YAHUDİLİK

1- Tek tanrılı dinler arasında günümüze kadar gelebilmiş olanlar arasında en

eskisi Yahudilik.
2- Yahudi = «İsrailoğulları» soyundan olan. Atası Hz. İbrahim olan: İbrani
3- Araplar kendilerini, İbrahim’in oğlu İsmail’in nesli olarak kabul ederler
Yahudiler, kendilerini İbrahim’in diğer oğlu İshak’ın devamı olarak kabul ederler.
Araplar ile İsrailoğulları köken olarak kardeş. (Arapça ve İbranice birbirine çok
benzer.)
4- İsrailoğulları’nın tarihte yaşadığı Babil Sürgünü’nden sonra , kendilerine
Filistin’deki Yahuda bölgesinden geldikleri için Yahudi dendiği belirtilir.
5- Yahudiliğe göre, tanrı tektir. En kutsal ismi Yehova’ dır. Tanrı herşeye
hükmeder. Eşi benzeri ve ortağı yoktur ancak mecazen bazı insani özellikler
gösterebilir. Güreşmek,, yorulmak, dinlenmek gibi. Gücü aslında sınırsızdır.
Tevrat değişmeyecektir. Başka din gelmeyecektir. Peygamberler günah
işleyebilir. Kadınlardan da bir peygamber gelmiş olabilir.
Yahudilerin soyu neden «İsrailoğulları»
şeklinde ifade edilir?
Filistindeki Yahuda bölgesinden gelen anlamında kullanılan Yahudi kelimesi aynı
zamanda Hz. İbrahim’in torununun oğlunun (Hz. İshak’ın oğlu Yakub’un büyük
oğlunun) adıdır. Hz. Yakub’un büyük oğlunun adı Yahuda olduğu belirtilir.
Hz. Yakub’un lakabı «İsrail» dir:
Yahudi kutsal kitabına göre, Yakub peygamber ailesiyle birlikte bir yolculuk esnasında
insana benzer bir varlıkla karşılaşır onunla sabaha kadar güreşir ve onu yener. Yakub’u
yenemeyince onu kutsar. Adını sorar, sonra, «Artık sana Yakup değil «İsrail» (mücadele
eden, dayanıklı) denecek. Çünkü, sen tanrıyla güreşip onu yendin» der. Bu olaydan
sonra onun soyundan gelenlere İsrailoğulları denir. (Kitab-ı Mukaddes, Eski Ahit,
Yaratılış,32: 22-32.)
SÂMÎLER (Hz. Nûh’un büyük oğlu Sâm’a
nisbet edilen kavimler.)
Sâmî (Semitic) terimi, benzer özelliklere sahip diller konuşan Akkadlar, Bâbilliler,
Asurîler, Amurîler (Amurrular), Ârâmîler, Süryânîler, Ken‘ânîler, Nabatîler, Fenikeliler,
İbrânîler, Araplar ve Habeşler gibi kavimleri kapsar. Günümüzde dünyadaki en
kalabalık Sâmî kavmi Araplar’dır.
Tevrat’a dayandırılan terim (Tekvîn, 10/1, 21) Batı’da ilk defa Semitic şeklinde
1781’de Avusturyalı bilim adamı August Ludwig Schlözer tarafından kullanılmıştır.
Hz. Muhammed bir hadisinde Araplar’ın babasının Sâm olduğunu söyler (Müsned,
V, 9-11; Tirmizî, “Tefsîr”, 37; “Menâḳıb”, 69). Sâmîlik kavramı genellikle kültürel
çevreyi ifade eder.
Musevilik ile Yahudilik farklı mı?

“Mûsâ dinine/şeriatına bağlı” anlamındaki Musevi kelimesinin anlamı dinî içerik taşır.
Yahudi inancına ve kurallarına vurgu yapmaktadır.

Yahudilik terimi ise, inançtan çok pratiğe yani Yahudi geleneğine, yaşantı tarzına ve
soyuna vurgu yapar.

Yahudilik esasen bir soy, eylem ve gelenek dinidir. Bu gelenek içerisinde Yahudi
kimliğini belirleyen temel ölçüt, kişinin ne düşündüğünden ve neye inandığından
ziyade ne olduğu (soyu) ve ne yaptığı (geleneği) ile ilgilidir. 

Yahudi bir kimse, Yahudilikten çıkamaz. Ateist olduğunu söylese bile geleneksel
Yahudiler tarafından yine Yahudi olarak kabul edilir.
Yehova (Yahve) nedir?

Yahudi inancında Tanrı’nın Yehova ve Elohim olmak üzere iki özel ismi vardır. 
Tevrat’ta en çok geçen ve Tanrı’nın en kutsal ismi Yehova’dır. Yahudiler on emirde
yer alan ‘Tanrı’nın ismini boş yere ağza almayacaksın’ kuralı gereği, Yehova
kelimesini telaffuz etmezler.
Yehova veya Yahve şeklinde okunur. Yehova, Tanrı’nın rahmet yönünü ifade eder.
Elohim ismi Tanrı’nın gazap (Cezalandırma) yönünü ifade eder.
Peygamberlik

Yahudi geleneğine göre, Musevilik (M.Ö. 2000 civarında) Tanrı ile İbrahim arasındaki
Akit/Ahit ile başlar. Bu ahdin simgesi sünnet olmaktır. (Tekvîn, 17/22-27).

Yahudilikte peygamberlik İbrahim’le başlar, Musa’yla zirveye ulaşır ve Malaki’yle

son bulur. Bu arada başka peygamberler de gelip gitmiştir.
Yahudi inancına göre peygamberler arasında sadece Hz. Musa, vahyi aracısız
(Melek olmadan) almıştır. Bu yüzden onun dinde özel bir yeri vardır.
Müslümanların kutsal kitabında peygamber oldukları haber verilen Hz. Davut ve Hz.
Süleyman, Yahudilere göre onlar peygamber değil iki büyük kraldır.
 Kutsal Kitap= Tanah + Talmud

Yahudi kutsal kitap külliyatı, yazılı ve sözlü olmak üzere iki kısma ayrılır. Yazılı olana
‘Tanah’, sözlü olana ise ‘Talmud’ adı verilir.

Tora (Tevrat), dünyanın Tanah Talmud

yaratılışından Hz. Musa’nın
vefatına kadar geçen olayları ve
Mişna
Tanrı’nın İsrailoğullarına verdiği Tora (Tevrat) (Talmud
hükümleri içerir. Ortodoks Yahudi tefsiri)

inancına göre Tora, Tanrı’nın

Musa’ya vahyidir. Diğer Yahudi Neviim
Gemara
(Tefsire şerh)
mezhepleri ise Tora’nın yüzyıllar
içinde birçok yazar tarafından
kalem alındığı görüşündedir. Ketuvim
Tora (Tevrat)

Yahudilerin çoğuna göre Tanrı'nın kanunları ve emirleri Sina Dağı'nda, yazılı ve sözlü
Tora şeklinde Hz. Musa’ya vahyedilmiştir.
Tevrat Tanah'ın ilk beş bölümüne verilen isimdir. Çoğu zaman Yahudilerin kutsal
kitabının tamamı "Tora" kelimesiyle açıklanır.
İbranice bir kelime olan Tora, Arapça'dan Türkçeye geçmiş olan Tevrat'ın karşılığıdır.
Tevrat kelimesi "Kanun, Töre, şeriat, emir, ders" vb. anlamlara gelir. Beş bölümden
oluşan Tevrat, Tanrı'nın 7704 kelimeyle Musa'ya verdiği dini esasları içeren kitap
olarak görülür.
Tevrat metninin orijinal dili İbranicedir.
Tanrı’yla Sözleşme(Ahit) ve Seçilmişlik

Yahudi inancına göre Tanrı, İsrailoğullarıyla bir ahit yapmış ve onları özel bir kavim olarak
seçmiş onları diğer insanlara üstün kılmıştır. (Tevrat, Çıkış, 12: 2-7)
Tanah’ta iki farklı ahitten bahsedilir:
1- Tanrı’nın İbrahim, İshak ve Yakup’la yaptığı ahittir. Tek taraflı olan bu ahitte Tanrı,
İbrahim’in soyunu çoğaltacağını ve onları kutsal topraklara mirasçı yapacağını vaat
etmiştir.
Hz. Yakub’un oğlu Hz. Yusuf Peygamber, Mısır’da sarayda yetki sahibi olunca ailesini yani
İsrailoğullarını Mısır’a getirtti. Yusuf’un ölümünden sonra Mısır’da yaşamakta olan
İsrailoğulları köleleştirildi.
2- Musa döneminde Tanrı ile tüm İsrail halkı arasında yapılan ahittir. Çift taraflı olan bu
ahite göre İsrailoğulları, Hz. Musa’ya Sina Dağı’nda verilen emirlere (On Emir) uymaları
hâlinde, ‘kutsal kavim’ olarak Tanrı’nın özel ilgisini ve kutsal toprakları kazanacaklardır.
İtaatsizlik hâlinde ise kutsal topraklar dâhil Tanrı’nın yardımıyla elde ettikleri her şeyi
kaybedeceklerdir.
On Emir
Seni Mısır diyarından, esirlik evinden çıkaran Tanrı’n Yahova benim (Çıkış, 20/2; Tesniye, 5/6). Karşımda
başka ilâhların olmayacaktır (Çıkış, 20/3; Tesniye, 5/7).
Kendin için oyma put, yukarıda göklerde olanın yahut aşağıda yerde olanın yahut yerin altında sularda
olanın hiç sûretini yapmayacaksın; onlara eğilmeyeceksin ve onlara ibadet etmeyeceksin. Çünkü ben, senin
Tanrı’n Rab benden nefret edenlerden babaların günahını çocuklar üzerinde, üçüncü nesil üzerinde ve
dördüncü nesil üzerinde arayan ve beni seven ve emirlerimi tutanların binlercesine inâyet eden kıskanç bir
Tanrı’yım (Çıkış, 20/4-6; Tesniye, 5/8-10).
Tanrı’n Rabb’in ismini boş yere ağza almayacaksın, çünkü Rab kendi ismini boş yere ağza alanı suçsuz
tutmayacaktır (Çıkış, 20/7; Tesniye, 5/11).
Cumartesi gününü takdis etmek için onu hatırında tut. Altı gün çalışacaksın ve bütün işini yapacaksın, fakat
yedinci gün Tanrı’n Rabb’e sebttir (ct), sen ve oğlun ve kızın, kölen ve câriyen ve hayvanların ve kapılarında
olan garibin hiçbir iş yapmayacaksınız. Çünkü Rab gökleri, yeri ve denizi ve onlarda olan bütün şeyleri altı
günde yarattı ve yedinci günde istirahat etti; bunun için Rab sebt gününü mübarek kıldı ve onu takdis etti
(Çıkış, 20/8-11; Tesniye, 5/12-15).
Babana ve annene hürmet et, ta ki Tanrı’n Rabb’in sana vermekte olduğu toprakta ömrün uzun olsun (Çıkış,
20/12; Tesniye, 5/16).
Katletmeyeceksin (Çıkış, 20/13; Tesniye, 5/17).
Zina etmeyeceksin (Çıkış, 20/14; Tesniye, 5/18).
Çalmayacaksın (Çıkış, 20/15; Tesniye, 5/19).
Komşuna karşı yalan şahitlik etmeyeceksin (Çıkış, 20/16; Tesniye, 5/20).
Komşunun evine tamah etmeyeceksin; komşunun karısına yahut kölesine yahut câriyesine yahut öküzüne
yahut eşeğine hiçbir şeyine tamah etmeyeceksin (Çıkış, 20/17; Tesniye, 5/21).
Hz. Musa’nın Peygamberliği

Çizgi film/animasyon: «Mısır Prensi» (The Prince of Egypt) 1998

Bu çizgi filmde ve animasyon versiyonunda gerçekleşen olaylar Tevrat, İncil ve
Kur’an’da anlatılan olaylardır. Dünya dinlerini ve toplumlarını tanımak için bu
olayların neler olduğunun öğrenilmesi gerekir.
Mısır prensi adlı Amerikan yapım bu çizgi filmde Hz. Musa’nın Mısır’da
köleleştirilmiş olan İsrailoğullarını nasıl kurtarıp vaat edilmiş olan Kenan bölgesine
yani Filistin’e götürdüğü ve bu sırada olağan üstü olayların ve vahyin hangi
bağlamlarda meydana geldiği işlenmiştir.
Günümüzde üç semavi dinin mensupları tarafından Hz. Musa’nın başından geçen
olayların tarihteki gerçekliğine inanılmaktadır.
Süleyman Mabedi

Hz. Musa döneminde Yahudiliğin din, hukuk, ahlak ilkeleri hatta kutsal topraklarda
kuracakları devletin yapısı belirlendi.
İsrailoğulları, Hz. Musa’nın ölümünden sonra büyük sıkıntılar yaşadılar. Başka
milletlerin egemenliği altına girdiler.
İçlerinden Davut (Hz. Davut) İsrailoğullarının başına geçip Kudüs’ü fethetti. Kral oldu.
Kudüs’ü başkent yapıp büyük bir mabed inşaatını başlattı. Ölümünden sonra inşaatı
oğlu Süleyman kral (Hz. Süleyman) devam ettirerek tamamlattı. Süleyman mabedi
denen bu mabetten günümüze ulaşan kısmı sadece batı duvarıdır. «Ağlama Duvarı»
denen bu kalıntı Yahudiler için çok önemli bir ibadet yeridir. (Kitab-ı Mukaddes,
Samuel,5, 1-4; Krallar, 1-37.)
İsrail uzun yıllardır Süleyman Mabedini bulabilmek için arkeolojik kazılar
yapmaktadır. Ancak Filistinliler ve Müslüman alemi İsrail'in yaptığı kazıların
amacının Mescid-i Aksa'yı ortadan kaldırmak olduğunu iddia etmektedir.
Yahudiler’in Kudüs’ten Çıkarılması

Kral Süleyman’ın ölümünden sonra İsrailoğulları dağıldı. Yine başka milletlerin

egemenliği altına girdiler. MÖ 587 Babilliler Kudüs’ü ele geçirip Süleyman Mabedi’ni
yıktılar. İsraioğullarını Kudüs’ten çıkarıp sürgün ettiler.
Babillileri yenen Persleri İsrailoğullarının tekrar Kudüs’e gelmelerine izin verdi.
Yahudi bilgesi Ezra tarafından orijinali çoktan kaybolup unutulmuş olan Tevrat
yeniden yazıldı. Yahudiliğin kurum ve kuralları yeniden belirlenip sistemleştirildi.
MÖ 330’lu yıllarda Kudüs Yunanlıların MS Romalıların eline geçti. Romalılar
Yahudileri Kudüs’ten çıkarıp sürgün etti. Yenilemiş oldukları mabedi yıktılar. Böylece
Yahudiler dünyanın çeşitli yerlerine dağıldılar.
 Ağlama Duvarı
Yahudilerin Kudüs’teki en kutsal Tapınağı olan ve İsa’dan
önce 70’ ler Romalılarca yıkılan ikinci tapınağın tek
kalıntısıdır.
Üst bölümleri daha ileri bir tarihte eklenen duvar yaklaşık
İsa’dan önce ikinci yüzyılda yapılmıştır.
Ağlama duvarı bugün Mescid-i Aksa ile Kubbetü-s
Sahra’nın bulunduğu Haremü’ş Şerif’i çevreleyen daha
büyük bir duvarın parçası olduğu için, Yahudiler ve Araplar
duvarın ya da duvarın yakın çevresinin denetimini ele
geçirmek için uzun süre birbirleriyle mücadele etmişlerdir.

Haham metinlerine göre kutsal varlık Ağlama Duvarını asla

terk etmez . Yahudiler Ağlama duvarını ziyaret ettiklerinde
tapınağın yıkılmasına ağlarlar. Ve yeniden kurulması için
dua ederler. Dindar Yahudilerin tapınağın kalıntıları
önündeki kederli gece ibadetlerine tanık olan Avrupalı
Gezginler duvara bu adı vermişlerdir.
İbadet ve Törenler

* Süleyman mabedi yıkılmış olduğu için kurban kesme ibadeti askıya alınmıştır. Ayinler Sinegog /
Havra’da yapılır. Erkekler başına Takke gibi Kipa takar. Kadınlar ibadete alınmaz. Başörtü takarak
sadece izleyici olurlar. En az on erkek ve haham önderliğinde ibadet günde üç vakit yapılır. Eğilip
öne doğru sallanarak, oturarak ve Tevrat’tan ve Talmut’tan bölümler okunarak ibadet yapılır.

*Cumartesi (Şabat) haftalık dinlenme günüdür. İş yapmak yasaktır: ateş yakılmaz, araba, telefon,
elektirikli alet kullanılmaz. Cuma akşam başlayan ibadetler Cumartesi boyunca devam eder.

*Doğan erkek bebek 8. gün sünnet edilir. Ergenliğe ulaşınca yine tören yapılır.

* Roş-Haşana iki gün kutlanan bir yılbaşı bayramıdır. On gün sonrasında Yom Kipur kefaret
günüdür: İş yapılmaz. Tövbe edilir. Kadere son şeklinin verileceği gündür. Simha Tora, Tevrat’ın
hatim bayramıdır. Düşmana karşı verilen mücadele adına Hanuka bayramı yapılır. Hanuka’da yedi
kollu şamdan bir günlük yağla sekiz gün boyunca yanmıştır. Fısıh, Musa ile Mısır’dan çıkışın
bayramıdır. Şavuot, Tevrat’ın gönderilişinin anısına kutlanır. Sukkot bayramı kırk yıl çölde
dolaşmanın anısına yapılır.
Vaat Edilen Kutsal Topraklar

Tevrat’ta süt ve bal ülkesi olarak anlatılan Kenan İli olarak belirtilen ve yeryüzünün
merkezinde bulunduğuna inanılan Filistin toprakları, Tanrı’nın kutsallığının ve
hükümranlığının doğrudan tecelli ettiği (belirdiği) bölgeyi ifade eder.
 
Bu bölgenin merkezinde bulunan Kudüs ve onun merkezinde bulunan mabet
(tapınak) bölgesi, kutsal mekânlardır.

Kudüs şehri, krallığın merkezi ve mabedin inşa edildiği yer olması sebebiyle
sonradan kutsallık kazanmıştır.
 Diaspora: Dağılım. Çok uzun bir zamandan beri
bir kavim, ulus veya inanç mensuplarının ana
yurtlarından koparak başka yerlerde azınlık
olarak yaşamalarıdır.

Tarihte birçok kez kutsal topraklardan sürgün edilmiş olan Yahudiler, bu toprakları
dinî bir merkez kabul etmeleri nedeniyle, her zaman kutsal topraklara geri
dönmenin yollarını aramışlardır.
Ayrıca Yahudi din otoriteleri, zorunlu kalmadıkça kutsal toprakların dışında yaşamayı
veya kutsal topraklar dışında bir devlet kurmayı dine aykırı kabul eder. Onlara göre
bunun sebebi, Yahudiliğin en temel kurum ve kurallarının bu topraklarda
yaşanabilecek şekilde belirlenmiş olmasıdır. Onlara göre, Yahudilik bu topraklar
dışında tam olarak yaşanamaz.
Siyonizm

Kudüs’ün en yüksek tepesinin adı Sion’dur.

Sion genel olarak Filistin toprakları yani vaat edilmiş topraklar anlamında kullanılır.
Siyonizm, tarihte İsrailoğulları’nın kendilerine vaat edilen topraklara dönüp Filistin’de
Sion merkezli bir Yahudi devleti kurma hedeflerini ifade etmiştir. Günümüzde ise,
Yahudi milliyetçiliğini ifade eder.
Getto

Getto, bir kentte herhangi bir azınlığın kentlilerden farklı bir alana yerleştiği yaşadığı
mahallelere genel olarak verilen ad.
Yahudilerin imha edilmeden önce toplumdan tecrit edildiği gettolar kurulmuştu
Kur’an ve İncil’de Kudüs (Arapçası: Darusselam,
İbranice:Yeruşalem/Jerusalem)

Kudüs ismi Kur’an’da doğrudan geçmemekle birlikte bu şehirden el-Mescidü’l-Aksâ’nın

mübarek kılınan çevresi şeklinde bahsedilmiş (el-İsrâ 17/1), ayrıca bulunduğu bölge
“mukaddes toprak” (el-Mâide 5/21), “iyi, güzel bir yer” (Yûnus 10/93) olarak
nitelendirilmiştir.
Yuhanna İncili Hz. Îsâ’nın birçok defa Kudüs’e geldiğini kaydeder. İnciller’e göre Hz.
Îsâ’nın dünyevî hayatı Kudüs’te sona erer, havâriler orada “kutsal ruh”u alırlar.
Markos İncili’ne göre Hz. Îsâ, Galile bölgesinde halka tebliğ faaliyetine başlar ve onların
olumsuz tavrı üzerine Kudüs’e yönelir, şehre girer ve mâbedi temizler. Yahudi
otoritelerinin tepkisiyle karşılaşınca şehrin cezalandırılacağını ve mâbedin kirletileceğini
haber verir. Şehrin dışında çarmıha gerildiğinde mâbedin perdesi yırtılır.
Kudüs’ün güneyinde Hz. Îsâ’nın doğum yeri kabul edilen ve hıristiyanlarca ziyaret merkezi
olarak tanınan şehrin adı Beytullahm’dır.
Mescid-i Aksa
Ahiret İnancı var mı?

Yahudi kutsal kitabında ahiretin varlığı ve ahirete iman konusunda açık bir bilgi
bulunmaz. 
12. asırda yaşamış Yahudi din bilgini Musa b. Meymun, Yahudiliğin inanç esaslarını
belirlemiş bunlar arasına ahirete imanı da eklemiştir.
Ahirete inanmış bir Yahudi ne kadar büyük bir günah işlerse işlesin, cehennemde en
fazla on iki ay kalacağına inanır.
Bazı reformist Yahudiler ise, cehennemin olmasını, Tanrı’nın merhametiyle
bağdaşmadığı gerekçesini öne sürerek ahireti reddederler.
Mesih İnancı

Yahudi inancına göre beklenen kurtarıcı Mesih, Hz. Davud’un soyundan gelecektir.

 Fakat onun dünyevî bir kral mı yoksa peygamber gibi manevi bağlantılı biri mi
olacağı hususunda görüş ayrılığı vardır.
Mesihlik iddiasından bulunanlardan biri de, 17. yüzyılda Sabatay Sevi isimli bir
Osmanlı Yahudisidir. Yahudilerin beklediği Mesih’in kendisini olduğunu iddia eden
Sabatay Sevi, daha sonra bu iddiasından vazgeçerek Müslüman olmuştur. Böylece
‘Sabataycılık’ adı verilen hareket ortaya çıkmıştır.
Günümüzde Mesih beklentisi, Ortodoks Yahudiliğin temel inançlarından biridir.
Reformist Yahudilikte ise Mesih öğretisi kabul edilmez.
Bir kimseyi Yahudi yapan nedir?

Geleneksel Yahudi Hukuku'na göre, bir Yahudi anneden doğan veya Yahudi Hukuku'na uygun
şekilde Yahudiliğe geçen kişiye Yahudi denir.
Amerikan Reform Yahudiliği ve Britanya Liberal Yahudiliği, anne-baba farkı gözetmeksizin
ebeveynlerinden sadece biri Yahudi olan çocuğu ebeveynleri tarafından Yahudi kimliği ile
yetiştirilmesi şartıyla, Yahudi kabul eder.
Geleneksel olarak Yahudiliğe geçmek isteyenlerin cesareti kırılsa da, günümüzde Yahudiliğin
tüm ana akımları içtenlikle din değiştirmek isteyenlere açıktır. Dine geçiş süreci bir otorite
tarafından değerlendirilir ve kişi samimiyeti ve bilgisi konusunda bir sınamaya tabi tutulur.
Din değiştirenlere, "ben Abraham Avinu" veya "bat Abraham Avinu" (İbrahim'in oğlu veya kızı)
adının verildiği Yahudilikte, dine geçiş bir aile tarafından evlat edinilmeye benzetilebilir.
Geleneksel Yahudilik, gerek Yahudi olarak doğan gerekse Yahudiliğe sonradan geçen her
bireyin ebediyen Yahudi olarak kaldığını savunur. Bu yüzden, ateist olduğunu iddia eden ya da
başka bir dine geçen bir Yahudi, geleneksel Yahudilik tarafından hâlen Yahudi kabul edilir. Öte
yandan, Reform hareketi başka bir dine geçen bir Yahudinin artık Yahudi olmadığını savunur.
Yüksek Mahkeme davaları ve hükümleri sonucunda İsrail Hükûmeti de bu duruşu
benimsemiştir.
Beslenme

Pis bir hayvan olarak kabul edilen domuz eti ve kabuklularla yumuşakça deniz
ürünlerini yemek Yahudilikte yasaktır. (Yahudilikte helal= Koşer)
Hayvanın arka butları ayrılır bunların içindeki siyatik siniri tek parça
olarak menaker adı verilen bir uzman tarafından çıkartılır menakerlik çok uzun bir
eğitim gerektirdiğinden ve her şehirde menaker bulunmadığından çoğu zaman bu
butlar Yahudilerce kullanılamaz.
Koşer(helal) olmayan hayvanlar

Koşer veya Kaşer, (İbranice: ‫;כשׁר‬ Sefarad Yahudilerince Kaşer, Aşkenaz Yahudilerince Koşer diye telaffuz

edilir), Yahudiliğe göre; yenilmesi ve kullanılmasında dinen bir sakınca bulunmayan helal ürünlerdir. Bunları
belirleyen kurallara ise kaşerut ya da kaşrut kuralları adı verilir.
Yahudiliğe göre; yenilmesi serbest veya yasak olan hayvanların listesi Tevrat'ta verilmiştir. Buna göre:
• Karada yaşayanlardan geviş getiren ve çift tırnaklı olan hayvanların yenmesi serbest, bu özelliği
taşımayanlar ise yasaktır; bunlara ek olarak domuz, tavşan ve deve eti yasaktır.
• Her türlü böcek, sürüngen ve kemirgenin yenilmesi yasaktır.
• Kuşlardan Tevrat'ta ismi geçen yirmi kuş dışında kalanların yenilmesi yasaktır.
• Balıklardan pullu ve yüzgeçli olanlar dışında kalanların, kabuklu hayvanların (midye, istiridye) ve ahtapot,
kalamar, ıstakoz, karides, kerevit, yengeç, deniz kestanesinin yenilmesi yasaktır.
• Yenilmesi yasak olan hayvanlardan çıkan yumurta, süt gibi her türlü ürünün (bal hariç) yenmesi yasaktır.
Yenilmesi serbest olan hayvanların kesiminin şehita adı verilen özel bir kesim tekniği ile bu işin eğitimini almış
ve anatomi bilgisi olan şohet adında yetkili tarafından yapılması gereklidir.
Şehita eğitimini almamış kişi tarafından veya şehita kurallarına uyulmadan yapılmış kesim hayvanın
etini trefa (murdar) hale getirir.
Yahudi Etik Anlayışı

Yahudi etiği tipik olarak, adalet, doğruluk, barış, sevmek ve naziklik, anlayış,
alçakgönüllülük ve saygı gibi değerleri içerir. Bunlara ek olarak hayırseverlik
(tzedakah: zekat) ve hakaret ve yalandan sakınmak (Lashon hara) gibi erdemler de
yahudi etiğinin parçalarıdır.

Geleneksel Yahudiler inanç gereği kendilerinin Tanrı tarafından özel olarak seçilmiş,
ayrıcalıklı, üstün bir toplum olarak görürler.

Geleneksel Yahudilikte kadın-erkek eşitliği diye bir algı yoktur. Bunun sebebi
Tevrat’ta ve Talmud’ta yer alan kadınlar hakkındaki ifadelerdir:
Yahudilikte Kadına Verilen Değer

Tevrat’ta “Beni kadın yaratmayan Ulu Tanrı’ya, bizlerin ve bütün dünyanın Yüce Efendisi’ne şükürler olsun”
(Birnbaum, 1949:15-17) duası yer alır.
“ Sonra (Tanrı), ‘Âdem’in yalnız kalması iyi değil dedi. Ona uygun bir yardımcı yaratacağım. Rab Tanrı Âdem’e
derin bir uyku verdi. Âdem uyurken, Rab Tanrı onun kaburga kemiklerinden birini alıp etle kapadı. Âdem’den
aldığı kaburga kemiğinden bir kadın yaratarak onu Âdem’e verdi.” (Yaratılış 2:18, 20-21).
“Ancak Tanrı bahçenin ortasındaki ağacın meyvesini yemeyin, ona dokunmayın, yoksa ölürsünüz dedi. Yılan,
kesinlikle ölmezsiniz dedi, Çünkü Tanrı biliyor ki o ağacın meyvesini yediğinizde gözleriniz açılacak, iyiyle
kötüyü bilerek Tanrı gibi olacaksınız. Kadın ağacın güzel meyvesinin uygun ve bilgelik kazanmak için çekici
olduğunu gördü. Meyveyi koparıp yedi. Yanındaki kocasına verdi, o da yedi.” (Yaradılış 3:1-20).
«İlk başta bilgeliği ve erdemliliği ile ölümsüz olan Âdem’i aldatan kadın ceza olarak ağrılı doğum yapacaktır»
(Tevrat, Genesis Travel-3 chapter, Verse of 16).
“Evler yapıp oturun… Karılar alın, oğullar ve kızlar babası olun. Oğullarınıza karılar alın ve kızlarınızı kocaya
verin de oğullar ile kızlar doğsunlar. Orada çoğalın ve azalmayın” (Yeremya, 29/5- 6).
“Seninle yaptığım antlaşmayı sürdürecek, soyunu alabildiğince çoğaltacağım, Birçok ulusun babası
olacaksın. Artık adın Avram değil İbrahim olacak. Soyundan uluslar doğacak, krallar çıkacak. Senin, senden
sonrada soyunun Tanrısı olacağım.” (Yaratılış, 17:2-8).
Yahudi ailesinde anlaşmazlık ortaya çıktığında da boşama hakkı sadece erkeğe aittir. Kadının boşama gibi
bir hakkı yoktur. Ancak erkek, evlendiği kadından hoşlanmaz ya da onda utanılacak bir şey bulursa onu
boşayabilir (Yasanın Tekrarı, 24:1-4).
Yahudi Nüfusu
Yahudi nüfusunun, yüzde 41'i  İsrail’de, yüzde 40'ı ise Amerika Birleşik Devletleri'nde
olmak üzere 13,2 milyon olduğu tahmin edilmektedir. (2007 yılı verilerine göre)
Toplam nüfus

13.746.100–17.936.400 [1]
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 İsrail 6.042.000 [2][3]
 ABD 5.425.000 - 6.800.000 [4][5]
 Fransa 480.000 [4]
 Kanada 375.000 [4]
 Birleşik Krallık 291.000 [4]
 Rusya 194.000 [6]
 Arjantin 182.300 [4]
 Almanya 119.000 [4]
 Avustralya 107.500 [4]
 Macaristan 100,000 - 120,000 [7][8]
 Brezilya 96.000 [4]
 Güney Afrika 70.800 [4]
 Ukrayna 67.000 - 200.000 [9]
 Meksika 39.400 [4]
 Belçika 30.300 [4]
 Hollanda 30.000 [4]
 İtalya 28.400 [4]
 Türkiye 26.000 [10]
 Şili 18.500 [4]
 İran 10.800 [11]
 Azerbaycan 8.800 [4]
Diğer ülkeler 250.200 [4]
Yahudiliğin Simgeleri

Yahudiliğin en önemli iki sembolü:

1- Kral Davut’un altı köşeli yıldız şeklindeki mührü.
2- Menora adında yedi kollu şamdan: Musa’ya vahiy gelirken önce onun dikkatini
çekmek için yanan çalıyı simgeler.
 Hamsa Sembolü

İslam kültüründe Hz. Fatma'nın bereket eli

olarak değerlendirilen hamsa için Yahudiler,
Hz. Musa'nın kardeşi Miriam'ın eli ya da
Hamesh eli derler.

Yahudi kültürüne göre bu 5 parmak

Torah'ın 5 kitabını sembolize eder. Elin
sağ ve sol parmakları yanlara dönüktür.
Diğer 3 parmak ise dikeydir. Hamsanın
tıpkı nazarlık gibi şeytanı uzak tuttuğuna
inanılır.

Hamsa hem İslami kültürde hem de Yahudilik de kabul

görmüştür.
Yahudi Mezhepleri

Muhafazakar Yahudilik: Alman Yahudileri arasında ortaya çıktı. Laiklik karşıtı ve

gelenekçidir. ABD’de taraftar bulmuştur.
Ortodoks (ortho: doğru, doks: inanç) Yahudilik: Süleyman Mabedi’nin yıkılışından
günümüze kadar gelen resmi Yahudi inanç ve geleneklerini temsil eden ana akımdır. Hz.
Musa şeriatına sıkı bağlıdır. İsrail, Ortodoks Yahudiliğine bağlıdır.
Reformist Yahudilik: Musa şeriatını modern bir anlayışla yorumlar. Din ve dünya işlerinin
ayrılması gerektiğini avunur. Kadınların eşitliği, ayinlerin azaltılmasını, Cumartesi
yasağının kaldırılmasını, Sözlü gelenek olan Talmut’un reddedilmesini savunur.
Samirilik: Farklı bir Tevrat okurlar. MÖ 772’den beri vardır. Yahudi ismini kullanmazlar.
Gerçek Museviliği kendilerinin uyguladığını savunurlar.
Yeniden Yapılanmacı Yahudilik: Tevrat’ın vahiy ürünü olmadığını, ahiretin olmayacağını,
seçilmişlik diye bir şeyin olmayacağını, kadınları ibadet edebileceğini Mesih’in
gelmeyeceğini savunur.
Dindar Ortodoks Yahudi Giyimi

«Başınızın yan tarafındaki saçları kesmeyecek, sakalınızın kenarlarına

dokunmayacaksınız.» Levililer, 19-27.
Ortodoks Yahudi mezheplerinde erkeklerin bıraktığı, genellikle uzun ve kıvrımlı olan
favori. Peyot sözcüğü İbranice'de "uç, köşe, kenar" gibi manalara gelir ve Tanah'taki "
saçın kenarlarının kesilmemesi gerektiği" mealindeki bir ayetin literal
yorumlanmasına dayanır.
Yahudiliğin Tasavvufi Yorumu: Kabala

Kabala: Kutsal Kitap dışında Musevi tasavvufuna ve gizemciliğine Kabala adı verilir.
Kabala, İbranicede "gelenek görenek" anlamına gelir. Yahudilerin harfçilik ve
sayıcılıkla karışık tasavvufî varlık bilgisi öğretisidir.
Daha açık bir tanımla Kabala, Kutsal Kitap metinleri ile sözlü gelenekler üzerine
yapılan her tür yorumların ve uygulamaların genel adıdır.
Kabala, "Evren'in görünür kargaşasını açıklamayı ve zıtlıklarını kolay anlaşılabilir bir
kalıp haline getirmeyi amaçlayan bir doktrin"dir. Kabala'nın genel doktrinini, Evrenin
bir bütün olduğu, belli bir düzene göre hareket ettiği, evrende görülen her şeyin
Tanrı'nın bir parçası ve yer yüzündeki yansıması olduğu, insanın da, evrenin ve
dolayısıyla Tanrı'nın bir parçası olma sebebiyle adeta küçük evren sayılması
gerektiği şeklinde özetlemek mümkündür (Vahdet-i Vücud, Macrocosmos,
Microcosmos).
Sorular
1- Yahudiliğe göre son peygamber kimdir?
2- Bir kimse Yahudi olmak isterse bu, Yahudi şeriatına göre kabul edilir mi?
3-Yahudiler niçin dinlerini insanlara anlatarak yaymaya çalışmazlar?
4- Ağlama duvarında niçin hüzünlü dua ederler?
5- Şabat haftanın hangi günündeki dinlenme bayramıdır?
6- Vadedilmiş topraklar neresidir?
7-Siyonizm nedir?
8- İyice pişmemiş kanlı et yiyecek olarak koşer midir? (Kanlı et yemek helal değildir)
9- İbadet öncesi yıkanma var mıdır? (Evet)
10- Yahudilikte günde kaç kez ibadet edilir?
11- Sinegog ve havra nedir? (Grekçe ve İbranice İbadet yeri demektir)
12- Haham hangi görevi yürütür?
13- Yahudilikte değer olarak kadın-erkek eşitliği var mıdır?
14- Tanrıyla güreşip onu yendiği için İsrail lakabını aldığına inanılan peygamber kimdir?
15- Yahudiliğe göre son peygamber kimdir?
16- Sarayda yaşamakta olan Musa niçin oradan kaçmak zorunda kalmıştır? (Birini öldürmek durumunda kalmıştır)
17- Musa Peygambere vahiy nerede gelmiştir?
18- On Emir’in İslam’la uyuşmayan maddeleri hangileridir?
19- Yahudiliğin modern ve çağdaş yorumunu benimseyen mezhepleri hangileridir?
20- Yahudi kelimesi ile Musevi kelimesinin anlam vurgusu açısından farkı nedir?
21- Yahudiliğin inanç esasları arasında ahirete iman var mıdır? (Ahirete imanın gerekliliği belirsizdir)
22- Babil sürgününden sonra İsrailoğullarına neden Yahudi denmeye başlamıştır? (Yahud bölgesinden geldiklerini anlatmak için)
23- Yahudi İbadethanelerinde resim heykel türü sanat eserleri bulunur mu? (Puta resime tapmak yasak olduğu için ibadethanelerde
resim heykel yoktur)
24- Yahudiliğin sembolleri nelerdir?
25- Tevrat Tanah içinde mi yoksa Talmud içende mi yer alır?