‫‪1‬‬ ‫پای درس استاد‬

‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪4‬‬

 ‫‪5‬‬ ‫پای درس استاد‬

‫پیش‌گفتار‬

‫متن پیش رو تلفیقی از دو سخن رانی حضرت عالمه مصباح یزدی (دامت برکاته) در تبیین‬
‫مبانی اندیشه‌ی اسالمی و جایگاه دوره‌ی طرح والیت در این زمینه است‪ .‬یکی بیانات‬
‫ایشان در جمع دانشجويان طرح واليت مورخ ‪ ،1394/4/29‬و دیگری بیانات ایشان در جمع‬
‫اساتید طرح والیت مورخ ‪.1391/4/5‬‬
‫این جزوه با هدف آشنایی دانشجویان با ضرورت‌ها و نحوه‌ی شکل‌گیری طرح والیت‪،‬‬
‫نظام فکری حاکم بر دوره‌ی طرح والیت و اجمالی بر کلیات سرفصل‌های درسی دوره‬
‫تدوین شده است‪ .‬انتخاب این متن از ایشان به این جهت است که حضرت عالمه مصباح‬
‫یزدی (دامت برکاته) عالوه بر این‌که حکیم و فیلسوفی بزرگ و فقیه و اسالم‌شناسی آگاه به‬
‫زمان هستند‪ ،‬مبتکر و محور علمی طرح والیت نیز هستند‪ .‬رهبر فرزانه‌ی انقالب (مد ظله‬
‫العالی) در یکی از دیدارهای اختصاصی خود با دانش‌پژوهان طرح والیت به تاریخ ‪1378/6/13‬‬
‫در مورد ایشان م ی‌فرمایند‪:‬‬
‫«اگر خدای متعال به نسل کنونی ما این توفیق را نداد که از شخصی ت‌هایی مانند‬
‫عالمه طباطبایی و شهید مطهری استفاده کند‪ ،‬اما به لطف خدا این شخصیت عزیز و‬
‫عظی م‌القدر‪ ،‬خالء آن عزیزان را در زمان ما پر م ی‌کند‪».‬‬
‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪6‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫پای درس استاد‬

‫مقدمه‌ای کوتاه از کتاب «طرح کلی اندیشه‌ی اسالمی در قرآن»‬

‫طرح اسالم به صورت مسلکی اجتماعی و دارای اصولی منسجم و ی ک‌آهنگ و ناظر‬
‫به زندگی جمعی انسان‌ها یکی از فوری‌ترین ضرورت‌های تفکر مذهبی است‪ ...‬مسائل‬
‫فکری اسالم‪ ،‬به ‌صورت پیوسته و به عنوان اجزای یک واحد‪ ،‬مورد مطالعه ق رار گیرد و هر‬
‫یک به لحاظ آن‌که جزئی از مجموعه‌ی دین و عنصری از این مرکب و استوانه‌ای در این‬
‫بنای استوار است و با دیگر اجزاء و عناصر‪ ،‬هماهنگ و مرتبط است و نه جدا و ب ی‌ارتباط‬
‫با دیگر اجزا بررسی شود تا مجموعا از شناخت این اصول‪ ،‬طرح کلی و همه‌جانب ه‌ای از‬
‫دین‪ ،‬به صورت یک ایدئولوژی کامل و ب ی‌ابهام و دارای ابعادی متناسب با زندگی چند‬
‫بُعدی انسان‪ ،‬استنتاج شود‪.‬‬

‫برگرفته از مقدمه‌ی کتاب طرح کلی اندیشه‌ی اسالمی در قرآن نوشته‌ی حضرت آیت‌اهلل سیدعلی حسینی خامنه‌ای‬
‫(مد ظله العالی)‬

‫ ‬
‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪8‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫پای درس استاد‬

‫بخش اول‪ :‬طرح والیت حاصل پنجاه سال تالش علمی‬

‫خاطره‌ای از ‪ 75‬سال پیش؛ حفظ مفاهیم و مطالبی که معنای آن‌ها را نمی‌فهمیدیم‬

‫در ابتدا خاطره‌اي از دوران م ربوط به حدود ‪ 75‬سال پيش را بيان م ي‌كنم‪ .‬شنيدن اين‬
‫نوع مطالب مئونه چنداني نمي‌‌خواهد؛ اما ارزش‌گذاري مطالب‪ ،‬تحليل‪ ،‬تصديق و تخطئه‬
‫آن به فک ر‌كردن نياز دارد‪ .‬اين خاطره م ربوط به دوراني است که بنده پنج يا شش سال‬
‫داشتم‪ .‬در آن دوران قبل از آغاز دوران مدرسه‪ ،‬خانواده‌هاي مذهبي فرزندان خود را در‬
‫دوران يك‌ساله‌اي به مكتب م ي‌فرستادند تا قرآن بياموزند‪ .‬بر اين اساس ما را نيز به مكتب‬
‫عم جزء‌هايي وجود داشت كه از الفبا شروع م ي‌شد و کم‌کم‬ ‫فرستادند تا قرآن ياد بگيريم‪ّ .‬‬
‫خواندن عبارت‌هاي ع ربي قرآني و چند مورد از سوره‌هاي کوچک قرآن را در سال اول به‬
‫خردساالن تعليم م ي‌دادند ـ به ياد دارم كه ابتداي آن‌ها هم نوشته شده بود هو الفتاح‬
‫عم جزء‌ها صفحه‌اي بود كه اصول دين ‪ -‬توحيد‪ ،‬معاد‪،‬‬ ‫العليم ـ در قسمت پشت اين ّ‬
‫نبوت ‌‪ -‬در قالب دايره‌اي نوشته بود‪ .‬در صفحه‌ی آخر آن‌ها نيز در دايره‌اي ديگر‪ ،‬فروع‬
‫دين ـ نماز و روزه و‪ ...‬ـ نوشته شده بود‪ .‬به‌هر‌‌حال‪ ،‬بعد از يادگيري حروف الفبا‪ ،‬به‌تدريج‬
‫اصول و فروع دين را ف راگرفتيم؛ هرچند معناي آن‌ها را درست نم ي‌فهميديم‪ .‬بعد وقتي‬
‫وارد مدرسه شديم‪ ،‬به‌تدريج پرسش‌هايي در ذهن ما شكل گرفت؛ مانند اين‌كه معناي‬
‫اين واژه‌ها چيست؟‌ اصول دين يعني چه؟ دين چيست که اصول و فروعي دارد؟ منشأ‬
‫آن‌ها كجاست؟ چه کسي گفته است که اين‌ها اصول يا فروع است؟ اين اصول و فروع چه‬
‫ارتباطي با ما دارد؟ چ را بايد اين‌ها را ياد بگيريم؟ به‌تدريج اين پرسش‌ها در ذهن ما رشد‬
‫م ي‌كرد و عمي ق‌تر مي‌‌شد‪ .‬چند سال پس از آغاز مدرسه‪ ،‬کتاب شرعيات را به ما درس‬
‫م ي‌دادند؛ يک جزوه کوچک با کاغذ کاهي كه همه‌ی دين را در قالب آن آموزش م ي‌دادند‪.‬‬
‫در اين جزوه نيز اصطالح‌هايي وجود داشت كه گاهي خود معلمي هم که درس م ي‌گفت‪،‬‬
‫معناي آن‌ها را نم ي‌فهميد؛ او م ي‌گفت اين‌ها را بخوانيد و ما هم ياد م ي‌گرفتيم و حفظ‬
‫م ي‌کرديم؛ مانند قيام متصل به رکوع و‪ . ...‬به‌هر‌‌حال‪ ،‬دوره‌ی ابتدايي را با اين پرسش‌ها و‬
‫برخي جواب‌هاي كلي و مبهم گذرانديم‪.‬‬
 ‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪10‬‬
‫امروز بحمداهلل نظام‌ اسالم ی‌ ما مفتخر است‌ که‌ شخصی ت‌های‌ برجسته‌ی‌ علم ی‌ و معنوی‌ در آن‌ حضور دارند؛ مثل‌‬
‫حـ‬‫ب آقای‌ مصبا ‌‬‫ی که‌ بحمداهلل این‌ کار [طرح والیت] ه م‌ از برکات‌ ایشان‌ است‌ ـ جنا ‌‬
‫ت عزیز و عظیم ‌‬ ‫ن شخصی ‌‬ ‫همی ‌‬
‫بنده نزدیک به چهل سال است که جناب آقای مصباح را م ی‌شناسم و به ایشان به عن وان یک فقیه‪ ،‬فیلسوف‪ ،‬متفکر‬
‫و صاحب‌نظر در مسایل اساسی اسالم ارادت قلبی دارم‪ .‬اگر خدای متعال به نسل کن ونی ما‪ ،‬این توفیق را نداد که از‬
‫شخصی ت‌هایی مانند عالمه طباطبایی و شهید مطهری استفاده کند‪ ،‬اما به لطف خدا این شخصیت عزیز و عظی م‌القدر‪،‬‬
‫خالء آن عزیزان را در زمان ما پر م ی‌کند‪.‬‬
‫اما ‌م خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1378/6/13‬‬

‫پرسش‌ها عمیق‌تر شد و پاسخ‌های موجود ناکافی بود‬

‫در ادامه‌ی اين مسير‪ ،‬ياد گرفتيم كه برخي مردم دين‌دار هستند و هركدام از آن‌ها‬
‫دين‌هاي مختلف را برگزيده‌اند و برخي نيز ب ي‌دين‌اند؛ اين‌كه دين‌ ما اسالم‪ ،‬و مذه ب‌مان‬
‫شيعه است‪ .‬به‌ تدريج خودمان را قانع کرديم كه اگر بخواهيم مسلمان باشيم‪ ،‬بايد به‬
‫اين‌ها اعتقاد داشته باشيم و بدان‌ عمل کنيم‪ ،‬و اين م ي‌شود دين‌داري؛ ولي همي ن‌طور‬
‫اين پرسش‌ها روز‌به‌روز عمي ق‌تر م ي‌شد و گسترش پيدا م ي‌کرد؛ از کجا بفهميم که‬
‫اين دين از کجا آمده و يا خدا نازل کرده است؟ از کجا بفهميم پيغمبر درست گفته‬
‫است؟ از كجا بفهميم قرآن بر پيغمبر نازل شده است؟ هر روز اين پرسش‌‌ها وسي ع‌تر‪،‬‬
‫و ذهن ما از آن‌ها انباشته م ي‌شد‪.‬جواب‌هايي را هم كه دريافت م ي‌كرديم‪ ،‬برخي از آن‌ها‬
‫قانع‌كننده و بعضي از آن‌ها نيز اين‌گونه نبود‪ .‬به‌ه ر‌حال‪ ،‬اين مسائل در ذهن ما خلجان‬
‫م ي‌كرد و دنبال کسي بوديم تا اين موضوع‌ها را ب راي ما درست شرح دهد‪.‬‬

‫رفتیم طلبه شدیم؛ پنجاه سال به دنبال پاسخ‬

‫بعد از دوره‌ی ابتدايي‪ ،‬در حدود سيزده سالگي طلبه شديم‪ .‬از همان دوران به دنبال‬
‫اين بوديم که كسي به پرسش‌هاي ما پاسخ دهد‪ .‬بعد از مدتي گفتند بايد ادبيات عرب‬
‫بخوانيد؛ بعد از آن هم ديگر مباحث علمي‪ ،‬فقهي‪ ،‬كالمي و فلسفي مطرح شد‪ .‬اين‌ها‬
‫م ربوط به دوراني بود كه ما در يزد حضور داشتيم؛ بعد از آن مدتي در نجف بوديم كه‬
‫دوباره به قم برگشتيم‪ .‬از زماني که خدمت مرحوم عالمه طباطبايي (رضوان‌اهلل عليه) شرفياب‬
‫شديم‪ ،‬خيلي اميدوار شديم که ب راي اين پرسش‌هايمان‪ ،‬پاسخ‌هاي متقن ارائه دهد‪ ،‬و‬
‫همي ن‌طور هم بود؛ اما با فرصت‪ ،‬تأني‪ ،‬صبر و حوصله؛ دل‌مان م ي‌خواست همان روز‬
‫اول همه‌چيز ب راي ما حل شود‪ ،‬ولي اين امكان وجود نداشت‪ .‬تقريب اً حدود پنجاه سال‬
‫و بلكه بيشتر‪ ،‬اين پرسش‌ها هم‌چنان در ذهن ما وجود داشت‪ .‬گاهي به ما فشار م ي‌آورد‬
‫‪11‬‬ ‫پای درس استاد‬
‫تفکر فلسفی اسالم و فهم درست از مبانی اسالمی کاری م ی‌کند که انسان در هر لحظه از لحظات احساس م ی‌کند‬
‫که در کجای راه و به سمت کدام هدف حرکت م ی‌کند‪ ،‬قدرت تحلیل ب رای ح وادث پیدا م ی‌کند و وظیفه خودش را‬
‫در هر ش رایطی تشخیص م ی‌دهد‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1378/۶/13‬‬

‫و ناراحت بودیم‪ ،‬و گاهي نيز قانع م ي‌شديم؛ گاهي هم تجاهل م ي‌كرديم و به دنبال‬
‫پاسخ نم ي‌رفتيم‪ .‬بعد از پنجاه‌ سال تحصيل علوم ديني‪ ،‬م ي‌توانم به شما بگويم که تا‬
‫حدود زيادي ب راي اين پرسش‌ها جواب قانع‌کننده‌اي پيدا كرديم‪ .‬شايد هنوز هم بعض ي‌‬
‫از آن‌ها به تحقيق بيشتري نياز دارد‪ .‬وقتي اين‌ جواب‌ها را پيدا کردم‪ ،‬با خود گفتم اي‬
‫‌كاش پنجاه سال پيش كسي اين پاسخ‌ها را ب راي ما بيان م ي‌كرد؛ چه‌قدر در آن زمان ما‬
‫کتاب‌هاي فارسي و ع ربي از استادان و نحله‌هاي مختلف فلسفي‪ ،‬اصولي‪ ،‬فقهي‪ ،‬عرفاني‬
‫و‪ ...‬مطالعه كرديم تا پاسخ پرسش‌ها را دريابيم‪ ،‬اما امكانش نبود‪ .‬آیا امکان نداشت در آن‬
‫سال‌هاي جواني‪ ،‬ما اين پاسخ‌ها را در دوره‌هاي يك يا دو ساله ياد م ي‌گرفتيم؟ حقيقت‬
‫اين است که در طول اين پنجاه سال‪ ،‬من نه کتابي پيدا کردم که پاسخ روشني به اين‬
‫نوع پرسش‌ها بدهد و نه استادي پيدا کردم که تالشش اين باشد که اين مطالب را به‬
‫کسي ياد دهد‪ .‬مدت‌ها طول م ي‌كشيد كه دنبال استادي بوديم تا او فرصتي پيدا كند و‬
‫بتواند اين مسائل را به ما درس دهد‪.‬‬

‫طبیعی‌ترین و اولی‌ترین پرسش انسان؛ چرا باید تالش کنم و زحمت بکشم؟‬

‫[علی ای حال مسیر ساماندهی این پرسش‌ها از اول تا کنون این‌گونه بود که] در نهايت‬
‫به اين نتيجه رسيديم که طبيع ي‌ترين و اول ي‌ترين پرسش‌‌ كه ب راي انسان‪ ،‬به‌منزله‌ی يک‬
‫موجود فهيم‪ ،‬هوشيار‪ ،‬مختار‪ ،‬تصمي م‌گي رنده و بااراده به‌وجود م ي‌آيد اين است که چ را‬
‫بايد تالش کنم و زحمت بکشم‪ .‬قبل از اين‌که اين پرسش جدي ب راي انسان مطرح شود‪،‬‬
‫يک جواب نانويسا دارد که بايد غذا بخورم تا سير بشوم‪ ،‬و ديگر نيازهايي که انسان دارد‬
‫و کليد تأمين همه‌ی آن‌ها نيز پول است؛ پس بايد يک کاري پيدا كند كه درآمد داشته‬
‫باشد تا بتواند غذا‪ ،‬لباس‪ ،‬خانه و همسر خوب پيدا كند‪ ،‬و بعد هم بتواند فرزندان خوب‬
‫ت ربيت كند‪ .‬اين نوع مسائل را همه م ي‌فهمند؛ اما در پنج يا شش سالگي به ما گفتند‬
‫چيزي به‌نام اصول و فروع دين نيز وجود دارد‪ .‬اين‌ها ب راي چيست؟ امور ديگر را كه مردم‬
 ‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪12‬‬
‫ی فروزان‌‪ ،‬مای ه‌ی‌ هدایت‌‬
‫شما [دانش ‏آموختگان طرح والیت] ه م‌ ان‌شاءاهلل هر کدامتان‌ در محی ط‌ خودتان‌ مثل‌ چ راغ ‌‬
‫ی آشنا کنید‪.‬‬
‫دیگ ران‌ بش وید و دیگ ران‌ را با افکار عالی ه‌ی‌ اسالم ‌‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1378/6/13‬‬

‫م ي‌دانند؛ اين‌كه درس بخوانند‪ ،‬کار کنند‪ ،‬معارف ياد بگي رند‪ ،‬شغل پيدا کنند و درآمدي‬
‫داشته باشند تا زندگ ي‌شان اداره شود‪ .‬اما اين موضوع‌ها ديگر چيست؟ اين همه اص رار از‬
‫پنج‌شش سالگي درباره‌ی الفاظي که معنايش را هم نم ي‌فهميديم ب راي چيست؟ اين‌كه‬
‫واجب است و بايد ياد بگيريد و‪...‬؛ بعد هم به‌طور مدام پرسش‌ها و انبوهي از مسائل‬
‫غيرحسي و غي ر‌تج ربي ب راي ما پيدا شد که آيا بعد از مرگ خبري هست يا نيست؛ اگر‬
‫هست چه‌طور م ي‌شود؛ واقعاً خدا به انسان چه‌کار دارد؛ چ را ما را خلق کرده است؛‌ اگر‬
‫م ي‌خواست رحمت بدهد‪ ،‬م ي‌توانست از همان اول انسان را به بهشت ببرد‪ .‬چ را ما را با‬
‫اين همه گرفتاري‌ها در اين دنيا ق رار داد و بعد هم پيغمب راني فرستاد؛ پيغمب راني كه‬
‫بايد خون دل بخورند‪ ،‬کشته شوند‪ ،‬رنج بکشند و توهين بشنوند‪ ،‬که چه؟ که ما به دين‬
‫عمل کنيم؛ اگر عمل نکنيم‪ ،‬چه اتفاقي م ي‌افتد؟ آيا اگر به دين عمل نکنيم‪ ،‬ب راي مثال‪،‬‬
‫غذا گيرمان نم ي‌آيد بخوريم‪ ،‬همسر و خانه پيدا نم ي‌کنيم؛ پس آن‌هايي که ب ي‌دين‌اند‪،‬‬
‫چه‌کار م ي‌کنند؟ در اين ميان‪ ،‬جواب‌هاي ني م‌بندي هم بود که در مقاطعي كمابيش‬
‫قانع‌كننده بود‪ .‬م ي‌گفتند در ماه رمضان جنايت و گناه كم م ي‌شود و مردم كمتر به‬
‫هم خيانت م ی‌کنند؛ دين ب راي اين است که انسان زندگي آرام و امني داشته باشد و‬
‫مردم به هم ظلم نکنند؛ اين مسئله درست است و دليل تج ربي هم دارد‪ .‬در محرم و‬
‫صفر نيز همي ن‌طور است؛ وقتي مردم به دين فكر م ي‌كنند‪ ،‬كمتر گناه م ي‌كنند‪ .‬اما‬
‫بعد م ي‌گويند آيا دين ب راي همين است؟ خدا م ي‌توانست ما را به‌گونه‌ای خلق كند كه‬
‫در بهشت م ي‌مانديم؛ ديگر چه نيازي بود به اين دنيا بياييم كه اين زلزله‌ها‪ ،‬سي ل‌ها و‬
‫جنگ‌ها را ببينيم‪ .‬در نهايت اگر به دين عمل کنيم چه م ي‌شود؟ اگر به آخرت اعتقاد‬
‫نداشته باشيم چه اتفاقي م ي‌افتد؟‬
 ‫‪13‬‬ ‫پای درس استاد‬
‫ج وانی که با معرفت درست اسالمی مجهز است‪ ،‬همت او این نیست که فقط شبهه‌ها را برطرف کند یعنی موضع دفاعی‬
‫ندارد موضع یک ج وا ِن آگاه دارای اعتماد به نفس‪ ،‬از لحاظ ابزار منطقی و فکری‪ ،‬موضع تهاجمی است‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش‌پژوهان طرح والیت مورخ‪1381/5/17‬‬

‫مهم‌ترین دلیل جنایت‌های عالم‬

‫بعد از آشنايي با قرآن‪ ،‬مسائل ف راواني را ف راگرفتيم؛ قرآن م ي‌گويد مهم‌ترين جنايت‌هايي‬
‫که به صورت‌هاي مختلف در عالم واقع شده‪ ،‬به‌دليل نداشتن اعتقاد به آخرت است؛‬
‫ون ب ِْالخِ َر ِة (زمر‪ )45 ،‬هرگاه سخن از‬ ‫ِين َل ي ْؤ ِم ُن َ‬‫وب الَّذ َ‬ ‫الل َو ْح َد ُه اشْ َم َأ َّز ْت ُق ُل ُ‬
‫َوإ ِ َذا ُذك َِر َّ ُ‬
‫وب‬ ‫َ‬
‫خداي يگانه و پرستش او‪ ،‬اوليا و انبيا م ي‌شود‪ ،‬برخي ناراحت م ي‌شوند‪ :‬اشْ َمأ َّز ْت ُق ُل ُ‬
‫ون ب ِْالخِ َرةِ؛ به قول طلب ه‌ها‪« ،‬تعليق الحکم علي الوصف يشعر بالعلّ يه»‬ ‫ِين َل ي ْؤ ِم ُن َ‬ ‫الَّذ َ‬
‫م ي‌گويد‪ :‬کساني که به آخرت ايمان ندارند‪ ،‬ناراحت م ی‌شوند‪َ :‬و َك َذل َِك َج َعلْ َنا ل ِ ُك ِّل ن ِبِي‬
‫نس َوالْجِ ّن (انعام‪ )112 ،‬ما شياطين جن و انس را فرستاديم تا با انبيا‬ ‫ين اإلِ ِ‬ ‫َع ُد ًّوا شَ يا ِط َ‬
‫ون ب ِاآلخِ َر ِة (انعام‪ )113 ،‬يعني تا‬ ‫ِين الَ ي ْؤ ِم ُن َ‬ ‫َ‬
‫مبارزه کنند؛ ب رای چه؟ َول ِ َت ْص َغ ى إِل َي ِه أ ْفئ َِد ُة الَّذ َ‬
‫كساني که به آخرت ايمان ندارند‪ ،‬تحت تأثير شياطين واقع شوند‪ .‬وقتي انسان به آخرت‬
‫ايمان ندارد‪ ،‬همه چيزش را در دنيا م ي‌بيند؛ صبح از خواب بلند م ي‌شويم تا غذا بخوريم‪،‬‬
‫راحت زندگي کنيم‪ ،‬مردم به ما احت رام کنند و بگويند يار امام خوش‌آمد‪ ،‬دست‌مان را‬
‫ببوسند و‪...‬؛ اما ايمان به آخرت م ي‌گويد همه‌ی آن‌چه شما در اين زندگي دنيا م ي‌بينيد‪،‬‬
‫بزرگان و گذشتگان‪ ،‬عالمان و فيلسوفان و دانشمندان‪ ،‬همه و همه‪ ،‬م ربوط به دنيا و بازيچه‬
‫ِب َول َ ْه ٌو (محمد‪ )36 ،‬زندگي واقعي در آخرت است‪:‬‬ ‫الح يا ُة ال ُّدن ْيا لَع ٌ‬‫و سرگرمي است‪ :‬إِن ََّما َ‬
‫الد َار ْالخِ َر َة ل َ ِه ي ال ْ َح ي َو ُان (عنکبوت‪ .)64 ،‬اين دنيا بازيچه است؛ مانند يك اسباب‌بازي‬ ‫َوإ ِ َّن َّ‬
‫كه ب راي كودكان م ي‌خريد و با آن بازي م ي‌كنند‪ ،‬اين اسباب‌بازي‌ها هم در اختيار ما ق رار‬
‫گرفته است؛ اگر به بلوغ عقلي برسيم‪ ،‬درم ي‌يابيم كه اين‌ها بازيچه است و نبايد به اين‌ها‬
‫دل ببنديم؛ كسي رئیس باشد يا نباشد‪ ،‬به او فحش بدهند يا از او تعريف کنند‪ ،‬نبايد‬
‫در او تغييري ايجاد شود؛ بايد ببيند خدا از او چه م ي‌خواهد‪ .‬بناب راين‪ ،‬از کوچک‌ترين‬
‫جنايات تا بزرگ‌ترين آن‌ها‪ ،‬ب راي اين است که انسان آخرت را ف راموش م ي‌کند‪ :‬إ ِ َّن الَّذ َ‬
‫ِين‬
‫ِيد ب َِما ن َُس وا ي ْو َم الْحِ َس ابِ (ص‪ )27 ،‬هر کس از راه‬ ‫اب شَ د ٌ‬ ‫ِيل َّ‬
‫الل ِ ل َ ُه ْم َع َذ ٌ‬ ‫ون َعن َس ب ِ‬ ‫يضِ لُّ َ‬
 ‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪14‬‬
‫شما ج وانان‌ عزیز [دانش ‏آموختگان طرح والیت] ـ ه م‌ پسرها‪ ،‬ه م‌ دخترها‪ ،‬ه م‌ دانشج ویان‌‪ ،‬ه م‌ دانش‌آموزان‌ ـ این‌‬
‫ی را که‌ ب ه‌دست‌ آوردید‪ ،‬معلومات ی‌ که‌ کس ب‌ کردید و کتاب‌های ی‌ را که‌ ف را‌گرفتید‪ ،‬استم رار ببخشید و‬ ‫آگاه ی‌های ‌‬
‫رابطه‌ی‌ خود را با این‌ مرکز ادام ‌ه بدهید‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1378/6/13‬‬

‫خدا گم راه م ي‌شود‪ ،‬ب راي اين است که روز حساب را ف راموش کرده است و عذابي سخت‬
‫خواهد داشت‪.‬‬

‫باور به اصول دین و تاثیر آن در زندگی‬

‫یكي از اين اصول دين‪ ،‬معاد و زنده شدن انسان بعد از مرگ است‪ .‬اين مسئله در‬
‫هم ه‌ی ابعاد و حرکت‌هاي فردي و اجتماعي انسان‌ها و در هم ه‌ی سطوح تأثير دارد‪ .‬اگر‬
‫مطالع ه‌اي درباره‌ی هم ه‌ی كشورها داشته باشيد‪ ،‬درم ي‌يابيد كه هر جا انحراف‪ ،‬کوتاهي‪،‬‬
‫لغزش و جنايتي رخ داده‪ ،‬براي اين بوده است كه غير از دنيا چيزي نم ي‌خواهند؛‬
‫م ي‌گويند همه‌ی زندگي همين است و عاقالنه اين است که هر کس تا م ي‌تواند بيشتر‬
‫لذت ببرد؛ إ ِ ْن ِه ي إ ِ َّل َح ياتُ َنا ال ُّدن ْيا ن َُم ُ‬
‫وت َون َْح يا (مومنون‪ )37 ،‬بر اين اساس‪ ،‬من نيز اگر‬
‫قدرتي به دست آورم‪ ،‬شبيه اوباما م ي‌شوم‪ .‬به‌ه ر‌حال‪ ،‬فکر لذت‪ ،‬رياست و پست خودم‬
‫هستم‪ ،‬از هر راهي بهتر تأمين شود‪ .‬ديگ ران چه م ي‌شوند؟ هر چه م ي‌خواهد بشود! به‬
‫جهنم كه کساني دلواپس هستند! من بايد كار خودم را انجام دهم‪ .‬منشأ اين نگرش‬
‫همان دنياخواهي است‪ .‬آيا غير از اين دنيا‪ ،‬دنياي ديگري نيز هست؟‌ اگر هست‪ ،‬چه‬
‫نسبتي با اين عالم دارد؟ برخي م ي‌گويند نسبت اين عالم به عالم آخرت‪ ،‬از يک چشم‬
‫بر هم زدن نسبت به يک عمر هزار ساله کمتر است؛ يعني اگر تمام عمر صدساله¬ی‬
‫دنيا را نسبت به آخرت بسنجيد‪ ،‬به اندازه‌ی چشم‌ بر هم زدن فردي است كه هزار سال‬
‫در اين دنيا عمر كرده است؛ يعني عمر دنيايش‪ ،‬همان يک چشم به هم زدن است؛ چ را؟‬
‫ب راي اين‌که آن ب ي‌نهايت است؛ صد يا هزار يا ده ميليون سال‪ ،‬در مقابل ب ي‌نهايت فرقي‬
‫نم ي‌کند؛ باور ما اين است که زندگي آن‌جاست و بايد ب رای آن فكري كرد‪.‬‬

‫عم جزء‌ها نوشته شده بود و ما آن‌ها را در سن‬

‫اگر اصول ديني که در پشت اين ّ‬
‫پنج‌شش سالگي م ي‌خوانديم‪ ،‬درست باشد و آن را باور کنيم‪ ،‬بايد فکر اين باشيم که‬
 ‫‪15‬‬ ‫پای درس استاد‬
‫آن‌چه که من عرض م ی‌کنم‪ ،‬این است که در محیط دانشگاه سعی بر اثرگذاری کنید‪ .‬به آن‌چه ف را گرفتید اکتفا نکنید‪،‬‬
‫سع ی‌تان این باشد که آن را منعکس و منتقل کنید‪ .‬در محیط دانشگاه‪ ،‬دل‌ها و فکرهای زیادی هستند که م ی‌ت وان آن‌ها‬
‫را با شعاع این معارف‪ ،‬من ّور کرد‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش‌پژوهان طرح والیت مورخ‪1379/6/10‬‬

‫آن‌جا چه خواهد شد؛ اما نم ي‌دانيم بايد چه كاري انجام دهيم؛ مانند اين‌كه چه بخوریم‪،‬‬
‫چه بپوشیم‪ ،‬در خانه با همسر و فرزند چگونه برخورد كنيم‪ ،‬با همسايه‪ ،‬معلم‪ ،‬استاد‪،‬‬
‫فرمانده و فرمانبردار و در نهايت كسي كه در رأس هرم قدرت در يک کشوري است‪،‬‬
‫چگونه بايد رفتار کنيم‪.‬‬
‫اگر خيلي فكر كنيم‪ ،‬به‌زحمت بتوانيم برخي موارد ساده را ب راي خود حل كنيم‪ .‬وگ رنه‬
‫اين‌كه دقيقاً هر روز و در هر ساعت چه‌کار بايد انجام دهيم‪ ،‬به چه چيزي نگاه کنيم‪ ،‬چه‬
‫چيزي را گوش دهيم‪ ،‬چه بگوييم‪ ،‬چه نگوييم‪ ،‬چه کسي را دوست و يا دشمن بداريم‪،‬‬
‫اطالعي نداريم؛ چه کسي م ي‌تواند اين‌ها را معين کند؟ پاسخ اين است که پيغمبر بايد‬
‫دين بياورد تا اين‌ها را مشخص كند‪ .‬اين همان نبوتي است كه بعد از توحيد بيان شد‪.‬‬
‫اين همان چيزي است كه از پنج‌شش سالگي به ما ياد م ي‌دادند كه بايد بداني خدايي‬
‫که تو را آفريده است‪ ،‬راهي را به تو نشان داده است كه چگونه بايد زندگي کني و پيغمبر‬
‫بايد اين مسير را مشخص كند‪ .‬پس روشن شد که فرمول اصول دين‪ ،‬خيلي کارساز‬
‫است؛ در ابتدا ما فکر م ي‌کرديم يک چيزي است كه فقط بايد آن را حفظ کنيم و نمره‌اي‬
‫بگيريم؛ در‌حال ي‌كه اين اساس زندگي انسان است و سعادت و شقاوت ابدي ما به آن‬
‫بستگي دارد‪ .‬ابتدا بايد روشن شود كه آيا خدا‪ ،‬آخرت و پيامبر را قبول داريد يا خير؟ اگر‬
‫بخواهيد اين را در قالب يك نظام علمي درآوريد‪ ،‬همان خداشناسي‪ ،‬هست ي‌شناسي و‬
‫انسان‌شناسي است‪ .‬آيا انسان همين موجودي است که هفتاد سال زندگي م ي‌کند و بعد‬
‫در زير خاک متالشي م ي‌شود يا نه‪ ،‬اين يك دوره‌ی محدود است؛ يک دوره‌ی جنيني‬
‫است كه انسان بايد خودش را ب راي ورود به يك عالم ابدي آماده سازد؟ اگر خدا و معاد‬
‫را پذيرفتيم‪ ،‬چه کنيم که از اين‌جا به آن‌جا برسيم؟ پيغمبر بايد بگويد كه اين مسير‬
‫چگونه طي شود‪ .‬اين‌كه از چه راهي اين شناخت‌ها را به دست آوريم‪ ،‬در شاخه‌اي از علم‬
‫به‌نام معرفت‌شناسي تبيين م ي‌شود‪ .‬بناب راين‪ ،‬تا اين مرحله بايد اين سه اصل را بپذيريم‪.‬‬
 ‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪16‬‬
‫معرفت‌آموزی در خالء بدون توجه به وظیفه‌ای که این معرفت بر دوش انسان م ی‌گذارد چندان کارساز نیست‪ ،‬معرفت‬
‫مقدمه‌ی عمل است‪ .‬چیزی م ی‌آموزیم تا ص راط مستقیم را بشناسیم‪ ،‬در آن قدم بگذاریم‪ .‬در آن پای بفشاریم‪ ،‬و به‬
‫سمت هدف‌های آن پیش برویم‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1381/5/17‬‬

‫پس از اين مرحله‪ ،‬بايد پرسش‌هاي فرعي اين مسائل را پاسخ دهيم؛ وقتي گفتيم‬
‫خدا هست‪ ،‬بايد روشن سازيم كه خدا چ را ما را آفريده است؛ چگونه زندگي ما را تأمين‬
‫م ي‌کند؛ چه قوايي در وجود ما ق رار داده است و‪ . ...‬بعد به اين مرحله م ي‌رسد که حال که‬
‫پيغمبر آمده‪ ،‬چه چيزي ب راي ما آورده است؛ اگر اين‌ آموزه‌ها را دسته‌بندي کنيم‪ ،‬بدين‌جا‬
‫م ي‌رسيم كه اول روشن سازيم چه چيزي خوب‪ ،‬و چه چيزي بد است؛ وقتي خردسال‬
‫بوديم‪ ،‬والدين به ما م ي‌گفتند اين كار را بكن چون خوب است‪ ،‬و اين كار را نکن‪ ،‬چون‬
‫بد است‪ .‬وقتي به‌تدريج بزرگ شديم‪ ،‬اين پرسش به وجود آمد كه چ را برخي مسائل بد‬
‫است؛ چه کسي گفته بد است؛ م ي‌گويند نگاه به نامحرم نکن‪ ،‬چ را بد است؟ آدم خوشش‬
‫م ي‌آيد و خيلي هم خوب است! چه کسي گفته بد است؟ پس بايد روشن شود كه خوب‬
‫و بد چيست‪ .‬امروزه اين امور را در قالب علمي به‌نام فلسفه‌ی ارزش‌ها يا فلسفه‌ی اخالق‬
‫تبيين م ي‌كنند‪.‬‬
‫وقتي خوب و بد را مشخص كرديم‪ ،‬به اين شكل خيلي عام است؛ خوب و بدها‬
‫نسبت به ديگ ران چيست؟ تنظيم اين امور‪ ،‬در قالب علمي به‌نام فلسفه‌ی حقوق صورت‬
‫م ي‌گيرد؛ اين‌كه ديگ ران چه حقي بر ما دارند که اگر ادا کنيم خوب است‪ ،‬و اگر ادا نکنيم‬
‫بد است‪.‬‬
‫مرحله‌ی بعد اين است كه وقتي جامعه تشکيل شد‪ ،‬به مدير نياز دارد؛ چه‌ كسي بايد اين‬
‫مدير را تعيين کند؟ چه صفاتي بايد داشته باشد؟ حقش چيست؟ تا چه اندازه حق دارد در کار‬
‫مردم دخالت کند؟ چه قانوني را بايد اج را کند؟ اين مسائل در فلسفه‌ی سياست تبيين م ي‌شود‪.‬‬
‫پس مجموع اين آموزه‌ها را م ي‌توانيم در شش بخش ط راحي کنيم كه عبارت‌اند‬
‫از‪ :‬هستي‌‌شناسي‪ ،‬انسان‌شناسي‪ ،‬معرفت‌شناسي‪ ،‬فلسفه‌ی اخالق‪ ،‬فلسفه‌ی حقوق و‬
‫فلسفه‌ی سياست‪.‬‬
‫‪17‬‬ ‫پای درس استاد‬
‫اين دوره‌اي (طرح والیت) كه شما گذرانديد‪ ،‬دوره ی معارف و آگاه ي‌هاي ديني و اسالمي‪ ،‬يكي از كارهاي بسيار با‬
‫ارزش و يكي از سرماي ه‌هايي است كه در جامعه ما و در كشور ما بحمداهلل ف راهم شده است و هر كدام از شما هم به‬
‫خودي خود و به تنهایي يك سرماي ه‌ايد! عزيزان من اين سرمايه را حفظ كنيد‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1380/6/6‬‬

‫کم‌کم پاسخ‌ها پدید آمد؛ طرح والیت متولد شد‬

‫[وقتی آن همه] مطالعه كرديم تا پاسخ پرسش‌ها را دريابيم‪ ،‬اما امكانش نبود‪ .‬آیا‬
‫امکان نداشت در آن سال‌هاي جواني‪ ،‬ما اين پاسخ‌ها را در دوره‌هاي يك يا دو ساله ياد‬
‫م ي‌گرفتيم؟ حقيقت اين است که در طول اين پنجاه سال‪ ،‬من نه کتابي پيدا کردم که‬
‫پاسخ روشني به اين نوع پرسش‌ها بدهد و نه استادي پيدا کردم که تالشش اين باشد‬
‫که اين مطالب را به کسي ياد دهد‪ .‬مدت‌ها طول م ي‌كشيد كه دنبال استادي بوديم‬
‫تا او فرصتي پيدا كند و بتواند اين مسائل را به ما درس دهد‪ .‬ب راي مثال‪ ،‬مرحوم عالمه‬
‫فاني که چندي پيش مرحوم شدند‪ ،‬از م راجعي بودند كه در نجف مكاسب تدريس‬
‫م ي‌كردند و من در درس ايشان شركت م ي‌كردم و او لطف خاصي به ما داشت‪ .‬طلب ه‌هاي‬
‫نجف در ماه‌هاي رجب و شعبان به زيارت دوره م ي‌رفتند و ب راي همين‪ ،‬حدود ده تا‬
‫پانزده روز كالس را تعطيل م ي‌كردند و پياده به ک ربال و کاظمين م ي‌رفتند‪ .‬ما از ايشان‬
‫خواهش کرديم در چند روزي که درس‌ها تعطيل است و طلب ه‌ها به زيارت دوره م ي‌روند‪،‬‬
‫ايشان به زيارت نرود و ب راي ما مسئله‌ی جبر و تفويض را حل کند‪ .‬ايشان در دو دوره‬
‫تعطيلي‪ ،‬بحث جبر و تفويض را ب راي ما تبيين كردند‪ .‬در آن زمان‪ ،‬بسيار خوشحال‬
‫شديم كه استادي پيدا کرديم که به ما لطفي داشته باشد و حاضر باشد اين مطالب‬
‫را به ما آموزش دهد‪ .‬منظور اين‌كه‪ ،‬ب راي فهميدن يک مسئله‪ ،‬گاهي بايد مدت‌ها‬
‫جس ت‌و‌جو م ي‌كرديم تا استادي را پيدا کنيم و از او بخواهيم مطلبي را ب راي ما بيان كند‪.‬‬
‫بعد از اين‌که کمي پاسخ اين پرسش‌ها ب رايم حل شد‪ ،‬آرزو م ي‌کردم فرصتي پيش آيد‬
‫كه مجموع اين پرسش‌ها را ب راساس يك ارتباط منطقي ساماندهي كنم و جواب نسبتاً‬
‫روشني ب راي آن‌ها تنظيم كنم که تحصي ل‌کرده‌هاي در حد ديپلم به باال بتوانند آن را‬
‫بفهمند‪ .‬منتظر چنين فرصتي بودم تا اين‌كه بعد از انقالب‪ ،‬برخي نوسان‌هاي فکري‪ ،‬و‬
‫گ رايش‌هاي مارکسيستي و ليب راليستي در بعضي از انقالبيون پيدا شده بود‪ .‬بر همين‬
 ‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪18‬‬
‫تق ویت بنی ه‌ی معرفت دینی بسیار مهم است‪ .‬احساسات خوب است‪ ،‬ع واطف خوب است و تح ریک آن هم خوب‬
‫است مثل همین اربعین که مردم با ع واطف‌شان و با احساسات‌شان شرکت م ی‌کنند‪ .‬اما احساسات م ی‌ت واند پوچ باشد‬
‫و م ی‌ت واند مبتنی بر مبانی باشد‪ .‬باید اصول و مبانی را در اذهان تق ویت کرد‪ .‬بنی ه‌های فکری خیلی مهم است‪ .‬بنی ه‌های‬
‫فکری را‪ ،‬معرفت دینی را باید تق ویت کرد‪ ...‬همین طرح والیت چیز خوب و الگ ویی است که محصول آقای مصباح‬
‫ادام اهلل بقائه است‪،‬که ایشان هم منبع فکر و محت وا را داشتند و هم ابزار را _ مانند شاگردان_ این تج ربه است باید حمایت‬
‫شود‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع اعضاء ق رارگاه قرب بقیه اهلل(عج) ‪1395/8/19‬‬

‫اساس‪ ،‬برخي عزيزان به اين فکر افتادند که يک دوره‌ی آموزشي ب راي اين کار در نظر‬
‫گرفته شود تا جوانان عالقه‌مند بتوانند از آن‌ها استفاده كنند‪ .‬در آن زمان هم کتابي‬
‫وجود نداشت تا در اختيار ديگ ران ق رار گيرد؛ حال‌ اين‌كه چه کسي درس بگويد‪ ،‬کجا و‬
‫ب راي چه کساني درس بگويد‪ ،‬آن‌ها چگونه انتخاب شوند‪ ،‬لوازمش چيست و‪ ،...‬درباره‌ی‬
‫همه‌ی اين‌ها بحث و فکر شد تا در نهايت طرحي بدين منظور آماده شد‪ .‬بدين شكل‪،‬‬
‫اولين گام‌هاي تولد طرح واليت در آن زمان در مبارک‌آباد در اط راف آبعلي شكل گرفت‪.‬‬

‫در حقيقت‪ ،‬اين مجموعه حاصل زحمت بيش از پنجاه سال است كه استادان‬
‫مختلفي در آن نقش داشته‌اند؛ شايد بيشتر استفاده‌هاي ما از مرحوم عالمه‬
‫طباطبايي (رضوان‌اهلل عليه) بود؛ ولي استادان ديگري هم نقش داشتند‪ .‬خدا ان‌شاءاهلل‬
‫همه‌ی آن‌هايي را كه به مأل اعلي پيوستند‪ ،‬بر عل ّو درجات‌شان بيفزايد و حق آن‌ها را از‬
‫خزانه‌ی کرم خودش ادا کند‪.‬‬

‫آموزش حاصل پنجاه سال کار علمی در پنجاه روز!‬

‫بار ديگر تك رار م ي‌كنم آن‌چه من در طي اين پنجاه سال در اين زمينه به کمک‬
‫استادان‪ ،‬دوستان و کساني که هم‌بحث بوديم و سال‌ها زحمت کشيديم و مباحثه کرديم‬
‫و کتاب نوشتيم‪ ،‬به دست آوردم‪ ،‬امروز به‌صورت رايگان در اختيار شماست؛ نه نياز داريد‬
‫كه دنبال استاد بگرديد و نه به ع راق و ديگر شهرها و كشورها مسافرت کنيد‪ .‬بناب راين‪،‬‬
‫صرف‌نظر از اين‌که چه کساني مؤثر بودند‪ ،‬بايد خدا را شکر کنيد که حاصل زحمت‬
‫پنجاه‌ساله در طي پنجا ‌ه روز به شما تحويل داده م ي‌شود‪ ،‬و به این ترتیب‪ ،‬چه‌قدر بر‬
‫عمر شما افزوده م ي‌شود؛ البته تنها بر عمر شما افزوده نم ي‌شود‪ ،‬وقتي شما در ديگ ران‬
‫اثر بگذاريد و اين مطالب را ب راي آن‌ها بيان و مشکالت‌شان را حل کنيد‪ ،‬چه‌بسا هزاران‬
‫و ميليون‌ها نفر در سايه‌ی معلومات شما و عمري که ذخيره م ي‌کنيد‪ ،‬از آن بهره‌مند‬
 ‫‪19‬‬ ‫پای درس استاد‬
‫آنچه من را به این اجتماع‪ ،‬به این ب رنامه‪ ،‬به این اردو و به این مجموعه علمی‪ ،‬آموزشی و فرهنگی دلبسته و معتقد م ی‌کند‬
‫این است که در اینجا آمیزه‌ای از علم و ایمان‪ ،‬از تفکر و عاطفه مشاهده م ی‌شود‪ .‬عزیزان من! فکر‪ ،‬پایه اول است؛ توأم‬
‫کردن فکر با عمل بر طبق آن اندیشه پایه دوم است‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1379/10/6‬‬

‫شوند‪ .‬خدا را شکر کنید که به جاي پنجاه سال درس خواندن‪ ،‬در پنجاه روز اين‌ مطالب‬
‫را آموزش م ي‌بينيد‪ ،‬و بقي ه‌اش را صرف راهنمايي ديگ ران م ي‌کنيد‪ ،‬و به بركت قرآن كريم‬
‫و كسي كه اين قرآن بر او نازل شده است م ي‌توانيد سعادت و آرامش در اين دنيا و آخرت‬
‫را‪ ،‬هم ب راي خودتان و هم ب راي خانواده‪ ،‬دوستان‌‪ ،‬جامعه و در نهايت ب راي بشريت تأمين‬
‫کنيد‪.‬‬
‫موقعیت ما خیلی حساس است‪ ،‬نعمت‌هایی که خدا به ما داده شاید در هیچ زمانی‬
‫به هیچ کسی نداده باشد‪ ،‬این مجموعه‌ی نعمت‌ها شاید که تحقیقات و سنگینی بار‬
‫تکلیفی هم که امروز بر دوش ماست هیچ وقت نبوده‪ ،‬هیچ عالمی در هیچ زمانی‬
‫این همه مسئولیت ب رای مبارزه با انح رافات و شبهه‌افکن ی‌ها و دشمن ی‌ها و هجوم‌های‬
‫فرهنگی نداشته‪ ،‬چون نبوده که مبارزه بکند‪ .‬این هجوم‌ها ب رای این دوران است‪ ،‬با این‬
‫وسعت و با این شدت و با این عمق‪.‬‬

‫شهادت می‌دهم کاری بابرکت‌تر از طرح والیت برای من اتفاق نیفتاده‬

‫بنده شهادت م ی‌دهم خدمت شما که در طول این شصت‌وچند سال هیچ کاری به‬
‫برکت این طرح والیت برای من اتفاق نیفتاده‪ ،‬کاری با این حجم کم‪ ،‬هزینه‌ی کم‪ ،‬وقت‬
‫محدود و وسعت فایده و تاثیر‪ .‬بنده بینی و بی ن‌اهلل سراغ ندارم یک کار دیگری برای‬
‫من میسر شده باشد‪ .‬یا دیده باشم از کسانی که این اندازه آثار عمیق و وسیع با این‬
‫محدودیت و بدون این‌که ب رای ما مئونه‌ای داشته باشد که احیانا برکات و مزایایی هم‬
‫ممکن است داشته باشد‪.‬‬
 ‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪20‬‬
‫الزم است تشکر کنم از مع ل ّمان‪ ،‬استادان‪ ،‬دست‏اندرکاران و مدی ران این تالش فرهنگی که بسیار با ارزش است‪.‬‬
‫مخصوصاً از شخص جناب آقای مصباح که حقیقتاً یکی از وجودهای مبارک و مغتنم در دوره‌ی ما هستند؛ منبع فکر و‬
‫اندیشه‌ی بی غل و غش معارف اسالمی‪ .‬ان شاء اهلل خداوند به ایشان و دیگر دست‏اندرکاران توفیق ادامه‌ی این خدمات‬
‫بسیار با ارزش را عنایت کند‪ ،‬و وسیله‌ی بهره‌مندی هر چه گسترده‌تر و عمی ق‏تر ج وانان را از این سرچشم ه‌های معرفت‬
‫ف راهم کند‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1381/5/17‬‬

‫بخش دوم‪ :‬اشاره‌ای به برخی خصوصیات محتوایی طرح والیت‬

‫طرح والیت یک نظام فکری واحد‪ ،‬منسجم‪ ،‬هماهنگ و مرتبط با ارتباط ارگانیک عرضه‬
‫می‌کند‬

‫ویژگی اولی که من به نظرم م ی‌رسد که اصل امتیاز این طرح هست این است که‬
‫این طرح یک نظام هماهنگ فکری را عرضه م ی‌کند‪ .‬مطالبی که ما درباره‌ی اسالم و‬
‫تشیع از اول عمرمان تا به حال شنیدیم مطالب متفرقی است‪ .‬یکی درباره‌ی اصول دین‬
‫بحث م ی‌کند‪ ،‬یکی درباره‌ی امامت بحث م ی‌کند‪ ،‬یکی درباره‌ی نماز بحث م ی‌کند‪ ،‬یکی‬
‫درباره‌ی مسائل مالی‪ ،‬عدالت‪ ،‬ارزش‌های اسالمی و چیزهای متنوع؛ اما اینکه این‌ها چه‬
‫ربطی به هم دارند را بیان نم ی‌کند‪ .‬ما بگوییم خدا یکی است‪ ،‬عادل است‪ ،‬این چه ربطی‬
‫به عدالت دارد؟ این چه ربطی به نماز شب خواندن دارد؟ این چه ربطی به ایتام دارد؟‬
‫چه ربطی به مسائل زنان دارد؟ چه ربطی به مسائل اقلی ت‌های دینی دارد؟ چه ربطی به‬
‫مسائل سیاسی و مبارزه با ظالمین و ستمگ ران دارد؟ چه ارتباطی بین این‌هاست؟‬

‫حقیقتش این است که بیشترین ارتباطی که ما از عهد جوان ی‌مان م ی‌شناختیم‪ ،‬این‬
‫بود که یک دسته‌گلی است که م ی‌شود این‌ها را‪ ،‬این گل‌ها را کنار هم گذاشت‪ ،‬یک نخی‬
‫به آن بست تا به صورت یک دسته‌گلی در بیاید‪ .‬دسته‌گلی از رنگ‌های مختلف‪ ،‬بوهای‬
‫مختلف‪ .‬هرکدام هم زیبای ی‌های خاص خودش را دارد‪ ،‬که این‌ها را م ی‌گذارند کنار هم یک‬
‫نواری هم دورش م ی‌بندند‪ ،‬یک نخی هم دورش م ی‌بندند و این‌ها را به هم م ی‌چسبانند‪.‬‬
‫تصور ما این بود از مسائل دینی! اما طرح والیت تالش کرده که یک رابطه‌ی ارگانیک بین‬
‫این‌ها برق رار کند‪.‬‬
‫‪21‬‬ ‫پای درس استاد‬
‫واقع اً این کار (طرح والیت) جزء کارهای بنیانی است‪ ،‬خیلی کارهای خوب داریم ولی بعضی کارهای خوب بنیان‌سازی‬
‫است‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در دیدار با شورای عالی سیاستگذاری طرح والیت ‪1375/6/20‬‬

‫م ی‌گویند این‌ها اصال با هم‌دیگر ارتباط منطقی دارند؛ نه این‌که این‌ها را صرفا بگذاریم‬
‫کنار هم با یک نخی از خارج بالعرض این‌ها را با هم متحد کنیم‪ ،‬بلکه این مفاهیم ذاتا‬
‫با هم ارتباط دارند و ادعای این طرح این است که همه‌ی معارف اسالمی را م ی‌توانیم در‬
‫یک مجموعه‌ی منسجم و هماهنگ ارائه کنیم‪ ،‬به طوری که ارتباط منطقی بین اجزاء‬
‫آن قابل فهم باشد‪.‬‬

‫حکومت اسالمی و والیت فقیه؛ مهم‌ترین مساله‌ی ما بعد از انقالب‬

‫مه م‌ترین مساله‌ی اجتماعی ما که اصال انقالب ما بر اساس آن به وجود آمده‪،‬‬

‫مساله‌ی حکومت اسالمی و والیت فقیه است‪ .‬این عنصر اصلی در این نظام است‪ .‬این‬
‫نظام با نظام‌های دیگر فرقی ندارد‪ .‬حداکثر یک نظام دمکراتیک است‪ .‬ویژگی اصلی‬
‫این نظام‪ ،‬نظام والیی مبتنی بر والیت فقیه و بر اساس ارزش‌های اسالم در باب امور‬
‫سیاسی و کشورداری است‪ .‬خب! اگر ما بخواهیم این مسائل را حل کنیم یک اصول‬
‫موضوعه‌ای دارد که قبال باید آن‌ها را حل کنیم‪.‬‬

‫از جمله این‌که بین مردم و حاکم‪ ،‬بین راعی و رعیت حقوق متقابلی وجود دارد‪ .‬کسی‬
‫که در راس حکومت است باید حقوق مردم را رعایت کند‪ .‬مردم هم متقابال در مقابل او‬
‫حقوقی دارند‪ ،‬وظائفی باید انجام بدهند که این مطلب در نهج‌البالغه مکرر به صورت‌های‬
‫مختلف بیان شده – ّان لی علیکم حقاً ولکم ّ‬
‫علی حق ‪ -‬پس قبل از این‌که ما این مسائل‬
‫سیاسی را حل کنیم‪ ،‬مساله‌ی حقوق را باید مطرح کنیم که اصال حق چیست؟ و چگونه‬
‫پیدا م ی‌شود؟ در این باب هم مکاتب مختلفی هست و کمااینکه شما م ی‌دانید‪ ،‬بنده‬
‫به اندازه‌ی اطالعات ناقص بسیار کم‌مایه‌ی خودم س راغ ندارم یک مکتب حقوقی که یک‬
‫نظام معقول کاملی در این زمینه ارائه بدهد‪.‬‬
 ‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪22‬‬
‫این‌جور طرح‌هایی که شما ج وان‌ها در آن وارد هستند که مبتکر این کار هم حضرت آقای مصباح دامت برکاته‬
‫هستند‪ ...‬جزء باارزش‌ت رین کارهاست که ج وان‌ها را با ایمان راستین و عمیق بار بیاورد و ایمان آن‌ها را با معرفت و‬
‫روشن‌بینی هم راه کند و ارزش‌ این کارها به همین است‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1382/6/13‬‬

‫ادعاهایی هست حقوق طبیعی‪ ،‬حقوق ق راردادی! باالخره عمدتا هم گ رایش عالم امروز‬
‫بر این است که همه‌ی این‌ها اعتباری است و هیچ پایه‌ی واقعی ندارد‪ .‬یعنی چون مردم‬
‫خوش‌شان م ی‌آید با هم این‌طور روابط داشته باشند با هم ق رارداد م ی‌کنند که این حق‬
‫من است و این حق تو‪ .‬ب رای این‌که کارهای‌شان بگذرد‪ ،‬هر وقت هم دل‌شان خواست‬
‫طوری دیگر عوضش م ی‌کنند! اما یک تئوری‌ای که کامال این‌ها را به نصوص منطقی‬
‫تبیین کند و زمینه ب رای مسائل سیاسی ف راهم کند‪ ،‬بنده س راغ ندارم ولی معتقدم در‬
‫اسالم چنین چیزی هست‪.‬‬
‫وقتی پای بحث‌های حقوقی باز م ی‌شود تقریبا در همه‌ی نظام‌های حقوقی عالم یک‬
‫بخش‌هایی را اختصاص داده‌اند به رعایت ارزش‌های اجتماعی‪ ،‬رعایت اصول اخالقی‪ .‬این‌ها‬
‫یکی از مبانی حقوق است‪ .‬ب رای جعل قانون و رعایت قانون مسائل حقوقی باید ارزش‌های‬
‫اجتماعی و اصول اخالقی را رعایت کرد‪.‬‬
‫رعایت اخالق عمومی مبنای بسیاری از احکام حقوقی و اجتماعی است‪ ،‬عالوه بر‬
‫این‌که اصال خود حق یک مفهوم ارزشی است‪ .‬ما ب رای این‌که این را حل بکنیم باید‬
‫ببینیم اصال ارزش‌ها از کجا به وجود م ی‌آیند؟ خوب و بدها چگونه پدید م ی‌آیند؟ یک‬
‫قدم که عقب‌تر م ی‌رویم از مسائل سیاسی به مسائل حقوقی م ی‌رویم بعد برم ی‌گردیم‬
‫به مسائل اخالقی و ارزشی که اصال این‌ها از کجا به وجود م ی‌آیند‪.‬‬

‫شناخت ماهیت حقیقی انسان؛ از پایه‌های اندیشه‌ی اسالمی‬

‫اما آن‌چه ما از اسالم م ی‌فهمیم این است که این‌ها مبتنی است بر یک شناخت‬
‫خاصی از انسان و هستی‪ .‬ما وقتی م ی‌توانیم ارزش‌های انسانی را معرفی کنیم‪ ،‬بعدش‬
‫حقوق را‪ ،‬بعدش هم این روابط متقابل حاکم و مردم را‪ ،‬که انسان را درست شناخته‬
 ‫‪23‬‬ ‫پای درس استاد‬
‫ن زحمات‌ حقیقتاً ارجمندی‌ ک ‌ه ب را ‌‬
‫ی این‌گ ونه‌ کارها کشیده‌ م ی‌شود‪ ،‬در‬ ‫اهمی ت‌ کار شماها و این‌ طرح‌ والیت‌ و ای ‌‬
‫این‌جاست‌‪ :‬شماها [دانش ‏آموختگان طرح والیت] دارید با آگاه ی‌‪ ،‬وارد عرصه‌ی‌ حیات‌ اجتماع ی‌ خودتان‌ در دورا ‌ن‬
‫ج وان ی‌ م ی‌ش وید‪ .‬این معرفت‌ها‪ ،‬این آگاه ی‌ها ‪ -‬آشنایی با مبانی دین و مبانی فرهنگ محکم و است وار دینی ‪ -‬چیز‬
‫خیلی عظیمی است‪ .‬به نظر من این طرح بایستی ف راگیر شود‪ .‬این‌گ ونه طرح‌ها آن‌قدر مفید و خوب و سازنده است که‬
‫هرچه درباره‌ی آن سرمای ه‌گذاری شود‪ ،‬به نظر من زیاد نیست‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1378/۶/13‬‬

‫باشیم‪.‬‬
‫پس این سه بخش از علوم دستوری و عملی مبتنی است بر یک بخش دیگری از‬
‫علوم توصیفی و واقع‌نما که حقیقت انسان را بشناسیم که چیست؟ خب درباره‌ی انسان‬
‫بحث‌های زیادی هست و باز نظر اسالم هم م ی‌دانیم در این‌جا با نظرهای دیگ ران متفاوت‬
‫است‪ ،‬هم از نظر ماهیت انسان هم عمر حقیقی انسان هم از نظر ارزش‌های انسانی و‬
‫کماالتی که م ی‌تواند به آن برسد‪.‬‬
‫خود همین انسان وقتی خواستیم بشناسیم باز ما باید رابطه‌اش را با خدایی که‬
‫آفریننده‌اش هست در نظر بگیریم همی ن‌طور در عالم بعدی عالم آخرت؛ این از سنخ علوم‬
‫طبیعی و تج ربی نیست یعنی این مساله که ارتباط انسان با ماورای این عالم چیست‬
‫و بُعد روحی انسان چه ارتباطی با بُعد بدن ی‌اش دارد‪ ،‬با علوم تج ربی و آزمایشگاهی حل‬
‫نم ی‌شود‪.‬‬
‫این از مقوله‌ی علوم فلسفی است‪ .‬از سنخ مقوله‌ی علوم تج ربی و آزمایشگاهی و‬
‫طبیعی نیست‪ .‬با آن متدها هم جواب نم ی‌دهد‪ .‬در آزمایشگاه نم ی‌شود خدا را پیدا کرد‬
‫به وسیله‌ی اسباب آزمایش و تج ربه‌ی حسی واال خدا را همه جا م ی‌شود دید‪.‬‬
‫پس ما باید برگردیم به یک سلسله مسائل فلسفی م ربوط به هست ی‌شناسی و آخرش‬
‫وقتی حرف هست ی‌شناسی م ی‌شود آن وقت سوال م ی‌شود که شما هستی را چگونه‬
‫م ی‌شناسید؟ با چه ابزاری؟ اعتبارش به چیست؟ از کجا ثابت م ی‌شود؟ که پاسخ این‬
‫پرسش‌ها برم ی‌گردد به معرفت‌شناسی‪.‬‬
 ‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪24‬‬
‫همیشه آن کسانی که راه‌ها را باز م ی‌کنند‪ ،‬مانع‌ها را برم ی‌دارند‪ ،‬کوه‌های بزرگ را م ی‌شکافند و به پیش م ی‌تازند و‬
‫دیگ ران به دنبال آن‌ها حرکت م ی‌کنند‪ ،‬گروه زبده‌ای هستند که سالح عمده آنها معرفت است‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت‪1381/5/17‬‬

‫شش سرفصل فلسفی مهم در نظام اندیشه‌ی اسالمی‬

‫پس الاقل ما شش مقوله را باید بررسی کنیم تا این مسائل حل بشود‪ .‬از آخر که‬
‫گرفتیم از سیاست و حکومت گرفتیم رسیدیم به حقوق و اخالق و فلسفه‌ی ارزش‌ها‪ .‬از‬
‫آن‌جا رسیدیم به انسان‌شناسی و از هست ی‌شناسی به معرفت‌شناسی‪.‬‬

‫از این طرف بخواهیم منطقی شروع کنیم از معرفت‌شناسی باید شروع کنیم برسیم‬
‫به هست ی‌شناسی و انسان‌شناسی بعدش به ارزش‌ها و حقوق و اخالق و سیاست‪ .‬اگر‬
‫این‌ها را ما رابطه‌ی منطق ی‌اش را تنظیم کنیم و آموزه‌های دینی را در این شش بخش‬
‫مشخص کنیم آن وقت خواهیم فهمید عجب نظام منسجمی! یک درخت باروری‬
‫است‪ ،‬ریشه‌ای دارد‪ ،‬تنه‌ای دارد‪ ،‬شاخ و برگی دارد میوه‌هایی دارد‪ .‬مجموعا یک نظام‬
‫واحد منسجمی است‪ .‬این برداشت و این رویکرد به مسائل فکری و علمی یک بینش‬
‫دیگری به آدم م ی‌دهد که جدا جدا بحث کردن و مثله کردن این حقایق آن نتیجه را‬
‫نخواهد داد‪.‬‬

‫شاید اصل ی‌ترین ویژگی این طرح همین باشد که این نظام را بین این چند بخش‬
‫برق رار م ی‌کند و همه را به صورت یک نظام واحد منسجم هماهنگ مرتبط با ارتباطات‬
‫ارگانیک تعریف م ی‌کند‪.‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫پای درس استاد‬
‫ِ‬
‫صورت قوی و خوب‪ ،‬توسعه پیدا کند و کسانی که دست‌اندرکار مسائل‬ ‫ان‌شاءاهلل این کار هم باید روزب ه‌روز به همین‬
‫فرهنگی هستند‪ ،‬مغتنم بشمارند‪ ،‬قدر بدانند و از آن استقبال کنند‪.‬‬
‫امام خامنه‌ای در جمع دانش پژوهان طرح والیت ‪1378/۶/13‬‬

‫مهم‌ترین اثر این دوره اثر معنوی آن است‬

‫و اما مه م‌ترین اثر این دوره آن اثر معنوی م ی‌باشد که در افراد ایجاد م ی‌شود‪ ،‬که‬
‫بارها کتبا و شفاها مرد و زن ابراز کردند که اصال طرح والیت زندگی ما را عوض کرده‪،‬‬
‫بینش ما را نسبت به هستی عوض کرده است‪.‬‬

‫ما اصال نسبت به دین عالقه‌ای نداشتیم‪ ،‬ب رای گذراندن یک ب رنامه‌ای آمدیم شرکت‬
‫کردیم بعد اصال نظرمان نسبت به همه‌ی چیزها عوض شد و حتی نسبت به نظام بدبین‬
‫بودیم‪ ،‬با همین چند روز همه چیز تغییر کرد و این کاری است که معجزه‌آسا در ظرف‬
‫چند روز [این چنین تاثی راتی گذاشته]‪ ،‬این همه تحول در یک جوان دانشگاهی که‬
‫آینده‌ی کشور در دست همین هاست‪.‬‬
‫بناب راین باید از خدا بخواهیم که به ما توفیق بدهد که سهم بیشتری در این طرح‌ها‬
‫داشته باشیم و کار بهتری ارائه بدهیم مخصوصا با اخالص بیشتری‪ ،‬و سعی کنیم هم راه‬
‫با انتقال مفاهیم‪ ،‬تحول روحی و معنوی و اخالقی هم در اف راد به وجود بیاید‪.‬‬
‫والسالم علیکم و رحمه اهلل و برکاته‬
‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪26‬‬
‫آشنایی با طرح والیت در بیان حضرت عالمه مصباح‬ ‫‪28‬‬