Professional Documents
Culture Documents
http://www.archive.org/details/scaesariidialogiOOcaes
COLLECTIO
SELECTA
S. CiESARIUS, MEDICUS.
S. DIDYMUS, C.ECUS, ALEXANDRINUS.
S. PIICEBADILS, AGINNENSIS EPISCOPUS.
LIII.
PUOSTAT INSUPER VENALE
MOlSTiS PESSULANI.
PJRISIIS ,
E^QUISl.msfM'^ OPERA
TUM DOGMATICA ET MORALIiC^UM APOLOGETICA ET ORATORIA ;
*.'•- ACODBANTIBUS
Q.^^.;I^ CAILLAU,
CANONICO UONORABIO CSNOMANENSI KT CAnCRCKNSI ,
LNA CUM
D. M. N. S. GUILLON,
BPISCOPO MAROCHlBItSI, I\ FACULTATE THEOLOGI^ PARISIBNS: ELOQUBNTIA
SACBiB PROFESSOBE, AUCTORE LIBBI COI TITULUS GALLICK :
PARISIIS,
ArUD PARENT-DESBAIIRES , EDITOREM ,
DIALOGI IV.
tiih
^VV^VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV^VVVVVVx-V^N^^VVWNvVVVVVWVi/VVvVVVVVVVVVNAiVVVVVXV»^
SANCTUS CiESARIUS
MEDICUS,
GR/ECUS.
BQ
.L3
4 SANCTUS CESARriS.
viginii amios , legit : I-kX tTn r^' per aniios sex^ qui
quidem apprime possunt convenire cum moraquam
Constantinopoli facere potuit C?esarins. Frustra au-
tem, aut temere potius asseritur Gregorium Nazian
zenum Cresario non tlieologia? , sed medicinonsohim
etgeometriaenotitiam ascribere, cum ipsissimis ver-
vimus.
VVVVV%VVWVV\WV*VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV\^.VVVVVVVVVVVVVVVVVVV/VVVVVVVVV\%VVVVVVVV*VV\'\^
DIALOGI IV.
DIALOGUS I.
INTERROGATIO I.
RESPONSiO.
' Psal. XXXIX, 6-12. — 2 1 Petr. iii , i5. — 3 Philip. iii, 17. —
< Mallh. X , 8.
10 S. C/ESARII
' Mallh. XV, 5o. — ^ Psal. cx, 9. — ^ Id. cxl, 5, 4- — ^ l^- i'» »7-
DIALOGUS 1. II
INTERROGATIO II.
tione esse,
nonnuUas etiam his absurdiores abjectioresque
de utroque commenti opiniones per eam te charitatem :
12 5. C.ESARII
nobis exponas.
RESPONSIO.
INTERROGATIO ITT.
RESPONSIO.
universa ,
qiiibus et divus ille Spiritus semper adest, una-
que cum ipsis ab omnibus intelligentia rationeque prseditis
INTERROGATIO IV.
RESPOIVSIO.
' Deul. VI, 4. — » i Rfg. 11, a apuJ txx. — > Joan. xvii, 3. -— 4 Id,
I, 18. — • Rorn. jx, 5.
uii, a
I» S. C^SARII
INTERROGATIO V.
RESPONSIO.
INTERROGATIO VI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO VII.
» JoaD. y, ao. — » Id. j, 5. — ' Joan. xvi, 7 et i3. — ^ Amos. it, i3.
tolALOGUS I. I^
RESPONSIO.
INTERROGATIO VIII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO IX.
RESPONSIO.
» Frov. Tiii , »3. — • Joan. i, 18. — ' Exod. iii, i4. — ^ Rom. ix, S.
-W^
DiALOGV» r. ix
INTERaOGATlO X.
RESPOIVSIO.
» Joan. V , 4^.
tiae habet, alterum plane blasphemum est : quando ea ra-
est alienum.
IKTERROGATIO XI.
RESPOWSIO.
supplex imploro.
INTERROGATIO XII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XIII.
Rj:SPONSIO.
serant.
INTERROGATIO XIV.
' Ephes. iT, 5. — « Deut. vi, 4. — ' Isai". vi, 5, et Apoc. iv, 8.
0.1\ S. C.BSARII
ignoralioms.
RESPOxNS.O.
num ,
per qiiem abscondita de adventu unitl cum Deo ho-
minis mille jam antc annos Inculente declarat, canens
Deo : « Obscura et abscondita sapientiae tuae nota fecisti
» mihi *
. »
IJNTERROGATiO XV.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XVI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XVII.
RESPOrjSIO.
RESPONSIO,
INT^RROGATIO XIX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XX.
RESPONSIO.
> Marc. a^Hi) 3a« ^ » Matth. n, 97, — ^ Fsal. uvii, 19* rr; 4 Ibid«
DIALOGUS I.
INTERROGATO XXI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XXil.
liESPONsro.
J.TII. 3
34 s. CiEs.iRii
gratiam.
INTERROGATIO XXIII.
RESPONSIO.
QXX, 4*
DIALOGUS I. 35
irumqneVerbuin sed et : passum est, assumptanostranatura,
in qua et sepulturam subiit. Primum flagellis caeso clorso,
constrictum vinculis ad Herodcm missum est a Pilato.
Deinde colaphis in maxillas caeditur, et conspuitur. Sedet
flevit, et in angore constitutum sudavit, « Fuitque sudor
ejus tanquam guttae sanguinis. Et apparuit Angelus qui
» corroborabat eum, inquit divinns iUeLucas*. » Quinetiam
velut ignorans de Lazaro quaerebat, «Ubi posulstis eum^ ?»
Et de muliere profluvio sanguinis laborante , quae clam
per tactum fimbriae abstulerat sanitatem, « Quis ine teti-
3.
INTERROGATIO XXIV.
RESPONSIO.
tionem.
INTERROGATIO XXV.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XXVI.
RESPONSIO.
» Joan. I, 1 et 14.
3d S. CiESARII
INTERROGATIO XXVII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XXVlll.
' PmI. XV, 10. — » Joan. x, iS. — » Id. xi, 4. — * Isai. xlii, i.
DIALOGUS I. 39
RESPONSIO.
INTERROGATIO XXIX.
RESPONSIO.
> Joan, I, 14. — » Apoc. xii, 10. — 3 Matth, iv, ii,— ^ Isai, vi, 3.
4^ S. C^SARII
INTERROGATIO XXX.
RESPONSIO.
» Luc. n, 4o et 52. — ' Joan. xi , 54. — ^ Luc. vm, 45- — < Joud.
xviii, 4. — * Id. V, 7. — 6 Gen. m, 9,
DIALOGUS I. 43
tinamipsius subductionem, et tomerarii consilii stolidita-
tem, quod mox post fructus vetiti degustationem occul-
tare se vellet. Itaque compellat ipsum is , quem nihil laterc
' Job. xxxvui, 16, 17, et Isai. xiv, g. — » Psal. txvii, 5. — ' Joan.
nv, 23. — i 1 Gor. 111, 16, et vi, 16.
iNTERROGATiO XXXI.
BESPOINS O.
INTERROGATIO XXXII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XXXIII.
cjus est qui subjcctus est : trahcre vero , qui propria po-
testate cogit.
RESPONSIO.
>
Luc. VIII, 47.— t Gen. XTin, 8.— » Joan, xiv, 6,— 4 Id. vi, 4i et66.
DIALOGIiS i.
47
Dmalia , nt vidcret cjnld vocarct ca*, » sicnt inqnit llbcr
INTERKOGATIO XXXIV.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XXXV.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XXXVI.
RESPONSIO.
I liebr. 1,2. — =»
Coloss. i, 6. — 5 Joan. x , 7, et xiv, 6.-4 Isai.
INTERROGATIO XXXVII.
RESPONSIO.
T Psal. XXI, 7t
4.
55 S. C.l?.>AP.lf
nuit Pater I^'iiium , non per sectionem aut fluxum non per ,
IINTERROGATIO XXXVIII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XXXIX.
RESPOINSIO.
» Psal. xLVi, 5. — ' Mattli. iii, 17. — 3 Coloss. 1, i3. — < 11 The&s.
Creavit me Pater. »
INTERROGATIO XL.
RESPOr^SIO.
INTERROGATIO XLI.
HESPO^SIO.
« Joan. I, 8.
Di iLOGUS I. 57
ciilam vis pculorum pertingcre potest, evanescens in aere.
Neque item profundltatem ejus imumque fundum mens
invenire potest. Semper enim ab eo quod putatur aliud ,
» Rom, I, 20.
58 S. C^SAP.11
INTERROGATIO XLIl,
uESPorsSiO.
auctoritatem et regnum.
I
IINTERROGATIO XLUI.
RESPONSIO.
Uniformis cum
eorum, a quibus suscipitur, natura;
sit,
^f rr. MioHACL'f
OOLl.eOK
^O S. C.ESAK1I
(A
I)IAr()GtJS l. DI
INTERROG/VTIO XLIV.
RESPONSfO.
^>^.
DIALOGUS 63
»de eodem. wNeque onim hoc apud nos aequum est, sub
duobus judicibus puniri aliquem reum. « Nam dum hic ju-
» dicamur, a Domino castigamur, ne cum hoc mundo dam-
» nemur^. » Et eximius iuquit Apostohis : « Quem diiigitDo-
»minus castigat, etcorripitomnemfdium, quem suscipit".
Non alios quidem suscipit, aHos vero rejicit sed ahi qui- :
INTERROGATIO XLV.
RESPOISSIO.
INTERROGATIO XLVf.
RESPOINSIO.
INTERROGATIO XLVII.
RESPONSIO.
fdii Dei appeJlantur , sed fdli Sethl, ct Enosi per illas cor-
rupti sunt. Deificari enim Sethus el Enosus illls tcmpori-
» bus coeperunt , qula « Sethus coepit primus invocarc
» Deum * , » inquit Scrlptura. Sed et Moysi inquit Dominus :
' 1 Cor. xT, 4o. — ^ Gen. iv, a6, — 1 Exodt ?ii, i, — j Id. xxii, aS.
DIALOGUS r, Sy
et ad primiim aspectum mutus factus, timore palpitabat,
5.
68 5.,C/ESAaii
INTERROGATIO XLVIIl.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XLIX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO L.
RESPONSIO.
IHTERROGATIO LI.
caeteris ?
RESPONSIO.
Num ergo ,
quia id etiam scriptum est , quod «Deus ac- ,
INTERROGATIO LII. .
RESPONSIO.
^ Psal. I, 1.
72 S. C^SARII
» Christus^. ))
INTERROGATIO LIII.
RESPONSIO.
]NTEI{ROGATIO LIV.
RESPONSIO.
» ProT. viir, 24-3o. — ' \ Cor. i, a4«— ' Gcn. 1,3. — < Amos. ir, i5.
DIALOGIJS I. ^3
INTERROGATIO LV.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LVI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LVH.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LVUI.
RESPONSIO.
' Gen. I, 3.
DIALOGUS I. 7^
proptcr vim rationis. Similiter et ignis dicuntur, ut paulo
post demonstrabo , post quam oratio ad nostram gcncra-
tionem progrcssa fiierit. Angelos autem dico spiritus in-
extinguibiles non habentes corporalem disjunctionem,
,
INTERROGATiO LIX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXI.
Num igitur aliud est lux, et aliud dies , vel aliud nox,
et ahud tenebrae?
RESPONSIO.
IINTERROGATIO LXIT.
RESPONSIO.
IJSTERROGATiO LXIII.
» Psal. ciii, 6.
DIALOGUS I. i^g
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXIV.
rinam ?
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXV.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXVI.
RESPONSIO.
IINTERROGATIO LXYII.
RESPONSIO.
» Psal. cii, 3.
j^iii, 6
82 S. C^SARII
tro videre est, ex quo alius sit separatus calix, qui discernat
dupliciter quod infusum est. Major autem omni humana
cogitatione est absolutissime sapiens operatrix illa vis Dei.
Animadverte vero evidentius exemplum de firmamento,
non arte mortalium , sed divino consilio constitutum, et
quasi doctrinae gratia nobis propositum, unum ex quatuor
fluminibus de paradisi fontc fluentibus, quod Phison a
doctrina nostra, apud Groecos vero Isther, apud Romanos
Danubius, et apud Gothos Dunabis appellatur, si hyeme
congelet , et in lapideam duritiem mutetur mollis iUa flu-
} Gen. I, 6,
DIALOGUS I. 83
INTERROGATIO LXVIll.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXIX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXXL
RESPON^lO.
> Psal. xxviii, 7. — 2 1 Cor. iii, i5. — 3 ?. Pelr. 111, 7.— <MalUi.
XXIV, 33, et XIII, 49. 5o. — * Psal. ci, 26, 27.
13IAL0GUS I. 87
))vcs cos et mutabimtnr ^ » Dcficientibus igiturultra ccc-
lestibns aqnis , omnia simul fiquescent abundantia ignis :
INTERROGATIO LXXIl.
))niamentum^ ))
RESPONSIO.
Psal. ci, 26, 27. — » Isai. mii, 10. — ^2 Pelr. 111, lo. — 4 Psal.
ciii, 3o. — 5 Gen. i, 6.— ^ Isai. xliv, 26.
88 C.ESA1\1I
IJNTERROGATIO LXXIII.
HESPONSIO.
in pluviam convertitur.
IINTERROGATIO LXXIV.
RESPONSIO.
INTERROGATfO LXXV.
RESPONSiO.
INTERROGATIO LXXVI.
RESPONSIO.
INTEHROGAT O LXXVJI.
RESPONSIO.
TrJTERROGATIO LXXVIII.
pluit ?
RESPONSIO.
liNTERROGAT.O LXXIX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXXX.
RESPO?iSlO.
INTERf^OGATIO LXXXI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXXXII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXXXill.
RESPONSIO.
fNTERROGATIO LXXXIV.
Item semen habet allium, aut rosa aut crocus aut vitis, , ,
RESPONSIO.
^ INTERROGATIO LXXXV.
RESPONSIO.
men,quaedamveroutiliternascuntur?Autnonreputabimus
illud quod non omnia propter ventrem nostrum condlta
,
leboro muUos
diuturnos morbos extirparunt. Quare quod
putamus inimicum esse nostrae naturae, id nobis in aug-
mentum gratiarum actionis accesslt.
INTERROGATIO LXXXVI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXXXVII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXXXVIII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO LXXXIX.
RESPONSIO.
y
lOO S. CjESVRII
INTERROGATIO XG.
mentum dicimus ?
RESPONSIO.
quod secun-
SuLtilioris illa esse suLstantiae dico ab eo
dum tanquam superiora et leviora, velut bullae in
cst , ,
INTERROGATIO XGI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XCII.
RESPONSIO.
' Eccli. III, 23. — a Gen. i, 5. — 3 Ibid. i4— 4 Ibid. i6.— 5 Ibid. 17.
DIALOGUS I. I05
INTERROGATIO XCIII.
RESPONSIO.
l Psal. xxvni, 7.
Io4 S. C^SAIUI
INTERROGATIO XGIV.
knninat mundum ?
HESPONSIO.
INTERROGATIO XCV.
RESPONSIO.
tates, ver. Hacc ex astris discimus per Dei erga genus hu-
manum bonitatem, ut in mari nauta signum videns, ad
portum navem dirigens, naufragium elTugiat ; ut agricola
anniversarium eiesiarum signum secutus , fodiat arvum :
INTERROGATIO XGVl.
» et in dies , et in annos ? »
RESPONSIO.
INTERROGATIO XCVII.
RESPONSIO.
XVII, 1.
Io8 S. C^SARII
INTERROGATIO XGVIII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO XCIX.
RESPONSIO.
nificatur.
DIALOGUS II.
INTERROGATIO C.
bestiarum?
RESPONSIO
INTERROGATIO CI.
RESPONSIO.
terra cum unius naturae slt, tot queat animas gcnerare al-
DIALOGUS II. Il3
LIII.
g
II 4 S. CMSXIMI
INTERROGATIO Cll.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CTII.
nia, quae sequuntur? Nam per hoc, esse illa animata sig-
nificatur.
RESPOfJSTO.
8,
ii6 C.ESAr.II
INTERROGATjO giv.
RESPONSiO.
c<elesllum aquarum.
l^TEUROGATiO CV,
» Psal. ciii, 4-
DIALOGUS II. 1 17
RESPONSIO.
INTERROGATIO CVl.
lam deducti?
RESPONSIO.
que ita in fidc pergunl. Quod vcro non stella, sed intel-
lcclihs qua^dam ct rationalis polestas fuerit ille Magorum
dux, cx ipsa discimus tum motionc tum instilutione. ^am
stellarum illae quidcm qua) scmpcr sunt mobilcs, nunquam
a motu quiescunt : quae vero fixae sunt, non movcntur. lia^c
)) rcx Judicorum ^
? » turbatus sit rex Herodes , et tola
INTERROGATIO CVII.
multa quae fiunt apud nos priedicunt, veluti quod hic in-
RESPONSIO.
IINTERROGATIO GVIII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO C{X.
Nihil crgo Mars facit aut Mercurius , aut Yenus , aut reli-
INTERROGATIO CX.
HESPOWSIO.
INTERROGATIO GXT.
EESPONSIO.
luna ,
quae divino praccepto terras ccelo subjectas iilustrat?
Cohibe, quaeso, temetipsuma lunatica demcntia daemones :
eni m
iis, qui iaciles captu sunt, tacite in animos inserere
tatem concedat.
INTERROGATIO CXII.
RESP0]^SIO.
IKTERROGATIO CXIII.
RESPONSIO.
DIALOGUS III.
INTERROGATIO CXIV.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXV.
in ils ,
quse dicuntur a sacrorum ministris , Deo gratiarum
actionem offerentibus, et imperum in omnia trlbuentibus,
baec proferri audimus ; « Imperium et regnum, et potestas,
RESPONSIO.
'
Psal. cxxxv, 26. — » Id. cxLiv, i. —- 3 Joel. ii , 1. juxta lxx, —
4 Amo.s. V, 18. — 5 PsaU \i, 1, et xi, 1. — ^ Id. v, 1.
l4o S. CiESlRII
INTERROGATIO CXVI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO GXVII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXVIII.
Non enlm eadem natura est vitis ei agricolae, cum hsec qui-
» PmI. ct, 37, 38. — ' Ibid. 4o. — ' Joan. xv, i.
l44 \ *• C.ESARII
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXIX.
RESPONSIO.
f I Cor. 111) 6.
DIALOGUS III. 145
INTERROGATIO CXX.
RESPONSIO.
I >,
r48 S. C.ESARII
IIVTERROGATIO GXXI.
RESPONSIO.
#
DIALOGUS III. 1^9
vinitatis. Illeex paradlso in hunc oeriimnosiim lahoriosum-
que locumexpulsusest hicejus causade ccelis adveniens, :
' Psal. xxxfi, 4. — ' Prov. m, 18. — 3 Gen. n, 16. — 4 Id, ni, 6.
l52 S. C.ESARII
Cnm vcro manducatio illa mortis sit matcr facta, sic est
INTERROGATIO CXXII.
RESPONSIO.
» Rom. VII, 9.
DIALOGUS iir. i53
«micl^ »
INTERROGATIO CXXIII.
» Psal. cxvii, a6. — » Ibid. 27. — ^ ](]. viii, 5.-4 Job. 1,9. —
» i Ibid. 16. — 6 Id. ij, 4, 5. — ' Ibid. 9. — « Luc. j, 19.
DIALOGUS III.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXXIV.
'
Milttli. VJIK 5o-52.
l56 S. C.^SARII
RESPONSIO.
INTERROGATJO CXXV.
RESPONSIO.
» Et veterem
tollens Hierosoiymam, inquit : « iNon manebit in ea lapis
«super lapidcm^ » Id quod factum cernimus. Quomodo
igitur in majoribus istis, nusquam invocato Patre, aut indi-
gensabipso collatis viribus, in minoribus aPalre beneficia
quasi mutuo sumens, medetur laboranlibus? Absit igitur
capiamus.
INTERROGATIO CXXVI.
' Matth. XXV, 4i» — » Id. ix, 6. — 3 Luc. vii, i4. — Marc. v, 4'« —
<
KESPONSIO.
Apostokis ^
: scd quotidie sanctus ille coetus accessione
credentium subjectionem recipit, non ahter ac si Christus
ipse recipiat. Quando autem gentium ingressa pleiiitudo
fuerit, et absohitam integramque subjectionem habuerit
Ecclesia, quse est Christus secundum carnem, tunc et ipse
» Cor. XV, 37, a8. — a Galat, iii , 27. -^ 3 Rom, xi > 25,
l6*0 S. C^SARII
INTERROGATIO CXXVlf.
RESPONSIO.
« Isai. xLv, i5. — « Id. IX, 6. — ' Rom. ix, 5. — 4 Psal. cxvii, 27.
« Isai. V, 9. juxla lxx. — ^ Jenm, xxxii, i4- juxla lxx. — 7 Ezech. xk ,
28. juxla Lxx. — 8 1 Cor. viii, 6.-9 Ibid. — "» Mallh. xvi, 18. —
1« Joan. XVIII, io. — '2 ^ Cor. iii, 17,
i^ni. jI
l6>2 S. C.ESARII
RESPOJVSIO.
' Dan. VII, i3, 14. — 3 Psal. xuv, 7. -. 3 Id. cr, a6-a8. — 4 Exod. xv,
18. juxta ixx, ^ « Rom. v, i4.
XI,
l64 S. C.ESARII
> Deut. XXXIV, 3. — » a Cor, ui, i5.— ^ Id. x, 14. — ^ Hebr. iii, ip,
— » Psal. xcxiv, 8,
DIALOGUS 111. l65
INTERROGATIO CXXIX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXXX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXXXl.
RESPONSIO.
INTERROGATIO GXXXII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXXXIII.
RESPONSIO.
))Dei sunt, sed quae sunt homiiium '. » Quasi dicat Se-- :
INTERROGATIO CXXXlV.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXXXV.
« Hebr. iv, i3. — » Psal. xci, 6.— » Rom, ii, 33, 34« — < Psal. vin, 5.
^ < Id. zxiTiii,6.
DIALOGVS III. 1^5
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXXXVI.
RESPONSIO.
IjNTERROGATIO cxxxvii.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXXXVIIJ.
f^ESPONSiO.
inquit ,
quasi dicat : In me posuisti ut viverem , et ut
INTERROGATIO CXXXIX.
12.
quidcm et a vivenle et aniuiato corpore cau&a ac origo
nostri ortus est. Quemadmodum et ab arboribus avulsi
rami, qui uniuscujusque semen habent, vitalem faculta
tem earum a qulbus sumpti sunt coutinent. Nam si ca-
, ,
HESPONSIO.
j7
•••»v^
DIALO(,LS IJI. l85
bet dicta videantur, num quid afFectus vel amici vel repug-
nantis admixtum sit. Nam alter quidem non cernit acu-
tum, alter autem prorsus non videt. Quod si alterutro
horum defectuura ratio corrupla est, judicio mentis quod
in nobis est puniri et a pravitate repurgari debet per ve-
ritatem, qua3 tortoris officio fungatur. Hoc enim docens
de divino et fortissimo athleta Jobo historia inquit :
' (jeii. IV. i4- — ' Ezech. IX. 6. — 3 i Pi 'r. :v , iS, ti Piov. x), 5i. —
4 1 Cur. M. 2>J.
— " Uoill. II, 25. '"'
i..Ki i^O.
Llfl. T-^
iy4 S. CiESARII
i3.
ig6 s. dSARii
quit. Nam iieutro modo perit , etiamsi partim cla^ is con-
figatur, partim lluat. j\ec item absumitur, cum perinde
ut aer ab omnibus percipiatur, et nihilominus maneat
Deus idem, haud imminutus. Verba autcm Pauh Dominus
obsignans , et pari cum increduhs supplicio afficiendos os-
tendens nomine quidem Christiani revera mali sunt,
, qui ,
• Psal. txxv, la, i3. — • Id. xiiv, 17, 18. — 3 Joan. xvi, 33. —
4 Luc. 1.
198 S. CiESARII
atque quietem.
Sed ad propositum revertamur. Quoniam quam maxime
praecipuum et necessarium vitae nostrae membrum cor est,
ideo prae omnibus nostris organis cum primis ipsum com-
munivit opifex , robus tioribus circumquaque munitionibus
ipso in tuto coUocato, et septo circumdato : retro quidem
dorso et humerorum scapuHs, ab utroque vero latere cos-
tarum situ et complexu ne medium facile ahquid patia-
,
hui, j4
210 S. C^SARII
» Gen. i, aC,
DIALOGUS III. 211
detur, et in convlvils ,
qui cibl incligus est. Denique mul-
tiplex somniorum specics est, scdvana. Nammens cessante
sensuum actu per somnum contecta neque per ipsos elu- ,
INTERROGATIO CXL.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXLI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXLII.
intelligimus.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXLIII.
» in paradiso ^
? Si igitur in ccelo est Deus et Pater Christi,
omnlno illic et paradisus erit, in quem Christus se promi-
sit introducturum latronem secum crucifixum.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXLIV.
INTERROGATIO CXLVI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXLVIJ.
RESPONSIO.
Gen. u, 14.
DULOtiUS III. 2(21
INTEaiiOGATIO CXLVIII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CXLIX.
RESPONSIO.
1NTERR0GATIO CL.
RESPONSIO.
uii. 1 5
226 S. C/ESARII
IINTERUOGATIO CLI.
RESPONSIO.
exlstimemus ,
partim servantes castltatem , et temperan-
tes, aut seminisfluxum patientes velut anlmarum occi-
sores calumnlemur in himbo et semlne animas suffocan-
,
EX SANCTO MAXIMO.
Quandoquidem principalis Dei scopiis erat, non per
conjugium et corruptionem nos generari, transgressio au-
tem conjugium introduxit : ideo omnes qui ex Adamo
subjecti sunt primi parentis nostri condemnationi, in ini-
quilatibus concipiuntur. IUud autem , « In peccatis con-
» cepit me mater mea , » docet quod prima parens Eva
prima concupiverit voluptatem. Propterea et nos dicimur
in peccatis concipi , tanquam illius condemnationi sub-
jecti.
JJNTKRROGATIO CLIT.
RESPONSIO.
IISTERROGATIO CLIII.
RESPOWSIO.
INTERROGATIO CLIV
RESPONSIO.
Unde sciemus, quod non a pkmtis aut lingua orsus sit nos-
tram creationem optimus et sapientissimus artifex Deus?
INTERROGATIO CLV.
RESPONSIO.
oinnino non indlgus est ejus, quod dedit. Qui autem re-
clpit, indigus ejns est quod datum est. Et hic quidem a
INTERROGATIO CLVI.
RESPONSiO.
I
Ilebr, IV, 12. — 3 Rom. xi, 3j,
DIALOdUS lll. 233
est : illiid incorporeum et expers materiei crassae, omni
altitudine sublimius et supereminentius; hoc autem exi-
guum et certcTB qiiantitatis, in terra repens et humile
circa haec inferiora versans. lUiid dcnique non crescit ,
' Deut. XXXII , 4o. — 2 Isai. txvi, i. — 3 Id, xl, 12. ~ 4 Deut. ix, 10,
— Psal.xxiv, 19, et Lxxxv, 1 et 16.
234 S. C/ESARII
INTERROGATIO CLVII.
RESPONSIO.
RESPONSIO.
anima, sit mens, fide digno usus tesle Apostolo , supra de-
monstravi. Quod si evidcntlorem expcctatis demonstralio-
nem, considerate mihi insanos et mente captos, qui aui-
mas quidcin habent, mentem non habent, id quod est
dementla quando in ipsis aberravit mens aut ahqua per-
, ,
INTERROGATJO CLIX.
mcns et praesentia
Si igitur animae gubernatrix vis est ,
RESPONSIO.
INTERROGATIO CLX.
IIESPOTSSIO.
juMa L^x.
tJIALOGUS Ili. a^t
turus erat FiHus Dei. Non enim Angelus sed. homo factus ,
est.
LIII. 16
242 >. C.ESARil ^
INTERROGATIO CL^il.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CLXII.
RESPONSIO.
tNTERROGAXm CLXIII.
RESPONStO.
iNTERROGATIO CLXIV.
tlESPONSIO.
INTERROGATIO CLXV.
RESPOISSIO.
INTERROGiVTlO CLXVI.
RESPONSIO.
' Jerem. i, 5. — ^ Psal. xl , lo, el Joan. xiii. — ' Psal. ci, 9. — Id.
xxxvu, 12. — 6 Id. XXI, 17, 18. — 6 Rom. viii, 29. — 7 Gen. i, a6
semine corpus assiiiDens , in praesepi rationis expertium
animalium reponondus , ab experte rationis conditione
ipsum revocans. Oportet enim me fieri quod est , ct ipsum
facere quod sum , inhabitare tenebrosum , et luce carens
INTERROGATIO CLXVII.
RESPONSIO.
Si in iis ,
quae ordine in eo sermone sequuntur , ingredi
voluerimus , semetipsum plane divinus scrmo declarabit,
dicens : « Etfecit, » non fecerunt, «Deus, » non dii, « hominem
» secundum imaginem Dei » non deorum. Per id igitur ,
ad Spiritum sanctum.
INTERROGATIO CLXVIII.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CLXIX.
RESPONSIO.
INTERROGATIO GLXX.'
RESPONSIO.
INTERROGATIO GLXXI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CLXXII.
RESPONSIO.
» Malth. V, a8.
ijIALOGtlS iiu vlSJ
INTERROGATIO CLXXIIT.
RESPONSIO.
LIII. ly
a^ty S. C/ESARII
JNTERROGATTO CLXXIV.
RESPONSIO.
llNTEftKOGAT-0 GLXXV.
irESPOiWS o.
INTERROGATIO CLXXVI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CLXXVII.
RESPONSIO.
' Act. II, 3. — 2 Joan. x, 4i. — ^ Matth. xiii, 16, 17, et Luc. x, 23.
ii64 S. CiESARII
« Joan.xix, a6, 27.— » Hebr. vii, 19.— ' 5 Reg. 111, 12, et Paral. 1, u.
— 4 Matlh. XI, II. — * Job. 1,8. — ^ Exod. xxxiii, 12.
DIALOCrUS iir. 265
servatns cst, incensa Sodomoruin Penlapoli itaet Joannes :
l^TERROGATIO CLXXVIIJ.
RESPOWSIO.
» nube vox audita est, dicens : Hic est Filius meus dilectus,
»ipsum audite*. »
INTERROGATiO CLXXIX.
Et quomodo Petro de Joanne evangehsta dicit Domi-
nus : «Quod si vohiero ipsum manere, donec venio, quid
»ad te*?» Id quod indicat ipsum vivere usque ad sa3culi
consummationem.
» Malth. XVII, 5. — a Luc. ix, 37. — ^ Joan. xxi, aa.
26S S. CJESARII
RESPONSIO.
» quid ad te ? »
DIALOGUS IV.
ET IDJ<i\I ULTIMUS.
irsTEaROGATIO CLXXX.
RESPONSIO.
v^.
irjQ S. C^SA.I\II
IWTERROGATIO CLXXXT.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CLXXXIL
> Mallh. XIII, 47, 48. — « Id. 17, 19. — » Isaii. xi , 6, 7. — 4 Id. ix, 6,
i2^2 S, C^SARii
RESPONSIO.
' Mallh. xvn, 26. — « Id. \vi, iS. — 3 r^al. cxvn, 22. — 4 Mallh.
^ijii, 42, et Marc. xu, 10.— « Psal. xxxu, 8, etHebr. x, 7,— « Joan. i, ».
DI,\L0GUS IV. 27J
neqneregi nequcprincipi resistendum, citra noxam aliquid
prcTcipienti , sed aequo animo se tributo se iributo sum-
mittendum. Simul et Deum se his ipsis demonstravit. Undc
enim ipsi cognoscere licuisset, si homo erat secundum
temulentiam eorum, qui ipsius Divinitatem impugnant,
quod piscis in profundo staterem haberet in ore, et quod
non in carne sed in ore tenerctur? Deinde quod primus
, ,
JNTERROGATIO CLXXXIII.
LIII. 18
3^4 8« CiESARII
RESPOx\SiO,
cem vim per hanc vocem indicans. Nam illud vcre ost
x8.
2-6 - ^- C/ESARII
'
MaUh. xM, 18, 19, el Marc. \i, 10. — » Osee. n, 2. — » Jerem. xxxi,
32. juxla Lxx.
DIALOGUS IV.
2^7
INTERROGATIO CLXXXIV.
* RESPONSIO.
« Matlh. XXIV, 4o» 4»- — ' Id. xiii , 38 , Sg. — * i Cor. xv, 5i, 5a.
578 S. CiESARII
INTERROGATIO CLXXXV.
RESPONSIO.
« Rom. iij 7. — • Psal. xyii, 9. — * 1 Cor. xv, 53. — < a Cor. v, 10.
DIALOGtS IV. 279
Ilaque hic est tempus niediciRas, illic rcddendae raliuiiis :
IKTERRGGATIO CLXXXVI.
RESPONSIO.
INTERROGATIO CLXXXVII.
RESPOxNSIO.
' Malth, in, io. —• * Hebr. iv, 12. — ' Matlh. iii, la, et Luc. ni, 17.
sSo S. C^SARII
habet.
INTERROGATIO CLXXXVIII.
RESPONSIO.
IINTERROGATIO CLXXXIX.
KESPOINSIO.
INTERROGATIO CXG.
)) abs te ^
? »
RESPOiNSIO.
INTERROGATIO GXGl.
RESPONSIO»
INTERROGATIO CXCII.
flESPOA^SIO.
» Coloss. iiJ, 9.
DIALOGUS 1V\ ^85
iit pnidentes quidein simus, sed simpliciter et iniiocciitcr,
INTKHRQGATIO CXGIU.
RESPONSIO.
LIII. 19
200 S. CiESARII
libros ,
qulntam autem sanclorum Acta sextam vero unico ,
nus. Hoc est quod ipso frui non possint nlsi omnl vlrtute ,
sint perfecti qui recta fide Deum non colunt. Sicut inqult
,
INTERROGATIO CXGIV.
RESPONSIO.
aperire nobls Ipsls aut claudere cneluin; illo quidem iis qui
digna, hoc vero illis, qui indlgna Deo locuti sunt , con-
tingente : )
potestatem Igitur remittendi peccata cum se
accepturum sperarct, Dominum interrogat, « Quoties si
wpeccaverlt in me fratcr meus, remittam illi? Num sep-
))ties?)) Cujus aulem gratia non quater, aut decles, aut
ulterlus quaurit, scd usque seplles? Videlur mihi ipsum de
homiclda lalciitcr instrui velle : num venia per baptismum
et pttjnltentiam dlguus habeatur, qui septem peccala In-
currit, qui primus in mundo homicidium patravit Cainus,
' Gen. IV, i5. — a Dan. xn, s. — 3 Psal. cxvui, 164. — j Zacb. ui, 9.
^ Prov, IX, 1,
DIALOGUS IV. ^gj
aulem Chrlstum esse^ cllvus Apostolus interpretatas est.
»
1 Cor. 1 1 >4. r: ' Pfov. xiiv, 16, — } Matth. xyi", ai.
2^8 6. CESARII
INTERROGATIO CXGV.
RESPONStO.
« PsaU Lxxyii, 36, Ij. — » Luci xvi, lo. — ' Jacob. ii, lo.
finitamur igitat% t{\A plug habeamus In bono, injustitiam
justilia deprimenleSi
INTERROOATiO CXCVl.
RESPOJiSIO.
INTERROGATIO CXCVII.
RESPONSIO.
» qui ex Israele
sunt Israel ncque quod sunt semen
, ;
Liii. ao
yvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv^vvvvvvvv^v^^^vv^vvvvvvvv^/wvvvvvvvxvvxivx^vvvvvvvvvvvvvvvvvv «^
DIDYMUS C^CUS
DOCTOR ALEXANDRINUS.
( AN. 599.
GR.ECUS.
» cerit.
(
Hier. lib. de Vir. illustr. c. cix. ) » Hanc
autem a Deo accepit divinarum rerum notitiam
ut scholse Alexandrinse praefectus sacras Litteras
magna cum laude fuerit interpretatus. Grescebat
); defendunt. (
Id. ibid. ) «
reprobarunt ;
quod errore facti suppositum fuisse
stampandum atsumpsimQs.
DOCTOR ALEXANDRINUS. 3lt
Breves autem, quas negligimns , in Scripturam Enarrationes apud easdem
Bibliothecas , si velis , reperies.
PR^FATIO
S. HIERONYMI PRESBYTERI
AD PAULIANUM.
nis, latina vidi non bona. Nihil ibi dialecticum, nihil virile
atque districtum, quod lectorem vel ingratis in assensum
trahat : scd totum flaccidum, molle, nitidum, atque for-
mosum et exquisitis hinc inde odoribus pigmentatum.
Didymus vero meus, oculum habens sponsae de Cantico
Canticorum, et illa iumina quae in candentes segetes su-
blimari Jesus praecepity procul altius intuetur et antiquum
:
DIDYMI ALEXANDRJNI
DE SPIRITU SANGTO.
LIBER UNUS.
« Psal. L, i3. — • Dan. xiii, 45. — * Luc. i, 44» — * ^oan, xx, aa. —
« Hebr. iii, 7, et Psal. xciv, 8.
DE SPIRITU SANCTO. 317
vet non intelllgells*. » Neqiie eiiim Paulns alium habens
Spiritum sanctum , haec de eo scripsit , qui in Prophetis
ante adventum Domini alius fuit : sed dc co cujus ct ipse
particeps fuit , et omnes qui in fide consummatae virtutis
ferebantur. Undc et cum arliculo ejus mcminit , quasi so-
htarium et unum esse contcstans : ubi dicit non simplici-
ter TTVEuua aytov , hoc cst , Spiritus sanctus, scd cuni ad-
ditamento articuH rb mvjij.a. to aytov , hoc cst , hic Spiritus
sanctus. Et Esaiam prophctasse commemorat cum articu-
lata voce Sia to TVJtvy.a To ayio-j : id est , per hunc Spiritum
sanctum et non simpHciter Tvviv-xa ayio-j. Petrus quoque in
,
el in Apostolis operatum.
IV. Plenius de hoc in consequentibus tractabimus , cum
dicere cceperimusnon sohimDominumVerbumfactumesse
adProphetas, sed et Splritum sanctum : quia etinsepara-
biliter possidctur, cum unigenlto Fllio Dei. Ipsa vox Spiri-
tus sancti , non est vacua appellatio, sed subjacentis essen-
tiae demonstratrix, Patri Filioquc socla, et a crcaturis
penltus allcna. Gum enim creaturae in visibilia, et in invi-
sibiha, id est, in corporaHa et in Incorporaha partiantur
nec de corporahbus substantilsest Spirltus sanctus, animse
et sensus habilator, sermonis, et saplentia3, et sclentiee
effector : nec de invisibiUbus creaturis. Haec quippe om-
nia , sapientiae et csetcrarum virtutum , et sanctilicationis
capacia sunt. Ista vero substantla de qua nunc sermo est,
sapientia? , et scientiae , et sanctlficationis efFectrix est.
Neque enim invenlri potcst ahqua in Spiritu sancto fortl-
tudo , aut operatio sanctificationis virtutlsque , quam ab
j Act ^RXviii, a6, 27, — a Id, i, 16.
3l8 DIDYMI ALEXANDRIKI
» Exod. XXXI, 3. — =»
Luc. i, i5, 4i et ^-j. — 3 Act. ii, 4.-4 Id. 17,
3i. — « Ephes, V, 18. — « Act, vi, 3, — j Id. tiii, 55, — » Id, xiii,
9.
ai.
3^4 DIDYMI ALEXANDRINI
' Luc. XXI, i4, i5. — » Isai. xuv, 3. — ^Goloss. 1,9.— '* Prov. n, 6,
et Eccli. I, 1, — * a Cor. i, la.
DE SPIRITU SANCTO. 32^
corporeis ex hiimano subsislit cogitatu. Porro spiritualis
sapientia et intellectualis, circa invisibilia, et intcllectualia
se tenens ,
per operationem Spiritus sancti capientibus se
sui praesentiam tribuit. In multis quoque aliis locis Apos-
tolus memorat in Spiritus sancti substantia Dei munera
commorari , sicut in illo : « Deus autem spei repleat vos
» omni gaudio et pace in credendo, ut abundetis in spe, et
» virtute Spiritus sancti * . »
'
AcU XI. 17. — » Id. XV, S, 9. — * Isai. xlii, 1. — 4 Jbid. 5. —
« Ilom. V, 5. — s Luc. XI, i3, — ' Joel. 11, 28.
DE SPIRITU SANCTO. 829
est In cordlbns oornin qiii Spirltain sanctum receperunt.
« Charitas, inquit, Dei diflusa est in cordibus vestris, per
» Spiritum sanctum , qul datus est vobis *. » Salvator quo-
que, quia et ipse capabilis est, in similltudinem quoque
unguenti elTusus dlcitur « Unguentum effusum nomen
:
IJt invoccs me, qui Deus sum, qui universa procuro qui ,
LTIT, 22
338 DIDYMI ALEXANDRINI
substantiae unitatem ,
quo digito lex in tabulis lapideis
22.
34o DIDYMI ALEXANDRIM
« 1 Thes. II , 4. — • Acl. XX, 28. — ' Levit. xxvi, la, et 2 Cor. ti, 16.
4 Psal. XXI, 4. — 5 Ephes. m, 16, 17.
/BRAR1
344 DlD\:vir ALliXA.NDHlM
quos.
' Ilom. V(;i, 26, 27.— » Ps.il. xvii, i5, el xxxiii, 19. ~ ^ Id. xciii, 19.
— -* M.ltlll. NXVUI, 20.
DE SPIRITU SANCTO. 34^
XXIX. Qnod antem Prophetac Spiritum sancinm habnc-
rint Deo manifestc loqnente cognoscimus. Ait cnim
, :
quomodo Fiiius in
a Filio inteiiigatur. Et Palris appcUa-
lione venit dicens,« Ego veni in nomine
: Patris mei ^ , »
et Jacob.
' Joan, XVI, Ja-i5. — « Id. vii, 39. —3 Id. xx, 23, — 4 Act, 1,8.
DE SPIRITU SANCTO. 355
crgoSpiritus verltatis, ingrediens puram et simplicem men-
tem,signabit in vobis scientiam veritatis , ctscmpernova
veteribus adjungens, diriget vos inomnem veritatem.
XXXIV. Ad Deum quoque Patrem quidam allegans
preccs, loquitur « Dirige me in veritate tua*
: » hoc est ,
dicere et loqui,
XXXV. Nos quippe homines quando de ahqua re ad al-
Si enim unus est Patri FiUus, non juxta Sabellii dictum Pa-
trem et Filium confundentis , sed juxta indiscretionem
essenticC sive subslantia?, non potest quidquam absque
Patre facere ,
quia soparatorum diversa sunt opera , scd vi-
* Ibid. ig.
DE 5.PI1UTU SA.NCTO. 35^
aulem :« Qiiae enini ille lacit, haud dubium quin Palcr,
quae tribuit, neque cum damno suo impertit aliis sic et Spiri- ,
»licahitetmortahacorporavestrapropterinhahitantemSpi-
» ritum ejus in vohis. Ergo,fratres, dehitores sumusnon carni,
»nt secundum carnemvivamus. Si enim secundum carnem
«vixeritis, moriemini. Si autem Spiritu facta carnis mor-
» tificaveritis , vivetis. Quicumquc enim Spiritu Dei agun-
» tur, hi fihi suntDei. NonenimaccepistisSpiritumservilutis
» Nonne populus
juxta multitudinem justitia? succ.Et dixit :
Liir. 24
370 DIDYMI ALEXANDRINI
tes ait : « Lbi est qui posuit super eos Spiritum sanctum^?»
Admiratur quippc de quanla fclicitate ad quantas mise-
riaspcrvcncrint. Et quodam modoloquitur? Quieosrcdcme-
rat, qui posucrat in iUis Spiritum sanctum suum, habitans
cimi eis, ubi nunc est? quo abiit ? DercUquit eos, quia ipsi
' 3o3ui'. I, 2. — 2 2 Gor. \n, i/j. — ' Luc. xvi, 39. — * Psal, xcvn. ii
— 5 Id. cxYu, 16, 17,
Dli SPlKlTtl iJ\i\€TO. dlZ
efTudithoc donum in nobis, quodvos videtis et au-
))l^atre,
' 2 Esdr. IX, 20. — » 2 Thess. v, 23. — 3 Joan. xvn, ii, el 17.
— 4 Marc. r , 18. — « 1 Cor. i, 3o. -*• ^ Psal. cxviii, 1. — ^ a Thess,
II , 12.
DE SPIMTU SANCTO. 3^5
subintelliguntur In Spiritu , cum in sanclificatione spiri-
' Joan. IV, 24. — » 2 Cor. iii, 17. — ' Ezecli. v, a. juxla lxx. —
* Psal. XLvii, 8, — 5 Jacob. 11, 26. — ^ Act. vu, 58. — i Eccle. ni, 21.
3^6 i>lD\.\ll ALliXAxNDKlM
» Dei , nemo scit nisi spiritus Dei. » Quomodo enim alius est
» Psal. ciii ,4- — ' Ilebr. i , 14. — ^ Acl. 111 ,59.-4 Luc. xi, 2X.
— * Ibid. 26, — « 1 Cor. vii, 54. — t Isai'. xxix, a4.
378 DIDYMI ALEXANDRINI
« 2 Cor. iii, 6. — ^ Pliilip. iii, 3.-3 Sap. i , 6. — < 2 Cor. in, 17.—
* Joan. IV, 24.
DE SPIRITU SANCTO. 3^9
si quid aliud in Trlnitatc usurpari solet auvwvu^av est ; verbi
gratia, Sanctus bonus, et caetera his similla, de quibus
paulo ante pcrstrinximus.
LX. Porro ad haec necessario devoluti sumus , ut qula
frequenter appellatio SpiritusinScripturis estrespersadivi
nis , non labamur in nomine, sed unumquodque secundum
locorum varietates et intelligentias accipiamus. Omni ita-
famulum praeparavcrat.
LXII. Ad id vero quod secundum posueramus exem-
plum, quia in Judam introisset Satanas hoc dicendum ,
sanctus creatus non est , aut frater est Dei Patris, aut
patruus est unigeniti Jesu Christi, aut filius Christi est, aut
nepos est Dci Patris, aut ipse filius Dei est, et jam non erit
l
38/1 DIDYMI ALEXANDRINI
DIDYMI ALEXANDRIJNI
CONTRA MANICHiEOS
LIBER UNUS.
est bonum.
Sin autem dicant, non esse commune illorum, esse in-
genitum quatenus nimirum
;
alteri inest, reliquonon inest
crit igitur ingenitum , vel bonum malum non autem
vel ;
» Malth. XXV, 4« •
— » Fiphes. u, 5.
25^
388 DIDYMI ALEXANDRINI
»pacis, pax vestra (ipsa quae datur civitati aut domui) re-
I
MulUi. XI, 19. — » Luc. X, 5, 8. — 3 IJ. xvi, 8. — < Mallh. v, i5,
natura malus erat, ovis Christi non erat nam neque vir- ;
tutem potest operari, qui per naturam mahis est. Sed ne-
que ipsc diabolus per naturam malus est, sed ex mutatione
libera) voluntatis.
Ha;c cnim suLstantialia snnt : hincquc est, iit nihil hic li-
bera3 sit vokintatis. In his enim sunt qiiae ad hberam vohm-
tatem spectant, in qaibus hbcra ipsa voluntas est,
» in igncm aeternum ,
qui paratus est diabolo et angelis
» ejus *
. »
»ad justltiam^. »
XVI. Qula vero lUud etiam ab istis dictum audivimus,
in eos qui ex Abraham et allis sanctis virls generati sunt;
quasi nimlrum dicendo : « Serpeutcs , progenies vipera-
> Maltb. iji, 7-10, et Luc. m, 7-9. — 2 Iloni, iv, 5,
4oo DIDYMI ALEXAPfDRIM
rietur sibique placeat; est enim res ejusmodi quae sit alia
alio decidua ac proclive mutetur. Denique quibus etiam
T.Ilf, t6
4oa DFDYMI ALE^ANDRINI LIBER, ETC.
ADVERSUS ARIANOS.
»6,
S. PHOEBADIUS
AGINNENSIS EPISCOPUS
(POST AN. 392.)
LATINUS.
Hieronyraus (
De Viris illust. c. viii), praefectus est
(
Phceb. lib. contra Arian. v et xxur.
4o6 S. PUQlilJABIUS
Sanctos ascribi.
Sancti Phoebadii scripta non minus sententiarum
gravitate quam rectitudine commendantur. Edide-
rat autem Hieronymo
, teste ( de Viris illust. c. 1 08 )
Theodoro Bcza an, 1670 et a Pe/ro FilhtEo an. i586, cum aliis quibusdam
antiquorum scriptis ; postea vero separatim , adjunctis nolis , curante
secuti sumus.
Liber autem de Fide orthodoxa legitur inter epera sancli Gregorii Na-
zianzeni el sancti Ambroaii, necnon et in eadem Bibliolheca Gallandii, cujus
S. PHOEBADII
AGINNENSIS EPISCOPI
LIBER CONTRA ARIANOS.
fidem stare, quae talem recipit Deum, quafis debet esse qui
Dcus est.
Epistola Potamii ,
quse ab oriente et occidente transmissa
est, qua asserit, carne et Spiritu Christi coagulatis per
sanguinem Mariae et in unum corpus redactis ,
passibiiem
Deum factum. Hoc ideo ne quis illum ex eo crederet, quem
impassibilem satis constet. Fecistis igitur de Spiritu Deiet
carnehominis nescio quid tertium ; quia nec vereetiamDeus
si Verbum esse desinit (caro enim factus est) neque vere
est ,
'
Philip. n ,
— Joan. xvii, 5. — Luc. xviii, 19. —
(j. 2 3 - < Mallh.
xxiT, 36.
CONTRA Ar,I\N05 LIBKR. ^1$
nns ncque sitiet neque esuriet. Quid adhuc de hominis
Lazarum et Jerusalem ? Postremo anxius fuit
affectu fleYit
ad mortem. Sed quod expressit affectu, numquid non tes-
tatus est verbis? Ait enim Nicodc^mo ;« Quod de carne
»natum est, caro est, et quod de Spiritu, Spiritus * wet :
Joanncs :
« Qiii habuerit substantiam mundi *^. » Et in Evan-
gelio : «Eccc, inquit, dimidium do cx substantia mea*\ »
>
Psal. Lxviii, 5. — IJ. cxxxvui, — IJ. xxxvui, — Ibid. C.
• i5. 3 8. <
— » 1 Cor. I, 24.
4l6 S. PIIOEBADII EPISCOPI
ritur ignota? Sed hoc loco homines omni spe bona vacui
prjescribunt Propheloe auctoritati dicentis : « Nativitatem
» ejus quis enarravit* ?» non inteUigentes jam tunc eos pro-
phetali spiritu esse prsevisos, qui daturi erant initium Dei
Ycrbo, hoc cst, Dei Filio. «Nativitatem, inquit, ejus quis
«solus^ »Quid ergo sibi vult illa sententia, quia hoc Do-
minus ignorare nos nolens «Ego, Inquit, de Patre exivi, :
» Rom.xi. 56. — " Joan. w, 29.— ' M. i, »8.— < H, xvi, «7, »8.
uii. »7
4lb S. PIIOEBADII EPISCOPI
» Malth. XI, 37. — • Joan. xvi, i5. — > Sap. vi. a4« — ^ ' Cor. n, 10.
— ' Mallh, viT, 7, et tjuc. xi, i|. — < * Matth, xi, 25»
CONTRA ARIANOS LIBER. 4*9
mis:« Vobis, Inquit, datum est nosse mystcrium Dei% »
27^
4^0 S, PH<»BADII EPI9C0PI
altero facit : quia esse alter sine altero non potest. Nec Fi-
lius cst Filius, nisi Patrem habet : nec Pater Pater, nisi
' Joan. XIV, 18. — ' Id. i, 18. — ' Id. xvii, 10. — * Id. v, 19.—
f Id. VI, 38. — ® Ibid. 29, — 7 Id. xiv, 10, etyn, 6, — « a Cor. i, 10.
CONTR.l ARIA.NOS LJBKR. 4ll
XIII. Sed in hoc loco illucl vobis applaiidet qiiod Mat-
thoeus refert, Filium hominis, qnasi privatum sciHcet ct
minorem, legite in eodem Matthseo, Filium esse venturum
in majestate Patris*, de quo adventu et Lucas : « Cum ve-
»nerit, inquit, Filius hominis cum gloria sua et Patris^. »
Non tam ergo a vobis minor majestate Fihus dicilur, cum
hoc dicitur, quam Deus negatur. Ille, inquam, ille de quo
Salomon ait « Splendor est lucis ceternae, et speculum sine
:
• Mallh. x\v, 3i. — a Luc. xxt, 27. — * Sap. vn, 26. — <*
Colos. 11, 9.
— * Joan. XXI. 14. — * 1 Joan. i. 2. — " ibiJ. u. — ^ Ibicl. 1 1. —y isai'.
srus qui me misit, quem vos nescitis. Ego novi eum, quia
» apud illum sum et ille me misit, et, solus inquit, non
, ,
• Joan. xiY, 10, 11. — « Id, t, 19. — ^ Id. x, 3o. — < Id, vii, »8, 39. —
« Id.ni,55.
CONTRA ARIANOS LIBEn. 4c>,li
qai natus 6st, ncc fuisse quod factum est, nescio quomodo
defendatis omnia illum a Patre et omnis temporis conse-
cutum.
XV. Subjectus, inquit, Patri Filius cum omnibus his,
quae ei ipse Pater subjecit. Quod venenatum virus exquisito-
rum verborum velamine tegitis. Nos quae audivimus a pa-
tribus nostris, constanter praedicamus, et vos ergo doctri-
nam patrum vestrorum deserere nolite. Ilii, inquam, libere
Deum gloriae ccelestis non Deum verum esse, sed creatu-
ram Dei perfectam esse dixerunt. Vos tamen idem sen-
tientes abrupta blasphemia, verba vilantcs, ambigua secta-
niini ad decipiendos simplices et incautos. Subjectum
enim Patri Filium, non Patris vel Filii nomine , ut sancta
etcatholicadicit Ecclesia, sed (utsupradiximus) creaturae
condilione prolltemini. Diccntes enim : Gum omnibus his
quae ilUPater subjecit, Patri Filiumessesubjectum, nonnc
ipsum in crcaturarum ordine, qua; ex tempore sunt insti-
tutac, numcratis cnim secundum vos omni creatura
? JNihil
» Isai. Lxiii, II. — » Id. xLii, 8, et xlviii, ii. — ' Deut. vi, 4« —
* Psal. cxvif, 26. — « Joan. v , 45. — * Apoc. i, 8.-7 Exod. iii, i4- —
• i Joan. I. 1. — 9 Ibid. 2. — »° Joan. xvi, a8. — «
» Id. x, 5o. — »» Id.
Deum factum. Nam sifactus est, non fuit: si non fuit, non
erit. Et quomodo Deus, cui ne Deus sit, utraque conditio
,
mortuus nuntiatur.
XX. Sed si quls extorquere e duobus alterum vellt, ut
aut unum Deum slngularlter determinemus, unum fate-
si
pientiae.
« 1 Cor. 11. —
II, Rom.
» xi, 34. — • * Prov. vui, 27 et 3o. — < Psal,
MII.
=S
k-*^^^^/^»^ */*/»*/».-» ^/»/»-».«^ •«^-» ».-«/* < 1 1^«/« %/«/« «««.^ 'l
S. PHOEBADII
AGINNENSIS EPISCOPI
DE FIDE ORTHODOXA
CONTRA ARIANOS,
alias
DE FILII DIVINITATE
ET CONSUBSTANTIALITATE.
TRAGTATUS II.
» Joan. I, 1-3.
438 S. PnOEBADII EPISCOPI
Filius Dei Deus non sit, imo verus Deus de Deo vero :
sed quia non aliunde quam de ipso uno Patre Dei Filium
,
CAPUT L
matur.
44o S. PIlCSilJADIl liPlSCOPI
CAPUT II.
' Psal. xnv, I. — * Joan. xvi, i5. — 3 IJ. i^ 1-3. — 4 Psal. xliv, 2. ~
* i Gor. I, 24. — ^ Eccli. xxiv, 5.
DE riDE ORTilODOXA. 44^
qiila semper cum Patre. Et ideo Sapientia Dei appellatur, ut
nunquam Pater sine Sapienlia hoc est sine Filio suo fuisse , ,
ccelestia quam
terrestria non quo coeperit esse in Deo. ,
Creata est ergo Sapientia, imo genita non sibi quse sem- ,
VVVVV^V^/VAfVVVVXVVVVVVVVX^VU^WVVVVVVVVVVVVVVVVVX^V^/XX^mvVVVVVVVVVV^W^r^VNVVVA^VX^
CAPUT III.
men de lumine.
Sed lumen ex lumine ita asseris, quasi a Patre qui verum
lumen est , aHud lumen sit factum quod de ipsa Patris ,
CAPUT IV.
Ergo ipsum quod est, hoc est substantia ejus rei, quoe
esse defenditur; quod tamen jam dictum est, quantum et
quale sit, nec mente concipi, nec sensu aestimari nec ,
» me '^
; » et , « Ego et Pater unum sumus ^ » et « Ego de ; ,
• Exod. iii, i4. — • Ibid. — ^ Joan. vu, 5.-4 Id. xir, lo. — » Id.
«, 3o.— ^ Id. XVI, 28.— 7 Id. XIV, 9.— 8 Jerem. xxin, i8et 22. juxta lxx.
^9 Sap, XVI, 11.
tlll. »9
45o $. PHOEBADII EPISCOPI
V^\rVVVVVVVVVVVV>A\AA/VV>VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV\VVVVVVVV\VVVVVVVVVVVVVMAM^
CAPUT V.
ut aut duas luccrnas, aut duos soles , quasi duos deos siib
hoc exemplo inducas? Aut splendorcm kiminis ejusdem
' Joan. XVI, 28. — » Id. x, lo. — ' Isai'. xtvi, 5.
DE FIDE ORTIIODOXA. 4^1
Incernae, vcl claritatcm solis de eodem solc fulgentem, lu-
praedicarunt.
CAPUT VL
2,9.
452 S. PnCEBA.DII EPISCOPI
» de Patre exivi *
, » hoc est, iumen de iumine.
CAPUT VIL
consignant.
Unde et tantus est Fihus, quantus videbitur Pater , to-
tus de toto , intcger de integro , perfectus de perfecta con-
summataque virtute, sicut Apostolus dicit : « In quo om-
»nis plenitudo Divinitatis corporahter habitat ^. »Nam et
Ilieremias receptissimus Prophetarum, hanc unitatem Di-
« Hic est Deus noster,
vinitatis in Patre et Filio sciens ait :
W V\Y AVSV^ v^X VVA. VW VX'»,^^ v^> VW VWVVXVVA VVN vvv tvv WV,VVWVV WV IVVVW WWWWWVV W A^ w*
CAPUT VIII.
tutione concessit?
Huc accedit quod sic Filium Dei, ut jam dictum est,
visum a patribus approbamus, ut non totum in illo, quod
Deus est, videretur sed dispositiones rerum futurarum
:
nanisse dicit *
, Ibrmam servi siiscipiendo , non ulique sic
exinanitum accipimus, ut aliud, quam quod fuerat, idem
Spirftus fieret : sed ut seposito interim majestatis suae ho-
nore, humanum corpus indueret; quo suscepto, salus gen-
tium fieret. Ut enim sol cum nube tegitur, claritas ejus
comprimitur, non caecatur; et lumen illud , quod tolo
orbe diffusum claro splendore cuncta perfundit, parvo ad-
modum obstaculo nubis includitur , non aufertur : sic et
dum cum Palre; per quem facta sunt omnia, et sine quo
factum est nihil, sicut Evangclista ait ; « Mundus per ipsum
»factus est, ct mundus eum non cognovit *. »
l
» Job, 11, 29. — • Isai. Lvii, i6, — ^ Joan. xvi, i5.
fJBELLUS FIDEL
III.
nec eumdem qui ipse sibi Pater sit , ipse et Filius ; sed
Patrem verum qui genuit Filium verum ut est Deus de
, ,
ANNOTATIONES.
auTou.
-
UII. ^
46Q ANNOTATIONES.
3o.
468 AISXOTATIONE*.
Ceuyvj jSowv, -7i:otry<Tet xspa^ujov ev.' Vulg. Decetn eniiu jugera vi-
nearum facient lagunculam unam,.
INDEX
TOMI QUINQUAGESIMI TERTIL
S. C^SARII
DIALOGI IV.
Pagin.
DtiLOGUS I. 7
DlALOGUS II. 111
DlALOGCS III. 107
DlALOGUS IV. 269
S. PHOEBADII AGINNENSIS
\
CONTRA ARIANOS.
inlciligunt. 44o
4y4 INDEX.
LIBELLUS DE FIDE.
Annotationks. 465
CoNCORDAnTl A. 4?*
EXPLICIT INDEX.
CVJ
00
a*
0$
U
a>
. •