ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

1ο ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

Μνημεία και εκπαίδευση
Τα κάθε λογής μνημεία φέρουν ορατά τα σημάδια του πνευματικού επιπέδου, των Λ αισθητικών
αντιλήψεων, της κοινωνικής οργάνωσης και των πολιτικών σχέσεων, που χαρακτήριζαν ένα λαό σε μια
δεδομένη ιστορική στιγμή. Αποτελούν, μ' άλλα λόγια, το πνευματικό αποτύπωμα και το υλικό ίχνος του στο
χώρο και στο χρόνο και ως τέτοια συνιστούν τον πιο άμεσο φορέα του πολιτισμού του.
Θα 'ταν, λοιπόν, λογικό να κατέχουν περίοπτη θέση στο εκπαιδευτικό έργο και να αξιοποιούνται ως μέσα
για την επίτευξη των σκοπών του. Γιατί αν ο κυριότερος απ' τους σκοπούς του σχολείου είναι η επαφή της
νέας γενιάς με τα πνευματικά επιτεύγματα όλων των προηγούμενων, τότε τα μνημεία μπορούν να
προσδώσουν σ' αυτή την επαφή βιωματικό και άμεσο χαρακτήρα, πολύ βαθύτερο και πληρέστερο απ' ό,τι
η απλή διδασκαλία.
Το σίγουρο είναι πως το εκπαιδευτικό σύστημα δεν μένει αδιάφορο μπροστά σ' αυτή τη δυνατότητα:
είτε άμεσα (επισκέψεις) είτε έμμεσα (μετάδοση γνώσεων) προσπαθεί να γνωρίσει στη νέα γενιά τα μνημεία
του τόπου. Είναι όμως αυτή η δυνατότητα επαρκώς αξιοποιημένη και έχουν αυτές οι προσπάθειες το
επιθυμητό αποτέλεσμα; Εύλογα, κατά τη γνώμη μας, εγείρεται η αμφιβολία. Πρώτα απ' όλα, στις
περισσότερες απ' τις επισκέψεις κυριαρχούν γνωρίσματα που αντίκεινται στη δυνατότητα της ουσιαστικής
επικοινωνίας με τα μνημεία. Θόρυβος, προχειρότητα και βιασύνη κρατούν τους μαθητές σε κατάσταση
συναισθηματικής αποστασιοποίησης και προσδίδουν στην περιήγηση τους το χαρακτήρα μιας ανάλαφρης
εκδρομής. Τις πιο πολλές φορές, λείπουν απ' τους μαθητές δύο βασικά στοιχεία: αφενός η προεργασία,
ώστε να γνωρίζουν τι θα δουν, και αφετέρου η εξερεύνηση, ώστε να ανακαλύψουν ό,τι θα δουν. Έτσι,
απροετοίμαστοι και παθητικοί κοιτάζουν αλλά δε βλέπουν, πληροφορούνται αλλά δε μαθαίνουν,
διδάσκονται αλλά δεν βιώνουν. Και αυτό σημαίνει ότι η τυποποιημένη ατμόσφαιρα της σχολικής αίθουσας
διαπερνά τη σχέση των νέων και με τα μνημεία: ο εκπαιδευτικός προπορεύεται, οι μαθητές ακολουθούν ο
εκπαιδευτικός μιλά, οι μαθητές ακούν...Απ' την άλλη, οι γνώσεις που τα σχολικά εγχειρίδια περιέχουν για
τα μνημεία είναι εκ των πραγμάτων ανεπαρκείς. Όχι μόνο γιατί χαρακτηρίζονται απ' την
αποσπασματικότητα, αλλά κυρίως γιατί στο πλαίσιο ενός βαθμοθηρικού και εξετασιοκεντρικού συστήματος
παραμένουν μόνο γνώσεις, και μάλιστα κενές νοήματος και σημασίας έξω απ' το καθορισμένο πλαίσιο.
Στην καλύτερη, λοιπόν, περίπτωση διατηρούνται ως εγκυκλοπαιδικές και στη χειρότερη λησμονούνται.
Είτε έτσι είτε αλλιώς δεν είναι σε θέση ούτε το ενδιαφέρον να κινήσουν ούτε το βίωμα να γεννήσουν. Θα
'ταν εύκολο να καταλογίσουμε την ευθύνη για όλα αυτά στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές, να
ψέξουμε δηλαδή τους μεν για αδιαφορία και τους δε για ασέβεια. Πέρα όμως από άδικη θα ήταν και
διαστρεβλωτική μια τέτοια κρίση, γιατί παραβλέποντας την παθολογία ενός ολόκληρου συστήματος
εμμένει στην ηθική προαίρεση των υποκειμένων του, που όπως και να' χει επηρεάζεται απ' αυτή την
παθολογία.
Μ' άλλα λόγια, και ενδιαφέρον και σεβασμός υπάρχουν, αλλά δίχως το κατάλληλο εκπαιδευτικό κλίμα
είναι αδύνατο να καρποφορήσουν. Και μέχρι το κλίμα αυτό να απαλλαγεί απ' τη μονομέρεια της
γνωσιοκεντρικής και βαθμοθηρικής του λειτουργίας, τόσο η δυνατότητα της βιωματικής επαφής με τα
μνημεία και τους πολιτισμούς που εκπροσωπούν θα ακυρώνεται κατά την εκπαιδευτική πράξη.
Παναγιώτης Σ. Χατζημωυσιάδης, Μαρία Κ. Αθανασίου

2ο ΚΕΙΜΕΝΟ (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)
Αναφορά στον Γκρέκο
(απόσπασμα)
Μιαν ανοιξιάτικη Κυριακή θυμούμαι δυο τρεις ανθισμένες κερασιές σ' ένα ορ-ί ΨΙ γωμένο κόκκινο
χωράφι, γέμισε η καρδιά μου ευτυχία. Βγήκε τη στιγμή εκείνη κι έλαμψε ό ήλιος σαν την πρώτη μέρα που
βγήκε από τα χέρια του Θεού έλαμψε η θάλασσα του Σαρωνικού, πέρα η Αίγινα στο πρωινό φως γέμισε
τριαντάφυλλα δυο κοράκια πέταξαν καλοσήμαδα δεξά μου και τα φτερά τους αντιδόνησαν σαν κόρδες

Ν.Ε.Γ. Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ: ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μ. Ν. Καταχιώτης
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
2
δοξαριού.
Από τη μια μεριά τα κύματα σαν ομηρικά άλογα, με άσπρες χαίτες, δροσεροί μακρόσυρτοι στίχοι του
Ομήρου, κι από την άλλη μεριά η ελιά της Αθηνάς όλο λάδι και φως, κι η δάφνη του Απόλλωνα, και τα
θαματουργά όλο κρασί και τραγούδι αμπέλια του Διόνυσου. Στεγνή, λιτοδίαιτη γης, πέτρες
ροδοκοκκινισμένες από τον ήλιο, τα βουνά γαλάζια κυματίζουν ανάερα, αχνίζουν μέσα στο φως. Ολόγυμνα,
και λιάζουνται ήσυχα, αναπαμένα, σαν αθλητές.
Πήγαινα κι ως πήγαινα θαρρούσα πως όλη η γης κι ο ουρανός οδοιπορούσαν μαζί μου' έμπαιναν μέσα
μου όλα τα γύρα μου θάματα, άνθιζα, γελούσα, αντιδονούσα κι εγώ σαν την κόρδα του δοξαριού· κι η ψυχή
μου πώς χάνουνταν την Κυριακή εκείνη κι έσβηνε τιτιβίζοντας στο πρωινό φως, σαν τη σταρήθρα1!
Ανέβηκα σ' ένα λόφο κι αγνάντευα πέρα τη θάλασσα, τα φτενά2 ρόδινα ακρογιάλια, τ' αλαφρογραμμένα
νησιά. Τι χαρά είναι ετούτη! μουρμούρισα' πώς κολυμπάει το παρθενικό σώμα της Ελλάδας, κι
ανασηκώνεται από τα κύματα και πέφτει επάνω του ο ήλιος, σαν αρραβωνιαστικός! Πώς δάμασε την πέτρα
και το νερό και πώς λαγάρισε από την αδράνεια και τη χοντροκοπιά της ύλης, κρατώντας μοναχά την ουσία!
Γύριζα να γνωρίσω την Αττική, έτσι νόμιζα· μα εγώ γύριζα να γνωρίσω την ψυχή μου' στα δέντρα, στα
βουνά, στη μοναξιά ζητούσα να βρω και να γνωρίσω την ψυχή μου, μάταια' η καρδιά δε σκιρτούσε· σημάδι
άσφαλτο πως δεν έβρισκα αυτό που ζητούσα.
Μια μέρα μονάχα, ένα μεσημέρι, θάρρεψα πως τη βρήκα. Είχα πάει ολομόναχος στο Σούνιο' ήλιος
καφτός, είχε μπει το καλοκαίρι, τα πληγωμένα πεύκα έχυναν το ρετσίνι τους κι ο αγέρας μοσχοβολούσε·
ένα τζιτζίκι ήρθε και κάθισε στον ώμο μου και κάμποση ώρα οδοιπορούσαμε μαζί" μύριζα όλος σαν πεύκο,
είχα γίνει πεύκο, κι άξαφνα, ως ξεπρόβαινα από τον πευκώνα, είδα τις άσπρες κολόνες του ναού του
Ποσειδώνα, κι ανάμεσα τους, στραφταλιστή, σκούρα γαλάζια, την άγια θάλασσα. Τα γόνατα μου κόπηκαν,
στάθηκα" ετούτη είναι η Ομορφιά, συλλογίστηκα, ετούτη είναι η αφτέρουγη Νίκη, η κορφή της χαράς, πιο
απάνω δεν μπορεί να φτάσει ό άνθρωπος. Ετούτη είναι η Ελλάδα.[...]
Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957), Αναφορά στον Γκρέκο (1961)
σιταρήθρα: αποδημητικό πτηνό που φωλιάζει σε θάμνους.
φτενός -ή -ό: λεπτός, λιγνός.

ΘΕΜΑ Α
Στο κείμενο Μνημεία και εκπαίδευση ο συγγραφέας επικεντρώνεται στους λόγους για τους οποίους το
σχολείο αδυνατεί να φέρει τους μαθητές σε μια ουσιαστική επαφή με τα μνημεία. Να αποδώσετε συνοπτικά
τους λόγους αυτούς σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων.
(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β
1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, τις παρακάτω θέσεις γράφοντας δίπλα στο κάθε γράμμα που
αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση
είναι λανθασμένη. Κείμενο 1
Α. _____ Τα μνημεία απηχούν την παράδοση ενός λαού
Β. _____ Η βιωματική μάθηση επιτυγχάνεται μέσω της προσέγγισης των μνημείων
Γ. _____ Η βιωματική μάθηση θεωρείται λιγότερο σημαντική από τη διδασκαλία
Δ._____ Η απουσία ενδιαφέροντος του νέου για τα μνημεία αποδίδεται αποκλειστικά στην έλλειψή τους
από τα σχολικά βιβλία
Ε._____ Ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως υπαίτιοι για αυτή την κατάσταση είναι εκπαιδευτικοί και μαθητές.
(Μονάδες 15)

1 σιταρήθρα: αποδημητικό πτηνό που φωλιάζει σε θάμνους.

2 φτενός -ή -ό: λεπτός, λιγνός.
Ν.Ε.Γ. Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ: ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Μ. Ν. Καταχιώτης
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
3
2. α. Να γράψετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις του
κειμένου 1: αντίκεινται, ψέξουμε, διαστρεβλωτική, καρποφορήσουν, ακυρώνεται.
(Μονάδες 5)

β. Στις παρακάτω λέξεις ή φράσεις να ερμηνεύσετε τη λειτουργία των σημείων στίξης (διπλή τελεία,
παρένθεση, ερωτηματικό, κόμμα, αποσιωπητικά):
1. σ' αυτή τη δυνατότητα: είτε άμεσα (επισκέψεις) είτε έμμεσα (μετάδοση γνώσεων)
2. Είναι όμως αυτή η δυνατότητα επαρκώς αξιοποιημένη και έχουν αυτές οι προσπάθειες το
επιθυμητό αποτέλεσμα;
3. Έτσι,
4. οι μαθητές ακούν...
(Μονάδες 5)

γ. Να εντοπίσετε στο κείμενο 1 τρεις συνυποδηλωτικές φράσεις.

(Μονάδες 3)
δ. Ποιος είναι ο στόχος των συντακτών στο κείμενο 1; Με ποια μέσα τον επιτυγχάνουν;
(Μονάδες 5)

3. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου 1, να αναγνωρίσετε το είδος του συλλογισμού και να εντοπίσετε
τον τρόπο πειθούς.
(Μονάδες 7)

ΘΕΜΑ Γ
Ο Νίκος Καζαντζάκης αντιλαμβάνεται πως δεν έχει μπροστά του μόνο έναν ναό, αλλά μια ζωντανή
απόδειξη του αποτυπώματος του ελληνικού πολιτισμού. Ποια είναι κατά την γνώμη σας τα κύρια
χαρακτηριστικά του πολιτισμού μας αυτού που συναντώνται και στη σύγχρονη εποχή; (150-200 λέξεις).
(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Δ
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παρουσιάζουν συζητήσεις, όπου οι συμμετέχοντες προτείνουν την
κατάργηση ή έστω τον περιορισμό των σχολικών εκδρομών. Σε μια επιστολή (300-400 λέξεων) προς τον
Υπουργό Παιδείας, αποφασίζετε να εκθέσετε τις ωφέλειες που μπορεί να προσφέρει μια σχολική εκδρομή
στον μαθητή και επιπλέον να προτείνετε τρόπους για τη βελτίωση του θεσμού των σχολικών εκδρομών,
ώστε να ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στην ιδιότητα του μαθητή και την εκπαιδευτική λειτουργία
του σχολείου.
(Μονάδες 30)

Ν.Ε.Γ. Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ: ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μ. Ν. Καταχιώτης