ÇATILAR

Çatılar, bir yapının üzerini örten, bitişini sağlayan ve yapıyı biçimlendiren

yapı elemanıdır.

Amacı yapıyı üst taraftan atmosfer etkilerine karşı korumak olan çatıların
şekli, örtü malzemelerinin rengi ve dokusu, yapının genel görünümünü
etkiler.

Çatılar, dış şekillerine, eğimlerine, konstrüksiyonlarına, örtü

malzemelerine, konstrüksiyon malzemesine ve ısı yalıtım uygulama
biçimlerine göre sınıflandırılabilirler ve buna göre adlandırılabilirler.
 ÇATILAR - sınıflandırma

Dış Şekillerine Göre Çatılar

1- Tek eğimli (rahle)
2-Beşik
3-Kırma
4-Çadır örtüsü (topuz)
5-Haç biçimli
6- İçe kırma (içe eğimli) - Kelebek
7-Mansard
8-Kule (sivri)
9-Kubbe
10-Tonoz
11 -Şed
12-Katlanmış plak
13-Düz (ya da teras)
14 - Çift eğrili (çeşitli biçimde) çatılar,
şeklinde adlandırılabilirler.
Gambrel çatı
Mansard çatı
Saltbox çatı
ÇATILAR - sınıflandırma
 DÜZ ÇATILAR – TERAS ÇATILAR

Bu tür çatıların seçiminde öncelikli etken mimari anlayıştır. Düz diye

anılsalar da, suyun akabilmesi için az da olsa eğimli yapılırlar. Dolayısıyla
yoğun ve uzun süreli kar yağışı olan bölgelerde, kar yükünün fazla olması
nedeniyle tercih edilmemelidir.

«Üzerinde yürünebilen» ya da «yürünmeyen» biçiminde

düzenlenebilirler.

Üzerinde yürünebilen teras çatılarda eğim % 1,5' in, yürünmeyenlerde ise

% 5' in üzerine çıkmamalıdır.

Eğimin az olması nedeniyle en önemli sorun sızdırmazlıktır. Parçalı su

yalıtım örtülerinde birleşim yerleri en sorunlu noktalardır. Çatı örtüsü
eksiz olmalı ya da ek yerlerinde su geçirimsizlik kesinlikle sağlanmalıdır.
Teras çatılarda yağış suyunun en kısa yoldan ve dolaştırılmadan yapı
dışına atılması sağlanmalıdır. Dolayısıyla, öncelikle, sudan arınım
planlarının doğru yapılması gereklidir.

Sudan arınım planı yapılırken, dilatasyon derzlerinin eğimin en üst

kısmına gelmesine, suyun dilatasyona yönelmemesine dikkat edilmelidir.

Ayrıca, paratoner, anten v.b. tesisat elemanlarının yalıtım tabakalarını

delmemesine özen gösterilmelidir.
 TERAS ÇATI KATMANLARI
A. GELENEKSEL TERAS ÇATI

Düz çatılarda, çatı

malzeme katmanlarının
yapı fiziği kurallarına
uygun olarak sıralanması
esastır.

Isı yalıtım malzemesinin

yerine göre; iki türlü yapım
sistemi söz konusudur: Üzerinde yürünemeyen geleneksel teras çatı
(sıcak çatı-tek kabuk)
1) Geleneksel ,
(konvansiyonel),
(klasik) teras çatı sistemi

2) Ters teras çatı sistemi

Üzerinde yürünen geleneksel teras çatı

Geleneksel Teras Çatıda Detaylar
 B. TERS TERAS ÇATI

Geleneksel çatıda su yalıtım malzemesi, hem üzerinde bulunan koruyucu

katmanının mekanik etkileri, hem de büyük sıcaklık dalgalanmalarının
etkisiyle kısa sürede bozulabilir; birleşim yerlerinde ayrılmalar ortaya
çıkabilir.

Ayrıca, su yalıtımının alt tarafında yoğuşma ve hava kabarcıkları

oluşumunu önlemek için eğim betonu ve ısı tutucu arasına buhar kesici
gerektirir. Bu da sistemi karmaşık hale getirir, detay çözümlerini
zorlaştırır, malzeme ve işçilik maliyetini artırır, uygulama süresini uzatır.
 B. TERS TERAS ÇATI - devam

Bu sorunlara çözüm olarak, ısı yalıtımının su yalıtımı üzerine uygulanması

ile «ters teras çatı sistemi» ortaya çıkmıştır. Böylece su yalıtım tabakası,
bina iç sıcaklığına yakın bir sıcaklıkta tutulabileceğinden ısısal
gerilimlerden ve iç yoğuşmalardan korunur; buhar kesiciye gerek kalmaz.

Ancak bu sistemde kullanılan ısı yalıtım malzemesinin bünyesine su kabul

etmemesi, yani kapilaritesinin sıfır olması, yüksek yoğunlukta ve sert,
mekanik etkilere karşı dayanıklı olması gibi özellikleri taşıması gerekir. Bu
özellikleri taşıyan eksrude polistren sert köpük (EPS) ısı tutucuların
uygulamada bu amaçla kullanımları yaygındır.
Üzerinde yürünemeyen teraslarda ters çatı uygulaması

Üzerinde yürünen teraslarda ters çatı uygulaması

Bahçe çatılarda ters çatı uygulaması

Ters Teras Çatıda Detaylar
 Yürünemeyen ters teras çatı

Yürünebilen ters teras çatı

 TERS ÇATILAR -devam

Ters çatılarda ısı yalıtım tabakaları yapıştırılmadan, serbest olarak yerleştirilir.

Dolayısıyla malzeme kolayca kaldırılabilir, çatı kontrol ve bakımı kolaylıkla
yapılabilir; kat ilavesi gerektiğinde tekrar kullanılabilir. Isı yalıtım tabakalarının
yüzmemesi ya da rüzgarda hareket etmemesi için üzerlerine en az yalıtım
tabakası kalınlığında ağırlık tabakası (çakıl - Ø16-32 mm) getirilir.

Diğer yandan, yalıtım tabakasını altına geçen bir miktar su, döşemeden ısı
kaybına neden olabilir. Ancak bu ısı kaybı göz ardı edilebilecek düzeyde olup
ısı yalıtım kalınlığının bir miktar artırılmasıyla telafi edilebilir. Bu tür çatılar, az
yağış alan bölgeler için daha uygundur.
 EĞİMLİ ÇATILAR
Genel olarak 10° den fazla eğimi olan çatılar, eğimli çatı olarak nitelendirilirler.
Çatının eğimi yapının biçimini etkiler.

Eğimi % 25' den az olanlar az eğimli, % 70' ten fazla olanlar dik, ikisi arasında
olanlar ise orta derecede eğimli olarak adlandırılabilir. Eğimin derecesi çatı örtü
malzemesi (kiremit, metal vb.) ile ilgilidir.

Eğimli çatılarda taşıyıcı konstrüksiyon;

 Ahşap
 Çelik
 Eğimli dökülen betonarme plak, olabilir.
 AHŞAP ÇATI KONSTRÜKSİYONLAR
Konstrüksiyonu ahşaptan yapılan, üzerine gelen yükleri ve kendi ağırlığını ana
taşıyıcıya ileten çatılardır. Yük iletme biçimlerine göre:

 Oturtma Çatılar

 Asma Çatılar

 Ahşap Kafes Sistemler

 Tutkallı Lamine (tabakalı) ahşap kirişli çatılar

 Kutu kirişler

 Kontrplak dolgulu I Kesitli kirişler

 Ahşap dolgulu putrel kirişler, şeklinde ele alınabilirler.

 1. AHŞAP OTURTMA ÇATILAR

Çatı yüklerinin, alttaki taşıyıcı elemanlara dikmelerle aktarıldığı ahşap çatı

türüdür. Bu tür çatılarda, çatının yükünü alan dikmelerin alttaki taşıyıcıya (taşıyıcı
duvar, betonarme döşeme, kolon, kiriş vb.) en uygun biçimde oturtulması gerekir.

Oturtma ahşap çatı esas olarak, en üstte çatı örtüsünün altlığını oluşturan
kaplama, kaplamanın altında mertekler, merteklerin oturduğu aşıklar ve aşıkların
oturduğu dikmelerle oluşur. Dikme, aşık ve mertekler, kuşaklamalar aracılığı ile
birbirine bağlanarak üçgen biçiminde çatı makasları oluşturulur.
 Ahşap Oturtma Çatılar - devam

Bu makaslar çatının ana taşıyıcısı olup, seçilen aşık kesiti ile geçilebilecek aralıkta
tekrarlanır. Ayrıca, aşıklara alttan destek veren göğüslemeler ve dikmeler arasına
çapraz atılan rüzgar bağlantıları ile stabilite artırılır. Makaslar, çatı genişliğine
bağlı olarak 1 (tek), 2,3,4... dikmeli olarak düzenlenir.
Ahşap Oturtma Çatılar - devam
Ahşap Oturtma Çatılar - devam
 Betonarme Taşıyıcı Döşeme Üzerine Oturtma Çatı Uygulaması:
 Önce makas yerleri belirlenir. Daha sonra makastaki aşık aralarının belirlenmesi ile başlanır.
 Damlalık aşıkları yerleştirildikten sonra ara aşık ve mahya izdüşüm çizgileri çatı uygulanacak
düzlem üzerinde belirlenir.
 Bu izdüşüm üzerinde aşıkların altına gelecek olan dikme yerleri saptanır. Çatının yükünü
betonarme döşemeye ileten dikmeler olabildiğince kirişlerin üzerine ya da yakınına getirilmeye
çalışılır.
 Dikmelerin betonarme altlıkla bağlantısını sağlayan yastıklar dikme altlarına konulur.
 Dikmeler ve üzerlerine aşıklar yerleştirildikten sonra, öncelikli olarak dikmeler üzerine rastlayan
bağlama mertekleri getirilir. (Makası oluşturan mertekler)
 Kuşaklamalar aracılığı ile dikmeler birbirlerine, aşıklara ve aynı doğrultudaki merteğe bağlanarak
üçgen makaslar oluşturulur.
 Göğüslemelerle aşıklar alttan desteklenir.
 Daha sonra, makasların arasındaki ara mertekler yerleştirilir.
 Dikmeler ayrıca mahyalar yönünde birbirlerine rüzgar bağlantıları ile bağlanarak stabilite artırılır.
 DİKME

Kaplama üzerine su yalıtmı serilir.

Makasların arasındaki mesafe önemlidir. 2.5 m’yi aşmaması önerilir.
 MERTEKLERİN MAHYADA BİRLEŞİMİ
ZIVANA GEÇME

MERTEKLERİN MAHYADA BİRLEŞİMİ

BİNDİRME

¼ oranında yiv açılır.

MERTEKLERİN MAHYADA BİRLEŞİMİ
YARIM GEÇME
 NEDEN?

(Aşıkların boyunu uzatmak için)

Mahya birleşimi

Eğik mahya diagonal birleştirilir.

Köşede kırlangıç kuyruğu birleşim yapılır.

 2. AHŞAP ASMA ÇATILAR

Çatıyı taşıyabilecek mesnetler arasındaki açıklık, oturtma çatı ile çözülemeyecek

kadar büyük ise ( > 4 m.), asma makas konstrüksiyonlarından yararlanılır. Asma
makaslar, mahyaların geçebileceği açıklıklarda düzenlenir ve mahyalar bu
makaslara taşıtılır.

Asma çatı makaslarında babalar (mesnede oturmayan dikmeler) ve payandalar,

yükleri alttaki kirişin uçlarına, dolayısıyla da kirişin oturtulduğu mesnetlere
aktarırlar. Baba sayısı açıklığa bağlı olarak değişir ve makaslar 'bir babalı', 'iki
babalı', 'üç babalı‘ makas diye anılırlar.
Asma çatıda, mesnetlerde moment oluşmamalı, çubuklar eğilmeye ve burulmaya
değil, çekme ve basınca çalışmalı, çekme ve basınç yoluyla yükleri taşıyıcı sisteme
aktarmalıdır. Bu tür çatılarda prensip olarak makaslar, deforme olmayan biçim
olan, üçgenlerden oluşturulur.

Makaslarda yanlamalar basınca, baba ve gergi çekmeye çalışır. Asma makaslarda

mesnetler hiçbir zaman yatay kuvvet etkisiyle karşılaşmazlar; yatay kuvveti gergi
alır.

Yanlamaların eğimi arttıkça, Yanlama ve gergilere gelen kuvvetler azalır.

Dolayısıyla yanlamaların dik olması tercih edilir.
Yanlamaların düğüm noktalarında kullanılan ahşap babaların görevleri:

 İki yanlamanın konstruktiv bağlantısı kolayca oluşturulabilir,

 Aşığa göğüsleme yapabilme olanağı sağlanabilir,

 Tavan, babalara asılarak taşıtılabilir.

Karma Çatılar

Taban: Hem yastık hem de gergi görevi görüyor.

 3. AHŞAP KAFES SİSTEMLER

Açıklığın fazla olması durumunda, basınç ve çekme elemanlarından oluşan

çeşitli ahşap kafes sistemlerin yapılması yoluna gidilebilir. Kafes sistemler, doğru
eksenli çubukların eklemli birleşimi ile oluşur. Düğüm noktası olarak anılan
birleşimlerde geçmeler yapılabilir, çivi, bulon, özel yapılmış metal bağlantı
levhaları ve tutkal kullanılır.

Ahşap kafes sistemlerde;

 Fazladan eğilme gerilmelerine neden olmamaları için, çatı yüklerinin (aşıkların)

düğüm noktalarına gelmesine özen gösterilir,

 Eleman boyutları, geçilen açıklığa, seçilen makas çeşidine, yüklerin dağılım

biçimine, kullanılan ahşabın niteliğine ve türüne bağlı olarak hesapla belirlenir,

 Gerektiğinde yatay yüklere karşı makasların alt ve üst başlıklarına (kafes kiriş
düzlemine) dik yönde çapraz bağlama yapılır.
Diyagonaller dışa doğru

Diyagonaller içe doğru

Üst başlıkta, alt başlığın 2 katı sayıda düğüm noktası var.

Dikmeler yok, sadece diyagonaller var

Aşıklar düğüm noktalarına getirilmelidir.
4. TUTKALLI LAMİNE KİRİŞLER
5. KUTU KESİTLİ KİRİŞLER
6. I KESİTLİ KİRİŞLER
 Ahşap - Çelik Bileşik (kompozit) taşıyıcı konstrüksiyonlar

Ahşap ve çeliğin bir arada

kullanıldığı
konstrüksiyonlardır.

Bağlantı noktalarında ve
çekmeye çalışan kısımlarda
çelik kullanılarak modern
konstrüksiyonlar elde
edilir.
 ÇELİK ÇATI KONSTRÜKSİYONLAR

Büyük açıklıklar geçilmesi gereken atölye, fabrika, depo, toplantı ve spor

salonları, yüzme havuzları vb. binaların çatılarında genellikle çelik
konstrüksiyonlar tercih edilir. Nedeni, çelik konstrüksiyonların büyük açıklıklarda
ekonomik olması, hafiflik sağlaması ya da başka sistemlere göre daha kolay
uygulanabilir olmasıdır.

Çeşitli biçimlerde düzenlenebilen çelik çatı konstrüksiyonlarında değişik biçim,

boyut ve mukavemette çelik profiller, levhalar kullanılır. Bağlantılar kaynak, bulon
ya da perçinle yapılır. Çelik çatı konstrüksiyon uygulamaları aşağıdaki gibi
sıralanabilir:

 Çelik profil çatılar

 Düzlem kafes kirişler
 Uzay kafes kirişler
 Uzay kafes (uzaysal) sistemler
 1. ÇELİK PROFİL ÇATILAR
Çelik profiller belirli açıklıklar üzerine, aralıklı olarak yerleştirilerek çatının esas
taşıyıcı konstrüksiyonu oluşturulabilir. Profil kirişler düz, eğimli ya da kemer
biçiminde yapılabilir. Bu dolu gövdeli taşıyıcılar üzerine aşıklar getirilir. Kirişler
mahyaların geçebileceği aralıklarda yerleştirilir.

aşık

PETEK KİRİŞ
Çelik profil çatılar
Çelik profil çatılar
 2. ÇELİK DÜZLEM KAFES KİRİŞLER

Basınç ve çekmeye çalışan

çubukların, aynı düzlemde,
üçgen çerçeve oluşturacak
biçimde bir araya getirilmesi
ile elde edilirler.

Makasların yapımında eleman

olarak, genellikle strüktürel
köşebentler (L), T ve U profiller
kullanılır. Birleşim yerleri,
düğüm noktası olarak anılır.

Makası oluşturan elemanların

ince olması nedeniyle,
birleşimlerde genellikle bağ
levhaları kullanılır. Bağlantılar
en çok kaynak ve bulonla
yapılır.
ŞEKİL 329. Düzlem çelik kafes kiriş şema örnekleri.
Düzlem kafes kirişler
Farklı düzlemlerdeki boyuna 3. ÇELİK UZAY KAFES KİRİŞLER
doğrultuda çekme ve basınç
kuvvetleri alan çubukların bir
düğüm noktasında birleşmesi
ile oluşan üç boyutlu
kirişlerdir.

'Uzay' sözcüğü, çubukların

tümünün, düzlem kafes
kirişlerde olduğu gibi tek bir
düzlemde değil, birbirini
kesen fazla düzlemde
bulunması nedeniyle oluşan
üçüncü boyutu anlatmaktadır.
Bu kirişlerin belirli aralıklarda,
yerleştirilmesi ile taşıyıcı çatı
konstrüksiyonu oluşturulur,

Kirişler eğrisel (yay, yarım

daire gibi) de yapılabilir ve
böylece mukavemetleri
artırılabilir.
Uzay kafes kiriş
Uzay kafesle yapılmış kolon
 4. ÇELİK UZAY KAFES (UZAYSAL) TAŞIYICI SİSTEM
Üç ayrı düzlemde bulunan ve basit çekme ve basınca çalışan doğrusal çubuk
elemanların bir düğüm noktasında birleştirilmesinden oluşan modüler bir
sistemdir. Sistem, üçgen biçiminin rijitliğine dayanır. Farklı düzlemlerdeki
çubukların bir araya gelmesiyle oluşan ağ sistemi, aslında üç boyutlu bir plak
strüktürdür ve diğer sistemlere göre daha hafiftir.

Bu sistem XX. Yüzyılın başlarında geliştirilmiştir. 1950' li yıllardan bu yana

mimarlık alanında çok geniş açıklıkların geçilmesinde yaygın olarak
kullanılmaktadır.

Uzay kafes strüktürlerin en basit uzaysal birimi,

altı çubuk ve dört düğüm noktasından oluşan
dörtyüzlüdür.

Böyle bir dörtyüzlü, her biri farklı düzlemlerde

bulunan üç çubukla kolayca büyütülebilmektedir.
Sistemin modül ızgara planı değişik geometrik
şekillerden oluşturulabilir. Örneğin üçgen, kare ya
da altıgen gibi. En yaygın olanı kare modüldür.
Yatay, eğik ve düşey olarak kullanılabilen uzay kafes sistemler oldukça geniş
biçimsel olanaklar sağlarlar. Sistem düz, çok ya da az eğimli, iki yöne kırık, değişik
eğimli, silindir (tonoz), yay, küresel kabuk (kubbe) olarak uygulanabilir
Sistem esas olarak çubuklar, düğüm noktaları ve mesnetlerden oluşur.
Konstrüksiyon üzerine uygun çatı örtü malzemesi getirilir.Çelik çubuk elemanlar,
sisteme göre, boru, T, I, L, U profillerden olabilir. En yaygın kullanılanı çelik
borulardır.

Piramitlerin tepe noktalarını birleştiren çubuklar üst başlık diye anılırlar ve

genellikle basınca çalışacak biçimde düzenlenirler. Alt başlık ise genellikle
çekmeye çalışacak biçimde düzenlenen ve piramitlerin alt noktalarını birleştiren
çubuklardır. Dikme ve diyagonaller, yükleri düğüm noktalarına ileten, basınca ve
gerektiğinde çekmeye çalışan çubuklardır
uzay kafes sistem
Düğüm noktaları, çubukların birleşim noktalarıdır ve sistemin bir bütün olarak
çalışmasını sağlarlar. Sisteme gelen tüm dış yüklerin ilk etkilediği elemandır.
Düğüm noktasını oluşturan bağlantı parçaları küre, biçimlendirilmiş çelik levhalar
olabilir. Çubuklarla düğüm noktası bağlantısında kaynak, bulon, perçin veya özel
olarak üretilen, sökülüp takılabilen parçalarlar kullanılır. En güvenli olanı kaynakla
yapılanıdır; ancak şantiyede yapımı zordur.
Düğüm noktalarında çelik küreler kullanılan, çubukları çelik borularla
oluşturulan, birleşimleri cıvata ile yapılan sistem en yaygınıdır.

Sistemde boruların uçlarına konik parçalar kaynaklanır. Bu parçalara bağlı

cıvatalar aracılığı ile kuvvetler düğüm noktalarındaki, yine hazır yapım çelik
kürelere iletilir.
Uzay kafes sistemin taşıyıcı yapı ile bağlantıları
Uzay kafes sistemin taşıyıcı yapı İle bağlantıları

(Çatı örtüsünün şekline dikkat ediniz.)

Mesnetler, sistemi doğrudan zemine ya da kolon duvar gibi taşıyıcı konstrüksiyona
bağlar. Sabit, doğrusal ve radyal hareketli olarak düzenlenebilirler. Strüktürün
mesnetlere bağlantısı sadece düğüm noktalarından yapılabilir.

Mesnet (kolon, kiriş, duvar) bağlantısı

Asma tavan bağlantısı

Tesisat kanalı bağlantısı Bölme duvar bağlantısı

Üst başlık, kaplama taşıyıcısı bağlantısı
Derenin yerine dikkat ediniz

Derenin yerine dikkat ediniz

Uzay kafes-b.a. strüktür bağlantısı
ÇATI ÖRTÜLERİ
ÇATI ÖRTÜSÜ HANGİ MALZEMEDEN YAPILACAKSA, EĞİM ONA GÖRE BELİRLENMELİDİR.
 SOĞUK ÇATI
SOĞUK ÇATI

Sıcak dönemde
Soğuk dönemde, havalandırma yapılmayan çatı arasındaki sıcaklık yine dış hava
sıcaklığının üzerine çıkar.
Özellikle karlı bölgelerde çatının üzerindeki karın erimesi ve eriyen kar suyunun
saçak kısımlarında tekrar donması sonucunda oluşan engelin önünde, yer yer su
birikmesi ve bu suyun örtü malzemesi ek yerlerinden çatı içine akması sorunu
ortaya çıkar.

Soğuk dönemde
Bu sorunlar göz önüne alındığında, çatı arası
boşluğundaki hava sıcaklığının her dönemde dış
sıcaklık düzeyinde tutulması zorunluluğu ortaya
çıkar. Bunun çözümü, çatı arasında doğal
havalandırmanın sağlanması; yani soğuk çatı
uygulanmasıdır.

Çatı arasında hava dolaşımının diğer önemli

yararı da, yapı içerisinden gelebilecek su
buharının dışarıya atılması, dolayısıyla çatı
arasına uygulanan ısı yalıtımının sürekli kuru
kalmasının sağlanmasıdır.

Havalandırma giriş delikleri, çatı boşluğunun en

alt, çıkış delikleri ise en üst noktalarında
düzenlenir.
Giriş delikleri toplam alanı: A= 1/500 çatı yatay
alanı,
Çıkış delikleri toplam alanı:
B = 1,5-2 x giriş delikleri toplam alanı olmalıdır.
Prensip olarak çatının eğimi azaldıkça hava giriş
ve çıkış delik alanları arttırılır.
Yüzme havuzları ve çok geniş yüzeyleri örten
çatılarda, yukarıda değinilen giriş - çıkış delik
alanları % 50 arttırılmalıdır.
 ÇATI ÖRTÜLERİ
1. KİREMİT

Kiremitler kil, çimento, metal, bitüm emdirilmiş organik elyaf ve reçineden

üretilebilir.

Alaturka, Marsilya (makine), Alman (düz), Flaman, Roma gibi farklı tipleri vardır.
Alaturka kiremit dışındaki kiremitler gerek eğim ve gerekse eğime dik olan
doğrultuda (iki yönde) birbirine geçmelidir. Kullanımı en yaygın olanı kil esaslı
Marsilya tipi kiremitlerdir.

Alaturka Flaman
Marsilya
Alaturka / Oluklu Kiremit
Metal kiremit
Bitüm emdirilmiş Organik Elyaf Çatı Örtüleri «Ondüline»

Elyaf ve özel bir reçinenin karşımı ile oluşur. En düşük çatı eğimi %9’dur.
Özel bir yöntemle levhanın bünyesinde emdirilen boya, onduline
renklerinin sabit kalmasını sağlar.
 Asfalt kiremit (shingle)
Bitüm örtülerde olduğu gibi, uygun bir taşıyıcının asfalt kaplanması suretiyle
oluşturulan 3-5 mm kalınlıkta ve 33-100 cm boyutlarında üst yüzü değişik renk ve
dokularda rekleftif mineral kaplı çeşitli modellerde profillendirilmiş bir çatı
kaplama malzemesidir.

«Okside Bitüm» ve güçlü fibrocam taşıyıcıdan üretilmektedir. Üretim hatlarında

fibrocam taşıyıcı ile birleştirilen shingle gerekli kalınlık elde edildikten sonra üst
yüzeyine renkli granül uygulanır. Aynı zamanda alt yüzeyine de ince kum kaplanır

Salumo alevi ile uygulanır. En düşük çatı eğimi %20’dir.

KATMANLAR
• Asfalt kiremit (shingle)
• Su yalıtmı
• OSB
• Ahşap çıta (5x5 cm)
• Isı yalıtımı
• Kaplama tahtası/OSB
• Mertek
Kiremitler en alt kısımdan (saçak kenarından) başlayarak yerleştirilir.
Kiremit, alt yüzeyinde bulunan bağlantı çıkıntısından galvanizli telle,
eğime bağlı olarak, birkaç sırada ya da her sırada bir çatı kaplamasına
(ya da çıtalara) bağlanır. Eğim genellikle % 33 alınır. Bu eğimde bağlantı
bir sıra atlayarak yapılır.
 KATMANLAR
• Marsilya tipi kiremit
• Ahşap çıta (5x5 cm)
• Isı yalıtımı
• Su yalıtımı
• Kaplama tahtası/OSB
• Mertek

Mahyada kullanılan mahya kiremidi çimento harcı ile yerine oturtulur.

Şekillerde yaygın kullanım alanı olması nedeniyle, Marsilya tipi kiremitle ilgili ayrıntılar verilmektedir.
Anılan detaylar, soğuk çatı olarak tasarlanmıştır. (A-KAPLAMA TAHTASINA BAĞLI BAĞLANTI, B-LATALARA
BAĞLI BAĞLANTI)
 Kiremit altı latalar (çıtalar)

Havalandırma kiremiti
Metal çatıda havalandırmalar
GİZLİ ÇATI DETAYI
(Çok önemli)
 Isı yalıtımına dikkat ediniz.

Isı yalıtımı

Isı yalıtımı
EĞİK BETON PLAK
 ÇATI ÖRTÜLERİ
2. OLUKLU LEVHA
Çatı örtüsü olarak kullanılan oluklu levhalar çimento, plastik, bitüm, metal gibi
malzemelerden üretilebilirler. Bu tür levhalar, birbirine bindirilerek yan yana
getirilir. Bindirmelerde hakim rüzgar yönü dikkate alınır; bileşim yerleri rüzgara
ters yöne getirilir.

Su akış yönünde birbiri üzerine bindirmelerde bindirme payı eğime göre değişir.
Az eğimlerde iki levha arasına, rüzgar basıncı ile suyun girmesini engellemek
amacıyla, fitil, macun v.b malzemeler getirilir. Oluklu levhaların beton veya ahşap
yüzeylerle, aşık, lata ve profillere bağlantısında özel vida ya da tirfon kullanılır.
Bağlantı oluğun üst tarafından yapılır. Enine ve boyuna bindirmelerin birleştiği
yerde 4 levha üst üste geldiğinden kalınlık yapar. Kalınlığı ortadan kaldırmak için
köşeleri uç uça gelen karşılıklı iki levha köşelerinden kesilir (Şekil 348. C ve B
levhaları).

Üretici firmalar detay çözümleri için mahya, şed, sıva dibi, kenar elemanları gibi
özel parçalar üretmektedir
Alüminyum trapez levha
 Alüminyum trapez levha

Alüminyum sandviç panel

EPS/ Polistren/Poliüretan dolgulu

Taşyünü dolgulu
Titanyum çinko kaplama
Çinko yağmur oluğu
Alüminyum harpuşta, etek
Baca dibi uygulamaları
 ÇATI ÖRTÜLERİ
3. METAL LEVHA

Çatı örtüsü olarak en çok bakır, çinko, alüminyum, kurşun ve galvanizli sac
levhalar kullanılmaktadır. Bunlardan kurşun, günümüzde daha çok tarihi binaların
restorasyonlarında kullanılır. Diğer yapılarda ise, daha çok çatıda, uygulamada
zorluk çıkaran birleşimlerde kullanılır.
 Metal örtüler pahalıdır ve iyi işçilik gerektirirler. Isıl genleşme sorunları nedeniyle
birbirlerine lehimlenemezler. Dolayısıyla serbest genleşmeyi sağlamak için
birleşimler kenetlerle yapılır. Kenetler çıtalı ya da dik kıvrımlı uygulanır.

Yıllık 100° C ısı farkında (kış sıcaklığı -20° C, yaz sıcaklığı +80° C) çatı örtüsü olarak
kullanılan metallerin genleşme katsayıları şöyledir:
 Galvanize sac 1.2 mm
 Bakır 1.7 mm
 Alüminyum 2.4 mm
 Çinko 2.9 mm

Eğime dik yönde kenetlenme mesafeleri belirlenirken bu değerler göz önüne

alınmalıdır.
 Metal çatı uygulamalarında aşağıdaki noktaların göz önünde tutulması gerekir :
 Asit, tuzlu su buharı, kireç, çimento ve alçı harçları metal örtülere zarar verir.
 Nemli ortamda elektrolitik etkilerin oluşabilmesi nedeniyle, farklı metaller
birlikte kullanılamaz. Ancak kurşun diğer metallerden etkilenmez, elektrolit
olarak nötr bir metaldir.

Galvanik Aşınma
 Metal çatı uygulamalarında aşağıdaki noktaların göz önünde tutulması gerekir :

 Metal örtülerin altındaki ahşap kaplama, lamba-zıvana geçmeli yapılır. Çünkü

geçmesiz kaplama, yaylanma ve burulma etkilerine açıktır. Dolayısıyla kaplama
çalışarak çıkıntı oluşturur çivi başları yükselerek örtüye zarar verir. Kaplama
tahtasının lamba-zıvanalı yapılması, çivi başlarının tamamen gizlenmesine
olanak verir.
Metal çatı uygulamalarında aşağıdaki noktaların göz önünde tutulması gerekir :

 Metal örtü ile ahşap kaplama arasına ruberoit vb. su yalıtım malzemesi getirilir.
Bu uygulama, metal örtü alt yüzeyinde oluşabilecek yoğuşma suyunun ahşap
kaplamaya geçerek zarar vermesini önler. Ayrıca, kaplamanın hatalı birleşimlerini
örter, yağmur nedeniyle oluşabilecek gürültüyü de azaltır.

 Metal örtülerin uygulamalarında, soğuk çatı sistemi tercih edilmelidir. (NEDEN?)

 KIRMA ÇATIDA SUDAN ARINIM

Kırma çatılarda çatı, binanın tüm yüzeylerine doğru aynı açı ile eğimlendirilir;
saçak ya da bina bitimleri aynı düzlemdedir. Oluklar aynı yükseklikte, binayı
çepeçevre dolaşır.
Kırma çatı sudan arınım planları için değişik yöntemler kullanılabilir.

1. Saçaklara Paraleller Çizilerek Sudan Arınım Planı Yapılması

Kırma çatılarda eğimler her yönde aynı olduğuna ve saçak ya da bina bitimleri
aynı düzlemde bulunduğuna göre, tüm saçak ya da bina bitim çizgilerine bina iç
tarafına doğru paraleller çizilirse, giderek küçülen çatı planları benzer şekilleri
elde edilir; tüm kenarlara eşit eğimi olan çatının üst görünüşü belirir. Bu işlem,
başka bir anlatımla, çatının yatay düzlemlerle kesilmesi ve bunların
izdüşümlerinin plan düzleminde belirlenmesidir. Ortaya çıkan şekil, çatının
topoğrafik haritası gibidir.

Bu çizgilerin kesiştikleri yerler bir çizgi ile birleştirildiğinde, sudan arınım planı
elde edilir. Yöntem her tür çatıya uygulanabilir
 2. Dış Kenarları Dik Açıyla Kesişen Yapılarda Kırma çatı Sudan Arınım Planı Çözümü
İçin Bir Yöntem
Bu yöntemde;
.İç bahçeli kütlelerden en dar kütlenin orta hattı, mahya
hattı başlangıcı olarak alınır (Şekil 359. a -1 nolu hat).,
. İç bahçesi bulunmayan kütlelerde ise öncelikle en dar
olan kenara ait iki köşenin açıortaylarının (Şekil 359. b ve c
de,1 ve 2 nolu hatlar) kesiştiği noktadan komşu kenarlara
paralel çizilerek ilk mahya hattı belirlenir.,
. İç köşelerden çizilen açıortaylarının mahya hattını
kesmesi durumunda, mahya hattı iç köşe tarafına 45° açı
ile yaklaşarak, dış köşelerden çizilen açıortaylarının mahya
hattını kesmesi halinde ise mahya hattı dış köşe tarafından
45° açı ile uzaklaşarak çizim sürdürülür.,
. Köşe açıortaylarının mahya hattını kesmemesi
durumunda (Şekil 359 - a da 29, b de 24 nolu hat) yeniden
başka bir mahya hattı belirlenir; işleme bu hattan devam
edilir.,
. İki iç köşeden gelen açıortayların 90° ile düğüm noktası
oluşturması durumunda da (Şekil 359. b-4 ve 5 nolu hat)
yeni bir mahya hattı belirlenerek işleme bu hattan yeniden
başlanır.,
. İç ve dış köşeden gelen açıortayların mahyayı aynı
noktada kesmesi yani aynı doğru üzerinde olması
durumunda mahya 90° iç köşeye doğru kırılır (Şekil 359. b
de 20,21 ve 22 nolu hatlar).
3. Dış Kenarları Dik Açıyla Kesişmeyen Yapılarda Uygulanabilecek Bir Kırmaçatı Sudan
Arınım Planı Çözümü

• Bu tür yapılarda da çözüme planın

en kısa kenarından başlanır (Şekil
360. AB kenarları). Bu kenar ele
alınırsa (A) ile (B) köşe
açıortaylarının (F) kesişme noktası,
çatının (BC) ve (AE) kenarlarından
geçen arakesitin başlangıcıdır.
Mahyanın doğrultusu, bu kesişen
yüzeylerin (CGE) açısının açıortayı
doğrultusunda olacaktır. Bu
doğrultunun bitimini, köşelerden
çizilen açıortayları ile ilk kesişme
noktası belirler (örneğin Şekil 360. -
C köşesi açıortayı). Mahyanın bu
noktadan itibaren yönü (ALC)
açısının açıortayı doğrultusundadır
ve (E) ve (D) köşelerine ait
açıortaylarının kesişme noktalarında
son bulur.