İNANÇLA İLGİLİ MESELELER

Teizm: Tanrı’nın varlığıyla birlikte, O’nun yaratıcılığını, gerçek, şuurlu ve iradeli bir varlık olduğunu kabul etmektir. Bu düşüncede Tanrı’nın vahiy göndererek insanlarla iletişime geçtiği, âleme ve insana daima
müdahil olduğu benimsenir. Başka bir ifadeyle teizm, Tanrı’nın sonsuz güç ve kudret sahibi olduğuna, her şeyi bildiğine, gördüğüne, duyduğuna ve takdir ettiğine, adalet ve hayır sahibi olduğuna inanmaktır.

Deizm: Deistler, Tanrı’nın varlığını ve âlemin yaratıcısı olduğunu kabul ederler. Fakat O’nun âleme, insana müdahil oluşunu kabul etmezler, vahyi ve nübüvveti reddederler. Bu yönüyle özellikle Tanrı’nın diriltme,
rızıklandırma, cezalandırma ve affetme gibi sıfatlarını yok sayarlar. O’nu yaratılış sonrasında evrenle ilgilenmeyen bir Tanrı olarak görürler. Deistlere göre kâinat; Tanrı tarafından tasarlanan, hareketi başlatılan,
fakat dışarıdan müdahale olmadan doğa kanunlarına uygun şekilde işleyen bir bütünlük olarak kabul edilmektedir.

Ateizm: Tanrı’nın var olmadığı inancına dayanır. Ateizm kavramı, felsefi bir bakış açısını ifade etmenin yanında belli bir yaşam tarzını ve davranış biçimini de dile getirmektedir. Ateizm, sadece Tanrı’ya değil metafizik
alana ait her şeye karşıdır.

Agnostisizm: Tanrı’nın varlığını kesin bir şekilde kabul eden teizme karşı olduğu kadar Tanrı’nın yokluğunu iddia eden ateizme de karşıdır. Agnostiklere göre Tanrı’nın varlığı kesin olarak bilinemeyeceği gibi yokluğu
da kesin olarak bilinemez.

Pozitivizm: Auguste Comte tarafından kurulmuştur. İnancı ve sezgisel olanı bilimsel etkinlik alanından uzaklaştırır. Üzerinde odaklanılması gereken tek bilgi türü olarak bilimsel bilgiyi öne çıkarır. Dinî ve metafizik
düşünceye dayanan verilerin yerini sadece akla, gözleme ve deneye dayalı pozitif bilginin almasını öngörür. Pozitivizme göre bilimsel bilgi; insanın her türlü ihtiyacını karşılayacaktır. Bilim zamanla her bakımdan
insana tatmin edici bir çevre yaratma imkânı sağlayacaktır.

Sekülarizm: Latincede “dünyevileşme” anlamına gelir. Geçmişte toplumsal açıdan önemli bir dönem yaşandığını kabul etmekle beraber günümüzde dinin, dünya ve günlük hayat için anlamını yitirdiğini savunur.
Sunduğu yaşam tarzı ve eylem anlayışında Tanrı ve ölüm sonrası hayat düşüncesine başvurmaz. Dini ve dinî duyguyu, hiçbir işe karıştırmadığı için dinden bağımsız ve uzak bir hareketi temsil eder.

Materyalizm; başta Tanrı inancı olmak üzere yaratılış, melek, vahiy, peygamberlik, kutsal kitaplar ve ahiret gibi dinî inançları kabul etmez. Materyalizm maddî âlemin ötesinde herhangi bir varlık alanı tanımayan
dünya görüşüdür. Bu anlayışta olup biten her şeyin sadece maddi sebeplerle açıklanabileceği iddia edilir.

Nihilizm: Hayatın anlamını boşluk, hiçlik, anlamsızlık gibi kavramlara indirger. Bu bakış açısının etkisiyle varlık, bilgi ve değer alanında olumsuz yaklaşımları öne çıkarır. Nihilizm; evrenin anlamsız ve amaçsız olduğunu,
hayatın ve insanın değeri ya da anlamı olmadığını, kendisi için yaşanmaya değer hiçbir şeyin bulunmadığını savunur. Nihilizmin ateizmle ortak noktası, Tanrı inancını yok saymasıdır.

Yeni Dinî Hareketler: Kişisel gelişimi veya toplumsal dönüşümü amaçlayan ve genel dinî düşüncenin yapısından kopan hareketlerdir. Bu akımlar, bazı yaygın din veya mezheplerin bir alt kolu olarak meydana
gelmekte ve kendilerini yeni bir din olarak görmektedir. Ancak bunların hiçbiri din bilimleri açısından başlı başına bir din olarak kabul edilmez. Kendilerini bir din olarak sundukları için yeni dinî hareketler olarak
isimlendirilmektedir.

Kıyametten önce barış ve selametin hüküm süreceğine veya kıyametin kopuşu sırasında kendilerinin kurtarılacağına inanan hareketlere kıyamet tarikatları denir. 2000’li yıllarda yaygınlaştığı için de milenyum
tarikatları adı verilmektedir.

Din İstismarı: Dini şahsi çıkar, siyasi menfaat veya nüfuz sağlamak için kullanmaya, gizli emellerin üzerini dinle örtmeye denir. Dinî değerleri benimseme konusunda samimi olmayan kimselerin siyasi, ekonomik ve
sosyal kaygılarla menfaat ve güç elde etmek için din üzerinden söylem ve davranış geliştirmesi din istismarıdır.

İslamofobi: İslam’dan ve Müslümanlardan gerekçesiz şekilde korkulması anlamını taşır. İslam’ın birincil kaynaklardan doğru bir şekilde bilinmemesi ve araştırılarak öğrenilmemesi, ayrıca bazı devlet liderlerinin
Müslümanlar hakkındaki art niyetli söylemleri bu korkunun sebeplerinin başında gelir. Bu bilgi eksikliği, yapılanların İslam dinine uygunluğuna bakılmaksızın “İslam adına” yapıldığı iddia edilen bütün davranışların
sebebi olarak İslam’ı ve Müslümanları suçlama sonucunu ortaya çıkarır.
 ÖNEMLİ KAVRAMLAR İBADET ANLAYIŞLARI
DİN TARİHİ BİLGİ İNANÇ ESASLARI KUTSAL KİTAP MEZHEPLERİ
MEKÂNLAR SEMBOLLERİ
Yahudiler, millet Yahudilikte Tanrı, her Yahudi kutsal İbrani: Filistin bölgesinde göçebe Ritüel, bir dinî törenin Ortodoks Yahudilik: Ortodoks Yahudiler, Hz.
olarak kökenlerini şeyi yaratan her şeye kitapları, yazılı ve olarak yaşayan Yahudilerin ismidir. uygulanması ile ilgili kurallar Musa’nın (a.s.) getirdiği ve değişikliğe
Hz. İbrahim’e (a.s.); hükmeden tek bir sözlü olmak Yahudilere bu ad, Filistin bütünü olarak tanımlanır. uğramadığına inandıkları kanunlara uymaya
dinlerinin Tanrı’dır. Bu Tanrı’ya üzere iki bölgesinde yaşayan yerli halk çalıştıklarını ifade ederler. Hz. Davud (a.s.)
başlangıcını ise Hz. Yahudiler, Yahve kısımdan oluşur. tarafından verilmiştir. Erkekler, 13 yaşını doldurduktan soyundan bir mesihin geleceğine ve
Musa’ya (a.s.) gelen (Yahova) veya Elohim Yahudilikte sonra ritüellerden sorumludurlar Yahudiliği egemen bir güç hâline getireceğine
vahye dayandırırlar. adını verirler. kutsal kitapların İsrail: Hz. Yakub’un (a.s.) sıfatıdır. ve ritüel esnasında başlarına kippa inanırlar. Bu sebeple cumartesi yasaklarına
yazılı kısmına denilen şapkayı takmak uyarlar ve Tevrat’ın Hz. Musa’ya (a.s.) geldiği
Yahudilere göre Hz. MS 12. yüzyılda yaşayan, Tanah (Tanak), Yahudi: Yahudi Hz. Yakub’un (a.s.) zorundadırlar. şekliyle aslını koruduğunu kabul ederler.
Musa (a.s.) Sina Müslümanların inanç ve sözlü kısmına da oğlu Yahuda’nın isminden
Çölü’nde Tanrı ile kültüründen etkilendiği Talmud denir. türetilmiştir. Başka bir görüşe göre Yahudilerde ritüeller günlük, Reformist Yahudilik: Din ile dünya
ahitleşmiş ve bu söylenen Musa b. Filistin’in güneyinde kurulan haftalık ve yıllık olarak yapılır. işlerini birbirinden ayırılmasını savunan laik
ahit doğrultusunda Meymun, Yazılı kısım Yahuda krallığından dolayı Ritüeller esnasında kutsal bir anlayışı temsil eden Yahudi mezhebidir.
Hz. Musa’ya (a.s.) bu mezhepler arasında içerisinde Tanrı İsrailoğulları, Yahudi adını almıştır. metinlerden bölümler okunur ve Tevrat’ın hükümlerinin pek çoğunun
Tevrat verilmiştir. inanç birliğini sağlamak inancından, dua edilir. Günlük ritüeller sabah geçerliliğini yitirdiğine ve Tevrat’ın vahiy
için Yahudi inanç anlayış ve Yahudi dininin peygamberi olarak saatlerinde, öğle ve ikindi arasında ürünü olmadığına inanırlar. Şabat günü
Kral Davud, Yahudi esaslarını sistematik hâle sevgiden kabul edilen Hz. Musa’ya (a.s.) ve akşamdan sonra yapılır. yasaklarının bazılarını ve Mesih
YAHUDİLİK

birliğini sağlamış ve getirmiştir. bahseden ve yüz izafeten Yahudilere Musevi, inancını kabul etmezler.
güçlü bir devlet elli ilahiden dinlerine ise Musevilik denilmiştir. Haftalık ritüeller sebt (şabat)
kurmuştur. Kral Ölümden sonra dirilme, oluşan olarak isimlendirilen cumartesi Muhafazakâr Yahudilik: Ortodoks ve
Süleyman ise Yahudi kutsal Mezmurlar Kudüs’teki mabedin yıkılmasından günlerinde sinagoglarda yapılır. Reformist Yahudiliğin ortasında bir görüş
Süleyman metinlerinde iki yerde (Zebur) yer alır. sonra Yahudilerin ritüel için Yahudiler, şabat günü çalışmazlar benimsemişlerdir. Yahudiliğin ana
Mabedi’ni anlatılmasına rağmen bir kullandıkları yapılara sinagog denir. ve bu günü tatil olarak kabul prensiplerine bağlı olmakla birlikte dinin
yaptırmış ve bu iman esası olarak ederler. kurallarını katı ve değişmez olarak görmezler.
mabet Yahudilerin zikredilmez. Süleyman Mabedi, Hz. Süleyman’ın
hem dinî hem de (a.s.) yaptırdığına inanılan Davud Yıldızı: Davud isminin Yeniden Yapılanmacı Yahudilik: Yahudiliği
millî hayatlarının Kendilerini seçilmiş millet Kudüs’teki mabettir. yazılışını ifade eden ve Hz. Yahudi milletinin tarihleri boyunca
merkezi olmuştur. olarak gören Yahudilerin Davud’un (a.s.) zırhlarının üzerine oluşturduğu bir kültür olarak değerlendirir.
Yahudiler için bu iki en önemli inançlarından Yahudilere göre, Ağlama Duvarı işlediği altı köşeli yıldıza Davud Mesih inancını kabul etmezler.
isim birer biri Hz. Davud’un (a.s.) olarak adlandırdıkları yer Süleyman yıldızı denir.
peygamber değil, soyundan geleceğine Mabedi’nin batı duvarıdır. Bu Samiriler: Kendilerinin Yahudi olduklarını
kraldır. inanılan mesihtir. mekân, Yahudiler için önemli bir Menora (Yedi Kollu Şamdan): söyleyen ancak diğer Yahudi grupları
ibadet ve dua alanıdır. Yahudilere göre menoranın yedi tarafından Yahudi olarak kabul edilmeyen
kolu, yedi günü ifade eder. mezheptir.
 İBADET
ÖNEMLİ KAVRAMLAR
DİN TARİHİ BİLGİ İNANÇ ESASLARI KUTSAL KİTAP ANLAYIŞLARI MEZHEPLERİ
MEKÂNLAR
SEMBOLLERİ
Hıristiyan kelimesi, Hıristiyan inancına göre Hz. İsa (a.s.), Hıristiyanların kutsal Hz. İsa’nın (a.s.), kendisine yardımcı olarak seçtiği, İncil’in Günlük ritüeller, Katoliklik: Merkezi
Hz. İsa’ya (a.s.) bozulan Musa şeriatını tekrar tesis kitabı olan Kitab-ı içerisindeki hükümleri ve öğütleri insanlara bildirmekle sabah ve akşam Vatikan’dır. Liderleri
bağlı ve onun etmeye çalışmıştır. Mukaddes, Eski Ahid görevlendirdiği on iki kişiden her birine havari denir. vakitlerinde Papa'dır. Papa, Hz. İsa’nın
yolunda giden ve Yeni Ahid’ten kilisede yapılır. (a.s.) vekili ve Petrus’un
anlamlarına gelir. Hıristiyanlar, Hz. İsa’ın (a.s.) çarmıh oluşur. Konsil: Hıristiyanlığın inanç konularında birlikteliği sağlamak Günlük varisidir. Papa, kardinaller
Hıristiyanlar, Hz. olayından sonra dirildiğine, için din adamlarının yaptıkları toplantılara denir. ritüellerde arasından seçilir. 25
İsa’ya (a.s.) havarilerine göründüğüne ve onları Yahudilerin kutsal Hıristiyanlığın Aralık’ta Noel’in dinî
nispetle dinlerine kendi öğretilerini yaymak üzere metinleri olarak Hz. İsa’nın (a.s.) haç şeklindeki çarmıha gerilerek kutsal kitabı olan bayram olarak kutlandığı
İsevilik adını görevlendirdiğine inanırlar. kabul edilen Eski öldürüldüğüne olan inanç zamanla haçı, Hıristiyanlığın Kitab-ı Katolik Hıristiyanlıkta, haç
vermişlerdir. Ahid, Hıristiyan kutsal sembolü hâline getirmiştir. Mukaddes’ten sembolünün alt ucu daha
Hıristiyan inanç esaslarının en kutsal kitabı Kitab-ı bölümler okunur uzundur. Din adamları
Hıristiyanlık, MS 1. önemlisi teslis inancıdır. Üçleme Mukaddes’in ilk Kiliseler büyüklüğüne bağlı olarak bazilika, şapel, ve bununla bekâr olmak zorundadır.
yüzyılda Roma anlamına gelen teslis, terim olarak bölümünü oluşturur. manastır veya katedral olarak da isimlendirilir. beraber ilahiler
İmparatorluğu’nun Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’tan Hıristiyan inancına göre tanrının aktif olarak katıldığına söylenir. Ortodoksluk: Başında
hâkimiyeti meydana gelen Hıristiyan tanrı Hıristiyanlığın asıl inanılan dinî ayinlere sakrament denir. patrik yer alır. İstanbul,
altındaki Kudüs düşüncesini ifade eder. Baba, mutlak kutsal metinleri olan Haftalık ritüeller İskenderiye, Antakya ve
bölgesinde ortaya güç sahibi olan tanrıdır. Oğul, tanrının Yeni Ahid ise Kitab-ı 1) Vaftiz: Bu ayin, diğer ayinlerin kabulünün temel şartıdır. ise pazar günü Kudüs patrikliği şeklinde
HRİSTİYANLIK

çıkmıştır. Hz. İsa oğlu olarak kabul edilen Hz. İsa’dır
(a.s.), Yahudi (a.s.). Kutsal Ruh ise ruhları idare eden
kültürünün hâkim tanrı gücüdür. Bu üç unsurdan Baba
olduğu bir yaratıcı, Oğul kurtarıcı, Kutsal Ruh ise
ortamda dünyaya takdis edicidir. Hıristiyan inancına
gelmiştir. göre bu üçlü, özde bir olmasına
rağmen ayrı ayrı üç şahıstır.
Günümüz
Hıristiyanlığının Hıristiyanlığın temel inançlarından biri
şekillenmesinde de Âdem ve Havva’nın cennette
Pavlus'un önemli işlediği günah nedeniyle dünyaya
bir rolü vardır. gelen her insanın günahkâr olarak
doğduğu düşüncesidir. Hıristiyan
inancına göre Hz. İsa (a.s.), tüm
insanlık için işlenen günahların
kefaretini ödemek üzere kendi canını
feda etmiştir.
Mukaddes’in ikinci Hıristiyan inancına göre her doğan çocuk günahkâr olarak sabah ve akşam dört büyük patrikliği
bölümünde yer alır. dünyaya gelir. Hıristiyanlar, çocuğun günahlarından vaftizle yapılır. Bu vardır. Üst düzey din
Bunun içinde başta temizleneceğine inanırlar. ritüellerde Kitabı adamlarının evlenmesi
Matta, Markos, Luka Mukaddes’ten yasak iken rahipler evlilik
ve Yuhanna 2). Kuvvetlendirme (Konfirmasyon): Hıristiyanlıkta vaftiz bölümler okunur, konusunda serbesttir.
bölümleri bulunur. edilen çocuğun 13-16 yaş aralığına geldiğinde kutsanmış yağ dualar edilir ve Noel’i 6 Ocak’ta kutlarlar.
ile vücudunun çeşitli yerlerinin yağlanmasıdır. Bu ilahiler söylenir. Ortodokslukta haç
Hıristiyanlara göre sakrament, Hıristiyanlığa kabulün ikinci aşamasını oluşturur. Hıristiyanlıkta sembolünün kolları eşittir.
Hz. İsa (a.s.), tanrının pazar gününe
sözü ve vahyin 3) Ekmek Şarap Ayini (Evharistiya): Hıristiyan inancında Hz. önem Protestanlık: 16. yüzyılda
kendisidir. İsa’nın (a.s.) havarileri ile yediği son yemeğin anısına verilmesinin en Martin Luther tarafından
Hıristiyanlar, Hz. ekmeğin şaraba batırılarak yenildiği ayindir. Bu ayindeki önemli sebebi, başlatılan reform
İsa’nın (a.s.) tanrıdan ekmek, Hıristiyanlıkta insanlığın kurtuluşu için çarmıha Hz. İsa’nın (a.s.) hareketleri sonucunda
vahiy aldığına gerilen Hz. İsa’nın (a.s.) bedenini; şarap ise Hz. İsa’nın (a.s.) öldükten sonra ortaya çıkmıştır. Sadece
inanmazlar. kanını sembolize eder. bu günde vaftiz ve ekmek şarap
dirildiğine olan ayinini kabul ederler.
4) Günah İtirafı: Bir Hristiyan’ın işlemiş olduğu günahları, inançtır. Kiliselerinde resim ve
papaza itiraf edip tövbe etmesidir. heykellere yer vermezler.
Haçı sembol olarak
Yıllık ibadetler: Noel, Paskalya, Haç Yortusu, Meryem Ana kullanmazlar.
Günü.