T.C.

BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2021-2022

GÜZ YARIYILI

MAK4203 ÖLÇME VE MODELLEME

ÖDEV RAPORU

GRUP ADI: 6C

MOMENTUM VE ENERJİ DENKLEMLERİNİN

BOYUTSUZLANDIRILMASI, BOYUTSUZ SAYILAR VE
DENEYSEL SONUÇLARIN ANALİZİ

Rapor Sunum Tarihi : 03.01.2022

Danışman : Prof.Dr. Habib UMUR

Raporu Hazırlayanlar : 031520562 Özgün ÖZDEM

031820641 Onur KARVAN

031820652 Cüneyt YAREN

031820651 Okan CAN
031820660 Muhammed Mükremin CILIZ
 İÇİNDEKİLER

1- GİRİŞ....................................................................................................................................1

2- MOMENTUM ENERJİ DENKLEMLERİ......................................................................2

3- BOYUTSUZ SAYILAR ....................................................................................................5

4- DENEYSEL SONUÇLAR…………...........................................................................15

5- HATA ANALİZİ, DATA TARAMA VE İNDİRGEME................................................17

6- KAYNAKÇA......................................................................................................................22
1.GİRİŞ

Akışkanlar mekaniği ile ilgili birçok problem analitik olarak diferansiyel ve integral denklem
formları kullanılarak çözülür. Bunun yanında birçok probleme de deneysel metotlar
uygulanarak ilgili değişkenler arasında ilişki kurmaya çalışılır. Bazı ilgi alanlarında gerçek
boyutlarda deneysel çalışma yapmak çok pahalıya mal olabilir, bu yüzden deneysel
çalışmanın kolay uygulanabilirliğini ve ekonomisini artırmak için boyutsal analiz ve
benzerlik teorilerinden faydalanılır. Boyutsal analiz problemle ilgili bağıntıların içerdiği
değişkenlerden boyutsuz bir parametre türetmeyi içerir. Benzerlik ise problemi gerçek
boyutta çözmek için model kullanılarak elde edilen sonuçların boyutsal analizle türetilen
boyutsuz parametreler kullanılarak gerçek boyutlu problem, prototip, ile model arasında
kurulan ilişkiyle gerçek boyutlu probleme uyarlanmasıdır. Birçok deneysel çalışmada
oldukça büyük cisimler veya deneysel düzenek gerektiren konular üzerine çalışmak
gerekebilir. Bu da beraberinde oldukça yüksek maliyet getirir. Barajlar, uçak, tren veya
otomobil gibi taşıtların etrafındaki akım alanlarını, stadyum veya yüksek binalar etrafındaki
akım alanlarını, büyük boyutlu pompa türbinlerle ilgili deneysel incelemeler prototipleri yani
gerçek boyutlarından daha küçük ebatlarda modeller kullanılarak yapılabilir. Bu maliyeti
prototipe kıyasen önemli derecede düşürür ve farklı konfigürasyonları ve farklı akım
şartlarında da çalışmaya daha kolay olanak sağlar. Ayrıca ilgili problem oldukça küçük
ebatlarda da olabilir. Örneğin kılcal tüp ve mini kontrol valf akımları gibi. Bu durumda da
model prototipten daha büyük olabilir. Böylece küçük ebatlardaki prototip üzerinde deneysel
çalışma kısıtlamaları ve zorlukları ortadan kalkmış olur.
 2.MOMENTUM VE ENERJİ DENKLEMLERİ

Süreklilik, Momentum ve Enerji denklemleri boyutsuzlaştırılarak, akışkanlar mekaniğinde

ve ısı transferinde kullanılan boyutsuz sayılarla bu denklemler ifade edilebilir.

MOMENTUM DENKLEMLERININ BOYUTSUZLAŞTIRILMASI

İki boyutlu sürekli bir akışta x yönünde momentum denklemi aşağıdaki gibi yazılabilir.

Bu denklemi sıkıştırılamaz ve sıkıştırılabilir akışlar için boyutsuz duruma getirirsek

SIKIŞTIRILAMAZ AKIŞ

Olacak şekilde boyutsuz parametreler alırsak ve yerine yazarsak,

(1)

Denklemi düzenlemek için her iki tarafı ile çarparız.

(2)

(3)

Burada, kinematik viskozite; , Froude sayısı; Fr ve Re olduğundan,

 (4)

Yazarsak sıkıştırılamaz akışlar için boyutsuz momentum denklemini elde etmiş oluruz.

SIKIŞTIRILABİLİR AKIŞ

Sıkıştırılabilir akışlar için

Olduğundan

(5)

Yazabiliriz.

ve ideal gaz denkleminin logaritmik türevi alınırsa,

Olur.

Sabit basınçta ( ),

Sabit sıcaklıkta ( ),

Akışkan içindeki ses hızı; olarak verilir.

Bu değerler (5) numaralı denklemde yerine yazılırsa,

Olur. Termal genişleme katsayısı ve değerleri yerine konursa

Elde edilir. Basıncın yoğunluk değişimi üzerine etkisi çok az olduğundan 1. terim ihmal
edilebilir. Bu durumda,

Olarak yazılır.

Bu değerler momentum denkleminde yerine konulursa,

(6)

(7)

(8)

Olacak şekilde boyutsuz parametreler alınarak yerine koyulursa

(9)

Her iki tarafı ile çarpalım.

(10)

Grashof sayısı Gr ve Re olduğundan buradaki katsayıları bunlara benzetmeye

çalışalım.
 (11)

(12)

Böylece Grashof ve Reynolds sayısına bağlı boyutsuz momentum denklemi elde edilmiş
olur.

3.BOYUTSUZ SAYILAR:

Isı transferi ve akışkanlar mekaniğinde bazı temel denklemler çok karmaşık olup
çoğunun çözümü sayısal yöntemlerle dahi zordur. Karmaşıklığa yol açan terimler akım
alanının bazı bölgelerindeki fiziksel büyüklükler korunmak şartıyla ihmal edilirse birtakım
basitleştirmeler ortaya çıkar ve bu denklemler daha kolay çözülebilir. Diferansiyel
denklemlerdeki çeşitli terimlerin oransal büyüklüklerini belirlemek için boyut analizinden
faydalanılır. Örnek olarak sabit viskoziteli ve sabit yoğunluklu akışkan halini inceleyelim.
Akışı yöneten denklemleri şu şekilde yazabiliriz.

(1.1)

(1.2)

Bu tanımlamalar ile kartezyen koordinatlarda aşağıdaki boyutsuz büyüklükler elde

edilebilir.
 (1.3)

Karakteristik büyüklükler uygun biçimde alınırsa bütün bu boyutsuz büyüklükler 1

mertebesinde olur. Bu boyutsuz büyüklükleri akışı yöneten denklemlerde kullandığımızda
süreklilik denklemi için eşitlik 1.4 deki denklem elde edilir.

(1.4)

Diğer terimler için de benzer işlemler uygulanırsa, sıkıştırılamaz akışa ait süreklilik
denklemi şu şekle dönüşür.

(1.5)

Momentum denkleminin doğrusundaki bileşeni için benzer işlemler uygulanırsa aşağıdaki

denklem elde edilir.

(1.6)

Momentum denkleminin diğer bileşenleri için de benzer ifadeler elde edilebilir. (1.5)
denklemi (L/V) ile ve (1.6) denklemi de (L/pV2 ) ile çarpılarak (1.7) ve (1.8) denklemleri
elde edilir.
 (1.7)

(1.8)

Eğer (1.4) denklemindeki bütün boyutsuz büyüklükler 1 mertebesinde ise

denklemler (1.7) ve (1.8)’deki her bir terimdeki yıldız indisli büyüklüklerin oluşturduğu
gruplar da 1 mertebesinde olacaktır. Bu durumda denklemlerdeki her bir terimin büyüklük
mertebesini, bu terimlerin başında parantezler içinde yer alan ve yıldız indisine sahip
olmayan çarpanlar belirleyecektir. Parantez içerisindeki bu büyüklüklerin teşkil ettikleri
grupların boyutsuz oldukları görülmektedir.

Süreklilik denkleminde parantez içerisinde, yukarıda belirtildiği gibi büyüklükler

olmayıp, herhangi bir üç-boyutlu akış için bu denklemin her bir terimi aynı mertebede ve
aynı öneme sahiptir.

3.2.BOYUTSUZ BÜYÜKLÜKLER:

3.2.1. STROUHAL SAYISI:

Momentum denkleminin sol tarafındaki ilk terimin başındaki parantez içinde kalan
büyüklük ele alınan akımda zamana bağlılığın hangi mertebede olduğunu belirten bir
boyutsuz sayı teşkil etmektedir.

(1.9)

Strouhal sayısı akımın kararsızlığından, yani zaman içinden değişmesinden gelen

yerel ivme kuvvetlerinin, akışkan kütlesinin bir noktadan başka bir noktaya hareketi
sırasında hızının değişmesinden gelen konvektif ivme kuvvetlerine oranını ölçer.
 (1.10)

3.2.2. FROUDE SAYISI:

Momentum denkleminin sağındaki ilk terimde çarpan olarak parantez içinde yer
alan büyüklükler, bünye kuvvetinin, örneğin, yerçekimi kuvveti olarak alınması (f0 olarak
g yerçekimi ivmesinin alınması) halinde yine boyutsuz bir büyüklük teşkil ederler. Bu
boyutsuz büyüklük, Froude sayısı olarak tanımlanan bir sayının tersinin karesine eşittir.

(1.11)

Froude sayısı atalet kuvvetlerinin yerçekimi kuvvetlerine oranı olarak da

tanımlanabilir. Froude sayısının küçük olması, ele alınan problem için bünyesel kuvvetin
önemli olduğu ve buna ilişkin terimin denklemde yer alması gerektiği anlamına gelir.
Serbest yüzeyli akarsu akışları, şelale akımları, gemi hidrodinamiği gibi problemler bu
duruma örnek olarak gösterilebilir.

3.2.3. EULER SAYISI:

Momentum denkleminde yer alan üçüncü boyutsuz sayıdır. Basınçla atalet

kuvvetlerinin oranını belirtir.

(1.12)

Çoğu zaman bu sayı yerine basınç katsayısı kullanılır ve bu pratikte çok sık
karşımıza çıkan bir durumdur.
 (1.13)

3.2.4. REYNOLD SAYISI:

Reynold sayısı ısı transferi ve akışkanlar mekaniği için çok önemli bir boyutsuz
sayıdır.

(1.14)

Momentum denklemindeki sonuncu boyutsuz grup atalet kuvvetlerinin viskozite

kuvvetlerine oranını belirten sayıdır.

(1.15)

Buradaki;

v = 𝜇 / p büyüklük kinematik viskoziteyi göstermektedir.

Gaz akışları için kinetik teori yaklaşımıyla viskozite, molekullerin c karakteristik

hızlarına ve λ ortalama serbest yörüngelerine bağlanabilir.

(1.16)

Yüksek Reynolds sayılarında akışkanın özgül kütlesi ve hızı ile doğru olan atalet
kuvvetleri, viskoz kuvvetlere oranla daha büyüktür. Bu yüzden viskoz kuvvetler, akışkanın
gelişigüzel ve hızlı çalkalanmalarını engelleyemez. Fakat düşük ve orta Reynolds sayılarında
viskoz kuvvetler, bu çalkalanmaları bastırmak ve akışkanı hizada tutmak için yeterince
büyüktür. Böylelikle akış ilk durumda türbülanslı ikinci durumda ise laminerdır. Akışın
türbülanslı hale geldiği Reynolds sayısı kritik Reynolds sayısı olarak adlandırılır. Kritik
Reynolds sayısının değeri farklı geometriler ve akış şartlarına göre farklılık gösterir.
3.2.5. PRANDTL SAYISI:

Hız ve ısıl tabakaların birbirlerine göre kalınlıklarını en iyi tanımlayan boyutsuz

parametre olan Prandtl sayısıdır.

(1.17)

Prandtl sayısı viskozite ve ısıl iletkenlik katsayıları yanında sabit bsınçta özgül ısı
katsayısı cp’ ye bağlı olarak tanımlanabilir. Bu bağıntı da;

(1.18)

şeklinde düzenlenirse momentum yayınım (difüzyon) katsayısı ile ısı yayınım

katsayısı oranını temsil ettiği görülür.

3.2.6. NUSSELT SAYISI:

Bu parametre, yüzeydeki boyutsuz sıcaklık gradyanına eşittir ve yüzeyde oluşan

taşınımla ısı geçişinin bir ölçüsünü verir.

(1.19)

Burada ka akışkanın ısıl iletkenliği ve Lk karakteristik uzunluktur. Akışkan

tabakasındaki ısı transferi, akışkan bir miktar hareket içerdiği zaman taşınımla, akışkan
tabakası hareketsiz olduğu zaman iletimle olur. Her iki durumdaki ısı akısı (birim alan başına
düşen transfer hızı)

(1.20)

Bu ifadelerin oranı ise;

 (1.21)

Bu denklem bize nusselt sayısını verir. Dolayısıyla Nusselt sayısı, bir akışkan
tabakası üzerinde taşınımın iletime oranının sonucu olarak, o akışkan tabakasındaki ısı
transferi iyileşmesini gösterir. Nusselt sayısı ne kadar büyük olursa taşınımda o kadar etkili
olur.

3.2.7. SHERWOOD SAYISI:

Burada L karakteristik uzunluk, Dab kütle yayınımı ve hm kütle transfer katsayısıdır.

Bu parametre, yüzeydeki boyutsuz derişiklik gradyanına eşittir ve yüzeyde gerçekleşen
taşınımla kütle geçişinin bir ölçüsüdür. Nusselt sayısının ısıl sınır tabakada gördüğü işlevi
Sherwood sayısı, derişiklik sınır tabakasında görür.

(1.22)

3.2.8. PECLET SAYISI:

Prandtl sayıları çok küçük olan akışkanlar, başka bir değişle, sıvı metaller için Peclet
sayısından yararlanılır. Bununla beraber, bu durum için ısıl sınır tabakanın oluşumu hız sınır
tabakanın oluşumundan daha hızlıdır. Isıl sınır tabaka boyunca hız sabit kabul edilir.

(1.23)

Bu varsayıma dayanarak ısıl sınır tabaka denkleminin bir çözümünden aşağıdaki

denklem elde edilir.

(1.24)
3.2.9 STANTON SAYISI:

Akışkana aktarılan ısının akışkan ısıl kapasitesine oranını gösterir.

(1.25)

3.2.10. GRASHOF SAYISI:

(1.26)

Kaldırma kuvvetlerinin sürtünme kuvvetlerine oranıdır. Grashof sayısı akışkanlar

dinamiği ve ısı transferinde kullanılan bir boyutsuz sayıdır. Sık sık doğal taşınımı içeren
konularda ortaya çıkar.

Adını Alman mühendis Franz Grashof'tan alır. Doğal taşınımda, düz yüzeyler için
türbülans arası değerlerinde oluşur. Daha yüksek Grashof sayılarında, sınır tabakası
türbülanslı; daha düşük Grashof sayılarında ise sınır tabakası laminerdir.

Benzer şekilde enerji denklemini yazarak da boyutsuz sayılar elde edebiliriz ve bu

sayılar da değişik enerji transfer hızlarının birbirlerine ya da kütle transferi hızına olan
oranları olacaklardır.

Sıcaklığı boyutsuz hale getirmek için plaka üzerindeki sıcaklığa plakadan çok
uzaktaki akışkan sıcaklığına da dersek, boyutsuz sıcaklık olur. Bu durumda enerji
denkleminin boyutsuz hali:

(1.27)
3.2.11. ECKERT SAYISI:

Boyutsuz enerji denkleminde basınçla ilgili terimlerin çarpımı olan boyutsuz sayı
Eckert sayısı , Ec, olarak tanımlanır.

(1.28)

Burada kinetik enerjinin entalpiye bölümünden elde ettiğimiz sonuç ile eckert
sayısını buluyoruz. Eckert sayısının akışkanın adyabatik sıkıştırmada sıcaklık artışının bir
ölçüsü olduğunu söyleyebiliriz. Fakat böyle bir yorum sıkışmaz akışkanlar için geçerli
olmaz.

3.2.12. WEBER SAYISI:

Bu sayı atalet kuvvetlerinin yüzey gerilmesi kuvvetlerine oranını ölçer.

(1.29)

3.2.13. CAUCHY SAYISI:

= Sıvının yoğunluğu; (kg / m3)

v= Yerel akış hızı; (m/S)

K= Hacimsel esneklik katsayısı; (Pa)

Cauchy sayısı, sıkıştırılabilir akışların incelenmesinde kullanılan sürekli ortamlar

mekaniğinde boyutsuz bir sayıdır. Fransız matematikçi Augustin Louis Cauchy tarafından
ismini almıştır. Sıkıştırılabilirlik önemli olduğunda dinamik benzerlik için atalet
kuvvetleriyle birlikte elastik kuvvetler de dikkate alınmalıdır.

(1.30)
3.2.14. MACH SAYISI:

Mach Sayısı, akışkanlar mekaniğinde hareket halindeki bir kütlenin hızının, kütlenin
bulunduğu şartlardaki ses hızına oranıdır. Kısaltması Ma ya da M'dir. Adını Avusturyalı
fizikçi ve filozof Ernst Mach'tan alır. Ernst Mach'tan önce bu konu üzerine Fransız fizikçi
Sarrau da incelemeler yaptığından Sarrau sayısı da denir.

Yerel Ses hızı ve dolayısıyla Mach sayısı, ortamı çevreleyen gazların sıcaklığına göre
değişkenlik gösterir. Mach sayısı, öncelikle bir akışın sıkıştırılamaz bir akış olarak ele
alınabileceği yaklaşımı belirlemek için kullanılır. Bu ortam gaz veya sıvı olabilir. Sınır
tabakanın, ortam içinde hareket edebilir veya ortam boyunca akarken sabit olabilir veya her
ikisi de farklı hızlarda hareket edebilir:

Önemli olan birbirlerine göre göreceli hızlarıdır. Bu sınır, ortama batırılmış bir
nesnenin veya ortamı kanalize eden bir püskürtme meme, difüzör veya rüzgar tüneli gibi bir
kanalın sınırı olabilir. Mach sayısı iki hızın oranı olarak tanımlandığından boyutsuz nicelikte
bir sayıdır. Mach sayısı 0,2-0,3 değerlerinden küçük ve akış yarı sabit ve izotermal ise,
sıkıştırılabilirlik etkileri küçük olacaktır ve basitleştirilmiş sıkıştırılamaz akış denklemleri
kullanılabilir.

1929'da havacılık mühendisi Jakob Ackeret tarafından önerilmiştir. Mach sayısı ölçü
birimi yerine boyutsuz nicelik olduğundan, sayı birimden sonra gelir; iki birim Mach, 2
Mach yerine Mach 2'dır. Ancak türkçe kullanımında bu detay atlanarak 2 Mach olarak
kullanılır. Bu, aynı zamanda birim ilk olan ve Mach teriminin kullanımını etkilemiş
olabilecek erken modern okyanus sondaj birimi Mark (İngillizce kulaç kelimesinin
eşanlamlısı) biraz anımsatmaktadır. [1]

3.2.15. CAUCHY SAYISI İLE MACH SAYISI ARASINDAKİ İLİŞKİ:

İzantropik işlemler için Cauchy sayısı, Mach sayısı cinsinden ifade edilebilir.

Eğer akışkan ideal gaz olarak davranıyorsa:

(1.31)

𝐾s denklemini Cauchy sayısı denkleminde yerine koyarsak:

 (1.32)

Sonuç olarak, ideal gazın izantropik akışında Cauchy sayısı, Mach sayısının karesine eşittir.
Dolayısıyla Mach sayısı da Cauchy sayısı gibi atalet kuvvetinin sıkıştırma kuvvetine oranını
ölçer.

4.DENEYSEL SONUÇLAR

Akışkanlar mekaniğinde bazı deneylerin çözümleri ve analizlerine ulaşmak çok karmaşık

bir hal alabilir. Bu karmaşıklığı minimuma indirgemek için parametrelerin
boyutsuzlaştırılması yoluna gidilir. Boru boyunca akış gösteren bir akışkanın basınç
düşüşünün hesaplanması örneğinden devam edelim.

Eğer seçilen boru, çapına göre uzun ise, basınç düşüşü boru uzunluğu ile orantılıdır
diyebiliriz. Diğer bütün etkenler sabit olarak kabul edilir. Burada bizim aradığımız ise
ortalama basınç gradyantını bulmak ve belirsiz olan boru uzunluğunu tahmin etmektir.

Konuyla ilgili bütün değişkenler borunun diğer bütün değişkenlerini içermektedir: Boru
çapı: D ve boru pürüzlülüğü: e. Problem ile ilgili bazı akışkan özellikleri de mevcuttur.
Burada kinematik viskozite, v= μ/ρ, yoğunluk ρ, ile birlikte kullanılır. Newton tipi akışlarda
kesme hareketinde, kesme gerilmesi (birim alana düşen) hız gradyanı ile doğru orantılıdır.

Dinamik viskozite, μ, de ise orantı sabittir. Bundan dolayı dinamik viskozitenin , μ, birimi
𝑁𝑚−2 /𝑠 −1 = 𝑘𝑔𝑚−1 𝑠 −1 , ve bu yüzden kinematik viskozitenin, v, birimi m2 s -1 olarak
yazılabilir. Sonuç olarak, ortalama akış hızına, v, ihtiyaç vardır. Boyutsal matris şu şekilde
yazılabilir:

Buradan sıfır uzay N(A)’yı bulabiliriz ve bulunan bu değeri boyutsuz kombinasyonları

bulmak için kullanabiliriz. Fakat bir gerçek var ki boyutsuz kombinasyonlar deneme yoluyla
daha kolay bulunabilirler. Matris sistemine baktığımızda 3 sütun ve 6 satırdan oluşan
değişken sistemi olduğu görülmektedir. Bu yüzden 6-3=3 adet bağımsız boyutsuz
kombinasyon bulmamız gerekmektedir. Bunun için sonsuz olasılık mevcuttur. Bu ihtimali
en aza indirmek için yaygın olarak kullanılan boyutsuz sayılar kullanılacaktır.

Burada ÑP’ nin değişkenlerin bir fonksiyonu olması beklenmektedir. Ayrıca bulunan
değerin yukarıda verilen büyüklükler ile bağlantısının olması gerekir çünkü bu büyüklükler
değişkeni ÑP olan özgün bir çözüm sağlar:

bu eşitliği şu şekilde yazacak olursak:

Denklemde farklı olarak başına 2 gelmesinin sebebi ise Fanning’s sürtünme faktörünün
dikkate alınmasıdır. Fanning yaptığı analizlerde çap yerine yarıçap kullanmıştır.

Boyutsal matrisi tekrar yazmaya gerek yoktur. Açıkça görülmektedir ki 3 boyutsuz

büyüklük bulunur. Bu büyüklüklerin her biri birbirinden bağımsız olarak en az bir değişken
içerirler. Üç temel birim bulunduğundan, boyutsal matrisin üçten fazla satırı olması söz
konusu değildir. Ayrıca üçten fazla bağımsız boyutsuz kombinasyon olması da mümkün
değildir. Kısacası, boyutsal matris boyutlandırmaları en uygun şekilde özetlemeyi ve lineer
cebirdeki problem içerisindeki her bir işlemi kolaylaştırmayı sağlar.
5. HATA ANALİZİ, DATA TARAMA VE İNDİRGEME

Deneysel verilerin güvenirliği, ölçülen değerlerin tekrar edilebilir olmasına, hata analizlerinin
doğru yapılmasına ve fiziksel olarak olayı doğru yansıtmasına bağlıdır. Bir parametre ölçülürken
belli bir hata marjında ölçüm alınır. Her bir parametre için belli oranda hat marjı olduğu için
hepsinin bilinmesi gerekir. Yani, bir f değerinin hesaplanmasında x1,x2,………….,xn parametreleri
ölçülecekse,

F=f(x1,x2,……….,xn) (6.61)

Hata analizinde parametrelerin hepsinin dikkate alınması gerekir. Bu durumda, toplam hata her
parametrenin karelerinin toplamının kareköküne eşittir.

tanımlanabilir. Bu denklem 6.61’de verilenlere göre düzenlenirse,

İfadesi elde edilir. Bu eşitlikte Δx1, Δx2,…………., Δxn her bir parametredeki belirsizliği
F=x1,x2,x3,…………,xn değerlerinin çarpımını göstermektedir.

Hata oranı ise,

Δ𝐹
%ℎ𝑎𝑡𝑎 = 𝑥100 (6.63)
𝐹

Bağlantısı ile hesaplanır. Eşt. (6.61) ve Eşt. (6.62) beraber çözülürse,

Hata oranı ölçülen parametreler cinsinden bulunur. Eğer cıvalı bir manometreden basınç
okunuyorsa:

P= γh
Olduğundan, P değerini bulmak için γ ve h’nin okunması gerekir. Burada γ= 133416±100N/m3
ve h= 80±5 mm olarak alındığında P değerlerini hesaplayalım.
Pmax= 133516 x 0.085= 11348.9 Pa
Pmin= 133316 x 0.075= 9998.7 Pa
P= 133516 x 0.080= 10673.5 Pa

bu sonuçlardan basitçe hata oranının ±%6,3 olduğu görülür. Bu hata analizi (6.62) eşitliğine göre
yapılırsa:
x1= γ=113416, x2=h=0,080 ve dx1= Δγ=100,
dx2=Δh=0,005, f=x1.x2= 133416x0,08= 13673.3

olduğu görülür. Hata payının birbirine yakın olmasının nedeni sadece iki parametrenin
olmasıdır. Parametre sayısı arttıkça bu eşitlik daha doğru sonuç verecektir. Stanton sayısı için
hata analizi yapılırken önce hangi parametrelerin ölçüldüğünü tespit etmek gerekir. Stanton
sayısı

St=f(I, V, U, ρ, Cp, A)

parametlerine bağlı olduğundan, her bir değerin hata marjını tespit etmek gerekir. Hız U±ΔU,
yoğunluk ρ±Δρ, akım I±ΔI, gerilim V±ΔV, kesit alanı A±ΔA ve özgül ısılardaki Cp±ΔCp
değişimlerinin dikkate alınması gerekir. Bu durumda (6.62) eşitliğinin düzenlenmesiyle

bulunur.

Bu hata analizinde de görüldüğü gibi pek çok ölçüm cihazı kullanılmaktadır. Bu yüzden, ölçülen
değerlerin mümkün olduğu kadar tekrar edilebilir ve aynı olmasına özen göstermek gerekir.
Ölçülen değerlerin doğru analiz edilebilmesi ve hatalı sonuçların elimine edilebilmesi için
öncelikle ortalama değer bulunmalıdır. Bir deney setinde n tane x değeri okunmuşsa, aritmetik
ortalaması;

şeklinde bulunur. Bu durumda ölçülen her bir xi değerinin ortalama x0 den sapması xi-x0 tespiti
yapılır. Bu xi-x0farkları toplanırsa toplam değerin 0 olduğu görülür. Dolayısıyla xi-x0 değerlerinin
karelerinin toplamının karekökü alınarak hesaplamalar yapılır. Ölçülen değerlerin standart
sapması σ:

şeklinde yapılır. Bu denklem sınırsız sayıda data olması halinde geçerli olduğundan, deneysel
çalışmalarda sınırlı sayıda ölçüm alındığından, standart sapma

şeklinde tanımlanır. Burada σ standart sapma değeri, ortalamadan ölçülen değerlerin

sapmasının bir göstergesi olarak bilinir. Hata analizini tam olarak belirleyebilmek için ölçülen
verilerin normal hata dağılımını ya da Gausian dağılımını diğer bir deyişle PDF’ini (Probability
Density Function: Olasılık Yoğunluk Fonksiyonu) bilmek gerekir. Bir f(x) fonksiyonunun Gausian
dağılımı

Şeklinde ifade edilir. Şekil 6.6’da görüleceği üzere bu f(x) fonksiyonu x ekseninde tanımlandığı
için -∞≤x ≤∞ aralığında toplamı 1’dir.
Bu durumda integralin sınırları -∞ ve +∞ yerine x0 - x1 ve x0 + x1 alınarak daha doğru sonuç elde
edilebilir.

Eşitlik (6.67)’de değişken dönüşümü

olarak alınırsa, alan integrasyonu çok daha kolay bulunur.

Eşitlik (6.68)’de

σ ise x0’dan olan ± uzaklığı göstermektedir. Tablo 6.1’de z değerlerine bağlı olarak bulunan
integrasyon alanı dışında, arda kalan (kuruk) alanları gösterilmektedir. x= x 0±2σ için alınan bir
ölçünün bu aralıkta olma olasılığı
x= x0-2σ için:

z= -2 tarafında kalan dıştaki alan

f(z1)= f(-2)→f(-2)= 0.023 (Tablo 6.1’den)

x= x0+2σ için:

Z=2’ye kadar olan alan

f(z2) = f(2)→1-f(2)= 1-0.02= 0,977

x= x0±2σ için oluşan alan 0.977-0.023= 0.954 olarak bulunur. Yani, x= x0±2σ için alınan bir
ölçünün bu aralıkta olma olasılığı %95.4, x= x0±3σ için ise %99.7 olduğu görülür.
6. KAYNAKÇA

1- Sinop Uni J Nat Sci 1(1): 1 - 6 (2016), ISSN: 2536-4383

2-
https://tr.wikipedia.org/wiki/Mach_sayısı#:~:text=Mach%20sayısı%2C%20akışkanlar%20
mekaniğinde%20hareket,filozof%20Ernst%20Mach%27tan%20alır. [1]

3- UMUR, Habib 2009. Akışkanlar Mekaniği, Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi,

Makine Mühendisliği Bölümü

4-UMUR, Habib 2009. Akışkanlar Mekaniği Problemleri, Uludağ Üniversitesi, Mühendislik

Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü