Hoc Tikztheocachcua Ban

V≥ hình khoa hÂc TikZ - Asymptote
Z
K ÑN
T I
C a B
H ≈ cı
ch
cá
e o
t h
Bùi Quˇ - 2020

Mˆc lˆc HÂc Tikz theo cách cıa b§n
Mˆc lˆc
I CÏ b£n v∑ v≥ hình b¨ng Tikz 4
I.1 Khai báo và môi tr˜Ìng v≥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
I.2 Các Ëi t˜Òng hình hÂc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
I.2.1 Hª trˆc tÂa Î . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
I.2.2 Các lªnh cÏ b£n cıa Tikz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
I.2.3 Khai báo i∫m, tham sË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
I.2.4 Các hàm tính toán sË liªu cÏ b£n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
I.2.5 Các phép toán Ëi vÓi tÂa Î . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
I.2.6 Hi∫n th‡ vń b£n trong Tikz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
I.2.7 V≥ i∫m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
I.2.8 o§n thØng, ˜Ìng gßp khúc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
I.2.9 ˜Ìng tròn, Ellipse. Cung tròn, cung Ellipse . . . . . . . . . . . . . . . . 11
I.2.10 Các d§ng ˜Ìng cong khác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
I.2.11 Lßy mÎt i∫m trên ˜Ìng cong, ti∏p tuy∏n cıa ˜Ìng cong . . . . . . . . 15
I.2.12 Giao i∫m cıa các ˜Ìng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
I.2.13 Môi tr˜Ìng scope, clip, node và pic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
I.3 Các tùy chÂn th˜Ìng dùng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
I.3.1 Tùy chÂn chung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
I.3.2 VÓi node, pic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
I.3.3 Vòng l∞p foreach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
I.3.4 T§o macro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
I.3.5 V≥ hình không gian (gi£ 3d) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
II B£ng xét dßu - B£ng bi∏n thiên - Á th‡ hàm sË 33

II.1 B£ng xét dßu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
II.2 B£ng bi∏n thiên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
II.3 K∏t hÒp Tikz và tkz-tab v≥ b£ng bi∏n thiên tùy chønh . . . . . . . . . . . . . . . 37
II.4 V≥ b£ng bi∏n thiên b¨ng tikz thu¶n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
II.5 Á th‡ hàm sË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
II.6 Á th‡ hàm sË trong hª tÂa Î çc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
III Tô mi∑n Á th‡ hàm sË vÓi Tikz 45

III.1 V≥ Á th‡ hàm sË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
III.2 Tô mi∑n Á th‡ hàm sË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
III.2.1 Khi ã bi∏t hoành Î các i∫m c™n cıa mi∑n c¶n tô . . . . . . . . . . . . 47
III.2.2 Tô mi∑n Á th‡ không bi∏t hoành Î giao i∫m . . . . . . . . . . . . . . . 50
III.2.3 S˚ dˆng even odd rule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
III.3 Các ki∫u tô mi∑n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 2

HÂc Tikz theo cách cıa b§n Mˆc lˆc
IV T˜ duy hình hÂa ∫ v≥ hình 58

IV.1 Trình t¸ cÏ b£n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
IV.2 L¸a chÂn hª tÂa Î hÒp l˛ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
IV.3 S˚ dˆng Macro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
IV.4 S˚ dˆng vòng l∞p foreach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
IV.5 Kˇ nńg tìm ki∏m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
V Export hình £nh 61

V.1 Cài ∞t ImageMagick và Ghostscript . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
V.2 Làm £nh Îng tr¸c ti∏p trên PDF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
V.3 Làm £nh Îng gif ∫ upload lên web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
VI Các th˜ viªn th˜Ìng dùng 70

VI.1 calc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
VI.2 intersections . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
VI.3 angles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
VI.4 patterns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
VI.5 Decoration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
VI.6 Shadings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

I CÏ b£n v∑ v≥ hình b¨ng Tikz
I.1 Khai báo và môi tr˜Ìng v≥
Khai báo gói lªnh:
\usepackage{tikz}
\usetikzlibrary{calc,angles}
Môi tr˜Ìng v≥:
\begin{tikzpicture}
.......
\draw ....
......
\end{tikzpicture}
Nh˜ v™y. MÎt file v≥ hình b¨ng Tikz có th∫ ¶y ı ∫ b§n biên d‡ch:
\documentclass{standalone}
\usepackage{tikz}
\usetikzlibrary{calc,angles}
\begin{document}
\begin{tikzpicture}
...........
\draw ....
...........
\end{tikzpicture}
\end{document}
I.2 Các Ëi t˜Òng hình hÂc
I.2.1 Hª trˆc tÂa Î
Các Ëi t˜Òng hình hÂc luôn g≠n vÓi hª tÂa Î. Chúng ta có th∫ s˚ dˆng mÎt trong
hai hª tÂa Î ∫ xác ‡nh các Ëi t˜Òng c¶n v≥: Hª tÂa Î vuông góc Oxy ho∞c tÂa Î
çc.

y
\begin{tikzpicture}[>=stealth]
\draw[->](-3,0)--(3,0);
\draw[->](0,-3)--(0,3);
\draw[dashed] (0,1)--(2,1)--(2,0);
\draw (2,1) circle (0.04); x
\draw (3,0) node[above]{$x$} (0,3) O
node[left]{$y$} (0,0) node[below
left]{$O$};
\end{tikzpicture}
\def\r{sqrt(5)} y
\draw[->](-3,0)--(3,0);
\draw[->](0,-3)--(0,3);
\draw[dashed] (0,1)--(2,1)--(2,0);
\draw (0,0) circle (\r); x
\draw (0,0)--(2,1); O
\draw (2,1) circle (0.04);
\draw (3,0) node[above]{$x$} (0,3)
node[left]{$y$} (0,0) node[below
left]{$O$};
\end{tikzpicture}
∫ dπ dàng cho b§n khi b≠t ¶u t™p v≥, ta nên t§o l˜Ói tÂa Î vùng v≥ ∫ khi xem
k∏t qu£ ta dπ dàng hình dung ra cách th˘c và rút kinh nghiªm cho viªc s˚ dˆng lªnh
b¨ng cú pháp:
\draw[step=1,gray,thin] (lower left corner) grid (upper right corner);
trong ó lower left corner là tÂa Î i∫m góc trái phía d˜Ói và upper right corner
là tÂa Î i∫m góc ph£i bên trên cıa vùng v≥ l˜Ói
ChØng h§n t§o mÎt l˜Ói tÂa Î vÓi vùng v≥ t¯ ( 2; 1) ∏n (3; 2) ta dùng lªnh nh˜
sau:
\begin{tikzpicture}
\draw[step=1,gray,very thin]
(-2,-1) grid (3,2);
\end{tikzpicture}

I.2.2 Các lªnh cÏ b£n cıa Tikz
VÓi Tikz có các lªnh v≥ cÏ b£n sau:
1. Lªnh v≥ ˜Ìng: \draw[tùy chÂn] NÎi dung v≥;
2. Lªnh ã ¶u bút v≥ ∏n v‡ trí nào ó:

\path (TÂa Î i∫m) NÎi dung làm viªc ;
3. Lªnh tô màu: \fill[tùy chÂn] mi∑n tô màu;
Tßt nhiên trong Tikz còn mÎt sË lªnh khác, nhñg khi v≥ các hình thông th˜Ìng ta
chø c¶n s˚ dˆng ba lªnh trên là ı.
I.2.3 Khai báo i∫m, tham sË
Khi v≥ hình ta có nh˙ng i∫m c¶n s˚ dˆng nhi∑u l¶n, các thông sË c¶n s˚ dˆng nhi∑u
làm và các sË liªu tính toán. Yêu c¶u này buÎc ta c¶n khai báo tên các i∫m và giá tr‡
cıa các tham sË (hi∫u Ïn gi£n là mÎt cách vi∏t t≠t cho nh˙ng o§n lªnh dài hÏn).
• Khai báo i∫m có tÂa Î cho tr˜Óc:

\coordinate[tùy chÂn] (Tên i∫m) at (TÂa Î);
\coordinate[label=above:A] (A) at (1,2); s≥ khai báo cho ta i∫m A(1; 2)
và khi v≥ i∫m A Tikz s≥ t¸ Îng thêm nhãn cıa i∫m là A  phía trên cıa i∫m.
\coordinate (A) at (30:2); s≥ khai báo cho ta i∫m A(30 : 2) và không thêm
nhãn cıa i∫m.
• Gán giá tr‡ cho tham sË:

\def\a{3} : Gán cho tham sË a giá tr‡ 3 (hi∫u là cho a = 3). Khi dùng ∏n giá
tr‡ này trong Tizk chø c¶n gÂi \a .
p
\pgfmathsetmacro\a{2*sqrt(2)} : Gán cho tham sË a giá tr‡ 2 2. Chú ˛ khi
gán giá tr‡ cho tham sË, dùng \def khi gán mÎt giá tr‡ là mÎt sË cˆ th∫ (không
tính toán thông qua các phép tính) còn n∏u buÎc ph£i tính toán qua các phép tính
thì dùng \pgfmathsetmacro .
I.2.4 Các hàm tính toán sË liªu cÏ b£n
MÎt sË hàm tính toán trong Tikz
• sin (↵): Tr£ v∑ giá tr‡ sin ↵.
• cos (↵): Tr£ v∑ giá tr‡ cos ↵.
• tan (↵): Tr£ v∑ giá tr‡ tan ↵.

• asin (b): Tr£ v∑ giá tr‡ arcsin b.
• pow (↵,a): Tr£ v∑ giá tr‡ a↵ .
• ln (a): Tr£ v∑ giá tr‡ ln a.
• exp (↵): Tr£ v∑ giá tr‡ e↵ .
• loga (b) : Tr£ v∑ giá tr‡ loga b.

p
• sqrt (a): Tr£ v∑ giá tr‡ a.
• abs(a): Tr£ v∑ giá tr‡ tuyªt Ëi cıa a.
• int (a): Tr£ v∑ ph¶n nguyên cıa sË a.
Ngoài ra, các phép tính toán thông th˜Ìng: cÎng, tr¯, nhân, chia, lÙy th¯a dùng các
k˛ hiªu t˜Ïng ˘ng +,-,*,/,^ .
I.2.5 Các phép toán Ëi vÓi tÂa Î
• CÎng tÂa Î: N∏u ta có i∫m A(xA , yA ) và i∫m B(xB , yB ). Khi ó ta có tÂa Î

i∫m C(xA + xB , yA + yB ) b¨ng cách khai báo:
\coordinate (C) at ($(A)+(B)$);
• i∫m chia tø lª o§n thØng (Phép v‡ t¸): Ta có hai i∫m A và B . Lßy i∫m
AC
C sao cho = k ta khai báo:
AB
\coordinate (C) at ($(A)!k!(B)$);
Nh˜ v™y, hoàn toàn ta có th∫ lßy trung i∫m o§n thØng AB b¨ng cách
\coordinate (M) at ($(A)!.5!(B)$);
• Phép quay: MuËn lßy i∫m B là £nh cıa i∫m A qua phép quay tâm I , góc quay
' ta có th∫ dùng:
\coordinate (A) at ($(I)!1!góc quay:(B)$)
ChØng h§n lßy i∫m A là £nh cıa B qua phép quay tâm I , góc quay 30 ta dùng:
\coordinate (A) at ($(I)!1!30:(B)$);
HÏn th∏ n˙a, ta có th∫ k∏t hÒp phép quay và phép v‡ t¸ b¨ng lªnh:
\coordinate (A) at ($(I)!k!30:(B)$) . Khi ó ta ˜Òc i∫m A là £nh cıa B
qua viªc th¸ hiªn liên ti∏p phép quay tâm I , góc quay 30 và phép v‡ t¸ tâm I tø
sË k .
• Lßy chân ˜Ìng vuông góc: Lßy i∫m chân ˜Ìng vuông góc k¥ t¯ A ∏n c§nh
BC
\coordinate (H) at ($(B)!(A)!(C)$);

• Giao i∫m cıa hai ˜Ìng thØng: Giao i∫m cıa hai ˜Ìng thØng i qua AB
và CD
\coordinate (M) at (intersection of A–B and C–D);
I.2.6 Hi∫n th‡ vń b£n trong Tikz
Hi∫n th‡ tên i∫m khi chã khai báo label:

\node[tùy chÂn] (Tên i∫m) at (TÂa Î i∫m){NÎi dung hi∫n th‡};
VÓi lªnh trên, Tên i∫m là tên khai báo cıa node (dùng ∫ sau này ta v≥ thêm các
Ëi t˜Òng khác liên quan ∏n node). NÎi dung hi∫n th‡ nÎi dung vń b£n ta c¶n hi∫n
th‡ trong hình v≥.
Ví dˆ:
\begin{tikzpicture}
\node[circle,fill=yellow,draw] (A)
at (0,0){im A};
\node[rectangle,fill=blue!30,draw] i∫m A i∫m B
(B) at (4,0){im B};
\draw[->] (A)--(B);
\end{tikzpicture}
Chú ˛ r¨ng coordinate và node có th∫ dùng bßt c˘ chÈ nào (trong các lªnh \draw ,
\fill ho∞c \path ).
I.2.7 V≥ i∫m
Ta xác ‡nh mÎt i∫m trên hình v≥ b¨ng tÂa Î. Trên hª Oxy ta xác ‡nh i∫m b¨ng
tÂa Î (x; y). Còn trên hª tÂa Î çc ta xác ‡nh i∫m b¨ng (↵ : r).
Ví dˆ ta muËn v≥ i∫m A(3; 1) ta dùng lªnh sau: \draw (3,-1) circle (1pt);
Chú ˛ r¨ng tÂa Î cıa i∫m trong Tikz ngń cách hoành Î và tung Î bi dßu
"ph©y" (,) ch˘ không ph£i dßu "chßm ph©y" (;) nh˜ ta th˜Ìng vi∏t trong vń b£n. K∏t
thúc lªnh v≥ luôn b¨ng dßu "chßm ph©y" (;).
Ta cÙng có th∫ v≥ i∫m b¨ng lªnh \draw (60:2) circle (1pt); . Khi ó ta s≥ v≥
˜Òc i∫m B sao cho OB = 2 và góc gi˙a OB và Ox là 60o .
Hãy xem ví dˆ d˜Ói ây:

\draw[step=1,gray,very thin]
(-3,-3) grid (3,3);
\draw[->](-3,0)--(3,0);
\draw[->](0,-3)--(0,3); y
\draw[dashed] (0,1)--(2,1)--(2,0);
\draw (2,1) circle (0.04);
A
\draw (3,0) node[above]{$x$} (0,3)
node[left]{$y$} (0,0) node[below x
left]{$O$}; O
\draw (-60:2) circle (0.04);
60o
\draw (-60:2) -- (0,0);
\draw (2,1) node[above right]{$A$} B
(-60:2) node[below right]{$B$};
\draw[->](-60:4mm) arc (-60:0:4mm);
\draw (-30:5mm)node[below
right]{$-60^{o}$};
\end{tikzpicture}
Chú ˛ r¨ng lªnh v≥ i∫m là \draw (point) circle (radius); trong ó point
là tÂa Î i∫m và radius là bán kính i∫m (th˜Ìng dùng là 1pt ho∞c 2pt).
I.2.8 o§n thØng, ˜Ìng gßp khúc
Chúng ta bi∏t r¨ng ∫ v≥ o§n thØng t¯ A ∏n B ta dùng lªnh \draw (A)–(B); .

Tuy nhiên, n∏u v≥ mÎt ˜Ìng gßp khúc t¯ A ∏n B rÁi ∏n C ti∏p tˆc ∏n D thì ta có
th∫ dùng lªnh ròi r§c t¯ng o§n. Nh˜ v™y s≥ gây khó khń vì ph£i gõ nhi∑u k˛ t¸. Ta
có mÎt sË cách sau ây ∫ v≥ mÎt ˜Ìng gßp khúc:
• Dùng liên ti∏p –: Ta có th∫ dùng
\draw (A)–(B)–(C)–(D);
Cách dùng này th˜Ìng ˜Òc dùng khi ta ã khai báo (ho∞c bi∏t tÂa Î) tßt c£ 4
i∫m A, B, C, D. Ví dˆ:

\begin{tikzpicture}
\draw[gray!50,thin,opacity=.5]
(-1,-1) grid (5,5);
\path
C
(0:0) coordinate (A)
(2,1) coordinate (B)
(3,4) coordinate (C)
(4,1) coordinate (D)
; B
\draw (A)--(B)--(C)--(D);
D
\foreach \x/\g in A
{A/180,B/120,C/90,D/0}
\fill[black](\x) circle (1pt)
($(\x)+(\g:3mm)$) node{\x};
\end{tikzpicture}
• Dùng –++: ChØng h§n ta mÓi có i∫m A và B và bi∏t r¨ng i∫m C có tÂa Î
d§ng C(xB + xo ; yB + yo ), khi ó ta s≥ dùng lªnh cÎng tÂa Î:
\draw (A)–(B)–++(xo,yo);
Cái hay cıa Tikz là viªc cÎng tÂa Î này s≥ ˜Òc cÎng dÁn. Sau khi v≥ ∏n C theo
nh˜ lªnh trên ta hoàn toàn có th∫ ti∏p tˆc v≥ thêm o§n thØng cÎng ti∏p tÂa Î
t¯ i∫m C ∏n i∫m D
CÙng nh˜ trên, ta thßy i∫m C(3, 4) = (2 + 1; 1 + 3), nh˜ v™y C(xB + 1; yB + 3) và
t˜Ïng t¸ D(xC + 1; yC 3). Ta s≥ dùng lªnh v≥:
\draw (A)–(B)–++(1,3)–++(1,-3);

\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
\path
C
(2,1) coordinate (B)
(3,4) coordinate (C)
(4,1) coordinate (D)
; B
\draw (A)--(B)--++(1,3)--++(1,-3);
D
\foreach \x/\g in A
{A/180,B/120,C/90,D/0}
\fill[black](\x) circle (1pt)
($(\x)+(\g:3mm)$) node{\x};
\end{tikzpicture}
• Dùng [turn]: Khi ta v≥ o§n thØng t¯ i∫m A ∏n i∫m B rÁi, ta muËn v≥ ti∏p
∏n i∫m C xác ‡nh b¨ng cách quay mÎt góc ' và Î dài BC = d nào ó ta dùng
[turn] theo cú pháp:
\draw (A)–(B)–([turn]góc: Î dài);
ChØng h§n trong ví dˆ v≥ tam giác ∑u c§nh 2 ta có th∫ dùng [turn] nh˜ sau:
\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
\draw (0,0)coordinate (A)
--(2,0) coordinate(B)
--([turn]120:2) coordinate(C) C
--cycle;
\foreach \x/\g in {A/180,B/0,C/90}
\fill[black](\x) circle (1pt) A B
($(\x)+(\g:3mm)$) node{\x};
\end{tikzpicture}
Nh˜ v™y, ta hoàn toàn có th∫ rút ng≠n các lªnh v≥ b¨ng viªc k∏t hÒp nhi∑u cách v≥
o§n thØng ∫ có mÎt ˜Ìng gßp khúc tùy ˛.
I.2.9 ˜Ìng tròn, Ellipse. Cung tròn, cung Ellipse
Ta bi∏t lªnh v≥ ˜Ìng tròn là \draw (Tâm) circle (bán kính); . Tuy nhiên, ∫
v≥ ˜Ìng tròn khi bi∏t tâm A và i qua i∫m B thì làm th∏ nào? Th¸c t∏ trong pgf

có lªnh lßy kho£ng cách gi˙a hai i∫m, tßt nhiên kho£ng cách này tính b¨ng Ïn v‡ pt
( i∫m £nh) nên khó trong viªc tính toán. Vßn ∑ t§o lªnh lßy kho£ng cách gi˙a hai i∫m
b¨ng thông sË phù hÒp vÓi Ïn v‡ cıa Tikz ta s≥ ∑ c™p sau. Nhñg ∫ v≥ ˜Ìng tròn
bi∏t tâm và i qua mÎt i∫m ta có th∫ dùng lªnh:
\draw (I) let \p1=($(I)-(A)$) in circle ({veclen(\x1,\y1)});
Khi ó ta có ˜Ìng tròn tâm I và i qua i∫m A.
Nh˜ v™y ta cÙng có lªnh t˜Ïng t¸ ∫ v≥ Ellipse có bán trˆc lÓn a, bán trˆc nh‰ b và
tâm I(xI ; yI ) nh˜ sau:
\draw (I) ellipse ({a} and {b});
Ngoài ra, ta có th∫ v≥ các cung tròn, cung Ellipse n∏u bi∏t i∫m xußt phát cung,
i∫m k∏t thúc cung (tính b¨ng góc) và các bán kính t˜Ïng ˘ng cıa nó.
\draw (A) arc (g1:g2:r); s≥ v≥ T¯ i∫m A mÎt cung tròn có góc xußt phát là
g1, góc k∏t thúc là g2 và bán kính r. Ví dˆ d˜Ói ây v≥ t¯ gËc tÂa Î mÎt cung tròn
xußt phát t¯ góc 180 Î ∏n góc k∏t thúc 90 Î vÓi bán kính b¨ng 2.
\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
\draw (0,0) arc (180:90:2);
\end{tikzpicture}
T˜Ïng t¸, n∏u dùng lªnh \draw (A) arc (180:0:{2} and {1}); s≥ ˜Òc cung
Ellipse t¯ i∫m A vÓi góc xußt phát là 180 Î, góc k∏t thúc 0 Î bán trˆ lÓn là 2 và bán
trˆc nh‰ là 1.
\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
\draw (0,0) arc (180:90:2);
\draw (0,0) arc (180:0:{2} and {1});
\end{tikzpicture}

I.2.10 Các d§ng ˜Ìng cong khác
• to[tùy chÂn]: V≥ mÎt ˜Ìng cong t¯ i∫m A ∏n i∫m B vÓi tùy chÂn nào ó. Ta
có các lo§i tùy chÂn bend left, bend right ho∞c out, in.
\draw (A) to[bend left=30] (B); cho ta mÎt ˜Ìng cong t¯ A ∏n B sao
cho góc i ra cıa ˜Ìng cong t¯ i∫m A là 30 và góc i vào cıa ˜Ìng cong t§i
i∫m B là 180 30 = 150 . ˜Ìng cong này s≥ cân x˘ng c£ hai phía Ëi vÓi A và
B . Chú ˛ r¨ng bend right cÙng giËng nh˜ v™y nhñg ˜Ìng cong s≥ £o ng˜Òc
l§i. Ta hãy xem ví dˆ sau:
\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
\path (0,0) coordinate (A) (4,3)
coordinate (B);
B
\draw[blue] (A)to[bend left=150]
(B);
\draw[red] (A)to[bend right=30]
(B);
\foreach \x/\g in
{A/-150,B/60}\fill[black] A
(\x) circle (1pt)
($(\x)+(\g:3mm)$)node{$\x$};
\end{tikzpicture}
Ta cÙng có th∫ dùng tùy chÂn out, in ∫ xác ‡nh các góc ra t§i i∫m A và góc
vào t§i i∫m B cıa ˜Ìng cong. Cách dùng này cho ta thßy các góc ra, vào không
cân x˘ng:

\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
coordinate (B); B
\draw[blue] (A)to[out=90,in=30]
(B);
\draw[red] (A)to[out=0,in=90] (B);
\foreach \x/\g in
{A/-150,B/60}\fill[black]
A
(\x) circle (1pt)
($(\x)+(\g:3mm)$)node{$\x$};
\end{tikzpicture}
Nh˜ v™y, tùy thuÎc vào tính chßt cıa ˜Ìng cong ∫ ta có th∫ l¸a chÂn tùy chÂn
phù hÒp cho hình v≥ cıa mình.
• Parabola[tùy chÂn]: v≥ mÎt o§n Parabol t¯ i∫m A ∏n i∫m B . Tùy chÂn

bend at end ho∞c không chÂn gì. Ho∞c ta cÙng có th∫ dùng parabola bend vÓi
ba i∫m A, B, C . Khi ó ta ˜Òc o§n Parabol xußt phát t¯ A, ønh B và k∏t thúc
C
Ta xem ví dˆ sau ∫ hi∫u rõ tùy chÂn bend at end:
\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
coordinate (B); B
\draw [blue](A) parabola (B);
\draw[red] (A) parabola[bend at
end] (B);
\foreach \x/\g in
{A/-150,B/60}\fill[black]
A
(\x) circle (1pt)
($(\x)+(\g:3mm)$)node{$\x$};
\end{tikzpicture}
Và ví dˆ d˜Ói ây ∫ hi∫u v∑ parabola bend

\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
coordinate (B) (4,1) B
coordinate (C);
\draw [blue](A) parabola bend (B)
(C);
\foreach \x/\g in C
{A/-150,B/60,C/-90}\fill[black]
A
(\x) circle (1pt)
($(\x)+(\g:3mm)$)node{$\x$};
\end{tikzpicture}
• plot coordinates: V≥ ˜Ìng cong qua nhi∑u i∫m (mÎt ˜Ìng gßp khúc qua các
i∫m mÎt cách m∑m m§i). Ta có th∫ s˚ dˆng cú pháp:
\draw[smooth] plot coordinate{ TÂa Î các i∫m};
Ví dˆ nh˜ ˜Ìng cong sau ây:
\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
\draw[blue,smooth] plot
coordinates{(0,0) (1,0) (2,1)
(2,2) (3,1) (4,3)};
\end{tikzpicture}
• controls: V≥ ˜Ìng cong qua i∫m A và B vÓi các “l¸c ©y”. Ta có cú pháp:
\draw (A).. controls (C) and (D) .. (B);
Trong cú pháp trên, A là i∫m b≠t ¶u, B là i∫m k∏t thúc cıa ˜Ìng cong. i∫m
C và D chø tham gia vÓi t˜ cách là “l¸c ©y” ∫ kéo cho ˜Ìng nËi t¯ A ∏n B có
Î cong mà không hi∫n th‡ trên hình v≥.
I.2.11 Lßy mÎt i∫m trên ˜Ìng cong, ti∏p tuy∏n cıa ˜Ìng cong
VÓi mÎt ˜Ìng cong bßt k˝, ta có th∫ khai báo ∫ lßy mÎt i∫m trên ˜Ìng cong
theo tø lª vÓi cú pháp:

\draw D§ng ˜Ìng cong coordinate[pos=tø lª](A);

ChØng h§n lßy mÎt i∫m A trên mÎt ˜Ìng controls nh˜ sau:
\draw (0,0)..controls +(0:1) and +(60:2)..(1,2) coordinate[pos=.5](A);
Khi ó ta lßy ˜Òc i∫m A là i∫m chính gi˙a cıa ˜Ìng cong này.
Ví dˆ:
\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (5,5);
\draw[red] (0,0)..controls +(0:1)
and +(60:2)..(1,2) C
coordinate[pos=.5](B);
B
\draw (0,0) to[out=90,in=180]
coordinate[pos=.5](C) (3,4) ;
\foreach \x in {A,B,C}\fill[black] A
(\x) circle (1pt)
($(\x)+(90:3mm)$)node{$\x$};
\end{tikzpicture}
Tßt nhiên lßy mÎt i∫m trên các ˜Ìng có sÆn ph˜Ïng trình (ho∞c ‡nh d§ng quen
thuÎc nh˜ ˜Ìng tròn ho∞c ellipse) thì ta dùng cách khác s≥ tiªn lÒi hÏn rßt nhi∑u b¨ng
viªc dùng \path ... coordinate ... ho∞c \draw ... coordinate ...
ChØng h§n lßy i∫m A trên ˜Ìng tròn và i∫m B trên ellipse nh˜ sau:
\begin{tikzpicture}
(-1,-1) grid (6,5);
\path
(0,0) arc (180:60:2) coordinate (A)
(0,0) arc (180:150:{3} and {1})
coordinate (B)
(0,0) arc (180:30:{3} and {1})
coordinate (C)
A
;
\draw
B C
(0,0) arc (180:0:2)
(0,0) arc (180:0:{3} and {1})
;
\foreach \x in {A,B,C}\fill[black]
(\x) circle (1pt)
($(\x)+(90:3mm)$)node{$\x$};
\end{tikzpicture}

Viªc v≥ các ˜Ìng ti∏p tuy∏n cıa ˜Ìng tròn và Ellipse ta có th∫ cń c˘ vào mËi
quan hª hình hÂc (và ph˜Ïng pháp tÂa Î trong m∞t phØng) ∫ ho§ch ‡nh cách v≥ cho
hÒp l˛. Tßt nhiên Tikz cÙng cung cßp th˜ viªn decoration.markings ∫ v≥ các ˜Ìng
cát tuy∏n và ti∏p tuy∏n cıa ˜Ìng cong t§i mÎt i∫m bßt k˝. Nhñg viªc s˚ dˆng th˜
viªn này chø nên dùng khi quá c¶n thi∏t (vÓi d§ng ˜Ìng cong không quen thuÎc mà
h¶u h∏t ta rßt hi∏m khi dùng trong các hình v≥ các bài toán, và viªc s˚ dˆng th˜ viªn
này khá ph˘c t§p và khó nhÓ) nên tôi không ∑ c™p  ây.
Tr l§i vÓi ˜Ìng tròn và Ellipse, ∫ v≥ ti∏p tuy∏n cıa ˜Ìng tròn tâm O bán kính
r t§i i∫m M nào ó, ta luôn thßy ti∏p tuy∏n vuông góc vÓi bán kính OM . Nh˜ v™y chø
c¶n quay tâm O quanh M mÎt góc 90 ho∞c 90 ˜Òc i∫m T thì ngay l™p t˘c ta có
M T là ti∏p tuy∏n cıa ˜Ìng tròn rÁi.
T˜Ïng t¸ nh˜ v™y, vÓi mÎt Ellipse có bán trˆc lÓn a, bán trˆc nh‰ b ta có ngay ph˜Ïng
x2 y 2 x.x y.y
trình Ellipse d§ng 2
+ 2 = 1 và khi ó ti∏p tuy∏n t§i M (x , y ) có d§ng 2 + 2 = 1.
a b a b
V™y n∏u có hoành Î (ho∞c tung Î ti∏p i∫m) thì ta có ˜Òc ph˜Ïng trình ti∏p tuy∏n
cıa Ellipse, và nh˜ v™y viªc v≥ ti∏p tuy∏n chØng qua chø là v≥ Á th‡ mÎt hàm sË mà
thôi.
Ví dˆ nh˜ hình v≥ mÎt hình nón có áy bi∫u diπn bi mÎt Ellipse có bán trˆc x là
a = 3, bán trˆc nh‰ là b = 1 và chi∑u cao h4. MuËn v≥ chính xác ˜Òc không Ïn gi£n
bi n∏u bình th˜Ìng b§n s≥ v≥
\begin{tikzpicture}[line
join=round, line cap=round]
\def\a{3}
\def\b{1}
\def\h{4}
\draw[dashed] (180:\a) arc
(180:0:{\a} and {\b});
\draw
(90:\h)--(180:\a)arc(180:360:{\a}
and {\b})--cycle;
\end{tikzpicture}
Nhìn hình v≥ trên ta thßy không ˜Òc µp vì hai ˜Ìng sinh hai bên c≠t ˜Ìng nét
˘t. Hình s≥ không “th™t” l≠m. MuËn hình ˜Òc “th™t” hÏn, b§n ph£i tính toán sao cho
các ˜Ìng sinh ti∏p xúc vÓi Ellipse. Ta s≥ ∞t ra bài toán v≥ ti∏p tuy∏n cıa Ellipse i
qua ønh cıa hình nón.
B§n v≥ phác hình ra ∫ phân tích và tìm cách v≥:

M
B A
O
Trong hình v≥ trên, ta thßy i∫m A(a; 0), B( a; 0), S(0; h), O(0; 0) và i∫m M (x ; y ).
Vßn ∑ là xác ‡nh ˜Òc tÂa Î i∫m M . Chú ˛ r¨ng trong hình hÂc tÂa Î phØng n∏u
x2 y2
i∫m, ph˜Ïng trình Ellipse là + = 1 và ph˜Ïng trình ti∏p tuy∏n cıa Ellipse t§i
a2 b2
x.x y.y
M (x ; y ) là 2 + 2 = 1. Vì ti∏p tuy∏n i qua i∫m S(0; h) nên ta thay tÂa Î i∫m
a b
b2
S vào ph˜Ïng trình ti∏p tuy∏n s≥ suy ra ˜Òc y = . T¯ ó ta có th∫ tính ˜Òc x .
h
M∞t khác, trong hª tÂa Î çc, tÂa Î i∫m \
8 M (' : r) vÓi ' = AOM thì hoành Î và
<x = a cos '
tung Î i∫m M ˜Òc tính theo công th˘c: . T¯ ây ta có th∫ tính góc
:y = b sin '
y b
' = arcsin = arcsin ∫ lßy góc v≥ các cung Ellipse c¶n thi∏t. Nh˜ v™y ta có th∫ hoàn
b h
thiªn code v≥ mÎt cách linh ho§t và Ïn gi£n:
\begin{tikzpicture}[line
join=round,line
cap=round,font=\scriptsize]
\def\a{3}
\def\b{1}
\def\h{4}
\pgfmathsetmacro\g{asin(\b/\h)}
S
\pgfmathsetmacro\xo{\a *cos(\g)}
\pgfmathsetmacro\yo{\b *sin(\g)}
\draw[dashed]
(\xo,\yo) arc (\g:180-\g:{\a} and
{\b})
(180:\a)node[left]{$B$} --(0:\a)
M
node[right]{$A$} (90:\h) B A
O
node[above]{$S$} --(0:0)
node[below left]{$O$}
--(\xo,\yo)node[above right]{$M$}
;
\draw (90:\h)--(-\xo,\yo) arc
(180-\g:360+\g:{\a} and
{\b})--cycle;
\end{tikzpicture}
VÓi code v≥ trên, b§n có th∫ thay Íi tùy ˛ bán trˆc x, bán trˆc y và chi∑u cao h

cıa hình nón thì Tikz luôn tính ˜Òc cho ta các i∫m M mÎt cách linh ho§t và t¸ Îng.
Hình nón s≥ µp nh˜ “th™t”. Ng˜Òc l§i, n∏u hình nón cho i∫m ti∏p xúc M (bi∏t góc ')
b
thì ta thay Íi ph¶n khai báo h b¨ng ' và l§i tính h b¨ng công th˘c h = là xong.
sin '
I.2.12 Giao i∫m cıa các ˜Ìng
Trong v≥ hình khoa hÂc, ∞c biªt là các bài toán Hình hÂc, viªc s˚ dˆng giao i∫m cıa
các ˜Ìng là th˜Ìng g∞p. VÓi giao cıa hai ˜Ìng thØng ( o§n thØng) tôi ã trình bày 
ph¶n các phép toán tÂa Î. VÓi hai ˜Ìng bßt k˝ ta c¶n s˚ dˆng th˜ viªn intersections.
∫ s˚ dˆng th˜ viªn này, ta ph£i gÂi th˜ viªn (ngay sau khi khai báo gói Tikz và
tr˜Óc \begin{document} ) b¨ng cú pháp:
\usetikzlibrary{intersections}
MÈi ˜Ìng s≥ ˜Òc ∞t mÎt cái tên cho ˜Ìng b¨ng
\path[name path=tên ˜Ìng] D§ng ˜Ìng ;
ho∞c \draw[name path=tên ˜Ìng] D§ng ˜Ìng ; . Chú ˛ r¨ng n∏u s˚ dˆng \path
thì Tizk chø ∞t tên ˜Ìng mà không v≥ ra, còn n∏u s˚ dˆng \draw thì ˜Ìng ˜Òc
v≥ ra trên hình v≥.
Khi ó n∏u có hai ˜Ìng ã ˜Òc ∞t tên là c1 và c2 b¨ng cú pháp:
\path[name intersections={of=c1 and c2}] (intersection-1) coordinate (A);
VÓi nh˙ng c∞p ˜Ìng chø có mÎt giao i∫m thì nh˜ v™y, n∏u c∞p ˜Ìng có nhi∑u giao
i∫m hÏn thì ta s˚ dˆng intersection-1, intersection-2, . . . cho ∏n h∏t s≥ khai báo ˜Òc
tßt c£ các i∫m.
B§n có th∫ tham kh£o code lßy giao i∫m 2 ˜Ìng tròn nh˜ d˜Ói ây:

\begin{tikzpicture}
\draw[name path=ab] (-1.5,0)
coordinate (A) --(5.75,0)
coordinate (B);
\draw[name path=circ1] (0,0) circle
(2);
\draw[name path=circ2] (2.5,0)
circle (3);
\path[name intersections={of=circ1
and circ2}]
(intersection-1) coordinate (M)
(intersection-2) coordinate (N)
; M
\path[name intersections={of=circ1
and ab}]
(intersection-1) coordinate (P) A J P IB
(intersection-2) coordinate (Q)
;
\path[name intersections={of=circ2 Q
N
and ab}]
(intersection-1) coordinate (I)
(intersection-2) coordinate (J)
;
\fill[blue] (M)node[right]{$M$}
circle (1pt);
\fill[red] (N)node[right]{$N$}
circle (1pt);
\foreach \x in
{A,B,P,Q,I,J}\fill[black] (\x)
circle (1pt)+(90:2mm)node{$\x$};
\end{tikzpicture}
B§n ∫ ˛ thßy i∫m Q không hi∫n th‡ úng chÈ. Th™t v™y. Vì ˜Ìng tròn circ1 chø
c≠t o§n AB t§i mÎt i∫m nên i∫m Q Tikz s≥ lßy ng®u nhiên. i∑u này rßt quan trÂng
khi b§n c¶n tìm giao i∫m cıa các ˜Ìng b¨ng th˜ viªn intersections b§n c¶n bi∏t sË
giao i∫m “th¸c” cıa hai ˜Ìng ó. (giao i∫m nhìn thßy).
I.2.13 Môi tr˜Ìng scope, clip, node và pic
• Môi tr˜Ìng scope:
Tikz cung cßp môi tr˜Ìng scope vÓi cú pháp

\begin{scope}
...
\draw ...
...
\end{scope}
Trong môi tr˜Ìng scope MÂi lªnh v≥, lªnh khai báo chø có tác dˆng trong môi
tr˜Ìng này, khi thoát ra kh‰i scope thì các i∫m ã khai báo , các giá tr‡ ã gán,
tên ˜Ìng ã gán . . . trong scope không còn tác dˆng. Vì v™y c¶n s˚ dˆng linh
ho§t môi tr˜Ìng này.
• Lªnh clip
i ôi vÓi scope là lªnh \clip D§ng ˜Ìng kín; . clip dùng ∫ c≠t các ph¶n
th¯a khi v≥ hình ∫ hình v≥ úng theo ˛ v≥. ChØng h§n c¶n v≥ n˚a mÎt cung tròn
cıa ˜Ìng tròn màu xanh n¨m trong ˜Ìng màu ‰ nh˜ sau:
\begin{tikzpicture}
\draw[red] (0,0) circle (1.5);
\draw[blue] (2,0) circle (2);
\end{tikzpicture}
Ta có th∫ clip nh˜ sau:
\begin{tikzpicture}
\clip (0,0) circle (1.5);
\end{tikzpicture}
∫ ˛ r¨ng lªnh clip s≥ có tác dˆng t¯ v‡ trí ∞t nó cho ∏n \end{tikzpicture}

nên ta c¶n k∏t hÒp scope. ChØng h§n trong hình v≥ trên ta l§i muËn v≥ ti∏p o§n
thØng n´m bên ngoài ˜Ìng tròn màu ‰ nhñg n∏u ∫ bình th˜Ìng clip ta s≥
không thßy hi∫n th‡.

\begin{tikzpicture}
\draw (1,0)--(4,0);
\end{tikzpicture}
V™y thì ta ph£i ã viªc v≥ cung tròn ó vào trong môi tr˜Ìng scope ∫ có th∫
ti∏p tˆc v≥ thêm
\begin{tikzpicture}
\begin{scope}
\end{scope}
\draw (1,0)--(4,0);
\end{tikzpicture}
Kˇ thu™t này rßt h˙u dˆng trong viªc v≥ các k˛ hiªu góc trong bài toán Hình hÂc.
[ trong tam giác ABC ta có th∫ làm nh˜ sau:
ChØng h§n muËn th∫ hiªn ABC
\begin{tikzpicture}
\draw (0,0) coordinate (B)
--(4,0) coordinate (C) --
(1,3) coordinate (A) --cycle;
\begin{scope}
\clip (B)--(A)--(C);
\draw[fill=yellow] (A) circle
(.25);
\end{scope}
\end{tikzpicture}
• node
Nh˜ tôi ã trình bày, lªnh \node ... at ... { Ëi t˜Òng hi∫n th‡}; ho∞c
dùng kép ki∫u nh˜
\draw ... node{ Ëi t˜Òng hi∫n th‡}; ˜Òc dùng khá nhi∑u khi v≥ hình. –
ây ta tìm hi∫u thêm v∑ node ∫ s˚ dˆng cho th™t s¸ linh ho§t.
Ëi t˜Òng hi∫n th‡ trong các lªnh trên (gÂi t≠t là node) ˜Òc Tikz khá tho£i
mái. Nó có th∫ là bßt c˘ lªnh nào trong LATEX ch˘ không riêng gì bfseries Tikz.

ChØng h§n b§n muËn v≥ mÎt hình bài toán th¸c t∏ có hình cây d¯a, mà viªc v≥
cây d¯a tËn quá nhi∑u thÌi gian, b§n có th∫ include hình png cây d¯a ó vào trong
hình v≥ Tikz.
\begin{tikzpicture}
\draw (-3,0) -- (3,0);
\path (0,0) node[above]
{\includegraphics[scale=.3]
{caydua}};
\end{tikzpicture}
Hay nhßt là trong node có th∫ ã vào bßt c˘ th˘ gì mà LATEX chßp nh™n ˜Òc,
k∫ c£ môi tr˜Ìng tikzpictue
\begin{tikzpicture}
\draw (-3,0) -- (3,0);
\path (0,3) node{
\begin{tikzpicture}
\draw[fill=orange ] (0,0) circle
(1);
\end{tikzpicture}
};
\end{tikzpicture}
• pic
T˜Ïng t¸ nh˜ node, pic cÙng là mÎt trong nh˙ng d§ng có sÆn cıa Tikz. S˚ dˆng
cú pháp:
\draw (tÂa Î) pic{tên pic};
Khi ó ta s≥ có hình £nh cıa pic vào úng tÂa Î ã chø ra. Vßn ∑ là các pic này
 âu? tên pic là gì? Ta không c¶n quan tâm quá nhi∑u ∏n các pic có sÆn cıa
Tikz vì chı tâm cıa ng˜Ìi t§o ra Tikz là ∫ ng˜Ìi dùng t¸ t§o pic khi c¶n thi∏t.
ChØng h§n b§n muËn v≥ mÎt m§ch iªn, mÈi iªn tr là mÎt hình ch˙ nh™t. Trong
khi m§ch iªn cıa ta có nhi∑u iªn tr, mÈi l¶n v≥ iªn tr l§i ph£i v≥ mÎt hình
ch˙ nh™t thì th™t vßt v£. Ta s≥ t§o pic b¨ng cú pháp:
\tikzset{dientro/.pic={\draw(-.4,-.1)rectangle (.4,.1);}}

Sau ó ta s˚ dˆng pic này tho£i mái nh˜ sau:
\begin{tikzpicture}
\tikzset{dientro/.pic={
\draw(-.4,-.1) rectangle
(.4,.1);}}
\draw
(0,0) pic[local bounding box=R1]
{dientro}
{dientro}
(1.5,3) pic[local bounding
box=R3] {dientro}
;
\draw (1.75,0) --(R2) --(4,0)
--(4,3) --(R3) --(-1,3)
--(-1,0) --(R1) --(1.25,0);
\end{tikzpicture}
Nhân ây, ∫ v≥ m§ch iªn tôi cÙng ∑ c™p ∏n mÎt cách v≥ hai c§nh liên ti∏p cıa
mÎt hình ch˙ nh™t xác ‡nh bi hai ønh Ëi nhau (th˜Ìng dùng khi gióng tÂa Î
trong Á th‡ hàm sË và v≥ m§ch iªn) nh˜ sau:
\draw (A)-|(B); \draw (A)|-(B);
ChØng h§n ∫ rút ng≠n lªnh v≥ m§ch iªn trên, tôi s≥ dùng:
\begin{tikzpicture}
\tikzset{dientro/.pic={
\draw(-.4,-.1) rectangle
(.4,.1);}}
\draw
{dientro}
{dientro}
(1.5,3) pic[local bounding
box=R3] {dientro}
;
\draw (1.75,0) --(R2) --(4,0)
|-(R3) -|(-1,0) --(R1)
--(1.25,0);
\end{tikzpicture}

I.3 Các tùy chÂn th˜Ìng dùng

I.3.1 Tùy chÂn chung
Tùy chÂn cıa Tikz là các tham sË ¶u vào n¨m trong c∞p [ ...]  ngay sau mÈi môi
tr˜Ìng, lªnh v≥. VÓi tßt c£ các lªnh v≥, môi tr˜Ìng ta có mÎt sË tùy chÂn chung nh˜
sau:
• color=: L¸a chÂn màu cho Ëi t˜Òng. VÓi tùy chÂn này th˜Ìng thì ta không c¶n
nh™p color= tên màu mà ta chø c¶n nh™p tên màu là Tikz cÙng t¸ hi∫u ˜Òc.
Tên màu có th∫ là yellow, blue, red, orange, pink, . . . HÏn n˙a, viªc xác ‡nh
màu có thêm tùy chÂn red!50 ta hi∫u là Î ‰ 50%, blue!20 là Î xanh 20% . . .
Ngoài ra có có mÎt sË tùy chÂn left color=, right color=, bottom color=, top
color=, ball color= . . .
• rotate=: Quay Ëi t˜Òng quanh gËc tÂa Î mÎt góc nào ó, Ïn v‡ góc  ây là
“ Î” ch˘ không dùng radian.
• shift=: T‡nh ti∏n Ëi t˜Òng theo mÎt véc tÏ nào ó.

Cˆ th∫ hÏn ta có xshift= và yshift= là cách t‡nh ti∏n Ëi t˜Òng theo chi∑u ngang
ho∞c chi∑u dÂc. Chú ˛ khi dùng xshift ho∞c yshift thì các thông sË ã vào ph£i
có Ïn v‡ Î dài (pt, mm, cm, . . . )
• scale=: Tø lª hi∫n th‡ Ëi t˜Òng.

T˜Ïng t¸ nh˜ trên ta cÙng có xscale= lßy Ëi x˘ng Ëi t˜Òng qua trˆc tung và
yscale lßy Ëi x˘ng Ëi t˜Òng qua trˆc hoành.
• font=: ChÂn cÔ ch˙ hi∫n th‡ trong hình v≥ (tùy chÂn này th˜Ìng dùng cho các
môi tr˜Ìng tikzpicture và scope ∫ cÔ ch˙ thËng nhßt trong cùng mÎt hình v≥)
• line join, line cap: Tùy chÂn này th˜Ìng dùng cho môi tr˜Ìng tikzpicture. line
join=round ∫ các o§n gßp khúc m∑m m§i hÏn, line cap=round ∫ các ¶u
mút o§n thØng ˜Òc bo tròn.
• line width=: Î dày nét v≥, vÓi tùy chÂn này n∏u Ïn v‡ là i∫m £nh (pt) thì
thông sË ¶u vào không c¶n Ïn v‡. N∏u ta muËn dùng Ïn v‡ Î dài khác thì c¶n
nh™p thông sË i kèm Ïn v‡ (mm, cm, . . . )
• smooth: T§o Î trÏn cho nét v≥, th˜Ìng dùng vÓi v≥ Á th‡ và i kèm lªnh \draw
ho∞c \fill
• samples=: Ta hi∫u r¨ng v≥ ˜Ìng cong trong Tikz ho∞c bßt c˘ ph¶n m∑m nào
b£n chßt v®n là chia nh‰ ˜Ìng cong thành các o§n thØng ∫ v≥ liên ti∏p các
o§n thØng này. samples quy ‡nh i∑u ó. samples càng lÓn thì sË i∫m chia
càng nhi∑u, khi ó ˜Ìng cong càng µp hÏn. Tuy nhiên i kèm vÓi nó là viªc tính

toán cıa Tikz s≥ tńg lên làm ch™m quá trình biên d‡ch. Khuyên dùng vÓi thông
sË samples=100 là v¯a ph£i (1 Ïn v‡ ˜Òc chia thành 100 i∫m nh‰).
• ->: Dùng v≥ các o§n thØng ( o§n cong) có ‡nh h˜Óng (mÙi tên  cuËi o§n).
Các ki∫u mÙi tên th˜Ìng dùng là stealth, latex, . . . .
• opacity=: Tùy chÂn này chø ‡nh Î hòa trÎn gi˙a các lÓp Ëi t˜Òng (layer) trong
mÎt hình v≥. GiËng nh˜ các ph¶n m∑m làm viªc vÓi hình £nh khác, Tikz v≥ hình
theo các lÓp, lÓp sau è lÓp tr˜Óc, opacity s≥ hòa trÎn các Ëi t˜Òng vào vÓi nhau.
Th˜Ìng dùng vÓi \fill
• double: Tùy chÂn v≥ nét ôi trong lªnh v≥ \draw . Ta hoàn toàn có th∫ tùy chønh
kho£ng cách gi˙a các nét ôi b¨ng tùy chÂn double distance
• rounded corrners=: Tùy chÂn làm m∑m Î gßp khúc cıa lªnh \draw và
\fill
Ta hoàn toàn có th∫ dùng cùng lúc các tùy chÂn này, Tikz s≥ th¸c hiªn l¶n l˜Òt t¯ng
tùy chÂn cho ∏n h∏t khi v≥ hình. Chú ˛ vÓi các tùy chÂn v∑ các phép quay, t‡nh ti∏n,
v‡ t¸ (rotate, shift, scale) khi dùng trong lªnh \draw ho∞c \fill s≥ không th¸c
hiªn n∏u các i∫m ã ˜Òc ‡nh nghæa t¯ tr˜Óc.
I.3.2 VÓi node, pic
VÓi pic và node ngoài nh˙ng tùy chÂn chung còn có mÎt sË tùy chÂn riêng.
pic[local bounding box=A] ... là tùy chÂn ∫ khai báo v‡ trí ∞t pic là A, dùng
∫ v≥ các ˜Ìng nËi các i∫m mÎt cách hÒp l˛.
sloped: Dùng vÓi node khi ta node theo mÎt ˜Ìng nào ó (có th∫ cong ho∞c thØng).
Khi ó vń b£n trong node s≥ nghiêng theo Î nghiêng cıa ˜Ìng.
midway: Dùng vÓi node nh˜ trên, v‡ trí ∞t cıa node s≥  gi˙a ˜Ìng ó. Th˜Ìng
dùng khi ∞t các kho£ng cách gi˙a hai i∫m.
Ngoài ra, còn rßt nhi∑u tùy chÂn khác trong các lªnh cıa Tikz mà tôi chã liªt kê
 ây, bi nó ít ˜Òc dùng. B§n hoàn toàn có th∫ tra c˘u pgfmabual.pdf có ¶y trên
internet.
I.3.3 Vòng l∞p foreach
Vòng l∞p foreach th¸c chßt là lªnh cıa LATEX. Nhñg nó rßt h˙u dˆng khi v≥ hình
b¨ng Tikz. Ta có th∫ hi∫u vòng l∞p này nh˜ sau:
\foreach tên bi∏n in {t™p hÒp bi∏n} {lªnh th¸c thi;}
Viªc s˚ dˆng foreach ti∏t kiªm cho ta viªc gõ quá nhi∑u dòng lªnh giËng nhau, chø
thay Íi mÎt vài thông sË. ChØng h§n b§n muËn v≥ 20 o§n thØng song song và cùng
có Î dài b¨ng 2 t¯ các i∫m trên trˆc tung, có tung Î tńg d¶n .1 Ïn v‡. N∏u b§n
v≥ l¶n l˜Òt thì ph£i gõ úng 20 dòng lªnh \draw (...)–++(0:2); Nhñg vÓi foreach
b§n chø c¶n mÎt dòng lªnh, Tikz (th¸c chßt là LATEX) s≥ thay b§n làm viªc ó:

\begin{tikzpicture}
\foreach \i in {1,...,20}\draw
(0,.1*\i)--++(0:2);
\end{tikzpicture}
– ây, ta thßy hoành Î luôn là 0, tung Î s≥ tńg d¶n, vÓi i = 1 thì tung Î là
.1, vÓi i=2 thì tung Î là .2, . . . B§n thßy cú pháp chÈ lªnh th¸c thi  trên ˜Òc ∞t
trong ngo∞c nhÂn còn trong ví dˆ thì không? N∏u nh˜ chø c¶n làm mÎt viªc duy nhßt
(mÎt lªnh duy nhßt) thì không c¶n c∞p ngo∞c nhÂn ó, nhñg n∏u t¯ hai lªnh tr lên
b§n c¶n ph£i có ngo∞c nhÂn, n∏u không foreach chø th¸c thi cho b§n mÎt lªnh ¶u tiên
li∑n sát nó mà thôi.
foreach còn hÏn th∏, ta có th∫ dùng vòng l∞p này lÁng nhau ∫ v≥ (hi∫n th‡ mÎt
b£ng). ChØng h§n:
a15 a25 a35 a45 a55 a65 a75
\begin{tikzpicture}
\foreach \i in {1,...,7}{ a14 a24 a34 a44 a54 a64 a74
\foreach \j in {1,...,5}
a13 a23 a33 a43 a53 a63 a73
\path (\i,\j) node{$a_{\i \j}$};
} a12 a22 a32 a42 a52 a62 a72
\end{tikzpicture}
a11 a21 a31 a41 a51 a61 a71
Qu£ là tiªn lÒi, n∏u không dùng foreach b§n s≥ ph£i dùng 35 node vÓi 35 tÂa Î
và 35 vń b£n. Tßt nhiên, khi dùng foreach b§n c¶n chú ˛ ∏n nh˙ng công th˘c mang
tính tÍng quát. ChØng h§n, cÙng b£ng trên nhñg tôi muËn hi∫n th‡ aij = ß + ⌘ thì tôi
s≥ làm:
6 7 8 9 10 11 12
\begin{tikzpicture}
\foreach \i in {1,...,7}{ 5 6 7 8 9 10 11
\foreach \j in {1,...,5}
\pgfmathsetmacro{\ht}{int(\i+\j)} 4 5 6 7 8 9 10
\path (\i,\j) node{\ht};
3 4 5 6 7 8 9
}
\end{tikzpicture} 2 3 4 5 6 7 8
Ti∏p tˆc nghiên c˘u v∑ foreach. Trong cái t™p hÒp bi∏n ta có th∫ có nhi∑u cách
ã vào. ChØng h§n vÓi giá tr‡ bi∏n là các con sË có quy lu™t (chØng h§n các sË cách
∑u nhau nh˜  ví dˆ trên) thì ta nh™p vào d§ng .1,.3,...,5 s≥ ˜Òc danh sách là
.1, .3, .5, .7 . . . 5 sao cho các bi∏n cách nhau .2. Còn n∏u là các sË nguyên thì chø c¶n
nh™p vào sË ¶u tiên và sË cuËi cùng nh˜ trong ví dˆ. N∏u các giá tr‡ bi∏n không có
quy lu™t ho∞c ‡nh d§ng không ph£i các con sË thì sao? Ta buÎc ph£i liªt kê các giá tr‡
bi∏n trong ó.

V™y còn tên bi∏n? B§n có th∫ ∞t tên bi∏n mÎt cách tho£i mái, hÏn n˙a ta có th∫
dùng nhi∑u bi∏n cùng lúc nh˜ ví dˆ d˜Ói ây:
\begin{tikzpicture}
\foreach \x/\col in {1/red, 2/blue,
3/orange, 4/pink, 5/yellow,
6/gray} \fill[\col] (\x,0)
rectangle +(.5,2);
\end{tikzpicture}
I.3.4 T§o macro
Macro là gì? Nó là mÎt lªnh do ng˜Ìi dùng t§o ra, b£n chßt là ∫ th¸c hiªn mÎt
t™p hÒp các lªnh cıa LATEX theo ki∫u “gõ t≠t” trên word b¨ng Unikey mà thôi. Cú pháp
t§o lªnh:
\def \name{Các lªnh th¸c thi}
Nh˜ v™y, b§n có th∫ ∞t name tho£i mái, miπn sao ¯ng trùng vÓi các lªnh có sÆn
cıa LATEX và Tikz ∫ kh‰i gây lÈi.
Ph¶n lªnh th¸c thi b§n có th∫ ã vào bßt c˘ lªnh v≥ nào cıa Tikz. Và khi nào
s˚ dˆng ∏n t™p hÒp các lªnh ó b§n chø viªc \name là xong.
Tßt nhiên n∏u chø có th∏ thì t§o macro cÙng không tiªn lÒi mßy. Macro còn có th∫
ã thông sË ¶u vào và thông sË ¶u ra. ChØng h§n vÓi macro t§o lªnh v≥ k˛ hiªu góc
vuông và k˛ hiªu góc th˜Ìng mà tôi ã t¯ng t§o:

\begin{tikzpicture}
\def\khvuong(#1,#2,#3){
\path
($(#2)!2mm!(#1)$) coordinate (#2#1)
($(#2)!2mm!(#3)$) coordinate (#2#3)
;
\draw[blue] (#2#1)
--($(#2#1)+(#2#3)-(#2)$)--(#2#3);
}
\def\khgoc(#1,#2,#3){
\begin{scope}
\clip (#1)--(#2)--(#3);
\draw[red] (#2) circle (2mm);
\end{scope}
}
\draw (0,0) coordinate(B)
--(5,0) coordinate (C)
--(1,4) coordinate (A)
--cycle;
\khvuong(B,A,C)
\khgoc(A,B,C)
\end{tikzpicture}
HÏn n˙a, macro còn lo cho ta c£ thông sË ¶u ra. ChØng h§n ta muËn tìm tâm nÎi
ti∏p cıa mÎt tam giác, ta cÙng có th∫ xây d¸ng mÎt macro nh˜ sau:

\begin{tikzpicture}
\def\tamnoitiep(#1,#2,#3)(#4){
\path
($($(#2)!2mm!(#1)$)!0.5!($(#2)!2mm!(#3)$)$)
coordinate (#2a)
($($(#1)!2mm!(#2)$)!0.5!($(#1)!2mm!(#3)$)$)
coordinate (#1a)
(intersection of #2-- #2a and
#1--#1a) coordinate (#4);
}
\draw (0,0) coordinate(B)
--(1,4) coordinate (A)
--cycle;
\tamnoitiep (A,B,C)(I)
\path ($(A)!(I)!(B)$) coordinate
(M);
\draw (I) let \p1=($(I)-(M)$) in
circle ({veclen(\x1,\y1)});
\end{tikzpicture}
Nh˜ v™y, b§n có th∫ t¸ t§o ra các macro ∫ v≥ theo ˛ b§n và m§ch t˜ duy hình hÂc
cıa b§n ∫ v≥ mà không mßt quá nhi∑u thÌi gian. V∑ b£n chßt, gói lªnh tkz-euclide
˜Òc xây d¸ng vÓi các ˛ t˜ng nh˜ th∏ này (ng˜Ìi ta gÂi ó là các gói th˘ cßp cıa
Tikz). VÓi bÎ môn V™t l˛ ho∞c Hóa hÂc cÙng có nh˙ng gói th˘ cßp cıa Tikz nh˜ v™y.
I.3.5 V≥ hình không gian (gi£ 3d)
Khi v≥ hình không gian (b£n chßt là v≥ 2d hình chi∏u song song cıa mÎt hình không
gian trên m∞t phØng), ta th˜Ìng có mÎt tham sË ¶u vào là góc nghiêng (góc nhìn
hình). B§n c¶n nh≠c l§i v∑ các quy t≠c bi∫u diπn cıa mÎt hình không gian trên m∞t
phØng. B§n hãy nhÓ ∏n các quy t≠c v∑ tính song song, tø lª các o§n thØng song song
˜Òc gi˙ nguyên. Thêm n˙a, b§n c¶n nhÓ ∏n quy t≠c nét li∑n, nét ˘t.
ChØng h§n b§n muËn bi∫u diπn mÎt hình tròn, b§n s≥ v≥ mÎt Ellipse. V™y thì b§n
hoàn toàn có th∫ bi∫u diπn mÎt hình trˆ Ïn gi£n nh˜ sau:

\begin{tikzpicture}
\def\a{2}
\def\b{1}
\def\h{3}
\draw[dashed] (180:\a) arc
(180:0:{\a} and {\b});
\draw (-\a,\h)--(-\a,0) arc
(180:360:{\a} and {\b})--(\a,\h)
(90:\h) ellipse ({\a} and {\b});
\end{tikzpicture}
B§n muËn mÎt hình hÎp ch˙ nh™t?
\begin{tikzpicture}
\def\a{3}
\def\b{1}
\def\g{30}
\def\h{2}
\path
--++(\g:\b) coordinate (B)
--++(0:\a) coordinate (C)
--++(\g-180:\b) coordinate (D)
\foreach \x in {A,B,C,D}{
($(\x)+(90:\h)$) coordinate (\x
’)}
;
\draw[dashed] (B’)--(B)--(A)
(B)--(C);
\draw
(A)--(D)--(D’)--(A’)--cycle
(A’)--(B’)--(C’)--(D’)
(D)--(C)--(C’)
;
\end{tikzpicture}
B§n muËn mÎt hình c¶u:

\begin{tikzpicture}
\def\r{2}
\draw[dashed]
(180:\r) arc (180:0:{\r} and
{.3*\r})
(90:\r) arc (90:-90:{.3*\r} and
{\r})
;
\draw
(0:0) circle (\r)
(180:\r) arc (180:360:{\r} and
{.3*\r})
(90:\r) arc (90:270:{.3*\r} and
{\r})
;
\end{tikzpicture}

II B£ng xét dßu - B£ng bi∏n thiên - Á

th‡ hàm sË
II.1 B£ng xét dßu
Ta hãy hình dung b£ng xét dßu gÁm 2 dòng, mÎt dòng có giá tr‡ cıa bi∏n x, mÎt
dòng có giá tr‡ là dßu cıa f (x) (ho∞c f 0 (x)) trong bài kh£o sát và v≥ Á th‡ hàm sË. Ta
có th∫ dùng foreach ∫ v≥ b£ng này mÎt cách rßt Ïn gi£n. ChØng h§n mÎt b£ng nh˜
sau:
\begin{tikzpicture}[scale=.75]
\draw[thin,opacity=.5] (-1,-2) grid
(9,1);
\foreach \i/\x in
{0/x,2/-\infty,4/-1,6/2,8/+\infty} x 1 1 +1
2
\path (\i,.5) node{$\x$};
f (x) 0 + 0
\foreach \i/\x in
{0/f(x),3/-,4/0,5/+,6/0,7/-}
\path (\i,-.5) node{$\x$};
\draw (-.5,0)--(8.5,0)
(.75,1)--(.75,-1);
\end{tikzpicture}
Tßt nhiên trong code trên b§n ã hình dung trong ¶u các v‡ trí các i∫m c¶n ∞t
giá tr‡. Công viªc này b§n hoàn toàn có th∫ làm úng nh˜ viªc b§n v≥ b¨ng bút trên
gißy v™y. MÎt cách khác là b§n có th∫ s˚ dˆng gói tkz-tab ∫ v≥ mà tôi s≥ trình bày 
ph¶n sau ây.
II.2 B£ng bi∏n thiên
Cßu trúc cıa b£ng bi∏n thiên gÁm ba dòng. Dòng giá tr‡ x, dòng giá tr‡ §o hàm
0
f (x) và dòng f (x). Nh˜ v™y ta c¶n ∏n gói Tkz-tab ∫ làm viªc này.
Khai báo gói b¨ng lªnh sau: \usepackage{tkz-tab}

Sau khi khai báo gói rÁi, ta b≠t ¶u v≥ b£ng bi∏n thiên nhé:

\begin{tikzpicture}
\tkzTabInit[nocadre,lgt=1.5,espcl=2,deltacl=.5]
{$x$/0.7, $f’(x)$/0.7, $f(x)$/2}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
f 0 (x)
f (x)
Nh˜ v™y ta ã có khung cıa mÎt b£ng bi∏n thiên. N∏u b§n có ˛ ‡nh thay Íi thì c˘
th˚ thay Íi t¯ng thông sË mÎt ∫ ki∫m tra s¸ thay Íi cıa hình v≥. Nh˜ v™y b§n s≥
hi∫u thêm ˜Òc ˛ nghæa cıa các thông sË.
\tkzTabInit[tùy chÂn]{ Ëi sË dòng}{ Ëi sË cÎt}
• Tùy chÂn [Tùy chÂn] gÁm các thông sË ¶u vào nh˜ sau:
Tùy chÂn M∞c ‡nh fi nghæa

espcl 2 cm Î rÎng cÎt
lgt 2 cm Î rÎng cÎt th˘ nhßt
deltacl 0.5 cm Î rÎng cÎt mÎt và cÎt cuËi cùng có ˜Ìng k¥ cuËi
lw 0.4 pt Nét k¥ b£ng
nocadre false Không có ˜Ìng k¥ quanh ngoài b£ng
color false M¶u b£ng có hay không
colorC white M¶u cÎt th˘ nhßt
colorL white M¶u hàng th˘ nhßt
colorT white M¶u bên trong b£ng
colorV white M¶u cıa các bi∏n trong b£ng
• { Ëi sË dòng} : Quy ‡nh b£ng cıa mình có bao nhiêu dòng. Trong ví dˆ trên
b§n thßy ta nh™p vào là {$x$ / 0.7, $f’(x)$ / 0.7, $f(x)$ /2} . i∑u ó
có nghæa b£ng có 3 dòng gÁm dòng x vÓi Î cao là 0.7, dòng f 0 (x) vÓi Î cao là 0.7
và dòng f (x) vÓi Î cao là 2. B§n có th∫ thay Íi các Î cao và giá tr‡ này ∫ có
mÎt b£ng nh˜ ˛.
• { Ëi sË cÎt} : Quy ‡nh b£ng có bao nhiêu cÎt. Trong ví dˆ trên ta có:
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$} . Nh˜ v™y b£ng cıa ta gÁm các thông
sË ( dòng x) l¶n l˜Òt t¯ trái qua ph£i là 1, 1, 2 và +1.

\tkzTabLine{Giá tr‡ dòng} : ∫ nh™p thông sË vào các dòng trong b£ng bi∏n
thiên, ta có th∫ s˚ dˆng lªnh này, trong ó Giá tr‡ dòng gÁm các sË liªu c¶n nh™p vào.
Các sË liªu nh™p vào ngń cách nhau bi dßu , nh˜ trong ví dˆ trên:
\tkzTabLine{,-,z,+,d,-,z,+,} . Các sË liªu này có mÎt sË quy t≠c sau:
Nh™p vào Hi∫n th‡

z cÎt ˘ng xuyên qua sË 0
t ˜Ìng ˘ng ˘t o§n
d K¥ hai ˜Ìng ˘ng
h Tô ˜Ìng k¥ ô
+ ô mang dßu +
-ô mang dßu -
B§n xem b£ng d˜Ói ây:
\begin{tikzpicture}
{$x$/0.7, $f’(x)$/0.7, $f(x)$/2}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\tkzTabLine{,-,z,+,d,-,z,+,}
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
f 0 (x) 0 + 0 +
f (x)
\tkzTabVar[Tùy chÂn]{Các Ëi sË} : Dòng lªnh v≥ mÙi tên th∫ hiªn chi∑u bi∏n
thiên. MÈi Ëi sË có d§ng s/e trong ó s quy ‡nh chi∑u mÙi tên, e là giá tr‡ sË ho∞c
bi∫u th˘c (cıa hàm sË).
Nh™p s
+/e Hi∫n th‡ giá tr‡ e  phía trên.
-/e Hi∫n th‡ giá tr‡ e  phía d˜Ói
Và khi ó, vÓi hai thông sË liên ti∏p nhau d§ng s/e ngń cách nhau bi dßu ,
thì tkz-tab t¸ hi∫u r¨ng chi∑u mÙi tên (chi∑u bi∏n thiên) i nh˜ th∏ nào. ChØng h§n
nh˜ d˜Ói ây:
\tkzTabVar{+/$+\infty$ ,-/ $-4$ ,+/$-3$, -/$-4$,+/$+\infty$}
B§n s≥ có mã hoàn chønh cıa b£ng bi∏n thiên nh˜ sau:

\begin{tikzpicture}
{$x$/0.7, $f’(x)$/0.7, $f(x)$/2}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\tkzTabVar{+/$+\infty$ ,-/ $-4$ ,+/$-3$, -/$-4$,+/$+\infty$}
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
f 0 (x) 0 + 0 +
+1 3 +1
f (x)
4 4
Ho∞c n∏u dòng f (x), t§i x = 1 cÙng không xác ‡nh thì b§n có th∫ thay b¨ng dòng
lªnh:
\tkzTabVar{+/$+\infty$ ,-/ $-4$ ,+D+/$+\infty$, -/$-4$,+/$+\infty$}
B§n s≥ có ngay k∏t qu£:
\begin{tikzpicture}
{$x$/0.7, $f’(x)$/0.7, $f(x)$/2}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\tkzTabVar{+/$+\infty$ ,-/ $-4$ ,+D+/$+\infty$ , -/$-4$,+/$+\infty$}
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
f 0 (x) 0 + 0 +
+1 +1 +1 +1
f (x)
4 4
Ho∞c s˚ dˆng lªnh:

\tkzTabVar{+/$+\infty$ ,-/ $-4$ ,+D-/$+\infty$/$-\infty$, +/$-4$,-/$-\infty$}
Ta s≥ ˜Òc:

\begin{tikzpicture}
{$x$/0.7, $f’(x)$/0.7, $f(x)$/2}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\tkzTabVar{+/$+\infty$ ,-/ $-4$ ,+D-/$+\infty$/$-\infty$ , +/$-4$,-/$-\infty$}
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
f 0 (x) 0 + 0 +
+1 +1 4
f (x)
4 1 1
HÏn th∏ n˙a, n∏u b§n muËn mÎt kho£ng nào ó f 0 (x) ho∞c f (x) không xác ‡nh b¨ng
cách g§ch chéo kho£ng thuÎc dòng ó, b§n có th∫ thay +D b¨ng +H ho∞c H ,...
\begin{tikzpicture}
{$x$/0.7, $f’(x)$/0.7, $f(x)$/2}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\tkzTabLine{,-,z,h,d,-,z,+,}
\tkzTabVar{+/$+\infty$ ,-H/ $-4$ ,D-/$-\infty$ , +/$-4$,-/$-\infty$}
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
f 0 (x) 0 0 +
+1 4
f (x)
4 1 1
II.3 K∏t hÒp Tikz và tkz-tab v≥ b£ng bi∏n thiên tùy chønh
Khi v≥ b£ng bi∏n thiên cıa các hàm sË th¸c t∏. Trong nhi∑u tr˜Ìng hÒp qu˛ v‡ c¶n
tùy chønh b£ng bi∏n thiên theo ˛ mình. Tßt nhiên trong b£ng bi∏n thiên ó thì hai dòng
x và f 0 (x) h¶u nh˜ không có gì c¶n tùy chønh. Chø c¶n tùy chønh dòng f (x) mà thôi.
∫ tùy chønh dòng f (x), tr˜Óc h∏t ta tìm hi∫u v∑ cách ‡nh nghæa các i∫m trong
b£ng bi∏n thiên. Gói tikz-tab ã ‡nh nghæa các i∫m cÏ b£n cıa b£ng theo v‡ trí nh˜
hình sau:

\begin{tikzpicture}
\tkzTabInit[nocadre,lgt=1.5,espcl=3,deltacl=0.5]
{$x$/1, $f’(x)$/1, $f(x)$/2.5}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\tkzTabLine{,-,z,-,d,+,z,-,}
\foreach \i in {1,...,5}{
\foreach \j in {1,...,3}{
\draw (N\i\j) node[circle,fill=white,inner sep=0.1]{$N_{\i\j}$};
}
}
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
N11 N21 N31 N41 N51
f 0 (x) 0 + 0
N12 N22 N32 N42 N52
f (x)
N13 N23 N33 N43 N53
Nh˜ v™y Qu˛ v‡ hoàn toàn có th∫ v≥ tùy ˛ dòng f (x) theo ˛ mình d¸a vào các i∫m
ã ˜Òc ‡nh nghæa Nij . SË i∫m này phˆ thuÎc b£ng cıa qu˛ v‡ dài hay ng≠n (có nhi∑u
giá tr‡ x hay không). ChØng h§n nh˜  b£ng trên, khi ta v≥ chi∑u bi∏n thiên t¯ 1 ∏n
1 là ngh‡ch bi∏n. N∏u bình th˜Ìng v≥ b¨ng lªnh \tkzTabVar thì s≥ v≥ thØng mÎt mÙi
tên t¯ i∫m N12 ∏n i∫m N33 . T§i h§ l§i muËn v≥ ki∫u mÙi tên t¯ +1 ∏n f ( 1) = 2
rÁi ti∏p tˆc l§i v≥ mÙi tên th˘ hai t¯ f ( 1) ∏n f (1) = 4. Nh˜ v™y ta s≥ v≥ b¨ng tikz
thu¶n d¸a vào các i∫m có sÆn:

\begin{tikzpicture}
\tkzTabInit[nocadre,lgt=2,espcl=3,deltacl=0.5]
{$x$/1, $f’(x)$/1, $f(x)$/2.5}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\draw (N12)node[below](A){$+\infty$} ($(N22)!0.5!(N23)$) node (B){$-2$} (N33)
node[above left](C){$-4$};
\draw[-stealth] (A)--(B);
\draw[-stealth] (B)--(C);
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
f 0 (x) 0 + 0
+1
f (x) 2
Ti∏p theo, qu˛ v‡ muËn v≥ ˜Ìng thØng ˘ng bi∫u diπn hàm sË không xác ‡nh t§i
x = 1. Ta hãy v≥ o§n thØng t¯ N32 ∏n N33 vÓi tham sË double nh˜ sau:
\draw[double] ([yshift=-1mm]N32)–(N33);
Qu˛ v‡ nên chú ˛ [yshift=-1mm]  i∫m N32 chính là ∫n ˜Ìng thØng ˘ng cách v§ch
k¥ ngang 1mm. N∏u qu˛ v‡ không muËn tách rÌi ra thì c˘ viªc b‰ nó i là xong.
Phía bên ph£i cıa b£ng bi∏n thiên, Qu˛ v‡ v®n v≥ bình th˜Ìng hai mÙi tên bi∫u
diπn Áng bi∏n t¯ x = 1 ∏n x = 2 và ngh‡ch bi∏n t¯ x = 2 ∏n +1. Tuy nhiên giá tr‡
f (2) = 3 l§i nh‰ hÏn 2 nên qu˛ v‡ muËn nó thßp hÏn c£ f ( 1) = 2. V™y thì qu˛ v‡
hãy xác ‡nh i∫m ∞t f (2) = 3 b¨ng công th˘c $(N42)!0.75!(N43)$ nh˜ sau:
\draw (N33) node[above right](D){$-\infty$} ($(N42)!0.55!(N43)$)

node(E){$-3$} (N53) node[above](F){$-\infty$};
Chú ˛ r¨ng con sË 0.55  trên qu˛ v‡ có th∫ tùy ˛ chÂn sao cho phù hÒp. HÏn th∏
n˙a là thông sË cıa $\f(x)$/2.5  \tkzTabInit qu˛ v‡ cÙng nên chÂn thay 2.5
b¨ng các thông sË khác ∫ nhìn b£ng hài hòa hÏn ( Î cao cıa dòng f (x)).
CuËi cùng thì qu˛ v‡ v≥ nËt hai mÙi tên còn l§i ∫ hoàn thành b£ng bi∏n thiên:
\draw[-stealth] (D)--(E);
\draw[-stealth] (E)--(F);
K∏t qu£ cuËi cùng, qu˛ v‡ hoàn thành b£ng bi∏n thiên theo tùy chønh cıa mình:

\begin{tikzpicture}
\tkzTabInit[nocadre,lgt=2,espcl=3,deltacl=0.5]
{$x$/1, $f’(x)$/1, $f(x)$/2.5}
{$-\infty$,$-1$,$1$,$2$,$+\infty$}
\draw (N12)node[below](A){$+\infty$} ($(N22)!0.5!(N23)$) node (B){$-2$} (N33)
node[above left](C){$-4$};
\draw[-stealth] (A)--(B);
\draw[-stealth] (B)--(C);
\draw[double] ([yshift=-1mm]N32)--(N33);
\draw (N33) node[above right](D){$-\infty$} ($(N42)!0.55!(N43)$)
node(E){$-3$} (N53) node[above](F){$-\infty$};
\draw[-stealth] (D)--(E);
\draw[-stealth] (E)--(F);
\end{tikzpicture}
x 1 1 1 2 +1
f 0 (x) 0 + 0
+1
f (x) 2 3
4 1 1
II.4 V≥ b£ng bi∏n thiên b¨ng tikz thu¶n
Viªc v≥ b£ng xét dßu và b£ng bi∏n thiên b¨ng tkz-tab qu£ th¸c cÙng không quá khó
n∏u b§n nhÓ ¶y ı các lªnh và quy t≠c cıa nó. Tßt nhiên nhi∑u khi b§n không th∫ nhÓ
˜Òc các lªnh, tùy chÂn và quy cách cıa tkz-tab thì b§n cÙng hoàn toàn v≥ ˜Òc b£ng
bi∏n thiên b¨ng tikz thu¶n mÎt cách Ïn gi£n. B§n hãy hình dung ra tÂa Î cıa các
i∫m ∞t các thông sË trong b£ng bi∏n thiên và s˚ dˆng khéo léo \foreach là b§n
cÙng có ngay mÎt b£ng bi∏n thiên nh˜ ˛ ( ∞c biªt vÓi nh˙ng b£ng bi∏n thiên có s¸ khác
biªt thông th˜Ìng). ChØng h§n nh˜ b£ng bi∏n thiên sau:

\begin{tikzpicture}
\foreach \x/\texn in {0/x,
2/-\infty,4/1,6/+\infty} \path
(\x,3.5)node{$\texn$};
\foreach \x/\texn in
{0/f’(x),3/-,4/0,5/+} \path
(\x,2.5)node{$\texn$}; x 1 1 +1
\foreach \x/\y/\texn in {0/1/f(x),
2/1.5/+\infty,4/.5/-1,6/1.5/+\infty} f 0 (x) 0 +
\path (\x,\y) node(\x){$\texn$}; +1 +1
\draw[-stealth] (2)--(4); f (x)
\draw[-stealth](4)--(6); 1
\draw
(-.5,3)--(6.5,3) (1,4)--(1,0)
(-.5,2)--(6.5,2)
(-.5,4) rectangle (6.5,0)
;
\end{tikzpicture}
Vßn ∑ là b§n xác ‡nh tÂa Î các i∫m sao cho khéo léo ∫ b£ng µp hÏn mà thôi.
II.5 Á th‡ hàm sË

∫ v≥ Á th‡ mÎt hàm sË trong Tikz. Ta ã có lªnh \draw[...] plot ();
Cˆ th∫ lªnh nh˜ sau:
\draw[smooth,samples...] plot[domain=xmin:xmax] (\x ,{f(x)});
trong ó xmin và xmax là các hoành Î xußt phát và k∏t thúc khi v≥ Á th‡
Ta c¶n chú ˛ mÎt sË tham sË sau trong lªnh v≥ Á th‡:
• domain= a:b Tham sË này quy ‡nh cho ta vùng v≥ Á th‡. VÓi giá tr‡ cˆ th∫ cıa a
và b thì Tikz v≥ cho ta ph¶n Á th‡ cıa hàm sË vÓi a  x  b. Viªc xác ‡nh a, b cho
phù hÒp hình v≥ là i∑u rßt c¶n thi∏t ∫ hình v≥ không quá lÓn ho∞c tràn ra ngoài
vùng c¶n v≥.
• smooth N∏u ta không có tham sË này, Á th‡ cıa ta nhìn nh˜ các ˜Ìng gßp khúc
nËi l§i, v≥ rßt xßu và nhìn không ra hª thËng cËng rãnh gì. Nhßt là vÓi các Á th‡ là
˜Ìng cong.
• variable=\x ho∞c variable=\y ‡nh d§ng cho ta v≥ Á th‡ theo bi∏n x hay
bi∏n y . VÓi các Á th‡ thông th˜Ìng thì ta th˜Ìng b‰ qua tham sË này ho∞c s˚ dˆng
variable=\x là chính.

• Ngoài ra, mÎt sË tham sË màu (color), Î ™m nét cıa ˜Ìng (line width) ho∞c Î
hòa trÎn (opacity) ... cÙng có th∫ tùy bi∏n ∫ ˜Òc mÎt Á th‡ ñg ˛.
HÏn n˙a, qu˛ v‡ cÙng c¶n chú ˛ ∏n cách vi∏t công th˘c hàm sË ∫ Tikz có th∫ hi∫u
2
˜Òc. Ví dˆ nh˜ khi c¶n v≥ Á th‡ hàm sË y = x3 3x + 1 thì ta không vi∏t nh˜ khi
3
vi∏t vń b£n là \dfrac{2}{3}x^{3}-3x+1 mà ph£i vi∏t (2/3)*(\x)^(3)-3*x+1 .
Nh˜ v™y các dßu phép tính vi∏t bình th˜Ìng, nhñg phân sË khi tính toán ta ph£i dùng
phép chia (dßu / ), phép nhân ph£i dùng dßu nhân (dßu * ) và phép lÙy th¯a thì
v®n dùng dßu ^ nhñg chú ˛ r¨ng các Ëi t˜Òng này n¨m trong c∞p ngo∞c Ïn () ch˘
không ph£i c∞p { } .
Ta hãy b≠t ¶u v≥ mÎt vài Á th‡ hàm sË quen thuÎc. MÎt o§n lªnh Ïn gi£n nh˜
d˜Ói ây ã v≥ ˜Òc Á th‡ hàm sË y = x4 2x2 + 1:
\draw[->] (-2,0) --(0,0) node[below
right]{$O$} -- (3,0)
y
node[below]{$x$};
\draw[->](0,-1)--(0,3)
node[right]{$y$};
\draw[smooth,blue,line width=1]
plot[domain=-1.65:1.65] O x
(\x,{(\x)^(4)-2*(\x)^(2)+1});
\draw (0,-1.5) node y = x4 2x2 + 1
{$y=x^{4}-2x^{2}+1$};
\end{tikzpicture}
Qu˛ v‡ cÙng có th∫ th˚ v≥ Á th‡ hàm b™c ba y = x3 3x2 + 3 vÓi màu ‰:

\draw[->] (-2,0) --(0,0) node[below
right]{$O$} -- (3.5,0)
node[below]{$x$}; y
\draw[->](0,-1.25)--(0,4) 3
node[right]{$y$};
\draw[smooth,red,line width=0.75]
plot[domain=-1:3]
(\x,{(\x)^(3)-3*(\x)^(2)+3});
\draw[dashed] (0,-1) 2
node[left]{$-1$} -- (2,-1) -- O x
(2,0) node[above]{$2$}; 1
\draw (0,3) node[above right]{$3$}; y = x3 3x2 + 3
\draw (0.75,-1.5) node
{$y=x^{3}-3x^{2}+3$};
\end{tikzpicture}
T˜Ïng t¸ nh˜ v™y b§n hoàn toàn có th∫ v≥ Á th‡ hàm sË bßt k˝ nào.
II.6 Á th‡ hàm sË trong hª tÂa Î çc

Cßu trúc lªnh v≥ Á th‡ hàm sË trong hª tÂa Î çc hoàn toàn Ïn gi£n nh˜ sau:
\draw[smooth] plot[domain=0:6.3] (canvas polar cs:angle=\x r,radius= {

r=f(x)});
Trong ó ta chú ˛ ∏n tham sË domain=0: 6.3 chính là góc trong hª tÂa Î çc
vÓi Ïn v‡ là rad. Bi∏n \x chính là góc ✓ và hàm sË r = f (x) chính là công th˘c tính
r theo góc ✓. ChØng h§n ta muËn v≥ Á th‡ hàm sË r = cos(3✓) vÓi 0  ✓  ⇡ thì ta dùng
lªnh:
\draw[smooth] plot[domain=0:6.3] (canvas polar cs:angle=\x r,radius=

{cos(3*\x r)});
Khi ó ta s≥ ˜Òc:
\begin{tikzpicture}[>=stealth,scale=5]
\draw[domain=0:pi/3,samples=200,smooth]
plot (canvas polar cs:angle=\x
r,radius= {10*cos(3*\x r)});
\end{tikzpicture}

Ngoài ra, ta cÙng có th∫ v≥ Á th‡ hàm sË vÓi hª tÂa Î ∑ các và ph˜Ïng trình tham
8
<x = u(t)
sË bi lªnh v≥ Á th‡ nh˜ sau:
:y = v(t)
\draw [smooth,variable=\t] plot[domain=mint:maxt] ({u(t)},{v(t)});
Trong ó mint và maxt là giá tr‡ nh‰ nhßt, giá tr‡ lÓn nhßt cıa tham sË t cho vùng
c¶n v≥. Bi∫u th˘c u(t) và v(t) chính8là hai bi∫u th˘c hoành Î và tung Î theo t.
<x = cos3 t
ChØng h§n ta v≥ Á th‡ hàm sË trên vùng 0  t  120⇡ nh˜ sau:
:y = sin3 t
\draw[->](-2,0)--(2,0);
\draw[->](0,-2)--(0,2);
\draw [blue,smooth,variable=\t]
plot[domain=0:120*pi ]
({(cos(\t))^3},{(sin(\t))^3});
\end{tikzpicture}

III Tô mi∑n Á th‡ hàm sË vÓi Tikz
Qua quá trình trao Íi cùng các b§n v≥ hình trong và ngoài nhóm TikZ - Asymp-
tote tôi thßy khá nhi∑u v˜Óng m≠c khi các b§n v≥ ph¶n tô mi∑n cıa Á th‡ hàm sË
trong các bài toán tính diªn tích hình phØng và th∫ tích khËi tròn xoay. Chính vì v™y
tôi vi∏t t§m bài vi∏t ng≠n này mong các b§n dπ dàng tháo gÔ khó khń khi v≥ hình.
III.1 V≥ Á th‡ hàm sË
Thông th˜Ìng khi v≥ Á th‡ hàm sË, các b§n v®n dùng lªnh:
\draw [samples=100,smooth] plot[domain=0:120*pi] (\x,{\f(\x)});
Trong lªnh trên ây thì smooth quy∏t ‡nh Î trÏn (nhÆn) cıa Á th‡ hàm sË, còn
samples quy∏t ‡nh sË i∫m chia ∫ v≥. Do ó viªc s˚ dˆng tham sË nào cÙng nên l˜u
˛. Thông th˜Ìng nh˙ng hàm a th˘c th˜Ìng g∞p ta chø c¶n dùng smooth là ı, mÎt
sË hàm ∞c biªt có Î gßp khúc cao thì ta c¶n s˚ dˆng samples và tńg giá tr‡ này ∫
t§o Î cong hÒp l˛ khi zoom hình. Ví dˆ sau ây cho các b§n thßy s¸ khác biªt  hai
hình ∫ giúp b§n l¸a chÂn cho phù hÒp, bi giá tr‡ samples càng cao thì tËc Î biên
d‡ch s≥ tńg thêm áng k∫:
\def\f(#1){sqrt(#1+1)}
y
\draw[->] (-3,0)--(0,0)node[below
smooth
right]{$O$}--(4,0)
node[above]{$x$};
\draw[->]
(0,-4)--(0,4)node[left]{$y$};
\draw[smooth,blue, line width=1] x
O p
plot[domain=-1:4](\x,{\f(\x)}) f (x) = x+1
plot[domain=-1:4](\x,{-\f(\x)});
\draw (3,-1)
node[above]{$f(x)=-\sqrt{x+1}$};
\draw[dashed] (3,0)--(3,2)--(0,2);
\draw (3,3) node{\bf smooth};
\end{tikzpicture}

\def\f(#1){sqrt(#1+1)} y
\draw[->] (-3,0)--(0,0)node[below
right]{$O$}--(4,0) samples
node[above]{$x$};
\draw[->]
(0,-4)--(0,4)node[left]{$y$};
\draw[samples=500,blue, line x
width=1] O p
plot[domain=-1:4](\x,{\f(\x)}) f (x) = x+1
plot[domain=-1:4](\x,{-\f(\x)});
\draw (3,-1)
node[above]{$f(x)=-\sqrt{x+1}$};
\draw[dashed] (3,0)--(3,2)--(0,2);
\draw (3,3)node{\bf samples};
\end{tikzpicture}
MÎt i∑u khác n˙a tôi l˜u ˛ các b§n, thông th˜Ìng các b§n hay ∫ domain  ngay
tham sË sau lªnh \draw . i∑u này gây khó khń khi ta v≥ hai Á th‡ liên ti∏p ∫ tô mi∑n
(mà tôi s≥ nói  ph¶n sau). Thông th˜Ìng ta nên ∫ domain  sau plot[domain=]
thì s≥ chı Îng hÏn trong viªc quy∏t ‡nh kho£ng v≥ Á th‡ giËng nh˜ hai ví dˆ trên.
Qua kinh nghiªm v≥ Á th‡ hàm sË. Viªc l¸a chÂn domain cÙng c¶n s¸ tinh t∏ nhßt
p
‡nh. ChØng h§n vÓi hàm sË y = 2 x. B§n thông th˜Ìng v≥ Á th‡ hàm sË vÓi domain
=-2:2 t˘c là i∫m xußt phát là bên trái, i∫m k∏t thúc là bên ph£i. Nhñg b§n hãy th˚
xem hình d˜Ói ây ∫ thßy s¸ l¸a chÂn domain c¶n s¸ tinh t∏ nh˜ th∏ nào:
\draw[->] (-3,0)--(0,0)node[below
right]{$O$}--(3,0)
node[above]{$x$};
\draw[samples=500,blue, line
width=1] x
O 2
plot[domain=-2:2](\x,{sqrt(2-\x)});
\draw (2,0)node[below]{$2$};
\end{tikzpicture}
N∏u zoom lên, b§n s≥ thßy t§i i∫m x = 2 Á th‡ b‡ cách trˆc hoành mÎt kho£ng nh‰
m∞c dù trên ph˜Ïng diªn l˛ thuy∏t thì hàm sË v®n xác ‡nh t§i x = 2. L˛ do chính là
cách v≥ cıa Tikz chia thành các kho£ng nh‰ ∫ v≥ các o§n thØng thông qua tham sË
samples nên  mÎt lân c™n nào ó cıa i∫m x = 2 s≥ k∏t thúc viªc v≥ d®n ∏n b‡ ˘t
o§n.

∫ gi£i quy∏t vßn ∑ này b§n chø c¶n Íi chi∑u domain. T§i sao l§i v™y? Vì khi Íi
chi∑u domain thì Tikz s≥ v≥ t¯ i∫m b≠t ¶u là x = 2 nên Á th‡ s≥ li∑n nét t¯ ó,
ph¶n cách o§n là ph¶n cuËi cùng t§i mÎt lân c™n cıa x = 2 nên b§n s≥ h¶u nh˜ thßy
không thay Íi t§i x = 2 (vì không v≥ ti∏p Á th‡ n˙a). B§n hãy so sánh code d˜Ói ây
và code phía trên cùng hai hình v≥ ∫ có kinh nghiªm cho b£n thân:
\draw[->] (-3,0)--(0,0)node[below
right]{$O$}--(3,0)node[above]{$x$};
\draw[samples=500,blue, line
width=1] x
plot[domain=2:-2](\x,{sqrt(2-\x)}); O 2
\draw (2,0)node[below]{$2$};
\end{tikzpicture}
III.2 Tô mi∑n Á th‡ hàm sË
Thông th˜Ìng trong các bài toán, ta có mÎt sË d§ng tô mi∑n Á th‡ nh˜ sau:
• Tô mi∑n Á th‡ hàm sË y = f (x), x = a, x = b và trˆc hoành.
• Tô mi∑n Á th‡ hàm sË giao bi hai Á th‡ hàm sË y = f (x) và y = g(x)
VÓi c£ hai d§ng trên, ta quy v∑ viªc có sÆn các hoành Î ∫ tô mi∑n hay không. VÓi
mˆc ích code càng ng≠n gÂn, Ïn gi£n và ∞c biªt là Î chính xác càng cao thì càng
tËt. MÈi tr˜Ìng hÒp ta có cách gi£i quy∏t cˆ th∫ khác nhau.
III.2.1 Khi ã bi∏t hoành Î các i∫m c™n cıa mi∑n c¶n tô
Khi ã bi∏t hoành Î các i∫m c™n cıa mi∑n c¶n tô, ta dùng lªnh ng≠n gÂn nh˜ sau:
ChØng h§n c¶n tô mi∑n giÓi h§n bi Á th‡ hàm sË y = f (x), y = g(x), x = a và x = b,
khi ó ta s˚ dˆng lªnh:
\draw[smooth] plot[domain=a:b](\x,{f(x)})--plot[domain=b:a](\x,{g(x)})--cycle;
– ây ta ∫ ˛ ¶u bút v≥. Hi∫u Ïn gi£n s≥ là bút v≥ Á th‡ hàm sË f (x) t¯ x = a

∏n i∫m x = b và sau ó v≥ ti∏p Á th‡ hàm sË g(x) t¯ i∫m x = b ∏n x = a. Và nh˜
v™y bút v≥ s≥ i mÎt mi∑n kín ∫ tô màu ñg ˛.
x3
Ví dˆ cˆ th∫, chØng h§n tô mi∑n Á th‡ hàm sË y = , x = 1 , x = 2 và trˆc hoành:
3
\def\f(#1){((#1)^2)/3} y
\draw[->] (-3,0)--(0,0) node[below
right]{$O$}--(5,0)
node[above]{$x$};
\draw[->] (0,-4)--(0,4)
node[left]{$y$};
\fill[blue,smooth] (1,0) -- x
plot[domain=1:2] (\x,{\f(\x)}) O1 2
-- (2,0) -- cycle;
\draw[smooth,red, line width=1]
plot[domain=-1:2.5]
(\x,{\f(\x)});
\draw (1,0) node[below left]{$1$}
(2,0) node[below left]{$2$};
\end{tikzpicture}
Nh˜ v™y viªc còn l§i b§n chø c¶n v≥ hai ˜Ìng thØng x = 1 và x = 2 n˙a là viªc tô
mi∑n ã hoàn thành.
MÎt ví dˆ khác là tô mi∑n ph¶n giao hai Á th‡ mà ta có th∫ dπ dàng tìm thßy các
hoành Î giao i∫m b¨ng cách gi£i ph˜Ïng trình f (x) = g(x). ChØng h§n tô mi∑n ph¶n
giÓi h§n bi hai Á th‡ hàm sË y = x + 2 và y = x2
Ta dπ dàng tìm ˜Òc hoành Î giao i∫m cıa hai Á th‡ này là nghiªm ph˜Ïng trình
x = x + 2 ) x = 1 ho∞c x = 2. Khi ó ta th¸c hiªn v≥ Á th‡ y = x2 t¯ x = 1 ∏n
2
x = 2 rÁi ti∏p tˆc v≥ y = x + 2 t¯ x = 2 ∏n x = 1:

\draw[->] (-3,0)--(0,0) node[below
right]{$O$} -- (3,0)
node[above]{$x$};
\draw[->] (0,-4)--(0,4)
node[left]{$y$}; y
\fill[blue,smooth]
plot[domain=-1:2] (\x,{(\x)^2})
-- plot[domain=2:-1] (\x,{\x+2})
-- cycle;
plot[domain=-1.5:2.5]
x
(\x,{(\x)^2}); 1 2
O
plot[domain=-1.5:2.5] (\x,{\x
+2});
\draw[dashed] (-1,0)--(-1,1)
(2,0)--(2,4);
\draw (-1,0) node[below left]{$-1$}
(2,0) node[below left]{$2$};
\end{tikzpicture}
Chú ˛ r¨ng các bài toán có th∫ tìm hoành Î giao i∫m nhñg hoành Î ó là sË vô
tø ho∞c các sË th™p phân vô h§n. Ta không nên lßy các giá tr‡ xßp xø cıa nó mà hãy gán
cho giá tr‡ ó vào mÎt bi∏n. Khi ó ta hoàn toàn có th∫ dùng bi∏n ó ã vào domain
∫ chính xác Á th‡.
ChØng h§n nh˜ hoành Î giao i∫m cıa hai Á th‡ f (x) = x2 và g(x)
p = x+1. Khi p
gi£i
1 5 1+ 5
ph˜Ïng trình f (x) = g(x) ta có hai nghiªm l¶n l˜Òt là x1 = và x2 = .
2 2
N∏u b§n bßm máy tính ∫ lßy xßp xø các con sË ∫ ã vào domain d®n ∏n Á th‡
không hoàn toàn chính xác và Áng thÌi viªc nhÓ các con sË dài ngo¨ng ∫ nh™p vào
cÙng làm code cıa b§n bÓt i tính th©m mæ. Gi£i pháp là b§n s≥ gán hai bi∏n a = x1 và
b = x2 sau ó ã a, b vào domain

\pgfmathsetmacro{\a}{(-1-sqrt(5))/2}
\pgfmathsetmacro{\b}{(-1+sqrt(5))/2}
\draw[->] (-3,0)--(0,0) node[below
right]{$O$} -- (3,0)
node[above]{$x$};
\draw[->] (0,-4)--(0,4) y
node[left]{$y$};
\fill[blue,smooth]
plot[domain=\a:\b](\x,{(\x)^2})
-- plot[domain=\b:\a]
(\x,{-\x+1}) -- cycle;
\draw[smooth,red, line width=1] x
p p
plot[domain=\a-0.5:\b+0.5] 1 5 1O+ 5
(\x,{(\x)^2}); 2 2
plot[domain=\a-0.5:\b+0.5]
(\x,{-\x +1});
\draw[dashed] (\a,0) -- (\a,-\a+1)
(\b,0) -- (\b,-\b+1);
\draw (\a,0) node[below]
{$\dfrac{-1-\sqrt{5}}{2}$}
(\b,0) node[below]
{$\dfrac{-1+\sqrt{5}}{2}$};
\end{tikzpicture}
N∏u c£ hai hàm sË ∑u có công th˘c ph˘c t§p mà không ph£i là b™c nhßt nh˜
trên, b§n hãy gán thêm hai bi∏n f a và f b là các tung Î giao i∫m t˜Ïng ˘ng vÓi lªnh
pgfmathsetmacro nh˜ khi gán bi∏n a và b rÁi ã các tung dÎ t˜Ïng ˘ng vào i∫m
c¶n v≥.
III.2.2 Tô mi∑n Á th‡ không bi∏t hoành Î giao i∫m
MÎt vßn ∑ ∞t ra là nhi∑u khi ta có hàm sË f (x), hàm sË g(x) nhñg viªc gi£i ph˜Ïng
trình f (x) = g(x) g∞p khó khń. Khi ó ∏n c£ công th˘c nghiªm ta cÙng chØng có thì
làm th∏ nào? B§n hãy dùng môi tr˜Ìng scope vÓi lªnh clip
MÎt ví dˆ Ïn gi£n là tô mi∑n ph¶n giÓi h§n cıa Á th‡ hàm sË f (x) = x3 và ˜Ìng
tròn có tâm là gËc tÂa Î, bán kính b¨ng 1 ˜Òc ánh dßu X nh˜ hình v≥ sau:

\begin{tikzpicture}[x=2cm,y=2cm]
\draw[->] (-1.5,0)--(1.5,0)
node[below]{$x$};
\draw[->] (0,-1.5) --(0,1.5)
node[left]{$y$}; y
\draw plot[domain=-1.1:1.1,smooth] 1 y = x3
(\x,{(\x)^3})
node[below right]{$y=x^3$};
\draw (0,0) circle(1); O X
\path 1 X 1 x
(0,0) node[above left]{$O$}
(1,0) node[below right]{$1$}
(-1,0) node[below left]{$-1$}
1
(0,1) node[above left]{$1$}
(0,-1) node[below left]{$-1$};
\draw (0.75,0.15) node{X}
(-0.75,-0.15)node{X};
\end{tikzpicture}
Bình th˜Ìngpb§n s≥ nghæ ∏n viªc dùng ph˜Ïng trình ˜Ìngptròn x2 + y 2 = 1 ∫ suy

ra hàm sË y = 1 x2 . Tuy nhiên viªc gi£i ph˜Ïng trình x3 = 1 x2 ã quá s˘c b§n.
Ho∞c có th∫ b§n gi£i ˜Òc nhñg mßt rßt nhi∑u thÌi gian.
B§n hãy phân tích ph¶n ˜Òc tô mi∑n s≥ n¨m trong ˜Ìng tròn và n¨m  ph¶n giÓi
h§n bi Á th‡ f (x) = x3 vÓi trˆc hoành và ˜Ìng thØng x = 1, x = 1. Khi ó b§n hãy
tô toàn bÎ ph¶n giÓi h§n bi Á th‡ hàm sË f (x) = x3 vÓi các ˜Ìng x = 1, x = 1 và
trˆc hoành. Sau ó c≠t i chø lßy ph¶n n¨m bên trong ˜Ìng tròn:

\draw[->] (-1.5,0)--(1.5,0)
node[below]{$x$};
\draw[->] (0,-1.5) --(0,1.5)
node[left]{$y$}; y
\fill[blue,smooth] (-1,0) --
1 y = x3
plot[domain=-1:1] (\x,{(\x)^3})
-- (1,0) -- cycle;
\draw plot[domain=-1.1:1.1,smooth]
(\x,{(\x)^3}) node[below right] O
1 1 x
{$y=x^3$};
\draw (0,0) circle(1);
\path
(0,0) node[above left]{$O$} 1
\end{tikzpicture}

\draw[->] (-1.5,0)--(1.5,0)
node[below]{$x$};
\draw[->] (0,-1.5) --(0,1.5)
node[left]{$y$};
\begin{scope}
\clip (0,0) circle (1); y
\fill[blue,smooth] (-1,0) -- 1 y = x3
plot[domain=-1:1] (\x,{(\x)^3})
-- (1,0) -- cycle;
\end{scope} O
\draw plot[domain=-1.1:1.1,smooth] 1 1 x
(\x,{(\x)^3}) node[below right]
{$y=x^3$};
1
\path
\end{tikzpicture}
Và bây giÌ b§n ã thßy thành qu£. B§n chø viªc xem hai code trên b§n ã hi∫u viªc
dùng scope và clip hiªu qu£ nh˜ th∏ nào.
B§n hãy th˚ th¸c hành vÓi các hình v≥ khác xem sao.
III.2.3 S˚ dˆng even odd rule
MÎt cách khác ∫ tô mÎt mi∑n kín là s˚ dˆng tham sË even odd rule. Hi∫u Ïn
gi£n even là chÆn, odd là l¥. Và tham sË even odd rule chính là l¸a chÂn mi∑n tô
không giao nhau cıa các mi∑n kín.
Ví dˆ ta có ba mi∑n kín coi nh˜ ba t™p hÒp A, B và C . Khi bi∫u diπn ba t™p hÒp
này s≥ có các mi∑n giao nhau và không giao nhau. Mi∑n nào thuÎc sË chÆn trong sË ba
t™p hÒp A, B, C thì s≥ không tô và chø tô mi∑n l¥.
Các b§n hãy xem hình d˜Ói ây ∫ hi∫u th∏ nào là mi∑n chÆn (even) và l¥ (odd):

\begin{tikzpicture}[scale=0.75]
\fill[blue!50, even odd rule] (0,0)
circle (3) (3,0) circle (3)
1
(3,3) circle (3);
\draw (0,0) circle (3);
2
\draw (3,0) circle (3); 3
\draw (3,3) circle (3); 2
\draw (1,-1)node{2} (4,-2)node{1}
1
(4,1)node{2} (4,4)node{1}
2
(1.5,1.75)node{3}
(0.5,2.5)node{2} (-1,0)node{1}; 1
\end{tikzpicture}
Nhìn hình v≥ trên, các mi∑n là giao cıa sË l¥ mi∑n s≥ ˜Òc tô, các mi∑n là giao cıa
sË chÆn mi∑n không ˜Òc tô. Tác Îng này là do s˚ dˆng lªnh:
\fill[blue!50,even odd rule](0,0) circle (3)

(3,0) circle (3) (3,3) circle (3);
M∞c ‡nh cıa tikz (khi không s˚ dˆng even odd rule) là tô kín mÂi mi∑n k∫ c£ sË
chÆn và sË l¥. Khi ó ta s˚ dˆng khéo léo even odd rule s≥ tô ˜Òc mi∑n ta ñg ˛.
Nh˜ v™y, khi tô các mi∑n l¥ thì ta s˚ dˆng even odd rule. V™y muËn tô mi∑n chÆn thì
làm th∏ nào? Ta hãy ánh l¯a Tikz b¨ng cách thêm mÎt mi∑n bao bên ngoài tßt c£ các
mi∑n trên, khi ó các mi∑n ang l¥ s≥ thành chÆn và ng˜Òc l§i. Ho∞c là b§n có th∫ s˚
dˆng mÎt cách khác, t˘c là b§n tô sÆn n∑n, sau ó to các mi∑n l¥ b¨ng white. V™y là
các mi∑n chÆn s≥ ˜Òc tô. Chú ˛ r¨ng muËn dùng thı thu™t ánh tráo này, b§n s≥ ph£i
clip hình bi n∏u không s≥ có nh˙ng mi∑n l¥ mÓi và mi∑n chÆn mÓi nh˜ hình d˜Ói ây
tôi ã thêm mÎt mi∑n mÓi b¨ng lªnh:
\fill[blue!50, even odd rule] (0,0) circle (3) (3,0) circle (3)
(3,3) circle (3) (2,2) circle (7);

\begin{tikzpicture}
\fill[blue!50, even odd rule] (0,0) circle (3) (3,0) circle (3) (3,3) circle
(3) (2,2) circle (7);
\draw (1,-1)node{2} (4,-2)node{1} (4,1)node{2} (4,4)node{1} (1.5,1.75)node{3}
(0.5,2.5)node{2} (-1,0)node{1};
\end{tikzpicture}
2
3
2
III.3 Các ki∫u tô mi∑n

B§n thích tô màu các mi∑n thì th¸c hiªn các lªnh fill nh˜ trên ây tôi trình bày, chø
viªc Íi tên màu là b§n ã §t ˜Òc ˛ nguyªn. N∏u b§n không muËn tô mi∑n b¨ng màu
s≠c b§n cÙng có các ki∫u tô mi∑n khác mà Tikz ã thi∏t k∏ sÆn gÂi là pattern.
∫ s˚ dˆng pattern, trong file biên d‡ch b§n c¶n gÂi th˜ viªn này ra b¨ng
\usetikzlibrary{patterns} tr˜Óc \begin{document} .

T§i lªnh fill b§n s˚ dˆng nh˜ sau:

\fill[pattern=name pattern] .
MÎt sË l¸a chÂn ki∫u tô:
• horizontal lines
• vertical lines
• north east lines
• north west lines
• grid
• crosshatch
• dots
• crosshatch dots
• fivepointed stars
• sixpointed stars
• bricks
• checkerboard
• checkerboard light gray
• horizontal lines light gray
• horizontal lines gray
• horizontal lines dark gray
• horizontal lines light blue
• horizontal lines dark blue
• crosshatch dots gray
• crosshatch dots light steel blue

ChØng h§n,  ví dˆ trên tôi s≥ dùng ki∫u g§ch sÂc:
\draw[->] (-1.5,0) -- (1.5,0) node[below]{$x$};
\draw[->] (0,-1.5) -- (0,1.5) node[left]{$y$};
\begin{scope}
\clip (0,0) circle (1);
\fill[pattern=north east lines,smooth] (-1,0) -- plot[domain=-1:1]
(\x,{(\x)^3}) -- (1,0) -- cycle;
\end{scope}
\draw plot[domain=-1.1:1.1,smooth] (\x,{(\x)^3}) node[below right]{$y=x^3$};
\path
\end{tikzpicture}
y
1 y = x3
O
1 1 x
V™y là b§n ã hoàn thành ˜Òc viªc v≥ tô mi∑n cho các hàm sË trong các bài tích
phân rÁi ó. Chúc b§n có th∫ Ïn gi£n hÏn mÎt ph¶n viªc không h∑ dπ dàng này trong
t˜Ïng lai!

IV T˜ duy hình hÂa ∫ v≥ hình
∫ có mÎt hình v≥ khoa hÂc £m b£o Î chính xác, hÏn n˙a l§i µp và code v≥ tËi
˜u. Khuy∏n cáo b§n nên tìm hi∫u v∑ ph˜Ïng pháp t˜ duy và trình t¸ phân tích, tÍng
hÒp các y∏u tË cÏ b£n cıa mÎt hình v≥. T¯ ó b§n s≥ có th∫ v≥ bßt c˘ th˘ gì b§n muËn.
IV.1 Trình t¸ cÏ b£n
B§n hãy tham kh£o sÏ Á sau:
Phân tích
hình £nh
Các thông sË MËi liên quan Yêu c¶u

¶u vào gi˙a các Ëi t˜Òng hi∫n th‡
Î chính xác MËi liên quan Hình £nh Màu s≠c

cıa thông sË cıa thông sË hi∫n th‡ hi∫n th‡
TÂa Î
∞t Ëi t˜Òng
Cách Công th˘c ChÂn lªnh Tùy chÂn

khai báo tính toán v≥ cho lªnh v≥
T§o macro ho∞c

dùng l™p trình
n∏u thßy c¶n thi∏t
So§n th£o code
Ki∫m tra Î chính xác Chønh s˚a code

cıa hình v≥ cho hÒp l˛
K∏t qu£
cuËi cùng
Các b˜Óc khuy∏n cáo trên ây m∞c dù nhìn có v¥ rßt rËi và nhi∑u thao tác. Tuy
nhiên, khi b§n rèn luyªn th˜Ìng xuyên, quá trình phân tích hình v≥ s≥ rßt nhanh, có th∫
chø x£y ra trong mÎt kho£ng thÌi gian rßt ng≠n khi nó ã tr thành thói quen cıa b§n.
Viªc phân tích hình v≥ là i∑u tËi quan trÂng, bi t¯ ó b§n s≥ có th∫ tìm ra ph˜Ïng
pháp v≥ tËi ˜u nhßt cho hình v≥ cıa b§n.

IV.2 L¸a chÂn hª tÂa Î hÒp l˛
Viªc v≥ hình b¨ng Tikz là làm viªc vÓi các tÂa Î ( i∫m ∞t các Ëi t˜Òng hình £nh)
và các câu lªnh (lªnh v≥ hình). Nh˜ v™y viªc l¸a chÂn hÒp l˛ khi v≥ hình là rßt c¶n thi∏t.
VÓi mÈi hình v≥, b§n c¶n hình dung v‡ trí ∞t cıa hình. Vì v™y b§n l¸a chÂn gËc tÂa
Î là i∫m nào ∫ thu™n tiªn i∑u khi∫n các tÂa Î ti∏p theo cÙng nên cân nh≠c. M∞t
khác, b§n s≥ s˚ dˆng tÂa Î ∑-các hay tÂa Î çc cÙng nên quan tâm. ChØng h§n b§n
muËn v≥ mÎt tam giác vÓi ˜Ìng tròn nÎi (ngo§i ti∏p) b§n s≥ v≥ nh˜ th∏ nào? V≥ ˜Ìng
tròn tr˜Óc hay tam giác tr˜Óc? gËc tÂa Î nên ∞t  âu? . . . VÓi tôi thì tôi s≥ v≥ ˜Ìng
tròn tr˜Óc, và tâm ˜Ìng tròn n¨m úng gËc tÂa Î. Ngay l™p t˘c dùng hª tÂa Î çc
thì có ngay ba i∫m n¨m trên ˜Ìng tròn là ba ønh tam giác nÎi ti∏p ˜Ìng tròn. N∏u
b§n v≥ ˜Ìng tròn tr˜Óc, viªc b§n ph£i i tìm tâm, bán kính ˜Ìng tròn ngo§i ti∏p tam
giác s≥ vßt v£ hÏn. Tßt nhiên trong mÎt bài toán tÍng hÒp nhi∑u hÏn n˙a, có th∫ b§n
v®n ph£i l¸a chÂn v≥ tam giác tr˜Óc, bi ba ønh tam giác ˜Òc sinh ra t¯ viªc v≥ các
˜Ìng tr˜Óc ó. Khi ßy b§n s≥ c¶n ∏n viªc t§o và s˚ dˆng macro.
IV.3 S˚ dˆng Macro
Trong nhi∑u hình v≥, viªc s˚ dˆng các th˜ viªn cıa Tizk có th∫ £m b£o v≥ cho b§n
h¶u h∏t các hình. Nhñg vßn ∑ l§i là nh˙ng th˜ viªn ó b§n ít khi dùng ∏n nên viªc
nhÓ các câu lªnh, các tùy chÂn cıa th˜ viªn không h∑ Ïn gi£n. Chính vì v™y viªc s˚
dˆng macro hÒp l˛ m∞c dù có v¥ r˜Ìm rà nhñg l§i ti∏t kiªm nÏ ron th¶n kinh cıa b§n
mÎt cách áng k∫.
Ho∞c hÏn n˙a, nhi∑u khi hình v≥ có nh˙ng Ëi t˜Òng t˜Ïng t¸ nhau, chø sai khác
mÎt vài thông sË cÏ b£n. V™y b§n hãy t§o macro ∫ tùy bi∏n v¯a Ïn gi£n l§i nhanh
gÂn.
ChØng h§n nh˜ trong sÏ Á  ph¶n trên. Khi v≥ tôi ã hình dung có nhi∑u khung
ch˙ cùng lo§i, i∫m khác biªt là màu n∑n, nÎi dung ch˙, Î lÓn khung và i∫m ∞t nó.
M∞c dù Tikz cÙng có th˜ viªn tùy chÂn node nhñg không phong phú b¨ng. V™y tôi
s≥ nghæ ∏n viªc t§o macro cho viªc này, thông sË ¶u vào s≥ là tÂa Î hi∫n th‡, Î lÓn
khung, màu n∑n và nÎi dung ch˙ trong khung . . . . Và tôi ã làm nh˜ th∏.
IV.4 S˚ dˆng vòng l∞p foreach
N∏u trong hình v≥ cıa b§n có nhi∑u tình huËng l∞p i l∞p l§i, b§n cÙng có th∫ s˚
dˆng vòng l∞p foreach ∫ Tikz th¸c hiªn cho b§n. S˚ dˆng hÒp l˛ s≥ ti∏t kiªm thÌi
gian so§n code v≥ và các chi ti∏t £m b£o thËng nhßt trong mÎt hình v≥.
ChØng h§n nh˜ b§n muËn v≥ mÎt bi∫u Á hình cÎt, rõ ràng Tikz có tùy chÂn ybar
∫ v≥ bi∫u Á cÎt nhñg không th∫ linh ho§t nh˜ b§n t¸ v≥:

ZJ
VS
WX
H-max
SK2
SK1-4
SK1-3
SK1-2
SK1-1
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7
VÓi bi∫u Á trên, b§n chø c¶n t˜ duy mÎt chút là b§n hoàn toàn có th∫ v≥ hàng lo§t
bi∫u Á t˜Ïng t¸ mà chø c¶n thay Íi mÎt vài thông sË.
IV.5 Kˇ nńg tìm ki∏m

Không ph£i lúc nào b§n cÙng nhÓ ˜Òc tßt c£, có nh˙ng vßn ∑ b§n nhÓ mang
máng, có nh˙ng vßn ∑ b§n chã t¯ng ˜Òc nghe ∏n. Kˇ nńg tìm ki∏m s≥ giúp b§n
rút ng≠n thÌi gian v≥ hình. Nh˙ng ‡a chø tìm ki∏m tËt nhßt khi v≥ hình cho b§n là còn
pgfmanul.pdf và trang web https://tex.stackexchange.com.
B§n cÙng nên chú ˛ cách tìm ki∏m, c¶n ã ra nh˙ng t¯ khóa mßu chËt cho quá
trình tìm ki∏m thu gÂn hÏn ∫ ti∏t kiªm thÌi gian.

V Export hình £nh
Khi b§n v≥ hình ∫ so§n tài liªu, tài liªu cıa b§n có nhi∑u hình v≥ code Tikz s≥ làm
ch™m quá trình biên d‡ch. Vì v™y b§n có th∫ biên d‡ch mÈi hình thành mÎt file pdf riêng
∫ \includegraphics hình £nh vào nh¨m c£i thiªn thÌi gian biên d‡ch.
M∞t khác, khi b§n c¶n hình £nh ∫ upload lên web ho∞c insert vào các trình so§n
th£o tài liªu khác (chØng h§n nh˜ MS Word) thì b§n làm nh˜ th∏ nào?
V.1 Cài ∞t ImageMagick và Ghostscript
B§n c¶n download ImageMagick và Ghostscript t¯ Internet v∑ máy tính và cài ∞t

mÎt cách bình th˜Ìng. B§n có th∫ vào link sau:
ImageMagick: https://imagemagick.org
Ghostscript https://www.ghostscript.com
Tßt nhiên b§n cÙng có th∫ vào Google và seach vÓi các t¯ khóa ImageMagick và
Ghostscript và b§n s≥ tìm thßy ngay nh˙ng trang này. Vào ây b§n hãy chÂn phiên
b£n cho phù hÒp vÓi hª i∑u hành máy cıa b§n (32 bit ho∞c 64 bit) và cài ∞t theo th˘
t¸ nh˜ sau:
• B˜Óc 1: Cài ∞t ImageMagick (l˜u ˛ khi cài ∞t chÂn ¶y ı các tính nńg).


• B˜Óc 2: Khi cài xong ImageMagick, b§n vào th˜ mˆc cài ∞t ImageMagick và tìm
∏n file convert.exe và Íi tên file này thành imgconvert.exe
• B˜Óc 3: Cài ∞t Ghostscript.

• B˜Óc 4: Cßu hình Configuration. B§n thay th∏ dòng pdflatex trong Configuration
t¯ pdflatex -synctex=1 -interaction=nonstopmode %.tex
thành: pdflatex -synctex=1 -shell-escape -interaction=nonstopmode %.tex

• B˜Óc 5: Thêm tùy chÂn vào khai báo lÓp vń b£n:
\documentclass[tikz,border=1mm,convert={outfile=\jobname.png}]{standalone}
Trong ó b§n có th∫ thay ‡nh d§ng file £nh mà b§n muËn nh˜ jpg, svg . . .
• B˜Óc 6: Nhßn biên d‡ch và h˜ng thành qu£.
B§n cÙng c¶n chú ˛ r¨ng cách thi∏t l™p này hoàn toàn hiªu qu£ vÓi các trình so§n
th£o nh˜ TexMaker và Texstudio. Riêng vÓi Vietex thì tôi chã tìm ra cách cßu
hình cho phù hÒp m∞c dù cÙng ã t¯ng th˚ qua. Tßt nhiên b§n có th∫ cài song song vài
trình so§n th£o trên máy tính vì nh˙ng trình so§n th£o này không h∑ làm tńg dung
l˜Òng áng k∫ cho máy tính cıa b§n (kho£ng vài chˆc Mb vÓi mÈi trình so§n th£o thì
quá Ïn gi£n).
V.2 Làm £nh Îng tr¸c ti∏p trên PDF
B§n muËn t§o nh˙ng £nh Îng trên file PDF tr¸c ti∏p b¨ng Tikz? B§n hãy dùng
gói animate. Tr˜Óc h∏t b§n gÂi gói lªnh làm £nh Îng b¨ng viªc s˚ dˆng
\usepackage{animate} . Sau ó là b§n t§o code v≥.
Cßu trúc cıa code bao gÁm:

\begin{animateinline}[controls,autoplay,loop]{s hình/giây}
\multiframe{\n}{i=0+1}{
\begin{tikzpicture}
..........................
...Lnh v hình...
..........................
\end{tikzpicture}
}
\end{animateinline}
MÎt vài tùy chÂn cıa môi tr˜Ìng animate:
• controls: Hi∫n th‡ b£ng i∑u khi∫n (play,pause, stop . . . )
• outoplay: Hình t¸ Îng ch§y khi m file PDF.
• loop: Ch§y l∞p i l∞p l§i không d¯ng.
• palindrome: Ch§y xuôi, ng˜Òc.
• sË hình/giây: là mÎt con sË cˆ th∫ quy ‡nh s¸ nhanh/ch™m cıa chuy∫n Îng
hình £nh.
• multiframe: Bi∏n ch§y i ch§y t¯ 0 ∏n n theo quy lu™t i = i + 1
Trong ph¶n lªnh v≥ hình, n∏u code hình cıa b§n không có s¸ tham gia cıa bi∏n i
thì hình v≥ cıa b§n s≥ luôn ˘ng yên (tác Îng cıa s¸ thay Íi bi∏n i làm cho thay Íi
hình £nh).
Ngoài ra b§n c¶n chú ˛ r¨ng, khi t§o £nh Îng do viªc thay Íi hình £nh nên khung
hình s≥ có s¸ thay Íi. Khi ó b§n muËn £nh ch§y mà khung hình ˘ng yên b§n c¶n
khéo léo clip khung hình ngay tr˜Óc tßt c£ các lªnh v≥. Tôi s≥ làm mÎt ví dˆ Ïn gi£n
nh˜ sau:
\begin{animateinline}[controls,autoplay,loop,palindrome]{5}
\multiframe{90}{i=0+1}{
\begin{tikzpicture}
\clip (-10:3) arc (0:190:3)--cycle;
\draw[-stealth,thick] (180:2.5)--(0:2.5);
\draw[-stealth,thick] (0:0)--(90:2.5);
\draw[blue,thick] (0:2) arc (0:2*\i : 2);
\end{tikzpicture}
}
\end{animateinline}
và ta s≥ ˜Òc mÎt £nh Îng v≥ n˚a ˜Ìng tròn bán kính 2 Ïn v‡:

B§n muËn xem ˜Òc hình Îng tr¸c ti∏p trên PDF thì b§n c¶n ph£i cài ∞t Adobe
AcrobatReader nhé. Các trình xem PDF khác không hÈ trÒ b§n i∑u này.
V.3 Làm £nh Îng gif ∫ upload lên web
Ngoài viªc b§n làm £nh Îng ch§y tr¸c ti∏p trên file PDF, b§n có th∫ nhÌ vào
ImageMagick ∫ t§o £nh Îng ‡nh d§ng gif mà b§n th˜Ìng thßy trên web.
V∑ b£n chßt £nh gif chø là t™p hÒp các tßm £nh xußt hiªn liên tˆc. Do ó b§n c¶n
t§o nhi∑u £nh liên tˆc rÁi nhÌ ImageMagick t§o £nh gif cho b§n mà thôi. Nh˜ v™y
tr˜Óc h∏t b§n c¶n t§o mÎt file PDF có nhi∑u trang, mÈi trang là mÎt hình £nh, t¯ ó
b§n dùng lªnh convert cıa ImageMagick.
∫ t§o mÎt file PDF có nhi∑u trang liên tˆc, chØng h§n nh˜ hình b§n v¯a v≥, b§n
s≥ có code nh˜ sau:
\documentclass[tikz,border=5mm]{standalone}
\begin{document}
\foreach \i in {0,...,90}{
\begin{tikzpicture}
\clip (-10:3) arc (0:190:3)--cycle;
\draw[-stealth,thick] (180:2.5)--(0:2.5);
\draw[-stealth,thick] (0:0)--(90:2.5);
\draw[blue,thick] (0:2) arc (0:2*\i : 2);
\end{tikzpicture}
}
\end{document}
Khi b§n biên d‡ch file này, b§n s≥ có mÎt file PDF gÁm 90 trang, mÈi trang là mÎt
hình ˘ng vÓi mÎt giá tr‡ cıa bi∏n i. Bây giÌ b§n hãy ∞t nó  âu ó trong máy tính và
m cmd cıa windown lên (Nhßn nút start rÁi chÂn run, gõ cmd). B§n s≥ có c˚a sÍ cmd
nh˜ sau:

B§n s˚ dˆng dòng lªnh sau:
imgconvert convert -density 300 -delay 10 -alpha remove Duong dan den file
pdf Duong dan den file gif
Trong dòng lªnh trên, ta thßy mÎt vài thông sË c¶n hi∫u:
• imgconvert convert: Lªnh chuy∫n Íi.
• -density 300: Chßt l˜Òng hình £nh, thông th˜Ìng ∫ con sË 300 là hÒp l˛. Con
sË này càng lÓn thì thÌi gian convert càng lâu Áng nghæa vÓi chßt l˜Òng hình £nh
càng tËt.
• -delay 10: ThÌi gian chuy∫n hình £nh ( Î trπ). Nh˜  ây c˘ 10/100 giây s≥
chuy∫n mÎt hình. Con sË càng tńg thì hình càng ch§y ch™m và ng˜Òc l§i.
• -alpha remove: Lªnh t§o gif và xóa b‰ nh˙ng thi∏t ∞t t§m sau khi chuy∫n Íi.
Khuy∏n cáo không thay Íi chÈ này.
• ˜Ìng d®n ∏n file pdf: ChØng h§n tôi ∞t file Hinh01.pdf cıa tôi trong th˜
mˆc Hinhgif cıa Í D thì tôi s≥ ∞t ˜Ìng d®n này là:
D:\HinhGif\Hinh01.pdf
• ˜Ìng d®n ∏n file hình gif: T˜Ïng t¸, tôi muËn convert file Hinh01.pdf
thành Hinh01.gif và ∞t vào cùng th˜ mˆc file PDF thì tôi s≥ ∞t ˜Ìng d®n này
là:
D:\HinhGif\Hinh01.gif
V™y là tôi có th∫ ∞t mÎt dòng lªnh nh˜ sau:
imgconvert convert -density 300 -delay 10 -alpha remove D:\HinhGif\Hinh01.pdf

D:\HinhGif\Hinh01.gif
Xong xuôi viªc ∞t lªnh. Viªc còn l§i là copy dòng lªnh này vào cmd và nhßn Enter.

ChÌ Òi cho ∏n khi cmd làm viªc xong thì ta s≥ có mÎt file £nh gif ∫ s˚ dˆng.
LÌi khuyên cho b§n là viªc nhÓ dòng lªnh trên khá khó nên b§n c˘ copy rÁi dán
dòng lªnh trên vào mÎt file txt rÁi l˜u l§i chÈ thu™n tiªn, khi muËn t§o hình gif thì m
ra thay Íi thông sË cho phù hÒp yêu c¶u rÁi copy, paste cho kh‰i dính lÈi sai lªnh.

VI Các th˜ viªn th˜Ìng dùng
Trong viªc v≥ hình Tikz, b§n có th∫ c¶n mÎt sË th˜ viªn sÆn có cıa Tikz ∫ viªc v≥
Ïn gi£n và hiªu qu£ hÏn, chúng ta có th∫ tìm hi∫u mÎt sË th˜ viªn th˜Ìng dùng nhßt.
Cú pháp ∫ gÂi th˜ viên cıa Tikz nh˜ sau:
\usetikzlibrary{calc,angles,intersections,patterns,decorations.text,shadings}
Trong cú pháp gÂi th˜ viªn trên, calc, angles, intersections . . . là tên các th˜
viªn ta c¶n gÂi ra. Khi c¶n gÂi nhi∑u th˜ viªn b§n chú ˛ chø c¶n dùng mÎt lªnh
\usetikzlibrary{ } và liªt kê tên các th˜ viªn trong c∞p ngo∞c nhÂn (cách nhau
bi dßu “ph©y”) ch˘ không c¶n thi∏t dùng quá nhi∑u lªnh gÂi nhé.
VI.1 calc
Th˜ viªn cung cßp cho ta các phép tính Ëi vÓi to§ Î cıa Tikz. Th˜ viªn này ˜Òc
s˚ dˆng hàng ¶u khi v≥ hình. ∞c biªt là các bài hình hÂc phØng. Khi chúng ta s˚
dˆng ∏n các mËi liên quan gi˙a các i∫m. ChØng h§n muËn khai báo trung i∫m cıa
o§n thØng AB ta s˚ dˆng lªnh
\path ($(A)!.5!(B)$) coordinate (A);
Khi ó n∏u b§n không gÂi th˜ viªn calc thì Tikz s≥ báo lÈi. Nh˜ v™y, khi b§n muËn
dùng các phép tính tÂa Î thì viªc gÂi th˜ viªn calc là b≠t buÎc.
VI.2 intersections
Th˜ viªn ∫ tính toán và tìm tÂa Î giao i∫m gi˙a các ˜Ìng b¨ng cách ∞t tên ˜Ìng
vÓi tùy chÂn name path và lªnh lßy giao i∫m b¨ng tùy chÂn name intersections.
Chú ˛ r¨ng riêng viªc lßy giao i∫m cıa hai ˜Ìng thØng ta hoàn toàn không c¶n gÂi
th˜ viªn intersections. Tuy nhiên viªc s˚ dˆng th˜ viªn intersections cÙng có nh˙ng
h§n ch∏ chø lßy ˜Òc nh˙ng giao i∫m “th¸c” gi˙a các ˜Ìng mà thôi (nói cách khác là
nó chø lßy ˜Òc giao i∫m cıa các o§n). Còn khai báo
(intersection of A–B and C–D) coordinate M
s≥ lßy ˜Òc giao i∫m cıa hai ˜Ìng thØng cho dù o§n AB và CD có c≠t nhau th¸c
hay không. Lªnh này lßy chính xác giao i∫m cıa hai ˜Ìng i qua hai o§n thØng ó.
Do v™y b§n cÙng nên cân nh≠c khi nào dùng khai báo tr¸c ti∏p, khi nào gÂi th˜ viªn và
∞t tên ˜Ìng. Khuy∏n cáo là khi c¶n giao i∫m cıa hai ˜Ìng thØng thì nên dùng tr¸c
ti∏p, còn các Ëi t˜Òng khác ( ˜Ìng thØng và ˜Ìng cong, ˜Ìng cong và ˜Ìng cong)
thì nên gÂi th˜ viªn.

VI.3 angles
Th˜ viªn cho ta các kí hiªu góc trong hình hÂc phØng. ChØng h§n b§n xem ví dˆ
sau:
\begin{tikzpicture}
\draw (0,0) coordinate (A)
--(4,0) coordinate (B)
--cycle
;
\draw
pic[draw,double]{angle = C--B--A}
;
\end{tikzpicture}
VÓi pic, b§n có nhi∑u tùy chÂn trong c∞p ngo∞c vuông, có th∫ là tùy chÂn mÙi tên
-> , tùy chÂn màu red,blue ... , tùy chÂn ki∫u ˜Ìng, Î ™m nh§t cıa ˜Ìng,
tùy chÂn tô ho∞c không (fill), . . . MÎt chú ˛ khác là b§n c¶n nhÓ ∏n th˘ t¸ các i∫m
s≥ cho ta góc trong ho∞c góc ngoài cıa tam giác trong ví dˆ trên nhé.
Riêng k˛ hiªu vuông góc thì tr˜Óc ây Tikz cÙng ã có nhñg sau ó phát sinh mÎt
sË lÈi. Phiên b£n hiªn nay không có k˛ hiªu này, b§n hoàn toàn có th∫ t§o macro riêng
cho mình bàng vài lªnh Ïn gi£n ho∞c b§n v≥ tr¸c ti∏p.
Tßt nhiên là các k˛ hiªu này cÙng chø có mÎt vài m®u cË ‡nh, còn n∏u b§n muËn
tùy bi∏n cách k˛ hiªu theo ˛ b§n thì tôi gÒi ˛ cho b§n t§o macro ∫ bi∫u diπn k˛ hiªu
góc cho tho£i mái.
VI.4 patterns
Th˜ viªn dùng ∫ tô n∑n mÎt mi∑n phØng nào ó giÓi h§n bi các ˜Ìng. Ph¶n này
tôi ã giÓi thiªu khá kˇ trong ph¶n tô mi∑n Á th‡ hàm sË.
VI.5 Decoration
MÎt th˜ viªn cÙng khá th˜Ìng dùng khi v≥ các hình minh hÂa, ∞c biªt là các hình
v≥ bài toán th¸c t∏. Chúng ta th˜Ìng dùng nhßt là decorations.pathmorphing và
decorations.text. B§n có th∫ ít dùng decorations.pathmorphing hÏn nên ph¶n này
tôi dành cho các b§n tra c˘u pgfmanual.pdf
VÓi decorations.text, b§n s≥ th˜Ìng dùng hÏn khi b§n muËn hi∫n th‡ ch˙ ch§y theo
mÎt ˜Ìng path nào ßy. ChØng h§n b§n muËn dòng ch˙ ch§y theo mÎt ˜Ìng tròn:

\begin{tikzpicture}
y theo n˚a ˜Ì
\draw[decoration={text along path, ch§ ng
text={M{}t d{ò}ng ch{} ch{}y h ˙
trò
c
òng
theo n{}a {}ng
n
MÎt d
tr{ò}n}},decorate] (0,0) arc
(180:0:3) ;
\end{tikzpicture}
B§n c¶n chú ˛ r¨ng, trong tùy chÂn text along path thì dòng ch˙ c¶n hi∫n th‡ là
ch˙ ti∏ng Anh ho∞c ti∏ng Viªt không dßu b§n có th∫ gõ bình th˜Ìng, nhñg n∏u nh˜
b§n muËn hi∫n th‡ ti∏ng Viªt, tËt nhßt b§n ∞t c£ cˆm t¯ ti∏ng Viªt trong c∞p dßu
ngo∞c nhÂn thì Tikz mÓi biên d‡ch cho b§n. N∏u b§n không ∫ ˛ ∏n chú ˛ này thì viªc
biên d‡ch cıa b§n s≥ g∞p lÈi.
B§n muËn thêm các tùy chÂn khác cho dòng ch˙ cıa b§n µp hÏn. Vui lòng tra c˘u
thêm pgfmanual.pdf
VI.6 Shadings
Th˜ viªn giúp b§n tô màu, pha trÎn màu hoàn h£o hÏn. VÓi th˜ viªn này b§n hoàn
toàn có th∫ tùy bi∏n tô màu khá µp và £m b£o tính ph˘c t§p cıa mi∑n ˜Òc tô màu.
Chúng ta có mÎt sË tùy chÂn:
• top color: Màu trên ønh.
• bottom color: Màu d˜Ói chân.
• middle color: Màu  gi˙a.
• left color: Màu bên trái.
• right color: Màu bên ph£i.
• ball color: Tô màu d§ng c¶u.
• lower left: Góc trái bên d˜Ói.
• upper left: Góc trái bên trên.
• upper right: Góc ph£i bên trên.
• lower right: Góc ph£i bên d˜Ói.
• color wheel: D§ng æa màu.
• inner color: Tô t¯ trong ra.
• outer color: Tô t¯ ngoài vào.

VÓi các tùy chÂn trên, b§n c¶n nh™p tên màu vÓi mÈi tùy chÂn ∫ ki∫m ch˘ng và
hÂc h‰i. Tßt nhiên b§n có th∫ phËi trÎn cùng lúc vài ba tùy chÂn ∫ viªc tô màu cıa
b§n hoàn h£o hÏn.
\begin{tikzpicture}
\fill[ball color=red] (0,0) circle
(1);
\shade[top color=blue,bottom
color=orange,middle color=white]
(2,-1) rectangle (6,1);
\end{tikzpicture}
\begin{tikzpicture}
\fill[lower left=red,upper
right=pink] (0,0) circle (1);
\shade[shading=color wheel] (2,-1)
rectangle (6,1);
\end{tikzpicture}
\begin{tikzpicture}
\fill[outer color=blue] (0,0)
circle (1);
\shade[inner color=yellow] (2,-1)
rectangle (6,1);
\end{tikzpicture}
Ch≠c r¨ng vÓi vài ba ví dˆ trên, b§n s≥ rút ra viªc s˚ dˆng các tùy chÂn ∫ tô màu
hình v≥ cıa mình cho hÒp l˛.
Tßt nhiên r¨ng Tikz còn có nhi∑u th˜ viªn khác, n∏u b§n c¶n b§n hãy tra c˘u ∫
bi∏t thêm. MÎt vài th˜ viªn tôi liªt kê trên ây chø là nh˙ng th˜ viªn th˜Ìng dùng nhßt
khi v≥ hình mà thôi.

Hoc Tikztheocachcua Ban

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hoc Tikztheocachcua Ban

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

V≥ hình khoa hÂc TikZ - Asymptote

Bùi Quˇ - 2020

II B£ng xét dßu - B£ng bi∏n thiên - Á th‡ hàm sË 33

III Tô mi∑n Á th‡ hàm sË vÓi Tikz 45

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 2

IV T˜ duy hình hÂa ∫ v≥ hình 58

V Export hình £nh 61

VI Các th˜ viªn th˜Ìng dùng 70

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 3

I CÏ b£n v∑ v≥ hình b¨ng Tikz

I.1 Khai báo và môi tr˜Ìng v≥

Khai báo gói lªnh:

Môi tr˜Ìng v≥:

I.2 Các Ëi t˜Òng hình hÂc

I.2.1 Hª trˆc tÂa Î

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 4

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 5

I.2.2 Các lªnh cÏ b£n cıa Tikz

VÓi Tikz có các lªnh v≥ cÏ b£n sau:

1. Lªnh v≥ ˜Ìng: \draw[tùy chÂn] NÎi dung v≥;

2. Lªnh ˜a ¶u bút v≥ ∏n v‡ trí nào ó:

3. Lªnh tô màu: \fill[tùy chÂn] mi∑n tô màu;

I.2.3 Khai báo i∫m, tham sË

• Khai báo i∫m có tÂa Î cho tr˜Óc:

• Gán giá tr‡ cho tham sË:

I.2.4 Các hàm tính toán sË liªu cÏ b£n

MÎt sË hàm tính toán trong Tikz

• sin (↵): Tr£ v∑ giá tr‡ sin ↵.

• cos (↵): Tr£ v∑ giá tr‡ cos ↵.

• tan (↵): Tr£ v∑ giá tr‡ tan ↵.

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 6

• asin (b): Tr£ v∑ giá tr‡ arcsin b.

• pow (↵,a): Tr£ v∑ giá tr‡ a↵ .

• ln (a): Tr£ v∑ giá tr‡ ln a.

• exp (↵): Tr£ v∑ giá tr‡ e↵ .

• loga (b) : Tr£ v∑ giá tr‡ loga b.

• abs(a): Tr£ v∑ giá tr‡ tuyªt Ëi cıa a.

• int (a): Tr£ v∑ ph¶n nguyên cıa sË a.

I.2.5 Các phép toán Ëi vÓi tÂa Î

• CÎng tÂa Î: N∏u ta có i∫m A(xA , yA ) và i∫m B(xB , yB ). Khi ó ta có tÂa Î

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 7

\coordinate (M) at (intersection of A–B and C–D);

I.2.6 Hi∫n th‡ v´n b£n trong Tikz

Hi∫n th‡ tên i∫m khi ch˜a khai báo label:

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 8

I.2.8 o§n thØng, ˜Ìng gßp khúc

Chúng ta bi∏t r¨ng ∫ v≥ o§n thØng t¯ A ∏n B ta dùng lªnh \draw (A)–(B); .

• Dùng liên ti∏p –: Ta có th∫ dùng

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 9

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 10

I.2.9 ˜Ìng tròn, Ellipse. Cung tròn, cung Ellipse

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 11

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 12

I.2.10 Các d§ng ˜Ìng cong khác

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 13

• Parabola[tùy chÂn]: v≥ mÎt o§n Parabol t¯ i∫m A ∏n i∫m B . Tùy chÂn

Ta xem ví dˆ sau ∫ hi∫u rõ tùy chÂn bend at end:

Và ví dˆ d˜Ói ây ∫ hi∫u v∑ parabola bend

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 14

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 15

\draw D§ng ˜Ìng cong coordinate[pos=tø lª](A);

Trung tâm GDNN - GDTX Duy Tiên Trang 16

B§n v≥ phác hình ra ∫ phân tích và tìm cách v≥: