9.

BÖLÜM
ÇATILAR
• Binayı üstten gelen kar, yağmur, rüzgâr, sıcak, soğuk gibi dış
tesirlere karşı korumak, estetik bir güzellik ve bütünlük kazandırmak
amacıyla inşa edilen yapı elemanlarına çatı denir.
• Çatılar, ahşap, çelik, betonarme malzemelerden
veya bu malzemelerin birlikte kullanılması ile
inşa edilebilirler.
 9.1. Çatı Şekilleri ve Adları
• Çatı şekilleri binanın mimari
durumu, yörenin iklim
durumu ve mimari tarzına
göre değişiklik gösterir.
Üzerinde gezilecek olan
çatılar teras çatı şeklinde
yapılır. Üzerinde
gezilmeyecek çatılar ise
meyilli yüzeyli yapılır.
• 1. Tek satıhlı çatı:
Sundurma çatı adı
verilen bu çatı yağmur
sularını tek yöne
toplayarak akıtır.
Küçük evlerde, dağ
evlerinde, küçük satış
kulübelerinde, sergi
pavyonlarında, geçici
şantiye binalarında ve
depolarda, büyük
binalara yaslanan
küçük binaların çatıları
tek satıhlı yapılır.
2. Beşik çatı: İki tarafa meyilli ve iki yüzü olan çatıdır. Küçük tesislerde,
evlerde, depo binalarında, sıra bloklarda, gizli dereli olarak bitişik
binalarda çok uygulanan çatı şeklidir..
3. Kırma çatı: Dört yöne akıntısı olan çatı şeklidir. Ev, apartman, büro
binaları, otel ve resmi binalarda uygulanır. Dört yüzeyli olursa basit kırma
çatı, dörtten fazla yüzey olursa mürekkep veya birleşik çatı adını alır
4. Tepeden ışık alan özel çatılar: Bina içerisindeki çalışma alanlarına ışık
vermek amacı ile düzenlenen ve pencereli olarak inşa edilen değişik
şekildeki çatılardır. Fabrika, atölye, hangar, çiftlik binalarının çatıları bu
şekilde inşa edilir.
5. Mahyaları bir noktada birleşen çatılar: Bu çatılara sivri çatı
adı da verilir. Minare, kule, türbe, şadırvan ve camilerin kubbe
çatıları bu şekilde yapılır.

.
6. Mansard ve şevli çatılar: Yüzeylerinde birden fazla eğim kullanılarak inşa
edilen çatılardır. Çatının kar tutmaması ve çatı arasından yararlanılması
için eğim dik tutulur. Çatının ikinci eğimi çatı katından itibaren azaltılır.
7. Haçvari çatı: Kare veya kareye yakın dikdörtgen planlı binalarda yapılan ve
her cepheden beşik çatı görünüşü veren bir çatı şeklidir. 8 adet meyilli yüzü
vardır
9.2. Çatı Yüzeylerini Sınırlayan Hatlar
 9.4. Çatı Eğimleri
• Kar ve yağmur sularının binaya zarar vermeden biran
önce uzaklaşmasını temin etmek için, çatı yüzeyleri
meyilli yapılır. Çatı yüzeyine verilecek eğim, çatı
kaplama malzemesinin cinsine, yörenin iklimine ve
binanın özelliğine göre değişir. Çatı eğimi eğimli yüzeyin
yatay düzlemde yaptığı açı cinsinden derece olarak veya
eğimin belli mesafede kazandığı yüksekliğin, mesafeye
oranı cinsinden h/b orantısı ile veya yüzde cinsinden
ifade edilerek işlem yapılır.
• Yurdumuzda imar yönetmeliklerinin kabul ettiği en dik
çatı meyli %33’tür, orantı olarak ise 1/3 ile ifade edilir.
 9.7. Çatıyı Meydana Getiren Elemanlar

1. Yastık kirişi
2. Damlalık aşığı
3. Çatı örtüsü
4. Örtü altı kaplaması
5. Mertek
6. Aşık
7. Gergi kirişi
8. Yanlama
9. Göğüsleme
10. Askı
14.Dikme 11. Payanda
15.Bırakma kirişi 12. Kuşaklama
16.Yastık 13. Rüzgarlık tahtası
17.Mahya aşığı (tepe aşık) 14. Yağmur oluğu
 9.7.1. Çatı örtüsü
• Çatının en üstünde
kalan kısımdır.
Çatıyı kar, yağmur,
rüzgâr gibi harici
tesirlere karşı
korur.
• Örtü olarak kiremit,
eternit, oluklu veya
düz madeni
levhalar, arduvaz,
bitümlü karton
örtüler ve benzeri
gereçler kullanılır.

.
 9.7.2. Örtü
kaplaması
• Çatı örtüsünün
üzerine döşendiği
kısımdır. Örtü altı
kaplaması için 1,5-2,5
cm kalınlığında
tahtalar veya 3x5
cm’lik çıtalar kullanılır.
 9.7.3. Mertekler
• Çatı örtü altı
kaplamasını taşır.
Çatının iskelesini
meydana getirir.
Çatının meyline göre
eğimde çatıya tespit
edilir. Boyutları 5/8 -
5/10 - 6/10 - 6/12 –
4/12 -5/12 cm’dir. 40-
60 cm ara ile
yerleştirilir
 9.7.4. Aşıklar
• Merteklerin yükünü alan
elemanlardır. Çatıda
bulunduğu yere göre isim
alır. Damlalık aşığı saçak
kısmında, mahya aşığı
veya tepe aşığı mahya
altında bulunur. 2-2,5
m yatay aralıkla
yerleştirilir. Açıklıkları ise
3-4m arasında değişir.
Boyutları 10/14 – 12/16 –
14/18 cm arasında alınır.
Dikmelere ve uçlarından
duvarlara oturur.
9.7.5. Dikmeler
• Aşıklardan gelen
yükleri alan düşey
elemanlardır. Kirişlere,
yastıklara, taşıyıcı
duvar ve döşemelere
otururlar. Kesitleri kare
şeklinde ve 8x8 –
10x10 – 12x12 cm
arasındadır.
 9.7.6. Göğüslemeler
• Aşıkların yatay durmalarını ve sehim
yapmamalarını sağlamak amacıyla aşık
altlarından dikmelere 45 derece meyille tespit
edilen desteklerdir. Kesitleri 8x8 – 10x10 – 8x10 –
5x10 – 6x10 cm arasındadır.
 9.7.7. Yanlamalar
• Askılı çatı sisteminde
asma makaslarda,
aşıklardan dikmelere
gelen yükleri alarak
mesnetlere nakleden
taşıyıcı çubuklardır.
Boyutları 8x16 –
10x16 cm arasında
alınır.
 9.7.8. Payandalar
• Askılı çatı sisteminde
asma makaslarda,
dikmelere gelen
yükleri çatı makası
ortasındaki düğüm
noktasına ileten
meyilli konumdaki
çubuklardır. Kesitleri
yanlamalarda olduğu
gibi alınır.
 9.7.10. Rüzgar
kirişleri
• Çatı makaslarının
rüzgar tesiri ile
devredilmesini
önlemek ve
birbirleriyle bağlamak
gayesi ile iki baştaki
makası çapraz
bağlayan kirişlerdir.
 9.7.10. Rüzgar kirişleri
• Çatı makaslarının rüzgar tesiri ile devredilmesini önlemek ve
birbirleriyle bağlamak gayesi ile iki baştaki makası çapraz
bağlayan kirişlerdir.
 9.7.10. Rüzgar
kirişleri
• Çatı makaslarının
rüzgar tesiri ile
devredilmesini
önlemek ve
birbirleriyle bağlamak
gayesi ile iki baştaki
makası çapraz
bağlayan kirişlerdir.
9.7.11. Çatı makası
• Aşıklara gelen yükü
alarak mesnetlere
veren ve bütün çatı
elemanlarını
bünyesinde toplayan,
genellikle üçgen
şeklinde inşa edilen
elemanlardır.