Monitoring i ocena stanu środowiska – wykład II 10.03.2022 r.

PMŚ – Monitoring jakości wód powierzchniowych.

Monitoring wód realizowany jest zgodnie z wymogami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego.
W polskim prawie podstawy monitoringu są określane w ustawie Prawo wodne i jego
rozporządzenia.

Eutrofizacja jest największym współczesnym problemem dla naturalnych i

sztucznych zbiorników wodnych. Wynika z dopływu związków fosforu i azotu
do wody, co powoduje wzrostu fitoplanktonu. Wynikiem jej jest „zakwit” – zjawisko
występowania dużego zagęszczenia jednego lub kilku taksonów glonów, często
sygnalizowane są barwą wody (zielona, czerwona). W wodach dotkniętym zakwitem
nie można się kąpać, mogą wystąpić toksyny wytwarzane przez fitoplankton w wodzie.

Funkcjonowanie jezior z dominacją fitoplanktonu:

 Zanieczyszczenia gospodarcze:
- duży udział zlewni rolniczej (nawożenie),
- intensywne użytkowanie rybackie i wędkarskie,
- dopływ ścieków
 Pochodzenie i morfometria
 Brak stratyfikacji w okresie letnim
 Duża podatność na degradację
 Liczne doniesienia o zakwitach sinicy Plantotrix agardhii
Jeziora nie są trwałym elementem krajobrazu, w ciągu kilku-kilkudziesięciu tysięcy lat
wszystkie jeziora docelowo znikną za sprawą wypłycania i zarastania.
Dyrektywa Wodna – obowiązuje w UE od 2007r., szereg zapisów regulujących monitoring i
poprawę jakości wody.
Ochrona wód jest jednym z najlepiej regulowanych prawnie obszarów polityki ochrony
środowiska UE. Główna Dyrektywa obejmuje szereg bardziej specyficznych Dyrektyw, np.
wody pitnej, przeznaczonej do kąpieli, ściekowej, itp. Obejmuje ona wszystkie wody oprócz
wód morskich, które obejmuje osobna Dyrektywa. Przed wprowadzeniem Dyrektywy wodnej
był chaos, każdy obszar monitorował inne parametry, monitoring wód był bardzo niespójny.
Kluczowy cel: osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód w UE do 2015 (okazało się
niemożliwe, większość krajów nie wywiązała się z tego). Przesunięto termin do 2021r,
następnie do 2027r.
Innowacyjne cechy Ramowej Dyrektywy Wodnej:
 Dyrektywa Wodne obejmuje wszystkie wody śródlądowe, przybrzeżne, przejściowe i
podziemne,
 Wprowadza zlewniowe zarządzanie wodami,
 Wprowadza zasadę zwrotu kosztów za usługi wodne (cena wody powinna
odzwierciedlać koszty uzyskania i utrzymania dobrej jakości wody),
 Wymaga zaangażowania społeczności lokalnych.
Zakres i sposób badań oraz kryteria oceny stanu wód określa Prawo wodne. W ramach
podsystemu monitoringu jakości wód powierzchniowych, realizowane są następujące
zadania: badanie i ocena stanu rzek, jezior, jakości osadów dennych, wód przejściowych i
przybrzeżnych, elementów hydromorfologicznych, wdrażania wymagań znowelizowanej
dyrektywy w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej.
Jednolite części wód podziemnych rozumie się jako określoną objętość wód
podziemnych, występującą w obrębie warstwy wodonośnej.
Jednolite części wód powierzchniowych rozumie się jako oddzielny i znaczący element
wód powierzchniowych (jeziora, rzeka, potok, itp.).
Sztuczne jednolite części wód powierzchniowych rozumie się jako jednolitą część wód
powierzchniowych, powstałych w wyniku działalności człowieka.
Zlewnie rzek uchodzących bezpośrednio do Bałtyku podzielone zostały na dwa regiony i
wraz z dorzeczami Odry i Wisły utworzyły obszary dorzeczy Odry i Wisły, będące głównymi
jednostkami gospodarowania wodami.
Program monitoringu realizowany jest w ramach czterech rodzajów monitoringu:
 Diagnostyczny – rutynowy, pobór wód, badania, analiza
 Operacyjny – co 1-2 lata
 Badawczy – wyjaśnia, jakie są problemy, gdy mimo działania nie udaje się poprawić
stanu wód
 Obszarów chronionych – bardziej rygorystyczne monitoring obszarów chronionych
Zasady oceny wód powierzchniowych według RDW:
Stan wód powierzchniowych

Stan ekologiczny Stan chemiczny

Elementy biologiczne: Substancje priorytetowe

- fitoplankton - głównie poziom metali ciężkich (próbki

- makrofity pobierane co miesiąc)
- fitobentos - substancje szczególne niebezpieczne
- bezkręgowce bentosowe dla środowiska
- ryby

Elementy fizyczno-chemiczne i chemiczne

- warunki tlenowe, termiczne, substancje

biogenne, przejrzystość, zasolenie,
zakwaszenie, zanieczyszczenia specyficzne

Elementy hydromorfologiczne

- zmiany morfologiczne oraz zmiany reżimu

hydrologicznego

Stan ekologiczny = wyraz jakości struktury i funkcjonowania ekosystemu wodnego.

Ocena stanu ekologicznego = porównanie stanu istniejącego ze stanem oczekiwanym w
warunkach referencyjnych.
Warunki referencyjne = podstawa klasyfikacji stany ekologicznego = stan obecny lub w
przeszłości odzwierciedlający warunki zbliżone do naturalnych i nie wykazujący lub
wykazujący jedynie minimalne zaburzenia na skutek działalności człowieka.