ICS 77.140.75 ; 91.

220 TÜRK STANDARDI TS 8481

EN 39

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS 8481 EN 39
Şubat 2003

ICS 77.140.75 ; 91.220

İSKELELER- BORU VE BİRLEŞTİRME ELEMANLARINDAN

OLUŞAN - KOLAY GEÇMELİ ÇELİK BORULAR - TEKNİK
TESLİM ŞARTLARI

Loose steel tubes for tube and coupler scaffolds - Technical

delivery conditions

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/Ankara
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

Ön söz
- Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 39 (2001) standardı esas alınarak, TSE İnşaat Hazırlık
Grubu’nca TS 8481 (1990)’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulunun 26 Şubat 2003
tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

- Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

İçindekiler

1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ...................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifleri ................................................................................................................................... 2
3.1 Tip 3 boru.............................................................................................................................................. 2
3.2 Tip 4 boru.............................................................................................................................................. 2
3.3 Kaplamasız boru (siyah boru)............................................................................................................... 2
4 Sınıflandırma ve kısa gösteriliş............................................................................................................... 2
4.1 Sınıflandırma ........................................................................................................................................ 2
4.2 Kısa gösteriliş ....................................................................................................................................... 3
5 Müşteri tarafından verilecek bilgiler....................................................................................................... 3
5.1 Zorunlu bilgiler ...................................................................................................................................... 3
5.2 Tercihler................................................................................................................................................ 3
5.3 Sipariş örneği........................................................................................................................................ 3
6 İmalât işlemi .............................................................................................................................................. 3
6.1 Çelik yapım işlemi................................................................................................................................. 3
6.2 Boru imalâtı........................................................................................................................................... 3
7 Özellikler.................................................................................................................................................... 4
7.1 Genel .................................................................................................................................................... 4
7.2 Kimyasal bileşim ve mekanik özellikler................................................................................................. 4
7.3 Görünüş ................................................................................................................................................ 4
7.4 Doğruluktan sapma............................................................................................................................... 4
7.5 Dış kaynak çıkıntıları ve uçların hazırlanması...................................................................................... 5
7.6 Boyutlar, kütle ve toleranslar ................................................................................................................ 5
8 Muayene .................................................................................................................................................... 6
8.1 Muayene tipi ......................................................................................................................................... 6
8.2 Muayene dokümanları .......................................................................................................................... 6
8.3 Muayene ve deneylerin özeti................................................................................................................ 6
9 Numune alma ............................................................................................................................................ 7
9.1 Deney sıklığı ......................................................................................................................................... 7
9.2 Numuneler ve deney parçalarının hazırlanması................................................................................... 7
10 Deney metotları ........................................................................................................................................ 7
10.1 Çekme deneyi .................................................................................................................................. 7
10.2 Yassıltma deneyi .............................................................................................................................. 7
10.3 Gözle muayene ................................................................................................................................ 8
10.4 Boyutların kontrol edilmesi ............................................................................................................... 8
11 Tekrar deneye tâbi tutma, sıralama ve işlemlerin tekrarı ..................................................................... 8
12 İşaretleme.................................................................................................................................................. 8
13 Kaplama..................................................................................................................................................... 8
Ek A (Bilgi için) Yapıların tasarımı için değerler........................................................................................... 9
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 10
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

İskeleler - Boru ve birleştirme elemanlarından oluşan - Kolay

geçmeli çelik borular - Teknik teslim şartları

1 Kapsam
Bu standard, inşaatlar için kalıp iskelesi ve iş iskelesi yapımında, EN 74’e uygun birleştirme elemanları ile
birlikte kullanılacak alaşımsız çelik boruların özelliklerini kapsar. Bu standardda, Avrupa standardları ve
milletlerarası standardlara atıf yapılarak, kalıcı şekilde yapılacak tanıtıcı işaretler ve koruyucu kaplamalar ile
muayene ve deneyler için ayrıntılı özellikler verilmiştir.

Not 1 - Bu standardda dış çapı 48,3 mm ve et kalınlığı 3,2 mm veya 4,0 mm olarak belirlenen borular,
önyapımlı iskeleler gibi uygulamalarda diğer boyut ve çelik sınıfındaki borularla birlikte kullanılabilir.

Not 2 - Bu borular, prEN 12811 ve prEN 12812 gibi ilgili millî ve milletlerarası standard ve şartnamelere
uygun şekilde kullanılmalıdır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standdardda da tadil veya revizyon
yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son
baskısı kullanılır.

EN, IEC, ISO Adı TS No1) Adı

No (İngilizce)
EN 10002-1 Metallic materials - Tensile
testing - Part 1: Method of test
(at ambient temperature)
EN 10020 Definitions and classification
of grades of steel
EN 10021 General technical delivery
requirements for steel and
iron products
EN 10027-1 Designation systems for steel
- Part 1: Steel names principal
symbols
EN 10027-2 Designation systems for steel
- Part 2: Steel numbers
EN 10204 Metallic products - Types of
inspection documents
(including amendment
A1:1995)
EN 10233 Metallic materials - Tube -
Flattening test
EN 10240 Internal and/or external
protective coatings for steel
tubes - Specification for hot
dip galvanized coatings
applied in automatic plants
EN ISO 377 Steel and steel products -
Location and preparation of
samples and test pieces for
mechanical testing
(Türkçe)
TS 138 EN 10002-1 Metalik malzemeler - Çekme
deneyi - Bölüm 1- Ortam
sıcaklığında deney metodu
TS EN 10020 Çelik tiplerinin tarifi ve
sınıflandırılması
TS 550 EN 10021 Demir ve çelik mamuller -
Genel teknik teslim şartları
TS EN 10027-1 Çeliklerin kısa gösteriliş
sistemleri - Kısım :1 Çelik
adları, semboller
TS EN 10027-2 Çelikler için kısa gösterme
sistemleri - Bölüm 2: Nümerik
sistem
TS EN 10204 Metalik ürünler-Muayene ve
deney belgelerinin tipleri
TS 237 EN 10233 Metalik malzemeler-Boru-
Yassıltma deneyi
TS 11348 EN 10240 Çelik borular - İç ve/veya dış
koruyucu kaplamalar- Otomatik
tesislerde uygulanan sıcak
daldırma galvanizli kaplamalar
için özellikler
TS EN ISO 377 Çelik ve çelik mamulleri-
Mekanik deneyler için
numunelerin ve deney
parçalarının alınması ve
hazırlanması

1) TSE Notu : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.

1
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

EN, IEC, ISO Adı TS No1) Adı

No (İngilizce)
EN ISO 1461 Hot dip galvanized coatings
on fabricated iron and steel
articles - Specification and
test methods
EN ISO 2409 Paints and varnishes - Cross -
cut test
EN ISO 2566-1 Steel - Conversion of
elongation values - Part 1:
Carbon and low alloy steels
prEN 101682) Iron and steel products -
Inspection documents
contents - List of information
and description
prEN 102662) Steel tubes, fittings and
structural hollow sections -
Definitions and symbols for
use in product standards
ISO 4628-3 Paints and varnishes -
Evaluation of degradation of
paint coatings - Designation of
intensity, quantity and size of
common types of defect - Part
3: Designation of degrees of
rusting
ISO 7253:1996 Paints and varnishes -
Determination of resistance to
neutral salt spray
CR 10260 Designation system for steel -
Additional symbols
(Türkçe)
TS 914 EN ISO 1461 Demir ve çelikten yapılmış
malzemeler üzerine sıcak
daldırılmış galvaniz kaplamalar-
Özellikler ve deney metotları
TS 4313 Boyalar ve vernikler-Çapraz
EN ISO 2409 kesme deneyi
TS 20230-1 Çelikler - Uzama yüzdesi
değerlerinin çevrimi - Bölüm 1:
Karbonlu ve az alaşımlı çelikler
-
-
TS 7433 Borular ve boru biçimli, dairevi
enine kesitli aksesuarların
tanıtılmalarında kullanılan
semboller
TS ISO 4628-3 Boyalar ve vernikler- Boya
kaplamalarının bozunmasının
değerlendirilmesi- Genel tipteki
kusurların yoğunluğu, miktarı ve
boyutunun gösterimi- Bölüm 3:
paslanma derecesinin gösterimi
TS ISO 7253 Boyalar ve vernikler- Nötral tuz
püskürtmesine (sisine)
dayanıklılığın tayini
-
-

3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amacı bakımından, EN 10020 (çeliğin tarifi ve sınıflandırılması), EN 10021 (muayene ve
deneyler), EN 10204 (muayene belgeleri), prEN 10266 (dikişsiz ve kaynaklı borular)’da verilen terimler ve
tarifler ile aşağıda verilen tarifler ve semboller uygulanır.

3.1 Tip 3 boru

Et kalınlığı 3,2 mm olarak belirlenmiş olan boru.

3.2 Tip 4 boru

Et kalınlığı 4,0 mm olarak belirlenmiş olan boru.

3.3 Kaplamasız boru (siyah boru)

Yüzeyine daha sonra herhangi kaplama yapılmayarak, imal edildiği şekilde bırakılan boru.

4 Sınıflandırma ve kısa gösteriliş

4.1 Sınıflandırma
Çizelge 1’de verilen çelik, EN 10020’ye göre sınıflandırma sistemine uygun şekilde, alaşımsız kalite çelik
olarak sınıflandırılır.

1) TSE Notu : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.
2) Taslak halinde. Bu standard EN halini alıncaya kadar, piyasa araştırması ve siparişte millî standardlar
kullanılmalıdır.

2
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

4.2 Kısa gösteriliş

Bu standard kapsamındaki borular için çeliğin kısa gösterilişinde aşağıda verilenler yer almalıdır.

- Bu standardın numarası (TS 8481 EN 39),

- EN 10027-1 ve CR 10260’a uygun olarak çelik ismi ,
veya
- EN 10027-2’ye uygun olarak verilen çelik numarası.

5 Müşteri tarafından verilecek bilgiler

5.1 Zorunlu bilgiler
Piyasa araştırması ve sipariş esnasında müşteri tarafından verilmesi gerekli olan bilgiler aşağıda verilmiştir:

a) Miktar (kütle, toplam uzunluk veya adet),

b) Bu standardın numarası (TS 8481 EN 39),
c) Tip (3 veya 4) veya belirlenmiş et kalınlığı (mm),
d) İstenen standard uzunluk (Madde 7.6.5),
e) Belirlenen tercihler (Madde 5.2).

5.2 Tercihler
Bu standardda çok sayıda tercih imkânı sağlanmış ve bunlar aşağıda liste halinde verilmiştir. Müşterinin,
piyasa araştırması ve siparişte, aşağıda verilen tercihlerden hiçbirisini belirtmemesi halinde boru, temel
özelliklere sahip olacak şekilde teslim edilmelidir (Madde 5.1).

1) Boru tipi, dikişsiz veya kaynaklı olarak, belirlendiği şekilde (Madde 6.2),
2) 1. aralık için silisyum muhtevası sınırlandırılması (Madde 7.2),
3) Uzunluğun yaklaşık veya tam olarak belirlenmesi (Madde 7.6.5),
4) Uzunluktaki toleransların daha sıkı olarak belirlenmesi ( Çizelge 2),
5) Özel muayene ve deneylerin belirlenmesi (Çizelge 8.1),
6) Muayene dokümanı teslim edilmesi (Çizelge 8.2.1),
7) İşaretin pres baskı derinliği, 0,2 mm’den daha küçük olmamak üzere (Madde 12),
8) Boruların kaplamasız olarak teslim edilmesi(Madde 13),
9) Belirlenen şekilde geçici korozyon koruması yapılması (Madde 13),
10) Borunun, karşılıklı mutabakat sağlanarak belirlenen renkte boyanarak teslim edilmesi (Madde 13).

5.3 Sipariş örneği

Örnek 1 : Belirlenmiş et kalınlığı 3,2 mm (Tip 3), standard uzunluğu 6,0 m olan, kaplamasız (8. tercih) ve
geçici korozyon korumalı (9. tercih) şekilde, TS 8481 EN 39’a uygun 1000 adet boru.

1000 adet boru - TS 8481 EN 39 - 3,2 - 6,0 - 8. tercih ve 9. tercih

Örnek 2: Tip 4 (belirlenmiş et kalınlığı 4 mm), standard uzunluğu 6,4 m olan ve EN 10204’e göre muayene
dokümanı (Madde 2.2) ile birlikte (6. tercih) teslim edilen, TS 8481 EN 39’a uygun 48 ton boru.

48 ton boru - EN 39 - 4 - 6,4 - 6. tercih -2.2.

6 İmalât işlemi
6.1 Çelik yapım işlemi
Çelik yapım işlemi, imalâtçının tercihine bırakılmıştır.

Çelik, yavaş eritme işlemiyle imal edilmelidir.

6.2 Boru imalâtı

Boru, 1.tercih belirtilmemişse, imalâtçının tercihine göre, dikişsiz veya kaynaklı olarak imal edilmelidir.
1. tercihe ait borular, müşteri tarafından belirlenecek tipe göre dikişsiz veya kaynaklı olarak teslim edilmelidir.

3
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

Kaynaklı boru yapımında kullanılacak sıcak veya soğuk haddelenmiş levhalar şekil verilmeden önce
kaynaklanmamalıdır.

7 Özellikler
7.1 Genel
Madde 6’ya uygun şekilde imal edilip, Madde 8’e göre muayene edilen borular, bu standardda verilen
özellikleri sağlamalıdır.

Bu standardda verilen özelliklere ilâve olarak, EN 10021’de tarif edilen genel teknik teslim şartları da
uygulanmalıdır.

7.2 Kimyasal bileşim ve mekanik özellikler

Boru, Çizelge 1’de verilen mekanik özellikler ve kimyasal bileşime sahip olmalıdır. Çelik imalâtçısı tarafından
verilen döküm analizi uygulanmalıdır.

Silisyum muhtevası, 2. tercih belirtilmemişse, 1. aralık veya 2. aralık içerisinde olmalıdır (Çizelge 1).

2. tercih için, 1. aralıktaki silisyum muhtevası, en çok % 0,04 ile sınırlandırılmalıdır.

Çizelge 1- Kimyasal bileşim ve mekanik özellikler

Kimyasal bileşim (döküm analizi), kütlece % Mekanik özellikler

Akma Çekme Uzama

Çelik türü dayanımı dayanımı
C Si Mn P S Al ReH Rm A

En az En az
Çelik Çelik Mpa Mpa
En çok En çok En çok En çok En az %
ismi numarası (N/mm2) (N/mm2)
a,b
S235GT 1.0106 0,20 1,40 0,040 0,045 0,020 235 340/520 24
a
≤ % 0,05 (1. aralık) (ikinci tercih belirtilmişse, ≤ % 0,04) veya ≥ % 0,15 ≤ % 0,25 (2. aralık).
b
Boru, kaplamasız olarak belirlenmişse (8. tercih), piyasa araştırması veya siparişte aralık belirtilmelidir.

Yassıltma deneyi, Madde 10.2’ye göre kaynaklı borularda yapılmalıdır.

7.3 Görünüş
Boruların, imalât işlem yönüne göre dış yüzü, düzgün olmalıdır. Yüzey kusurlarına, boyutların Madde 7.6’da
verilen tolerans sınırları içerisinde kalması şartıyla izin verilir.

7.4 Doğruluktan sapma

Herhangi bir boru uzunluğunda (L), doğruluktan sapma, 0,002 L’yi geçmemelidir. Herhangi bir metrelik
uzunluk için doğruluktan sapma, 3 mm’yi geçmemelidir (Şekil 1).

Şekil 1 - Borunun, doğruluktan en büyük sapma sınırı

4
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

7.5 Dış kaynak çıkıntıları ve uçların hazırlanması

Kaynaklı boruların dış kaynak çıkıntıları tıraşlanarak düzeltilmelidir. Boru uçları, boru eksenine dik anma
açısıyla kesilmeli ve uçlarda, zararlı çapaklar bulunmamalıdır.

7.6 Boyutlar, kütle ve toleranslar

7.6.1 Boyutlar
Belirlenmiş dış çap 48,3 mm ve belirlenmiş et kalınlıkları, Tip 3 için, 3,2 mm ve Tip 4 için 4 mm olmalıdır.

7.6.2 Boyut toleransları

Belirlenmiş dış çap için toleranslar +/- 0,5 mm’dir.

Dairesellikten sapma (ovallik) toleransı, çap toleransına dahil edilmiştir.

Et kalınlığından sapma toleransı - % 10’dur. Bununla birlikte dikişsiz borular için belirlenmiş et kalınlığından,
bu kalınlığın % 10’unu geçen, ancak % 15’inden daha küçük olan sapmaya, çevre uzunluğunun % 25’inden
daha büyük olmayan düzgün geçiş bölgesinde izin verilebilir.

Borunun iç çapı, 37,7 mm çaplı ölçme aleti, boru içerisine en az 200 mm girebilecek şekilde olmalıdır.

7.6.3 Kütle
Birim uzunluk için anma kütlesi, Tip 3 borularda, 3,56 kg/m ve Tip 4 borularda, 4,37 kg/m dir.

7.6.4 Kütle toleransları

Tek boru kütlesindeki sapma, belirlenmiş kütlenin - % 7,5’unu geçmemelidir.

Not - Artı toleranslar için Madde 7.6.2’ye uyulmalıdır.

7.6.5 Uzunluk
Borular, 3. tercihin belirtilmesi durumu (Madde 5.1) hariç olmak üzere, 6 m ve 6,4 m standard uzunluklardan,
müşteri tarafından belirtilen uzunlukta teslim edilmelidir.

3. tercihin belirtilmesi durumunda borular, müşteri tarafından belirtilen tam veya yaklaşık uzunluklarda teslim
edilmelidir.

Uzunluk tipleri ve toleranslar, Çizelge 2’de gösterilmiştir.

Çizelge 2 - Uzunluk tipleri ve uzunluk toleransları

Uzunluk L Toleransa
Uzunluk tipi
m mm

Standard 6 veya 6,4

Kaynaklı borularda; - 50 / + 150

Yaklaşık 4 ≤ L ≤ 12 Dikişsiz borularda ; ± 500

≤6 0 / + 10
Tam
6 < L ≤ 12 0 / + 15

a
4. tercih için, müşteri tarafından belirlenen daha sıkı uzunluk toleransı uygulanır.

7.6.6 Yapının tasarım değerleri

Bu standarda uygun olarak teslim edilen boruların kesit özellikleri, elâstisite modülü ve borunun birim
uzunluğu (metre) için kütle değerleri, bilgi amacıyla Ek A’da verilmiştir.

5
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

8 Muayene
8.1 Muayene tipi
Borular, 5. tercihin belirtilmesi hariç olmak üzere, EN 10021’e uygun standard (özel olmayan) muayene ve
deneylerden sonra teslim edilmelidir.

5. tercihin belirtilmesi halinde borular, özel muayene ve deneyler yapıldıktan sonra teslim edilmelidir.

8.2 Muayene dokümanları

8.2.1 Muayene doküman tipleri
EN 10204’e göre aşağıda verilen dokümanlar hazırlanmalıdır.

6. tercihin belirtilmesi hariç olmak üzere, standard muayeneye tâbi borular, muayene dokümanı olmaksızın
teslim edilmelidir.

6. tercih için müşteri tarafından belirlenen EN 10204’e uygun Tip 2.1 veya Tip 2.2 muayene dokümanı teslim
edilmelidir.

Özel muayene ve deneye tâbi tutulan borular (5. Tercih), EN 10204’e uygun Tip 3.1.B muayene belgesiyle
birlikte teslim edilmelidir.

8.2.2 Muayene dokümanlarının muhtevası

Muayene dokümanlarının muhtevası, prEN 10168’e uygun olarak, Madde 8.2.2.1 ve Madde 8.2.2.2’de
gösterildiği gibi olmalıdır.

8.2.2.1 Siparişe uygunluk belgesi (Madde 2.1), aşağıda verilen kodları ve bilgileri ihtiva etmelidir:

A - Ticarî işlemler ve kapsadığı mamul partileri,

B - Siparişe uygunluk belgesinin uygulanacağı mamullerin tanıtımı,
Z - Kanıtlama.

8.2.2.2 Deney raporu (Madde 2.2) veya 3.1.B tipi muayene sertifikası, aşağıda verilen kodları ve bilgileri
ihtiva etmelidir:

A - Ticari işlemler ve kapsadığı mamul partileri,

B - Muayene belgesinin uygulanacağı mamullerin tanıtımı,

C10 - C13 - Çekme deneyi

C60 - C69 - Yassıltma deneyi (yapılmışsa)
C71 - C 92 - Kimyasal bileşim
D 01 - İşaretleme ve tanımlama, yüzey görünümü, biçim ve boyut özellikleri,
Z - Kanıtlama

8.3 Muayene ve deneylerin özeti

Muayene ve deneyler, Çizelge 3’e uygun şekilde yapılmalıdır.

Çizelge 3- Muayene ve deneyler

Muayene ve
Deney sıklığı
deney tipi Atıf yapılan madde no
Zorunlu Standard muayene Özel muayene
Döküm analizi İmalâtçıya ait işlem İmalâtçıya ait işlem Madde 7.2
Çekme İmalâtçıya ait işlem 1 / deneye tâbi tutulacak mamul partisi Madde 7.2, Madde 10.1
a
Yassıltma İmalâtçıya ait işlem 1 / deneye tâbi tutulacak mamul partisi Madde 7.2, Madde 10.2
Gözle muayene Madde 7.3, Madde 10.3
Boyut
Madde 7.4, Madde 7.6, Madde 10.4
muayenesi
a)
Sadece kaynaklı boruda
6
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

9 Numune alma
9.1 Deney sıklığı

9.1.1 Deneye tâbi tutulacak mamul partisi

Özel muayene ve deney yapılarak teslim edilen mamullerde, mekanik özellikler, mamul partisi üzerinde
yapılacak deneylerle belirlenmelidir.

Deneye tâbi tutulacak mamul partisi, aynı tür ve boyutlarda, aynı işlem kullanılarak imal edilen ve kabul için
aynı anda teslim edilen miktardaki boru grubu olarak tarif edilir.

Deneye tâbi tutulacak mamul partisi, en fazla 40 ton borudan meydana gelmelidir.

9.1.2 Deneye tâbi tutulacak her mamul partisinden alınacak numune adedi
Deneye tâbi tutulacak her mamul partisinden, aşağıda verilen deney parçalarının hazırlanmasına yetecek
şekilde numune alınmalıdır.

- Bir adet çekme deney parçası

- Kaynaklı borularda, bir adet yassıltma deney parçası

9.2 Numuneler ve deney parçalarının hazırlanması

9.2.1 Mekanik deneyler için numune alma yeri, doğrultusu ve numune hazırlanması

9.2.1.1 Genel
Numuneler ve deney parçaları, EN ISO 377’de verilen şartlara göre, boru uçlarından alınmalıdır.

9.2.1.2 Çekme deneyi için deney parçası

Çekme deneyi için deney parçası, tam kesitli boru parçası veya EN 10002-1’de verilen şartlara göre, boru
boyuna eksenine paralel doğrultuda alınmış deney parçası olabilir.

9.2.1.3 Yassıltma deneyi için deney parçası

Yassıltma deneyi için deney parçası, EN 10233’e uygun olarak tam kesitli boru parçası olmalıdır.

10 Deney metotları
10.1 Çekme deneyi
Deney, EN 10002-1’e uygun olarak, kaplama yapılmamış boruda oda sıcaklığında yapılmalı ve aşağıda
verilenler tayin edilmelidir:
- Çekme dayanımı (Rm),
- Akma dayanımının üst sınırı (REH),
Akma meydana gelmiyorsa, toplam uzamanın, % 0,2’sine karşılık gelen akma dayanımı (Rp 0,2) veya %
0,5 ine karşılık gelen akma dayanımı (Rp 0,5) belirlenmelidir. Anlaşmazlık halinde toplam uzamanın
%0,2’sine karşılık gelen akma dayanımı (Rp 0,2) esas alınmalıdır.
- 5,65 S 0 , referans ölçme boyuna (L0) göre kopmada uzama yüzdesi (A). Tam ölçüde deney parçası
kullanılmaması halinde uzama yüzdesi, EN ISO 2566-1’de verilen çizelge kullanılarak
L 0 = 5,65 S 0 ölçme boyu değerine göre dönüştürülmelidir. Burada S0, gerçek en kesit alanıdır.

10.2 Yassıltma deneyi

Deney, EN 10233’e uygun olarak yapılmalıdır. Ard arda deneylerde veya özel muayene yapılarak teslim
edilen borularda, ard arda gelen deney parçaları, kaynak doğrultusu, yassıltma doğrultusuna 0° veya 90° açı
teşkil edecek şekilde dönüşümlü olarak yerleştirilmeli ve yassıltma deneyi bu şekilde uygulanmalıdır.

Sadece bir mamul partisi deneye tâbi tutulacaksa, kaynağın deney esnasındaki konumu, aksi
kararlaştırılmamışsa imlâtçının tercihine bırakılır.

7
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

Deney esnasında, yükleme yapıldıktan sonra, yükleme plâkaları arasında ölçülen mesafe, borunun orijinal
dış çapının % 75’ine inince, boruda herhangi çatlak veya yarık gözlenmemelidir. Deneye, yükleme esnasında,
yükleme plâkaları arasında ölçülen mesafe, borunun orijinal dış çapının % 60’ına ininceye kadar devam
edilmeli ve kaynak haricindeki metal kısımlarda herhangi çatlak veya yarık gözlenmemelidir.

Not - Kenarlarda hafif çatlak başlangıcı oluşması, bu standarda uygunluğu olumsuz şekilde etkilemez.

10.3 Gözle muayene

Kaplamasız borular, Madde 7.3’te verilen özelliklere uygunluğu kontrol etmek üzere gözle muayene
edilmelidir.

10.4 Boyutların kontrol edilmesi

Kaplamasız boruların belirlenmiş boyutları, doğruluk da dahil olmak üzere kontrol edilmelidir.

Dış çap, ölçü aleti kullanılarak ölçülmelidir.

Boruların iç çapı, içerisine 37,7 mm çaplı ve en az 200 mm uzunlukta ölçme aleti sokularak kontrol edilmelidir.

11 Tekrar deneye tâbi tutma, sıralama ve işlemlerin tekrarı

EN 10021’de verilen şartlar uygulanmalıdır.

12 İşaretleme
Borular, en fazla 1,5 m düzgün aralıkla, pres baskı yapılarak işaretlenmelidir. Harf ve işaretlerin yüksekliği,
en az 4,0 mm olmalı ve işaret, mamulün plânlanan ömrü boyunca görünür şekilde kalmalı ve dayanıklılığı
garanti altına alınacak şekilde yapılmalıdır.

Not - Görülebilme ve dayanıklılık, normal olarak en az 0,2 mm baskı derinliği sağlanarak elde edilebilir.

7. tercih için baskı derinliği, imalâtçı işlemlerine uygun muayene şartlarında en az 0,2 mm olmalıdır.

İşaret, Madde 13’e uygun kaplama yapıldıktan sonra da görülebilir olmalıdır.

İşarette, aşağıda verilenler bulunmalıdır:

1) Bu standardın numarası (TS 8481 EN 39),

2) İmalâtçının ismi ve ticarî ünvanı,
3) Kalınlık tipi, 3 veya 4 olarak.

İşaretleme örneği - TS 8481 EN 39 xxx 4

xxx = İmalâtçının ismi veya ticarî ünvanıdır.

Kaplama uygulayıcı ile boru yapımcısının farklı olması halinde, boru üzerine en fazla 1,5 m aralıklarla,
kaplama uygulayıcısının isim ve ticarî ünvanını gösteren ilâve kalıcı işaret konulmalı ve bu işaret, imalâtçının
işareti ile karıştırılmayacak şekilde olmalıdır.

13 Kaplama
8., 9. veya 10. tercihlerin belirtilmesi haricindeki durumlarda boru, sıcak daldırma yoluyla galvaniz
kaplanmalıdır. Galvaniz kaplama, EN 10240’a göre B.2 kaplama kalitesinde veya EN ISO 1461 (Çizelge
2)’ye uygun şekilde yapılmalıdır. Ancak, işaretleme özellikleri Madde 12’ye uygun olmalıdır.

8. tercihte belirtilen borular, kaplamasız olarak teslim edilmelidir.

9. tercihte belirtilen borular, geçici korozyon kaplaması yapılarak teslim edilmelidir.

10. tercihte belirtilen borular, boyalı olarak teslim edilmelidir. Kaplama, EN ISO 2409’da, Çizelge 1’de 0102
sınıf için verilen özelliklere uygun olmalı ve ISO 7253’e göre deneye tâbi tutulduğunda ISO 4628-3’e göre Ri
3’de verilen muayene şartlarını sağlamalıdır.

8
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

Ek A
(Bilgi için)

Yapıların tasarımı için değerler

Çizelge A.1 - Kesit özellikleri, elâstisite modülü ve birim uzunluk kütlesi

Özellikler Sembol Tip 3 boru Tip 4 boru

En kesit alanı (cm2) A 4,53 5,57

Eylemsizlik momenti (cm4) I 11,6 13,8

Elâstik kesit modülü (cm3) Wel 4,80 5,70

Plâstik kesit modülü (cm3) Wpl 6,52 7,87

Eylemsizlik (jirasyon) yarıçapı (cm) i 1,60 1,57

Birim uzunluk kütlesi (kg/m) M 3,56 4,37

Elâstisite modülü (MPa) E 210 000 210 000

9
ICS 77.140.75 TÜRK STANDARDI TS 8481
91.220 EN 39/Şubat 2003

Kaynaklar

Aşağıda verilen standardlar, bu standarda uygun boruların ne zaman ve nasıl kullanılabileceğini göstermek
için verilmiştir.

EN 74 Specification for steel couplers, loose spigots and base plates for use in working scaffolds
and falsework made of steel tubes

pr EN 12811 Scaffolds - Performance requirements and general design

pr EN 12812 Falsework - Performance requirements and general design

10