YAHUDİLİK

Yahudilerin soyu, Hz. Yakup ve onun babası Hz. İshak yoluyla Hz.  İbrahim’e dayanır.

Yahudiler, Yakub’un 12 oğlundan biri olan Yusuf döneminde Mısır’a yerleştiler. Fakat
zamanla Mısır’da esir muamelesi görmeye başladılar ve birçok sıkıntıya maruz kaldılar.
Firavun ve Mısır’ın yerli halkı olan Kıptiler, Yahudileri hor gördü ve onlara köle muamelesi
yaptılar.

Yüce Allah bu dönemde Musa’yı, Yahudilere peygamber olarak gönderdi ve kardeşi

Harun’u da kendisine yardımcı yaptı. Musa (a.s.) Yahudileri Firavun’un esaret ve zulmünden
kurtardı, Kızıldeniz’i geçerek Sina yarımadasına ulaştırdı. Musa’yı takip eden Firavun ve
ordusu Kızıldeniz’de mucizevî bir şekilde boğuldu.

Allah Teala Tur-i Sina’da Musa’ya Tevrat’ı vahyetti. Yahudiler Sina çölünde Hz. Musa ile 40
yıl beraber bulundular. Hz. Musa vefat ettikten sonra Yeşu (muhtemelen Yuşa peygamber)
komutasında arz-ı mev’ud (vadedilen topraklar) denilen Filistin topraklarına gelip yerleştiler.

Yahudiler en parlak dönemlerini Hz. Davud (M. Ö. 1015-975) ve Süleyman (M. Ö. 970-930)
devrinde yaşadılar. Davud (a.s.) zamanında Kudüs alınıp merkez yapıldı. Süleyman (a.s.)
zamanında ise Kudus’te Mescid-i Aksa adındaki mukaddes mabedin ilk şekli inşa edildi ve
ülke en geniş sınırlarına ulaştı. Onun vefatından sonra ülke, Yehuda ve İsrail krallığı diye ikiye
ayrıldı. İsrail krallığı M. Ö. 721, Yehuda Krallığı ise M. Ö. 586’da yıkıldı, kutsal mabed tahrip
edildi, yahudilerin büyük bir kısmı sürgün edildi.

Yahudiler, bu sürgünden sonra tekrar Kudüs’e dönerek mabedi yeniden inşa ettiler. Ancak
M. S. 70 yılında Yahudiler, Roma devletine karşı ayaklandılar. Bunun üzerine imparator Titus
tarafından ikinci kez sürgüne gönderildiler. Kutsal mabed de tekrar yıkıldı ve bundan sonra
yeniden inşa edilmedi. Bunun neticesi olarak mabede bağlı olarak yerine getirilmesi şart olan
birtakım ibadetler (mesela kurban gibi) ifa edilemez hale geldi. Eski mabedin yerini artık
küçük sinagoglar almaya başladı.

İkinci sürgünden sonra Yahudiler, yüzyıllarca devam eden sürgün hayatı (Diaspora)
yaşamaya başladı ve dünyanın muhtelif bölgelerine dağıldılar. Dağıldıkları yerlerde başka
milletlerin idaresi altında yaşadılar; bulundukları yerlerde, İsrail’in kuruluşuna kadar, yaklaşık
2 bin yıl devletsiz yaşadılar.
 İngiltere, Fransa ve İspanya kendi ülkelerindeki Yahudileri kovdular. Kovulan Yahudilere
Osmanlı Devleti sahip çıktı. Dünyanın her tarafından kovulan, her toplumdan tecrid edilen ve
horlanan Yahudiler, en rahat dönemlerini Müslüman beldelerde, özellikle de Osmanlıların
himayesinde geçirdiler.

Bir zamanlar Yahudileri kendi topraklarından kovan kimi ülkeler, nihayet eski Osmanlı
toprağı ve Filistinli Müslümanların vatanı olan bu bölgeyi, Yahudilere verip orada bir Yahudi
devletinin kurulmasını sağladılar ve 1948’de İsrail devleti kuruldu. Bugün Yahudilerin büyük
çoğunluğu burada yaşamaktadır.

Yahudilik, tektanrıcı bir dindir. Tanrı, her şeyi yaratan ve hükmeden yüce bir varlıktır. Ezelî
ve ebedîdir. Onun bedeni, şekli, eşi, benzeri ve ortağı yoktur.

Tanrı Bir’dir (Tesniye, 4:35,6:4), mukayese edilemez. Tanrı her şeyin kaynağıdır. (İşaya,
45:7). Tanrı, zamanın üzerindedir ve evrenin dışındadır (İşaya, 66:1, Yermiyau,23:24). O
sonsuzdur; başı ve sonu yoktur ve değişmez (Malahi, 3:6). O, insanın tahayyül gücü açısından
dünyanın dışındadır (Mezmurlar, 97:9) fakat her şeyin temelinin kendisidir (Çıkış, 3:12-15).
“Ruhumuzun ruhu olup, insanoğlunun hemen yakınındadır, (Mezmurlar,145:18). O, kendini
insanoğluna belli eden fakat çoklukla da ‘saklı kalan’ bir Tanrıdır. (İşaya, 45:15)

İbadet toplu olarak Sinagoglar ve Havralarda en az 10 kişi ile yapılır. On üç yaşına gelen
her erkek bu ibadete katılmaktadır. Cemaate önderliği Hahamlar yapar yoksa cemaatten biri
görevi yerine getirir. Kadınlar ibadete fiili olarak katılmazlar, haremlik tarzında başka bir
yerde seyrederler, bununla birlikte bazı akımlarda kadın ibadete katıldığı gibi haham olarak
da faaliyet göstermektedir.

Günlük ibadet:

Sabah İkindi ve Akşam olmak üzere üç kere yapılmaktadır. Secde bulunmamaktadır. Asıl
kısmı ayakta durarak salınımlarla yapılan dua oluşturur. Buna “amida” denir. Sağ elleriyle
göğüslerine vurarak pişmanlıklarını dile getirirler. Secde hareketi “roş” Haşana ve Yom Kipur
(kefaret günü) bayramlarında yapılmaktadır. İbadetlerde belirli bir kıyafet zorunluluğu vardır.
Başa kipa takılır, omuza tallit adı verilen püsküllü şal atılır, elde siddur adı verilen dua kitabı
bulunur.
Şabat:
Şabat haftalık dinlenme ve ibadet günüdür. Yahudiler için özel dinlenme ve tanrıyı anma
günüdür. Şabat cuma ikindiyle başlayıp cumartesi akşamına kadar devam eder. Cuma
akşamı tüm Yahudiler Sinagogda olurlar. Evde ziyafet çekilir (balık önemli bir menüdür).
Bütün gece şarkılar ve ilahiler söylenir.
Kutsal günler ve bayramlar:
Roş-Haşana:
Yahudi takviminde yılbaşıdır. Eylül ve Ekim aylarında başlar ve iki gün devam eder. Roş
Haşana sinagoglarda ibadet ederek ve tövbe ederek geçirilir. Şofar borusu üflenip, ekmek ve
elma bala batırılarak yenir.
Yom-Kippur:
Roş Haşana’nın birinci gününden başlayıp on gün devam eden tövbe zamanının sonundaki
kefaret günüdür. Yahudiler bu günde de iş yapmaz sadece ibadetle ilgilenirler. İsrail’de tüm
işler durur, kamu işlerine de ara verilir. Bir günlük oruç da tutulur.
Sukot:
Yahudilerin Mısır’dan çıkışı anısına yapılan ve sekiz gün süren bir bayramdır. Eğlencelerle
geçirilen bir bayramdır. Bahçeye çadır kurulur ve ağaçlar süslenir.
Simha Tora:
Tevrat’ın hatim bayramıdır. Sukotun hemen ertesinde kutlanır. Tevrat tomarları
kuvaklanarak tevanın etrafında dans edilir.
Fısıh:
Mısır’dan çıkışın anısına kutlanan haç bayramıdır. Mart Nisan ayları arasında sekiz gün
sürer. Bu bayram süresince mayalı yiyecekler yenmez.
Şavuot:
Tevrat’ın Yahova tarafından Yahudilere verilişini kutlama bayramıdır. Haziran ve temmuz
aylarında kutlanır.
Hanuka:
Dini ve Milli bir bayramdır. MÖ 148 yılında Süleyman Mabedi’nde şamdandaki bir günlük
yağla sekiz gün yanması anısına yapılır ve sekiz gün sürer.
Yahudilikte helal ve haram kavramı bulunmaktadır. Sebze ve meyvelerde yasaklama
görülmez. Alkollü içeceklerde de haram görülmez. Haramlar genellikle etle ilgilidir. Yarık ve
çatal tırnaklı hayvanlar dışındakiler haramdır. Deniz hayvanlarında ise pullu ve yüzgeçli
olanların dışındakiler yenmez. Sadece pullu ve yüzgeçliler de haramdır. Sürüngenler ve leş
yiyen kuşlar da haram içine girmektedir.
Yahudilikte doğumda çocuğa kötülük edecek ruhlar vardır bunun başında Lilith adlı kötü
ruh gelir. Bundan korunmak için tuz serpilip, bebeğin beşiğine demirden malzemeler konur.
Doğan erkek çocuk sekizinci günde sünnet edilir. Daha sonra isim verilir, gelenekte
genellikle sonu “el” ile biten isimler konulur.
 Erkek çocukları on üç yaşına girmesiyle şeriatın oğlu anlamına gelen “Bar Mitza” töreni
düzenlenir. Sinagogda Tevrat okutturulur ve Tevrat hediye edilir. Kızlar için de düzenlenir
ama zorunlu değildir.
Evlilik kutsaldır ve dine uygun olarak yapılır. Dine uygun olmayan evlilikler geçerli değildir.
Boşanma hoş karşılanmaz.
Ölüm normal karşılanır ve hayatın başka safhasına geçiş olarak görülür ama yine de yas
tutulur.
Yahudiler için Mescid-i Aksa'nın hemen altında yer alan ve Süleyman döneminde yapılan
tapınağa ait olduğuna inanılan Ağlama Duvarı yer alıyor. Burası Yahudilik inancının
en kutsal mekanıdır.

KAYNAKÇA:

https://www.islamveihsan.com/yahudilik-nedir-yahudilik-tarihi-kisaca.html
https://www.salom.com.tr/arsiv/haber/86607/yahudilikte-tanri-kavrami-ve-iman-

https://acikders.ankara.edu.tr
https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/21546/mod_resource/content/1/YAHUDİLİKTE
%20İBADET.pdf

https://www.bbc.com

Ender AKISKALI 10/C 513