenilmeyen genleri pasif hale getirebilecektir. IV. Safkan köpek ırklarının tespiti,
-Gen terapisi; kanser, kalp hastalığı, diyabet ve hemofili dâhil birçok hastalığın tedavisi için V. Göçmen sorunlarının çözümü,
umut vermektedir. gibi durumların hangisi veya hangilerinde
-Gen terapisinde uygulanan basamaklar: kullanılabildiği birlikte verilmiştir?
1. Normal bireyden alınan bir gen klonlanır. RNA versiyonuna çevrilir. Zararsız bir virüsün A) Yalnız II B) II ve III C) II, III ve IV
RNA genomuna sokulur. D) II, III, IV ve V E) I, II, III, IV ve V
2. Hastanın kemik iliğinden alınan hücreler rekombinant virüs ile enfekte edilir.
www.biyolojiportali.com
3. Virüs normal insan kenini içeren kendi genomunun bir bir DNA kopyasını hastanın SORU 10. Biyoloji bilimine yeterli önemin
hücrelerindeki DNA’ya katar. verilmemesi sonucu,
4. Bu hücreler hastaya enjekte edilir. I. çevre kirliliği,
II. hastalıklar,
Normal insan geni III. ürün kalitesi
gibi faktörlerinin değişimi aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I II III
Virüsün RNA genomu. A) Artar Azalır Değişmez
B) Artar Değişmez Artar
Virüse katılan insan RNA’sı. C) Azalır Artar Azalır
D) Artar Artar Azalır
Kemik iliği hücreleri virüsle enfekte edilir. E) Artar Artar Değişmez
Viral DNA hücrenin kromozomuna katılır.
SORU 11. Kök hücreler üç temel kaynaktan
elde edilir.
İnsan kromozomu
Bunlar; yetişkin kök hücreleri, kordon
Hastanın kemik iliği hücresi kanından elde edilen kök hücreler ve
embriyonik kök hücrelerdir. Bunlar içinde
embriyonik kök hücreler diğerlerine nazaran
Hasta kişinin kemiği
farklılaşma yetenekleri en yüksektir. Kök
hücre teknolojisi, bir hücrenin ölmesi ya da
Genetik mühendisliği ile görevini yapamaması sonucu gelişen farklı
oluşturulan hücreler enjekte hastalıkların tedavisinde, yanmış vücut
edilir. dokularının onarımında, organ nakillerinde,
kalp kaslarının yenilenmesinde umut ışığı
Şekil: İnsan gen terapisi
olmaktadır.
-DNA Parmak İzi Analizi Buna göre,
-DNA parmak izi yöntemi, bir insanın DNA'sını oluşturan baz sırasının diğer insanların DNA I. Embriyonik kök hücreler ihtiyaç duyulan
baz sıralarından farklı olmasına dayanır. hücrelere farklılaşabilir.
-Her bireyin DNA dizilimi, tek yumurta ikizleri hariç, kendine özgüdür. II. Laboratuvar ortamında üretilen hücreler,
-İki kişinin aynı DNA parmak izine sahip olma olasılığı oldukça düşük (milyarda bir) canlı vücuduna uyum sağlayabilir.
olduğundan birçok adli vakada bu yöntemden faydalanılır. III. Embriyonik kök hücreler, erişkin kök
-DNA parmak izinin belirlenmesinde, bireylerin DNA’larındaki işlevsiz genlerin tekrar eden hücrelere göre daha hızlı farklılaşma
baz dizilerine bakılır. yeteneğine sahiptir.
-PCR (Polimeraz zincir reaksiyonu) ve çeşitli teknikler ile elde edilen DNA örneklerindeki IV. Kök hücrelerin bölünmesiyle oluşan yeni
tekrarlar, o organizmanın DNA parmak izini oluşturur. hücreler yine kök hücre olarak kalabilir.
-Akraba bireylerde, işlevsiz genlerin tekrar eden baz dizileri benzerdir. Örnek: yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
-X bireyinde tekrar eden baz dizisi: TCCAG/ TCCAG/ TCCAG A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
-Y bireyinde tekrar eden baz dizisi: TCCAC/ TCCAC/ TCCAC D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
-Bu yöntemle sperm, kan, tırnak, kıl gibi canlı kalıntıları kriminal çalışmalarla incelenerek, bir
çocuğun anne babasının tesbiti ya da suçlu ve masum insanların bulunması sağlanır. SORU 12. Biyoteknolojik çalışmalarla
DNA parmak izi yönteminin basamakları: üretilen aşağıdakilerden hangisi insanlığın
1.Bireyden alınan DNA örneği uygun restriksiyon enzimleri ile kesilir. yararına bir sonuç oluşturması
2.Tekrar edilen DNA parçaları PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) yöntemiyle çoğaltılır. beklenmeyebilir?
3. Elde edilen DNA parçaları jele yüklenir ve elektroferez tekniği ile DNA’lar büyüklüklerine A) Besin değeri yüksek gıdalar
göre değişik uzaklıkta bantlar oluşturulur. B) İstenilen özellikte hayvanlar
4. DNA’ya bağlanan bir boyanın ilave edilmesinden sonra oluşan bantlar ultraviyole ışık C) Genetiği değiştirilmiş ürünler
altında floresan pembe renkli bir bant oluşturur. D) Çeşitli hormonlar
5. Oluşan bant profiline DNA parmak izi denir. E) Çeşitli antibiyotikler

SORU 13. Şeker hastalığı için gerekli olan

Suç yerinden alınan
kan örneği
1. DNA izole edilir.
2. DNA çoğaltılır.
3. DNA karşılaştırılır.
Şekil: DNA parmak izi oluşturma basamakları
insülin hormonunun biyoteknolojik
I. Şüpheli II. Şüpheli yöntemlerle üretim aşamaları aşağıda
verilmiştir.
I. İnsan insülin üretiminden sorumlu genin
yerinin belirlenmesi
II. Ligaz enzimiyle insan insülin üretiminden
sorumlu genin bakteri DNA’sına bağlanması
III. İnsülin üretiminden sorumlu geni taşıyan
DNA’nın bakteriye yerleştirilmesi
IV. Restrüksiyon endonükleaz ile insan
kromozomundan insülin üretiminden
sorumlu genin kesilmesi
V. Bakterilerin uygun besi yerinde
çoğaltılmasıyla insülin elde edilmesi
Bu aşamaların gerçekleşme sırası,
aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
A) I, II, III, IV, V B) I, III, IV, II, V
C) I, IV, III, II, V D) I, IV, II, III, V
E) I, V, IV, III, II

www.biyolojiportali.com
DNA parmak izinin kullanıldığı alanlar: SORU 14. Aşağıda bir klonlama çalışması
-Suçluların ortaya çıkarılmasında, gösterilmiştir.
-Babalık davalarında,
X canlısı Y canlısı
-Bulaşıcı hastalıkların teşhis edilmesinde,
-Göçmen sorunlarında,
-Bitki ve hayvan türlerinin korunması gibi alanlarda kullanılır. Meme hücresi Yumurta hücresi
NOT:
Genetik danışmanlık; kalıtsal hastalığı olan veya taşıyıcılık riski bulunan kişilere tanı Çekirdek
Meme
testlerinin uygulanması, hastalıkların seyri, tekrarlama riskleri, hastalığın olası uzaklaştırılıyor
hücresinin
sonuçları, varsa tedavisi ve diğer çözüm yolları ile ilgili bilgi verilmesidir. çekirdeği Çekirdeği çıkarılmış
yumurta
-Kök Hücre Teknolojisi
- Kök hücreler, kendisini yenileyebilen ve uygun şartlar sağlanırsa vücut içinde ya da Elektrik
laboratuvarda birçok hücre tipine dönüşebilen farklılaşmamış hücrelerdir. akımı
verilir.
-Kök hücreler uygun ortam hazırlandığında bilinen 200’den fazla hücre türüne dönüşebilme 1
potansiyeline sahiptir.
-Kök hücreler, tüm vücut doku ve organlarında, kan dolaşımında bulunur. Erken embriyo

NOT:
Kök hücreler üç temel kaynaktan elde edilir. Z canlısının rahmine yerleştirilir.
Bunlar; yetişkin kök hücreleri, kordon kanından elde edilen kök hücreler ve embriyonik
kök hücrelerdir. Klonlanmış K canlısı doğar.
İnsan vücudunda da kök hücreler, bütün dokuları ve organları oluşturan ana hücrelerdir. Buna göre;
-Embriyonun erken dönemlerinde (blastula evresinde) elde edilen kök hücreler embriyonik I. K; X ile Y’nin genetik özelliklerini taşır.
kök hücre olarak adlandırılır. II. 1 ile gösterilen olay mitoz bölünmedir.
Henüz farklılaşmamış olan bu hücreler sınırsız bölünebilme ve kendini yenileme, dokulara III. Z’nin, K’ya genetik katkısı yoktur.
ve organlara dönüşebilme yeteneğine sahiptir. IV. K mitokondrisini X’den almıştır.
-Kök hücre teknolojisi, bir hücrenin ölmesi ya da görevini yapamaması sonucu gelişen yargılarından hangileri doğrudur?
diyabet, parkinson, alzheimer ve bağışıklık sistemiyle ilişkili hastalıkların tedavisinde, A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III
-Yanmış vücut dokularının onarımında, organ nakillerinde, Kimi kanser türlerinin ve kalp D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
kaslarının yenilenmesinde ve daha birçok hastalığın tedavisinde umut ışığı olmaktadır.
SORU 15. Biyoteknolojik çalışmalar ile ilgili;
NOT:
I. endüstriyel enzimlerin üretimi
-Göbek kordonu kan bankası: Hemen doğum sonrası, doktor bir iğne ile göbek II. kompostlama
kordonundan bir miktar (yaklaşık yarım fincan) kan alır. Kök hücrelerce zengin göbek III.İnsülin üretimi
kordonu dondurulur ve kan bankasında saklanır. Bu kan gerektiğinde buradan alınarak IV. petrol gibi çevreyi kirleten pek çok
tedavi amaçlı kullanılır. maddenin temizlenmesinde transgenik
mikroorganizmalardan yararlanma
-Hücrelerin yapı ve işlevinin bozulma nedenlerinin anlaşılması için hücrelerin vücut dışında V. çeşitli organların genetik kopyalama
ve uygun ortamlarda çoğaltılarak araştırılması tekniğine hücre kültürü denir. yoluyla elde edilmesi
-Hücre kültürü ile ilgili uygulamalar sonucunda uygun kök hücrelerden doku ve organ uygulamalarından hangisi veya hangileri
geliştirilebileceği fikri ortaya çıkmıştır. Bu fikir günümüzde uygulama alanı bulmuş ve çeşitli doğrudan çevre temizliği alanlarında
doku ve organların yapay olarak üretilmesi sağlanmıştır. kullanılmaktadır?
Model Organizma Nedir? A) Yalnız IV B) I ve IV C) II, III ve V
Deney ve araştırmalarda kullanılmaya uygun özellikleri taşıyan canlılara verilen isimdir. D) I, II ve III E) I, II ve IV
Genetik çalışmalarda model organizma niçin kullanılır?
-Bu organizmaları laboratuvar ortamında üretmek ve üretimlerini devam ettirmek kolaydır SORU 16. Virüsler, gen terapisinde ilgili genin
ve dikkate değer deneysel avantajlar sunar. aktarılması sürecinde vektör olarak
-Ayrıca bu organizmaların üretimi ucuz, etik açıdan fazla sorun yaratmaz. kullanılmaktadır.
- Model organizmalar, üzerinde çalışılması zor olan diğer türler hakkında (insan da dahil) Virüslerin vektör olarak kullanılması,
bilgi edinmek için kullanılır. I. Genom yapılarının basit olması
Çalışmalarda kullanılacak model organizmalar seçilirken göz önüne alınan faktörler; II. Çok kolay mutasyona uğrayabilmeleri
-Yaşam döngülerinin kısa olması III. Genomlarını konak hücreye
-İnsan genomu ile homolojisinin yüksek olması aktarabilmeleri
- Jenerasyonlar arası sürenin kısa olması IV. Çok küçük yapıda olmaları
- Embriyonik gelişiminin kolayca izlenebilmesi ve müdahale edilebilirliği gibi özelliklerden hangilerine sahip olmaları
- Kolay kültüre alınması bu durum için avantaj sağlar?
- Deney manipulasyonlarına uygun olması A) I ve II B) II ve IV C) I, II ve III
- Genetik analizlere uygun olması D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
- Etik açıdan fazla sorun oluşturmamaları
-3 farklı model organizma tipi vardır; SORU 17. Genetik mühendisliğin uygulama
1. Genetik Model Organizmalar alanlarından birisi de “gen klonlama”
2. Deneysel Model Organizmalar uygulamasıdır.
3. Genomik Model Organizmalar Aşağıdakilerden hangisi gen klonlamanın
1. Genetik Model Organizmalar temel amacıdır.
-Genetik analizler için uygundur. A) Patojen mikroorganizma üretilmesi
-Bu organizmalar çok hızlı ürerler ve kısa zaman içerisinde çok fazla nesil oluştururlar. B) İstenilen genden çok sayıda üretilmesi
-Çok fazla mutant bireyler genelde elde edilir. C) İstenilen genlerin saklanması
-Genetik haritalar çıkarılabilir. D) Yeni özelliklere sahip genlerin üretilmesi
-Örnek: Sirke sineği, tek hücreli bazı mantar türleri, bazı yuvarlak solucanlar E) Yeni canlı türlerin ortaya çıkarılması
2. Deneysel Model Organizmalar

www.biyolojiportali.com
-Ürettikleri dayanıklı embriyolar nedeniyle gelişim biyolojisinde model organizma olarak
kullanılır. SORU 18. Bir tavukçunun kümesindeki
-Örnek: Gallus gallus (tavuk) ve Xenopus laevis ( bir kurbağa türü) gibi… tavukların bazı özellikleri aşağıda verilmiştir.
3. Genomik Model Organizmalar 1. gruptaki tavuklar 2. gruptaki tavuklar
-Bu tip organizmaların genetik yada deneysel avantaj ve dezavantajlarına bakılmaksızın
model organizma olarak seçilirler. Çünkü evrimsel gelişimde çok önemli bir noktada
olmaları yada genomlarının bazı kalitesi bunlar üzerinde çalışmayı ideal kılar.
Örnek: Fugu rubripes (şişen balık) insanlarınkine benzer gene sahiptir ancak daha küçük
genomları vardır. Büyüklükteki bu farklılık insan genomundaki DNA tekrarlarından ve
intronlardan kaynaklanır.
NOT: -Yumurta verimi -Yumurta verimi
-Model organizmalarla ilgili çok önemli bir nokta ise genlerinin insan genleriyle yüksek düşük
yakından ilişkili olmasıdır. -Et verimi düşük -Et verimi yüksek
-Bu zamana kadar tanımlanmış insan hastalık genlerinin %60 dan fazlası şaşırtıcı bir Bu tavukçunun tavuklarından hem yumurta
şekilde meyve sineği ve nematod (ipsolucan) genlerine benzemektedir. verimi hem de et verimi yüksek olan tavuk
-İmmün sistemimiz gibi ileri düzeyde evrimsel gelişimi etkileyen genler basit oluşturmak için;
hayvanlardakine daha az benzerlik gösterirler. Bu gibi genler için fare gibi bize daha I. 1. gruptaki tavuktan yumurta verimi ile
yakın model canlıya ihtiyaç duyulur. ilgili genlerin uygun yöntemlerle 2. gruptaki
-Fare genomlarının organizasyonu insan genomlarının organizasyonuna benzerdir. tavuğa aktarılması
İnsanlarda gözüken bozuk genlerin taklidiyle hastalık modellerini kanıtlamak için II. 2. gruptaki tavuktan et verimi ile ilgili
fareler kullanılır. Ayrıca bu modeller yeni ilaçların etkinliğinin testi içinde kullanılabilir. genlerin uygun yöntemlerle 1. gruptaki
tavuğa aktarılması
III. 1. gruptaki tavuktan yumurta hücresi, 2.
GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ UYGULAMALARI
gruptaki tavuktan vücut hücresi alınarak
1. Tarım Alanındaki Uygulamalar
klonlama yapılması
Rekombinant DNA teknolojisi kullanılarak bitkilerde ürün kalitesi ve verimlilik
IV. 2. gruptaki tavuktan hem yumurta hem
artırılabilmekte; bitkinin böceklere, soğuğa, kuraklığa, tuza, herbisitlere (yabancı ot
de vücut hücresi alınarak klonlama yapılması
öldürücüler), virüslere vb. karşı dirençli olması sağlanabilmektedir.
yöntemlerinden hangilerinin uygulanması
-Ayrıca pek çok bitkinin tek bir doku hücresi, kültür ortamında geliştirilerek olgun bitki
uygun olabilir?
oluşturulabilmektedir. Bütün bunlar, tarımda DNA teknolojisinin kullanımını oldukça
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
kolaylaştırmaktadır. Genetiği değiştirilmiş tek bir hücreden; istenen özellikleri taşıyan,
D) III ve IV E) II, III ve IV
verimli bitki türleri elde edilebilmektedir. Oluşan türler, kazandıkları yeni özellikleri, sonraki
nesillere tohumla taşımaktadır.
Bitkilerde Klonlama basamakları
SORU 19.
1. Agrobacterium'un plazmitlerinden birine (A plazmiti) rekombinant DNA tekniğiyle
antibiyotik direnç geni ve böceklere karşı direnç geni aktarılır.
2. Bitki yaprağı kesilerek yaralanma bölgesine Agrobacterium bakterisi bulaştırılır.
3. Yaralanan bitki hücrelerinden salgılanan özel bir madde, bakterideki diğer plazmiti (B
plazmiti) aktif hâle geçirir. B plazmiti, rekombinant A plazmitin bitki hücresine geçmesini A B C D
sağlar.
Yukarıda verilen şempanzelerden,
4. Böylece istenilen gen bitkilere aktarılmış olur. Genetiği değiştirilmiş bitki hücreleri
-B şempanzesi A şempanzesinin klonlanması
antibiyotik ve büyüme hormonu içeren kültür ortamına taşınır.
sonucunda oluşmuştur.
5. Oluşan yeni bitki hem antibiyotiğe hem de böceklere karşı
-D şempanzesi, B şempanzesi ile C
dirençli olur.
şempanzesinin doğal yollarla oluşan
yavrularıdır.
Buna göre;
I. A, B ve D şempanzeleri genetik olarak
birbirleri ile özdeştir.
II. D şempanzesi ile B şempanzeleri
arasındaki genetik benzerlik, D ile C
arasındaki genetik benzerlikten fazladır.
Şekil 2.40: Bitkide gen klonlaması III. D ile A arasındaki genetik benzerlik, D ile
B arasındaki genetik benzerlikle aynıdır.
-Hayvanlarda Klonlama ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
İnsanlardan izole edilen büyüme hormonu geninin fare embriyolarına aktarımı sonucu
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
normale göre daha iri fareler elde edilmiştir.
D) I ve II E) I ve III
-Bir sığır ırkından fazla kas üretimine neden olan bir geni izole ederek farklı ırktaki sığırlara
hatta koyunlara aktarmış ve daha fazla et üreten transgenik organizmalar elde etmişlerdir.
-Klonlama yöntemi ile bitki ve hayvanlarda ata canlı ile aynı genetik özelliklere sahip canlılar
SORU 20. Biyoteknoloji öncesi insülin ve
da elde edebiliriz. Memeli canlılardaki ilk klonlama 1997 yılında gerçekleştirilmiştir.
benzeri hormonlar sığır, at gibi hayvanlardan
Klonlama sonucu oluşan ilk memeli olan Dolly, DNA'sını aldığı koyunun genetik olarak
sağlanırdı. Günümüzde ise doğrudan insan
ikizidir.
insülin geni kullanılarak bakterilere
Dolly'nin klonlanma basamakları:
sentezlettirilmektedir.
1. Ergin bir koyunun memesinden bir hücre alınır. Bu somatik hücre genetik olarak bir
Bu durum;
koyunun oluşması için gerekli bütün genleri içermektedir. Fakat bu genlerden sadece bir
I. Daha az masraflarla daha kolay insülin
kısmı aktif durumdadır.
üretilmesini
2. Meme hücresi besin bakımından fakir bir ortama alınarak hücre döngüsü durdurulur. G0
II. Daha az antikor üretimini sağlamasını
evresine giren hücrenin bütün genleri aktifleşmiş durumdayken çekirdeği çıkarılır.
III. Bulaşıcı hastalık yayılma riskini
3. Başka bir koyundan alınan yumurta hücresinin çekirdeği çıkarılır.
azaltılmasını
4. İlk koyundan alınan meme hücresinin çekirdeği, boşaltılmış yumurta hücresinin içine
verilenlerden hangilerini sağlamaktadır.
yerleştirilip, elektrik akımı yardımıyla kaynaştırılır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

www.biyolojiportali.com
5. Elektrik akımı aynı zamanda yumurta hücresinin bölünmeye başlamasını uyarır. Mitoz D) II ve III E) I, II ve III
bölünmeler sonucunda altı günlük olan erken embriyo oluşur.
6. Erken embriyo taşıyıcı anne görevini yapacak olan üçüncü bir koyunun rahmine
yerleştirilir. CEVAPLAR ve ÇÖZÜMLERİ
7. Embriyonik gelişimin tamamlanması ile bir kuzu (Dolly) dünyaya gelir. Bu kuzu genetik 1. DNA’nın bazı bölgelerindeki baz dizilimleri
olarak meme hücresinin çekirdeği alınan koyunla özdeştir. bireye özgüdür. Bir başkasında bulunmaz.
Cevap: E
A koyunu B koyunu 2.
Bu görevi
Enzimlerin görevleri
yapan enzim
DNA zincirinin istenilen Restrüksiyon
Meme hücresi bölgeden kesilmesini endo
Yumurta hücresi sağlayan enzim. nükleaz
DNA zincirlerinin uç uca
birbirine bağlanmasını DNA ligaz
Çekirdek uzaklaştırılır sağlayan enzim.
DNA nın sentezini sağlayan DNA
Meme hücresinin Çekirdeği çıkarılmış enzim. polimeraz
çekirdeği yumurta RNA nın sentezini sağlayan RNA
enzim. polimeraz
Elektrik DNA çift zincirini açan enzim Helikaz
akımı
verilir. 3. Doğru sıralama;
V. Geni taşıyan DNA’nın izole edilmesi
II. Kopyalanacak genin yerinin belirlenmesi
VI. Restrüksiyon enzimi ile genin DNA’dan
Erken embriyo kesilmesi
I. Taşıyıcı DNA’nın izole edilmesi
III. Genin, ligaz enzimi ile taşıyıcı DNA’ya
bağlanması
C koyunu
IV. Rekombinant DNA’nın alıcı hücreye
(Taşıyıcı annenin rahmine yerleştirilir.)
aktarılması
Cevap: E
A’nın kopyası yeni birey
doğar. 4. Hepsi kazandırılabilir.
Şema: Dolly'nin klonlanmasının basamakları Cevap: E
NOT:
Çok ince iğne yapısına sahip mikroenjektör ile hücre zarı geçilerek doğrudan çekirdeğe 5. Paleontoloji, fosilleri veri olarak
rekombinant DNA aktarılması yöntemine mikroenjeksiyon yöntemi denir. kullanarak dünyada yaşamın tarihini yazmak
amacını taşıyan bilim dalıdır.
Cevap: E
BU İŞTE BİZ DE VARIZ!
6.
-2007 yılında İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesinde uzman bir ekip tarafından yürütülen
- insan ve diğer canlıların sağlığını, çevre ve
çalışmalarla Türkiye'deki ilk klonlama gerçekleştirildi. Klonlanmış kuzuya "Oyalı" adı verildi.
-2009 yılında TÜBİTAK, İstanbul ve Uludağ Üniversitelerinin iş birliğiyle yürütülen “Anadolu Yerli
biyolojik çeşitliliği korumak için GDO ve
Sığırlarının Klonlanması Projesi” kapsamında klonlanan buzağıya “Efe” adı verildi. ürünleri ile ilgili faaliyetlerin güvenli bir
şekilde yapılmasını ifade eder.
(Biyogüvenlik)
- Çalışmaları, yüksek teknoloji ile
Ian Wilmut’un klonlama ile ilgili çalışması gerçekleştirilen bilimsel araştırmalarda
1986 yılının ilk yarısında Profesör Wilmut ve ekibi ilk kez embriyonik hücrelerde adları nelere izin verilip nelerin yasaklanması
Megan ve Morag olan iki kuzu çifti üretmeyi başardılar. 1997 yılına gelindiğinde ise
gerektiği konularda standartlar
Profesör Wilmut yetişkin bir koyunun meme hücresinden adını o dönemin
sanatçılarından biri olan Dolly Parton’dan alan Dolly isimli bir koyunu kopyaladıklarını
geliştirilmesini hedefler. (Biyoetik)
duyurdular. Bu, o zamana kadar ilk kez bir vücut hücresinin yumurta hücresine füzyonu - Tek bir hücreden çoğaltılan ve genetik
sonucu ile elde edilmiş başarılı bir üretimdi. yapısı aynı olan hücrelerdir. (Klon)
Dolly 2003 yılında solunum problemlerinden ölmesine rağmen Prof. Wilmut -Bozuk olan genlerin sağlam olanları ile yer
çalışmalarını Edinburgh’ta yenilenebilir tıp araştırmaları merkezinin üreme biyolojisi değiştirilmesi tekniğidir. (Gen terapisi)
bölümünün başkanı olarak sürdürdü. Onun bu başarısı tedavi amaçlı hayvan İnterferon: Hücrelerin virüslere karşı
klonlamalarının da önünü açtı. Bu amaçlarla hayvan klonlama önemli tıbbi bilimsel oluşturduğu protein yapısındaki özel
gelişmelerin kapısını aralamakta büyük umut ışığı taşımaktadır. Örneğin hemofili
savunma maddesidir.
hastalığında önemli rol oynayan bir protein hayvanlar üzerinden üretilerek insanlara
verilebilir ve hastalığa çözümler geliştirilebilir öte yandan organ nakillerinde bu
Cevap: D
klonlanmış hayvanlar kullanılabilinir. Bunun yanı sıra süt ve yün üretimi gibi amaçlar ile
de klonlanmış hayvanlar olası bir kaynak sıkıntısına çözüm olabilir. 7. X ile gösterilen yapı plazmittir. Plazmit için
verilen öncüllerin hepsi doğrudur.
Cevap: E
Tıp alanındaki uygulamalar 8. Nakledilecek geni taşıyan DNA’yı nükleaz
DNA teknolojisi ile elde edilen ilk ürün insülin hormonudur.
enzimleri ile parçalama işlemi yapılmaz. Aksi
Bundan önceki yıllarda insülin, domuz ve sığırdan elde ediliyordu; ancak bu yöntem oldukça
takdirde nakledilecek sağlam gen kalmaz.
masraflıydı. Ayrıca hayvanlardaki insülinin kimyasal yapısının insandakinden farklı olması
Cevap: E
bazı alerjik tepkilere de neden olmaktaydı. Gen mühendisliğiyle elde edilen insülin, kimyasal
olarak insan insülininin aynısıdır. Ayrıca bu yöntemle daha ucuz ve çok miktarda insülin
üretilir.

www.biyolojiportali.com
 9. Günümüzde DNA parmak izi yöntemi
Bakteri İnsülin geni içeren hücre verilen durumların hepsinde
kullanılabilmektedir.
Pazmit Cevap: E

10. Biyoloji ve alt dalı biyoteknolojiye yeterli

DNA molekülü önem verilmez ise çevre kirliliği ve hastalıklar
Kesici enzimle bakteri Restrüksiyon enzimi ile kesilmiş insülin geni artar, ürün kalitesi azalır. Çünkü
DNA'sı kesilir. biyoteknolojinin amaçlarından birisi de
Rekombinant kalitesi yüksek ürünler elde etmektir.
vektör (Plazmit) Cevap: E

İnsülin geni taşıyan vektör (plazmit) 11. Kök hücrelerin bölünmesiyle oluşan yeni
bakteriye aktarılır. hücreler yine kök hücre olarak kalabilir. Evet
doğrudur. ancak parçada bu özelliklerine
Kültürde çoğaltma
Bakterinin her bölünmesinde değinilmemiştir.
eşlenen DNA ile birlikte insülin geni Cevap D
de eşlenir. Bakterilerin sentezlediği
insülin izole edilir. 12. Günümüzde yeni tartışmalara konu olan
Gen mühendisliği çalışmalarıyla insülin hormonunun elde edilmesi başlıklardan bir tanesi GDO’lu ürünler yani
NOT: genetiği değiştirilmiş ürünlerdir.
Biyoteknolojiden sağladığı organizmalardan
-İnsülin üretiminde kullanılan bu yöntem daha sonra büyüme ve kalsitonin
DNA eklemesi veya çıkarılmasıyla yeni
hormonunun üretimi için de kullanılmıştır.
gıdalar üretilmesi, insanların sağlığı açısından
-1980'li yıllarda izole edilen insan interferon geninin E.coli bakterisinin genomuna
büyük tehlikeler teşkil etmektedir. Çünkü bu
yerleştirilmesiyle çok daha ucuz ve fazla miktarda interferon üretimi
GDO’lu ürünler toksik maddeler de
gerçekleştirilmiştir. Üretilen interferondan virüs enfeksiyonlarının engellenmesinde
olabilmektedir ve özellikle de yiyecek alerjisi
yararlanılmaktadır. (İnterferon: Hücrelerin virüslere karşı oluşturduğu protein olan kişiler, bu ürünlerdeki alışılmadık
yapısındaki özel savunma maddesidir) protein maddesinin tüketiminden kötü bir
Endüstri Alanındaki Uygulamalar şekilde etkilenebilmektedir.
Cevap: C
Rekombinant DNA teknolojisinin kullanıldığı alanlardan biri de endüstriyel enzimlerin
üretimidir.
13. Sıralama;
Bu enzimlerin bazıları sentetik olarak da üretilebilmektedir ancak biyoteknolojik
I. İnsan insülin üretiminden sorumlu genin
yöntemlerle daha hızlı ve ekonomik üretim yapılmaktadır. Bu enzimler; tıpta, gıda
yerinin belirlenmesi
endüstrisinde, deterjanlarda, tekstilde, çevre kirliliğinin önlenmesinde, dericilikte ve kâğıt
IV. Restrüksiyon endonükleaz ile insan
endüstrisinde kullanılmaktadır.
kromozomundan insülin üretiminden
Çevre alanındaki uygulamalar: sorumlu genin kesilmesi
Genetik mühendisliğiyle elde edilen mikroorganizmalar, çevre sorunlarının çözümü için II. Ligaz enzimiyle insan insülin üretiminden
yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Özgül enzimlere sahip olan ve atıklarda yaşamlarını sorumlu genin bakteri DNA’sına bağlanması
sürdürebilen binlerce bakteri türü, doğanın geri dönüştürücüleri olarak hizmet vermektedir. III. İnsülin üretiminden sorumlu geni taşıyan
-Kompostlama ve atık su arıtımı bunun bilinen en iyi örnekleridir. DNA’nın bakteriye yerleştirilmesi
-Kompostlamada saman, kâğıt, mutfak atıkları gibi atık ürünler bakterilerin ürettiği V. Bakterilerin uygun besi yerinde
enzimlerle ayrıştırılır. çoğaltılmasıyla insülin elde edilmesi
-Benzer şekilde lağım sularının arıtıldığı sistemlerde de bakteriler, organik bileşikleri Cevap: D
parçalayarak zararsız hâle getirir.
-Bazı bakteriler bakır, kurşun, nikel gibi ağır metallerin doğada birikmesini önler ve bunların 14.
canlılara olan zararlı etkilerini azaltır. I. K; çekirdeği kullanılan Y’nin genetik
-Petrol gibi çevreyi kirleten pek çok maddenin temizlenmesinde de transgenik özelliklerini taşır. (Öncül yanlış)
mikroorganizmalardan yararlanılmaktadır. II. 1 ile gösterilen olay mitoz bölünmedir.
Nanoteknoloji Alanındaki Uygulamalar (Embriyonik gelişim mitoz ile olur. (Öncül
-Nanoteknoloji 1-100 nm arasındaki boyutlarda malzemelerin özelliklerini inceleyen, doğru)
mühendislik, fizik, kimya, biyoloji ve tıp alanlarını kapsayan disiplinler arası bir alandır. III. Z, sadece taşıyıcılık yapmıştır. K’ya genetik
Nanoteknoloji ile maddelerin önceden bilinmeyen özellikleri keşfedilmiş, elde edilen katkısı yoktur. (Öncül doğru)
bulgular kullanılarak yeni cihaz ve sistemler geliştirilmiştir. Bu cihaz ve sistemlerden IV. K mitokondrisini X’den almıştır. (K, X’den
hastalıkların tanı ve tedavisinde yararlanılmaktadır. sadece çekirdek almıştır. Geri kalan hücre
-Nanopartiküller kanserli hücrelerin büyümesini önlemede, nano lifler biyomedikal alanda, içeriği (sitoplazma ve organeller) Y’den
tıbbi protezlerde (yapay organlarda ve yapay damarlarda), teletıp malzemelerinde, ilaç alınmıştır. (Öncül yanlış)
transferinde, yara örtü malzemelerinde, tıbbi yüz maskelerinde ve doku iskeletlerinde Cevap: C
kullanılmaktadır.
15.
Bizden Bir Haber. Kendimizi küçük görmeyelim!
-Rekombinant DNA teknolojisinin kullanıldığı
Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde yürütülen üç alanlardan biri de endüstriyel enzimlerin
boyutlu doku ve organ basımı çalışmalarında tıpta çığır açacak bir buluş yapıldı. üretimidir. Bu ennzimler çevre kirliliğinin
Dünyada ilk kez canlı hücreler kullanılarak 3B biyo-yazıcıyla üretilen aort dokusu önlenmesinde kullanılır.
sayesinde artık insan vücudunun yapay organı reddetmesi dönemi kapanıyor. -Kompostlamada saman, kâğıt, mutfak
atıkları gibi atık ürünler bakterilerin ürettiği
enzimlerle ayrıştırılır.
GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar) -İnsülin sağlık ve tıp alanında yöneliktir.
-Bir canlının gen diziliminin değiştirilmesi ya da ona kendi doğasında bulunmayan bambaşka -Petrol ve ürünlerinin parçalanarak zararsız
bir karakter kazandırılması yoluyla elde edilen canlı organizmalara “ Genetiği Değiştirilmiş hale getirilmesi çevre kirliliğini önlemeye
Organizmalar” veya kısaca GDO adı verilmektedir. yöneliktir.
www.biyolojiportali.com
GDO ile ilgili kaygıların bazıları şunlardır: - çeşitli organların genetik kopyalama yoluyla
-GDO'lar öldürücü alerjilere neden olabilir. elde edilmesi yine sağlık ve tıp alanına
-GDO'lu yemler, hayvanlarda antibiyotik direncini artırır, antibiyotiklerin etkisini azaltır. yöneliktir.
-Çoğu GDO'nun içerdiği böcek öldüren toksinlere hamile kadınların kanında ve fetusunda Cevap: E
rastlandı.
-GDO ekim tarlalarında kullanılan yabani ot ilaçları, memeliler için toksik etki ve insanlarda 16. Virüsleri, gen terapisinde vektör olarak
hormonal dengeyi bozma riski taşıyor. kullanılmasının nedeni kolay mutasyona
-Viyana Üniversitesi'nde fareler üzerinde yapılan araştırmalarda, GDO'lu domatesleri yiyen uğrama özelliği olamaz. Virüslere aktarılan
farelerin, üç nesil sonra kısırlaştığı görülmüş. genin mutasyonla değişimi de söz konusu
-Fareler üzerinde yapılan deneylerde kanserojen etkisi tespit edilmiştir. olurdu.
-İstenmeden de olsa insanlığa zarar verecek ve belki de insan türünün ortadan kalkmasına Cevap: D
neden olacak bir mikroorganizma ya da başka bir tür yaratılabilir.
-Biyolojik savaşlarda insanlığın zararına kullanılabilir. 17. Gen klonlamanın temel amacı “İstenilen
-Genetik yapının değiştirilmesi suretiyle insanlarda yeni bir hastalığa yol açan bakteri, özellikleri taşıyan genlerin çoğaltılmasıdır.
vücudu savunmasız yakalayacağı için ciddi hastalıklara neden olabilir. Cevap: B
-Transgenik bitkilerde bulunan bazı toksinler, zararlı olmayan böcek türlerini öldürücü etki
yapabilir. 18. Bu tavuklardan hem yumurta verimi hem
-İnsanların besin kaynaklarını sadece bazı dev anonim şirketleri kontrol edebilir. de et verimi yüksek olan tavuk oluşturmak
GDO’nun olası yararları nelerdir? için; Hem et verimi yüksek olmayı sağlayan
-Gen aktarımı sayesinde besinler daha cazip ve kaliteli hale getirilebilir ve daha çok ürün hem de süt verimi yüksek olmayı sağlayan
alınabilir. genleri bir bireyde bir araya getirmek
-Bu organizmalar bazı hastalıklara karşı daha dirençli kılınarak, verim artışı yoluyla dünyada gerekir. Bu şartı sağlayan öncüller I ve II’de
açlıkla mücadele edilebilir. verilmiştir.
-Meyvelerin olgunlaşma süreci değiştirilebilir, Cevap: C
-Besin öğeleri zenginleştirilebilir,
-Depolama ve raf ömrü uzatılabilir, besinlerin tatları arttırılabilir. 19.
Örnek: I. A, B ve D şempanzeleri değil, sadece A ile B
-Kutupta yaşayan bir balıktan alınan anti-freeze geni çileğe aktarıldığında çileğin soğukta özdeştir. Öncül yanlış.
yetiştirilmesi sağlanmıştır. II. D’nin ebeveynleri B ve C’dir. Dolayısı ile D,
-Yapısında A vitamini bulunmayan beyaz pirince, A vitamini sentezi yapan bir bakterinin daha çok B’ye veya C’ye benziyor diyemeyiz.
aktarılmasıyla pirinç türlerinin A vitamini ürettiği görülmüştür. Öncül soru için yanlış.
III. D’nin A ile benzerliği ne kadar ise B ile de
BİYOGÜVENLİK VE BİYOETİK benzerliği o kadar olur. Çünkü A ile B özdeş
-Biyogüvenlik: İnsan ve diğer canlıların sağlığını, çevre ve biyolojik çeşitliliği korumak için şempanzelerdir. Öncül doğru.
GDO ve ürünleri ile ilgili faaliyetlerin güvenli bir şekilde yapılmasını ifade eder. Cevap: C
-Biyoetik; Biyoteknoloji ve gen teknolojisinde yaşanan gelişmeler, insan ve diğer canlıların
yaşamları, insanın özgürlük ve onuru açısından etik anlamda meydana getirdiği sorunların 20. Daha az masrafla daha hızlı ve kolay
irdelenmesi ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi üzerinde çalışan bir disiplindir. insülin üretimini sağlar. İnsan geni
-Biyoetik çalışmaları, yüksek teknoloji ile gerçekleştirilen bilimsel araştırmalarda nelere izin kullanıldığı için üretilen insüline karşı antikor
verilip nelerin yasaklanması gerektiği; neye, ne kadar izin verilmesinin etik anlamda doğru gelişimi hayvan insülinlerinden çok daha
kabul edilebileceği gibi sorulara yanıt arar ve bu konuda standartlar geliştirilmesini hedefler. azdır. Hayvanlardan bulaşması muhtemel
hastalıkların önü kesilmiş olur.
Cevap: E

www.biyolojiportali.com