6.

BÖLÜM
DUVARLAR
6.1. Tanım
• Yapılarda bulunduğu yere
göre, aldığı yükleri temele
nakleden, bina bölümlerini
birbirinden ayıran, bölümleri
çevreleyen ve yapıyı dış
tesirlere karşı koruyan düşey
yapı elemanlarına duvar denir.
• Kâgir, beton ve betonarme,
ahşap ve metal
malzemelerden yapılabilir.
 6.2. Yapıdaki
Fonksiyonuna Göre Duvar
Çeşitleri

1. Taşıyıcı duvarlar: Üzerine

gelen yükleri alarak temele
nakleden duvarlardır.
2. Bölme duvarlar: Bina
bölümlerini birbirinden
ayıran fakat yük taşımayan
duvarlardır.
3. İç duvarlar: Bina içinde
bulunan duvarlardır.
4. Dış duvarlar: Binayı dışta
çevreleyen duvarlarıdır.
Çevre duvarı veya beden
duvarı da denilir.
5. Yangın duvarı: Binayı
yangından korumak için
temelden çatıya kadar
örülen duvarlardır.
6. Yangın bölme duvarı:
Binayı yangından
korumak için yapılan
ancak kat seviyesinde
biten duvarlardır.
7. Temel duvarları: Zemin
içinde kalan ve yapının
subasman seviyesine
kadar devam eden
duvarlardır.
8. İstinat duvarı:
Arkasındaki toprağın
kaymasını ve önündeki
suyun aşındırmasını
önlemek için yapılan
duvarlardır.
9. Sınır duvarı: Arsa veya
bahçe gibi yerlerin
sınırlarını belirlemek
amacı ile yapılan
duvarlardır.
10. Panel duvarı: İskelet
yapılarda, her katta kiriş
ve kolonlar arasına inşa
edilen ve yük
taşımayan duvarlardır.
Perde de denilir.
11. Kalkan duvarı: Çatıyı
saklamak, teras çatıyı
çevrelemek, çatı döşemesi
ile meyilli yüzey arasındaki
boşluğu kapatmak için
yapılan duvarlardır.
12. Güneşlik perde duvar:
Binaların esas dış
duvarlarını güneşten
korumak için yapılan
duvarlardır.
13. Portatif duvar: Yatay
durumda inşa edilen,
sonradan yerine monte
edilen duvarlardır.
14. İnce kaplamalı duvar: Dış yüzü değişik malzeme ile kaplanmış,
kaplaması duvara bağlanmış fakat kaplaması yük taşımayan
duvarlardır.
15. Kalın kaplamalı duvar: Dış yüzü kaplama gereçleri ile kaplanmış,
kaplaması da yük taşıyan duvarlardır.
16. Sandviç panelli duvar: Ortasına yalıtım malzemesi konulmuş
panel duvarlardır.
17. Betonarme derzli duvar: Dik ve yatay
derzlerine demir donanımı konulmuş ve
beton dökülerek yapılmış duvarlardır.
18. Parapet duvarı: Çatı üst kenar
duvarıdır.
19. Derzli duvar: Örüldükten sonra derzleri
çimento harcı ile çekilmiş duvarlardır.
20. Boşluklu duvar: Yüzeyinde kapı ve
pencere boşlukları bulunan duvarlardır.
21. Dolu duvar: Yüzeyinde kapı ve pencere
boşluğu bulunmayan duvarlardır, sağır
duvar da denir.
22. Ara boşluklu duvar: Yalıtım yapılması
amacı ile arası boş bırakılarak örülen
duvarlardır.

• .
6.3. Tuğla Duvarlar
• Yapılarda yük taşıyan
esas duvarlar ile yük
taşımayan bölme ve
panel duvarları tuğla ile
örülür. Yapılan duvar
kalınlığına, kullanılan
tuğla ve harcın cinsine
göre isim alır.
• Tuğlalar, kil veya killi
kütlelerin doğrudan
veya bunlara kum gibi
uygun maddelerin
karıştırılıp su ile
hamur haline
getirilmesi, kalıplarda
şekillendirilmesi ve
pişirilmesi ile elde
edilir
• El kalıplarında kalıplanarak
tuğla ocaklarında pişirilen dolu
tuğlaya harman tuğlası adı
verilir.40-60 kg/cm2 yük taşır.
Yığma yapılarda, taşıyıcı
duvarlarda kullanılır.
Makinelerde kalıplanarak
fabrikalarda pişirilen dolu
tuğlaya pres tuğlası denir. 80-
100kg/cm2 yük taşır. Sırlı
olarak imal edilenler 150
kg/cm2 yük taşır. 1m2 duvarda
83 adet, 1m3 duvarda 910
adet kullanılır.
 6.4. Tuğla dizileri
• Tuğla duvar sırası
teşkil edilirken,
tuğlaların uç uca veya
yan yana
sıralanmalarına dizi
veya sıra denir.
6.4.1. Normal (dolu) tuğla
dizileri:
1. Düz dizi: Tuğla boyları
duvar yönünde
sıralanarak düzenlenir.

2. Kilitli dizi:Tuğla enleri

duvar yönüne gelecek
şekilde tuğlaların yan
yana sıralanmaları ile
düzenlenir.
3. Kılıç dizi:Tuğlaların 5cm’lik
yüzleri zemine gelecek şekilde,
yan yana veya uç uca
sıralanmaları ile düzenlenen
dizidir.(Şekil 6.4)
Blok tuğla dizileri: Blok
tuğlalarda, tuğla delikleri duvar
içinde kalacak şekilde ve duvar
yönünde olmak kaydı ile dizi
düzenlenir.
6.5. Tuğla Duvar Derzleri
• Tuğlalar, örülürken bir blok haline getirebilmek için dizi ve tuğla
aralarına harç konur. Bu harcın teşkil ettiği yatay çizgilere yatay derz;
düşey çizgilere düşey derz denir. Yatay derzler 15mm, düşey derzler
10mm kadar alınır.
 6.6. Tuğla Duvar Dişleri
• Çeşitli nedenlerle uzantısı sonra yapılacak duvarlarda bağlantı
yapması için bırakılan dişlerdir. Dolu tuğla ile 1/4-1/2 tuğla oranında,
blok tuğla ile ½ tuğla oranında diş bırakılır. Dişler kademeli veya
asma şeklinde yapılabilir.
6.8. Tuğla Duvar Örgüleri
• Örgüler dizileri üst üste sıralanmaları ile
düzenlenir. ½ dolu tuğla duvar ile blok
tuğla düz dizilerle; 1 tuğla ve daha kalın
tuğla duvarlar düz ve kilit diziler birlikte
kullanılarak örülür.
 6.8.1. Örgüde uyulacak kurallar
1. Her sıra yatay olarak örülmelidir.
2. Derz kalınlıkları aynı olmalıdır.
3. Düşey derzler iç ve dışta üst üste
gelmeyecek.
4. Bağlantılar ½ dolu ve blok tuğla
duvarlarda ½ tuğla oranında; 1 ve daha
kalın dolu tuğla duvarlarda ¼ tuğla kadar
alınır.
1. Düşey derzler duvar kalınlığınca devam
etmelidir.
2. Benzer sıraların düşey derzleri aynı sırada
olmalıdır.
3. Örgüde kullanılacak tuğlalar tozsuz ve temiz
olmalıdır.
4. Tuğlalar örülmeden önce ıslatılmalıdır.
5. Blok tuğla delikleri duvar içinde kalmalıdır.
6. Örgüde en çok tam tuğla kullanılmalıdır. (parça
tuğla mümkün olduğunca az kullanılmalı)
 6.9. Örgü Çeşitleri
6.9.1. Dolu tuğla örgüleri
a) Kılıç örgü

b) Düz baca örgü

c)Kilit- Kenet örgü
• d)Blok- Şaşırtma örgü
 6.10. Dolu Tuğla İle Yapılan Duvarların
Köşe Birleşimi
• Dik açılı köşe birleşimleri
• Geniş açılı köşe birleşimleri
• Dar açılı köşe birleşimleri
• Dik açılı köşe birleşimleri
 6.11. Tuğla Duvarların Saplamaları
1. Dik saplanan duvarlar
2. Eğik saplanan duvarlar
• Dik saplanan duvarlar
• 6.12. Tuğla Duvarların Kesişmeleri
• TAŞ DUVARLAR
• İskelet maddesi tabii taş, bağlayıcısı çimento veya çimento+kireç olan harç
ile ve 50 cm. kalınlıkta örülen kagir duvarlara taş duvar adı verilir.
 6.18. Taş Duvar Çeşitleri
6.18.1. Kuru taş duvarlar
• En basit taş duvar örgü şeklidir. Harçsız olarak örülür. Bahçe
duvarları ile yük taşımayan geçici duvarlar bu tip örülebilir.
 6.18.2. Moloz taş duvarlar
• Zemin içinde kalacak veya yüzeyi sıvanacak duvar
yapımında, taşlar ocaktan çıkarılarak kabaca
düzeltilir ve yontulmadan örülür. Duvar kalınlığı en az
50cm alınır. Örgüde çimentolu veya takviyeli harç
kullanılır. 3-4 kg/cm2 yük taşır.
 6.18.3. Kabayonu taş duvarlar
• Yüzeyleri sıvanmayacak ve zemin üzerinde örülecek duvarlar kabaca
yontulmuş taşlarla inşa edilir. Taşların çevrelerine çerçeve açılarak
görünüşleri daha güzel hale getirilebilir. Bahçe duvarı, yol kenarı
duvarları, atika duvarları ile binalarda subasman kısımları bu şekilde
örülür. Kabayonu duvarlar, yatay derzli, mozaik derzli ve çerçeve açılmış
şekillerde inşa edilir.
 6.18.4. İnceyonu taş duvarlar
• Yüzeyleri sıvanmaya, temel üstünde inşa edilen
duvarlardır. Yatay derzleri genellikle sürekli alınır. Kesik
derzli olarak da örülebilir. Örgü için dış tesirlere
dayanıklı, görünüşü güzel taşlar seçilir. Taşların ön
yüzeyleri tamamen, yan yüzeylerinin 15cm’lik kısımları
ince olarak işlenir. Sanat yapıları bu şekilde inşa edilir.
 6.18.5. Kesme taş duvarlar
• Bütün yüzeyleri ince olarak işlenmiş taşlarla örülen
duvarlardır. Pahalı olmaları nedeniyle daha çok kaplama
işlerinde tercih edilir. Derzleri sürekli yatay olarak teşkil
edilir. Ebatları projeyle tespit edilir. Derzleri muntazam ve
şaşırtmalı olmalıdır. Gerekirse derzler siyah olarak
boyanabilir.
 6.19.2. Tabii taş plak kaplamalar
• 2 ile 4 cm kalınlıkta mermer veya 6 ile 10 cm kalınlıkta kum taşının
veya 3 ile 8 cm kalınlıkta traverten taşının plak halinde kesilip
cilalanması ile elde edilen plaklarla duvar ve döşeme, merdiven
vb… gibi yerlerin kaplaması yapılır. Kaplama plakları duvara
çimento harcı ve yardımcı metal elemanlarla tespit edilir.
 6.20. Beton Briket
Duvar
• Beton briket, çimento,
çeşitli agregalar, su ve
gerektiğinde katkı
maddeleriyle belirli
şekillerde imal edilen;
duvar, baca vb… gibi
yapı elemanlarını örmeye
yarayan bir malzemedir.
Briketin yapımında kum
ve elenmiş kazan cürufu,
tuğla kırıkları, sünger taşı,
volkan tüfleri, kömür
cürufu, pomza taşı, perlit
gibi hafif doğal
malzemeler agrega
olarak kullanılır.
• Su olarak beton için kullanılabilen su, çimento
olarak TS19’a uygun çimento kullanılır. Briket
malzemesi nemli kıvamda, titreşimli makinelerle,
basınç altında kalıplanır. Agregası çakıl olan
briketler seçilirse en çok iki katlı yığma yapı
yapılabilir.
 6.20.2. Briketin Faydaları ve Mahzurları

Faydaları
• İşçilikten kazanç sağlar.
• Harçtan kazanç sağlar.
• Aderansı iyidir.
• İmalatı kolaydır.
• Yerden kazanç sağlar.
Sakıncaları
• Yalıtım kabiliyeti azdır.
• Çimento çok harcanır.
• Delik açılınca tahribat
olur.
• Bir defa kullanılabilir.
• Çok katlı yığma yapılarda
kullanılamaz.
 6.22. Betonarme Duvarlar
• Demirli betondan imal edilecek
taşıyıcı duvarlar için 20cm
genişlikte kalıp hazırlanır. Orta
yerinde Q8’lik yapı çeliğinden
hazırlanan 50x50 cm2 açıklıklı
donatı yerleştirilir. İçerisine
uygun sınıfta beton dökülerek
betonarme duvar inşa edilir.
Kalıbın açılmasını önlemek için
Q4 veya Q6’lık yapı çeliği ile,
yoksa bağlama teli ile kalıp
tahtalarının karşılıklı
bağlanması gerekir. 10cm
kalınlıkta inşa edilirse yük
taşımaz, yalnız bölme görevi
yapar.
 6.23. İstinat Duvarları
• Yol kenarlarında, dere kenarlarında ve meyilli arazilerde toprağın
kaymasını veya suyun zemini aşındırmasını önlemek amacı ile
yapılan duvarlara istinat veya dayanak duvarları denir.
• Taş, beton ve
betonarme olarak
inşa edilir. İstinat
duvarları arasındaki
tabii zeminin veya
sonradan yapılan
dolgunun kaymasını
ve aşınmasını önler.
Boyut ve
şekillendirilmesi,
taşıyacağı yüke ve
toprağın itme gücüne
göre hesaplanarak
bulunur.
 6.23.1. İstinat duvarlarının yapımında
uyulacak hususlar
1. Kullanılacak malzeme dış etkenlere karşı
dayanıklı olmalı.
2. İstinat duvarının zemine oturma durumu
ve arkasındaki toprağın itme gücü
dikkate alınarak parçalı veya kademeli
yapılmalı. 8-20m aralıkla dilatasyon derzi
bırakılmalıdır.
1. Zemin etüdü yapılarak, kullanılacak
malzeme ve duvar tipi seçilmelidir.
2. Duvar temeli donma seviyesinin altına
indirilmeli.
3. Yığma istinat duvarı alt ve üstünden hatıl
ile bağlanmalı.
4. Kayalık ve meyilli arazilerde duvar
kademeler halinde yapılmalı.
7. Zeminde bulunan veya istinat duvarı arasında birikebilecek suyun,
duvarı itmemesi veya yıkmaması için duvarda barbakan denilen
delikler bırakılmalı. Barbakan beton borularla düzenlenebilir.
8. Kâgir malzemelerde yapılan istinat duvarının yükseklikleri 1-1,45m ,
beton ağırlık olursa 3-8m kadar alınır.
 6.23.2. İstinat Duvarının Çeşitleri
6.23.2.1. Taş istinat duvarları
• Doğal taşlardan yapılır. Taşların işlenme durumuna ve
harç kullanma durumuna göre çeşitlere ayrılır.

.
a) Pereler
• Toprak yarma ve dolgularda yüzeyi düzeltmek ve
kaymayı önlemek için yapılır. Pere yapılacak zemin
yüzeyinin bir yüzleri düzeltilerek sıkıştırılır. Bir yüzleri
düzeltilen taşlar oynamayacak şekilde zemine
yerleştirilir.
b) Kuru moloz taş
istinat duvarı
• Moloz taşlarla
harçsız olarak
örülen istinat
duvarıdır.
Yükseklikleri en çok
4m alınır. Duvar üst
kalınlığı 50cm,
taban genişliği
yüksekliğinin 1/7’si
kadar alınmalıdır
c) Harçlı moloz veya kabayonu taş istinat duvarı
• Arasındaki toprak basıncı fazla olduğu zaman 250
dozlu harç ile istinat duvarı örülür. Duvarın taban
genişliği yük ile orantılı olarak artırılır. Üst genişliği en
az 40cm alınır. Üzerine mozaik veya beton harpuşta
yada hatıl atılır.
.
 6.23.2.2. Beton ağırlık istinat duvarları
• Toprak basıncının fazla olduğu, 3-8m yükseklikte duvar
yapımı gerektiği hallerde beton ağırlık istinat duvarı
yapılır. Kalıpla şekillendirilir. Ağırlıklarla barbakan
delikleri düzenlenir. 250 dozlu kaba beton ile inşa edilir
 6.23.2.3. Betonarme istinat duvarı
• Yekpare, kademeli ve prefabrik olarak üç tipte inşa edilir.
a) Yekpare betonarme istinat duvarı
• Demirli betondan kalıplanarak yapılır. Kalınlıkları diğer
istinat duvarlarına göre incedir. En az 20cm kalınlıkta
yapılır. Duvar donatısı temel donatısına bağlıdır,
devrilmesi önlenir.
 a) Kademeli betonarme istinat duvarları
• İstinat duvarlarının temel tabanlarının genişliği fazla olacak ise bu
durumda taban genişliğini gizlemek ve görümünü güzelleştirmek
üzere aynı temel üzerine çift betonarme duvar yapılır. İki duvar
arasına toprak doldurulur. Bu aralığa kısa köklü ağaçlar dikilebilir
veya çim ekilebilir. Perde duvarlarda su akışını sağlayıcı
barbakanlar yapılır.
c) Prefabrike istinat duvarı
• Yüksekliği az olan istinat duvarları prefabrike elemanlarla yapılabilir.
En çok 12m uzunluğunda, 20x20 – 20x30 cm kesitli betonarme
kirişlerle, aynı kesitte ve 2-3m boyunda kirişler kullanılır. Kısa kirişler
2-3m ara ile zeminin içerisine yerleştirilir, üzerine 12m boyundaki
kirişler uzatılarak iskele şeklinde yığılır. Aralarında kalan boşluklara
toprak doldurulur. Ağırlığının artırılması istenirse taş doldurulur. Bu tip
istinat duvarları karayolları ve demiryolları kenarında kullanılır.