620687

ANKARA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
KARSTİK KAYNAKLARIN ANİ BOŞALIM ÖLÇÜMLERİ İLE KAYNAK

SULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ; SUSUZ KAYNAKLARI, SEYDİŞEHİR
(KONYA), TÜRKİYE
Ahmet Hamdi DENERİ
JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
ANKARA
2020
Her hakkı saklıdır

ÖZET
Yüksek Lisans Tezi
KARSTİK KAYNAKLARIN ANİ BOŞALIM ÖLÇÜMLERİ İLE KAYNAK

SULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ; SUSUZ KAYNAKLARI, SEYDİŞEHİR
(KONYA), TÜRKİYE
Ahmet Hamdi DENERİ
Ankara Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü
Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı
Danışman: Prof. Dr. Mehmet ÇELİK
Tez kapsamında Susuz köyü dolayında yer alan karstik kaynakların; ani yağış, sellenme,
erime gibi beslenme koşullarındaki etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Susuz
kaynaklarından en fazla boşalıma sahip olan Pınarbaşı kaynağının 200 metre mansabına
anlık su seviye ölçüm cihazı yerleştirilmiş ve 5 farklı zamanda bu cihazın bulunduğu
noktada debi ölçümü yapılarak, ölçüm noktası ve kaynak için anahtar eğri elde edilmiş
ve bu eğri vasıtası ile seviye ölçümleri debiye dönüştürülmüştür. Pınarbaşı kaynağı Aralık
2014’ten Aralık 2015’e kadar izlenen süre içinde, 7 ay aktif 5 ay kuru döneme sahip
mevsimsel karstik bir kaynak olduğu tespit edilmiştir. Susuz kaynaklarının çıkışlarında
farklı zamanlarda pH, özgül elektriksel iletkenlik ve sıcaklık değerleri ölçülmüştür.
Kaynakların beslenme alanlarında yer alan kayaçların geçirimlilik yönelimlerinin tespiti
için çatlak sistemleri ölçülmüştür. Ayrıca tez sahasında yüzeylenen kayaçların
geçirimlilik değerlendirmesi yapılmıştır. Geçirimliliği en yüksek olan birim, geniş
mağara sistemleri oluşturabilen ve yaygın olarak karstik topografya sergileyen Polat
Formasyonu’dur. Bölgede kaynakların oluşumunu sağlayan geçirimsiz temel birimlerini
ise Seydişehir şistleri oluşturmaktadır. Pınarbaşı kaynağının seviye – debi ölçüm
verilerinden faydalanılarak boşalım analizleri yapılarak boşalım katsayıları
hesaplanmıştır. Pınarbaşı kaynağının boşalım katsayıları 1,039 ile 0,0319 gün-1 arasında
değişmektedir. Kaynakta debinin düşük olduğu dönemde difüzyon akımlar baskındır, alfa
katsayısı büyüdükçe karışık ve kanal akım baskın hale gelmektedir. Kar örneklerinde
yapılan izotopik çalışma ile Pınarbaşı kaynağının beslenme bölgesi 1490 m olarak
belirlenmiştir. Alınan su örnekleri için hidrokimya çalışması yapılmış, su tiplerinin Ca-
HCO3 olduğu ve suların karbonatlı kayaçlarla ilişkili olduğu belirlenmiştir.
Ocak 2020, 78 sayfa
Anahtar Kelimeler: Pınarbaşı karst kaynağı, karbonatlı kayaçlar, boşalım katsayısı,

hidrokimya, izotop, Seydişehir, Konya
ii
ABSTRACT
Master of Science Thesis
INFERRING SOURCE WATERS FROM MEASUREMENTS OF KARSTIC SPRING

RESPONSE TO STORMS; SUSUZ SPRINGS, SEYDİŞEHİR (KONYA), TURKEY
Ahmet Hamdi DENERİ
Ankara University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Geological Engineering Department
Supervisor: Prof. Mehmet ÇELİK
Within the scope of the thesis; the relationship between the discharge hydrograph and
storms, floods and snow melting processes were tried to be understood in karst springs
around Susuz village. Instantaneous water level measurement device is placed
approximately 200 meters downstream of Pınarbaşı spring. Water level values are
converted to discharge values by using a rating curve which was obtained at five different
water level inside the channel. It is determined that Pınarbaşı spring is a seasonal karst
spring with an active period of 7 months and a dry period of 5 months from December
2014 to December 2015. PH, specific electrical conductivity and temperature values were
measured at different periods at the Susuz springs outlets. Joint systems were measured
to determine the trends of the fracture systems in order to obtain the potential flow routes
within the aquifer. In addition, permeability evaluation of the aquifer system was made
at the field studies. The formation with the highest permeability which consists of large
cave systems and become widespread on the karst topography, is Polat Formation.
Discharge analysis is done by use of level-flowrate measurement values of Pınarbaşı
Spring, water quality, isotope, precipitation data, and discharge coefficients are
calculated. Discharge coefficients of Pınarbaşı spring varies between 1.039 and 0.0319
day-1. Diffuse flows is dominant in the low flowrate period at spring, whereas the
discharge coefficient increases when mixed and channel flow becomes dominant. As a
result of the isotopic evaluation on snow samples, the catchment elevation of the Pınarbaşı
Spring is determined as 1490 meter. The meteoric water line of the study area is drawn
by using the isotopic data. The hydrochemical studies showed that the water type is Ca -
HCO3 and waters are correlate with carbonate rocks.
January 2020, 78 pages
Key Words: Pınarbaşı karst spring, carbonate rocks, discharge coefficient,

hydrochemistry, isotope, Seydişehir, Konya
iii
TEŞEKKÜR
Bu tez çalışmasının tüm aşamalarında desteğini esirgemeyen, mesleki bilgi ve

tecrübelerini paylaşan çok kıymetli danışman hocam Sayın Prof. Dr. Mehmet ÇELİK’e
şükranlarımı sunarım. Ayrıca, teze katkılarından dolayı Sayın Prof. Dr. Nail ÜNSAL’a
(Gazi Üniversitesi) ve Sayın Doç. Dr. Zehra Semra KARAKAŞ’a (Ankara Üniversitesi)
teşekkür ederim.
Tez sahası ve civarında yapılan daha önceki çalışmaları paylaşan, MTA Genel
Müdürlüğü’nde görevlerini sürdüren saygın meslektaşlarım Dr. Koray TÖRK’e ve Jeoloji
Yüksek Mühendisi Korhan ÇAKIR’a çok teşekkür ederim.
Beraber arazi çalışmaları yaptığımız Araştırma Görevlisi Jeoloji Yüksek Mühendisi

Süleyman Selim ÇALLI’ya (Ankara Üniversitesi) ve mesleki olarak fikir alışverişi
yaptığım arkadaşım Jeoloji Yüksek Mühendisi Hadi SOJOUDI’ye de teşekkür ederim.
Mağaracılık faaliyetleri sırasındaki katkıları için, ailesinin bir ferdi olmakla onur ve
mutluluk duyduğum Ankara Üniversitesi Mağara Araştırma Birimi’ne (ANÜMAB) tüm
samimiyetim ile teşekkür ederim.
Misafirperverlikleri ve güler yüzleri ile tüm yardımları için Susuz Köyü eski muhtarı Ali
Osman YILDIRIM’a ve köy bakkalı Mithat GİRGİN’e teşekkür ederim.
Tez yazımı esnasındaki en büyük manevi desteğim, çok kıymetli kardeşim Elif Zeynep
DENERİ’ye de sevgilerimi ve teşekkürlerimi sunarım.
Bu tez, TÜBİTAK ÇAYDAG 1002 Hızlı Destek Programı 114Y709 no.lu proje
kapsamında gerçekleştirilmiştir.
Ahmet Hamdi DENERİ

Ankara, Ocak 2020
iv
İÇİNDEKİLER
TEZ ONAY SAYFASI

ETİK .................................................................................................................................. i
ÖZET................................................................................................................................ ii
ABSTRACT ....................................................................................................................iii
TEŞEKKÜR ................................................................................................................... iv
SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ .................................................................vii
ŞEKİLLER DİZİNİ .....................................................................................................viii
ÇİZELGELER DİZİNİ .................................................................................................. x
1. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1
1.1 Amaç ve Kapsam ....................................................................................................... 1
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR .......................................................................................... 3
3. METODOLOJİ ........................................................................................................... 8
3.1 Ofis Çalışmaları......................................................................................................... 8
3.2 Arazi Çalışmaları ...................................................................................................... 8
3.2.1 Jeoloji çalışmaları................................................................................................... 8
3.2.2 Anlık ölçümler ........................................................................................................ 9
3.2.3 Yerinde ölçümler .................................................................................................... 9
3.3 Laboratuvar Çalışmaları ........................................................................................ 11
4. JEOLOJİ ÇALIŞMALARI ...................................................................................... 12
4.1 Hamzalar Formasyonu ........................................................................................... 12
4.2 Çaltepe Formasyonu ............................................................................................... 12
4.3 Seydişehir Formasyonu .......................................................................................... 14
4.4 Polat Formasyonu ................................................................................................... 15
4.5 Dipsiz Göl Ofiyoliti Birimleri ................................................................................. 17
4.6 Çataloluk Formasyonu ........................................................................................... 17
4.7 Çobanağacı Formasyonu ........................................................................................ 19
4.8 Kuvaterner Birimleri .............................................................................................. 19
5. HİDROLOJİ ÇALIŞMALARI ................................................................................ 22
5.1 Yağış ve Sıcaklık...................................................................................................... 22
5.2 Tez Sahasının Su Noktaları .................................................................................... 26
5.2.1 Kaynaklar ............................................................................................................. 27
5.2.2 Tınaztepe Mağara Sistemi ................................................................................... 29
5.2.3 Susuz Yayla Düdenleri......................................................................................... 30
5.2.4 Suğla Gölü kıyı düdenleri .................................................................................... 32
5.2.5 Susuz Güvercinlik Mağarası ve Karstik Vadisi ................................................ 33
5.3 Pınarbaşı Kaynak Boşalımının Değerlendirilmesi ............................................... 35
5.3.1 Anahtar eğri oluşturulması ................................................................................. 35
5.3.2 Kaynak boşalım analizi........................................................................................ 37
6. HİDROJEOLOJİ ÇALIŞMALARI ........................................................................ 44
6.1 Geçirimli Birimler ................................................................................................... 45
6.2 Yarı Geçirimli Birimler .......................................................................................... 47
6.3 Geçirimsiz Birimler................................................................................................. 48
7. HİDROKİMYASAL ÇALIŞMALAR ..................................................................... 49
7.1 Grafiksel Değerlendirmeler.................................................................................... 51
v
7.1.1 Schoeller Diyagramı ............................................................................................. 51
7.1.2 Piper Diyagramı ................................................................................................... 52
7.1.3 Günlük yerinde ölçümlerin değerlendirilmesi................................................... 54
8. İZOTOP ÇALIŞMALARI ....................................................................................... 58
9. KİRLİLİK ÇALIŞMALARI .................................................................................... 61
10. SONUÇLAR ve ÖNERİLER ................................................................................. 63
KAYNAKLAR .............................................................................................................. 65
EKLER ........................................................................................................................... 69
EK 1 Tez sahası jeoloji haritası (MTA, 1993’ten değiştirilerek alınmıştır) ........... 70
EK 2 Anlık su seviye ölçer cihaza ait zaman (1 yıl) – su seviyesi (m) grafiği ......... 71
EK 3 3.12.2014 – 3.12.2015 tarihleri arasında ölçülen günlük su seviyesi (m), yağış
miktarı (mm) ve EC (S/cm) tablosu .......................................................................... 72
ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................... 76
vi
SİMGELER DİZİNİ
δ 2H Döteryum
3
H Trityum
δ13C Karbon 13 çevresel izotopu
δ 18O Oksijen 18 çevresel izotopu
 Boşalım Katsayısı
Kısaltmalar
UNDP Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

MTA Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
GIS Coğrafi Bilgi Sistemleri
ACDP Akustik Dopler Profil Oluşturucusu
SK Su Kaynağı
Tnz Tınaztepe
KS Kuyu Suyu
ÖEİ Özgül Elektriksel İletkenlik
pH Hidrojen iyonu potensiyeli
EC Özgül Elektriksel İletkenlik
mek miliekivalen
TS 266 Türk Standartları
vii
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1.1 Tez sahası yer bulduru haritaları ........................................................................ 2

Şekil 3.1 Anlık su seviyesi ölçüm cihazı .......................................................................... 9
Şekil 3.2 Fizikokimyasal parametrelerin ölçümünde kullanılan ekipmanlar .................. 10
Şekil 3.3 Yağini (SK2a) kaynağına ait örnek alanı ......................................................... 11
Şekil 4.1 Tez sahasına ait genelleştirilmiş stratigrafik dikme kesit (Özgül 1997 ve Çallı
2017'den değiştirilerek alınmıştır) .................................................................................. 13
Şekil 4.2 Seydişehir Formasyonu (kiltaşı, kireçtaşı, şeyl oluşumları, Gölyüzü güneyi) 14
Şekil 4.3 Polat kireçtaşlarında farklı kalınlıkta tabakalar ve karstlaşma oluşumu (Susuz
köyü güneybatısı) ............................................................................................................ 15
Şekil 4.4 Susuz köyü güneyi tabakalı kireçtaşları ........................................................... 16
Şekil 4.5 Çataloluk Formasyonu Geç Kretase kireçtaşlarında karstik oluşumlar (Madenli
yolu yakını) ..................................................................................................................... 18
Şekil 4.6 Çataloluk Formasyonu Paleosen kireçtaşları (Susuz Yayla kuzeyi)................ 18
Şekil 4.7 Çataloluk Formasyonu kireçtaşları (Susuz Yayla yolu kenarı) ....................... 18
Şekil 4.8 Çobanağacı Formasyonunu oluşturan kumtaşı, çakıltaşı, kiltaşı ardalanması
(Susuz Yayla mevkii) ...................................................................................................... 19
Şekil 4.9 Susuz köyü güneybatısından Suğla Gölü’ne bakış .......................................... 20
Şekil 4.10 Gidengelmez Dağları ile Suğla Gölü arasında çizilen jeolojik enine kesit .... 20
Şekil 4.11 Gidengelmez Dağları ile Susuz Kaynakları arasında çizilen jeolojik enine kesit
......................................................................................................................................... 21
Şekil 5.1 Pınarbaşı kaynağı yağış – boşalım yüksekliği ilişkisi ..................................... 25
Şekil 5.2 Pınarbaşı kaynağı seviye – yağış – sıcaklık ilişkisi ......................................... 26
Şekil 5.3 Susuz kaynaklarının konumları........................................................................ 27
Şekil 5.4 Pınarbaşı kaynağı (SK1) boşalım noktası ........................................................ 28
Şekil 5.5 Yağini (a) ve Böğet (b) kaynak noktaları ........................................................ 28
Şekil 5.6 Tınaztepe Mağara Sistemi’nin uzaktan görüntüsü (MTA 1981) ..................... 30
Şekil 5.7 Tınaztepe Dolini (solda) ve Büyük Tınaztepe Mağarası girişi (sağda) ........... 31
Şekil 5.8 Susuz Yayla göletleri (resimdeki sarı renkli her iki gölet de suludur) ............ 31
Şekil 5.9 Susuz Yayla göletinin yakından görünüşü ....................................................... 31
Şekil 5.10 Susuz Yayla batısındaki düden (kuru) ........................................................... 32
viii
Şekil 5.11 Suğla Gölü kıyı düdenleri çizilen hatlar üzerinde yer almaktadırlar ............. 33
Şekil 5.12 Susuz Güvercinlik Mağarası’nın girişlerini gösterir çizim (MTA 1981) ...... 34
Şekil 5.13 Susuz Güvercinlik karst vadisi ve üzerinde oluşan düdenler (Susuz Güvercinlik
Mağarası’nın üst girişinden kuzeye, Suğla Gölü tarafına bakılmaktadır)....................... 35
Şekil 5.14 Anlık seviye ölçüm cihazı kurulum yerinde debi ölçümü (Çelik 2017) ........ 36
Şekil 5.15 Pınarbaşı kaynağı ölçüm noktası anahtar eğrisi ............................................. 37
Şekil 5.16 3 – 8 Aralık 2014 boşalım grafiği .................................................................. 39
Şekil 5.17 12 – 26 Aralık 2014 boşalım grafiği .............................................................. 40
Şekil 5.18 1 – 12 Ocak 2015 boşalım grafiği .................................................................. 40
Şekil 5.19 14 – 24 Ocak 2015 boşalım grafiği ................................................................ 41
Şekil 5.20 26 – 30 Ocak 2015 boşalım grafiği ................................................................ 41
Şekil 5.21 1 – 6 Mart 2015 boşalım grafiği .................................................................... 42
Şekil 5.22 12 – 22 Mart 2015 boşalım grafiği ................................................................ 42
Şekil 5.23 1 Nisan – 26 Mayıs 2015 boşalım grafiği ...................................................... 43
Şekil 5.24 6 Haziran – 23 Temmuz 2015 boşalım grafiği .............................................. 43
Şekil 6.1 Karst topografyasında su akımları; (a) blok diyagram ve (b) plan görünümü
(Goldscheider ve Drew 2007) ......................................................................................... 44
Şekil 6.2 Seydişehir güneyi jeoloji ve jeomorfoloji haritasından alıntı (MTA 1982) .... 45
Şekil 6.3 Polat Formasyonu kireçtaşlarına ait gül diyagramları ..................................... 46
Şekil 6.4 Çataloluk Formasyonu kireçtaşlarına ait gül diyagramları .............................. 47
Şekil 7.1 Tez sahasındaki suların Schoeller diyagramı ................................................... 51
Şekil 7.2 SK1 kaynağının farklı zamanlarda yapılan analiz sonuçlarının Schoeller
diyagramı......................................................................................................................... 52
Şekil 7.3 Tez sahası sularının Piper diyagramı ............................................................... 53
Şekil 7.4 Pınarbaşı kaynağına ait Piper diyagramı ......................................................... 53
Şekil 7.5 10 Şubat 2015 – 6 Mart 2015 tarihleri arası su seviyesi, yağış ve elektriksel
iletkenlik (EC) grafiği ..................................................................................................... 55
Şekil 7.6 16 Mart 2015 – 24 Mart 2015 tarihleri arası su seviye, yağış ve elektriksel
iletkenlik grafiği .............................................................................................................. 56
Şekil 7.7 31 Mart 2015 – 14 Nisan 2015 tarihleri arası su seviyesi, yağış ve elektriksel
iletkenlik grafiği .............................................................................................................. 57
Şekil 8.1 Doğu Akdeniz Meteorik Su Doğrusu ve Konya Meteorik Su Doğrusu .......... 59
Şekil 8.2 Oksijen – 18 ve kot ilişkisi .............................................................................. 59
ix
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge 5.1 Aralık 2014 – Ocak 2015 aylarının yağış ve sıcaklık verisi ........................ 22
Çizelge 5.2 Şubat – Mart 2015 aylarının yağış ve sıcaklık verisi ................................... 23
Çizelge 5.3 Nisan 2015 ayının yağış ve sıcaklık verisi ................................................... 24
Çizelge 5.4 Kaynağın boşalım katsayısı özellikleri ........................................................ 38
Çizelge 7.1, su kaynaklarına ait hidrokimyasal analiz sonuçları (SK2, SK2a, SK3:
kaynak/kaynak boşalım noktası, SK1 (ÖN): kaynak ölçüm noktası - kaynak boşalım
noktasının 200 m mansabında, Tnz: Tınaztepe düdenine boşalan yüzey suyu, KS1: kuyu
suyu (40 m derinlikte ve alüvyonda), EC: Özgül elektriksel iletkenlik)......................... 49
Çizelge 7.2 İnceleme sahasındaki suların majör iyon dizilimleri ve hidrokimyasal
fasiyesleri ........................................................................................................................ 50
Çizelge 7.3 SK1 kaynağının hidrokimyasal fasiyesleri (su tipleri) ................................ 50
Çizelge 7.4 12 Şubat 2015 – 6 Mart 2015 dönemi günlük özgül elektriksel iletkenlik EC
verileri ............................................................................................................................. 54
Çizelge 7.5 16 Mart 2015 – 24 Mart 2015 dönemi günlük EC verileri .......................... 56
Çizelge 7.6 31 Mart 2015 – 14 Nisan 2015 dönemi günlük EC verileri......................... 57
Çizelge 8.1 Tez sahası sularının izotop verisi ................................................................. 58
Çizelge 8.2 Çalışma alanındaki iki örneğe ait trityum analiz değerleri .......................... 60
Çizelge 9.1 Tez sahasındaki suların kirlilik ve iz element analiz sonuçları (n: ölçüm
yapılmadı) ....................................................................................................................... 61
Çizelge 9.2 Madenli (Mortaş) boksit yatağından alınan numunelerin ana oksit (%) ve iz
element (ppm) içerikleri (MT 1 - 5 numune numaraları) (Erkan 1995) ......................... 62
x
1. GİRİŞ
1.1 Amaç ve Kapsam
Kısa süre içerisinde yoğun yağış, sellenme, yüksek kotlarda biriken karların erimesi gibi
durumlarda yeraltı suyu yükselerek kuru kaynakları aktif hale getirebilir veya su çıkış
noktasının debisini arttırabilir. Susuz kaynaklarından Pınarbaşı Kaynağı Susuz fayından
boşalan kaynaklar içinde en uzun süre boşalım yapan kaynaktır. Tezin amacı bu kaynağın
anlık debi ölçümlerini yaparak, depolama gücü, zamana bağlı boşalımı, yağışla ve
kayaçlarla ilişkisi, havzanın üst kotlarında yer alan maden sahası ve Konya-Manavgat
Yolu’ndan olası kirliliğinin belirlenmesidir.
Pınarbaşı kaynağı, Konya ili, Seydişehir ilçesi Susuz köyü güneyinde Suğla Gölü
düzlüğünün bittiği noktada yer almaktadır (Şekil 1.1). Susuz kaynaklarının doğusunda
düdenler bölgesi yer almaktadır. Bu bölgedeki yüzey sularının düdenlerden battığı
gözlenmiştir. Susuz kaynaklarının bu bahsi geçen sistemin bir parçası olduğu tahmin
edilmektedir. Tez sahasının kuzeybatı, batı ve güneydoğusundaki yükseltilerde temelde
yer alan yaşlı birimler ile genç örtü çökelleri yaygın olmakla beraber kaynağın
kuzeydoğusunda Suğla Gölü tabanı da güncel çökellerle örtülüdür. Susuz köyünde,
Pınarbaşı kaynağı ile beraber iki adet farklı su çıkış noktası da bulunmaktadır. Bölgenin
yapısal ve tektonik durumu ve konumu sebebi ile genel jeoloji kapsamında çok sayıda
araştırma yapılmıştır. Ancak, hidrojeoloji ile alakalı çalışmalar ise sınırlıdır.
1
Seydişehir
N
Susuz
Şekil 1.1 Tez sahası yer bulduru haritaları
2
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
Tez sahası ve civarında yapılan çalışmalar ağırlıklı olarak genel jeoloji ve ekonomik
jeoloji üzerinedir. Yeraltı suları konusunda tez sahasını da kapsayacak şekilde Birleşmiş
Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 1983 yılında proje yapılmıştır.
Seydişehir’e yakın Kaşaklı sıcak su kaynağında Bayram (1992) tarafından Yüksek Lisans
tez çalışması yapılmıştır. Pınarbaşı kaynağının membasında yer alan Tınaztepe
Mağaraları ile alakalı MTA ve yabancı speleologlara ait yayınlanmamış notların da
varlığı bilinmektedir.
Tezin hazırlanması esnasında faydalanılan, tez sahası ve civarındaki çalışmalarla birlikte

çalışma konusuna katkı koyan benzer çalışmalar kronolojik olarak aşağıda özetlenmiştir.
Blumenthal (1944), Orta Torosların güney kesiminde "Hadim Napı" olarak adlandırdığı
büyük bir şariyajın varlığını ve bu şariyaj cephesinin güneybatıya doğru 20 km
ilerlediğini öne sürmüştür. Aynı araştırmacı 1947 yılında yaptığı çalışmada Seydişehir
civarındaki şistlere Seydişehir şistleri adını vermiştir. Bu şistlerin karstik kaynakların
lokasyonuna yakın konumda oldukları bilinmektedir.
Karanjac ve Günay (1980), Dumanlı kaynağında (Manavgat, Antalya) yaptıkları

çalışmada, kaynağın boya-seyrelme tekniği kullanılarak debisi yaklaşık 50 m³/s olarak
ölçülmüştür. Dünyanın tek noktadan boşalan en büyük karstik kaynağı olarak tahmin
edilen Dumanlı Kaynağı’nda, kurak periyodun sonuna doğru yaklaşık 35.6 m³/s debi
ölçülmüştür.
MTA (1981 ve 1982), Seydişehir güneyinin jeolojisi ve jeomorfolojisi çalışılmış olup;

Güvercinlik I, Güvercinlik II, Susuz Güvercinlik Mağarası, Tınaztepe Mağaraları,
Arpalık I ve Arpalık II mağaralarının haritaları çizilmiştir.
UNDP (1983), Bu raporda Mersin-Antalya arasında bulunan kıyı ve denizaltı kaynakları,

kıyı karst akiferlerinin proje deneyimlerini ve yapılan çalışmaları gözden geçirmek ve
güney Türkiye'nin büyük karst akiferleriyle ilişkili üç büyük karst kaynağı ile ilişkili
3
problemleri tartışarak raporlamak amaçlanmıştır. Çalışmanın ana amacının bundan sonra
yapılacak bilimsel çalışmalara altyapı oluşturması beklendiği belirtilmiştir.
Bayram (1992), Seydişehir ve Kaşaklı sıcak su kaynaklarının hidrojeoloji incelemesi

başlıklı çalışmasında, amaç bölgenin jeoloji haritasını yaparak stratigrafisini ortaya
koymak ve Seydişehir sıcak su kaynağının hidrojeoloji özelliklerini belirlemektir. Sonuç
olarak bölgede yer alan kırıntılı kayaçların genellikle geçirimsiz olduğu, yeraltı sularının
kireçtaşlarında oluşan karstik boşluklarda hareket ettiğini ifade etmiştir. Sıcak su
kaynağının, hidrokimyasal analiz sonuçları ve jeoloji haritasından yararlanarak karstik
kireçtaşlarından oluşan Çaltepe formasyonundan beslendiğini ve bir fayla yüzeye
çıktığını ifade etmiştir. Sıcak su debisi 1.42 l/s, sıcaklığı 31°C olan "Az Mineralli sıcak
su - Akroterm" olarak tanımlanmıştır.
Hir ve Özbek (1994), Türkiye’deki Batı Toros kuşağında genel bir karst çalışması
gerçekleştirmişlerdir. Bölgede yer alan belli başlı göller, kaynaklar ve mağaralar
hakkında hidrojeolojik bir derleme ortaya koymuşlardır. Beyşehir ve Suğla gölleri
arasındaki hidrojeolojik ilişkiye değinmişlerdir.
Erkan (1995), Seydişehir - Akseki yöresi boksitlerinin mineralojik - kimyasal

özelliklerinin incelemesi başlıklı çalışmasında, projeye konu olan Susuz Kaynaklarının
membasında olduğu tahmin edilen (o tarihte henüz Susuz kaynağının beslenme-boşalım
ilişkisini ortaya koyan bir çalışma yer almamaktadır) boksit yatakları üzerinde çalışma
yapılmıştır. Çalışma kapsamında 93 adet örneğin (kayaç – toprak - maden) mineralojik
ve kimyasal bileşimleri belirlenmiştir. Boksitlerin oluşumunun Seydişehir formasyonu ve
diğer yaşlı kayaçlardan taşınan malzemenin karstik boşluklarda zenginleşmesiyle
oluşabileceği sonucuna varılmıştır. Analizi yapılan Cr, V, Zr ve Mn değerlerine göre
boksit oluşumunda ofiyolitlerin ana beslenme kaynağı olmadığı anlaşılmıştır.
Özgül (1997), Orta Torosların kuzey kesiminde yaptığı stratigrafik çalışmada Seydişehir
dolayındaki tektono-stratigrafik birliği Geyikdağı Birliği adı altında açıklamıştır. Birlik,
diğer bütün birliklerin altında ve onlara göre "göreli yerli" (relative autochtonous)
4
konumdadır. Birlik karbonatlı ve kırıntılı kayaçlarla bunları uyumsuzlukla örten fliş ve
karbonat istifini kapsamaktadır.
Bonacci (2001), yazar Dinaric karstta aylık ve yıllık süzülme katsayısı etkisini Gradole
karst kaynağı havzası üzerinde çalışmıştır. Yağış dağılımları, yıllık efektif sızma
katsayısının önemli bir şekilde etkilenmesi ile bulunmuştur. Gradole beslenmesi için bu
oran 0.356 – 0.763 arasında değişmekte olup, ana değeri 0.57’dir.
Desmarais ve Rojstaczer (2002), Tennesse, Bear Creek Vadi’sinde, Oak Sırtı’nın

civarında bulunan Oak Sırtı muhafazasında kaynakların ani boşalımlarının fiziksel ve
kimyasal tepkisinden karst akiferi içindeki yeraltı su akışının doğası hakkında bilgi
çıkarılmıştır. Bu çalışmada ölçülen parametreler; debi, iletkenlik, majör iyon kimyası ve
δ13C izotop çalışmasıdır. Bu çalışma gösteriyor ki akış ölçümlerinin basit
detaylandırılması ve kimyasal bağlantılar kurulması ile yağışı uyaran kaynak akışı, karst
hidrolojisinin doğası hakkında kullanışlı bilgi kazandırabilmektedir.
Massei vd. (2002), karstik akiferden alüvyon akifere asılı katıların taşınımını
incelemişlerdir. Çalışmanın sonuçlarından biri, kalker akiferinin içindeki çözünme ve
mekanik erozyondan kaynaklanan malzeme taşınımı kaynağa doğrudur. Araştırmacılar,
bu tipte sunulan ilgi çekici alternatif saf karst kaynak lokasyonlarının ki buralar, daha
fazla mikrobik kirlilikten dolayı sağlık riskleri içerdiklerini açıklamışlardır.
Salvati ve Sasowsky (2002), güncel çalışma obruk oluşum olayına odaklanmıştır. Obruk
oluşumu sırasına göre, yeraltındaki kütle öncelikle yerinden kalkmalıdır. Yükselen
hidrolik gradyan ve zararlı yeraltı suyu tipik olarak kalsiyum karbonat içinde boşalım
zonlarında çöküşün ortak olmadığı yere doğru olmaktadır. Araştırmacılara göre, su
seviyesi vadi dolgusu içerisinde basınçlı akiferde yükselmekte ve çözünmüş karbonat
çöken yüzeye doğru hareket etmektedir.
MTA (2009), Orta Toroslarda sürdürdükleri mağara araştırma çalışmaları kapsamında;

Seydişehir Boynuzcu ve Kovanlık, Bozkır Sultanpınarı, Hadim Suçıktı ve Ermenek
5
Kayaönü mağaraları araştırma raporunda, bölgedeki karstlaşmanın özelliklerinden
bahsedilmiştir.
Reed vd. (2010), ABD - Merkez Kentucky’de kentsel ve kırsal alanlara yakın karst
kaynaklarında ani boşalımlar esnasındaki sediment tahliyeleri hakkında çalışılmıştır.
Çalışma kapsamında arazideki ölçümler (debi, su yüksekliği), sediment örnekleme ve
analizleri (tane boyu, mineraloji, petroloji, toplam organik karbon ve toplam inorganik
karbon) yapılmıştır. Sediment niteliği, boyları ve havzalarda ani boşalımlara tepkisinin
saha kullanımına değişimi, havza boyutu, kondüit yapısında göründüğü açıklanmıştır.
Fiorillo vd. (2012), Regresyon süreci esnasında regresyon katsayılarının değerleri,

akiferin hidrolik davranışı, özel bir yolla kurak dönem ve kuraklık çerçevesi
oluşturulabilmekle kaynak hidrografının şekli ile açıklanmıştır. Sonuçlar, karst
kaynaklarının daha iyi yönetimi için yok olan ve sağlanan bilgiler esnasında, karst
akiferlerinin hidrolik davranışları sırasında izâh edilmiştir.
Çelik vd. (2015), Pınarbaşı kaynağının boşalım analizlerini gerçekleştirerek kaynakta üç

farklı boşalım katsayısı elde etmişlerdir. Fırtına dönemlerinde türbülanslı boşalım yapan
kaynak kurak dönemde laminar boşalım yapmaktadır. Pınarbaşı kaynağının bir estavelle
olduğu fikrini ortaya koymuşlardır.
Çelik vd. (2016), Pınarbaşı karst kaynağı, beslenme ve boşalım ilişkileri

hidrojeokimyasal ve mineralojik olarak Bilimsel Araştırma Projesi kapsamında
çalışılmıştır.
Çallı (2017), Pınarbaşı karst kaynağının beslenme ve boşalım ilişkisinin kurulabilmesi

için kaynak hidrografları ve kemografları incelenmiştir. Hidrograflar yağış-kaynak
boşalımı ilişkisi ve çekilme eğrisi analizleri olarak detaylandırılmıştır. Kaynak
boşalımının yağışlara verdiği tepkinin akiferdeki doluluk oranı ile ilişkili olduğu, çekilme
eğrisi analizleri ile kaynağın laminar ve türbülanslı boşalım yaptığı belirlenmiştir.
Kemograf analizleri yağış-kaynak boşalımı özgül elektriksel iletkenlik analizleri, su
kimyası analizleri, izleme deneyi ile detaylandırılmıştır.
6
Çallı vd. (2017), Karst akifer sistemlerinde yeraltı suyunun hızı kaynağa etki eden ani
yağışlarla değişmektedir. Bu özelliği ile allokton sedimentler karstik akiferlerde
taşınırlar.
Çelik (2017), Seydişehir Susuz kaynaklarından Pınarbaşı Kaynağı’nın anlık boşalım

analizlerini incelemiştir. Duraylı izotoplardan oksijen-18 ve döteryum analizleri ile
Pınarbaşı Kaynağı’nın beslenme yüksekliği (1490 m) belirlenmiş, kaynak sularında farklı
dönemlerde gerçekleştirilen su kimyası analizleri ile kimyasal olarak mevsimsel
değişimler ortaya konulmuştur. Kaynak suları ve kar örneklemeleri ile yerel meteorik su
doğrusu oluşturulan, ancak kapsamlı bir çalışma ile bölgeye ait doğrunun yeniden
oluşturulması önerilmiştir.
Karakaş vd. (2017), Karstik kaynak boşalım noktasında görülen sedimentlerin

mineralojik araştırmaları debi hakkında bilgi vermektedir. Elde edilebilecek en önemli
bilgilerden biri akifer tabanına ait litolojiyi saptayabilmektir.
Doğan ve Koçyiğit (2018), Bu çalışmada, Suğla polyesinin yapısal sınırının

jeomorfolojik evrimsel tarihine odaklanılmıştır. Sahada fayların, kayaçların,
jeomorfolojik unsurların detaylı haritalaması yapılmıştır. Bölge üç erozyon aşaması
geçirmiştir; özellikle Oligosen - Erken Miyosen, Orta Miyosen ve Geç Miyosen -
Pliyosen. Suğla - Seydişehir grabeni aktif olup, Suğla polyesi graben sınırında gelişmiştir.
Toplam görünen tektonik sübsidans 134 metredir. Suğla polyesinin suları Konya
Havzası’ndan Akdeniz Havzası’na düdenler vasıtası ile iletilmektedir.
7
3. METODOLOJİ
Hazırlanan tez kapsamında kullanılan çalışma yöntemleri ofis çalışmaları, arazi

çalışmaları ve laboratuvar çalışmaları olarak üç ana başlık altında toplanabilir.
3.1 Ofis Çalışmaları
Saha ve tez çalışmalarına yardımcı olması amacı ile MTA Genel Müdürlüğü’nden temin
edilen 1/25.000 ölçekli jeoloji haritaları kullanılmıştır. Öncelikle taranmak sureti ile
bilgisayar ortamına aktarılmıştır, ardından AutoCAD 2010 çizim programı vasıtası ile
sayısallaştırılmış ve çalışma sahasını içerecek şekilde yine bu programın yardımı ile
MTA’nın 1993 yılında tamamlamış olduğu haritalardan değiştirilerek yeniden çizilmiştir.
Topoğrafik ve jeoloji haritaları kullanılarak jeolojik birimlerin ilişkisini ve dağılımını

görebilmek için A - A’ ve B - B’ jeolojik kesitleri (Şekil 4.10, Şekil 4.11) yine AutoCAD
ile çizilmiştir.
Bu kesitlerden A – A’, Süleymaniye köyünün 3 km kuzeydoğusundaki Çatmagediği

Tepe’den başlayıp, Değirmenlik Yaylası üzerinden Gidengelmez Dağları - Suğla Gölü’ne
kadar alınmıştır (Şekil 4.10). B – B’ kesiti; Gidengelmez Dağları – Ağaç Tepe – Susuz
Köyü – Suğla Gölü hattı üzerinde alınmıştır (Şekil 4.11).
3.2 Arazi Çalışmaları
3.2.1 Jeoloji çalışmaları
Bu kapsamda MTA Genel Müdürlüğü’nden; N27 – b1, N27 - b2, N27 – b3, N27 – b4,
N27 – c1, N27 – c2, N28 – a1, N28 – a4 ve N28 – d1 pafta no.lu, 1/25.000 ölçekli jeoloji
haritaları temin edilmiştir. Sahada yüzeylenen jeolojik birimlerin ön incelemesi ve temel
bilgilerin literatür ile elde edilmesinin ardından sahaya gidilmiştir. Tez sahasındaki
8
kayaçların kendi aralarındaki dokanak ilişkileri, karstik akifer niteliği, jeolojik özellikleri
aynı zamanda hidrojeolojik bakış açısından da değerlendirmeye alınmışlardır.
3.2.2 Anlık ölçümler
Susuz kaynaklarından olan ve Susuz Fayı’ndan boşalan Pınarbaşı kaynağı, en önemli

kaynak noktasıdır. Kaynağın 200 m mansabındaki beton köprüye monte edilen ölçüm
cihazı (Şekil 3.1) su seviyesini anlık olarak kaydetmektedir.
Şekil 3.1 Anlık su seviyesi ölçüm cihazı
3.2.3 Yerinde ölçümler
Cihazın anlık su seviye ölçümlerinin başladığı andan (3 Aralık 2014) itibaren 5 farklı
zamanda araziye gidilerek, farklı su seviyelerinin olduğu zamanda yerinde Akustik
Dopler Profil Oluşturucusu (ACDP) Yöntemi ile debi ölçümü yapılmıştır.
Bununla beraber, Susuz kaynaklarının çıkış noktalarında farklı zamanlardan

fizikokimyasal özelliklerin (pH, Özgül Elektriksel İletkenlik, Sıcaklık) ölçümleri
9
yapılmıştır. Bu ölçümler Hach H40D marka ve modele sahip cihaz yardımı ile alınmıştır
(Şekil 3.2).
Şekil 3.2 Fizikokimyasal parametrelerin ölçümünde kullanılan ekipmanlar
Polat Formasyonu ve Çataloluk Formasyonu’na ait kırık - çatlak sistemlerini

belirleyebilmek için bu birimlerdeki süreksizliklerin Brunton pusulası ile doğrultu ve
eğimleri ölçülmüştür.
10
3.3 Laboratuvar Çalışmaları
Tez sahasından alınan su örnekleri (Şekil 3.3) temiz polietilen kaplara şırınga vasıtası ile
0,45 m’lik filtrelerden geçirilmek sureti ile konulmuşlar ve laboratuvar prosedürü gereği
ağzına kadar doldurulup hava almayacak şekilde muhafaza edilmişlerdir.
Örneklerden 3H ve majör iyonlar Hacettepe Üniversitesi Su Kimyası Laboratuvarı’nda,

2H ve 18O ölçümleri ise Hacettepe Üniversitesi Uluslararası Karst Araştırma Merkezi
Laboratuvarı’nda yapılmıştır. Laboratuvar sonuçlarından yola çıkarak, AquaChem 4.0
kullanılarak, örneklerin su tipi ve kimyasal özellikleri incelenmiştir.
Şekil 3.3 Yağini (SK2a) kaynağına ait örnek alanı
11
4. JEOLOJİ ÇALIŞMALARI
Tez sahasının kuzeydoğusu Suğla Gölü ve çevresinde yer alan güncel sedimanlardan
oluşmaktadır. Susuz köyü referans alınarak güney ve güneybatı yönlerinde Orta Toroslara
ait jeolojik birimler yer almaktadır. Tez sahasına ait jeoloji haritası Metodoloji başlığı
altında pafta numaraları verilen 1/25.000 ölçekli 9 adet jeolojik harita referans alınarak
AutoCAD kullanılarak çizilmiştir. Jeoloji haritasında bulunan litolojik birimler yaşlıdan
gence doğru verilmiştir (EK 1). Ayrıca, tez sahasındaki jeolojik birimler, Şekil 4.1’de
Genelleştirilmiş Stratigrafik Dikme Kesitte de gösterilmişlerdir.
4.1 Hamzalar Formasyonu
Hamzalar Formasyonu proje sahasının güneyinde yüzlek vermekte olup, bölgenin en

yaşlı birimini oluşturmaktadır. Formasyon ismini proje sahası dışında olan Hamzalar
köyünden almıştır. Formasyon siyah - koyu kül rengi şeyl ve silttaşı kayaçlarından
oluşmaktadır, yaşının ise Alt Kambriyen olduğu belirlenmiştir (Özgül 1997) ve Çaltepe
Formasyonu tarafından uyumlu olarak örtülmektedir (Şekil 4.1, EK 1).
4.2 Çaltepe Formasyonu
Çaltepe Formasyonu Seydişehir ilçesinin batısında ve Suğla Gölü kuzeybatısında yüzlek

vermektedir (Şekil 4.1, EK 1). Formasyon dolomit, dolomitik kireçtaşı, kireçtaşı ve ince
şeyl ara katkılıdır (Dean ve Monod 1970). Formasyon Hadim Birliği içinde
tanımlanmıştır (Özgül 1976). Seydişehir yöresinde Dolomitli kireçtaşı üyesinin üst
yarısının altındaki bölümü Alt Kambriyen, üst bölümü ise Orta Kambriyeni gösteren
Trilobit fosillerini içermektedir (Dean ve Monod, 1970).
12
Şekil 4.1 Tez sahasına ait genelleştirilmiş stratigrafik dikme kesit (Özgül 1997 ve Çallı
2017'den değiştirilerek alınmıştır)
13
4.3 Seydişehir Formasyonu
Seydişehir Formasyonu Suğla Gölü güneybatısında, karbonatlı kayaçların tabanında ince

bir şerit şeklinde Seydişehir boyunca KB-GD doğrultusunda uzanmaktadır (EK 1).
Formasyon şeyl, silttaşı, kuvarsit, kumtaşı ve yumrulu kireçtaşlarından oluşmaktadır

(Şekil 4.2). Formasyon 1947 yılında Blumenthal tarafından Seydişehir şistleri olarak
tanımlanmıştır. Genellikle boz, gri, açık pembe ve yeşilimsi renklerdedir. Formasyonun
yaşı Orta Triyas olarak bilinmektedir (Alan vd. 2012).
Seydişehir şistlerinden herhangi bir su boşalımı, çekim yapılan bir kuyu ve herhangi bir
su noktası bulunmamaktadır. Bu nedenle karbonatlı kayaçların geçirimsiz tabanı
konumundadır (Şekil 4.10, Şekil 4.11).
Alttan Orta-Geç Kambriyen yaşlı Çaltepe Formasyonu ile geçişli olan formasyonun
üzerinde Jura-Kretase yaşlı Polat Formasyonu uyumsuz olarak, tektonik dokanakla yer
almaktadır (Şekil 4.1).
Şekil 4.2 Seydişehir Formasyonu (kiltaşı, kireçtaşı, şeyl oluşumları, Gölyüzü güneyi)
14
4.4 Polat Formasyonu
Polat Formasyonu Suğla Gölü güneyi ve batısında KB-GD doğrultusunda uzanmaktadır

(Şekil 4.1, EK 1). Formasyon Susuz köyü dolayında, Gölyüzü güneybatısında yüzlek
vermektedir. Formasyon Özgül (1997) tarafından Kaplanlı grubu adı altında Polat
kireçtaşı adıyla tanımlanmıştır (Alan vd. 2012). Polat Formasyonu, Karadağ (1987)
tarafından İçerikışla Formasyonu olarak adlandırılmıştır. Formasyon dolomitik kireçtaşı
ve kireçtaşlarından oluşmaktadır. Dolomitik kireçtaşları Polat Formasyonunun tabanında,
Gölyüzü güneyinden itibaren başlayarak Seydişehir dolayına doğru yine aynı doğrultuda
(KB-GD) uzanmaktadır. Dolomitik kireçtaşları ve üzerine gelen kireçtaşları uyumludur.
Polat Formasyonu karstik bir morfoloji sunmaktadır (Şekil 4.3). Formasyonda düdenler,
uvalalar, mağaralar, düzensiz karst şekilleri, karren yapıları ve lapyalar gözlenmiştir.
Formasyon birimleri tabanda koyu gri renkte, üzerinde gri, bej ve beyazımsı renklerde
gözlenmiştir. Birimler tabakalı olup, orta-kalın tabakalıdır. Birimde karstlaşma nedeniyle
alüminyumlu kırmızı toprak oluşumu çok yaygındır. Tabakalar yataya yakın konumlu, az
eğimli, faylı ve çatlaklıdır (Şekil 4.4). Çatlaklarda kalın kalsit dolguları, özellikle su
çıkışları olan kaynak bölgelerinde belirlenmiştir. Formasyon bindirme ile Seydişehir
Formasyonu üzerinde yer almaktadır. Bu nedenle bindirmenin uç bölgesini oluşturan
Susuz ve dolayında diğer yüzeylendiği yerlere göre çatlakların açıklığının daha fazla
olduğu dikkat çekmektedir.
Şekil 4.3 Polat kireçtaşlarında farklı kalınlıkta tabakalar ve karstlaşma oluşumu (Susuz
köyü güneybatısı)
15
Polat Formasyonu Jura yaşlı olup, üzerine uyumsuzlukla Çataloluk Formasyonu
gelmektedir. Polat Formasyonunun sığ şelf ortamında çökeldiği ifade edilmektedir
(Özgül 1997).
Susuz Fay zonunun daha çok karstlaşmış olması ve önünde yer alan alüvyonun bariyer
şeklinde durması Susuz kaynaklarının boşalmasını kolaylaştırmıştır (Şekil 4.11).
Susuz köyü civarında yer alan karstik kaynaklar nedeniyle, çalışma sahasında Polat
Formasyonu’nun karstlaşabildiği en alt noktalardan biri olduğu tahmin edilmektedir. Bu
hipotezi destekleyen, Susuz karstik kaynaklarının boşalım alanından alınan numunelerde,
Polat Formasyonu’nun geçirimsiz tabanını oluşturan Seydişehir Formasyonu’na ait
kırıntılı malzemelerin (çakıl ve kum boyutu) bulunmasıdır. Sedimanlarda ve beslenme
bölgesinde yer alan jeolojik birimlerde petrografik kesitler yapılarak karşılaştırılmalı
olarak değerlendirilmiştir (Çallı 2017, Çelik vd, 2018).
Şekil 4.4 Susuz köyü güneyi tabakalı kireçtaşları
16
4.5 Dipsiz Göl Ofiyoliti Birimleri
Tez sahasında Susuz Yayla ve Ağaçlı Tepe civarında gözlenen ofiyolitli birimler yaygın
olarak, tez sahası dışında ve güneydoğusunda yer alan Dipsiz Göl civarında yaygın olup,
ismini Dipsiz Gölden almaktadır (Özgül 1997). Ofiyolitli birimler; serpantinit, peridotit,
bazik volkanit, az oranda karbonat kaya blokları ve kırıntılıları kapsamaktadır (Özgül
1997). Birim Maastrihtiyen yaşlı olup, yayılımı az olmasına rağmen bölgenin tektonik
gelişiminde önemli bir role sahiptir. Dipsiz Göl ofiyolit melanjı bindirme yaptığı süre
boyunca sığ denizel bir ortamda, üzerine Kampaniyen-Maastrihtyen yaşlı Çataloluk
kireçtaşları (Gürer ve Aldanmaz 2002) çökelmeye devam etmiştir (Şekil 4.1, Şekil 4.11,
EK 1).
4.6 Çataloluk Formasyonu
Çataloluk Formasyonu genellikle Susuz köyünün batısında, Susuz köyünün Susuz Yayla
dolayında yer almaktadır (EK 1). Formasyonun yayılımı Polat Formasyonuna paralel,
Madenli bölgesine doğru uzanmaktadır. Kireçtaşlarından oluşan formasyon ilk kez Özgül
(1997) tarafından Çataloluk kireçtaşı olarak tanımlanmıştır. Kireçtaşları Alan vd. (2012)
tarafından Çataloluk Formasyonu olarak tanımlanmıştır. Başlıca kireçtaşlarından oluşan
birimin tabanında çakıltaşlarının olduğu ifade edilmektedir (Alan vd. 2012). Tez
sahasında çakıltaşlarına rastlanmamıştır. Oldukça karstik olan bu birimler Geç Kretase
yaşlı olanları grimsi renklerdedir. Birim üzerinde Susuz düdenleri çok yaygındır (Şekil
4.5). Ayrıca, lapya türü karstik oluşumlar kayaçların üzerinde oluklar şeklinde sıklıkla
görülmektedir. Susuz Yayla civarında Paleosen yaşlı, formasyonun üst katmanlarında
pembemsi renkte, sert, ince tabakalı ve karstik kireçtaşları yaygındır (EK 1, Şekil 4.6,
Şekil 4.7).
Çataloluk Formasyonu Polat Formasyonu’nu uyumsuz olarak üzerlemektedir. Ayrıca,

Orta Eosen yaşlı Çobanağacı Formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülmektedir
(Şekil 4.10, Şekil 4.11). Formasyonun giderek derinleşen şelf ortamında çökeldiği
belirtilmektedir (Özgül 1997).
17
Şekil 4.5 Çataloluk Formasyonu Geç Kretase kireçtaşlarında karstik oluşumlar (Madenli
yolu yakını)
Şekil 4.6 Çataloluk Formasyonu Paleosen kireçtaşları (Susuz Yayla kuzeyi)
Şekil 4.7 Çataloluk Formasyonu kireçtaşları (Susuz Yayla yolu kenarı)
18
4.7 Çobanağacı Formasyonu
Formasyon, Susuz Yayla civarında sınırlı bir alanda yüzlek vermektedir (Şekil 4.1, Şekil
4.10, EK 1). Formasyon kireçtaşı ve kırıntılılardan oluşmaktadır (Şekil 4.8). Kırıntılı
birimleri kumtaşı, ince çakıltaşı seviyeleri ve şeyler oluşturmaktadır. Birimler
kahverengi, sarı ve boz renklerde, ince-orta tabakalıdır. Kırıntılı birimlerle kireçtaşlarının
geçişli olduğu belirtilmektedir (Özgül 1997).
Şekil 4.8 Çobanağacı Formasyonunu oluşturan kumtaşı, çakıltaşı, kiltaşı ardalanması

(Susuz Yayla mevkii)
4.8 Kuvaterner Birimleri
Susuz köyü doğusu ve Seydişehir güneyi Suğla Gölü genç sedimanları ile kaplıdır (Şekil
4.9). Çakıl, kum ve kilden oluşan sedimanlar incelemeye konu olan Susuz kaynaklarının
doğu sınırını oluşturmaktadır (EK 1, Şekil 4.10, Şekil 4.11).
19
Polat Formasyonu Polat Formasyonu
Kuvaterner Birimleri
Şekil 4.9 Susuz köyü güneybatısından Suğla Gölü’ne bakış
Şekil 4.10 Gidengelmez Dağları ile Suğla Gölü arasında çizilen jeolojik enine kesit
20
Şekil 4.11 Gidengelmez Dağları ile Susuz Kaynakları arasında çizilen jeolojik enine
kesit
21
5. HİDROLOJİ ÇALIŞMALARI
5.1 Yağış ve Sıcaklık
Tez sahası dolayında, çalışma alanına en yakın ve kot olarak da en yakın olan istasyon
Seydişehir Meteoroloji İstasyonudur. Seydişehir Meteoroloji İstasyonu verilerine göre
inceleme döneminde aylık toplam yağış ve ortalama sıcaklık verileri; Aralık 2014’te 160
mm ve 5°C, Ocak 2015’te 158 mm ve 1.1°C, Şubat 2015’te 145 mm ve 2.2°C, Mart
2015’te 126 mm ve 6.5°C, Nisan 2015’te ise 32.2 mm ve 8.9°C’dir. Yağışların aylara
göre dağılımı farklılık göstermekle birlikte en fazla yağış 160 mm ile Aralık 2015’te
düşmüştür (Çizelge 5.1 – Çizelge 5.3).
Çizelge 5.1 Aralık 2014 – Ocak 2015 aylarının yağış ve sıcaklık verisi
Tarih Yağış (mm) Sıcaklık°C Tarih Yağış (mm) Sıcaklık°C

3.12.2014 0 7.7 1.1.2015 68.2 3.9
4.12.2014 0 8.7 2.1.2015 2.8 2.5
5.12.2014 0 7.9 3.1.2015 0.2 2.3
6.12.2014 0 7.2 4.1.2015 0 0.3
7.12.2014 0 8.5 5.1.2015 13.2 3.8
8.12.2014 0 9.2 6.1.2015 34.4 -2.4
9.12.2014 0 7 7.1.2015 13.6 -5.7
10.12.2014 18.8 7 8.1.2015 0.4 -11
11.12.2014 0 7.2 9.1.2015 0 -15.5
12.12.2014 0.4 6 10.1.2015 0 -13.6
13.12.2014 45.4 4.8 11.1.2015 0 -6.4
14.12.2014 0.6 5.9 12.1.2015 0 0
15.12.2014 0 3.6 13.1.2015 2.4 4.3
16.12.2014 0 0.2 14.1.2015 0.4 2.7
17.12.2014 0 0.7 15.1.2015 0 2.5
18.12.2014 0 6.8 16.1.2015 0.6 3.1
19.12.2014 2.8 5.4 17.1.2015 0 2.6
20.12.2014 0 5.2 18.1.2015 0 0.6
21.12.2014 0 0.5 19.1.2015 0 1.6
22.12.2014 3.8 0.4 20.1.2015 0 3
23.12.2014 0 -0.8 21.1.2015 0 4.4
22
Çizelge 5.1 Aralık 2014 – Ocak 2015 aylarının yağış ve sıcaklık verisi (devam)

24.12.2014 0 1.1 22.1.2015 0 4.4
25.12.2014 0 1.4 23.1.2015 0 4.9
26.12.2014 0 1.7 24.1.2015 0 6.5
27.12.2014 13.8 5.3 25.1.2015 9.8 6.6
28.12.2014 29.8 5.7 26.1.2015 0.2 6.7
29.12.2014 5.4 7.7 27.1.2015 0 3.8
30.12.2014 9.8 7.4 28.1.2015 10 3.7
31.12.2014 29.4 6.3 29.1.2015 0 3.5
ARALIK 2014 30.1.2015 0 4.5
Toplam yağış (mm) 160 31.1.2015 1.6 6.6
Ortalama sıcaklık °C 5 OCAK 2015
Toplam yağış (mm) 158
Ortalama sıcaklık °C 1.1
Çizelge 5.2 Şubat – Mart 2015 aylarının yağış ve sıcaklık verisi

1.2.2015 5 8.1 1.3.2015 0.4 7
2.2.2015 0 8.2 2.3.2015 0.2 5.5
3.2.2015 11.6 6.5 3.3.2015 1.2 3.5
4.2.2015 10 3 4.3.2015 0.2 5.6
5.2.2015 0 5.6 5.3.2015 0 3.6
6.2.2015 0 6 6.3.2015 0 6.9
7.2.2015 0 9.1 7.3.2015 0 10
8.2.2015 0 4.9 8.3.2015 0 10.5
9.2.2015 6 4.4 9.3.2015 0 10.6
10.2.2015 20.6 0.4 10.3.2015 0 11.4
11.2.2015 41.4 -1.6 11.3.2015 0 11
12.2.2015 9.4 -1.2 12.3.2015 2 5.8
13.2.2015 0.2 0 13.3.2015 21.8 5.5
14.2.2015 0 1 14.3.2015 0 4.6
15.2.2015 1.4 1.8 15.3.2015 15.6 5.7
16.2.2015 1.2 2.1 16.3.2015 0 5.3
17.2.2015 0 -0.4 17.3.2015 0 3.3
18.2.2015 15.8 -7 18.3.2015 0 4.2
19.2.2015 3 -6.7 19.3.2015 3 3.4
20.2.2015 3 -3.5 20.3.2015 1.6 3.9
21.2.2015 0 -3 21.3.2015 6.2 -0.2
23
Çizelge 5.2 Şubat – Mart 2015 aylarının yağış ve sıcaklık verisi (devam)

22.2.2015 0 -5.7 22.3.2015 0.6 2.9
23.2.2015 0 0.5 23.3.2015 0 4.2
24.2.2015 1.8 2.9 24.3.2015 1 6.7
25.2.2015 9.8 4.7 25.3.2015 0.2 6.6
26.2.2015 1.4 7.4 26.3.2015 0 10.4
27.2.2015 0 7.6 27.3.2015 0 12.6
28.2.2015 3.4 7.8 28.3.2015 48.6 9.4
ŞUBAT 2015 29.3.2015 13.2 8.6
Toplam yağış (mm) 145 30.3.2015 10 7.6
Ortalama sıcaklık °C 2.2 31.3.2015 0.4 7.6
MART 2015
Toplam yağış (mm) 126
Çizelge 5.3 Nisan 2015 ayının yağış ve sıcaklık verisi

1.4.2015 0 8 16.4.2015 0 10.3
2.4.2015 0 10.7 17.4.2015 0 12.3
3.4.2015 0 8 18.4.2015 0 13.3
4.4.2015 0 7.5 19.4.2015 0
5.4.2015 0 7.1 20.4.2015 0
6.4.2015 0 9.4 21.4.2015 5.6 10.1
7.4.2015 0 12.3 22.4.2015 1.4 3.8
8.4.2015 0 9.9 23.4.2015 2.4 1.3
9.4.2015 12.4 4.3 24.4.2015 0 5
10.4.2015 8 1.7 25.4.2015 0 8.8
11.4.2015 2.4 1.8 26.4.2015 0 10.9
12.4.2015 0 27.4.2015 0 12.1
13.4.2015 0 28.4.2015 0 15
14.4.2015 0 7.6 29.4.2015 0 18.1
15.4.2015 0 9.1 30.4.2015 0 15.1
Toplam yağış (mm) 32.2
Tez sahasında, Pınarbaşı Kaynağı’nın 3 Aralık 2014 - 27 Nisan 2015 arasında, anlık su
seviye verileri yağışla karşılaştırıldığında, yağış pikleri ile seviye piklerinin aynı anda
oluştuğu ve bire bir çakıştığı görülmekle birlikte yağış verilerinin kümülatif etkisinin
24
zamanla görüldüğü durumlar da olmaktadır. Grafikte; 28 Aralık 2014, 30 Aralık 2014, 6
Ocak 2015, 1 Şubat 2015 ve 10 Şubat 2015 yağışlarından hemen sonra-aynı gün içinde
boşalım yüksekliği de artmıştır (Şekil 5.1). Ancak, 11 - 21 Şubat 2015 tarihlerinde yağan
75.4 mm'lik yağışın etkisi 25 Şubat 2015'te görülmeye başlamış ve 28 Şubat’ta
maksimum pik elde edilmiştir. Görüldüğü gibi iki farklı durumla karşılaşılmıştır.
Yağışlarla birlikte boşalım yüksekliği/debinin artış göstermesi, kaynağın beslenme
bölgesinde yer alan akifer rezervinin dolu olması ve yağış miktarının fazlalığı ile
açıklanabilmektedir. Yağışlardan sonra 4 - 5 günlük su seviyesi değişimlerindeki gecikme
ise yağış miktarının azlığı ve kaynak rezervinin boşalım kotunda olmaması ile
açıklanmaktadır. 28 Mart 2015'te yağan yoğun yağışın olduğu ay içinde ölçüm cihazında
meydana gelen kısa süreli ölçüm eksikliği nedeniyle olması gereken pik elde
edilememiştir. Şekil 5.1’de görülen kırmızı eğrideki kopukluk bu nedenledir.
Şekil 5.1 Pınarbaşı kaynağı yağış – boşalım yüksekliği ilişkisi
Pınarbaşı Kaynağı boşalım yüksekliğine yağışla birlikte sıcaklık verilerinin eklenmesi,

kaynak boşalımı üzerinde bölgeye düşen ve ölçülmeyen kar yağışlarının da etkili
olduğunu ve ilave değerlendirmelerin yapılabileceğini göstermektedir (Şekil 5.2).
25
Şekil 5.2 Pınarbaşı kaynağı seviye – yağış – sıcaklık ilişkisi
Grafiğe (Şekil 5.2) göre; a) 2-12 Ocak 2015 tarihlerinde hava sıcaklığının sıfırın altında
olması nedeniyle kaynağın çekilme eğrisi üzerinde kar erimesinden ziyade yağışın etkili
olduğu ve 13 Ocak'ta çekilme eğrisi üzerinde yükselti oluşturduğu, b) 12 Ocak - 1 Şubat
tarihleri arasında kayda değer yağış verisi olmamasına rağmen su seviyesinin 26 Ocak ve
2 Şubat'ta pikler oluşturması kar erimesiyle (hava sıcaklığı yaklaşık +5°C dolayındadır)
ilişkilendirilebilecektir. c) 22 Şubat - 1 Mart 2015 tarihleri arasında sıcaklık artışı ile su
seviyesi yükselmesi paralellik göstermekte olup, yağış + kar erimesi etkisi olabilecektir.
d) 13 Mart 2015 tarihinde meydana gelen su seviyesi artışının 5 - 6 gün önce hava
sıcaklığının 5 - 12 derecelere (pozitif) yükselmesi ile kar erimesi sonucunda oluşabileceği
anlaşılmaktadır (Şekil 5.2).
5.2 Tez Sahasının Su Noktaları
Tez sahasındaki su noktaları; kaynaklar, mağaralar ve düdenlerdir. Teze konu olan saha
içerisinde yer alan Tınaztepe Mağara Sistemi ve Güvencin İni Mağarası (Susuz
Güvercinlik Mağarası) 1981 yılında MTA Genel Müdürlüğü Karst ve Mağara
Araştırmaları Birimi çalışanları tarafından incelenmiştir.
26
5.2.1 Kaynaklar
Susuz köyü civarındaki kaynaklar Pınarbaşı Kaynağı (SK1), Yağini Kaynağı (SK2a) ve
Böğet Kaynağı (SK2b) olarak belirlenmiş olup, Susuz köyü ve kaynakların ilişkisi
aşağıda sunulmuştur (Şekil 5.3).
Şekil 5.3 Susuz kaynaklarının konumları
Pınarbaşı Kaynağı (SK1):
Tez sahasında Susuz kaynaklarından Pınarbaşı kaynağı (SK1) boşalım noktalarından en

fazla boşalım yapan ve en uzun süre boşalan kaynak olarak bilinmektedir (Şekil 5.4).
Dağın eteğinden, 1100 m kotundan, K45B doğrultulu normal fay kuşağından
boşalmaktadır. Fay kuşağında kalın (yaklaşık 30 cm) kalsit dolguları ve fay breşleri tespit
edilmiştir. Susuz köyünün hemen güneyinde yer alan kaynağın boşalım noktası ile Suğla
Gölü arasında bir dere mevcuttur. Dere yatağının taşla örülmesi ve bakımının yapılmış
olması, derede su akışının gerçekleştiğini göstermektedir. SK1 kaynak noktasında
yaklaşık 4 m derinlikte, 4 m² ağız çapı olan kare kesitli, taş örme su alma yapısını
oluşturan, kuyu - kaptaj yer almaktadır. Kaynak boşalımı bu kaptajdan ve çevresindeki
fay kuşağından olmaktadır (Şekil 5.4).
27
Şekil 5.4 Pınarbaşı kaynağı (SK1) boşalım noktası
Şekil 5.5 Yağini (a) ve Böğet (b) kaynak noktaları
SK2 Kaynakları: SK1 kaynağı ile aynı hat üzerinde iki adet boşalım noktası daha
bulunmaktadır. Bunlar Yağini Kaynağı (SK2a) ve Böğet Kaynağı (SK2b) olarak
isimlendirilmiştir (Şekil 5.5) ve sırası ile 1109 m ve 1107 m kotlarından boşalmaktadırlar.
Aralarında yaklaşık 30 m mesafe olan bu kaynakların boşalım alanlarında da kum
sedimanların çökeldiği belirlenmiştir. Yağini ve Böğet kaynakları Pınarbaşı
Kaynağı’ndan farkı olarak, aynı dereye boşalım yapmaktadırlar.
SK2 kaynak noktası düşey şaft şeklinde karstik bir düden ağzıdır. Düdenin genişliği 1
m²’lik dairesel bir boşalım alanına sahiptir. Düdenin derinliği ile ilgili bir bilgi
28
bulunmamakla birlikte, beslenme bölgesindeki bir mağara sistemine bağlandığı tahmin
edilmektedir.
Ancak, SK2 kaynaklarının dere yatağı düzensiz olup, SK1 kaynağının boşaldığı dereden
farklı bir güzergahta yer almaktadır. Susuz köylülerinin ifadesine göre bu kaynaklar
nadiren boşalım yapmakta ve boşalım miktarlarının dikkate değer olmadığı belirtilmiştir.
Bu gözlemler ve ipuçları değerlendirilerek, SK1 kaynağına yoğunlaşılmış ve ölçü noktası
da bu doğrultuda yerleştirilmiştir. Tez dönemi içinde SK2 kaynaklarında boşalım tespit
edilmemiştir. Ancak, bu kaynaklarda fırtına dönemlerinde kısmen, günlük de olsa
boşalım olabileceği tahmin edilmektedir.
SK3 Kaynağı: Bu kaynak Susuz köyünden Seydişehir’e giden kara yolu üzerindedir.
SK3 kaynağından yalnızca su kimyası ve izotop amaçlı örnekleme yapılmıştır. Kaynakta
debi ölçümü bulunmamaktadır.
KS1: Susuz köyü önündeki alüvyon içinde açılan bir kuyu noktasıdır. Kuyudan yalnızca
su kimyası ve izotop amaçlı örnekleme yapılmıştır.
Tnz: Tınaztepe Mağara Sistemi’nin parçalarından biri olan Tınaztepe Dolini’ne akan dere
üzerinden yalnızca su kimyası ve izotop amaçlı örnekleme yapılmıştır.
5.2.2 Tınaztepe Mağara Sistemi
Tınaztepe Mağara Sistemi, Orta Toroslar’da, Giden Gelmez Dağları’nda karstlaşmanın

son derece yoğun olduğu bölgenin kenarında yer almaktadır. MTA tarafından Üst Seviye
(1533 m), Orta Seviye (1500 m) ve Alt Seviye (?) olarak üç bölümde tanımlanmıştır.
Mağara sisteminin en alt katından akan suların Suğla Polyesi’nin kenarından karstik
kaynaklar vasıtasıyla boşalım yaptığı tahmin edilmektedir.
Mağara sisteminin batısındaki fliş fasiyesi ile Suğla Polyesi arasındaki yeraltısuyu
bağlantısının daha önce de var olduğu bilinmektedir. Bu bölgede bir zamanlar düzenli
29
vadi oluşumlarını gösteren çok sayıda karst vadisi bulunmaktadır (Güldalı ve Nazik
1984). Bunlar, Konya - Manavgat Yolu (D695) üzerinden ulaşılabilen Polat
Formasyonu’na ait kireçtaşlarında oluşan karstik sistemlerdir (Şekil 5.6).
Kotu 1533 m olan Küçük Tınaztepe Mağarası iki ana koldan oluşmaktadır. Orta
Seviye’de yatay uzunluğu 1015 m olarak ölçülen Büyük Tınaztepe Mağarası, 100
metreden daha kısa şekilde haritalanmış Çoban Yatağı Mağarası ve Koyun Yatağı
Mağarası bulunmaktadır. Yüzey sularının toplanıp yutulduğu, kot olarak net bir şekilde
belirlenemeyen seviyede ise Tınaztepe Dolini bulunmaktadır (Şekil 5.7).
Şekil 5.6 Tınaztepe Mağara Sistemi’nin uzaktan görüntüsü (MTA 1981)
5.2.3 Susuz Yayla Düdenleri
Susuz Yaylası, Pınarbaşı Kaynağı’nın 7 km güneyinde ve Konya - Manavgat Yolu’na çok

yakın (200 m) bir lokasyonda yer almaktadır (Şekil 5.8). Düdenlerin kireçtaşlarının çatlak
sistemleri içinde, formasyon dokanaklarındaki süreksizlik düzlemlerinde oluştuğu
gözlenmiştir (Şekil 5.9 ve Şekil 5.10).
30
Şekil 5.7 Tınaztepe Dolini (solda) ve Büyük Tınaztepe Mağarası girişi (sağda)
Şekil 5.8 Susuz Yayla göletleri (resimdeki sarı renkli her iki gölet de suludur)
Şekil 5.9 Susuz Yayla göletinin yakından görünüşü
31
Şekil 5.10 Susuz Yayla batısındaki düden (kuru)
Susuz Yayla düdenlerinin olduğu bölge yaklaşık 1450 m kotundadır. Susuz Yayla’nın
hemen güneyinden geçen Konya - Manavgat Yolu (D695) kotu ise 1495 metredir. İzotop
verileriyle elde edilen, Pınarbaşı Kaynağı’nın beslenme yüksekliği yaklaşık 1490 m
kotundadır.
Susuz Yayla’daki düdenlerden, karların erimesi ile suların kaybolduğu Muharrem

Düdeni’nde ani enjeksiyon metodu ile yapılan izleme testinin ardından düdenin; Pınarbaşı
kaynağı, Fası Boğazı ve Konya - Manavgat Yolu üzerinde bulunan ve ters faydan boşalan
kaynakların İçerikışla ile ilişkili oldukları belirlenmiştir. Düden ile Pınarbaşı Kaynağı
arasında hesaplanan yeraltısuyu akım hızı 1820 m/gün olarak bulunmuştur. Test
esnasında Pınarbaşı Kaynağı, Fası Boğazı ve İçerikışla kaynağındaki en yüksek izleyici
derişimi sırası ile; 0.231 ppb, 0.191 ppb ve 0.097 ppb’dir (Çelik vd, 2018).
5.2.4 Suğla Gölü kıyı düdenleri
Suğla Gölü’nün eski taşkın alanı sınırlarında, alüvyon ile kireçtaşları arasında muhtelif
düdenler yer almaktadır. Bu düdenler Susuz köyü doğusunda, Çatmakaya'nın hemen
kuzeyinde yer almaktadır (Şekil 5.11). Vadi ve kanal morfolojisinin graben ile kesiştiği
32
noktalar düden oluşumu için elverişli yerlerdir. Alüvyon dokanağında yer alan düdenlerin
inceleme dönemi içinde kuru ve aktif olanların bulunduğu görülmüştür.
Düden
Şekil 5.11 Suğla Gölü kıyı düdenleri çizilen hatlar üzerinde yer almaktadırlar
5.2.5 Susuz Güvercinlik Mağarası ve Karstik Vadisi
Susuz Güvercinlik Mağarası, Susuz Köyü’nün güneybatısındadır. Susuz Yayla’ya giden

dağ yolu ile ulaşım sağlanan karstik vadidedir. Mağaranın iki girişi bulunmaktadır (Şekil
5.12). Ana girişi karstik vadi tabanında yer almaktadır. İkinci giriş ise yine aynı vadide
tabandan 37 m yukarıda; yamaçta gelişmiş derin ve genişçe açılmış bir dolin şeklindedir.
Bu giriş, kısmen erimelerle kısmen de çökme ile ana galeriye açılmış baca şeklindedir.
Girişinden sonuna kadar kondüit (mağara içerisinde kanallar boyu su akımını yönlendiren
oluşum) morfolojisi sergilemektedir.
33
Speleologie Dergisi’nin 64. Sayısında bu mağaranın araştırma raporu yer almaktadır
(Bakalowicz 1970). 1972 yılında M. Clarke ve M. Raimond tarafından haritası
yapılmıştır. Susuz Mağarası, adının tersine oldukça sulu bir mağaradır. Yapılan boya testi
ile Tınaztepe Dolini ile birleştiği tespit edilmiştir. Tınaztepe Dolini’nden giren sular
mağaraya ulaşmakta ve mağara içinde akışına devam ederek mağaranın bugünkü giriş
ağzından yaklaşık 70 - 80 m aşağısında bir çağlayan yapmakta ve 40 - 50 m sonra bir
sifonla son bulmaktadır (https://magara.org/ 2018).
Şekil 5.12 Susuz Güvercinlik Mağarası’nın girişlerini gösterir çizim (MTA 1981)
Susuz Güvercinlik karst vadisi üzerinde 2-3 adet düden tespit edilmiştir (Şekil 5.13).
Susuz köyü sakinleri, yağışların fazla olduğu dönemlerde karst vadisinin taştığını ve
Susuz köyü tarafına doğru boşalım yaptığını ifade etmişlerdir. Tez döneminde herhangi
bir taşkın gözlenmemiştir.
34
Düden
Düden
Şekil 5.13 Susuz Güvercinlik karst vadisi ve üzerinde oluşan düdenler (Susuz Güvercinlik
Mağarası’nın üst girişinden kuzeye, Suğla Gölü tarafına bakılmaktadır)
5.3 Pınarbaşı Kaynak Boşalımının Değerlendirilmesi
5.3.1 Anahtar eğri oluşturulması
Pınarbaşı Kaynağı Orta Toroslar’ın kuzey eteğinde yer almakta olup, derenin başlangıç
noktasını oluşturmaktadır. Kaynağın boşalım miktarının ölçülebilmesi için, akış
aşağısında, yaklaşık 200 m mansabında dere yatağı üzerinde yapılmış olan beton köprü
noktası kaynağın debi ölçüm noktası olarak belirlenmiştir. Bu beton köprü üzerinde
kulübe (depo olarak kullanılan) şeklinde bir yapı yer aldığından, üzerinden geçilen-araç
ve/veya yaya tarafından kullanılan bir köprü değildir. Bu nedenle güvenli ve ideal ölçüm
noktası olarak görülmektedir (Şekil 5.14, Şekil 5.15).
35
Şekil 5.14 Anlık seviye ölçüm cihazı kurulum yerinde debi ölçümü (Çelik 2017)
Cihazın anlık su seviye ölçümlerinin başladığı zamandan itibaren 5 farklı zamanda

arazide, farklı su seviyelerinin olduğu zamanda yerinde ACDP (Acustic Dopler Profiler)
Yöntemi ile debi ölçümü yapılmıştır. Elde edilen debi değerleri ile su seviyesi eş zamanlı
olacak şekilde milimetrik kağıt üzerine işlenmiş ve yüksek korelasyonda (R²=0.9991)
aşağıdaki denklem elde edilmiştir.
Y = -2 × 10-6 X² + 0.024 X + 26.553 (1)
Su seviyesinin 30 cm’den fazla olması halinde doğrudan debi hesabı yapılabilmektedir.

Su seviyesi yüksekliğinin 30 cm’den az olması durumunda ise grafikteki 30 cm noktası
ile grafiğin orijininin düz bir doğru ile birleştirilmesiyle, 0 - 30 cm arasındaki su seviyesi
ölçümleri için debi verileri elde edilmiştir (Şekil 5.15).
36
Şekil 5.15 Pınarbaşı kaynağı ölçüm noktası anahtar eğrisi
5.3.2 Kaynak boşalım analizi
Pınarbaşı Kaynağı boşalımı için 3 Aralık 2014 tarihinde, tez çalışmasının başlaması ile
kurulan cihaz ölçümlerine yıl boyu aralıksız devam edilmiş, çok kısa bir süre pil problemi
yaşandığından sadece o dönemde veri alınamamıştır (EK 2, EK 3).
Tez sahasında yapılan debi ölçümleriyle elde edilen verilerin boşalım analizleri
yapıldığında, farklı zaman dilimleri için alfa boşalım katsayısı hesaplanabilmiştir. Elde
edilen boşalım katsayıları, zaman dilimleri ve bunlara karşılık gelen debiler ele
alındığında kaynağın boşalım özelliklerinin ve akifer kayaçların geçirimlilik
özelliklerinin daha iyi anlaşılması sağlanacaktır. Kaynak, ölçümü yapılan süre içinde,
yaklaşık olarak yılın yaklaşık 7 ayı aktif, 5 ayı ise kurudur (EK 2). Boşalım katsayıları
1,039 ile 0,0319 gün-1 arasında değişmektedir (Çizelge 5.4). Kaynakta debinin yüksek
37
olduğu dönemlerde kanal akımı baskın akımları oluştururken, alfa katsayısı küçüldükçe
karışık akım ve difüzyon akımı baskın hale gelmektedir (Şekil 5.16 - Şekil 5.24).
Boşalım grafikleri ele alındığında çarpıcı sonuçlar elde edilebilmektedir. Bunlardan, 12

Aralık 2014’de başlayan boşalım eğrisinden; 2 farklı boşalım doğrusu ele alındığında
3610 litrelik pikten itibaren gerçek rejimde boşalım miktarı, kaynak kotu üzerinde
1.16×106 m³’tür. Ocak ayının ilk gününden itibaren başlayan pikten itibaren 3 farklı
boşalım doğrusu elde edilmiş olup, kaynağın boşalım kotu üzerindeki depolama gücü
2.63×106 m³ bulunmuştur. Ocak ayındaki bu boşalım kaynağın en fazla depolama gücüne
ulaştığı zaman olmuştur. Yağışa bağlı olarak daha fazla su depolaması mümkün
olabilecektir. Ancak 2015 yılı için elde edilen bu rakam geçerlidir. Hesaplamalarda
kaynağın sifon prensibiyle çalışmadığı varsayılmıştır. Karstik arazilerde, sifon
prensibiyle çalışan kaynaklarla kaynak kotu altındaki rezervden de boşalım olması söz
konusudur. Haziran 2015 tarihinde kaynak boşalımı yine pik yapmış olup, bir günde
kaynaktan boşalan su miktarı, gerçek rejimde 31.180 m³’tür.
Çizelge 5.4 Kaynağın boşalım katsayısı özellikleri
Boşalım
Zaman Aralığı Debi Aralığı
Katsayısı Akım Rejimi
(Gün) (litre/saniye)
(gün-1)
3 Aralık 2014 - 8 Aralık 2014 Kanal - karışık
1110 - 205 a = 0.56
(6 gün) akım
Karışık akım
12 Aralık 2014 - 26 Aralık 2014 3610 - 205 a1 = 0.29 (kanal ve
(13 gün) difüzyon)
205 - 122 a2 = 0.12 Difüzyon akım
Kanal baskın
6920 - 3120 a1 = 0.79
akım
Karışık akım
1 Ocak 2015 - 12 Ocak 2015
3120 - 1770 a2 = 0.283 (kanal ve
(13 gün)
difüzyon)
1700 - 900 a3 = 0.0847 Difüzyon akım
14 Ocak 2015 - 24 Ocak 2015

1080 - 510 a = 0.089 Difüzyon akım
(11 gün)
38
Çizelge 5.4 Kaynağın boşalım katsayısı özellikleri (devam)
Boşalım
Zaman Aralığı Debi Aralığı
Katsayısı Akım Rejimi
(Gün) (litre/saniye)
(gün-1)
26 Ocak 2015 - 30 Ocak 2015
1440 - 1110 a = 0.065 Difüzyon akım
(5 gün)
Karışık akım
2330 - 1440 a1 = 0.28 (kanal ve
04 Şubat 2015 - 23 Şubat 2015 difüzyon)
(20 gün)
Kanal baskın
1310 - 410 a2 = 0.998
akım
1 Mart 2015 - 6 Mart 2015
2600 - 1495 a = 0.124 Difüzyon akım
(6 gün)
12 Mart 2015 - 22 Mart 2015
1645 - 980 a = 0.067 Difüzyon akım
(11 gün)
1 Nisan 2015 - 26 Mayıs 2015 2055 - 200 a1 = 0.088 Difüzyon akım
(56 gün) 200 - 64 a2 = 0.0358 Difüzyon akım
l/s
gün
Şekil 5.16 3 – 8 Aralık 2014 boşalım grafiği
39
l/s
gün
Şekil 5.17 12 – 26 Aralık 2014 boşalım grafiği
l/s
gün
Şekil 5.18 1 – 12 Ocak 2015 boşalım grafiği
40
l/s
gün
l/s
gün
41
l/s
gün
Şekil 5.21 1 – 6 Mart 2015 boşalım grafiği
l/s
gün
Şekil 5.22 12 – 22 Mart 2015 boşalım grafiği
42
l/s
gün
Şekil 5.23 1 Nisan – 26 Mayıs 2015 boşalım grafiği
l/s
gün
Şekil 5.24 6 Haziran – 23 Temmuz 2015 boşalım grafiği
43
6. HİDROJEOLOJİ ÇALIŞMALARI
Tez sahasının geçirimlilik derecelerini belirleyebilmek için çatlak ölçümleri, alandaki

faylar, su noktaları, kaynaklar, karstlaşma durumları ve jeomorfolojisinden
yararlanılmıştır (Şekil 6.1 ve Şekil 6.2). Tez sahasındaki birimler geçirimli (akifer), yarı
geçirimli (sınırlı akifer) ve geçirimsiz (geçirimsiz taban veya tavan) olarak üç başlık
altında açıklanmışlardır.
Şekil 6.1’de sırası ile blok ve plan görüntüleri sunulan çizimler, karst topografyasında
yüzey ve yeraltı suyunun hareketlerini anlatmak için oluşturulmuşlardır. (1) numaralı
çizim ana yüzey çatlağı, vadi, fay kuşağı, karst kondüit ya da karst kanal yapısı ile
öncelikli akım yollarını göstermektedir. (2) numara ile ifade edilen yapılar, (1) numaraya
bağlı ve (1) nolu çatlak etrafında oluşan tali çatlak ve/veya fayları temsil etmektedir. (3)
numara ile gösterilen küçük oklar, tali çatlak ve/veya faylar üzerindeki yerel akımları
gösterirken, (4) numaralı oklar ise topografya üzerindeki genel akım yönünü tarif
etmektedir. Tüm bu koşulların ardından yeraltı su tablasının gösterimi ise (5) numara ile
sembolize edilmiştir.
a (3) b
(1)
(4)
(1) (5) (1)
(2)
(5)
(1) (2) (3)
(4)
Şekil 6.1 Karst topografyasında su akımları; (a) blok diyagram ve (b) plan görünümü
(Goldscheider ve Drew 2007)
44
Açıklamalar
(1)
ᴒ Mağara
(1) (1)
(0) Polye
(1) (1) (1) Karstlaşmış vadi, ana faylar ve
(0) (2) düdenler

(2) Lapya ve dolin alanları
(1) Polat Formasyonu
(1)
Şekil 6.2 Seydişehir güneyi jeoloji ve jeomorfoloji haritasından alıntı (MTA 1982)
1982 yılında MTA tarafından çizilen Seydişehir güneyinin jeolojisi ve jeomorfoloji

haritasındaki alıntı, Şekil 6.2’de sunulmuştur. Burada, (0) numara ile gösterilen yer şekli
polyedir. Suyun ilk toplandığı ve su akışının yerçekimi kuvveti ile dağılmaya başladığı
yerdir. (1) numara ile ifade edilen çizim karstlaşmış vadiler, düdenler, karstik kaynaklar
ve ana faylardan bazılarını göstermektedir. (1) numara için at nalı sembolü ile gösterilmiş
kuzeyden güneye sırasıyla, Susuz Güvercinlik Mağarası, Fasih Mağarası ve Tınaztepe
Mağara Sistemi de eklenebilir. Tez sahasındaki tali akış yolları (2) lapya ve dolinlerin
gösteriminin çentik işaretiyle yapıldığı lokasyonlardır. (2) numaradaki tali çatlaklara ve
eğime bağlı olarak yerel akım yönleri, (1) numaradaki ana çatlak ve/veya fay morfolojisi
ile uyumlu bir şekilde ana akım yönlerini oluşturması beklenmektedir.
6.1 Geçirimli Birimler
Jeomorfoloji haritası üzerinden de görüldüğü (Şekil 6.2) gibi, sadece Seydişehir civarında
değil, Orta Toroslar üzerinde de en önemli mağaralardan olan Tınaztepe Mağara Sistemi
ve Susuz Güvercinlik Mağarası Polat Formasyonu’na ait kireçtaşlarında oluşmuşlardır.
Ayrıca Polat Formasyonu üzerinde karstlaşmış vadiler, polyeler, uvalalar, düdenler ve
45
karstik kaynaklar yer almaktadır. Polat Formasyonu geçirimliliği en yüksek litolojiye
sahiptir.
Formasyonun en az iki çatlak siteminin (K0 – 30B ve K40 – 60D) olduğu ve bununla
beraber tali çatlakları da bulunduğu görülmektedir (Şekil 6.3)
Şekil 6.3 Polat Formasyonu kireçtaşlarına ait gül diyagramları
Susuz köyü batısında, Susuz yaylasına konum olarak yakın, Madenli civarında yüzlek
veren Geç Kretase – Paleosen yaşlı Çataloluk Formasyonu geniş alanlarda lapya ve düden
morfolojisi sergilemektedir. Kırıklı - çatlaklı yapısı nedeniyle yüzeysel sular düdenler ve
litolojiye ait genellikle ikincil gözenekliliği nedeniyle Polat Formasyonu’na
süzülmektedir.
Çataloluk Formasyonu'nun Madenli yolu çevresinde yapılan çatlak ölçümleri sonucunda

bir adet ana çatlak sistemi (K40-50B) tespit edilmiş ve K10-50D doğrultusunda olan
kısmen tali bir çatlağın da bulunduğu görülmüştür (Şekil 6.4).
Çataloluk Formasyonu’nda belirlenen ana çatlak sisteminin doğrultusu, EK 1’de sunulan

jeolojik haritada yüzeylenen Çataloluk Formasyonu’nun yayılımı ile uyumlu olduğu gibi,
formasyon üzerinde ve dokanaklarındaki faylarla da uyumludur. Bu da yeraltısuyunun
akım yönü ve doğrultusu hakkında fikir vermektedir.
46
Şekil 6.4 Çataloluk Formasyonu kireçtaşlarına ait gül diyagramları
Seydişehir batısında yer alan Çaltepe Formasyonu dolomit, dolomitik kireçtaşı, kireçtaşı
ve ince şeyl ara katkılı olarak Hadim Birliği içerisinde tanımlanmıştır (Özgül 1976).
Geçirimlidirler, derin yeraltı rezervuarı oluşturabilirler.
6.2 Yarı Geçirimli Birimler
Tez sahasında Susuz Yayla ve Ağaçlı Tepe civarında gözlenen ofiyolit birimini oluşturan
Dipsiz Göl Ofiyolit karışığı bölgenin tektonik gelişiminin açıklanmasında önemli bir rol
oynamaktadır. Az oranda karbonat kayaçlar ve kırıntılılar kapsayan bu birim ağırlıklı
olarak peridotit, bazik volkanit ve diğer kayaçlara kıyasla yüksek bir oranla, ağırlıkça
%13 oranında su içeren serpantinitten oluşmaktadır (Ulmer ve Trommsdorff 1995). Bu
özellikleri ile akifer olarak nitelendirilemez.
Susuz yayla civarında sınırlı bir alanda yüzlek veren şeyl ile birlikte kumtaşı, ince
çakıltaşı gibi kırıntılı birimlerden oluşan Çobanağacı Formasyonu da yarı geçirimli olarak
tanımlanmıştır.
47
6.3 Geçirimsiz Birimler
Tez sahası içerisinde bulunan ve geçirimsiz olarak tanımlanan birimler Seydişehir

Formasyonu ve Hamzalar Formasyonu’dur.
Seydişehir Formasyonu, Suğla Gölü’nün batısında Gölyüzü köyünde Polat kireçtaşlarına

paralel KB – GD doğrultusunda yüzlek vermiştir, üzerindeki karbonat kayaçlar için
geçirimsiz bir taban oluşturmuşlardır. Polat Formasyonu altında geçirimsiz taban olarak
Pınarbaşı kaynağının oluşmasında önemi yüksektir.
Hamzalar Formasyonu ise tez sahasındaki en yaşlı birimdir. Formasyondaki şeyl ve

silttaşları genellikle geçirimsizdirler. Bölgede Çaltepe Formasyonu’nun geçirimsiz
tabanını oluşturmaktadır.
48
7. HİDROKİMYASAL ÇALIŞMALAR
Tez sahasından alınan su örneklerinin arazide ve laboratuvarda tamamlanan analizlerine

ait değerlendirmeler hidrokimyasal çalışmalar başlığı altında sunulmuştur. Tez alanındaki
kaynak noktalarından; Pınarbaşı Kaynağı (SK1), Yağini Kaynağı (SK2a), SK3, Susuz
köyündeki sondaj kuyusu (KS1) ve Tınaztepe Dolini’nin membaındaki yüzey suyundan
alınan örnekler Aquachem 5.1 programı ile analiz edilmiş ve sonuçları aşağıda verilmiştir
(Çizelge 7.1).
Çizelge 7.1 Su kaynaklarına ait hidrokimyasal analiz sonuçları (SK2, SK2a, SK3:
kaynak/kaynak boşalım noktası, SK1 (ÖN): kaynak ölçüm noktası - kaynak
boşalım noktasının 200 m mansabında, Tnz: Tınaztepe düdenine boşalan yüzey
suyu, KS1: kuyu suyu (40 m derinlikte ve alüvyonda), EC: Özgül elektriksel
iletkenlik)
Numune No ve mek / l EC
pH
Örnekleme Tarihi Ca+2 Mg+2 Na++K+ Cl- -2
SO4 HCO3 - (mS/cm)
SK1 (Ocak 2015) 3.77 0.93 0.15 0.1 0.15 4.4 8.26 399
SK1 (Şubat 2015) 3.07 0.82 0.13 0.11 0.14 3.5 7.92 354
SK1 (Mart 2015) 3.49 0.87 0.16 0.13 0.15 3.9 7.93 386
SK1 (ÖN) (28.05.2015) 3.16 0.97 0.14 0.09 0.14 3.27 7.17 355
SK1 (ÖN) (03.06.2015) 3.12 0.95 0.13 0.09 0.14 3.27 7.05 356
SK1 (ÖN) (13.06.2015) 3.21 0.79 0.22 0.16 0.15 3.18 7.1 350
SK2a (Ocak 2015) 3.52 0.86 0.12 0.09 0.15 4 7.88 379
SK3 (Ocak 2015) 4.74 0.49 0.1 0.09 0.12 4.7 7.44 435
Tnz (Ocak 2015) 3.31 2.02 0.17 0.12 0.22 5 8.4 445
KS1 (Kuyu) (Ocak 2015) 3.79 1.21 0.12 0.09 0.13 4.7 7.76 418
Susuz köyünde bulunan numunelerden KS1 ile Tınaztepe Dolini’ne boşalan yüzey suyu
Ca - Mg - HCO3 tipindeyken, Pınarbaşı Kaynağı (SK1), Yağini Kaynağı (SK2a) ve SK3
kaynakları Ca-HCO3 su tipindedir (Çizelge 7.2).
Pınarbaşı Kaynağı’nda 6 değişik zamanda yapılan analizlerden, üç tanesi Ca-HCO3 su

tipinde iken diğer üçü ise Ca-Mg-HCO3 tipindedir (Çizelge 7.3).
49
Çizelge 7.2 İnceleme sahasındaki suların majör iyon dizilimleri ve hidrokimyasal
fasiyesleri
Örnekleme Tarihi: Ocak 2015

Hidrokimyasal
Örnek Numarası Katyonlar Anyonlar
Fasiyes
KS1 - Tnz Ca+2 > Mg+2 > (Na++K+) HCO3- > SO4-2 > Cl- Ca - Mg - HCO3
SK1, SK2a, SK3 Ca+2 > Mg+2 > (Na++K+) HCO3- > SO4-2 > Cl- Ca - HCO3
Çizelge 7.3 SK1 kaynağının hidrokimyasal fasiyesleri (su tipleri)
Örnek Örnekleme Hidrokimyasal

Katyonlar Anyonlar
Numarası Tarihi Fasiyes
Ocak 2015 Ca - HCO3
Şubat 2015 Ca - Mg - HCO3
Mart 2015 Ca - HCO3
Ca+2 > Mg+2 > HCO3- > SO4-2 >
SK1 Mayıs 2015 Ca - Mg - HCO3
(Na++K+) Cl-
3 Haziran
Ca - Mg - HCO3
2015
13 Haziran
Ca - HCO3
2015
Polat Formasyonu, SK1 kaynağını besleyen alan içerisinde kireçtaşı ve dolomitik

kireçtaşlarından oluşmaktadır. MTA (1993)’e göre, Seydişehir Formasyonu’nun hemen
üzerinde ve Polat Formasyonu’nun tabanında dolomitik kireçtaşları yer almaktadır.
Pınarbaşı Kaynağı’nın boşalım alanı bölgesinde ve kireçtaşlarının tabanında yer alan
dolomitik kireçtaşları, hidrokimyasal fasiyesin kireçtaşı ve dolomitik kireçtaşından
beslendiğini göstermektedir. Sulardaki Mg+2 iyonunun kökeni için bölgedeki
ofiyolitlerden de söz etmek gerekir.
50
7.1 Grafiksel Değerlendirmeler
7.1.1 Schoeller Diyagramı
Schoeller (1977) diyagramına göre, Ocak 2015 tarihindeki analiz sonuçları

değerlendirildiğinde; kaynak, kuyu ve yüzey suyunun aynı tipte ve iyonların birbirine
yakın olduğunu, benzer özellikte oldukları görülmektedir. KS1 kuyu suyu, kaynak suları
ile aynı kayaçtan beslenmesine rağmen, alüvyon içindeki su - kayaç ilişkisi ve yeraltında
daha uzun kalması nedeniyle, diğer sulara göre Ca+2 dışındaki tüm iyonlar bakımından
daha baskın olduğu görülmüştür (Şekil 7.1). Pınarbaşı Kaynağı’nda zamana bağlı yapılan
su kimyası değerlendirilmesinde önemli bir değişiklik göstermediği anlaşılmaktadır
(Şekil 7.2).
Şekil 7.1 Tez sahasındaki suların Schoeller diyagramı
51
Şekil 7.2 SK1 kaynağının farklı zamanlarda yapılan analiz sonuçlarının Schoeller
diyagramı
7.1.2 Piper Diyagramı
Piper (1944) diyagramı, su tiplerinin birbirlerinden ayrılmasını sağlayan önemli bir

yöntemdir. Bu diyagramda da Şekil 7.1 ve Şekil 7.2’deki sular ele alınmıştır. Ocak 2015
tarihindeki su analizlerinin tümü Ca-Mg-HCO3 hidrokimyasal fasiyesinde yer almaktadır
(Şekil 7.3) Pınarbaşı Kaynağı için zamana bağlı yapılan değerlendirmede, yine tüm
örneklerin Ca-Mg-HCO3 su tipinde oldukları ve diyagramda kalsiyum bikarbonatlı sular
bölgesine düştükleri görülmektedir (Şekil 7.4).
52
Şekil 7.3 Tez sahası sularının Piper diyagramı
Şekil 7.4 Pınarbaşı kaynağına ait Piper diyagramı
53
7.1.3 Günlük yerinde ölçümlerin değerlendirilmesi
Kaynak boşalım dönemlerinden, üç farklı dönemde (10 Şubat - 6 Mart; 16 - 24 Mart; 31

Mart - 14 Nisan) günlük olarak su seviyesi anlık ölçüm noktasından (SK1) örnekleme
yapılmış ve bu örneklerin özgül elektriksel iletkenlikleri (EC), örneklerin tamamı
toplandıktan sonra her dönemin sonunda ölçülmüştür (Çizelge 7.4, Şekil 7.5). Bu kısa
dönemlik incelemelerde, yağış ve su seviyesi verilerinin gecikmeli olarak birbirini
etkilediği görülmektedir. Grafiklerden, 10 Şubat - 6 Mart arasındakinde kaynağın çekilme
eğrisi tamamlanmadan yağışlar başlamış, aynı anda seviye artışı olmamıştır. EC
verilerinin yaklaşık 240 - 400 S/cm arasında değiştiği, çekilme eğrisinin sonlarına doğru
EC verilerinin yaklaşık 160 S/cm kadar arttığı görülmektedir (Şekil 7.5). Su seviyesinin
25 Şubat’tan itibaren artması EC verilerinin düşmesine neden olmamıştır. Elektriksel
iletkenliğin düşmesi için biraz daha zamana ihtiyaç bulunmaktadır. Söz konusu zaman
aralığı yağmur suyunun kaynağa ulaşma zamanıdır.
verileri
Örnekleme Tarihi Seviye (m) EC (S/cm) Yağış (mm)

12.2.2015 0.53 0.342 9.4
13.2.2015 0.49 0.265 0.2
14.2.2015 0.47 0.287 0
15.2.2015 0.45 0.238 1.4
16.2.2015 0.44 0.253 1.2
17.2.2015 0.44 0.365 0
18.2.2015 0.43 0.36 15.8
19.2.2015 0.42 0.397 3
20.2.2015 0.41 0.395 3
21.2.2015 0.4 0.397 0
22.2.2015 0.38 0.398 0
23.2.2015 0.37 0.399 0
24.2.2015 0.38 0.394 1.8
25.2.2015 0.42 0.396 9.8
26.2.2015 0.64 0.416 1.4
27.2.2015 0.77 0.417 0
54
verileri (devam)
Örnekleme Tarihi Seviye (m) EC (S/cm) Yağış (mm)

28.2.2015 0.75 0.402 3.4
1.3.2015 0.85 0.4
2.3.2015 0.77 0.4 0.2
3.3.2015 0.72 0.379 1.2
4.3.2015 0.67 0.378 0.2
5.3.2015 0.64 0.392 0
6.3.2015 0.62 0.392 0
Şekil 7.5 10 Şubat 2015 – 6 Mart 2015 tarihleri arası su seviyesi, yağış ve elektriksel
iletkenlik (EC) grafiği
15 - 25 Mart tarihlerinde yapılan EC ölçümlerinin kaynağın çekilme eğrisi ile

etkilenmediği görülmektedir. Aynı şekilde 19 - 20 - 21 Mart günlerinde yağan yağmur da
henüz seviye artışına neden olmamıştır (Çizelge 7.5, Şekil 7.6).
55
Çizelge 7.5 16 Mart 2015 – 24 Mart 2015 dönemi günlük EC verileri
Örnekleme Tarihi Seviye (m) EC (mS/cm) Yağış (mm)

16.3.2015 0.62 0.379 0
17.3.2015 0.59 0.384 0
18.3.2015 0.56 0.371 0
19.3.2015 0.53 0.383 3
20.3.2015 0.52 0.376 1.6
21.3.2015 0.51 0.377 6.2
22.3.2015 0.5 0.387 0.6
23.3.2015 0.49 0.389 0
24.3.2015 0.48 0.39 1
Şekil 7.6 16 Mart 2015 – 24 Mart 2015 tarihleri arası su seviye, yağış ve elektriksel
iletkenlik grafiği
31 Mar-14 Nisan arasında da günlük EC ölçümleri yapılmıştır. Grafikte kaynağın çekilme

eğrisi sonlarında EC verilerinin 400 S/cm’ye artış gösterdiği görülmektedir (Çizelge 7.6,
Şekil 7.7).
56
Çizelge 7.6 31 Mart 2015 – 14 Nisan 2015 dönemi günlük EC verileri
Örnekleme Tarihi Seviye (m) EC (mS/cm) Yağış (mm)

31.3.2015 0.76 0.355 0.4
1.4.2015 0.74 0.367 0
2.4.2015 0.68 0.372 0
3.4.2015 0.67 0.372 0
4.4.2015 0.62 0.361 0
5.4.2015 0.58 0.364 0
6.4.2015 0.56 0.366 0
7.4.2015 0.53 0.371 0
8.4.2015 0.54 0.369 0
9.4.2015 0.53 0.35 12.4
10.4.2015 0.55 0.372 8
11.4.2015 0.53 0.37 2.4
12.4.2015 0.53 0.36 0
13.4.2015 0.51 0.371 0
14.4.2015 0.51 0.392 0
Şekil 7.7 31 Mart 2015 – 14 Nisan 2015 tarihleri arası su seviyesi, yağış ve elektriksel
iletkenlik grafiği
57
8. İZOTOP ÇALIŞMALARI
Karstik akiferlerin farklı noktalarından boşalan yeraltı sularının çevresel izotop

içeriklerinin incelenmesi, su kaynaklarının araştırılması, geliştirilmesi ve işletilmesi
esnasında ortaya çıkan klasik araştırma teknikleri ile çözülemeyen birçok problemin
çözümünde oldukça faydalı bilgiler sağlamaktadır.
Tez sahasında SK1, SK2a, SK3 kaynakları, Tnz ve kar örneklerinden izotop amaçlı
örnekleme yapılmıştır. Bu numuneler üzerinde oksijen-18, döteryum ve trityum analizleri
yaptırılmıştır (Çizelge 8.1, Çizelge 8.2).
Çizelge 8.1 Tez sahası sularının izotop verisi
Örnekleme Örnekleme/Boşalım
Örnek No 18O (‰) D (‰)
Tarihi Kotu (m)
KAR 1 17.1.2015 -97.81 -14.52 1647
KAR 2 17.1.2015 -80.66 -12.21 1590
KAR 3 17.1.2015 -67.69 -10.9 1520
KAR 4 17.1.2015 -68.02 -11.19 1565
Tnz 17.1.2015 -56.71 -9.2 1482
SK1 17.1.2015 -55.24 -9.2 1106
SK2a 17.1.2015 -53.99 -9.09 1116
SK3 17.1.2015 -55.93 -9.26 1095
Oksijen 18 - Döteryum İlişkisi
Pınarbaşı Kaynağı beslenme alanı olarak tahmin edilen alanlardan toplanan kar örnekleri
Konya yağışları doğrusu üzerinde çıkmaktadır. Konya yağışları Sayın ve Eyüpoğlu
(2005) tarafından yapılan çalışmada “D = 8 × 18O + 16” denklemi ile ifade edilmiş
olup, döteryum fazlası 16’dır (Şekil 8.1). İnceleme yapılan kaynaktan üç farklı dönemde
yapılan örneklemeler Konya Meteorik Su Doğrusu (KMSD) üzerine düşmektedir.
Diyagram üzerinde gösterilen Doğu Akdeniz Meteorik Su Doğrusu (D = 8 × 18O + 22)
görüldüğü gibi lokal olarak çalışmanın olduğu yeri temsil etmemektedir. Bunun anlamı,
58
Konya’nın da bulunduğu bölgesel ölçeğin içerisinde kendine özgü iklim ve topografyaya
sahip olduğunu göstermektedir (Schoetterer vd. 1996).
Şekil 8.1 Doğu Akdeniz Meteorik Su Doğrusu ve Konya Meteorik Su Doğrusu
Şekil 8.2 Oksijen – 18 ve kot ilişkisi
59
Kar örneklerinden yapılan oksijen-18 izotop analizleri ve yüksekliğe bağlı elde edilen
denkleme göre her 100 metrelik yükseklik artışında oksijen-18 değeri ‰3.45 oranında
azalmaktadır (Şekil 8.2). Numune sayısı arttırılarak bu denklemin yeniden oluşturulması
daha sağlıklı olacaktır.
Çizelge 8.2 Çalışma alanındaki iki örneğe ait trityum analiz değerleri
Tarihindeki
kullanılan
Örnek Net Sayım Sonucu
Hatası
1.Damıtma Sonrası ÖEİ
Zenginleştirme Oranı
Trityum Oranı (TU)

Analiz
Örnek Kodu
(+/- 1 sigma)
Elektrolizde
hacim (cm³)
Örnekleme
İlksel ÖEİ
Toplam
(cpm)
SK-1 (15.01.2015) 399 26 249.34 9.52 0.59 5.35 0.46
Kar-2 246 15.5 248.98 9.82 0.62 5.45 0.45
60
9. KİRLİLİK ÇALIŞMALARI
Kirlilik çalışmaları kapsamında su örneklerinde üç farklı dönemde azot bileşikleri ve iz

elementler analiz edilmiştir (Çizelge 9.1). Azot bileşiklerinden NO3- değeri kaynaklarda
1.76 ile 2.89 mg/l arasında değişmektedir. Diğer azot bileşiklerinin konsantrasyonları ise
daha düşüktür.
Çizelge 9.1 Tez sahasındaki suların kirlilik ve iz element analiz sonuçları (n: ölçüm
yapılmadı)
17.01.2015 15.02.2015 16.03.2015

SK2a SK3 Tnz KS1 SK1 SK1 SK1 TS266*
NO2 0.04 0 0.15 0.01 0 0 0.03 0.5
NO3 1.76 2.89 0.34 2.28 2.49 2.08 2.36 50
ppm
PO4 0 0 0 0 0 0 0
NH4 0.22 0.09 0.25 0.19 0.03 0.06 0.19 0.5
11B 125.8 99.46 97.87 n 198.8 n n 1000
27Al 38.98 21.09 16.93 n 90.58 132.3 68.95 200
52Cr 1.939 1.232 2.82 n 2.201 2.394 2.995 50
57Fe 117.4 152.85 106.5 n 119.35 n n 200
88Sr 97.87 71.04 165.9 n 101.6 115.7 125.6
208Pb 2.006 1.874 1.7985 n 3.3005 12.19 13.81 10
238U 0.751 1.321 0.302 n 0.893 0.201 0.496
197Au 0.02 0.045 0.087 n 0.047 0.508 <0.001
ppb 182W <0.001 <0.001 <0.001 n <0.001 4.807 984.2
181Ta 6.306 5.049 7.336 n 7.211 7.324 2.287
137Ba 21.21 17.91 29.75 n 22.67 27.45 31.5
95Mo 43.09 4.158 2.931 n 37.89 33.16 62.15
90Zr <0.001 <0.001 <0.001 n 0.036 <0.001 <0.001
47Ti <0.001 <0.001 <0.001 n <0.001 <0.001 <0.001
51V 0.863 1.034 0.811 n 0.904 0.608 0.785
66Zn <0.001 <0.001 <0.001 n <0.001 <0.001 <0.001
55Mn <0.001 <0.001 0.9 n 0.565 <0.001 <0.001 50
*Sınıf 2 sular Tip 2 (içme ve kullanma suları) (TS266, 2005)
61
TS - 266 (2005) dikkate alındığında mevcut nitrat ve nitrit verilerinin yeraltı suyu geçiş
yollarındaki kanal ve mağara sistemlerindeki yarasa gübreleri (guano) ile ve/veya organik
maddelerden kaynaklanabileceği düşünülmektedir. İz elementlerden kurşun (Pb)
değerleri Pınarbaşı Kaynağı’nda (SK1) Şubat ve Mart 2015 tarihlerinde TS - 266 (2005)
içme ve kullanma suyu standardının üzerinde bulunmuştur. Sulardaki kurşun kirliliğinin
Konya-Manavgat karayolundan (D695) kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir. SK1
kaynağının beslenme yüksekliğinin yaklaşık 1490 metre olması, yol kotunun Susuz
Yayla'nın hemen üzerinde 1495 metre civarında olması bu hipotezi doğrulamaktadır. İz
elementlerden Alüminyum ve Demir değerleri suda TS-266 standardı limit değerlerine
çok yakındır. Mortaş boksit yatağı kayaçlarında ölçülen verilerde Al ve Fe değerleri,
sırasıyla %57 ve %16 oranındadır (Çizelge 9.2). Ayrıca, kaynağın beslenme bölgesinde
karstik kireçtaşlarının ayrışma ürünleri içerisinde kırmızı toprakların yaygın olması,
Demir ve Alüminyum için kaynak oluşturabilecektir. Yani, Demir ve Alüminyumun
kaynağının karstik kireçtaşları olabileceği gibi, boksit madeni de olabilecektir. Tez
kapsamında mobil elementlerden Demir ve Alüminyum iyonlarının orijinini kesin olarak
ifade etmek yanıltıcı olacaktır.
Çizelge 9.2 Madenli (Mortaş) boksit yatağından alınan numunelerin ana oksit (%) ve iz
element (ppm) içerikleri (MT 1 - 5 numune numaraları) (Erkan 1995)
30 Adet
Örneğin
MT1 MT2 MT3 MT4 MT5
Ortalama
Verisi
SiO2 6.86 10.04 4.26 8.33 8.5 8.86
Fe2O3 7.91 17.01 18.8 15.15 17.24 15.98
% Al2O3 66.5 57.2 59.73 58.65 55.79 57.6
TiO2 2.46 2.4 2.3 2.42 2.26 2.3
CaO 0.28 0.24 0.28 0.44 0.5 0.4
V 286 375 330 510 325 381
Zr 577 459 466 725 429 524
ppm Cr 609 862 712 1054 1232 886
Zn 98 44 56 104 32 60
Mn 195 167 209 195 49 144
62
10. SONUÇLAR ve ÖNERİLER
Tez çalışmasında elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir.
Pınarbaşı Kaynağının anlık olarak incelendiği bir yıllık süreçte, kaynak yaklaşık 7 ay aktif
olarak boşalım yapmakta, 5 ay ise kurudur. Bu nedenle mevsimlik bir kaynak olarak
tanımlanmıştır. Kaynağın aktif olduğu dönemlerde kuruyup kurumaması doğrudan
yağışla ilişkilidir. Kaynağın maksimum veriminin yaklaşık olarak 7 m³/s’ye kadar ulaştığı
tespit edilmiştir.
Pınarbaşı Kaynağı (SK1), Yağini Kaynağı (SK2a) ve Böğet Kaynağı (SK 2b) Susuz
normal fayından boşalan mevsimlik karstik kaynaklardır. SK1’in yanında SK2a ve SK2b
kaynaklarında da bundan sonraki çalışmalarda kalite ve miktar ölçümleri yapılması
önerilmektedir.
Pınarbaşı Kaynağında baskın olarak kanal akımın gerçekleştiği, ince çatlak ve gözenek
(matriks) akımının ise oldukça az olduğu tahmin edilmektedir.
Tez sahasındaki litolojik birimler geçirimlilik özelliklerine göre üç gruba ayrılmışlardır.
Geçirimli birimler; Polat Formasyonu ve Çataloluk Formasyonu olup, Susuz

kaynaklarının genellikle bu formasyonlardan beslendiği tahmin edilmektedir. Tez
sahasında olmasına rağmen, Pınarbaşı Kaynağını doğrudan ilgilendirmeyen Çaltepe
Formasyonu da geçirimli ve derin yeraltı rezervuarı oluşturabilecek özelliktedir.
Yarı Geçirimli birimler; Dipsiz Göl Ofiyoliti ve Çobanağacı Formasyonu’dur. Bu

formasyonların Susuz kaynaklarının boşalımında sınırlı etkiye sahip olabilecekleri
tahmin edilmektedir.
Geçirimsiz birimler; Seydişehir Formasyonu Susuz kaynaklarının geçirimsiz tabanını

oluşturmaktadır. Tez sahasında yer alan Hamzalar Formasyonu da geçirimsiz olup, derin
Çaltepe Formasyonu akiferinin geçirimsiz tabanını oluşturabilir.
63
Susuz kaynakları Ca-HCO3 ve Ca-Mg-HCO3 su tiplerinde olup, genellikle Polat
Formasyonu kireçtaşlarından, Dipsiz Göl Ofiyolitlerinden ve dolomitik kireçtaşlarından
beslendiği değerlendirilmiştir. Mineralojik çalışmalarla bu kanı güçlendirilecektir.
Pınarbaşı Kaynağının beslenme yüksekliği 1490 m dolayında olup, Susuz Yayla ve

civarına karşılık gelmektedir. Bununla beraber Susuz Yayla civarında düdenler
bulunmaktadır. Beslenme alanının sınırlarının belirlenebilmesi için ilave hidrojeolojik ve
izleme çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Pınarbaşı kaynağı Konya-Manavgat karayolu (D695) trafiğinden kaynaklı kurşun

kirliliğine maruz kalmaktadır. Kaynağın suda askı madde içermesi ve kurşun içeriği
nedeniyle, TS266 (2005)’ya göre içme suyu olarak kullanılmaması önerilmektedir
Susuz kaynaklarının Madenli boksit yatakları ile bağlantılı olup olmadığı eldeki verilere
göre kesin olarak belirlenememesine rağmen hidrojeolojik sistemin içinde yer aldıkları
tahmin edilmektedir.
Pınarbaşı Kaynağının beslenme bölgesine düşen yağışlar, kaynağın aynı gün içinde
debisini artırabildiği gibi birkaç günlük gecikme ile de etkiyebilmektedir. Kaynağın
çekilme eğrisinin uzadığı dönemlerdeki yağışlar kaynak debisini birkaç günlük gecikme
ile etkilemektedir. Rezervin dolu olduğu dönemlerde yağan yağışlar ise gün içinde
kaynağın debisi üzerinde etkili olmaktadır.
Pınarbaşı kaynağının yağış-boşalım ilişkisi, jeomorfolojik ve jeolojik çalışmalar ve

mağara içi çalışmalar Polat Formasyonu kayaçlarındaki karstlaşmanın ileri aşamada
olduğunu göstermektedir.
Çalışma sahasında karstik topografya oldukça yaygındır. Sadece tez alanında değil, Orta
Torosların da en büyük karstik sistemlerinden olan Tınaztepe Mağara Sistemi ve Susuz
Güvercinlik Mağarası yüksek derece karstlaşabilir kireçtaşından oluşan Polat
Formasyonu içinde meydana gelmişlerdir.
64
KAYNAKLAR
Alan, İ, Şahin, Ş., Elibol, H., Altun, İ., Keskin, H., Bakırhan, B., Balcı, V., Böke, N.,
Esirtgen, T., Kop, A. ve Hanilçi, N. 2012. “Orta Torosların jeodinamik evrimi:
Hadim-Taşkent (Konya)-Ayrancı (Karaman) Yöresi”. MTA Jeoloji Etütleri
Dairesi, Ankara.
Anonim. 2018. Web Sitesi: https://magara.org/ (https://magara.org/cave/susuz/) Erişim

Tarihi: 21.01.2020
Aydın, H. ve Ekmekçi, M. 2005. Sızır (Gemerek-Sivas) kaynakları akiferinin

hidrojeolojik ve hidrokimyasal özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri
Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi 26(2): 15-32.
Bakalowicz, M. 1970. Hydrodinamique karstique: Etüde du bassin d’alimentatin de la

Manavgat (Taurus Occidental, Turquie). These Presentee a la Pakulte des Science
de Paris.
Bayram, A. F. 1992. Seydişehir ve Kaşaklı Sıcaksu Kaynaklarının Hidrojeoloji

İncelemesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği
Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Sayfa 70, Konya.
Blumenthal, M. M. 1944. Bozkır Güneyinde Toros Sıradağlarının Serisi Ve Yapısı.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, Seri B, IX, 2 95-125.
Blumenthal, M. M. 1947. Seydişehir-Beyşehir Hinterlandındaki Toros Dağlarının

Jeolojisi. Maden Tetkik Arama Enstitüsü Yayını, Seri D, No 2, 242.
Bonacci, O. 2001. Monthly and annual effective infiltration coefficients in Dinaric karst:
example of the Gradole karst spring catchment. Hydrological Sciences-Journal-
des Sciences Hydrologiques, 46 (2), 287-299.
Çallı, S. S., 2017. Pınarbaşı Karst Kaynağının (Seydişehir, Konya) Hidrograf-Kemograf

Analizleriyle İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Ankara
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, 135
Ankara.
Çallı, S. S., Arslan, Ş., Karakaş, Z. S. and Çelik, M. 2017. An Approach to Identify
Karstifiction Basement: Analyses of Spring Sediments Mineralogy., GSA Annual
Meeting in Seattle, Washington, USA. Paper No. 57-11.
Çallı, S. S. ve Çelik, M. 2018. Pınarbaşı Kaynağı (Seydişehir - Konya) Boşalımının

Çekilme Eğrisi Analizleri ile İncelenmesi HİDRO’2018: Ulusal Hidrojeoloji ve
Su Kaynakları Sempozyumu, 27-29 Eylül 2018, s.10 HÜ-UKAM, Ankara.
65
Çelik, M., Deneri, A. H. and Çallı, S. S. 2015. Analysis of Pınarbaşı Estavelle Discharge,
Central Taurus Belt, Seydişehir, Turkey. AQUA2015, 42nd. IAH Congress, 14-
19 September, Abstract Book, Rome.
Çelik, M. 2017. Karstik kaynakların ani boşalım ölçümleri ile kaynak sularının
değerlendirilmesi, Susuz kaynakları, Seydişehir, Türkiye. Tübitak 1002 projesi,
114Y709, s.65 (yayımlanmamış).
Çelik M., Çallı S.S., Karakaş Z. S., Arslan Ş. ve Çelik M., 2018. Pınarbaşı Karst Kaynağı
Beslenme ve Boşalım İlişkilerinin Hidrojeokimyasal ve Mineralojik İncelemesi.
Ankara Üniversitesi, BAP.
Çetin, A. 1997. Çaltepe (Seydişehir-Konya) Dolomitlerinin Oluşumu ve Petrografisi.

Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji
Mühendisliği Anabilim Dalı, 46, Konya.
Dean, W. T. and Monod, O. 1970. The lower Paleozoic stratigraphy and faunas of the
Taurus Mountains near Beyşehir, Turkey. 1. Stratigraphy, Bull. Brit. Mus. Nat.
Hist. (geol), 19, 8, 411, England.
Desmarais, K. and Rojstaczer, S. 2002. Inferring source waters from measurements of

carbonate spring response to storms. Journal of Hydrology, 260: 118-134.
Doğan, U. ve Koçyiğit, A. 2018. Morphotectonic evolution of Maviboğaz canyon and

Suğla polje, SW central Anatolia, Turkey. Geomorphology 306, 13-27.
Erkan, A. N. 1995. Seydişehir-Akseki Yöresi Boksitlerinin Mineralojik-Kimyasal

Özelliklerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, 88, Konya.
Fiorillo, F., Revellino P. and Ventafridda G. 2012. Karst aquifer drainage during dry
periods. Journal of Cave and Karst Studies. 74(2):148–156.
Goldscheider, N. ve Drew, D. 2007. Methods in Karst Hydrogeology. Taylor & Francis

Group, 264, Wallingford.
Güldalı, N. und Nazik, L. 1984. Das Tinaz-Tepe-Höhlensystem und die Geomorphologie

seiner Umgebung (Türkei). Leicht verandert erschienen in “Jeomorfoloji
Dergisi”, No. 12, p. 107-114, Ankara.
Gürer, Ö. F. and Aldanmaz, E. 2002. Origin of the Upper Cretaeous – Terriary

sedimantary basins within the Tauride – Anatolide platform in Turkey. Geol. Mag.
139 (2): 191 – 197.
Hir, J. and Özbek, O. 1994. Review Of Karst Research In Western Taurus (Turkey). Folia
Historico Naturalia Musei Matraensis, 19: 7-21.
66
Karadağ, M., M. 1987. Seydişehir bölgesi boksitlerinin jeolojik, petrografik ve jenetik
incelemesi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 265,
Konya.
Karakaş, Z. S., Çallı, S. S., Arslan, Ş. and Çelik, M., 2017. An Example of a Mineralogical
Study in a Karst Aquifer System, Seydişehir, Konya, Turkey. 17th National Clay
Symposium, Sıtkı Koçman University, Muğla, Turkey, Oral Presentation.
Karanjac. and J., Günay, G. 1980. Dumanlı Spring, Turkey-The largest karstic spring in
the world? Journal of Hydrology, 45, 219-231.
Massei, N., Lacroix, M., Wang, H. Q., Mahler, B. J. and Dupont, J. P. 2002. Transport of
suspended solids from a karstic to an alluvial aquifer: the role of the karst/alluvium
interface. Journal of Hydrology 260: 88-101.
MTA 1981 ve 1982. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Güvercinlik I,

Güvercinlik II, Ferzene, Susuz Güvercinlik, Fasih, Tınaz Tepe, Arpalık I ve
Arpalık II (Seydişehir-KONYA) Mağaraları Araştırma Raporu, Ankara.
MTA 1982. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Arşiv No: 39000/1, Seydişehir
Güneyinin Jeoloji ve Jeomorfoloji Haritası, Ankara (1992)
MTA 1993. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 1/100.000 ölçekli N28 Konya
paftası jeoloji haritası, Ankara (1993).
MTA 2009. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Boynuzcu ve Kovanlık

(Seydişehir-KONYA), Sultanpınarı (Bozkır-KONYA), Suçıktı (Hadim-KONYA)
ve Kayaönü (Ermenek-KARAMAN) Mağaraları Araştırma Raporu, 44 s.,
Ankara.
Özgül, N. 1976. Torosların bazı temel jeoloji özellikleri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni,
19: 5-78.
Özgül, N. 1997. Bozkır-Hadim-Taşkent (Orta Toroslar'ın kuzey kesimi) dolayında yer

alan tektono-stratigrafik birliklerin stratigrafisi. MTA Dergisi, 119, 113-174.
Piper, A. M. 1944. “A graphical procedure in the geochemical interpretation of water

analysis”. Transactions. American Geophysical Union 25, 914–928.
Reed, T. M., McFarland, J. T., Fryar, A. E., Fogle A. W. and Taraba, J. L. 2010. Sediment
discharges during storm flow from proximal, urban and rural karst springs, central
Kentucky, USA. Journal of Hydrology 383: 280-290.
Salvati, R. ve Sasowsky, I. D. 2002. Development of collapse sinkholes in areas of

groundwater discharge. Journal of Hydrology, 264, 1-11.
67
Sayın, M. ve Eyüpoğlu, S. Ö. 2005. Türkiye’deki Yağışların Kararlı İzotop İçeriklerini
Kullanarak Yerel Meteorik Doğruların Belirlenmesi, 2.Ulusal Hidrolojide İzotop
Tekniklerinin Kullanılması Sempozyumu, 26-30 Eylül, Bildiri Özetleri Kitabı,
323-344, İzmir.
Schoeller, H. 1977. “Geochemistry of groundwater. An international guide for research

and practice”. UNESCO, 15, 1-18.
Schotterer, U., Oldfield, F. and Fröhlich, K “Global Network for Isotopes in Precipation”,
IAEA – WMO, Bern – Switzerland, 1996.
TS266, Türk Standartları, TS 266 Nisan 2005, “Sular-İnsani Tüketim Amaçlı sular”. Türk
Standartları Enstitüsü, Ankara.
Ulmer, P and Trommsdorff, V., 1995. Serpantine stability to mantle depth and subduction
related magmatism: Science, v. 268, p. 858-861.
UNDP, 1983. “Strengtening DSİ Groundwater Investigative Capability”, Phase II.

DP/UN/TUR-77-015/1 Nolu Technical Report Karst Waters of Southern Turkey,
p. 96, New York.
68
EKLER
EK 1 Tez sahası jeoloji haritası (MTA, 1993’ten değiştirilerek alınmıştır)

EK 2 Anlık su seviye ölçer cihaza ait zaman (1 yıl) – su seviyesi (m) grafiği
EK 3 3.12.2014 – 3.12.2015 tarihleri arasında ölçülen; günlük su seviyesi (m), yağış
miktarı (mm) ve EC (S/cm) değerleri tablosu.
69
EK 1 Tez sahası jeoloji haritası (MTA, 1993’ten değiştirilerek alınmıştır)
70
EK 2 Anlık su seviye ölçer cihaza ait zaman (1 yıl) – su seviyesi (m) grafiği
71
EK 3 3.12.2014 – 3.12.2015 tarihleri arasında ölçülen günlük su seviyesi (m), yağış miktarı (mm) ve EC (S/cm) tablosu
Ölçüm/ Yağış Ölçüm/ Yağış Ölçüm/ Yağış

Seviye EC Seviye EC Seviye EC
Örnekleme Miktarı Örnekleme Miktarı Örnekleme Miktarı
(m) (s/cm) (m) (s/cm) (m) (s/cm)
Tarihi (mm) Tarihi (mm) Tarihi (mm)
1.1.2015 1.11 68.2 1.2.2015 0.71 5
2.1.2015 0.85 2.8 2.2.2015 0.63 0
3.12.2014 0.52 0 3.1.2015 0.74 0.2 3.2.2015 0.68 11.6
4.12.2014 0.48 0 4.1.2015 0.65 0 4.2.2015 0.74 10
5.12.2014 0.42 0 5.1.2015 0.63 13.2 5.2.2015 0.64 0
6.12.2014 0.36 0 6.1.2015 0.72 34.4 6.2.2015 0.58 0
7.12.2014 0.32 0 7.1.2015 0.64 13.6 7.2.2015 0.55 0
8.12.2014 0.3 0 8.1.2015 0.58 0.4 8.2.2015 0.53 0
9.12.2014 0.37 0 9.1.2015 0.54 0 9.2.2015 0.55 6
10.12.2014 0.64 18.8 10.1.2015 0.51 0 10.2.2015 0.55 20.6
11.12.2014 0.55 0 11.1.2015 0.48 0 11.2.2015 0.54 41.4
12.12.2014 0.63 0.4 12.1.2015 0.46 0 12.2.2015 0.51 9.4 342
13.12.2014 0.78 45.4 13.1.2015 0.51 2.4 13.2.2015 0.48 0.2 265
14.12.2014 0.71 0.6 14.1.2015 0.5 0.4 14.2.2015 0.46 0 287
72
15.12.2014 0.59 0 15.1.2015 0.49 0 15.2.2015 0.44 1.4 238

16.12.2014 0.52 0 16.1.2015 0.47 0.6 16.2.2015 0.43 1.2 253
17.12.2014 0.45 0 17.1.2015 0.45 0 17.2.2015 0.43 0 365
18.12.2014 0.41 0 18.1.2015 0.44 0 18.2.2015 0.42 15.8 360
19.12.2014 0.38 2.8 19.1.2015 0.42 0 19.2.2015 0.41 3 397
20.12.2014 0.35 0 20.1.2015 0.41 0 20.2.2015 0.39 3 395
21.12.2014 0.34 0 21.1.2015 0.4 0 21.2.2015 0.38 0 397
22.12.2014 0.32 3.8 22.1.2015 0.4 0 22.2.2015 0.37 0 398
23.12.2014 0.3 0 23.1.2015 0.39 0 23.2.2015 0.36 0 399
24.12.2014 0.28 0 24.1.2015 0.39 0 24.2.2015 0.38 1.8 394
25.12.2014 0.27 0 25.1.2015 0.54 9.8 25.2.2015 0.48 9.8 396
26.12.2014 0.26 0 26.1.2015 0.59 0.2 26.2.2015 0.67 1.4 416
27.12.2014 0.36 13.8 27.1.2015 0.54 0 27.2.2015 0.72 0 417
28.12.2014 0.93 29.8 28.1.2015 0.54 10 28.2.2015 0.79 3.4 402
29.12.2014 0.9 5.4 29.1.2015 0.54 0
30.12.2014 0.98 9.8 30.1.2015 0.52 0
31.12.2014 1.06 29.4 31.1.2015 0.63 1.6
EK 3 3.12.2014 – 3.12.2015 tarihleri arasında ölçülen günlük su seviyesi (m), yağış miktarı (mm) ve EC (S/cm) tablosu (devam)

(m) (s/cm) (m) (s/cm) (m) (s/cm)
1.3.2015 0.79 0.4 1.4.2015 0.71 0 367 1.5.2015 0.32
2.3.2015 0.73 0.2 2.4.2015 0.66 0 372 2.5.2015 0.32
3.3.2015 0.69 1.2 3.4.2015 0.63 0 372 3.5.2015 0.3
4.3.2015 0.64 0.2 4.4.2015 0.59 0 361 4.5.2015 0.3
5.3.2015 0.62 0 5.4.2015 0.56 0 364 5.5.2015 0.29
6.3.2015 0.6 0 6.4.2015 0.53 0 366 6.5.2015 0.27
7.3.2015 0.61 0 7.4.2015 0.53 0 371 7.5.2015 0.27
8.3.2015 0.65 0 8.4.2015 0.52 0 369 8.5.2015 0.26
9.3.2015 0.66 0 9.4.2015 0.54 12.4 350 9.5.2015 0.26
10.3.2015 0.68 0 10.4.2015 0.54 8 372 10.5.2015 0.26
11.3.2015 0.71 0 11.4.2015 0.53 2.4 370 11.5.2015 0.25
12.3.2015 0.72 2 12.4.2015 0.51 0 360 12.5.2015 0.25
13.3.2015 0.68 21.8 13.4.2015 0.5 0 371 13.5.2015 0.24
14.3.2015 0.63 0 14.4.2015 0.5 0 392 14.5.2015 0.24
73
15.3.2015 0.62 15.6 15.4.2015 0.51 0 15.5.2015 0.23

16.3.2015 0.6 0 379 16.4.2015 0.48 0 16.5.2015 0.23
17.3.2015 0.57 0 384 17.4.2015 0.46 0 17.5.2015 0.22
18.3.2015 0.57 0 371 18.4.2015 0.45 0 18.5.2015 0.22
19.3.2015 0.54 3 383 19.4.2015 0.44 0 19.5.2015 0.1
20.3.2015 0.52 1.6 376 20.4.2015 0.43 0 20.5.2015 0.21
21.3.2015 0.51 6.2 377 21.4.2015 0.43 5.6 21.5.2015 0.21
22.3.2015 0.5 0.6 387 22.4.2015 0.42 1.4 22.5.2015 0.2
23.3.2015 0.48 0 389 23.4.2015 0.39 2.4 23.5.2015 0.2
24.3.2015 0.5 1 390 24.4.2015 0.38 0 24.5.2015 0.2
25.3.2015 0.2 395 25.4.2015 0.38 0 25.5.2015 0.19
26.3.2015 0 389 26.4.2015 0.36 0 26.5.2015 0.19
27.3.2015 0 388 27.4.2015 0.35 0 27.5.2015 0.19
28.3.2015 48.6 335 28.4.2015 0.35 0 28.5.2015 0.19 364
29.3.2015 13.2 333 29.4.2015 0.34 0 29.5.2015 0.2 458
30.3.2015 10 333 30.4.2015 0.33 0 30.5.2015 0.2
31.3.2015 0.75 0.4 355 31.5.2015 357

(m) (s/cm) (m) (s/cm) (m) (s/cm)
1.6.2015 0.21 369 1.7.2015 0.17 1.8.2015 0.09

2.6.2015 0.2 503 2.7.2015 0.17 2.8.2015 0.09
3.6.2015 0.21 357 3.7.2015 0.16 3.8.2015 0.08
4.6.2015 0.27 369 4.7.2015 0.16 4.8.2015 0.08
5.6.2015 0.37 365 5.7.2015 0.16 5.8.2015 0.08
6.6.2015 0.4 388 6.7.2015 0.15 6.8.2015 0.08
7.6.2015 0.32 401 7.7.2015 0.15 7.8.2015 0.07
8.6.2015 0.28 399 8.7.2015 0.14 8.8.2015 0.07
9.6.2015 0.25 399 9.7.2015 0.14 9.8.2015 0.07
10.6.2015 0.23 10.7.2015 0.14 10.8.2015 0.06
11.6.2015 0.23 427 11.7.2015 0.13 11.8.2015 0.04
12.6.2015 0.23 381 12.7.2015 0.14 12.8.2015 0.01
13.6.2015 0.22 403 13.7.2015 0.14 13.8.2015 0
74
14.6.2015 0.22 347 14.7.2015 0.13 14.8.2015 0.02

15.6.2015 0.22 357 15.7.2015 0.13 15.8.2015 0.02
16.6.2015 0.21 374 16.7.2015 0.13 16.8.2015 0
17.6.2015 0.21 17.7.2015 0.13 17.8.2015 0
18.6.2015 0.2 18.7.2015 0.12 18.8.2015 0
19.6.2015 0.2 19.7.2015 0.12 19.8.2015 0
20.6.2015 0.19 20.7.2015 0.11 20.8.2015 0
21.6.2015 0.19 21.7.2015 0.11 21.8.2015 0
22.6.2015 0.19 22.7.2015 0.11 22.8.2015 0
23.6.2015 0.19 23.7.2015 0.11 23.8.2015 0
24.6.2015 0.18 24.7.2015 0.1 24.8.2015 0
25.6.2015 0.18 25.7.2015 0.1 25.8.2015 0
26.6.2015 0.18 26.7.2015 0.1 26.8.2015 0
27.6.2015 0.18 27.7.2015 0.1 27.8.2015 0
28.6.2015 0.17 28.7.2015 0.09 28.8.2015 0
29.6.2015 0.17 29.7.2015 0.08 29.8.2015 0
30.6.2015 0.17 30.7.2015 0.09 30.8.2015 0
31.7.2015 0.09 31.8.2015 0
Ölçüm/ Yağış Ölçüm/ Yağış

Seviye EC Seviye EC
Örnekleme Miktarı Örnekleme Miktarı
(m) (s/cm) (m) (s/cm)
Tarihi (mm) Tarihi (mm)
1.11.2015 1.12.2015 0.25
2.11.2015 2.12.2015 0.24
3.11.2015 3.12.2015 0.22
4.11.2015 4.12.2015
5.11.2015 5.12.2015
6.11.2015 6.12.2015
7.11.2015 7.12.2015
8.11.2015 8.12.2015
9.11.2015 9.12.2015
10.11.2015 10.12.2015
11.11.2015 11.12.2015
12.11.2015 12.12.2015
13.11.2015 13.12.2015
14.11.2015 14.12.2015
75
15.11.2015 15.12.2015
16.11.2015 16.12.2015
17.11.2015 17.12.2015
18.11.2015 0.01 18.12.2015
19.11.2015 0.01 19.12.2015
20.11.2015 0.01 20.12.2015
21.11.2015 0.02 21.12.2015
22.11.2015 0.02 22.12.2015
23.11.2015 0.02 23.12.2015
24.11.2015 0.02 24.12.2015
25.11.2015 0.01 25.12.2015
26.11.2015 0.02 26.12.2015
27.11.2015 0.01 27.12.2015
28.11.2015 0.04 28.12.2015
29.11.2015 0.46 29.12.2015
30.11.2015 0.3 30.12.2015
31.12.2015
ÖZGEÇMİŞ
Adı Soyadı : Ahmet Hamdi DENERİ

Doğum Yeri : Ankara
Doğum Tarihi : 24.07.1987
Medeni Hali : Bekar
Yabancı Dili : İngilizce
Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl)
Lise : Mehmetçik (YDA) Lisesi (2005)

Lisans :Ankara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği
Bölümü (2011)
Yüksek Lisans :Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği
Anabilim Dalı (2020)
Çalıştığı Kurumlar ve Yılları
ÖZKAR İnşaat Sanayi ve Ticaret A. Ş. – Stajyer 2009

Kalehan Enerji Üretim ve Ticaret A. Ş. – Stajyer 2010
LAGÜN Kültürel Jeoloji LTD. – Speleolog 2011
Hidrokon Mühendislik Müşavirlik A. Ş. – Proje Mühendisi 2011 - 2014
MİTTO Madencilik ve Danışmanlık – Proje Mühendisi 2015 - 2017
Aksa Etüt Proje Mühendislik Müşavirlik A. Ş. – Proje Mühendisi 2017 - 2018
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü – Jeolog 2019
76
Proje ve Ödüller
Mehmetçik Lisesi (YDA), 2004 – 2005 Eğitim Öğretim Yılı, güz dönemi “Onur”
öğrenciliği.
Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği, lisans eğitimi içerisinde 2 dönem “Onur”

ve 1 dönem “Yüksek Onur” öğrenciliği.
Deneri, A. H. 2011. “Yoğrulmuş Zeminlerin Plastik ve Likit Limitteki Drenajsız

Kesme Dayanımının Tayini” Lisans Bitirme Tezi. 2011 yılı “Bitirme Tezi” dalında,
Uluslararası Mühendislik Jeolojisi Türk Milli Komitesi tarafından lâyık görülen “Erguvanlı
Mühendislik Jeolojisi” ödülü.
Deneri, A. H. 2014. “Inferring Source Waters From Measurements of Karstic Spring

Response to Stroms; Susuz Springs, Seydişehir (Konya), Turkey”. “Every Drop Matters
Water Award” given by “Every Drop Matters (EDM)”, a partnership between the United
Nations Development Program (UNDP) and The Coca Cola Company, works to improve
water supplies and sanitation, and to promote responsible water resource management
based on karst hydrogeology project.
Deneri, A. H. ve Barlas, E. 2014. Çamlık Mağaraları (Derebucak - Konya) İnceleme

Raporu ve Koruma – Uygulama Projesi Raporu.
Deneri, A. H. 2017. Şahinkaya Kanyonu (Vezirköprü - Samsun) Tabiat Parkı Gelişme

Planı – Mağara Çalışması Raporu.
Uluslararası Bildirileri
Çelik M., Deneri, A. H. ve Çallı, S. S., 2015. Analysis of Pınarbaşı Estavelle discharge;
Central Taurus Belt, Seydişehir, Turkey, 42nd IAH Congress - Aqua 2015, Rome, Italy,
Poster Presentation
77
Ulusal Bildirileri
Deneri, A. H. ve Kayabalı, K. 2011. “Yoğrulmuş Zeminlerin Plastik ve Likit Limitteki

Drenajsız Kesme Dayanımının Tayini” Lisans Bitirme Tezi. 64. Türkiye Jeoloji Kurultayı,
Çağrılı Konuşma.
Mülazımoğlu, N. S., Suludere, Y., Yücel, T. O., Deneri, A. H. ve Kulaksızoğlu, E. 2012.

Sarıkaya Mağarası'nın (Düzce-Yığılca) Doğasını Koruyarak Turizme Açılması İçin
Araştırma ve Uygulama Projeleri. 3. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu.
Çelik M., Deneri A. H. ve Çallı S.S, 2015. Pınarbaşı karst kaynağının boşalım analizlerinin
incelenmesi; Orta Toroslar, Seydişehir, Türkiye. 4. Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri
Sempozyumu, Çağrılı Konuşma.
78

620687

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

620687

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

KARSTİK KAYNAKLARIN ANİ BOŞALIM ÖLÇÜMLERİ İLE KAYNAK

Ahmet Hamdi DENERİ

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Her hakkı saklıdır

Yüksek Lisans Tezi

KARSTİK KAYNAKLARIN ANİ BOŞALIM ÖLÇÜMLERİ İLE KAYNAK

Ahmet Hamdi DENERİ

Danışman: Prof. Dr. Mehmet ÇELİK

Ocak 2020, 78 sayfa

Anahtar Kelimeler: Pınarbaşı karst kaynağı, karbonatlı kayaçlar, boşalım katsayısı,

Master of Science Thesis

INFERRING SOURCE WATERS FROM MEASUREMENTS OF KARSTIC SPRING

Ahmet Hamdi DENERİ

Supervisor: Prof. Mehmet ÇELİK

January 2020, 78 pages

Key Words: Pınarbaşı karst spring, carbonate rocks, discharge coefficient,

Bu tez çalışmasının tüm aşamalarında desteğini esirgemeyen, mesleki bilgi ve

Beraber arazi çalışmaları yaptığımız Araştırma Görevlisi Jeoloji Yüksek Mühendisi

Ahmet Hamdi DENERİ

TEZ ONAY SAYFASI

UNDP Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

Şekil 1.1 Tez sahası yer bulduru haritaları ........................................................................ 2

1.1 Amaç ve Kapsam

Şekil 1.1 Tez sahası yer bulduru haritaları

Tezin hazırlanması esnasında faydalanılan, tez sahası ve civarındaki çalışmalarla birlikte

Karanjac ve Günay (1980), Dumanlı kaynağında (Manavgat, Antalya) yaptıkları

MTA (1981 ve 1982), Seydişehir güneyinin jeolojisi ve jeomorfolojisi çalışılmış olup;

UNDP (1983), Bu raporda Mersin-Antalya arasında bulunan kıyı ve denizaltı kaynakları,

Bayram (1992), Seydişehir ve Kaşaklı sıcak su kaynaklarının hidrojeoloji incelemesi

Erkan (1995), Seydişehir - Akseki yöresi boksitlerinin mineralojik - kimyasal

Desmarais ve Rojstaczer (2002), Tennesse, Bear Creek Vadi’sinde, Oak Sırtı’nın

MTA (2009), Orta Toroslarda sürdürdükleri mağara araştırma çalışmaları kapsamında;

Fiorillo vd. (2012), Regresyon süreci esnasında regresyon katsayılarının değerleri,

Çelik vd. (2015), Pınarbaşı kaynağının boşalım analizlerini gerçekleştirerek kaynakta üç

Çelik vd. (2016), Pınarbaşı karst kaynağı, beslenme ve boşalım ilişkileri

Çallı (2017), Pınarbaşı karst kaynağının beslenme ve boşalım ilişkisinin kurulabilmesi

Çelik (2017), Seydişehir Susuz kaynaklarından Pınarbaşı Kaynağı’nın anlık boşalım

Karakaş vd. (2017), Karstik kaynak boşalım noktasında görülen sedimentlerin

Doğan ve Koçyiğit (2018), Bu çalışmada, Suğla polyesinin yapısal sınırının

Hazırlanan tez kapsamında kullanılan çalışma yöntemleri ofis çalışmaları, arazi

3.1 Ofis Çalışmaları

Topoğrafik ve jeoloji haritaları kullanılarak jeolojik birimlerin ilişkisini ve dağılımını

Bu kesitlerden A – A’, Süleymaniye köyünün 3 km kuzeydoğusundaki Çatmagediği

3.2 Arazi Çalışmaları

3.2.1 Jeoloji çalışmaları

3.2.2 Anlık ölçümler

Susuz kaynaklarından olan ve Susuz Fayı’ndan boşalan Pınarbaşı kaynağı, en önemli

Şekil 3.1 Anlık su seviyesi ölçüm cihazı

3.2.3 Yerinde ölçümler

Bununla beraber, Susuz kaynaklarının çıkış noktalarında farklı zamanlardan

Şekil 3.2 Fizikokimyasal parametrelerin ölçümünde kullanılan ekipmanlar

Polat Formasyonu ve Çataloluk Formasyonu’na ait kırık - çatlak sistemlerini

Örneklerden 3H ve majör iyonlar Hacettepe Üniversitesi Su Kimyası Laboratuvarı’nda,

Şekil 3.3 Yağini (SK2a) kaynağına ait örnek alanı

4.1 Hamzalar Formasyonu

Hamzalar Formasyonu proje sahasının güneyinde yüzlek vermekte olup, bölgenin en

4.2 Çaltepe Formasyonu

Çaltepe Formasyonu Seydişehir ilçesinin batısında ve Suğla Gölü kuzeybatısında yüzlek

Seydişehir Formasyonu Suğla Gölü güneybatısında, karbonatlı kayaçların tabanında ince

Formasyon şeyl, silttaşı, kuvarsit, kumtaşı ve yumrulu kireçtaşlarından oluşmaktadır

Polat Formasyonu Suğla Gölü güneyi ve batısında KB-GD doğrultusunda uzanmaktadır