Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/sancti^ureliia02augu
 PATROLOGIiE CURSUS GOMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVEBSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, (ECONOMICA,
OHMVIII SS. PATRUM, DOGTOKUIIl SCRIPTORUMQUE ECGLESIASTIGORIJIII,
SIVE LATINORUM, SIVIC GltyECOUUM,

QUI AB ^VO APOSTOLICO AD yETATEM INNOCENTII III (ANN. 1216) PRO LATINIS,
ETAD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1439) FRO GRyECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QVM EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESLE S.ECULA,
4UXTA EDITI0NE3 ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN-
TKR CASTIGATA DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA OMNIBUS
J J

OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUjE TRIBUS NOVISSIMIS S^CULIS DEBENTUR ABS0LUTA3, DETECTI3,
aucta; INDICIBUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS
momenti subsequentibus, donata capitulis intra ipsum textum rite dispositis, necnon et titulis
;

singularum paginarum marginem superiorem distinguentibus subjectamque materiam signifi-

CANTiBus, adornata; operibus cum dubiis, tum apocryphis, aliqua vero auctoritate in
ordine ad traditionem ecclesiasticam pollentibus, amplificata;
DUCENTI3 ET QUADRAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU SCILICET, ALPHABETICO, CHRONOLOGICO, ANALYTICO,
,

analogico, statistico, synthetico, etc, OPERA, RES et AUCTORES exhibentibus, ita ut non solum stu-
dioso, sed negotiis implicato, et si forte sint pigris etiam et imperitis pateant omnes
,

SS. PATBES, LOCUPLETATa; SED PRiESERTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS INDICIBUS ALTERO ,

SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM
UNUSQUISQUE PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO
iNTUiTU conspiciatur; altero SCRIPTLJR^ SACR^ ex quo lectori com-
,

PERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGUL03
SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURiB VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD
NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT :

KDITIO ACCURATIS3IMA, CeTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 61 PERPENDANTUR CHARACTERUM NIT1DITA8,

CHART.£ QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIiE DEGURSU CONSTANTKR
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR.«:SERTIMQUE ISTA COLLECTIO UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, VEL ETIAM
INKDITORUM, PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES
iBTATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM,
ET EX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CONFLANTIBUS, OPUS UNICUM MIRABILITER EFFICIENTIUM.

SERIES LATINA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE EGCLESIJ: LATIN^
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
a;ccurante j.-p. migne,
Dibliothecte Cleri nniversas
SITB CURSUUM COMPLBTORUM IN SINGULOS SCIENTKE BCCLESlASTICiE RAMOS BDITORB.
PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESIiE, IN DUAS PABTES DIVIDITUR, ALIAM NEMPE LATINAM, ALIAM GRiECO-LATINAM,
AMB* PARTES JAM INTEGRE EXARAT.* SUNT. LATINA, 222 VOLUMINIBUS MOLE SUA STANS, IIIOfRANCIS VENIT GR^GA :

DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GR^CUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINO LATERALI COMPLEC-
TITUR, ET 104 VOLUMINA IN 109 TOMIS, PRO PRIMA SERIE, NON EXCEDIT. POSTERIOR VERSIONEM LATINAM TANTUM
EXHIBET, IDEOQUE INTRA 55 VOLUMINA RF.TINETUR. SECUNDA SERIES GRvECO-LATlNA AD 58 VOLUMINA TANTUM ATTIN-
OIT; DUM HUJUS VERSIO MERE LATINA 29 VOLUMINIBUS EST ABSOLUTA. UNUMQUODQUE VOLUMEN GR/ECO-LATINUM 8,
UNUMQUODQUE MERE LATINUM 5 FRANCIS SOLUMMODO EMITUR UTROBIQUE VERO, UT PRETII HUJUS BENEFICIO
:

FRUATUR EMPTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM, SIVE LATINAM, SIVE GRjECAM COMPARET NECESSE ERIT SEGUS ENIM ;

CUiUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA ^QUABUNT. IDEO, SI QUIS TANTUM EMAT
LICET INTEGRE, SED SEORSIM, COLLECTIONEM GR.«C0-LATINAM, VEL EAMDEM EX GR^ECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE
VOLUMEN PRO 9 VEL PRO 6 FRANCIS SOLUM OBTINEBIT. IST^ CONniTIONES POSTERIORI PATROLOGI-E LATINiE SERIEI,
PATRES AB INNOGENTIO III AD CONCILIUM TRIDENTINUM EXHIBENTI, APPLICABUNTUR. PATROLOGIA QU.*: MANUSGRIPTIS
IN BIBLIOTHECIS ORBIS UNIVERSI QUIESCENTIBUS GONSTABIT, NECNON PATBOLOGIA 6HIENTALIS, CONDITIONIBUS SPE-
CIALIBUS SUBJICIENTUR, ET IN TEMPORE SUO ANNUNTIABUNTUR, Sl TEMPUS EAS TYPIS MANDANDI NOBIS NON DEFUERIT.

PATROLOGIAi: LATINjE TOMUS XXXHL

S. AURELIUS AUGUSTINUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGNE, SUGGESSORES
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 208

1902
 503/VIS I.MPOUTANT.
I*'^'iC^s uU* t'*^^ ^vh pruvuf(.-lltielles qui ro^Msttut lo ffloiide, ran-meiit les uiivres uu-dessus de rordiiiaire se foDt
tiuiii tuiiiradictions |ilus ou inoius foites et iiombieuses. Les Atelii-r» Catholiques ne pouvaient guere echapper i ce
cucliet di\iii dc ieur iitilite. laiiliM oii a iii^ leur exisleiice ou hmr iinportance ; tautot on a dit qu'ils 6taieiit ferines
ou i|u'iU allttieiit IVlre. Cependaiit ils poursuiveiil leur carriere depuis 24 aus, et les productioiis qui eii sortent
devuiineiit ile plus eii plus jrraves et suijfiiees : aiissi parait-il ceilaiii quamuiiis d'eveneineiits qu'aucuuo piudeiice
liuiii.iiiie iie saurait iiievuir iii einp6ctier, ces Atiliers iic se feruieroiit que quaiid la liibliotlietiue ilii Clergi' sera
teriuiiifu fii ses i,tKJJ voluuies in-4^ Le passo p.iruil un siir (,'aiaiit de l'aveuir, pour ce qu'il y a a esperer ou Ji
craimlre (lepeiulaiit, parnii les caloniuics auxquelles ils se soiit trou\es en liutte, il en esl deux qni oiit ete conti-
iiuelkiiient repetccs, parce diietant plus capitaies, leur eflVt entrainait plus de coiiscqiieiices. De petits et igiiares
concurreiits >e sout dinic acliariies, par leur corrtspuiitlanco ou leurs voyuKeurs, a rtipeter partuiit que nos Edilions
etaieiitiii.il currit,'ces et nial iinpriraees. Ne pouvaiit utiatiuer le foiid des (luvrajics, .pii, pour la pliipart, ne soiit
que Itb cliefs-dicuvre dii (latliolicisuie recoiiiuis puur ttls ilaiis tous les teuips ettlans tous les pays, il failait hion
se rejeler sur la foniic daiis ce qu'elle a de plus s6ri'ux, la correcliun et rinipressiou; en ellet, fes cliefs-d'(jL'Uvre
Dieine n'auraient qu'une tleini valeur. si lo lexte en etiiit iiiexact ou illisilile.
11 e-t iivs vrai que, tlaiis lo principe, iiii succis iiioui daiis les fastes de la Typojjraphio ayant forcc rEditeurde

recourir aux uiecaniques, aliu ile inarclier pltis rapideinent etdedoiiiier les ouvrages a inoiiidre p»-!!, i(uatrc volunies
dii do\xh\vCouriid'Lcrilure utinte ft de Tln'oloijte fureiit tiriJs avec la currection iiisuflisante doiineedans lcsimpri-
nieries a prestpie tout ce i|ui s'editc; il est vrai aiissi tprun cerlain nonibre d'autres voluTies, apparteiiaiit a diverses
Publicatitiiis, furenl iniprimes ou trup iioir ou Irup blaiic. Mais, depuis ces teinps eloignes, les mecauiques oiit
cede le travail aux pres>es a bras, et riinpression qui en soit, saiis ctre du luxe, altendu que le luxe jurcrait dans
des ouxraj^ts' iruiie telle nature, est parlaitement coiivenable sous tous les rapporls. Quaiit a la correction, il est
defait quelle najuinais ete porleo si loin dans aucuiie edilion ancienne ou contemporaine. Et commeiil eii serait-il
aulienient, aprts toiit' s les peines et touics les depeiises que nous subissons pour arriver a purger nos epreuves de
t'Utfs faut.s ? Lhabilu.le, eu typograpliie, ni6iue dans les meilleurcs niaisons, ost de ne corrigerque deux epreuvcs
et ireii confercr tine tiuisieine avec la secoiidc, saiis avoir preparo eii rien le manuscrit de rauleiir.
Daiis lcs Meliers (Mtholitjues la tlilTereiiccest prcsquo iiicon.meiisurable. Au iiioyen de correctcurs blaiichis sous
lehariiaiset doiit le c(..up dieil typoj,'raphique cst saiispitie potir lesfaules, ou commeiice par preparer l.i copie d'un
buut a rutilre saiis eii excepter uii seul moi. On lu ensuitc ca prcmitiTC epretive avec lacopie ainsi prcpanje. On lit
en secundo tle la lueine maniere, mais eu collaliunnaiit avec la prcmicre. Oii f.ait la nienie chosc eii tierce, en colla-
tioiiiiant avec la secundo. On Hgit tle menie cn quarle, eu collationnaiit avec la tierce. On renouvelle la nicme ope-
ratioii en quiiite, ni cullationiianl avoc la quarte. (_;es collatioiinenieiits oiit poiir but do voir si aucune des fautes
sigiialees au bureuii pur M.M. les correcteuis, sur la mar^e des t^preuves, n'a ecliappc a M.M. les corrigeurs sur la
marbre et le nielal. Apres ces cinq lecttires entiere^ contrtjlees Tuiie par rautre, cten dehors de la preparation
ci-dessus mciilicnnee, vieiit une rtivision, ct souveiit il en vient deux ou irois; puis l'oncliclie. Le clichajje opere, par
conseipieiit la purtto du tcxte se trouvant immuhilisee, on fait, avec la copie, une nouvelle lecturcd'un bout de Te-
prcuve .i Tautro, on se livrc a une nouvclle revision, et le tiragc n'arriv.; ([irapnjs ces iiiiiombraljles precautioiis.
Aiissi y a t-il a Moiilrougc des correcteurs do tuutes les natu)ns et eu plu3 grand nombre qtic rlans vini:t-cinq
imprimcrie- de Paris rcuiiicsl Aussiencore, lacorreclioii y coute-t-ellc aulant que lacomposition, taiulis qu'ailleurs
elle ne ctiite que le dixicincl Aiissi enlin, bien quc rassertion puisse paraitro tcmeraire, rexactilude obteiiue par
taiit tle frais et de suius, fait-t-Uo qtie la plupart dcs Editions acs Ateliers Catlioliijues laissent bicii loin derriere
elles relUs mtJme des ctJlebres lieiiediclins Mubilloii et .Monlfaucou et des cclebres Jesuites Petau et Sirmond. (jue
Ton compare, eii cffot, n'importe quelles feuillcs iio leurs eilitions avcc celles dcs notrcs qui leur correspondeut, cii
grcc cumiiie eii laliii, oii se convaiucra quc riiivraisemblable cst uiie realite.
))'aill(urs, ces savants eminents, plus preoccupes du scns des tcxtes que de la parlic typog^raphique el n'elant
point i;orrrcteurs de profession, lisaient, non ce qtie porlaient lcs (ipreuves, mais co qui devait s'y Irouver. leur
fiaiito iiitelliyence supplcaiit aux fautes de reditiun. Dc plus les ISenedictins, comme lcsJesuites, operaieiit pie^que
toujours sur des munuscrits, cause porpeluclle de la multiplicili^ dcs futites, pendant (|ue les Ateliers Catliolitjues,
duiit lc prupre est surtout de ressusciter la Tradition, ii^op^^-rent le pliis souvent quc sur les iuiprimes.
Lo It. 1*. De Duch, Jijsuite Bollandisto de Bru.xclles, nous ecrivait, il y a qtielque tenips, ii'avoir pu trouver cn
di.\-huit moisd'etude, une scule faute dans notre Patroloijie latine. .M. lienzinger, professeur de Tlieologie a rUni-
versite de Wurzbour;,', et M. Ueissmaiin, Vicaire General de la mfime ville, uous mandaient, a la date du 19juillet,
navoir pu egalement surprciidre une seule faute, soit daiis le latin soit dans le grec de notre doiiblc Palrologie.
Enfin, le savaiit P. Pitra, 15(jii(;dictiii de Solesine, et M. Bonetty, directeur des Annales de pliilosopltie cUrdlienne,
mis aii deli dc iious convaiiicre d'une scule erreur typographiquc, ont cte forces d'avouer que nous iTavions pas Irop
presume de notre parfaite correction. Dans le Glerirt; se Irouvent de bons latinistes et de bons helliinistes, et, ce qui
est pliis rare, des liommes tres positifs et tres pratiques, eh bien! nous leur promcltons uue prime de 2o centimes
par chaque faule qu'ils decouvriront dans irimporte lequel de nos volumes, surtout dans les grecs.
.Malgre ce qui precede, TEditeur des Cours complets, sentaut de plus en plus rimportance et inieme la necessite
d'une coiTcction parfaite pour qu'un ouvrage soit veritablement utile et estimable, se livre depuis plus d'un an, el
est resolu de se livrer jusqu'a la lin a une operation longue, penible et cuuteuse, savoir, la njvision entiere et
universelle de ses innombr.ablcs cliches. Ainsi chacUn de ses volumes, au fur ct a mesure qtril lcs remet sous piesse,
est corrige iiiot pour nioi d'im bout a rautre. Qii.arante liomniesy sont ou y seroiit occupes pendant 10 ans, etuae
somme qui ne saurait titre moiiidre d'uii demi iiiillion de francs est consacre» a cet important controle. De cette
manifere, les Publicatioiis des.4/f/!Vr5 Catholiques, qui deja se distinguaient entre toutes par la superiorite de hur
correction, nauront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni daiis aucun pays; car quel est redileur qui
pourrait et voudrait se livrer APRES C()LP a dos travaux si gigantesques et d'un prix si exorbilant? JI faut
cerUs etre bien penetre d'uiie vocation divine a cet e!;"et, pour ne reculer ni rlc^vant lapelne ni devant la depense,
surtout lorsque TEurope savante proclame que jamais volumes n'ont ete editc^s avec taiit d'exaciitudo qiie ceux de
la Bibliotheque universelle dn Clerge'. Le present volume est du nombre de ceux revises, et tous ceux qui le seront
a Tavenir porteront cette note. En consequence, pour juger les productions des Atelters Catholiques sous le rapport
de la correction, il ne faudra prendre que ceux qui porteront eii lete Tavis ici trace. Nous ne reconnaissons qiie
celte edition et celles qui stiivront sur nos plaiiclies ae metal aiiisi corrigees. On croyait autrefois que la stereotypie
immobilisait les faules, atteudu qu'un cliche de metal n'est point i^dastique; pas du "tout, il introduit la perfection,
car on a trouv(? le moyen de le corriger JMsqu'<i extinction de fautes. L'Hebreu a ete revu par M. Drach, le Grec
par des Grecs, le Latin etle Frangais par les premiers correcteurs de la capitalc en ces langues.
Nous avons la consolation de pouvoir finir cet avis par les reflexions suivanles Enfin, notre cxemple a fini par
:

ebranler les grandes publications en Italie, en.Vllemagne, en Belgique el en France,par les Canons grecsdo Rome,
le Gerdil de .Vaples, le Sainl-Thoinas de Parme, VEnci/clop^die religieuse de Munich, le recueil des ddclaralious des
rites de Bruxcllf^s, les Bollandistes, le Suarez et !e Spicilt^ge de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su reimprimer que des
ouvragos de cimrte haleine. Les in-4°, oii s'engloutissent les in-folio, faisaient pcur, et on n'osait y toucher, par
crainte de se noyer duns ces abimes sans fond ct saos rives; maisona fini parse risquera nous imiter. Bieii plus,
sous notreimpulsion, d'autres Editeursse pr(jparentau liullaire universel, aux Dicisions dc toutesles Congr^gatioiis,
ti une Biograpliie et .i une Hisloire generale, ttc. Malheureusement, la plupart des editions dcjii faites ou qui se
font, sont sans autoritti, parcequ'elles sont sans exactitude; la correction semble en avoirete faile par desaveugles,
soit qu'on n'en ait pas senli la gravit(i, soit qu'on ait recule devant les frais; mais patiencc! une reproduction
correcte surgira bientdt, ne fiit-ce ju'a la lumiere des ecoles qui se sont faites et qui se feront encore.
 TRADITIO CATHOLICA
SjECULA IV-V. ANNI 387-430.

SANCTI AURELII

AUGUSTINI,
HIPPONENSIS EPISCOPI,

OPER.4 «IMIVIJl,
POST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM RECENSIONEM
CASTIGATA DENCO AD MANUSCRIPTOS CODICES GALHCOS, VATICANOS, BELGICOS, ETC,

NECKON AD EDITIOINES ANTIQUIORES ET CASriGATIORES,

OPEHA ET STUDIO

MONACHORUM ORDINIS SANCTI BENEDICTI

E CO>GREGATIOiSE S. MALRI.

EDITIO NOMSSIMA, EMENDATA ET AUCTIOR,

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTUEC.f CL£»I lil^lVERS.^,
SIVE

CURSUUM COMPLETOUUM IN SINGULOS SCIEr^TI.E ECCLESIASTIC.*: RAMOS EDITORE.

«-©-0-

TOMUS SECUNDUS.

VEKIT 10 FR. GALLICIS.

PARISIIS
XPUD GARMIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGNE, SUGGESSORES
IN VI A DIGTA : AVENUE DU MAINE, 208.

1902
 TRADITIO CATIIOLICA.
SjECULA IV-V. ANNl 387-430.

ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUW QUI IN HOC TOMO XXXIII CONTINENTUR

S. AUGUSTINUS, HIPPONENSIS EPISCOPUS.

Epistol-e.

Classis prinia. Epistohe quas scripsit nondum episcopus (ab anno Ghristi
386 ad 395). coL 61
Classis II. Epistola? quas episcopus ante collationem Carthaginensem cum
Donatistis habitam et ante deteclam in Africa Pelagii haeresira scripsit
(ab anno 396 ad 410). 121
Classis III. Epistol» quas scripsit reliquo vitee tempore (ab anno 411
ad 430). 471
Classis IV. Epislolai ipso etiam episcopo scriptae, quarum tempus minus
compertum est. 1025

APPEISDIX.

Nonnullaj Epistolaj Augustini nomine olim falso praenotatae. 1093

CUehj. — Ex typis PAUL DUPONT, 12, vi4 dicta Bac-ffAiniftrOT. 62 »iv9.1»0«.

 IN TOMUM SECUNDIM

|3rarfatta»

Utocalialiiscorporissensibuspraeslant, itaillustrium viroruinEpistoleecaeteriseorumscriplispassimali-

leceiluDt. Ineisenimtanquamingeminooculoriiraspeculoemicantpersonsedoles.affectus, virtutesetvilia;
sic utnemo magis ad vivum ea exprimerepossit, nemoalibiraeliusquaminepistolisintueri. Idside ciijus-
quamalius,certede AugusliniLitlerisconstat,inquibussanctissimiDoctorisgenius,eIoquentiacitrafucura,
prudentia, zelus, animi constautia, veritatis ac pielalis studium, humanitas, modestia, aliaBque virtutes re-
splendent. Jam quidera in Confessionum libris se ipse luculenter expresserat Auguslinus at non ita, si dicere
;

licet, genuine siout in Epistolis. Fitenim ut quee deseipsis scribuntsancti, aut iraraodice extollant, si mala

sinl;autplus sequo deprimant,si bona:si veroquisalius de ipsis scribit. nonsatiseorum intiraa penetrare
possit ;auletiamsipossit,aptissimeexplicarenon vaieat.Atin variisepistolisauctoressponteseipsiprodunt
pinguntquenativiscoIoribus,quos natura, locus, occasio, personae,argumenti materia, etiam noncogitan-
tibus eiprimunt : adeo ut diligens quivis rerum aestimator in epistolaribus scriptis auctoris faciem et
animum e propinquo intueri possit.
Sedilludinsuper AugustiniEpistolisdignitatemaddit,quodcumsanctissimusPontifexgravissimisEccle-
si?Bnegotiisfueritoccupatus,Epistolarumejuscollecliononlantumipsius privatam, sedettotamfereeccle-
siasticam illius temporis historiam complectatur. Unde si quis Donatistarum et Pelagianorum, qiieeduae
haereses Ecclesiam per id tempus maxiiue infestarunt, res gestas studiose indagare ac plene inlelligere
cupit, Augustini Epistolas legat ac sediilo revolvat, et votis tandem suis optatum finem imponet.
VeniminsuperioribuseditionibusadeoperturbatuseratAugustinianarumEpislolarum ordo,utnonfacile
quisquamidassequipotuissetabsquelougaetsaeperepetitaleotioneacmeditatione.Namejiisdem temporis
etargumenti Epistolaeper totum collectionis corpus hincinde dispersae erant, tum priores posterioribus
postpositaeetin tinera reject8e;acdemura, quae iutoleranda confusioerat, Augustinirescriptaquamlongis-
simeabinterrogalisetcousultisnonniinquamaberant:imore3criptaconsultislongepraeferebantur;adeout
Evodiiv.g.cousulentisEpistolaepostiuultasiuterjacentesEpistolas Augustini responsum consequerentur.
Quapropteroptandumerat ut Augustini Epistolae inrectumordinemprotemporura ratione digererentur.
Quodprociildubiocuraturu3fuissetAugiistinusipse,siearumrecensioneraquamsiisceperat,eiabsolvereli-
cuisset. Quippe in Retractalionum suarum prooemiooptare se testatur, ut opera sua eoquo scripta sunt ordi-
ne perlegantur, eique rei daturum se operam, quodemum intelligant lectores quomodo scribendo profecertt.
Atquominusidtentaremusintercedebantdiversaeres nempe usussuperiorum Lemporura, receptusordo
;

abanniscirciter centum septuaginta, citationes usitatae, quas violare, aut demum pervertere nefas esse vi-
debatur, nemutatiohfecplurimiimnegotiistudiosisfacesseret. Adhaecnonlevesdifficultatesinconstituen-
do Epistolarumordiue, quiomnibus probetur cum de nonnullarum aetate dispateut eruditi. Atque haec po-
;

tissimiim nos ratio morabatur quippe qui id praecipue in animum induximus, hoc in labore nostro
;

neutrorum sentenliae teraere adversari aut favere. Haec ergo momenta a mutando Epistolarum ordine nos
deterrebant, nec faoile id a nobis contra superiores ediliones suscipiendum videbatur.
Exadversotamenaliudsuadebantnon tantumvariaeruditorumexempla in EpistolisS. Cypriani, S.Leo-
nis, etc.,sedeliam virorum nonrainus scientiaquam dignitatepraestantium auctoritas, qui posteritati hac
novaedilioneconsullumvolebant. Hisomninoexemplis etauctoritatibusadducti.tandem consensimus, ut
Augustini Epistolae adannorumseriera, quoadfieriposset, accuratam revocaremus. E( nelevi fundamento
hanc seriem designasse videamur, uon modo nostris, sed etiam alienis eam studiis et consiliis investigare
sategimus. Nostrarum hanc in rem moraentarationum, quibus ordinem a nobis constitutum comproba-
mus, paulo inferius subjicienda sunt, postquam nonnulla circa novam hanc Epistoiarum editionem hic
praemiserimus.
Priocipio Epistolarura cbronologico ordioe constituto, eas in quatuor classes distinximus, quarum prima
illasexhibetquasAuguilinusnondumepiscopus scripsit. Qua in re Augustinuiu ipsum secutiauctorem su-
mus.quiin Retractationumpriorelibro ea duutaxatrecensuit opuscula quae antequam tieret episcopusin
lucemprolulerat. In secunda classe repraeseutantur Epistolae quas ad initoepiscopatuadcollationem cum
Donatistis Carlhagine habitam et Pelagianae haereseos in Africam invectionem edidit. In his enim duobus
siveretegendisseuextirpandiserroribu-; versanturut plurimumhaelitterae.quaeeoruminitia, progressus, at-
que damnatiouem accurate describuut. Tertia Epistolarum classis eas corapleetitur quas abeo tempore S.
Doctorad vilae tinera exaravit, qiiibus scilicet certa epocha potest assignari. In quartam demum classem
reliquas Augustini litteras redegimus,quas quidem scripsit episcopus, nuUa taraen alia praetixa temporis
Patrol. XXXIII. (Une.)
II PR^tFATlO. 12

autcircumslanliariim nola, quflecertiim tempuspne seferat. Kxhac porroquadruplicisciassisdisistinctio-

ne iil couuuoiii eveuiet, quod uutea ohservabamus, ut studiosiis lector ea quae ad ha-reses Donatislarum
et Helagiauorum pertineut, uno fere conspectu
ac tenore percipiat.
Ueiudemonendusesllectoruonniillosliaotatiis,quihacteuusinEpislolarumordinemrelatisunt,locomo-
tosauobisnon fiiisse, taiuelsi iduon levis momenlirationessuadere videbanlur. In eo genereest imblicum
insiriimfuliim^iiiioEracliumfiiturumsihisuccessoremdesignatAiigustinus, pnBleraliqiiotprolixiora
illutl

opuscula, qu» ab ipso in Relractationibus censenlur inter libros. Id vero a nobis praestitum haud fuit, qiio
velsiclectorumcommocio,quautiimfasessel,consii!erelur. Verum nihilcunctandumcensuimus.quinreji-
ceretur in Apjiendicem vulgala illa Altercalio cum Pascentio, qufe clxivik numerabatnr inter Augustiui

Kpistolas. Ilanc enim supposiliam esse manifestis constat arguuientis, quae in Admonitione eidem Alterca-

tioni preefixa retulimus.

Prtelercaremgraliam utileraque studiosisfactiirosnosarbitratisumus, siquasdamhucrevocaremusEpi-
stolas, nou soliimquas Augustinusuoiuiue suomisitad alios, sedexillis etiamquae ad ipsum a miiltissunt
directffi. Sic Tiinasii et Jacobi, sic Hnnorii el Theodosii imperatorum, QuodvuUdei, Prosperi, Hilariialmie
A«o»y/«»adAugustinumlilteras .sicetabipso (.\ailais adPelagium, ad Simpli:ianum de opere ipsi dicato,
:

ad Aurelium, ad Valerium, ad Claudium, ad QuodvuUdeum super libriseorum nominenuncupatis, quoe

hic antea desiderabantur, suo insereudas loco ciiravimus : uti et catholicoriim episcoporiim rescripta ad
MarceUinum tribuniim, occasiouecollationisCarthaginensis, necnouEpistolamarf/'roc«//Mme/ Cylinnium
Gallicanos antistites Leporii causa transmissam quae nimirum scripta non minus pro veris ac germanis
:

Aiigiistiui fetibus habenda sunt, qiiam Epistolae illse Carfhaginensis ac Milevitanae synodi nomine ad

hmocentium directae, quas uti a S. Doclore dictatas cuin aliis ejus Kpistolis omne recipiunt.
HucveroetiamrevocanduseratTractatus<^e6ono V'irfMj7a//s, nisiidprohibuissetususjampridemreceptus,
qiii Li7>?'t litulumeiassignat.tametsivcrasitAugusliniarfJMSit/JomEpistola.eoquenominenulla ejus pecu-

liari meulioin Retractationumlibrishabeatiir. Ejiisdemconditionisestea Epistolaquam S. Doctorfidelibus

ad sMa" <i/spensa/Joniscuram pe?'/irten/i6jfs scripsit contraPetilianura, quae ab Augustini tempore, sicutiin

lib. 2 Retractalionum, c. 25, testatur, prioris adversus ejusdem haeretici Litteras libri locum obtinuit. Oc-

currebat praeteiea Secundini Manichaei ad Augustinum Epistola, quae ut nihil continet observatione
dignumquoderuditorum oculis merilo subjiciatiir, relictaestin sexto Augustinianorum operum tomo, ob
id solum legenda, uteaplenius intelliganturquae illicadversus Secundini erroresdisputal Augustinus.
.Neque vero editas duntaxat Epistolas recudimus ; sed novas aliquot primi vlaraus in lucem : in quibus
occurritAiigustini tum presbyteriinsignisad Alypium episcopum ThagastensemEpistola, cujusperquam
egregit esiargumentum.Jara pridem Christianorum conviviacompotationesqiie in basilicisnatali sancto-
rum per tieri solitas e medio tollere satagebat Augustinus. Ejushauciu remverba sunl in Epist. xxaad
Am-eUum, {\.o:Aitferendumestm3i\nmnonaspere,sedsiculscriptumest,inspinlulenitatisetrnansuetudinis.
Non duriter, non modo imperioso ista toUuntur ; magis monendo quam minando.Sic enim agendum est cum
7nuUitudinepeccaniium. Na.rra\. ergohic quemadmodumper tresdies, noininatimque in Leontii natali die,
auctoritatibusexdivinaScriptiirapetilis,tamprecibus,£letibusaclacrymisapudsolemuemconcioneminsta-
bat, foe la iit haecce cousuetudo ab Ecclesia eliminaretur : quae ubi paucorum movere animos intellexit,

mox acriore studio aliaatque alia subjecit hortameata,et imperataoratione piorum sutfragia adhibuit ; sic ut
Deo donante tandem a compotationibus istis cessatum fueril. Inter alia rero quse hic referuntur ecclesias-
ticae disciplinae monuraenta, notaudi insanctorum solemnitatibus tum usurpati, nempesermo habi-
ritus
tiis ad populum ; sacrae lecliones et Psalmorum modulatio alternis vicibus repelitae acla Vespertina sacra,;

quae quotidie celebrari solerent.

Prodeunt simul etenebris aliae duae, quibus numerus Epistolarum Augustini adPaulinum Nolensem ia
Possidiiindice annotatus completur breviores quidem illae, sed Christianae pietatis acbenevolentiaesensu
;

pleuissimae. His Paiilini litteras etopiisculumcontra Paganos,quodab ipso elaborari didiceral Augustinus,
ardentissimis votis expertere se contestalur.
Proxilior insigniorqueest ad Mercatorem Epistola.ex tertiaparteolimexhibita inlib. adDuIcilium,nunc
autem primum ex integro data quae ut peracre Mercatoris ingenium, ita singularem modestiam Augus-
:

tini prodit, quisuccensentemquod sibi non rescripsisset, accipit gratantissime. Notandus inea controver-

siaruin interCatholicos et Pelagianos status, quod ad quaestionem de Baptismo parvulorura ac de morte

peccato retributa pertinet, iiquido explicatus. Notanda itidem epocha Litterarum Augustini ad Sixtum et
ad Coelestinum diaconum hic definita. Sed illud in primis observatione dignum esf quod ex eadem episfola ,

inteliigimiis.iiempe catholicos scriptores extra Africam posilos sua Augustino scripfa, quae adversus Pelagia-
nos edebauf, dirigere solilos fuisse. Hiijus conjecturara capere licebat ex breviore ad Sixtum
quidem rei
Episfola, n. i. Verum id longe certius liquet ex his Augustini verbi ad Mercatorem Ego itaque te, fili dilee- :

tissitne, scribentem mihi vel adme consideranda tua scripla mittentem, absit ut negligenter accipiam, etc.

Jain vero iu hacce editione capitiilatioues, qiiae paucas in Epistolas antehac inductae erant, refinemus;
novas in alii^, iibi commoduin videtur, instituimus; porro in omnibus sectiones designamus frequentes,

af(ixisnumericis nolis, uti jam in primi tomi opusculis fleri coepit, quo esset deinceps facilior Augustini
13 PH^FATIO. 14

usus,expeditiorquelocorum inquisitio. Deinde Epistolarumargumenta, quaeplurima gravissirais scatere

erratis historiseque adversari observarant eruditi, castiganda curavimus. Et quanquam consiiium dos-
trum minime sit animi nostri sensa el cogitala doctis obtrudere, teniperare non potuimus tamen, quia
notatiunculas quasdam anneoteremus, tum in praeoipuis vulgati textus emendationibus, tum iis in locisqui
ad slabiliendam Epistolarum epocham visi sunt idonei. Nihil porro est, quod hic omnia recenseanlur
menda, quae sane innumeraMSS. exemplarium ope resecuimus. Cur autem omnia resecare non licuerit,
id in causa est quod aliquot S. Doctoris Epistolae unico duntaxat codice MS. eoque non satis emendato
continerentur, uti constabitcodicum.quibus usi fuimus, Syllabumin tine voluminisadjectum consulenti.
Ne quid vero in hac Epistolarum editione, quod nostrum certe esset, desideraretur quatuor earum ;

indices attexuimus. Primus quideni novum huncce Epistolarum ordinem cum hactenus vulgato compara-
tum exhibet. Alter vulgatum prius ordinem continet, quatenus ad hunc novura reducitur. Tertius constat
eorum nominibus alphabetico ordine digestis, ad quos Augustinus dedit Rpistolas, vel a quibus ipsevicis-
sim accepit. Postreinusdenique Epistolasdistribuitin pryecipua argumenta quee in eis tractanlur. Statue.
ramus aliquando quiulam quoque Epistolarum seriem intexere, quae ordini illi responderet, qui in MSS.
codicibus usitatior est. Verum incassus labor et prorsus inutilis fuit, tum ob maximam MSS. co-
dicum varietatem, inter quos nescimus an duos tresve reperias qui inter se hac in re conveniant tum :

maximequodcauci adinodumreperiantur,quimediasaltem exparteS .Doctoris contineantEpistolas; adeo

ut ex illis nihil certura, nihil tixum ordinaturaque possit constitui si codices noonuUos exceperis anno-
;

rum600 circitereetatem praeferentes, qui Epistolas sexaut septempriores exhibent ea serie, quam editio
nes vulgatae repraesentant, aliis longediverso nuUoque legitiraoordine conlexlis.
Postrerao, uti aliorum tomorum.sic etistius opusculaexcipiet rerum et Scripturaequaeexplicanturloco-
rum index, quantum in nobis fuit, sincerus, et studiose comparatus.
Superestigiturut.quodantea pollicitisumus,novi Epistolarum ordinisrationes hoc loco exhibeamus.

ORDO CHRONOLOGICUS
ARGUMENTIS DEMONSTRATUS
EPISTOL.E PRIMyE CLASSIS,
Quas Augustinus nondum episcopus scripsit, ab anno
Christi 386 ad 395.
I. — Scripta circa finem an. 386.
Ut primum locum in Retractalionibus tenent libri
contraAdcademicos, iaagi'oCa.ssicicLCo scripti ab Au-
gustino paulopost ipsius conversionem itacaeteras : merare, proqueannoprimo perbreve illudcomputare
ipsius Epistolashicjurepraeceditilla,quaeeorumdem
librorum occasione data fuitad Hermogenianum. A.n-
Ostia Tiberina.cum Augu«:tiousin Africam postbap-
tismuminPaschalisolemnilateMediolaniperceptum
remearet, sesequesimulnavigationi instaurarent.ex
hac vita migrasse, anno aetatis ipsius Augustini 33,
hincfit ut viri eruditi in diversas abeantopiniones;
velintque alii Possidium, ubi Augustinum annos 76
vixissescribit, ipsius annos ex Consulum fastis nu-
spalium temporis a die 13 novemb. quo in lucem
editus est Augustinus, ad diem 1 januarii tum pro ;

nus veroquoistluec epistola, sivelibri iidem prodie-
runt, hac latione investigalur. Exorsus fuerat id
opcris Augustinus aliquanto tempore ante s uum nata-
litium diem, qui in 13 novemb. incidebat, ex lib. 1
Retraclaliomm, c. 2. Cura autem id opus absolveret,
trigesiraura terlium aetatis annura agebat, uti sub
ejusdem operis finem lib. 3, c. 20, n. 43, testatur.
septuagesirao sexto id censerequodal diejaouarii
ad28augusliextendilur. Sicqiie Angustinum natum
novemb. an. 335, conversuman. 387,bapii-
esse 13
zatum an. 388,etreipsa vixisse annos non 76, sed 74
supranovemautdecemmenses. Dicuntalii Augusti-
num, tum in lib. 3 conlra Academicos, supra laudato
loco, tu in cap. 10 lib. Soliloquiorum (quod etiain
1

Jam vero Possidius, cap.3l, fidem facit vixisse Au-
gastinum annos septuaginta sex. Nullusqjehaclenus
in dubium revocavit, quin ejus obitus in 28 augusli
an. 430, justa Prosperi chronicon, inciderit. lilum
igiturnatum fuisseoporlet 13novemb. an.3o4, con-
versum aulem saeculo secessisse in villam Cassicia-
cum an. 386, eodemque labente anno libros de Aca-
demicis edidisse ;
quatuor circiter menses anle ba-
ptismura, quem iusequenti anno percepit.
Quanquam haecfacilisetexpeditachronologiaera-
tio videatur, in ea tamen constituenda uecesse est
paulumimmorari.Namquoniam exlib. dcontra Petil.
/;'<<. c. 25, liquet Augustinum nonrepeliisse Africara,
nisi post Maxirai tyranni necera, quae exeirale julio
vel augusto an. 388 contigit cumque ex lib. 9 Con-
; quartum decurrebat.
ess. capp. 8, 10, II, aeque certum sit Monnicam ad
opusantesuum baptismaperfecil), ubise 33annum
agereprofitetur, non inchoatumcurrentemveannum,
sedtransactum prorsus et elapsum inteiligere. Sic
enimsuos annos numerare solitum suspicanlnr ex
lib. 6 Con/ess.c. 1 l,inqiio se tricenariara aetaterage-
rere posteaqiiarac.6meminit se iaudeslmpera-
ait,
toris recitasse, illum ipsum panegyricura esse rali,
quemBautoni consulatumiueuntidixilKal.jan. an.
38o,ex lib. 3 conf. Petil. lilt. c.2o,licet verisimilius
sil hanc aliam fuisse panegyrim, quam Imperatoris
/awdes appellal.Horum igiturcalculo pertinet Augu-
stini ortus ad an. 354, conversio secessusque ad an,
387;baptisraacleniquerefertur ad an. 388, quojam
Augustinus, aetatis 33 expleto anno, tricesimum
Verum hae quaesentenliae verba Augustini Possi-
 15
iliiqiie s^^enuinoseastiper vimdelorqiienl, niillu id
exi^eiitecuusu. (jiiideiiiin ubstatcjuumiiaisintelligu-
luus Aii^usliuu muIi luutrisubiliiiii ud suus nuvtgure
paruuti uiuiuui ulluluui fuisse uliquu casu ?(|ui(lve
cogil credere ipsuin staliiu ab obilu luulns in AlVi-
caui sulvisst', cuiu id niiniiiie dical ? Uuin putius
l/<t'//"(i<7(jMiljru. cupiJ.T, S,'J,receiiset(>[)usculupo8t
buplisiuuiu a se ltuuia'cun>cripla, quibus piufeclo
peiticieudissal esseiiunputuisset tuiUillum teiiiporis,
qno in Urbe anle matns suae luurlem resedissel
qiiandoquidemab itineris lubore, qiiem Mediolaiio
redieiiscuinsiiistoleruvi'rut,nonduin rccreatus erut,
cuiu iid O-^tiu Tibcriua [)ervenit Illic ('iiim, inqiiit,
:
posl lotKji itineris laburevi instaurabainus itus aciya~
yalionis. Qua propter ejus commoralioRomaj uon
ante, sedpost obitum.MonnicLe repoiienda, credeii-
dunique est quidpium ei fuisse impedimento, quo-
minusin Africumtumcito rcmearet.
NuiniiliusteinporishistoriuproditMaximum tyran-
mim hoc ipso utino 387, circiter mensem angustum
iufestoagmine descendisse in Italiam.et [)ulsoexea
Valeiitiniano, Afrioam pariter occupasse. Kieriergo
poluit ut dehiscerltor faclus Aiigustinus,ciimaegri-
tudine matriSjCujusubtluniin meiisemuugustocite-
riorem referre nihil vetat, ad OstiaTiberinadetinere-
lur, mutatosubinde consilio, hujiis tiimultusexitum
opperiri Konue statueril, ubi u civilis belli cludibus
Uitiorquam Thagasledegerepoterat. Ad hsec si Au-
giislini couversionem referas in annum387, dicere
cogeriseumin secessu propeMediolanumruriqiiie-
visse, illa ipsa tempestate,qnauniversallaiia Maximo
iovacJenleturbabatur et exea Valenlinianiisluipe-
;
ralor expellabatur, hoc est in medio belli turbiue,
qni circa Mediolanum praicipue detonabat, cum in ea
urbe Comitatus Imperaloris plerumque resideret
qiiae temporecenset Karonius exAmhrosii verbisin-
teliigi posse Mediolauenses cives de fuga cogitasse.
11. — Scripta cirea idem tempus.
Stibseqiiilur epistolaa(iZeno6/«?n, illiimipsum, ut
qutdem nobs vtdetur, cui nuncupali sunl libii de
Ordine, editiexeiinte anno 386. Confer hanc episto-
laniiu lib. 2 de Ordine, cap. 7, n. 20, quo loco di-
cit Augiistiniis, sectim scepe de rerum ordine conlu-
lisseZenobium, ipsumque tunc temporis peregre
profectum fuisse siguiticat. Hac autem in epistola
desiderat abscnlem Zenobium, oplatque ut dispu-
tationem cum ipso iuchoalam simul absolvant.
III. — Scrtpta an. 387.
QujB hic ordine terlia est, ad Nebridium data pro-
diilhaud mullo post Soliloquiorum opus, quod sub
inilium anni 387 perfectum fuit quippe id operis a
: diumepistolasanteannum39l prodiisse. Quippede
se recens editum esse innuit Atigitslinus, n. l.Quid
ait, si Soliloquia legissel Nebridius, tgelaretiir multo
exundantiKS, nec tamen reperiret plus aliquid quod me
appellaret, quam bealum. Et n. 4 Nihilautem liorum
; Quibus verbis aperte docemur mortuum fuisse Ne-
fieriposse, Soliloquia nostrajam continent.Kx quibus
verbisinleiligiturhhrosde^cat/emiczv, de Beata vita,
aliosque exeunle anno386, et ineunte 387 ante Soli-
loqnia ab Aiigustino compositos, Nebridio legenti
arrisisse,i:tgesti( ntisaniniimotuvelutabreptuscon-
tinere se nou potuerit, quoniinuseum bealumniin-
cuparet. Haec itaque epistola iti iis numeranda
de quibusAugustinus inlib. 9 Conf. ca.p. 4, dicit:/6/,
id est, apud Cassiciacum, quid egerim inhtteris
cumaKsente Xebridio, teslanteepistolw. Scilicet Augus-
tinum tlluc secedentem seculus non erat Nebridius
Amicitia> enim nostrce cesserat, iiiquit Augustinus in
lib. 8 Conf. c. 6, ut omnium nostrum familiarissimo
Verecundo Mediolanensi civi et grammatico subdocerel.
Hinc porro est qiiod iii exlrema parte epistolae ali-
qiiot illi de verborum conjugatiouibus quaisti uncu-
lat proponit.
IV. —
Scripta circa idem tempus.
ExeoHemagroCassiciacodeflitepistolamhicquar-
tam ad Nebridniin qiia ilii satisfactebat inquirenti
quantumiu secessuprofecissel. Exciderunt reliquse
EpistoisB ah Angustino ppr id otii ad Nebii(iiura di-
ctalaK,qiiasmajori numeroatqueimpensiori studio
PR,€FAT10. 16
conscriptas fuisse ex ailato loco Jib. 9 Conf. subin-
telligimus.
V. — Scripta circa fin. an. 388.
Ouintaestea qiiauia Nebridio recepit, cum esset
Tbagasle in Africa (pioex Italia rediit post Maximi
;
m tyranni necem, quw an. 388, mense jiilio vel au-
gnstoacciiiit.Miratur.NebridinsAugustinumse Tha-
gastensium civium negotits tnterpellatum uou im-
palienter ferre, doletque nondum redditam ipsi
;
fuisse, qiiam lantopere exoptabat, a muiidanis
curis cessaltonem. Videtur itaque collocanda isthiec
epistola in hue ejusdemanni 388, aut tn sequentis
anuiexordio. Nam AugusttnusTliagastem reversus,
i haudqiiaquam sustinuit, quin conceptum jam inde
a suo bapttsmate consilium secedendi cum amicis
in agros, quos ad Thagastem possidebant, exseque-
returquamprimum liceret. Et reipsaillicin secessu,
a sejam alienatis curissaecularibus, transegit ferme
triennium,ex Possidio,cap.3,donecHipponemdata
quadam occasione profectus, ibi presbyter ordiua-
retur,quod anno 391 ineuntecontigit. Attamen dici
putest ipsuiu suo etiam in secessn, cum nimium ille
etacivibus suisamaretur, et ex «quocives suos re-
dauiaret,suscepisseinterilum curaiu graviorumne-
gotioriiiu, quee ad ipsum perferebantur.
VI, Vll. —
Scnpta circa initium an. 389.
Sextae epistolae tempus utcumque habeturex Au-
gusttni rescripto proxime subsequente, ubi, n. 4,
Verecundum famiiiarem quondam, suum appellat.
NempeAugustinusapud Mediolanumexislensde Ve-
recundo,siiIlic adhucin vivis ageret, non sicloqiie-
retur;et multominusapud Cassiciacum, ubi ipseln
Verecundi villa versabatur. Nequedeccetero videtur
referenda utraqueepistolaad ilbid tempus,quoRo-
: mae morabatur Augustinus, itcel Verecundtis per id
temporisevivis excesseril; tumqtiiaistud cumvoce
quondam noncongruit, tum quianuUum ejuscemodi
litterarii commercii, ipiod tunc Augustino cum Ne-
bridto inlercesserit, indicium nobis suppetit. Sic er-
go epislolas sextam Nebridii et septimam Atig. ad
Nebridium, iUis jam in Africa constitulis scriptas
fuisse colligimus.
Vlil-XlV. — Scriplw circa idem tempus.
Idem porro de reliquis epislolis quas ad se vicis-
sim miserunt, id est octava, nona, decima, undeci-
ma,duodecima,tertiadecimaetquartadecinia,lon-
ge magisliqtiet. Quanquara enim temporis articu-
lum quo singulae datae fuerunt, haud expedilum sit
distincleassignare is tamenordoquemhicinterse
:
tenent facile constituitur exmutuo earum respectu.
Ad extremiim id certo certius est, omnes ad Nebri-
obit u Nebridii scribit Aiigustinus in libro 9 Confessio-
num, c. 3n. 6 Quem non multoposl conversionem nos-
:
trametregenerationemper baptismum. carne solvistt.
. . .
bridium, antequam ad presbyterium assumeretur
Augustinus. Atquiadidmunusassumptusfuitanno
39t exeruditorura observatione, duobusnixa Possi-
dii testimoniisqui primum cap. 3, fidem facil Augus-
tiuum ex Italia in Africam regressum in secessu Tha-
gastensi/erme<»'tenn«oconstitisse,tumqueordinatum
est, fuisse presbyterum apud Hipponem. Porro regres-
sus est Augustinus anno, ut dixiraiis, 388, post
Maximi necem. Deinde cap. 31 ipsum clericatuvel in
episcopatu annis ferme quadraginta, scilicet addiem
;
usque28augustianni 430, vixisse testatur. Porroilla
ipsiusordinalio nonnullis quadragesiraaincipiente,
nobis aliquanto antedierum spatiofacta videtur :
quippecum Augustinuspresbyteratusiisceptose vi-
riumsuarum ineo munereatquein divini verbiprae-
dicalione periculum fecisse in epislola xxi, innuat,
ob idque a Valerio episcopo flagitare se dicat die-
rum aliquot inducias et faicultatem ad Pascha usque
secedendi, ut sacris Litteris, in quibus minus peri-
tum sejam tum intelligebat, operam navet.
XV. — Scripta circa an. 390.
Epistolam ad Romanianum, quae hic ordine quinta
decimaest,scriptamabAugustiaojamepiscopocre-
 .
17 PRiEFATIO.
diditBaronius.adeoqueexhacipsaadanQum 142, ob-
servavitepiscoposconsuevissescriberelilterasiuta-
belliseburneis vel in chartis raro vero nec nisi char-
; XX III.
teeinopiainmembranis. Sed qiiandoin eaS. Doctor
librumde vera Religione Romauiano.cui raaximedi-
cabatur, absolututnesse, ipsique propediem trans-
mittendumrenuntiat ;pertiuetdtibio proculad illud
tempus quod Augustiuipresbyteratumproximean-
tecessit. Nam istum librum in Retractationibus pos-
tremum inter eos recenset Augustinus, qiios non-
dum presbyteredidil. Certe hic idemliber erat unus
ex quinque ilhsquos Alypiusante anuuin39o,adeo-
que ante Augustini episcopalum dono misil Pau-
Imo, de quibus in epistola xxiv et xxvn.
XVI, Xyil. —
Scrtpiw circa an. 390.
Septiraa decimaati Maximum Madaurensem, a quo
litteras prius acceperat Augustinus, data vi(ietur ex
Thagastensi secessu.Quodcolligimus non modo ex
eo quod nonnuUam Auguslino cum ethnicoillo con-
sueludinem fuisse indigitet fortean quianon pro-
; num, scilicet vigesimam quintam; imo et alteram
cul ab invicem agebant, cum esset Madaura Tha-
gasti tinitima sed praesertimexeo quod uuUumaut
: superiorem, iJ est autumno anni 394 directam
episcopatus aut sacerdotii ejus exslet in ea vesti-
gium quodque idolorum cultus (qui sub inilium
;
an. 391, Imperatorum lege prohibitus fuit) adhuc
publicus foret, ut hic passimipse subinnuit. Unde
licet inferre scriptam fuisse auno 390.
XVIII-X.X. —
Scriptw circaidem tempus.
Epistol<eproximesubsequentes,adCo?/es<m«m, ad
Gaium, ad Antoninum,in quaruminscriplione nullum
nominisuodignitatistitulumadjunctumassumit.\u-
gustinus, ab eo adhuc laico videntur datae. Id vero
etiam contirmatur ex slilo, qui ut in primis ipsius
scriptis, paulo elegantior est nec non exordiue quo
; saltem exemplum Paulino ipsi legendum transmittit.
in vetustis codicibus reperiuntur collocatfe, videli-
cet juxta priores quindecim epistolas, adeo ut nec
desint MSS. qui praeter illas prorsus nihil conti-
neant cujuscemodi perantiquus liber in biblio-
: Paulini sibiantehiememscriptis,hancilli epistolam
theca Germanensi asservatur.
XXI. —Scripta sub ineuntem an. Z9l.
Epistola vigesima prima uihil aliud e^t, quam sup-
plex ille libellus quem episcopo Valerio porrexit Au-
gustinusaliquantopost suam ordinationem, postu-
lans ut quia jam vires suas huic obeundo muneri
inferioresexperlusfuerat.concederetur sihi parvum
tempus, velut usque ad Pascha, quo Scriptnrarum
sacrarum studio totus vacaret. Haec igitur epistola
sub inituim anni 391, quo presbyterum creatum
Augustinum fuisse probavimus, collocari debet.
XXI — Scripta circa an. 392
. 393 revocat Baronius
Effluxerant abejus ordinatione diesbene multi,
cum epistolam vigesimam secundam ad Aurelium
Augustinus. Jam tumenim erecto
scripsit/)?-e56i/fer
Hi pponensi monasterio fratrum ccetus coalescere ccepe-
rat, ex n. 1. Hac epistola respondet litteris quibus-
dam, quae hodie non exstant,receptis ab A urelio cui ; batam exagitat itidem Augustinus (tacito tatnea
Carthaginensis Ecclesiae regimen recens commiss um
esseindigitat, ubimeminit spei, quam secumprobi
quique conceperant,fore ut Deus Africanarum eccle-
siarum segritudinibuscollata in ipsum auctoritate,
medelamaliquandotandemadhibeat.Sicqueomnino
familiari suo rescribit.nlfacile credas Aurehumab
ipso per litteras instanter petiisse.ut sibi sub novo
onereIaboranti,quaconsiliisopportunis,quaemissis
ad Deum precibus subveniret. Quocirca existiraare
licetAurelium, quianno388, cum eum ex Italia re-
diens Augustinus apud Carlhaginem vidit ex lib. 22
deCju.Dej.cap.S, diaconiCarthasinensismunusobi-
bat noncitius anno391,episcopalidignitateauctum
fuisse.EtreipsaantecessoripsiusGenelhliusconcilio
Garthaginensill praefuitanno <90,diel9maii. Dein-
ceps vero,id es*,anno393.conciIiiimHipponensedie
Soctobris, aliaqueinsequentiumannorum Africana
concilia,sub Aurelio habita pr.Tenotanlur. Caelerum
hacipsa,quade agimus,epistola permotum credi-
mus Aurelinm ad cogendum istud concilium Hip-
ponense.quoejus auctoritatecomessalioncsquibus
Afri pietatis pr<i'textu in ecclesiis vacabant, prohi-
beret. Tanta nimirum erat pestilentia hujus mali, ut
18
hic scribit Augustinus n. 4, ut sanari prorsus niti
concilii aucloritate non posset.
— Scripla circa idem tempus.
Vigesima tertiaadiU(Jximmumvelipsaiuscriptione
intelligitur scriptaab Augustiiio, cum adhuc pres-
byleresset,quoautemannominimecompiU-tuiiiest.
X.^IV, .XXV. — Scripta- sub (in. an. 39i, ante hiemem.
Pauliiusimldueesiibsequentesepistol.e.abipsoex
urbeNola in Africam, anno 394 Iransmiss.e ;altera
Aly pio/)a/ri, id esl,episcopo.Hancenim dignilatem
ipsi competereditlicerathauddiibie ex litteris,quas
ab .\lypio se rece()isse protitetur.Alteraautem Augu-
stino /Va//'f,quem scilicet presbyterum adhiic ag(^re
audiverat,ciiique,iitaitn.4,o/"^c?'osocja/(ts,sivejuxta
Cislerciensem MS.officio senalus (equabatur. Aiqnc. ex
priorequidemepislola,n.2, habemushancsimulcum
illadatam fuissc. Ex principio vero epistol.e xxx,
quain ad .\ug(islinumsubinitium anni 39o indubi-
tanter scripsit Pauliuus, hanc eamdein ad Augusti'
ad Alypium, hic vigesimam quartam ante hit^mem
fuissecerte cognoscimus.
XXVI. — Scripta forte
ineunte an. 395, et missa cum
sequenle.
Vigesima sexta Augustini es t ad Licentium discipu-
lumquondamsuum.Laudat,u.5,PauIinumtanquam
sibi tunc temporis notissimum. Quapropter eam
forte scripserit post acceptas superiores Paulini lit-
teras, postque visum illum, quem Paulinus ad
ipsumsalutandumdirexerat.Porroin epistola pro-
ximesubsequente, n. 6, recordatur hujus ad Licen-
tium scriptee, eamqiie eadem occasione, sive ejus
XXVII. — Scripta circa ineunt. an. 395.
VigesimaseptimaadPauhnufnepistolasubinitium
anni 395 anobiscoUocatur. Quippe acceptis litteris
perferendam Auguslinus tradiditRomaniano,utin.4,
siguiQcat :quiRomanianus,Licentii supra nominati
pater, in Italiam rei familiariset domesticte causa
navigabat forte verno tempore prsedicti anui 395,
;
certe Augustino nondum episcopo, ex epist. xxxii
et xxxii.
.XXVIII. —^criptaan. 394 aufi^o.
SubinitiumepistolaevigesimfeoclavaearfHi"ero«j/-
mumlaudatur Alypius,episcopalemdignitatem post
suum ab Hieronymo regressum jam consecutus,
Porro Alypii profectionem in Paleestinam ad annum
promotionem ejusdem ad
;
episcopatum,inannum 394. Estigitur epistola hoc
aooo 394, aut certe anno 395 scripta non serius, ;
cum eam .Vugustiniis scripserit nondum episcopus,
ex epist. lxxi, c. 1, n. 2. Huc facit quod Hieronymi
de Petroreprehenso aPaiilo sententiam hic impro-
auctoris nomine), in libro de Mendacio, capp. 5 et
20, quod opusculum in Retract. lib. 1, inter illa
quae scripsit nondum episcopus, postremo loco
reponit.
XXIX. — Scripta an. 395.
Ad annumeumdem395referrevisumesteximiam
lam Alypio datam epistolam, quae ex vetustissimo
codice RR. PP. Cisterciensium S. Crucis in Jerusa-
lem in Urbe nunc primutu vulgatur. Neque vero se-
rius collocanda fuit, quando eam scripsit Augusti-
nus eo tempore quo adhuc in presbyteri munere
merebatur quippe labente hocipso anno ad epis-
:
copale munus evectus fuit.Neque etiam citius quia :
eamdemepiscopalisraunerisdignitatemipsiAIypio,
quihicThagastensiumepiscopusdicitur,anteannum
394 collHtam fuisse nuUo argumento apparet. Enim-
vero non adeo recens hoc munus adiverat Alypius,
uti satis intelligitur ex illis verbis Augustini n. 12 :
Magna sane ex parte vobiscum reqniescimus cum ala-
critate fervoris, quia spiritualis Ecclesim Thagasten-
sium tnm crebra nobis dona nunttantw.^ecnon ex eo
quod in eadem epistola,n.2,significatur, ipsum Aly-
pium Hippone, ubi certe relicta Ecclesia sua haud-

19
qiiaquaiu peregriuutus fuisset novilius episcopus,
profectuiu esse nup»*rriuie, el quidem iion mullo
post lueunlem auiium, m uimirum i^lhifc epistola
referatur ad iiiilium Uumlragesuuie.iu-que lihrani
erratum sil in exemplun, uIh legilur l'usleu veio
quain dtes (Juadraiie-nin-^ itlujcisiet.laqiienn lecliuaem
noDnihil suo luco uunotatur.
\XX. —
Scnptu un. 395.
Tngesimaiuepisluiam scripsilfuw/iMUsanlequain
Augustini rescriplum, qute superiusesl ixvii epis-
tola.aHomanianorecepisset.Nempevir ille sanctus
incredilMliAuKustinidesiderio ex ipsiusleclioue in-
ceiisus, cum nuutiumquem ante luemem in Afri-
cam transmiserat, iniiinere videretreiuoran.ac de
hlteris suis perlatisdubiusforet, officiunisuumdiu-
tiussuspeuderenon valuit ; sedad Au^ustiuum se-
cundas litteras dedit Romano el Af?ili, ut sui iu
eum animi stutlium etobservanlium, simulque ejus
visendi desiderium flagrantissimum teslaretur.
EPISTOI.^ SECUNU.iC CLASSIS,
Quas Atujustinus jam episcopus, anle colUilionem Car-
thaginensem cum Donatistis liabitam et ante detectam
in Africa Peluyii lixresim scripsit, ab unno Cliristi
396 nd 410.
X.X.XI. —
Scripta ineunte an. 396.
EpistolamadPaM.'inu/«hic tricesimam primamjam
demum episcopus Auguslinus, acceptisposteriori-
busl'aulinilitteris reddidit.perRomaiuun
ei continuo referendam. In hac epistolade sua ad
episcopalum promotionecertioreiu fecilPaulinum,
quoilleintelligeret sede profectione in Itaharaejus
iuvisendi causa,cogitarenon posse ipsumque ec-
clesiasiicis curis expeditiorera,
copus erat pauhnus, ad trajiciendum in Afiicam
invitaret. Porro autem contigit Augustini promolio
imminente Uoraini Nalali ex Homil. 25, inter 50, c. 3,
atque certo certiusante annum 397, quo concilium
Carlhanigense III, die prima septembris aut28 au-
gusti celebratum sancivit, ut ordinandis episcopis
vel clericis decreta Concihorum preelegantur, quae
nimirum sanctio constituta fuit ipsius Augustini
rogatu, qiii et eidera conciHo subscripsit.
Verum de annis3yfi et 396,uter illorumAugustiui
ordinationeinsignitussit,res estapud nos haud sa-
tis explorata. Et quidem facile iuchnaret aniuius
in aununi 396, quoniam librorum quos, ut ail lib. 2
Retract, c. 1, episcopus elaboravit, primi duo suntad
Simplicianum, queminepistolanunciipatoria etini-
tio hbri i, titulo Pa/r/s exornat qui titulus iudicare
: timeat, quominus mecum velit conferre sermonem, non
videtur jam Siraphcianum successise B. Ambrosio,
cujustamen obitus nonnisi anno 397, die 4aprilis
contigit. Sed demus Augustinum pro singulari in
tantum virum observantia, non euin alia nuncupa-
tione donaturum, quamvis solum presbyter foret,
utpote quem ipsein l\h. SConfess. c.2, S. Ambrosii
spiritualem patrem nominat quid quod de iis libris
: tolee
loquens, constanter dicit eos se nunc ad Simplicia-
num Mediolanensis Ecclesise antistitem, nunc ad Sim-
pUctanum episcopnm S. Ambrosii successorem scrip-
sisse, ut lib. 2 Rett^ac c. t, et lib.
4, et lib. dedono Persev. c. 10, modo
Simplicianus Mediolanensis episcopus aliquando quoesi-
vit pertractasse, sic lib. ad Dulcit. q. 6 ? Quo fit ut
eosdem libros in annum 397 referat Joan. Rivius
haud dubius sane simplicianum jam tum esse epis-
copum qua in re Baronii sententiam videfursecu-
: possunt, ut credatur sciipta ab .\ugustino anle Ain-
tus. Jam itaque si ordinationera Augustini ante
annum 396 constitueriraus, fateamur necesse erit,
ipsum annos properaodura dnos a scribendo abs-
tinuisse quod vixcredi possit de sanclo illo doc-
: tolas quas sub initium episcopatus sui dictavit.
tore, qui curas, quas fratribussuisimpendere tene-
batiir, in hoc potissimum reponebat,
Christo laudabilibus studiis, lingua ac stilo suo, quas
bigas in eo charilas agitabat, maxime serviret, sicuti
loquitur ipse in lib. 3 de Trinit. c. 1. Adde quod
supra laudatos ad Simplicianiim libros a se in ipso
exordio episcopatus sui scriptos fuisse, in lib. de
Prcedesi, SS. c. 4 testatur. Attamen Prosper sub Oli-
brio et Probino coss. id est anno Chr. 395 scribit
:
PR^FATIO. SO
Augustinus B. Ambrosii discipulus, mira facundia doc-
trinuque exceltens, Uippunereyio tn Africu episcoput
oidinalur. Et quotquut Augustiiii gesta scripsere,
haiic omiiesadeoliquidam auctontatem velutepo-
:
ch.im chrouologicam lalaiii, lixam niiiiimeqiie dii-
biam habiiere unde ol) conjecturaiu, qiiautumvis
:
nostro judicio validam, religioest ab illailiscedere.
Igitur epistolam hancceail Puulinum, ab Aiigustino
recensepiscopodatani, ad aiini 396exordiumrevo-
carioportuil. Hiiic eliamsupeiioruminfeiioruinque
aliquot epislolarum tempus, uti probe inlelligis,
uno aiiuo citius quam alias videri posset, tigen-
dum fuit.
XXXII. - Scripta paulo post superiorem.
Reversis ex Africa Humauo et Agili, nonconthiuit
sese Paulinus, quin coutiuuo nunlios gratissimos
exinde acceptos de sauctis viris, atque in priiiiis
de Augustini ad episcopatuiu proveclione, corumii-
nicarel cum Romaniauo, ad quem hanc epistolam
trigesimam secundaiu posteru die dedit super ea
ipsa re, de qua apud illiim, prout sanctum Dei
homiuem leetari par erat, gratulatur.
XXXIII. —
Scripia initio tpiscopatus Augustini.
Epistolam trigesimam lertiam ad Proculeianum
Douatistarum apud Hipponem episcopum, presby-
terneaiiepiscopusciim esset, scripserit Augiistinus,
haud liquido satis argumento decerni potest. Faci-
et Agilem liustainen crediiierimus ipsum jam tiim episcopiim
fuisse,obid maxime quod dchonoribiis n. Sscribit,
quos illis deferebant homines causas suas saeculares,
inquit, apud nos finire cupientes, quando eisnecessarii
; fuerimus, pro quibus rebus quotidie submisso capite
nouduiiienim epis- saiutamur. Non euim comperiri arbitraiuur, eos
qui tantiim sacerdotes essent aut debnisse aut
potuisse negotia et lites plebis dirimere, iiisi forte
quibus ob gravem causam demandata fuisset is-
th8ecprovinciH,utiabipsoAugustinoposteademan-
data fiiit presbytero Eraclio, sed postulata prius
plebis assensione, eique suo jam in episcopatu
successori designato. Utut sit, non serius initio sui
episcopatus eam epistolam dedit ; quippe cum
adhuc in vivis ageret Valerius, atqiie ipse in
proxime subjecta epistola, quam postea scripsit,
sese adhuc tironem in episcopatu confiteatur.
XXXIV. —
Scripta post superiorem
Igitur iu epistola trigesima quarfa ad Eusebium,
n. 6, sic ioquitur Auguslinus Quanqnavi et iste qui
:
se tot annorum episcopum dicit, quid in me tirone
satis intelligo : quibus verbis primum episcopatus
sui tempus signat, docelque Proculeiani mutatum
esse animum, cui jam aliud placeret, quam qiiod
de eo sibi renuntiatiim fuisse dicebat in superiore
epistola, n. 2, quod nimiruintje//e/ bonis virisseden-
tibus conferre cum Augusfino ; atque hinc epis-
hujus ordo lempusqiie asseritur.
XXXV. — Scripta post superiorem.
Ejusdem temporis esl Irigesima quinta, ad eum-
dem Eusebium paulo post superiorem data.
SS. c.
de Prcedest XXXVI. —
Scriptaforte an. 396 aut sub initium 397.
etiam quod ase Epistolee trigesimse sexte ad Casulanum aetatem an
vereassecutifuerimus, jiidicabunt alii ex his verl^is
cap. 14, n. 32 Indicabo sibi quid mihi de hoc requi-
:
rentiresponderit venerandus Ambrosius, a quobapliza-
tussum, Mediolanensis episcopus. Quae verba inducere
brosii obitum, qui pridiePaschatis contigit an. 397.
Cui opinioni quiain epistola nihil usquam occurrit
quod refragetur, visura est illam referre inter epis-
XXXVII. —
Scripta circa an. 397.
nt eorum in Epistola trigesima septima praefigi soletlibris Qu(b-
stionum ad Simplicianum. quovum occasione scripta
fuit. Porro hos libros ad annum circiter 397 perli-
nere communis opinio est. De his satis jam supra
diximus ad epist. xxxi.
XXXVHI. —
Scripta circa medium an. 397.
Epistola frigesima octava scripfa fiiit exacto pro-
pemodum mense a morte Megalii Numidiae prima-
2i
tis, ei a. 2. Megalius porro paulo ante obierat, quara
conciliuin Carlhagine an. 397, die 2S augusti liabe-
retur. Hoc enim in concilio teslatur Aurelius litteras
a Crescentiano sibi transinissas fuisse, quibus se
ipse Crecentianus Numidiae primatem esse insinua-
bat. Quapropter hanc epistolam sub medium an-
num 397 reponimus quod ejus tempus ex alio
;
itidem capite facile investigatur. Nan cum ad Profu-
tKrMmperlatasitepistolaperVictorem, quiConslan-
tinam perrecturus, de eo praemonuerat .\uguslinum,
ex n. 3 non potesl in dubium vocari, quin iste Pro-
futurusilieipsesitCirtaeseuConstantiniBepiscopus,
qui in cap. 16, lib. de ttnico Baptismo cont. Petit. cir-
citer an. 400 edito, ante paucisstmos annos defunctus,
et Fortunali tunc sedem iUam occnpanlis praede-
cessor dicitur. Nempe Profuturus anno 394 aut 395
ordinatus episcopus, non raulto post e vita deces-
sit, collatis epistolis xxviii, n. 1, et lxxi, c. 1,
iitl
n. 2, cum
epistola lxxii, c
1, n. I, iutelligitur. Et
saneipsumMegaliononnisiperbrevetempus siiper-
vixisseoporlet quando ipsius successor Fortunatus
prius ordinatus fuit, quam Megalii pro.vimus, ut
putant, successor Possidius quemadraodum ex eo
;
probe colligil Henricus de Noris in lib. 2 hist. Pelag.
c. 8, quod in collalione Cartliaginensi an. 411, et in
epistola Milevitanae synodi aii. 416 Fortunatus ante
Possidium nominetur. Is enim inter .\fricanos pa-
tres ordo religiose servabatur, qui pro suscepto
episcopatu cuique cotiipetebat. Dequo more cons-
tanter retinendo actum est in synodo Milevitana
an 402, die 27 augusti celebrata.
X.X.XIX. —
Scripta forte an. 397.
Prsesidioin Occidentemnaviganti Hieronymusepi-
stolam hic trigesimaui nonam commendavit. Hge
secundae sunt ipsius ad Atigustinum litterge. Nam
primas, quae excidt^runt, per Asterium diaconum
iniserat, promptum, ut hic, n. I, ait, reddens saluta-
tionis obsequium: non quidem pro receptis ante ab
Augnstino litteris, sed, ut ipse .\ugiislinus in subse-
queute epistola, n. I, rescribit, pro subscripta salu-
tatione. In hacce epistola, n. 2, Hierouymus salvere
jubet Alypium Papam, eodemque tittilo donat Au-
gustinum; exquointelligimus eam nonanteannum
396 scripsisse cum que Atigustino ad episcopatum
: quidera in xlui, quaiu priorem aitera suspicamur,
provecto in ea non gratiiletur, id credimus ab ipso
praestitumhtterissuperioreannoper.^^steriumdirec-
tis. Adhaec
significat Hieronymus se in monasterio
constittitum, nihilomintis variis hinc inde fluctibus
quati.Quapropter Epistolam non post annum 397
scriptam ducimus, sed auteqtiam ipse cum Joanne
Jerosolymitano rediisset in gratiara cum minime
legaraus ipsum ab illa reconciliatiotie usque ad per-
secutiones ia eumdem a Pelagianis concitalas
sionem itaconquerendihabuisse. Siquis porrosen-
tiat hanc epistoiam sexagesima octava posterio-
rera, et hanc ipsam esse in qua Hierooymus, uti in
epistola Lxxxii, n. 1, iegitur, epistolam iiiam lxviii,
per Asterium se misisse recolebat nemo taraen, ; tinus
speramus, moleste feret nos aiiis
hunc ejus constiluisse ordinem, ad quera pleraque
noa raale quadrant.
XL. — Scripta cirea idem tempus.
Sub idem tempus secundas etiam ad Hierony-
mum litteras, epistoiam scilicet quadragesiraara ex
Africa mittebMt Augustinus, significans, c. 5, n. 8, se
priores ad eum litteras dedisse. qiiae perlatae non
snnt atqtie in exordio graliam habens quod pro sub-
; minant, cum in Retract. fibro 2, c. 40, tum in epis-
scripta salutalione, plenam sibi epistolam reddidisset,
licet breviorem. Qtiibas verbis non stiperiorein episto-
lam xxxix notat,sedaiteramhactenusdesideratam,
in qua Hierooymus Origenein carpebat; uti videre
esthic cap. 6, n. 9, de quo Origene forte .\ugtislinus
verbum fecerat. curaalterius ctijusdamlitteris sub-
scribens etimofficiose salutavii. Ea est, opinaraur,
epislola.quamper.\steriumHieronymusraisitanno
forsan 396, ut.\tigustinosaIutationisofficiumredhi-
beret. Qtiod autera ad xl, de qiia agimus, epistoiam
attinel, Paulus qui earaperferendam acceperat, na-
vigationis consiliuna mutavit, ex epist. lxxii,c. 1, n.
PILEFATIO. 22
1, nec tameneamadAtigustinum relulit juxtaepist.
Lxxiii,n. 5 ; unde
haelitleraeprius per Italiam sparsae
sutit,qiiamad llieroiiymtiin, pervenireiit^cpiodinter
utrumque discordiam animorum serere poterat, nisi
Augtistini liiiniilitas et utriiisque cliarilas oirensio-
nis semina siitrocasset. Jam de altera episioia ante
hanc Hieronymoscripta contigerat, utejus perlator
Profuturus tliim sese ilineri accingit, continuo epis-
copuscrealus, nontrajicerelioPalcestinam,exepist.
Lxxii, c. I, n. necnon ex epist. lxxi, c. 1, n. 2, ubi
i ;
primas istas litteras a se adhuc presbytero prceparatas
monet Augustinus, ul secundae posterioresque ipso
jam episcopo dictatae inlelliganttir.
XLI. —
Scripta sub initium episcopatus Augustini.
Ad annos
episcopatus .\tigustini priores referen-
dam ducimus epislolam quadragesimam priiiiam,
conscriptaui nomine .\lypiietAugustini,qiii/lHre/io
Carthaginensi gratulantur ob hanc praecipue cau-
sain, qtiod presbyleris se praesente verbura Dei
apud populuin tractare jarajam permittat. Aliud
enim ferebat consuetudo per Africanas Ecclesias
tibique recepta in quam offendisse vituperabatur
;
Valerius, qui Augustino presbytero potestatcm fe-
cissetpraetiicandi Evangelii prwsenteipsoepiscopo.
Sed observat Possidius, c. 5, cura fama sacrarum
concionum,quasadpopulum Hipponensemhabebat
Augtistintis, longe lateque diffunderetur, consultius
visura esse episcopis aliis, Vaierii exeraplura aemu-
iari. Qiia in re Aurelium reliquis praeivisse fas est
existimare; et vero satis intelligitur ex hac ipsa epis-
tola ; quae proinde in ulteriores anaos remittenda
noa fiiit.
XLll. — Scripta exeunte cestate an. 397,
Epistola qnadragesima secunda ad Paulinum, ex
Phimarconensi manuscripto nuncprimum vuigata,
pertinet ad annum 397, scripta videiicet iabente se-
ciinda aestate a receptis ultimis Pauiini litteris anni
395. Confer hanc epistoiam ctim epistoia xxxi, n. 8.
XLlll, XLIV. - Scriptce circa fin.an. 397 aut init. 398.
Duae stibseqtiuntur Glorio, Eleusio Felicibusque in-
scriptae, epistolae quas niliil obstat quominus sub
unum et idem tempus, id est stib annum exeuntem
397, aut, ineuntera 398 conscriptas arbitremur. Et
Optati Thamugadensis tyrannidem summa dicendi
iibertate commemorat Augustinus, c. 8, n. 24 sed ;
iis tameu verbis, quae illam nondum desiisse iu-
niiant. Desiit autem
illa tyrannis anno 398, uti ad
epistolam innota observamus. Dicit quoque
liii, n. 6,
iijidem quam injuste sacrilegia sua per ordinarias
: huraanaspotestates Qagellis teraporalibus emenda-
riuoiint Donatistae. Sed id referturquam optime ad
occa- tempora, ut vocabant, Macariana, de quibus ia Ti-
bursicensi colloqtiio Fortunius episcopus Donatista
quereiam movil, ex subsequente epistoia xliv, c.
2, n. 4.
yEquumveroestdemonstrarequandoaamAugus-
ad isttid Fortuaii colioquium venerit. Id enim
ex conjecluris eruditos viros Baroaianis annalibus insistentes ad
Christi annum412 referre passira videmus. A quo-
rum opioione revocant nos subjecta ratioaum mo-
m'^ata. Cuin Tibursico Augustinus Cirtam pergeret,
ut fert iii«cce epistola xliv, n. 1, id iter agebat. non
quidem, quod Baronio visum est, occasione synodi
(quam Lovaniensium editio Cirtensem, priores vero
editiones et antiqui MSS. constanter Zertensem no-
tola cxLi), sed episcopi ordinandi causa eo vocatus,
uti disertis verbis ipse testatur Augustinus in hac
epistoiaxLiv.c. 6. n. 13. Porrosufficienduseratsuc-
cessor, si non ipsi Fortunato, qui anno 416 Cirten-
sem Ecclesiam adhuc regebat, inter Milevitanae
synodi patres ante Possidium nominatus, certe
Profuturo.quiepiscopatum anno 394 aut 393 adep-
tus, brevi post terapore defunctus est. Atqui huic suc-
cessit ipse Fortunatus cujus ordinatio ultra ini-
tium aaai 398 reraitli vix possit ex dictis supra ad
epistolara xxxviii.
An etiam aiiunde constat huncce Augustini cum
 k8
Forluaio conpressum contigisse aiile auunm 411,
idque iulrlli^^ere esl vel ex ipso AukusIiui auiino a
perseijueuilis httrelicis adhuc ulierio hio c. 4 el 5.
tt prorsus patel Doiialistas tuuc teui[>ons (juietos
fuisse, tolacliie epistola eos pleua gaiulere iiherlate
nolal: quoj uuiKjuaui acculit ab auiio 41 i. Liquet
pariter Aiigustiinun, ciiiu ei Fortiiiiiiis pseudo-
Sariliceiisis seu Philippupoiilaui coiiciiii epislolam
exhibiiit c. i, u. 6, qiiiii hoc esset tuiic iguorasse.
Al illuil iii hl)riscoutr-i Crescouiiiui aiile anuiim4H
scriptis jam iiotiiiu habet, et ut Ariauorumcouven-
tum explodil iu lib. 3, c. 34. Est etiam perspiciiiim
ex Aiigiistiui verbis.c. l,n. 1, hunc Fortuniuui fiiisse
auliquiorem ipso episcopiim, qiii tamen episcopus
non erat auno 411, cum Januarius Tibursicensis in
Numidia episcopus ex parte Donatistarum interfue-
ritcollationi(;arthaginensi;adeoqiie Fortiiuiiispost
onniim 411 in vivis esse uon potuit quein idcirco:
faciliuscrediderimusessft illum ipsuiu, qiiidecimus
niiuieratiir inter trecentos et decem epi-coposcon-
cilii Bagaiensis a Donatislisanno 394 celebrati. Ila-
que ex his ralionuin momentis conlioimus collo-
quiiim istud ante annos circiter 15 qiiam retulit
Baroimis, constiluendum esse.
^eque id silentio transeund um.ubi in eodem collo-
quiodeAiubrosiosermoiucidit, in haecepislola,c.4,
n.7, .\ugustini verba movere posse, ut sanctns ille
antistesin vivisadhucegissecredalur:alqueubiactum
est de persecutione Donatistarum in Maximianistas
nihilomnino diclum reperiri de Prfelextato et Feli-
ciano, qiiosilli tamen receperantsub initium anni
397.Exqiiibusfortenonnemoreputaverilhaudserius
iiieimte preedicto anno 397, habitumfuisseillud Ti-
bursicense colloquium. Verura, ul id constet, sta-
tuereoportet in primisobiisse Megalium mediocir-
citer anno 395, quandoquidem Profuturus Megalio
superstesfuit,alqiie Augustinoadordinandum Pro-
siiccessorem proticiscente habitiim est ciim
futiiri
Fortunio colloquium. Itaque inter Megalium et
Crescenlianum primas aiiquiserit inserendus, aut
certedicendumeritannumpriuseffluxisse,
reniintiaretur, quiMegalio in officio primatus jure
anliquitatis succederet. Nam Crescentianus priraa-
lum non adiit ante anniim 397, paulo anle conci-
lium Carlhaginense die 28 angusti celebratum,
quo Aurelius testatur se litteras non ita
accepisseaCrescentiano.primsesedisNiimidiariim,
ut ipse insinuat, inquit qua ex clausula pa'et nes-
;
ciisse tiinc Aurelium, eum esse primatem quod
tamen in primisscire debuerat. Licet aulem Mega-
lium inter ef Crescentianum primatera interseri ni-
hilvetet; ut tamen id itacontigissearbitremur. non
exiguntsuperius allataerationes.Qiiocirca maluimus
istud coUoquium reponerein fine anni397, sivepo-
tius in principio anni 398, quo tempore Gildonis
tyranni occasus perseciitionis metura Donatistis,
propter Optatum suumGildonissatellitem, injicere
proterat. Eo enim speclare videntur, qiiaft
narrantur in hac epistola, c. 5, n. 11.
XLW. —
Scriptaan.29S.
Epistola quadragesima quinfa ad Panlinum, quie
huic edilioni ex Phimarconensi manuscripto acce-
dif, scripta est bienniotofo, postqiiam Romanus et
Agilisad Paulinum rediissent, elapso. Hos porro a
se diraisit Augustinus circiterineunlem anniira 396,
sicque islh?ec epistola est ineunfis anni 398.
XLVI, XLVll. —
Srriptx circa hoctempus.
Quadragesima sexta Publicolaeest S. Augustiniim
coiisulenfis,ufepiscopumjamauctoritatepollentem,
etiisquibus vir illetenerioris conscientiae permove-
batur, scrupulisremovendisidonenm.Porrohaec et
sequens epistola Augustini ad Publicolam aA hanc , uti conjicifur ex n. 6.
aetafem referunfur quia scripfae videnfnr vigente
; LIV, LV.
adhuc idolorum cultu, qui anno399 prohibitus fuit.
X1.VIIL —Scripta forte an. 398.
^ EpistolaquadragesimaoctavaarfEw/ioariuminsulse
CapraricE, ut anfiqni codices praeferunt, Abbatem,
credifur scripta sub annum 398, quoniam inea, n.
4,laudat Augustinusduos probataevitse monachos,
PH;tFATIO. 24
qui inde iu Africam trajecerant, Kustasiiim el An-
dream, quorum Eustasiiis jam ibi defiinclus erat.
.Nempe [iiitunt esse illosipsos qiii .Mascezil Romani
exercitiis ducem comitabuutur. Hic eniiu sub aiini
liiijiis initium navigans in Africam adversus Gil-
doiieiiilyratiuum, Caprariam insulam adiit. ut scri-
bitOrosius lu lib. 7, c. 3^. unde secum ianclos servos
Dei aliquot permotos precibus suis sumpsit cumque :
fns in orationibus, jejuniis, psalmis, dieset noctes con-
tinuans, sine bello victoriam meruit, ac siiie ccede vin-
dictam.
.\'L1X. — Scripla circa an. 398.
De tempore epislolaeqiiadragesimae noneeat/ Ho-
noratum, id soluiii stalui potest, admodiim verisi-
mile esse his prioribus annis episcopalus Augus
tini, fiuibus nondum Douatistft; tam infeuso animo
veritati adversabantur, Honoratum illorum partis
episcopum et Hipponi vicinum,significasse .\ugus-
tino perErotem, se libeuler ciiiueo per lifteras de
schismate collaturiira, ut de re tanti momenti, ea
qua par erat lenitate ef animi franquillitate age-
rent. Cui Aiigiisfinus qiii jampridem illiiis coilo-
quium eipefehat, ejus sibi consilium multiirapla-
cere hacEpislola rescripsit.etcausam pro suis par-
tibus agressus, ipsura ad respondendum invifavit.
L. —Scripta forte an. 399.
Ad rescripfa Imperatoris Honorii,data anno 399
adversiis idola, refert Baronius id de quo Augus-
tinus in epistola qninqiiagesiraa exposlnlat apiid
seniores Suffectance colontce, qiia in colonia ciim Her-
culis simiilacrum deturbatura fiiisset et commi-
niitum, Genfiles armis Chrislianos aggressi, ex eis
trucidarunt sexaginta, qui in Martyrologio Roraa-
no SS. Martyrum numero adscripti sunt ad diem
30augusti.
Ll. —
Scripta a«. 399 aut 400.
Prodiit epistola qiiiuquagesima prima adCrispi-
num post mortem Optati Thamugadensis, cujus
roeraoriam facete laiidat Augiisfiniis, n. 3, his ver-
bis, Etiam Optati illius tribuni vestri sancta memoria
quam is prcedicatur : ante obilum vero Praetextati Assurita-
ni, de quo non aliter atqiie de Feliciano Muslifano
adhuc vivenfe passim hic loquifur quodque ad ;
rera propius facit de ambobiis dicit n. 4, Quot-
in quot ergo eo tempore baptizaverunt, nunc secum et
pridem vobiscumhabent. Porro exstinctus est Optatus paiilo
post Gildonis fyranni necem anno 398. Praefexta-
tiis vero jam obieraf, cura Auguslinus libro 3con-
;
traParraenianuin circiter annura 400, apices ul-
timos apponebat, ut pafet ex ejusdem libri pos-
tremo capite. Unde hanc Epistolam anno 399 aut
400 scriptum esse annotaraiis. Quod itaque scri-
bit Augustinus, n. 3, Donafistas Catholicis objec-
taresolitos esse, quod ipsos per potestates terrenas
persequerentur, non ad edicta anni 405, sed ad su-
periora referri oportef, quae nonnulla anno 377, et
deinceps contra ipsos eraanarunt.
dicta LU. — Scriptura circa an. 400.
Epistola quinquagesima secunda ad Leverinum
in primis Augustini contra Donatisfas scriptis cen-
senda videtur, nec famen raulfo ante annum 400
coUocanda quoniam n. 3 haec dicit Tam multi
;
:
scelerati apud eos emerserunt, et toleraverunt illos per
tot annos, ne partem Donati conscinderent Cujiis- .
modi verbis, siiblato e vivis Optato, decennalein
ejus tyrannidem pfrsaepe significat.
LH. — Scripta circa an. 400.
Adidemcirciter tempus epistolam quinquagesi-
mam tertiam ad Generosum referre licet: qui()pe
ciim sedente Romae Anastasio scripla fuerit ex n.
3, et forsitan in vivis agente adhuc Praetexfato,
—
Scriptse circa an. 400.
Epistolaequinquagesimaquartaetquinquagesima
qiiinta, qui sunt libri dnoad inquisitiones Januarii,
locura in Refraclationibns raedium tenentinteropii-
scula circiter annum 400 elaborafa recensentur-
;
que aliquanloantelibroscon/ra litteras Petilianinon
serius anno 402 scripfos quandoquidem Anasta-
:

25
sius,qui hoc ipso anno decessit, in Romana cathe-
dra sedebat eo die quo .scribebalur, cap. 51, lib. 2,
conlra praedictas litteras Petiliani, uti teslaliir illic
Augusfinus.
LVi, LVII. —
Script(B circa an. 400.
quinquagesimam sextam et quinqua-
Epistolas
gesimam seplimam ad Celerem dedit procul dubio
anle coliationem Carthagiueusem, de cujusactisni-
hil dicit ;sedposleditos ase lihrosaliquotadversus
Donalistas, quos ipsi legendos exhibet. Quocirca
videtur coramode reponi sub hoc idem tempus,
LVIII. —
Scripta versus exeuntem an. 401.
Quinquagesiina octava ad Paminachium scripta
estfortassis versus finem anni 401, etcommendata
legatis qui Carthaginensis concilii, Idibus septem-
bris habiti noaiiue preces Imperatoribus detule
runt. Nam ut in hujusce concilii exordio notantur
Donalistarum insidiep et improbitates.quibus Afri-
canam Ecclesiam catholicara graviter vexabant
itainistius epislolee fine de haerelicoruro insidiis
loquens Augustinus, Audies tamen ha;c, ait, a fra-
piurimum commendo eximietati
^iribus meis, qitos
LIX. —
Scripta circa exeuntem an. 401.
Tractoria quinto Idus novembris a Victorino a.c-
cepta, qua is concilium ut Numidiae Priraas con-
vocabat, rescripsit illi Augustinus epistolam quin-
quagesimara nonam, significans Xantippura Ta-
gosensem dicerc, quod eum Primatus ipse contingat.
Porro Xantippus priraalura adeptus erat quara
tardissime anno 402, utliquet ex epistolaLxv, ipsi
Seni, id est primati ante Paschale feslum hoc an-
no data raaximeque ex Synodo Milevitana eodem
;
anno cclebrata 27 augusli, in qua idem episcopus
primw sedis iYumidice appetlatur. Igitur si causam
suam collegis probavit Viclorinns, pertinet forte
epistola Lix ad superiorera aliquem annum a 397,
quoprimas renuntiatus fuit Crescentianus, elap-
sum. Sin autera ille, quod verisimilius est, a causa
cecidit, non immerito collocatur exeunte anno40l.
LX. —
Scripta circiter finem an. 40L
sexagesima ad Aurelitim agitur de
In epistola
duobus fratribus qui de monasterio non obtenta
hcentia recedentes, ad eumdem. Aureliumtransie-
rant ; a quo tales instituti sui desertores cooptari
in clerum non probat Augustinus. Et alterum qui-
dera Donatura nomine, qui ordinatus fuerat ante
constitutionem ea de re factam a Carlhaginensi
concilio die 13 septembris anno 401 habito, pru-
dentife illius arbitrioque permittit. De altero au-
tem, et maxirae quiaejus causa Donatusde monas-
terio abscesserat, aliud videri sibi siguificat.
colligimus hanc epistolam non multo post idem
concilmm scriptara fuisse.
LXL —
Sc7npta exeunte an. 401 aut paulo post.
Sub ideratempus dalavidetur epistola sexagesi-
ma prima ad Theodorum, qua interposito jura-
mento polliceur Augustinus se clericis Donatistis
ad Ecclesiam redeuntibus honorem sui ipsorum
ordinis servaturura. Nara praedicti concilii decreto
id relictura erat voluntati arbitrioque episcopi cu-
jusque Catholici, ut si ipsi expedire videretur,
eosdera deinceps cum suis honoribus etordinibus
reciperet.
LXII, LXIil. — Scriptce ctrca
idem tempus.
Epistolasexagesiraasecun<Iaetsexagesimaterlia
adSeverum scriplfefuerunt in Tiraothei causa, cujus
occasioueopiuamurcondilumfuisseillumcanonem
aMilevitanasynodo27 septerabi isanno402. Ut qui-
cumque in Ecclesia vel semel legerit, ab alia Ecclesia
ad clericatum non teneatur. Certe epistola LXiu,n. 4,
ubiSeverum rogat Augustinus ut apudseipse con-
sulto Deoperpendatutrura Timotheus, quiLectoris
officio non serael, neque in uno loco (iioecesis Hip-
ponensisfiinctusfuissel, judicari possitaut debeat
non Lector fuisse haudquaquam menlionem facit
: tasse
(le isto Milevitani concilii canone qiio res tamen
liquido explicata fuit. Quapropter has epistolas
ultra tempus islud remitterenon licet.
;
PRiEFATlO. 26
LXIV. — Scripta paulo post Natal. Christi an. 401.
In epistola sexagesima quarta ad Quinlianum,
paulo post Christi Natalera, siculi ex n. 2 habetiu-,
conscripta signiticat Aiigustinus n. 3 statulum esse
recenti concilio, ut de aliquo monasterin qui recesse-
rint vel projecti fuerint, non fiant alibi clerici, aut
prcepositi monasteriorum, quod non aliud procul
dubio est nisi Garthagineusis concilii 13 septemb.
an 401 decretura isliid Item placuit, ut si quis de
:
alterius monasterio repertum, etc. In Cod. can.
Afric. c. 80.
LXV. — Scripta ineunte an. 402.
Epislola sexagesima quiula ad Xantippum senem
scripla esl aliquanto ante Dominicum Paschce, qui
futurus erat octavo Idus aprilis, ex. n. 2. Alqui Xan-
tippo Sene, seu, quod eo titulo significari videtur,
priraalura gereute, Pascha in diera 6 aprilis non
incidit, nisi auno 402, uti optirac observant Perronius
in lib. adversiis responsiouera Regis Britanniarum
c. 48, etNorisius in hb. 2 Hist. Pelag. c. 8.
LXVl. — Scripta circo idem tempus.
tuce.
Non serius hoc lempore commissura est a Cris-
pino Calaraensi facinus illud, de qiio in epistola
sexagesiraa sexta apud euradem Crispinum expos-
tulat Augustinus. Quippe in lib. 2 coutra l.itt. Pe-
tiliani, cap. 83, quem scribebat anno 402, testa-
tur hoc nuper contigisse, idque se adhuc lugere di-
cit. Quia lamen vocis nMpej-siguificatus ad plures
interdum annos porrigituris posset istiid Crispini
factum ad aliquera e siiperioribus annis referri :
sed cum nobis incompertura sit quo anno conlige-
rit, visura est hauc epistolam hoc loco reponere.
LXVII, LXVIII. —Scriptse circa an. 402.
Sexagesiraa seplima ad Hieronymum et sexagesi-
ma oclava Hieronymi a.d Augustinura, scriptae sunt
post Pauliniani regressura ex Occidente in Palses-
tinara quandoquidera Aiigustiniis ipsura salutat,
vicissiraque ab ipso per Hierouymura salutatur.
Porro raissus Paiilinianus a fratre suo Hieronymo
inOccidentem an.398, iitsuum coramunepatrirao-
niura divenderet, de quo Hieronyraus in 26 epist.
ad Pammachiura, non rediit Bethlehera nisi sub
tinera an. 401. Praeterea Hieronymus Augustino
nunc transmittit Apologiam suam adversus Ruf-
finum seu primam,seusecundam,cujus verbaquae-
damprofert Aiigustinus inepistola clxvi.c. 5,n. 15.
Certejamad Hierony mummaledictusuamiseratRufii-
nusutidiciturinhac epistola Lxvui,n.3,quodquidera
fecitillepostApologiampriorein.sicqiie occasionem
posterioripra-buit, ut exeadera posteriore Apologia
patet, qufe Apologia pertinet ad an. 402. Perla-
Unde tore Hieronyraus utitur Asterio perquem ante sex
annos raisit primas litterassupra in epistola xxxix
niemoratas,quas cura nonnisisalutationis obsequium
appellet, ab hocde quo agiraus rescripto diversas
essevelindeconjectarelicet. Deniquehic n. I, anno-
tandura venit exerapla litterarum Augustiniper Sy-
sioniura diaconum allata esse Hieronymo sub id
tempus,quo Paiila fegrotabat.Ex quointelligasdia-
conum huncce non eumdem esse cum Sysinnio,
quian. 406, idestbienniopostPaulaeobituranaviga-
vit Jerosolyraam; aiit siideraipse est,eum secundo
illuctrajecisse, contra quam existiraavit Baronius.
LXIX. —
Scripta exeunte an. 402.
EpistoIasexagesimanonaadCas<on«mconferenda
estcumsynodoMilevitana die27 augusti an. 402 ce-
lebrata.Is enira Maxiraianus qiiem hic laudant Aly-
pius et Augiistinus, quod episcopale onus pacifica
permotus pietate deposuerit, cuiqiiein Vaginensis Ec-
cIesi;TeadrainistrationefratremipsiusCastoriurasuc-
cedereciipiunt,illeipseest, eruditoruraquorumdam
judicio.MaxiraianusBagaiensis, quiepiscopalisede
cederepermittitur illiussynodi decreto, inCod.can.
Afr. c. 88.Sic Rivius, sic anteilliira sensit Baronius
ad au. 402. Ubi tamen admonet, se aliquando pu-
Maximianiim episcopum illura Bagaiensem,
qui sciiicet a Donatistis caesns etde turri praecipi-
tatus fuisse narratur ab Augustino in epist. clxxxv,
n. 26, et ixxxvni, n. 7, et in hbro 3 contra Cresco-
 PR/EFATIO.
niiini, c. 43, eumdeiu esse ciim islo, de qiio in
Milevilmia syiiDiio acUiiu esl ; sed jam viileii sil)i
esse ub eo Jiveriiiiiii, ati|ue iii iliiiis syiiodi Ac(is
leKeiidiim esae .Maxiiuiuuum Vayieiisem uun Bagai-
tnteiu. (jiiu dere forteuliiis occurret diceiidi locus.
l.XX —
Scnpta forle cirrii hor tempus.
Post aiiiium4ou scriptaiucri'iiimus epistolamse-
pluuKesiiuaiu aU Naucellwnem sive morliio jum
Prjelextalo. .Nou euiiu veuit lu meutem aliu rutio
cur uuuc de illo sileat Au^ustiiuis, soliimqtie com-
memorel relicianum, iiisi qiiia hic soliis superstes
erat. .Nam ciim una fuissel aiubonim causa, una
iii ambos
dictu senteiUiu, etedem eiiam postea ud-
versus ambos.iit e suis pellerentur ecclesiis, iuten-
latie lites utque eadeni occusione, com[)ellente
; ergo versusflnemun. 401. Certenon citiu-;, quando-
nimiriim Optalo (jildoniuno, iisdeinqiie ilemum
conditionibus fucla aiuboium reconciliutio pro-
ducebauturunteliacsimiilub.\iigustino,iibicumque
;
S. Doctor argiimeutum istud coutru Donatistas re-
torquebut, ostendens friistra a schismuticis objici
in Catholicos, quteipsiin Muximianistarum caiisa,
et prjeserliiu ergu Fraesertim et Felicianum perpe-
trassent.
L.XXI. — Scripta circa an. 403.
Hieronymi htteras per .\sterium ciim Apologia
in Rurfinum allatas uondiim receperut.\ugustiiius,
ciim septuai:e>imam primam epistolam Cypriano
diacono ad Hieronymum perferenduiu dedit. Quip-
pe de illius tum Riiftino discordia uullum verbum
facit aperitqiie etiam hic libere quid de illius in
; tus, collationem aperte recusavit ex epist. lxxxvui,
libris Veteris Testamenti ex Hebraeo vertendis la-
boresentiat :haudquaquam id faclurus, non seda-
to inprimis Hieronymi animo, si eiim prioribus
epistolissiiis coinmotuiu offensuiuque fuisse inlel-
lexisset. .Miltebatsiinul Iresalias epistolas antehac
scriptas, ex cup. 1, n. 2, quiruiu quain, scilicet
xxviii, non fuisse peilatatu sciebat de iteris vero
: luporum spelnncas accedant. Itaque scripta est epis-
duabus nempe xLet lxvu, incertus erat.
LXXII. — Scripta an. 403 aut 404.
SubsequensepistolaaHieronymosubhoctempus
diclataintelligitiirexcap. 2,n.4,ubinonnulladever-
borepetitex epistola lxvii, superiore anno sibi di-
recta.^tpartiiuquideiuisti Lxvii.respondet; partim
etiamalteri,quie minime reperitiir in qua niinirum
Augustinus siguificabat epistolam quamiain, cui
responsumflagitabat, ase primumProfuturotradi-
tam,secundomissarafuisse perquemdaraalium,at-
quehunc maris timuisse discrimina, et navigationis
mutasse consiliuiH.lslud taraenrescriplum suumHie-
ronjMuus non luisitanteCyprianireditum.qui simul
perlator fuit, j uxta epist. lxxxu, c. 4, n. 30, et
et illius
alterius, scilicelepistolaeLxxvscriptae exeunte anno
404,vel serius paulo. Denique observandum quod
Hieronymus c i, epistolam Augustini,
n. 1, dicit,
puta XL, deqna hicexpostulat, ininsulaAdriae ante
hocfermequioquenniumrepertamfuisseaSysinnio.
LXXIll. -- Scripta circa an. 404.
Hoc interimtempore,id est post Cypriani profec-
tioneminPaloestinam.cum Augustinus redditasibi
per Aslerium epistola lxvui, sentiret Hieronymum
nonnihilofteusumsuislitteris.quasperltaliamspar-
sasfuisse, nec taraen ad ipsura cui scriptae erant,
perlatas querebatur; non distulit quin continuo
epistolam septuagesiraam tertiam rescriberet; ubi
dumejusquerelisfaceresatisstudet,testaturseApo-
logiam adversusRuftinumaccepisse.aitque seilliiis
inter eosenatoedissensionis exeraplo territura,cum
queedam ad se in Hieronymi epislola legeret ipsiiis
indignationis iudicia. Itaque pertinethaecce epistola
adan.circ.404,quojamannum aetatis quinquagesi-
mumattigerat Augustinus,quise senem esse profl-
tetur cap. 2, n. 5, nequaquam ibi spnis nomine,uti
interdum solet, notans eetatem ultiraara, qu» ab
anno 61 inchoatur. Alioqiiin
remittendaesset epis-
tola ultra, annnm
Christi 414.
LXXIV. —
Scripta cum superiore.
Epistola septuagesima quarta ad PrcpsidiumdSiidi
est occasione superioris epistolee, quam per eum
Hieronymo mitti, imo etiam Hieronymum per ejus
28
litteru^ sibi placari postulat Augustinns. Porro
1'rffsidius, qiii hicconsucerdos, id estepiscopusup-
pellatur, videtur omnino is esse qiiem llieroiiymus
exPahe^tina trajicienlem commendubal Augustino
per epistoluin xxxix, anno forte.t97 scriptam, dia-
conuiu eum vocans, et signiticans sibi esse germa-
nisstmum.
LX.W. — Scripta circa finem an. 404.
Cyprianoin Africaiu reYertenti diias adAugusli-
numepistolas, LxxiietLxxv.dedit Hieronymus.juxla
epist.Lxxxii, C.5, n. 36. Inhacseptuagesimu quinta
respondeltribusexullatissibiperCypriunumepislo-
lis,scilicetxxviu, xl, etLxxi; nihil verodeLXxiiidi-
cit.quamhaiid dubienondum receperat. Scribebat
qiiideiujaiu exauctoratus erat Joannes Chrysosto-
mus, uti nou obsciire signiticat hic cap. 3, n. 6.
L.XXVI. —
Scripta ineunte an. 404 aut circiter.
Cum exdecretogeneralistotius Africaeconcilii.cjuod
auno403,iiie25augusti celebratumest,fucta fuisset
Doiiatislarum episcopis, per quemque catholicum
episcopiimin siia dicEcesi,citatio publicoruin Acto-
rum forma, ut ad paciticam collatiouem venire non
cunctarenlur, responderuntilliverfijs dolo, maledic-
tione, amaritudine plenis, exlib.3contraCresc.c. 45.
Ipse etiaraFroculeianusapudHipponemabAugiis-
tiuo interpellatus, primoquidemrespondit suaepar
tis episcoposconcilium habilurosetillic deliberalu-
rosquod responsum redderent. Tum denuo pulsa-
n. 7. Quapropleripsoseoriim Laicosepistolaseptua-
gesima sexta ad Z)ono<t.<<as i.nscripfa interpellandos
censuit Augustinus. Velvobis Laicis, inquit, n. 4, ad
ista respondeant episcopi vestri, si nobiscum loqui no-
lunt, etc. Si liipi concilium fecerunt, utpasloribus non
respondeant, quare oves consilium pcrdiderunt ut ad ,
tola siib ioitium anni 404. In ea Feliciani mentio
fit, non Praetextati, quod uti supra observavimus,
jam Praetextatus obiisset.
LXXVII, LXXVIII. — Scriptm forte an. 404,
circ. 26 junii.
Subsequuntur superRonifacii et Speicausaepis-
tolee dtise, quas vivente adhuc Proculeiano Hippo-
uensium Donatistarum episcopo, necnon aliquan-
to teinporis spatio post editum a Carthaginensi
coDcilio anno 401, die 13 septembris de Donatis-
lis cleiicis recipiendis decretum conscriptas fuis-
sft intelligimus, ex ea quee est lxxxviu, n. 8. Nam
diiorum diaconorum, qui ex Donati parte ad
illic
catholicam Ecclesiam accesserant, commemoratur
lapsus, simulque catholicorum quorumdam ani-
mus inani veluti gloria agitatus, quoniara ob il-
lorura \a.psnm disciplincB Proculeiani insultaverant,
castigatur. Forsitan pertinent ad tempus synodi ha
bitaeCarthagineanno 404, die 26 junii,quotempore
cum sanctoepiscoponon liceretstatimreverti Hip-
ponem, utoborttim inecclesia sua scandaluiu de
raedio toUeret, id per litteras agendum pro virili cu-
ravit. Porroinea epistola, qusimCleroet senioribus
plebique //jpponensnnscripsit.concessit demumn.4,
utBonifacii presbyterinomen non recitaretur indi-
ptychis.Undeliquethancdatamfuissepaulopost al-
teramadFe/icemef 5^i7artMm,quibusn.2scribitAugus-
tiniiSjSenonaiidereDeipra-tjenire sententiamin delen-
do vel supprimendo ejus noinine. Erant amboilIi,non
episcopi (qnamipsis dignitatem,nescirausquaauc-
torifatp,tribiieruntErasmus etLovanienses), sedin
CatholicisHipponensibuspiimariiqiiidam viri;quod
ipsa episfola satis loquitur. Nec temere credideris
huncHilariniimesseeumderaacillumquem Aiirelio
infineepistolae xli Augusfinus comraendaf, Frafrcm
Hilarinum Hipponensem Archiatrum et Principalem.
LXXIX. —
Scripla forte an. 404.
nona data est ad quemdam
Episfola septuagesiraa
Manichaeum presbyterum, quem suspicaraiir non
alium esseaFeliceillo, quiabAugustinopublicadis-
putafione convictusfuit anno 404,mensetiecembri,
exActis cum Felice tom.6;sicque sentit Bernardus

29 PR^FATIO.
Vindingus, eoquodistiuspresbyteripraeflessordica-
tnr Fortiinatus : hunc ipsum enira Felicis fuisse prap-
ressorem videtur innuere Augustinus in lib.
Uetract. c. 8.
LXXX. —Scripla an. 40n, circa mens. vmrtium.
Octogesima ad Paulinuin n. 1 se ipsa prodilscri-
ptain sub iliud lempus.cumproximefuturus spera-
liaturreditusepiscopoiuni Theasii et Evodii :qui vi-
lielicet a Carthaginensi concilio superiorls anni ad
lionorium inissi, legibus coiitia Uonatistas die 12
f.^bruarii ab Imperatore promulgatis, reditum in
Vfricam hand dubie maturarunt.
LXXXI. —
Scripta forte an. 405.
Epistolam octogesimumprimam Hieronymusper
Firmuin transmisit,excusans quod ab Auguslino pro-
vocatus compulsusque ad respoadendum,id denuim
feceritvelinvitus, sciUcetepistola l.xxv, quae idcirco
jiaiico tempore istam lxxxi praecessisse videtur. Sus-
picatur quoque Augustiaus in siibsequente epist.
i.ip. 1, n. 1, Hieronymo, priusquam hanc lxxxi
,ul ipsuin dictaret, redditam fuisse episloiam suam
ixxni. Iiaque i-ta lxxxi non temere ad annum cir-
citer 405 revoratur.
LXXXIi. —
Scripla sub idem tempus.
Lecta superioreepistolamoxoctogesiinamsecun-
dam ad Hieronymum rescripsit Augustinus, qua
tum isti postremae per Firmiim allatae, tum aliis
duabus quas Cyprianus retulerat, scilicet Lxxn, et
ixxv respondet.
LXXXHI. —
Scripta circa an. 405.
Quolempore discutiendum venerit id negotii, de
quoin epistolaoctogesima tertia ad Alypium h'a.cla.-
tur, non aliter innotescit,nisiquodn,4scribitAugu-
stinus, rem se cum Samsu&io episcopo contulisse.
Porro Samsucius sub exordium episcopatus Aug.
jara erat episcopus fide et auctoritate praeclarus,
uti iotelligilur ex ep. xxxn. At ab ao. 407, nihil de
eo deincpps reperitur. Conjecturee favet quod hic
Thiavenses dicuatur nunc catholicce paci accessisse ;
forte propter leges ao. 405, in Donatistas.
LXXXiV. —Scripta circ. hoc tempiis, seu ante an. 41
Epistola octogesima quarta ad Novatum aliquanto
anle collationem Carthagioensem scripta est, cum
dubiuin oon sit Novatum, qui collationi interfuit
Sitifensis episcopus, de restituendo sibi fratre suo
Lucillo diacono (quae res huic Epistolae causam
dedil) egisse apud Augustiniim statim atque epis-
copale onus in se suscepit. Et sane ipse Augustinus
hoc rescripto suo innuit, non ita pridem illum
adeptuin esse eam dignitatem quippe qui ali-
: ea speclare non dubitamuslegem Curtio datam 17
quos Ecclesiae ministros nondumperseinstituisset.
LXXXV. — Scripta cir. an. 405.
Octogesima quinta epistola, qua AugustinusPau-
lum episcopum ab arrepto sancto proposito qiiam
longissirae discedentem objurgat, haud collocari
posset multo ante hoc tempus, quandoquidem is
in Christo per Evangelium ab Aiiguslino genitus,
subindeque bene meritus de Ecclesia, multos ad
eam jam collegisse dicitur. Neque porro serius
reponenda videtur.qiiandoBonifacius in demortui
Pauli locum, jiixta epistolam xcvi, n. 2, suftectus
jaiu erat anno408, Cataquensis episcopus appella-
liis in epistola xcvii, n. 3. Eiimdem enim in illa
epistolaxcvi,quem hicin epistolaoctogesiraaquinta
Paulum notari non dubitant Verlious, Vindingus,
Holsteaiiis, claretque collatis invicem epistolis.
LXXXVI. —
Scripta forte an. 40^.
Quod a Cseciliano petiturin epistola octogesima
sexla, iitqiiiper alias Africaeterrasunitaticatholicee
rairabili efficacia consuluisset.jam tandem Hippo-
nensi regioni et vicinis partibus praesidiali edicto
subveniret, id plane argumeoto est scriptam non
fiiisse epistolara, nisi post emissasineunteanno405
legesab HonorioconlraDonastisfas Cum veroCfeci-
lianusliicidemhauddubiesitquianno409praefectus
Praetorio fuit, neque verisiraile videatiir virum ea
digiiitalefiuiclum in prcesidiali apud Africamadmi-
nistratione postea meruisse, idcirco hancce epis-
tolam ad annumcirciter 405perliaereconjectamus.
.
30
LXXXVIl. — Scripta forte an. 405, certeante an. ili.
De teinporeepislolaBoctogesiiutesepliuue adEme-
1 ritum, diio certasunt priiiium noudura EmeritMm
:
videratAugustinus,neque omiiino viriim nisi fauia
noverat. ex num.l, 4(t lO.adeoqueuonduiuhabita
fuerat Carlhaginensis collalio, qiia nimiriiiu in colia-
tione Emeritus, unus eorum septem quos Donatistae
prosuaecausiedcfensionedelegeraut,ineadeiiicausa
maximelaboravit,inqiiit Au^riistiniisin lib. 2 i?ei?-ac^
c.Sl.Deindequodiionmiiiusliquiduinesl.jamHono-
riiis tulcrat leges aiini 40'i paulo severiores quam
impetrare voliiissent legati synodi Carlliagiiiensis
anui 404. Nerape cum legati Romam venertint, uti ia
subsequenti epistola, n. 7 narratiir, jam cicalrices
episcopi calholici Bagaitani horrendae ac recenlis-
sim;B liii|ieratorem commoverant, ut leges tales
mitterentur, qiiales et rais-ae sunt. Hoc ipsum est
quod Emerito significat Aiigiist. hic n. 8.
LXXXVIH. — Scripta post initium an. 406.
Hippoiiensiiim Clericorum epislola octogesima
octava ad Januarium (primce sedis partis Donati, ut
nostriMSS.ferunt) mis-aest aliquanto tempore ante
initam ciim Donatistis coiiationem, quam illi se
vehementer expetere mullis conteslantur. Quod
aulem n. 10 his verbis obtendunt Vestri enim col- :
legce qia navigaverant, apud pra>fectos di.verunt se
audin cenisse : cum citra omnem dubilationem ad
gestaillaperliueat,quaeproductalegunturiiiCartha-
ginensi collatioue 3, a. I2i, in judicio habita prcefec-
turcp, ubi se pars adversa, id est schismaticorum,
audiri tantnpere flagilavit : qiiaeve in eadem colla-
tione n. 141, notautiir confecta Ravennce sub die ter-
tia Kalendas februarias, Domino nostro Arcadio per-
petuo Augusto et Probo quartum consule, id est auno
Christi 406, id profecto demoustrat scriptam Epis-
tolam post hiijusce anni exordiiim.
LXXXiX- —
Scripta circa idem tempus.
OctogesiaiauonaadFes^wmdataestpostpraedictas
Honoriileges, uti intelligitur ex u. 2, 6 et7 ; sed ante
Garthaginensem coUationem quippe ciijus nuUam :
i prorsusmenlionem Augustinusfacil,quamvisEccle-
sifficausamadversus Donatistasibi fusepersequatur.
XC, XCI. — Scriptce an. 408, j^osl i diem junii.
Duarum proxime sequentlum iBtatem repetere
oportetillisex verbisAugustini a'/iVec<arjM??i rescri-
bentis n. 8: Contrarecenlissimas leges Kalendis juniis
festo Paganorum sacrilega solemnitas agitata est: quye
quidemverbaBaroniusetnonmiliierudiliadlegesaii-
no 399 contra Paganos ab llonorio latas referunt. Sed
Kalend. decembris in Cod. Tlieod. lib. 16, tit. 10, leg.
19, sive datam 8 Kaleud. decemb. Romae, et pro-
positara Carthagine Noniisjuniis, Rasso etPhilippo
Coss. ex Append. Cod. Theod. pag. 35. Enimvero
ipsissima sunt hujusce legis verba, quae huc Irans-
ferenda curavit Augustinus, conquerens solemnita-
tem contra leges agitatam fuisse. Praeterquam quod
legibus anno 399 promulgatis sacrificia idolis tieri
prohibentur, non solemnia festa celebrari. Imo
eodem isto anno 13 Kalend. septemb. legem tulit
Honorius in haec verba Ut profanos ritus jam salu-
:
bri lege submovimus : festos conventus civium, et
ita
communem omnium Isetitiam non patimur submoveri.
Ad haec epistolaehic ordine xciv et xcv, quarum al-
teram meuse maio, alteram sub finem ejusdem
anni,quoilIud a Calamensibustlagitium admissum
est, prodiissenuUus dubitaverit, non possunt anoo
399 collocari. Neque enim Melania senior versata
est in Africa anno 398 cum
tamen ex epistola xciv,
:
n. 2 certo colligatur illam ab Augustino visam
fuisse proxime ante tempus nei^otii Calamensis.
Jamveroobservare convenit, illiusadCurlium le-
gisproinulgationemfactam fuisse priusin Numidia,
])osterius Carlhagine, ubi die 5 junii proposita lex
in Codicis Theod. Appendice notatur aut certe :
illud de quo agitur Calamensiura facinus nonnisi
aono 409 contigisse. Quod postremum nobis vide-
tur minus verisimile, cnm animo repulamus Pos-
sidium, qui ab Imperatoris comitatu, quem illius

31 PR^FATIO.
negolii causa a'lierat, non ante menspm apriletn
iusequentis anni disoessil, le^atiuiiem aliam adlm-
iieruloreni III (laitliagiiniisiconcilio an. 410, <iie 14
junii<.u?>cepi»^e. (Ji'<'i;i' i'<i lii*"*-' -Vc<7a;if epistol.iin,
rescri|>liiiiu|iii' .An<<ustiiii aiiiio 4(i8 coliocare jsatius
duxiuius. |<i veri) sniim rescrij»tiiiii men^ibusferme
octo ante diein 27 martii aiini insequentis a se
redditum testatur Augiistiuus in epistola civ, n. i,
id esl sub initium aiiKusli.
.Xdll. — Scriptu circa an. 408.
Kpistolanoim^'esimdsecunda,(juaAiiguslinusf^a-
lirani supcr obilu mariti cousolatur, dataest paulo
ante xcix Italic^e eiilem iuscri()tain. In ista enim
xcix, n. 3, parvulos ipsiiis resalutat, indicalque
boc ipso eain iioii ita pridem viro siio vidiiatam.
XCIII. — Scrii'lacirc. an. 408.
De collatione C.arlhaginensi altiim iibique silen-
tium in epistola nouagesima terlia ad Vincentium
/?oj/«^»/a//i, tametsiadversusDonatistarumschisina
ex professo et copiose ilisseratur. Cumque tam
prolixumsermouem de latisin eos legibus instiluat
ibidem Augiistinus, quo earumdem legum severi-
tatemexcuset niilium tamen verbum facit sive de
; Porro
Honorii rescripto sub finem anni 409 ilato, ut eam
qiiaiu(juisque vellel religiouem libere protiteretur,
sive de iis qute a Stilichonis nece statim acciderunl
circiter exeuntem annum 408, cuin Pagani et Dona-
tistie inAfrica non modo falsosrumoresspargerent,
leges videlicet in ipsos nequaquam Honorii voliin-
tale, sed Stiliclionisinvidialatas fuisse, adeoqueoi-
hiljamobtinereroboris ;sedetiaminCatholicosgra-
viter insiirgereni, nonnullis episcopis necem affe-
reotes. Unde conjectare licet aliquanto ante annum
411, imoante finein408scriplain fuissehancceepis-
toIam.eotamenleinporeqiioAiigustinusseduloage-
bat ut h.erelici legibus paterent. Quod abejiis mo-
ribus alieniim repulabat Vincentius Cum optime, : pro sua auctoritate, quo Ecclesiceinimicileges illas
inquiebat ille in sua ad Augiistiniim epistola hic,
n. 51, norerim te longeadhuca fidechristianasepositum
et studiis olim debilum Utterarum, quietis et honeslatis
fuissecullorem. Tamsingulareininlerhomineshones-
tatem prae se tulit Aiigustinus, vel ea aelate, quam
amaro stilo el gravi adeo luctu persequitur in Con-
fessionum libris.
.XCIV, XCV. —
Scripta; an. 408.
Mensem dieraque dalae a se epistolce nonagesimce
quartae indicat Paulinus c. 8, his verbis Pridie Idus : ante hoc lempus cooscriptam siquidem hic ipse
matas venit ad nos Quinlus diaconus, utrescripta pete-
ret,elldibusanie se.rtam dimitliobtinuit. Anniim vero
Auguslinusipsein epistola nonagesimaquinta,n. 1,
rescribens Proinde ad istam Ixtitiam, qua vobiscum
: XCIX.
est frater Possidius, rum ex ipso audieritis. quam tristis
eum cama compulcrit, hoc meverissime dicere cogno-
scetis. iNempeiristis illacausaqiise Possidiumiu Ita-
liam navigarecompulit.non ahaest,qiiam Ecclesiae
sua2 Calamensis calamitas perniciesi^ue a Paganis
anno408, mense junio illata. Cui Possidio profici-
sceuti diibio proiml traditura est istud rescriptum
perferendum Paiilino, aut certe non multopost ejus
profectionem transmissiim fuit quandoquidera :
tum illud scripsit Augustinus cumCarthagine hiema-
»-e<et epistola cxxi, n. 14, id est hieme ineunte,
vel exeunle: nam mediahieme erat apudHipponem
ex epistola xcvn, n. 3. Nisi forte meclia hiems lem-
pus navigationi jam maxime adversiim signiflcat.
Nonnihilnegotiiiiobishoclncoexhibuilopinioviri
eruditi, qui hasceduasepistolasadannum 399revo-
cat, putans Publicolae obitum, de quo veluti adhuc
recentiin epistolaxciv agitur, non posse in tempus
anno409 proximumremitti.Quoniam.uti argiimen-
tatur, scriptorquidem vitae Mclaniaejunioris narrat
eam Piniano juncfam fuisse anno eetatis 14; tiinc
eamdem post PiiblicoIa?patris sui obitiim saeculo va-
ledixisse anno «tatis 20. Palladius autem in Hist.
Laus, cap; H8, traditMelaniara seniorera, cum nep-
tem suam .Melaniam nupsisseet veliesaeculorenun-
tiare audisset, Roraam exPalaeslina rediisse. Deni-
que Melania senior creditur rediisse cum Rufflno
tempore SiriciipapaB. Quapropter, uti vir eruditus
:
32
infert,anno 397quipostrerau3Siricio fuit, jam nup-
serat .Meiania junior, neque Publicolcc obitus, qui
aetutis Melaniije anuo 20 et a niiptiis ejusdem 6 aut
7 coutigit, in aniiura Christi circiter 409 referri po-
test. Attamen re maturecousideiata visai suntlonge
certissiiiwe rationes iiIaB,qiiibus negolii Calamensis
tempiis supra ad epist. xc investigatur ;de quo ne-
gotio Augustiniim m
epistolte xcv verbis hic ailatis
intelligeudumessenon dubitat vireruditus. Idvero
nobisapparuit minus exploratiiin, quodpassim di-
citur, Melaiiiam scilicet iii RutBiii comitatu fuisse,
qiiaudo ille Siricio Homauo pontiflce ad Italiam
appulit cum Melaniae ex Palaestina reditus ante
;
an. 402, nostro qiiidem calculo, reponi vix possit.
Adcoquede harum epistolarura epocha non ex illa
opiiuone constitiiere visum est, sed econtra.
,\CVI. —
Scripta an. 408, circa init. seplemb.
Audito provectum esse Olympium ad celsiorem
dignilatem, Augustinus mox ad ipsum scripsit epis-
tolaranonagesimam sextam, cum utrum vera esset
fama quae in Africam de i[)sius provectione per-
venerat, nondum fuisset confirmatum, ul ait n. 1.
munus magistri ofticiorum.quodhic nolatur,
adeptiis est Olympius Stilichone anno
408, die 23
augusti inlerempto. Quocirca isthaec epistola non
procul a septembris initio data videtur.
XCVII. —
Scripta exeunte an. 408.
Altera ad Olympium ordine nonagesima septima
missa est post superiorem el media hierae ex n. 3.
Hac epislola ipsuin adraouet de concitatis in Afri-
cana Ecclesia perturbationibus, quod exstincto
Stilichone pagani et hferetici jactarent, leges con-
tra se preeler voliintatem Imperatoris, vel eo nes-
ciente missas fuisse, alque hinc imperitorum ani-
mos adversus Ecclesiam vehemenler accenderent.
Ideo postiilat iitqiiamprimum succurrat, faciatque
ex Imperatoris voliintate constitutas mtelligant.
Ob eam causain in Carthaginensi concilio anno
408, die 13 octobris legationem ad Imperatorera
susceperuiit Reslitutus et Florentius e{)iscopi, eo
tempore quo Severus et Macarius occtsi sunt, uti legi-
tur in Cod. cao. Afr. c. 106.
XCVIII. — Scripta forte an. 408.
Visum est hunc in locum referre epistolam no-
nagesimamoclavamad Bonifacium episeopum, non
;
est, qui in superioribus ad Olympium epistolis
laudatur, Pauli non ita pridem defuncti successor,
et Cataquensis episcopus.
—
Scriptaexeunte an. 408 aut ineunte 409.
EpistoIanonagesimanona,a(i/;a/!cam data,perti-
net ad tempus cladis popiilo Romano illatae prima
urbis per Alaricura obsidione, de qua n. I. Porro
hanc primam obsidionem in finem aaui 408 referre
compellunt verba Zosirai, quae habes in Not. hujus
epist.
C. —
Scripta circ. idem tempus.
In epistola centesima n. 2 agit Auguslinusapud
Donatum proconsulem, ulctto per ipsius ediclum no-
verint haerelici Donatistae, manereleges contra errorem
suum latas, quasjamnihilvalerearbili^antur etjactant,
Unde intelligas scribere ipsum sub finem an. 408
mox utnovacontra haerelicos rescripta prodierunt
interqueBexstatIexadipsummetDonatumdie24no-
vembris directa. Porro cum Donato sicpro exordio
loquitur quasi ille proconsulatum Africae recens
adierit,
CI. —
Scripta circa idem tempus.
Epistolaecentesimae primae ad Memorium perlator
fuitPossidiiisepiscopus Calamensis,ex n. 1 qui pro- ,
pterecclesiaesuaecausaraadversus Paganos, uti jam
observavimus,iu Italiam navigavit, autexeuntean.
408 aut potiiis ineunte409, tumqiiiahocanno die 27
raarlii Augiistiniim adhuc latebatutrumnam Possi-
dius quidqiiam in flagitiosos impetrasset ex epist.
civ, n. I, tum qiiia xcvepistola, quam proflciscente
vel recens profecto Possidio ad Paulinum datam
diximus, hiemo dictata fuit.
 33 PR/EFATIO.
CII. —
Scripta circa idem tempus.
Epistola centesima secunda ad Deogratias, qiii
liber est inscriplus ab Angustiuo, Sex questiones
contra Paganos expositce, nullum eelalis sueecharac-
terem preefert. Huucei iocum assignamus.quouiam
inler iibros post annum 406 et ante annuni 411
editos recensetur in lib. 2 Relract. c. 31.
(;III, CiV. —Scriptw an. 409, sub mens. marlium.
Nectarii posleriorem epistolam, hic centesimam
tertiam, die 27 inartii recepit Augustinus, moxque
eidem centesimam quartam reddidit, ex n. 1, iiJji a
Nectario inquirit cur sil)i tam sero dat rescripta
quippequi epistolae xci nonnisi post menses ferme
octo respondeat.Porrosiispicaripronum est, Necta-
rium post Stilichonisnecem idcirco rescribendi cu-
ramabjecisse, qiiodEcciesiamin magnasperlurba-
tiones incidisse perspiceret, crederetque leges, qiiee
ejus causa vivoStiiichonedal8efiiissent,iamjam,ut
ruuior ferebat, prorsusabrogatas. Nunc veroad pe-
tendam veniara flagitii civium siiorum propterea
convertisse animum, qiiod intellexissel novas pro
Ecclesia leges ab Imperatoreeraanasse, non modo
in{ineanni408,sedeliaminitioanni409. Namexstat
lexinhaec verba: NeDonatistw. JudwiatqueGentiles..
arbitrentur legum ante adversum sedatarum constituta
tepuisse, noverintjudices universipraceptis eorum fideli
devotione parendum, etc. Quae qiiidera lex in Cod.
Theod. lib. 16, lit. 5, 1. 46, recle subnotalur datahoc
anno 409, die 1 5 janiiarii. At in Sirmundi appendice
pag. 43, data 18 Kal. febr. Houorio IXet Theodosio
V coss. id est an. 412. Male prorsus quandoqiii-
: liceneriusincante retulitid quodinmargineadnota-
dem Theodorura, ciii lex prsefecto pnetorio inscri-
bitur, Caecilianus excepit, id raiinus adeptus non
procul abineunte anno 409.
CV. — Scripta ineunte an. 409.
Suhhoc tempus epistolam centesimam quintam
ad Donatistas scriplam intelligimus,tum exhis ver-
bis n. 6 Quid esl melius, proferre veras Imperatorum
: et centesima deciraaAugustiniadeumdem Severum
jussionespro unitate, an falsas indulgentias pro perver-
sitate ; quod vos fecistis, et mendacio vestro subito
totam Africam implestisf quae aperte notanl rumores
dolose ab ipsis post Stilichonis mortem de supe-
riorum legum abrogatione jactatos tum ex istis
; ille,quem secum tamstricte conjunctum protitetur
quaedeCeecilianicausaloqueusAugustinusait n.8 : hicAugustinup,aliusestaMilevitanoantistite,dequo
Exigite hoc a nobis, probemus vobis ; et si non proba-
verimus, facite de nobis quidquid potueritis ; quibus
inniiit super eare nonduni coUationem cum Dona-
listis habitam imo neque datura adhuc ablmpe-
; ter Severus inhwremus... Qui mecum tamen nunc vix
ratore de habenda coltatione rescriptura.
CVI CVllI. —ScriptcB fore an. m.
Epistola centesima sexta scriplaestarf i/acro6mm
episcopum, ordinatum Jtwper, juxta subsequentera
ejusdera temporis Maximi et Theodori ad Augusti-
nuna epistolam. Sutfectus erat Macrobius in Pro-
culeiani locumapud Hippouem, utiex epistolacen-
tesiraa septima ad Macrobium eumdem data intelli-
gitur. Etenira cura magno coraitalu in eain urbera
ingressus, ex n. 14 ibi deinceps episcopura egit,
eidera ciim Augustinoplebi eisdemqueduasin par-
tes dislractis familiis pastorali cura invigilans, ex
n. 17 et 20. Estque diibio p-oonj jile ipse qiii in Car-
thaginensicolialione l.n. 201 no min&luv Episcopus
Hipponensis. Porro Proculeianus nondum e vivis
excesserat exeunte anno 403, quo tempore Augus-
tinusexdecretosyoodi Carlhaginensis eodem anno
die 25 augusti celebratae, ipsum serael et iterum ad
collationem citandura curavit, juxta epistolam
Lxxxvni, n. 7 qiiinetiam ibi cura ejus mentionem
: bris, ab aliis ISoctobris notari testatiir.Quapropter
faciunt Hipponenses clerici jam progrediente 406
anno scripta epistola, de ipsius obitii niillum ver-
biim habent. Quocirca nonnemo forte existimaverit
centesimam sextam, duasque proxime subjec-
tas epistolas non ante an. 406 exaratas. Nobis vero
id saltera constat, non anteriores esselegibnsanno
405 in Doiiatistasproraulgatis.quaelegesmonstran-
tur inhaccvi epist., n. 14,his verbis: Persecutionem
nonsolum postea vobiscum, id est posteaquam ad vos
redierunt, sed prius et a vobis pertulerunt Maxiraia-
nistee. Et apertius n. 18 Fugitur unitas, ut nos
: quod accidisse ante ^Sjuniian. 410, exiege ad Ma-
34
adversus vestrorum... improbitates quxramus puhlicas
leges, et adversus ipsas leyes armentar circuincellio-
nes, quas eo ipso furore contemnant, quo in vos eas
cum [urerent excitarunl. Ciiilam liqiiidie auctoritati
frustra opponas Prcetexlalum Assuritanum, qiiem
circiler annum 400 obiisse jamsupra ad epistolam
Li observavimus, tlici hic n. 5, nuper defunctum.
Cu:n ibi longeaquius sil, particulam Kwper suraere
in ampliori signihcatu, quem scriplores interdum
ad quindecira et ad plures annos extendere nemo
nescit, id quod inter disputandum tiira prsesertim
: faciunt, cum rem igiiorari aul dissimulari ab ad-
versario noliint. Venit etiam iiliid observandura n.
18 Ante istam legem, qua gaudelis vobis redditam
:
libertatem, etc. Quod si torte ad Juliani rescriptuin
non pertinet, ostendit scriptara epistolam sub
tinera an. 409 posl ipsius Honorii edicliira, quo
sancivit ut religionem quam quisqiie optaret, sec-
tari sineretur, dequovide annotationerainhunc lo-
cura. Ceeterum is rerum slatiis, qui in epistola repree-
sentatiir, non patitur iilam ultra medium circiter
annum 410 reraitti. Undeexpungeiiduui censeraus
id quod legitur n. 19 : De isto Marcellino scribens,
Ecclesio! colonum dicis : cum MarcelJiniis Iribunus,
qui hiclaudatus videtur, uonnisi exeunte anno4 10
missus fuerit in Africam, collationis Carlhagioen-
sisprocurandaecausa; deqiiataraen collationenul-
Iiis hicsermoest.Deprehenditiirfaciieerralura,non
ex MSS. quidem exeniplaribus, quse prseter Vatica-
nus nulla suppetunt,sed ipso ex contextu, in quem
raut legem imperitus visa epistola cxxxix ad Mar-
cellinum ejus Augustinus Donatiimquemdam dia-
conum rebaptistura Ecclesiae colonum fuisse dicit.
CIX, CX. —
Scriptx forte versus an. 409.
Duaesubsequunturnonitadeterminata-aetatisepi-
stolae, scilicet ceotesimanon.SV?;enad Augiistinum
non abbatem,qui tilulus ab Erasrao et Lovaniensi-
bus ipsi tribuebatur, sed episcopum ;cumipse Au-
gustinum,tunccerleepiscopum,/>-a/rem,Augustinus
vero ipsum consacerdutem appellet. Neque Severus
item ipse inepist.Lxxxivad Novatum,n. 1, scriljit:
Quandumlibet valeat germaniias tui sanguinis, non
vincit amicitiw vincuium, quo nobis invtcem egoet fra-
et interdum per exiguas chartulas loquitur. Porro Se-
verus obiit an. 426 ut patet ex epist. ccxiu. Vide-
turque praedictam cix epistolara scripsisse perlec-
tis Confessionum libris, aliisque piis Augustini
opuscnlis, in quibus voluptatem fructumque plu-
rimura se capere significat.
CXI. —
Scripta exeunte an. 409, forte mense novemb.
In anmim409 apprime convenit, quaein principio
epislolee centesimae undecimae ad Victorianum ex-
primitur, tristissima illa facies universi orbis tan-
tis cladibiis afflicti, ut pene parsnuUa terrarumes-
set, ubi non talia, qualia Victorianus scripserat,
comraitterentur atqiie plangerentur. Addit Augus-
tinus, De Hispanis quoque tot provincii, qxics his malis
diu videbantur intactce, coeperuntjam talia nuntiari,
quodscilicethoc eodemanno Vandali Hispaniasoc-
cupassent juxta Cassiodorum et Prosperura in
Chron.ImoetAlani et Siievi juxtaChron. Idatii, qiii
eorum in Hispaniasirruptionemabaliis 28septem-
isthaec epistola data fuerit forte mense novembri.
Meminit quoque hic Aiigustinus necis monachis in
iEgypti solitudinea barbaris illatae. De hac eadem
Sanctorum nece Cassiani extat Collatio sexta.
CXII. —
Scripta exeunte an. 409 aut ineunte 410.
Epistola centesima duodecima ad Donatum jam
exproconsulera scripta est, ac paulo postqiiara ille
curispublicisexpeditus fuisset,utiexn. 1 intelligitur
QuonaraautemdievelmenseproconsiilaturaAfricae
posueritDonatus,haufl a nobiscomperiripotuit.nisi
 ;
33 PH/EFATIO.
crobium AfricfHproconsulem eo die data diciinus.
C.\II1-C.\V1. — Scripht circa hoc tempui, iive non
anU 409 nec [tosl 4'i3.
Ouatiior pruxixuu subseqiieiiles«pistohe,a</6're«-
coniHin, ad Fluteiitinum, ad Fuyiunntum, ad (lenero-
.•iuin, su[>er fuilem (•aiisa, coii^criptie, ueque ante
aumim 401», iieque posl 423, collocandffi fMeriiiit.
Oui[)pe iii iis.XiiKiistiiiusadducilleKemdeexliibeu
tiis vel Iraiismiltendis reis ab Houorio latam die
•21jauuarii aii. 409, qiwe iu cod. Tlieod. I. 9, til. 2,
1.6, sic liabet Si ijiios prwcepto judtcum prcemisso
: totam e|)istolamsivedecaptaUrbe,sive de Origenis-
inscriptionis vinculo eos admtnicutum curiiv proiirie
dtnyere jussum fuerit ; rnunicipalihus actii iiiterro-
gentur, an velinl juxla pra-ceptum triumpltaUs putris
nostri triijinta diebus sthi concessis sub moderata et di-
ligenti custodia propter ovdinationeni domus pruprice,
parandosiiue sibi sumptus, in ciritateresidere. Quod si
fieri coluerint, Itoc genitsbeneficii cupientibus non ne-
getur. Ipsissima, ut perspicis, verba in [)r{fidictis
epislolis relata, ut miuiiue duiium sit quiii hanc
ipsam lei,'emjaiu tiim vidisset Aufijusliniis. Oui[)pe
cumlex super eadem re a Tlieodosioedita an. 380.
verbis conslet louge diversis in Cod. Theod. ibid.
lef,'. 2. liuuiit eliam Aiigiistinus ilhiis se legem
oblendeiv,qui tiinc temporis imperium administra-
bat, quaiido eam conslanler appeliat Imperatoris
legem, id est Honorii, qui an. 423, die 15 augu-
sti decessit.
—
Scriptaforlean. HOautineunteiii.
C.WH-CXVHI.
Epistoia centesima decima septima, Dioscori, et
centesima decima octava, Augustiniad Dioscorum,
quffi canescenle jam Augustino scriptae sunt, uli
rescribens de seipsen. 9, testari videtur, vix repo-
ni possunl cilius anno Christi 410, quo Augustinus
annum tetatis 56 agel)at. Neque vero serius ineunte
411, quouiam n. 12, ubi Uiscorum de pernoscen
dis hierelicorum tunc temporis Ecclesiae fidem
impugnantium erroribuspoliiisquam clesopitiolim
veterum pliil()so[)horuin dissidiis recoqueudis ad-
monet, recensens Uonatistas, Maximianenses, Ma-
nichaeos ex.Africa, tum Arianos, Eunomianos, etc,
ex Oriente, non facit uliam de Peiagianis mentio-
nem in quos tamen ante anni 41 1 finem celebrata
; CXXVII.
fuit syuodiisapud Carthaginem. Itaque Al^^pius a
Dioscorosenexdicitureetatis nomine,non pnuiatus
eum hanc dignitatem in Numidia nonnisi sub ex-
trenios Augustini auaos sit consecutus.
CXIX, CXX. — Scriptae fortecirca idem tempus.
In villam se receperat Augustinus, cum ipsi data
est epistola centesima decima nona, Consentii, ut
ibi dicitur n. i. Huc porrosiquis spectare velilquod
idem sanctus ad Dioscorum, n. 34, scribit.seipsum
postaegritudinem aliquantum ab Hipponeremovis-
se,nihiirepugnabimus. Id soium observamus epis-
tolam cenlesimam vigesimam ad Consentiuni res-
criptamfuissecirciterhoc tempus. Quippe Augusti-
nus,uti n. 3 significat,multajara tum ad quaestionem
1 rito. Unde colligitur pertinere ad dieselapsos proxi-
deTrinitate pertinentia litteris raandaverat porro:
opus de Trinitate, quod in Epist.CLxxiv, ase juve-
ne inchoatura, a sene editiim dicit, elaborabat ab
annoprope400,licetnon anteannum416 absolverit.
CXXI. —Scripta circa an. 410.
Pauliui epislolam hic ordine centesimam vigesi-
marapriraam.esseapparetetaliquantoposteriorem
xr.vsiibfinemanui408scripta;cumistiussibijamda-
tiB aliudexemplumhicn. 14 sibi transmittipetat et :
aliqiiautopriorem cxlix scriplacirciterannum 414,
Ciimhancinteretiliam.aliquotiiitrocitroque Episto-
lae, atqiie in iis Augustini responsio ad quiestiones
hic a Paulino propositas, eraanaverint, quae tamen
omnes inlerciderunt. Confer epistolam cxlix, n. 1.
CXXIL. —
Scripta circa idem iempus.
Kuistoia centesima vigesima secunda, qiia suos
Hipponenses ob ingruentium maiorum metum in
eleemosynorumerogationerefrigescentesinflammat
Augustinus, referlur a Baronio ad finem anni 409,
eo quod tempori huic quo interitiis Roraani tirae-
batiir imperii, valde congruat. Verura non minus
quadrat ia fiaem anni 410, quo Alaricus capta Ro-
36
ma et dire[)ta Italia Iransire in Siciliam molieba-
tur juxta Orosium in lib 7, c. 43, inde ad subigen-
dam Africam navigaturus jiixla Jornandem in lib.
de rebus.
(ielicis
CXXIll. —
Scripta forte sub finem an. 410.
Ceutesima vigesima tertia Hieronytni totaestaeni-
gmitioa, qiiainexplicandacum indiversa ferantur
auclores, iion facile dixeris qiiinam ejiis mentein
coiisequaiitur.an qui prima verba de condemnatis
in PaljBslina I'elagiaiiis inteiliguiil, an potiiis qiii
tis iuterprelantur. Vide Not. in eamd. episiolam
etquod observamus infra ad epist. cxcv.
EPISTOLiE TERTIyii: CLASSIS,
Quas Augustinus a tempore coltalionis habitce cum
Donatistis Cartliagine.et Petagiance hsereseos inAfri-
cam inveclce, ad obitum usque suum scripsit, id est
ab an7io Christi 411 ad 430.
—
CXXIV-CXXVI. Scriptae circa ineuntem an. 4M.
Centesima vigesima quarta ad Albinam, Pinia-
num, et Melaniam, hieme scripla est, haud muilo
post eoriimadventum in Afrioam,quo nonnisi sub
ftnem anui 410 trajeceruiit, scilicet ex Sicilia, iit
refert scriptor vilae .Meianiae junioris. In ista enim
insuia moratos ilios fuisse isto eodem anno, pro-
dit Ruffinus in epistoia ad Ursacium. Vide Not. in
hanc cxxiv epistolam. Paucis quoque apud Tha-
gastem transactis diebus, ut credere pronum est,
cum Hipponem visenti Augustini causa esse con-
tulissent PinianuselMelania.contigit ea res,de qiia
in duabus proxime sequentibus epistolis tractatur :
quas idcirco ad initium anni 411 revocamus.
CXXVII. — Scripta forte an. 411.
Circiter annum4li prodiit Epistola centesima
vigesima septima ad Armentarium et Paulinam, uti
probe ex illis infertur verbis n. ISisi forte adhuc I :
niundus amandus est, lanta rerum labe contrilus, iit
etiam speciem seductionis amiserit ; el istis n. 4, Modo
cum :psa Roma, domicitium clarissi^ni imperii, bar-
barico vastaretur incursu.
—Scripta an. 4ll paulo ante 1 diem junii.
Edicto Marceilini secundo, quoille proposuitjam
prwsentibus apud Carthaginemutriusque partis episco-
pis, inquit Augustinus in Brevic. coUat. die 1, c 3,
qui locus et qui modus coUationis futurusesset ; admo
nens ut ei pars utraque rescriberet utrum placerent
quse Edicto comprehendit, responsura est a Cathoiicis
epistoia hic centesima vigesima octava. Qnod res-
criptuma duobus tantummodoprimatibusnomine
ca^terorum episcoporum subsignatura reperitur,
ab Aurelio videiicet Carthaginensi et a Silvano jam
NumidicE primate attaraen in frequentissimo con-
:
ventu episcoporum pene trecentorum confectum
fiiisse, prodit Augustinus in lib. de Gestis cum Eme-
me ante Carthaginensem coUationem, haberi coep-
tam 1 die Junii an. 411.
CXXIX. —
Scripta pauto post superiorem.
Ejusdemtemporisestepislolacentesimavigesima
nona.qua nimiruraepiscopi Catholicioccurrendum
putaruut rescripto.seu i\'o<orjVE, utvocaat, Donatis-
tarum, qui pro suis partibus Marceilino responde-
bant, non sibi piacere quod in Edicto suo propo-
suerat, ut ad coilationis locum hi soli ex episcopis
convenirent, quos ad ipsam caiisam peragendam
cnpteri delegissent ;
petentes ut omnes polius qui
Carthaginein veneraut, adesse permitteret, ex
Brevic. collat.die. 1, c. 4.
CXXX. — Scripta versus an. 412.
Epistola centesiraa trigesiraaad Probam data est
aliquanto terapore post ipsius in Africara adven-
tum, et habito jaraaiiquotiesabipsacolloquio cum
Augustino, ul ex n. 1 prespicitiir. Porro Probam
cura Juliana et Demetriade nepte se recepit in Afri-
cam mox utbarbarorummanus, in quas captaUr
be inciderat, effugere licuit de quo legenda est :
Hieronymiepist.vuiad Demetriadem. Quocircapo-

37
test Augiistini prior ad ipsara epistolacoilocari an-
no m, aut anno 412, certe non multo serius, tiim
quia n. 30, ubi ipsius nurus Julian«e viduae memi-
iiit, viduas virginesque sub cura Probae cons-
lilutas ad studiura orationis exhorlans.nuUuni ver-
bum habet de Deraetriade, quam proculdubio lau-
dasset hoc loco, si illa jam virginitatem professa
fuisset quod ipsa anno 413 preestitit ; tum eliam
;
quiahanc epistolam commemoral in fine libri de
Bono Viduitalis, quem Demetriade virginitatis ins-
titutum recens amplexa conscripsit, juxla illud
ibidem modo cwpil.
c. 19, qu(?
CXXXl. —
Scripta circa idetn tempus.
Centssima trigesima primaadeami^cm/^roftawscri-
pta remitti non potest in longumlerapus. Jani tum
enim, sive anno 413, grandieva eral Proba el ad
eenectam provecta, ut patet ex lib. de Bono Vidui-
tatis. cap. 19 et 23.
CXXXII. — Scripta circa ineuntem an.
Centesima trigesiraa secunda ad Volusianumnon-
nullo tempore prior est, epistolis cxxxv et cxxxvi,
quae siib ineuntem annum 412 conscriptae fuerunt.
CXXXIII. —
Scriptacirca idem tempus.
Cum DonalistaspostCollatiouem Carthaginensem
contiimaces plecti velletllonoriuslmperator, sanci-
vissetque in eos legem die 30 januarii an. 412,qii8e
exstat in codiceTheod. lib. 17, tit. 5, 1. 52,tum vero
illi insurgere vehementius in Catholicos,et ferocius
seevire ((eperunt. Audito autem eorum quosdam
judicibus exhibitos,simulque dehomicidio in Hes-
titutum presbyterura palralo.dequelonocentii, al-
terius catholicipresbyteri C8ede,de oculo ipsiusef-
foso digitoque preeciso fuisseconvictos,scripsitAu-
gustinus epistolam centesimamtrigesiraaratertiam
ad Marcellinum Tribunum, enixe rogansne iis mortis
pcena infligeretur. Quapropter visum est istara
epistoiam paulo postinitiura anni 412 collocare.
CXXXIV. — Scripta cum superiore.
Eodem terapore atque siiper eadem re data est
centesiraa trigesima quarta ad Apringium judicem,
qui Marcellini frater fuit, ex n. 2, et tuni procon-
sulatum gessit ex superiore epistola n. 3.
CXXXV-CXXXVIII. —
Scriptw sub initiuman. 412.
Quattiorsubsequentes epistolae.scilicetcentesima
Irigesima quinta Volusiani, centesima trigesiraa
sexlaMace/itniadAugustinum,centesiraa trigesima
septima Augustini ad Volusianum,e[ centesiraa tri-
gesiraa octava adMarce/^mMwi, haud multo tempo-
re praecesserunt epistolam cxxxix, in qua, n. 3, is-
tas duas a se recens datas Augustinusraemorat.
CXXXIX. — Scripta an. 412.
Epistolacentesiraa trigesima nonaadJ)farce//mMm
paulo poslerior est epistolis cxxxm et cxxxiv, de
quibus Augustinus hic n. 2 5t Proconsul, inquit,
:
vel simul ambo in illos estis sententiam prolaturi, et
forte ille persistit velle gladio vindicare,
Christianus, el quantum advertere potuimus, non
ad hcec rruciamenta proclivis ; tamen
etiam Gestis jubete allegari Epistolas meas, quas de hac
re singulas vobis mittendas putnvi.
CXL. — Scripta pusl superiorem
iEtatem centesiraae quadragesimae epistolae ad
Honoratum, qui liber est de Gratia novi Teslamenti
inscriptus, habemus cum ex iib. 2 Retract. c. 36,
ubi Augustinus fidem facit quaestiones illas, qui-
bus enodandis incurabit in hacce epistola, ad se
eo tempore quo contra Donatistas vehementer exerce-
batur, et contra Pelagianos exerceri jam
sas fuisse ; U\m eliam ex superiore epistola cxxxix,
in qua S. Doctor, n. 3 dicit Nunc in manibus ha-
:
beo librum ad Honoratum nostrum de qusestionibns
quibusdam quinque, quas mihi proposuit, et per litteras
intimavit : cui rton continuo respondere vides quam mi-
nime oporteat.
CXLl. —
Scripta 14 juniian. 412.
Epistola centesimaquadragesima prima Concilii
Zertensis ad Donatistas, diem et Consulem adscrip-
lum habet.
. :
PR.EFATIO. 38
CXLII. —
Scripta circa idem tempus.
Proxirae adjungi curavimus epistolara 5'a/urnino
et Eufrali aliisque clericis ex Donalisiarutn schis-
mate ad Ecclesiain conversis mscriplam qiioniam :
n. 3 qiieedarade convictis in Cartliaginensi colla-
tione Donatistarum episcopis dicunlur sub iisdem
verbis, quae in episfola cxli, n. 4 et 6, legere est.
Proelerea circiler tinem admonel Auguslinus oran-
dum pro illis, qui adhuc schismali inhaerenf, qiio
in eis sanetur carnalis animi infirmilasexdiuturna
consuetudine contracta: unde intelligas ipsuraali-
quanto postcollalionera Carlhaginensera scribere.
CXLlli. —
Scripta circa finem an. 412.
Prodiit epistola centesiraa quadragesiraa tertia
ad Marcellinum circiter finem anni 412, quo probe
colligitur ex n. 12, ubi quidpiam de virginitate
S. Mariae Deiparaia sein epistola cxxxvii scriptum,
neutiquam propterea quod res mira et singiilaris
412. sit, fide indignum e.«se observat Aiigustinus. Adde
quodhic n. 1 respondet Marcellini litteris acceptis
per Bonilacium episcopum, qui Bonifacius apud
Marcellinum egit eo tempore,qiio dataftnt epistola
cxxxiv, utibin.2 iudicatur postqueinderevertens
:
praedictas litlera secum attulisse creditur.
CXLIV. — Scripta circa hoc tempus.
Centesimamquadragesimara quarlem ad Cirten-
Donatistarum factione ad catholicaraunitatem
sesdi
conversos datam circiter idera terapus arbitramur
tum qn\a. vi veritatts evicta dicitur eorum contuma-
cia, qua eidem veritali manifestissimw et quodam-
modo publias ; id est rejaraante per Carthaginen-
sera collationem ad liquidum perducla, resiste-
bant tum quia hic seclulo monet S. Doctor, ut
:
suam illi conversionem divinooperi tribuant, non
humano quasi adversus aliura delectura nuper in
:
Africa Pelagianum errorera comrauniri eosdem
oporteat. Confer hujusce epistolaeinitium cum flne
epistolae cxu.
—
CXLV. Scripta circa an 412 awi 4i3.
.
In epistola centesima quadragesima quinfa ad
Anastasium commonstrat Augustinus haudqua-
quam per legem, sed per gratiam, neque omnino
servili tiraore, sed tantummodo libera charitafe
impleri justitiara idque argiimenti Iractare se di-
:
citn. 8, propter quosdam qui nimium arrogant hu-
mancB voluntati, quam lege data putant ad eam im-
plendam sibi posse sufficere : ubi parcit adhuc haere-
ticorum istorum nomini, quos nonnisi post com-
pertara eorura pertinaciam exagitare decreverat.
Est igitur collocanda epistola circiter aunum 413.
CXLVI. —
Scripta circaan. 413.
Ad euradem annum 413revocatur epistolacente-
sima quadragesima sexfa, quam Pelagio scripsit
Augustinus, cum jam haeresim illiiis non quidem
ex scriptis a Pelagio editis, sed sparso rumore ac
sermone infellexisset, ufi testatur in lib. de Gestis
quanquam sit Pelagii, c. 26. Jam enim audieram, inquit, contra
sit
gratiam,quajustip,camur, quando hinc aliqua comme-
si necesse fuerit,
moratio fieret. aperta eum contentione conari.
CXLVII, CXLVIll. —
Scriptas videntur an. 413.
Librum de videndo Deo ad Paulinam, et Commo-
nitorium ad Fortunatianum Siccensem supereodem
argiimentoconscriptum, quaehicsunt epistolae cen-
tesiraaquadragesimasepfimaetceutesimaquadra-
gesima octava,recenset Augustinus in Refractatio-
nibus proximo loco post eos libros, quos anno 412
aut 413 elaboravit. Enimvero Fortunafianus qui
Siccensem ecclesiam anno 41 ex Carthaginensi col-
1
coeperat ,mis- latione regebat,habuit Urbanum successorem circi-
ter annum 413, quandoquidem hic ipse Episcopus
Romam inter susceperat.indequejamredieratanno
415, ex fragraenfo 1 tomi 10.
CXLIX. — Scripta sub an. 414.
Vix ante annura 414 coUocari possit epistola cen-
tesimaquadragesima nonaad Paulinum .tum quia
hanc inter etcxxiepisfolam anno410 rescriptam a
Paulino, cujus quaestionibus iterato solutionem
adhibet Augusfinus,missae suntultrocitroqueepis-
tolae aliquotquae exciderunt ex d.2, tum etiam quia
 3a
hic u. 3i iit raeiitio Uibaiii SicceQsiHfpiscopi, qui
si ideiu eiit ucUrbuuus presljyter ia epistolaoCLiii,
n. I, coiuiUiini)ralus, nouiiiiiu episcopaleiu dif,'iii-
taleiu auuoil:iia tiueiu iui;liuaulecouseoiilus liu!-
rat. Vix eliaiu possit seriiis rt'poiii. Uui|jpe Peregri-
uus diacoiuis, qiu Urbauoad sarciuaiiiepiscopalus
subeundam pergeute ciiiii eo simiil profectus fue-
rat, noudiim remeaverat llip()ouem, cum haiicce
epistolam dictaret .\ukusIiuiis, uli in fiue testatur.
(X. —
Scrtfita circa exeuutem an. 413.
Centesima quiiiquagesima ad Prubum et Julianum
scnpta est occasioue con^ecraliouis tili^e eariim
Deiuetriadis, (jiue audita Aiigustiui exhortaliouc
ad miiudi coulempliim iiice:isii fuerat, et virf^iuem
proles>a.TaiuclMi veru Ueuietrias jum tum aiidivis-
set ipsum liarthaKiue, cuiu eo collaliouis cuiu L)o-
nalistishabeudce causa se cuntulit Augustinus,non
videtur lauieu velum siiscepisse aule aiiuuiu 413.
Qiii()pe cum Ilieioiiymiis epislolam viii ad Deme-
triadeiu siiper eadem cousecratioue (quaiu quidem
ubiqiie velocissiiue lama celeberriiiia priedicavit,
iit hic Augusliuus n. dicit) nonuisi hocanuo, aut,
I
quod louj<e verisiinilius est, iiisequente sciipserit.
Ouo tit iit hiiucce Augustiui epistolam ad tiuem
auui aut ad subseqneutis exordium pertinere
4i;i
judiceimis.
(]LI. —Scripta exeunlean. 413, aut ineuntckM.
De S. Miircelliui ciBde sermonem iu epislola cen-
tesima quiuquagesima priina ad Csecilianum habe-
ri osteiiditur in uotis ad eamdem epistolam uu-
de facile iutelligas datam fuisse circiter excuutem
aunum 4i3.
CLII-CLV. —
Scriplw circa an. 414.
tjuatuor subsequeutiuiu epistoiarum tempushac
ratiouecoustituimus.ili«m/o«iMsiiiceiitesimaquiu-
qiiagesima secuuda,u.
quee ipsi
dicitseuondiimrecepisse
3,
Augustiuiis d« suis scriptis promiserat,
rogatqu^ ut ea deiuum trausmittat. Tum iu episto-
la ceutesima quiuquagesima quarta Augustiuo re-
nuutiat se receptos ab ipso libros perlegisse. Hos
autem libros uemo qui Augustiui rescriptum, id
est epistolam hic ceutesimam qiiinquagesimam
quiulam u. 2 inspexerit, nou intellij?et esse illos
ipsos tres priores 0[)eris de Cioilate Dei, qui anno
413 prodieruut, el quibus quartum et quintum ii-
brum addidit Augustinus an. 415 jnxta epistolam
CLXix, n. t.
CLVI, CLVII. —
Script.B an. 414.
Epistolas ceutesimam quinquagesimam sextam
Hilarii Syracusani, etcentesiinam quinquagesimam
septimam Augustiui ad eumdem Hilarium scriptas
anuo4l4colligesex notanostroin epist. 157. Saltem
haudquaquam putabis Baronio ad auuum 411 eas
revocanti asseutiendum quando Augustinus hic
:
n. 22 mtiJta jam de quaestiouibus contra Pelagia-
Dos ab Hilario propositis, testatur se dixisse in
aliis suis opusculis et eoclesiasticis sermonibus.
CLVIII-CLXIV. —
Scriplce sub an. 414.
Quodad£yodalitteras Augustiniqueadipsum re-
scripta attinet, ea priepostere admodum fuerunt iu
hactenuseditis ordinata. Constai enim centesimam
quinquagesimam octavam^^i^od/i, quse olim ordine
c.CLviiifuit,occasiouemdedissecentesiiiiae quinqua-
gesimsenonaBjquaefuitr.arf^^rodtMrHj-lumhanc scri-
ptaiufuissepaucotemporeantecentesimamsexage-
simamsecuudam,qua .'Vugustiuus Evodianiscente-
simaj sexagesimae etcentesimae sexagesimaeprimae
respoudeus n. 3, testatur se nuperrime epislolam
iilain CLix rescripsisse. Mox vero subsecutaest
stolacentesimasexagesimatertiaabEvodioantescri-
pta quam clxu recepisset. Quippe superiorum
epistolarum suarum quaestiones iterato proponil
Evodius adjungensaliasduas. Unde Auguslinus hic
duabus discussis in epistolacentesima sexagesima
quarta, n. 22, monet se ad quaestiones illas antehac
missas, excepta quie de Dei visione per corpus pro-
ponebatur, responsum dedisse. Jam vero cum in
epistolis CLXi et clxu quaestio versetur de senten-
Ua quadam epistolae cxxivn, ad Volusiaaum an.
PH.El- ATIO 40
412 scriptap, conlicitiir has omnes epistolas, de
qiiibus diciiuus, prodiisse sub lioc tempus viden- ;
liirque dictatu: paiilo ante clxix ad eumdem Evo-
dium, quae est exeuutis anni 4l5.
(^LXV^ — Scripta non multo post an. 410.
(^entesima sexagesima quinta Hieronymi esl, ad
Marcellinum Tribuniim in Africa ageutem trans-
inissa, ex. n. 1. Egit vero Marcellinus in ea regione
tres circiter aniios a 410 ad 413, quo anno mense
septembri haereticorum dolis occisus in .Martyrum
numerum migiavit. Vide Not. iii hauc epist.
CLXVM. —
Scripta an. 41S verno tempnre.
Centesima sexagesima sexta ad Hierouymum oc-
casione Orosii presbyteri in Palaestiuam anno4l5,
subveruum teinpiis uavigantis dictala estex. n. 2.
CLX\'I1. —Scripta simul cum superiore.
Alteraiu qiioque hic centesimam sexagesimam
septimam simul ipsi perfercndaiu accepit Orosius.
Eodem eiiiiu tempore cum superiore scriptam
fuisse indicat uon modo .^ugiistiuus hacoe epistola
CLxvu, u. 1, et cLxix, cap. 4, n. 13, et lib. 2 Re-
tract. c. 'i5, sed etiam Hieronymus rescripto suo,
quifi est epistola hic ci.xxii, n. 1.
(XXVIIl. —
Scripta forte an. 415.
Timasii et Jacobi est cenlesima sexagesimaoctava
epistola, qua grati;iriim actionem Augustino exhi-
beut pro libro de Nalura et Gratia ; quem librum
anno 415 editum esse nulli dubitamiis.
CLXIX. —
Scripta exeunte an. 415.
:
Ad Evodium centesimam sexagesimam nonam
epistolam dedit Augustinus posl peifectum librum
de Natura et Gratia, eodemque anno quo librum
quartuin el quintiim de Civitate Dei, duasque ad
Hieronymum ej)ist)las clxvi et clxvii dictaverat,
uti profitetur ipse hic n. et 13. i
CLXX, CLXXl. —
Scriptx forte an. 415.
Centesima septuagesima ad M axirmim el cen{e-
sima septuagesiuia priina ad Peregrinum eodem
tempore datfe fueriint uou auteanuum4l5 siqui-
; :
dem P(M'egrinus episcopus, quo tam familiariter
utuntur hic Augiistinus et Alypius, viiletur fuisse
idem cuin illoPeregrino, qui diaconatus muuere
fungebatur adhuc anno 412, ex epistola cxxxix, et
cxLix, imo postannum 4l3, exepistola cxlix, n. 34.
CLXXII. —
Scripta ineunte an. 416.
Hieronymi epistola hic centesima septuagesima
secuuda reddita putatur Augustino per Orosium
redeuntem ex Palaestina in Africam anno 416, sub
vernum tempus.
Cl, XXIII. —
Scripta circa hoc tempus.
Centesiiua septuagesima tertia ad Donatum pres-
byterum aliquanto tempore posterior est Gartha-
giuensi collatione, de cujus Actis ibi sermonem ha-
bet Augustinus n. 7 posterior eliam legibus ab
;
Honorio postmodum datis in Donatistas haud- ;
quaquam enim donatus ille per vim comprehensus
ad Ecolesiam sic adduceretur, quomodo hic n. 1
refertur, si legum imperialium auctoritas non in-
tercessissel. Quo autem anno id contigerit, an sta-
tirapost leges audita Marcellini caede rescriptas in
schismaticos, an posteaquam Dulcilius Tribunus
legum imperialium exsecutor in Africam venit,
incertum est.
CLXXIV. —
Scripta circa hoc tempus.
Centesimaseptuagesima quarta ad Aureliuyn non
citius anno 416 reponi polest, cum in libro 13 de
Trinitate,quod opus num erisomnibus suis absolu-
epi- tumhic Aureliotransinittitur, mentiofiatlibri 12de
Civitate Dei, quinon ante annum 416perfectus fuit.
CLXXV. Scripta an. 416.
ad Innocentium epistola,
Concilii Carthaginensis
hicordiue centesimaseptuagesima qiiinta, refertur
in annum 416, primumquiaOrosius Presbyter, qui
Africanispatribussynodumdemoreagentibusscri-
bendaehujusceepistoliB occasionem, Herotis videli-
cet et Lazari in Pelagium litteras protulit, rediitex
Palaestina hoc ipso anno verna tempestate. Tum
quia rescriptum Innocentii ad eumdem synodum

41
( onsignatur die vi KaJ. Febr. post Consulalum
Tlieodos. Junii Quarti V. C. id est an. 417.
VII, et
CL.X.KVI. —
Scripta paulo post superiorem.
Eodem die responsutu dedil Innoceutiiis Miievi-
lanis qui synodicam ipsi super eailem
Patril)us
epistolam hic csntesiinam septuagesi-
re, scilicel
inam sextam transmiseranl. Carthaginensium
exempto [)rovocali, uli aiunt n. o. Fertinet ilaque
ad eumdem annum 416.
CLX.XVll. —
Scripta circa idem tcmpus.
lisdem argumentis deprehcndilur tempus epis-
lola; centesimse septnagesimte septimae, post
superiores synodicas (iiclalfe ex n. i.
CL.XXVIII. —
Scripta eodem tempore.
iEtatem siiain epistola centesima septuagesima
r,c[a.\a.adlfilarium e[)iscopumconsiguatam preefert
his verbis n. 2. Jain enim, :ii\, Auguslinus, f:Mm ista
scriberem, cognovrarnus in erclesia Carthaginensi
adoersus eosepiscopalis Concilii conditumfvisse decre-
tum, per epistolam sanclo et venerabili Papw Innocen-
tio dirigendum, et nos de concilio Numidia> ad eamdem
apostolicam Sedem jam similiter scripseramus.
CL.XXIX. —
Scripta circa tdem tempus.
Diospolitante synodiexeunte anno41o celebratee
GestanonduuireceperalAiigustiuus,cumepistolam
centesimain septuagesimaiunonam Joanni Jeroso-
lymilano perferendam dedit ex n. 7. Sed jam vide-
rat conscriplam a Pelagio atque ad Alricanos
islorum Gestorum loco trausuiissam apologiam
quaindam,qua se ille ad Herolis el Lazari objecla
respondisse jaclabat ; scripseralque jam Augusti-
nus alteram ad Joannem epistolara super eadem
causa, post Orosii reditum, uti opinamur. Quippe
n. 1 rescripta sibi a Joanne credit non reddita,
quod ipsi perlator defuerit.
CLXXX. — Scripla circafinem an. 416.
Cenlesima octogesima ad Oceanum data est ali-
quanto postOrosii reditum in Africam e\ n. 5.
CLXXXI-CLX.XXIII. —
Scriptm init. an. 417.
Tres subseqiientes epistoloe, ab Innocentio in
Africam transmissae, diem et consulem consigna-
tum habent. Quae nolae incidunt in mensem janua-
rium anni 417.
CLXXXIV. —
Scripta subidem tempus.
Cenlesimam octogesiniam quartam Jnnocen/tVad
Aurelium et Augustinum sub idem tempus scrip-
tam credimus quaudoquidem Innocentius anno
;
417 obiit mense martio vel julio.
CLXXXV. — Scrtpta circa
an. 417.
Inepistola cenlesima octogesima quinta ad
Bonifacium collationis Carlhaginensis meminit
Augustinus n. 6. Sed ejus fetatein expressiiis indi-
cat in Retractationibus, ubi recensito librode Gestis
Pelagii, qui versus ineuntemannum 417 editus
est, testatur eam se tempore eodem conscrip-
sisse ; proximum ei loeum ante librum Dardano
sub eestatem anni 417 scriptum assignans.
CLXXXVI. — Scripta circa medium an. 417.
Tempus centesimae octogesimce sexlae epistolse
ad Paulinum dalee monstrant complura. Primum
Gesta Oiospolitancc synodi jam pervenerant in
Auguslini manusexn. l,31,ac sequentibus.Deiude
rescripta Innoceiitii contra Pelagiauos initio anni
417 data legerat. Exinde enim n. '28 Doaiinicam
senten tiam, iV/si manducaveritis carnem Filii homi-
nis, etc, incipit Pelagianis obteudere id tamen : gustinus secumapudCeesaream ageret, scribendae
prudenter observandum curans, testimonium illud
ab apostolica sede eo line adhibilum fuisse, ul ne
parculi non bapiizati vitam posse habere credantur.
Ad haec audiverat Innocenlii obitum ex n. 2 qui
anno 417, die 28 julii, contigit calculo Baronii, cui
Acta velerum pontificum apud Bollandum, Anas-
tasiiis bibliothecarius, et recens Marlyrologium
Roraanum sutTragantur. Seu potius conligit 2 die
marlii, ut preeferunt Martyrologia Bedae, Usuardi,
Adonis eLNolkeri sed anle hosomnesvetusRoraa-
; mam
num, quoususest Ado. Martyrologiis autemfidem
Patrol. XXXIII.
— ;
PR^FATIO. 4i
conciliant Zosimi ad Galliarum Ecciesias litteree
qiiaeapud Sirmandumdatoe nolaulur 22niartii aii!
417, lum eliam Paschasini Liiybtetaui episcopi ad
Leonem Romanum pontiticem epistola anno 443
scripta, ubi is narrat Occidentales aiiiio 417,
Zosimo tunc pontitice, errasse iu fesio Pascliatis,
quod cum in 22 aprilis incidt rel, cciebratiiiu ab
illis fuit 25 martii. Denique Prosper in Chrouico
tradit Zosimum Ecclesiam rexisse annum unum
meuses novem dies octo, aiit, jiixla nonnullas
editiooes, novera. Atqui Zosiiniis oliiit 26 de-
cembr. an. 418. Suscepit ita^pie regimen Ecciesiae
die 17autl8 martii au. 417. Porro qiiod etiam hu-
jusce ad Paulinum epistohe setatein indicat, Iiino-
centii successor Zosimus nonduin teutaverat quid
quain sive in favorem, sive in condeinnalioncm
Pelagianonim qiiandoquidcm nullum de ipso
;
verbum habet isthfsc epistola.
CL XX XV II. — Scripla sub medium an. 417.
Liber ad Dardanum inler Aiigiistini epistolas in
hactenus edilis recensitus, pertinel ad raedium cir-
citer annura 417. Quippe aeslate labente conscri-
ptum a se prodit Augustinus n. 1, tribiiitque ei-
deinlibroin Retractationibus raedium locuni inter
librum de Gestis Pelagii exeuute anno 416 aiit iu-
eunte 417 elaboratum, et libros de Gratia etPeccato
ort^ma/i scri[)tos versus raensem maiuin anni 418.
CLXXXVIll. Scripta exeunlean. iil aul ineunte 418.
j4c/JM//anamepistolacentesimaoctogesiraaoctava
mitlilur nomine Alypii et Augustini, qui certiores
fieri cupiunt, an a Pelagioprofeclus sitauonymusad
Demetriadem liber, quceesthic in appendice epis-
stola xvii. Porro in opere de Gratia Christi libruin
earadein Pelagio adscribit Augustinus tanquam
auclori plane comperto et coraprobato. Prodiit
ergo isthaec epistola ante dictiim opus de Gracia
an. 4 18 elaboratum non tamen multo ante tempore
:
quando hic n. 14 loquitur Auguslinus dealtera Pe-
lagiiepistola, quas sub inilium an. 417 Innoceutio
scripta, ejusque successori Zosimo nonnisi versus
mensemseptembrem reddita est.
CLXXXIX. — Scripta circa an. 418.
Quae initio centesimae octogesimae nonje ad Boni-
facium dicit Augustinus, rescriptaadeiim a se jam
dictata,eaque perlatori in manus tradita fnisse, cum
ab eodem perlatore inductus ftiit, ut hanc insuper
epistolam adderet, scribens aliquid quod ipsum Oidi-
ficetad sempiternam salutem, ea Lovanienses post
Erasmumintelliguntde CLXxxvadeumdem Bouifa-
ciiimepistola.Quibusetsinou assentiamus,quodil-
lud prius scriptionis genus non epistola, sed liber
ab Augustino censeatur in Retractationibus ; prae-
terquara quod in eo versatur argumento, ut ad
Bonifacii asditicationem nihil insuper desiderari
potuisset comraode tamen ad hoc tempus refertur
:
de qua agimus clxxxix quo tera-
isthaec epistola,
pore Bonifacii virtutes fama rescierat Augustinus
ex. n. 8, sed nondum forte usu ipsius aut consue-
tudine satis familiari,
CXC. —
Scripta paulo post medimn an. 418.
yEtatemepistolaeccntesimae nonagesimae adOpta-
turn habes partira ex n. 22 et23 ubi de daranatisa
Zosimo Pelagianis dicitur, dequeTracloria quae in
eosper universum orbem ante mediuman. 418 ab
ipso emissa fuit partim ex n. \, in quo innuit Au-
:
huic epistoleeadjecisse animura, irapnlsu Renaliet
Miiressis.PorroCeesareatnpetiitpost Carthaginense
coucilium die 1 maii an. 418 celebratura, iter Car-
thaginerecta in Mauritaniara suscipiens, ex epistola
193, n. 1 agebatque adhuc Ceesareee die 20 sep-
;
teiubris ejusdem anni, ex Actis ciini Emerito.
CXCI-C.XCIII. —
Scriptw sud finein an. 418.
. Tressubsequentesepistolas centesimam nonage-
simam primam ad Sixtim, centesimam nonagesi-
secundam ad Ccelestinum, et centesimam
nonagesimam teviidim adMercatorem unaeademque
{Deux.)

43
Kccleuias acolyllu ex
Albmi Homanae
ocoaBion«
AuKUhlinu», poslqnuiu
Afiicu profectui-i rescripsit
,., rlHippoiiem.uliip^e luiliociijusqueliaium
posl siiuui rf.litumex
,ini protilelur.lil est
r;
Muiiiiiauia CuiSiirieusi. juxla epi^lolam t:x( iii, u.l.
adeoque po^l ilieiu 20 seplemlnis, quo <!•« apud
Ctt!sareaiii coufecta uotantur /lc/a eum
hmeritu.
CXtllV. Scnpta— /wu/o post suptviures.
r.entesima nouugesiiua quarlu ad Sixtum paulo
posl Albiui acolyllu |.iofeclioDem per Firmum
piesbyleriim luissa estex n. \.
C.\<:V. —
Scripta forie an. 418.
inepislolu cenlesima nouuResima quintaaut;u-
blino nratuliin videtur Hierunymus de Pelagianis
jam orbe dumualis cumque laudat qiiod
toto ;
conlraflanles venlos urdore /idei perstiterit.
Uoclons conslantianQ
fortean S.
Peiagiauoiuiu liaeiesi, quando eoruiu
Koiiiani patrociiiari iis videbantiir.
duobus moiiast. Vindocincnsis observamus huicce
episloltt? alteram perbievem a Hieronymo scnptam,
quie supra oidine est cxxi, proxime subjuugi,
interjectis his tribus verbis Jampost subscriptto-
:
nem. Alulti ulroque claudicant, etc
GXCVI. —
Scripta exeunte an. 418.
Epistola centesima nouagesima sexla ad Aselli-
cum scripta est eo lempore, quo Donatianus Byza-
ceuce proviucij« primatem antiquitalis jure age-
bat, ex n. l, quai illi dignilas in Concilio Cartha-
ginensi anui 4l8 tribuitiir. Prseterea Pelagianos ab
Jnnoceotio et Zosimo jam damnatos significat
Augustinus n. 7 hisce verbis Qui recenti judicio:
Dei, per diligentes et fideles servos ejus, etiam catho
licacommuniune privati sunt.
CXCVII el CXCVIII. — Scriptw exeunie an. 418, aut
ineunle 419.
CXCIX. —Scripta sub an. 4(9.
Ex proxime sequeutibus epistolis, cente-
tribus
siiua nonagesima nona ad Uesychium sub annum
Christi 419 data intelllgilur ex n. 20. Quapropter
ceiitesima nonagesima septimaet centesima nona-
gesima octava, qiia; paulo anle scriplfle fuerant,
revocandaj videntiir ad annum exeuntein 418, aut
ad iueunlem 419. Adjuvat conjecturam quod
Hesychius in epislola cxcvui n. 5, dicat signa per
id tempus in coelo visa fuisse ea dubio procul :
inriicans qu<e auno 418 coutigisse memorant his-
torici quibus ille signis permotus, occasionem
;
suinpsit consulendi Augustinum de ullimo die
mundi.
CC. —
Scripta exeunte an. 4)8, aut ineunte 419.
Epislola ducentesima ad Valerium comitera
missa est cum libro primo de Nuptiis eidem nun-
cupato, quem librum suo loco demonstrabimus
conscriptum fuisse exeunte anno418, aut ineunte
419. Euim vero ipse Augustinus io lib. ad Bonifa-
cium, c. 5, dicit se id of)eris post damnationem Pela-
gii Ccp/esU7gMe edidisse. Tum addeiis continenter
Quod ideo dicendum putaci, quoniam iste dicit ab ini
micis suis in odium veritatis dicta mea fuisse sus-
cepia : ne ideo quisquam e.vistimet propter hunc librum
meuminimicos gralice Christi novos hwreticos fuisse
damnatos : argumentum praeb^^t quo eumdem
iibrum non multopost eorum hcereticorum dam-
nationem prodiisse concludamus.
CCI. —
Scripta an. 419, mense junio.
Ducentesima prima, quae ab linperatoribus Ho-
norioet Theodosio ad Aurelium, et seorsim ad Au-
gustinum eodem tenore data est, dici et Consu-
ium notam aftixam gerit.
CCII. — Scripta vtdeiur versus finem an. 419.
Qu8B ducentesima secunda hic est, earum quas
nieronymusscripsit, epistolarum omnium novissi-
mam pulat Baronius, remittitquead anuum420, in
quem Hieronymi obitus juxta Prosperi Chronicum
indicit. Cerle quidem Eustochii virginis dormitio,
cujusdolore se vehemeater occupatum testatur hic
8
-44
PHitF ATIO.
Hieronymuii, nonmulto anteprnidictum annum420
repoui poter.l;quandoqiiideiu Palladius Lausiucain
liisloMttUi au. 4l'J aul ^li) bcnbeiis, in vivis eaiu
ugerecredit in cap. IVa. Quod veroad epistolai per-
laloreiii iunoceiitium presbylerum atlinel, is auno
•il9, ad per(]uirendos.Nic;eiios cuuoiies luissiis a Pa-
tribus .•Mricanisud Cynliuiii, inderediii iu Aiiicam
anno eodem aiile 20 uoveiubris, ut ex Cod. cau.
Eccl. Afric. litulo, c. 137, liquelreaque dubio pro-
cul occasione viso Uieronymo, epislolain de qua
agitur, utrerendam accepit, hoc ipsoauno;iioii sub-
sequenti. Quippe epistola; iiiilio, cuin liicronymu»
ex(;iisat quod lunoctiiiUws antto prwterilo quasi nequa-
quam in Africam reversus, ipsius ad Augustinum
srcnpta uou suuipserit, indicatunam et alteram In-
iudicat Doceutii peregriualioneiu in Orienle; (juaium prima,
lO expuKuuuda siqiiideiu lunoceutius de suo in Africam reditu in-
arte delusi cerlus erat, non eadem est cum illaquam an. 419
1'orro iu Mss, Alricanaj synodi aiictoritate suscepit. Neque recte
IJaionius iis ex verbis liieronymi coiligit epistolam
auno seqiienti a legatioiie lunocentii dalain fuisse.
CCill. —
Scripta forte ctrca nn. 420.
Epistoladucentesiina terliaati Largum eo tempore
scripta est, quo ille res prosperas ante experlus,
versabatiir in ad versis, potest(iue ad auiiiim circiler
420 revocari; siquidem Largus iste. qui duminus in-
qmqne Eximietatis
signis et prxstantfssimus ^a.\uld\nr,
titulodonatur, haudimiiieritocreiiituridemcumeo,
qui proconsulatum m
Africa gerebat aunis 413, 41
et 419.
CCIV. — Scripta circa hoc tempus.
Duceutesimam quiicinm ad Dulcitium tiibunum et
jussionum imperialiuui in Donatistas executorem,
conslatexn. 4 et9 datam fuisse paulo ante liberos
contra Gauden tium. quod opus adversus Douati^tas
•
postremum emisit Augnstinus circiter aunum 420.
CCV. —
Scripta forte versus an. 420.
Dubitare vix quin ducentesima quinta epi-
licet,
eidem, cui contra Mendacium liber,
stola Consentio
atque eodem ferme tempore scripta fuent. Isenim
cui iiber ille circiter anuum (uti alias probabitui),
420 comnositiisnuncupatur, vivebat inter Priscillia-
uistas, qui per id tempusHispaniam infestabant.miii-
taque legenda miserat Auguslino, ut in ejusdera iibri
exordio dicitur, agens de meniiacii usu ad illorum
retegendamhaeresim,quamperjuriisetiamadhibilis
occultureipsisolereut.Iiihacaiilemepistolatestatur
Augustinus missamsibi fuisseepjs^o/amaConsentio,
et insuper iuaha chartiila quaestiones illas, adquas
modo respondet. Ubi ep?5/oteuoiriine signiticare vi-
deturscripta proli-xiora, qiiibus postea in lib.contra
Jl/endaczum respondit, tarditatemrescriptorum suo-
rum ibidem excusans. Deinde in hominemapud Hi-
spaniam constitulum, atque iode in Africam confu-
gere cogitantem convenit egregie, quod liic cap.
1 l,n. l.testatur Augustinus, optarequidem se videre
Consentium, sed quietioribuset tranquiUioribus rebus
: humanis, ut id honestcB charitatis sit potius, quam mo-
lesta'necessiiatis. Porro iu c. 4, n. 18, meminit scri-
pti ase libri de Fide et Operibus, qui liber est anni
413.
CCVI. — Scripla circa hoc tempus.
Ducentesima sexta est ad Valerium, illum ipsiim
comitem, cui \yr\mus de JSuptiis liber circiter in-
itiumanni4i9transmissusfuit. Adidemferetempus
pertinere videturisthaec epistol;i,qua sic ipsi scribi
Augusliuus, quasi jam aute in ipsius amicitiam et
familiaritatem receptus.
CCVIi. —
Scripta an. 421, ««i paulo post.
Ducentesima septimaad Claudium, cum qualuor
contra JulianumUbvis transinissa est. Porro liilibri
editi sunt sub anuum421, non citius, cum Augusti-
nusinlibro 1, c. 7, loquaturdeHieronymoquasjam
defunto, hic autera an 420, die 30 septemb., obierit.
.
CCVIII. —
Sc7-ipta forte versus an. 423.
Si epistola ducentesimaoctava, quae Felicix da.la.
est, cum ccix ad Coelestinum oomparetur, venit in
45 PRyEFATIO.
mentem exorta scandala, quibus virgo illa ex Uo-
ualistarunischismaleail Ecclesije uiiitatem couver-
sa perlui babalur.pusse in Anlonitim episcopum re-
ferri ;qui nimirum Antonius prieteclus Fussulensi
plebi, qiiai ox Uonatislis redierat ad Catbolicam
coiumunionem, hiiic Ecclesiae pravis suis moribus
perverse adeo consulebat, ul ejus regimine senteu-
tiaepiscoporum privatus fuerit.Quue, uosconjectura
sinonfallit, pertinet epistola ad annum circiter423.
Ci^IX. —
Scripla forte ineunte an. 423.
Ducentesimanonaa(/C/Vt'/eA<i/i«w, iuitio pontifica-
tus ipsius data Intelligitui ex n. 1 ,ubi pontilici gratu-
latur AugusUnus de ipsiuseleclionecitrauUumpIe-
Jdis Romanne discidium peracta. l'orro Ccelestinus
proximesuccessitBouifacio;cujusobitum baronius
anno assignat 423, octavocal. novembris, diem scili-
cet e.x Anastasii tide, aun iim aulem non alia auctori-
tate statuens, uisi quod Prosper et Marcellinus ia
Chronicis.successoris ipsiusiugressum eodem hoc
anno referant cum eveuire tamen potuerit, ut Boui-
: anuuiu427eIaboratisrecenseatur vel citiiis.cumin
facio sub anui 422finemdefuncto Coeleslinus non-
nisi anno 423 fuerit subrogatus. Et vero in iisdem
Chronicis aute Honorii imperatoris obitum, qui in
mensem augustum anni 423 incidit, CtBlestini pon-
tificatus exordium consignalur. Ad ha^c Bonifacii
pontihcatum trium annorum et mensium aliquot
spatio definiuut inagno consensu prisci recentio-
resque, Latiniet Grajoi scriptores si exceperis Ni- ;
cephorum, cujus non tanlaest tides; et nonnullas
Prosperi editiones, iu qiiibus Bonifacio pontitici
tribuuuturanni quatuor: quae facilecumahisconci-
hantur, si annum quartum non plennm intelliga-
mus. Exstat in (^.orbeiensi codice aiite centum et
mille annos exarato series Romanorum poutiticum
in Vigilio desinens,qu8eCcelestinoquidem anuos9,
mens. 10 et dies 6 adscribit Bonifacio aiitem an-
: giauos emissas et inslruendis Adrumeiinis luona-
nos tantum 3, meus. 8 et dies 6. Porro Bonifacius
ad ponlilicatum assumptus fuit die 29 decemb. an.
418. Itaque ad auni 422 tinem revocari potest ejus
obitus, necnoQ Ccelestini successoris ipsius elec-
lio ;
forte ad insequentem annum idcirco
quee
relata est in Chronicis, quod paucis ante ipsius
initium diebus facta fiierit.
CCX. — Scripta
forte circa hoc tempus.
iNon teuuis suspicio est, epistolam ducentesimam
decimam ad Felicitatem et Rusticum scriptain esse
occasione tumultus iii sauctimonialium sodalitio
exorti ; cujus compescendi gratia stibsequentem
epistolam ad sanclimouiales misit .\uguslinus.
CCXI. —
Scripta circa koc tempus.
Diicentesima iindecima Sanctimonialibus data,
posterior est Carthagineusi coUatione legibusque
deinceps in schismaticos promulgatis. Qiiaudoqui
dem Ecclesia lum maxime de Donatisiis in unilate
gaudebat, ex. n. saue multo ante an. 424.
4. iNec
Quippe non recens obierat Augustiui geriuanaso-
ror ejiisdem monasterii prffjposita, ex n. 4, qiue
tamen, narrante Possidio cap. 26, Vidua Deo ser-
viens multo tempore usque indiemobitussui pra'posita
ancillarim Dei vixit.
—
Scripta circa an. 423.
CC.XII.
Sub fiuemepistolae ducentesimaeduodecimaj de
Stephani martyris reliquiis, quee au. 416 per Oro-
sium Jerosolymis redeuntem, juxtaMarcelhniChro-
nieiim, primo in Occitientem advectye fuerunt, sic
adQuinttlianum loquitur Augustinus quas, ait, non
: Auguslino aliisqiie tribiis Africanis episcopis ad Gal-
ignorat sanctitas vestra, sicut et nos lecimus, quam
convenienter honorare debeatis. Ubi, nostra quideiu
opinione, indicat memoriam ejusdem S. Marlyris
apiid Hipponem exstructaiu. Atqui in c. 8, lib. 22
de Civitate Dei, cui scribeudo versus tiuein an, 426,
iucurabebat, islliaec verba leguntur Nondum esl : rii perduellem illati. Hiucenim Augustiniis iuitiosi-
biennium ex quo apud Hipponem regium coepit esse
isla memoria, etc. Quapropter epistolam hauc cir-
citer an. 425 scriplam arbitramur.
CCXIII. —
Scripta 26 septembris 426.
Acta ecclesiastica in designando Augustini s^iccessore
46
Eraclio confecla, quee hic epistolffi ducenlesimee
decimee tertije loco exhibentur, diei et Consulum
uotam pr«ferunt.
CC.XIV, CCXV. —
Scriptce circa Pascha an. 426,
aut 427.
EpistoloB ducentesima decima qiiarta, etducenle-
sima decima quinta, ad Ka/eH^f«am Adrumetini mo-
nasterii abbalem, eodem tempore conscriptaeiniel-
hguntur ex primis earum verbis, illa paulo aute
Pascha,hoec paulo post ideiu festmn.anui Cliristi nou
quideiii 41 8, quod Uaronio visum fuit. Nam prolixior
ad Sixtum epistola.de quainepislolishisceduabus
agitur, cujusve epislolae non recta iutcrpretatione
emerseraut qu«dam inter Adrumetiuos luonachos
coutculiones,noncitiusexeiiuteeodeiuaiiiio4l8dic-
tataest;sedaa. 426 aut 427: quandoqiiidem liberrfe
Gratia et Libero Arbitrio, cum qiio simul transmissae
suut, utipatetexepislolaccxv, n.2,vixpotestvel tar-
diusreponi; cum in Retractationum libris circiter
:
iisdeiuRetractationibuslocumunacum libroc/e Cor-
reptione et Gratia ad eosdem mouachos postre-
mum teneat.
CCXVI. — Scripta paulo post duas superiores.
Cum veroiusuperioribusIilterispetiissetAugusti-
nus,utFlorus qui tumultus auctor fuisse dicebatur,
ad se veniret, eo perlubenter et absque cunclatione
ulla ad ipsum pergenle, Valentinus epistolam hic du-
centesimain decimain sexlam resoripsit.ex. n. 6.
CCXVll. —Scripta sub idem tempus.
Deducenlesimadccimaseptima ad Vitalem episto-
la, uuiiin liquidumest; eam Pelagiana li«resi jam
ante condemuata prodiisse alteriim verisimile ad-
:
modiim ; scilicet poslerioreiu quoqueesie epistolis
(xxivetccxv, iuqaibusiiiter scriptionescontra Pela-
chis peruliles uon profertur. Nempe cum in libro de
Gratia et Libero Arbitrio, cap. 7 et subsequentibus
fuisset ab Augustino copiose assertum, ex Dei dono
ipsiira bonae voiuntatis fideique iuitiiiiu provenire,
hoc permotiis Vitalis (nisi luale conjectamus) con-
tradicere cixpit, et testimoniis ex Philipp. 2 et ex
Psal. 36, iu eodem libro, cap 16, adhibitis respon-
dere, ui patet in hacce epistola, n. 1 et4. Porro ver-
siculum Psal. 36, quem in libro de Libero Arbitrio
tantummodo indicarat Auguslinus, urgethic expli-
catque contra Vitalem tiim etiam ipsum ex Eccle-
;
sife precibus, qiiod argumentum indiclolibro cap.
14, levissime tetigerat, operosius refellit. De caete-
ris vero tam miillis testimoniis et argiiiueutis ad
eamdeiu causamaeque pertinentibus, qiiia satis su-
perque illic explicata erant, nihil mirum estsi trac-
tanclum hic non curavit.
CCXVIIl. — Scripta forte eodem tempore.
Subjicimus hoc loco epistolam ad Palatinum, in
quadumeum Augustinus hortatur, utuespem bene
vivendi coUocetin propriisviribus, ipsa quippe oratio
dominica, inquil, n. 3, admonet te, quod indigeas adju-
torio Domini tui- Et post ea, ab illo, ait, pcte ut perfi-
ciatur a qtio datum esl ut inciperetur. Tum addiicit
testiiuonia ex Philipp. 2, et Psal. 36, uti in epistola
superiore ad Vilalem qute suadere possint utram-
:
que epistolam pertinere ad idem tempus.
CCXIX. — Scripta sub an. 426 aut 427.
De aelale epistolae. ducentesimae decimae nonee, ab
licanos Proculum et Cylinnium diveclsd occasione Le-
porii, consule adnotationem in hanc epistolam.
CCXX. — Scripta circa exeuntem an. 427.
Epistola ducentesima vigesima ad Bonifaeium,
dala est tempore belli iu ipsiim tanquam in impe-
gnificat fideliorem litterarum suarum perlatorem quam
Petrum, nunquam potuisse reperire. Et n. 2ait lilteras
ipsi in suis periculis uunqiiam mitli potuisse prop-
ter periculam perlatoris. Et ne ad eos, inquit, ad quos
nollem, epistola mea perveniret. Gestum est hoc bel-
47 PH^FATIO. 48

luin consulatu Mierii et Anlabuiii, id est an. 427, in

lamitatum apicem increverant, sicuti Darius ipse in !

epistoia (;(.x.\x,n. rescribit, remediiiiu liuemque

vitlia relicii uiaKistri militum, juxla l'iosperuiu in
'.i,

aflerrct. Qu(j iii negotio quul profccisset indicaris. Si

chrouico, vel proditione Aelu comitis, j uxla Pauluiu
non exstinxtinus bella, iuquil, certe dislulinius. Quo
diuconum iu lusi. Miscei. lih. 14, cum Konilaciuiu |

Occuleutalis l.iby;i; pnucijiulu polituui,ela|>ud Afri- vero licec referri possint, pr.^-ter Uoiiifacii \'andalo- i

cam potentia auctum auimo fcrret iniiiuiori. Uiule
Augustinus n. 5, sic IJouifacio loquilur, Justavi qui-
demdkts haberetecausuin,cujus judex eiju Hon suin,t[c.
Et ublalaquidem iumere debuistt, uteis tilereris ad pie-
tatem ; nun autem neijata vel deleijala sic quserere, ul
prupter lila in istam necessitatem perducereris. Neqiie
rumque belluui nihiloccurrit aliudextrema Augus-
tiiii tHtate, aiit sulleinabanno 42i,qu('m tiauddiibie
aiiuuin noii priecessilistluf^c Darii lcgalio: qiiando-
quidem Enchiridion dc fide, spe et churttate, quod
opusculiim non citius diclo anno editum fuit, ad
Darium nuuc teraporiscumepistolaccxxxi. n. 5, le-

referenda videtur epistola ioiige uitra tinem an. 4'27,
de Van-
cum nullam querelam Augustinus moveat
dalorum irruplione, qui subsiilio vocali a lionifa-
cio, penetraruut iu Africam anno 428, meuse maio.
genduin tiansujitlilur. Narrat reipsa l'roco[)ius in
lib. 1 de bello Vandalico, nounullos ex Hoiiifacii
amicis Carlhagiiifm navigaules Plaoidiaj jussii ip-
sum coiivenisse tumqiie Aclii in lionifacium frau-
:

CCX.XI-CC.WIV. —
Scriptce an. 427 et 428. de delecta, jurasse PlaciiJiam sese eequaui Bouifa-
Quodvultdei epistol«e duie, Augustinique ad eas cio fore si eum ad avertt^ndam rei Homanai iu Afri-
rescripta ejusdem sunt lemporis et argumenti, nisi ca stragem incliiiarent. Hiuc vero Honifaciiim re-
quod priores ad an. forte 427 pertinent, posteriores cessisse a Vandali», qui Hipponem-regium, qiio
ad an. 428. Cerle in ea qucc ordine est ccxxiv, tes- sese ille bello victus recepcrat, obsederunt. De hac
tatur Augustinuslibrosduos Helractalionum, quos Hipponis-regii obsidione, Honifacio intra url)ein re-
anno 427, vel ut serius 428, emisitin publicum, jam cepto, scribit etiam Possidius, cap. 28, addens S.
esse anlehac absolutos. Auguslinum terlioohsidionis mense febribus decu-
CC.X.W. —Scripta anc. 428 aut 429. buisse, et ullima segritudiue exerceri coepisse.
Prosperi epistola, hic ordine ducenlesima vigesi- Ki^lSTOL.I- QUART^ CLASSIS,
nia quinta, scripta fuit per id tempus quo Arela- Quarum tempus minus comperlum.
tensi ecclesite prteerat Hilarius ex n. 9. Hic porro Reliqua? sunt epislola; numero Iriginta novem, in
inlocumHonoratiocto velnovem diebus ante sacra Classe quarta comprehensae, quibus proprium cer-
EpiphaniadefunclisufTectus est, anno 428 aut 429, tumquelocum pra;scribere ex ffi;a'e haudqiiaquam
ut patet ex nota ad eamdem epist. licuissel. Nam facile qiiidem intelliguutur scriplfB
CGXXVI. —
Scripta eodem tempore. omnes Auguslino jam episcopo paucee vero : in illis

sunt, qucB (iefinili paiilo ainplius temporischaracle-

Diicentesimavigesima sexla,qu8e Ht/aru' laici est,
transmissa fuit siinul cum superiore, ul hic testalur
Hilarius n. 10. Unde utrique, Prospero Hilarioque,
simul respondit Augustinus, nuncupato ambobus
hbro de Prwdestinatione Sanctorum.
CCXXVII. — Scripta post Pascha, anno forte 428
aut 429.
Ducentesimam vigesimam septimam ad Ahjpium
se)je?nnullusdubitaverilreferendam esse ad annum
circiter 429. Nisi forle quis alium hic ab Alypio
Thagastensiumepiscoposubiutelligendumputet.aut
rein gerant. Scilicel suspicioesl Honorii ipsiusleges
conlra idoia anno 399, aut alias an. 408 sancitas in-
dicari in ccxxxu ad Madaurenses epistola n. 3, hi3
verbis Videtis certe simulacrorum templa partim di-
:
ruta, pai tim clausa, partim in usus alios commutata ;
ipsaque simulacra vel confringi, vel incendi, etc, aique
ipsas hujus scecuH potestates.... contra eadem simula-
cra...impetus suos legesque vertisse. Tum qua) adPaS'
centium diriguntur, prodiisse Augustino nondum
sene quando se ipsein ccxxxviii, n. i, a-tate ac di-
;
gnitate Pascenlio inferiorem profiletur sed eo ta-
:

Senis nomine non significari primatem quem titu-

:
lura Alypio episcopo in epistola ccxxiv, ad Quod-
vulldeuin data anno 428, noudum tribuebat Augus-
tinus, ipsum fratrem duntaxat appellans.
CGXXVIII. —Scripta sub an. 428 aut 429.
Ducentesima vicesima octava ad Honoratum Thia-
nensem episcopum scripta est, cum Vandali hostes
impenderent, ex Possidio, cap. 30.
CCXXIX-CCXXXI. —Scriptce sub finem vitce Augus-
ttni forte an. 429.
Dario comitiepistolamducentesimam vigesimain
nonam scripsit Augustinus sub ultimam senectu-
tem, exn. 4. Veneratin Africam Darius procuratu-
rus pacem, non ut eam per sanguinem qusereret,
men tempore, quo S. Uoctor famee eelebritate jam
clarissimus evaserat, uti ex eadem epist., n. 8, ap-
paret. Denique ad ultimos Augustini annos pertine-
re CCL, ad Auxilium, apudquem de sententia in Clas-
sicianum ab eo lala sic expostulat n. 2 : ^n adsum,
senex a juvene, et episcopus tot annorum a cotlega nec-
dum anniculo paratus sum discere. Itemque ccux ad
Cornelmm, el rcLxix ad Nobilium, in quibus se pro-
vecliorem cetateni degere significat. Has ergo alias-
quelonge minusexplorati temporis epistolas visum
est habita argumenti ralione sic ortiinare, ut pri-
mum locura occuparent quae Christianae fidei hos-
tes, Paganos, Manichaeos, Priscillianistas, Arianos
spectant tum demum quae ad recte informandos
:

sed ne cujusquam sanguis queereretur, legatione mores conferunt, officioseeque aliquot S. Doctoris
missus, ex n. 2, atque ul malis quce ad quemdam ca- litterse succederent.

Ex his ilemo non videt, si modo rem tantisper expendat, quantum in recte ordinandis Augustini Epis -
tolis operae consiliique a nobis positum sit, quanlum diligentiae, ul sludiosorum labores pro modulo
levaremus. Hunc ordinem passim quidem ex certa, aut sane quam maxime probabili ratione sed ta- ;

men aliquando ex conjecturis, aut ex mutuo earumdem Epistolarum inter sese nexu et consecutione,
aliquando etiam ex eruditorum hominum qui hacde re scripserunt auctoritate instituimus rali in his :

rebus valere plurimum id generis argumenta, ubi certa et explorata nos dehciunt. Nobis hic operam
nostram venditare non est animus quin imo propriae inscientiae conscii, in errata non pauca, quse eru-
:

ditorum censuram mereantur, nos incidisse inficiari non audemus. Et vero ea, quamprimum a bene-
volis lectoribus exposita fuerint, et libenter agnoscemus, et quantocius emendare satagemus. Verum
illud citra jactantiee notam polliceri non veremur, novum hunc ordinem a nobis constitutum, qualis-
cumque landem sit, longe conducibiliorem esse, quam antehac usu receptum nec levi rei litterariae :

fru-^tu ac fenere compensatum iri incommodum, quod ex futura illa mutatione nonnuUi opponebant.
Faxit Deus, ut id ex sententia contingat pro votis nostris, et laborem hunc nostrum lectores sequi bo-
nique consulant. PP. Bened.
 49 PRiEFATlO. 50
Ab exacta PP. Benediclinoram eililione, Rev. Godefridus Besselius, monasterii GoUwicensis in Ger-
mania abbas, geminas Augustini epistolas iu codicibus Mss. invenit, quas pr<iRfatione adornatas edi-
dil Vindobonm (732, quasque Jacobus Martin, Maurinus, cum nova praefatione, monitisque ac adno-
talionibus, Parisiis vulgavit 173i. Gravis profecto moraenti est hujus ce modi adinvenlum sed, ne ;

priorum editionura ordo misceatur, ulramque epistolam nou numero notuntes peculiari, numero
quem sequuntur voculam Bis praediimus, ut videre est post epist. M. cxxxiv et ccu.

PRiEFATIO REVERENDISSIMI GODEFRIDI BESSELU,

MONASTERII G T T WICENS S ABBATIS, I

EDITIONI VIENNENSI PRvEFIXA.

AD EntlDITUM LECTOREM simus Doctor, laudans eamdem consultationemmeam,
In pra'dictas Epistolas. sihi tamcn ad respondendum otium non esse, respondil.
I. Animas homiuum e nihUo a Deo creari,ac singu- Ego quousque esset in corpore, hoslibvos edere no-
vero,
liissingulishomiiiibus iufiindi,hodiecertissima sen- lui, ne forte responderet aliquando, et cum ipsa res-

tontiaetcallioiicaveritase.st, dequanulliorthodoxo ponsione ejiis potiiis ederentur. Illo autem defuncto ad

diibitare imniiiie liceat. Enimvero de hac magui
niomenli qMa^stione siibinilium saecuii quinti non
idemomnescatholicfe Ecclesige doctoressentiebant,
nl quod quaiumaxime explusculismagni Aurelii Au-
giislinioperibusJiquet, qiiae hacsuper controversia
addiversos exaravit.Celebriora ex his sunt Libri
hoc edidi priorem ; ut qui legil, admoneatur aut non
quoerere omnino quomodo detur anima nascentibus, aut
certe de re obscurissima eam solulionem quxstionis
hujusadmittere.quwcontrarianonsitapertissimisrebus
quas de originali peccato fides catholica novit in parvu'
lis, nisi regenerenlur in Christo, sine dubitatione dam-

quatuor de anima et ejus origine scripti siib fiuein nandis : postcriorem vero ad hoc, ut qucBstioni^^, de qua
anniChristi419,quorMm primusest ad Renatumrao- ibiagilur,eliamqua>nohisvisaest,solutioipsanoscatur.
nachuin, alteradPetrura presbyterum, reUqui duo III. Porro cum episcopusOptatus de hoc eodem

ad Vincenliuin Victorein.qiii tot scribendoruin libel-
lorum Augustiuo ansam et occasionem praebiierat.
Rem ipsius Augiistiiii verbis damus.qiii libro II Re-
tractalionum,cap.56,hi>^chabet :Eodem tempore qui-
damVincentius VictQr in Mauritania Cxsnriensiinve-
nil apui Hispjnum quemdam presbylerum Petrum, non-
nullum opuscnlum meum, uhi quodam loco de origine
delicatoac spinoso argumento ad Renatiim supra
laudatiim CaesareamMauritaniae litterasdedissel,et
crealionemsingiilarumanimarumacriter defendis-
set, eodem Renato et quodam Muresse petentibus,
idemS. .Aiigustinus amplam adOptatum epistolara
rescripsit a raedio anno 418, in quapio raore suo
aciite perspicue Optato demonstrat, quid de ani-
:

animx hominum singulorutnjitrum ex illa una prinii
hominis,ac deinde ex parentibus propagentur :an sicut
illiuni,sine ulii propagalione singulce singulis dentur,
mencscireconlessussum : cerumtamen scire animam non
corpusesse.sed spiri!um. Etcontra ista mea adeumdem
Petrum scripsit ille duos libros, quos mihi de Csesarea
Renatus monachw: misit. Quibus ego lectis,responsione
mea qnatuor reddidi, unum ad Renatum monachum, et
mae origini certum sit et exploratuin, quid jure in
dubiiim vocetur, salagenduinque esse in hac con-
troversia, ut salva sit inprirais fides. qua Ecclesia
catholica credit, nullum hominem e.^c Adamonasci,
nisivinciilo damnaliouis obstrictuiu, uerainemque
inde liberari, nisirenascendoper Christum. Signifi-
cateidem praelerea,seadHieionymuradehacquaes-
tione non brevem librum scripsisse Consulens, in-
:

duos adeumdem Victorem. Sed ad Petrum,quamvis ha- quit, eum, et petens ut prius me doceat. et tunc ad me
beat libri prolixitatem,tamen epistola est,quam nolui a mittat quosdoceam. 0«'/»ter mpMS.pergitAugustinus,
tribus cwteris separari.ln iis autem omnibusjn quibus ut nondoctoris, sed inquisiloris et potius discere cupien-
multa necessaria disseruntur,defendide origine anima- tis, apud me legi potest : mitti vero uspiajn non debet,
rumquxsingulishominibusdantur,cunctationem meam^ vel cuiquam foras dari, nisicum rescripta,Domino ad-
et multos errores, atque pravitales prwsumptionis ejus juvante,percepero ;id quod ille sentit, promptissime ac
ostendi. Haec .A.ugustinus de suis quatuor libris de libentissiine defensurus, si me docere potuerii quomodo
Anima et ejus Origine. animx non ex Adam veniant, et tamen ex illo justam
II. Verum non intra hos tantum libros serius edi- sortemdamnationisinveniant, nisiad remissionem pec-
tosac evujgatosconstititperqiiisitio Augustini,quin catorum renascendo perveniant. Absit enim ut creda-
eliam ad eruditissimum Hieronymuminsignem de- 7nus, vel animas parvulorum in lavacro regenerationis
dit librum deOrigine auimaehominis, in qiio varias falsam nccipere peccatorum mundationem, vel Deum esse,
recensensdeortuanimeesententiaSjCUDitdoceriquae aut aliquam naturam qitam non condidit Deus, illius,
potissimiiinconsectandasit.et qua rationeadversus ex qua mundantur, inquinationis auctorem.Donec ergo
impium Pelagiauonim dogma defendi possit ea, aut ille rescrihat,aut ego, siDeusvoluerit, aliquo modo
quaiu ille (Hierouj^raus) in quadam epistoia suam discam, si nullamde illa peccatrice originem ducit,qu(e
esse indicavit, singulas scilicet animas novas nas- causa sit aninup subeundi originale peccatum.quodneces-
ceotibusfieri. Scriptum hunc librum anno 415, ver- omnihusparvulis; el quoeamnec Deus cogit
se esl esse in
no tempore,censent eruditissimi nostri Benedictini insonletn, quia peccandi auctor non est, nec ulla mali
e Congregatione S. Mauri, in nova, eaque politissi- nalura, quianon est, nihil tale audeo prcrdicare. Con-
ma candidissimaque editioneOperum S. .\ugustini chidit Epistolam suara Augustinus hisverbis Hwc :

t. ii.Epist. 166. De hoclibroitaipseAugustinus lib. sicul potui, non quidem adme datis, sed tamen ad cha-
11 Retract., cap. i'6, disserit Scripsi etiam duos li-
: rissimosnostros Sanctitatistua; litteris, nonperttiaquam
hros ad Hieronymum prtsbyterum sedentem in Bethleem desiderasti, sed sollicita dilectione respondi, etc.
unum de Origine animw hominis, alterum de sententia IV. Haec cuin ab Augustino accei isset Optatus,
Jacobi aposloli, ubi ait : « Quicumque totam legem ser- bienniiinduciasiuiit,necAugustinogravissirais aliis
mverit, offendat aulem inuno, factus estomniumj^eus » scriptoribusobrutomolestioressevoIuit.Verumcum
(Jacobi, n,lO);de utroqueconsulenseum. Sed in illo prio- intrailludtemporisspatium.HieronymiadAugustini
re quffitionem, quam proposui, ipse 7ion solvi : in poste- de animae orijiine cousiiltalionem repousum adve-
riore autem, quid mihi de illa solvenda videretur, ipse nisse haudquaqiiamdubitaret, atque adeo Augusti-
non tacui ; sed utrum hoc approbaret etiam iile, con- num eo loco jara essecrederet, ut certam ferre sen-
sului.Tum subdit Augustinus, qnid ad hanc con- tenliam superconlroversaqiiaestioneposset,tandem
sultationem suam Hieronymusresponderil,quaeque altTam ad eumdem epistolam perscripsit. Periit
consecula sint Rescripsit autem, inquit raodestis-
: qiiidemea. Optatiepislola.ejussed argumentumex
Sl
ipsiusAugiistiniresponsionentillonegotiocoRnosoi-
iniis.Kuqiieex liac aprtrtec.oiistat pnino, nou tanliim
lie illocouaullationis libro.deque liierouyiui ail euiu
respoiiso; setl eliaui patel, Oplatiim ejus rei quaui
AuKiisliiius al) llieroiivmo qii«esivif, iuvenlioiieiii
avulis>iuie ciipiisse. Seciindi), Oplatiiiu Rraviler
apiicl AiiKiistiiiuiufuissecoiKpiestiiiutienescioiiiiot
seuibuset atloclissacerdotibus lustitiitis viris,(i(ios
ad sute luodicilatis intelliK'enliara assertiouemque
veritate pleiiissimam (id est sententiam (ift siiigiila-
riimauimariimcrealioue)revocArenonpotiierit;ita-
qiie se uoveliiimriHiemqiie (locloreiu. tantoriim ac
talium e|)iscoporiimtraditionestimuissecorruiupc-
re, etconvertere homines in raeliorem partem ob
defunctorum injiiriamformidasse. Tertio,Optatiiiii
ejusqiie sequaces in eo pi;f^cipuiimsuiira Achillein
collocasse, qiiod, nisi singiiiffi hominum animie
crearentiir, Deus dici non posset fecisse Jiomines,
elfacere et facturus esse, ueqne aliquid esse in coe-
lisautiu terra, quod uon ipso coustilerit et constet
auctore ; atque inde sequi, tra^iucis et propaginis
patronos negare esse opiis Dei aninias nostras.
Quarto, opiuionem illam de propagalione anima-
rnrapertraducem.Optato visarafuisseinventionem
novaiii, et inaudituiu dopma. Postreino, Optatura
ab Aufjustino prfficise volnisse et contendisse. ut
unurahoriimdetiuiret: iitrumanimjecieteree ex ilio
uuo homine, sicut corpora per propagationem. an
sine propagatione, sic utillius uniiis(scilicet .\d8e),
a Oeatore singulis singiilae fiant. Hrec praecipua
Optatianfe ad Augustinum epislolae capita fuerunt,
ad quje summa modestia, judicioaceruditionehic,
ulinfraliquebit.respondit.
V. Summa Augustinianae (qiiara secundam ad
Oplatiim recte dicimus) epistolfle eo redit, iit suam
de origine animse ignorantiam aperle ac demisse
coufietatur, nec certum quid in hac conlroversia
quidquid visum fuerit Oplato aliisque, statui posse
autiimet; diim cerla, perspiciia, nullique fraudi
obnoxia ex divinisScripturistestimonia inmediura
afTerantur, id quod a negantibus traducem hac-
tenus haudqiiaquam praestitura sit. Caeterura, ad
consultationem suammiUum adhiic ab Hieronymo
responsura tulisse se, neqiie se librum consiil-
tationis siiae sine hoc eviilgare audere : Ne
inqiiit, qui mihi fortasse, ut desidero, respomurus
est, interroyationem meam disputatione ope7'osissima
elaboralam, sine sui responsione quae adhnc desperan-
da non est, per manus hominum notitiamque diffiindi
jure snccenseat idque jaclantius quam ulilius fecisse
,•
me judiret, quasi ego potuerim quc^rere quod ille non
potuerit enodare, forsitan possit, idque dum fa-
cum
ciat exspectandum sit. Ad calcem
epistolte Optatura,
qiiantum pc test admonet, ut quam cautissime,
pelagianam hwresim devitet, cum de animai-um origine
sive cogitat, sive jam dispvtat ; ne ipsi surripiat esse
credendum, ullam prorsus animam, nisi unius media-
toris, non ex Adam trahere originale peccatum gene-
ratione devinctum, reyeneratione solvendum.
VI. Hacteniis recensita omnia D. Aiigiistini de ori-
gine aiiimce scripta typis jamin publicum prodie-
riint, si duas modo epistolas excipias, quas iiltra
primain typis jam vulgalam. AugustiniimadOpla-
tumepiscopura scripsisse dicimus ex S. Fulgentio,
qui lib. 3 de Veritate Prwdestinat. et Grat., cap. tS,
ita ait /71 trtbus quoque epistolis, quas ad Optatum
: tollendaque demiim manus de tabula, ne, quod
episcopum de hac quwstione composiiit (.\ugustinus)
disputatione refulget non rninus copiosa quam profun-
da, et eo magis laudabili, quia congrua temperie mo-
deratci. Ciim igitiir fBstate proxirae elapsa pro
Religiosis iiostris junioribns in re lilteraria acanti-
qiiarum membrauarumintelligentia meliusacso-
lidius informandis, evorato in adjuforiiim ad mo-
nasferiura nostnim R. P. Bernardo Pezio, viro
pluribus jam titulis de re litteraria optirae raerito,
ac tot jam doctis Operibus claro, omnes bibliothe-
cae nostrae codices attentissime excuteremus, pras-
PR.1IFATI0. 52
ter alia coraplura, qiife D(!0 propitio vitamlar-
gente, cum
ortie erudito suo terapore cominuni-
cabimus, felic.iier (pioque lanquam Ihesaurus in
agro abscoudilus etenebris erulafuit secundahujc
ad eiiiudem Optatum Kpistola, quse omnes viros
doctos ct eruditos huc usqiie latuit, et fortassis ia
60I0 (uisi vehemeuter fallimur)codice bibliothecfe
noslrfe (jijtlwicensis exstat. Exaralus is est iu
membranissfeculi uiinimum duodecimi in-folio (ut
aiiiiit), et signaliis niinc post iiistauratam biblio-
thecam nostram litt. G. N. 10. Ex qiio illustre hoc
cimeliiira exprompsimiis, et (ut quidem spes est)
lotius Kcclesite a.c reipublicaj Iitterarite commodo
evulgandumduxiraiis.
VII. Iii eodeni porro codice post secundara ad
Optaluiu K[)istoIam, superest nobisalia frque ine-
dita ejusdem Augustini ad Petrum et Abrahara,
quos Hipponensis Prsesul doininos dilectissimos et
sanclos filios vocat, quos et audivit sic inslituisse
vitam.qiiaDeoserviebanf.utadlegendumsuaadver-
siis Pelagianos Ethuicosqiie scripta vacarent. Ei
qiiibus iiitelligiraus, hunc Petrum et Abraham vel
monasticen coluisse, velcerterelictosjeculari stre-
pilu, privatam sacralioribusqiie pietatis studiis di-
catam vitain ruri (ut iliud levum ferebat) degisse.
His,ciim plusculaex Aiigustino qufesiissent,rescrip-
sil sanctissiraus Doctor.pliiribusopusculis siiis,aut
ad orania, aiit pene ad omnia se jamrespondisse.
Princeps veroqufestioPetrietAbrahamifuerat(utex
responso Augustini apparel) utrum parvuli,quini-
hil malevivendoaddiderunt adoriginalepeccatiim,
si ante susceptum Baptismura decedant,aDeocon-
demnentur; id qiioil S. Augiistinus tara in hfec
Epislola, qiiam alibi incunctanter constanterque
affirmal. Si enim parvuli, ait, cum baptizantur, non
inaniter dicilur,sed veraciter agitur,ut inter credentes
habeanturjinde etiam nova proles ore Christianorum
omnium nuncupantur ; profecto si non crediderint,
cond>mnabuntur ; ac per hoc, quia nihil ipsis male vi-
vendo addiderunt ad originale peccatum, potesl eorum
merito dici in illa damnatione minimapcena, nonta-
men nulla. Docetdeinde vir summus, quidquid ho-
minum perconciipiscentiam seminatur, opus esse
ut renascatur. (?»ia,inquit, etsi de renatis parenti-
ille,
bus nascitur, non potest liuic prwstare generatio car-
nalis, quod illis non prwstitit 7iisi regeneratio spii'i-
tualis : sicut non solum de oleastri, sed etiam de oliva'
semine non nascilur, nisi oleuster, quamvis olea non
sit oleaster.
Postrerao tradil, quoraodoetrationecumGentili-
bus.quidiviaarum Scripturarum auctoritatem haud-
quaquam agnoscunt, agendum sit,utadfidemchri-
stianam recte feliciterque traducantur:ac denique
largius disserit de famigeratissimo suo de Civitate
Dei opere, cujus quartus dec.imus liber, inquit, si
Dominus voluerit, enodatas habebit omnes, quas mihi
proposuistis in vestra epistola quaestiones.
Ex quibus una constathanc Augustini Epistolam
ante aunura 420 exaratam fuisse, cum librum de-
ciimim quartum de Civitate Dei eodem hoc anno
ediderit. Sed de his plura vide inPraifatione ad to-
mum vii edilionis Benedictime Operum sancti Au-
gustini. Nobis in hanc ineditarumhactenus Augus-
tini Epistolarum bigam salis dissertum videtur,
aiunt,pr()IogusInngiorquam argumentum evadat.
Id nulliim adhuc moneraiis.hancposteriorera S. Au-
giistini Epistolam innostro Gottwicensi codice in-
scribi de Natura et Origine Animae, cum rectius in-
scribeiida fiiisset, de Pcenis Parvulorum qui sine
Baplismo decedunt, quod et nos in hujus edilionis
froiilerelinendumputavimiis^tametsihaudquaquam
nos lateat,quantahorum duorura arliculorura vici-
nitas in prcesenticontroversia Aiigustini sit.Sedhoc
tantinon est, ut eruditumetAugustinianarumEpis-
lolarum cupidum Lectorem longius detineamus.

S3
PR^FATIO
IN
Qiiantum in Ecclesifle, reique litterarice comrno-
(ium cedunt dierumacnoctium evigilaliemensique
laboresin evolutandis veteribus archivorum char-
tis, intimisqueforulorum recessibus indagandisac
perlustrandis, demonstrant binwi islae Divi Augusti-
ni jamjamreperlas l':pistoliE horuin enimduntaxat
: fuisse invenimus.
ope thesaurus, quem hodie in Gallia publicijuris
facimus, nobis detossus est. Quiquidemeo esi ha-
bendus pretiosior, quod ab eo tempore quo celeber-
rimaillaBenedictiuaOperum Angtistinianorumedi-
tio Parisiisproiiiit, nulla nos spestenebat Africani,
imoChristiaui oi'l)is, Doctoris scripta alia reperien-
di, quam ea qut« tunc temporis typis raandata sunt
euimvero doctissimiEditores impigerrimedesuda-
runt, cum ut Gallicanorura, Vaticanorum, Belgico-
rum, Augiicanorura, aliorumque undequaque ac-
cersitorum, aulsaltem propriis in locis pervoluto-
rum codicum manuscriptorum copia, Auguslinum
ad pristinumnitorem restituerent, tura ut ejusdem
eximii Praesidis lucnbrationesineditas, siquse inve-
niri possent, in lucem emitterent curaque ea in re
: aliis
tantam navassent operara, quanla raajor vix esse
posset, nihil nobis ad spem ostendebalur, quo ea-
rumscriptionumjaclurararesaroiremusquasaDoc-
torenostroeiaboratasfuisseconstauterscimus,qute
que taraen teraporis invidia, aut bibiiothecarura
praefectoruiniuouriaadnos usquenonperveuerunt.
Sed ecce, quod felix, faustumfortuuatumque sit,
Revereudissiraus DominusGodefridusnesseluis,ab-
bas Goltwiceusis mouasterii, dum iinmorlalem sibi
glonam parat, nou solura in pedibus incendio uni-
verso depaslis in integrum reticiendis, sed etiam in
junioribus monachis peraeque ad scientiam, atque
ad regularem disciplinam probe instituendi^, op-
portune Bernardum Pez in Gerraania clarissiinum
monachum ad se vocat, utaluranis suis fastidium,
quod iu legendis vetustarum raerabranarura apici-
bus frequentissirae occurrit, levaret, minueretque.
Cura autera Bernardus Pez is sit, cui genus orane
lilterarurn characterumvepervium est,quiquescrip-
ta qnaevis non exopinione, sed ex veritatesestimare
apprime novit, ubi priraura in codicein decimi ter-
tii circMter sseculi, quibinas ista Epistolascontine-
bat incidit, confestim niargarilarura reconditarum
prelium deprehenbit, doctissimoque Abbati auctor
est, ut eas bi'evi ciira Ecclesia communicet quod
maturius certe actumest nara anno proximo ela-
; citationum nostrarura argumentum suppeditavit,
pso (a) utraque Epistola preefatione diserta, variis-
que ornata raagniticis caelaturis, Vindobonee (Vien-
nara vocant) typis mandata est.
Verum celeritas isthsec nostratibus parum
fiiit vix enira unuiu alterurave Epislolaruni Au-
; neduin e binis istis, quas solus suppeditat, Episto-
gustinianarum exemplar e Germania ad nos evec-
tiim asportatumque est. Unde ansam consiliumque
cepimus eas iterura prelo subjiciendi et ne Gallia
: fragruenti Hieronymianae septuigesimae octavae
his se tantisper orbatara spoliataraque fiiisse que-
ralur, imo polius utsic secuin oplime actum esse
existiraet, provisum est ut Parisina nostra editio
emendatior, ornatior, uberiorque, prodenndo sus-
tineret famamParisinarura aliaruin edilioniimquee
Patriara consecrant, quasque cerlatim nationes
exterpp aiit accersere ant imitarigestiunt, ambiunt-
que. Quapropter diu raultumque excitata est ani-
madversio et diligentia nostra, ipste Epistolae fre-
quentissime lectee atque expensee, quin etiam scri-
ptura scripturaeque vestigia ac ductus frequentis-
sirae a nobis expressa, atque, ut ita dicam, de-
cocta et recocta sunt ;
i° Ul exploratum comperlumque haberemus, is-
tas hicubrationes non e spuria atque adulterina of-
ficina, sed ex genuino Augustini museeo manasse.
(a) 1732.
:
PR.EFATIO. 15i
D. JAGOBI MARTIN
EASDEM EPISTOLAS.
Qua in re cura omnis nostra brevi abjecta est, si-
mulqnesumraalaetitiaaffectisumus;quippe utram-
que Epistolam non solum in Possidii Indiculo con-
signatam, sed etiam Epistolara ad Optatum a D.
Fulgentio memoratam, plurimumque probatam
^oUtlectionesquasdamantiquariifestinatione.ne-
gligentia, oscitantiaveautimperitiacorruptas vilia-
tasque, non quidem emendareinus (nefas enim
duximus Gottwicensiscodicistextum velleviterim-
rautare) ; sed ut geniiinas lectiones ineditatione at-
que aniini exercitatione aliunde petitas auspicare-
raur,indeque ad intiinara pagiuam indigitaremus ;
utEpistolasintegrasinoflensopederlecuirereliceret.
3" Ut sua cuique Epistolfe admonitio pr<evia in-
strueretur, acutriusque Epistolffi siimraa in fronte
aftigeretur, nec non breviores notulae, qiiae pro in-
tegrarum sectionum corapendio essent, e regione
concinnarentur.
4" Ut pluriraos harumce Epistolarum locos cum
supparibus hinc inde collectis conferremus,
qiio Divi Preesulis mentem quivis posset facillime
expiscari.
5" Ut Epistolas istas in capitulationes, capitula-
tioues veroinvarias secliones, proutsensus rerum-
que argumentum postulabat, claritatis ergo raul-
tiplicaremus distingueremusque, ac earumdem
capitulationum et sectionum nuraericas notas ia
marginibus per ordiuera distribuereraus.
6" Utquidqiiid difiiciieiuter legenduraoccurreret
observationibus criticis, historicis, chronologicis-
qiieilliistraremus, atqueelucidareinus: quin etiam
sicubiaMagistris iuhisquae ad reiu nostram spec-
taut, erratum est, monereraus, erroresque pro
viriii parte emendareraus.
1" Tanderaut omniaetsingulasiccomponeremus
institueremusque ut binse istee Epistolae ex elimata
illaetpercelebri Benedictina ofhcina exire videren-
tur eam enim ob oculos seraper habuimus, labo-
:
remqiie nostrum ad ipsius normain direximus
confecimusque. An suscepta opera e sententia
successerit, viderent eriidili ac si quid peccatum
;
est, condouent sin vero quid boni ofTeudunt,
:
deincepsque D. Augustini Operura Collectioni e
sudore nostro quid ornatus perfectionisve accedit,
: id orane velin sanctissimura Episcopura, qui exer-
autpotiusin Deumoptimura maximum refiindant,
a quo est omne datum optimum, et omne donum per-
fectum [Jar.obi i, 17).
pro- Qiianti aiitem faciendas sit codex Gottwicensis,
lis apparet, verum etiam ex quatuor optimis
variantibus lectionibiis, quarum ope genuinus
Epistolaetextusrestituitiir:oranesenimill?eIectiones
si ad diligeutis critices regulas expenduntur, utra-
que manu excipiendae sunt ac proinde tum quid
;
laiidis manus ac solertia lihrarii raereatur, tum
quara accuratus fuerit codex antiquus quo libra-
rius ipse usus esf, testantur. Nec sententiae noslrae
adversantur qui interdumoccurrunt lapsus ejus- :
modi enim errores saepius casu, quain voluntate
ac negliKenlia, fiunl, ut peritissirai quique nornnt.
Non hic prolixiori iitemur oratione, ut Epistolis
Augustinianis animos gratiaraque hominura con-
cilieraiis ; utramque euim sat superque coramen-
datet argumenti dignitas, et modns
tractandi res,
etreconditaedoctrinaecopia.et praetantissimi Scrip-
toris noraen ubique autera aut quid discas,aut quo-
:
modo discas, aut qui raeliorhas invenies. Porro si
vulgarium auctorum fragmenta tantostudio lerra
marique requiruntur, tanto labore colliguntur, ac
«I
tantopreliocomparanliiratqijpasportantdr-.qiianlo
majon ardore, animo, et voliinlale amhie isl<n,
e.eqiie iiite^rie com|>leclendH» suiit, al) eximio lilo
Pastore <-.onscript<e, ciijnsnomen instar totitis lau-
dis esl !
Hoc aiitem iinnm lcctorem n)onilnm volumus,
Dunqnam nos a (iotlwicen^i coiiice transversum
unf^iiem discessisse, nisi quoad ordinem. qiio itji
Kpistoi;eAiigiisiiniaiiieexhd)i'ntur. Illiceniraordine
prteposlero pnma seoiindum locum, et vicissim
seeiinda primiini ol)tinet. Nos voro potissimum
tfmpiis, (jiio confectje sunt, allendentes, utriqtic
propriam sedem restituimiis.
Sciscilat)itiir forsitan aliqiiis, qnod qiialeve sit
monasteriiim e ciijnstabulario E[)istohe Aiij^ustini
in perennem Heipiihlic* ChnstianiP gloriam emer-
serunt qiue hanc in rt;m trihus al)liinc meiisihns
: prcpcipue diplomaticam spectant, complectitur. Hoe
a snpra landato clarissimo viro Bernardo Pez
acoeperiiu, de veihoad vcrhiim exscribam.
Monasleriuiii (iottwicenso est longe amplissimum
ac in (iermania celeberrimnni, siltm ad dexleram Da-
nubii, sex circiler milliaribus stipra Vindobonam, in
altissimo sed amcentssimo monle. Vid. Annnles Mabil-
lonii scec. xi, qiio a S. Altmanno episcopo Pataviensi
ADMONITIO EJUSDEM
Pelrus ot Ahraham, quibus isthfec Epistola ins-
cripta est, haiid duhie erant monaohi id eniui D.
Augustinus siih «ermonis initiiim
eos inquiens instituisse ritam qua Deo servirent,ut sibi
ad lcgendum vacarel. Petrus autem, nisi valde fal-
lor, i|)sissinuisest,dequo sic habet Cassiodorus, Je
Ini,tittit dicin. Lift.cap.8 Petrus abbas Tripolilance
: ipsum librum laudal cap. 14 iihri contra adversa-
provincia',snncti Pauli Euistolas exemplis opufculorum
beati Augustini siibnotasse narratur,ut per osalienum
sui cordis declararet arcanum : qua' ita locts singulis
compelenter aptatit, ut hoc magis sludio beati Augus-
tini credas esse perfectum : mirum esl enim sic alterum
exaltero dilucidasse, ul nulla verborum suorumadjec-
tionepermixta, desiderium cordis propt ii complesse vi-
rfeaiHr.lslud opushactenusineditum,exslat Veneliis
in bibliotheoa sancti Marci, cum hoc titulo Commen-
tariusin Pauliepistolasex Libris Angusfini, PetroTri-
polilanoadscriptus quod, inquit Cl. Mahillonius, ncn
;
facileasseruerim. Ututsit hacdere, induhium tamen
ADMONITIO EJUSDEM
Dum anno 418 et quidem mense septembri, ut
patet ex actis cum Emerito, .\ugustiniis Caesaream
profectus insupradicto oppido remoraretur, quo eum
injucta sibi a vcnerabili papa Zozimo, Apostolico' sedis
episcopo, ecclesiastica necessitns traxerat{Epistol. 190,
n. 1), perlat<B sunt lilterce Optati quibus significa-
batangi se c\rc,a.animce originem ; utrum eaperpro-
pagationera ex anima a Deo creata, atque Adamo
inditadescenderet, anve singulis hoininihus singu-
las de novo Deus crearet, nosse cupiens. Attamen
in uhimam hanc opiuionem, uti videtur, conces-
serat {Ibid., cap. 4, n. 13 et i4)
argnmento quoddam ediderat opusculura, nec-
non htteras ad amicos quosdam suos familiarissi-
mos destinatas ;
quae cum perlatae essent Csesa-
ream, ipsi Auguslino illic adhnc versanti tradilee
sunt a famulo Dei, cui-nomen Renato qiii sanc-
tum Doctorem tantopere ad respondendura iosli-
gavit, ut hoc recusare, qiiamvis rehus aliis tunc
occupatus, nequaquam posset {Ibid., cap. 1, n. 1).
VideturquoqueinepistolasuaoptasseipsemetOpta-
tiisde sancti Doctoris sententia supereare certior
fieri(76/ii., cap. 6, n. 26). Augustinura praeterea ad
id induxit Miiressis quidam Optati necessarius, qui
tunc Caesaream veniens,sequoquesupereodemar-
gumentoHtterasabOptato accepisse dicebat;roga-
PRy*:FATIO. 56
jundatum et amplitsime dotatum fuit. Cum anno circi-
ter decimo seplimo hujus swctili in ctneres abtisset, a
liecerendissimo Domino Godefrido Jiesnelio, qui nunc
maxim'1. rum laude restttuttp diaciplintr reijularis,
quam doclrime ac erudtlionis /aina prceest,
reflurtiv
adeofeliciter instauratum est,ut nuUi Ordinis nostri in
Kiiropa monasterio quidquam de splendore, amplitu-
dineacelegantia concedat. Germanicevocaturiioliv/eif^.
medto wvo (iollwic, vel ntonasterium S. Mariw in
(iollwio, nonnunquam Kotlvic. lla passim codices
Mss. in bibliotlieca Gotticicensi, quam mox laudatus
D. Abbas bonislitterisita locupletacit, ut in Germania
nullam monnsticam bibliotkecam noverim, quce et com-
parari mereatur. Plura de hoc loco brevi accipies ex
Ckronici Gottwicensis tomo II. JSam Tomus I, qui e
prelojatn emersit, ea duntaxal qua remantiquariam ac
primo tomo niliil maijniftcentius, auyustius, ac erudi-
tius hftctenus in Germania excusum scio, eoque nulla
Gallice bibliotheca paulomeliorcarere poterit. Ejus au-
ctoresl idem reverendiisimus D. Abbas Godefridtts, cu-
jus etiam sumptibus hoc luculentissimum opus typis
commendaliiiii est.
IN EPISTOLAM CLXXXIV BIS.
revocari non potest, vere ne Epistola ista Augustini
; sit.cumejusmentiouemfaciat Possidius inlndiculo.
satis inuuit, Sic lllam ineunte anno circiter 4l7,scriptam esse au-
tumaious,quiainfiacap.2, num. 3,decimiimquar-
tiiin librum deCivitate IJei in manihus habere, dum
eam scribit, testaliir S. Angustinus porro hunc :
I
ritim LegisetProphetarium.<i(\eoqnemc\pien[e anno
420. Certum est enim tiinc temporis hbros contra
adversarium Legis prodiisse paulo ante igitur
:
prodierat decimus quartus hher de Civitate Dei.
Cam autem per integrum annnm 418, iuitiumque
anni subsequentis iulinitis pro{)emodum negotiis
distractum fuis^e Augustinum compertum habea-
mus ; vix credibile est ea lempestale illum ulti-
: mam manum libro 14 de Civitale Dei imponere
potuisse ac proinde superest ut id peregerit ver-
;
tente anno 417, atque ut pubescente eodem anno
has litteras confecerit.
IN EPISTOLAM CCII BIS.
batque Augustinum, ut quid ea de re sentiret, vel
voce, vel scripto sibi aperiret, qiio illud posse.
Optatosignificare {Ibid., cap., [,n. Ij. Dedit itaque
litleras ati ipsiuii Opfatum sanctus Doctor, Ceesa-
rea, quod safis declarant illae voces cnm in eodem
oppido remoraremur, jam profectus. De proposita
autem difficultate illi rescripsif, non habere se
quod certo sfafuat, propter argumeuta quae in
uframque parfemfaciebaut:idtautummodo caven-
dura esse ne quishaccequaestione abuteos, depec-
cato originali, quoti conslanset calholicum dogma
; deqiie eodem esf, vellef arahigere atque ita Pelagii Ccplesliique
;
novam hceresim imprudens admilleret, quam re-
centi memoria damDarantConciliaetRomani antis-
titeslonocentius ac Zozimus quorum epistolas,
;
saltem postreniihujiis, nefortead Optafumnecdum
: pervenissent,simulmittebat. Noncontentusfuitpro-
culdubiohacresponsioneidemOptatus; illi siquidem
Augustinuspr*tereaduasEpisfolas, quaetemporum
iojuria intercidere, super eodera argumenfo misit.
Laudat Fulgenfius {De veritate prcedest., Itb. 3, cap.
18) ernditionem afqueingenii vim eam, qua in cum
hisce tribus episfolis,tum in aiiis quibusdam
suis
operihus, qugestionem illam sancfus Doctor ex-
cusseratrsed ejusdem imprimis modestiam prae-
dicat, utpote quaeeum deterruit, nede re peraeque
b7
graviet abstrusa quidquam decerneret. Cujus qum-
tionis, ait, pro(undilatem sibi imperscrutabilem cer-
nens,nullum voluil hujus rei definitnm proferre sen-
tentnm ; incongruum prorsus existimcins aliquid
nffirmare sine dubitatione velle, quod aller posset con-
vellere {Vita S. Augustini, lib. l,cap.\2,n. o).
H«c forsaa fusius,ast cerle quaua brevissime po-
tuimusreferre visumest:quiaiudeperspicueevinci-
tur Kpistolam seqiientem secundam carum esse,qua
Optatoepiscopo deanimarum origineab Augustino
(iatasfuisse asserunt, plurisquefaciunt Possidiusac
1'ulgentjus cum eo tameu discrimine, ut 1'ossi-
: perlum est. Certe liqiiet eum non fuisse celebrem
dius quidem duas (/nindecwio), Fu]gentius(t/6(' su-
pra) vero ires ad Optatum epistolas adscribat Utri
iides habenda sit, penes lectorem eslo judicium
certe spoctatiilii scriptorum Auguslinianorum edi-
tores, Tillemontius quoque, aliique eruditissimi
viri Fulgentium sequuntur. Id unum hac in parte
annotareoperae pretiuni est; videlicet Possidiumre-
censendo epistolas ad Optatiim directas, ipsas ad-
versus Priscillianistas scriptas essediserte docere.
Hanc autem epislolam vel labente anno 419, vel
potius ineunte 420, exaratam esse arbilramur Au-
gustinus enim, num. 1, significat se ad Optatum
rescribere post quinque ferme annos evolutos, ex
quoin Orientem miseratlibrum non prpesiimptionis,
sed consultationis sua;. Appido liber in Orientem
missus, ipsissima est Kpistola 406 Augustiniana
ad Hieronymum per Orosium transmissa. Qui qui-
dem Orosiiispaulo ante mensem julium auni 415
ex Africa in Palaestinam appulerat, utpote qui iis-
dem annoet mense Hiero«iol3^mis in disputationem
adversus Pelagium descendit proindeque subini-
:
tiuraanni laudati ex Africa eumsolvissenecesseest.
Quo autem polissimum tempore Episfola prima
ad Oplatum, qiise inter editas 190 est, scripla fuerit,
non ita liquido apparet. Dom. Duboiseam
augusto anni 418 affigit, idque a veritate
circiter
perquam alienum est nam Augustinus eam scri-
:
bere non potuit, nisi postquam Carlhagine CfRsa-
ream advenisset quod nonnisi mense septerabri
;
accidisse certum est. Imo verohancepistolam tan-
lummodo post suum Cfesarea secessum texuisse
se Augustinus his verbis monet, cum in supradicto
oppido remoraremur. Huc collimant tot et tanta ne-
gotia, quae sanctus Doctor dum Caesareae versare-
tur, intra paucos dies tractavit ac confecit ; quae-
que ipsi impedimento erant, quominus adjiceret
animum ad scribendas litteras nullo pacto urgentes,
neque adsepertinentes. Quinetiam veriadmodum
simile est Augustiuo, dumCsesareallipponemredi-
ret,eamdem epistolam parare noii licuisse quia, ut
ipsemet testatur, perquas totas terras intentionem
ejus huc atque ijluc, qufe ingerebantur sensibus
diveri^a raptarent. HisadductirationibusEpistoIam
primam ad Optatum, qnae inter AugustinianaslQO
est, aiite mensera novembrem anni 418 scribi non
potuisse; irao veroeam,cum doctorum venia, post
Epistolas 191, 192 el 193 rejiciendam esse existiraa-
mus, siquidem hisce tribus postremis epistolis res-
pondere Augustini plunmura intererat ac idcirco ; per Augustinus in Epist. 183 monet Bonifacium, ut
etiamnum festinationis sunt plense. Epistolamvero
190 non aliqua necessitas, sed amicorura gratia
extorsil proindeque ad tempus opportunum et
; tum de quo loquitur, inNumidiavitam degere so-
vacuum eam transferre consentaneum est.
Rursus ex Auguslini Epistola 190 raox laudata, c.
7, num. 20, qniD.etiam ex ejusdem saucti Praesulis
Epistola 166, c. 4, n. 8,exploratum habemus, Mar-
cellinum ab Hieronymo sciscitatum fuisse,quid de
animarum originesentireoporteret.post acceptam
ea de qufestione D. Augustini responsioneui.Porro
ex Augiistini Epistola 143 certissime constat, ad
Marcellinum hanc ipsam Augustini responsionem
non pervenisse, nisi anno duntaxat 442, adeoque
Marcellinum eodem tantum anno Hieronymo scri-
bere potuisse ac proiude MarceJIino non fuisse
; gustino semper conjunctissimus, doctrinse atque
PR.f:FATIO. 58
responsum abs Hieronymo, nisiannoad summum
413. Prieterjiis veritatis ergo, mea quidem senlen-
tia,Ilieronj'mi ad Marcplliuuin re>ponsio qu.H ejus-
dein Epistola 78, apuii Auguslinum vero 16ii a Cil.
cum Hieronyinianis, tum AuguslianisEdiluribus,
necnon a Dom. Dubois auno ilO afligitur- Ad veri-
latera proprius quidem.non tamen proxime, acce-
dit erudilissimus Tillemontius, qui eam anno 411
vel 412 consignat.
QuisautemfueritOptatusilleepiscopus, ad quem
Augustinus epistolas istas direxerit, plane incom-
illum 0[Uatum Milevitanura, qui scriplis suis Dona-
tistas confodit, quanluravi id codex Gotlwicensis
: liiculenfer referat, e vivisenim dudura Optatusille
Milevilanusexcesserat, alque jam anno 396 beatis-
simus S^^verus de condiscipulatu Aiigustiiii Milevi-
tanaj Ecclesiie praeerat, ipsique usque ad annum
426 praefuit. ut patel ex Epistolis 31 et 213 sanctis-
sirai nostri PrcEsuIis.
Exhisliquido conslat doctissimos virosDom Lu-
dovicum Ellies Dupinin notis ad cap. ilSdiei pri-
;
mae Collationis Carttiagineusis, necuouDora.Theo-
doricum Ruinart, Hist. Persecut. Vandal.pag. 297,
falso asserere Severum Milevitanum episcopum
paulo antelaudatamColIationemevivisexcessisse ;
cum Gesta ejusdem Collationis disertis verbis refe-
rant, illura diuante Collationem observasse, atque
exspeclasse,sed tuucobinlirujitateraaegritudinem-
que doraura discessisse, non verodecessisse. Certe
spectatissirai operum divi Augustini Editores nos-
trarasententiam propugnantPrffifat. tora.2m ordi-
ne chronologico Epistolarura 109 et lin Imoerudi-
tus Ruinartus loco citato secum ipse pngnat lau- :
dat enim synodiiraMilevitanam anno 416 hahitam,
cui Severus interfiiit, ut liquet ex Epislolis inter Au-
raensi
gustinianaslTo. 176,181 ;ut islluEcsynodusquartoa
Collatione Carthagineusi anno duutaxat acla est.
ConjicilBaInzius,6 aaxKotr/;;, in nolisad Collalio-
nera Carthaginensem. Optatura quem quaerimus,
eum esse qui eidem CoIIationi Carliiaginensi adfuit,
quique in Gestisdiei primae episcopus plebi Vesceri-
tana? dicitur. Veruui plebs Vescfrilana in Numidia
erat contra vero plebem, quam regebat Optatus
;
noster, alteram e tribus Mauritaniis incoluisse verba
ejusdem C>ptati hisce Augustini epistolis interjecta
insertaque demonstrant.
Sifidesest dominoDubois,Optatuseratepiscopus
Tubulensis, is a quo Augustinus Epistola ISojubet
comitem Bonifacium breviculum Collalionis acci-
pere. Sedauctor sententiamsuamnullisargumentis
fulcit,necundeeamhauserit indicatNiImirura ; fal-
samesse ipsa Augustiniepistolaevidenter adslruit:
nam Optatus iile de quo ibidem agitur, anno 411
Collationi Carthaginensi, elanno4l2 concilio Zer-
tensi interfuit;proindeque jamapluriraisannisdi-
gnitatem episcopalemobtinebat, cumepistolae Au-
gustini ad Optatum conscript* sunt. Optatusvero,
quinobisnegotiumfacessit,ex Epist.202bis, n. 7,se
ipse novelium rudemquedoctorem venditat. Insu-
accipiat de Ecclesia Sitifensi breviculum Collalio-
nis, si Optatus uonhabet; proindequeinnuit Opta-
litiim esse, cura potius in Mauritania inquiri eum
debere probatum sit.
In amicicujusdamdoctissimianimosuspicioinsi-
del, Oplatum nostrum fuisse quidera Milevitanum
episcopum, sed secundum nomine, magni Optati
Milevitani successorem sicque standum esse jndi-
:
ci(i Gotlwicensis librarii, qui disertis verbis Opta-
tnm episcopum Milevitanura appellat. Verura is-
thasc suspicioex dictisruit;pertotosenim Augustini
episcopatus annos, nulIusSevero excepto Milevita-
nam sedem occupavit. AddequodSeverus iste,Au-
S9 SYLLABUS CODICUM. «0

ainiciliae s<incli PrfBsulisconsfanter ailhflftsit (a) :e demnatio latere poterat ; omnes enim Manritanim
coiitrario Optatns qiiamdiii poiuit.eaiu qua bene, Sititensis sacerdotes. ulpoteiNumidfe, Auf^ustiiio.Nu-
qua iiiale ini|)tiKnavit. midadiice, ad proni^audoshaereticosconspirabaut.
Acc»' subjeota OptaloquPin nosse
lit qiiiiil pletjs Optaliis vero, Epistola 180. n. 22, res
e.x Aii^'iistini

cupimus.intra.MauiitaiiiiP.uon veioNuiuiilife. tiiies tanti moinenti ignorabat, ignorare pnterat.

aiit

incliisa erat. Miuritania auleni ilio non eral Cfesa- Siiperest itfiliir, iit Optati dioececis in Mauritania
riensis alioquin Optatus concilio quod CBBsareae
:
Tmj^itaiia sila esse debuerit, adeoqiie in exlrema
habebatiir, cum ipsius scripla ineam iirbeiuallata ilia Afric» parte, quae ab Hispaoia freto Gaditano

sunt. a.lfuissel ac quod ab Kpiscopis Cffisarieusi-

;
bus per litlnras petebat, a concilii l»atribiis ipse
corain cominoilius postulasset.
Nec Mauritania illa Sitifensis erat nulluin enim
hujusce proviuciae episcopum PeLagiaaorum con-
{o| Vide August., Epiat. 71, n.
di.sjunola est, quaeqiie populis duntaxal barbaris
iucolebalur ;quodoplimequadrat cum querimouia
in Epist. 202 bis, niim. 7, deplorata, de rustica et
: minus in-ilrucla clericorum turba.qiuH Optato mo-
lesliasgeneraverat in his rebus, ia quibus & doctis
sacerdotibus fuerat iustituta.
1.

SlfLLABUS CODICUM
AD QUOS REGOGMT/E SUNT SANCTI ACGUSTINI EPISTOL/E.

MANUSGRIPTI GODICES j. Ex bibliotheca domini Joly, praec. eccl. Paris.

Cum nota singulis hie deincept desigmndis indita. I. Laudunensis ecclesiic codices antiquissimi.
a. Codices bibliotbocae monasterii S. Albiai Andega- mr. Domini Maran, arohid. eccl. Tolos.
vensis. m. Monasterii S. Michaelis in periculo maris.
aa. MonasteriiS. ArnulO Metensis. n. Navarrici Gymnasii Parisiensis membraneamezem-
a. RR. PP. Augustinianorum majoris conventus Pari- plar amplissimum.
siensis. p. Codex corticeus, qui olim Narbonensis ecclesiae
b. Beccensis coenobii. fuit, nunc est illustris fainilicE Phimarconensis :

bl. Belgici codices, seu varianteslectionesex illis Lova- quo ex codice prodeunt xui et xlv, dua^ perbre-
niensium Theologorum cura decerpta. ves ad Paulinum Epistola;, antehac ineditee.
bn . Ex bibliotheca monasterii S. Benigni Divionensis. r. Regiae bibliothecee Mss.
bt. S. Bertini in Belgio codex perantiquus, unde eruta rm. Remensis ecclesiae.
est cxciii orf Mercalorem Epistola, quae nunc pri- 3. Ecclesiae Sylvanectensis.
muiu prodit. sb. Sorbonici collegii.
bg. Mss. doinini Bigot, Rotomagensis. t. Bibliothecae Tellerianat.
c. Coenobii Casalis Benedicti. tt. Theodoricensis monasterii.
cc. Gisterciencis AbbatiiE. th. Thuaneae bibliothecae.
cs. Godex velus RR. PP. Gisterciensium S. Crucis in V. Vaticani codices, quorum nobiscum communicatoe
Jerusaleiu in Urbe, ex quo hic primum editur sunt variantes lectiones, collectae olim per se-
XXIX ad Algpium Epistola. leclos viros, qui post editionem a Lovaniensibus
cl. Mss. Bibliothecae Colbertinse. adornatam, castigandis denuo S. Augustini ope-
cb. Corbeiensis monasterii codices, plerique ante annos ribusGlementis VIII aiictoritate incumbebant.
800 aut 900 scripti. vv. Bibliothecffi S. Vedasti Alrebatensis,
ct. apud Cenomanos.
Ccenobii de Gullura V. S. Victoris Parisiensis.
e. Excerptorum Eugypii codices duo Mss. Germanen- vd. Viiidocinensis Abbatise.
sis et Corbeiensis.
f. Floriacensis bibliothecae Mss. EDITI CODlCES.
n. Godex Gorbeiensis ante annos circiter 600 scriptus,
qui Flori seu Bedoe vulgati collectiunem in Epis- Am. Liber Epistolarum S. Augustini an. 1493 eicusus
tolas Apostoli complectitur. opera Joannis de Amerbach civis Basileensis.
fs. Mss. Bibliotheces S. Mauri Fossatensis. Bad. Editus per Jodocum Badium Ascensium, Parisiis,
ff. CoUegii Fuxensis apud Tolosates. an. 1515.
g- Gemmeticensis monasterii. Er. Desiderii Erasmi cura recensitus, impressusque

gg S. Germani a pratis codices optimce notae. Frobenianis typis Basileae, an 1528.

g^ Collegii Gervasiani apud Parisios codex amplus et Lov. AdLovaniensium Theologorum recensionemexcu-
elegans. sus typis Plantinianis Antuerpiae, an. 1576.

Comparavimus prceterea eas omnes editiones initio Retraclalionum tom. 1, memoratas M.

 S. AURELII AUGUSTirVI
HIPPONENSIS EPISCOPI

EPISTOL^
SECUNDUM

ORDIIVEM TExlIPORUM IVUIVC PRIMUM DISPOSITiE,

ET QUATUOR IN CLASSES DIGEST^
''s^s^^jtc^iz^^nj^
Glassis I continet epistolas quas scripsit nondum episcopus, ab anno Cbristi videlicet 386 ad 395.
— II, quas episcopus anle collationeui Garthaginensem cum Donatistis habitam, et ante detectam in Africa
Pelagii haeresim scripsit, ab anno 396 ad 410.
— III, quas scripsit reliquo vilae terapore, ab anno 411 ad 430.
— IV, nonnulias ipso etiam episcopu scriptas complectitur, quarum tempus minus compertuna.

PR/MA CLASS/S.
EPISTOLA PRIMA* (a). tatisne id quod eradicandis altissimis erroribus
:

Consilium aperit Augustinus suorum librorum de pro tempore accommodatum fuit, jam incipiat
Academicis, et Hermogenianum sententiam rogat de inserendae scientiae impedimento esse.
eo quod sub finem tertii libri de iisdem philosophis 2.Tantumenimtuncvariarumsectarumstudiafla-
pronuntiavit. grabant,utnihilmetuendumessetuisifalsiapproba-
HERMOGEiM.\NO AUGLSTINUS. lio.PuIsusautemquisqueillisargumentisabeoquod
1. Academicos ego, ne inter jocandura qiiidem,
se firmum et inconcussum tenere crediderat, tanto
unquam lacessere auderem quando enim me tanto- constantiusatquecautius ahud quaerebat, quantoet
:

in moribus major erat industria, et in natura rerum

rum virorumnon moveret auctoritas, nisieosputa-
rem longe in alia, quam vulgo creditumest, fuisse atque animorum altissima et implicitissima latere
sententia? Quare potius eos iraitatus sum quantum veritas sentiebatur. Tanta porro nunc f uga laboris et
valui, quam expugnavi, quodomninonon valeo. Vi- iocuria bonarum artium, ut simul atque sonuerit
detur enim mihi satis congruisse temporibus, ut si
acutissimis phiiosophis esse visum nihil posse com-
quid sincerumde fonte Platonicoflueret.inter um- prehendijdimittantmenles etineeternumobducant.
brosaet spinosa dumeta potiusin pastionem* pau- Nonenim audent vivaciores seillis credere. ut sibi
cissimorum hominum duceretur, quam per aperta appareat quod tanto studio, ingenio, olio, tam de-
manans, irruentibus passim pecoribus.nutlomodo nique multa mulliplicique doctrina, postremo vi-
possetliquidum purumqueservari. Quid enimcon- taetiamlongissima Carneades invenirenon potuit.
venientius pecoriest, quam putari animam corpus Si vero etiam aliquantum obnitentes adversus pi-

esse?Contrahujusmodi homines opinor ego illam gritiaui,legerinteosdem!ibros,quibusquasi osten-

utiliter excogitatam Dei veri (6) artem atque ratio- dilur naturte humaucB denegata perceptio; tanto

nem. Hoc autem saeculo cum jam nuUosvideamus
phiiosophos,
nisi forteamiculo^ corporis, quosqui-
demhaudcensuerimdignostamvenerabilinomine,
reducendi mihividenturhomines(si quos Academi-
corumperverborumingeniuma rerumcompreheu-
torpore indormiscunt, ut nec coilesti tuba evigilent.
3. Quamobrem cura gratissimum habeam tidele
judicium luum de libellis meis, tantumqueintemo-
menli ponam, utnecerror iutuam prudentiam,nec
in amicitiam simulalio cadere possit, illud magis pe-

sionedeterruit sententia')inspem reperiendse veri- todiligentius consideres, mihique rescribas utrum

approbesquodinextremotertiilibrisuspiciosiusfor"
Recensita est ad Mss. bl. cb. gg. gv. n. r. sb. th.
tassequam certius,utiliuslamen, ut arbitror, quam
vc. duos duos V. et ad edit. Lov.
t. incredibilius putavicredendum. Equidem quoquo
' Sic Mss. At Lov., in possessionem.— Er. ut Lov. M.
* Mss. duodccim habent, clanculo corporis. modo se habeant illae litteree, non tam me delectat
' Lov., perversorum ingenium arerum comprehensione quod.utscribis, Academicos vicerim (scribis enim
deterruissel inspem. etc. At qua ratione perversi Acade-
nuci, siquidem, utmo.x dictum est, artem et rationem te-
hoc amantiusfortequam verius), quam quod mihi
gendiveri (sic enim legendum censemus, non, Dei veri, abruperim odiosissimumretinacuIum,quodabphi-
ut hbri omnes habent) utiliter excogitarunt ? Quaprop-
(a) Alias 213 quoe autem 1 erat, nuuc 132. Scripta
:
ter locum emendavimus ad decem Mss. qui habent,
circa lin. an. 386. per verborum ingenium... deterruit, sive, <errwi<; e qui-
(6) Forte, tegendi veri. bus tamen nonnisi duo retinent vocem iententia.
«3 S. AUGUSTINM KIMSCOIM 04

losophinR ubere desperatione vei'i, qiiod est animi liberalumesf.-juateniisdeheatcoraraittifidei.Kxspe-

pulmhiiu, refreiiabui". ctas quid isluc sil. Qiiid censes? Prope persuasisti
mihi, non quidem beat um esse me nara id soliiis aa- ;

EPlSTOf.A
Zenobio desiderium exponit suum,
inter se cceptam, inter se /iniant.
ZK.NOBIO {b)
1. Bene inter nosconvenit, iil opinor, omnia qu<B
corporeussensus attingit, nepunctoqnidem terapo-
11 •
(a).
pientis prfedium est;sed certe quasibeatum; utdi-
ut disputationem cimus hominem, quasi hominem in comparatione
hominis illiusquem Plato noverat :autquasirotunda
et quasi quadra ea qiiaj videraus, cum longe ab eis
ACGISTINIS.
absintqufe paucorumanimusvidet. Legienimlilte-
rastiiasadlucernamjamcoenatus/proximeeratcu-
bitio, sed non ilaetiam dormitio (piippediu meciim
:

ris eodem modo manere posse, sed labi,ellluereet

inlectosituscogitavi, atquehasloquelashabui, Aii-
preesensnihiIobtinf»re,idest,ut,IatiueIof|iiar,nones-
gustinusipsecumAiigustino:Nonneverumest quod
se.Horaiuitaqueperniciosissimiiuiamorem, poena-
Nebridio placet,beatos nos esse?Non utique; nam
ruiuqueplt'nissimiim,veraeldivinapliilosophiaino-
stultos adhiic esse, nec ipseaudet negare. Quid, si
net frenare atque sopire; ut se toto aniraus, eliam
eti:im stullisbeata vitacontingil?Durum quasivero
dum hoc cor{)us agit, in ea qufle semper ejiisdem
parva, velulia ulla miseriasit quam ipsa stultitia.
modisunt.iiec pprfj^rinopuichro placent,feraturat-
Unde ergo illi visum est? an lectis illis libellis etiam
que oestuet. Qu<b cum
cum le verura ac ita siut, et
sapieiilera me ausiis est credere? Non usque adeo
simplicem,quali3 sine uUa sollicitudine amari potes,
teraerariaestl.etitiagestiens, pr«serlirahominiscu-
jnsemelipsamens videat, fatemur tamencongres-
jusquanti ponderisconsideratio sit.benenovimus.
sumistuinatqueconspectum tuuiu.cumjanobis cor-
llludigilur est: scripsitquod nobis putavit dulcissi*
pore discedis, locisque sejungeris, qua^rere nos,
mumfore;quia et illidulcefactum estquidquidpo-
eoquc dumlicet cupere. Qnodprofecto vitium, site
suimiis in illis litteris, et scripsit gaudens, nec cu-
bene novi,amas innobis; elcum omnia bonaoptes
ravit quid committendum gaudenti calamo esset.
charissimiselfaiuiliarissimis tuis, abhoceossanari
Quid, si Soliloquia legisset?Loetaretur multo exua-
metuis.Siauteiutampoleatianiraoes,utetagnoscere
dantius, nec tamen reperirel plus aliquid, quod
hunc laqueum, eteo captos irridere valeas, nfe tu
magnusatqueallus. Egoquidera quamdiudesidero
me appellaret, quam beatum. Cito ergo sumraum
noraen effudit in me, nec sibi aliquid reservavit
absentem.desiderari me volo. Invigilo laraen,quan-
quoddemelaetiorasseveret. Vide laetitiaquidfaciat!
tuinqiico,etenitor, utnihil araein qiiod abesseame
2. Sed ubiest istabeata vita? iibi? ubinam?<Osi
invito polest. Qiiocuraoflicio coramoneoteinterim,
ipsaesset,repelleret atomos Epicuri. si ipsaesset,
qualiscumquesis, inchoatam tecum disputatiouem
sciret nihildeorsumessepriTeter mundum. si ipsa
perficendam, si curae nobisraetipsis suinus. iNara
eaincura Alypio perficinequaqaara sinerem, etiaiii-
esset, nosset extrema sphaeree tardius rotari quam
medium,etaliasirailia quaesimiliternovimus. Nunc
si vellet. Non vult autera. iNon enira est humanita-
tis ejus nunc mecum operam dare, ut in quam
veroquomodo velqualiscumquebeatussum,quine-
sciocur tantusmundus sit, cumrationes figurarum
multis possemiis litteris te nobiscum teneamus
per quasest, nihil prohibeantesse, quanto qiiis vo-
nescio qua necessitate fugientem.
luerit,ampliorera?Autquomodoaonraihidicereiur»
EPISTOLA lir* (c). imo non cogeremur conhteri corporain infinitum se-
cari.utacerta velut basiin quantitatem certam cer-
Nebvidio respondel Augustinus immerito se ab ipso
tus corpusculorura nuraerussurgeret? Quare cum
vocari beatum, qui tam mulla ignoret. Qua in re
sita sit vera beatitudo.
corpus nullum esse minimum quo pacto sinitur,
ciaainus esse amplissimura, quo amplius esse aoa
NEBUIDIO {d) AUGUSTINUS. possit; nisi forte illud quod Alypio aliquando dixi
4. Utrum nescio quo, utila dicam, blandiloquio occultissirae, habet maguain vim: ut quoniam nu-
tuo factiim putem, an vereita se res habeat ;incer- merus ille intelligibilis infinite crescit, non tamen
tumapudme est.Nam repenteaccidit, nec satisde- infinite miuuitur, nam non eum licct ultra mona-
dem resolvere; contra sensibilis(nam quidestaliud
* Ad Mss. cb. gg. gv. n. r. duos sb. duos t. duos v. sensibilis numerus, nisi corporeorum vel corporum
recognila est, et ad edit. Lov.
** In hujus receiisione adhibiti sunt a. bn. bg. c. cc. quantitas?)rainui quidem sed infinite cres-
infinite,

ff. gv. n. r. s. t. duo a. duo sb. quatuor v. et lidd. Am. cere nequeat. Et ideo fortasse merito philosophi in
Bad. Er. Lov.
rebus inlolligibilibus divitiasponunt.in sensibilibus
(<i) Arias214 quae : autem 2 crat. nunc 135. Scripta
circa idein tempus. egeslatem. Quid enim aerumnosius quam minus
(6) Is haud dubie est cui libros de Ordine, nun- atque minus semperposse fieri?Quidditius, quam
cupavit Augustinus, an. 386. Videbis in tom. J, lib. 1
deOrdinc, c. 1 et 2. crescere quautum velis, ire quo velis, redire cura
(c) Alias 151
qufe autein 3 erat,nunc 137.Scripta an 387.
: quousque velis, et hoc raultura amare quod
velis,
(d) Nebridius dtdcis amicus Augustini iaudatur In Gon-
fessionum libris, maximeque in lib. 9, c. 3, quo loco minui non potest ? Quisquis namque intelligit is-
non mtiUo post ejusdein Angustirii bnptismum carne 03 numeros, nihil sicamat ut monadem; nec mi-
solutus esse dicitur id est, antequam Augustinus pres-
;

byteraluin adeptus luisset, adeoque ante an. Ghristi

391. Porro' ipsi scribere coepit Augustinus e.x agro Gas- «
Unus vaticamus code.x, bea/a rita, ubi.nisiinanima?
siciaco juita Gonf., c. 4, quem agrum aliquot
lib. 9 si ipsa esset. Vaticani alii duo babent, beata vita, ubi
menses anni exeuntis 386 et 387 ineuntis incoluit. vera ? *t ipsa, etc.
 65 EPISTOLARUM CLASSIS I.
66
rum, cum per eam fiat, ut caeleri amentur. Sed simisapientes,quos solos beatos fas est vocari nec
taraen cur tantus est mundus? poterat enim esse timeri voluerunt, nec cupi, an cupiri tu videris,
vel major, vel brevior. Nescio: tale est enim- Et Et belle accidit. Nam volo me declinationis hujus
cur hoc loco poiius quam illo? Nec in ea re debet guarum facias. Cum euiin abjungo verba similia
esse quasstio, ubi quidquid esset, qutiestio esset. incertior tio. Nam ila est cupio, ut fiigio, utsapio
Uaum illud multiim inovebat, quod infiuite cor- ut jacio, ut capio ; sed utrum fugiri an fugi, ulrum
pora secarentur. Cni fortasse responsuin est, de sapiri an sapi, sit modus iufiuilus, ignoro. Possein
vi contraria iiitelligibilis numeri. attendere jacietcapi,uiverererneme caperetetpro
3. Sed exspecta videamus quid sit hoc nescio
;
ludibrio jaceretquo veliet, qui aliud jactuin et cap-
quid,quod suggeriturmenli certe sensibilis mun- : tum,aliud fugitum,cupitum, sapitum esse convin-
dusnesciocujusintelligibilisimago essedicitur. Mi- ceret.Quaiitem tria,uirum penultimalongaet intle-
rum autein estqnoil in iiuaginibus videimis, quas xa, an gravi brevique proniiutianda sint, similiter
speculareferunl: namqiiamvisingentiaspeculasint nescio. Provocaverim te ad epi^lolam longioreiu
;

nonreddiint majores imagines.quam sunt corpora peto, ut paulo diutius te legam. Nain non queo tan-
eliam brevissimaobjecta.In parvisautem spocillis, tum dicere, quanluin volupe est legere te.

sicut in pupillisoculoriim, etsi inagna facies sese EtMSTOLA IV -(a).

oppouat, brevissima iinago pro modo speculifor» Augustinus Nebridio, significans ei qiiantuvi profecerit
matur. Ergo et imagines corporum uiinui licet, si in secessu, contemplatione rerum seternarum.
specula minuantur augeri, : si augeautur, nonlicel.
NEBRIDIO AUGUSTINUS.
Hicprofecto aliquid ialet, sed nuuc dormiendum est.
i. Mirum admodumest.quam mihi prffiter spem
Neque enim .Nebridio bealus qiirerendo videor, sed
fortasse aliquid inveniendo. Id autem aliquid quid
evenerit,quod cum requiroquibus epistolis luis mihi
•
est ? an illa ratiocinalio, cui tanquam unicee ineoe
respondendutnremanserit.unamlantuminveniqufle
blandiri solco, el ea me niinis oblectare ?
meadhuc debitorein teneret,qua petis uttantono-
stro otio, quantumessearbitraris tecum.aut nobis-
4. Uude conslamus ? Ex animo Quid
et corpore.
cumcupis, indicemus tibi quid in sensibilis atque
horum meliiis ? Videlicet aninius. Quid laudant in
corpore ? Nihil aliud video quam pulchritudinemv^"'^'^'^'^'^'^ naturaediscernentia profecerimus.Sed
Quid est corporis pulchriludo ? Congruentia par- nonarbitroroccultum tibiesse, si falsisopinionibus
liumcumquadam tantoquisque inseritur magis, quantomagis in eis
coloris suavitate.lHaecforma ubi
familiariu quevolutalur, multo id facilius in rebus
veramelior,an ubifalsa ?Quis dubitetubi vera est,
veris animoaccidere. Itatamenpaulatimutperaeta-
esse meliorem ? Ubi ergo vera est ? In auimo sci-
Animus tem proficimus. Quippecum plurimum inter pue-
licet. igitur magisamandus est quam cor-
pus. Sedinquaparteanimiistaestveritas?In mente rumetjuvenem dislet, nemo a pueritia quotidie
atque intelligentia. Quid interrogatus se aliquando juvenem dicel.
liuic adversatur ? Sensus.
Resistendum ergo sensibus totis animi viribus ? Li- 2. Quodnoloineampartem accipias.utnosin his
quet. Quid si sensibilia nimiiim delectant ? Fiat ut
rebus quasi ad quamdam
mentis juventutem fir-
non delectent. Unde fit ? Cousuetudine iis carendi
mioris intelligentiee robore pervenisse existimes.
appetendique meliora. Quid si inoritur aninms ? Pueri enim sumus, sed, ut dici assolet, forsitan
Ergo moriturveritas, aut non est intelligentia veri- belli, et non mali K Nain plerumque perturbatos
tas, aut intelligentia non est in animo, et sensibilium plagarum (6) curis refertos mentis
aiit potest
mori aliquid quod oculos notissima ratiuncula in respiratio-
illa tibi
in aliquid immortale est : nihil
autemhorum nemMevat, mentem atqueintelligentiam oculis et
fieriposse Soliloqiiianostra jamcon-
liaent,satisquepersuasumesl;sednescio quacou- hoc vulgari aspectu esse meliorem :quodnon ita
suetudine malorum territamur atque titubamus. esset,nisi magis essent illa quaeintelligimus.quam
Postremoetiamsi morituranimus,quodnuIlomodo ista quae cernimus. Cui raliocinalioni utrum nihil
posse fieri video, nonessetamen beatam vitam in valide inimicum sit, peto mecum consideres. Hac
laetitia sensibilium hoc otio satis exploratum est. egointerim recreatus, cum Deo inauxilium depre-
His rebus fortasse atque talibus Nebridio cato, etin ipsum.et in ea quae verissime vera sunt
meo si
non beatus, at certe quasi beatus videor : videar
attolli coepero, tanta nonnunquam rerum mauen-
et mihiquid inde perdo, aut cur parcam bonee tium praisumptione compleor, ut mirer interdum
;

illa mihi opus esse ratiocinatione, ut hrec esse cre-

opinioni? Heec mihi dixi deinde oravi, ut sole- :

bam, atque dormivi. dam, quae tanta insunl quanta sibi praBsentia,

S.Hsec placuitscribere tibi.Delectat quisquesitpraesens.RecoIetuquoque; namtefateor

enim mequod
mihi gratias agis, si nihil te quod in buccam venerit hujus reiesse diIigentiorem,ne quid fortenesciens
celem et gaudeo, quia sic tibi placeo. Apud quem
;
rescriptis adhuc debeam.Nammihinon facit fidem
igitur libentius ineptiam, quam cui disphcere non Am. Er. et Mss. duo, non male.
«

Mss. plerique, in reipiralione.

'
possum ?At siinpotestatefortunaeest, ut hominem ' Hanc recognovimus ad a bl. bg. cb. gg. gv, n. r.
amethomo, vide quam beatus sim, qui de fortuitis sb. duos t. duos v. ad Ain. Bad. Er. et Lov.
tam miiltum gaudeo, et talia bona, fateor, desidero (a) A.lias 117 quce autem 4 crat, nunc 135. Scripla
:

circaidein lempus.
mihi ubertim accrescere.Fortunee autem bona veris- (b) Id es< phantasiaruin.
 .

67 S. AUGIJSTINI EHISCOPI 68

tamuiultorunionerum.quBBaliquandonumeraTeratn enim,</uemadmodum animus intellectuaHs ad inteUiyi-

tamrepentiuadepositio quamviste accepisselitle-
rasmoas nondubitem.Miianinu-escriptanonhabeo.
KIMSTOI.A
:
bilia sua videnda a sensu admonetur potius quatn ali-
quid ai:cii)it,,ita et phautdstlcus univius ad imagines
V suas conttinplandas, a sensu admoneri potius quam ali-
(a).

Auymtinum Nebndius deplorat,qiwd nimiumhUerpel-

quid assumere. Nam forte inde contingit, ut ea qux
sensus non videt, ille tamen aspicere possit quod si-
letur civium neijuliis ab otiu contemplalionis.
:

gnum est, in se et a se habere omnes imagines. De hae

AUOUSTINO NEBRIDU.S.
re quoque quid senlias, respondebis,
Itane mi Augustine, forlilHdinemitc tolerantiam
est,
reddilur illa ex- EriSTOLA VII (a).
neijotits nrium pr(Bsta%, necdum tibt
qui tam bonum homines tn- Augustinusqtuvstionem titramque a Nebridiomotamdit-
optata cessatio ? Quitso, te
Cutit. Memorium sine phantasia esse posse. Animam,
tirpellant ? Credo qui nesciunt quid ames, quid con-
Nullusne tibi est arnicorum, qui eis amores
sensibus non usum carere phantasiis. Objectio resol-
ciipiscas.
Me vitur.
referat ttios ? nec liomanianus, nec Lucinianus » ?
MiBHIDlO AUGUSTINOS.
Ego clumabo, ego testabor te Deum
certe audiaut.
CAPUTPRLMUM. — Memoriam sine phantasia etse posse
amare, servire atqu» inliaerere cupere. Vellem ego
illi
.Xon enim
1. ProcEiuiosupersiLlam, el cito incipiamqiiod me
te in rus meum vocare, ibique acquiescere.
jamjamquevisdicere, praesertira non citodesiturus.
timebo me sedticlorem tui dici a civibtis tuis, quos nt-
Memoria nuUa videtur esse possesineimagini-
tibi
mium amas, et a quibus nimium amaris.
busvelimaginariis visis,quae{)hantasiarum nomine
liPlSTOLA \T • (6).
appellare voluisti : ego aliud existimo. l'rimum ergo
Scribit Nebridius videri sibi memoriam sine phanta-
videndum non nos semper rerum prsetereun-
esl
sia esse non posse tum etiam phantasix vim non a
;
tium meminisse, sed plerumque manentium.Quare,
sensu, sed a se polius imagines rerum liabere.
cum sibi memoriapraiteriti temporis vindicettena-
AUGfSTlISO NEBIUDIUS. citatem;ooustaleaiulamenp arlim eorum esse quie
Epistolas luas perplacet ita servare ut oculosmeos.
1. nosdeseruut, partim eorum quae deseruntur a no-
Sunt enimiyiagnx, non qtiantilate,sedrebtis,et7nagna- bis. Nam cumrecordor patrem meum, id utique
rnm rerum magnas continent probaliones. Illx mihi recordorqiiodmedeseruit, etnuncnon est cumau- :

Christum,iUxPla tonem illx Plotinum sonabunt.Erunt ,

tem Carthaginem,idquodest,et quodipse deserui.
igitur mihi, et ad audiendum propter eloquentiam dul- Iiiutroque tameu generum horum, prae teritum lem-
ces, etad legendum propterbrevitatcm faciles, et ad in- pusmemoria tenet. :\'am et illum homiuem, et is-
telligendum propter sapientiam salubres. Curabis ergo tamurbem.ei eo quodvini, non exeoquod video,
quodtux ruenti sanctum bonumve fuerit vtsutn, medo-
memini.
cere. His autem litterts respondeb/s,cum de phantasia Quorsumista ? praeser-
2. Hic tu fortasse quaeris :

memoria subtilius aliquid disputaris. Mihi enimita

et tim cum animadvertasutrumlibethorumnon posse
quod quamvts non 07nnis jihantasia cum me-
videtur, in memoriam veuire, nisi viso * illo imaginario: At
moria sit, omnis tamen memoria stne pha^itasia esse
mihisatisestsicinterimostendisse,possediciearum
non possit. Sed dicis : Quid, cum recordamur nos in- etiam rerum, quae nondum interierimt, memoriam.
teUe.tisse, aut cogitasie aliquid ? Contra haec ego res- Verum quid me adjuvet, facito intentus accipias.
pondeo, et dico propterea hoc evenisse, quia cum intel-
NonnulU calumniantur adversus Socraticum illud
leximus vel cogitavimus corporeum ac temporale ali-
nobilissimuininventum,quo asseritur, nonnobisea
quid, genuimus quod ad phantasiam pertinet : nam aut quaediscimus, veluti nova inseri, sed in memoriam
verba intellectui cogilationibusque nostris adjunximus, recordationerevocari dicentes memoriam preete- ;

quse verba sine tempore non sunt, et ad sensum vel

ritarum rerum esse, heec autem quae intelligendo
phantasiam pertinent aut tale aliquid intellectus
:
discimus, Platoneipsoauctore, maneresemper, nec
noster cogilatione passus est,quod inanimo phantastico^ posse inteiire, ac per hoc non esse praeterita qui :

memoriam facere potuisset. Haec ego inconsiderate ac

non attendunt iilam visionem esse preeteritam, qua
perturbate, soleo, dixi tu explorabis, et falso re-
tit
haec aliquaodo vidimus mente a quibus quia de-
:
;

jecto, veritatem in litteris conferes.

fluximus, et aliler alia videre coepimus, ea nos re-
2. Audi aliud : cur, qucesote, non ase potius quam a miniscendo revisere, id est, per memoriam. Qua-
sensu phantasiam habere omnes imaginesdicimus^^.Potest mobrem omittam, ipsa seteruitas semper
si, ut alia

« In Mss. aliquot scribitur hic, Lucianus et inEpist. 10, ; manet, nec aliqua imaginaria hgmenta conqiiirit,
Lucilianus : inox in Victorino cod. legilur, mei certe. Au- quibus in mentemquasi vehiciilis veniat.nec tamen
dianl me, etc.
" Sic Mss. tres. At Edd. habent, quod in animo phan- venireposset, uisiejus meminissemus, potest esse
taiticam memoriam etc. ,
quarumdamrerumsiueullaimaginationememoria.
•
Recognita est ad a. bi. bg. cb. g. gg. gv. n. r. sb.
duos t. ad Am. Bad Er. et Lov.
duos V. CAPUT II —Animamsensibus
. non usam carere phan-
"
Epistol. VI et VII ad Nebridium emendandis adhi- tasiis.
buimus a bLbg. cb. IT. gg. gv. n.r. sb. vc. duos t. duos
V. el Am. Bad. Er. Lov. 3. Jamvero quodlibi videlur anima eliam non usa
Alias 114 quae autem 5 erat, nunc 138. Scripta
(a) :

circa fin. an. 388. * Ms. a., nisi illo imaginario. Alii Cdd., viso.
(6) Alias 71 queeautem 6 erat, nunc 92. Scripta circa
: (o) Alias 72 : quae autem 7 erat, nunc 143. Scripta
init an 38«. . circa idem tempus.
 69 EPISTOLARUM CLASSIS
sensibiis corporis corporalia posse imaf<inari, fal-
sunrj esseconvincitnristoraodo.Sianiinapriiisquam
corporeutaturadcorporasenl)enda,eatlemcorpora
imaginaripolest.etnielius, quod nemosanus ambi-
git, affecta erat antequam his fallacibiis sensibus
iiuplicarelur,meliusafticiunturanim;iedormientium
quam vigilantium melius phreneticorum quam
peste carentium ; his eniin afficiuntiir imaginibus,
quibus ante istos sensus vanissimos nuntios aflicie-
bantur et autverior erit sol qiiem vident illi, qiiam
: obno.\iamfalsitatibus, noudumpassarasensibilium
illeqiiem sani atque vigilantes aul eriint veris ;
falsa meliora. Quae si absurda sunt seculi sunt,
nihil est aliud illa iraaginatio, mi Nebridi,
plaga per sensus, quibiis uon, utlu scribis,
inflicta
commemoratio quaedam fit ut talia formentur in
anima, sed ipsa hujus falsitatis illatio, sive, ut ex-
pressius dicatur, impressio. movet, Quod sane te
qui fiat ut eas facies formasque cogitemus quas
nunquara vidimus,acuteraovet.Itaquc faciamquod
\iltra solitura modum hanc epislolara porrigat
non apud te, cui nulla est pagina gralior,
quse me loquaciorem apportat libi.
4. Omneshasimagines,quasphantasiascummuI-
tis vocas,intria generacommodissiraeac verissirae
disfribui video quorura est nnum sensis rebus im-
: 6. Unde ergo evenit ut quie non vidimus cogite-
pressum, alterum putatis, tertium ratis. Prirai gene-
risexempla sunt, cnm mihi tuara faciem, vel Cartha-
ginem, velfarailiarera qnondamnostrum Verecun-
dum (a),et siquldaliud raanentiura velmortuarum
rerum, quastamen vidi atquesensi. inseanimusfor-
mat. Alterigenerisubjiciuntur illa queeputamus ita
se habuisse vel ita se habere, velut cum disserendi
gratiaquaBdamipsifingimusnequaquamimpedien-
tiaveritatem, velqualiafigurarauscuralegimushis-
torias, etcurafabulosavelaudimusvelcomponimus
vel suspicaraur. Ego enim mihi ut libet atque ut oc-
currit animo../Ene8e faciem fingo,ego Medeae cum suis
anguibus alilibus junctisjugo, ego Chremetis et ali-
ciijus Parmenonis. In hoc genere suntetiam illa.qiiee
sivesapientes,aliquidveri talibus involventes
ris, sive stulti,variarumsuperstitiouum conditores,
pro vero attulerunt utesttartareusPhlegethon, et
; maria poteramus cum sapor fragoruin et corno-
quinque antra gentis tenebrarum,el stylus septen-
trionalis coutinens coelum, et alia poetariim atque
hffirelicorura railleportenta. Diciraustaraen etinter
disputandum, putaesse tressuper invicemmundos
qualishic unus est ; et, pulaquadratafigura terram
contineri ;
et ^imilia. Hsec euim omnia ut se cogi-
tempestas habuerit, tingimus et putamus.
tationis
Namde rebus quod ad tertium genus attineliraagi-
num,numeris maxime atquedimensionibusagitur:
quod partira est in rerura natura, velutcumtotius
mundi tigura invenilur.ethancinventioneminani-
mocogitantisimago sequitur partimindisciplinis ;
tanquaminfigurisgeometricisetrhythmicismusicis
etintiuitavarietate uumerorum :quaeqaamvis vera;
sicutegoautumo,comprehendantur,gignunltamen
(a) Grammaticus et civis Mediolanensis in
cujus vil-
lam Aug. nondHui baptizatus cuui suis se receperat
Lib. 9 Gon., c. 3.
I.
70
/alsas imaginationes quibusipsaratio vix resislit
tainetsinec ipsam disciplinam disserendi carere
hoc malo facile esl, cum iu divisionibus et con-
clusioiiibus quosdain quasi calculos imaginamur.
5. lu hac tota imaginum silva, credo tibi nonvi-
deri primum iiliid genus ad animam, priusqiiara
lali iuheereat sensibus, pertinere; neque hinc diiitius
disputamium deduobusreliquis jiire adhuc queeri
:
posset, nisi manifestum esset animam minus esse
sensuumque vanilatem : at istas imagines qiii du-
bilaveritistissensibilibusmulloessefalsiores '.Xam
quam illa qiiee putaraus et credimus, sive tingimus,et ex
omni parte omniiiofalsasiint, etcerte longe.utcer-
nis, veriorasunt qu;i'videmusatquesentiinijs. Jaro
in illo terlio genere quodlibet spatium corporale
animo iiguravero, quanquam id rationibus discipli-
naruni miuime fallentibus cogitatio peperisse vi-
dealur, ipsis rursum rationibus arguentibus, fal-
; sed sumesse convinco. Quo tit utuullopacto animara
quam credara nondum corpore sentientem nondum
per sensus vanissimosmortaiietfugaci substantia
verberalam, in tanta falsitatis ignominiajacuisse.
CAPUT 111. —
Objectw resoloitur.
mus ? Quidputas, nisi essevimquamdamminuendi
etaugeudianira8einsitam,quamquocumquevenerit
necesse est atTerat secum ? qufle vis in numeris
praecipue animadverti potest. Hac tit, verbi gralia,
ut corviquasi ob oculos imago constiluta, quee vi-
delicet aspectibus nota est, demendo et addendo
quaedam, ad quamlibet omnino nunquam visam
imagiuem perducatur. Hac evenit ut per consue-
tudinemvolventibus sese in talibus anirais, tigurae
hujuscemodivelutsuaspontecogitationibusirruant.
Licet igitur animae imaginanti, ex his qiiae illi sen-
sus invexit, demendo, ut dictum est, et addendo,
ea gignere quae nuUo sensu attingit tota partes ;
vero eorum quae inaliis atque aliis rebus attigerat.
tigii- Ita nos pueri apud mediterraneos nati atque nu-
triti, parvo calice aqua visa, jam imaginari
vel in
;
rum, antequam in Italia gnstaremus, nullo raodo
veniret in raentem. Hinc est quod a priraa eetate
caeci, cum de luce coloribusque interrogantur,
quid respondeant non inveniunt. Non enim colo-
ratasullaspatiunturimagines, quisenseruutnullas.
7. Nec mirere quo pactoea quas in rerum natura
tiguranturet fingipossunt,nonprimo inanimaquee
omnibusinestcommista volvantur, cura eanunquam
extrinsecus senserit. Nara etiamnos cum indignando
autlaetando.coeterisquehujuscemodianimimotibus.
multos in nostro corpore vultiis coloresque forma-
mus, prius nostracogitatioquodfacerepossimusta-
les imaginesconcipit. Consequunturista mirisillis
modisetcomraittendiscogilationitiiae,curainanima
sine ulla corporaliuin ^ figura lalsitatu m numeri acti-
tantur occulti. Exquo intelligas velim, cum tam mul-
tos animi motus esse sentias expertes omnium, de
• SicelegantioresMss. Atexcusihabent,eorpora/t/?yura.
 71 S. AUGUSTINI EPISCOPI
I

qnibus nuncquderis, iinaginum. qiiolibetalio motu EFI.STOLA I.V (a).

aiiimaiu surliri corpus quatn sensihiliuincogitatioue I
Quxstionide somniis per superiores potestatesimmissis
foruiuruiu, quds eam, priusquain corpore seiisi-
respondet.
})usqiie ututur, uullo uioJo ariiitror puli posse.
Ouuiuobrein pro no*itra familiuritate, et pro ipsius NEBRIDIO .^IXUSTINLS.
diviui jurisliiieseiluJD mouueriiucharrissirae mihi
1. Quanquam mei unimi cognitorsis, fortasseta-
ac jucunilissime,nuilaincutu istis infernis umbris
men ignoras qiiantum velim prteseutiu tua fiui.
copules umicitiaiu, ueve illum qute copuluta est,
Verum hoctummagnum beneficium Deusquando-
cuncteredivellere..Nulloenim modoresisliturcorpo-
que pnestubit.Legi rectissimum epistolum tuam, ia
ris sensibus, qute nobis sucrutissimadisciplinaest,
quadesoliludinequestuses, etquadaradesertionea
si per fos ' intlictis plugis v ulneribusque blundimur.
EIMSTOL.\ VIII • familiaribustuis.cumquibusvitadulcissimaest.Sed
(fl).
quid aliud hic tibi dicaiu, nisi qiiod te nondubito
Quaniwi coelestiuin potestaluvi in animam actione fiat,
facere ? Confer te ad tuuiu animum, et illum ia
ul imaijiues uc somnia dormienti subrepant.
Deumleva, quantumpotes.Ibienimcertiushabesel
AUGIISTINO NEBHIDIUS.
nos, non percorporeas imagines, quibus niinc ia
1. Festinanti mihi ad rem pervenire, nullum proce-
nostrurecordutioneutinecesseest;sedper illum co-
mium, nuUim placet exordium. Qui fit, mi Augusti-
gitationem, qua intelligis uon loco esse nos simul.
ne, vel qui moiius est ille, quo tttunlur superiores po-
tcstates,quas ccelestes intelligivolo, cum eis plaeet nobis
2. Epistolas tuas cum considerarem,quibusnoa
dubium tibi quaerenti raagna respondi, vehemen-
dormientibus aliqua somnia demonstrare ? Qui, inquam,
termeillu terruit,quu percontarisquomodo iiat ut
modus est id esl,quomodo id faciunt, qua arte, quibus
:

uobis a superioribus potestatibus vel a dfemoni-

manganis *, quibusve inslrumentis aut inedicamenlis ?
bus, etcogitationes quaedam inseranturet somnia.
animumne ' nostrumper cogitationcs suas impellunt, ut
Magua enim quoque pro tua pru-
res est, cui tu
nos etiam ea coyitando imaginemur ? an ipsa insuocor-
j

dentia perspicis, non epistola, sed aut preesenti

pore, vel in sua phantasia, facta nobis offerunt etosten- 1

collocutione, aut aliquo libello respondendum

dunt? Sed si in suo corpore ea faciunt, sequitur ut et I

esse.Tentabo tamen, callens ingeniumtuum, quae-

nos alios oculoscorporeos intrinsecus habeamuscumdor- j

mimus, quibus illa videamus qua; illi in suocorpore for-

dam queestionis hujus luiuina * praeseminare, ut
aut caetera tecum ipse contexas, aul posse ad rei
macerint. Si vero ud istas res non corpore adjuvantur
tantae probabiiem investigutionem perveuiri mi-
suo, sed in phantastico suo isla disponunt, atque ita
contingunt, visam quod
nime desperes.
phantaslica yiostra et fit est

somnium non ego phantasticomeo tuum

cur, qua'so te,
3. enim omnem motumanimi aliquidfa-
Arbilror
;

phantasticum ea somnia generare compello, quce mihi

cere in corpore. Id autem usque ad uostros exire
seosus, tain hebetes, tamque tardos,cum sunl majo-
primo in eo ipse formavi ? Certe et milii est phantasia,
res animi motus; velutcum irascimur, aut tristes,
et quod volo poteiis est fmgere, cuin omnino nullum tibi
somnium, sed ipsumcorpusnoslrumvideo innobis
autgaudentes sumus. Ex quo licet coojicere, cum
facio
somnia generare. Nam ciim semel habuerit per affectum
etiamcogitamus aliquid, neque id nobis in nostro
quo animw copulatur, cogit nos idipsum miris modis
corporeapparet.appareretaiueu posse aeriisaelhe-
rei-ve animantibus (6), quorum et sensus accerri-
per phanlasiuin simulare.Ssepe dormientescum sitimus,
bibere somniamus, et esurientes quasi comedentes vide-
mus, etincujus comparationenoster nesensusqui-
mur ; et multa talia, quoe quasi commercio quodam a
dem putaadus est.Igitur eaquse, utitadicam, ves-

corpore in animam phantastice transferuntur. Haecpro

motus animusfigit in corpore, possunt et
tigia sui

sui obscuritate, pro nostraque imperitia, ne mireris si

manere, et quemdaiuquasi habitum facere quae ;

mirius eleganter minusque subtiliter exijlicata sunl latentercum agitata fuerint et contrectata, secun-
:

tu id facere quantum poteris laborabis. dum agitantisetcontrectantisvoluntatem, iugerunt

nobis cogitationes et somnia atque id fit mira
;

Edd., pereat. AtMss. niagno consensupra-ferunt ptfr

eos, quod ad sensus rofertur. Naiu paiilo supra dicitur
facilitate.Si enimuostrorumcorporum terrenorum
:

niliil est aliud iinaginalio sensibilium reruiu hoc in cor- et tardissimorum exercitationes, agendis organis
pore, quain plaga inflicta per sensus. Hinc inlelliges in
musicis,seuinfunambulo, caeterisquehujuscemodi
lib. de Vera heligione, c. 34, n. 64, id quod Augustinus
adversus Mauich.eosdicit Dalequx resislal sensibus car-
:
spectaculis innumerabilibus, ad quaedam incredi-
nis, et plugis qiubus per illos iii unima vapulavit- Neque bilia pervenisse manifestum est nequaquara e.st
;
porro iafernas umbras quibus iiic Nebridiuoi revocat,
intelligere alias videtur praeter phantasias seu phantas- absurdum, eos qui acrio vei fethereo corpore ali-
niata illa quae aiupiexabantur Manichaei, ex lib. 3 Con- quid in corporibus agunt, quae naturali ordine pe-
less., c. 6, et lib. 9, c. 4.
netrant, longe majore uti facilitate ad movendum
*Lov.,»!ac/u(u's,cujuslocoMss. haLent, manganis. Idem
significat hinc eniui magganella, bellica qua?dam ins-
;
quidquidvolunt, uoa seutientibus nobis, et tamea
trumenta. Suidas porro, inngganon paradoxon (i, mirum
quidpiam interpretalur aliquis, prajstigias.
' Lov., aut medicamenlis aninum nostrum. Mutavimus * Lov., limina. At Mss. et antiquiores Edd., lumina.
nonnihilad Mss. lidem. *Epist. IXetX adNebridiumcastifiataesnntada. bl.bg.
*In hac eniendada usi sumus cb. gg. gv. n. r. sb.vc. cb.g. gg.gv. n.r. sb. duost. duos v. etadAm. Bad.Er.Lov.
duobus t. (luobus v. et Lov. {a\ Alias 115 prima qute autem 9 erat, nunc 40.
:

la) Alias 245 quye autom 8 erat, nunc 27. Scripta

: Scripla circa idein tempus.
paulo post superiorem. (6) Daemonibus. Vide lib. 1 cont. Academ. c. 7, n. 20.

i
 73
inde aliqiiid perpetientibus. Neqiie
modo fellis abundantia nos ad iraiu crebriorem
cogat sentimiis ; et lamen cogit,
quamdixi,abunrlantia facla sit irascentibus nobis.
4. Sed hoc tamen sinon vis simile a nobis prae-
tereunler accipere, versa id cogitatione quantum
pales. Nam si anirao existat assidue aliqua
cullas agendi atque implendi quod cupil, assidue
irascitur. Ira estautem, quautum mea fert opinio,
turbulentus appetitusauferendi ea quae facilitatem
actionis impediunt. Itaque pleruraque non homi-
iiibus tantuai, sed calamo irascimur in scribendo
eumque collidimus atque frangimus
tesseris, et pictorespenicillo, etcuique instrumento
quilibet, ex quo difficultatem se
ilacautem assiduitate irascendi fel crescere etiam
raedici aftirmanl. Cremento aulem fellis rursus
et facile ac prope nullis causis existentibus irasci-
raur. Ita quod suo motu aniraus fecit in corpore,
ad eura rursus commovendura valebit.
5. Possunt latissime ista tractari, et multis rerum
testimoniisadcertiorera plenioremqueperducinoti-
tiam. Sed huic epistolae adjunge illam quam libi
nijper de imaginibus et de raemoria misi, et eam
diligentius pertracta nam minus plene a te intel-
: ter strepitus
lecta, rescripto tuo mihi apparuit.Huic ergo quam
nunc legis, cura adjunxeris de illaquoddictum ibi
est, de naturali quadam facultate animi minuentis
et augentis cogitatione quodlibet
formae corporum, quas nunquam
gitando apud nos vel somniando figurentur*.
EPISTOLA X (a).
De convictu cum NebricLio et secessione a
narum rerum tumultu.
NEBRIDIO AUGUSTINUS.
1. Nunquara sequequidquam tuarum
num me in cogitando tenuit Kstuantem, atque illud
quod recentissimis litteris tuislegi, ubi nos arguis
quod consulere negligamus ut una nobis vivere li-
ceat. Magnum criraen, et, nisifalsumesset, pericu-
losissimum.Sed cum probabilis raliodemonstrare
videatur, hic nos potius quam Carthagini, vel
etiam ruri, ex sententia posse degere, quid tecura
agam, rai Nebridi, prorsus incertussum. Mittatur-
ne ad te accommodissimum tibi vehiculum? nam
basterna * innoxie te vehi posse noster Lucinia-
nus auctor est. Al matrem cogito, ui quae absen-
tiam sani non ferebat, iiubecilli mullo minus esse
' HicEpistola terminatur apud Lov. et veteresMss. At
apud Bad. Am. el Er.advocem (igurentur, Epistola 14,
detraclo exordio, recenlissimis subjungitur continenter
ab liisce verbis, tametsi actus, etc.
*ln Edd., baslarna. At in veteribus libris scribitur,
basterna. Quae vox apud Isidorum in Gloss. exponitur,
tecta manualis : unde quibusdam videtur esse gestato-
ria sella, aut lectica, quoe fanmlorum manibus portaba-
tur;aliis porro, lectica jumentorum dorso imponisolita,
ex eodem Isidoro in Orig. lib. 20, c. 12; hujuscemodi
eratillade quaGregoriusTuron. in Franc.Rist.lib.3,n.26.
fa) Alias 116 quae autem 10 erat, nunc 71. Scripta
: Gemmeticensis cod., cwm uUJmjs tuis ageris. la cceteris
circa idem tempus.
Patrol. XXXIII.
EPISTOLARUM CLASSIS L li
enim etiam qiio- laturam. Veniamne ipse ad vos ? At hic sunt qui
nec venire mecum queant, et quos deserere nefas
cum haec ipsam, putein. Tu enim potes et tuam mentem sua-
apiid
viler habitare; ii vero ut idem possint, satagitur.
Eamne crebro etredeara,et nunctecum, nunccum
ipsissim? At hoc neque simul, neque' exsententia
difli- vivereest.Nonenirabrevisest via.sed tantaomnino»
cujus peragendaenegotiumsaepe suscipere, non sit
adoptatum otiumpervenisse.Hucaccedit infirmitas
corporis, qua egoquoque, utnosli,non valeoquod
volo, nisi oinnino desinam quidquam plus velle
quam valeo.
; et aleatores 2. Profectiones ergoquasquietaset facileshabere
neqiieas,per totam cogitare vitam,non est hominis
pati arbitratur. de illa iina ultima,quae mors vocatur,cogitantis de ;
qua vel sola intelligis vere esse
cogitandum. Dedit
quideuiDeus paucisquibusdam,quosgubernatores
ecclesiariimessevoluit, utetillamnonsolumexspe-
ctarent fortiter, sed alacriter etiam desiderarent,et
earumobeiindarum laboressine ullo angore susci-
perent:sedneque iisquiad hujusmodi administra-
tiones temftoraiis honoris amore raptantur, neque
rursum iis, qui cum sint privati, negotiosam vitam
appetunt, hoctantumbonumconcediarbitror,utin-
inquietosque conventus atque discur-
siis,cummortefamiliarilatem,quamquaerimus, fa-
ciant; deificari enim ufrisque in otio licebat. Autsi
hocfalsumest,ego sum omniura,nedicaiu stultissi-
; fortasse etiam mus, certeignavissimus, cuinisiproveniatquaedam
vidimus, vel co- securacessalio,sincerumiIludbonumgustareatque
amarenonpossum. Magna secessionea tumulture-
rumlabentium,mihicrede, opusest, utnonduritia,
non audacia, non cupiditate inanis glorise^nonsu-
munda- perstitiosa credulitate fiatinhomine, nihil timere.
Hincenimfitilludetiamsolidumgaudium,nullisom-
nino laetitiis ulla ex particula conferendum.
3. Quodsiinnaturamhumanam talisvitanonca-
inquisitio-
dit,curaIiquando*evenit ista securitas? curtanto
evenitcrebrius,quanto quisque in mentis penetrali-
bus adorat Deum? curin actu etiam humanople-
riimque ista tranquillitas raanet, si ex illo adytoad
agendumquisqueprocedat?curinterdumetcumIo-
quimur, mortemnonformidamus, cum auteranon
loquiraur, etiamcupimus? Tibidico, non enim hoc
cuilibetdicerem,tibi,inquam, dico, cujusitinerain
superna bene novi, tunc,cum expertus saepe sis quam
dulcevivaf,cumamoricorporeoanimusmoritur,ne-
gabistandemtotamhominis vitamposseintrepidam
fieri, ut rite sapiens nominetur ? authanc affectio-
nem, qua ratio nititur, tibi accidisse unquam, nisi
cuminintimistuisangeris3, asserere audebis? Quae
curaitasint,restareunumvides,uttuquoqueincora-
muneconsulas, quo vivamus siraul. Quid enim cum
matre agendura sit, quara cer te frater Victor non de-
serit, tiimultomeliuscallesquam ego.Aliascribere,
ne te ab ista cogitatione averterem, nolui.
' In Mss. omittitur conjunctio, neque.
- Inprius lidd. cwi (i/igitando.Substituimus cur.exMss.
^ Ita Lov. At Er., cum intimis nngereris. Bad. Am. et
fere Mss. cum in intimis tuis ageris, forte pro ageres.
(Trois.)
 :

75 S. AUOUSTINl EPISCOPI '«i

EPISTOLA XI' (a). te scribo, significare potiiis (juid meus animus ha-
heat, (juam ex[)licare ul ciKleia pro ingenio luo et
Cuy hominis suiceptio Filio soli tribuilur, cum ;

fauiiliaritale nostra, qua lit ut mr; opliuie noveris,

dioinx personx sint inseparabiles.
per te ipse conjectes.
NKBKIDIO AtGUSTINUS.
3. Nulla natnra est, Neljridi, el omniiio niiUa sub-
1. Cuin me veheinenter agitarel queeslio, a le du- stantiaqu.e non in se habeat hfec tria,el pree. segerat
durn cum quadain etiain familiari objurgatione pro- primoutsit, deinde ut hoc vel illud sit, tertioutin
posita,quonampactouuaviverepossemus,eldehoc g^ ^„q,| ^gj maneat quantumpotesl.Primum illud
solostatuissemresoribere tibi, etrescripta flagitare, causamipsamnaturae ostcntat,ex qua sunt omnia;
neque adaliud aliquid.quodad nostrastudiaperti- alteriun.speciem perquamfabricantur,et quodam-
nel.stiium avertere,utinter nosislud ipsum termina- modoformanturomnia; terlium,manentiamquam-
retur.cito me securum fecit recentisepislolai tu.-e bre- dam, ut ita dicam, in qua sunt omnia. Quod si fleri
vissima verissima ratio: proplerea sciiicel hinc
et potest utalitiuid sit,quodnon hoc vel illudsit,ucque
nonessecogitandum, quiavel nos cum potuerimus in genere suo maneat; authoo quidemautilludsit,
ad te, vel lu cum potueris ad nos necessario tenturus sed non sit, neque in genere suo maneat quantum
sis. Hincergo,ut dixi, securuseflectus consideravi potest aut iu suo genere quidem pro ipsius sui gene-
;

omnesepislolastuas.utvideremquarumresponsio- ris viribusmaneaf, sed lamen nec sit.neque hoc vel

numdebitor sim. In quibustam multasquaestiones illud sit fleri eliam polest,ut inilla Triuitate aliqua
:

reperi, ut etiamsi facile dissol vi possent, ipso acervo persona praeter alias aliquid faciat. At si cernis ne-
cujusvisingeniumotiumque superarent. Tam vero
cesseesse ut quidquid sit,continuo ethocaut illud
difficilessunt.utetsiunaearummihiesselimposita, sit, etin suo genere maneat quantiim potest, nihil
non dubitarem ine onuslissimumconfiteri. Hocau- tria illapraeterinvicemtaciunl.Videoadhuc partem
tem prooemium ad id valet,ut lantisper desinas nova me egissehujus quaesfionis,qua titdifflcilis solutio.
quserere, donectoloaere alieno liberemur, etdesolo Sed breviter tibiaperire volui.si tamen egiquodvo-
judicio tuo mihi rescribas. Quanquam scio quam lui,quam subtiliter,et quanta veritale in Caiholica
sil adversum me.qui tuariim divinarum cogitatio-
infelligafur hujusce inseparabilitas Triuitalis.
num vel tanlisper particeps esse diflero. Nunc accipe quomodopossit non movere ani-
4.
2.Accipeigitur quid mihivideaturde susceptione mum illud quod movet. Species qu.e proprie Filio
hominis inystica quam propter salutem nostram fa- tribuitur, eapertinetetiam addisciplinam, etadar-
ctam esse rehgio, qua imbuti sumus, credendum temquamdam,sibenehocvocabulo iuliisrebusuti-
cognoscendumque commendat quamquaestionem :
mur, ef ad intelligentiam qua ipse animus rerum
non facillimam omnium elegi, cui potissimumres- cogifalioueformatur.ltaque quoniamper illamsus-
ponderem. Illanamquequaedehoc mundo queerun- ceptionem hominis id actum est, ut quiedam nobis
tur,necsatisadbeatam vitam obtinendammihi vi- discipliua vivendi,et exemplum praecepfi,sub qua-
dentur pertinere ; et si aliquid afferunt vohiptalis,
rumdam senfentiarum majestate ac perspicuifate in-
cum investigantur, metuendum est tamen ne occu-
sinuarefur.non sineiatione hoc totum Filio tribui-
penttempus rebusimpendendum melioribus. Qua- tur. In multis enim rebus quas cogitationi et pru-
mobrem quod ad hoc pertinet susceptum in prae- denfiae comuiiffo fuae,quamvis multa insint,aliquid
sentia, priusmiror te esse commotum cur non Pa-
tamen eminel, el ideo sibi proprietatem quamdam
lersedFiiiusdicaturhominem suscepisse.sedetiam non absurde vindicat; velutinillis tribusgeneribus
Spiritus sanctus. Nam ista Trinitas catholica fide
quaesfionum,etiamsiquaeratur an sit, ibi est et quid
ila inseparabilis commendatur etereditur,itaetiam
sit, euim non polestprofecto, nisi aliquid sit;
esse
a paucis sanctis beatisque intelligitur, utquidquid
ibi etiam, probandum improbandumve sit quid- ;

ab ea fit, simul fleri sit existimandum, et a Patre,

quid enim est, nonnulla aestimatione diguum est:
et a Fiiio, eta Spiritu sancto: nec quidquam Pa-
ita cum quaeritur quid sif, necesse est ut et sit, et
trem facere, quod non et Filius et Spiritus sanclus,
aliquaaestimatione pendafur.Hoc modo cum
etiam
nec quidquam Spiritum sanctum, quod non et
quaeritur quale sit, et aliquid est utique cum
ifa,
Pateret Filius, nec quidquam Filium, quod non et
sibi inseparabiliter juncta sunt omnia; nomeu fa-
Pater et Spiritus sanctus faciat. Ex quo videlur
men quaestio nou ex omuibus accipit, sed ut sese
esse consequeus,ut hominem Trinitas tota suscepe-
habuerit quaerentis intenfio. Ergo disciplina homi-
rit: nam
si Fihus suscepit, Pater autem et Spiritus
nibus est necessaria, qua imbuerentur, et qua ad
sanctus non susceperunt, aliquid prseter invicem
modum formarentur. Non lamen idipsum quod
faciuut. Gur ergo in mysteriis et sacris nostris ho-
fit in hominibus, aut non es-
per hanc disciplinam
minis susceptio Filio tributa celebratur ? Haec est
sepossumus dicere,autnon appefendiim; sed soire
plenissimaquaestioita difflcilis.etderetam magna, prius intendimiis, et per qiiodconjiciamusaliquid,
ut nec sententiahicsatisexpedita,nec ejus probatio
et in quo maneamus.Demonstranda igifur prius erat
satissecura essepossit. Audeo tamen,siquidem ad quaedamnormaetreguladiscip]inae;quodfactumest
per illam suscepti hominis dispensationem quae pro-
'XI etXIInon reperiuntur nisi in Vaticano exemplari.
(a) Alias 268 : quae autem 11 erat, nunc 75. Scripta prie Filiotribuenda est, utesset consequensef ipsius
circaidem tempas. Patris, id est uniusprincipii ex quo suntomnia, co-
 .

77 EPISTOLARUM CLASSIS I. 78
Lriiitio per Filium, et qufBdain interior et ineffabilis terum enim videotibi non convenire, alterum non
<iiavitasatque(iulcedo,inislacognitionepermauen- mihivacare. Namexquoabiiabs te,nulla mihi op-
contcraneudique orania mortalia,quoddonumet
(11 portunitas,nulluraotiumdatumesteaqu8e infernos
raunus propiie Spirilui sanclo fribuitur. Ergo cum qu^roresolemus, agifandiafqueversaadi.Suntqui-
aganturomnia summacomrannioneetinseparabiii- dem hieraales nimis longee noctes.nec a me totaedor-
tate, tamen distincte demonstranda erant propter miuntur sed se objiciunt magis cogitanda cum
;

imbecillitatera nostram,quiabunitate invarietatem otiuui est, quoe diffirmando '

sunt otio necessaria.
lapsi suraiis.Nerao enim quemquara erigil ad id iu Quid ergofaciam?mutusneapudte,antacitussim?
quo ipseest.nisi aliquantum. adid,in quoestille.de- Neutrum vis,neutrumvolo.Quareage, afque accipe
scendat. Habes epistolam, nonquoetuamcuram de quodderaeexcuderepotuit ultiraum nocfis, quam-
hac re finierit^sed qu;« cogilationcs tuas cerlo for- diu exsequebatur, quo hcBC epistola scripta est.
tasse aliquofundamento inchoaverit; ut coetera in- ^.Necesseesttememinissequod crebro infer nos
genio quod mihi notissimum esf, peisequaris, el sermone jactatum est, nosque jactavit anhelantes,
pielate cui maxime slandum est, consequaris. atque cBstuantes, de animae scilicet vePperpeluo
EPiSTOLA XII (a). quodam corpore,vel quasi corpore,quod a nonnullis
Qu3PStionem in superiore epistola perslrictam efiain dici vehiculura recordaris. Quam rera certe,
iterum tractandam suscipil. siquidemlocomovetur,nonesse intelligibilem, cla-
NEBKIDIO AUGUSTINUS. rumest.Quidquidaufeminteiligibilenonest,intelligi
1. Plures epistolas tescribis misissequamaecepi- non potest. Atquodintellectum fugit, sisaltemsen-
mus sed neque tibi
;
possum nou credere, nequc sumnon refugit,cestimareindealiquidverisimiliter^
mihitu.Etsienim rescribendoparesseuonvaieo; ta- non usqueqiiaque deuegatur. Quod veroneque in-
menuonminoreamediligentiaservanturlitteraetuee, telligi neque sentiri pofest, temerariam nimis at-

quamfrequentanlur abs te. Prolixiores autem nos- que niigatoriam gignit opinionem et hoc de quo
;

tras,non te amplius quam biuasaccepisse convenit agimus tale esf, si tamen est. Cur ergo, quaeso te,
inter nos non enim misiu^us tertias. Sane reco-
; nou nobis ad hanc quaestiunculam indicimus fe-
gnitis exemplaribus aniraadverti quinquefere tuis rias, etnos totos imprecato Deo in summam se-

rogationibus esse responsum nisi quod una ibi ; renitatem naturae summae viventis attollimus ?
qurestio quasi franseunfer perstricta, quanquam 3. Hic forsitan dicas, quanquam corpora percipi
non temere ingeuio tuo commissa sit, non tamen nequeant.multanosfamenadcorpuspertinenfiain-
fortasse satisfecit avaritiae tucs; quam refrenes ali- telligibiliter posse percipere, ut estquod novimus

quantulumopusest, et nonnulla compendia liben- essecorpus.Quisenimneget, autquishocverisimile

ter feras. Ila plane ut si quitlquam fraudo intelli- po tius quam veriim esse fateatur?Ita cum ipsum cor-
gentiam, dum sum parcus in verbis, nihil parcas pus verisimile sit, esse tamen in natura tale quiddam
mihi ; sed tu jure, quo mihi valentius esset forte verissimumest ergo corpussensibile, esse autem
:

aliquid, si quidquam posset esse jucundius, totum corpusintelligibilejudicatur;non enimpossetaliter

quoddebelur, efflagites. Hanc igitur epistolara nu- percipi.Ita nescioquidillud.de quoquaerimus, cor-
merabisinferminoresepistolas meas,quamtibi,non pus, quoinnitianima, utdeloco adlocumtranseat,
sibi nihil mihi de acevvo minuere. Non enim et tu putatur,quanquam etiamsi non sensibus nostris,
mittis minores, quse non eumdem acervum augeant. tamen quibusdamlonge vegetioribus sensibile sit,
Quare illud quod de Filio Dei quseris, cur ipsepo- utrum tamen sit, intelligibilifer cognosci potest.
tius dicatur hominemsuscepisse, quam Pater, cum 4.Hocsidices, veniatinmentemilludquod intelli-
simuluterque sit, dignoscesfacilliraesi sermocina- gere appellaraus.duobus modisin nobisfieri auf ip- :

tionumnostrarumquibus, utpotuimus(nam ineffa- sapersementeatque rafioneintrinsecus,ut cumin-

bilequiddamest),quidsilDeiFiliusquoconjunctisi-
mus, recorderis. Quod uthic breviter af tingam,disci-
plina ipsa et formaDei, perquam factasuntomnia
quee facfa sunl, Filias nuncupatur. Quidquid au-
tem per susceptum illumhoraiuem gestum est, ad
eruditionerainformationemquenostramgestumesf.
(Vacat 67 linearum spalium in
unde Epistola eruta est.)
EPISTOLAXllI •
Quaeslionem de animae quodam corpore, ad se nihil
pertinentem, rogat dimittani.
telligimus esse ipsum intellectum;aut admonitione a
sensibus,utidquodjamdictumest,cumintelligiraus
duobus generibus illud pri-
esse corpus. In quibus
mumpernos,id est,deeo quod apudnosestOeum
consulendo;hoc autem secundumdeeoquodacor-
poresensuquenuntiatur, nihilominusDeum consu-
Ms. codice Vaticano lendointelligimus. Quaesi ratasunt.nemodeillocor-
pore utrum sit intelligere potest, nisi cui sensus
(b).
quidquam de illo nuntiarit. In quo animanfium nu-
mero si quoniam non esse perspici-
ullusest, nos

NEBniDIO AUGUSIINUS.
mus, illud etiam perfectum puto, quod supra di-
cere coeperam, non ad nos istam pertinera quees-
1. Usitata libiscriberenonlibet,novanonlicet.Al-
tionem. Haec etiam atque etiam cogites velim, et
* Recognovimus hanc in bl. cb. gg. gv. n. r. sb. vc.
duobus t. duobus v. et in Lov.
(a) Alias 269 : qu® autem 12 erat, nunc 67. Scripta * Lov., definiendo, pro quo Mss. omnes a nobis ins-
circa idem tempus. pecti et unus Vaticanus habent, diffirmando
(6) Alias 218 quce autem 13 erat,
: nunc 68. Scripta * Sic Mss. At Lov., velut perpetuo.

an. forte 389, certe ante 391. ' Lov., verisimile. Mss. porro, verisimiliter.
 :

79 S. AUGUSTINI EPISCOPI 80

quod cogilando genueris, ut noveriua cures. tandem et sensura fefellililla procerilasNaevii pede
Iongiorisquamquiestsexlongissimus'?cui tecredo
EPISTOLA XIV -(^;).
nimium quiesissehomineraaequalera,etcummininie
Quaresnlnon idemprxslat quodcastera sidera. Veri- reperisses,usque in ejus forujam nostrara ej)istolam
tassuminaanhominiscujusque rationem contineat. tendere voluisse. Quaie ciim in terris quoque aliquid
NEBRIDIO AUGUSTINUS. taleexistat, nihil puto esse mirandum. Si
de coelo
autem te movet, qiiod praeter solem nullius sideris
l.Recentissimislilleristuisresponderemalui;non
lumeniraplet diem ;quis, quaeso te, horainibus tan-
quod contempserim preecedentia quaesita tua, mi-
tus apparuit quantus ille hoino qiiera Deiis susce-
nusve me delectaverint, sed qiiod in respondendo
pit, longe aliler quara caeleros sanctos atque sa-
majoraqiiamopinarismolior.Quanquamenim lon-
pientes? Quem si cum aliis sapientibus* conferas,
giorcm, quam longissima est, epistolam tibi mit-
majori distantiacontinetur, qiiam collatione solis
tendam esse non tamen tantum
prajscripseris,
Ccctera sidera. Qiiam sane siraililudinera diligenter
habemus otii, quantum existimas, et quantum nos
mente qua excellis,
intuere. Fieri enira poiest ut
semperoptasse nosti et optamus. Nec queeras cur
illa enim facilius quibus impedior, quam
quamdam quaestioncm de homine Ghristo a le
ita sit :

propositam transeuiites dissolverimus.

cur impediar exposuerim.
4.1teraquaerisutrura summailla veritasetsuraraa
2. Scribis cur egoet tu cum simus singuli eadem

multa faciaraus, sol autem non idem faciat quod

sapientiaelforraarerura.per quem facta suntomnia
causam conarer. Nam quem Filium Dei unicum sacra nostra profitentur,
cselera sidera. Gujus rei si
generaliter hominis, an etiam uniuscujusque nos-
eadem nos agimus, multa et ille cum caeteris agit
trurarationemcontineat. Magna quaestio- Sed mihi
si non ille, nec nos. Ambulo et ambulas, inovetur
videtur,quod ad hominem faciendura a ttiuet, homi-
et moventur ; vigilo et vigilas ; lucet et lucent ; dis-
circumeunt tamelsi
nisquidem tanturanonraeamvel tuamibiesseratio-
puto et disputas ; circuit et ' :

actus animi nuUo modo est iis, quae videmus, com-

nem ;quodautemadorbem teraporis, varias horai-

parandus. Si autem animum, ita ut aequum est,

nura rationes in illa sinceritate vivere. Verum hoc
cum obscurissimum sit.qua sirailitudine illustrari
animo conferas, magisidem vel cogitare vel con-
possitignoro nisiforteadarlesillasquaeinsuntani-
templari, vel si quid aliud commodius dicitur, si
:

ullus eisinest animus, sidera quam homines con-

mo nostro confugiendum est. Nam in disciplina rae-
tiendiunaestanguliratio,unaquadrati.Itaquequo-
sideranda sunt. Gaeterum in corporum motibus,
ties demonstrare angulum volo.non nisi una ratio
si,utsolesdiligenteraltendas,nihilomninoaduobus
anguli mihi occurrit. Sed quadratum nequaquam
idem lieri potest. Antu cum deambulamus simul,
scriberem, nisiquatuorsimul angulorum rationera
slatim idem nosagere existimas ?Absitaprudentia
Septentrioni namque vicinior nostrum qui iutuerer:itaquilibethomounaratione,quahomoin-
tua.
telligitur,factusest.Aututpopulus hat, quatnviset
deambulat, aut alterum pari motu antecedat, aut
neutrura tamen
ipsauna ratio,non tamen horainis ratio,sed homi-
tardius ingrediatur necesse est ;

num.SiigiturparshujusuniversiestNebridius,sicut
Sed tu, ni fallor, quid intelligamus,
sentiri potest.
est,etorane universura partibus confit; nonpofuit
non quid sentiamus exspectas. Quod si ab axe in
universi conditor Deus rationem partium nonhabere.
meridiem tendamus, conjuncti nobis atqueinhae-
rentes quantum valemus, innitaraurque marmori
Quamobrem quod plurimorura hominem ibi ralio

tam non polest esse

laevi et aequali, vel etiara ebori,
est,nonadipsumhominempertiuet,quanquara mi-
pulsus, quam
risrursuraraodisadunuraoraniaredigaiUur.Sedtu
amborum idem motus, quara venae
forma, quam facies. Remove nos et pone Glau-
idcommodius cogitabis his contentus sis interim
:

peto, quanquam jam excesserim Naevium.

ciam ' prolem, nihil egeris. Quippe his etiaro si-
milhmis geminis tanta est necessitas ut proprie EPISTOLA XV •
(a).

moveantur, quanta fuit ut singuli nascerentur. Significat scriplum a se opusculum de religione,

3. Atenimhoc,inquies, rationi tantum quodau- : transmittendum Romayiiano, quem hortatur ut
tem sol ab aslris ditfert,sensibus etiam clarum atque otium datum bene coLlocet.
manifestum esl.Si magnitudinem me cogis respicere, ROMANIO AUGUSTINUS.
nostideintervallisquammultadicantur,etadquan- i Non haec epistola sic inopiara chartaeindicat, ut
.

tumincertumperspicuitasistarevocetur.Sedutcon- membranas saltem abundare tesfetur.Tabellas ebur-

cedamitaesse ut apparet,sic enim et credo, cujus
* Bad.Ant. et Er. habent Ne septem pedes longiores
:

quanquam sex lotigissima. Lov. Ne septem pedum lon- :

> Apud Bad. Am. et Er. reliqua pars hujus Epistolce
confunditur cum Epist. 9, detractis videlicet verbis quoe
hucusquepraemittuntur. Atlamen antiqui Mss. Vaticani
duo, Cervasiani collegii Parisiensis cod.Gorbeiensis an-
gioris quam quce sex longissimis. Sed legenduinhaud du-
bie uti Mss. ope correximus, quanquam sic in iliis scri-
batur ne vii nomen, videri ut possit significari, ne sep-
lem sed noslram lectionem confirmat id quod in fine
:

norum fere 900, aliique optimse notae, necnon Lov. hanc Epistolas prajferunt excessisse Ncevium ; ubi rursus in
Epistolam seorsim totamque exhibent ut hic edita est. Edd. corrupte legitur, excesserim veniam.
j* Mss. prope omnes, Clauciam prolem. 1 Sic Mss. duo Vaticani [liominibus'].
' Hanc emendavimus ad a. h\. bg. cb. * Hecognita est ad o. bL cb. g. gg. gv. n r. sb. duos
g. gg. gv. n.
r. sb. dups t. duos v. et ad Am. Bad. Er. Lov. t. duos v. et ad Lov.
laj Alias 115 secunda qus autem 14 erat, nunc 72.
: {a) Alias 113 : quae autem 15 erat, nunc 73. Scripta
Scripta circa idem tempus. an. 390.
 81 EPISTOLARUM CLASSIS l.
82
neas quas habeo, avunculo tiio cum litleris uiisi. numinum f}'equentia possessum nos cernimusetpro-
Tu eniu) huic pelHculse facihus ignosces,quia dif- bamus.Equidemvmim esse Deum summurn, sineini-
ferri nonpotuitquod ei scripsi, et tibi non scribere tio,sineprolenaturse,ceu patrem niagnum ntque ma-
etiam ineptissimum existimavi. Sed tabellas, si gnificum,quis lamdemens, tammente captus neget
qufe ibi nostrffi sunt, propter hujusmodi necessita- esse ceriissimum^ Hujtis nos virtutespermundanum
tes, quiddam de catholica re-
mittas peto. Scripsi opusdilfusas, multisvocabvlisinvocamus,quoniam
ligione, quantum Dominus dare dignatus est.quod nomm ejus cuncti proprium videlicet ignoramus.
tibi volo ante adventum meum mittere, si charta Nam Deus omnibus religionibus commune nomen
interim non desit. Tolerabis enim qualemcunque est. Ita
fit ut dum ejus quasi qusedam membra
scripturam e.x officina majorum '. De codicibus, carptim, variis supplicationibus prosequimur, to-
praeterhbros de Oratore, tolum mihi excidit. Sed tum colere profecto videamur.
nihii amplius rescribere potui, quam ut ipse su- 2. Sedimpatientem me esse tanti erroris,dissimu-
meres quosliberet, et nunc in eadem maneo sen- lare nonpossum. Quis enim feratJovi fulmina vi-
tentia. Absens enim quidplus faciam non invenio. brantiprseferri Mygdonem ^ ;Junoni,Minervse, Ve-
2.Gratissimummihiest,quodinultimaepistolame neri, Vestaeque Sanaem,et cunctis, prohnefas t diis
participemdomestici tuigaudiifacere veluisli. Sed, immortalibus archimartyrem Namphanionem^fin-
Mene salis placidi vullum fluctusque quietos terquosLucitas etiamhaud minore cultu suspicitur
Ignorare jubes ? », atquealiiinterminato numero[diis hominibusque

[Viry. V.Eneid.) odiosa nomina) quiconscientia ' nefandorum faci-

quanquam necme jubeas, necipseignores. Quaresi norum, specie gloriosse mortis, scelera sua sceleri-
admelius cogitandum quies ahqua data est, utere bus cumulantcs, dignum moribiis faclisque suis
divino beneficio.Neceuim debemusnobis, cumista exitum maculati repererunl. Horum busta, si me-
proveniunt,sedillis perquosproveniunt, gratulari :
moratudignum est, relictis templis,neglectis majo-
quoniam justa.etofficiosa, et pro suo genere paca- rum suorum manibus, slulti frequentant, ita ut
tior atquetranquillior rerum temporaliumadminis- prsesagium valis illius indigne ferentis emineat :
tratio recipiendorum aeternorum meritum gignit, Inque Deum templis juravit Roma per umbras.
si non teneat cum tenetur, nec implicet cum mul- (Lucanus.)
tiplicatur, si non cum pacatur * involvat. Ipsius Sed mihi hac tempestate propemodum videtur
enim Veritatis ore dictum est Si in alieno fideles : bellum Actiacum * rursus exorfum, quo iEgyptia
non fuistis.guod vestrum est quis dabit vobis {Luc. monstrainRomanorumdeos audeanttela vibrare,
XVI, 12) ? Laxatis ergo curis mutabilium rerum, minime durafura.
bonastabiliaetcertaquferamus, supervolemuster- 3. Sed illudquaeso, vir sapientissime, uti remoto
renis opibus nostris. Nam et in mellis copia, non facundise robore atque exploso,qua cunctis clarus
frustrapennashabetapicula necatenira hserentem. ; es, omissis eliam quibus pugnare solebas Ch}'ysip-

EPISTOLA XVI (a).

peis argumentis, postposita paululum dialectica,
Maximus grammaticus Madaurensis Augustino, quse nervorum suorum luctamine nihil certi cui-

excusans a Paganis unum Deum variis nomini- quam relinquere nitilur, ipsa reapprobes, quis sit

bus coli, indignans mortuos homines Gentium diis iste Deus queyn vobis, Christiani, quasi proprium
Punicaqusedam nomina ; pers-
prceferrijirridens vindicatis, et in locis abditis prsesentem vos videre

tringens, opinamur, Christianos, quod venera- componitis.Nos etenimdeos yiostros trespalam ante
rentur sepulcra marlynim, ac notans quod oculos ntque auresomniurnmortaliumpiis precibus

profanos ad sua sacra non admitte7'ent. adoramus.etper suaveshostiaspropitiosnobiseffici-

mus, et a cunctis hseccerniet p}'obari contendimus.
M.\XIM1 MAD.VURENSIS ' AD AUGUSTJNUM.
4. Sed uUerius huic certamini me senex invali-
\ .Avensc7'ebro tuisaffalihus l3elificari,ininslinctu
dus subtraho, et in sententiam Mantuani rhetoris
tuisermonis,quome pauLo ante jucundissimesalva
libenter pergo :
charitate pulsasli, paria redhibcre non destiti, ne Trahit sua quemque voluptas.
silentium meumpcenitudinem appellares. Sedquasso (Virg. in Buc. Eel. 2.)
utsi heec quasisenilesartus esseduxeriSybenignarum Posl hsec non dubito,vir eximie, quiamea sectade-
aurium indulgentiaprosequans. Olympum montem viasti,hanc epistolam aliquorum furto detractam,
deorum esse habitaculum,sub incerta fide Graecia flammis vel quolibet pacto perituram Quod si accide- .

fabulalur. At vero nostrae urbis forum salutarium rit,eritdamnumchartul3e,nonnosli'isei'monis,cujus

' Mss. septem habenl, ex officina Majorini ; antiquio-
exemplar penes omnes religiosos perpetuo 1'etinebo.
res Edd ad marginem, ex officina meorum. Num forte Dii te se7'v8nt,per quos et eorum atque cwictorummor-
sic textus interpungendus est ? Ex officina majorum de
codicibus, etc. • Mss. duodecim Migginem, acpaulo post habent ple-
* Mss. prope omnes, pulalur. Forte pro portatur. rique, Sanamen pro Sanaem : nonnulli etiam Nampha-
^ In Mss. tribus Maximus Madaurensis Grammc
rammatici monem, pro Namphnnionem. Porro celebratur martyr
titulo donatur. Namphanio in Martyrolog. Rom. ad diem 4julii.
' Haec Epist.etXVII ad Maximum recensitae sunt ada. - Mss. quinque, suscipilur.

a. bl. bn. bg. c. cc. fl'. g. gv. j. n. r. s. sb. t. duos vc. ' Mss. plures Atque alia interminato numero, diis
:

quinque v. et ad Am. Bad. Er. Lov. hominibusque odiosa numina,quce conscianefandorum,e\c.

(ai Alias 43 quie : autem 16 erat, nunc 74. Scripta * Mss. octo Bellutn Actiaticum rursus exorlum. Qua-
:

fortecirca aD.390. tuor Vat., Asiaticum. Alii Gdd., Aclicuum,

 S. AUGUSTI.M l!:PISC01'l 84
83

talium communem patrem,univer$i mor'ales, qtws cutasil?U'ia3linguasiimprobatural)ste,negaPuni-

ut a viris docli>siiiiis prodilur, multa
terra sustinet, mille modis concordi discordia cis libris,

veneramur et colimus. sapienter esse mandata meraoriaB. Pceniteat le

RPISTOLA XVII (a). certe ibi natum, ubi hujus linguae cunabula reca-
Augustinus Maximo grammatico respondet ad lenl. Si vero et soniis nobis non rationabiliter dis-

superiora, sed sic ut ostendat indigna quibus plicet, elme iiene iulorpretatum illud vocabulum
rcspondeatur, digna qux rideantur. recognocis, habes (}uod succeuseas Virgilio tuo,
AD MAXIMLM MADAl'RENSEM '. qui Herciilera vestrum ad sacra, quee illi ad Evaa-

i. Seriiimne aliquidiiitei-nosagirausanjocari li- dro celebrantur, iiivilat hoc modo :

Et nos et tua dexter adi pedc sacra secundo.

bel? Nam siciit tua epislola loquitur, utrum causae Virg. ^neid. VIII )
(

ipsiusintirmitate, an morum luorumcomitatesifa-

ctum,utmallesessefacetiorquamparalior,incertum
habeo.PrimoenimOlympimonlisetforiveslricom-
paratiofactaesl: quae nescioquoperlinuerit,nisi ut
Secundo pedeoplatut veniat. E^'0 venirellerculem
optatNamphaniouem,dequotumullumnobisinsul-
taredignaris. Verumtaraen si rideredeleclat, habes
apud vos magnam maleriam facetiarum deum Ster- :

mecommouefaceret inillo monte Jovem castra po-
suisse,cumadversuspatrem bellagereret, uteado-
cethistoria, quam vestrieliamsacramvocant; etin
istoforo recordareressein duobus simulacrisunum
Martemnudum, alterum armatum, quorumdaemo-
nium infestissimum civibus,porrectis tribusdigitis
contra collocata statua humana comprimeret. Er-
gone unquam ego crediderim, mentione illius fori
facla,numinumtaliummemoriam mihi terenovare
voluisse.nisijocaripotius quam serioagere maluis-
ses! SedilludplanequotalesdeosquaedamDeiunius
magnimembraessedixisti,admoneo,quiadignaris,
utabhujusmodisacrilegisfacetiistemagnopereabs-
cutiiin),deam Cloacinam, Venerem Calvam, deum
Timorem.deuraPallorem, ileam Febrera, et caelera
iunumerabiliabujuscemodi,quibus Romanianfiqui
siraulacrorum cultores terapla fecerunt, et colenda
censuerunt:qu8esinegligis,Roraanosdeosnegligis;
exquointelligeris non Romanis initiatus sacris, et
taracnPunicanominaStanquamnuminum^Roma-
norum altaribusdeditus, contemnisacdespicis.
3. Sed mihi videris oranino plusquam nos fortasse
illasacranihilipendere, sedex eisnescio quam ca-
ptaread hujus vilae Iransitum voluptatem: quippe
Maronem confugere,
qui etiam nondubitaveris ad
quo
ut scribis, et ejus versu te tueri, ait :

lineas. SiquidemillumDeumdicisunum, dequo,ut Trahit sua quemque voluplas.

dicturaestaveteribus.docti indoctiqueconsentiuut, (id. in Buc. Ecl. 3.)

hujusne tu raembra dicisesse, quorum immanita- Namsi tibiauctoritas Maronisplacet, sicut placere
tem, vel, si hoc mavis, potenliam, mortuihominis signiticas, profecto etiara illud placet :

imagocompescit? Plura hinc possem dicere vides ; Primus ab Eethereo venit Saturnus Olympo,
enim pro tua prudentia, quam locus late iste pateat Arma Jovis fugieus, et regnis exsul ademptis,
(Id. Mneid. VIII.)
reprehensioni. Sed me ipse cohibeo, ne a te rhe-
etcaitera,quibus cum atquehujuscemodideos ves-
torice potius quam veridice agere exislimer.
tros vult intelligi homines fuisse. Legerat enim ille
2. NamquodnominaqueedamPunicamortuorum
multam ^ historiam vefusta auctoritateroboratam,

collegisti, quibusinnostram religionemfeslivas, ut

quam eliam Tullius legerat, qui hoc idem in dia-
tibivisumest, contumeliasjaciendasputares, nescio
logis plus quam postulare auderemus commemo-
utrum refellere debeam, an silentio praeterire.Si enim quantum
raf, et perducere in hominum notitiam,
resistsevidenturtamleves quain sunt,
luoe gravitati
illa tempora patiebantur, molitur.
jocarimihinonmultumvocat.Siauteragravestibivi-
4. Quodautera dicis,eo nostrisvestra sacraprae-
dentur,mirorquodnominumabsurditatecommoto, poni,quodvospublicecolilisdeos,nosautem secre-
inmentemnonvenerithaberetuosetinsacerdotibus
tioribus conveuticulis utimur primo illud abs te :

Eucaddire3*,etin numiuibusAbaddires. Non ^puto

egoista tibicum scriberesin animo non fuisse, sed
more humanitatis etleporis tui, commonefacerenos
voluistiadrelaxandumanimum,quautainvestrasu-
perstitioneridenda sint.Neque enimusqueadeo te-
ipsumobliviscipotuisses,uthomoAferscribensAfris
cumsimusutriqueia Africaconslituli,
naexagitandaexistimares.Namsieavocabulainter-
qutero, Liberum illum, quem
quomodo oblitus sis
paucorumsacratorumoculis committendum puta-
tis.Deinde tu ipse judicas nihil aliud te agere vo-
luisse,cumpublicam sacrorum vestrorumcelebra-
tionemcoramemorares, nisi ut nobis decuriones et
prjmates ci vitatis per plateas vestrae urbis bacchantes
Punicanomi-
ac furentes, ante oculos quasi spectacula ponere-
mus in qua celebrilale, si numine inhabitamini,
:

prelemur, Namphanio quid aliud siguiticat, quam

certe videtis quale illud sit quod adimit mentem.
boni pedis hominem,id est cuj us adventus afferat ali-
Si autem fingitis; qua? sunt ista etiara in publico
quidfelicitatis; sicut solemus dicere,secundopede
vestra secreta, vel quo pertinet tam turpemenda-
introisse,cujusintroitum prosperitas aliqua conse-
cium ? deinde cur nuUa futura canifis, si vates
estis?aut cur spoliatiscircumstantes, si saniestis?
'
In Mss. tribus Maximus Madaurerisis Grammalici
titulo donatur.
In pluribus Mss., Eucaddares.
2 • Lov., numina, sed melius Mss., nomina.
^ L,r. Guill. Ven. Lov. ferunt, Nam, pro Non. M. Sic Mss. octo [nimium].
-

(a) Alias 44 quae autem 17 erat, iiunc

: 39. Scripta ^
Ilain quindecimMss.et in antiquioribus editionibus.
circa idem tempus. At apud Lov. habetur, legerat Eukemeri hisloriam.
 .

85 EPISTOLARUM CLASSIS I. 86
Ciim igitur haec nos et alia, quae nunc preeter-
5. summo inhaerere fit idoneus : et hoc est totum
miltendaexistirao, perepistolam tuam fecerisrecor- quod agere jubemur, monemur, accendimur.
dari,quidno5nonderideamusdeosvestros,quosab3
EPISTOLA XIX •
(a).
teipso subtiliter derideri nemo non intelligit, qui et

ingenium tuumnovit, et legit litteras tuas ? Itaque

Gaio, quem forte disputalione traxeral ad Eccle-
siarn, mittit suos libros legendos, adhortans ut
aliquidinternoshisderebus visagamus, quod a^tati
perseveret in bono proposito.
tuae prudentiiBquecongruit, quoddeniquedenostro
proposilojurea charissimis nostris flagitari potest, GAIO * AUGUSTINUS.
queere aliquidnostradiscussionedignum :etea pro Ut abs te abscessimus, dici non
1. potest quanta
vestrisnuminibus curadicere, inquibusnon te cau- suavilatenos perfuderitrecordalio tui,ac saepeper-
sasprffivaricatorempuleuius,quouosinagiscommo- fundat. Recolimus enim ardore inquisitionis tuae,
neasqucBConlra illosdici possunt,quam proeis ali- cum esselmirabilis,nonfuisseperturbatam modes-
quid dicas. Ad summam tamen. ne te hoc laleat, ef tiam disputandi. iNam neque flagrantius perconlan-
in sacrilega convicia imprudenlem trahal, scias a tem,nequetranquiiliusaudientem,queraquam facile
Christianis calholicis, quorum in veslro oppido invenerim. Veilemitaque tecummultumloqui non :

etiam ecclesiaconstitata est, nullum coli mortuo- enira multumesset,quantumcumqueesset,si lecum

rum, nihildeniqueut numen adorari, quod silfac- loquerer. Sed quiadifficile est,quid opus est causas
tumetconditumaDeo, sed unum ipsum Deum qui qu8erere?Prorsusdifflcileest:eritfortassealiquando
fecit et condiditomnia. Disserentur isla latius, ipso facillimum Deus velil nunc certe aliud est.
; ita :

vero et uno Deo adjuvante, cum te graviter agere Dedi ergonegotium fratri.perquemlitteras misi, ut
velie cogQOvero. omnia nostra legenda praebeat prudentissimae Cha-
EPISTOLA XVIIf (a). ritati tu.e.Nonenim aliquidmeum inculcabitinvito;

novi enim quid benignitatis in nos animo geras

Naturarum genus triplex perstringitur. ;

quee tamen si lecta probaveris, et vera pervideris,

AUGUSTINUS CiELESTlNO.
1utinam possem assidue tibi aliquid dicere Id
autem aliquid est, ut curis exueremur inanibus,et
curisindueremur utilibus. Namdesecuritale nescio
nostraesse uon putes, nisi quiadata sunt, eoque te
! convertas licet, unde tibi quoqiieestut eaprobares
datum. Nemoenimquod legit, in codice ipso cernit
verumesse, aut in eoquiscripserit sedin sepotius, ;

utrum quidquam in hoc mundosperandum sit.Scri- si ejus menti quoddam non vulgariter candidum,

psi,necrecepi ulia rescripta. Misi adversum Mani- sed a faece corporis remotissimum iumen veritatis
chaeos Hbros, quos paratos e t emendatos mittere po- impressum est. Quod si falsa aliqua atque impro-
tui, nec quidquam ex illis judicii motusque nostri bandacompereris,dehumaaonubiloirrorata scias,
notum mihifactumest. Nunceos repeterejam me, et ea vere nostra esse deputes. Hortarer autem te
vos au tem restituere convenit. Peto itaque ne difTera- ad quaerendum, nisi videre mihi viderer hiantia
tiseos remittere cum rescriptis,quibus nosse cupio quaedam oracordis tui; hortarereliam,utquodve-
quid de illis geritis, vel adhuc ad illum errorem expu- rum cognoveris viriliter teneas, nisi prae te ferres
gnandum quid armaturae vobis opus esse arbitre- evidentissimum robur animi et consilii tui. Totum
mini. enim se mihi brevi tempore, prope discussis cor-
2. Sane quoniam te novi, accipe hoc quiddam poris tegumentis, quod in te vivit, aperuit. Neque
grandeetbreve. Estnaturaperlocosettemporamu- ullo modo siverit Domini noslri misericordissima
tabilis.utcorpus.Etestnaturaperiocosnullomodo, providentia, uta calholico Christi grege tuvir tam
sed tantum per tempora etiam ipsa mutabilis, ut bonus etegregie cordatus alienus sis.

anima. Et est uatura quaenecperlocos, necpertem- •

EPISTOLA XX (b).
pora mutari potest hoc Deus est. Quod hic insinuavi
;

quoquo modo mutabile, crealura dicitur; quodim- Antonino pro exisHmatione bona ac dilectione sibi
mutabile, Creator. Cum autem omne quod esse dici- impensa gratias refert A ugustinus, optatque ut fa-
mus, in quantum manet dicamus, et in quantum milia ipsius tota calholicam religionem profitea-
unumest, omnis porro pulcliritudinisforma unitas tur.
'•
sit: vides profecto inista distiibutione naturarum, AUGUSTINUS ANTONINO
quid'summesil,quidintime,ettaraensit;quidmedie, t. Cum aduobus tibiscripta deberentur,cumula-
majusqueinflmo, et minussummosit. Sumraum il- tissime magis pars reddita est, quod unum nostrum
lud estipsabeatitas:infiraum,quodnecbeatum esse
potest, nec miserum quod vero medium,
: vivitin- ' Apiid Lov. scribitur Caius. At in Mss. et antiquio-
clinatione ad infimum, misere ; conversione ad ribus editionibus., Gaius.
* Apud Bad. Am. Er. scribitur, Atitonio. At apud Lov.
summum, beate Qui Christo credit, non dili-
vivit. et pra?stantiores Mss.,Antonino.
gil infiraum, non superbit ia medio, atque ita * Recensita est ad a. bl. cb. ff. g. gg. gv. n. r. sb.
th. vc. duos t. duos. v. et ad Am. Bad. Er. Lov.
** Ad eosdem codices collata est uno, excepto, r.
* Ada. bl. cb. (L g. gg. sb. Ih. gv. n. vc. duos t. et (a) Alias 84 quffi autem 19 erat, nunc. 82. Scripta
:

duos V. recosnita est, et al Am. Bad. Er. Lov. forle circaidem tempus.
(o) Alias63 quoeautem 18 erat, nuncSI. Scripta forte
:
(6) Alias 126: quoe autem 20 erat, nunc 233 Scripta .

circa idemtempus. circa idem tempus.

 ;

AUGUSTINI KPISCOPI 88
87 S.

quoqiie acci- l-PISTOLA XXI •

(a).
prffisenletu vitles, ciijiis ex oie cuin ine
pis, polei-uinnon resonbere, nisiipso jubeiile fecis- Auguslituisin presbyterum Uiiiponensem ordina-
pioliciscente supervacaneuua videbatur tus, proBsertim ad dispensanduiu verbum Dei,
sem, quo
esse quod Quapropter ferlilius tecum forlasse
feci. secumque repulans qitain difficile sit sacerdotem
colloquor, quamsi corain adessem.cuui et
episto- pium agere,obsecral Valeriumut patialur ipsum
lain meam Ifgis. eteum audis in cujus peclorc me in secessu precibus et sludio hoc agere, ut sit

habiture oplime nosti. Cum magno gaudio litteras idoneus imposito nmneri.
Sanctitatis tuee consideravi alque digessi,
quod et Dominobeatissimoetvenerabili.inconspecluDomini
iniqui
chrislianum animum tuutn siue ullo fiico sincera charitate charissiino patii Valeiuo epi-
tetuporis, et in nos amicissimum piee se gcrunt. scopo, ALGisTi.NLspresbyter, in Domino salutem.
2. Gralulor libi,etgralias ago Deoet
Domino no-
1. Anteomnia peto, ut cogitetreligiosa prudentia
stro de spe et fide et charitate tua tibique apud
tua, nihilesse in hac vita, et maxime hoc tempore,
eum.quoddenobistatubeneexistiiuasuttidelesDei facilius et laetius, ethominibusacceplabilius cpis-
servos esse credas, idque ipsum in nobis corde copi, aut presbyteri.aut diaconiofficio,si perfunc-
purissimodiligas : quanquaiu hinc etiam gratulan- torieatque adulalorie res agatur sed nihil apud :

duiu benevoleuliae tuae potius, quam gratiae tibi Deiim miserius, et tristius, et damnabilius. Item
agenda; sint. Tibi eniiu prodest ipsam diligere boni- nihil esse in hac vita, et maxime hoc teiupore dif-
tatem, quam profecfo diiigitqui eutu diiigit quem
ficilius, luboriosius, perieulosius episcopi, aut pres-
credit bonum, sive ille se ita.sive aliler quam cre- byteri,autdiacouiofficio ; sed apudDeumuihilbea-
ditur habeat. Unus lantum in hac re cavendus est
tius, si eo modo militeturquo noster imperator
error,nequisquam nondehoinine,sedde ipsohomi- modus, nec a pueritia,
jubet. Quis auteiu iste sit
nis bono aliter sentiat, quam veritas postulat. Tu
nec ab adolescentiamea didici: et eolempore quo
vero, frater dilectissime, qui nullo modo erras cre-
merito pecca-
discere ccBperam, vis mihi facta est,
dendo vel sciendo, magnum bonum esse libenter
torum meoriim (namqiiidaliud existiineranescio),
Deocastequeservire,cutuquemlibethominum'pro-
ut secundus locus gubernaculorum mihi tradere-
plerea diligis, quod hujus boui participem credis, tur, qui remumnon noveram.
tenere
tecum estfructus tuus, etiam siillenon itasit. Qua- 2. Sedarbilror Dominutn meum propterearaesic
propter tibi de hacre gratuiandumest; illi autem, emendare voluisse, quod multorum peccata nauta-
non propterea diligitur, sed si talis est, qualem
si
rum, antequam expertus essem quid illic agitur,
esse existimat aquoproptereadiligitur. Qualesita- quasi doctior et meliorreprehendereaudebam. Ila-
que nos simus, quantumque iu Deum promoveri- que posteaquara missussura in mediutu, tunc sen-
mus,ipse viderit, cujus non solum de hoininis bono, tire ccspi temeritates reprehensionum mearum
sed de homine ipso non potest errare judicium. quanquametanteapericulosissimumjudicaremhoc
Tibi ad mercedembeatitudinis, quod ad hanc rem ministeriura.Ethincerantlacrymaeillaequasmefun-
attinet,salisest,qiiod nos tales credens quales opor-
dere in civitate, ordinationis mese tempore, nonnulli
tet esseservosDei,totosinucordisamplecteris. Gra-
fratresanimadverterunt,etnescientescausasdoloris
tias vero tibi uberes agimus, qnod nos cum laudas,
mei, quibus potuerunt serraonibus, qui omnino ad
tanquam tales simus, mirabiliter hortoris, ut tales
vulnus meum non pertinerent, tamen bono anirao
esse cupiamus uberiores etiam, non solum te
si
;
consolati sunt. Sed multo valde ac multo amplius
commendesoratiouibusnostris,sed etiamnon prae- expertus sum, quara putabam: nonquianovos ali-
termitlas orare pro nobis. Gralior est enim Deo pro quos fluctus aut tempestates vidi quas ante non
fratre deprecatio, ubi sacrificium charitatis offer-
noveram, vel non audieram, vel non legeram, vel
tur. sed ad eas evitandas aut perfe-
non cogilaverara ;

Parvnlum tuumpliirimumsaluto,et secundum

3.
prsecepta Domini salutaria opto grandescere. Do-
mui quoque tuae unam fidem et devolionem veram,
quae sola catho]icaest,provenire desideroetprecor:
in quamrem, siquarnforte aliam nostraiu
necessariam existimas, ne tibi vindicare dubites et
communi:dominofretusetjure charitatis.Illud sane
admonuerimreligiosissimam prudentiam tiiam, ut
timorem Dei non irrationabilem vel iiiseras
miori vasi tuo, velnutrias, divinalectione gravique
rentlassolertiamet viresmeasomninononnoveram,
et alicujus tuomenli arbitrabar. Dominus autem irri-
sitme, elrebus ipsisostendere voluit raeipsutu mihi.
3. Quod si non damnando, sed raiserando fecit,
operam hoc enim spero certe vel nunc cognita aegritudine
mea, debeo Scripturarum ejus medicamentaorania
perscrutari, et orando ac legendo agere, ut idonea
valetudo aoiiuce raeae, ad taiu periculosa negotia tri-
infir-
buatur ;quod ante nonfeci, quia ettempus nonha-
bui Tunc eniiu ordinatus sum, cum de ipso vacatio-
.

colloquio. Nemo enim fere sollicitus de statu animae

nis tempore ad cognoscendas di vinas Scripturas co-
suae, atque ob hoc sine pertiuacia inquirendae uon disponere vellemus, ut nobis
gitaremus, et sic
voluntati Domini intentus esf, qui bono demons-
tratoreusus non dignoscatquidinterschismaquod- * Usi sumus ad hanc emen<landam Gdd. a. bl. c. cc"
libet atque unam Catholicam intersit. cb. ff. g. gg. gv. n. r. s. t. vc. tribus sb. quatuor v.
et Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alias 148 quae : autem 21 erat, nunc 234. Scripta
• Mss duo v., cum quemlibet hominem. Recte. an. ineuute 391.
 .:

89 EPISTOLARUM CLASSIS I. 90
oliutnad hoc negolium posset esse. Et quod veriim erga noscharitatem, iit ne te, nec pro lucro animse
est.nondiirasciehamquid raihideessetad taleopus, nostrie,audeamusoll'eudere.Sicauteramihi Deumet
quale me nunctorquet et conterit. Quod si propte- Christum testein facis innocentifEetcharilatis, et sin-
reainreipsadidiciquidsithorain inecessarium,qui ceri aflfectus quem circa nos habes, quasi ego non de
populo ministrat sacramentum verbum Dei, ut et his jurare omiiibus possim. Ipsamergo charitatem
jam nonraihiliceat assequiquodmenon habereco- et aflectura imploro, ut raiserearis mei, et concedas

gnovirjubes ergo ut pereara,pater Valeri ! Ubiest mihi, ad hoc quod rogavi, tf^mpus quantum rogavi,
charitas tua ? certediligis me ? certe dihgis ipsam atque adjuves me oralionibus tuis, ut non sit inane
Ecclesiam cuime sicministrarevoluisti ? Et taraen desideriura meura, nec infructuosa Ecclesiie Christi
certus sum quod et me et ipsam
Sed putas
diligis. alqiie utilitati fratrum et conservorura meorum ab-
meidoneuui, cum ego raelius rae noverim, qui ta- sentia mea. Scio quod iilam charitateui pro ine oran-
men nec ipse me nossem,nisi experiendo didicissem tein, maxime in talicausa, non despiciet Dominus;
4. Sed dicit fortasse Sanctitas tua ; vellem scire et eam sicut sacrificium suavitatis accipiens, for-
quid desit instructioni tucB. Tam multa aulem sunt, tassis brevioreteraporequarapostuIavi,raesaIuber-
ut faciHus possim enuraerare qufe habeara, quam riraiscousiliisde Scripturis suisreddet instructum.
quae habere desidero. Auderem enim dicere, scire
EPISTOLA XXir (a).
me, piena tide retinere quid pertineat ad salutera
et
noslram. Sed hoc ipsum quomodo ministrem ad Augustinus presbyler, Awelio Carlhaginensi epis-

salutem ahorum, non qu<ei"ens quod aiihi utile est, copo, deflens comessationes et ebrielalesper Afri-
sedquod multis, ut salvi fiant? Et sunt fortasse ali- cam in ccemeteriis et memoriisma7'tyrum frequen-
qua, imo non est dubitandum esse, in sanctis Libris taiH specie reiigionis : cui malo obtestatur ut
conscripta oonsiha, quibus cognitis et apprehensis mederi velit. DoLel subinde etiam contentionem
possit horao Dei rebus ecclesiasticis ordinatioribus * et/umanaB laudis appetitum ab ipso Clericorum
ministrare,aut certe inter manus iniquorum vel vi- ordine non exsulare.
vere conscientia saniore, vel mori, non ut illa vita AoRELio episcopo, AuGUSTiNUs presbyter.
amittatur, cui uni christiana corda humilia et raan-
Quomodo autem hocfieri potest, nisi
suetasuspirant.
CAPUT PRIMUM. — Salutato Aurelio agit de
comessationibus ab ecclesia removendis.
quemadinodura ipse Dominus dicit, petendo, quse-
rendo, pnlsando; id est orando, legendo, plangen- I. Quagratia responderem litteris Sanctitatis tuee

do? Adquod negotiura raihi parvura terapus velut cuin diu haesitausnon reperirem (orania enim vicit
usque ad Pascha impetrare volui per fratres a tua affectus animi mei, quem jam spoute surgentem
sincerissima et veaerabili charitate, et nunc per multo ardenliusexcitavit), com-
lectio epistolae tuae

has preces voio. misi me taraen Deo, qui pro viribus meis operare-
'

b. Quid enim responsurus sum Domino judici
Non poteram ista jara quterere, cum ecciesiasticis
negotiis impedirer ? Si ergo mihi dicat Serve ne-
quam, si villa Ecclesise calumniosum aliquem pate-
retur, cujus fructibus colligendis raagna opera ira-
denditur neglecto agro quera rigavi sanguine meo,
; amplector. Ita enim, etsi non meis, certe tuis, me
si quid agere pro ea posses apud judicem terree,
nonneoranibusconsentientibus,nonnulhsetiaraju-
bentibuset cogentibus pergeres, et si contra te judi-
atque hoc
caretur, etiara trans raare proficiscereris
modo vel annuamampiius absentiam tuam
vel eo
tur in me, ut ea rescriberem quae utrique nostrum
studio in Dominoetcuraeoclesiasticaprotua^prees-
:
tantia et mea obsecundatione congruerent. Atque
illud primum, quod orationibus meis te adjuvari
credis, non solura non defugio, verum etiara libenter
Dominusnosterexaudiet. Quod fratrein Alypiumin
nostra conjunctione mansisse, ut exemplosit fratri-
bus curas mundi hujus vitare cupientibus,benevo-
: lentissime accepisti, ago gratias, quas nullis verbis
explicare possim Dominus hocrependatin animam
:

nulla querela revocaret, ne alius possideret terram, tuara. Omnisitaquefratrumcoetus,quiapudnoscoe-

non aniraae sed corpori pauperum necessariam ;
pit coalescere, tantatibi pra^rogativaobstrictus est,
quorumtamenfamem vivte arbores raese multofaci- ut locisterrarum tantura longedisjunctis ita nobis
lius mihique gralius, si diligenter colerentur, ex- consulueris tanquain praesentissimus spiritu. Qua-
plerent ? Cur ergo ad discendam agriculturam propter precibusquantumvalemusincurabimus, ut
meam vacationem teraporis tibi defuisse causaris? gregem tibicommissumtecum Domiaus sustineredi-
Die mihi quic respondeara, rogo te ? An forle vis gnetur, nec te uspiam deserere, sed adesse adjutor
dicam Senex Valerius dum me oranibus rebus
: inopportunitatibus.facienscumEccIesiasuamiseri-
instructum esse credidisset, quanto amplius me cordiamper sacerdotium tuum.qualem spirituales
dilexit, tanto minus ista discere permisit ? viriutfaciaf,lacrymiseumgemitibusqueinterpellant.
6. Attende omnia ista, senex Valeri, obsecro
te per

bonitatem et severitatem Christi, permisericordiam * Sic Mss. duo v. {jam].

etjudicium ejus, pereumqui tantara tibi inspiravit *Mss. tres, el curce ecclesiasticce pro tua. Rectej sipaulo
ante legas, utriusque nostrum.
* Huic castigandae subsidio fuerunt cb. S. gg. gv. n.
_ ' Ita Lov. At. Er. et Ms. Gemniet. habent, et ordina- r. t. vc. duo sb. duo v. et Am. Bad. Er. Lov.
tionibus Bad. et plerique Mss. absque conjunctione, la) Aiias 64 quoe autem 22 erat, nunc 235. Scripta
:

ecclesiasliae ordinationibus. circa an. 392.

91 S. AUGUSTINI EPISCOPI 92

Scias ilaqtie, doiuine bealissiine e( plenissitua

2. gnasagimus gratias Deo: quanquamejus modestiie
charilate veiieralMli-;, noii (les|>ei'are nos, imo spe- at([ue leiiitatis est, ejus denique prudeutise et
rare velieinenter, qiiod Doiuiniis et Deiis noster sollicitudiuis iu Domiuo, ut etiamsi Afer esset, cilo
per anctoritateiu personie quam geris, quam non illi de Scripturis persuaderetur curanduin, quod
carni, sed spiritui tuo iinpositam esse confidimus, licenliosa et male libera consuetudo vuluus iuflixit.
multas cai-nales fueditales et tegritudines quas Afri- Sed tantapestilentiaesthujusmaIi,utsanariprorsu.s,
cana Lcolesia in multis patitur, in paucis g.;mit, quautum mihi videtur, nisi conoilii auctoritale non
consiliorum gravitate * et tua possit sanare. Cum possit. ab una ecclesia inclioanda est medici-
Aut si

enim Apostolus tria breviter genera vitiorum detes- na; sicut videtur audaciae, mutare coaari quod Car-
tanda et vitanda uuo in loco [^osuerit, de quihus in- thaginensis Ecclesia tenet, sic magnye iinpudentiae
numerabilium viliorumexsurgitseges,uniiin lioruin est, velle servare quie Carthaginensis Ecclesiacoc-
quod secundo loco posuit, acerrime in Kcclesia vin- rexit. Ad hanc aulem rem quisalius episcopiis esset
dicatur duo autem reliqua, id est primum et ulti-
; optandus, nisi qui ea diaconus (a) exsecrabatur ?
mum, tolerabilia videntiir hoininihus, atqiie ita 5. Sed quod erat tunc dolendum nunc auferen-

paulatim lieii potest, utnec vitia jain putentur. Ait duin est non aspere, sed sicut scriptum est, in spi-
;

eniiu vas eleclionis : Non in comessationibus et ritu lenitatis et mansuetudinis {Gal. vi, 1). Daat
ebrietalibus, non in cubilibus et impudiciliis, non enim mihi fiduciam litterae tuae indices gerraanissi-
in conlentione el dolo ; sed induile vos Dominum mae charitatis, ut tecura tanquara mecum audeam
Jesum Chnstum, el carnis curarn ne feceritis in coUoqui. Non ergo aspere, quantum existimo, non
concupiscentiis {Rom. xn, 13, 14). duriter, non modo iiuperioso ista tolluntur; magis
3. Horiini ergo triiim, ciibilia et irapudicitiae tara docendo quam jubendo, magis raonendoquam mi-
magnum crimen putantur, ut nemo dignus non nando. Sicenim agendumestcum multitudiue: seve-
modo ecclesiastico rainisterio, sed ipsa etiain sacra- ri tas autem exercenda est in peccata paucorum. Et si

meotorum coramunione videatur, qui se isto pec- quid minaraur, cuiu dolorehal, deScripturis com-
cato maculavit* : et recte omnino. Sed quare so- minandovindictarafuturamnenosipsiinnostrapo-
lum? Comessationesenimetebrietatesitaconcessae testate, sed Deus in nostro serraone timeatur {b).
el licitse pulantiir, ut in honorem etiara beatissimo- Ita prius raovebuntur spiritiiales vel spiritualibus
rum martyriim.non soluin per dies soleinnes(quod proxirai, quorum auctoritate, et leoissimis quidem
ipsura quis non lugendum videat, qui hcec non car- sed iastantissimis admonitionibus caetera multitu-
nis ^ oculis inspicil), sedetiam quotidie celebL-entur. do frangatur.
Quee foeditas '*
si tantura flagitiosa et non etiara sa- 6. Sed quoniam istae in coemeteriis ebrietates et
crilegaesset, quibuscumquetolerantiae viribus sus- luxuriosa convivia,nonsolum honoresmartyrum a
tentandam putaremus. Quanquam ubi est illud, carnali etimperita j)Iebecredisolent, sedetiain sola-
quod cum multa vitiaenumerasset idem apostolus, tiamortuorura mihi videtur facilius
; illic* dissuaderi
inter quse posuit ebriosos, ita conclusit, ut diceret posse istam foeditatera ac turpiludinera, si et de
cum talibus nec panera edere ?
(I Cor. v, 11). Sed Scripturis prohibeatur, et oblationes pro spiritibus
feramus haec in hixu et labe domestica, et eorum dormientiuin, quas vere aliqiiid adjuvare creden-
conviviorum quae privatis parietibus continentur, dum est, superipsas memorias non sint sumptuo-
accipiamiisque cum eis corpus Ghristi, cum quibus sae, atque omuibus petenlibus sine typho *, et cum
panem edere prohibemur saltem de sanctorum cor-
; alacritate praebeantur neque vendautur sed si
: ;

porum sepnlcris, sailem de locis sacramentorum,
de domibus orationum tantum dedecus arccatur.
Quis enimaudetvetarepi-ivatim.quod curafrequen-
tatur in sanctis locis, honor martyrum nominatur?
4. Haec si prima Africa tentaret auferre a caeteris
terris, imitatione digna esse deberet cum vero et
per Itahse maximam parlem, et in aliis oranibus
aut prope omnibus transmariuis Ecclesiis, partim
quia nunquam facta sunt, partim quia vel orta vel
inveterata,sanctorum et vere de vita futura cogi-
tanlium episcoporum dijigentia et aniraadversione
exstincta alque deleta sint, dubitaraus
possumus lantam morumiabem.velproposito tam
late 5 exemplo emendare ? Et nos quidem illarum
partium hominem habemus episcopum, unde ma-
1 Mss. plures, consiliorum gravi esse. Alii,
consiliorum
graviiate. Forte legenduiu, coaciliorum.
" Mss^ quatuor, maculaverit. Bene.
* Mss., carnei.s.
* Mss.. quam faditatem. Gongrue,
= Sic Mss. {lato'\.
quis, proreligione aliquid pecuniaeoflerre voluerit,
pauperibus eroget '. Ita ne deserere vi-
in praesenti
debuntur meraorias suorum, quod potest gignere
non levem cordis dolorem, et id celebrabitur in Ec-
clesiaquod pie ethonestecelebratur. Haecinterimde
: coraessationibus et ebrietatibus dicta sint.
CAPUT II. —
De contentione et laudis appelitu.
Quomodo honor el laus d praslatis assumenda.
7. De contentione autera etdolo quid rae attinet
dicere, quando ista vitia non iii plebe, sed in nos-
tro nuraero graviora sunt? Horum autem morbo-
quomodo rum mater superbia est, et humanae laudis avidi-
tas, quae etiam hypocrisim saepe generat. Huic non
' Mss. septem, ilUs. Alii, illic.
* Ms. sb., typo.
3 Mss. duo, erogetur. Alii, erogel.
(a) Aurelius Carthaginensis Ecclesiae episcopus crea-
tus est forte an. 391, cerle non ante 390; quippe hoc
annoantecessor ipsins Genetlilius pnKfuit conc. Cartha-
ginensill. AtsubAureliohabituuiestHipponense,an.393.
(6) Ita se ipse gessit Augustinus ut vid. in Hpist. 29.
93
resistitur, nisicrebrisdivinoriim.Libroriimtestiino-
niis incutiatur timor et charilas Dei si tamen ille
qui hocagit, seipsum praebeat patientiee atque hu-
militatis exemplum, minus sibi assumendo quam
offertur ; sed tamen ab eis qui se iionorant nec totum
nec nihil accipiendo, et id quodaccipiturlaudis aut
honoris, non propter se qiii lolus coram Deo esse
debet et humana contemnere, sed propter illosacci-
piatiu'quibusconsulerenonpotest,sinimiadejeclio-
nevilescat. Ad hoc enim pertinetquod diclum est,
Nemo juventulein iuam conlemnat {\ Tm.iv, 12);
cum lioc ille dixerit, qui alio loco ait: Si hominibus
placereveUem,Christiservusnonessem{Gal.l,
8. iMagnum estdehonoribusetlaudibushominum
non loetari ,sed et omnem pom pam nane m praecide-i
re, et si quid inde necessarium retinetur,id lotum
ad utilitatem honorantium salutemque conferre.
Non enim frustra dictum est Deus confringet ossa
:
hominumplacere volentium {Psal. Lu,6).Quid enim
languidius,quid tam sine stabilitate ac fortitudine,
quod ossa quam homo quem raale
signiticant,
loquentium lingua debilitat, cum sciat falsa esse
quae dicuntur ? Cujus rei dolor nulio modo animae
viscera dilaniaret, si non amor laudis ossa ejus
confringeret. Praesumode robore animi tui: itaque
ista qufle tecum confero, mihi dico dignaris lamen,
;
credo, mecum considerarequam sintgravia,quam
difficilia. Non enim hujus hostis vires sentit, nisi
quiei beUum indixerit ;
quiasi cuiquam facile est
laude carere dum denegatur, difficileesteanon de-
lectaricumofFertur ;ettamen tanla mentis
debet esse suspensio, ut non merito laudemur,
si
corrigamus eos quos possumus ne arbitrentur ;
aut in nobis esse quod non est, aut nostrum esse
quod Dei est, aut ea laudent quge quamvis non
nequaquam ta-
desint nobis, aut etiam supersint,
men sunt laudabilia velut suntbona omnia quae
;
vel cum pecoribus habemus communia, vel cum
impiis hominibus.Si autemmerito laudamurprop-
ter Deum, gratulemur eis quibusplacetverum bo-
num ;ncn tamen nobis quiaplacemus hominibus,
sed si coram Deotales sumus,quales nos esse cre-
dunt, et non tribuitur nobis, sed Deo, cujus dona
sunt omnia quae vere meritoque Iiudantur. Haec
mihi ipse canloquotidie, velpotius
taria praecepta sunt, quaecumque
Lectionibusinveniuntur,sivequ8eintrinsecusanimo
suggeruntur tamen vehementer cum adversa-
; et
abeo vulnera capio, cum delec-
rio dimicans, saspe
tationem oblalae laudis mihi auferre non pos-
sum.
Q.Heecpropterea scripsi, utsituae Sanclitali jam
non suntnecessaria,sivequod plurahujusmodiipse
cogitesatque utiIiora,sive quod tuae Sanctitati medi-
cinaistanonopus sit,malalamen meanotasint tibi,
sciasque unde pro meainfirmitate Deum rogare digne-
ris quod utimpensissime facias, obsecro per huma-
:
nitatem illius qui prceceptum dedit ut invicem onera
nostraporlemus.Multasuntquaedevitanostraetcon-
versationedeflerem,quaenollemperIitlerasadle ve-
EPISTOLARUM GLASSIS l. 9i
nire.si inter cor meum et
cortuum ulla'essent mi-
: nisteriapraeter osmeumetaures
tuas. Si autem ve-
nerabilisnobisomniumque nostrum totasinceritate
te vere fraternam cum preesens
charissimus,cuj us in
essembeniguitatemstudiumquepers[>exi,senexSa-
tiu-niuus (a) dignatus fiierit, quaudo opportunum
videtur,adnosvenire,quidquid cumejusSanctitate,
etspiritualiafFectucolloquipotuerimus, autnihil,aut
noumuItumdistabit,acsicumtuaDignationeidage"
remus.Quodutnobiscum ab eo petere atque impe-
traredigneris, tantis precibusposco,quaiitis verba
nulla sufticiunt. Absentiam enim meam tantum
10). longe Hipponenses vehementernimisque formidant,
neque uUo modo mihi sic volunt credere, utetego
videam agrum quem* fratribus datum provisione
et liberalitate tua didicimus, ante epistolara tuam,
per sanctum fralrem et conservum nostrum Par-
Ihenium, a quo multa alia, quae audire desidera-
bamus, audivimus. Praestabit Domiuus ut etiam
caetera, quaeadhuc desideramus, impleantur.
EPISTOLA XXill •
{b).
Augustinus Maximino episcopo donatist3e,qui dia-
conum catholicum rebaplizasse dicebatur, ut aut
fateatur faclum, aut profileatur se orthodoxum,
invilans ilhwi vel ad colLoquium,velad rescri-
bendum, ut concordia Ecclesiae sarciatur.
Domino dilectissimo et honorabili fratri Maximino
(e), AuGusTiNus presbyter Ecclesiae catholicae, in
Domino salutem.
inDeum 1. Priusquam ad rem veniam de qua tuee Bene-
volentiae scribere volui, lituH hujus epistolse, ne
vel te, vel alium quempiam moveat, ralionem
breviler reddam. Domino, scripsi, quia scrip-
tum Vos in liberlatem vocaii eslis, frafres,
est :
tantum ne libertatem in occasionem carnis detis,
sed per charitatem servite invicem [Gal. v, 13).
Cum ergo vel hoc ipso officio littorarum per cliari-
tatem tibi serviam, nonabsurde te dominum voco
propter unum etverumDominumnostrum qui no-
autem quod scripsi,
bis ista praecepit. Dilectissimo
novitDeusquodnon soliun tediligam,seditadiligam
utmeipsum;quandoquidembene mihisumconscius
bonametibioptarequaemihi.fl^ono/'a6«7i vero quod
ille cujus salu- addidi, non adhocaddidi, uthonorarem episcopa-
sive in divinis
tumtuum;mihienim episcopus non es, nequehoc
cumcontumeIiadictumacceperis;sedexanimoquo
* Am. Bad. et Mss. tres, nulla. Alii, ulla.
2 Sicunuse Vatic, nec male AlterVatic, utet egovide-
rem agrum. [ut etego vobis Agrum fratribus daium, etc.].
' Collata est cum a. bg. c cc cb. ff. g. gg. gv. j. n.
r. s. duobus bn. duobus sb. duobus t. duobus vc. qua-
tuor V. et cum. Am. Bad. Er. Lov.
(a) Nescimus an hic sit ille ipse, qui in lib. 22 de Givi-
tate Dei, c. 8, laudatur episcopus quondam « Uzalensis
« beatoc memoriae Saturninus, » quem videlicetan. 388,
Carthdginc simul cum Aurelio vidit Auguslinus.
(b) Alias 203: quse autem23erat, nunc 98. Scriptacir-
ca idem tempus.
(c) In Gervas. Ms. et aliis 5 scribitur, Maximianus ; in
Corb., Macrovius. Povro Maximinus Siniti in Hipponensi
vicinia episcopus tuncdonatista,amplexusposteacalholi-
campacemex tlpist. 105,in eadem sede remansit.Ejusho-
norincememinitAugustinusinlib,22de Givitate Dei,c. 8.
95 S. AUGUSTINI KPISCOPI 96

inore noslro debet esse.Est, est, Non, non. Neque collegioformides, cum idterescripseris facerequod
eniniiRnoias.aiilquisqiiam lioininuin()iiinosnovit tf! illifacere etiamsi nolies juberent. Cumautem id

ignoral, nequeleesseppiscopuai meum, neque me quaulispoluerisdocumentis faciendumessedefen-

presbytei-umtuum. Honorabilem igiturexea regula deris,nonsolum non succensebunt, sedetiam prie-
telibenterappello,quanoviteessehoininem,etnovi dicabunt. Si autemnoiirebaptizas,arripelibertalein
homineui aci imagineuiDeietsimililutlinemfactum, chrislianain, frater .Viaximine,arripe,qU(X'so te ; non
et in honoie posilumipso ordine et jure naturae, si ciijusquamhominis, in conlemplationeClirisli, aut

tamen inteliigendoquaeintelligendasunt.servelho- reprelien.sionem verearis,aut exhorreas polestatem.

noremsunm. Namilascriptumest: Homo in honore Transithonorhujussieculi.transitambilio.Infuturo
posittts non inteliPxU ; nomparatus esljumentis in- Christijudicio, necabsidcBgradatae, neccalhedrae ve-
sensatis, et similis factus est illis [Psal. xlvmi, 21). necsanctimonialiumoccursantium atque can-
latae,

Cur ergo te honorabilem in quantum homoes non tantium greges adhibebuntur ad defensionem, ubi
appellem, cum praeserlim detuasalute atque cor- coeperint accusare conscientiae, et conscientiarum
rectione, quandiuinhac vita es, des|)erare non au- arbiter judicare. Quae hic honorant, ibi onerant ;

deam? Fratremvero utvocem, non telatetprcecep- quaehicrclevant, ibi gravant. Islaquaepro tempore
tum nobis esse divinilus, ut etiam eis qui negant propter Ecclesiee utilitalem honori nostro exhiben-
se fratres nostros esse, dicamus, Fralres nostri es- tiir, defeudentur forte bona conscientia; defendere
tis;et hoc vehemenler valet ad causam, propler aulem uon poterunt malam.
quam scribere volui Fraternitati inse. Jam enim 4. Qiiod ergo tam pio ettamreligiosoanimo facis,

reddila ralione cur epislolaetalem januamrecerim. si tamen facis, ut Ecclesiae catholicae baptismum
audi placidissime quae sequuntur. non iteres, sed approbes potius tanquam unius ve-
2. Egocuministaregioneconsuetudinemhominum rissimae matris, qiiae oranibus gentibus, et regene-
lugendamatqueplangendam.qiiicumchristianono- randis praebetsinum.et regeneratisubera infuodit,
mineglorientur, Christianos rebaptizarenon dubi- tanquam uniuspossessionis Christi, sese usque ad
tant,quibus verbis poteram detestarer non defuerunt terrae terminos porrigeutis ;
si hoc vere facis, cur
laudatores tui,qui raihi dieerunt te ista non facere. non erumpis in exsultanlem et liberam vocem? cur
Fateor.primononcredidi.Deindeconsideransposse lucernse tuae tam ulilem splendorem premis sub
fieriutanimamhumanamdefulura vita cogitantem modio Cur non discissis atque abjectis veteribus
?
Deitimorinvaderet, utseabscelereapertissimotem- pellibus timidae servitutis, christiana potius indu-
peraret, gratulatus credidi, quod tali propcsito ab tus fiducia exis et dicis Ego unum baptismum
:

Ecclesiacatholicanoiuerisessenimisalienus.Quapre- novijPatris et Filii et nomine con-

bam sane occasionamloquendi tecum.ut si fieri pos-
set,eaqueeparva remanserat internosdissensiotol-
Ieretur;cum ecce anle paucos diesdiaconum nos-
trum Mutugennensem te rebaplizasse nuntiatum est.
Doluivehementer, et illius miserabilem lapsum, et
tuum, frater, inopinatumscelus. Novi enim quaesit
Ecclesiacatholica. Gentes sunl haereditas Christi, et
possessio Christi termini terrae.Nostis et vos, autsi
non nostis, adverlite;facillimea volentibusseiripo-
test.Rebaptizareigiturhsereticumhominem.quihaec
sanctitatissigna perceperit quae christiana tradidit
disciplina,omninopeccatum est: rebaptizareautem
catholicum, immanissimum scelusest. Tamennon
adeocredens,quiade te raihi bene persuasum tene-
bam,Mutugennamipse perrexi ;eteum quidem mi-
serumviderenon potui, a parentibus vero ejus au*
divi quod vester jam etiaiu diaconus factus sit. Et
tamentam beneadhuc detuo corde sentio, uteum
rebaptizatum esse noncredam.
3.Quare te, frater dilectissime, per divinitatem et
humanitatemDomininostriJesuChristi obsecro, ut
rescribere mihidigneris quidgestum sit, et sic re-
scribere, ut noverismein Ecclesia fratribusnostris
epistolara tuam vellerecitare. Quod ideoscripsi, ne
cum id postea faceremquod rae nonsperares esse
faclurum,ofl[enderemCharitatemtuam,etjustam de
me apud communes amicos querelamdeponeres.
Quid ergo te impediatadrescribendum,nonvideo.
Si enim rebaptizas, nihil est quod homines de tuo
Spiritus sancti
secratum atqiie signatum ?hanc formamubi inve-
nio necesse est ut approbem; non destruo quod
dominicum agnosco, iion exsufflo vexillum regis
mei. Vestem Christi et qui diviserunt,non violave-
runt [Joan. xix, 24); et illi adhuc Christum non
resurrecturumcrediderant,sedmorientemvidebant.
Sia persecutoribusvestis non conscissaest penden-
tis in cruce, cur a Christianis destruitur sacramen-
tumsedentis in ccelo ?Si veteris populi temporibus
Judseus essem, quando aUud essemelius non pos-
sem,accepissem utique circumcisionem. Quod si-
gnaculum jnstitiae fidei tantum illotempore valuit,
antequara Domini evacuarelur adventu, ut infantem
filiumMoysiAngeluspraefocasset,nisi materarrepto
calculo circumcidisset puerum, et hoc sacramento
imrainenteraperniciemdepulisset(£^a:orf.iv,24, 25).
Hoc sacramentumetiaraJordanemfluvium refrena-
vit, et reduxit in fontein. Hoc sacramentum ipse
Dominus, quamvis evacuaveritcrucifixus.tamen na-
tusaccepit. Non enira signacula ilia damnata sunl,
sed succedentibus opportunioribus decesserunt. Nam
sicutcircumcisioneaiabstulitDorainiprimusadven-
tus,sicBaptismuraauferetsecundusadventus.Sicut
eniranuncposteaquamvenit libertasfidei,etremo-
tumestservitutis jugum, nulluschristianuscircum-
ciditurcarne; sic tunc reguantibus justis cura Do-
mino, damnatisque impiis, nemobaptizabitur, sed
illudquodistapraefigurant.idestcircumcisiocordis
etmunditiaconscienliaemanebitinaeternum.Siergo
 ;;

97 EPISTOLARUM CLASSI3 l. 98
illoteuiporeJudffiusessem.etveniret ad me Samari- ut pacificis collationibus nostris omnes qui nobis
tanus, veiletque, illo errore derelicto quem eliam communicant,noverint abhceresibusautschismali-
Dominus improbavit dicens, V"S adoratis quod nes- bus quantum catholica distet Ecclesia,et quantum
citis ; nos adoramus quod scimus, quoniamsalus ex sitcavendaperniciesvelzizaniorura vel praecisorum
Judanis est {Joan. iv,22) :vellet ergo Samarilanus, de vite Domini sarmentorum. Quam collationem
quemSamaritani circumcideranf, fieri Judaeus, va- mecum silibenti animosus ceperis, iif concordibus
carelcerte iterationis audacia,et idquod apud hae- nobis amborumlitteroepopulisrecilentur, iueffabili
resim factum erat, quod praeceperat Deus, noa repe- exsultabo laetitia. Si autem id aequo animo non ac-
tere sed approbare cogeremur. Qiiod si in carne cipis, quid faciam, utetquoque invito
frater, nisi
circumisi h jminisnoninveniremlocumubi circum- epistolas noslras populo catholico legam, quo esse
cisionemrepeterem,quiaunum estillud membrum possit instructior ? Quod sirescribere dignatus non
multo minus invenitur locus in uno corde, ubi fueris, vel meas legere decrevi, ut saltem diffiden-
baptismus Christi repetatur. Ideo qui duplicare tia vestra cognita rebaptizari erubescant.
Baptismum vultis, necesse est omnino ut coda du- 7. Neque id agam cum miles pnesens est, ne
plicia requiratis. quis vestrum arbilretur tumultuosius me agere
S.Clama ergorectetefacere.si nonrebaptizas et ;
voluisse, quam ratio pacis desiderat ; sed post ab-

non solum sine trefudatione, sed etiam cum gaudio scessum militis, ut omnes qui nos audiunt intelli-
mihi inde rescribe. Nulla te tuorumconcilia, frater, gant non hoc esse propositi mei ut inviti homines
exterreant. Si enimhoceisdisplicuerit, nonsuntdi- ad cujusquam communionem cogantur, sed ut
gni qui habeant si aulem placuerit, credimus
te ;
quietissime quaerentibus veritas innotescat. Cessa-

de misericordia Domini qui tiraentes sibi displicere, bit a nostris partibus terror temporalium potesta-
,

etconantesplacere nunqiiamdeserit, quodintervos tum : cesset etiam a vestris partibus terror con-

et nos citopaxerit ne propterhonoresnostros, de

:
gregatorum Circumcellionum. Re agamus, ratione
quasarcinapericulosaratioreddetur.miseraeplebes agaraus, divinaruiu Scriplurarum auctorilatibus
credentesinChristumhabeantindomibus suiscom- agamus, quieti atque tranquilli quantum possumus
munes cibos,et meusaraChristicommunemhabere petamus, quaeramus, pulsemus, ut accipiamus et
non possint. Nonne ingeraiscimusquodviret uxor, inveniamus, etaperiaturnobis, ne*fortefieri possit,
ut fideliter conjungant corpora sua, jurant sibi ple- ut adjuvante Doraino concordes conatus et oratio-
rumqueperChristum,etipsiuscorpusChristi diver- nes nostras, tanta deformitas atque impietas Afri-
sa communione dilaniant ? Hoc tantum scandalum, canarum regionura de nostris terris incipiat abo-
tantus diaboli triumphus.tanta perniciesanimarum, leri. Si non credis postdiscessum militum me velle

si per tuam modestiam, et prudentiam, et dilectio- agere, postdiscessum militumturescribe. Si enim

nem quam debemus ei qui pronobissuumsangui- egopraeseute milite litteras meas legere populo vo-

nemfudit, ablatademedio inhisregionibusfuerit mea demonstrabit me fidei

luero, prolata epistola

quis explicet verbis quam tibi palraam praeparet violatorem. Quod misericordia Domini avertat a
Dominus, ut adcaetera niembra sananda, quee per moribus atque inslitutomeo, quod mihiperjugum
totam Africam tabefacta miserabiliter jacent, a te suum inspirare diguatus est.

proficiscaturtamimitabilemedicineedocuraentum? 8. Episcopus meusBenevoIentiee tuae fortasse po-

Quam vereor, quoniam cor raeura videre non potes, tiuslitteras misisset, siessetpraesens, autegoillovel

ne tibi cura insultatione potius quam cum dilectione jubente vel permittente scripsissem. Sed illo absente
loqui viJear Sed certe amplius quid faciam non
!
cum diaconirebaptizatio recens essedicitur, friges-
invenio, nisi ut inspiciendum sermonem raeum cere actionemipsamdilatione non passus sum, de
tibi offeram, animum Deo. fraterna et vera morte acerbissimi doloris aculeis ex-

Tollamus de medio inania objecta, quae a parti-

citatus. Quem dolorera raeumadjuvantemisericor-
6.
dia et providentia Uomini, pacis fortasse compensa-
busimperitis jactari contrainvicem solent; nectu
objicias terapora Macariana, nec ego seevitiara Cir-
tiolenitura est.DeusetDorainusnoster tibi mentem
pacatam inspirare dignetur, domine dilectissime
camcellionum sihoc ad te non pertinet, nec illud
:

tV *!_ t P 1*
ad me. Area dominica nondum ventilata est sine ;
EPISTOLA XXIV* (a).
paleis esse nonpotest. Nos oreraus, atque agaraus
Paulinus Alypio episcopo de Libris Augustini quos
quantumpossumus,utfrumentumsimus. Egodere- recepit, excusans quod, serius miserit ad illum
baptizato diacono nostro silere non possum scio : Eusebii Chronica. Cupit edoceri de genere et vita
enim quam mihi silentium perniciosum sit. Non Alypii : ipse vicissim de se nonnulLa aperiens.
enimcogitoinecclesiasticishonoribustemporaven-
Panem unum dono mittit.
tosa transigere, sed cogito me principi pastorum om-
Domino merito honorabili, et beatissimo patri
Alypio, Paulunus et Therasu peccatores.
niumratiouerade commissisovibusredditurum. Si
1. Hwcest vera charitas, ha>c perfecta dilectio,quam
forte nolles ut hfec libi scriberem, oportet te, frater,
'
Sic omnesedd., obscure. Forte pro, 7ie, iegendum,
ignoscere timori meo. Multum enim timeo ne me an. vel, num. M.
* Recensita est ad a. bn. bg. cc. S. g. gv. j. \. n. r. s.
tacenle et dissimulante, aliiquoquerebaptizentur a
sb. vc. vd. duos a. quatuor v. etadAm.Bad. Er. Lov.
t.
vobis. Decrevi ergo, quantum vires et facultatem
(a) Alias 35 quse autem 24 erat nunc 201. Scripta
:

Dominus prsebere dignatur, causam islam sic agere. sub fin. an. 304, ante biemem.
 ;

9Q S. AUGUSTINI EPISCOPI 100

/i6i' circa huinilitalein noslram ineise docuisli, doinine quos indices charitatis ipsorum, tuo sermone eognovi-
vere sanrte, et merilo bealissiine ac destderabilis. Acce- mus, Comitem Evodium rugavimus, ut hcec stribere
et

pimusenim per huininemiiostruin Julianum de Carlha- ipsi curarent, ne vel parenti Domnioni diutius codex
gine revertentein, litteras tantam nobis Sanrtitatis twv suus deforet, et tibi transmissus sine necessitate redhi-
lucem afferentes, ut iiobis charilatein tuam noii agno- bendi maneret.
scere, sed recognoscere videremur Quia . videliret ex illo, 4. Specialiter autem hoc a te peto, quoniam me im-

quinosaborigine mundipra^destinavitsibi, charitas ista merentemet ino\nnantem magnotuiamore comp/esti, ut

manavil, in quu facti sumus antequun nati, quia ipse pro hac historia temporum, referas mihi omnein lua;

fecit nos, et non ipsi nos (t*sal. xc.ix, 3}, qui feril quw Sanctitatis hisloriam : ut quod * genus, unde sis domo,
futurasunt. Hujus igitur pra-scientiaet opereforinati in tanto vocatui a Domino, quibus exordiis segregatus ab
similitudinem voluntatuin est unitatem fidei velunilatis utero matris tuce, ad matrem filiorum Dei prole lietan-

fidemprceveniente notitiam charitate conneii sumus, ut tein,abjuratacarnisctsanguinis stirpe, transieris,etin

nos invicem ante rorporales ronspectusrevelanlespiritu genus regale et sacerdotalesis translatus, edisseras.^Quod

noscereinus. Gratulamur itaqueetgloriamur inDomino, enim indicasti, jam de humilitatis nostrce nomine apud

qui unus atque idein ubique terrarum operalur in suis Mediolanumte didicisse, cumillic initiareris,fateor cu-

dilectionemsuamSpiritu sancto. quein superomnemrar- riosius me vcUe rondiscere, ut omni parte te noverim,
nem effudit, fluminis impetu la-tifiranx cioitatem suam. Cfuo macjis gratuler, si a suscipiendo mihi patre noslro

In cujus te civihus princiijalein cumprincipibuspopuli Ambrosio, vel ad fidem invitatus es, vel ad sacerdotium
sui, sede apostoiica meritocollocavit : nosque eliam, quos consecrntus, ut eumdem ambo videamur habere aucto-
erexit elisos, et de terra inopes suscitavit, in vestra voluit retn. Nam ego etsi a Delphino Burdegalce baptizatus, a
sorte numerari. Sed magis giatulamur in eo Domini Lampio apud Barcilonem in Hispania,^per viminflam-

munere, quo nos in pectoris tui habitatione ronstituit matce subilo plebis, tamen Ambrosii
sacratus siin :

quoque ita visceribus tuis insinuare dignatus est, ut seinper et dilectione ad fidem innutritus sum, et nune

peculiarem nobis charitatis tuo' fiducia.m vindicemus, in sacerdolii ordiiie confoveor. Denique suo me clero

his officiis atqne muneribus provocati, ut nos diffideii- vindicare voluit, ut etsi diversis locis degam, ipsius
ter aut leviter te amare non liceat. presbyter censear.
2. Accepimus enim insigne pi\tcipuum dilectionis et 5. Sed de me ne quid ignores, scias antiquissimum
sollicitudinis tuce, opus sancti et perfecti in Domino peccatorem, non ita olim de tenebris et umbra mortis
Christoviri, fratris nostri Auguslini librisquinquecon- eductum, spiritum aurae vitalts hausisse. nec ita olim
fectum, quod ita miramur atque suspicimus, ut dictata posuisse in aratromanum ,etcrucem Dominisustulisse ;

divinitiis verba credamus. Itaqiie fiducia suscipiendce quam ut in finem perlerre valeamus, orationibus tuis

nobis unanimitatis ttue, et adipsumscribere ausi sumus, adjuvemur. Accumulabitur hcec meritis tuismerces, si

dum nos illi per te, et de imperitia excnsandos, et ad interventutuo oneranostrarelevaveris Sanctusenimla- .

charitatem commendandos pra^suinimus ; sicut et omni- 6ora)i<ema(//ayaHs(qaiafralremnonaudemus(iicere)

bus sanctis, quorum nos et absentium otficiis sospitare exaltabitur sicut civitas magna. Et tu quidem super
dignatus es, pari procul dubiocuraturus affectu.ut per monlem civitas cedificata es, vel accensa super candela-
Sanctitatem tuam,nostris invirem salutentur obsequiis, brum lur.erna in septiformi claritate collures ; nos sub
et inclero Sanctilatis tua' comites, et in monasleriis fi- modio peccatorum delitescimus : visita litteris tuis, et

dei ac virtutis tucv wmiilatores. Nam etsi in populisac profer in lucem inquaipse versaris, super aurea cande-
super populum agas, oves pascua' Domine regens solli- labra conspicuus. Eloquia tua lumen semitis nostris
citis vigil pastor excubiis : tamen abdicatione sa>culi, erunt, et oleo lucernw tuce impinguabitur caput no.";-

et repulsa carnis ac sanguinis, desertum tibi ipse fe- trum. Et accendetur fides, cum spirilu oris tui cibum

cisti, secretus a multis, vocatus in paucis. mentis et lumen animce sumpserimus.

3. Sane vicario aliquatenus munere, Ucetper omnia 6. Pax et gratia Dei tecuni, et corona justitics libi

tibi impar, utjussei-as, providi illain Eusebiivenerabilis maneat in die illo, domine pater, merito dilectissime et

episcopi Constantinopolitani de cunctis temporibus histo- venerabilis et exoplatissime. Benedictos Sanctitatis tuce
riam. Sed inhocfuit obtemperandiinura, quodinslrurtu comites et cemulatorcs, in Domino fratres, sidignantur,
tuo, quia ipse non haberem hunc codicem, Romce reperi nostros, tam inecclesiisquam inmonasteriis, Carthagi-
apud parentemnostrum veresanctissimum Jomnionem, ni, Thagastw, Hippone regio, et totis parochiis tuisat-
qui procul dubio promptiusmihi paruit inhoc beneficio, que omnibus cognitis tibiper Africamlocis, Domino ca-
quod libi deferendum indicavi '. Verumlamcn quia et tholice scrvientes, multo affectu et obsequio salutari
locatua mihi significare dignatus es, ut ipse monuisti, rogamus. Si ipsam membranamsancti Domnionisacce-
ad venerabilem sociumcoroncetuce, palremnostrum Au- peris, transcriptam nobis remittere dignaberis. Et hoc
relium ita scripsimus, ut sinunc Hippone-regio degeres, rogo scribas mihi quem hymnum meum cognoveris.
illo tibi iitteras nostras, et transcriptam Carthagine Panem unum Sanctitati tuce unitatis gratia misimus,
membranam mittere dignaretur. Quodet sanctos viros, in quo etiam Trinitatis soliditas continetur. Hunc
panem culogiam esse tu facies dignatione sumendi.
1 Edd., quod libi deferendum judicavit. Mss. duo v.,
judicavi.kt alii duo V. cum tredocim enostris, indicavi. '
Sic omnes Edd. In B., qui. M.
101 EPISTOLARUM CLASSIS 102

EPISTOLA XXV •
(a). lium venil a Domino, qui non secundum iniquitates re-

eum laudibus exornans Iribuens, iUuminarit cwcum, solvitcompeditum, humi-

Paulinus Augustino, exquisitis
liavit crectum male, ut crigeret humiliatum pie.
pro quinque ejus adversus Manichwos librts, quos ab
Alypio acceperal. Panem ipsi dono mittit.
3. Sequor igitur, non wquis adhuc passibus, magna
justornm vestigia sipossimorationibusveslrisapprehen-
Domino fratri unanimo et venerabili Auglstino, Pau-
dere, in quo Dei miserationibusapprehensus sum. Rege
LiNUS et Therasia peccatores.
ergo parvuUim in terra reptantem, et tuisgressibus in-
i. Charitas Christi quce nrget nos, et absenles licet gredi doce. Nolo enim me corporalis ortus magis quani
per unitatem fidei alligat,tpsa fiduciam ad te scribendi spiritualis exortus wtaie consideres. Quippe wtas mihi
pudore depulio prcvstitit : teque per litterastuas visce- secundum carnem eajam est, qua fuitiUe ad Apostolis
ribus meis intimavit,quaset desckolasticis facuUatibus in portaSpeciosa,verbi potestaiesanatus {Act. iii, 7, et

effluentes, et de coelestibus fovis dulces, ut animw mew IV, 22j. In natalibus autem animw, iUius adhuc mihi
medicas et altric,es,in quinque libris in(erimteneo,quos tempus infaniiw est, quw intentatis Christo vulneribus
munere benedictiel venerabilis nobis episcopi iiostri A ly- immolata, digno sanguine agni victimam prwcucurrit, et

pii, non pro nostra instructione tantnm, sed etiam pro dominicam auspicala est pa.osionem. Alque ideout in~
Ecclesiie muUarum urbium utilitate suscepimus. Hog fantem adhuc verbo Dei et spirituali wlate lacieniem,
igitur nunc libros lectiom habeo ; in his me oblecto ; de educa verbis tuis, uberibus fidei, sapientiw, charitatis
his cibum capio, non illum qui perit, sedqui operaiur inhiantem. Si olficium commune consideras, frater es ;

vita; wterno' substantiam per fidem nostram, quaaccor- si maiuritaiem ingenii tui etsensuum. patermihi es,etsi

poramur in Christo Jesu Domino nostro : cum fides forte sis wvo junior, quia te ad maiuritatem meriti et

Hostra, quce visibilium negligens, invisibilibus inhiat, honorem seniorum provexit '
juvenem cana prudcntia.
per charitatem omnia secundum veritatem omnipotentis Fove igitur et corrobora me in sacris Litteris, et spiri-
Dei credentem, litteris et exemplis fidelium roborelur. tuaUbus iludiis, tempore, ut dixi, recentem, et ob hoc
verc salterra;, quoprsecordia nostro ne possint seculi posl longadiscrimina, post mulianaujragia, usurudem,
vanescere errore, condiuntur ! lucerna digne supra vixdumafluciibus seculi emergentem, iuqui jamsolido
candelabrum Ecclesice posita, quse late catholicis urbi- Uttore consiiiuius, tuio ' excipe sinu, ut in portu sa-
busde septiformi lychno pastum oleo Iwtitim lumen lutis, si dignum putas, paritcr navigemus. Interea me
effundens, densas licet hwrelicorum caligines discutis, de pericuUs vitce isiius et profundo peccatorum evadere
et lucem veritatis a confusione tenebrarxim splendore nitenfem, oraiio7iibus iuis ianquam tabula sustine, ut
clarifici sermonis enubilas ! de hoc mundo quasi de naufragio nudus evadam.
2. Vides, frater unanime,admirabilis in ChristoDo- 4. Idcirco enim me levare sarcinis, etvestimentisone-
mino et suscipiende, quam familiariter agnoverim te, ranlibus exuere curavi, u[ undosum hoc, quo inier nos
quanto admirer stupore, quam magno amore complectar, ct Deum peccalis interlairaniibus separat, prcvsentisvitce
qui quotidie coUoquio litterarum tuarum fruor, et oris salum,omni amiciucarnis, et cura diei sequeniis jubente ,

tui spiritu vescor. Os enim tuum fistulam aquw vivce et et adjuvante Christo expeditus enatem. Neque id me
venam fonlis wterni merito dixerim, quia fons in te '
perfecisse glorior ; quod elsigloriaripossem, in Domino
aquce salientis in vitam wternam Christus effectus est gloriarer, cujus est perficere, quod nobis adjacel veUe :

{Joan. IV, 14). Cujus desiderio sitivit in te anima mea, sed concupiscit adhuc anima mea desiderare judicia
et mea concupioit.
ubertate tui fiuminis inebriari terra Domini. Vide quando assequaiur effectu Dei volunta-
Ideoque cum hoc Pentaleucho tuocontra Manichwos me iem ^,quiadhuc ipsum destderare desiderat Quod in . me
satis armaveris, si quia iii alios quoque hostes calho- tamen est, dilcxi decorem domus sanctce, et quanium
licm fideimunimina comparasti (quia hostis noster. cui in me fuit elegeram abjeciusesse
, indomo Donuni.Sed
miUe nocendi artes, tam variis expugnandus est telis, cui placuit segregare me ab utero matris mew, et ab
quam oppugnat insidiis), quwso promere mihi de arma- amicitia carnis et sanguinis ad gratiam suam trahere,
mentario tuo, et conferre non abnuas arma justitiw. eidem placuit inopem mc omnis boni meriti, susciiare
Sum enim laboriosus, etiam nunc sub magno onere pec- deterrael de lacumiseriarum, ac de Uiio fwciseduccre,
cator *, veteranus in numero peccatorum, sed wterno ui collocaret me cum principibus populi sui, et par-
regi noous in corpore tiro militiw. Sapienliam mundi tem meam in tuasorte poneret, ut te prwstante meritis,
miser hucusque miratus sum, et per inutiles litteras re- officio sociatus cvquarer
''.

probatamque prudentiam Deo stuUuset mulus fui.Post- 5. Prwsumptioneigiturnon mea, sed placito et ordi-
quam tnveteravi inter inimicos meos, et vanni in cogi- natione Domini, Fraterniiaiisttice mihi fwdus usurpans,
tationibus meis, levavi oculos meos in montes, adpra'-
cepta legis et gratiw dona suscipiens : unde miki auxi- ' Te ad maturitalem meriti honor seniorempro-
Edd. :

vexit juvenem. Mss. novem Honore seniorum. At

el :

melius duo Vatic. El honorem seniorum provexit ju-

:

' duodecim. At Edd. habent, ^uia fons vUce aquce.

Sic Mss. venem.
Mss. septem, sw6 magno lionore peccalor. Unde e
* * Sic in editis. AtMss. plerique -.Jam in solido littore.
Vatic, mere peccalorum. constitisli tolo, etc. [conslilisti, tuto, etc.]
' Kecognovimus
hanc ad. a. bg bl. bn. c. cc. ff. g. Edd.: Assequatur effectutn Deivoluntatum. .Mss. duo
3 :

gv. L r. s. sb. vc. vd. duos a. quinque v. et ad Am. Bad. Effeclum Dei voUintate. Alii duo Deivolnntatem. Unus :

Er. Lov. e Valic: Effeclu dei voluntatem. Hunc sequimur.

(a) Alias 31 quoe autem 25 erat, nunc 195. Scripta
: * Cisterc. Ms.: Officio senatus cequarer, \d est munere
cum superiore. p resbyteratus.
 ;

103 S. AUfiUSTIiM EPISGOPI 104

tanlo indignus honore me dignor ; quia te pro tua san- lidiuscogitariquidquampotest. Primahsecaliquan-
ctilate cei'to scio, nam veritate sapis, non alta sapere, tulum duraesse confiteor ;illaveroultimanecdura
sed Inimilibus congruere. Ideoque promple el intime dixerim,quia dulcissimasunt nec mollia,quia fir- ;

receptnnnn spero charitatem humilitalis noslrce, quam missima;quid igitur nisi qtiod dici non potest, sed
quidem jam receptsse le per bealissimum sacerdotem crodi tauienotsperari eiamari potest? Vinculavero
Alypium (quia dignatur) patrem nostrum, confido. Is hujusmundi asperitatemhabent veram jucundita-
enim sine dubio de se tibi exemplum prcebuit noi^ ante tem falsam cerlum dolorem, incertam voluptatem
;

notitiam cl supra yneritum diligendi,qui incognitos sibi durum laborem, timidam quietem rem plenam ;

nos, et longinqua soli vel sali intercapediue disparatos, miseriae, spem bealitudinis inanem. Hisne tu inseris
spiritu verce dilecttonis,qui ubique etpenelrat et effun- et collum et manus et pedes, cum et honoribus

ditur, et videre diligendo poluit, et alloquendo pertin hujuscemodi subjugari affectas, el facta tua
gere. Hicnobis prima afjertus sui documenta,et chari- uon aliter fructuosa existimas, et ambis inhaerere,
tatis tua' pignora in supradicto digno munere librorum quo non modo invitatus sed nec compulsus qui-
dedit. Et quanto studuit impendio, ut Sanctitatem tuam dem ire debuisti ? Hic tu fortasse Terentiani servi
non ipsius tantum verbis, sed plenius eloquenlia et fide mihi responsum dederis :

tua cognitamnon pos.<;emusamare )nediocrttrr tantopere Olie, tu verba fundis hic sapientia !

curasse eumdem crrdimus, ul nos vicissim ipsius iinita- (Terentius in Adelpkis.)

Cape igitur ut fundam potiusquameffundam. Aut
tione plurimum diligas. Gratia Dei tecum, vt est, in i,

aternum maneat optamns, frater in Chrtsto Domino si ego canto, tu autem ad aliam vocein sallas, nec ii

unanime, renerabilis, desiderantissime : tulam domiim, sic qiiidem me poenitet. Habet enim suam hilari- ;

et omnem comitem, el oemulalorem in Domino sancti-

tatem ipsa cantatio, eliam cum ad eam membra \

talis iuce plurimo fraternitatis unanimw salutamus af-

non movet, cui plena charilatis modulatione can- |

Panem unum, quem tmanimilatis indicio misi- tatur. Verbaquaedamin epistolistuisme moverunt,
fectu. !

mus charitati tuw, rogamus accipiendo benedicas. sed de his tractare, cum factorum vitaeque totius J

tuae cura excoquat, ineptum putavi.

EPISTOLA XXVI •
(a).
j

Carmen (a) Licenlii ad Auguslinum prceceplorem. !

Augustinus Licentium juoenem nobilem et doctum, 3. Arcanum Varronis scrulando profundi

quondam ipsius discipulum, hortatur
temptum, abutens ad hoc tpsius Licentii carmine,
quod ad prceceptorem scripserat.
LICENTIO AUGUSTINUS.
Vix reperi occasionem scribendi libi quiscre-
1.
dat? Sed mihitamenLicentiLimnecesseestcredere.
Nolo te causas ralionesque rimari, quae etiamsi
reddi possent, fidei tamen, qua mihi credis, non
eas debeo. Nam et htteras tuas non per eas accepi,
per quos possem scripta redhibere. Quae autem
petisti ut peterem, curavi per epistolam quanlum
promendum videbatur sed qnid effecerim tu
'
; Qui dum soilicitis non vult aperire futura,
videris. Quod si nondum effectum est, vel cum
sciero, agam instantius, vel cum rursus ipse ad-
monueris.Hactenus quae hujus vitsevinculaperstre-
punt, tecum locutus sim nunc paucisaocipe pec- :
toris mei aestus de spe tua non transitoria, quo-
nam modo via tibi patescatin
2. Mi Licenti, etiam atque etiam recusantem
formidantem compedes sapientiiB, timeo te rebus
iler
ad mundicon- Mens hebet, adversamque luf<it conlerrila lucem. «1
Nec mirum, jacel omnis enim mea cura legendi
Te non dante manum, et consurgere sola veretur.
Nam simul ut perplexa viri compendia tanti
Volvere suasil amor, sacrosque attingere sensus,
Quis numerum dedit ille lonos, mundumque tonando
Disseruit canere, et pariles agitare choreas,
;
Implicuit varia nostruni caligine peclus,
Induxitque animo rerum violeuliu nubem.
Inde figurarum positas sine pulvere formas
Posco amens, aliasque graves offendo lenebras.
Ad summam *, asirorum causas clarosque meatus,
Obscuros quorum ille situs per nubila iiumstrat.
Sic jacui nutans, ut talem omnino ruinam,
Nec qui nos prohibet latebras agnoscere coeli,
Nec persona daret funclorum frela cavernis.
Protea namque ferunt veterum commpnta Pelasgum,
Spumat aper, fluit unJa, fremlt leo, sibilat anguis,
Capium aliquando lamen in munera parva volucrum.
At mihi, qui nimium curis gravioribus angor,
Dulcia quaeque aninioe, subdulcia pabula quaero,
Varronis responsa latent. Quod supplice cantu
Praesidium nymphamve rogem el flumina poscam ?
An le voce vocem, clari quem rector Olynipi
Fontibus infanlum praefecit, et abdita jussit
Deum. Uberlate animi longe ructare fluenta ?
et Ferto magister opem, ac tu tu ne desere vires
Invaiidas, niecumque sacras subvertere glebas
Incipe tempus enim, nisi me mortalia faliunt,
;

mortalibusvahdissimeetperniciosissime compediri. Labitur, in seniumque trahit. Tibi nosler Apollo

Nam sapien tia quos primo aliigaverit, et exercitato- Cordo replet, patremque suum patremque deorum
Conciliat, iegemque bonam, pacemque cruenlam
riisquibusdamlaboribusedomuerit,solvitpostea *, Monstrat, et abducto veiamine singula pandil.
liberalisquesesedonatadfruendum et quosprimo ; Viginti emensus nam longos lorsilan orbes

temporalibus nexibus erudiverit, post aeternisam- Soiis eras, cum le ratio pubherrima mundj,
Ditior imperiis, et nectare dulcior omni
plexibus alligat ;quovinculo necjucundiusnecso Corripuit, statuitque vagum, medioque locavit,
Omnibus unde aciem posses intendere rebus.
bone, carpe annoruni, sapifnlia quantum
iter
» Mss. trea, pelendum. Aliiplerique, prowendwm. Ciescit amore sui, inveniens nova culmina semper.
* Mss. quatuordecim, solvet postea,... amplexibus alli- Perge viam qua te soboles [iraeclara tonantis
gabit.
Perducit, siernens in pianos ardua campos.
' Hanc emendavimus ope Cdd. a. bg. bl. bn. c. cc. Et cum luciferos praecordia vesperin orlus
ff. g. gv.
v. j. 1. n. r. s. sb. t. vc. vd. qumque et
v. Distulerit, sanctumque super benedixerit ignem,
Am. Bad. Br. Lov.
(a) AHas 39 : quae autem 26 erat, nunc 123. Scripta ' Mss. tres, adsumam. Non male.
forte ineunte an. 395, et missa cum epistola sequente. (a) Alias Epistola xl.

^or>
Sis naemor ipse mei bibulam qui ponitis aurem
: Cognatosque Arabas
Legibus invictis, coniuriditR peclora palmis,
Slernite nieinbra solo, nieritosque cietc dolores,
Et proliibele ncfas, Dius impeiat omnibus unum,
Admonil aniistes, venturaquc fulmiiia ' (errent.
mihi iransacies revocet si prislina soles
Lajtificis aurora roiis, quos libt^ra tecum
Otia itnUintes, et cnndidajura bonorum,
Duximus ilalia' medio, montcsque per altos
Non nie dura gi-lu proliiberent frigora cano,
Nec fera tempestas Zephyrflm, fremitusque Borini,
Quin lua sollicito premerem vcsligia passu.
Hoc opus ut jubeas t.intum, cruor iriigcl artus,
Solslilio Ncuros, brunia seitubimur Isirum.
Ignotus Garamas solvet mihi vincula genlis '.
Xampaeosque lacus fugiens Hypaiieiuii amnis '
Callipidum Scytliicas resonal spumosus ad undas.
Ibimus et Leucos, i|ua Leucia solis in ortus
Tenditur et vasti deserta cacuniina Gassi,
: Gaudia qui spernens oculorum, semper amico
Queis Epidamneas xquat sibi Cassia rupes,
Unde quiescentem anroram, currusquo solutos,
Sopitamque dit-m media sub nocte viderem,
Te suadente petain nec eniin labor aut melus ullus
: Scripta salulifiri sermonis, et illa pnorum
Terret, ubi insnntrs procibus Deus audit aperlis.
Et Dunc Ronuiliilum sedes ei inania tecti
CulmiD:i, baccliatas(|ue domus, vanosque tumultus
Desererem, et totus seinel in tua corda venirem,
Ni mens conjugio iDcumbens retineret eunlem.
Crede nieis, o docte, malis, vcroque dolori,
Quod sine te duIIos promittunt carbasa portus,
Erramusque procul lurbata pcr iequora vilse.
Pia^cipites densa veluti caligine naula',
Quos uror australis, stridens et ilatus ;ib Euro
Perculit, et raplis privavit turbo magistris
Prolinus abruptis miseri volvuntur in undis
Non forus aut prora;, non linlea deinde procellas
Ferre valeut, ratioque jacet stupefacta regendi
Sic me ventus agit, volvuntque cupidinis aestus
In m:ire lethiferum, nec terra; protinus absunt.
Sed mccum reputans, tua candida verba, mygisler,
Heec magis esse reor tibi credere callida res est,
: quid cum inordinatus ipse perverteris,cumlegibus
Decipit, atque animis inolitur rctia nostris.
Praeteritos oblitus enim, praj.senlia prtBSto
Nunc tibi, chare, luo nos nunc de pectore lapsi.
Heu niilii quo ferar, unde velim tibi pandere mentem
Anle sub -Egeo aptabunt * pia tecta palumbes.
Et versa halcyone conipouet in arbore nidos
Esuriens vitulos alet ante leiena sequaces,
Atque impasta diu teneros lupa nuiriet agnos.
Mutantesquesuis divisum partibus orbem,
Aut Barcceus alet taurum, aut Hyrcania sauros *
Ante Thyesteis iterum male territa mensis,
Inlerrupta dies refugos vanescet in ortus ;
Ante dabunt imbres Mlum, super iethera damai
Errabunt, montesque canent, et flumina plaudent,
Quam mihi post tergum venimt tua dona, magister.
Arcct aiiior, copulamque tenel commuDis honesli.
Hic, hic regn:il amicitice decus liosle fugato.
Nam neque propter opes vilreas, aurumque rebelle,
Jungimus assensus animorum nam neque vulgi
:
Nosforluna ruens, qute separat ardua, junxit.
Sed labor interiora legeus, vulgata libellis,
Atque animis inventa tuis, et nobile dognia
Indictum, contiaque bonus responsa relatus.
Et mea Callione, quamvis te cominus altum
Horreat, et vultus abscondat, inutile tractans
Hoc tamen, hoc animi vincium, nexusque
NoD qui moDtosis firmatas rupibus Alpes
Fregii, et Ilalicas pressil cuin moenibus urbes,
Rumperet, aut nostro terrerel robore quidquam.
Ile procul latires tumidis anfractibus Oxi,
Aut ab Aremphaiis Rhiphceos aut oppida Caspi,
Cimmeriasque domos sejungere flumine iargo
Maeotidumque plagae, Pontus quas obruit Helles,
Europse aique Asia longe discrimini tenJant.
Nonne boum per utrumque lalus armenta fatigans
Finibus abscidit Thalari " Dodona Molossos,
* Edd., flumina Mss. quinque, fulmina.
* tiad. et Er., Gerris.
' Mss. plerique :Xampoeosque lacus fugiens Hypanis
uhi amarus.
* Cdd. onanes Oplabunl, excepto Corb. qui habet
: :
aptabunt. Melius [optabunl].
^ Edd., tauros. Mss. decem, sauros.
'Edd., lateri. M.SS. plerique, thalari,
Patrol. XXXllI.
:
EPISTOLARUM CLASSIS 106
f-
? nec pacis fijedus amicum
Sidonios inter mansit regnumque ['elopum,
Sacrilego: que Phryges. quamvis pro tempore cuiiclis
Hospiliu comiiiuue fuit. Quid deniqiie Irairum
Dissidium, puunasque canani ? quid honesta paruntum
Veibera, quid malrum furias, natosque supcrbos ?
Est etiaiii superum concors discordia reruin,
'lotque fluunt ritus, quot dat sentenlia bges.
! Nec tenei unus amor, non si mihi inurmura ceDlum
Det Boreas, tolidemque animas, cunluiiique per ora
Lingua rigens adamaiite fremat, mcmorare valebo
Qua; sociata prius velerum naiura locuriiiu
Distiilil, el tereti limavit glarra mun 'o.
Sed nos priciereo, quod ab una exsur^Maius urbe,
Quod donius uiia tulit. quod saDj;:uiiiu tanginiur uno
Seclorrm, christiaoa fides coDniJXuil, et quod
Nos iter immensum disterminat, et piaga ponti
Interfusa coercet amor contemnil utrumque.
;
AbscDti fruitur quoniam de corde profundo
;
Pendet, et internae rimatur pabula fibnc.
Interea venieni quaecumque futura bonoruin
;Equipaianda favis, reputans qua- pectore in allo,
Gonceplum in lucein vornuistincctareum mel,
Preesentem ipsa mihi morem
inihi te reddent, si
Gesseris, et libros quibus in te lenta recumbit
Musica nam fervco totus in illos.
tradideris,
Annue, nobis verum ratione patescat,
sic
Sic plus Eridano fluat, et contagia mundi
Nequicquam volilent nostri circum arva coloni.
4(a). Si versus luus momentisinoi-dinatis perver-
;
susessetjsi suislegibusnonstaret,siinensurisimpa-
:
ribusauresauditorisoffenderet,puderettecerte, nec
.•
differres,necdesisteresdonecordinares, corrigeres,
statueres,8equaresversumtuum,discendoetagendo
artemmetricamacerrimostudio,etlaborequolibel
Dei tui ipse non stas, neque in agenda vita honestis
tuorum votis, et huic ipsi eruditioni tuse concinis,
!
abjiciendum post tergum putas negligendum ? et
Quasipreesonolinguaetueesistibi vilior, etincompo-
;
sitis moribus quod offendis aures Dei levius sit,
quam si incompositis sylhibis tuis grammalica
; succenseret auctoritas. Scribis :
mihi transactos revocet si pristina soles
Laelificis aurora rotis, quos libera tecum
Otia tentantes, et candida jura bonorum,
Duximus Italiee medio, montesque per altos ;
Non me dura gelu prohiberent frigora cano,
Nec fera tempestas Zephyrdm fremilusque Borim,
Quin tuasollicito premerem vesligia passu.
Hoc opus, ut jubeas tantum.
Me raiserum,si ego non jubeo, etnoncogoafque
impero, si nonrogoacsupplico. Sedsiaurestufead-
versus ineas voces clausae sunt, ori tuo pateanf, pa-
teantcarminituo exaudi teipsum,durissime, ira-
;
;
manissime, surdissime.Quo mihi linguam auream
fideles,
etcor ferreum?quibusegonon carminibus, sed la-
menfationibus sufficiam plangere carmina tua, ia
quibus video, quam animam,quod ingeniuni non
mihiliceatapprehendere, et imraolare Deo nostro ?
:
Exspectas ut ego jiibeam, sisbonus, sisquietus, sis
beatas;quasiquidquammihidieruragratiusilluces-
cat, quam utingeniotuofriiarinDomino,autveretu
nesciasquamte esuriamet sitiam,aut non hocipso
id carmine fatearis. Revocaanimum quoistascrip-
s\ii'\,auQcvaihid'\c:Hocopus,u(iubeastantU77i.Ecce
jussummeum:damihite,sihocopusesttantuin ;da
Domino meo te, qui omniumnostrumdominusest.
(a) Alias Epistola 41.
(Quatre.)
 107 S. AUGUSTINI EPISCOPI 108

qui tibi illiid donavilinji^eniiim. Namego quidsiuii, .\n vero tolerat?Cur ergome excruciat desiderium
uisi seivus tuusper ipsum, el conservus suh ipso ? tui apud ipsam inlus animam ?.Nam si moleslias cor-
5. An ip^-e non jubel?au(li Evangeliiim :5/a6u/, in- poris paterer, et si non pertiirbarent eequifatcm ani-
quit, t^esMS, et clavtabnt (Jnan. vn. 37) Venitead : mi mei, recteiUas tolerare dicerer ciim aulem noD ;

meomnesquilaburali&etonerati estis.et egoiws reji- ifquo aniiDo fero quod te non video, intolerabile est
ciam. 7\)llitejugiimmeum super vos,et Uiscitea me istam appi-iiare toieranliam. Sed qiiando iii talises,
quia mitis sum et humiiis corde.et irivenietis requiem esse sme te fortasse in tolerabilius toleraretiir. Bene
animabusvestris.Jugumenim meumleneesl, elsar- est ergo, quia sequu animoferreDon possum, quod

cina mea levis est. [Matth. xi, 28 30). 3i haec non si eequo animo ferrem, aeqiio animo ferendus uoD

audiuntur, aut usque ad aures audiuntur, exspec- e>sem. Mirum est, sed tameD veruDi, quod iiiihi
tasne, Licenti,ut Augustinusjubeatconservosuo, et accidit doleo quod leDOD video, et me ipse conso-
:

Dou plangat potius frustra jubereDomiDumsuum : latur dolor. Itamihi displicetfortiludoquapatieuler

imo Don jubere, sed invitare etrogarequodammo- ferturabseDtiabi)norum,sicuties.Nam el.lerusalem
do, ut qui laborant reticiantur ab eo ? Sed videlicet fuluraradesidtran2U8utique,etquantoimpalientius
fortissimo et praetidenti collo, jugum mundi jngo desideramus ipsam, taDto palieutius suslioemus
Christi est jucundius : qui si laborare nos cogeret, Oiuniapropleripsam.Quisigitiirpolest noogaudere
vide quis cogeret, qiia mercede cogeret. Vade in quandiu te non videt, non dolere
teviso, ut possit !

Campaniam, disce Panlinuin egregium el sanctum Ergoneiitrum possum, etquoniam si possem, im-
Dei servum, quam grandem fastum seculi hujus, maniter possem, non posse delector, atque in eo
tanto generosiore,quaDtohumiliorecerviceiDcuDc- quod delector dodduUudi solalium est. DoleDtem
taDter exciisserit, utoum subderetChristi jugo,sicut itaquemenon sedalus,seii coDsideratiiscoDsolatur
subdidit nunc ilio moderatore itineris sui quietus
; et dolor.Ne reprehendas, quaeso, sauctiore gravitate
et modestus exsultat. Vade, disce qaibusopibus in- qua praevales, et dicas non recte me dolere, quod
genii sacriticia laudis ei offerat, refundens illi adhucte noD noverim,cumanimummihi tuum, hoc
quidquid boni accepit ex illo, ne amittal omnia, estteipsum interiorem aspicieudum palefeceris.
si DoD Id eo reponat a quo hcec habet. Quid enim si uspiam ip vel in terrena tua civitate didi-
6.Quid8estuas ?quidflucluas?quidimagiDaUoDi- cissem fratrem el dilectorem meum, et tantum iu
bus mortiferarum voluptatiim aurem accommodas, Domino actalem virum, DullumDemedolorem seD-
et averlisa Dobis ? Mentiuntiir, moriuntur, in mor- siiriim fuisse arbitrareris, oon sioerer DOssedo-
si

tem trahuDl. MeDtiuntur, Liceuti: Sic nobis, sicuti mum tuam ? Quomodo ergo noD doleam, quod
optas, verum ratione palescat ; Sic plus Eredano Dondum faciem tuam novi, hoc est donaiim ani-
mae tuae, quam sicut meam uovi ?
1

fluat. NoDdicit veruniDisi Verilas: Christusestveri-

tas veoiamus ad eum, De laboremua. Utipse dos
; 2. Legi enim litteras tuas fluenteslac et mel, prae-

tollamusjugumejus siiperDOs,eldiscamus
reticiat, ferentes simplicilatem cordistui, in quaqiiaeris Do-
ab eo quoniam milis est et humilis corde, et iuve- minum sentiens de illo iu bonilate, et att'ereDtes*ei
Diemus requiem auimabus Dostris. Jugum enim claritatemet hoDorem. LegeruDt fratres,et gaudeot
ejus lene est, et sarcina ejus levis est. Ornari abs te infatigabiliter et ineffabiiiter, tam iiberibus et tam
diabolus qu;erit,Si calicem aureum invenisses in excellentibus donisDei, bonistuis. Quofquoteasie-
doDares illum Ecclesiee Dei. Accepisti a Deo
terra, gerunt, rapiunt, qiiiarapiuntur cum legunt. Quam i

ingenium spiritualiter aureum, et ministras inde suavis odor Christi, et qiiam fragrat ex eis, dici noD
libidinibus, et in illo sataDae propiDas teipsum !
potest. Illaelitteraecum te ofieruut utvidearis,quan-
Noli, obsecro ; sic aliquando sentias quam misero tum nos excitant ut quaeraris ;nam et perspicabi-
et miserando pectore haBc scripserim ; et miserea- lem faciunt et desiderabilem. Quanto euim praeseo-
ris jam mei, si tibi viluisti. tiam tuam nobis quodammodo exhibeut, tanto

EPISTOLA XXVII *
abseDtiamnos ferre dod siDUDt. AmaDt teomDes iu
(a).
eis, etamariabs tecupiuDt. LaudaturetbeDedicetur
Augustinus Paulino, amplectens illius benevolen-
Deus, cujus gratia tu talises. Ibiexcitatur Chrisfus,
iiam, etmutuum declarans amorem:nonnulla de
ut vftutos et maria tibi placare dignelur tendeuti ad
Romaniano Alypio, nec non deLicentio, cujus
et !
stabilitatemsiiam. Videtur alegentibus ibiconjux,
xtati meluebalnevergeret ad eaquse simt mundi.
Dou dux* ad mollitiem viro suo, sed ad fortitudiuem
Domioo vere
saDcto et venerabiii, et eximia Id redux m ossa viri sui quam iu tuam unitatem re-
;

Christo laude praedicaDdo, fralri Paulino, Algu- dactam et redditam, et spiritualibus tibi tanto fir-
sTiNus, iD Domino salutem. mioribus, quauto castioribus uexibus copulatam,
1. boDe vir et bone frater, latebas aDimam officiis vestree Sanctitati debitis, Id te uno resalu-
meam et ei dico uttoleret quod adhuc iates oculos
: tamus ^ Ibi cedri Libani ad terram depositas, et in
meos, et vixmihiobtemperat :imoDODobtemperat.
' In Edd., afferens. Al Mss. sexdecim, afferenles.
' Sic 21 Mss. At vulgati habent ad slabihtalem suam
:

• Recensita est ad a.
bg. bl. c. cc. ff. gv. j. n. r. s. t. vc. dignetar. Ibi eonjux excitalur, non dux, etc.
vd. duos a. duos sb. quinque v. et ad. Am., Bad., Er., Lov. ' In prius Edd. uno ore salulamus. In Ms. uno Vatic,
(a) Alias 32 quaj autem 27 erat, nunc 165. Scripta
:
una ynente resalulamus. At in aliis vatic, tribus, et io
circa ineuntem an. 395. quindecim Gallic. exhibetur lectio quam eligimus.
109 Epistolarum ci.assis \(. 110

arcae fabricam compagiuecharitatis erectue, muiidi avidushauris bona et recta quae datamiaistro, noa
hujus fluctus imputribiliter secaut. Ibi gloria ut ores pro peccaliseterratis queeip^ecommitto.lnhis
acqiiiratur, coiiteiunitiir, et mundus ut obtineatur, euim qiiie libi lecte, si adverteris, displicebunt.ego
reiiuquitur. Ibi parvuli, sive etiarn grandiusculi ipsecouspicior ; in his autem quie per doiiumSpin-
filii Babyloiiis eliduutur ad petram, vitia scilicet tusquodaccepisti,rectetibipIaceatinlibrismeis,ilIe
conftisionis superbiajque secularis. amaadus,illepr)«dicaadusestapudquemestfonsvi-
3. Haecatque hujusiuodi suavissiinaet sacralissi- tae.e.tin cujiislumine videbimus luinen (Psa/. xxxv,

maspectaculalitter<etuajpriebentlegentibus;littera8 10;, sineajuigmate, sedfacieadfaciem, uuncautem

ih«B, litterai tideinonlictte.litteraispei boiuje, litterse ia ajuigmate videmus(i Cor. xiu, 12;. lu hisergoqujje
purae charitatis. Quomodo nobis anhelaul sitim ipse de veteri fermento eruclavi, cum ea legeas
tuain.etdesideriuindefectumqueaniiuse tiiaeiuatria aguosco,me judico cum dolore; iu hisveroqu«de
Domini quidamoris sanctissimispiiantlquantam
I azymosiucerilaliset veritatis doiuoDeidixi, exsulto
opulentiam sinceri cordis ex^estuaut quas agunt ! cumtreiuore.Uuideuimhabemus,quoduouaccepi-
gratiasDdo Iquasimpetrant aDeo Blandioressunt, I mus ? Ateuim melior est qui majoribus et pluribus,
anardenliores; lumiuosiores, au fecuudiores? Quid quamqui minoribus et paucioribus douis Dtu dives
enim est, quod ita nos mulcent,ita acceudunt ita est. Quisnegal?sed rursus melius est, velde parvo
compluuntet itaserenaesunt?quid est,queesote,aut Dei dono gratias ipsi agere, quam sibi agi magno.
quid tibi pro eis repeudam, uisi quia totus sum H»c ut ex animo semper couhtear, meumque cor a
luus in eo cujus totus es ? Si parum est, plus certe lingua mea non dissoaet, ora pro me, frater. Ora,
uon habeo. Tu autein fecisti ut non mihi parum vi- obsecro, utnon laudaii volens, sed laudaus invocem
deatur, qui me in illa epistola lantislaudibus houo- Dominum, et ab inimicis meis salvusero.
rare dignatus es, utcum tibi me refundo, si parum 5. Est eiiam aliud quo istum fralrem amplius di-
hoc putem,tibi non credidisseconvincar.Piidet me ligas : nam esl cognatus venerabilis, et vere beati
quidem tanlum boni de me credere, sed plus piget episcopi Alypii, quem toto peclore amplecteris, et
tibi uon credere. Est quod faciam non nie credam : merito;namquisquisdeillo virobeuigiiecugitat,de
talem qualemputas,quoniam nonagnosco ; etcre- magna Dei misericordia, et de mirabilibus Uei mu-
dam me abs te diligi, quoniam sentio et plane per- neribus cogitat. Itaque cum legisset pelitiouem
cipio ila nec in me temerarius, nec in te iugratus
: tuam, quadesiderare teindicasli ut hislonamsuam
extitero. Et cum me tibi tolum offero, parum uoa tibi scribat, et volebat facere propter beuevoleu-

est : olFero euim quem vehemeutissimediligis et ; tiam tuam, et nolebat propter verecuudiam suam :

offero,si nonqualem meessearbitraris,cum tamen quemcum videreminteramorem pudoremquefluc-

pro quo, ut mereardeprecaris.Hoc enira
talis esse
magis jam petofacias, ue minus optes mihi adjici
ad id quodsum, dum me existimas jamesse quod
non sum.
4. Eccecharissimus meus est,et abineunte ado-
lesceniiamihi familiariteramicissimus(o) quihauc
Eximietatituieac praistantissimse Charitati episto-
lamapportat.HujusnomenestinIibrode'HeIigione,
quem tua Sanctitas,quantum litteris indicas,liben-
tissime legil faclusest enim tibi etiam tanti viri, qui
;
tibi cum misit, comiuendatione jucundior. Neque
tameu huic tam familiariaiuico meo velim credas,
qua;de me forle laudans dixerit Sensi enim etiam
ipsum soepe nonmeuluuidistudio, sed amaudipro-
pensione judicantem, etarbilrarijam me acce-
falli
pissequaedam,qtiibusaccipiendisa Doniinopatente
ore cordisiohiarem. Et si hoc inosmeum, quisnon
conjiciatqiiautademeabsente melioraquam verio-
ra lastusetliindat ? Librorum autem nostrorumco-
tuantem,onusabilloiuhumerosmeostraustuli;nam
hocmihietiamperepistolamjusiit. Citoergo, siDo-
minus adjuverit.totum Alypium ioseram preecordiis
tuis;aam hoc sum ego maxime veritus.ne lUe verere-
turaperireomuiaquye in eum Dominus coululit, ne
alicuiiuinusinteIligeuti(noaeaimabslesolo iUa le-
gerentur), nondiviua muueracoucessa homiuibus,
sed ipsum preedicare videretur.ettu qui nosti quo-
modohaeclegas.propterahorumcaveudamiutirmi-
tatemfrateruaBnoliU8edebitofraudareris:quodjam
fecissem, jamque illum legeres, nisi profectio fratris
improvisa repeute placuisset. Quem sic commeudo
cordi et liuguai tuse, ut ita comiter ei te praebeas,
quasi non nunc illum, sed mecum aute didiceris.Si
enimcordituo non dubitaverit aperireseipsum,aut
exomni.autex magnapartesanabitur perliuguam
tiiam. Volo euim eum numerosius coutundi eorum
vocibus, qui amicum nou seculariter uiligunt.
6. Filium autem ejus, tihum nostrum (a), cujus

piaiufacietvenerabilistudiotuo namnesciomeali- : etiara nomen in aliquibus uostris libris in veaies, etsi

quid,sivead eorum quiextra Ecclesiam Dei suut,sive ad prseseuliam ipse non pergeret, sta-
tuae charitatis
ad aures fratrum scripsisse, quod ipse uon habeat. tueram litterisin manum tuam tradere cousolan-
Sedtucumlegis,mi sancte Pauliue, non teilarapiant dum, exhorlandum, instruendum, noutamorisso-
quae per nostram infirmitatem veritas loquitur, ut ea no, quam exemplo roboris tui.Ardeo quippe,utdum
quaeipse loquor miuus diligenteradvertas ;nedum adhucaetas ej us in viridi feno est, zizauiaconvertat in
frugem, etcredatexpertis quod experiripericulose
desiderat. Nunc ergo ex ejus carmiue, et ex epistola
*Edd.,(fei'eca/?eii(;io/ie.AtMss. viginti carent voce, uera.
(a) Romanianus, laudatus in lib. de Vera Reiicione, c.
^ (a) Licentium, cujus nomenin libris cont. Academi-
7, n.l2. cos, etc.
111 S. AUGUSTINI EPISCOPI Ui
quam ad eum misi (a), intelligit benevolentissimaet adjutoriotuovereprofuturum speramus ; nisi forle

mansuetissima prudentiatua, quid de ilio doleam, quod talisest, utipse tibiper eum tiam commenda-
quid timeam, quidcupiam. Nec despero aHulurum lior.qiiam illeperme.Hactenus fortasse hcriberede-

Dominum, utper teministrum ejus tantis cuiaium bueriiii, sie-.se vellomepistolariim solemniummore
aBstil)Usliberer.Sanequiamultascriptanostralectu- contentus sedscaletanimusinloquelascommuni-
;

rus es, multo eril mihi gratior dilectio tua, si ex his candas tecum destudiis nostris, quiie habemus in
quaUibidisplicuerint, emendaveris mejuslus inmi- ChristoJesuDomino nostro quinobis miiltas iitili- ;

sericordia, et argueris me. Non enim talis es, cujus tates at viatica qiuetlam demoiislrali a se itine-
oleotimeamimpiuguari capul meum. Fratres non ris, etiam per tuam charitatem uon mediocritcr Jui-

solumqui nobiscum habitaut, et qui ubilibel habi- nistrare dignatur.

tantesDeopariterserviuntjSedpropeomnesqiiinos CAPUT II.

2.Pelimiisergo,et nobisciim pelit omnis Africana-

inChristolibenler noverunt, salulant, venerantiir,
rumEcclesiarumstudiosasooietas,ulinterpretandis
desiderant t^ermanitatem, Beatitudiuem, llumani-
tatemtuam. Non audeopelere ;
sedsitibi ab eccle- eorum libris,quigiaece Scripturas nostrasquamop-
siasticismuneribus vacat, videsquidmecum siliat timetraclaverunt, curam atqiie operamimpendere
Africa *.
uon graveris. Potes euim eflii ere ut nos qaoqiie ha-
EPISTOLA XXVIII (6). • beamustalesillos viros,etunumpotissimum,quem

AugusHnusUieronymo, de novaposl LXX Veleris tulibentius in tuislilterissonas. De vertendisaulem

Teslamenli versione ; deque Pelro reprehenso a

inlatinamlinguam sanctis Lilleriscanouicis labora-
retenollem, nisieomodoquoJobinterprelalus es
Paulo ad Galat. u, exposlulans de susceplo hinc ;

ut signis adhibitis quid interhanc tuamet Septua-

patrocinio mendacii officiosi.

Domino dilectissimo, et cultu sincerissimo chari-

obsequendo atque amplectendo fralri et
latis
compresbytero • IIieronymo, Acgustinus.
CAPUT PRIMUM.
l.Nunquameequequisquam tam faciecuilibetin-
ginla,quorum estgravissima auctorilas,interprefa-
tionem distet, appareat.Satisautem nequeo mirari;
si aliquidadhucinhebraeisexemplaribiisinvenitur,
quodlotinlerpretes illiusliuguae peritissimos fuge-
rit.Omitto euimSeptuaginta.de quorumvelconsilii

noluit, quam mihi tuorum in Domino studiorum

quieta,l8eta*,etvereexercitatioliberalis.Quanquam
ergo percupiam omuino le nosse ;tamen exiguum
quiddam tui minus habeo.preeseutiam videlicet cor-
poris:quam ipsam etiam posteaquam tebeatissimus
nunc episcopus, tum vero jamepiscopatu dignus,
vel spiritusmajoreconcordia,quam si unus homo
esset, non audeo in aliq uam
partem certam ferre sea-
tentiam, nisiquod eispraeeminentem auctoritatem
inhoc munere siae controversiatribuendam existi-
mo. Illi meplusmovent, quicumposteriores iater-
pretarentur, et verborum locutionumque hebraea-

frater Alypiusvidit, remeansque a me visus est, ne-

rum viam {a aique regulas mordicus ut fertur, tene-
) * ,

gare uon possum magna ex parte mihi esse relatu real,noasolumiaterseaonconseaserunt, sedetiam
ejusimpressam ;etanle reditum, cum te illeibi vi- reliqueruat multa, quae tantopost eruenda etpro-
debat,egovidebam,sedoculisejus.Nonenimanimo dendaremanerent. Etautobscurasuut,autmanLfes-
meatqueillum, sedcorporeduos, qui noverit,dixe- ta sienimobscurasuntjtequoqueiaeisfallipotuisse

rit.concordiaduntaxatetfamiliaritatefidissima,noa creditur;si'maaifesta, illos io eisfalli potuisse aoa

meritisquibusille antecellit. Quiaergo meprimitus creditur. Hujusigitur rei pro tua charilate, exposi-

communionespiritusquoinunumnectimur.deiude tis causis, certum mefacias obsecraverim.

illiusexorejamdiligis;nequaquamimpudeaterqua- CAPUT III. — Perniciooa simulatio.
sialiquis igaotus commendo Germanitati tuae fra- 3 . Legi etiam quaedam scripta,quae tua dicerentur,

trem Profuturum (o) ,quem nostris coaatibus,deiade quarum ad Galatas, cum

in Epistolas aposloli Pauli ;

eaodarevelles,venitiamaauslocusille,quoaposto-
' Edd., venias et videas quid tnecum senliat Ajrica. At lusPetrusaperniciosasimulationerevocatur.Ibipa-
Ms3. carent his verbis venxas et, habentque vides quid, trocinium mendacii susceptum esse vel abs te tali
etc, ac demum ex iis tres, quid mecurn sitiat ; quo ver-
bo pulchre alludit Aug. ad siccitatem Africae, ut facit
viro, vel a quopiam, si alius illa scripsit, fateor,
rursum in Epist. 31, 42. aoamediocriter doleo,donec refellaatur (si forte re-
Gisterc. Mss. Observando atque subsequendo magis-
possuat), ea quae me moveat. Mihi eaim videtur
» :

felli
que amplectendo,e[c., in Domino salutem.
' Edd., quieta lcelitia. Mss. aliquot, lcBta. exitiosissime credi, aliquod in Libris sanctishaberi
* In hujus recognitione collati sunta. bl. bn.cc. j. fs.
mendacium id est eos homiaes,per quos nobis illa
;

mr. gg. r. sb. t. vc. decem v. et Am., Bad., Er., Lov.

(a) Epist. superiore. Scriptura ministrataestatque conscripta.aliquidia
(6) Alias 8 quee autem 28 erat, nunc 166. Scripta an.
:
libris suis fuisse mentitos. Alia quippe quaestio est,
394 aut 395.
(c) Hic dum proficisci disponit, creaturepiscopus et in
ulrum scriptorem sanclarumScripturarum mentiri
brevi moritur, ex epistola 71 adeoque istce litterap,, quas
; oportuerit imo vero non alia,sed oulla quaestioest.
:

primasad Hieronymum.etaseadhucpresbyterodatasait Admisso enim semel in tantum auclorilatis fasti-

ibidem Augustinus, perlatEe non sunt hoc tempore.Profu-
turus porro isesse videtur, qui inhb. de unico Baptismo gium ' offlcioso aliquo mendacio, aulla illorum
cont. Petil.c. 16, laudalur Cirtensis episcopus.etad quem
directaest Epistola38. Meminit cjusdem Profuturi Pauli- ' Am.,Bad.et Mss. omnes, mordacius. At Lov ex Erasmi
nusinepist. 32. Evodiusdemumin epist. 158, n. 9,Profu- correctione, mordicus.
turumquemolimin monasterio noverat, apparuisse sibi • Mss. tres.; In tantce aucloritatis fastigio,
per somnium, et futurum aliquid prsenuntiasse refert. (a) Forte.vim.

113 EPISTOLARU M CLASSIS
librorum partlculareraanebit, quae nonut cuique
videbitur vel ad mores difficilis vel ad (idem incre-
dibilis, eadera perniciosissima regula ad mentien
tis auctoris consilium officiunique referalur.
SienimmenliebaturapostolusPaulus cum apo-
4.
sfolum Petrum objurgans diceret, 5i tucumsis Ju-
deeus,gentililer et nonjudaicevivis, Quemadmodum
gentes cogisjudaizare'} et recteilli videbatur Petrus
fecisse,quem non recle fecisse etdixit et scripsit,ut
quasianimostumultuanliutudeliniret(Ga^u,tl-l4);
quidrespondebimus,cumexsurrexerintperversiho-
mines,prohibentes nuptias.quos futuros ipse
nuntiavit (I rwj.iv,3),et(lixeriuttotum illud,
idemapostolus deraatriraoniorumjurefirraaudolo-
cutus est(l(^o?'.vii, 10-16), proplerhominesqui dile-
ctione conjiigum tumulluari poterant,fuissemenli-
tum ;scilicetnon quod hoc seuserit, sed ut illorum
placaretur adversitas? Non opusestmulta comme-
morare. Possuntenimvideri etiam de laudibusDei
esse officiosaraendacia, utapud horaines pigriores
dilectio ejus ardescat; atque itanusquam certaerit
in Libris sanctiscastae veritatis auctoritas. Nonne at-
tendimus eumdem apostolum cum ingenti cura
commendandjie veritatis dicere Si autem Cln^istus
:
non resurrexil, inanisestpraedicatio nostra,inanis
estet fides vestra :invenimur autem etfabi testes Dei;
quiatestimoniumdiximusadversus Deum,quodsus-
citavitChristum,quemnon suscitavit{Id.xv, 14,15)?
Si quis huic dicerel: Quid in hocmendacio perhor-
rescis,cum id dixeris, quod etiam si falsum sit, ad
laudeia Dei maximepertinet ? Nonne hujus detesfa-
fus insaniam, quibus posset verbis et significationi-
bus.in lucem penetralia sui cordis aperiret, clamans
non minore aut fortasse etiam majore scelere in
Deo laudari falsitatem.quam vituperari veritatera?
Agendum est igitur ut ad cognitionem divinarum
Scripturarum talishorao accedat, qui,de sanctis
bris tam sancte et veraciter existimet,ut nolit aliqua
eorura parle delectari per officiosa mendacia,potius-
que id, quodnonintelligit,transeat,quam cor
prseferat ilU veritati. Profecto enim cum hoc
credi sibi expetit, et id agit, ut diviuarum Scriptu-
rarum auctoritatibus non credamus.
5. Et ego quidera qualibuscumque viribus, quas
Dominussuggerit,omniailIate.sfimonia,qu8eadhibi-
tasuntastruendae utilitatimendacii, aliter oportere
inteiligiostenderem,utubiqueeorum firraaveritas
doceretur.Qnaui enim testimonia mendaciaesse non
debenfjfamnondebentfaveremendacio.Sedhocin-
teUigeutiae relinquo
tuae.Admota enimlectioni dUi-
genlioriconsiderafione.multo idforlasse faciliusvi-
debis quara ego. Ad hanc autem considerationem
cogette pietas,qua coguoscis fliictuare auctoritatem
Scripturaruradivinarum,utineisquod vultquisque
credaf,quod non vultnon credat.sisemetfueritper-
suasumaliqua illos viros,per quos nobis hsec mini-
sfrata sunt, in scripturis suis ofticiose pof uisse
tiri.Nisi forte regulas quasdam daturus es,
noveriinus ubi oporteat mentiri, ubi non oporteat.
Quod si fieri potest, nuUo modo mendacibus du-
m ;
II. 114
biisque rationibus id explices,quffiso; necraeone-
rosuin aiit impudentem judices, per humanifatem
veracissimara Domini nostri. Nam, ut non dicam
nuUa, certe uon magna culpa meiis error verifati
favet,si recte in te potest verifas favere mendacio.
CAPUT IV.
6. Mulla alia cum sincerissimo corde fuo loqui
cuperem.et de christianosfudio conferre; sed huic
meo nuUa epistolasatis est. Uberiusidip-
desiderio
sum possum per frafrem.quem miscendiimet alen-
prfle-
dumdulcibus atque utilibussermocinationibustuis
misisse me gaudeo. Et tamen, quantum vellein,
quod
nec ipse (quod pace ejus dixerim) forsitan capit
quanqiiam nihilo meilli prfetulerim. Ego enim me
fateor tui capaciorem; sed ipsura video fieri ple-
niorem, quo me sine diibitafione anfecellit : et pos-
teaquam redierit, quod Doraino adjuvante prospe-
ratum iri spero, cum ejus pecforis abs te curaula-
ti parficeps fuero, non est implelurus, quod in me
adhiic vacuura eritatqiieavidura sensiium tuorum.
ego etiara tiinc egentior sira, ille copio-
Ifa fief ut et
sior.Sane idera frater aliqua scripta nosfra fert se-
cura; qiiibus legendis si dignafionera adhibueris,
etiam sinceram atque fraternam severitafemadhi-
beasquaeso.Nonenim aliter infelligoquod scripluni
est, Emendabitme justus in misericordia, et arguet
me ; oleum autem peccatoris non impinguet caput
meum {Psal.cxL,o): nisiquia luagis amat objurga-
forsanans, quam adulator unguens caput.Ego au-
tem difficillime bonus judex lego qiiod scripserim,
sedaut timidior recto,aut cupidior. Videoetiam in-
terdum vitia uiea; sed haec malo audire a meliori-
bus S ne cum me rectefortasse reprehendero.rur-
sus mihi blandiar, et meticulosara pofius mihi vi-
dear in me, quam justam tulisse sententiam.
Li- EPISTOLA XXIX •
(a).
Augustinus presby ter ALypio Thagastensi episcopo,
,
narrans quibus adhortationibus obtinuerit de-
suum mum ut Hipponenses catholici abhorrerent a lu-
dicit, xuriosis conviviis, quae in sanctorum natalitiis
apud Africanas Ecclesias celebrare mos erat.
Episfola Presbyteri Hipponensium-regiorum ad
Alypium episcopum Thagastensiura, de die Nata-
lis Leoutii (6) quondam episcopi Hipponensis.
1 . De negotio interira quod non curare non possu
nihilcertum scribere potui,absente fratre Machario,
qui cilodicitur rediturus; etquod Deo adjuvanfe per-
agipofuerit.peragetur.Denostraautem pro eis sol-
Iicitudine,quanquarafratresnostricivesquiaderant
securossuos*facerepossent; tamendigua res epis-
* Mss. quatuor, seniorihus. Unus, majoribus.
* Forte leg. securos vos.
* PJditanunc primum, et post editionem recognita ad
anliquissimuni exemplar bibliotliecae PP. Cisterciensium
S. Grucis in Jerusalera in Urbe.
men- (a) Porro qnae alias 29 erat, nunc 167. Scriptaan. 395.
quibus (6J Laudatur S. Leontiiis in sermone i3 de divers. c.
2, diciturque condidisse basilicam appellatam ex ipsius
nomine lleontianam qua in basilica pronuntiali ser-
:
mones aliquot Augustini prsenotanlur.
 '
:
«15 S. AUOUSTINI KPISCOPI
olari colloqiiio, quo nos iovicem consolarnur, a
Dominoprfestilaest; inqiio promereniio iniiitumnos
aiijiilos es!>e cnilimiis ipsa vcstra soliicitniiine,qii;e
profectosinecleprecalionepronobisessenonpotiiit.
2. Itaqiieneprietermittamus veslrfe Cliaritatinar-
rare qiiid Restiiin sit.iit nol)i«cum Deo p;ratias agalis
de accepto beiielicio,qui nobiscum preces deacci-
piendofndistis: cum post profeclionem tuam oobis
nuntiatumessettnmultuarihomioes.etdiceresefer-
re non posse ut illasolfmuitas pi ohil)''retiir(a\qiiara
LiKtitiamnominantes, vinoleuliiK uoinen tVuslra co-
nanturabscondere, sicut etiam te praeseule jamjam
nunliabatur opportune nobis accidit occulta ordi-
;
natione omni[)otentis Dei, ut qnarta feria illiid in
Evangeliocapiliilum conscquenter tractarelur: No-
litedaremncium canibus.nequeprojeceritisniorga-
ritasvestrasanteporcos{Matth.v\\,^).'^TM'.\.».\.ume't.\.
ergo decanibus et deporcis.itaut et pervicaci lalni-
tuadversusDeipra!ceptarixantes,etvoliiptatumcar-
naliiimsordibus deditierubescerecogerentur; con-
ckisumqueila,ulviderentquamessetnefariumintra
ecclesi» parietes id agere nomine religionis, (juoil
in suis domibus si agere perseverarent, a sancto
et margaritis ecclesiasticis eos arceri oporteret.
3. quamvis grateaccepta fuerint, tamen
Sed haec
quia pauci couvenerant, non eratsalisfactum tauto
negotio. Isle aulem sernio cum ab eis qiii aderant,
pro cujiisque facultate ac stiidio, foris ventilaretur,
raultoshabnitcontradictores.Posfeaveroquamdies
Quadragesimse iiluiisset, et frequens muititudoad
horam tractationis occunit, lectum est istud in
Evaugelio, ubi Dominus de templo e.xpulsis vendi-
toribus animalium, et eversis mensis nummuiario-
rum, dixitdomum Patris sui pro domo orationum
speluncam latroniim esse factam [Id. xxi, 12)
quod capitulum, cum eos intentos proposita vino-
lentiffi quitstione feci, et ipse quoqne recitavi, ad-
junxique disputationem, qua ostenderem qiianto
commotius et veheinentiiis Dominus uoster el)riosa
convivia, quffi ubique siint turpia, de templo expel-
leret, unde sic expulitconcessacommercia, cum ea
veuderentur,qucesacrificiisillofemporelicitisessent
necessaria ; ((uaerens ab eis, quibus similiorem
putarent speluncam latrooum, necessaria veuden-
tibus, an immoderate bibentibus.
4. Et quouiam mihi preeparataB lectiones sugge-
rend(Elenebaatur,adjunxideiudeipsum adhuccar-
nalem populum Judieoruin,in illo templo, ubioon-
dumcorpusetsanguisDominiofferebatur,ooosolum
viuolenta,sed nec sobriaquidem unquam celebrasse
convivia neceospublicereligiooisnomineinebria-
; dum modesta convivia, sed saltem domesticum
tosin veoiri iu historia,nisi cum festa fabricato idolo
Mss., fahricato dolo [fabricalionis idoli].
* pridie tractaveram, ubi de pseudopropbetis dictum
(a) Exstat Hipponensis concilii anno 393 celebrati ca-
non concilio IIi Garlhagiaensi insertus, « Ut iiulli epis-
« copi vel clerici in ecclesia conviventur... Popnlietiam
« abhijjusuiodiconviviis,quantumfieripotest,proliibean-
lur: »i|uicanon procurante haud diibie Augustino tunc
presbytero editus fuit.Quippe A.urelium Carlhaginensem
paulo ante contestaluseratintipist.22,utviis omnibus oc-
currerel hnic nialo per totam Africam dudum grassanli: id-
queipsinisi concilii auctoritatetoUinonposseinsinuarat.
H6
exsolverent (Exod. xxxii,6). Qnne cnm dicerem.co-
dicem eliamaccepi, et recitavi totiim illiim locum.
Additi etiiitn cuin dolore(|uopolui,(pioiiiam Aposto-
lusait,addisceroendu!npopulura christiaouma du-
ritie JudflPorum,Epistolam suam non iotabiilislapi-
deis scriptam, sed in tabulis cordis carnalibiis (U
Cor.MX, 3), ciim Moyses famulus Dei, propter illos
principes, binas lapideas tabulas cnnfregisset
I9),quomodo ooo posseraus istorum
(Eororf. XXXII,
corda confrinyere, qui liomiiies Novi Testamenti,
sanctoruiu diebiis celebrandisea vellentsolemniltir
exhibere, quae populus Veteris Testameoli et semel
et idolo celebravit.
5. TiiDc reddito Exodi codice, crimen ebrietatis,
quanlum temj)us siuebat,exaggerans,sumpsi apos-
tolum Paulum,etinterqua> peccatapositaesset os-
tendi, legeosillum locum, Siquis fraternominetur
aut fornicator, nut idolis serviens, ant avarus, ant
nialedicus, aut ebriosus, aut rapax ;cum ejusmodi
neccibu7nsumere{lCor.v,\ iogemiscendoadmo-
\);
nensciimquaotopericuloconvivaremnrcumeisqui
vel indomibusinebriarenlurM.egietiamillud quod
noulongointervallo sequitur: Nolite errare: neque
fornicatores,neqneidolisservientes,neque adulteri,
neque moUes, nequemasculoi^um concubitores, ne-
que furcs,neque avari,nequeebriosi, neque male-
dici,nequeraptores regnumDeipossidebunt.Ei hxc
quidem fuisiis ; sed abluti estis,sedjuslificati estis in
nomine Domini Jesu Ckrisli, et spiritu Dei nostri
(Ibid., VI, 9-H). Quibus lectis, dixi nt considera-
rent quoraodo possent fideles audire, sed abluti
estis, qui adhuc talis concupiscenti» sordes, contra
quas clauditur regnum coBlorum, in corde suo, id
est, in interioreDei templo essepatiuntur.lnde ven-
tum est ad illud capitulum Convenientibus ergo
:
vobis in unum, non est dominicam coenam celebra-
re: unusquisque enim proprium canam prsesumit
in manducando ; et alius quidem esurit,a lius ebrius
est. Numquiddomos non habetis ad manducandum
et bibenduml an Ecclesiam Dei contemnitis {Ibid.,
XI, 20-*22)? quo recitatodiligentias commendavi,ne
honesta quidem etsobria convivia debere in ecclesia
cflebrari quandoquidem Apostolus non diierit,
;
iNumquid domosnon habetis ad inebriandos vos?
ut quasi tautummodo inebriari in ecclesia non lice-
rel sed, arf manducandum et bibendum,quod potest
:
honesle fieri,sed praeterecclesiam.abeisqui domos
habent, ubi alimentis necessariis refici possint ; et
tamen nos ad has angustias corruptorum temporura
el diffluentium morum esse perductos, ut iis non-
regnum ebrietatis oplemus.
6. Commemoravi etiam Evangelii capitulum quod
est : Ex fructibus eorum cognoscetis eos {Matlh. vii >
16). Deiadein memoriaiu revocavi fructus eo loco
non appellatos, nisi opera tuin quaesivi interquos
;
fruclus nomiuata esset ebrietas, et recitavi illud ad
*Sic Mss. [inehriantur'].
 ; ;

117 EPISTOLARUM CLASSIS vf. H8

GalaitaaiMamfesln autem sunt opera carnis,qitxsunt
fornicationes,immii.ndUi;p,luxuripe, idolornm servi-
tus,veneficia,inimiritix, conten'.iones,3Bmulationes,
animositates,dissensiones, haereses, invidise. ebrieta-
nonnullos, eonim etiam qui sermoni aderant,non-
dum a murmurationecessasse, tantumqueineisva-
lerevim pessim!econsuetudinis,utejustantumvoce
uterentur etdicerent Quare modo? Non enim, antea
:

tes, comessationes, et his similia ; quse prxdico vobis, qui haec non prohibuerunt,chr'stiani non erant.Quo
sicutpraedixi, quoniamqui tdUangunt reqnum Dei audifo, quas majores commovendi eos raachinas
nonpossidebunt {Gal. v,19). Postqiim verbainlerro- prwpararem, omnino nesciebam disponebam ta- :

gavi quomodo de fructu ebrietatis agnosceremnr men, si perseverandum pufarent, lecto illo loco de
christiani,qnosdefriiotibus apfnosciDominnsjnssit. propheta Ezechiele. Exploratorabsolvitur, si pericu-
Adjunxieiiamle£rpndiimquodseqnitur,/^?'«c^'<s au- lum denuntiaverit, etiamsi illi quibus denuntiatur,
tem spiyntus est charitas,gaudium.pax,(onganitnitas, cavere noluerint {Ezech. xxxui, 9), vesfimenta mea
benignitas, bonitns, fides^ mansuetudo, continentia excutere atque discedere.TumveroDominns osten-
(r6irf.,22);egiqneutconsiderarentqnamessetpuden- dit quod nos non deserat, et quibus modis in se ut

dumatqne'plangendnm,quoddeillisfructibuscarnis praesuraamus hortetur namque anfe horara qua

:

Donsolnmprivatim vivere,sedetiamhonoremEccle- exhedraraascenderemus,ingressi sunf adme iidem

siaedeferrecuperenl,etsi potestasdarelur.lofumtam ipsiquos audieram de oppugnatione velustae con-
magnflebasilicfB spatium tnrbis epulanlium ebrio- suetudinis fuisse conquestos quos blande accep- -.

rumquecomplerent despiritualibns autemfructi-

; tos, paucis verbis in sentenfi.im sanam transtuli ;

bus,adqnosetdivinarnm Scripturarnm auctoritate atqne ubi ventum es( ad tempus disputationis

etnostrisgemitibus invitareatur, noluntafferreDeo
inunera,ethispotissimumcplebrarefestasanctorum.
7. Quibus peractis, codicem reddidi,
et imperata
oratione.qnantiim valni,et qnantnm nie ipsum pe-
riculum urgebal, et vires administrare Dominus
dignabatur, constitui eis ante ocnlos commune peri-
omissa lecfione quam praeparaveram, quia neces-
saria jara non videbatur, de hac ipsa quaestione
pauca disserui, nihil nos nec brevius nec verius
posseafferre adversus eos qui dicunt, Quaremodo?
nisi etnos dicamus, Vel modo.
9. Verumtamen ne illi,qui ante nos tam manifesta

culum,et ipsorum qui nobiscommissiessent. etnos-
trura qui de illis rafionem redditnri essemus pas-
torum principi, per cujus hnmilitatem, insignes
contumelias. alapas, et sputain laciem. et palmas, et
imperitae multitudinis crimina vel permiserunt vel
prohibere non ausi 3unt,aliqua a nobis affici contu-
melia viderentur, exposui eis qua necessitate ista in
Ecclesia viderenturexorta {a) scilicet post persecu-
:

spineam coronam, et crucem ac sanguinem obse- tiones tam multas, tamque vehemenfes, cumfacta
cravi,ulsi se ipsi aliquid offendissent, velnostrimi- pace,lurbaB Genfilium inchristianum nomen venire
sererentur, et cogitarent venerabilis senis Valerii cupientes hoc impedirentur, quod dies festos cum
circa me inefTabilem charitatem, qui mihi tractandi idolissuis solerenlin abundantiaepularura etebrie-
verba verifatis tam periculosum onus non dubitarit tate consumere, nec facile ab his perniciosissimis et
propter eosimponere, ei.squesaepedixeritquod ora- tam vetustissimis volupfatibusse possentabstinere,
tionesejus exauditae essentdenoslro adventn;quos visum fuisse majoribus nostris, ut huic infirmitatis
non utique ad communem mortem vel spectaculum partiinterimparceretur,diesquefestos,posteosquos
mortis illorum.sed ad comraunem conatuminaeter- relinquebant, alios in honorem sanctorum raarty-
nam vitamadsevenisselaetatus est.Postremoetiam rum vel uon siinili sacrilegio, quamvis siinili luxu
dixicertum esseme,etfidere ineumqui mentiri nes- cel^brarentur : jam Christi nomine colligatis, et
cit,quiperos prophefaesuipollicitus estde Domino tanfie aucforitatis jugo subditis salutaria sobrietafis
nostro Jesu Christo dicens, Si reliquerint filii ejus praecepfa fraderenfur, quibus jam propter praeci-
legem meam, et in prseceptis 7neis non ambulave- pientis honorem ac timorem resistere non valerenf
rint, sijustificationes meas profanaverint, visitabo
in virga facinora eorum,et in flagellis delicta eorum mense februario, sivepostdiem Quadragesimaesupran.3
designalum proximeoccurrebathocanno 395,quo l^asclia
misericordiam autem meam non auferam (Psalm. in 25 martii incidil; alteracelebrabatur circafeslum Asccn-
Lxxxviu, 31-34) : in eum ergorae fidere,quod sihaec sionis, uti liquet exSermone 13 de divers. habito eo die,
tanta quie sibi essent lectu el dicta contemnerent, qui Asrensione Domini, et ipsins Leontli depositione so-
lemnis erat. Quanquam supra n. 3 suspicari quis possit
visitaturus esset in virga et in Qagello, nec eos per- lef,'endum esse, dies qnadrageitnna iUuxisxel, id est dies
missurus cum hoc mundo damnari. In qua con- Ascensionis niaxime quia conviviis et compotationi-
:

bus, quibus sese dedere Catholici cupiebant. quibusque

questioue sic aotum, ut pro negotii afque pericnli toto illo die dediti Donatistae Inerunt, nusquam liic je-
magniludine tutor et gubernator noster animos fa- junii quadragesimalis religionem Augiistinus opposuit.
cultatem pra?bebat. Non egoillorum lacrymas meis (rt) Hanc ipsam ob causam Gregorius 'Ihaumalurgus,
teste Vitre ipsius scriptore Gregorio Nysseno, institutis in
lacrymis movi sed cum talia dicerenlur, fateor,
; honorem sanctoruni raartyruin diebus festis indulsit, ut
eorum fletu praeventus meum abstinere non potui. sese in iis fideles exhilararent. Eodem consilio adductus
est Giegorius Ipapa, ut hagc in lib. 9, epist. 71, Mellito ab-
Et cum jam pariterflevissemus,pl''nissima spe cor- bali Britanniam pergenti commendaret a Et quia boves :

recfiouis iilorum, fiuii sermonis mei factus est. « solent in sacrificio diemonum multos occidere, debet _

« eis eliain hac de re aliqua soleninitas immutari, ut die

8. Po^^tridie (a) vero, cum illuxisset dies cui sole- « dedicationis vel nalaliliis sanctorum marlyrum... reli-
baut fauces ventresque se parare, nunfiatur mihi « giosis conviviis soleinnitatem celebrent... ut dum eis
« aliqua exterius gaudia reservantur, ad intoriora gau-
(a) Preeter istam natalis S. Leontii solemnitatem.quBe in « dia consentire facilius valeant. »
il9 S. AUGUSTIM EPiscopi m
quocirca jam lempus esse, iit qiii non se audenl ne- rum basilica audiebamiis ah eis soli!a convivia ce-
gare clinstiauo<;, seouudum Clirisli voluulaleui vi- lelirata, cum adhiic, etiaui eo ipso tempore quo a
vere iucipiaut, ut ea quse ut essent cliristiaui con- nobis i.sla gerebanlur, illi in poculis perdurarent,
cessa sunt, cum ' chri!>tiani suut, respuautur. dixidiei pulchritudinem noctis comparationedeco-
10. Deindt; horlatussum ut trausmariuaruui Kc- colorem candiilum
rari, et nigri vicinitale gratio-
clesiiirum, iu quibiis partim istarecepta uunquam rein noslrum spiritualis celebrationis cooven-
; ita

sunt, partim jam per bonos rectores popuio obtem- tumminusfortassefiiturumfuissejucundura.nisiex

perante correcta (a), imitatores esse vellemus. Et alia parte carnalis ingurgitatio conferretur, horla-
quoniamde basilicabealiapostoliPetri, quolidianie tusque sum ut tales epulas inslanter appeterent, si
vinolentife proferebantur eiempla (6) ; dixi primo gustassentquam suavis autem est iDoiniuiis ; illis

audisse nossaepeesse prohibilum, sed quodremo- essemetuendum, qui tanquam primum seclantur
tus si locus ab episcopi conversatione, et in tanta quod aliquando destruetur, cum quisque comes
civitate magnasit carnalium multitudo, peregrinis efBciatiir ejiis rei quam colit, iusullaritque Apos-
prfBsertim, qui novi subinde veuiunt tanlo vioien- tolus lalibus dicens, quorum Deus venter {Philipp.
tius,quanto inscilius illam consuetudinem retmen- ni, 19', cumidem alio loco dixerit : Esca vcntri et
tibus, tam immanem pcslem noudum compesci venter escis Deus autemet huncet illas evacuabit
;

sedariquepotuisse.VeruuitameunossiFelrumapos- (I Cor. Nos proinde'oportere id sequi quod

IV, 13).

tolum honoraremus, debere prsecepta ejus audire, non evacuatur,quodremotissimumacarnis aflfectu

et muito devotius Epistolam in qua voluntas ejus spiritiis sanclificatione retinetur atque in hanc ;

apparet, quam basilicam in qua non apparet, in- seiitentiam, pro tempore, cum ea quse Dominus
tueri ; stalimqiie accepto codice recitavi ubi ait : suggerere (iignalus est dicla essent, acta sunt ves-
Chrislo eiiim passo pronobis per carnem, etvosea- perlinaquae quotidie solent, nobisquecum episco-
dem cogitatione arinamim quia qui passus est ciirne,
;
po recedentibus, fratres eodemloco h^-muum dixe-
desiit acarne, ut jam non /lominum desideriis, sed runt, non parva multiludiue ulriusqiie (a) * ad ob-
volunlate Dei reliquum tempusin carne vivat.Suf- scuratum diem manente atque psallente.
ficil enim vobis proEteritum tempusvoluntate homi- 12. Digessi vobis quaiitum breviter potui, qiiod

num perfecisse, ambulantesin libidinibus, desideriis vos audire desiderasse quisdubitaveril ? Orale ut a
ebrietate, comessalionibus et nefandis idoiorum ser- conatibus nostris omuia scandala et omnia tsedia
gestis,cumomues
vitutibus{\ Petr.w, i-3). Quibus Deus digneturavertere. Magiia sane ex parte vobis-
uno aniino in bonam voluntalem ire coutempta cumrequiescimiis cumalacritatefervoris, quiaspi-
malaconsuetuiiiue cernerem, hortatus sum ut me- ritualis Ecclesiae Thagastensium tam crebra nobis
ridiano temporedivinislectionibus el psalmisiute- donanuntiantur. Naviscumfratribusnondumvenit.
ressent ; ita illum diem raulto mundius atque Apud Hasnam ', ubi est presbyler frater Argentius
sincerius placere celebrandum ; et cerle de mulli- Circumcelliones invadentes basilicam nostram
tudine convenientium facile posse apparere, qui altarecomminuerunt. Causa nunc agilur quae ut ;

menlem, et qui ventrem sequeretur. Itaiectis om- pacate agatur et ut Ecclesiam catholicam decet, ad
nibus sermo terminatus est. opprimendas linguashsereseos impacatse, multum
ll.Pomeridiaooaulem die, majorquam anteme- vos petimus ut orelis. Epistolam Asiarchae misi-
ridiem atfuit multitudo, et usque ' ad horam qua mus. Beatissimi, perseveretis in Domino, memo-
cum episcopoegrederemur, legebaturalternatim et Amen.
res nostri.
psallebatur;uobisqueegressisduopsa]milectisunt. EPISTOLA XXX •{b).
Deinde me invitum, qui jaui cupiebam peractum Paulinus Augustino, non recepto ab eo responso,
esse tam periculosumdiem, jussum compuiitsenex denuo per alios scribit.
utaliquid ei.s loquerer(c).Habuibrevemsermouftm, Domino fratri sancto et unanimo Augustlno, Pau-
quo gratias agerem Deo. Kt quoniamin haeretico- LiNLs et Therasia. peccatores
i. Jamdudum, frater in Christo Domino miuna-
* Ms., qui. Forte leg. quia.
nime, ut te in sanctis el piis laboribus luis nescieu'
' Sic ei Mss. [eisque].
(a)Ambrosiiiailaudat inlib.eConfess. c. 2, qui Medio- tem agnovi, absentemque vidi, tota menle comple-
lanicibosad sanctorum memorias alferri vetuerlt, ut « ne xus, alloquio qunque famiiiari aique fraterno per
« ulla occasio se ingurgitandi darelur ebriosis, et quia
« illa quasi pterentaJia superstitioni Genliiium essent iilteras audire properavi *. Et credo in manu, et
« siinillioia. > in gralia Domini sermonem meum adte fuisseper-
(b) Pammacliius
in uxoris suoe Paulinae funere an. cir-
citer 397j prolusiores epulas pauperibus in S. Petri ba- iatum ; sed morante adhuc puero quem ad te aiios-
silica apposuisse laudatur a Paulino in epist. ad eum que diiectos aeque Deo saiutandos, ante hiemem mi-
scripta, apud Paulinum illustrat. pag. 29, 30.
(c) In sermone 252 (de duabus piscat.i, c. 4. « In ista, * legendum [evacuabil : proinde].
Sic
« inquit, civitate, fratres mei, nonne experli suiiius, ' Forte legendiim usque.
« quod recordatur iiobiscum vSanctitas vestra, quanto ' Ms., Asnam.

« periculo nostro de ista basilica ebriositales expulerit " Forte Leg. adire properavi.
« Deus ? Nonne sedilionnecarnalium pene mergebalur * Hanc recensuunus ad a. bg. bl. bn. c. cc. fT. g. gv.
« nobiscum navis?» qua^verbatamen aliquanto sunt du- j.n. r. s. sb. t. vc. vd. duos a. quatuor v. et ad Am.,
riora, quam utreferri possintad id quod Hipponegestum Bad ,Er., Lov.
hicnarratur.videnturque dicta potiusapud Carthaginem, (a) Forte deest, sexus.
seuapudcivitatem inqua erant « multi spectalores thea- {b) Alia 33 quae autem
: 30 erat, nunc 172. Scripta
trorum. » circa idem tempus.
121
seramus (a), non potuimus ultra et officium nos-
trum suspende.re,et desiderium sermonis tuicupidis-
simum lemperare. Scripsimus itaque iterato nunc,
si priores ad telitterae nostrae pei'venire meruerunt
aut primo, si illis in manus
citas non fuit.
I.Sed tu, frater spiritualis * oinnia judicans, amo-
rem in te nostrum ne pendas officio solo, aut tem-
pore litterarum. Dominus enim testis est, qui unus
atque idem operatur in suis ubique cliaritatem
suam, jam abinde nohis, ex quo te beneficio vene-
rabilium episcoporum Aurelii et Alypii, per tuain
Manichseos opera cognovimus, ita inditam dilec-
tionem tuam, ut nobis non novam aliquam amici-
tiam sumere, sed quasi veterem charitalem i'esu-
EPISTOLARUM CLASSIS II m
nobisinvidetnostri,nisisanefructumislvm,quopas'
cuntur oculi temporrUum exspectaloreslquamvis
nec corporalis quidem gralia, temporalis in spiri-
lualibus dicidebcat.quibusetiamcorporum xterni-
tuas perveniendi feli- tatem resurrectio largietur, ut audemus invirtute
Christi el bonitate * Dei Pattis, vel indigni praesu-
mere. Quareutinamhoc quoquenobismunusannue-
retgraliaDei,per Dnminum nostrum Jesum Chris-
tum, ut etiamincarnefaciemtuamvideremus Inon
solum desideriis nostris magnum conferretur gau-
dium,sedetia7nmentibuslumenaccresceret,etextua
copia locupletaretur inopia nostra. Quodquidemet
absentibus Largiri potes, hac praesertim occasione,
qua filii noslri unanimes et charissimi nobis in Do-
mino, Romanus et Agilis, quos ut nos alteros tibi

mere videremur. Denique nunc etsi sermone, non commendamus,innomineDominirevertentur,opere

tamen tanquam et affectu rudes scribimus, teque charilafis impleto ; in quo tu3e chatntatis affectu
vicissim spirituper interiorem hominem, quasi reco- specialiterutnntur,rogamus. Nostienimquamcelsa
gnoscimus.Nec mirumsiet absentes adsumusnobis, promitlat ALlissimus fratri fratrem adjuvanti.Per
et ignoti nosmet novimus ; cum unius corporis hos, si quo me gratia% quse tibi data est, dono re-
membrasimus, unumhabeamuscaput,una perfun- munerarivoLes, tutofacies. Suntenim, velimcredas
damur gratia, uno pane vivamus, una incedamus unumcoretuna in Domino ayiima nobiscum.Gratia
via, eadem hahitemus domo. Deniqueinomne quod Dei tecum, ut est, in (Eteryium maneat, frater in
sumus,totaspeacfide,quasl.amusinprsesenti,nitimur ChristoDominounanime,venerabiLis,dilectissime,et
infuturum, tam inspiritu,quamin corpore Domini desiderabilis.OmnesinCkristosanctos.quaLestibico-
unumsumus,nesimusnihilsiabuno excidamus. h3ererenondubiume^t,anobissaluta.Commendanos
3. Quantulum ergo est, quod ahsentia corpoi^aii omnibussanctis, uttecumpronobisorarediynenlur.
(a) Sub finem an. 394.
• Edd. spiritaliter. At Mss., spirilalis. ' Mss. quatuordecim, et bonitalis.

SECUNDA CLASSIS ante

Epistolffi quas Augustinus jam episcopus, ante collationem Carthaginenseni cum Donatistis babitam, et
detectam in Africa Pelagii hseresim scripsit, ab anno Ghristi 396 ail 410.

EPISTOLA XXXI •
(rt). Nuiic vero et hnec habere scripta,elillasperareres-
secundis litteris ab eo receptis, grati oripta,gandio cumulatiore delectat. Ita nec nostra
PauLino pro
animi obsequium exhibet, seque Valerio coepis- culpaaccusaripotest, elDomini largior beuignilas
copum Eipponensemordinatum esserenuntims, fecitquodnostrodesiderio conducibilius essejudi-
exoptatut inAfricam trajicere ipse veLit, magno cavit.

cum sibi solatio, tum cxleris christiariis exem- 2. Sancfos fratres Romanum et Agilem,aliara epi-

plo futurus. stolam vestram,audientem voces atque reddentem,

Dominis dilectisBimis et sincerissimis, vere bea- etsuavissimampartem vestree praesentifie, sed qua
tissimis atqiie abundantissima Dei gratia praes- vobis visendis inhiaremus avidius, cum magnain
tantissimis fratribus, Paulino et Thekasi.e, Au- Dominojucunditatesujcepimus.Unde.autquando,
GusTiNus, in Domino salutem. aut quomodo vel vos praestare, vel nos posseraus
1. Cum lilteras meas, qnibus respondi prioribus exigere, ut nosde vobis tanta scribeudo doceretis,
vestris, si tameu vestris litteris ullo modo a me re- qiiauta eorum ore diilicimus ? Aderat etiara, quod
sponderi polest,celerrime optaverim venire in vestrae nulli chartae adesse potest, tantum in narraiilibus
Ctiarilatismanus, ut quoquo pacto absens citopos- gaudium, ut per ipsum eliam vultiim oculosque lo-

sem lucrum milii vestrie epistoloe

esse vobiscuin. queutium.vosincordibuseoriimscriptoscuminefia-
contulit taniitas mea. BonusDominus, quinon tri- bilil8etitialegeremus.HocquoqueampIiuserat,quod
buitsaepe quod voiumus, ut quod mallemusattri- paginaqueelibet quautacumque bona scriptaconti-
buat.Aliudenimest,quodacceptaepistolameascrip- neat,nil!ilipsaproficit,quamvis ad profectumexpli-
turiestis,aliudquodnonaccipiendoscripsistis.Quod ceturalioiuuKhancautemepistolam vestram.frater-
cumlaetissimelcgeriinus, defuisset nobis certe ista namscilicelaniraam, sicineorumcolloquiolegeba-
l8Btitia,si,utoptavirausmaximequftvoIuimus,citoad mus,uitautobealiorappareretnobis,quantouberius
vestrara Saoctitatera nostrae litterse permeassent. conscripta esset ex vobis. Itaqueillam adejusdem
bealitatisimitationein,studiosissimedevobisomnia
'Emendataest ad a. bg. bl. bn. c. cc. ff. g. gv. j.n.
r. vc. vd. duos a. duos sb. quinque v. et
s. t. ad Am. percunctando,iuuustiacordalrauscripsimus.
Bad. Er. Lov. Necideotamen eos tamcito anobis,licetad vos
3.
(a) Aiias 34 quae autem 31 erat, nunc 25.
: Scripta
ineunte an. 396. remeantes. sine molestia passi sumus Videteenim,
<23 S. AUGUSTINI EPISCOPI m
qnreso vo», qnibtis qiiatipharniir afTpolibiis. Tanto non irapudenfer egorogo vos,et postnlo,et flagito,
nti(Hio (limilfcndi erant velocins, qiianlo vobisim- nt in Africain majore talinm hominiim siti, qiiam
pensiiisobeiiirecnpiebant ;8fi(i(jnanto idcupiebant siccitalisnobililate laborantem, veoire digneinini.
magis, lanto vos nobis pnesenlins exliibebant: eo Dpus qnia non solnm propter desiderium
5. Scit

q(iip[>ein'li(^abanl(jnam<!liarav(!8traviscera(<sm>nt: menm, neiyiie solum propt';r eos qiii vel per nos ve-
lanto if?itiir «os niinnsdimillpre volebamns.qiianto slriiinproposilum.vel nndecumquefamaprcBflicante
justins u! (Iimitt(^rentnrinstabant. Orem non feren- didicerunt,sedetiampro[)lercaelero»qui partim non
(lam.nisianobisisle^iiscessionenondiscederemns, andiiint,partiraaudita noncredunt, tamen possnnl
nisi i/nius esseinits rnrporis Tne»ibra, unnm hnbere- comperladiligerf", vos ististerriseliam corporalitea
mus capul, una perfnnderemur f/raiia, nno pane adeHS(i ciipiraus.QuaravisenimseduIoalquemiseri-
viveremus,una inrederemus via,mdem hahilaremns coram hominibiisre-
corditerid agitis,tamenetiam
domo ICnreniin non eisdemetiainverbisnteremnr? gionum nostrarumluceant opera vestra, utvideant
Affuosoilis ' enira.cfedo, haec esse ex epistola veslra bonafactaveslra, etgloriiicentPatrem vestrnra, qui
(a). Sed cnr polius haec vestra sint verba qnam in colisest (/rf., v, 16). Piscatores vocante Domino,
mea, qiiiie ntique quam vera sunt, tam nobis ab qnod naviciilas et retia diraiserunt, omnia se dimi-
ejnsdem capitis commnnione proveniunt ?Etsiali- sisse, el Dominum etiamcommemo-
secutos esse,
qnid proprium vobisdonanum habent, tanto magis rando Ifletati snnt {Id., xix, 27). Et revera omoia
ea sic dilexi, nt obsiderent viam pectoris mei, ne- contemnit,qui nonsolumquantum potuit,sedetiam
qiie a corde ad linguam meam verbatransire sine- quantum volnit habere, cootemnit. Sed in eo quod
rent, donec tanto priora ',quanto suntvestra, pro- cnpiebatur,oculi Dei testes sunt in co quod habe- ;

cederent. Sancti fratresetdilefili Deo,nostraque invi. bdtur, et hominum. Nescioquo autem modo, cum
ccm membra,quis diibitetnosnno spiritu vegetari, superflua et terrena diliguntnr, arctius adepta
nisi qninonsentit qiia nobis dilectione vinciamur ? quara concupila constringnnl. Narn unde tristis ille
4. Vellem tamen scire, utrnm hanc absentiam discessit, qui consiiiumvilfB aeternae consequendse
corporalem vospatientiusquamnosfaciliusquetole- qufierebat a Doraino, cum audisset vendenda esse
non amo istam forlitndinem
retis? Si itaest.fateor, orania sua, et distribuenda panperibus. et haben-
vestram, nisiforte quia nos talessumus,ulminus a dum tliesaurum in coelo, si vellet esse perfectus,
vobis desiderari, qiiam vosdesiderare debeamus.ln nisiquia magnas, ut Evangelium loqiiitur, habebat
me cerle siesset palientia vf!strae absentiae perfe- divitias?(Lwc. xvin, 22, 23). .\liud estenim, nolle
rendse, di^pliceret mihi ;segniter enim agerem ut iucorporare qnae desnnt, aliud jam incorporata
vos viderem : qiiid autem absurdius, quam for- divellere : illa velut cibi repudiantur, illa velut
titudinefieri segniorem ?Sedqua Ecclesiaecura te- membra praeciduutur. Quanto igitur et quantum
near, ex hoc vestra charitas oportet atteodat. quod mirabili gaiidionostris temporibus christiana cha-
beatissimuspaterVaIerius,qui, vosnobisciiin qnan- ritas conspicit,perDoraini Evangeliura cum laetitia
turasalutet.quantumquesitiat, aiidietisexfratribns, fieri,q'iodexore Dominicumtristitia divesaudivit ?
nec presbyterum me esse suum passus est, nisi e.Qnanquamnullisverbisexplicemcoaceptionem
majorem mihi coepiscopatus sarcinam imponeret acparturitionem cordismei; tamen qnia prudenter
(6). Quod quidem quia tanta ejus charitate, tan- et pie intelligitis non esse islam vestrara, boc est hu-
toque populi studio Dorainnm id velle credidi, maaam,sediQ vobisDomini gloriam ;nametinimi-
nonnullisjamexeraplispra?cedeutibus,qnibus mihi cnmcautissime,iutaemini,devotissiraeque agitis,ut
omnis excusatio claudebatur, vehemeuter tiraui tanquamdiscipuli Christi humilescorde acmitessi-
excusare.Sedquanquara jugum Christi perseipsum tis ; enim terrena opulentia tenetur humi-
utilius
lenesit, et sarcina \ex\s,{Matlh. xi, 30); tamenpro- liter, quamsuperbe relinquitur quia ergo recte in-
:

pternostramasperitatematqueinfirmitatem,siquid telligitisnonhancessevestram.sedDominigloriam,
memordethocvinculum,atque urget hocunuSjinef- videtis qiiam parvaetexiguadixerira. Dixienimde
fabilitermihialiquantovestrseprcesentifesolatio.to- laudibusChristi,quibussunt linguaeirapares Ange-
lerabiIiusetporlabiliusredderetur,qnos audiocuris loruin. Hanc ergo Chrisli gloriain etiam oculis nos-
ejusmodiexpeditioresliberioresquevivere(c).Quare trorurahominnmcupiinus adraoveri, in uaoconju-
gio proposita utrique sexui calcandae superbiae, non
' Omnes Edd. ferunt, agnosei», corrupte profecto. M.
' In prius Edd., puriora, Sed melius in Mss., priora. desperandfe perfectionuis exerapla. iNescio siquid
(a) Ex Epist. XXX, n. 2. laatum
quamraisericordius agitis, quatn si nolitis
(6) Possidius, c. 8 « Episcopatum, inquit, siiscipere
:

« contra moremEcclesitB suo viventeepiscopo presbyter latere,quodtalesestis, quantumtalesessevoluistis.

« recusabat dumque iili tieri solere ab oiiinibus sua-
; T.Vetustinumiiupiisquoquemiserabilempuerum
« deretur, atque id ignaro transmarinis et Atricanis
« Ecclesiai exemplis probaretur, compulsus atquo coac-
vestraebenignitati charitatiquecoramendo causas ;

« lussuccubuit...Quodin seipso pustealien non debuisse calamilatisetperegrinationis ejus audietis ex ipso.

« ut vivo suo episcopo ordinarelur, et dixit et scripsit,
« propter concilii universalis (NicBeni) vetitum. » Porro
hanc dignitatem adeptus est an. 393, juxta Prosp.
Chron. imminente Gliristi Natali, ex Homil. 2.5 inter 50.
(c) Paulinus luncNolae ab ecclesiasticis curisliberage-
bat. Quippe in Barcinonensi Ecclesiapresbytenim se con-
secrari yix consensitdemuin ea comiiiione, siculi ad Se-
verum in epist.6 scribit.ut eidein Ecclesiae non
« In sacerdotium tantum Domini, inquit, non etiam
« in locum Kcdesiae deciicatus. » Quapropler Barcinone
in die Natali Domini ordinatus, inde se Nolam recepit
post Pasclia insequenlis anni, 393 vidclicet, aut 394.
Hujus vero loci «piscopatuin ante annum 409 Busce-
alligaretur: pisse ipsum non liquet. Vide not. in Epist. 95.

'
 .

m EPTSTOLARUM CLASSIS U. 126

Nam et propositum ejns, quo serviUirum se esse pol- optatissime sanetorum et chnrissimornm vivorum,inde
licetnr Deo, tempusprolixius, et aetas robustior, et epistolas receperamus, id esl A urelii, A lypii, A ugustini,
transactus timor certiusindicabunt.Treslibros.atque Profuturi, Severi, jam omnium pariter episcoporum
utinam tamgrandis quaestionis ita explicatores ut Ergo tot sanctorum talium recenlissimis sermonibus
grandes.tantominusmetuensintelaboremlegendi, gratulanles, properavimus ad te nostram referre /a^tt-

quantoardorem perspiciodiligendi, misi Sanctitati iiajn, ut tibi quoque expectatum in pcrpgrinatione sol-

et (<haritati taae ; namqu?iestio eorum de Libero Arbi- licita gaudium festivissimis conferremus indiciis. Si
trioest.FIosautemnonhabere,automnesnonhabere forte eadem de venerabilibus et amanlissimis viris per
fratrem Roraanianum scio, per quem propre om- aliarumadventns navium romperisti,pernos etiamrepe-
nia,qufeqi)ibuslibetauribus accommodatascribere tita accipe, et quasi renovata hilaritnte rursus exsulta.
potui.studio in nos tuonon apportandadedi,sed ie- Quod si primus hic a nobis tibi nuntius veniei, gratu-
gendaindicavi.Habebatenimjamilleomnia.secum- lare tantam nobis in tua patria chariiatem Chrisio do-
quegestabat: per eumautemprima rescripta trans- nnnte parlam. ut quidquid illic dioina Providentia
misi (a). Gredo jam expertam Sauclitateui tuarii gerat, ruirabilissem/)f?r, uiscriptum est, in sanctis suis
sagacitatespirituali,quamtibi Dofninustribuit,quid {Psal. T.xvu, 36), vel primi, vel cum primis sciamus.
ille vir bonianiraogerat, et quae in illo intirmitate 2. Noyi autem tanttm hoc scribimus gratutandum,
parsclaudicet.Unde humauitati et charilali tuffitara quod episcopatum Augustinus acceperit, sed quod kane
ipsumquamfiliumejusjlegisti.ut spero,quasollicitu- Dei curam nieruerinl Africanw Ecrlcsice, ut verba ccele-
dine commendaverim,etqu3ntamihi necessitudine stia Avgustini ore perciperent, qui ad majorem Domi-
copulati sint./Edificeteos per te Dominus.Quod ab nici muneris gratiam novo more provectus, ita eonse-
illomagispetenduraesl nam idtu quam velis novi.
: cralus esi, nt non succederrt in cathedra episcopo, sed
8. AdversusPaganoste|scriberedidiciex fratribus. accederet . Nam incolumi Valerio Hipponensis Ecclesice
si quid de tuo pectore meremur,iudifrerenter mitle episcopo ', coepiscopus Angustinus est. Est ille beatus
utlegamus.NampectustuumtaleDomini oraculiira- senex, cui purissimam mentem nulla unquam liventis
esl, ut ex eo nobis lara placita, et adversusloquacis- invidiw macnla suffudit, dignos sui eordis pace nune ab
simas quaestiones expiicatissima dari responsaprae altissimo frueius capil, ut quem successorem sacerdotii
suruamus. Libros bealissimi papae Ambrosii credo sui simplieiter opiebat, hunc mereaiur tenere collegam.
habere Sautitatem tuam, eos autem muitum desi- Credine hoc potuit antequam fieret ? Sed in hoc quoque

dero, quos adversus nonnullos imperitissimos et Omnipoientis opere dici eoangelicum illud potest : Ho-
superbissimos, qui de Platonis libris Dominum pro- minibus haec ardua; apud Deum autem omnia
fecisse contendunt, diligentissime et copiosissime possibilia (Lmc. xviu, 21). Exsultemus itaque et Iwte-

scripsit {b). mur in eo qui facit mirabilia solus, et qui facit unani-
9. Beatissimus frater Severus de condiscipulatu ^
mes habitare in domo, quoniam ipse respexit humilita-

nostro Milevitanae antistes Ecclesiae, bene apud eam- tern nostram,et visitaoit in bono plebemsuam : qui erexit
dem civitatem fratribus cognitus, debito nobiscurn cornu in domo David puerisui, et nunc exaltavit eornu
ofticio Sanctilatem vestram salutat. Fratres quoque Ecclesiw su(e inelectis suis,ut cornua peccaiorum, sicut
omaes nobiscum Domino tam id faciunt
servientes, per prophetam spondet, hocest Donatistarum Manichaio-
quamvos desiderant tamvosdesiderant.quam vos
; rumque, confringat.
diligunt, et tam diligunt, quas estis boni. Panis quem 3. Uiinam hme nunc Domini tuba, qua per Augus-

misiraus, uberior benedictio fiet, dilectione acci- tinum intonat, filii nostri Lieentii pulset auditus, sed
pientis vestrae benignitalis. Custodiat vos Dominus ut illa audiat aure, qua Christus ingreditur, de qua non
ab ista generatione in aeternum {Psal. xi, 8), doraini rapit Dci semen inimicus! Tunc vere si sununus Christi
diiectissimi et sincerissimi, vere benigni, et abun- poniifex Angustimis videbitur, quia se tunc et exaudi-
dantissiraa Domini gratia praestantissimi fratres. tum sentiet ab excelso, si quem tibi ' dignum genuit in
EPISTOLA XXXir (c). litteris, huneet sibi digne filium parial in Christo. Nam
Paulinus Romaniano, grntulans Ecclesiw Hipponensi et nune, velim eredas, flagrantissima de ipso nobis sol-
quod Augustinum meruit episcopi collegam. Licen_ licitudine scripsit. Credimus in omnipotentem Chris-
tium, pro quo scripserat Augustinus, hortatur et tum, quod adolesceniis nostri votis carnalibus spiritua-
prosa et carmine, ut contempto aulw fastu se dedicet lia vota Augustini prwvaleant. Vincetur vel invitus
Christo. {mihi crede) ; vincetur piissimi parentis fide, ne mala
Domino merito, prwdirabili et honorando fratri Roiia- vicioria vincat, si maluerit in perniciem suam vincere,
lyiANO, PaULINUS et THERASrA. quam pro salute superari. Ne vacuum fraternn' huma-
1. Pridie quam has daremus, reversis ex Africa fra- nitatis officium videretur, de (a) buccellato christiana;
tribus nostris.quorwn exspeclatione nospendere vidisli, expeditionis, in cujus procinctu quotidie ad frugalitatis

* Edd., condiscipUnatu. At Mss. octodecim, condisci-

pulatu. PP. Bened. non habent vocem, episcopo, quam re-
'

'
Castigata est ad a. bg. bl. bn. c. cc. ff. g. gv. j. n. perimus in aliis Edd. M.
r. s. sb. t. vc. vd. quinque v. et ad Am. Bad. Er. Lov. « Lov., sibi. Alii Cld., lihi.
(a) Epist. 27. (a) Buccellatum vocabatur militaris panis ab bucceilae
{b) Non exstant hi libri Ambrosii. fere modum confectus, ut ad usus diuturnitatera faci-
(c) Alias 36 : qiiae autem 32 erat, nunc 27. Scripta lius excoqueretur de quo Ammian. lib. 17, Hic porro
;

paulo post superiorem. in Mss. scribitur, buecillato.

 : :

i-n S. AUGUSTINI EPISCO[>I 428

annowim militamus, panei quinque libi pariter et filio rarem. Quaso te ut aure audias, neque causam salutii
nostro Liccntio misimus. Aon enun putuiinus a benedic- tuu' in verbis mei spernas ; sed piam curain et mentem
tione secernere, qitem cupimus eadem nobis yratia peni- paternam etiam in despiciendis sermonibus libentet
tus annectere. 1'aucis tamen el ad ipsum loquamur, ne accipias, quibus insitum Chrisli nomen, quod est supra
negetsibi scriptum quod de $e tibi scriptum est. yEschino omne nomen, hanc deberi venerationem facit, ut non
ennn dicitur, quod audit Mitio. Sed quid de alienis possit a credente contemni.
loquar, eum de proprio cuncta possimus, et aliena loqui CAItUI^.N BLRGIACOll PAULINI AU LICENTIUM.
Mou soleat esse sani capilis ? quo Dei gratia sano et Quare age, ruiiipe inoras, et vincla lenacia secli :

salvo sumus, quibus caput est Cliristus.

Nec metUHS placidi mite ju^'am Domini.
Incolumem et Pulclira quidcm, sed mira va|{is prtfiseritia rcrum
wtate quamplurima, beatum semper cum lota domo
et iMeniibus, ai sapienj non siupet ist.t animas.
tua, ut cupimus, habeamus in Christo, domine frater, Nunc majr-suada liguris,
te suiliciiat variis
Ileu validos etlam vertere Roina potens
!
;
merito honorandissime et desiderantissime. Sed libi, nate, precor, seiiiper pater Augustinuii
4. Audi ergo, filii, leyem patris lui, id est fidem Aw Occurset, cuncl.is Urbis ad illecebras.
Illum lania intcr fragilis discriinina vitic
gusliui, et noli repeUereconsiliamatristuw, quod wque .Vspiciens, et b.nb^ns pectore, lutus eris.
nomen in te Auguslini pietas jure sibi vindicat, qiii te Hoc tamen et repetens iliruinque iterumque monebo,
Ut fuj{ias dur;e lubrici militi«,
tantillum yestavit sinu suo, eta parvulis primo lacle Blandum noinen honos, inala servitus, exitas aeger
sapienlia' secularis imhiilum, nunc etiam spiritualibus Quem nunc velh' juv.it, mox voluisse piget.
lactare et enutrire Domino Scandere celsa juval, trenior esl descendere celsis :
yestit uberibus. Quoniam te
Si liiubps, summa pejusab arce cades.
udullum cvtatecorporea, in sptritualibus adhuc cunabu- Nunc tibi falsa placenl bona, nunc rapit omnibns aDrifl
lis vagientem, videt adhuc infantem verbo Dei, vixdum Ambitus, et vilreo ferl cava lama sinu.
Ast ubi te magno damno succinxeril emplo «

in Christo primis pa.^sibiis
tem,si tamen Auyustinidoctrinatanqnam manus matris
el ulna nutricis instabilem reyat parvulum. Quem si
audias et sequaris, ut rursum ie sermone Salomonis
et vestiyio titubante repen- Baltheus, et slerilis fregerit inde labor,
Serus et incassum spes nccusabis inanes,
Et modo qu.'fi iieclis, rumpcre vincla voles
Tunc reminisceris frusira patiis Auguslini
Contempsisse dolens veridicos monitus. 1

alliciam, coronam Quare si sapiens, et si pius est puer, audi,

Fili, accipies gratiarutu luo ver-
El cape verba patrum, consiliumque senum.
lici (Prov. IV, 9). El tunc vere eris ille non phantas- Quid retrahis fera collajugo? mea sarcina lenis,
male somnialus, sed ab ipsa verilate formatus consul Suave jugum Ghristi est, vox pia, crede Deo :

El capiil adde jugis, da mollibus ora capislris,

etpontifex, vacuas imayine falsioperis implente Christo Demissosque levi subde humeros oneri.
solidis s«fp operationis effectibus. Vere enim pontifex et Nunc poles hoc, lum liber agis, dum nulla retentanl
Vincula, nulla ihori cura, nec altus honor.
vere consul, Lirenti,eris, si Auyustini vestiyiis prophe-
Haec bona iiberlas, Giirislo servire, el in ipso
ticis et apostolicis disciplinis, ut sacrato beatus Eli- Omnibus esse supra non dominis hominum,
:

sceus Eliw, iiluslri Apostolo Ttmotheus

Non vitiis servil. non regibus ille superbis,
tit adolesceris,
Tanluin qui Christo se dederit Doinino.
adhmreas, indivulso per itinera divina comitatu, ut et Nec tibi nobilitas viJeatur libera, quam nunc
sacerdotium corde perfecto discas mereri, et populis Sublimem attonita conspicis Urbe vehi.
Quam cernis lanta sibi libertate videri,
ad salutem mayistro ore consulere. Ut dedignelur flectere colla Deo.
o. Sat hoc monitis el hortalui: modicb enim sermone Mullis ille miser rnortalibus, et quoque servis
Servit, et ancillas ut dominentur, emit.
et labore te arbitror, mi Licenti, ad Christumposse inci- Norunt eunuchos ct magna palatia passi,
tari,jam apuerisad studia veritatis et sapientia;, quod El quisquis Romam, sponte miser, patitur :
utrumque vere est Ckristus, et omnis boni summum Quanto sudoris pretio, damnoque decoris
Contest ibi chlamydis, hic honor officii.
bonum venerabilis Augustini spiritu etore flammatwn. Nec tamen ipse potens, qui celsior omnibus esse
Qui si parum apudtepro te valuit, quid ego tanto inter-
Emerit, ut nulli serviat, assequitur.
Cum bsne se tota dominum jactaverit Urbe,
vallo posterior,el omnium illius opum pauper efficiam?
,
Servit daemoniis, si simulacra colil.
Sed quiaet illius facultalis potentia, et tui ingenii huma- Proh dolor hos propter remoraris in Urbe, Licenti
t

Et regnum Chrisii spernis, ut his placeas :

nitate confisiis, pleniora atque majora in te spero elabo- Hos vocitas dominos, curva etcervice salutas,
rata quam elaboranda, ausus sum hiscere duplici gratia, (Juos ligni servos conspicis et lapidis !

ulet Ulivirodebita charitatecompararer^insollicitudine

Nomine divino argentum venerantur et aurum,
Relligio est quod amat morbus avaritia;.
tui, et inter eos quisalutem tuam diligunta,vel contestato Imprecor hos iit amet, qui non amat Augustinum,
numerarer affectu. Nam effectus^ in tui pcrfcctione pal-
Non col;it el Chrislum, cui piacet hos coiere.
Inde ait ipse Deus, dominis non posse duobus
mam Augnstino potissimum destinatam scio. Vereor, Serviri quoniani mens pl icet una Deo
;

fili,ne aures tuas asperitate temerarii sermonis offende- Una fides, Deus unus, et unicus e Patre Christus,
Haud duplex uni servilus est domino.
rim, et per aures animoetiam tuo tcedii mei viilnus in- Quanta etenim coelo ac tersis dislantia, lanta est
tulerim. Sed in mentetn venit epistola tua, qua temusi- Ctesaris et Christi rebus et imperiis.
Tollere bumo, sed nunc dum Spiritus hos regit artus,
cis familiarem modis intellexi
a quo studio ego sevi (a);
Menle polum penetra, nil mora carnis obesl.
quondam tuinon abhorrui. Itaque mihi ad tuam mentem,si Corporeis jam nunc morere actibus, et bona vilae
Coelestis liquido prjemeditare animo.
in aliquo exulcerasxem, deliniendam remedium, litte-
Spiritus es, qiianquam t^nearis corpore, si nunc
ras luas recordatus reperi, ut te ad Dominum liarmo- Menle pia vicior carnis opus perimas.
nice omniformis artificnm, m,odulamine carminis evo- Haec tibi, chare puer, fido * compulsus amore
Scripsi si recipis, susci|)iere Deo.
;

* Edd., devincta charitnte compararet. Mss. octo, de vila

et charilate. Alii sex debila charitate.
: * Ita in potioribus Mss. At in excursis, damnotu.
^ M^s. duodecim.
affeclus. einxerit cestu.
[a) Carmen licentii contentum epist. 26. * Edd., fidei. At Mss. quindecim, fido.
i29
Crede Auguslinum libi nunc in nie geminalum,
Sume iluos una cum pielale palres.
Spernimur ? abslraheris majore dolore duobus
Adimur f pignusdulce duobus eris.
In le la;ta paUum sudivil cura
El libi magnus honos la;lilii'asse duos.
Sed me Auguslino, cum copulo, non merilorum
Jaclo parem, solo comparo amore
Nam quid ego eirundam, rorans
Me geinino fluuiine prolueris
prffiter,
Frater Alypius esl, Auguslinusque magisier,
Sanguinis hic consors, hic salor ingenii.
Tanto fratres vales el pra;ce|)tore, Licenli,
lit dubilaspennis talibus aslra sequi ?
Quidquid agas (nam le nec speret mundus amicum).
Non daberis terrse, debila Ghrisio anima.
Tu tlialamosiicet, et celsos medileris honores,
Nunc olim Doniino resliluere tuo.
Crcdo uDum
vincent jusii duo peccatorem,
Et tua fraiernai vola preces abigent.
Ergo redi, qua voce parens, qua sanguinc frater,
Ambo sacerdotcs tc remeare jubent.
Ad tua te relrahunl, nam nunc aliena petescis • ;
Ha;c mage, qou; retinent regna lui, lua sunt.
HiEC repete, his inhia, externis ne conlere lempus,
Si lua nolueris, quisquam aliena dabit ?
Non rris ipse tuus, missusque per extera longe
Sensibus heu proprii pecloris e\sul ages.
Sollicitum satis Uxc nalo cccinisse parentem,
Dum tibi quie mihimil, vd volo, vcl meiuo.
H.-ec tibi, olim pagina vitam :
si jecipis, feiet
Si renuis, eadem hasc pagina lestiserit.
Incolumem mihi te, fdi chaiissime, Ghristus
Annuai, et servum det sibi perpetuo.
Vive, precor, sed vive Dco nam vivere mundo :
EPISTOLARUM CLASSI3 II. 130
2.Scd nemireris quodapud Benevolentiam tiiam
: tamdiu tacui;nonputabam inhacteesse seulentia,
qiiam mihi frater Evodiiis, cui fidem noii habere
duorum,
non possum.gaudensindicavil. Namcumforlecou-
tigisset ut in unam domiim couveniretis, et sermo
lui.
inter vos de spe noslra, hoc est de Ciirisli hieredi-
libi paupere rivo ?
;
tate ortusesset.aitdixisseHeuignitatemluam, velle
te bonis viris sedentibus couferrenobiscum. Quod
temultum gaudeo nostrtfihumiiilati offerre digna-
tum ;neque ullo modopossum tantam occasionem
benignianimi tui deserere, ul quantum vires L)o-
minus priebere dignabitur, quteram tecura alque
discutiam, quaj caiisa, qiue origo, quaeratio in Ec-
clesia Christi, cui dixit, Pacem meam do vobis, pa-
cem meam relinquo vobis {Joan. xiv, 27), tam lu-
gend* atque plaugendee discissionisextilerit.
3. Audivi quidem de memoralo fratre le fuisse
conquestum,quodnescioquid tibicoutumelioseres-
ponderit:quod,quae30te,neillamcoutuineIiam de-
putes;quamcerlummihiest nondesuperbo animo
processisse novi enimfratrem meum.sed si quid
;
in disputando pro fide sua, et pro Ecclesiae chari-
tate dixitfortasse ferventius,quod tuagravilas nol-
let audero, non illacontumacia, sed fiducianomi-

Mortisopus viva est vivere vita Deo *.

;
nauda est. CoUatoremenim et disputatorem, noa

EPISTOLA XX.XIII *
(a). assentatorem et adulatorem se esse cupiebat.
Auguslinus Proculeiano parlis donatianx apud Nara hoc est oleum peccatoris, quo propheta non
Hipponem episcopo, inviians illum ut mutua vult impingiiari caput; ita enim dicit Emendahit :

coUalione, schisma componatnr. me justus in misericordia, et arguet me ; oleum au-

Domino honorabili et dilectissimo Proculeiano ',
AUGUSTINUS.
1. imperitorninhorainum vanitateSjdiu-
Proptei"
tius apud te de litulo epistolfe meae disputare non
debeo. Cum enim nos revocare iuvicein ab errore
conamur, quamvis anteplenissimam discussionem
causee quibusdam videri possil, quis noslrum er-
tem peccaloris non impinguet capnt meum {Psal.
cxL, 5).Mavultenimseveramisericordiajustiemen-
dari, quam leniadulationis unctionelaudari. Unde
eliamilludpropheticum est: Qui vos felices dicunt,
inerrorem vosmittunt {Isai. u\, i2).Ideoque deho-
mine, quem falsae blanditiee faciunt arrogantem,
recteeliam vulgo dicitur, Crevit caput impingua- ;

ret, incertum; serviinus tamen invicem nobis, si tum est enim oleo peccatoris hoc est, non aspera
;

bono auimo nobiscum agimus, ut a perversitale veritate corrigentis, sed leni falsitate laudantis.
discordiae liberemur. Quod me sincero corde age- Nequehocineamparterapeto accipias,quasi ego te

re, et cum tremoi"e christianee humilitatis, etiamsi afratreEvodio,tanquamajusto,emeudatumintelli-

plerisque horainibus apertum non.est, videttamen gi velim. Vereor enim ne me quoque aliquid contume-
ille nuUa corda clauduntur. Quid autem in te
cui lioseintedicereexistimes, quod vehementercaveo*
honorare non dubitem,facile intelligis. Non enim quantumpossum. Sed justus est illequi dixit, Ego
errorem schismatis, undeomnes homines, quan- sum veritas {Joan. xiv, 6). Itaquede cujuslibetho-
tura ad me attinet, cupio sanari, dignum honore minisorenobisveruincumahquaasperilate sonue-
aliquo existimo sed te ante omnia, quod ipsius
: rit, non ab illo homine, qui forte peccator est, sed

iiobishumaniBSOcietatisvinculoastringeris.etquod ab ipsa Veritate, hoc est a Christo, qui justus est,

nonnulla in te praeemincnt placidioris mentis indi- emeudaraur ne nostrura caput blandte, sed per-
;

cia.quibus nulio modo desperandum est, facile te niciosae adulationisunctio, hoc est oleura pecoato-
posseveritatem,cumfueritdemonstrata,compIecti, ris, impinguet. Quanquam etiamsi frater Evodius

sine uUo aestu dubitationis honorandum pulo. Di- aliquantum pro suae comraunioois defensionetur-
lectionis autem tantum tibi debeo, quantum nobis batior,aliquideIatiusaniraocommotioredixisset8eta-
imperat ipse qui nos dilexit usque ad crucis op- tihominisetnecessitaticausaeteoporteretignoscere.
probrium. 4. Illud tamenquod promitteredignatuses, peto
•
Edd., 'petxsses. At. Mss., petescis. memineris, ut sedentibusquosipse delegeris(dura-
• Ms. Reg., vera est vivere vita Deo. Alii, viva. modo verba nostra non inaniter ventilen tur,sed stilo
' Apud Bad. Am. Er. et duos Vatic. Mss. Proculiano. Sic
excipiantur, utet tranquilliusetordinatius dissera-
etiaminsqq.Epist. scribitur apudLov. et plerosque Mss.
'
Ad Mss. a. bg. bl.c. cc. u. g. gv. r. s. t. vc.duos sb. mus,et siquid forte a nobis dictumdememoria la-
et qualuor v. recensita est, et ad Edd. Am. Bad. Er.Lov.
psumfuerit,recitationerevocetur),remtammagoam,
(a) Alias 147 quae autem 33 erat, nunc 30. Scriptaini-
:

tio episcopatus Augustiai. etad salutem omnium perliaentem cumconcordia

 . :

m S. AUGUSTINI EPISGOPI 132

rpquiramiis. Aut si placet,nii]loinedio iDterposito, uera dirigantur. Opto le eorara oculis Dei beatum
prius nohiscum sive perepislolas, sive per collocu- esse, domiiie honorabilis et dilectissime.
lioiiem alqiie leolioueiu, iibipiaciierit.couierauius :
iilMSiOL.V XXXIV •
(a).
ne forte iutemperantes noiinulli ainlitores inalint De jttvene, qui tnatremcxdere solii.ns, demum et
quasiiiostrumexspeoliirecerlaiiieu.quamile nostra murlein minatus Iranmilad Donaiistas, abiisque
siluteiiinostra coiioculione cogitare : ul quod fiie- ileraiobd/jlizdiusest. QuodanProculeianiepisfopi
rit inter nos termiuatum, postea per nos populus mandalofactumsit,utipresbyleripsius Victorpu-
noverit ;aut si per epistolas agi placet, ipsae ple- blico offlciorenuntiarat, inquiripostulut A ugusti-
bibiisrecitentur, iit aliquaudonon plebes, sedplebs nus, seseinierim pnralum asse)'ens adtotam, sir
una dicatur. Prorsus sicut volueris, sicut jusseris, Proculeianus velit, schismatis causam placide
sicut tibi placuerit, libeuter amplector. Et de aui- pertractandam
mobeatissimi elvenerabilis mihi patris Valerii nunc Dominoeximiomeiitoque suscipiendo*atquehono-
abseiilis tota securitate polliceor hoceumcum ma- rabili fratri Eusebio, Alglsti.nis.
gna leetitia coguitiirum: novi enim quantum dili- l.Scit Deus.ciii manifestasuntarcana cordis hu-
gal paceiu, et nulla vani fastus inanitate jact(!tur. mani,quantumpacem diligo christiaoam, tantuin
5. Rogo tequid nobis estciira veleribiis disscn- me moveri sacrilegis eorum factis, qiii in ejus dis-
siouibus ? Hiicusque vulncra illa diiraverint, qu8B seusione indignealque iiupie perseveranl; eumque
aniinosilas hominum superborum nostris membris molum aniiuimei esse pacificum, ueqiie me id
inthxit ;
quorum vulnerumpiitrefaclione etiam do- a;;ere ut ad communionem calholicam quisquam
loremperdidimus,quo solet medicus implorari. Vi- cogatur invilus, sed ut omnibus errantibus aperta
des quanta et quam miserabili foeditate chrislianne ventasdeclaretur, et per nostrum luinisterium.Deo
domus familieeque turbatie * sint. Mariti et uxores juvante, mauifestata se aiupiecteudam atque sec-
de suo lecto sibi consentiunt, et de Christi altari tandain satis ipsa persuadeat.
dissentiunt. Per illum sibi jurant, nt inter sepacem Quid enim exsecrabilius, quaeso te, ut alia ta-
2.
habeant, et in illo habere non possunt. Filii cum ceam,quamidquoduuncaccidit?Corripitur abepi-
parentibus unam domumhabent suam, etdomum scopo siio juvenis, crebris caedibus matris insanus,
Dei non habent unara. Succedere in eorum haere- et impias mauus uec illisdiebus, cum etiam seve-
ditatem cupiunt, cum quibus de (Ihristihaereditate ritas legum sceleratissimis parcit, a visceribus
rixantiir. Servi etdomini communemDomioum di- unde natus est revocans. Minatureidem matri sein
vidunt, qui formam servi accepil, ut omnes ser- partemDouati transiturum, et eamqiiam incredibili
viendoliberaret. Honorant nosvestri, honorant vos furoresoiet caedere perempturum. Minaturei, trau-
nostri. Per coronam nostram nos adjurant vestri, sit ad partem Donati,rebaptizaiur fureus, etiu ma-
per coronam vestram vos adjurantnostri. Omnium teruum sanguinem fremens albis veslibus candi-
verba suscipimus, neminem ofltendere volumus. dalur. Constituitur intra cancellos emiuens atque
Quid nos solusGhristus oflfendit, cujus membrala- conspicuus, et omnium gemeutium oculis matri-
uiamus? El hominesquidemcausas suas seculares cidii meditator tanquam renovatus oppouitiir.
apud nos Qnirecupientes,quaudo eis necessariifue- 3 Haeccine tandem tibi placent, vir gravissime ?
rimus, sic nos sanctos et Dei servos appeliant, ut Nequaquamhocdetecrediderlm: noviconsideratio-
negotia terrae suae peragant: aHquando agamus et nem tuam.Gaediturmater carnalisiu membris qui-
nosnegotiumsalulis nostr?e etsalutis ipsorum.non busgenuitetnutrivitingratum; prohibet hoc Kccle-
de auro, non de argento, non de fundis et peco- siamaterspiritiialis, caeditur et ipsainSacramentis
ribus, pro quibus rebus quotidie stibmisso capite quibusgenuitetnutrivitingratum.Nonuetibividetur
talutamur, ut dissensiones hominum terminemus, dixisse parricidaliterfrendens:Quid faciaiu Ecclesiae
sed de ipso capite nostro tam turpis inter nos et qiiae me prohibet caedere matrem meam ? in veni quid
peruiciosa dissensio est. Quantumlibet capila siib- faciam:injuriisquibuspotestetiamipsaferiatur;fiat
mittanlqui nos saluiant, ut eosconcordes in terra inmeahquiduudemeiubraejusdoleaiit. Vadam mi-
faciamus, de coelo usquead crucemsubmissumest hiadeos quinoverunl exsufflaregratiam inqua illi
caput nostrum, iu quo concordes non sumus. natussum,destruereformamquaminuteroejusacce-
6. Rogo te atque obsecro.si estin te aliqua huma- pi. Ambasmatres meas saevis cruciatibus torqueam
nitas.quammulti praedicant, hic appareat bonitas quae me posterior peperit,efferat prior. Ad h iij us dolo-
tua, si nonpropter honores transitorios simulatur, rem,spiritualiter moriar ad illius Ccedem, carualiter
;

ut contremiscant in te viscera misericordiae, et ve- vivam. Quidaliudexspectamus,virhonorabilisEuse-

lis aliquandoremdiscutiinstando nobiscumoratio-
bi,nisiulinmiseraminulierem,seriectutedecrepitam,
nibus, et omnia pacifice conferendo ne miserse :
viduitate destitutain, a cujus caedibus inCatholica
plebes, quae nostris honoribus obsequuntur, pre- prohibebatur,jamdouatislasecurusarmetur?Quid
mant nos obsequiissuis in judicio Dei sed potius ;
euim ahud furibundo corde concepit, cum diceret
nostra non ficta charitate nobisciim revocatae ab
' Mss.sex haberit, «Msptctendo.
erroribus etdissensionibus.in veritatis et pacisiti- * Ad hanc castigandamcoilali siint a bg. c. cc. ff. g. gv.
n. r. s. sb. t. duo vc. quatuor v. et Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alias 168 : qu8e autem 31 erat, nunc 31. Scripta
* Mss. sex, turpatw post superiorem.
433 EPISTOLARUM CLASSIS II. 134

niatri:Transferam me in partem Donali, elbibaui coUega meus, Samsucius episcopusTurrensiseccle-

saDguiDemtuum '/'Ecce jam conscientia crueutiis, sJHB, qui nulias lales didicit, quales isle dicitur for-

vestedealbatus perfecit partem })ollicitalionissutB ;

midare : ipse adsit, agat ciim illo. Kogaboeum, et,
restatparsahera,ul matrissauguiuem bibat. Si ergo utcoiifido III noiuiiieCliristi,facilemiliicoucedel, iit

placeDtista,urgeatur aclericiset sanctificatoribus hacre viceiumeam,eleum iJominus pro

susoipiiitin
suis,utintraoctavassuastotumquo(l vovitexsolvat. ventatecertantem,quaiuvissermoneimpolitum, ta-
Potensest quidemdext«raDomiDiquaeturorem
4. men vera tide eriiditiim, contidimus, adjuva-
siciit

iiliusamesira vidua et desolata compescat, et eum, bit. iNuUa ergocausa est, cur ad alios ncicio quos
quibus modisnovit.a tamsceleratadisposilionede- deferat ne inter nos quod ad nos perlinet pera-
*,

terreat ; verumtamen ego tanto animi dolore percus- garaus. Nec tamen, ut dixi, eliam illos defugio, si
sus.quiilfacerem nisisaltemloque.rer? An vero ista eorum ipse poscit auxilium.
mibi dicitur. Tace ? Avertata me Do-
illitaciunt, et EPISTOLA X.KXV(a).
minus hancamentiam, utcumipsemihiimperetper RursusinterpeLlat Eusebium, ut clericorum donatis-
Apostolumsuum, etciicatabepiscopo refellioporle- tarum licentiam curet coercendam per P7'ocu-
re docentes quse non oportet(ri^ l, 9), ego illorum leianum episcopum alioquin : ut de se nullus
indignationibusterrituslaceam? Quod enim publi- queratur, si kanc illi perferri in notitiam per
cisGestishterere voluitam sacrilegumnefas,ad hoc codices publicos fecerit.
utiquevolui,nemequisquam,maximeinaliiscivita- Domiuo eximio meritoque suscipiendo et dilectis-

tibus libi opportunum fuerit, ista deplorantem fin-
gere aliquid arbilretur, quando etiam apud ipsam
Ilippouem jam dicitur, non hoc Froculeianum
mandasse qiiod publicum renunliavit ofticium.
5. Quid autem modeslius agere possumus, quam
ut tamgravemcausam,per te tamenagam,virum et
claiissimadignilate pr8e«litum,et considerantissima
voluntate tranquillum ? Peto igitur, sicutjam petivi
per fratresnostrosbonosatquehonestos viros quos
simo fratri Elsebio, Augustinus.
t.Nonegorecusantivoluntati luiejudicium, sicut
dicis.iuterepiscopossubeundummolestus exhorta-
torautdeprecatorimposui.Quodquidemetiamsisua-
dere voluissem, possem fortasse facile ostendere
quam valeas judicare inter nos in tam manifesta at-
queapertacausa,etqualesitilludquodfacis, ut, non
auditis partibus,jam ferre non dubites pro uua parte
sententiam, qui judicium reformidas sed hoc, ut ;

adtuamEximietatemmisi, ulqueereredignerisutrum dixi, interim omitlo. Nihil autem rogaveram aliud

Proculeiaui presbyler Victor non hoc ab episcopo suo honorabilem benignitatem tuam, qiiod qiueso tan-
mandatum accepent.quodofficiopublico renuntia- deminhacsaltemepistoladignerisadvertere,nisiut
vil anfortecumet ipse Victor aliuddixeiit,falsum
; queereresaProculeiano.utrumhocipsedixeritVicto-
illi apud Acta prosecuti fuerint,ut ipsam totam quaes- ri presbytero suo, quod ab eo sibi diclum publicum

tionemdissensionisnostrseplacide pertractemus,ut ofhcium renuntiavit au forte qui missi sunt, non

;

errorquijammanifestusest.manifestiusinnotescat, quodaVictoreaudierunt.sedfalsumGestispersecuti
libenterampleclor.Audivienimquoddixerit, utsine sint deindoquidillidetotaipsaquaestioneinternos
;

tumultu populari adsintnobiscum deni ex utruque discutienda videretur. Arbitror autemnon judicem
parte graves ethonestiviri,etsecundumScripturas, heri eum,qui rogatur ut interroget ailquem, et quod
quidin verosit, perquiramus.Namilludquodrursus ei responsum fuerit rescribere diijnetur. Hoc ergo

eum dixisse nonnulli ad me pertulerunt, cur non etiamnuncrogo utfacere uongraveris, quialitteras
ierimConstantinam,quandoibi pluresipsi erant, vel meas, sicut etiam expertus sum, uon vult accipere ;

me debere ire Milevim *, quodillic, sicutperhibent, quod si voluisset, non utique per tuaiu Eximietatem
coDciliumproximehabiturisunt, ridiculum estdice- id agerem. Cum autem id nou vult, quid possum
re, quasi ad me pertineatcura propria,nisi Hippo- mitius * agere, quam ut per te talem virura, et qui
nensis Ecclesiae. Mihi tota hiijus qutestionis ratio eum unde me tacere
diligis, interrogetur aliquid,

maxime cum Proculeiano est. Sed si forteimparem mea ? Quod autem mater a tilio
sarcina prohibet
se putat, cujus voluerit coUegae sui imploret auxi- csesa, tuae gravitati displicuit Sed ille, dixisti, si ;

lium. In aliis enim civitatibustantumagimus, quod sciret, a commiinione sua tam nefarium juvenem
ad Ecclesiam perlinet,quantum velnospermittunt, prohibiturus esset, breviter respondeo modo co- :

vel nobis impouunl earumdem civitatum episcopi, gnovit, modo prohibeat.

fratres et consacerdotes nostri. 2. Addo etiam aliiid Subdiaconus quondam Spa-
:

6. Quanquam et iste qui se tot annorum episco- niensis Ecclesiae, vocabulo Primus cum ab accessu
pum dicit, quid iume tironetimeat.quominus me- iudisciplinato sanctimonalium prohiberetur, atque
cum velitconferre sermonem, nonsalis intelligo ;si ordinala et sana praecepta coutemneret, a clericatu
doclrinam liberalium lilterarum,quas forte ipse aut remotus est, et ipse irritatus adversus discipliuam

non didicit, aut minusdidicit,quid hocpertinet ad Dei transtulit se ad illos, et rebaptizatus est. Duas
eamquaestionem, quaevel de sauctis Scripturis, vel
documentis ecclesiasticis aut publicis discutienda «Mss. undecim, differat., Edd., deferat.
*Lov., minus. At alii Cdd., milius.
est, in quibus ille per tot anuos versatur, unde in * Adliibiti suntin liujus recensionea.
bg. bl.c. cc. ff. g.
eis deberetesse peritior ? Postremo est hic frater et gv. n. r. s. sb. vc. duo t. quatuor v. et Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alias 169 : quffi autem 35 erat, nunc 24. Scripta
' Mss. sex, Mileum. Bad. Am., Miienum. Er., Milevum. paulo post &uperiorem.
135 S. AUGUSTINI EPISCOPI 136

eliamsauclimouiales coucoloHassuas'defundocd- ipsius slans in medio fundo calholicu: ac laudabilis {]

tholicoruinC.hrislianorum, siveidera Iransttilil.sive feminee, voce impudentissiraa [)ost nos clamavit,

j

illumsecutee, etiam ips» lamen lebaptizataB sunl;et quodtraditoreselperseculores essemus; qiiodcon- j

nuuccumf?rt'f,'ihusCircnmrellioniimintervaj,'abun- vicium etiam in illara feminam jaculatiis est, qu» |

dos greges ffuiiuaium, qiue propleiea marilos ha- coramunionis est nosliffi, iu cujus medio fundo sta- i

here nolueruiit ne habeautdlsciplinam, indetestabi- bat quibus vocibus auditis.non solura meipsuma
; \

lis vinoienliffbacchalionibussuperbusexiiltal.gau- lile refrenavi, sed etiam multitudinem, quae me i

dens latissimam sibiaporlam esse liceiitiam inaliB comilabalur, compescui. Eltamensi dicam.Qiiaera-
j

conversalionis, unde in Catholica prohibebalur. Kt tur qui sint vel fueriut Iraditores vel persecutores; j

hoc forlasse Proculeianus iguorat. Ergo per tiiain respondetur mihi Disputare nolumus, et rebapli-
:
j

gravitalem atque modestiam eideminnotitiam per- zare volumus. Nos oves vestras insidiautibus mor- 'j

feraiur jiibeat eum, qui non ob aliiid illam com-

;
sibus luporum more dopraedemur vos, si boni ;
|
muuionem delegit.nisiquia iu Catholica clericatum pastores estis, tacete. Quid enim aliiid mandavit I

amiserat, piopter inobedientiam et perditos mo- Proculeianus, si vere ipse mandavit ? Si Cliristia- m

res, a sua commiinione removeri. nus servahoc judicio Dei, nisi nosfaciamus, tu
es, [1

3. Etenim ego, si Domino placet, istum modum tace. Ausus estetiam idem prosbyter homini rus- i'

servo, ul quisqiiis apudeos propter disciplinam de- ticano conduclori fundi ecclesice comminari. '

gradatiis ad Calholicam transire voluorit, in humi- 5. Iliec quoque omuia per te, quueso uoveril Pro- i^

lialione poenitentife recipialur, quo et ipsi eum forsi- culeianus ; coerceat insaniam clericorum suorum, j{

tan cogerent, si apud eos manere voluisset. Abeis unde, honorabilis Eusebi, non apud te lacui. Digna- ]

veroconsidera.quaesote, quamexsecrabiliterfiat.ut beris itaque nou quid tu de his omnibus seutias, ;

quos male viventesecclesiasticadisciplina corripi- ue tibi arbitreris a me judicis onus imponi, sed i

mus, persuadeatur eis utad lavacrum alterum ve- quid illirespondeautmihi rescribere. Misericordia
j

niant, atque ut id accipere raereantur, Paganos se Dei te incolunien tueatur, domine eximie et merito
j

esse respondeant ;
quae vox ne procederet de ore suscipiende ac dilectissime frater.
christiano,tantussanguismarlyrumfususesl:(lein- EPISTOLA XXXVr (a).
II
de quasi renovati quasi sanctificali, disciphnae
et 1

AugustinusCasulanopresbxjlero,refellens Urbici, id
quaraferrenonpotuerunt,deteriores facti, sub spe- J

est cujusdam e Romana urbe, dissertalionem pro \

cie novee gratia?, sacrilegio novi furoris insultent. sabbalijejunio, scHplam perquam impeiitissime.
Autsi male faoio,pertuambenevolentiamistacorri-
j

Dilectissimoet desideraulissimo fralri etcorapres- 'i

gendacurare, de menullus queratursihaecilli per-

bytero Casulano, AuGusTiNus.inDominosalutem. s
ferriiunotitiarapercodicespublicosfecero,quimihi
negari, ut arbitror, in Romana civilate(a) non pos-
CAPUT PRIMUM. — 1. Nescio unde sit factura, ut
j

sunt.Nam utloquamuret praedice-

cura Deiisiraperet primis tuis litterisraeasnonredderem : non taraen \

mus verbum, etdocentes quee non oportet refella- contemptu id me fecisse scio. Namet studiis luiset i

ipso sermone delector, teque in ista getate juvenili

mus, et instemusopportune atqueimportune,sicut
proticere in verbo Dei et abundare ad aedificatio-
dominiciset apostolicis Lilterisprobo(ll rtw.iv,2,et
Ti^i,9-li), niillus hoaiinum mihi sflentiiim de his
nem Ecclesiae,etopto',etexhortor. Nuncveroscriptis i

rebuspersuadendumarbitretur. Violeuterautemvel tuis alteris sumplis, quibus tibi tandem aliquando 'i

latrocinanter quid audendum putaverint, non

* si
responderi jure charitatis, in qiia unum sumus, I

tuendam Ecclesiam suam, qiii fralorno et aequissimo flagitas, differendum tuae

deerit Dorainus ad 1

dileclionis ulterius desiderium non putavi, et inter

jugo suo in gremio ejus tolo orbe difiuso omnia
\

terrena regna subjecit.

arctissimas occupationes meas suscepi islo me de- ;

4. Nam cura ecclesieequidam colonns filiara siiara,

bito apud te absolvere '. «

quaeapudnosfueratcatechuraena,etabillisseducta Quod ergo me consulis, utrum liceat sabbato

2. 1

jejunare respondeo, si nuUo modo liceret, profecto

est invitis parentibus, ut ibi baptizata etiam sancti-
: I

quadraginta continuos dies nec Moyses, nec Elias,

monialis formam susciperet, ad coramunionera j

uecipseDominusjejunasset. Veruraistaralionecon-
catholicam paterna vellet severitate revocare, el ego
(

cluditur, etiara dominico die non illicitum esse jeju-

feminara corruptae, menlis nisi volentcm, et libero
i

arbilrio meliora deligentem suscipinoluissem ilie ;

nium. Et qiiisquis tamen hunc diem jejunio decer- i

rusticus eliam plagis inslarecoepit, ut sibifiliacon-

nendura putaverit, sicut quidara jejunantessabba- i

senliret ; qiiod statiraomuimodo tieriprohibui ta- :

tum observant, non parvo scandalo erit Ecclesiae, i

men per Spanianum trauseuntibus nobis, presby (er necimmerito. In hisenim rebus dequibusnihilcerti :;

statuit Scriptura divina, raospopuliDei,velinstituta |

majorum prolegetenenda sunt.Dequibussidispu- li

» Sic Lov. et plerique Mss. At. Bad. Am. et Er. ha-

bent, cum colonis suis.
* Lov., violenli autem vel latroeinantes. At Am. Bad
et Kr.. violenler aulem vei latrocinanler.
(a) Hipponem intellige, quae Romanffi civitatis seu co-
loni£e jure gaudebat. Nam etRomana civitas appellatur
in lib 2 cont.lilterasPelil.. c. 83. n. 184 ;etcoloniain
lib. 22- de Civ. Dei, c. 8. an. 396 aut init. 397.
* Vatic. tres, exsolvere. Alii, absohere.
*
Castigata est ad bl. cb. fl. gg, m. rm.vc. qualuor v.
et ad Am. Bad. Lr. Lov.
(o)Alias 86 quae vero 36 erat, nunc
: 32. Scripta forte
i3l EPISTOLARUM CLASSIS II. 138

tare voluerimiis, et ex aliorum consuetudine aiios non devitare deberet? Cum vero his opprobriis alqiie
improbare, orieturinterminata luctatio, quae labore malediclis insectatur Ecclesiam per totum mun-
sermocinationiscumcertadocumenta nulla verita- dum fructificantem atqiie crescentem et die sabbati
tis insinuet.utique cavendum est,ne tempeslate con- pene ubique prandentem, admoneo quisquis est,
tentionis serenitatem charitatis ohnubilet. Quod ut sese cohibeat. Nam cujus me nomen ignorare
periculum vitareneglexit, cujusmihi prolixam dis- voluisti, profeclo de illo me judicare noluisli.
putationem,utei responderem, cumtuis prioribus CAPUTIII. — 5.Fi7ms Aommis,inquit,sa66a/iZ)o-
litteris existimasti esse mittendam. minus est quo maxime, bene, quam male facere
: in
CAPUT 11. —
3. Nonauteiu usqueadeomihispatia Siergomale facimus,quando
licet (il/a<</i. XII, 8-12).

teraporum larga sunt, ut ea refellendis singulis sen- prandemus ;nullodiedominicobenevivimus.Quod

tentiisejusimpendam,queealiisoperibus magisur- autem fatetur Apostolus sabbato manducasse,etdi-
genlibus explicandis habeo necessaria.Sed eo quo te cit, uttuncjejunaretur temporisnonfuisse,propter

mihiintuisepistoiis ostendis ingenio, quodin tedO- qvLodaMY)om\n\i^,Venientdiesutauferalursponsus

num Dei admodum diligo, eumdem sermonem cu- ab eis ,et tnnc) ejunabunt filii sponsi{ld. ix, 15), quia
jusdam, ut scribis, Urbici (a), paulo diligentius ipse tempusgaudii^ettempusestluctus^fi^cc/e. 111,4), pri-
considera, et videbis eum pene universam Eccle- niumaltenderedebuit,quodillicDominusdejejunio,
siamChrisli.abortusoiis usque adoccasum, verbis nondesabbati jejunioloquebatur. Deinde cum vult
injuriosissimisnequaquara lacerare timuisse. Nec inteIligiluctumjejunio,cibogaudiumdeputandum,
dixerim peneuniversam,sedplaneuniversam.Nam cur non cogitat, quidquid est illud quod significare
nequeipsis, quorumconsuetudinemsibi videturde- Deusvoluitineoquod scriptumest, eum die septimo
fendere,invenitur pepercisseRomanis ;sedquomo- requievisseabomnibusoperibussuis(Gen. ii,2),non
doineosquoqueredundetconviciorumejusimpetus ibi luctum significatum fuisse, sed gaudium ? Nisi

nescit, quoniam non ad vertit. Nam cum ei argumen-
tadeficiunt, quibus probetsabbatojejunandum,in
luxurias epularum et temulenta coovivia et nequis-
simasebrietatesinsultabundus invehitur.quasinon
jejunare,hocsitinebriari. Quodsi hoc est, quid ergo
prodest Romanis sabbato jejunare?quandoquidem
forte dicturus est, in illarequie Dei et sanctificatione
sabbati gaudium Judeeis, luctum significatum esse
Chrislianis. Et lamen nec quando sanctificavit Deus
diem septimum, quiainillo requievit ab omnibus
operibus suis, aliquid de jejunio vel prandio sab-
bati expressit nec cum postea populo Hebraeo de
;

aliis diebus quibusnon jejunant, necesse esteos,se-
cundum disputationem hujus, ebriosos et ventrico-
las judicari. Porro, si aliud est gravare corda
crapula etebrietate, quod semper est malum, aliud
ipsius diei observatione mandavit, aliquid de ali-
mentis vel sumendis vel non sumendis locutus est.
in Vacatio tantum homini a suis, vel a servilibus ope-
ribus imperatur quam prior populus io umbra ac-
:

est autem modestia et temperantia custodita rela- cipiens futurorum, sic vacavit ab operibus, quem-
lare jejunium, quo certe cum
dominico, re- fitdie admodum nunc Judaeos vacare conspicimus ; non,
prehensoremnonhabetchristianum ;prandiaprius utputatur, Judaeis carnalibus non recte intelligenti-
sauctorum a voracitate et ebriositate ventricola- busquodrecteintelliguntChristiani Nequeenimme-
rum iste discernat, ne Romanos ipsos quandonon liushoc intelligimusquam Prophetae.qui tamen eo
jejunant ventricolas faciat, et tunc inquirat, non tempore, quo ita fieri oportuit, servaverunt hanc
utrum liceat inebriari sabbato, quo nec die domi- sabbati vacationem, quam Judaei putant adhuc esse
nico licet sed utrum necsabbato jejunandum sit,
; servandam.Undeilludest,quodiapidareDeushomi-
sicut dominico non solet. nem jussit, qui sabbato ligna collegerat (Num. xv,
4. Quod utinam sic quaereret, aut sic affirmaret, 35) nusquam autem legimus lapidatum, vel aliquo
;

ut toto terrarum orbe diCfusam, exceptis Romanis dignum suppliciojudicatum, sive jejunantem sab-
etadhucpaucisOccidentalibus,apertissimenonbla- bato, sive prandentem. Qnid tamenhorumduorum
sphemarel Ecclesiam.Nunc vero quis feratper omnes qiiieti conveniat, quid labori, iste ipse viderit, qui

orien tales.et multos etiam occidentales populos chri- gaudium maoducantibus, luctum jejunantibus de-
stianos de tot tantisque famulis famulabusque Chris- putavit, vela Dominodeputariintellexit,ubidejeju-
ti,sabbato sobrie modesteque prandentibus, ab isto niorespondens ait: Non possunt lugere filii sponsi,
quod
dici carne sint,et Deo placere non possin t, et
in quamdiu cum eis est sponsus {Matth. ix, 15).
quod deillis sit scriptum, Recedant iniqui a me, 6. Quod autem propterea dicit sabbato Apostolos

mameorum nossenolo ; etquod sint ventricolae, Ju-
daBamEcclesi8epraeponentes,etancill8efilios; etlege
non justa, sed voluptaria, consulentes ventri, non
disciplinsesuccumbentes;etquodcaro sint, etmor-
tem sapiant, et caetera hujusmodi quae si de uno
quopiam Dei famulo diceret, quis eum audire, quis
(a) Gognomen est inditum ab urbe Roma. Hinc
rinus papa ab Optato inlib. uti et Siricius a Paulino
1,
in epist. 1 ad Severum, vocatur Urbicus, et in Gonc.
Arelat. 1 de diaconis urbicis agitur, id est Romanis.
Patrol. XXXIII.
manducasse, quia nondiim erat tempus ut sabbato
jejunarent ;quod scilicet veterum traditio prohibebal:
numquidergojamerattempus utsabbatononvaca-
rent? Nonne et hoc traditio veterum prohibebat, et
: vacare cogebat ? et tamen eo ipso sabbati die, quo
Christi legimus manducasse discipulos, vulserunt
utiquespicas(/rf. xii, l);quod sabbato non licebat,
Zephi- quia veterum traditio prohibebat. Videat igitur ne
fortecongruentius ei respondeatur ideo Dominum
die illo a discipulis haec duo fieri voluisse ; unum de
{Cinq.)
139 S. AUGUSTINI EPISCOPl 140

spicis velleodis, aUerum de aliinenlis suiuendis ; ul cendum Pharisdeumjamsufficit.utterin sabbalo je-

jlliid sabbalo volunt vacare,
esset adversus eos qui junetur;sedexceptodominico sexcteterisdiebusita
hoc auleni adversus eos qui cogiinl subbato jeju- jejunare compc\[H,ui i\iciiV.Antiquaremotalabe,duo
qare cuui iliud uaiitato tenipore jaui siporstilio-
: incarne una. Christijamsub discipLina inantntes,
suu) esse siguilicasset, lioc autem utroque lempore non debent cum fHiis sine lege el eurn principibus
liberuniesse voiuisset. Nequeidcontirmando dixe- Sodomoru7n,et cum plebe Gomorrhas sabbatorum vo-
rim, sed quie ei multo aptius, quam sunt ea quae luptaria convivia exercere ; sed cum sanctimonix

loquitur, responderi possit ostenderim. incolis ar Deo devotis solemni et ecclesiastico jure
CAPUT IV. — 7. Quoinudo, inquit, noncumPhari- magis ac magis legitime jejunare,ut sex dierum vel
sceodamnabiinur, bis in sabbato jejunantes'^ [aa- leviserror, jejunii,orationis et eleemosynae fontibus
quani Pharisseusideodamnetur, quia bis in sabbato abluatur,quopossimus dominica alogia refecti om-
jpjunabat, et non qui super Publicanum setumidus nes tequali corde digne cantare Satu7-asli, Do7nine, :

exloilebat(ZyMO.xvni, ) l,i2).Potestaulemistedicere anirna^n inanei7i, etpoiasti animam sitientem. Ista

etiam illos, qui omnium fructuum suorum decimas dicenset afrequentia jtjjunandisolumdiemdomini-
dant pauperibus, cum Phariseeo damnari, quiahoc cum excipiens, non tantum Orientis et Occidentis
quoque ille inter sua opera prsedicabant quod cupi- ;
populos christianos, in quibus sabbato nemo jeju-
nuis a multis heri christianis, et vix paucissimos nat; verum el ipsam Hoinanam Ecclesiam improvi-
invenimus :autvero quinon fueritinjustus, adulter dus et incautus accusat. Cum enim dicit, sub disci-
et raptor, cum Pharisa;o damnabitur quia ille se ;
plina Christi manentes, non debere cum filiis sine
talemnon essejactabat quod certequisquis sentit,
;
lege,cum pi^incipibus Sodom3e,cum piebe Gomorrhse
insauit. Porro si haec sine dubio bona.quee sibi Phari- voiupiaria sabbatorum exerce7-e convivia,sed cum
saeusinessecommemorabal,non liabendasuntcum sanclimonise incoiisac Deo devotis,solemni eteccle-
superl)iente jaclantia quae in illo apparebat sed ta- ; magis ac magis iegitirnejejunare; ac
siastico jure
men habeuda suut cum
pietate humili quae in illo deindedetiniens quid sit legitimejejunare, subjun-
non erat : sic et bis in sabbalo jejunare.in homiue gitetdicit, utsexdieru7n vei leviser7'or,iejunii,ora-
qualis fuerat ille Pharisa^us, infructuosum est in ; tionis el eieemosynae fontibus abiuatur : profecto eos
homine autem humililer fideli, vel hdeliler humili, qui minusquamsex diebusinhebdomadejejunant,
religiosum quamvisevangelica Scripturanon
est :
non putat legitime exercere jejunium, nec Ueoesse
dixerit damnatum Pharisaeum, sed magis justifi- devotos, nec maculas erroris, quae de ista morlali-
catum dixit Publicanum. tate contrahuntur, abluere. Videant ergo Romani
8. Verum si hoc modo putat iste intelligendum quid agant, quia etiam ipsi nimium contumeliose
quodait Dominus, Nisi abundauerit justitia vestra hujus disputatioiie tractantur apud quos omnibus ;

plus quam Sciibarum etPharisseorum, noninlrabi- istis sex diebus, praeter paucissimos clericos aut
lisinregnumcoslorum {Matth.y, 21), et nisiamplius monachos, quotusquisque invenitur, qui frequen-
quam bis in sabbalo jejunemus, hoc praecepto non quotidiana jejuaia ? maxime quia
tet ibi jejunan-
possimus implere bene quod septem dies suut qui
; dum quiuta sabbati non videtur.
volumine temporum per sua vestigia revocantur. 10. Deiudequaero : si uniuscujusquediei vel levis
Cum ergo ex his biduum quisque detraxerit.ne sabba- error ipsius diei jejunio solvitur vel abluitur ; sic

to dominicoque jejunet, remanentdies quinque in enim dicit, utsexdierumveileviser7-or,jejuniiquo-

quibus Pharisaeutn superare possil bis in sabbatojej u- quefontibus abluatur ; quidfaciemus de illo errore
nantem.Putoenimquodsi terinsabbatoqiiisjejunat, qui subrepserit dominico die, inquoscandalum est
jam superat Pharisaeum.qui bisin sabbatojej unabat. jejunare ? Aut si die ipso nullus ChrisUanis error
Quodsietquater,veletiam utnullusdierura,excepto obrepit, videat homo iste qui ventricolas tanquam
sabbato el dominico,pr8etermittatur,in hebdomade magnus jejunator accusat, quantum honoi'is et uti-
quinquiesjejunetur.quodmulti tota vilasuafaciunt, litatis ventribustribuat, situncnonerralur, quando
maxime in monasteriis constituti nonsolum Pha- ;
prandetur. Au forte in jej unio sabbati tantumjbon um
risaeus qui his in sabbato jejunabat, verum etiam aliorum sex dierum, hoc est, ipsius
constituit, ut
christianusquiquartaet sexta' etipso sabbato jeju- eliam dominici vel levem, sicut dicit, errorem, so-
nareconsuevit,quod frequenter Romanaplebsfacit, lumjejunium sabbatipossitabolere, etsoloipsodie
inlaborejejuniisuperabitur:ettameanescioquisiste, non erretur, quototo utiquejejunatur?Quidestergo
utdicis.Urbicusdisputator.etiamsiquisquinque con- quod diem dominicum sabbato, velut christiano
tiuuis prsetersabbatum et dominicum diebus ita je- jure, praeponit ? Ecce secundum ipsum dies sabbati
junet,utnullodieomninoreficiatcorpus,eumcarna- multo sanctiorinvenitur, inquoetnon erratur,cum
lem vocat, quasi cibus et potus cajteris diebus non ejus totospatiojejuualur.eteodemjejuniosex caete-
pertiueat ad carnem et ventricolam judicat, quasi
; rorum dierum, ac per hoc ipsius dominici error
solius sabbati prandium descendat in ventrem. abluitur puto quod tibi non placet ista prflesumptio.
:

—
CaPUT V. 9. Huic saue non sufticit quod ad vin- 11. Jamvero cum se homiuem spiritualem videri

velil,ettanquamcaruales,pransoressabbatiacGuset,
* Edd,, sexla feria. Mss. careQt voce feria hic et aliis
attendequemadmodumdommicideinon parcopran-
locis ubi apud Edd. adjectaest. dio reficiatur, sed alogiadelectetur. Quidestautem
Hl EPISTOLARUM CLASSIS
alogia.quod verbum ex graeca lingua usurpatum est,
nisi cum epulis indulgetur, ut a ralionis tramite de-
vietur ? Unde animalia ratione carentia dicunlur
aloga, quibus similes sunt ventri dediti propter : quam venit cum Chrislo dominicus dies ergo.quod
quod, immoderatum conviviiim, quo mens, in qua
ratiodominatur, ingurgitationevescendiacbibendi
quodammodo obruitur,alogianuncupatur.Insuper
etiam propter cibum acpotum.non mentis,sed ven-
Irisalogiadiei dominici dicit esse cantandum : Sa-
turasti,Domine,animam inanem,et potastiantmam
sitientem.O virumspiritualemlo carnalium repre-
hensoremlomagnumjejunalorem.etnon ventricul-
toremlEcce qui nos admonetnelegeventris legem
Dominicorrumpamus.nepanemcoelivendamusesca
terrera, etadjungit. Quiaesca Adamparadiso periit,
escaEsau primatum amisit. Ecce qui dicit Estenim : dominici diei prandium commendaret etiam ante
Satameusitata calumnia,(entalio ventris,quimodi-
cumsuadetutauferat totum.Et horum,inquit,inter.
prelatio proeceptorum ventricolas minus incurvat.
12.Nonnehisverbissuisid agere videtur, utetiam
die dominico jejunetur ? Alioquin sanclior erit sab-
bati dies,quo Dominus in monumentorequievit,quam
dominicus, quo a mortuis resurrexit. Sanctius est
enimprofectosabbatum,sisecundumverbaiiujus,in
sabbatoperjejuniumpeccalumomnevitatur,etquod
diebus aliis contraclumest, aboletur in dominico
: esse modestorum atque sobriorum-Et ideo non est
autem per escam ventris tentatio non cavetur, et
diabolicse calumniae locus datur.el paradiso peritur,
et primatusamittitur.Quidergo est,quodrursussibi
ipse contrarius admonef,ut non prandio modesto,
sobrio, chrisliauo, reflciamur dominico die, sedin
alogial8etantesplaudentesquecantemus:5a^Mrasa',
Domine, animaminanem,etpotasli animam sitien-
fem?Nempesituncnonerramus,quandojejunamus,
etaliorum sex dierum errores tuncabluimus, cum
sabbato jejunamus nuUus erit die dominico dete-
; nos rata erunt Deo, autdiyna, quxnossanctificata
rior,nullussabbatomelior.Crede,di]eclissimefrater,
nemolegem, sicutiste,intelligit,nisiqui nonintelli-
git. Sienim Adam non cibus, sed prohibitus cibus
perdidit(Gen. ui,6),etEsaunepotem sanctiAbrahae
non esca,sed usque ad contemptum sacramenti quod
iu primatu suo habuit, concupita esca damnavit
(Gen.xxv, 33, 34): sica sanctiselfidelibuspiepran-
detur, quemadmodum a sacrilegis et incredulis
impiejejunatur. Praeponitur autem dies dominicus
sabbato fide resurrectionis, non consuetudine re-
fectionis, aut etiam vinolentse licentia cantionis.
CAP. VI. — 13. Moyses,'inqml,quad7'agenta diebus
panem non manducavit,nec bibit a^Mam. Curautem
hoc dixeri t.subj ungit atque ait Ecce Moyses amicus
: memoravilcecidisse totmillia,nonait: Nequepran-
Dei,nubisinquiiinus,delatorLeqis,etpopulidux,ter
binasabbatajejuniocelebransnono/fensam.sedme-
ritumcollocavit.^nvaqa\d attendit quid hincpossit
consequenteropponi?QuiautiquesiMoysi jejunan-
tis propterea poui exemplum.quoniaminillis qua-
dragintadiebusterbina,sicutloquitur,sabbatajeju-
navit,et ex hoc vultpersuadereut sabbato jejune-
tur;exhocergopersuadeatutetdominicojejunetur,
quiainillisquadragintadiebus aihiiomiaus Moyses
terbioos doiuiaicos jejaaavit.Sedadditacdicit, Et
II. t43
adhuc cum Christo dominicus dies imminent Eccle-
six servabatur: quod cur dixerit, nescio. Si enim
proptereaquiamultomagisjejanandumest,postea-
;
absil.eliamipsodominicojejunelur.Siautemtimuit
nepropterdierumquadragintajejuniumobjiceretur
etiam dominico jejunandum, et ideo addidil quod
adhuc cum Christoimminenti Ecclesix dies domini-
cusservabalur, utvideliceleacausaintelligatur je-
junasse Moyses eliam die qui sequilur sabbatum,
quia nondumvenerat Christus, perquem factus est
ipse dies douiinicus.quo non expedial jejunari cur :
ipse Christus quadraginta diebus similiter jejuna-
vit?curnon in illis diebus quadraginta, lerbinis
qui sequebantur sabbatum, jejunium solvit, ut jam
resurrectionem suam,sicut sanguinem suum potan-
dum dedit ante passionem ? Vides certe dierum
quadragintajejunium, quod iste commemorat, sic
ad rem uon pertiuere ut sabbato jejunemus, quo-
modoadrem nonpertinetetdominico jejunemus.
14. Prorsusnon attendit,quid ei de die dominico
possitopponi, quandosicutaccusanda simtebriosa
convivia, et omnis vorax ac temulenta luxuries,sic
accusat prandia sabbatorum, cum possint et ipsa
illi adsingularespondendum,quoniam pro sabbati
prandiovitialuxariaereprehendendo, eadem atque
eadem ssepedicit ;aliud non inveniendo quod dicat,
nisi quod inaniter et ad rem non perlinens dicit.
Utrum non sit sabbato jejunandum quaeritur,non
utrumsabbalononsilluxuriandum; quod nec do-
minicofaciuntqui Deum timent,quamvisin illouti-
quenon jejunent.Quisautem diceret quod
au- iste
susest dicere?OMomorfo,inquit, pro nobis, autper
dieadpeccaium cogant f Sanctificatam diem sabbati
contitetur,et adpeccatumdicitcogi homines, quia
prandetur. Ac per hoc secundum istum, aut dies
dominicus sanctiticatus nonest, et incipifessesab-
batum melius;autsiestetclominicusdies santifica-
tus, adpeccatumcogimur, quiaprandemus.
CAP. VII. —
15, Etconaturtestimoniis probare
divinis sabbato jejunandum:sed unde hoc probet
omninonon invenit. JtfandMcayi^inquit, e< bihit Ja-
cob vinum,et satiatus est,et recessit a Deo salutari suo
etcecideruntuna dieviginti triamillia {Exod. xxvii,
6,8,28) :quasi dictum sit,Prandit sabbatoJacob, et
recessitaDeosalularisuo.EtApostolusquandocom-
deamus sabbato, sicut illi pranderunt sed ait Ne-
; :
quefornicemur,sicutquidam eorum fornicatisunt,et
ceciderunt unadievigintitriamillia. Quidsihieliam
vultquod diHiSedit autem popuius manducare et bi-
bere, et surrexerunt ludere? (1 Cor. x, 8,7.)Posuit
quidemetApostolus hoctestimonium.sedutaservi-
tuteidolorum,nonasabbatiprandioprohiberet.Sab-
batoautemillud factum esse,istenon probat,sed ut
libitum estsuspicatur.Sicutautem fieri potest utje-
juaetur, etcumjejuaiumsolvitur, si quis ebriosus
 ,

143 S. AUGUSTINI EPISCOPI U4

esl, tunc inebrietur ; ita fieri potest ut non jejunetur, illumin escatuaperdere,pro quo Christus morluus
etsi temperantes surithoiuines,modeslissimepran- est (Ibid.,\'6),e[,Non ergo blasphemelur bonumnos-

dealur.Quidestergo quod sabbati voiens persuadere trum (Ibid., 16) tunc adjunxit Non enim est re-
; :

jejuuium,a(llubet Apostolum teslemdicenlem, No- gnum Deiesca et potus. Nam sicut iste verba heec
lite inebriari vino, in quo et omnis luxuria (Eph. Apostoliintelligit, utregnumDei, quodestEcclesia,
V, 18) quasi dicerel
;
Nolite praudere sabbalo,
: nou sit in esca et potu,sed in jejunio ; non dico, sab-
quia it)i est omnis luxuria. Sicut autem hoc pree- batisjejunare,seduunquamomuinocibumacpotum
ceptum apostolicum ne iuebrientur vino, in quo sumeredeberemus,nede istoDeiregno unquamre-
est omnis hixuria, observatur a christianis Deum cederemus. Puto autem quia isto confitenlc, ali-
tiuieutibus, quando prandetur die dominico, ita quantoreligiosius die dominico adEcclesiam perli-
observatm" quando prandetur et sabbato. nemus,quandotamenetispoconcedenieprandemus.
16. Utexpressius,iaqml,er7'antibus
contradicam, GAP. VIII. —
18. Cur, inquit, sacrificium potiori
nemo jejunio Deum, etsi non promeretur, offendit ; Domino charum murmuramus offerre, quod spiri-
porroetnono/fenderepromereri est. Uuishocdisce- tus desiderat el angeLus laudat ? deinde adjungit
ret,nisi qui noUet considerare quid dicerel ? Ergo angeli testimonium dicentis : Bona est oratio cum
Paganiquandojejunant, non ideomagis offendunt jejunio eleemosyna (Tob. xir, 8). Quid dixerit, po-
et
DeunKautsidechristianisvoluitquoddisitintelligi, liori bomino, nescio, nisi forle scriptor erravit, et
quisuon Deumoflendet, sivelitcum scandalototius te fugit, ut quod mihi legendum misisti non emen-
quaeubiquedilalatur Kcclesiae,diedominicojejunare? dares. SacriHciumergo Domino charum,jejunium
Deindesubjicit testimonia de Scripturis ad causam vultintelligi, quasi dejejunio versetur haec qusestio,
quamsuscepitnihil valentia. Jejunio, inquit, Elias et non de jejunio sabbati. Neque enim dominicus
paradiso donatusin coryoore re^nai.quasijejuuium quod Deo charum est, peragi-
dies sine sacrificio,
nonprsedicenl quisabbato nonjejunant, sicut jeju- tur, quia non jejunatur. Sequitur adhuc et ingerit
niumpraedicant, qui tamen die dominico non jeju- testimonia acausa, quam defendendam suscepit,
nant autEliaseotemporejejunaverit, quo populus
; penitus aliena. ImmoLa, inquit, Deo sac7'ifi.cium
Deietiamsabbatojejunabat. Quodautemrespondi- laudis (Psal. xlix, 14) et istam vocem divini
;

musdequadragintadiebusjejuniiMoysi,bocdepula psalmi volens ad quod agitur nescio quomodo

esse responsumetdequadragintadiebusEiiae.yejw- connectere Utique, inquit, non sanguinis aut
:

nio ,\a(\w\i,DanieL Leonum siccamrabiemillsesus eva- eb^ietatis convivium, quo non laudes debitae Deo,
sit ; quasi legerit quod sabbalo jej unaverit,au etiam t sed bLasphetmae diaboLo suff7'agante siLvescunt.
cumipsis leonibus sabbato fuerit; ubi tamen legimus improvidampraesumptioneml iNonergo immolatur
quod et pranderit. Jejunio, inquit, trium fida ger- sacinficium laudis dommico di&, quia nonjejuna-
manitas ignibus coruscanti carceri cLominata, rogi tur ; sed agitur ebrietatis conviuium, et bLasphemiae
hospitio susceptum Dominum adoravit. Haec exem- diaboLo suff7'aga7itesiLvescunt.Qaod si nefasestdi-
pla sanctorum, nec adpersuadendum cuj uscuinque ceie ;
intelligatnonjejuniumsigniticari in eoquod
dieijejunium valeut quautominussabbati?Quan-
; scriptum est : ImtnoLa Deo sac7'ificium Laudis. Jeju-
doquidem non solum non legitur tres viros sabbato nium quippe certis diebus, et maxime festis non
fuisse missos in caminum ignis ardentem sed ne ; agilur. Sacrificiumvero laudis ab Ecclesiatotoorbe
illudquidem legitur, tamdiuillic eos fuisse utpossit diffusa diebus omnibus immolatur. Alioquin quod
quisquam dicere eos jejuuasse, imo verovixunius nullus, non dico christiauus, sednec insanusdicere
horae spatium est.quoeorum confessio hymnusque auderet, dies illi quinquaginta post Pascha usque
cantatur: nec amplius inter illasflammasinnoxias ad Pentecosten quibus non jejunatur,erunt secun-
deambulaverunt, quam canticum illud terminave- dum istum a sacriticio laudis alieni, quibus tan-
runt. Nisiforteabistoeliam uniushorse spatiumje- tummodo diebus in multis ecclesiis,in omnibus au-
j unio deputatur.Quod si ita est,nonhabet quod suc- tem maxime cantaturAlleluia; quam vocem laudis
censeatpransoribussabbali: usque adhoram enim essenulluschristianus,quamhbetimperitus,ignorat.
prandii,multoquaminillocaminoprolixiusjejunalur. 19. Contitetur tamen etiam ipso die dominico non
17.Adhibetet illudApostolitestimonium,ubiait : in ebrietate, sed injucuuditate pranderi, cum dicit
Non est regnumDeiesca ctpotus, sedjustitiaetpax, debere nosex Judaeis etGenlibus multoschrisUanos
etgaudiurn inSpiritu sancto (Rom. xiv,67) et re- ; nomine.tide paucos electos, vespertino sabbatorum
gnumDei, Ecclesiam vult intelligit iu quaUeusre- incenso,propecudum victimisjejuniumDeoplacitum
gnat.Obsecrote,numquidhocagebatApostolus,cum laudibus immolare, cujusfervore crematadeticiant
istaloqueretur,ut sabbato achristianis jejunaretur? opera delictorum. Et mane, inquit, exaudiat nos a
Sed nec de ipso cujiiscumque diei jejunio loque- 7iobis auditus,et e7'unt nobis domus ad manducandum
batur,cumh8ec diceret. Dictum est euim adversus et bibendum, non in eb7'ietate, sedinjucu7iditate, do-
eosqui,moreJud<Borum,secuudumveteremLegem minicaceleb7'itatepe7'fecta.Taacevgoea\og[ai,noau{
iuobservationequorumdamciborum putabautesse superiusait,alogiacelebratur.Sedquideumoffendit
munditiam, et ad eorum fratrum admonitionem, sabbatidies,quem Dominus sanctiticavit,ignoro,ut
perquopuiii escam et polum iudifferenter acceptum io eo non putet posse manducari et bibi cum lali j u-
scaudalizabanturiutirmi. Ideo cum dixisset : NoLi cunditate quaecareat ebrietate;cumsicaatesabba-
 :

445 EPISTOLARUM CLASSIS II. 146

tum jejunare possimus,quoinododicitantedomini- nonplane sabbatariusaut dominicarius, sed quoti-

cum sabbato jej unandum an continuo biduo pran- : dianusest ille tentator; nec lamen adversus eum

deri nefasesse arbitratur? Videat ergoquautaafti- quotidie jejuuatur, quando et diebus dorainicis
ciatcontumelia ipsamquoque Romanam Ecclesiam, omnibus.e quinquaginlapostPascha,et per diver-
ubiethishebdomatibusjinquibus quartaetsextaet saloca diebiis soleranibus martyrum et festisqui-
sabbalojejunatur,tribustaraendiebuscontinuis,do- busqueprandetiir:ettamendiabolusvincitur,siocu-
minicoscilicetacdeindesecundaettertiaprandetur. li nostrisinlsemper ad Dominum, ut ipse evellatde

20.Oviumvitamcertumes( ,inqmt,ai'bibno pendere laqueopedesnostros {Psal. xxiv, 15) ; et sive man-

pastorum : sed « Vge qui dicunt quod bonum malum, ducamus sive bibimus, sive quodcumquefacimus,
et tenebras lucem.et lucem tenebras,et amarum dulce, omniaingloriaraDeifaciamus;et quantum iii nobis
etdulceamarum » {hai. v, 20).Quidsibi velint hsec est,sine offeusione simus Judseis et Graecis et Ec-
verba ejus.non satisintelligo. Sieuimheec, ut scri- clesiae Dei (I Cor. x, 31, 32).Quod parum cogitant,

bis, sic Urbicusdicit ; in Urbe plebs pendens expa- qui cum offensionemanducant, vel cumoflensione
storis arbitriocumepiscoposuajejunat sabbato.Si jejunant, etper utramlibet intemperantiamscanda-
autem sic ad te ista scripsit,quia in epistola tua et laconcitant, quibus non superatur diabolus, sed
ipse quiddam tale scripsisli non tibi persuadeat ur- ; laetatur.

bemchristianamsiclaudare sabbatojejunantem, ut 22. Quod si respondelur, hoc docuisse Jacobum

cogaris orbera christianum damnare prandentem. Jerosolymis,EphesiJoannem,caeterosquealiisIocis,
Cumenimdicit: VcB qui dicunt quod bontim malum, qiioddocuit RomsePetrus.id est ut sabbatojejune-
ettenebras lucem^et lucemtenebras,et amarumdu.lce, tur.sed ab hacdoctrina terras cseteras deviasse, at-
et dulce amarum, jejunium sabbati volensintelligi que in ea Romam stetisse et e contrario refertur
:

bonum lucem etdulce,prandiuin vero,malumet

et Occidentis potius aliqua loca in quibus Roma est,
teuebras et amarum quis eiim dubitat in omnibus
;
nonservasse quod .\postoli Iradiderunt Orientis ;

christianis sabbato,'prandentibusuniversum orbem vero terras.unde ccepit ipsum Evangelium prsedicari,

damnare terrarum ? Nec se ipserespicit, nec quid in eo quod ab omnibus simulcumipso Petro Apos-
dicat attendit.ut scriptis suis ab istaprcecipiti cohi- tolis traditum est, ne sabbato jejunetur, sine aliqua

beatur audacia. Contiouo quippe subjunxit, iVewo varietate mansisse interminabilis est ista contentio,
:

e7'go vos judicet in esca aut in potu {Coloss. u, 16) generans lites,non finiens quaestiones. Sit ergo una
quod ipse utique|facit,quisabbato sumentes escam fides universae quae ubique dilatatur Ecclesiae, tan-
potumque sic arguit.Quantumerat,uthincei veni- quam intus in membris.etiamsi ipsa tidei unitas qui-
ret in mentem etiam iliud quod idem apostolus * busdam diversis observationibus celebratur, qui-
aiibi dicit Qui manducat, non manducanlem non
;
bus nullo modo quod in fide verum est impeditur.
spernat et qui non manducat, manducantem non
; Omnis enim pulchritudo filiae regis intrinsecus
judicet1{Rom. xiv, 3.) Istum modura.hoc tempera- {Psal. xLiv, 14) : illae autem observationes quse variae
mentum, quo scandala devitaret, inter jejunantes celebrantur.in ejusvesteintelliguntur ;undeibidici-
sabbato et manducautes teneret, ut et ipsuin non im',Infimbiiisau7'eis circumamicta varietate {Ibid.,
manducantem manducans quisquenon sperneret, i5).Sed eaquoque vestisita diversis celebrationibus
etipsenonmanducansm^inducantemnonjudicarel. varielur,ut non adversis contentionibus dissipetur.
CAPUT IX. — i^ .Petrus etiam,\n({m[,Apostolorum CAPUT X.— 12. Postremo,\nqvi\\.,siJudwus sabba-
caput, ccelijanitor, etEcclesisefundamentum, exs- tumcolendo dominicum negat,quomodo Ch7'istianus
tincloSimonequi diaboli fuerat nonnisijejunio vin- observatsabbatum? Aiit simus Christiani,et domi-
Romanos edocuit, quorum fides
cendi figura, idipsum nicum colamus aut simus Judxi, et sabbatum ob-
;

annuntiaturuniverso orbi terrarum.^Snm^imd ergo servemus: « Nemoemm potest duobus dominis se7'vi-
caeteri Apostoli prandereChristianoscontraPetrum re » {Matth.vx^lik). Nonneitaloquitur,tanquamsab-
docueruntinuniverso orbe terrarum ? Sicut itaque bati alius dominussit,alius dominici?Nec illud au-
iuterse vixerunt concorditer Petrus el condiscipuli ditquod etipse commemoravit Dominus est enim :

ejus.sicintersecoacorditervivantsabbatojejunantes sa66a^<F<7/«s/iowmis(Z,Mc. VI, 5). Quodautemitanos

quos plantavit Petrus, et sabbato pradentes quos vultesse asabbato aIienos,sicut Judaeisuntadomi-
plantaverunt condiscipuli ejus. Estquidem et hfec nicoalieni.nonnetantumerratutpossit etiamdicere,
opinio plurimorum.quamviseam perhibeantesse fal- ila nos non debere accipere Legem nec Prophetas,

sarapleriqueRomani,quodapostolusPetruscumSi- sicutJudaji non accipiuntEvangelium nec Apostolos?

mone magodiedominicocertaturus,propter ipsum Quodqiii sapit,quidmalisapit utique iatelligis.Sed
magnae tentationissuccessusjpridiecumejusdemur- vetera,'\n(imi,omniati'ansierunt,et in Christo facia
bisEccIesiajejunaverit, et consecuto tam prospero sunt nova (II Co>'.v,17) : hoc verum est.Nam prop-
gloriosoque successu, eumdem morem tenuerit, terea sicut Judai sabbatisnon vacamus, etiamsiad
eumqueimitateesint nonnullaeOccidentis Ecclesise. significandam requiem quaeillo die significata est,

Sed si, ut istedicitjSimon magnsfiguraeratdiaboli, christiana sobrietate et frugalitate servata, jejunii

vinculum relaxamus.Et si aliqui fratres nostri re-

•Lov. Tanlumerrat.ulhineeievenirelimendumsileliam quiemsabbati,reIaxatione jejunii significandames-

:

illud, etc.AtaliiCod.leguntsicut etnos, quantumerat.eic. senon putant, nequaquam de vestisregiaevarietate

147 S. AUGUSTINI EPISCOPI
litigamus,ne ipsiusreginre.ubiunam fidemetiamde
ipsarequie retinennus,inleriora menibra vexeraus.
Etsi enim quia vetera transierunt, cum eis transiit
etiam carnalis vacatio sabbati non tamen quia ;
sabbato el dominico sine superslitiosa vacatione
prandemus, ideo duobus dominis servimus, quia
et sabbali et dominici unus est dorairuis.
24. Iste autem qui vetera transisse sic dicit,ut in
Chyisto cederet ara allari,gladiusjejtinio,p7'ecibus
ig7iis,panipecus,poculosanguis,nesci{iihaiTisnomen
magis Legis et Proptietarum Litterisfrequentatum,
etaitare Deoprius intabernaculo, quodper Moysen
factum est.coUocatum {Exod.XL,*l.i) aram quoqiie ; videntesJoannemnoniaanducantemnecbibentem,
in aposlolicis Litteris inveniri,ubi Marlyres clamaut
sub ara Dei {Apoc- vi, 9, 10). Dicit cessisse jejunio
gladium.non recordans illum quomilites evangelici
armantur ex utroqueTestamento.gladium bisacu-
tum {Eph.\i,\l,et Bebr. iv, 12).Dicit cessissepreci-
busignem, quasi non el tunc preces deferebantur
in templum,etnuncaGtiristoignisestmissusinmun-
dum (£,MC.xu,49).Dicitceosissepanipecus,lanquam
nesciens et tunc in Domini mensa panes proposi-
tionis ponisolere{.Exorf.xxv,30),et nuncse de agni
immaculati corpore partem sumere. Dicit cessisse
poculo sanguinem.noncogitansetiamnunc seacci'
pereinpoculosanguinem (Lmc. xxu,7-20). Quanto
ergo melius etcongruentiusveteratransisse,etnova
in Christo facta esse sic diceret.ut cederet altareal-
tari,gladius gladio,ignisigni,panispani,pecu8peco-
ri.sanguissanguini.Videmusquippeinhis omnibus
carnalem vetustatem spirituah cedere novitati. Sic
ergo intelligendum est, sive in istodie volubili sep-
timo prandeatur, sive a quibusdam etiam jejune-
tur, tamen sabbato spirituali sabbatum carnale
cessisse ;quando in istosempiternaet verarequies
concupiscitur.in illo vacatio temporahs jam supers-
titiosa contemnitur.
CAP. XI. — 25.C8eteraqu8e sequuntur,quibussuam
disputationem iste concladit,sicut aliaquaedam quae
inde commemoranda non arbitratus sum,multo ma-
gis ad causamnon pertinent,inquadejejunio sab-
bati vel prandio disputatur.Sed ea tibi ipsi,maxime
si ex iis quae a me dlcta sunt ahquid adj uvaris, ad-
vertenda et judicanda dimitto. Si autem quoniam
huicquantum potui sufficienter respondisse me pu-
to.dehac re senlenham meam quaeris,ego in evan-
gelicis et apostohcis Litteris, totoque instrumento
quod appellatur Testamentum Novum,aniino id re-
volvensjVideopraeceptumessejejunium.Quibus au-
tem diebus non oporteat jej unare,et quibus oporteat,
praecepto Domini vel apostolorum non invenio defi-
nitum.Acperhocsenho,nonquidemadobtinendam,
quamfidesobtinetatquejustitiai inquaest pulchri-
tudo fihaeregis intrinsecus.sed tamenad significan-
dam requiemsemptiernam ubiest verumsabbatum,
relaxationem quam constrictionem jejunii aptius
convenire.
» Ediiij quamfides optinet ceqtie )ustitiam. At. Mss. Corb.
et Germ. habent, quam fides obtinet atque justilia, et me-
rito: nam verbum obtinet,d.d requiem tempiternam refertur.
148
26. Verumtamen in hujus sabbati jejunio sive
pramiio.nihil mihi videtur tutius pacaliusqiie ser-
vari.quain ulqui manducat,nonmanducantem non
spernat,et qui non manducat ,manducantem non ju-
dicet ;quia neque sima/iducaverimus abundabwius,
neque sinon manducave^imus egebimus {Rom. xiv,
3) custodita scilicel eorum inter quos vivimus, et
:
cum quibusDeo vivimiis ', inhisrebusinoftensaso-
sietate.Sicutenim quod ailAposlolusverumest.ma-
lum esse hominiqui per nffensionem manducat{Ibid.,
hominiquiper of-
20,etl Cor.viii,8); itamaliim est
fensionerajejunat. Nonitaquesimuseis similes, qui
dixerunl Daemoniu7n habel. Sed nec rursus eis, qui
:
videntesChristum manducantem eibibentem,dixe-
runt: Ecce homovorax etvinosus,amicuspublicano-
rum etpeccatorum {Matlh. xi,19).Remquippe valde
necessariam his dictis Dominusipse subjecit, atque
ait:El juslificata est sapientia in filiis suis {fbid.).
Quisintautemisti,sirequiris,legequodscriptumest:
Filii sapientiae Ecclesia justoi'um (Eccli. \n, 1.) :
ii
suntqui quandomanducant, nonmanducantes non
spernunt; quando non manducant, manducantes
non judicant^sedeosplanequiperoffensionemnon
manducant sive manducant,vel spernunt vel judi-
cant.
CAPUT XII.— 27.b;tdediequidem sabbati facihor
causaest, quia et Romaoa jejunat Ecclesia,et aliae
nonnullae,etiamsipaucaR,sive iUi proximae sivelon-
ginquae :die autemdominico jejunare scandalum
est raagnum,maxime posteaquam innotuit detesta-
bilis multuraque tidei catholicae Scriplurisque divi-
nisapertissime contrariahaeresisManichaeorum.qui
suisauditoribusadjejunandumistum tanquamcon-
stituerunt legitimumdiem; perquod factum est, ut
jejunium dici doininici horribilius haberetur. Nisi
forte aliquis idoneus sit nulla refectione interposita
ultra hebdomadem
perpetuare jejunium.utjejunio
quadraginta dierum, quantum potuerit, appropin-
quetjsicutaliquosfecisse cognovimus.Namet adip-
sumquadragenarium numerum pervenisse quem-
dam,a fratribusfide dignissimis nobis asseveratum
est. Quemadmodum enira veterum patrum tempo-
ribus, Moyses et Elias nihil conlra prandia sabba-
torum fecerunt.cum diebus quadraginta jejunave-
runt; ita qui potuerit septem dies jejunando tran-
sire,nonsibiadjejunandumelegitdominicumdiem,
sed in iis eum invenit, quos jejunaturum se vovit
plurimos dies. Jejuniuni tamen etiam continuatum
si in hebdomade solvendum est, nullo congruen-
tius quam dominico die solvitur. Si autem post
hebdomadem corpus reficitur, non utique ad jeju-
naudum dies dominicus eligitur sed in numero,;
quem voveri placuit, invenitur.
Nec illud moveat quod Priscillianislae, Mani-
28.
chaeorumsimillimi.adjejunandumdiedominicoso-
lent testimonium de Apostolorum Actibus adhibere,
«Edd.omittunt: El cum quibus Deo vivimus, quaeverba
ex novem Mss. restituuntur.
 ;

<49 EPISTOLARUM CLASSIS II. 150

ciimessetapostoliis PauliisinTroade.Sic enimscri- minici non aliqua necessilate occurrente peragere,

ptiim est In una autem sabbati conqregalis nobis
: sed quasisacrasolemnitatestatutadogmalizarecoB-
frungere panem, Paulus disputabat illis, exitut-us perunt et iiuiotuerunt populis chri.stianis profecto ;

atia die, produxitque sermonem usque admedium
noc<is(Af^ix,7).Deindecuiiidescendissetdeccena-
culo,ubicongregati erant,adresuscitandumadoles-
centem, qui gravatus somnode fenestracecideratet
morluus ferebatur, deipso ApostoloScripturasiclo-
nec talinecessitate, qualem Apostoliis habuit, exis-
timo faciendum esse quod fecit, ne luajusmalum
incurraturin scandalo, quambonumpiircipialur ex
verbo. Quidquidtamen causfevelnecessitatis exsti-
lerit, cur homo christianus die dominico jejunare

qa\t\ir:Ascendensautem,\nqui\,cumf7'egissetpanem cogatur, sicut etiam illud in Actibus Apostolorum

alquegustasset, satisque esset allocutus usque
luculum, sic profecius est{lbid., 11).
accipiatur, tanquam solerent Aposloli dominicodie
solemniterjejunare. Unaenimsabbatituncappella-
batur dies, qui nuncdominicns appellatur, quodin
Evangeliisapertius inveuilur. Naradies resurrectio-
nis Domini,prima sabbati aMatthaeo.a caeteris autem
tribus una sabbati dicitur {Matt k.i.x.'v\\\,{;Marc .\w\t
2;Luc.xxi V, et Joan. xi, 1 );quem constat eum esse,
1 ;
qui dominicus postea appeliatus est. Aut ergo post
peractum diem sabbati,noctisinitiofuerant congre-
gati, quae utique nox jamaddiem domiuicum, hoc
est ad unam sabbati pertinebat et ita eadem nocte;
fracturus panem, sicut frangitur in sacramento oor-
poris Christi, produxit sermonem usque ad medium
noctis, ut post sacramenta celebrata, rursus usque
addiiuculum alloquens cougregalos, quoniam mul-
lum festinabat, ut lucescente proficisceretur domi-
nico die: aut certesi io unasabbatinon pernoclem,
ad di- iavenimus, in naufragii periculo, ubi et ipse Aposto-
Absituthocsic lus navigabat, quatuordecim diebus, ac per hoc
duobus dominicis jejunatum {Act. xxvu, 33) ; nullo
mododubitare debemus,dominicum diem,quando
non plures dies sine uUa refectione continuandi vo-
ventiir, inter jejuniorum dies noo esse ponendum.
CAPUT XIII. — 30. Cur autem quarta et sexta
maxime jejunet Ecclesia, illa ratio reddi videtur,
quod considerato Evangelio, ipsa quarta sabbati,
quatuvulgoquartamferiamvocant,consiiiumrepe-
riuntur ad occidendum Dominum fecisse Judaei.
Inlermisso autem uno diecujus vespera Dominus
Pascha ciim discipulis manducavit, qui tinis fuit
ejus dici quem vocamus quintam sabbati, deinde
traditus est ea noctequae jam ad sextam sabbati.qui
dies passioois ejus manifestus est, pertinebat. Hic
diesprimusazymorum fuit a vespera incipiens. Sed
Matthaeus evangehsta quintam sabbati dicit fuisse
primam diem azyinorum quia ejus vespera se-
;

sed perdiem horadominici fuerant congregati eo
ipso quo dictum est, Paulus dispulabat illis, exi
turusalia die, eipressa est causa producendi ser-
monis, quia fuerat exilurus, et eos sufficienter
; quente, futura eral coenapaschalis, qua coena inci-
piebat azymum et ovis immolatio mauducari. Ex
quo coUigilur quarlam sabbati fuisse, quando ait
in- Dominus Scitis quia post biduum Pascha fiet, el
:

struerecupiebat. Nonergosolemniter die dominico F ilius hoministradetur ut crucifigalur {Matth. XS.VI,

jejunabant,sednecessariussermo, quistudiiferven- 2) acper hocdies ipsejejunio deputatus est, quia,
:

tissimi audiebalurardore, refioiendi corporiscausa sicut Evangehsta sequitur el dicit, Tunc congre-
interrumpendus esse non visus est profecturo Apos. gati sunt principes sacerdotum et senio7'es popuii
tolo, qui eos, propler alios suos usquequaque dis. in atrium principis sacerdotum, qui dicebatur Cai-
cursus, vel alias nunquam, vel rarissime visitabat phas, et consilium fecerunt ut Jesum dolo tenerent
praesertimquiatunc exillis terris sicut consequentia etocciderent (Ibid. 3, 4). Intermisso autem uno die,
docent, ita discessurus erat, ut jam non esset eos de quo dicitEvangelium, Pnmaautem azymorum
in carnevisurus. Ac per hoc raagisostenditurdomi- accesserunt discipuli ad Jesum dicentes : Ubi vis
nicis diebus solita illis non fuisse jejunia, quia ne paremus tibicomedere pascha{Ibid., {!) ?hoc ergo
hoc crederelur, curavitscriptorlibricausamprodu- die intermisso, passus est Dominus, quod nullus
cendi sermonisexponere; utsciremus sialiquane- ambigit, sexta sabbati ;
quapropter et ipsa sexta
cessitas oriatur, urgentiori actioni non esse pran- rectejejuniodeputatur.jejuniaquippe humilitatem
dium preeferendum quamvis ab istis avidissime
: significant. Unde dictum est : Et humiliabam in
audientibus, et ipsum fontem cogitantibus profectu- jejunio animam meam {Psal. ixiiv, 13).
rum, atque ideo magna siti non aquae, sed verbi sine 31. Sequitur sabbatum, quo die caro Christi in

salietate quidquid influebat haurientibus, non tan- monumento requievit, sicut in primis operibus
tumcarnaleprandiuiii,veruineliamcQenacontempta mundi requievit Deus die illo abomnibusoperibus
est. suis. Hincexortaestista inreginaeillius veste varie-
29. Sed tunc quamvis domiuico die sohlaillis je- las, ut alii, sicut maxime populi Orientis, propter

junianonfuissent,non erattaraen Ecclesisetarainsi- requiem signiflcandam mallent relaxarejejunium,

gnis offensio, si aliqua tali necessitate, qualera apo- aliipropter humihtatem mortis Domini jejunare,
stolus Paulus habuit.die toto dominico usque ad me- sicut Romana et nonnuUae Occidentis Ecclesiae.Quod
diumnoctis, veletiam usque ad diluculumreficere quideraunodie,quoPaschacelebraturpropterreno-
corporanon curarent.Nuncveroposteaquara haere- vandam rei gestae memoriam, qua discipuli huma-
tici, maxime impiissimiManichaei»,jejuoia dieido- nitus mortem Domini doluerunt, sic ab omnibus
jejunatur, ut etiam illi sabbali jejunium devotis-
' Am. Bad. Er. et Mss. sex, prsetermissa voce Mani-
ehcei, habent, maxime impiissimi jejunia. sime celebrent, qui caeteris per totum annum sabba-
 151 S. AUGUSTINI EPISCOPI 152

tis prandent utrumque videlicet significantes, el

; charitate amplecfendo patri Simpliciano (b), Au-
in uno anniversario die luclum discipulorum, et GLSTiNus, in Domiuosalutem.
ceeleris sabbatis quietis bonum. Duo quippe sunl, 1. Plenas bonorum gaudiorum lilteras, quod sis

quee justorum bcatitudinem.et omnis miserias tinem memor mei.meque ut soIesdiIigas,magucequegra-

sperari faciunt, mors et resurrectio raortuorum. lu
morle requies est, de qua dicilur per Prophetam
Plebs mea intra in cellaria tua
lum donec transeat ira Domini {Isai- xxxi, 20). In
tulationi libi sit quidquid iii me donoruin suorum
: Uominus conferre diguatus est miserioordia sua,
; abscondere pusil- non meritis meis, mi^sas munere Sanctilatis tuae
accepi in quibusafTectumin me paternum de tuo
:

resurrectione autem in homine toto, id est, in carne benignissimo corde uon repentinuin et novum
et spirituperfectafelicitas.Hincfactum eslut horura hausi, sed expertuiu sane coguitumquc repetivi,
duorum utrumquenon signiticanduui putaretur ia- doraine beatissime, et venerabiliter siucerissima
borejejunii, sedpotiusrefectionishilaritate.excepto charitate amplectende.
paschali uno sabbato, quo discipulorum, sicut di- 2. Unde autem tan'a exorta est felicitas littera-
ximus, luctus propter rei gestae memoriam fuerat rio labori nostro, quo in librorum quorumdam
jejunio prolixiore signandus. conscriptione sudavimus, ut a tuaOignatione lege-
CAPUT XIV. — 32. Sed quoniara non inveniraus, rentur ? nisi quia Dorainus, cui subdita est anima
ut jam supra commemoravi, in evangeliciset apos- mea, consolari voluit curas meas, et a limore re-
tolicis Litteris,qu<£ ad Novi Testamenti revelationem creare, quo me in lalibus operibus necesse est esse
proprie pertinent, certis diebus aliquibusevidenter soUioiluin, necubi forte indoctior vel incautior,
praeceptum observandaesse jejunia,et ideoresquo- quamvis in planissimo campo veritatis, offendara.
queista,sicut aliae plurimae quasenumeraredifticile Gum enim tibi placet quod scribo, uovi cui placeat;
est, invenit in vesle ilhus filiae regis, hoc est Eccle* quoDJam quis te inhabitet novi. Idem quippe oui-
siae, varietatis locum ;indicabo tibiquidmihidehoc uium munerum spiritualium distributor atque lar-
requirenti responderit venerandus Ambrosius,aquo gitor per tuam sententiam confirmabit obedien-
baptizatus sum,Mediolanensis episcopus.Nam cum liammeam.Quidquid enimhabentillascripladelec-
in eadem civitate mater mea mecum esset, et nobis talione tua dignum, in meo ministerio dixit Deus,
adhuc catechumenis parum ista curantibus,illa soUi- Fiat, etfactum est: in tua vero approbatione vidi
citudinem gereret utrum secundum morem nostree Deus quia bonum est (Gen. \, 3, 4).
civitatis sibi esset sabbatojejunandum,an Ecclesiae 3. Quaestiunculas sane, quas mihi enodandas

Mediolanensis more prandendum.ut hac eam cunc- jubere dignatus es, etsi mea tarditate implicatus
tationeliberarem,interrogavihoc supradictum homi- non intelligerem, tuis meritis adjutus aperirem.
nem Dei.At ille: Quid joos5Mm, inquit, hinc docere Tantum illud quaeso, ut pro mea infirmitate depre-
amplius quam ipse facio ? Ubi ego putaveram nihil ceris Deum, et sive in iis quibus meexercere beni-
eum ista responsione praecepisse, nisi ul sabbato gne paterneque voluisti, sive io aliis quaecumque
pranderemus hoc quippe ipsumfacere sciebam
; : nostra in tuas sanctas manus forte pervenerint,
sedille secutusadjecit, Quandohicsum, nonjejuno quia sicutDei data, sic etiam mea eirata cognosco,
sabbato ; quando Romae sum,jejuno sabbato et ad : non solum curam legentis impendas, sed etiam
quamcumque Ecclesiam vemritis, inquit, ejus mo- censuram corrigeutis assuraas. Vale.
remservate,si patiscandalumnon vuUisaut facere. EPISTOLA XXXVIII "
(a).
Hoc responsum retuli ad matrem, eique suffecit, AugustinusProfutu)'o,detolerandaadversa valetu-
nec dubitavitesseobediendum:hocetiam nossecuti dine ; de morte Megalii, et de cohibenda ira.
sumus. Sed quoniam contingit, maximein Africa, Fratri Profuturo Augubtiniis.
ut una Ecclesia vel unius regionis Ecclesiee, alios i . Secundum spiritura, quantum Domino placet,
habeantsabbatoprandenles, alios jejunantes; mos atque vires ipse praebere dignatur, recte suraus ;

eorum mihisequendus videtur,quibuseorum popu- corpore autem, ego in lecto sum. Nec ambulare
lorum congregatio regenda commissa est.Quaprop- enim, nec stare, nec sedere possum, rhagadis vei
ter si consilio meo, praesertim quia in hac causa plus exochadis dolore ettumore (6). Sedetiam sic, quo-
forte quam satis fuit,te petenteatque urgenle, locu- niaraidDoraino placet.quidaliuddicendumest, nisi
tus sum, libenter acquiescis episcopo tuo in hac
;
quiarecte sumus?Potius enim si id nolumusquod ille
re noli resistere, et quodfacit ipse, sine uilo scru-
(6)SimplicianusEcclesi8eMediolanensisantistesbeatis-
pulo vel disceptatione sectare.
simo successit Atnbrosio, ex lib. 2 ttetract., c. 1, nempe
EPISTOLA XXXVir (a). anno 397. Nam Ambrosiuspridie Paschatis, juxtascrip-
Gratulatursibikugustinm litterarias suas lucubra- torem ipsius vitae Paulinum, defunctus est die scilieet ;

4 aprilis ex Martyrologiorum flde porro autem Pascha

:

tiones Legi et approbari a Simpliciano ; ejusque

in 5 aprilis incidit an. 397.
censurae subjicit tumcaeteros suoslibros, tum eos * Recognita est ad a. a. bg. bl. c. cc. ff g- gv. n. r. s. t.
.

quos dequaestionibus ab ipso proposilis ronscripsit. vc. vd. duos sb. quatuor v. ad Am. Bad. Er. Lov.
Domino beatissimo et venerabiliter sincerissima (a) Ali.is 149 quae autem 38 erat, nunc 243. Scripta
:

circa medium an. 397.

* Decrat in lioc tomo. Hic edita est collatis antea libris (6) Rhagades et exocliadesa medicis referunlur inter
qui eam habent praefixam libris quaestionum ad Simpli- vitia sedis ragas scilicel a verbo r«sso rumpo, fissura
:

cianum.' estcirca sedem in venis, quse a SHnguinisfluore dicunlur

(o) Ex 4 Tomo : quae autem 37 erat, nunc 109. Scripta haemorrhoides ; exochas vero ab execho emince, tuiuor
circa an. 397, est in sede, venis iisdem prominentibus.

I
 153 EPISTOLARUM CLASSIS II, 154
vult,nosculpandisumus,quamiIlenonrectealiqiiid EPISTOLA XXXIX (a), *

vel facere vel sinere existimandus est. Nosli haec Bieronymus Auguslino, commendam ilLi Prsesi-
omnia sed quia mihi es alter ego, qnid libentius
: dium, et salvere jubens Alypium.
tecum loquerer, nisi quod mecum loquor ? Com- Domino vere sancto et beatissimo papse Aigustino,
mendaraus ergo sanctis oralionibus tuis et dies et IIiERo.NYMus, in Christo salutem.
noctes nostras, ut oretis pro nobis, ne diebus iutem- GAP. PRIMUM. —
1. Annopr(Bterito,per fratrem

peranter utamur, ut nocles eequo aniiuo toleremus, nostrum Asterium hypodiaconum Dignationi tuae
ut etiamsi ambulemus in medio umbree mortis,no- epistolam miseram,promptumreddenssalutationis
biscum sit Dominus ne timeamus mala. officium; quam tibi arbitror redditam. Nunc quo-
2. Quod senex Megalius (a) defunctus sit, jam vos que per sanctum fratrem Prsesidium diaco- meum
audisse quis dubitet? Erant enim a depositioue cor- num, obsecro primum memineris mei : deinde
ut
porls ejus, cum hsec sciiberem, dies ferme viginli ul bajulum liHerarum habeas commendatum, et
quatuor. Utrum jam videris *, disponebas enim,suc- mihi scias germanissimum, et in quibuscumque
cessorem primatus ejus, si fieri potest, nosse volu- necessitas poslulaverit, foveas atque sustentes; non
mus.Noudesuntscandala.sed nequerefugium ;non quo aliqua re {Christo tribuente) indigeat, sed quo
desuntmoerores,sed neque consolationes.Atque in> bonorum amicitias avidissime expetat, et se in his
ter hiec quam vigiiandum sit, ne cujusquam odium conjungendis maximum putet beneficium consecu-
cordis intima teneat.neqiie sinat ut oremiis Deum in tum. Cur autem ad Occidentem navigaverit, ipso
cubiculo nostro clauso ostio {Mallh.v\,6),sed adver- poteris narrante cognoscere.
sus ipsum Deum claudat ostium, uosti, optime fra- CAP. IL —
2. Nos in monasterio constituti,variis

ter :subrepit autem, dum nuUi irascenti ira sua hinc inde fluctibus quatimur, et peregrinationis
videturinjusta. Ita eniminveterascensira fitodium, molestias sustinemus. Sed credimusin eo qui dixit,
dum quasi justi doloris admixta dulcedo, diutius « Confidite; ego vici mundum » {Joan. xvi, 33),quod
eam vase detinet.donec totum acescat, vasque
in ipso tribuente etproesule, contra hostem diabolum
corrumpat.Quapropter multo melius.nec juste cui- vicloriam consequamur. Sanctum venerabilem et

quam irascimur, quam velut juste irascendo in ali fratrem noslrum papam Alypium, ut meo obsequio
cujusodium ireeoccultafacilitatedelabimur.Inreci- salutes, obsecro. Sancti fratres, qui nobiscum in
piendis enim hospitibus ignotis, solemus dicere, monasterio Domino servire festinant, oppido te sa-
multo esse melius malum hominem perpeti, quam lulant.' Incolumem te et memG7'em mei, Christus
forsitan per ignorantiam excludi bonum.dum cave- Dp.us noster tueatur omnipotens, domine vere
mus ne recipiatur malus sed in aftectibus animi
: sancte et suscipiende papa.
contraest.Namincomparabiliter salubriusestetiam EPISTOLA XL **
(6).
irse juste pulsanti non aperire penetrale cordis,quam Augustinus Eieronymodetitulo vulgatiab ipso libri
admittere non facile recessuram, et perventuram de Scriptoribus ecclesiasticisAum de Petro repre-
de surculo ad trabem. Audet quippe impudenter henso non mendaciter a Paulo,de quojam eidem
etiam crescere citius quam putatur. Non enim eru- scripsit Epistolam iS.Eortatur postreino ut pro-
bescit io tenebris, cum super eam sol occiderit dal Origenis et singutorum hoereticorum errata.
{Eph. IV, 26), Recolis cerle qua cura etquanta sol- Domino dilectissimo, ct cultu sincerissimo chari-
licitudine ista scripserim, si recolis quid mecum observando atque amplectendo fratri, et
tatis

nuper in itinere quodam locutus sis, compresbytero Hieronymo, Augustinus.

3, Fratrem Severum,et qui cum eo sunt, saluta- CAP. PRIMUM.— 1. Habeo gratiam quod pro sub-
mus.Etiamfortasseipsisscriberemus,siperfestina- scripta salutatione, plenam mihi epistolam reddi-
tionem perlatoris liceret. Peto autem ut apud eum- disti, sed breviorem multo quam ex te vellem su-

dem fratrem nostrum Victorem.cuiagoetiam apud mere,tali viro,a quo tempora quantalibet occupet,
tuam Sanctitatem gratias quod Gonstantinam cum nullus sermo prolixus est, Quaoquam itaque nos
pergeret indicavit, petendo adjuves propter nego- negotiorum alienorum,eorumque secularium,curis
tiuin quod ipse novit, de quo gravissimum pondus circumstemur ingentibus; tamen epistolae tuae bre-
pro ea re mullum deprecantis iNectarii majoris vitati facile non ignoscerem, nisi cogitarem quam

patior,per Calamam remeare ne gravetur sic enim : paucioribus verbis meis redderetur. Quare, aggre-
promisit mihi. Vale. dere,quaeso,istam nobiscumlitterariam coUocutio-
' Lov., invenerii. At Bad. Am. Er. et Mss. quatuor- nem, ne multum ad nos disjungendos liceat absen-
decim.yawi videris. tiae corporali : quanquam simus in Domino Spiritus
(a) Hic Megalius Calamensis episcopus et Numldiae
primas, cui in episcopatu forte Possidius, in primatu unitate conjuncli, etiamsi ab stilo quiescamus, et
autem, uti ex conc. Carthaginensi anni 397 intelligitur, taceamus. Et libri quidem, quos de horreo domi-
Crescenliamus successit, S. Augustinum ordinavit epis-
copum; cum in eum tamen adhuc presbyterum epistolam '
Recensita est ad a, b. cc. fs. j. mr. r. sb. t. tt. vc.
scripsisset iratu s.cujus injuriiE veniam deprecatus in epis- decem v. et Am. Bad- Er. Lov.
coporum concilio caluniniam et falsitatem scripto con- * Hanc recoguovimus ad a. bl. bn. cc. fs. j. mr, r. sb.
demnavit, ex lib.3 cont. litt. Petiliani, c. 16, n. 19; lib. t. tt. vc. novem v. ad Am.
Bad. Er. Lov.
3 cont. Cresconium, c. 80, n. 92, et lib. 4 cont. eumdem, (a) Alias 17 : quae autem 39 erat, nunc 26. Scripta
c. 64, n. 79, etc. Huc forlean re^piciunt qu;e post re- circa an. 397.
nuntiatam Megalii mortem subjicit Augustinus : « Non (6) Alias 9 : quaeautem 40 erat, continetur26. Scripta
desunt scandala, » etc. circa an. 397.
 i

1»5 S. AUGUSTINI KPISCOPI <5e

nico elaborasti, pene totum te nobis exhibent. Si reliquerat, quae convenienter ille populus et legi-

enim propterea te non novimiis, qiiia faciem tui timo lempore quo oportebat, acceperat. Itaque
corporis non vidiinus: hoc modo nec ipse te nosti; suscepit ea celebranda, cum jam Christi esset Apos-
nam tu quoque non vides eam.Si autem tibi nonob tolus sed ut docerel non esse perniciosa iis qui ea
;

aliud notus es.nisi quia nosti animum tuum;et nos vellent, sicut a parentibus per I.egem acceperant,
eum non mediocriternovimusin litteris tuis,in qui- custodire, etiam cum Christo credidissent, non ta-

bus benedicimusDomino,quod tibi,ctnobis,omni- men jam constituerent spera salutis quo-

in eis ;

busque fratribus, qui tua iegunt, le talem dedil. niam per Dominum Jesum salus ipsa, quae illis
CAP. II. — 2. Liber quidam tuus inler ceetera non Sacramentis significabatur, advenerat. Ideoque
diu est ut venit in manus nostras : quee si ejus in- Gentibus, quod insnetos a fide revocarent onere
scriptio, nescimus adhuc ; non enim hoc codex gravi et non necessario, nullo modo imponenda
ipse, ut assolet, in liminari pagina praetendebat. esse censebat {Act. xv, 28).
Epitaphium tamen appeliari dicebat frater apud 5. Quapropter non ideo Petrum emendavit, quod j

quem inventus est;quod ei noinen tibi placuisse ut paternas traditiones observaret: quod si facere vel-
inderetur crederemus, si eorum tantum vel vitas, let,nec mendaeiter nec incongrue faceret quamvis ;

vel scripta ibi legissemus.qni jara defuncti essent. enim jam supertlua,tamen solita non nocerent: sed
Cum multorum et eo tempore quo scribeba-
vero quoniam Genfes cogebat Judaizare {Gal. ii, 14),
tur,et nunc usque viventium, ibi commemorentur quod nullo modo posset,nisi ea sic ageret,tanquam
opuscula miramur cur hunc ei tituliim vel irapo-
;
adhiic etiam post Domini adventum necessaria
sueris, imposuisse credaris. Sane utiliter a te
vel saluti forent quod vehementer per apostolatum
;

conscriptum eumdem librum satis approbamus. Pauli veritas dissuasit. Nec apostolus Petrus hoc
CAP. III. —
3. In expositione quoque Epislola;
ignorabat sed id faciebat, timens eos qui ex cir-
;

Pauli ad Galatas,invenimus aliquidquod nos mul- ftumcisione erant. Ifa et ipse vere correctus est, et

tura noveat.Si enim ad Scripturas sanctas admissa Paulus vera narravit, ne sancta Scriptura, quae ad
fuerint velut oCficiosa mendacia, quid in eis rema- fidem posteris edita est,admissa auctoritate raenda-
nebit auctoritalis? quae tandem de Scripturis illis
cii.fota dubia nutel et fluctuet. Non enim potest aut

sententia proferetur, cujus pondere contentiosae oportel quanta et quam inexpli-

litteris explicari,

falsitafisobteratur improbitas?Statim enim utpro- cabilii raala consequanfur, si hoc concesserimus.

tuleris; si aliler sapit qui contra nitilur, dicetillud, Posset autem oppoi tune minusque periculose de-
quod prolatum erit, honesfo aliquo officio scripto- monstrari, si coram inter nos colloqueremur.
6. Hoc ergo Judffiorum Paulus dimiserat, quod t
rem fuisse mentitum. Ubi enim hoc non poterit,si
potuit in ea narratione, quam exorsus Apostolus malura habebant; et in primis illud,quod ignoran-
ait, Qiide autem sm6o vobis, ecce coram Deo quia
tes Dei justitiam, et suam justitiam volenles cons-

non mentior (GaZ.t,20),credi affirmarique menlifus tituere, juslitiae Dei non sunt subjecti {Rom. x, 3).

eo loco ubi dixit de Pefro etBarnaba Cum viderem :

Deinde qiiod post passionem et resurrectionem
quia non recte ingrediuntur ad veritatein Evange- dato ac manifestato Sacramento gratiee se-
Christi,

lii enim recte illi ingrediebantur,

{Ibidem,u,l^)'! Si cundum ordinem Melchisedech, adhuc putabant
iste mentitus est si autem ibi mentitus est, ubi
;
Sacramenla vetera,non ex consuetudinesolemnita-
tis,sed ex necessitate salutis esse celebranda:qu» ta-
verum dixit? An ibi verum dixisse videbitur, ubi
hoc dixerit, quod lector sapit cum vero contra sen-
;
men si nunquam fuissent necessaria, infructuose
afque inaniter pro eis Machabaei marlyres fierent(ll
sum lectorisaliquid occurrerit, officioso mendacio
deputabitur? Non enim deesse poferunt causae, il/ac/i.vii,I) Postremo istudquod praedicatores gra-
cur existimefur non solum potuisse, verum etiam tiae Ghristianos (a) Judaei tanquam hostes Legis per-

debuisse mentiri, si huic regulae conceditur locus. sequebantur.Hos atque hujusmodi errores et vitia,
dicit se damna * ei stercora arbitratum,ul Christum
Non opus hanc causam multis verbis agere,
est
praesertim apud te, cui sapienter providenli dic- lucrifacerct {Philipp.ui,S);non observationes Legis,

tum sat est.Nequaquam vero mihi arrogaverim ut si more patrio celebrarenlur, sicut el ab ipso cele-

bratae suntsine uUa salutis uecessitate, non * sicut

ingenium tuum, divino dono aureum, raeis obolis
Juda}icelebrandasputabant,autfallacisimulation6,
ditare contendam nec est quisquam te magis
;

idoneus, qui opus illud emendet. quod in Pefro reprehenderat. Nam si propterea
— Sacramenta celebravit, quia simulavit se Ju-
illa
CAP. IV. 4. Neque enim a me docendus es quo-
daeum utillos lucrifaceret; cur non etiam sacrificavit
modo intelligatur quod idem dicit^Factus sum Ju-
daeis tanquam JudoBus, ut Judceos lucrifacerem (I
cum Gentibus, quia et iis qui sine Lege erant, tan-
Cor. IX, 20) et cretera quae ibi dicuntur compas-
;
quam sine Lege factus est, ut eos quoque lucrifa-
ceret, nisi qaia et illud fecit, ut natura Judaeus, et
sione misericordiae, non simulatione fallaciae. Fit
hoc fofum dixit, non ut fallaciter se flngeret esse
enim tanquam eegrotus qui ministrat aegroto non ;

quod non erat, sed ut misericorditer eis ifa subve-

cum se febres habere mentitur,sed cum animo con-
doientis cogitat quemadmodum sibi serviri veliet, Sic Mss. prope omnes. At Edd. habent
» dieit se da- :

mnare, etc.
si ipse aegrotaret. Nam utique Judaeus erat ; Chris- » Deest non apud Bad. Am. Er. et plerosque Mss,

tianus autem factus, non Judaeorum Sacramenta (a) Forte, Chrislianse.

 157 EPISTOLARUM CLASSIS IL 458

niendiim esse sentirel, ac si ipse in eodem errore la- distietadjuvisti,idquod tibi perhumilitatemmeam
boraret;nonscilicetmentienlisastu,sedcompatien- fraternacharitas indicit, ut si occupationes tuae si-
tisaffectu^SiciileoipsolocogeneraliterintiiiitjFac- nunt, omnium hiereticorum perversadograala, qui
tus suminfirmis infirmus, ul infirmos lucrifacerem rectitudinem fidei christianse usque ad hoc tempus
j
(lCor.iz., 22); utsequensconclusio,Own?7>Msownia vel impudentia vel imperitia vel pervicaciadepra-
faclus sum, ut omneslucrifacerem (Ibid.), ad hoc vare conati sunt, uno libello brevitcr digesta edas,
; referenda intelligatur, ut cujusque iufirmitatem in notitiam eorum quibus aut non vacat propter
tanquiim in seipso miseralus appareat. Non enim et alia negotia, aut non valent propter alienara lin-

oum diceret, Quis infirmatur, el ego non infirmor guam tam multa legere alque cognoscere. Diu te
I (II Cor. XI, 29) ? infirmitatem alterius siraulasse se rogarem, nisi hocsoleretesse indicium ininusprse-
potius quam condoluisse, volebat intelligi. sumentis de charitate. Hunc interea fratrem nos-
7. Quare arripe, obsecro te, ingenuam et vere trum Paulum in Christo multum commendo beni-
christianamcuracharitateseveritatem,adilludopus gnitati tiise, cujus in nostris regionibus existima-
'corrigendum atque emendandum, et nodvjMSioiM, ut tioni bonum coram Deo testimonium perhibemus.
idicitur, cace. Incomparabiliter enim pulchrior est EPISTOLA XLI •
(a).
veritas Christianorum, quara Helena Grap.corum. Alypius et Augustinus Aurelio gralulantes de
Proistaenimfortius nostri martyres adversushanc sermonibus quos presbyieri prxsenteipso ad po-
Sodomam, quam pro illa illi heroes adversus Tro- pulum habere caeperant, ipsumque rogantes ut
jam, dimicaverunt. iNeque hoc ideo dico, ut oculos aliqui eorum sermoiies sibi mitlantur.
cordis recipias quos absit ut amiseris sed ut ad- :
;
Doraino beatissimo et venerabiliter suscipiendo,
tvertas, quos cum habeas sanos et vigiles, nescio
sincerissimeque charissimo fratri, et consacer-
qua dissimulatione avertisti, ut non intenderes doti * papse Aurelio, Alypius et Augustinus, in
quae consequantur adversa si semel creditum
;
Doraino salutem.
fuerit, posse honeste .acpie scriptorem' divinorum
1. Impleturaestgaudioosnostrum, etlingiianos-
Librorum in aliqua sui operis parte mentiri.
CAPUT V. —
8. Scripseram hinc jam aliquando
traexsultatione (Psal. cxxv,2),nunliantibuslitteris
tuis sanctaiu cogitationem tuam, adjuvante Domino
ad te epistolam quse non perlata est, quia nec per-
qui eam inspiravit, ad effectum esse perductam,
rexit cui perferendara Iradideram ex qua illud :

deomnibus ordinatis fralribus nostris, et praecipue

mihi suggestumest, cum istam dictarem, quod in
desermone presbyterorura,qui tepraesente populo
hac quoque praetermittere non debui, ut si alia est
infunditur per quorura linguas clamat charitas
sententia tua, eademque est melior, timori meo li- ;

tua majore voce in cordibus hominum, quam illi in

henter ignoscas. Si enim aliter sentis, verumquetu
sentis (nara nisi verum sit, melius esse non po-
auribus : Deo gratias. Nam
animo quid melius et
geramus, et orepromamus, etcalamo exprimamus
test), ut non dicam nulla, certe non magna culpa
quam, Deo gratias ? Hoc nec dici brevius, nec audiri
meus error veritati favet, si rectein quoquam ve-
laetius, nec intelligi grandius, nec agi fructuosius
iDitas potest favere mendacio.
potest. Deo gratias, qui te et tam fideli pectore ditavit
CAPUT VI. —9. De Origene autem quod rescri-
I

erga quod in intimo animae habe-

filios tuos, et id
bere dignatus es, jam sciebam non tantnni in
bas, quod humanusoculus nonpenetrat, eduxit in
ecclesiasticis litteris, sed in omnibus rectaet vera
lucem, donando tibi, non solum ut bene velles,
quae invenerimus,
approbare atque laudare falsa ;
verum etiam in quibus posset apparere quod vel-
vero ct prava
improbare atque reprehendere. Sed
les. Ita plane fiat, fiat: luceanthfecoperacoramho-
lilludde prudentia doctrinaque tua desiderabam, et
minibus,utvideant,gaudeant,glorificentPatremqui
adhuc desidero, ut nota nobis facias eaipsaejus
in coelis esliMatth. v, 16). Talibus delecteris in Do-
errata, quibus a fide veritatis ille vir tantus reces-
mino : ipse te pro eis orantera dignetur exaudire,
sisse convincitur. In libro etiam quo cunctos, quo.
quem loquentem non dedignaris audire.
tu per eos
rum meminisse potuisti, scriptores ecclesiasticos
Eatur, ambiilelur, curratur in viaDomini benedi- ;

jet eorum scripta commemorasti, commodius, ut

cantur pusilli ciim magnis, jucundati in his qui di-
larbitror, tieret, si nominatis eis quos haeresiotas
cunteis, /n domum Domini ibimus{Psal. cxxi, 1):
esse nosti, quando ne ipsosquidem praetermittere
prsecedant illi, etsequantur isti, imitatoresfactieo-
volueris, subjungeres etiam in quibus cavendi
rum, sicut et illi Christi. Ferveat iter sanctarum for-
essent : quanquam nonnullos etiam praeterieris ;
micarum, fragrent opera sanctarum apum,feratur
quodscire cuperem quo consilio factum sit. Aut si
fructus in toleranfiacumsaluteperseverandi usque
illud volumen forte onerare noluisti, ut comme-
in finem.Nec sinat Dominus tentari supra quam
moratis haereticis, non adderes in quibus eos catho-
possumus ferre, sed faciat cum tentatione etiam
'.ica damnarit auctoritas; peto negrave sit litterario
exitiim, ut possimus sustinere (I Cor. x, 13).
laborituo,quonon mediocriter perDomini Dei nostri
gratiam, inlatina lingua sanctorum studia et accen-
• Ita Mss. omnes. At Edd., et vere sanclo papa.
* Emendavimushanc ado. bl. bn. bg. cb.ff. g. gg. gv.j.
I 'Edd. Posse honeste nccipiscriplorem. At. Mss. trede-
: n. s. t. vc. duosa. duossb.quatuorv.ad Ara.Bad. Er.Lov.
iiva Posse honesle ac pie scriplorein. Hanc lectioneoi
: (o; Alias 77 quee autem 41 erat, contiaetur
: 26.
implectituur. Scripla sub initium episcopatus Augustini.
 . '

159 S. AUGUSTINI EPISCOPl m'

Orate pro nobis, digni exaudiri ciini tanto
2. ;
Globio, Eleusio, Felicieus, Grammatico' et ceBte<j i

quippe sacrificio accedilis ad Deum sincerissimoe risomnibus qiiibus hoc gratum est, Algcstinus.' ]

dilectionis cl laiuiis ejusiu operibus veslris orate : CAPUTPRI.MLM. — l.DiiitquidemapostolusPau-! <

ut et in nobis haec luceant ;

quoniam novit ille lus Baereticum hominem post unam correptionem.
:

quem oratis, cum quanto nostro Raudio in vobis devila, sciens quia subversus est ejusmodi,etpeccat, \

luceant. Hjkc sunt vota nostra, heemultiludines so- et est asemetipso damnatus (Tit. iii, 10, lt).Sedqui; i

laliorum secundum midtitudiiu^m doloruin uostro- sententiam suam, qiiamvis falsam atque perver- i

rum corde nostro jucundanl animain nostrara

in 8am,nullapertinaci aniniositatedefendunt,pr8eser-|i
{Psal. xcui, 19). Ita est, quia itapromissum est; ita timquara non audacia praesumptionissuae pepere- j

erit quod restat, sicut piomissum est. Obsecramus runt, sed a seduclis atque in errorem lapsis paren- <

te per eum qui tibi ista donavit, et populum, cui tibiisacceperunt. queeriintautemcautasollicitudine
servis, hac per te benedictione perfudit, ut jubeas veritatem, corrigi parati, ciira invenerint nequaii ;

siDKulosqiios voluerissermoneseorumconscriptos, quara sunt inter hasreticos deputandi. Tales ergcl^

et emendatos mitti nobis. Nam et ego quod jus- vos nisi esse crederera, nullas fortasse vobis litte- 1

sisti non negligo, et de Tychonii septem regulis ras raitterem. Quanquam et ipsum haBreticunjjj
vel clavibus, sicut saepe jam scripsi, cognoscere quamlibet odiosa siiperbia tiiraidura et pervivacia *.

quid tibi videatur exspecto (a). Fratrem Hiiarinum malaecontentiouisinsanum, sicut vitandura moneil
Hipponensem archiatrum et principalein multum mus, ne infirmos et parvulos fallat;ita non abnui;i
commendamus. Nam de fratre Romano quid sata- raiis,quibusciiraq ueraodispossumuscorrigendiun.il
gas novimus, nihilque petendum est nisi ut te pro Unde faclum est ut etiam ad nonnuUos Donatista-
illo adjuvet Dominus. Amen. rum primarios scriberemus, noncomraunicatoriaj i

EPISTOLA
Augustinus Paulino, flagitans ut litterarum clebi-
tum amplius anno inlegro non redditum exsol-
XLII *.
litteras, quas jam olim, propter siiara perversita-ljl
tem ab unitate catholica quae toto orbediflfusaest.H
non accipiunt sed tales privatas, qualibus nobi»'!
;

vat, mittalque sibi opus adversus Paganos, cum uti etiam ad Paganos licet,quas illi etsi aUquandc'i
id perfecerii. legerunt, respondere tamen eis sive noluerunt.|i
Prodit nunc primum (6) ex corticeo codice, qui olim sive, ut magis creditur, nequiverunt. Ubi nobis sa-)j
Narbonensis ecclesiae fuit, nunc vero est illustris fa-
tis visum est implevisse nos officium charitatis
miliae Phirnarconensis : jj

Dominis laudabilibus inChristo sanctissimis fratri- quam non solum nostris, sed et omnibus nos dfrli
bus Paulino etTHERASi^, AuGUSiiNus, in Domiuo bere sanctusSpiritusdocet, quinobisait per Apos

salutem.
tolum Vos autem Dominus multiplicet, et abun\\
:

Num etiam
hoc sperari aut exspectari posset, ut dare faciat in charitate, in invicem et in omnet\.
(I Thess. in,l2).Monet etiam alio loco,in modestifji
perfratremSeverumrescriptaflagitaremus, tamdiu
tam ardenti bus nobis a vestra Charitate non reddi ta? corripiendos diversa sentientes ; Ne forte, inquit|

Quid est quod duas aestates easdemque in Africa si- det Deus pcenitentiam ad cognoscendam veril
illis

tire cogamur? Quidampliusdicam ? qui res ves- tatem, et resipiscant de diaboli laqueis, captivatt
tras quotidie donatis, debitum reddite. An forte
ab ipso in ipsius voluntatem (II Tim. u, 25, 26).
quod adversus dssmonicolaste scribereaudieram, 2. Haec praelocutus sum, nequis meexistiraetina I

atque idopiis vehementer desiderare me ostende-

pudentius vobis quam prudentius scripta misissel
ram (c), volens perficere ac mittere, tanto tempore et hoc modo vobiscum de negotio animse vestra
ad nos aliquid agere voluisse, quia nostrae communioni!
?Utinamsaltem tain opi-
epistolas distulisti
ma mensa jam annosum ab stilo tuo jejunium non estis : cum tamen de negotio fundi, aut ali
si

meum excipias: quae si nondum parata est, non cujus pecuniariae dirimendas vobis aliquic
lifis

desinemus conqueri,sinos dumillud perficis, non scriberem, nemo fortasse reprehenderet. Usqu(j

interimreficis. Salutate fratres, maxime Romanum adeo charus est hic mundus hominibus, et sibi-i
et Agilem. Hinc qui nobiscum sunl vos salutant, met ipsi viluerunt Erit ergo mihi ad defensioneni
I

testis haec epistola in judicio Dei, qui novit quc

et aprum nobiscura irascuntur, si parura diligunt.
EPISTOLA XLIII **
(rf).
aoimo fecerim, qui dixit
Beati pacifici, quic
et :

ipsi fiiii Dei vocabuntur {Matth. v, 9).

Quanla impudentia Donatislae persistant in suo
schismate, tot judiciis convicti. —
CAPUT II. 3.Ergout mcminissedignamini,cuiil
Dominis dilectissimis etmerito preedicandis fratribus essemus in vestracivitate,et nonnuUa vobiscum dl
communione christianae unitatisageremus, prolatai
*
Antehac iaedita, proditei corticeo codice 1'himarco* suntapartibusvestrisGestaquaedam,quibusrecita«'
nensi.
" Epistt.XLlII et XLIV collatae sunt cum a. bg. bl. c. cc. tumestquodseptuagintafermeepiscopiCsecilianurlJl
ff. g. gv. n. r. s. sb. t. vc. quator v. Am. Bad. Er. Lov. quondam nostraecommunionis episcopum Carthaili
(a) Reliqui versus desiderantur in hactenus editis,
nec in MSS. nostris plusquam duobus optiinae notse ginensis Ecclesiae cum suis coliegis elordinatorib
Gennanensi et Corbeiensi reperiuntur. damnaverunt. Ubi etiam Felicis Aptungitani «
(
(b) Porro quae alias 42erat, nunc 232. Scripta exeunte
sestatp an. 397. Bad. Am. Er. et unus e Vatic. Mss.
'
habent, Felic
Inepistola31.
(e) Alius Vatic, Felicibm grammaticit
(d) Alias 162 quse autem 43 erat, nunc 16. Scripta
:
2 Apud Am. Er. ot MSS. decem scribitur : Felici
circa fin. an. 397, aut init. 398. Autumnitani.
 161 EPISTOLARUM CLASSIS II. 16-2

icausa multo prae caeterisinvidiosius et crimiaosius judicatum(a), atque illosrecessisse superatos, et in

ventilata est. Quae cum essent cuncta perlecta,
Irespondimus non esse mirandum, si homines qui
[func illud schisma fecerunt, non sine confeclioue
Geslorum, eos in quos fuerant ab aemuliset perdi-
tisconcilati,absenlescausaincognita, temere
eadem taraea perversitate mansisse. Nec de Feiicis
Aplungitani causa negligeatiam conseculam, sed
ad ejusdem principis jussionem proconsularibus
Geslis etiam ipsum fuisse [lurgatum (6).
dam- 5. Sed quia haec omnia dicebamus tantum, non

Inandosesse putaveruntaNos autem aliahabereGes- etiamlegebamus,minus profecto vobis agere videba-

'ta quibus Secundus Tigisitanus,
ecclesiastica (6),in mur, quamde nostra exspectabatis instantia.Quod
•

iqui tunc agebat inNumidia primatum, praesentes ubisensimus,adeaqu8elegendapromiseramus,non

et confessos traditores reliquit Deo judicandos, et
leos in episcopaiibus sedibus, sicuti erant, manere
permisit, quorum nomina
damnatores Caeci-
inter
iliani numerantur cum etiam Secundus ipse con-
;
lcilii ejusdem principatum teneret, ubi absentes
jquasi traditores per eorum senlentias damnavit,
jquibus praesentibus et confessis ignovit.
;
4. Deiudediximus,aliquautopostMajoriaiordina-
{tionem, quem contraCajcilianumnefarioscelerele-
|vaverunt, erigentes altarecontraaltare, et unitatem
IChristi discordiis funahbus dissipantes, eos petiisse
ja Constantiao tunc imperatore judices episcopos,
Iqui de suis quaestionibus quae in Africa exortae pacis
idnculum dirimebant, arbitro ' medio judicarent (e).
iQuod posteaquam factum est, praesente Caeciliano et
illis qui adversus eum navigaverant, judicante Mel-
jhiade * tunc Romanse urbis episcopo, cum coUegis
)3uis quos ad preces Doaatistar um miserat Imperator,
distulimus mittere. Quaeomnia,dumexcurrimusad
Ecclesiam Gelizitanam, inde ad vestrum oppidum
reversuri, bidui non pleniintermissione venerunt,
atque ut noslis, quantum lerapus admisit, uno die
recitata sunl vobis. Primo ubi Secundus Tigisitanus
confessos traditores a collegio suo removere non
ausus est, cum quibus postea non confessum et ab-
sentem Ceecilianum aliosque suos collegasdamaare
aususest:deinde Gestaproconsularia, ubiFelix dili-
gentissimoexamineprobatusestinnocens. Haecante
meridiem vobis lecta esse meministis. Post meri-
diem vero recitavimus preces eorum ad Constanti-
num, datisqueabeo judicibusGesta ecclesiasticaia
Romana urbe habita, quibus ilh improbati suat,
Caeciliaaus autem in episcopaii honore firmatus.
Postremo Coustantini imperatoris litteras, quibus
omnia multo maxime testalissima claruerunt.
CAP. III. —
6. Quid vultis ampUus, homines ;

|in Cajciliaaum nihii probari potuisse, ac per hoc, illo quid vultis amplius?Non de auroetargento vestro
iia episcopatu coafirmato, Doaatum qui adversus agitur non terra, non praedia, non deuique salus
;

JBum tuac aderat improbatum. Quibus peractis re- corporis vestri io discrimen vocatur de adipiscenda :

bus.cum illiomaesinpertinacia sceiestissimi schis- vita aeterna et fugiendamorteaeterna compellamus

iiiatispermanerent,postapudArelatum((^)memora- animas vestras. Expergiscimini aliquando : non in
tum imperatorem eamdem causam diligentius aliqua obscura quaestione versamur, non recondita
jxaminaudamtermiaaodamque curasse. lUos vero secretarimamur, quibus penetrandis vel nulla vel
ib ecclesiastico j udicio pro vocasse, ut causam Coas- rara humana corda sufficiant res in aperto est.
;

iantinusaudiret.Quo posteaquamventum est, utra- Quid eminet clarius ? quid cernitur citius? Dicimus
:jue parteassistente,iaaoceatem CaecUiaaum fuisse temerariocoaciho,quamlibeluumerosissimo,iaao-
ceutesabsentesque fuissedamualos.Probamushoc
proconsularibus Gestis, quibus ab omni traditionis
lo)HicporroFeIix ordinarat Csecilianum.quem schis- crimiaealieausjudicatus estille, quemmaximecri-
uaticorum factio coUecta Garttiagine aa. Christi 311
ibsentem damnavit, falso accusaium quod fuisset a minosuma vestris prolata concilii Gestasonuerunt.
raditoribus, iis uimirum quiScripturas sacras in pbrse- Dicimus a traditoribus confessis,in eos qui traditores
:utioneprodidissent, ordinatus, quodque diaconus cum
3sset, victum afferri martyribus in custodia constitu-
dicerentur,dictasfuissesententias.Probamushocec-
lis prohibuissel, exBrevic. collat. die 3, c. 14, n. 26. clesiasticisGestisubinomiuatimdeclarantur,inqui-
'
Bad. Er. et Mss. novem, arbilrio medio.
* In antiquisGdd. scribitur plerumque,
bus Secundus Tigisitauus ea quae cognovit, velut
Militiades.
(6) Geslanotatapud Girtaman. 305 confecta in concilio contuitu pacis ignovit, et cum quibus postea non *

episcoporum undecim sive duodecim quibus praesidebat

cognovit, discissa pace damnavit. Unde apparuit
Secundus. tunc Numidiae primas, non catliedrae, sedan-
tiquitalis jure. Quippe in AtVicae provinciis primatus eum etiam primonon paci consuluisse, sed sibi ti-
liaud eratcertsesediaddictus.i.iveiurquamin Proconsula- muisse. Objecerat ei namque Purpurius Limatensis»
ri, in qua Garthaginensis episcopus
ea praeeminentia per- esset a curatoreet
petuo gaudebat. Ue praefato Girtensi conciHoagit Optatus quod eliamipse, cumdetentus
mlib. 1 contraParmenianum, ejusque Actaretert Augus- (a) Ab imperatore apud Medielanum, anno 316, ex
tmus in lib. 3 cont. Gresconium, c. 27, n. 30, ubi tamen lib. post GoUat., c. 33, n. 56.
error est in Gonsulum designatioue, castigandus ex Bre- ' Ms. unus e vatic, veslra.
vic. collat. die 3, c. 17, n. 31. *
Ita Mss. et antiquiores Edd. At Lov., posteaquam
(e) Judices petierunt episcopos ex Gallia quippe quae cognovit.
« ab hoc, ut aiebant, facinore «traditionis de quoageba-
;

5
Sic in Mss. plerisque, necnoa apud Optatum. At m
tur, a immunis »erat. Datisunt Maternus Agrippinensis, Liniacensis. In Ms. Ger-
Edd. Lov. Er. etc, scribitur,
Kheticius Augustodunensis, etMarinus Arelatensis missi- vas., Laniatensis.
que Romam cum aliis quindecim episcopisltalis quorum
;
(b) Proconsulis Heliani sive .-Eliani sententia m Gestis
inconsessuMelchiadesPapaGsecilianuiuinnocentemesse boc loco laudatis dicta secuadum Felicem Aptungita-
pronuntiavit, Cx Optato in lib. 1 advers. Parmenianum, num, retertur in lib. 3 cont. Grescon., c. 70, n. 81. De
anno scilicet313, juxta Aug. in lib. post. Gollat., c. 35, iisdem Actis proconsularibus mentionem facit Optatus
n. S6a
Milevit. Pertinent aJ an. Gbr. 314, teste Augustino in
(d) In conciho 1 Arelatensi, anno 314. lib. post GoUat., c. 33, n. 56.
 163
ordine ut Scripturas traderet, ditnissus
non frustra, nisiquia Iradidit.aul tradi aliquid jus-
sit.Hanc suspicionem satis probubileui aieluens,
ille
accepto consilio a miuore Seoundo consanguiueo
suo, considtisqiie exteris qui cuu» eo erant episco-
pis,manifeslissima crimina Deojudicanda dimisit,
atque itapaci prospexisse visus est quod falsum ;
erat, cum sibi prospexerit.
7. Nam siin ejus corde cogitalio pacis habitaret,
non apud Carthaginem postea cum Iradiloribus,
quosprflesentesatqueconfessos Deodimiserat.dam-
naret crimine traditionis, quos absentes apud eura
nemoconvicerat.Tanlomagis enim limeredebuilne
pax unitatis violaretur, quanto erat Carthago civi-
tas ampla et illustris, unde se per totum Africee cor-
pus malum quod ibi esset exortum, tanquam a ver-
ticeeffunderet. Erat etiam Iransmarinis vicina re-
gionibusetfamaceleberrimanobilis: unde non me-
diocris utique auctoritatis habebat episcopum, qui
posset non curare conspirantem multitudinem ini-
micorum.cumse videretet RomanaeEcclesiaejinqua
semper apostolicae cathedrae viguit principatus, et
unde Evangeiium ad ipsam Africam
caeteris terris,
venit,percommunicatoriaslitterasesseconjunctum
ubiparatusesset causamsuam dicere, si adversarii
ejus ab eo illas Ecclesias alienare conarentur. Quia
ergo venirenoluitad hospiliumcollegarum, quos a
suis inimiciscoutraveritatem suae causae perversos
esse sentiebal vel suspicabatur, vel, ut ipsi asserunt,
simulabat, tanto magis Secundus, si verae pacis cus-
tos esse voluisset, cavere debuitne damnareutur
abseutes,quijudicioeorumomninointeressenolue-
runt. Neque enim depresbyteris autdiaconisautin-
seddecoIlegisagebatur,qui
ferioris ordiois clericis,
possent aliorum collagerum judicio, praesertim
apostolicarumEcclesiarum.causamsuamintegram
reservare; ubi contraeos sententiaedictae in absen-
tes,nullomodoaliquidvaIerent,quandoeorumjudi-
ciumnoaprimoaditumposteadeseruerunt,sedsus-
pectum semper habitum nunquam adire veluerunt.
8. Hsec res maxime sollicitare debuit
quitunceratprimas,siproptereacoaciliumregebat,
ut paci consuleret ;
facile enim
rabidain
fortassis
abseotesoraplacata vel frenata comprimeret, sidi-
ceret: Videtis, fratres, posttantamstragem persecu-
tionis, misericordia Deia principibusseeculi pacem
esseconcess3m;aoadebemusnos christiaai etepis-
copi unitatem disrumpere Christianam,
paganus oon insequitur inimicu. Itaque aut
omnescausas,quascladesturbuleatissimitemporis
Deojudicidimittamus autsialiqui
inflixitEcclesiae,
in vobis sunt qui certaistorumcriminaitanoverint,
uteafacilevaleantedocere.negantesqueconvincere,
communicare formidant, pergaat ad fra-
ettalibus
coUegas nostros transmarinarum Ecclesia-
tres et
rum episcopos, etibi priusdeistorum factisetcon-
tumacia conquerantur, quod ad judicium coUe-
garum Afrorum male sibi corscii venire noluerunt,
ut inde
illis deauntietur ut veniant, ibique objectis
respondeant.Quod si aonfeceriat.ibi etiam
S.AUGUSTINI KPISCOPI 164
esl, utique pravitas el perversitas innotescet.missaquetracta-
toria' super eorum nomineper totum orbem ter-
rarum, quacumque jam Chrisli Ecclesia dilata est,
abomuibusEccIesiiseorum communioprcecidetur,
ne aliquiserror m Calhedra Ecclesijef.arthaginiso-
rialur.Tum demum securi episcopum alium plebi
Carlhaginis ordinabimus, cum a lota Ecclesia isti
fuerint separati : ne forle cum alius modo fuerit
ordinatus, non ei communicetur abEcclesia traus-
marina,quiaisteabhonoredepositusnon videbitur,
quem jam ordinatum fama celebravif, et ad eum
commeare communicatorias litteras fecit atque ;
ita magnumscandalumschismatisin unitateChris-
tijam pacatis teraporibus oriatur,dumpr(epropere
nustras volumus praecipilare sententias,etnoncoQ-
traCaecilianum.sed contraorbemterrarum, qui ei
per ignorantiam communicat, altare alterum eri-
gere audeamus.
9. Huic tam sano rectoque consilio quisquisia-
frenisobteraperare noluisset, quid esset facturus?
aut quomodo aliquem absentium collegarum esset
damnaturus, cum in potestate Acta concilii non
haberet, contradicente primate ? Quod si tanta et
adversusprimam sedem seditio nasceretur,etnoa-
nulli damnare jam vellent quos volebat ille dif-
ferri, quanto melius a talibusinquieta et impacata
molientibus, quam a totius orbis communione
dissenliretur ? Sed quia non erant quae in Caeci-
lianum et ordinatores ejus transmarino judicio
probarentur, propterea nec priusquam in eum
sententias dicerunt, deferre voluerunt, nec postea-
quam dixerent. perseverauter id agere ut EcclesieB
transmarinae in notitiam perferretur, quorum Ira-
ditorum in Africa damnatorum communionem vi-
taredeberel. Quia siid faceretentavissent,adessent
sibiCaecilianus etc8eteri,et suamcausam adversus
fallacescriminatores.apud transmarinosecclesias-
ticos judices diligentissima discussione purgarent.
10. Itaqueconcilium illudperversumatquenefa-
rium,maxime ut creditur traditorum fuit, quibus
Secundum confessis Secundus Tigisitanusignoverat ut quo- :
niam de traditione famacrebruerat, infamatis aliis
a se averterenl suspicionem, et cum homines per
Africam totam credentes episcopis, falsa de inoo-
centibus loquerentur, quod damnati essent apud
Carthaginem traditores, tanquam in nebula menda-
cissimirumoris.ipsi qui veretradiderantlatitarent.
quamjam Undevidetis, charissimi,fieripotuisse,quod verisi-
istas mile nou esse quidam vestrum dicebant, ut qui
essent de sua traditioneconfessi, causamquesuam
: impetravissent Deo dimitti oportere,iidem judices
damaatoresque tanquam traditorum absentium
posteaconsedissent.MagisenimampIexisunt occa-
sionem,qua possentaliosfalsacriminatioaeperfua-
dere, et cooversas in eos liaguas hominum ab inqui-
sitionecrimiaum suorumhocmododecliaare. Alio-
1 In MSS. aliquot, tractoria,qa^ hic nihil aliud est uuana
synodicaepistola. NonnuDquam vero diplomaestpuDlicse
evectionis usurpandfe.ut in Goastantini Ediclo ad Abla*
vium Pi>. quo jubet tractorias dari episcopis ad Arela-
eorum teaseconcilium veaieatibus.
16S EPISTOLARUM CLASSIS II. 166

quin si fieri noa posset ul quisque mala quse ipse com- tionem Deo redditurusesset, resilla maxime perti-
mitleret.inaliojudicaret.nondiceretquibusdamPau- nebat. Arbitrumenim et judicem causae Iradilionis
lus apostolus :Prop^erea inexcusabilis es, o homo
; et schismalis illi eum fecerant, qui ad eiim etiam
omnis qui judicas. In quoenim aliumjudicas,teme- preces miserant, ad quem postea provocarunl et ;

tipsum condemnas ; eadem enim agis, qux judicas. tamen judicio ejus acquiescere noluerunt. Itaque
{Rom. 11,1.) Quod
omuinofecerunt, ut haec verba
illi siculpandusest quem judex terr6nusabsolvit,cum
apostulica integre in eos apteque conveniant. ipse sibi hoc nou poposcisset quanto magis cul- ;

1 Non ergo tunc Secundus.quando eorum crimi-

i .
DE Deo dimisit,paci unitatique consuluit alioquin
magishocapudCarthaginemprovideret.neschisma
tieret.ubi uullus aderat cui confesso crimen donare
pandi sunt, qui terrenum regem suae causae judi-
: cemesse voluerunt?Si autem criiniuis non est pro-
vocare ad imperatorem.non estcriminis audiri ab
imperatore ergo nec ab illo, cui causam delega-
:

cogerelur;sedquoderatfacilliraum,totaconservatio verit imperator.Quemdametiam suspensum equu-

pacis essetabsentes noUe damnare.Itaque injuriam leo in causa Felicis episcopi amicus ille voluit cri-
facereut innocentibus.etiamsieis non convictis,ne- minari, ut quis etiam ungulis vexarelur.Numquid
que coufessis.nequeomnino prsesentibus ignoscere poterat Felix contradicere, ne tanta diligentia vel
voluissent. llle quippe accipil veniam,cujus culpa severitate quaereretur, cum
causam invenien-ejus
icertissima est.Quantoergo immanioreset ceeciores dam cognitor agitaret? Quid enim erat aliud noUe
|fuerunt,qui ea se putaverunt posse damnare, quae sic quaeri, quam de crimine couliteri ? Et tamea

|iQCOguila nec donare potuissent? Sed illic cognita ille ipse procousul iater praecoaumterribilesvoces
'dimissasuntDeo,nealiaqu8ererentur:hicincogaita et cruentas carniticiim manus nunquam coUegam
damnata sunt.ut illa tegerentur. Seddicet aiiquis : damnaret absentem,qui judicio ejus sepraesentare
lCoguoverunt.Quod etsi concedam,etiam sic absen- noluisset, cum haberet aliud quo posset audiri.
tibus utique parci oportebat. Neque enim judicium Aut damnaret, certe etiam ipsis securalibus
si
'

jdeserueraat,ubiaunquam omnino consliterant;nec legibus poenas justas et debitas lueret.

lin illis solis episcopis Afris erat Ecclesia, ut omne CAf UT V. — 14. Quod si Gesta proconsularia dis-
judicium ecclesiasticum vitasse viderentur, qui se plicent,ecclesiasliciscredite.Omniavobis ordinere-
judicioeorum praesentare noluissent. Millia quippe citata sunt. An forte non debuit Romauae Ecclesiae
collegarum transmarina restabant, ubi apparebat Melchiades episcopus cum collegis transmarinis
eos judicari posse, qui videbautur Afros vel Numi- episcopisillud sibi usurparejudicium,quodab.\fris
das coUegas habere suspectos. Ubi est enim quod septuaginta, ubi primasTigisitanus praesedit, fuerat
Scriptura clamat : Anlequam interroges^ ne vitu- terminatum?Quidquodnecipseusurpavit?Rogatus
peres quemquam ; et cum interrogaveris, corripe quippe imperator, judices misit episcopos qui cum
juste {Eccli. ergo nec vituperari, nec cor-
XI, 7). Si eosederent.etdetotaillacausaquodjustum videre-
ripi nisi interrogatum Spirilus sanctus voluit ; turstatuerent.HocprobamusetDonatistarumpreci-
quanto sceleratius noa vituperati aut correpti, sed bus, et verbis ipsius imperatoris utraque enim :

omnino damnati sunt, qui de suis crimiaibus vobislectameministis, et inspiciendi acdescriben-

nihil absentes interrogari poluerunt? di liceatiam nuac habetis. Legite et considerate
12. Sed tamea isti, qui licet abseatium, et nequa- omnia. Videte quanta cura pacis atque uaitatis
quam judicium desereatium,quia auaquam affue- coaservandae vel restitueadae cuncta discussa sint;
ruat,et semper sibi cuaeum illum suspectum esse quemadmodum accusatorum persona tractata, et
,declaraveruat,tameacogaita criminasedamnasse quorumdam eorum quibus maculis improbata sit,
dicunt, quaeso vos, fratres mei, quomodo cogno- praesentiumquevocibusliquidoconstiterit, nihileos
verunt ? Respondetis iNescimus, quandoquidem :
habuisse quod in Caecilianum dicerent, sed totam
ipsa coguitio in illis Gestis explicata noa est. Sed causam in plebem de parte Majorini, hoc est sedi-
ego vobis ostendam quomodo cognoverunt. Atten- tiosamet ab Ecclesise pace alienatam multitudinem
dite causaiu Felicis Aptuugitani, et primo legite trausferre voluisse,ut ab ea videlicet turba Caecilia-
quam vehementiores in eum fuerunt. Si ergo et nus accusaretur, quam solis tumultuosis clamori-
caeterorum causam noverant, sicut hujus qui pos- bus,nulIadocumentorumattestatioae,aulloverita-
teainnocentissimusdih{;tii;ie; lerribiliinquisitiona tis examine,ad suam voluntatem animos judicum

probatus est. Quanto itaque justius et tutius et detorquere posse arbitrabantur nisi forte furiosa ;

citiusinnoceates eos existimare debemus,quorum etpoculo erroris atque corruptioai.s ebria multitudo
crimiaa ab istis levius accusata suat, et parciore vera ia Caeciliaaum crimiaa diceret, ubi septuagiu ta
repreheasioae damnata, quando ille inventus est episcopi,sicut de Felice Aptuagitaao coustitit, ab-
iunocens, ia quem multo immaaius saevierunt I
sentesetinnocentescollegas,tam insana temeritate
CAP. IV. —
13. Aafortesicut quidam dixit,quod damaaruat.Qucdi enim turbae illi cooseaserant, ut
quidem cum vobis diceretur displicuit, sed tamen adversus ionocentes non ioterrogatos proferreat
praetermittendum non est ait enim quidam. Non ;
seQtentias;a tali turbaetiam rursus accusariCaeci-
debuil episcopus proconsulari judicio purgari :
liauum volebaot. Sed plaoe ooq tales iaveoera ol
quasi veroipse sibi hoc comparaveiit,ac aonimpe- judices,quibus illamdementiam persuaderent.
rator ita quaeri jusserit,ad cujus curam.de qua ra- '
)ls3. quatuor Vatic.,t(7cu{aribu<. Alii : teeularibus,.
167 S. AUGUSTINl EPISCOPI 168

15. Potestis enimpro vestrapruilentia. et illorum subitoepiscopus esset ordinatus, et ignoretquid ad

perversitaleiuiilicatteu.lere,etjudicumgr;ivitalem,
qucmadinodum ad extremuin persuaderi non
certam personam
seut, ut a plel)e partis.Majoriui,qu8e
uonhabebat.arguerelurCceciliauus etrequisiti ab
eisesseutvel accusalores vel lestes
causte necessarii, qui simulcum eisex
rant.et.eospraesenles fuisse attjuea Donato siibtra-
ctosesse diceretur. Promisit idem Donatus quod eos
esset exhibiturus: quod cum non
promisisset.amplius ad illudj udicium accedere no-
luit, ubijamerattantaconfessus, utnihilaliuddein-
cepsnonaccedendo, nisii^raesensdainnari noliiisse
corrumpendosanimosvel improborum vei imperi-
pos- torumpossettunc pecuniosissima mulier quaedam
Lucilla, quamprodiscipiina ecciesiasticacorripien-
; doidemcumessetdiaconuslaeserat:etiam hoc enim
veiquoquomodo accesserat malum ad illam perficiendam iniquita-
A.frica vene- tem.Naminiiioconcilio.ubi aconfessis traditoribus
absentesatqueinnocentes damoati sunt.pauci qui-
daiuerant,quicriraina suainfaiuatis aliis tegerecu-
seinel.sed saepius piebant, ut homines a veritatis inquisitione averte-
rentur falsis rumoribus avocati. Pauci ergo erant.qui
liocnegotiummaximecurabant.quamvis in eis es-
set major auctoritas,propter ipsius Secundi societa-

videretur cuin tainen ea (juae damnandaessenl.eo

; lem qui eispepercerat territus. Caeteriautem Lucil-
praesente atque interrogato manifestata fuerint.
' laepecunia maxime adversus Caeciiianum empti el
Accessit et aliud, ut a quibusdam adversus Caeci- instigati perhibentur. Extant Gesta apud Zenophi-
lianum denuntiationis libellus daretur: post quod lum consularem (a), ubi Nundinariusquidamdiaco
facluiu quemadmodum sit rursus agitata cognitio, nus a Sylvano Cirtensi episcopo, quantum ipsis
et quiB personse illum libellum dederint, quoque Gestis intelligitur, degradatus, cum eis satisfacere
raodo nihil in Caecilianum probari potuerit, quid peralioruin episcoporum litteras frustraconatus es-
dicam, cum et audieritis orania, et quoties volue- set, multa patefecit iratus,et iujudicium publicum
ritis, legere possilis ? protulit: inler quae idquoque commemoratum le-

16. De numero autem septuaginta episcoporum, gitur, quod Luciliaepecunia corruptisepiscopis, iQ

cum quasigravissimaopponeretur aucloritas, quae CarthaginensiEcciesia, in Africae capite, altare coa-
fuerint dicta meministis; et tamen viri gravissimi tra altare levatum est. Scio quod haec Gesta vobis
abintiuitis quaestionibus catenaquadaminexplica- uon iegerimus, sed tempus nonfuisse meministis.
bili sese uectentibussuuiutemperarearbitrium ma- Inerat etiam uonnuilus doior animi de typho su-
luerunt, uequaquaiu curantes quam multi essent perbiae venieus, quod uon ipsi ordinaverant Car-
illi episcopi, aut unde coilecti, quos vicebant tanta thagini episcopum.
temeritate caecatos, ut in absentes et iion interro- 18. Quibus omnibus rebus, cura eos non verosju-
gatoscoUegas.tampraecipitesauderenlproferresen- dices, sedinimicosatque corruptosCaecihaous con-
tentias.Ettameu qualis ipsius beati Melchiadis ulti- venisse cognosceret ;
quando fieri posset, ut vel
maest prolataseutentia,quaminnocens,quamiute- ipse vellet, vel populus cui praesidebat permitteret,
gra, quain providaatque pacitica, qua ueque colle- ut relicta ecclesiairetin domum privatam, non col-
gas.in quibusnihilcoustiterat, decollegio suo ausus legarumdiscutiendusexamine,sedfactioniscuneoet
est removere, et Douato solo, quem tolius mali prin- odiis muliebribus trucidandus?cum sibi praesertim
cipem invenerat, maxime culpato, sanitatis recu- videret apud Ecclesiam transmarinam privatisini-
perandie optiouem liberam caeteris fecit, paratus micitiis etab utraque parte dissensionis aiienam, in-

communicatorias litteras mittere eliam iis quos a corruptum et integrum examen suae causae remaue-
Majorino ordinatos esse coustaret: ita ut quibuscum- re. Ubi si nihil adversarii agere veilent, ipsi se ab or-
que locis duo essent episcopi,quos dissensio gemi- bis terrarum iunocentissima communione praecide-
uasset, eum
confirmari vellet qui fuisset ordinatus rent. Si autera illic eum accusare tentassent, tunc sibi
prior,alteriauteiii eorum plebs alia regeuda provi- adesset, tunc inuocentiam suam adversus eorum
deretur.Ovirumoptimumlofinumchristianaepacis, machinameutadefeuderet, sicutposteafactum esse
et patrem christianae plebis Couferte uunc istam ! didicistis:cumtamenillinimis seroquaesissentjudi-
paucitatem cum illa multitudiue episcoporum,ueque cium trausmarinum jam schismatis rei, jam levati
numerumnumero,sedpouduspondericomparate : altaris horrendo sceiere maculati. Primo enim face-
hincmodestiam,iude temeritatem,hincvigilantiam, rent si veritate niterentur ; sedfalsis rumoribus tem-
iude caecitatem. Hic nec mansuetudo integritatem poris diuturuitate firmati?, quasi vetusta fama prae-
corrupit, uec iutegritas mansuetudiui repugnavit; judicaute ad judicium venire volueruut *
: aut quod
ibiautem etfuroretimor tegebatur, et timore furor magis credendum est, damnato prius, sicut libuit,
incitabatur. Isti euim conveuerant cognitioue vero- Caiciliano, quasi securisibi videbantur praefidentes
rum criminum falsa respuere, ilU falsorum dam- numero suo, nec audentes alibi commovere cau-
nalioue vera celare. sam maJam, ubi nulla corruptione operante pos-
CAP. VI. —
17. Illisne se tandem Caecilianus au- set veritas inveniri.
dieadumjudicauduiuquecominitteret,cumhaberet CAP.VU. — IQ.Sedposteaquamipsisrebuseiperti
tal' s, apud quos si ei causa moveretur, innoceutiam suutcum Caeciliauo permanere communiouem orbis
suaiufacillimeostenderet? .Nouseillisomniuocom- * noluerunt. Alii Cdd., voluerunl.
Lov ,

mitteret, nec si peregriuus EccIesiaeCarthaginensis GestafaeruQt confecta an. 320, habenturque

a) Istliac
iu hb. 3 cont. Grescon., c. 29, n. 33. Eorumdem etiam
'Bad.Am.Gr. et Ms. Gervas.habeat, interrogante. meminit Optatus ia lib. 1 coat. Parmenianum.
 ;

169 EPISTOLARUM CLA3SIS IL 170

terrariim,etad euma transmarinisEcclesiiscommu-
nicatoriaslitteras mitti,non ad iilutn quem ipsi sce-
jeraleordinavefant puduit eos sempertacere.quia
; gnitaqiie causa, qua diligentia, qua cautola, qua
posseteisobjici.curpatereulurignaramper lotgen-
tes Ecclesiam communicare damnatis, et cur se ipsi
ab iunocentis orbis terrarum communioneprcecide-
rent,cum tacendo sinerent episcopo, quemCartha-
gineasibus ordinassent, atoto orbe non communi-
Mediolanumpervenire. Quo cumetiam Caeciiianus
venisset, ipsum quoque, sicut scripsit exhibiiit, co-
provisione, sicut ejus indicant litterffi, Ceecilianum
iaaocenfissimum,iIlosimprobissimos judicavit.
CAPUT --2!. Et adhuc baptizant exlraec-
VIII.
clesiam, etsi possintrebaptizantEccIesiam sacri-
;

ficant in disseasioaeet schismate,et pacisnomine

cari. Klegerunt, sicut dicitur, ad duas agere cau- *

populossalutant, quos a pace salutis exterminant.

sam cum Cieciliano apud Ecclesias transmarinas,
ConscinditurunitusChristi.blaspheraaturhaereditas
parati ad utrumque ut sieum potuissent quacum-
:

Christi, exsufflatur Baptisraa Christi ; et nolunt in

que versulia falsjecriminationis evincere, satiarent
se ista per ordinarias humanas potestates flagellis
plenissime cupidilatem suam ; si autem non pos-
temporalibus emendari, ne in eeternas pcenas pro
sent,ineadem quidemperversitatedurarent,sedjam
taatis sacrilegiis destinentur. Nos eis objicimus
tamen quasi haberentquoddicerent,malosjudices
fiirorem schismatis, rebaptizationis iasaniam, ab
seesse perpessos; quae voxestoraniuramalorum li-
hfereditate Christi quae per omnes gentesdiffusaest,
tigatorum, cum fuerintetiam manifeslissima veri-
nefariam separationem. De codicibus noa tantum
tate superati quasi non eis ad hoc diciposset et
:

nostris, sed eliam eorum, recifamus ecclesias qua-

justissime dici, Ecce putemus illos episcopos, qui
rum nomina hodie legunt, et quibus hodie non
Romae judicarunt, non bonos judices fuisse resta- ;
communicant : quae cum recitantur in convenficulis
bat adhuc plenarium Ecclesiee universseconciiium,
eorum, lectoribus suis dicunt. Pax tecum et cum ;
ubi etiam cumipsis judicihus causa possetagitari,
ipsis plebibus, quibus illae lilterae scriptae sunt,
utsimalejudicasseconvicti essent^eorumsententiae
pacera non habeat. Ef ipsi aobis objiciuat vel falsa
soIverentur.Quodutrumfecerint.probenl: nosenim
crimiaamortuorum,vel etiamsi vera, tameaaliena;
non factum esse faciIeprobamus,ex eo quod totus
non intelligentes ia iis quae aos eis objicimus,
orbis non eis communicat: autsi factum esf, etiara
omoes illos teaeri ; io iis vero quae aobis obji-
ibisunt victi^quodipsaeorumseparaliomanifestat.
ciunt, paleam vel zizania messis dominicae repre-
20. Sed tamen quid postea fecerint, Imperatoris
hendi, ad frumenta autem crimen noa perlinere :
litterissufficientissime ostenditur. Judices enim ec-
oeque consideraotes quia quibus mali placent ia
cIesiasticostant8eauctoritatisepiscopos,quorumju-
unitate, ipsi communicant malis quibus autem
j
dicio et Caeciliani innocentia et eorum improbitas ;

displicent,eteosemeadareooapossuat,oeque ante
declarata est, non apud aiios collegas, sed apud Im-
tempus raessis audent zizania eradicare, ne simul
peratorem accusare ausi sunt, quod male judica-
j
eradicent et triticura {Matth. xiii, 29), noo factis
I
rent. Dedit ille aliud Arelatense judicium, aliorum
eorum, sed altari Christi coramuoicant ita ut non :

I
scilicet episcoporum : noa quia jam necesse erat,
solum aon ab eis raaculeotur, sed etiam diviois
j
sed eorum perversitatibus cedens, et omnimodo
verbis laudari praedicarique mereaotur ;
quooiam
( cupienstantamimpudentiamcohibere.Nequeenim
aeuomen Chrisli per horribilia schisraatablasphe-
i
ausus est christianus Imperator sic eorum tumul-
metur, pro booo uoitatis tolerant, quod pro bono
\
tuosas et fallaces querelas suscipere, ut dejudicio
aequitatis oderunt.
> episcoporum qui Romae sederant ipse judicaret
\
sed alios, ut dixi, episcoposdedit a quibus tamen :
22. Si habeot aures, audiant quid Spiritus dicat
illi ad ipsum rursum Imperatorem provocare ma- Ecclesiis. Sic enira in Apocalypsi Joaoois legitur :
I

luerunt qua in re illos quemadmodum detestetur,

;
Angelo,\nqn\\., EcclesiaeEphesisc7'ibe, Hxcdicitqui
audistis. Atque utinam saltem ipsius judicio iasa- ienet septem stellas in dextera sua,quiambuiatin me-

nissimisanimositatibussnisfinemposuissent,atque dio septem candelabrorumaureorum Scio opera tua

ut eis ipse cessit, ut de illa causa post episcopos etlaboremetpatieniiamtuam,et quia nonpoiessus-
judicaret.asanctisantistitibusposteaveniampetitu- iineremalos, et tentasii eos qui se dicunt aposiolos
rus, dum tamen illi quod ulterius dicerent nonha- esse, etnonsuni, etinvenisiieosmendaces, et patien-
bereut,siejussententi8enonobtemperareat,adquem tiam,habes. etsusiinuistieospropternomenmeumet
ipsi provocaverunt, sic et iUi aliquando cederenl nonrfe/"eas<i(Ait)oc.ii,l-3).QuodsideaQgeIosuperio-
iTeritali. Jussit enim ille partes ad agen-
ut ei remcoelorum, et ooo de praeposilis Ecclesiae vellet
jdam causam Romam occurrerent. Quo cum Cgeci- intelligi,noo coosequeoterdiceret Sed habeo adver-:

tlianus nescioquacausanon occurrisset,interpella-
tus ab eis, prsecipit ut Mediolanum sequerentur.
Tunc se aliqui eorum subtrahcre cceperunt, for-
tasse indignati quia non est eos imitatus Consfan-
tinus, ut jam slatim atque velociter
damaaret abseatem. Quod ubi cognovit providus
Imperator, rehquosab officialibus custoditos fecit
'Sic Lov. etMss. At Edd. antiquiores et Ms. Fux. ha-
f
bent, ad duas fraudes.
sum ie, quod charitaiem iuam pi'imam reliquisti.
Memor estoitaque unde excideris, et age pceniten-
iiam, et prima opera fac: sin autem, venio tibi, et
movebo candelabrum tuum de locosuo,nisipwnilen-
Caeciliaaum iiam, egeris [Ibid, 4, 5). Hoc superioribus Aogelis
dici 000 potest, qui perpetuam retioeot charitatem,
uode qui defeceruotet lapsi suot, diabolns est et
aogeliejus. Ergoprimamcharitatemdicit.quiasus-
tinuit pseudoapostolos propter nomen Christi,

;1 Patrol. XXXIII. {Six.)

 1

171 S. AUGUSTINI EPISCOPI m

quarn jubet ut repetat, et faclat priora opera sua. tis, accusamus. Non enira nobis displicent, quia
Et objioiuntiir nobis crimina raalorum hominum, tolerant raalossed quia intolerabilitfr mali sunt
;

non uostra, sed aliena ; et ipsa partira incognita : proplerschisma, proplerallare conlraallare.prop-
quse si etiamveraetpraesentiavideremusjetzizaniis terseparalionein ab haeredilateCiiristi loloor(j«dif.
propter frumenta parcentes, pro unitate toierare- fusa, sicuttantoantepromissaest. Violatampacetn '

mu8,non soiura raiilla repreheusione,6ed etiara non conscissamunitatem,itcrata baptismala, exsufnata

parvalaudenosdiguos diceret, quicuraqueScriptii- Sacramenta, qiiffi in sceleratis qiioqiie hominibus
raa saiictas non corde siirdus audiret. aancta sunt, plangimus et lugemus. QuaB si parvi
23. ToleratAaron raullitiidinem idolum exigenteiu pendunt, intueanturexemplaquibusdemonslratuna
etfabricantem et adorantem.ToleralMoyses adver- estquanti hflec penderit Deus. Qui feceruut idoliim
8us Deura tot raillia murmurantia, et lotiesofTen- usitatagladii morteperemptisunt {£^0:0^/. xxxii,27,
dentia sanctiim nomenejus. Toierat David Saulem 28) : qui vero schisma facere voluerunt, hiatu ter-
persecutorem suum, sceleratiiimoribuscoelestia de- ree principes devorati, et turba consenliens igue
serenteni, raagici»artibu8infernaquaireotem;occi- consumpta est {Num. xxi, 31-35). Diversitate poe-
suin vindical.ohristumetiam Dominiproptersacra- narum, diversilas agnoscitur meritorum.
mentum venerandeeuuctionis appellat. Tolerat Sa- CAPUT IX. — 25. Traduutur in perseculione san-
muel nefandos fiiios Heli, perversosque tilios suos, cti Codicfts, confitentur tradilores, et Deo dimittuD-
quos popnlus qiiia tolerare noluit, divina verilate tiir. Non interroganlu'- innocentes,et ab hominibus
accusatus, divina severitate correptus est. Tolerat temerariisdamnanttir.Probaturinteger certis judi-
denique ipsum populum supeibum conteraptorem ciis, qui inler absentes damnatos multo vehemen-
Dei. Tolerat Isaiasin quos tam multa veracrimina tius cflBteris criminatus esl. Jiidicium episcoporum

jaculatur, ToleratJeremias aquibustanta perpeti- ad Imperatorem appellalur judex eligilur Impe- :

tur. ToIeratZacharias Pharis«os et Scribas, quales rator ; judicans contemnitur Imperator.

Quae
illo temporefuisse S('riptura testatur. Sciomemul- tunc acta sint legistis, quee nunc aganliir videtis :

tospreetermisisse: legautqui voliint.legantquipos- si de illis in aiiqno dubitatis, islajam cernite.

sunt eloquia coBlestia.invenient omnessanctos Dei Certe non chartis veleribus, non archivis publicis,
servos et amicos semper habuissequos in suo po- non Geslis forensibus aut ecclesiasticis agamus.
pulo tolerarent ciimquibus tamen illius leraporis
;
Major liber noster orbis terrarum est ; in eo
sacramenta comraunicanles,nonsolum non inqui- legocompletum quod in Libro Dei lego promis- '

nabantur, sed etiam laudabiliter suslinebant, stu- sum Dominus, inquit, dixit ad me, Filius meus
:
j

dentes, sicut ait Ai>osio\us, servai^e uniiatem spi^n- es tu, ego hodie genui postula a me, el dabo
te :
\

tus in vinculo pacis {Eph. iv, 3). Attendant etiam tibi genteshsereditatemtuam, et possessionem tuam \

post Domini adventura, ubi multo plura hujus to- lernnnos terrse {Psal. 11, 7, 8). Huic haereditati qui
lerantiee per totumorbem invenireraus eiempla.si non communicat, quoslibet libros teneal, exhtere-
omnia scribi et in auctorilatem redigi potuissent, datum se esse cognoscat. Hanc hfereditatem quis-
tamen heec ipsa qu8e habemus advertite. Tolerat quis expiignat,alienum se esse a familiaUei satis
ipse Dominus Judam, diabolum, furem et vendi- indicat. Certe de traditione divinorum Libroruin
3
torem suum sinit accipere inter innocentes dis-
:
vertitur quaestio, ubi haereditas ista promissa est
cipulos, quod fideles noverunt pretium nostrum. Illeergo credalurtestamentum tradidisseflammis,
TolerantApostolipseudoapostolos ;etintersua quae- qui conlra voluntalem htigat testatoris. Quid libi
rentesnon quaeJesu Christi, Pauhisnonsuaquaerens o pars Donati, quid tibi fecit Ecclesia Corin-
fecil,

sed quae Jesu Christi, cum gloriossisima toleran- thiorum ? Qiiod autem de ista dico, de omnibus
tia conversatur. Postremo, quod paulo anle com- talibuset tamlongepositisinlelligivolo. Quid vobis 1

memoravi, divina vocelaudatursubangelinomine fecerunt, quaenec omnino quid feceritis nec qiios j

pr8RpositusEcclesi8e,quodcumodissetmalos,eosta- infamaverilis nosse potuerunl?an quia Lucillam Cae-

ijQen|tentatos et in ventos pro nomioe Domini toleravit. cilianus in Africalaesit, lucem Christi orbisamisit?

24. Ad summamseipsos inlerrogentrNonnetole- 26. Tandem sentiantquod fecerunt:merito certo 1

rantur ab eis ceedes et incendia Circumcellionum, annorum iotervallo in oculos eorumrevolutum est
quisunt* veneratores prflecipitatorumultro cadave- opiis ipsorum. Quoerite per quam feminam Maxi-

rum.et subincredibilibusmalisunius Optati(rt)per raianus (a),qui dicitur esse Donati propinquus, sese a i

tot annos totius Africae gemitus ? Parcojamdicere Primianicommunionepraeciderit.etquemadmodum

singularum per Africam regionum et civitatum et congregataepiscoporumfactione,Primianumdam-
fundorumtyrannicaspotestates, et publica latroci- narit absentem, etadversus eumepiscopus ordina-i

nia. Mehus enim vobis heec vos ipsi dicitis, sive in (a) Maximianus Garthaginensis diaconus donatista Pri- i

aurem,sivepalam, sicutlibitumfuerit.Quocumque miano episcopo suo infensus, auctor novi schismalis exsti- i

tit circ. an 393, « praecidens frustum de frusto, » ut ait Au-

enim oculos verteritis, occurret qiiod dico, vel po- gustinusEnarrat. 2in Psal. 36, serm.2, n. 20, ubi et refertl
j

tius quod taceo- Neque hinc islos quos ibi diligi- synodicam epistolam Donatistarum episcoporum qui Pri- i

mianumin Gabarsussitanoconcilio damnarunt, et in ejus

locum subrogarunt Maximianum. At aniio proxime se-|
» In Mss. quindecim omitlitur, qui sunt. Videsis per- quenti habitalum estacaBlerisDonatislisBagaienseconci-
simile^m locum in lib. 1 cont. Petil., litt. c. 24. lium contra exortum schisma, damnatusque est ab iis
(a) ThamugadeDsis episcopi. Yide not. in epist. 53. Maximianus.
173
tussit; quemadmodnrnMajorinusper Liicillamcon-
gregataepiscoporum factioneCaPciiianum damnavit
ahsentem.etcontraeumepiscopus ordmalusest. An
fortequodacneteris.Afrissujecoramunionisepisoopis
coiitrafacliouemMaximianil*rimianuspurgatusest,
valerevuilis; etquoda transmarinisunitatisepisco-
pis ad versus factionem Majorini Ctecilian iis purgatus
est, valere non vultis? Hogo, fratres mei, quid ma-
EPISTOLARUM CLASSIS II. ili
iliosoletisbenignissimepolIiceri.Eamipsamquippe
vestrara deillonobissermocinationem cumeirenun
tiaremus,volenles eum videre.nouabnuit. Venimus
itaquead eiinijquiafelaliejusida nobisdeferendum
videbalur,potiusquamexigendumutipsead nos ve-
niretprior. Perreximusergo comitantibus non pau-
cis,quosforteaggregafosnobis illud tempusinvene-
rat. (;um auteraapiideum consedissemus, rumore

gnum peto ? quid difticile a vobis intelligi cupio.' dispersononparva prfetereatiirbacoufluxit ;sed no-
Multum quidem interest, et incomparabiliter distat bisintota multitudine perpauciapparebant.qui
illa

vel auctoritate vel numero Africana Kcclesia, si utiliter aosalubriteragi causam illain,et lanlamrei-
cum ceeteris orbis partibus conferatur : et louge que lantse qiuestionemprudenteretpiedisciiticupe-
miuor est, etiamsi uuitas hic esset, longe omnino reut.CfBteri veromagisad spectaculiimquasialter-
minor est comparata caeleris christianis omnibus cationisnostrfepropetheatricaconsuet.idiue.quam
gentibus, quam
Maximiani comparata parti
pars ad instructionemsalutischristianadevotioneconve-
Primiani peto tamen, el justum esse arbitror, ut
; nerant.Quapropternecsilentiumnobispr;ebere,nec
tantum valeat concilium Secimdi Tigisitani, quod inteutenobiscum atque modeste salteraet ordinate
LuciUa conflavit adversus absentem Ceecilianum coUoqui potuerunt, exceptis, utdixi,paucis, qiiorum
etapostolicamsedem>, totumque orbem Ceeciliano religiosaetsimplexapparebatintenlio.Itaquelibere
communicante-m, quantum valet concilium Maxi- pro sui cujusque animi molu immodeiate loqiien-
mianensium,quodsimililer femina nescioquee con- tiumomniastrepitu turbabautur, nec eviuccresive
flavit adversus absentem Primianum, et caeteram nos, sive ipserogaudo inlerdumeliara objurgando
per Africam multiludinem Primiano communican- potuimus, utnobismodestumsilentium prseberetur.
tem.Uuidapertiuscernitur?i|uid aequiuspostiilatur? 2. Restaineu ulcumque agi coe[)taest, et aliquot

omnia, et nostis, et gemilis; et

27. Videtis haec
tamen videt et Ueus quod vos in tam pestifera et sa-
orilega praecisione nulla res cogit remanere, si pro
adipiscendospiiitualiregnocarnalemsuperetisatre-
etum,et amicitias hominumqu«in judicio
proderunt, prodevitandis sempiternis poenisnon
horasinalteruosermoneprotraximus, quantum vo-
cibus interquiescentibus varietumultiiantium sine-
bamur. Sed in ipso dispulationis exordio, cum
videremus eaqua? dicebautur, subinds labideme-
Ueinihil moria vel nostra, veleorumquorumsalulemmaxi-
li- me curabamus et ut esset nobis cautior modes-
:

meatis oflendere. Ecce ite, consulite; quid contra tiorque traotatio, simul ut et vos atque alii fratres
heec nostra possint respondere cognoscile: si profe- qui absentes erant, quid inter nos aclum esset, le-
runt chartas,proferimus chartas; si lalsas nostras gendo cognosceretis, postulavimus ut a notariis
essedicimt, hoc nos de suisdicere noniudignentur. verba nostra exciperentur. Uiu ab illo vel ei consea-
Nemodelet de Dei,nemo delet
coelo constitutionem tientibusreluctatumest; postea tamen ipse conces-
de terra EcclesiamDei ille totum orbempromisit,
: sit.Sed notarii qui aderant, atque id strenuefacere
iata totum orbem replevit; et maloshabetet bonos, polerant, nescio quacausaexcipereiiolueruut. Egi-
sed nec in terris amiltil nisi malos, nec in ccjelum mus saltem ut fratres qui nobiscum erant, quan-
admittit nisi bonos. Erit autem vobis hic sermo quam in hac re tardius possent, exciperenl, polli-
quem de munere Dei novit ipse, qiianta et pacis ceutes nos ibi easdem labulas Consen-
relicturos.
el vestra dilectione deprompsimus, correctio si sum est.Coeperuot verba nostraexcipi,etaliqua ab
velitis, teslis vero etsi nolitis. iuvicem ad tabulas dicla sunt. Postea inordinatas
EPISTOLA XLIV {a). perstrppenlium interpellationes, et propterea nos-
Augusdnus refert quse caepla sint agi de concordia tram quoque turbulenliorem disputalionemnotarii
cum Fortunio Donalistarum episcopo, cupiens non valentes suslinere, cesserunl nobis sane non
;

ut sine iumultu, quod placide caeplum est, per- desistenlibus, etut cuique facultas dabatur, multa
ficialur conventu frequentiore. dicentibus. Ei quibus omnibus verbis uostris,
Dominis dilectissimisetprsedicabilibus fratribus quanlum recordari polui, causae tolius acliouem,
Eleisio, Gloiuo et FELiriBus «, Augdstinus. Uilectionem veslram fraudare nolui. Potestis euim
CAPUT PRIMUM. — l.FortuniumquemTtibursi- mcas legere, ut vel approbet vera me
ei litteras

cum' habetis episcopum per eamdem civitatem, scripsisse ; vel ipse vobis, si quid melius recolit,

quanquam festinantissime,cum adCirtensem Eccle- incunctanter insinuet.

siampergeremus(6),expertisumusita omninoutde CAPUT II.— 3.Priuioenimvilamnostram, quam
vobis benevolentiusfortassequamverius narranti-
'
In. omnibus habetur, apoilolieas sedes ;
Mss. prope
bus, secomperissedicebal.praedicaredignatusest:
quaj forte germana lectio est.
' Bad. Am. Er. et Ms. unus et Vatic. Felici. Alii, adjungenssedixissevobis, nosomnia,qua;denobis
Felicihus.
' In duobus vatic. codicibus : Tybursicum. episcopatum in brevi demortui. Huic succedebal For-
Alias 163; quoe autem i\ erat,
(a) nuiic 17. Scripta tunatus laudalus in lib 2 cont. litteras Petil., c. 99, n.
xeunte an. 397, autineunte 398 228, et unus ex episcopis septem delectis ad causam
<b) Eo per^ebant episgopi ordinandi causa, uti dicitur catliolica! Ecclesife propugnandam in collatione Car-
inlra, n. 13, in locum scilicet Proluturi post susceptum tbaginensi, an. 411.
 :

17S S. AUGUSTINI EPISCOPI 176

insinuaveratis, bene facere poluisse, si in Ecclesia cipes iliorum potius fuisse tradilores : quod si de i
facereraus. Deinde qnsRrere coepimus quflenam illa hac re noslrorum litleris nollent credere, nec no$
esset Ecclesia, uhi vivere sic oporteret ; utrutn iila cogi oportere ut litleris credamus ipsorum.
quae.sicutsanctatantoanteScripturaprsedixerat.se (:AI'UT lli. — fj.Sed tameusequestrataisladubia
terrarnm orbe dilTuniJeret.anillaquampars exigua qu;Bslione,qujfirebam quomodo se isti j uste separas-
vel Afrorum vel Africae contineret. Hicprimo asse- sent ab innocentia cajterorum Christianorum, qui
rere conatus est, ubique terrarum esse communio- per orbem terrarum successionis ordinem custo>
nem suam. Qu<erebam utrumepistolas communi- dieotes, in antiquissimis Ecclesiis constituli, penitus
catorias, quasformatasdicimus, possetquo vellem ignorarentqui fuerint in Africa traditores; qui certe
dare, et aftirmabam, quod manifestum erat omni- non possent communicare, nisi eisquos sedere io
bus, hoc modo facillime illam terminari posse sedibusepiscopalibusaudiebant.Respondit,tamdiu
qufBstionem (a). Parabamaulem, ut si consentiref, transmarinarum parlium Ecclesias mansisse inno-
ad illas ecclesias a nobis tales lilterfe mitlerentur, ceutes, donec consensissent in eorum sanguinem,
qnas iu apostolicis auctoritalibus pariter legere- quos Macarianam persecutionempertuhsse dicebat.
mus illo jam tempore fuisse fundatas. Ubi ego possem quidem dicere, nec invidia Maca-
4. Sed quia resaperte falsa erat.permixtisverbis riani temporis innoceutiam Iransmarinarum Eccle-
;
cito inde discessum est interquseverba evangeli-; siarum contaminari potuisse quandoquidem nulio
;
I

oam illam Domini admoniliouem commemoravit, modo probaretur illis auctoribus fecisetiam quse fe-
qua dixit Cavete apseudoprophelis ; multi advos
: cerat. Sed de compendio quaerere malui, si Macarii
venient in vestituovium, intus autemsunt lupi rapa- saevilia, exqiioineam consensissedicebanturtrans-
ces:exfructibuseorumcognoscetiseos{Malth.\n,\5, marinie Ecdesiae, suam innocentiam perdiderunt,
16). Quae verba Domini cum diceremus eadem de illis utrum saltera probaretur usque ad illa tempora
a nobisposserecitari,ventum inde estadexaggera- Donatistas cum orientalibus Ecclesiis caeterisque
tionem persecutionis, quam saepe suam partem per- orbis parlibus in unitate mansisse.
tulisse dicebat ; hinc volens ostendere suos esse 6- Tunc prolulit quoddam volumen, ubi volebal

christianos, quia persecutionem paterentur. Inter ostendere Sardicense concilium ad episcopos Afros,
qu8e verba cum ego pararemex Evangeliorespon- quierantcommunionisDonati,dedisselitteras.Quod i«
dere, inde capilulumcommemoravitprior. ubiDo- cum audivimus Donati nomen inter caete-
iegeretur,
minus ait : Beati qui persecutionempatiuntur prop- ros episcopos. quibus iili scripserant. Itaque flagi-
ierjustitiam, quoniam ipsorumest regnum cselorum tareccepimus utdiceretur,utrumipseesset Donatus
Quolocoegogratulatus.subjecistatimid
(Id. V, 10). de cujus parte isti cognominantur fieri enim po- :

ergo esse quserendum, ulrum illi persecutionem
propter justitiam passi fuerit. !n quaquaeslione dis-
cuti cupiebam, quod quidem omnibus clarum erat,
utrumeosin unitate Ecclesiae constitutos, an schis-
mate jam divisos Macariana temporainvenerint(6)
utqui viderevellentulrumpropterjustitiampersecu-
lionem passifuerint,id potiusattenderent,utrumse
recte a totius orbis unitate praeciderint.
j uste fecisse invenirentur, manifestum esset eos pro-
pterinjustitiam potius quam propter justitiam pas-
sos persecutionem et ; ideo numero beatorum
adjungi non posse, de quibus dictum est Beati qui
persecutionempatiunturpropterjustitiamAhicova-
memorata est famosior quam certior Codicum illa
traditio. Sed respondebatur apartibus nostrisprin-
(a)Hinc Donatistas urgebat etiam Optatus in
« Nobis, inquit.totus orbis commercio formatarum in una
« communionis societate concordat ». In codice can.
Eccles. Afric. exstat canon 23, ut episcopus trans mare
profecturus, formatam sumat a primate.
(b) Macarius cujus gesta in Catholicos calumnios objec-
tabant Donatistae, adeo ut ex ipsius nomine Macarianos
illos appellarent, aConstanteimperatore circ. an. 348, mis-
susfuilinAfricam una cum Paulo, tum ut eleemosynas
erogaret in pauperes, tum ut singulos ad u nitatem catholi-
cam adhortaretur. Gui episcopi donatistas,in primis Dona-
tus Carthaginensis et Donatus Bagaiensis vehementer obs-
tituerunt quin et in eum concitarunt Circumcellionum
;
furorem e quibuspermultia mililibus necati, et marty-
:
rumtituloapudDonatistasexornati; intereoscelebriores
Marculus et Donatus, scilicet Bagaiensis. Alter autem Do-
natus, cum iis qui ad concordiam revocari nollent, fu-
gam postmodum arripuit, sivein exilium relegatus fuit,
ex Optato in lib. 3, partim suam ex Augustino,
tuisse, ut alicui Donato alterius haeresis episcopo
scripserint, cum maxime in illis nominibus nec
Africaementiofactafuerit.Quomodoergopossetpro-
bare Donatum partis Donati episcopum nomineillo
accipiendum esse, quando ne id quidem probare
posset, utrum ad Africanarum specialiter Ecclesia-
rum episcopos illae litteree missae fuerint. Quanquam
Quod si in- enim Donati nomen Afrum esse soleat, non tamen re-
pugnaretavero, utvelpartiumillarumaliquis voca-
retur nomine Afro, vel aliquis Afer in illis partibus
constituereturepiscopus.Nequeenimineis vel diem
: vel consulem invenimus, utsaltem consideratis tera-
poribus certi aliquid eluceret. Sanequoniam nescio
quando audieramus Arianos, cum a communione
catholicadiscrepassent, Donatistasin Africasibiso-
adaurem mihihoc ipsumfraterAly-
ciare tentasse:
lib. 2.
piussuggessit.Tuncacceptoipsovolumine,ejusdem
concilii statutaconsiderans, legi' Athanasium epis-
copum Alexandrinum catholicum, cujus maxime
adversus Arianos acerrimarum disputationumcon-
flictus eminuit, etJulium Ecclesiae Romanaeepisco-
pum, nihilominus calholicum, illo concilio Sardi-
censi fuisse improbatos. Unde apud nos constitit;
Arianorum fuisse concilium, quibus isli episcopi
catholici vehementissimeresistebant. Itaqueaddili-
gentiorem etiam temporum discussionem voluimus
ipsum volumen accipere atque auferre nobiscum.
Qui noluitdare, dicens, ibi nos habereillud,quaa'
etc. •
Apud Bad. Am. Er. et plures Mss., legit.
177 EPISTOLAROM CLASSIS II. i7«
do aliqiiid iri eo coasiderare veilemus. Rogavi debuisse occidi a chrislianiset justis quasinoseos ;

etiam ut manu mea notari permitteret, fateor, li- qui hfeciaCathoIica faciuot,justos vocemus: quae
meiis ne milii forte causa exigenle, cum peten- tamen nobis abislis dici facilius quam probari so-
dum essel, pro illo aliud proferretur neque hoc ; leut, cum tam raullas violentissimas Cc^edes et stra-
voluit. ges plerique ipsorum et episcopi el presbyteri et
CAPUT IV. —
Deinde mihi coepit instare, ut ad
7. quilibetclericicongregatislurbishominumfuriosis-
inlerrogationerasuam breviter responderem, quce- simorum, non catholicis lantum, sed nonnunquam
pens a me quem justum putarem, eum qui perse- eliara suis, ubi possimt, inferre noncessent. Quae
queretur.an cum qui persecutionempateretur. Cui cum famen ab sceleratissimis
itasint, dissimulans
respondebam, non recte ita inlerrogari : fieri enim factis suorum, qum ipse plus novit, urgebat ut di-
posse ut ambo iniqui sint, fieri etiam posse ut ini- cerem, quisjustorum velmalumaliquem occiderit.
quiorem Non ergoesse conse-
justior persequalur. Quod etiamsi ad causam jam non perlinebat fate- ;

queas,utideo sit quisque justior, quia persecutio- bamurenim hfec ubicumque sub nominechristia-
nempatitur,quamvisidplerumquecontingat. Dein- nofierent,non fieriabonis; sed tamcn ut admone-
de cum viderem in hoc eum multum immorari, ut retur quid esset queerendum respondimus, qua^ren-
justitiam suai partis ex eo certam vellet intelligi, tes utrum Elias justus ei videretur fuisse quod :

quia persecutionem passa fuerit quajsivi ab eo, ; negarenonpotuit.Deindesubjecimusquam raultos

ulrumjustumet chrislianumpularetepiscopumMe- pseudoprophetas sua manu peremerit (III /?eg^, xvui,
diolanensisEcclesi<« Ambrosium.Cogebalur utique 40). Hic revera vidit quod videndum erat, talia tum
negarequod ille virchristianusesset etjuslus;quia licuisse justis. Haec enim prophetico spiritu aucto-
si objiceremus quod eunn rebap-
fateretur, stalim ritate Dei faciebaot,qui procul d ubio No vit cui etiam
tlzandumesse censerel.Cum ergo ea loquicogere- prosit occidi. Exigebat ergo ut docerera jam oovi
tur, quibus ille non esset habendus christianus et Testameoti temopribus, quis justorura aliquem
justus, commemoravi quantumpersecutionem per- occiderit, etiam sceleratum et impium.
tulerit, circumdata etiara militibus armatis ecclesia. CAPUT V. —
10. Tuncreditum est ad superiorem
QusesivietiamutrumMaximianum, quiab eis apud tractatura,quo volebamus ostendere neque nos illis
Carthaginem schisma foceraf, et justnmetchristia- debere objicere suorum scelera, neqiie illos nobis si
num putaret. Non poteratuisi negare. Commemo- qua invenirentur talia facta nostrorura. De Novo
ravi ergoetiam illum talem persecutionem pertulisse enimTestaraentoostendi quidem non posse, quod
ut ecclesia ejususque ad fundaraenta diruerelur. justus quisquam interfecerit aliquem sed taraen ;

His igitur exemphs ei, si possem, persuadere mo- illudprobari posse ipsoexemplo Doraini.sceleratos
liebar utjam desineret dicerepersecutionis perpes- ab innoceotibus fuisse toleratos. Traditorem enim
sionem, christianee justitiae certissimum esse do- suum, qui jam pretium ejus acceperat, usque ad
cumentum. ultimumpacisosculum ioterionocentessecum esse
8. Narravit etiam inipsa schismatis novitate ma- perpessus est quibus non tacuit esse inler illos
:

jores suos, cum cogitarent culpam Caeciliani,ne tanli sceleris hominem et tamea priraum Sacra-
;

schisma fieret, quoquo modo velle sopire, dedisse meotura corporis etsaoguioissuis, nondum illoex-
quemdam interventorem (a) populo suae commu- cluso, communiter omnibus dedit [Malth. xvi, 20-
nionis apud Carthaginem conslituto,antequam Ma- 28). Quoexemplo cum prope omnes moverentur,
jorinus adversus CcBcilianum ordinaretur. Hunc tentavit dicere, aate passiooem Domioi commuoio-
ergoinlerventorem ia suo coaventiculoanostrisdi- nem illam cum scelerato ooo obfuisse Apostolis.quia
cebatoccisum.Quodfateor, nunquamanteaprorsus oondumhabebaot baptismum Christi, sed baptis-
audieram, cum tam multa ab eis objecta crimina mum Joannis. Quod posteaquara dixit, coepi ad eo
refellerentur et redarguerentur a nostris, atque in qua^.rerequemadmodum ergo scriptum esset quod
eospluraet majora jacerentur. Sed tameupostea- Jesus baptizaverit plures quam Joanoes, cum ipse
quam hoc narravit, rursus a me instanter coepit ooo baptizaret, sed discipuli ejus, hoc est, per suos
quffirerequem justum putarem, eumnequi occidit, discipulos baptizaret (Joan. iv, 1 , Quomodo ergo
2).
an eum qui occisus esset quasi jam mihi proba-
;
dabaot quod ooo acceperaat ? quod ipsi maxime
visset, ita ut commissum. Dicebam
narraverat, esse soleot dicere. Ao forte Christus baptismo Joaaois
ergo, prius utrum verum esset esse qucerendum ;
baptizabat ? Deiade io hac seoteotiamulla quaesi-
nonenimtemerecredioportere qusecumquedicun- turus eram, quoraodo ab ipso Joaooe tunc quaesi-
tur: ettamen fieripotuisse, utvel ambo aeque mali tum de baptismo Domioi, et respoaderit quod
sit

essent,veletiampejoremquisquammalusoccideret. ille haberet spoosam, et ille esset spoosus (Id. iii,

Reverae.iimfieri potesl,ut sceieratior sit rebaptiza- 29). Numquid ergo fas erat ut baptismo Joaunis bap-
tortotiushominis,quamsoliuscorporisinteremptor. tizaret spoosus, id est baptismo araici vel servi ?
9. Unde etiam illud quod a me postea quaesivit, Deiude quomodo poterant Eucharistiara accipere
jamquajreudamuonerat.Aitenimctiammalumnon nondum baptizati ? aut quomodo Petro volenti ut
totura se lavaret, respooderit Qui lotus est semel,
:

non eum oporlet ilerum lavari, sed est mundus totus

(a) Interventor dicebatur, qui vacante sede regebat
Ecclesianj. [Id. xiu, 10.) Perfecta enim muadatio non io Joao-
179 S. AUGUSTINI EPISCOPl 180

nis, sed Id sieose dignum

Domini baptismo est ', scbismatis quaestio. Itaque hortati eum sumus ut
qui accipitpneheat; siaiitem intiignum.Sacramen eliain atque placido atque pacato animo aniiilatur
ta in eo nou ad saiiitem, sed ad perui(!iem, per- uohiscum, utdiligeutiKxammationetanta inquisitio
mauehuut tamKU. Cuui ergo ista qutesilurus essem teriniuum suiuat. Ubi heuigne cutn diceret nos
ille

etiam ipse vidit de baptismo discipulorum Uomini solum isla quaerere,noIle aulem nostros hiec quaeri:
non sihi fuisse quterendum. eafacta poilicitatione discessimus, utexhiheremiis
ii. Inde ilum est in aliud, multis ut polerant ei plures collegas nostros,certe vel decem, qui tanta
utriuque sermocinanlibus inler qute dictum est
: heuevoleutiaet leuitale et tam pio studio id quteri
quod adhuc eosnostri persecuturi essent nohisque ; qiiantum in nohis eum jam auimadvertisse
vellent,
dicehat videre se velle quales nos cssemus in ilia atqueapprohare seutiehamus. Hoc etiamdesuorum
persecutionepraebituros.utrumconsensuriessemus numero et ipse pollicitus est.

taIiseevili£e,anuuIlumcommodaturiconsensum.Nos C.\i*Lr VI.— i3. Unde vos hortor et obtestor per

dicebamus Ueum viderecorda nostra, quee ipsinon
possent et ilios temere sihi adhuc ista metuere, qu«
: tis, et
sicontigerint, a maliscontingere.quihiisdeteriores
ipsihaheut; nectamen ideo uosacalholica
nione segregare debere, si quid forte nobis
vel etiam, si valuerimus, coutradicentibus factum
fuerit, cum tolerantiam paciticam didicerimus, di-
ccute Apostolo: Sufferenles invicem in dilectione,slu-
dentes servare unitatem spirilus in vinculo pacis
(Eph. IV, 2,3).Quam pacem atque tolerentiam illos
non lenuisse dicebamus, qui schisma fecerunl, ul
nunc iutersuos, qui mitiores eorum sunt, graviora
tolerent, nescindaturquodscissumest; cumleviora
nollent pro if)sa unitate tolerare. Dicehamus etiam
nondum fuisse temporihus veterum pacem uuilatis,
et tolerantiam tanta commendatione prcedicatam,
sicutexemplo DominietNovi Testameuti
et tamenProphetasillos etsanctosviros diceresole-
Domiuisanguiuem, uteum promissisuicommonea-
gnaviterinstetis.utrescceptaperagatur.quam
prope ad tinem perveuisse jam cernitis. Quautum
commu- euiin arbi tror,difficilIime potestis in venire in episco-
invitis, pis vestristam utilem animum el voluntatem.quam
iu istosene perspeximus. Fostero enim die ipse ad
nos veuit, et haec iteruin quiftere cceperamus. Sed
quiaordiuaudiepiscopi uecessitasnosindcjamjam-
que rapiehal, diutiuscumilloessenequivimus. Jam
enim miseramusadMajoremCcelicolarum (a) quem
audieramusnovi apudeos baptismiinstitutoremex-
titisse',etmultos illosacrilegioseduxisse utcumiUo,
quantum ipsius temporis patiebantur angustiae,
aliquid loqueremur. Quem posteaquam ventiirum
comperit, vid^ms nos aliud suscepisse negolium,
cum et ipsum nescio quae necessitas profectiouis
charitate; urgeret, benigne a nobis placideque discessit.
14. Videtur autem mihi, ut turbulentas turbas et

rein populum sceleraeorum,cumtamense ab illius impediinentum potiusquam adjumentum atteren-

populi unitate etacommunione pariteraccipiendo-
rumSacramentorumqucetuncfueruut,divellerenon
lentassent.
12. Fnde nescio quomodo ventum estad comme-
morationeinbeataememoriaeGenethlii Carthaginen-
sisanteAureliumepiscopi,quodnescioquamconsti-
tutionemdatamcontrailloscompresserit,eteffectum
haherenonsiverit. Laudabant ilIumomnes,et beni-
giiissime preeferebant.Inter quaslaudesanobis sub-
jectum quod etiamipse tamen Genethlius, si in
est,
eorum manus incidisset rebaptizandus censeretur.
tes omnino devitemus, et vere ex animo amico at-
que trauquillo susceptum tam magnum negotium
Uominoopitulante peragamus, ad aliquam villam
nos convenire debere non magnam, nbi nuUius nos-
trumessetecclesia :quam tamen villam communi-
ter possident homineset nostrae communionis et
ipsius, sicuti estvilla Titiana.Siveergo in Tubursi-
censi, sivein Thagastensi, talis locus, velillequem
Gommemoravi,velaliquisaliusinventusfuerit,facia-
musCodicescanonicosprajstoesse.Etsiquaproferri
potuerintex utraque partedocumenta ut postposi- :

Elhabcjamstantesloquebamur.quiadiscedenditem- tis caeteris, nulla, si Domino placuerit, interpellante

pus urgeret.Ibiplane ilUe senex dixit, jamformam moIestia,quotquotdiebus potuerimus adhocvacan-
essefactam.utquisquisadeosiideliumanohisvene- unusquisque nostrum apudsuum hospitem
tes, et

rit,baptizetur,quodeuminvitumetcumdoloreanimi Dominumdeprecantes,adjuvanteipsocuipaxchris-
dicere,quautum poterat,apparehat.Sane cum etiam tianagratissimaest, remtantametbonoanimocoep-
ipsemultamalasuorum apertissime gemeret,atque tamad inquisitionis terminum perducamus Rescri-
ostenderet, quodtotiuscivitatisejns testimoniopro- bite saue quid de hac re vel vobis illi videatur.
babatur.quam essetremotusa talihusfactis, et quae EPISTOLA XLV.
ipsissuisdicere soleatmodestaconquestioneprofer- Augustinus Paulino, rogans ut demurn rescribat
ret, nosque commemoraremus illud Ezechielispro- post biennii siientium, mittatquesibi opus contra
phetae,ubiapertescriptumest,nechliiculpam patri, Paganos, quod abipso elaborari dudum audivit.
necpatrisculpam tilioejusimputandam,ubidictum Dominis gerinauissiiuis, dilectissimis et in Christo
laudabiliJDus Pallino et Theuasi.e, Alypius et Au-
est: Sicutenim animapatrismea est,ita et animafilii
GusTiNus, in Domino salutera.
mea esl: anima enim qucEcumque peccaverit,sola mo- 1 . Nequaquam nosnescio quavestra cessatio, qua
rietur {Ezech. xviu, 20,4), placuit omnibus in talihus
'
Edd., instituisse Mss. qualuordecim, inslititse. Ms-
disputationibus violentafacta malorum homiuum Gemmet., exUlisse. Longe uielius.
nobisabinvicemobjicinondebere.Remanebatergo 'L^dita nuiic primuin ex codice Phimarconensi. Quaj
autem 45 erat, 127. Scriptacirca iueuntem an. 398.
nunc
'^Mss. octo habent : Sed in nomineDumini baplismaest. (a) GoDlicolarum nomen occurrit in legibus aliqiiot ab
 ;

181 EPISTOLARUM CLASSIS II. 183

ecce per totutn bieanium, ex quo nobis dulcissimi quisusceperit barbarum, cujus fides per dxmonumjura'
fratresRomanusetAgiiisad vos remeaverunt, nul- tiunem firma visa est, non coinquinatur vet ipse, vel
las a vobis litteras sumpsimus, pigros ad scriben- ilia quiecustodit, veliLle qui deducitur a deductore bar-
dum fecit, Nam cum in aliis rebus quanto quisque baro. Sed hoc debes scire quia qui jurat barbarus a
ampiius diiigitur, tanto digniorimitalioue videatur, possessore pro servandis jrugibus accipiat aurum, vel
in hac re contraest. Quo enim vos amamus arden- a viatore deductor: sed tamen cum hac veluti mercede
tius,eominus ferimusquodnobisnon scribitis; nec quie solet dari a possessore, vel a viatore, jurumentum
vosin eo volumus iinitari.Kcceigitursalulamusvos, etiam illud in medio est mortale daium decurioni vel
si non respondentes epistolis vestris, qu«e nuilie ad tribuno:quod perturbat mene polluat illum qui susci-
nos veniunt, saltem expostulantes, et non dolore pit barbari juramentnm, vei illa quse custodit barbarus.

mediocri, quamvis fortasse etiam Ctiaritas vestra Quacumque enim conditione, etiam auro dato et obsi-
conqueratur, siquidem missas a vobis nos-
similiter dibus datis, ut audivi, tamen juramentum iniquum
tisquaead nos non perveuerunt, vicissimquea no- mediutn intercessit. Dignare autem mihi definilive res-
bisquse emissaeerant non sunt vobisdalae. Quod si criberc, et non suspense. Quod si ipse scribas dubitanter,
querelas noslras convertamus in preces ad
ita est, ego in majores dubitationes incidere possum, quam
Dominuin, ne tanta soiatia deneget nobis. antequam interrogassem. —Hoc etiam audivi, quia ipsi
2. Scribere te audieramus adversum Paganos ;
homines conductores qui pr^esunl rei mese, juramentum
quod si absolutum esl, queesumus ne differas mit- per dsemones suos juranlibus barbaris accipiunt pro
tere perlatorem hujus epistolae. Cliarus nobis est, servandis frugibus. Si ergo cum ilLi jurant per dsemo-
cujus aestimationi in regionibus nostris possumus nes suos ut custodiantfruges,nonpoLLuunt ipsas fruges,
non temere bonum
testimoniuin perhibere. Rogat ul si inde manducaverit christianus sciens veL depretio
per nos Sanctimonium vestrum, ut eum commen- ipsarum rerum fuerit,coinquinetur,significaredignare.
dare dignemini cum quibus ei negotium est, et apud — Item ab alio audivi quod conductori non juratur a
quosne bona causa ejus opprimatur, timet. Qiiid in barbaro, et alter dixit quia juratur conductori. Si
re agalur commodius ipse narrabit: quid etiam ad etiam falsum mihi dixit iile, qui dixit jurari conduc-
singula, qu«forteanimura moverint inter... gratis- tori, si jam pro hoc quod soLum audivi, non debeo uti
simum habemus, et apud Dominiim Deum nos- de ipsis frugibus, vel de prctio ipsarum propter audi-
trum sincerissimae vestree benignitafi gratias agi- tum soLum, quia dictum est : « Si autem quis dixerit:
mus, si per vestram operain de christiani fratris « Hoc immolatitium est idolis, nolite manducare, prop-
securitate gaudeamus. « ter iiium qui indicavit ? i (I Cor. x, 28). Si tamen
EPISTOLA XLVr (a). etiam hsec causa simiLis est causae de immoLatitio. Quod
Publicola Augustino proponit multas qusestiones. siita est, quiddebeo de ipsis frugibus, vel de pretio ipsa-

Dilecto et venerabiii patri Augustino episcopo, rum facere? — Si debeo requirere de utroque, qui mihi
PUBLICOLA. dixit quia non juratur conductori, aut qui dLxit quia
Scriptum est : « Interroga patrem tuurn, et indicabit juratur conductori ; et dictum uniuscujusque probare
« tfbi ; seniores tuos, et dicerit tibi » (Deut. xxxn, 7). per testes, qui verum dixit de illis duobus, et tandiu
Unde et mihi exquirendam legem de ore sacerdotis ju- non contingere deipsis frugibus, veL de pretio,quandiu
dicnvi in causa tali: quse qualis stf,per iiiteras expono mihi probutum fueril si verum dixit iLle qui dixit quia
iimul etiam ut et ego insiruarin diversiscausis. Singu- non juratur conductori ? —
St barbarus qui per jura-

las autem quaestiones et diversas,per capitula designari mentum suumjurat maium, fecerit iLLum christianum
feci, ad quas singillatim dignare respondere. — In conductorem, veL tribunum qui limiti praeest, jurare
Arzugibus, ut audivi, decurioni qui limiti '
prxest vel sibipro fideilli servanda pro custodiendis frugibus,per
tribuno soleni jurare barbari, jurantes per dxmones ipsum juramentum mortaie per quod ipsejurat, sisoLus
suos, qui ad deducendas bastagas (b) pacli fuerint, vel iLLe christianus coinquinatus sitf Si non et HLa quorum
aliquiad servandas fruges ipsas, singuli possessores vel causajurat? Aui si paganus qui Limiti praeest,jvraverit
conductores solent ad custodiendas fruges suscipere, barbaroprofideiLli servanda per mortale juramentum,
quasi jam fideles, epistolam decurione mittente, vel si non coinquinat pro quibusjurat? Si quem misero
singuli transemites quibus necesse est per eos transire. ad Arzuges, si Licet ei juramentum accipere a barbaro
Mihiautem disceptatio in corde nata est,si ille possessor illud morlate ; et si non coinquinatur, si susceperit tale

juramenlum christianus ? — Si de area trituratoria

Honorio datis, quibus conslitutas in lioereticos poenas
illi
triiici veL cujuscumque leguminis, aut torculari, de quo
subire tenienlur, « nisi ad Dei cultum venerationemque
christianam conversi fuerint. » dsemoni oblatum est, si licet inde manducare christia-
' Am. Bad. et Mss. septem, militi. Sed melius alii, num scientem ? — De Luco si Licet ad aliquem usum
limiti. Vid. Notit. dignitalum Imperii.
* XLVI et XLVIIrecensitiB sunt ad a. bg. bl. c. cc. ff. suum christianum scientem Ligna toLlere ? — Si quis
g. gv. n. r. 8. t. vc. duos sb. quatuor v. aciAm. Bad vadens ad macelLum eniat carnem qu(e non sit immola-
Er. Lov.
titia, et cogitationes duas habuerit in corde, quod im-
(a) Alias 153; quae autem 46 erat, nunc 214. Scripta
forte an. 398. moLata sit, et non sit imtnolata, et itlam tenuerit cogi-
(6) Bastagaa bastazo, bajulo. ferculum est, juxta Lexi- tationem qua non immolatam cogitabit, tnanduca-
si
con Jurid. » portandis rebus fiscalibus acoommoda-
tum: » bastagia vero dicebatur ipsum onus portanda- veritan peccat? —
Si quis bonatn rem, de qua dubitat
rum reruin per jumenta. an bona aut maia sit, si faciat putans bonatn, cum
183 S. AUGUSTINI EPISCOPI 184
•"

tamen pulasset et malam, sipeccatumad scribatur ei? « hoc ipsum est ? » (Deut. vii, 26). Dominus te servet
— Si quis dixerit quod immoiatitium est mcnliens, et saluto te ; ora pro me.
postea dixerit iterum quia tnentitus est, el ad fidem EPISTOI.A XLVII (a).

vere menlitus est,si licet cUrislianum inde manducare, Augustinus Publicolx dissoluit aliquot ex propositis
aut vendere, et de pretio uti ex eo quod audivit ? — quaestionibus.
Si christianus aliquis ambulans, possus necessilatem, Honorabili et dilectissimo filio Plulicol.«, Aucusn-
victus fame unius diei, vel bidui, vel muHorum dierum, ^Ls, in Dooiino salulem.
ui jam durare non possit, ita occurrerit, ut in ipsa 1. Alstus auimi tui posleaquam didici littteris

necessilate famis, in qua sibi videt jam mortem proxi- etiam mei continuo facti sunt, non quo me
tuis,
mare, invenerit cibum in idolio positum, ubi nullus sit omnia talia permoverent, qualibus indicasti te esse
hominum,etnon possitinvenirealiumcibum,debetmori permotum sed quomodo libi auferrentur hi aestus,
:

aut exinde cibari? — Si christianus videat se abarbaro fateor, festuavi ; maxime quia petis ut delinitive
vel liomano velle interfici, debet eos ipse christianus tibi rescriberem, ne in majores dubitationes inci-
interficere, ne ub illis interficiatur : vel si licet sine deres, quam anlequam interrogasses. Hoc enim
interfectione eos repellere vel impugnare, quia dictum video non esse in mea potestate. Nam quomodoli-
est : « Non resistere malo f » [Matth. v, 39). — Si bet scripsero quai milii videntur esse certissima, si

murum possessioni debet christianus facere propter hos- tibinon persuasero, procul dubio eris incertior. Noa
tem, et si ille christianus qui fecerit murum, causa non autem sicut iiiilii adjacet suadere,eo modo adjacet
existit homicidii, cum inde aliqui cosperint pugnare, et etiam persuadere ciiilibet. Verum tamen ne tuaB
interficere hosles V — Si licet de fonte bibere, vel de dilectioni negarem operulam meam, post aliquan-
puteo ubi de sacrificio aliquid missum est ? Si de pateo tam deliberationem rescribendum putavi.
qui in templo est, et desertum factum est debet christia- 2. Movet te certe utrum ejus fide utendum sit,
nus bibere? Si in templo quo colitur idolum, puteus ibi qui ut eam servet per daemonia juraverit. Ubi te
sit vel fons, et nihil ibi facium sit in eodem puteo vel volo prius considerare, utrum si quispiam per deos
fonte,si debet haurire aquam inde chrisliQnus, et bibe- falsos juraverit se fidem servaturum, et eam nou
re ? — Si christianus debet in halneis lavare, vel in servaverit, non tibi videatur bis peccasse. Si enim
thermis, in quibus sacrificatur simulacris? Si christia- tali juratione promissam custodiret fidem, ideo
nus debet in balneis, quibus in die festo suo Pagani loti tantum peccasse judicaretur, qiiia per tales deos
sunt, lavare, sive cum ipsis, sioe sine ipsis ? — Si in juravit illud autem nemo recte reprehenderet,
;

solio (a) ubi descenderunt Pagani ab idolis venientes in quia fidem servavit. Nuuc vero, quia et juravit per
die festo suo, et aliquid illic in solio sacrilegii sui quos uon debuit, et contra poUicitam fidem fecit
fecerint, et scierit christianus, si debel in eodem solio quod non debuit, bis utique peccavit ac per hoc ;

descendere? — Si christianus invitatus ab aliquo appo- qui utitur fide illius quem constat jurasse per deos
sitam habueritcarnem in escam, de qua diclumfuerit illi falsos, et utitur non ad malum, sed ad licitum et
quia immolatitia est, et non manducaverit eam ; postea bonum,non peccalo ejussesociatquo per daemonia
autem ab aliquo translalam ipsam carnem aliquo casu juravit, sed bono pacto ejus quo fidem servavit.
invenerit venalem, et emerit eam, aut appositam ha- Neque hic eam fidem dico servari, qua fideles vocan-
buerit ab aliquo alio invitatus, et non cognoverit eam, tur qui baptizantur in Chrislo. Illa enim longe alia
et manducaverit, si peccat ? — Si de horlo vel de pos- est longeque discreta ad fide humanorum placito-
sessione idolorumvel sacerdotum eorum debet christia- rum atquepactorum. Verumtamen sine ulla dubi-
nus sciens olus emere, vel aliquem fructum, et inde latione minus malum est per deum falsum jurare
edere ? Sane de juramento, vel de idolis, ut laborem veraciter, quam per Deum verum fallaciter. Ouanlo
non qux Domino donante inve-
patiaris in requirendo, enim per quod j uratur magis est sanctum, tauto ina-
nerimus, ante oculos tuos volui proponere : siquid autem gis est poenale perj urium. Alio ergo quaestio est,utrum
aliud apertius aut melius in Scripturis inveneris,digna)'e non peccet qui per falsos deos sibi jurari fecit, quia
mihi significare. JJnde quse invenimus, haec sunt ubi Ille qui ei jurat, deos falsos colit. Cui quaistioni pos-

Laban dixit ad Jacob, « Deus Abraham et Deus JSachor » ipsecommeino-

suntilla testimonia sufiragari, quae
i^Gen. XXXI, 53) ; quem autem Deum, non significavil rastide Labanet Abimelech,si tamen Abimeiechper
Scriptura. Et iierum, Abimelech quando venit adlsaac
<i. deos suos juravit, sicut Laban per Deum Nachor ^.
« ubi juravit,vet qui cumillo erant »(M.xxvi, 31); sed Haec, utdixi,alia quaislioest,quae me merilo fortassis
quale juramentum, non significavit Scriptura. Ilerum moveret, nisi illa exemplaoccurrissent de Isaac et
de idolis, ubi ad Gedeon dictum esl a Domino in libro Jacob, qua alia possunt inveniri. Si tamen illud
et si
Judicum, ut de vilulo quem occiderat holocaustum non adhuc movet quodinNovo Testamento dictum
faceret {Jud. vi, 26). Et in Jesu Nave de Jericho, ut est, ne omnino juremus {Matth. v, 34, 36). Quod
omneaurum, argentum, aeramentum infeiTetur in
et quidem mihi proptereadictum videtur,non quia ve-
thesauris Domini, et sanctum vocatura est de civitate, rum jurarepeccatumest, sedquia pejerare immane
quse anathema est (Jos. vi, 19). Et quid est illudquod peccatum est ; a quo nos louge esse voluit, qui om-
in Deuteronomio positum est « Noti injerres abomi- Edd. et Mss., per Deum Jacob. Gastigatius citatur a
:
'

« nationem in domum tuam, et anathema eris, sicut canouistis, per Deum Nackor.
(d) Aiias d54 quae autem 47 erat, nunc 215. Scripta
:

(o) Yase scilicet in quo sedentes lavabantur. circa idem tempus.

185 EnSTOLARUM CLASSIS IL 18G

nimodo ne juremus admoauit. Sed tibi aliud vide- 4.D e escis autem idolorum nihil amplius nos de-
riscio undenuncdisputandum non est,uti!lud po-
;
bereobservare.quamquodprflecepit Apostolus, cer-
tiusagamus undeme consuleudum pulasti.Proiude tus esto. Et ideo de hac re verbaejus recole, quoesi
sicut non juias, ita nec alium, si hoc placet.jurare obscura essent, pro modulo nostro exponeremus.
compelias quamvis dictum sit ne juremus; nus-
: Non autem cibum postea nesciens man-
peccat, qui
quam autem in Scripluris sanctis legi memiuerim, ducaverit, quem prius tanquam idolotiiylum res-
ne ab alio jurationem accipiamus. Alia vero qu<es- puit. Olusvelquilibetfructusin quolibetagronatus,
tioest, utrum eapacedebeamus uti,quae interaiios ejus est qui creavit Dominiesl terra,etpleni-
;
qiiia

invicem jurantes facta est. Quod si noluraus, ubi tudo ejus; et omnis C)'eatura Dei bona esl {Psal.
vivamus in terris,nescio utruminvenire possimus. xxiii, 1 ; Cor. x, 25,20, e^ Tim. iv, 4). Sed siillud
1 I

Neque enim tantummodo limili.sed universis pro- quod in agrisnascitur,consecraturidolo,vel sacrifi-

vinciis pax conciliatur jurationebarbarica.Unde et deputandum est. Caven-
catur.lunc inler idololliyla
illud sequelur, ut non frnges tanlum quae ab eis dum enim, ne si putaverimus non vescendum
est
custodiuntur,quiperdeosfalso5Juraverunt,sed ubi- olerequodnasciturinhortotempli idoIi,consequens
que inquinata sint omnia quse ipsa pace muniiui- sit ut existimemus non debuisse Apostoliim' apud

tur, quam juratioilla contirmat. Quod siabsurdis- Athenas cibiim sumere, quia civitaserat Minervae
simumestdicere,neciIlalemoveantqu8emovebant. ejusquenuminiconsecrata. Hocetdeputeo respon-
3.1tem si deareavel torculari tollalur aliquidad derim velfonte qui in temploest. IHus autemmovet
sacrificiadeemoniorum sciente christiano, peccatsi revera,si aliquid sacrificiorum in fonlem vel puteum
fieri permiltit, aut prohibendi polestas est. Quod si projiciatur. Sedeadem ratio est aeris, qui omuem
factum comperit.ubi prohibendi potestatem non ha- eiim fumum recipit.de iiuo supradiximus : autsi hoc
buit, utitur mundis reliquis fructibus unde illa su- ideoputaturdistare,quiailludsacrificiumdequofu-
blatasunt ; sicut fonlibus utimiu', dequibushauriri musaericoafiinditur^uonfit ipsiaeri.sedidoloalicui
aquam ad usum sacriticiorum certissime scimus. veldffiraonio, aliquaudoautem sic railtuutur sacri-

Eadem est etiam ratio lavacrorum.Neque enim spi- ficia inaquas, utipsis aquis sacrificetur non ideo ;

ritum deduceredeaere dubitamus, in quemscimus utiquesolis hiijus luce uon utimur,quia ei sacrilegi
iro fumum ex aris omnibus et incensis dcemonio- ubi possunt sacriticai'e uon cessant. Sacriticatur
rum. Unde apparet ilkid esse prohibitum, nein ho- eliamventis.quibustameu utimur ad tantas nostras
noremalienorum deorum aliqua re utamur, aut uli commoditates, cum eorumdem sacrificiorura fu-
existimemui*,sic eamaocipiendo.utquamvisanimo mura ipsi quodammodo haurire et vorare videan-
contemnamus,eos lamen qui nostrum animum iguo- tur. Si quis dubitut de aliqua carne, utrum imiuo-
rant,ad ha^c honorandaaedificeuuis.Etcum templa, non est immolatitia, si eam cognitiouem
latitia sit, et

idola, luci, et siquid hujusmodi, data potestate tenuorit quod immolatitia uon sit, et ea vescatur,
everfuntur,quamvis manifestum estcum id agimus, nou utique peccat quianec est, nec jam putatur
;

noneanoshonorare,sedpotiusdetestari,ideotamea immolatitia, etsi autea pulabatur. Neque enim

inusus nostros privatos duntaxat et proprios noa
debemus inde aliquid usurpare, ut appareat nos
pietate istadestruere,non avaritia. Cum veroin usus
communes,non proprios ac privatos, vel in hono-
rem Dei veri convertuntur, hoc de illis fitquod de
ipsishominibus,cum ex sacrilegis et i:npiis in veram
religionem mutantur. Hoc Deusintelligitur docuisse
non licet corrigere cogitationes a falsitate iu veri-
tatem. Si quis autem bonum putaverit esse qiiod
malum est, etfecerit, hoc putaudo utique peccat.
Et ea sunt omnia peccata ignorantice, qiiando quis-
que bene tieri putat, quod raale fit.
a.Deoccidendishominibus neabeisquisqueocci-
datur, non mihi placet consilium (a) nisi forte sit ;

Ulis testimoniis qu<e ipse posuisti,
norum deorum jussit ligna ad holocaustnm adhi-
beri de Jericho, ut omne aurum, argentum et
; et
aeramentumet inferreturin thesauros Domini.Qua-
propter etiam illud quod in Deuteronomio scriptum
est : Nonco7icupixces argentum vel
nec accipiesindetibi, neexcedaspropteriilud: quo-
niam abominatioesl Domino Deotuo: et nonconfe-
resexscreatum in domumtuam,et eris annthenia,si-
cut etillud esl ,et offensinne ojfendes ,et coinqninatio-
neinquinaberisabominatione iila, quia anotkeina
M<(OeMf.vii, 25,26); satisapparetautipsos privatos
ususin talibus esse brohibitos, aut ne sic indeali-
quidinferaturindomum uthoiioretur:tuucestenim
abomiuatio etexsecratio nou cumlaliiim satirile-
;
cum de luco alie- miles, autpublica functione teneatur.utnon pro se
hoc faciat, sed pro aliis, vel pro civitate, ubi etiam
ipseest, accepta legitima potestate, si ejus congruit
personae.Qui vero repelluntur aliquo terrore ne male
faciant, etiamipsisaliquid fortasse prfeitatur. Hinc
aurum illorum, autem dictumest, nonrestsiaw^s ma/o(.Wa»/i. v,39i,
ne nosvindicta delectet, quce alieuo malo aniraum
' Ms. Geiumet. [Aposlolos].
Sic recle ex.
(a) Quid de hac re viderelurjam alias aperuerat
sibi
Augustiniis in lib. t de Libero arbitno, c. 5, ubi demum
Evodii senlentiam comprobavit,n.i3: eos videlicet apud
divinam providenti.im haudquaquam esse peccato libe-
ros, « qui proiis rebus, quas contemnioportet, humana
cajde poUuti sunt. » Imbibit istam doclrinam propi-
nanteAmbrosioiiilib.3deOt'(iciis,c.4,hisceverbis: « Non
« videlur quoH vir christiHnus, et justus, etsapions quie-
« rere sibi vit.am aliena morte debeat ulpote qui etiamsi:

« in latronein armatum incidat, ferienlem referire non

gus4ionorapertissimadestructiouesubvertitur. « possit,nedumsalutemdefendit,pietatemcontamiiiet. t
Hausitetiam exCypriano,qui in epist.SGabsoluteproiiun-
'
In ctcusis habetur, talibussacrilegiis, Contra in Mss, tiat:« Occiderenonlicet.sedoccidi necesse est » et in ;

talium sacriUaus ; eL melms. epist.57 « Occidere innocentibus ne&nocentem liceat. »

:
187 S. AUGUSTINl EPISCOPl d88

pascit Donutcorrectionemhoininumnegligamus.
; nemuaergoetpetimusetobsecramus per Christial-
rmie nec reiis est mortis ali<MiiL',qiii suiB possessioni tissimam liiimilitatemet misericordissiinamcelsitu-
murumciicumduxerit.siaiiquisexipsiusruinis p<u'- dinem,uliioslrimemort!ssitisin sanctisoralionibus
cussusintereat i.Neque eniiureuseslcluistianus, si quas vos vigilantiores et magis sobriasha-
vestris,
hosejusaliquemferienilo,velequusculcemjacienilo berecredimus nostrasenimsiepe saucial et debili-
:

aliqiieinoccidal; autideonoudebsntcluustianiboves talcaiigoet tuiiiuitussaecuiariumactionum;quaset-

liai)erecoruua,autequus ungiilas.uutdentescanis ;
si nostras uon hal)emu3,eorum tameiiqui uosanga-
aut vero qiiouiam apostoius Faulus satis egit utin riant miiie passus, et jubemur irc cum eisalia duo
tiibuuinotitiamperferretur, insidias sibi a quibus- (i/a///i.v,41),tant8enobis ingerunluriit vixrespirare
daiii perditis prifiparari,etol)hoc(ieducloresacoepit possimus:credentes tamen quod iili in cujuscons-
annatos (Act. xxiii, 17-24), siiu ilia arma scelerati pectuiiitrat geinitiis compediloriim {Psal. Lxxviu,
homines incidissent, Paulus in etlusione sanguinis ll),perseverantes nosineomiuisterio.inquodigna-
eorum suum crimen aguosceret.Absit uteaqute pro- tusestcollocarecum promissa mercede, adjuvanli-
pter boniimaclicitumfacimus.aut habemus,siqiiid biis orationibus vestrisab omniangiistiaiiberabit.
perheec prjeler nostram volunlatem cuiqiiam maii Vos autem, fratres, exliortamur in Domino ut
2.

acciderit, nobisimputelur.Alioquiunecferrameula propositum vestrum custodiatis, et usque in tinem

doiuesticaetagresliasunthabenda.uequiseisvelse perseveretis ac si quam operam vestram mater
:

vel aiterum interimat nec arbor aul reslis.ne quis

; Ecciesiadesideraverit, neceialione avidasuscipia-
se inde suspendat nec; feuestra facieudaest.ne per
; tis, nec blaudiente desidia respuatis sed miti ;

hanc se quisque prcecipitel. Quid plura comraemo- corde obtemperetis Deo, cum mansuetudine por-
rem, cum ea commemorando finire non possim ? tanleseum qui vosregit, quidirigit mitesin judicio,
Quid enimest in usu hominum bouo ac licilo,unde qui docet inausuetos vias suas (Psa/. xxiv, 9).
*

non possit etiam pernicies irrogari ? iNec vestrum otium necessitatibus Ecclesiae pr*po-
6. Restal, nifaiior, ut dicamus aiiquidde ilio via- natis, cui parlurienti si uulli boni ministrare vel-
tore christiano, quem commemorastivictum famis lent, quomodo nasceremini, non inveniretis. Sicut
necessitate, si nihil uspiain invenerit nisi cibuin in autem inter ignem et aquam tenenda est via, ut nec
idoliopositum,ubi nullusalius esthominum,utrum exuratur homo
nec lieinergatur si inter apicem ;

ei satius sit fame emori, quam iilud in alimentum supeibiae voraginem desidiae iter nostrum tem-
et

sumere : iu qua qufestione, quoniam non est con- peraredebemus,sicut scriptum est: Non declinan-
sequens, ut cibus ille idoioth^^^tura sit ;
potuit enim tes, neque ad dexleram, neque ad sinistram {Deut.

vei ab eis qui tibi ab itinere divertentes corpus re- xvii, 11). Sunt enim qui dum nimis timent nequasi
fecerat, obiivione seu voiuntate dimitli, velob illic iu dexteram raptiextollantur, in sinistram lapsi de-
aiiam causam quamlibetponi breviter respondeo. ;
merguntur. Et sunt rursus qui dum nimis se aufe-
Aut certum est esse idoiothytum, aut certum est runt a sinistra, ne torpida vacationis moiiilie sor-
non esse, aut ignoratur si ergo certum est esse, : beantur, ex aitera parte jactantiaefastu corruptiat-
meiius christiana virtute respuitur si autem vel ;
queconsuaipti, iufaviliam fumumque vanescunt.
non esse scitur, vei ignoratur, sine uilo conscien- Sicergo, diiectissimi, diligiteotium, ut vosab omni
tiae scrupulo in usum uecessitatis assumitur. terrena delectatione refrenetis, et memineritis nul-
EPISTOLA XI.VIII (a). • lum locum esse,ubi non possit iaqueos tendere qui
Augustinus Eudoxio abbati nionackorum insulse timetne revolemus ad Deum etinimicumomnium ;

Caprarix, exhortans ut otio ad pietatem, non bonorum, cujus captivi fuimus judicemus ', niil-
ad ignaviam utantur, etsicubi Ecclesia requirat lamque nobis esse perfectamrequiemcogitemus ',
ilLorum operarn, ne detrectent. donec transeat iniquitas {Psal. lvi, 2), el in judi-

Domino diiecto et exoptatissimo fratri et com- cium justitia convertatur {Psal. xciu, 15).
presbytero Eldoxio et qui tecum sunt fratribus, Iteracum aiiqiiidstrenueatque alacriter agitis
3.

AUGUSTiNus, et qui mecum sunt fratres, in Do- etimpigreoperamini,sive inorationibus, sine inje-
mino salutem. juniis.sivein eieemosyois veitribuentesaliquidin-
;

digentibus, vel donantes injurias, sicul et Deus in

\. Quandoquietemvestram cogitamus,quamha-
Christo donavitnobis {Ephes.iv,3i) ;sivedomantes
betisin Christo, etiamnos,quamvisin laboribusva-
perniciosasconsuetudioes,castigantesquecorpus,et
riisasperisqueversemur,investracharitaterequies-
servitiiti subjicientes(l Cor. ix, 27); sivesutlerentes
cimus. Unum enim
corpus sub uno capite sumus,
tribuialionem.et anteomnia vosipsos invieeraindi-
ut et vos in nobis negotiosi, et nos in vobis otiosi si-
lectione; quidenimsufferatquifratremnonsuffert ?
mus, quia.sipatiturununimembrum,compaliuntur
siveprospicientesastutiamatqueiQsidiastentatoris,
omnia membra ;etsi glorificatur unum membrum,
etscutofideijacuiaejus ignitarepeiientes et exstin-
congaudent omnia membra (I Cor. xa, 26). Admo-
guentes {Ephes. vi, i6);sivecantautes etpsalleutes
I
Mss. septetn, Bad. et Er., qui cum suce possessioni..-
aliquis ex ipsorum usu percussus iuiereat.
* Hanc contuliiuiis ad bl. cb. H. gg. r. sb. vc. duos Mss. oninesomisso ^«^i.habent injudicio ; doeebit,eic.
' :

t. duos V. adAin. Bad. Er. Lov. Sic noslri omnes Mss. el Vatic. duo. At Edd. habent,
*

(a) Alias 81 qute autein 48 erat, nunc 93. Scripta

: vindicemus.
forte an. 398. ' ' Mss. omnes, cogitetis
 ;

189 EPISTOLARUM CLASSIS 11. 490

in cordibus vesfris Dommo^Ephes. v, 19),vel vocibus seDominusJesusChristusdicitEvangeliumsuumin
a corde non dissonis, omniain gloriara Dei facite omnibusgenlibusfuturum(i1/a/</i.xxiv,)4).Etapos-
(l Cor.x, 31), qiiioperaturomnia ia omnibus(yrf. xn, tolusPauIus, antequamsermoUeiinAfricara perve-
B) atque ita fervete spiritu {Rom. xii, 41), ut in Uo-
; nissetjinipsocapiteEpistoIaequam scripsit ad Ro-
minolaudetur aniraa vestra {Psal. xxxni, 3).Ipsa est mSino%:Perquemaccepimus,'m(\u'\{,gratiamelapos-
enim actio recti itineris, quae oculo^ semper habet tolatum, ad obediendumfidei, in omnibus gentibus
jad Dominum, quoniam ipseevellet delaqueopedes pro nomine ejus (/fom.i.o). Deiude ipse a Jerusalem in
\{Psal. xx(v, 13). Talis actio nec frangitur negotio, circumitu per totam Asiam usque in lllyricum Evan-
necfrigidaestotio, necturbulenta,necmarcida est geliumpraedicavit, Ecclesiasconstituitatque funda-
necaudax,nec fugax necprfeceps,necjacens. Hsec : vit;nonipse,sedgralia!)eicum eo(I Co?'.xv, 10), sicut
lagite, et Deus pacis erit vobiscura (II Cor. \u\, 14). ipsetestatur.Quidautemevidentiusapparerepotesl,
4. Nec importunum me existimet Gharitas vestra, quamcuminejusEpistolisnominaetiamregionum,
quiavobisvel per Epistolam loqui voIui.Non enira vel civitatum invenimus ? Ad Romanos, ad Corin-
hoc vos monui, qnod vos non arbitror facere sed ; thios, adGalatas, ad Ephesios, ad Philippenses, ad
non parura coraraendari Ueo a vobis, si ea
credidi rae Thessalonicenses, ad Colossenses scribit*. Joannes
quee munere illius facitis, cum allocutionis nostrce etiamscribitadseptemEccIesias,quascommemorat
|memoria faciatis. Nam et ante jam fama, e( nunc inillis partibusconstitutas, in quibus etiam univer-
jfratres qui venerunt a vobis, Eustasius*et Andreas, sam Ecclesiam septenario nuraero intelligiraus
!bonum Christi odorem de vestra sancta conversa- commendari,Ephesum, Smyrnam, Sardos *,Phila-
tione ad nos attulerunt. Quorum Eustasius in eam delphiam,Laodiciam,Pergamura,Thiatyram(.lpoc.
1equiem preecessit, quae nullis fluctibus sicut insu- 1, 11). Quibus omnibus Ecclesiis uos hodie
jiatunditur, nec Caprariam desiderat, quia nec ci- communicare manifestum est, sicut manifestum
licio jam quaerit indni. est vos istis Ecclesiis non communicare.
EPiSTOLAXLI.^i* (a). 3. Quaeriraus ergo ut nobisrespondere nongrave-

Augitstinus JJonorato Donatianse partis, utperlil- ris, quam causam forte noveris, qua factum est ut

teras plncide reddat ralionem quomodo nomen Christus amitteret heereditatem suara per orbem ter-
Erclesix,qux utiqiie in toto orbe fulurapraedicta rarumdilfusam.etsubitoin solis Afris, nec ipsis om-
esl in Srriplwns, ad ipsos soloslreciderit. nibus remanei-et.Etenim Ecclesia catholica esl etiam
HoNORATOepiscopo partis Donati, Augustinus JnAfrica,quiaperomnesterrasearaDeusesse voluit
episcopus * Ecclesiae calholic8e. etpraedixit. Pars autem vestra, quae Donati dioitur
4. Consilium tuum nobis raultum placuit, quod non estin omnibus illis quibus et Litteree et
Iocis,in
per fratrem Herotera ' charissimum nobis, et in sermoetfactaapostoIicacucurrerunt.Sednedicatis,
Christo laudabilem virummandare dignatuses, ut non vocari Ecclesiam nostram cathoIicam,sed Maca-
;]itterisinternosagamus,ubinuIIusturbarumtumul- rianam, sicuti eam vos appellatis;nosse debes, quod
itusperturbare possit disputationem nostram, qui5e facilIimepotest,iniIlis omnibus partibus,unde istas
icumtotalenitateetpace animi suscipienda et agen- terras E vangelium Christi perfudit,nec nomen Dona-
[da est,sicutdicit Apostolus:5eryum autem Bomini tisciri,necnomenMHcarii. Vestraautemquia Donati
'

litigare non oporlet,sed milem esse ad omnes, doci- pars dicitur,nec vos negare potestis,et omnibus no-
\biLem, patientem, in modestia cor^ipientem diver- tum est ubicumque est vestracommunio. Dignare
sa sentientes (II Tim . n, 24, 23). Itaque breviter in- ergo rescribere nobis, ut sciaraus quomodo fieri

sinuamus, quid a te responderi desideremus. possit ut Ecclesiam suam Christus <le tolo orbe per-
2.Quoniara Ecclesiam Dei, quaecatholicadicitur, diderit, et in vobis solis habere coeperit : vestrum
sicutde illa prophetatum est, per orbem terrarum enim est haecostendere ; nam nobis sufhcit ad cau-
diftusamvidemus, arbitramur nosnon debere du- sam nostramquod corapleri prophetiam et Scrip-
bitaredetamevidentissimacompletionesancteepro- turas sanctas per orbem terrarum videmus. Hoc
phetiae.quamDominusetiarainEvangelioconfirma- autem ego Augustinus dictavi, quia olim volo lo-
vilet Apostoli, per quos eadem Ecclesia dilatata est, qui inde tecum. Videtur enim mihi, vel propter
sicutdeillapraedictumerat. Nam et in capitesacro- ipsam vicinitatem, posse nos perlitteras de hac
sanctiPsalterii scriptum est de Filio Dei : Dominus recolloqui sine aliquo tumultu, adjuvante Deo,
dixitad meiFiliusmeuses tu,egohodiegenuite.Pos- quantum ipsa necessitas postulat.
titlaame,et dabo tibigentes hcereditatem tuam, et EPISTOLA L'{a).
possessionem tuam terminos terr3e{PsaLn.l ,8). Et\p- Augiistinus Suffectanisexpostulans de L\Christianorum

'InEdd., Eustfiatius. Atin membranis scribitur cons- nece, polltcensque suum iliis reddendem Herculem.
tanter, Eustasius. Auctoribus ac principibus vel senioribus Coloniae
* In Edd., episcopus partis Ecclesice catkolicce. At vox
partis abest a Mss., quam vocem Ecclesise catholicae
Suffectanae, augustlnlis episcopus.
non convenire, et illi ab Augustino tribui nonsolere ob- lmmanitatisvestraefamosissimumscelus,etinopi-
servarunt Verlinus et Vindingus.
^ Sic ox Mss. At
Edd., Erolem. [Erotem.'] ' Mss.,5cri;)/a.Non male.simiitetur nostrainterpunctio
* Hanc recognovimus ad a. bg. c. cc. (F. g. gv. n. r. * Lov., Sardes. Alii Cdd., Sardos.
s. sb. t. vc. quatuor v. et ad Am. Bad Er. Lov. * Non reperta est nisiin Vaticano exemplari.
(a) Alias 161 : qua? autem 49 crat, nunc 102. Scripta (a) Alius 267 qufu aulem 30 erat, nunc 105. Scripta
:

circa idem tempus. forte au. 399.

 ,

m S. AUGUSTINI EPISCOPI 192

nala criidelitas terram conculit, et percutil c(elum, cius, nisi gravius penderetur. Profecloenim recor-

ut iii}>Uileisuoi]ehii)risveslris eiuceat sanguis,elre- darisqiiem admodum schismalisauctores vivosde-

soiiel liouiicidaim. Apuii vos Houjanie sMpullie suut
leges.judiciorumrectoruracalcalusestlerror.lmpe-
ratorum certe nulla veneralio nec timor. Apud vos lx
numero fratruui inuocens eirusus et sanguis (a), et
siquis pluresoccidit, fuuclus est laudil)us, el in ve-
slrameuriamtenuil priucipatum. Age, nunc princi-
palem veuiain us ad causam.Si Ilerculem vestrum di-
xerilis, porro reddemus adsiiutmetalla, saxa uec
: dominicos libros coucremandos iguibus tradide-
desunt;aceedunlmarmorum geuera, suppelilartili-
hiscens li.'rra sorbuerit, et eos qui oonsenseraut,
coelo irruens iguis absumpserit (Num. xvi, 31-33).
Sic nec fabricatum et adoratum idolum, nec sacer
Liber exustus meriiit viiidicari.
i.Curergo, qui soletisuobisobjicere, uon solutn
innoslrisnonprobata,sed polius iu vestris probata
crimina eorumquiformidine perseciitionis impulsi
ruiit, vos eos qiios pro scelere schismatis, ;j/enaru

ciimeopia.Cielerumdeusvestercuiudiligentia scul- concilii vestri (a) yenrft>o,sicut ibi scriptum est, ore
pitiir,tornaturetornatur. .\ddimusetrubricamqii<E damnastis, iu eodem ipso episcopatu recepislis ia
pingitruhorem, qtiopossiut vota vestrasacrasona- quodainnastis;Feliciauiiiudico Mustitanum,etPriB-
re.Naiii si vestrum llerciilem(lixeritis,colIatissingu- textatum Assurilanum ? Neijue enim,siciiliguoraa-
lis uummis abarlitice vestro vobis emimus deum. tibus dicitis, ex eo numero fueruut isti, quibus ves-
Reddite igilur animas, quas manus vestra contorsit trum concilium diem prorogaverat et pra;tixerat,
et siciiti a nobis vester llercules redhibetur, sic •ntraquem nisi ad vestrara coinmunionem remeavis-
eliain a vobis tautoruin aniiuse reddantur. seut,eadem seuleutia teuerenlur;sed de illo numero
istifuerunt,quoseodiesiiiedilatiouedamnastis,quo
EPISTOLA LI* (6).
illis dilationemdedistis. Probato, sinegaveris: con-
Augustinus Crispinum Calamensem Dofiatianse par- cilium vestrumloqiiitur; proconsularia Gesla habe-
lis episcopum (c) urget propositts breviter atiquod mus in raanibiis, non semel allegastis.
quibus id
argumenlis, adeasipotest respondeat per Litteras. Aiiamergodefensionempara,sipotes,nedum negas
1 . Quiahumilitalemnostram vestrireprehendunt, qiiodconviucam, morasfaciamus.Felicianusigitur
ideosicepistolamprifinotavi quod in tuam contu- et Pr.etextatussi iunocenteserant,quaresicdamnati
;

meliam fecisse videar, si non ita mihi abs te ut

suut?Siscelerati,quaresireceptisuut?Si probaveris

rescrihalurexspecto. De Carlhaginensi proraissione innoceutes,cur uou credamus a mullo paucioribus

tuavelnoslraiustantia, quid multa commemorem? majoribus vestrisfalso crimine traditionis innocen-
tespotuisse dainnari,sia trecenlis decein successo-
Qiiomoilolibet eagesserimus, transierint, ne quod
reslalimpediaut.Nuucexcusalio,nisifallor,i'ullaest ribus eorum, ubieliam pro raagnoscriptum est,pie-
nariiconciliioreveridicOyia falso crimineschismalis
adjuvauleDomino ; amboin Numitiia suiuus,etno-
bis loco terrarum invicem propinquamus.Ruiuor ad innocentesdainnaripotuerunt? Siautemprobaveris
medetulit,adhuctevellemeciimdisputandoexperiri recte f uisse damuatos, quye restat defeusio cur in eo-
dequffistione, quaenoslram diriuiit commuuionem. deinepiscopatu recepti sint, nisi utexaggeransutili-

Vjde quam breviter omnes auferantur ambages,ad tatemsalubritateraquepacis,ostenda5etiamistapro

hance[!isloiamresponde, siplacet, etforlassesuffi- Quod utinam nou oris,
unitatis vinculo toleranda ?

ciet, uon solum nobis, sed et eis qui nos audire desi- sedcordisviribusageres! profectoperspiceresquam
derant aut sinon nulliscalumniis per orbein lerrarura esset violanda
; suflficiet, scripta atque rescripta,
donecsufHciant, repetantur. Quidenim nobiscom- pax Christi, si licet in Africa etiain in sacrilego schis-
modius poteritexhibere urbium, quas incolimus, mate damnatos, in eodem ipso episcopatu recipi pro
tantavicinita8?Egoenimstatuinihildehacre agere pace Douati.
3. llem solelis nobis objicerequod vos per potes-
vobiscum, nisi per litteras, vel ne cui nostrum de me-
moria, quoddicitur elabatur, vel nefraiidentur ta- tates terreuas perse^uamur. Quain re nou disputo,
vel quid vos pro immanitale tanti sacrilegii merea-
liuinstudiosi,quiforteinteresse non possunt.Soletis
mini, vel quantura nos christiana temperet man-
de praeleritisrebusgestis, quae vultis, falsajactare,
forte non mentiendi studio, sed errore. Proinde, si
suetudo; illud dico si hoc crimen est, cur eosdem
:

Maximianistas per judices ab eis imperatoribus

piacet,deprcesenlibusillametiamur.Proculduhiote
raissos, quos per Evaugelium genuit uostra com-
nonfugitpriorispopuiiteinporibus etidololatrieesa-
munio,gravilerinsectati,debasilicisquas tenebant,
crilegium fuissecommissiim,eta rege contemptore
in quibus eos iuveuit ipsa conscissio, et controver-
libiiim propheticxira incensum (Je?"em. xxxvi, 23) ;

quo utroque crimine schismatis malum non puni- (a) Basaitanum coiicilium indicat, a 310 episcopis ad-
versui Maximianenses habilum de quo jam supra in
;

not. ad cpist. 43. Gujus concilii senteiitiacum damnali

fuissei)tprx>ter alios Felicianus et Pnetexlatus, ambo ex
* Casli<,'ata estad a. bg. bl. c. cc. ff. g. gv. n. r. s. sb. duodenario illo numero episcoporum qui Maximianum
vc. duos t. quatuorv. et ad Am. Bad. \\t. Lov. ordinarant, effici non poluitunquam utsedibussuis pelle-
(a) H.jrimi iiiartyrniii celebiatur memoria in Martyro- rentur.quamvis id, mota ctiam contra eos lite apud duos
log. Roin. ad diem 30aug. vel tres Procoiisules (fiuorum liic dicuntur « proconsularia
{h) Ali.is 172 : quai autem 51 erat, nunc 154. Scripta Gesta » bal)eri),agereconati sintipsorum adversarii: qui
an. 399 aut400. demum ipsos, Kogato licet jam in Pra^textati locum ordi-
(c) De Crispino quffidam ia epist. 105, n 4, et in lib. nalo, in suis honoribus receperunt, ex cont. Cau- lib. 1
3 cont, Cresccraum, c. 46, n. 50 et seq., necnon upud dentium, c. 39, n. 54, et aliis locis cogente nimirum ;

Possidium, c. 12. Gptato Gildoniano, ul diciturin epist. 53, n. 6.

I
 193 EPISTOLARUM CLASSIS II. m
^iariirasfrepilueljussionurapotentataetaiixiliorum adista responde.Atfendesacriiogium schismatisvc-
iinpetuperturbastis?InquaconflictationeqiinBpassi stro concilio Maximianistis exaggeraliira attende ;

-intpcrlocasingula, recentiarerum vestigiacontes- persecutiones per judiciarias potestates, qiias eia

tantur ;qii£e jussa sint chartae indicant, qiiae facla irrogastis ; attendfi baptismiim eorum, qiiem cum
sint terrcc claraant, in quibus etiaui Optali (a) illiiis eis quos ilamnastis recepistis; etresponde, si potes,
tribuni vestri sancta memoria praRtiicalur. utriim habeatis aliqiiid undeinjiciatis nebiilas iiu-
4. IteiTi diceresoletis quodnos Christibaptismuiti peritis,cur ab orbe lerrarura longe inajore scelere
non habeamus, et preeter vestram commiinionem schismalis separeinini, quam quod in Maximianis-
nusquam sit.Possemhinc uberius aliquantodisse- tis vos damnasse gloriaraini. Pax Christi vincat

rere. Sedcontravosjamnihil opus est,qui ciim Fe- in corde tuo. KVTVxas '.

liciano et Praetextatoetiam Maximianistarum bap- EPISTOLA Lir (a).

tismum recepistis. Qiiolquot enim baptizaverunt Aiigusti7ius Severino consanguineo suo donalistse,
quando Maximiano comraunicabant, cumetiam ip- ut deserat schisma sceleslum et impudens.
sos nominalim, id est Felicianiim et Prietextatiim
Doraino multum desiderabili et valde charissimo
I
de basihcis eorum, sicut gesta testantur, diiiturno
fratri Severino, ArcusTi.NUs.
conflictii judiciorum expellere conaremini quot- :

{. Litteras Frafernitatis tu<B efsi valde sero, etsi

quot ergo eo terapore baptizaveruut, nunc secuin
et vobiscum habent, non solum per «gritudiniim
prseterquod speraverara, tauienlcetus accepi.maxi-
pericula.sed etiain per soleranitates Paschalesin tot meque ampliori gaudio perfiisus sum, cum cogno-

ecclesiisad suas civitates pertinentibus, et in ipsis visera hominein vestrum hac ipsa sola causa ve-
lam magnis civitatibus foris in scelere schismatis nisse Hipponera,uf ad ine lifterastuag Fraternitatis

I baptizatos.quorum nulli Baptisinarepetitum est. At- afferret. Cogitavi enim non sine causa hoc exor-
que utinamprobarepossetis, eos qiios foris in sce- tum esse in animo tuo ut recoleres consanguinita-
lere schismatis Felicianuset Praetextatus tanquam teiunostram ; nisiquiaforlasseperspicis, sicut novi

inaniler baptizaveraut, ab eis receplis intus quasi non leve pondus prudentife tuae, quam sit dolen-
utiliter denuo baptizatos.Si enira rursusbaptizandi diim, ut qui secundum carnera fratres suraus, in
Amiseranteuim
eranti5ti,rursusordinandierantilli. Christi corpore nou una societate vivamus, prae-
episcopalumrecedentesavobis.siextra cominunio- sertira quia facile tibi est attendere et videre civi-

nem vestram baptizare non poterant. Namsidisce- tatem super montem constitutam, dequa Dominus
dentesepiscopaturanonamiserant,baptizareutique aitin Evangelio quod abscondi non possit {Mattk.

poterant. Si autem amiserant.ergo ut eis quod ami- 5, 14). Ipsaest enim Ecclesia catholica ; unde scaQo-

serantreddereiur,redeuntes ordinari debebant. Sed )txfl quod per totum orbem ter-
graeoe appellatur,

noli timere: sicut cuineodera illosepis-

certum est raruin diffunditur. Hanc iguorare nulli licet; ideo
copatu cum quo ifa certum est
exieiant remeasse, secundum verbum Domini nostri Jesu Christi,
oiunes quos in Maxiraiani schismafe baptizarunt, abscondi nonpotest.
sine ulla Baptismi repetitione secum vestrae com- 2. Pars autem Donati in solis Afris caluraniatur

munioni reconciliasse. orbi lerrarum, etnon considerat ea sterilitate, qua

o.Quibusigitursufficimuslacrymisplangererecipi frucfus pacis et charilaiis noluit afferre, ab iUa ra-
baplismumMaximianistarum,etexsufflariBaptismuin dice OrientaliumEcclesiarumseesseprcecisam, un-
orbis terrarum?Siveauditossiveinauditos,sivejus- de Evangelium in Africam venit unde terra si eis :

te siveinjustedamnastisFelicianum.damnastis Prae- aflferatur, adorant fidelis aufem si inde veniat,

;

textatum dicmihi:queraCorinthioruraepiscopum
;
exsufflanf etiam et rebaptizant. Hoc eoim eliam
audivi,autdamnavitaliquisvestrnm ?quem Galata- praedixitFilius Dei,qui veritasest,se esse vitem,suos

rum,quemEphesiorum,quemColossensiura,Philip- aufemf]liosessesarmenta,efPatremsuraagricolam:
pensium,Thessaloniceasium,c3eterarumqueomnium Sarmentum, inquif, quodin menon clat fructum,
civitatura,dequibusdicturaest Adorabuntin cons-
:
Pater meus sarmenlum autem quod in
tollet ilLud ;

pectuejusuniuersae pairise gentium'? {Psal. xxi,28.) medatfructum, purgat ilLud, ut majorem fructum
Ergoistorumbaptismusacceptatur,etillorumexsuf- afferat {Joan.xv,\, 2).iNonergomirumest,sideilla
llatur quinecistorumestnecillorum, sed illius de vite quae crevit et omnes terras implevit, praecisi
;

quo dictum est^^^jc est qui baptizat {Joan. i, 33). sunt illi quifructum charitatis atlerre noluerunt.
Sed non hinc ago ad ; illa quae praesfo sunt, adverte, 3.Quisiveracriininaobjecissentcollegissuis,ma-
eaquaeoculosetiaincaecosferiuntjntuere: daranati joreseorumquando schismafecerunt,ipsi obtinuis-
habentbaptismum:etinauditinonhabent! Nomina- sentcausam suam apud Ecclesiam transmarinam,
tim in scelereschismatisexpressiet ejecti habent;et undeadistaspartes christianae fidiraanavitauctori-
ignoti,Ionge peregrini,nunquamaccusati,nunquam tas, utilliessent forisqaibuseademcriminaobjicie-

judicatinonhabent!Quiteprgecisaparte.\fricae rur-
> suspr8ecisisunt,habent;etunde ipsumEvangelium '
In epistoloe fine apposuimus ex Mss. euluchds, qure
vos deest in Edd.
in Africam venit non habent Quid pluribusonero ?
!
* Gollata cum a. bg. bl. ff. g. gv. r. s. t. vc. duo-
bus t. quatuor v. Am. Bad. Er. Lov.
(a) Tliamugadensis episcopi e Donatistarum schis- (a) Alias 170 : qiiae autem 52 erat, nunc 155. Scripta
mate, insignis vastatoris Africae. forte circa idemtempus.
 195 S. AUGUSIINI EIMSCOPI !'.)•;

bant. Nunc autem cum illi invenianlurintu» com- arida inignemdestinare conentur.Quaproptersi ti-
raunicare Kcclesiis aposlolicis, qiiarnm noraiiia in bi ipsi angelus astitisset.quem sibiille propler teas-

Liliris sanctis habeutet reoilaut.istiaiiteuiforis po- titisse, quanlum asbitramur, asluta vauitateconha-
siti etab illa commiinione separatisint,quisnon in- git.ethfBcipsatibidixisset, qiue istemandato illiug,

tellisat eos habuisse causam bonam.qui eam apud tibiseinsinuaredicit,oporteret teapostolicaesenten-

meJiosjudices obtinere poluerunl? Autsicaiisam
bonam habebant, et eam transmarinis Kcclesiis
probare non potuerunt, quidillos Uesit orbisterra-
rum, ubi episcopi collesii* suos, qui apud eos ob-
jectis criminibus convicti non erant, temere dain-
nare possent? itaque innocenles rebaptizantiir. et
Christusiuinnocentibus exsuftlatur.Si aiitemiidem
tiiememorem tieri.qui ait: Licet sinos, aut angelut
de cxLo vobis evangelizaverit, praeter id quod evan-
gelizavimus vobis.anathema sit (Gnl. i, 8).Evangeli-
zalum estenim tibi per vocemipsius Domini Jesa
Christi,quodomnibus genlibiisannuntiabiturEvaD.
geliumejus.ettiinc linis eni'\Matlk. xxiv, l4).Evaa-
gelizatum perpropheticaselapostobcas Lit-
tibi est

Donatistie Afrorum coUegarum suorum veracrimi- teras,quod Abrahcedictaesuntpromissionesetsemai

nanoverant, etueglexerunt ea demonstrare etpro- ejusquodest(]liristus(Ga/.iii,16)cumeidiceretDeu8:
bare traosmarmis Ecclesiis, ipsi se ab unitate In semine tuo benediceni ur omnes genles [Gen. xii,
Christi sceleralissimo schismafe prnsciderunt, non 3). Has ergo promissiones tenenti,si tibi angelusde

habent quod excusent, et vos nostis maximequia ;

coelo diceret, Dimitte Christianitatem orbis terrae,
tam multi scelerati apud eos enierseriint, et tole- et tene partis ' Donati, cujus ordo tibi exponitur ia
raverunt annos.ne partem Donati cons-
illos per tot epistola episcopi tuae civitatis, esse de- analhema
cinderent, et non dubilaverunt illo teinpore falsas beret; quia a tolo praecidere, et in partem coa-
te

suspiciones suas objicientes, pacem Christi unita- trudere conaretur, et alienare a promissis Dei.
temque disrumpere, et vos videtis. 2. Si enim ordo episcoporum sibi succedentinm

4. Sed nescio quae carnalis consueludo.frater Se- considerandus est,quanto certius et vere salubriter
verine,ibi vos tenet et olimdoleo,olim gemo, ma-
; ab ipso Petro nuraeramus, ciii totius Ecclesiae tigu-
xime prudentiam tuam cogitans, etolim te videre ram gerenti Dominus ait : Super hanc petram sedi-
desidero, ut de hac i'e tecum loquerer. Quid enim ficabo ecclesiam meam, et portae inferorum non

prodest vel salus vel consanguinitastemporalis, si vincent eatn (Matth. xvi, 18). Petro enim successit

ee ternain Christi haereditatem salutem que perpetuam Linus ; Lino,Clemens '

; Clementi.AoacIetus ;Ana-
in nostracognalionecontemnimus?Haecmeinterim cleto,Evaristus ; Evaristo, Alexander ; Alexandro,
scripsissesuffecerit,quaeduriscordibusvaldepauca Sixtus ; Sixto, Telesphorus ; Telesphoro, Iginus ;

sunt prope nulla animaautem tuo quem beoe

et ;
Igino, Anicetus; Auiceto, Pius ; Pio, Soter ; Soteri,
novi, valde mulla sunt et valde magna. Noo enim Eleutherius ;
Eleutherio, Victor; Victori, Zephiri-
mea sunt, qui nihil sum, nisi quod exspecto mise- nus Zephirino, Calixtus
; Calixto, Urbanus; Urba- :

ricordiam Dei sedipsius Dei omnipotentis, quem

; no.Pontianus; Poutiano,.\ntherus Anthero, Fabia- ;

quisquis in hoc seculo contempserit patrem, inve- nus Fabiano, Cornelius;Cornelio, Lucius Lucio,
; ;

niet in futuro judicem. Stephanus; Stephano, Xystus Xysto, Dionysius; ;

EPISTOLA LIII •
(a). Dionysio, Felix; Eutychianus; Eutychiano,
Feliei,

Confutatur epistola presbyteri cujusdam donatistae Gaius; Gaio, Marcellinus Marcellino, Marcellus ; ;

qui Generosum catholicum Constantinensem se- Marcello, Eusebius Eusebio, Miltiades Miltiadi, Sil-
; ;

duce7'emoliebatur,simulans nb angelo se monitum vester;Sylveslro, Marcus ; Marco, Julius ; Julio, Li-

ut ipsum ad Donatistarum partes adduceret.

berius Liberio,
; Damasus Damaso, ; Siricius; Siricio,
Anastasius. In hoc ordine successionis nullus do-
Dilectissirao et honorabili fratri Gexkroso Fortuna-
natista episcopus iovenitur. Sed ex transverso ex
Tus, Alypius et AuGusTiNus, inDominosalutem.
Africa ordinatum miserimt, qui paucis praesidens
CAPUT PRIMUM. — 1 Quoniam nobis notam esse vo-
.
urbe Roma Montensium
Afris in vel Cutzupitarum
luistiepistolani qaam adte Donatistarum presbyter
vocabulum propagavit (a).
dedit,quanquam eam tuquoquecatholicoanimode-
' Lov., partes. Alii Ed., partem. At Mss., partit. Sup-
riseris: tamen ut ei potius si non desperate desipit, ple, Christianitatem.
consulasjhsec ad eum rescripta pelimus perferas.II- ' In uno e vatic. Cdd., Tino Cletus, Clelo Clemens,
ceeteri Mss. refragantur. Paulo post pro Anacletut, habe-
le enim ordinem Christianitatiscivitatis vestrse tibi ut
tur in plerisque Mss. Anencletus. Deinde Alexandernon
insinuaret,jussissesibi angelum scripsit,eumtu te- post Evaristum, ut in Edd. et apud Optat. in lib. 2 sed ;

neas Christianitatem, non civitatistuae tantum, nec
tantum Africae vel Afrorum, sed totiusorbisterrae,
quaeannntiataest et annuntiaturomnibus gentibus.
Undeillis parumest, quod prfecisosesseuon pudet,
nec sibi|subveniunt,ut cum possunt,redeantab radi-
cem.nisi etiain secum aiiospraecidere,etsicut ligna
post Soterem, sublato prorsus Elentherii nomine, sic
recensetur in duodecim Mss. in quibus sunt Vaticani
quatuor, Soteri Alexander, Alexandro Victur. Denique
in iisdem Cdd. desi<Jeralur infra Marcellinus.
(a) Hanc appellationern sortili sunt Doiiatislfe, ex eo
quod ecclesiamRomaepriniam inmonte habereccBperint,
juxtaHieronymum in (ihron ad an..iOO,sive,utiOptatus in
lib. 2 refert, aspelunca quamillice.Ttra civitatein gradi-
bus sepseranl, ubi celebrabant convcnlicula sua quiB :

hauddubie spelunca in editiorelocoadjacebat.Hincforte

* Gollata cum a. bg. bl. c. cc. ff. g. gv. n. r. s. sb. f)rofectum etiam nonien Culzupitarum, quod quidem sic
t. vc. quatuor v. Am. Bad. Er. Lov. egiturin plerisque Mss.At in editissublato t.Cuzupitarum,
ia) Alias 165 : quae aulem 53 erat, nunc 152. Scripta et in duobus VaticanMss.Cu<rumpj<arMOT.An verolegen-
circa an. 400. dumhic RupUarum,%^\iRupilanorum,^i\.\n lib.de Unitate.
 197 EPISTOLARUM CLASSIS
3.1nillum autemordineinepisooporumquiducitur
ab ipso Petrousqiie ad Anastasiuin.qni nunc eara-
demcathedramsedet.etiarasi quisquam traditorper
illa lempora subrepsisset,nihil prsejudicarelEccle-
siaeetinnocentibuschristianis,qiiibusDorainuspro-
videns, ait de praepositis malis Quoedicunt, facite;
quseautemfaciunt,facerenolite.dicuut eniin,et non
/acjM?j<(ilfa^//i.xxiii,3).Utcerlasitspesfidelis Squae
non in homine, sed in Domino collocata, nunquam
lempestate sacrilegischismatis dissipetur; sicutisti
dissipatisunt, qiiileguntincodicibus sanctisEccle-
nullum in eisha-
siasquibus Apostoli scripserunt, et
bent episcopum.Quidautemperversius etinsanius,
quamlectoribuseasdemEpistolaslegentibusdicere,
Paxtecum, etabearum Ecclesiarum pace separari,
quibus ipsce Epistolse scripta sunt ?
—
CAPUT II. 4.Tamen ne sibi etiam de Constanti-
nensi, hocest civitatis veslrae episcoporum ordine
blandiatur,recita illi Gesla apud Munatium Felicem
FIaminemperpetuumcuratorem*tuncejusdemcivi-
tatisvestrae,Diocletianooctavum,etMaximianosepti-
mumconsulibus.undecimocalendasjunias, quibus
liquidoconstitititaPauhimepiscopum tradidisse,ut
Sylvanus tunc ejus subdiaconus fuerit, etcuraillo
tradiderit proferens instrumenta dominica, etiam
quae diligenterfuerantocctdtata,capituIatamargen-
team,etlucernamargenteam, itauteidiceret Viclor
quidam: Mortuus fueras,si non illas iuvenisses.Hunc
isteSyIvanum,manifestissimumtraditorem,proma-
gno commemorat in epistola quam tibi scribit % a
SecundoTigisitanoprimcesedisepiscopoepiscopum
tuacordinatum. Quiescatergo superba eorum lin-
gua,et cognoscat crimina sua,ne delirans loquatur
ahena.Recitailli etiam,si voluerit,Gesta ecclesiastica
ejusdem SecundiTigisitaniin domo UrbaniDonati*
habita, ubiconfessos traditores judici Deo dimisit,
Donatum MascuIitanum,Marinum ab Aquis Tibilita-
nis,DonatumCalamensem,cumquibusconfessistra-
ditoribus memoratum Iraditorem Silvanura eis ordi-
navitepiscopum. Recitailli GestaapudZenophilum
consuIarem,ubiNundinariusquidamdiacouusiratus
Silvano, quod ab eo fuerit excommunicatus, haec
omnia judiciis prodidit, quae certis documentis et
responsionibus testium,et recitatione Gestorum et
multarum epistolarura, luce clarius constiterunt.
5. Multa sunt alia quae illi recites, si non conten-
* Sic Bad. Am. Er. et Mss. At Lov. habet, fidelibus.
*Sic restituimus ad Gestorum exemplum relatum in
lib. 3 cont. Grescon., c. 29. Nempe hic in Edd. Lege-
batur, Numacium Felicem Flavium procuratorem ; et in
plerisque Mss. Munatium, sive Mannatium Felicem Fta-
vium per prncuralorem: error profectus ex notis F. PP.
Gesta illa confecta fuerunt anno 303.
'Edd Quem isie ^^ilvanus...inepistolaquascrtbit,eic.
;
Castigavinius ope Mss. ex quibus liquet pronomen, iste,
referri ad presbyterum cujus hic epistola refutalur.
* Apud OptHtum in lib. 1, habetur In domo brbani
: Gildone comite tyraniiidem in Africaexerceret, episcopus
Carisi, quia, ut ait, basilicw necdum fuerant restUutie.
Eccle., c. 3, an Scotolopitarum, deducta voce a scotos,
(enebrm, et topos locus, quo pacto V. G. Joannes Bapl.
Cotelerius legi vult a^md Isidor. in Orig., lib. 8, qui in
editis et in veteri codice Gorbeiensi hauet Cotopitas, et
in alio Gorb. Ms. Cunlopilas ? An denique caitsgandus
hic locus ex Hieronymo ad versus Luciferian ,ubi cditi ali-
. Petil. c. 92, n. 209)
qui,Campt(a$,alii habent Cawpa^es.haudfaciledixerimus.
II. 198
tiose agere, sedprudenter audire voluerit preces :
Donatistarum ad Conslantinum, ut propter ipsam
causam inter Afros episcopos dirimenclara jiidices
ex Galliaepiscopos milteret. Lillerasetiam ejusdem
imperatoris, ubi ep'scopos misiladurbem Romam.
Gesta quoque iu urbe Roina, ubi abepiscopis quos
jlle miserat, causa cognita atque discussa esl.Mera-
que memoratus impera.
alias litteras, ubi declarat
tor eos apud se de collegarum suorura judicio, id
est episcoporum quos ad urbem Romam miserat,
fuisse conquestos; ubi etiam alios episcopos voluit
apud Arelatum judicare ; ubi isti et ab ipsorum
judicio ad eumdem Imperatorera appellaverunt •
ubi postremo causam inler partes ipse cognovit ;
ubi eos vehementissimedetestaturinnocentia Caeci-
liani fuisse superatos. Qujb si voluerit, audiet, et
tacebit, et desinel insidiari veritati.
CaPUTIII. — e.Qiianquamnosnou tamdeistisdo-
cumeulispraesuraamus.quamde Scripturis sanctis,
ubihcBreditas Christi usque ad terminosterrae pro-
missaest in omnibus gentibus unde isli nefario:
schismateseparali,jactantciimioa in paleam messis
dominicse; quaj necesse est usque ad hnem permixta
toleretur, douecullimojudicio totaarea ventiletur.
Undemanifestumest ista crimina seuveraseu falsa
nonpertinereadfrumentadominica, quasper totum
agrum, idestistum mundum usque infinem seculi
oportetcrescere,siciitnonfaIsusangeIusinhujuser-
rore,sedDominusiu EvaugelioIoquitur(i1/a<//i. xiii,
30).Ideoqueinchristianosionocentes, qui))ertotum
orbemmalischristianistanquampaIeaesu«velziza-
niispermixtisunt.multafalsacriminaetvanajactan-
tibushismiserisDonatislismeritoDeus reddidit, ut
Maximianistas apud Carthaginem schismaticos suos
Primianidamnatores,extraPrimiauumbaptizatores,
poslPrimianum rebaptizatores uuiversali concilio
suodamnarent utexeorumnuraero postnon par-
:
vuratempusquosdaminhoDoribusepiscopatussui,
Felicianum Mustitanum et Prcetextatum Assurita-
num cogente Optato Gildoniano (a) susciperent,cum
oranibusquosdamnati extrabaptizaverant.Quod si
abeis,quosorepropria tanquam sceleraloset sacri-
legosdamnaverunt.etquosillisprimisschismaticis,
quosvivosterraobruit(iVww..xvi, 31-33), compara-
runt,non maculantur, cum eis rursus in honore suo
receptiscommuoicant;evigilenlaliquando,cogilent
quantacaecitateetquanta insania dicant orbemter-
rarum ignolisAfrorumcriminibusesseraaculatum,
ethaereditatemChristi.quae promissa exhibitaestin
omnibusgentibus, peccatis Afrorum per contagio-
nemcommunicationisfuissedelefam,quandoseno-
lunt deletos et maculatos videri,dum eis commu-
(d) Optatus, cui Gihloniano cognomen, ei eo quod cum
fuiidonaiislaGaudentiiThamugadensis decessor ex iib. i
cont. Gaudent. c.38, n. 52, unde Augustinus in lib. 2 ad-
versus .epist. 1'arnien., c. 2. n. 4, Donalistis exprobrat.
« Optatum Gildonianum decennalein totius Africii! geaii-
tum (scilicet ab an. 388 ad 398, quu de salellilio Gildoiiis
accusalus, in carcere eilinctus est, ex lib. 2 cont. litt.
tanquam sacerdotem atque colle-
gam honorantes, in communione tenuerunt. »
 ::

199 S. AUdUSTlNI EPISCOPI 200

iiicanl, quoriiin criinina cognila jiKlicarnnt. Dileclissimo filio Janlario ', ArcrsTi.Ms, in Domino
7.Qiia}>i'0|>terciiin l*auliisaposlolu8 iterum dical saliitem.

quia ipse satanas transtigurat se iii angeluna lucis, CAPUTPRI.MU.M.— l. Ad eaquae rae iuterrogasti,

uudeuonesserairuinsimiuistriejustransliguranlse raallem prius nosse quid ioterrogatus ipse respoa-

sieul uiinistros justilifp (II Coj\ xi, 13-15); si vere deres; ita eniin vel a.>probando velemendandores-
angeluui vidit erroris nuntiuin, et de ponsione, tuas multo breviiis possem respon-
isle aliquein
unitate caliiolica (".iirislianos separare cupientem, dere, et le facilliine aut confirmare, aut corrige-
ipsepassiis estangelum satanse transtigurantem se re*.Hocquidem,utdixi, mallein. Sed tamenulnunc
veliitangeluin lucis. Siautem mentitur, etuiliil tale responderein, inalui longiorem facere sermonem,
vidit, ipse est miuister sataniE, transfiguraus se qiiamdiiationem. Primoitaqueteneretevolo, quod
velut miuistrum justitiae. Kttamen islaomiiiaconsi- esthujusdisputationis capul,Dominum nostrumJe-
derans,si nimium perversus etpertinax esse nolue- sumChrisliiin, siciilipseiu Evangelio loquitur, leni
rit, poteritaboinnivelalienavelsuaseduclionelibe-
jugosuonossul)didisseelsarcinne]evi(.l/a<</i.xi,30):

rari.Noseiii:n [)eroccasionein tuamsine aliquo odio undeSacramenlisuumeropaucissimis, observatio-

cotivenimus.hoc circa eiim servantes qiiod .\posto- nefacillimis^signilicaiionepraestantissimisjsocieta-

liis dicit .Servum autem Domini liligare non opor-

teranovipopulicolligavit, siculiest l{aptismusTriai-

lelySetl mttem esse ad oi)nies,docibilem,palientem,in tatisnouiineconsecratus,coinmunicatiocorporis et

modeslia corripientem diversa sentenlies ; ne forte sanguinisipsiiis, etsiquidaliudinScripturiscanoni-

det illis Dcus pcenileniiam ad cognoscendam veri-

ciscommendatur,exceptisiisqu8eservitutempopuU
tatem, el resipiscant de diaboli laqueis, captivati ab veteris procongruentia cordis illorumetprophetici

ipso in ipsius volunlatem (II 7V»j. ii, 24-26). Si ergo temporis onerabant, quae et in quinque libris .Moysi
aliquid aspere diximus, non ad amaritudinem dis- ieguntur.lUa autem quae non scriptu,sed tradita cus-
seusionis, sedad correclionem dilectionis valere todimus, quaequideintototerrarumorbeservantur,
cognoscat. Incolumis vivas in Christo, diieclissime datur intelligi velab ipsis Aposlolis, vel plenariis
couciliis, quoriim est in Ecclesia saluberrima auc-
et honorai)ilis frater.
SKQUENTIBUS. toritas, comraendata atque statuta retineri, siculi
DE DUABUS EPISTOLIS PROXIMI':
(lIB. II RETRACT. CAP. XX.) quod Domini passio et resurrexio et ascencio ia

Libri duo quorum esl titulus «Ad inquisilionesJa- coelum, et adventus de coelo Spiritus sancti, anni-
nuarii, •amulta deSacramenlis continent disputala, versaria solemnitate celebrantur, et si quid aliud

sive quxuniversaliter,sivequ3e parliliter, idestnon taleoccurrit quod servatur ab universa, quacum-

perseque in omnibus locis observat Ecclesia,nerta- que se diffundil, Ecclesia.

men commemorari omnia potuerunt, sed satis ad CAPUT il. — 2. Alia vero qiias per loca terrarum

inquisita responsum est ; quorum librorum prior, regionesque variantur, sicuti est quod alii jejunaat
sabbalo,alii non alii quotidie communicant corpori
epistolaesl,habel quippein capite quisadquemscri- ;

bat;sedideointer Libros annumeratur koc opus,quo- etsanguiniDomini, aliicerlisdiebusaccipiant;alibi

niam sequens qui nomina nostra non habet, multo nullus dies praetermittitur, quo non offeratur,alibi

estprolixior, et in eo multo plura traclanlur. In sabbato tantum et dominico,alibi tantiim dominico

primo igitur quod de manna dixi, nquia unicuique etsiquidaliudhujusmodianiraadvertipotest,totum
secundum propriam voluntatem in ore sapiebat, » hoc genus rerum liberashabet observationcs nec ;

disciplina uUa est in his melior gravi prudentique

non mihi occurrit unde possitprobari,nisi exlibro
Sapientiae [Sap. xwi,2i),que7n Judxi non recipiunt christiano,quamuteo modoagatquo agere viderit
in aucto7'ilatem. canonica^n : quod tamen fidelibus Ecclesiam ad quam fortedevenerit.Quod enim neque
potuit provenire,7ionillis adversus Deuni murmura- coulra fidem, neque contra bonos mores esse con-
toribus,qui profecto aliasescas non desiderarent,si vincitur^, indifferenter est habendum, et propter

hoceis saperet 7nanna quod velLent. Hoc opus sic eoruminter quos vivitursocietatem servandumest.
incipit : « Ad ea qux me interrogasti. » S.Credote aliquando ex me auJisse, sed tamen
etiaranunccommemoro.MatermeaMediolanumme
consecuta, invenit Ecclesiam sabbatouoa jejunan-
AD INQUISITIONES JANUARII tem;coeperat perturbari et fluctuare quid ageret
LlBER PRIMLS,
cumego talianon curabam, sedpropter ipsamcon-
SEU
sului de hac re beatissimae memoriae virum Ambro-
EPISTOLA LIV (a).
sium;respondit mihi nihilse docere me posse,nisi
Augnstinus Janua7'io respondet, docens quidagen- quod ipse faceret, quia si melius nosset, id potius
clum sit in iis quibus regionum aut Ecclesia7'um observaret.Cumqueegoputassem, nuUa redditara-
consuetudines va7'ia7it, et in quibus consentiunt; tione, auctoritatesolasuanos voluisseadmonereue
pula de Sac7'ame7itis, festis diebus, jejunio et
Eucha7'islia. '
In Ms. Floriacensi inscribitur, ad Januarium Nota-
rhim. Cui suffragatur unus e Sorbonicis Mss.
^ Aliquot Mss., responderis ; et pauio post, confirma-
* Illis cniendandis adhibili sunt bl. bn. cc. cl. f. j. r.

vv. duosb. tres vc. tres v. Am. Bad. Er. Lov.

duo t. rem aut corrigerem.
(a) Alias,118;quae auteni 54 erat, nunc 133. Scripta 3 SicMss. plerique. At Edd., conira bonos morei-
circa an. 400. injungitur.
 : ;:

201 EPISTOLARUM CLASSIS II. 202

sabbato jejunaremus, subseculiis est, el ail luihi
Cum Romam venio, jejuno sabbato;ci)m hic sum,
non jejuno.Sic etiam tu, ad quam forte Ecclesiam
veneris, ejus morera serva.sicuiquam non vis esse
'.
illud, quo sul)jugalusesl mundus. • Nam elille ho-
norando non audet quotidie sumere, el ille hono-
rando non audet ullo die praeterraittere. Contem-
ptum solum non vult cibus iste, sicut nec manna

scandalo, nec quemquam tibi. Hoc cum matri renun-
I
tiassem, libenter araplexaest.Ego verd de hacsen-
i
tenliaetiamalque etiamcogitans, ilasemperhabui,
fastidium. Inde enim et Apostolus indigne dicit
acceplumabeis,qiii hocnondiscernebanta ceeteris
cibis veneratione singiilariler debita continuo :

tanquameamcoelestioraculoacceperira.Sensieuim qnippe cumi\\x\sse[,judiciumsibimanduratetbibit,

ssepe dolensetgemens multasinfirmorumperturba- addidit ut diceret, non dijudicans corpus Domini
liones tieri,per quorumdam fratrum contentiosam (ICor. xr, 29) quod satis tolo ipso loco in Epistola ad
;

obstinationem,veIsuperstitiosamtiraiditatem,quiin Corinthios priiiia, si diligenterattendatur, apparet,

: rebushujusmodi.qusRneqne Scriptureesanctaeauc- CAPUT IV. —
aliquis peregrinus in eo forte
5. Sit

toritate,nequeuuiversaIisEccIesiaetradilione,neque loco, ubiperseverantesinobservationeQuadragesi-

I
vitse corrigendae utilitate, ad certum possunl termi- mte, nec quinta sabbati lavant *, relaxantve jeju-
I
num pervenire (tantum quia subest qualiscumque nium Non, inquit,hodiejejunabo.Quaeriturcausa:
:

ratiocinatio cogitan tis,aut quia in sua patria sic ipse
consuevit,aut qtiiaIibividit,peregrinatione stiaquo
i remotiorem a suis, eo doctiorera se factum putans ^)
tam litigiosas excitantqtiaestiones, ut nisiquodipsi
faciunt, nihil rectum exisliment.
Quianonfit,inquit, inpalriamea. QuidaliudiIIe,nisi
consuetudinera suam consueludini alterius praepo-
nere conatiir ?Non enim mei de Libro Dei hoc recita-
turus est, aut universae quacumquedilatatur Eccle-
siae plena vocecertabil,autostendetistumcontrafi-

CAPUT \\l. — 4. Dixeritaliquis nonquotidie acci- dem facere, se autem secundum fidem, moresque
piendam Eucharistiam hinc optimosautillura violare.autsecustodire con-
queesieris quare. Quoniam,
;

inquif, eligendisunt dies quibus purius horao con- vincet.VioIantsanequietemetpacein suamdesuper-

flua qiiaeslione rixando. Mallem tamen in rebiis
itinenliusque vivit ', quo ad tantum Sacramentura

idignus accedat: Quienimmnnducaverilmdigneju- hujusmodi,utetilleinhujus,inhicinilliuspatria, ab

dicium sibi manducat et bibil (l Cor. xi, 29). Alius eoquod caeteri faciuntnonabhorreret.Siveroetiam
contra : Imo,inquit, si tantaestplagapeccatialque inalienapatriacumperegrinaretur.ubimajoretfre-
impetusmorbijUtraedicamentataliadifTerendasint, quentioret fervenlior est populus Dei, vidit, verbi
auctoritale antislitisdebetquisqueab altario remo- gralia.bisofferriquintasabbafihebdomadae ultimae
veri adagendampoenitentiara, eteadem aucloritale Quadragesimae, etmaneetadvesperam,veniensque
in patriam suam, ubi in fine diei mos est offerri, male
reconciliari. Hoc est enim indigne accipere, si eo
tempore accipiatquodebetagere poenitentiam;non atqueillicitefiericontendat,quoniamalibialileripse

utarbitriosuo,cumlibet,velauferat secoiuraunioni viderit, ptieriUs est iste sensus, cavendus in nobis,

vel reddat. Ciieterum peccata si tanta non sunl, ut

tolerandus in aliis ', corrigcndus in nostris.
excommunicandusquisque^judicetur, non sedebet CAPUT V. — 6. Prima ergo inquisitio tua, quam
a qiiotidiaua medicinaDorainici corporisseparare. in commonitorio posuisli, ex quo trium istorum ge-
Pectius inter eos forlasse quispiam dirimit iitem,
neruin sit, attende. Quaeris enim his verbis Quid :

monet per quintam feriam ultimae hebdomatis Quadragesi-

qui ut praecipue in Christi pace permaneant
faciat auterauuusquisque quod secuudura fidera mae fieri debeatl an offerendum sit mane, et rursus
suarapiecredit esse faciendum.Neuterenimeorura post C3enam,propter ilLud quod dictum esl, « Simili-

Bxhonorat corpus et sanguinem Doraini, sed salu-
berriraum Sacrainentura certatira honorare conten-
enim litigaverunt inter se, aut quis-
iunt. Neqtie
piam eorum se alteri prseposuit, Zachaeus et ille
ter postquamcxnatumest ? » (Luc. xxii, 20) an jeju-
nandum,etpost cxnam tantum modo off^erendumt
an etiamjejunandum,et post oblalionem,sicutfacere
solemus, caenandum ? Ad haec itaque ita respondeo,

Centurio,cumaltereorumgaudensindoraumsuam ut qui horum sit faciendum, si divinae Scripturae

susceperitDominum(ZL«<?.xix,6), alter dixerit, Non praescribit auctoritas, non sit dubitandum quin ita

mmdignusut intres sub tectum meum {Matth. viii, faceredebeamus utlegimus, ut jamnon quomodo
S) : ambo Salvatorem honorificantes diverso et facieadum,sedquomodo Sacramentum intelligen-
j^uasi contrario modo arabo peccatis raiseri, ainbo
;
dum sit,disputeraus. Sirailiter etiam siquid horum
misericordiam consecuti Valet etiam ad hanc simi-
.
totaperorbemfrequentatEcclesia:namethincquin
itudinem quod in primo populo nnicuiqiie manna ita faciendumsit, dispiitare insolentissimae insaniae
jecundum propriam voluntatem in ore sapiebat (a), est. Sed neque hoc, neqiie illud inest in eoquod tu

sicuniuscujusque incordechristiani Sacramentum

Sic Mss. quatuor. Atexcusi, sicinore cujusqueChri-
*

sliani ; et prosequuntur, sacramentum illud quomodo su-

' Sic recte ex aliquot
Mss. [au< quia ibi vidit, ubipere- matur mstimandum ; exceptis Bad. et Am. qui habent,
irinationem suam quo remotiorem a suis, eo doctiorem quo subujgatuf (estimaiidus ; ubi in Mss. omnibus et Vatic.
''aclam putansl. et Gallic. legitur, quo subjugatus est mundus : hanc lec-
* Lov., vivnl
et mox, dignius accedat. At nostram le-
; tionem confirmat Bedavulgatus i Cor. 11.
itionem pneferunt antiquiores Edd. etMss. * Lov., levant sed melius Bad. Am. Er. et Mss.,/auan(.
;

» Sic recte ex pluribus Mss. [ul excommunicandus * Am. Er. et Mss. quatuor, tolerandus et corrigendus
quis-
]uam homo judicetur]. in noslris. Bad. et unus e Regiis Gdd. habent, tollendut
(a) Vid. II Retract., c. 20. el corrigindus in nostris.

Patrol. XXXIII. (Sept.)

 ; '

203 S. AUOUSTINI KIMSCOIM Jit4

qiimris. Reslat igiliir iil dt; illoterliogenere sil,qiiO(l
per locaregionesque vaiiatur. Kucial ergo quisque
quod in ea Ecclesia in qiiam veiiit, invenerit. Non
eniin quidquain eoruiu contratiilem fit,
mores.hinc vel inde meliores. Ilis eniin causis, id
est aut proplerlidem, aut propter mores,
darj oportet quod perperam tiebat, vel institui
quod non tiebat. Ipsaquippe mutatio consuetudi-
etiam quie adjuvat ulilitate, uovitate pertur-
nis,
bat. Quapropter quae ulilis non est, perturbatione
infructuosa consequenter noxia est.
7. Nec ideo putaridebetinslitutum essemullis lo-
cis, ut illo die post refectioiiem olTeratiir quia scri*
ptum est Idenlidemet caiicein postcxnam dicens,
: denles, quia jejunia simul et lavacra tolerare non
etc. Ipsam enim poluit appellare coenam, quajam
corpus acceperant, ut deinde calicem acciperent.
Apostolus namquealibi t\\c\i, Convenienlibus ergo
vobis in tinum, non esl doininicam ccenum man-
ducare (l Cor. xi,20), hanc ipsam acceptionem Eu-
charistiiE dominicam coenam vocans.
CAIMJT VII. - 9. Sed nijuuidlos probubilis qiue-
dainraliodelectavit,utunocertodieperauuiim,quo
ipsamcrenam Domiiiusdedit, tan(|uam adinsignio-
aut conlra rein commemoratioiiem {)ost cibos ollerri et accipi
liceatcorpiisetsanguiuein Doinini.lloiiestiusaiitem
velemen- arbilrorea hora fieri.iit qui etiam j<'junaveiit,post
refectionemqu<ehora nona (it, adol)lationem possit
occurrere.Quapropterncrainemcogiinusantedorai-
nicam illam coeiiampran(]ere*,sed nuliietiam con-
tradicere auderaus.Hoc taineu non arbitror institu-
tum, nisi quiapluresetpropeomnesinplerisque lo-
ciseodie lavareconsueverunt.Etquianoniuillietiam
jejuniuin ciistodiuut, luane oflertur propter pran-
possunt ;ad vesperam vero propter jejunantes.
i 0. Si aulem quaeris, ciir etiaiu lavandi raos ortus
sit : nihilraihidehac recogitantiprobabiliusoccur-
rit,uisi quia baptizanilorum corpora per observatio-
nein Quadragesimae sordidata, cum offensione sen-
sus ad fonlem fractarentur, nisialiqua dielavaren-

CAPUT VI. — Illud magis movere potuithomines, tur.Istum autem diem potius ad hoceleclum, quo
ciEnadorainicaanniversariecelebratiir. Etquiacon-
utrum jam refecli die illa vel ofTerrent vel sumerenl
Eucharistiam.quodin Evangelio dicilnr. Cumautem cessum est hoc Baptismum accepturis, multi cuni
ilLi manducarent, accepit Jesus panem et benedixit
his lavare voluerunt, jejuniumque relaxare. Hisut
curaetiamsuperius dixisset: Cum sero aufem fac- polui disputatis, moneo, ut ea quae praelocutus sum
serves quanfura potes, ut decet Ecclesiae pruden-
tum recumbebat cum duodecim, el mandu-
esset,
cantibus eis dixit, Quoniam unus ex vobis tradet
tem ac pacificura filiura. Alia quae interrogasti, si

me{Malth. XXVI, 26,20, 21). Postea enim tradidit Doininus voluerit, alio ferapore expediara.

Sacramentum. Et liquido apparet, quanto primum

acceperunt discipuli corpus etsanguinem Domini,
non eos accepisse jejunos. AD INQUISITIONES JANUARII
8. Numquid tamen propterea calumniandum est
LIBER SECUNDUS, SEU
universseEcclesiap.quod ajejunis seinperaccipitur ?
Ex hoc enim placuitSpiritui sancto.ut in honorem EPISTOLA LV (a).
tanli Sacramenfi Dominicura
in os Christiani prius
corpusinfraret,quamc8eteri* cibi namideoperuni- : De ritibus Ecclesiae, vel iis quos negligi nefas est,
versum orbem mos iste servatur.Neque enim quia vel iis qui lollendi sunt, sicitra majus incomino-
dum liceat. Subbati mysterium, etc. Quadrage-
postcibosdeditDorainus,proptereapransiaulcoena-
simae jejunium. Lotio pedum, De variis consue-
tifrafresadilludSacramentumaccipiendura conve- tudinibus. Cantus Ecclesix, etc.
niredebent,autsicutfaciebanlquosApostolusarguit
et eraendat, mensis suis ista miscere.Namque Salva- CAPUT PRLMUM. — 1. Lectis litteris tuis, ubi me
tor quo vehemenfius comraendaret mysterii illius coraiuonuisti ut debitura redderera de residuiseno-
altitudinem,ultimumhoc voluitaUiusinfigerecordi- dandis quiestionibus, quasjam longe ante quaesi-
bus et memorice discipulorum, aquibu.iadpassio- veras,gratissiraum raihi alqiie charissiraura desi-
nemdigressuruserat.Etideonon prascepitqtiodein- derium studii tui amplius non differri, tolerare
ceps ordinesumeretur, utApostolis, perquosEccle- potui et quamvisin raediis acervisoccupationum
;

sias dispositurus erat,servarethunclocum. Nam si raearum, haucfeci praecipuam, utadeaquae inter-

hocille moniiisset,utpostcibosalios semperaccipe- rogasti responderem tibi. Diutius autein de fua
retur,credo quod eura raorem nemo variasset. Cum epistola disputare nolo, ne hoc ipsuin me impediat
veroait ApostolusdehocSacramenloloquens, Pro- jara tandera reddere quod debeo.
pterquod,fralres,cumconvenilisadmanducandum, 2. Quaeris qiicE causa sii, cur anniversarius dies ce-

invicemexspectale.Siquis esu7'it ,domimanducet,ut lebrandx dominicae passionis ,nnn ad eu,mdemredeal

nonadjudiciu7nconveniatis;siaitim subtexuif: C(s- anni diem, sicut dies qua traditur natus : et deinde
teraautem cumvenero, ordinabo (l Cor.xx, 20, 34). subjungis,s/ hoc fit propter sabbatumet lunam,quid
Unde intelligi datur (quia raultum erat, ut in Epislola sibi velitin hacreobservatio sabbaliet lunse. Uicpri-
totum ilhira agendi ordinem insinuaret, quera uni-
' Mss. septem, ante. Alii, post.
versa per orbera servat Ecclesia) ab ipso ordina- ^ Mss. aliqiiot, neminem cogil dominica illa cana pran-
tum esse quod niilla morum diversitate variatur. dere. Baci. Am. et Er., neminem cogimus dominica illa
j

coena prandere.
(a) Alias 119 quffi autem 55 erat, nunc 117. Scripta
:

• Ita Lov. et Mss. At Bad. Am. Er., quam. exteri cibi. aliquanto post superiorem.
 :

205 liPISTOLARUM GLASSIS U. '206

irium oporfet noveris diein Matalprn Doraini non in Christusnpparueritvilavestra,tuncetvosapparebi-

sacraraentocelebrari^sedtanliMn in memoriam re- tis cum illo in gloria{Coloss. lu, t-4) ; satisindicat
vocari qnod natus sit, ac per hoc nihil opns erat, quid velit intelligi, qiiia nunc transitus noster de
annidiem,qnoipsaresactaest, festa
nisi revoltitnm morte ad vitam,qui fit per fidem,spe peragilur futurae
devolionesignari.Sacraraentumestantom inaliqua in fineresurrectionisetglori8e,cum corruplibilehoc,
celebratione, cum rei gesta} commemoratio ita Ht, ul id est caro ista in quagemiinus modo, induet incor-
aliquid etiam significari intelligatnr, quod sancte ruptionem, et raortale hoc induet immortalitatem
accipiendum est. Eo itaque modo agimus Pascha, (1 Nunc enim quidem jam habemus
Cor. XV, 33).
ut non solum in memoriam quod gestuin est revo- primiliasspii'ilus per fidem, sed adhuc innobisipsis
cemus.idestquodmortuusestChristuselresurrrexit ingemiscimus, adoptionem exspectantes, redemptio-
sed eliamcfleteraqur-Bcircaea attestantur, ad sacra- nemcorporis nostri:spe enim salvi facti sumus.la
menti significationem nonomiltamus '.Quiaenim, hac spe cum sumus, corpus quidem mortuum esl
sicut dicit Apostolus, Mortuus esl propter delicta propter peccatum ,spiritus aulemvitaest propterjus-
noslra, et resurre.citpropterjiislificalionetn nostram tiiia?n.Sed videquid sequitur : Siautem Spiritus ejus
(Rom. IV, 25) ; Iransitus quidam deniorte ad vitam inqml, quisuscitavit Jesumamortuis habitat in vo-
in illapassione Dominietresurrectione sacratusest. bis ; qui suscitavit Christum a mortuis, vivificabit

Nam etiam vocabulum ipsura quod Pascha dicitur, etmortalia co7'poraveslraper inhabitantem Spiri-
non graecum, sicut vulgo videri solet (a), sed he- tum ejus in vobis{Rom. viii, 23, 24, 10, i). Hocigitur 1

braeumessedicuntquilinguam utraraquenoverunt. universaEcclesia, qucein peregrinatione raortalita-

Neque enim apassione,quoniam gveeoei^v.(r^/^eu di- tisinventaest, exspectatin fine saeculi quod in Do-
cilur pati, sed ab eo quod transitur, ut dixi, de mini nostri Jesu Christi corpore prsemonstratum est,
raorte ad vitam, hebrfeo verbores appeliata est in .•
quiest ex mortuis priraogenitus.quia etcorpusejus
quo eloquio Pascha transitus dicitur, sicut perhi- cui capul est ipse, non nisi Ecclesia est(Co^oss. i, 18).
bent qui hoc sciunt. Quod voluit et ipse Dominus tan-
jgere cnm dicit Quicreditinme, transiet ^demorte
:
CAPUT III.— 4. Nonnullienimattendentes verba
advilam {Joan. v, 24). Et maxiraeidemevangelista quae assidue dicit Apostolus, quia et mortui suraus
ihocexprimere voluisse intelligilur, cumde celebra- curaChristo,etresurreximuscumeo,necinteIIigen-
turoDominoPaschacuradiscipuIissuis, ubi ccEnam tes quatenus dicantur, arbitrati sun t jam factam esse

eis mysticam dedit, Cumvidisset, inquit, Jesus quia resurrectionera,necuIIam ulteriusinfinetemporum

venit ejus horaut transiretdemundo ad Patrem{Id. esse spevdndaim: Exquibus est, inqnH^Etjmenasuset
Kiii, i). Transitus ergode hac vita mortali inaliam
Philetus,qui circa veritatem aberraverunt, dicentes
Ivitamimmortalem, hocest enimdemortead vitam, resurrectionem jam factam esse, et fidem quorum-
n passione et in resurrectione Donaini coramenflatur. dam subverterunt (II Tim. u, 17). Idem aposlolus
eos arguens detestalur, qui tamendicit nos resur-
j
CAPUT n. —
3. Hic transitusanobismodoagitur rexissecum Christo. Unde, nisi quia hocperfidem
perfidera,quaenobisestinremissionempeccatorum et spem, et dilectionem factum essedicit in nobis,

n spem vitse seterneB, diligenlibus Deum et proxi- secundum primitias Spiritus ? Sed quia spes quee
num •,qu\a.fidesperdilectionemoperali(r(Gal.\, 6), videturnon est spes, et ideo siquod non videmus
lit justus exfide vivit {Habac. ii, 4). Spes autem quse speramus, perpatientiam exspectamus ;restat uti-
)idetur,nonest spes quodenim videtquis,quid spe-
: que redemptio corporis nostri.quam exspectantes in
rt t ^Siautem quod non videmus speramus,j)er patien- nobismetipsisingemisciraus.Unde estetillud Spe :

\iam exspectamus {Rom. viii, 2i) : secundumhanc gaudentes, In tribulationepatientes{Ro7n.xu, {'i).

idom,etspera,etdilectionera,quacoepimusessesub ^. quidam
Hfec igitur innovatio vitae nostrfle est
nalia,jam commortui sumuscura Christo, etcon- transitus demortead vilam,quiprimofitperfidem,
illi per baptismum in
e[uilti mortem {Coloss. w), ut in spe gaudeamus, et in tribulatione patientes si-
icntdicitApostoIus Quia etvetus homo nostersi-: mus,duraadhucexteriornosterhomocorrurapitur,
md crucifixus illo et resurreximus cum
estcum ;
sed interiorrenovatur de die in diem(IICo;Mv, Id).
Uo {Rom. quia simul nos excitavit,et simul
VI, 6) :
Propteripsuminitiumnovfe vil8e,propternovumho-
\^dere fecitin ccelestibus. Undeestetillaexhortatio: minem quemjubemur induere*, etexuere veterem
Hautem resurrexistis cum Christo,qugesursum sunt {Coloss. 111, 9, 10) iexpurgantesvetusfermentum,ut
uscrite, ubi Christusest ad dexteram Dei sedens ; simus nova conspersio, quoniam Pascha nostrum
use sursum sunt sapite, non quae super terram. immolatusest Christus (I Cor. v, 7) propter hanc :

(d quod sequitur et dicit, Mortui enim estis, et
ita vestraabscondita estcumChristoinDeo. Cum
'
Floriacensis codex, adsacratam significationem con-
firtere non omiitamus.
*ln Ms. Floriac, transit ; forte pro, transiil, uti habet
ulgata et grtEca versio, metabebiken.
(a) Ila visum est Irenseo, lib. 4, c. 33 Terlulliano, lib.
ergo vitse novitatem, primus mensis in anni mensi-
bus celebrationi huic attributus est. Nam et ipse
dicitur mensis novorum(Exod. xxiii, 15). Quia vero
in toto tempore saeculi nnnc tertiura tempus appa-
ruit, ideo resurrectioDominitriduanaest. Primum
; Mss. tres Propier hocipstm initiuin, etc. Alii seqq.
' :

3nt. Judaeos, c. 10 Lactantio, lib. 4 Inslitut.^ c. 26

; ;
Propler ipsum inilium novce vitai, fiovum hominem jube-
mbrosio, de mystico Pascha, cap. 1. mur induere.

207
eaim tempus est ante Legem, secundum sub Lege,
tertiumsubGralia, ubi jam mauifestatio est sacra-
menti prius occulli in prophetico tenigmale. Iloc
ergo et in lunari numero signiticatur quia enim
septenarius numerus soletin Scripturis ad quam-
dam perfeclionem myslicus apparere, tertia heb-
domada lunee Pascha celebratur, qui dies occunit
a quarta decima in vicesimam primam.
CAPUT IV. — 6. Est illic et aliud
quod si tibi obscurum fuerit, quiain talibus inqui-
sitionibus minuserudilus es, non
contristeris; nec
ideo me putes meliorera,quiah8ecinsltidiispiierili-
busdidici:^/<ienim^/ona;u;-,meo<//o?*ze<u?-,inquit.
scire et inleiligere quoniam ego sum Dominus {Jer. ix,
24).Nonnulliergosludiositaliumrerumquaesiverunt
multa de numeris et motibus siderum. Etqui subti-
^ dicitiir, Orlus est 7nihi soljuslitix, ei quem i>\bi non ^
liusistascrutatisunt, incremenla etdecrementalu-
naria ex conversione globi ejus conjecerunt, non
quodaliquidsubstaDliaevelaccedat
veldecedatcumminuilur,quoddeliraimperitia*Ma-
nichasi opinantes, repleri eamdixerunt, sicutreple-
lurnavis, ex fugiliva Dei parte, quim commixtam
principibustenebrarumeteorumf /dibusinquina-
tam.cordeatqueoresacrilego et credereetloquinon
dubitant.Hincergo impleri lunam c .cunt,cum eadem
pars Dei magnis laboribus ab in< jinamento pur-
gata,detotomundoatqueomnibu. cloacis fugiens,
redditur Deo lugenti dum redea' repleri vero per ;
measemdimidium,et aIiodimi( .oinsolemrefuudi,
velut in aliam navem.Nec tameQinterislasanathe-
matizandasblasphemiasaliquidunquamtingerepo
tueriint,curvelincipienslucerevel desinens, corni
culatolumine fulgeat, autcur^' liimidio mense
piatminui,elnonadrefundendum3plenaperveniat.
7. Illi autem qui haec certis numeris indagarunt,
ita ul et defectus solis et lunee non solum cur fie-
rent, sedetiamquandofuturiessentlongeantepr^-
dicerent, et eos determinatis intervallis
canonica supputatione praefigerent,
mandarent,quasmodoqui leguntatque
nihilominus eos praedicunt, nec aliter autaliasac-
cidunt quampraedicuat. TaIesergo(quibus non est
ignoscendum, sicut sancta Scriptura dicit
cum tantum valerent ut possent aestimare
lum, Dominum ejus, quem supplici pietate pos-
sent, non faciiius invenerunt
[Sap. xiu, 9]), ex
ipsiscornibus lunae quae a sole aversa sunt, sive
crescentis sive decrescentis.conjecerunt eam vela
sole illustrari, et quanto magis ab eo recederet,
tanto magis abea partequaeterris apparet, radios
ejus excipere ;quanto autem ad eum magis post
dimidium mensem ex alio semicirculo propinqua-
ret, tanto magis a superiori parte illuslratam,
ab ea
partequamlerrisadverterelnonposse excipere ra-
dios, et propterea videri decrescere
» Sic Mss. praestantiores. At. Lov., studio
talium re-
rum quoesiverunt muUa de muneribus, etc.
*Edd..quoddeliramentumimperitiManich(ei. Mss qua-
tuor, quoddelirat imperitia Manichcei. Alii
duo.deliraim-
peritifi.
' Mss. septem, ad finiendum plena pervenial.
.
S. AUGUSTINI liPISCOPI
suumIumen,i«ihaber3exunaparleinherai8phaerio,
quam parlem cum recedens a sole paulatim terrig
ostendeiet ', donec totam ostenderet, qiiasiaug-
;
raenta raoustrare, dum non addatur quod deeral,
sed prodalur quod inerat;ac rursus puulatiraab»- 'j
condere quod palebat, et ideo videri decrescere.Sed
quodlibethorumsit duorum,illud certemanifestuin
est, et cuivis advertenli facile cognilum, qiiod luaa
Sacramenlum, non augeatur ad oculos nostros, nisi a sole rece«
dendo, neque rainiiatur, nisi ad solein exparle alia
propinquando.
CAPUT V. —
8. Alleude nunc quod in Proverbii»
legitur: Sapietis sicut sol permanel ; stullus auttm [a,
sicut luna viutalur {Eccli. xxvii, 12). Et quis esl ijj
sapieas qui permanet, nisi sol ilie justitiaede quo ij
fuisse ortum in die novissima plangentes impiidic-
turi sunt Etjustitix lumen nonluxitnobis,et sol*
:
ei ciimaugetur, non ortusest nobisf (Sup. v, 6.) Nam istum carnis
oculisvisibilemsolem oriri facit super bonos etma-
los Deus, qui etiam pluil super justos et injustos
{Matth. v, 45). Ducuntur autem saepe ex rebus vi-
sibilibus ad invisibilia congruae similitudiaes. Quia
est ergo ille stultus, qui tanquam luna mutatur, nisi
Adam in quo omnes peccaverunt ? Anima quippe
humana recedensa solejustitise, abilla scilicetin-
teraa conlemplationeincommutabilis veritatis,om-
nes vires suas in externa convertit, el eo magis
magisque obscuratur in interioribus ac superiori-
bus suis sed cum redire cceperit ad illam incom-
:
mutabilem sapientiam, quanto magis ei appropin-
quat affectu pietatis, tanto magis exterior homc
inci- corrumpitur, sed interior renovatur dedie in diem,
omnisqiieluxillaingenii,quaeadinferioravergebat,
ad superioraconvertitur, el a terrenis quodammodo
aufertur, ut magis magisque huic saeculo moriatur,
et vila ejus abscondatur cum Christo in Deo.
temporum 9. Mutatur ergo in deterius ad exteriora progre-
litterisque diens, etinvitasuaprojiciensintima sua; ethocter-
inlelligunt, rae,id esteisquiterrenasapiunt, meliusvidetur,cum
laudaturpeccatorindesideriisanimaesuae,etquiiai-
qua gerit, benedicitur (Psa^ ix, 3). Mutaturautem
;
quia in melius.cum intentionemsuametgloriam a terre-
ssecu- nis^ quae in hoc saeculo apparent, paulatim avertit,et
ad superioraatqueinteriora^convertit; elhocterrae,
id est eis qui terrena sapiunt, deterius videtur.Unde,
illi impii postremo infructuosam agentes poeniten-
tiam.etiamhocinter multadicturi suni lisuntquos
:
aliquando habuimus in densum et in similitudinem
improperii : nos insensati vitam illorum aestimabamus
insaniam (Sap. v,3, 4). Ac perhoc Spiritus sanctus
devisibiIibnsadinvisibilia,etdecorporalibusadspi-
ritualiasacramentasimilitudinemducens,transitum
: vel si haberet Mss. septem, quam parlem cum
'
recederet a sole..,,
'
totam ostenderet.
* Lov., et sol justitice non ortus est, etc. Abest auteni|
vox, iuslilice, a Mss. et antiquioribus Edd., necnon <ij
graeca versione Lxx, quam sequuntur Arabros., serin.i
3 et 16, et Gregor., lib. 34 Moral., c. 6, elc. At Vulgatal
habet, sol intelligentice T
^ Sic Mss. ad quos accedunt Bad. et Am. At Lov. eljl
Er. habent, et ad superiora ab inferioribus converlit.

209
illutndealia vita inaliam vilam,quodPaschanorai-
natur, aquarta decimaluna voluitobservari,utuon
solnm propter lempus lertium, qnod supra com-
memoravi, quia inde incipit hebdomadatertia sed
eliam propter ipsam conversionem ab exterioribus
ad interiora, de luna similitudo assumeretur
usque ad vicesimam vero et primam, propter
ipsum numerum septenarium, quo universitatis
signiticatioseepe figuratur, qui etiamipsi Ecclesise
tribuitur, propler instar universitatis.
CAPUTVI. — 10. IdeoJoaunesaposlolusinApoca-
lypsi, adseptem scribit Ecclesias. Ecclesia veroad-
hue in ista mortalitate carnis constituta,propterip-
sammutabilitatem,lunaenomineinScripturissigna-
tur. Unde est illud Paraverunt sagitlas suas in
:
pharetra, vt sagittent in obscura luna rectos corde
[Psal. X, 3, secundum LXX).
illud quod dicit Aposlolus, Cum
rit vita vestra, tunc et vos apparebitis
gloria (Coloss. iii, 4), obscura videtur Ecclesia
tempore peregrinationis suge,inter multas iniquitales
gemens et tunc sunttimendae insidiaefallaciumse-
;
ductorumquasnomine sagittarura intelligi voluil.
Unde aliolocoproplernuntiosfidelissiraosveritatis,
quosubiqueparit Ecclesia, dicitur Luna testi^i in
ccelo fidelis {Psal. lxxxvmi, 38). Et
Domiui Psalmista cantaret,
diebus ejusjustitio abundantia pacis donec inter-
et
ficialur luna [Psal. lxxi, 7) id est, abundanciapa-:
cis in tantum crescet, donec omnem mutabilita-
tem mortalitatis absumatTunc novissima inimica
destrueturmors,etquidquidnobisresistitexinrirrai-
tatecarnis,undenobisperfectapaxnondumest,con-
sumetur omnino, cum corruptibile hoc induerit
incorruptionem,et mortale hoc induerit imraorta-
litatem Cor. xv,26, 53, 54). Unde etilliuscivitutis
(I
muri,qu8eJerichoappellatur,qu8einhebraeoeioquio
Lana interpretari dicitur, septimo circuitu circu-
mactaTestamenti arcacorruerunt(yosHevi,20).Quid
euim nunc aliud agit annuntialio regni coelorum,
quam circuraactioarcse significavit, nisi ut
munimenta mortaiis vitee, idesf,
saeculi, qu8Bresistitspei;futuri s8eculi,in
narioSpiritussanctiperliberura arbitrium destrua-
tur?Obhocenimcircumeunte arca,nonirapulsuvio-
lentoillimuriceciderunt,sedsponfe. Suntelaliates-
timoniaScripturarura, queenobisingeruntpercom-
memorafionemlunaeEcclesiae significationera, quse
inista mortalitateab illa Jerusalem,cujus cives sanc-
liAngeli sunt,in8erumnisellaboribusperegrinatur.
ll.Nonideotamenputaredebentstulti,quinolunl
inmeliuscoramutari, adoranda esseillaluminaria,
quia ducitur ex eis aliquando similitudoad divina
mysteriafiguranda ex omni enim crealura ducitur.
;
Nec ideo debemus in sententiam damnalionis ir-
ruere, quae ore apostolico de quibusdara profertur,
qui coluerunt, et servierunt creaturae polius
Creatori, qni estbenediclusiu saecula (flom.
Sicutenim non adoramus pecora, quaravis dictus
sit Ghristus etagnus (Joan. i, 29) et vHiilas {Ezech.
:
:
EPISTOLARUM CLASSIS II. 210
XLiM, 19);necferam,quiadictusestleodetribuJuda
{Apoc.v, o) ;neclapidem, quia petra eral Christus
(1 Cor. x,4);nec montemSion,quiainipsofiguratur
; Ecclesia (I Pe/r.ii,4)sic nec solem neclunam,quam-
:
vis ex eacoelesti creatura, sicut ex multis terrestri-
: bus, sacramenlorumfigurae adinforraationes mys-
ticas assumantur.
CAP. VII. —
12. Quapropter mathemalicorum de-
liramenta cum detestatione irridenda sunt; quibus
cum objecerimus vana commenta, unde homines ia
errorem praecipitant.quo prius praecipit.iti sunt.gar-
ruli sibi videnlur,cum dicunt nobis Cur et vos ad
:
solis et lunae computationem Pascha celebratis ?
quasi nos ordines siderum, aut vicissitudines tempo-
rumasuramoatqueoptimo Deoconditasarguaraus,
etnon eorura perversitatem, quae rebus sapientissi-
Prius enim quam fiat raecouditisadstultissimasopiniones^abutitur.Nam
Chrislus apparue- si raatheraaticus nobis contradicturus est de side-
cum ipso in ribus et luminaribus coeli ad sacramenta mystice
in figuranda similitudines ducere, contradioant et au-
guresnedicaturnobis, Estotesimplices ut columbse
contradicant c i.Marsi, nedicatur nobis,Ai/M/i sicut
serpentes {Matth. x, 16) : contradicant histriones,ne
inPsalmis citb\rara norainemus. Aut quia ex his
:
rebus ad mysle la verbi * Dei, similitudinum signa
cum de regno sumuntur, dica;|it, si placet, vel auspicia nos cap-
Orietur, iuqnit, in tare, vel venena' ^onficere, vel theatricas affectare
Inxurias, quod d/aentissimum est dicere.
13. Non igitur r )s de sole et
luna, annuis men-
struisve temporibus actionura nostrarum eventa
conjicimus, ne in vitae humanae periculosissimis
tempestatibus tan^iiam in scopulos miserae servi-
tutis illisi, a libero arbitrio naufragemus sed ad
:
rera sacrate significandam similitudines aptasreli-
giosissiiua devotione suscipiraus, sicut de caetera
creatura,de ventis.de mari,de terra,de volatilibus,de
piscibus.de pecoribus, dearboribus,de hominibus,
ad sermonem quidem multipliciter, ad celebratio-
nem vero Sacramentorum jamchristiana libertate
parcissime sicut de aqua, de fruraento, de vino, de
;
oleo. In servitufe autem veteris populietiam multa
omnia
celebrari imperata sunt, quae nobis lanf ummodo in-
omnis spes hujus
telligenda traduntur. Non itaque dies observamus
donosepte-
et annos et menses et tempora, ne audiaraus ab
Aposlolo Timeovos ne forte sine causa laboraverim
:
invos ' (Gal. iv, 11). Eos enim culpat qui dicunt
Non proficiscar hodie, quia posterus dies est, aut
quia luna sic fertur vel, Proficiscar ut prospera
;
cedant,quiaita se habetposiliosiderura:Nonagam
hoc mense cummercium, quia illa stella mihi agit
mensem Agam, quia suscepit mensem Non
; vel, :
plantem hoc anno vineam, quia bissextus est. Non
aulem quisquam sapiens arbitretur observatores
temporum reprehendendos, quidicunt, Non profi-
ciscarhodie, quia tempestas eiorta est aut, Non ;
navigem, quia adhuc sunt hibernfe reliquiae; aut,
quam ' Mss. deceiu, ad slullitiie suce vanissimas opiniones.
i, 25). ' Edd., ad mysteria verborum Dei. At Mss. duodecim,
verbi Dei.
' Edd., in vobis. At Mss. fiabent, in i)o«;juxta gree-
cumtextum, eis umas.
 :

2li S. AUGUSTINI KPISCOPI 212

Tempusseminandiesl.quiaiiubribusautuuinalibus addendumpalresiioslriconsuerunl.utetuoslrafes-
terra satiala est ; vel si qui foite alii uaturales eflectus tivitasaJiidaeorumfestivilaledislingueretur;etquod
circamotum aeris elhumores ad vaiiandasleinpo- non frustra factum esse ciedendiim est ab illo quj
rum qualitates iu siderum ordiQutissima conver- est ante tempura, ct per quem facta siint tempora,
sioue notali sunt, de quibus dictum est cum con- et qui veuit in pieuitudine lemporuin, ct qni potes-
(lerentur : Elsint in signis et ternporibus et in die- latem habebat ponendi auimam suam et ilerum
biis etin annis (Gen. i, 14). Si qu* autem figuree recipiendi eam et ideo nou fatalein, sed opportu-
similitudinum non lantum decoeloetde sideribus, nam sacramento quod coinmendare iiislitueral,

sed etiam de inferiori creatura ducuntur ad dis- iioram exspectabal, cum dicerel, Nondutn venil
pensationem sacramentorum, eioquentia qutedam hora mca {Joan. ii, 4), in aiiniversaria passionis
est doctrinae salutaris, movendo atlectui disceutium ejus celebratione a posteris servaretur '.

accomodata, a visibilibus ad invisibilia, a corpora- 17. Qiiod enim nuuc, ut superius dixi, (ide ac

libus ad spiritualia, a teuiporalibus ad aeterna. spe gcrimus, atque utad id perveniamusdileclione

CAPUT Vlll. — t4.Necquisquamnostrumattendil satagimus, requies est quaedam ab omni labore
quod eo tempore, quo Pascha ceiebramus, soi in omniura molestiarura sancta atque perpetua in :

arieteest, sicut illi appeliant queradam siderumio- eain nobis ex liac vila fit Iransitus, quem Dominus
cum, ubi revera mense uovorum soi invenitur sed :
noster Jesus Christus sua passione praeraonstrare
sive ilii eamdem partem
arietem, siveaiiquid aliud ac consecrare dignatus est. Inest autemin ilia re-
cceii vocare voluerint,nos de Scripturis sanctis
* quienondesidiosasegiiitia.sed quaidamineftabilis
hoc didiciraus, quod omnia sidera Deus condidit, tranquillilas actionisotiosae. Sic enim ab hujusvitie
el locis coelestibus quibus voluit, ordinavit quie ;
operibusiu tiue requiescilur, ut in aiterius vilaeac-

steliis distincta et ordinata in quasiibet parlesdivi- tione gaudeatur. Sed quia talis actio in Dei laude
dant, quibusiibet vocabulis nolent, ubicumque soi agitur, sine labore membrorum, sineangore cura-
esset mense novorum, iiiic eum reperiret hfec cele- riim ; non ad eam sic Iransitur per quielem,ut ipsi
bratio,proptersimilitudinerasacramentirenovandce iabor succedat, id est non sic esse actio incipit.ut
vitae, de quasatissupra disseruiraus.Quod sietiam esse desinat quies nequeenim redilur ad iabores
:

locus iile siderum aries vocari possef, propter aii- et curas ; sed permanet in actione quod ad quie-
quam ligurae congruentiara, neque de hujusmodi tem pertinet, nec in opere iaborare, nec in cogita-
timeret sermo divinus aliquam sacrauienli simili- tionefluctuare '. Quia ergo perrequiemad primara
tudinem ducere, sicut de aliis non solum coelesti- vitam reditur, unde auima lapsa est in peccatum,
bus,sedetiam terrestribuscreaturis; sicut deOrione proplerea sabbato requies signiflcatur. Illa autein
etPleiadibus, sicut de monte Siua et de monte Sion, vilaprima, qusede peregrinalione redeuntibus, et
sicut de flurainibus quae vocantur, Geon, Phisou, primam stolam accipientibus redditur, per unam
Tigris, Euphrates, sicut de ipso tolies in sanctis sabbati, quemdiem domiuicumdicimus,figuratur.
mysteriis norainalo* tluvioJordane.rerumfigurate Queere soptem dies Genesim iegens, invenies sep-
insinuandarum mysticas similitudines adduxit. timuiu sine vespera,quia requiemslne finesignifi-
15.Sedquantumintersit intersiderumobservatio- cat. Priiua ergo vita non fuitsempiterua peccauti
nesad aeriasqualitales accomodatas,sicutagricoiae requies aulem ultima sempilerna est,ac perhoc et
veluautaeobservant; autad notandaspartesmundi octavus sempiternam beatitudiuem habebit, quia
cursumqueaiiquoetalicundedirigendura, quodgu- requies iila, quse sempiterna est, excipitur ab oc-
bernatores navium faciunt,et iiquiper solitudiues tavo, non exslinguitur ; neque enim essef aliter
arenosas in interiora Austri nulla seraita certa vel sempiterna. Ita ergo erit octavus qui primus, ut
recta gradiuntur aui cum ad aliquid iu doctrina
;
prima non toUatur, sed reddatur aeterna.
vita
utili figurate sigaificandum, fit nonnuliorum side- —
CAPUT X. 18. Sabbatum tamen commendatum
rum aliqua commemoratio quantum ergo inter- ;
estprioripopuloin otio corporaliler celebrandum',
sit has utilitates, et vanitates hominum
inter utfiguraesset sanclificationisin requieSpiritussan-
ob hoc observantium sidera, ut nec aeris qua- cti.iNusquamenimlegimusinGenesisanctificationera
litates,nec regionum vias,nec solos temporumnu- peroranesprioresdiesjsedde solo sabbato dictum
meros,necspiritualiumsimiiitudines,sedquasifata- est Etsancti/icavit Deus diemseplimum{Gen. n, 3).
:

liarerumjameventaperquirant,quisnoninteIligat? Amautenirarequiem,sive piaeanimse, siveiniquae;

CAPUT IX. —16. Sed jamdeinceps videamuscur sedquaperveniantadilludquodamanl,plurira8ene
etiamidobservetur, cura Paschaceiebratur, utsab-
batumoccurrat hocenira propriura christianee reli- ' Edd.
Et quia aliquando Pascha, etc, distingueretur.
:
:
Quodnon frustra factum, etc, utin anniversaria, elc. Prae-
Nam Judaei mensem novorura tantum-
gionis est tulimus hic Mss. lectionem, quaplanius exprimitur duplex
modoetlunamobservautaquartadeciiiia usque ad ratio.propterquaui id a nobis in l*aschatis celebratione ser-
vatur.utSabbatidiesinter passionis etresurrectionis Do-
vicesimam primam. Sed quia illud eorum Pascha minicae solemnitatem medius veniat :unasciIicet,quo sic
quopassusestDominus, ilaoccurrit utintermortera nostra festivitas a Judaeorum feslivitate distinguatur ;

ejus et resurrectionem medius esset sabbati dies, quod non irustra factum sit a Domino,
altera ut inter
mortem ejus etresurrectionemmediusesset dies sabbati.
* Ita Mss. omnes. At Lov. iiabet, neque enim in opere
' In B. est hic vocula, el qua carent ca?teri editi. M. laboratur, neque in cngitatione flucluatur.
' Edd. et Mss. plures, nobililato, slIu septem, nommalo. ' Am. Bad Er., in otio corporalitemporalitereelebrando.
.
 ^213 EPISTOLARUM CLASSIS 11. 214

sciiint:necaliqiiida|>petiiiiteliamipsacorporapon- temsancluSjinquonobisillarequles lribuitur,quam

ileribussuis, nisiquod animne auioribussuisi.iNam ubiqueamamus, sednisiDeumamandonon inveni-
I
sicut corpus tandiii nililur pondere, sive deorsum mus, cum charitas ejusdiffunditurincordibus nos-
1 versus.sivesursuin versus, donecadlocumquonili- tris per Spiritum sanctum qui datus es nobis
liir veniens conquiescat pondus quippe olei si di-
;
(Rom. V, 5), quia sanctificavit Deus diem septi-
'

mittaturin aere, deorsura ;si autein sub aquis, sur- mum in quo requievit, terno praecepto legis insi-
j
sum nitituranimae ad ea quse amant propterea
: sic nuatur, qiiod scriptum esl de observationesabba-
'
nituntnr, ut perveniendo reqiiiescant. Etmullaqiii- ti non ut jam in ista vita nos quiescere existi-
;

dempercorpus delectant, sed nonestin eiseeterna memus, sed ut omnia quee bene operamur non
j
requies,necsaltemdiuturna;etproplereamagissor- habeant intenlionem,nisi infuturam requiem sem-
didantanimam,etaggravantpotius,utsincerumejus piternara. Mementoenim maxirae,quodjam supra
pondus,quoinsupernafertur, impediant.Giimergo commemoravi, quia spe salvi facti sumus ; spes
animaseipsadelectatur, nondum re incommutabili autem quae videlur, non est spes (Rom. vui, 24).
delectatur ; et ideo adhuc superba est, quia se pro 21. Ad ipsum autem ignem amoris nutriendum
summohabef, cumsuperiorsit Deus.Neoiii talipec- etflalandum * quodammodo, quo tanquam pon-
catoimpimitarelinquitur,qnia Dcus siiperbis 7'esis- dere sursum velintrorsura referaraur ad requiem,
til, kumiiibusaulemdal gratiam(Jacobii\, 6). Cum ista omnia pertinent quee nobis flgurate insinuan-

autem Deo delectalur, ibi veram, certam,aeleruam tur plusenim movenlet acceduntamorem, quam
;

invenit requiem, quam in aliis qiiaerebat, nec inve- si nuda siue ullis sacrainentoriim similitudinibus

niebat. ProiudeadmoneturiuPsalmo: DeZec<are in ponerentur. Cujus rei causam difficile est dicere.
Domino, ei. dabil tibi petitiones co7'dis lui {Psal. Sed tamen ita se habet, ut aliquidper allegoricam
xxxvi, 4). signiflcalionem intlinatum plus moveat,plusdelec-
Quiaergo cka^ntas Dei diffusa est in co7'dibus
19. let, plus honoretur, quam si verbis propriis dice-
nost7'isper Spiritum sanclum qui dalus est 7iobis retur apertissirae. Credo quod ipse anim* motus
{Rom. V, D),iileosanctificatio in septimodiecomme- quandiu rebus adhuc terrenis implicatur, pigrius
morata est, ubi requies commendatur. Quia vero nec inflammatur si vero feraturad sirailitudines cor-
:

bene operaripossumus, nisi dono ejus adjuti.sicut porales, et inde referatiir ad spiritualia, quas illis
dicit Apos[o\us,Deus eni^nest qui ope7'atur in vobis et similitudinibus figurantur, ipso quasi transitu ve-
i
velleet opera7'i,p7'o bona voLuntale {Philipp. n, 13), gelatur, et tanquara in facula ignis agitatus accendi-
nec requiescere poterimus post omnia bona opera tur, et ardentioredilectione rapitur ad quietem.
noslra quae in hac vitagerimus, nisi ejus dono ad CAPUT XII. —
22.Ideoqueiuteromnia illa decem
eeternitatemsanctificati atque perfecti ' ;
propterea praecepta soliim ibiquodde sabbato positumest,fi-
ide ipso Deo dicitur quia cum fecisset omnia opera gurateobservandurapraecipitar;quam figuram nos
\valdebona,seplinio dierequievit abo7nnibus ope7'i~ infelligendam, nonetiamperotium corporale cele-
\bus suisqusefecit (Gen. \,dl,et ir, 2).Futuramenim brandam suscepiinus. Cum enim sabbato significe-
requiera significabat, quara post bona opera datu- tur spiritualis requies, dequadictum estin Psalmo,
rus erat nobis hominibus. Sicut enim cum bene Vacate et viiete,quonia7n egosum Deus (PsaLxLy,
operamur, ipse dicitur operari in nobis, cujus mu- ll),etquovocanturhominesabipsoDominodicenle,
nere bene operamur ita cum requiescimus, ipse : Venite ad^ne omnesqui laboratis et one7'atiestis, et
requiescere dicilur, qao donante requiescimus. ego vos reficiam: lollite jugutn tneum super vos, et
CAPfJT XT. —
20. Hinc est quod eliaiu in tribus discite a me quia mitis sum el humilis corde,et inve-
primis praeceptis Decalogi quse ad Deum perlinent nietis}'equiemanimabus vesti'is (Matth.xi, 28,29);
(caeteraenim septemadproximum pertinent, id est caeteratamen ibi prsecepta proprie sicutpraecepta
ad hominem, quia in duobus prceceptis tota lex sunt, sineulla figurata signiflcatione observaraus.
pendet [Matth. xxii, 40]), tertium ibi de observatione Nametidolanoncoleremanifeste didiciraus;et non
sabbali positum est utin primo preecepto Patrem
: accipere invanumuomenDoraini Dei nostri, et ho-
inlelligamus, ubiprohibetur colialiquainfigmentis norarepatremet raatrera, et non raoechari, non oc-
homiuum non quia non habet ima-
Dei similitudo ;
cidere, non furari, non falsum tedtimonium di-
ginem Deus, sed quia nulia imagoejus coli debet, cere, non concupiscere uxorem proximi, non con-
nisiilla quaj hocestquod ipse necipsapro illo.sed ;
cupiscere ullara rem proximi (Exod. xx, 1-17, et
cum illo. Et quia creatura mutabilisest,ac prople- Deut. v, 6-21), non figurate aliud preetendunt, et
rea diciinr omnis c}'ealu7'a vanitali subjecta (Rom. mystice aliud significant ; sed sic observantur ut
viii,20),quoniamnaturauniversietiaminpartemons- sonant. Observare tamen diem sabbali non ad lit-

tratur ne quisquamFiliumDei, Verbum per quod

;
teram jubemur, secundum olium ab opere corpo-
facta sunt omnia, putaret esse creaturam, sequi- observant Jiidsei et ipsa eorum observa-
rali, sicut :

tur aliud prcieceplum : Non accipies in vanum7iome7i '

Edd., qui dalus est nobis. Quia ergo sancti/icavit, etc.
Domini Deitui{Exod. xx, 7 Deut. v, 1 Spiritusau Sed concinnior lectio est interpunctione mutata, et su-
; 1 ).
blatii parlicula, ergo, quse ab omnibus Mss. abest.
* Sic Mss. Golberl., el flalandum quodammodo. Pro
Am. Bad. Er., nisi quiescere a motibus suis.
•
quo corrupte in prius Edd., flammandum. Isto verbo uti-
Floriac. Ms., atqne perfecti sabbali pervenerinms,
' tur .\ugustinus in lib. 7 Gonfess., c, 6, n. 8, ftalabant
propterea, etc. in eas nugas ignem cordis sui [flandum].
215 S.
lio qiiae itaprtBceplaest.nisi aliauiquaiDdatn spiir-
tualem requieinsigaificet, rideQclajudicalur. Unde
noninconvenienterinlelligiiuusadamoreiuexcilan-
dum,quoadrequiemtendiiuus,valereouiuiaqiiae fi-
guiate iu Scripturis dicuntur; quandoquidem id
solumin Decalugo iigurate praecipitur, ubi requies
commendatur, quas ubique amatur, sed in solo
Deo cerla et sancta invenitur.
—
CAPUT XIII. 23. Dies tamen dominicus non Ju-
dfieis, sed Christianisresurrectione Domini declara-
tusest, et ex illo habere coepit festivitalem suani.
Animae quippe omnium sanctorum ante resurrec-
tionem corporis sunt quidem in requie, sed in ea
non sunt actione quacorpora recepla vegetantur.
Talem quippeactionem significat dies octavus, qui
et primus, quia non aufert illam requiem, sed
gloriticat. Nonenim redit cum
corpore difficultas
ex corpore, quia nec corruptio Oportet enim cor- :
ruplibile hocimlui incorruptionem, mortale hoc et
indui immortalitatem (1 Cor. xv, 53). Quapropter
ante resurrectionem Domini, quamvis sanctos pa-
tres plenos prophetico spiritu octavi sacramentum
nequaquam lateret, quo significatur resurrectio
(nametprooctavoPsalmusinscribitur[Psa/. vic^xij
etoctavodie circumcidebanturinfantes,etinEccle-
siasteadduorumTestamentorumsignificationemdi-
citur, Da illis septem, et illis octo [Eccle. xi, 2])
servatumesttamenetoccultatum,etsolumcelebran-
dumsabbatum traditum est: quiaeratantearequies
mortuorum resurrectio autem nullius erat', qui
;
resurgensexmortuis,jam nonmoreretur.etmorsilli
ultranon dominaretur ;utpostquam facta est talis
resurrectio in corporeDomini(ut prairetincapite
Ecclesiije,quod corpus Ecclesiae speraret in fine),jam
etiam diesdominicus, id estoctavus, quietprimus,
inciperet celebrari. Ipsa eliam causa intelligitur,cur
observandum Pascha, ubi ovem'occidereet come-
derejubentur.quod manifeslissime passionem Do-
mini praefigurat, non eis ita praeceptum est, ut
attenderent occurrere sabbatum,et cum menseno-
vorum ad tertiam lunae hebdomadam concurrere,
ut eumdemquoque diein Dominus potius suapas-
sione signaret, qui etiam dominicum, idest, ocla-
vum, qui et primus declaraturus advenerat.
est,
GAPUT XIV. - 24. Attende igitur sacratissimum
triduum crucifixi, sepulti, suscitati. Horum
quod significatcrux, in prsesentiagimus vita;quod
autem significatsepiilturaetresurrectio,fideacspe
gerimus. Nunc enimdiciturhomini Tolle crucem :
tuam etsequere me{Matth. xvi,24).Curciaturautem
caro,cummortificanturmembranostra,quaesunt su-
perterram,fornicatio,immunditia,luxuria,avaritia,
hujusmodi,de quibusidemdicit:5isecMn-
et caetera
dum carnem vixeritis, moriemini ; si auiem spiritu
factacarnis mortificaveritis, vivetis {Rom. ui, 13).
' Edd., nuZ/tws eral, donec venirel Christus, qui resur-
gens.elc. AtMss. carent his verbis, donecvenirelChrislus.
* Edd. ,agnum uccidere. Mss. autein
ha.hen[,ovem : quam
vocem hac in re frequens usurpat Augustinus, juxta
graecuni textum, qui probaton habet, uti
observat in
quaest. 12 super Exodum.
AUGUSTINI EIMSCOPI 216
Hinc eliain de seipsodicit: Mundusmihi crucifixui
est,et egomundu {Gal. vi, 14). Elalioloco :5cie«<ej,
inqiiit, quia vetus homo noster simul crucifixus est
illo,ut evacuelur corpuspeccati,ut ultra nonservia-
mtts peccato (Rom. vi, 6). Quandiii ergo id agunl
operanostra, utevacuetur corpus peccati.quandiu
exterior hoiuo corrumpitur, ut iulerior renovetur
de die in diem, tempus est criicis.
25. Hsec suntetiam bona opera quidem, tamea
adhtic laboriosa, quorum merces est requies sed :
ideo dicitur, Spe gaudentes, ul cogilantes requiem
futuram,cumhilaritateiulaboribusopereinur,Hano
hilaritatem significat crucis latitudo in transverso
ligno,iibi figuntur manus. Per manus enim opera
intelligimus perlatitudinem.hilaritatem operantis,
;
per altitudinem vero
quialristitia facil atigustias ;
cui caput adjungilur, exspectationem retributionis
de stiblimi justitia Dei, qui reddet unicuique secua-
dum opera sua, iis quidem qui secundum toleran-
tiam boni operisgloriam, et honorem, etincorrup-
tionem quaerentibus vitam seternam [Id. u, 6, 7).
Itaque longitudo, qua totum corpus extenditur,
ipsatn tolerantiam significat, unde longanimesdi-
cuntur qui loleraut. Profuudum autem quod terrae
infixum est, secretum sacramenti praefigurat. Re-
cordaris enim, nisi fallor, quae verba Apostoli ia
; re- istadesignationecrucisexpediam,ubiait: Inchari-
tate radicati dtque fundati, ut possitis comprehen-
dere cum omnibus sanctis qux sit longitudo, lati-
tudo, altitudo et profundum (Eph. m, 47, 18). Ea
vero quae nondum videmus, et nondum tenemus,
sed fide et spegerimus, inalio biduofiguratasunt.
Haec enim quae nunc agimus, tanquam clavis prae-
ceptorum in Dei timore confixi,sicut scriptum est,
Confige cLavisatimore tuo carnes meas (Psal.cxvvi,
120), in necessariis deputantur, non in eisquai per
seipsaappetenda et concupiscenda sunt. Undeil-
lud optimum se dicit concupiscere, dissolvi,et esse
cum Ch7-isto : manere autem in carne necessarium,
inquit, proptervos{Philipp. i, 23,24). Quod ergoin-
quit, dissolvi, et esse cum Christo, indeincipit re-
quies, quae non iuterrumpitur resurrectione, sed
clarificalur ;
quae tamennuncfide retinetur, quia
justus ex fide vivit (Habac. n, 4). An ignoratis.m-
qm\,quoniamquicumquebaptix,atisumusinChristo
trium Jesu, in morteipsius baptizafi sumus? ConsepuUi
ergo illi sumus per baptismum in mortem (Rom.
VI, 3, 4). Unde, nisi fide?Neque enim jam in nobis
perfectum est, adhuc in nobismetipsisingemiscen-
tibus, etadoptionem exspeciantibus,redemptionem
corporis nostri Spe enim salvi facti sumus spes
: ,'
autem quse videtur non est spes : quod enim videt
quis,quid sperat ?si,autetnquod non videmusspera-
mus, perpalientiam exspectamus (Id. vni, 24, 23).
26. Quod inemeuto quamsaepe commemorem,ne
jam nuncinistavilanos beatos fieri deberearbitre-
mur, ab omnibusdifficultatibusliberos ;acsicin
et
angustiisrerum temporaiiumadversus Deumoresa-
crilego murmuremus.quasi non exhibeat quod pro-
misit. Promisitquidemetiamhuic vilae necessaria;
 :

217 EPISTOLARUM CLASSIS IF. 218

sedaliasimtsolatia miserorum, alia gaudiabealo- tur, inter monte gloriosus apparuit ut

quos et iu ;

rum. Dotninciaquit.secutidum muUitudinem dolo- evidentius emineret quod de illo dicil Aposlolus ;

rum meorum incordemeo, exhorlaliones luxju- Testimonium habens a Lege et Pro/)helis{Rom. ui,
cundaverunt animan meam {Psal. xcm, 19). Non 21). Inquaergo parle auni congruentius observa-

ergo munuuremus indifflcultatibus, ne perdaraus lioQuadragesimcB constitueretur, nisi contini atque

lalitudinem hilaritatis, dequadicitur, Spe gauden- contigua dominicie passioni ? Quia in ea signifi-
tes quia sequitur, in tribulatione patientes (Rom.
: catur haec vita laboriosa, cui opus est continentia
XII, 12). Novaergovitainfide nuncinchoalur,et spe utabipsius muudi amicilia jejunetur qiiae utique ;

geritur nam tuncperfecta erit, cum absorbebitur

:
fallaciter blaudiri, et illecebrarum fucos circums-
uiortalea vita.cumabsorbebiturmors invictoriam, pargere atque jactare non cessat. Numero autem
cum iila novissinia inimica destruetur mors, cum quadragenariovitani istamproptereatigurari arbi-
immutati fuerimus, et aequales AngeHs effecti tror quia denariusin quo est perfeclio beatitudinis

Omnes enim, inquit, reswgemus ; sed non omnes nostrae,sicut in octonario,quia reditad primum.ita
immulabimur (I Cor. xv, 34, 26, 51). Et Douiinus : in hoc mihi videtur exprimi : quia creatura, quae
Erunt, inquit, cequales Angelis Dei (Luc xx, 36). septenaiio figur.itur, adhierel Crealori, iu quo de-
Apprehensi enimsumusmodo in timore pertidem, claratur unitas Triuitatis per universum mundum
tuuc autem apprehendemus ' in charitate per spe- temporaliter annuntianda ; qui mundus et a qua-
ciem. Quandiuenim sumus incoi^pore, peregrina- tuor ventis delimatur, etqualuorclementiserigitur,
mur a Domino : per fidem enim ambulamus, non etquatuor auni lemporum vicibus variatur. Decem
per speciem (II Cor. v,6). IpseilaqueApostolus qui autem quater inquadragiuta consummantur,qua-
dicit, apprekendam, sicut apprehensus sum,
ul dragenarius autem partibus suis computatus, addit
aperte se non apprehendisse confitetur Fratres, :
ipsum denarium el fiunt quinquaginta tanquam
inquit,e^o me non arbitror apprehendisse [P hilipp. merceslaboris et conlinentiae. Neque enim frustra
lii, 12, 13). Sed tamen quia ipsa spes ex promis- ipse Dominus et quadraginta dies post resurrec-
sione veritatis certanobis est, cum diceret, Conse- tionem in hac terra et in hac vita cum Discipulis
pultiigitur sumus per baplismum in mortem,
iili conversatusest, et posteaquam ascendit in coelum,
subjunxit etait, ul quomodo surrexit Christus ex decem diebus interpositis promissum misit Spiri-
vxorluispergloriamPalris,itael nos innouitatevitee lum sanctum, completo die Peutecostes quidies :

ambulemus {Rom. vi, 4). Ambulamus ergo in relabo- quinquageuariushabelalturumsacramentum.quod

ris, sed inspe quictis;in carnevetustatis,sed in fide septies septem quadraginta novem fiunt et cum ;

novitatis. Dicit enim, Co7'pus quidem mortuum est rediturad initium, qui est octavus, qui etprimus
propter peccatum ; spiritus autem vitaest* propter dies, quinquaginta complenlur ;
qui celebranlur
jusliliam. Siaulem Spiritus ejus qui suscitavil Je- post Domini resurrectionem, jam in figura non
sum ChiHstum a mortuis habitat in vobis ; qui sus- laboris, sed quietis et Propter hoc et jeju-
laetitiae.

citavit JesumChristum amortuis oivificabit etmor- niarelaxantur, etstanles oramus, quodest signum
talia corpora vestra per inhabitantem SpiHtum resurrectionis. Unde etiam omnibus diebus domi-
ejus in vobis {Id viu, 10, 11). nicis id ad altare observatur, et Alleluia canitur»
27. Haec et exautoritatedivinarum Scripturarum quod significat actionem nostram futuram noa
et universee Ecclesiae, quae toto orbediffunditur, con- esse nisi laudare Deum, sicut scriptum est Beaii :

sensione, per anniversarium Pascha celebrantur. qiii habitanl in dumo tua, Domine ; in seeculasaecu-

CAPUT XV. — In magno utiquesicut jam intelli- lorum laudabunt te {Psal. lxxxiu, 5).

gis, sacramento. Et in Scripturis quidem veteribus CAPUT XVI. —

29.Seddiesquinquagesimus etia
ad agendum Pascha non est praeceptum lempus, Scripturis commendatur et non tantum in Evangeho
;

uisi ex mense novorum, a luna quarta decima us- quialuncSpiritus sanctusadvenit.sedetiaminvete-

que ad vicesimam primam ex Evangelio tamen,
quia manifestum est, quo eliam die Dominus cru-
citixus sit, et in sepultura fuerit, et
adjuncta est etiam ipsorum dierum observatioper
patrum concilia,etorbi universo christianopersua-
:
ribus Libris. Nara et ibiposteaquam Pascha occiso
agno celebraverunt,dies quinquaginta numerantur
resurrexerit, usquead diem quoLexdataestinmonteSinafamu-
loDei Moysi, digito Dei scripta {E.vod. xii, xix, xx,
xxxi) inlibris autem Evangelii apertissime decla-
:

sum esteo modo Pascha celebrari oportere. ratur.digitumDeisignificareSpiritumsanctum.Cum

28. Quadragesima sane jejuniorum habet aucto- enimunusevangelisladixisset, In digito Dei ejicio
ritatem, et in veteribus Libris ex jejunio Moysi dxmonia {Luc. xi,20) alius hoc idem itadixit, In
;

{Exod. xxxiv, 28) et Eliae (III Reg. xix, 8) et ex ;

spiritu Deiejiciodsemonia {Matth. xii,28). Quishanc
Evangeiio, quia totidem diebus Dominus jejunavit lietitiam divinoruui sacramentorum, cum sanaedo-
{Matth. IV, 2), demonstrans EvangeHum non dis- ctrin8eIucecIarescunt>,nonpraeferatuniversismuadi
sentire a Lege et Prophetis. In persona quippe hujusimperiis, etiam inusitata felicitate pacafis ?
Moysi, Lex ; in persona Eliee, Prophetae accipiun- Noane tauquam duo Seraphimclamant ad invicem
"
Lov., tunc aulem apprehendemur . Sed inelius alii,
concinentialaudes Allissimi: Sanctus,sanclus,sa}i-
apprehendemus. clus,Dominus Deussabaolh (Isai.vi,3); itaduo Tes-
'Edd., i'ici<. At Mss., rt(a «t, juxta graecum, duo^
dia dikaiotunen. ' Floriac. Ms., lucra crescunt.
219 S. AUGUSTINI KPISCOPI 220

lamenta fideliter concordanlia sacrataiuconciniiiit menti ipsoternario.et inillisinagnispiscibusinveui-

veritatem?Occidiliirovis,celel)iatiirFasclia,etinter- Dominus postresurreclionem novam
tur.qiios jain
aM liinorem
positis qiiinqiiaf^inta (liebus (laliir l,ex vitamdemonstrans,adexteraparlelevariimperavit;
scripla digilo Dei. Occiditiir Ghristus.qiii tanquain necretiaruptasiint(.yorm. xxi, 6, 11), qiiiatiinchce-
ovis ad immolandiim ductus est.sicut Isaias testalur reticoruininqiiietudo nonerit. Tunchomo perfeclus
(Isai. Liii, 7),celel)ratur veruin Pasclia, in inlerpo- etqiiietus,purgatusinanimoetincorporepereloquia
silis quinquaginla diebus daturad charitalem Spi- Domini casla, argentum igiie exainiiialiim terrae,
ritus sanctus, qui est digitus Dei, contrarius hoini- piirgatumseptiiplum (i*5«/. xi,7),accipietmercedem
nibus sua quaerenlibus, et ideo jugum asperum et denarium, ut sint decein etseptem. Nam et in hoc
sarcinam gravem portantibus, nec invenientibus numero siculin aliis multiplices liguras exhibenti-
requiem animabiis suis quia charilas non qiuBrit
; bus,sacramentiim mirabile reperilur.Nec immerito
quae sua sunt (1 Cor. xiii, H). Ideo animositas hfe- eliam Psalmus septimus decimus in Regnorum li-
reticorum semperinquielaest, qiiosmagorumPha- bris solusinteger legitur (H Reg. xxu, 2.-51) ;
quia
raonis habere conatum declaratApostoluSjdicens: regnum illud signilicat, ubi adversarium non ha-
Sicut enim Jamnes et Mambres restilerunt Mnysi, bebimus. Titulus eniin ejus est : In die qua eruit
komines mente corrup-
sic et isti)'esistunt oeritati, eum Dominus de manu omnium inimicorum ejus,
ti, reprobi circa fidem : sed ultra non proftcient
; et de manu Saiil. Quis enira figuratur in David,
dementia enim eorum erit manifesta omnibus, sictit nisi illequivenit secundum carnem ex semine Da-
et illoriim fuit (11 Tim.wi,^). Quia enim per ipsam vid ? {liom. I, 3.) Qui utique in corpore suo, qiiod
corruptionem menlis inqiiietissimi fiierunt, in siguo esl Ecclesia adhuc patitur inimicos. Unde illi per-
tertio defecerunl, falentes sibi adversum esse Spi- secutori queiu voce mactavit, et in suuin corpus
ritum sanctum qui erat in Moyse. Nam deficientes Irajiciens quodammodo manducavit, sonuit de
dixerunt Digitus Deiest hic{Exod. viii, 19). Sicut
: coelo : Saule, Sauie, quid me persequeris? {Act. ix,
autera conciliattis et placatus Spiritus sanctus re- 4.) Qiiandoautem eruetur hoccorpus ejus de manu
quiem praeslat mitibus et humilibus corde, ila con- omniuminimicorum ejus, nisi cuin et illa novissi-
trarius et adver.-ms imraites ac superbos inquietu- ma inimica destruetur mors ?Ad hoc tempus per-
dine exagitat. Quam
inquietudinem muscee illse tinuit centum quinquaginta triura
niimerus ille

brevissimae* significaverunt, sub quibusmagiPha- pisciura. Nam

numerus seplimus decimus
et ipse
raonis defeoerunt, dicenles Digitus Dei est hic.
: surgens in trigonura, centum qiiinquaginta trium
30. Exodum lege.et vide ubi Pascha celebraverunt, summam complet. Ab uoo quippeusque ad decem
post quot diesdata sitLex.LoquiturDeusad Moysen etseptem surgens,omnesraediosadde, etinvenies:
in eremo Sina die primo ^ mensis ferlii. Nola ergo ad unuinscilicet adde duo, fiunt utiquetria adde ;

unum diem ex ingressn ipsius tertii mensis, et vide tria, fiuntsex; adde quatuor, fiunt decem adde ;

quiddicatinlercaelera : Descende, 'mqiiH, testare po- quinque, fiunt quindecim adde sex, fiunt viginti ;

pulo,et ptirifica illos hodieet cras,et lavent vestimen- unum adde ita caeteros, et ipsum deciraum sep-
;

ta sua, et sint parati in diem tertium. Tertia eniin timum, fiunt centum fiuinquaginta tria.

die descendet Dominus in monlemSina coram omni
populo (Id. xix, 10, 11): tunc data est Lex terliosci-
licetdietertiimensis.Numerailaqueaquartodecimo
primi mensis die, qiiofactum est Pascha, usque ad
diem tertium tertiimensis,etinvenies decemetsep-
tem diesprimi mensis, triginta secundi, tres tertii,
quifiunt qiiinquaginta. Lex in arca est sanctificatio
incorpore Domini, per cujusresurrectionem nobis
requies futura promittitur, adquam percipiendam
Spiritu sancto charitas inspiratur. Spiritus autem
nondum erat datus, quia Jesus nondumerat
32.Haecde Scnpturis firmissime tenentur, id est
Pascha et Pentecostes.Nam ut qiiadragintailli dies
ante Pascha observentiir, Ecclesiae consuetudo '
roboravit; sic etiam utocto diesNeophylorum dis-
tinguantura caeteris, id esl, ut octavus primo con-
cinat. Ut autein Alleluia per illos solos dies quin-
quaginta in Ecclesia cantetur, non iisquequaque
observalur :nam et aliis diebus varie cautaluralibi
atque alibi ; ipsis autesn diebus ubique. Ut autera
stantesiniliisdiebus el omnibus dominicisoreraus,
clari- utrum ubique servetur ignoro tamen quid in eo sequa- :

ficatus {Joan. vii, 39). Unde prophetia illacantata turEcclesia,dixiutpotui,etarbitroressemanifestum.

esl-.Exsurge, Domine, in reqtiiem tuam, tu
sanctificationis tuae {Psal.Gxx-K],8). Ubirequies^ibi
sanctificatio. Unde nuncutamemusetdesideremus,
pignus accepimus. Vocantur autem ad requiem
riusvit8e,qiioabistavitatransitur,quodPaschasigni-
et arca CAP.XVIIL— 33.Delavandis veropedibus,cumDo-
minushocpropterformarahumilitatis,propterquam
docendara venerat,commendaverit,sicutipseconse-
alte- quenterexposuit,qii8Bsitumestquonamlemporepo-
tissimum res lanta etiam faclo doceretur, et illud

ficat, omnes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus tempus occurrit, quo ipsa commendatio religiosius

sancti. inhaereret. Sed ne ab ipsum sacramentum Baplis-

CAP. XVII. — 31.Propterea quinquageuarins nu- rai videretiir pertinere, multihocinconsuetudinem

raerusteriunltiplicatusjaddiloademinentiauisacra- reciperenoluerunt. Nonnulli etiam de consuetudine

' Edd., gravissimce. Sed. verius Mss., brevissimie, ut auferre non dubitaverunt. Aliqui autem ut hoc et
liquet ex,iib. 3 de Trinit., c. 7. sacratiore tempore commendarent, et a Baptismi
* Lov., die tertio mensis tertii. Gasligaviiuus ad Mss.
duos Vaticanos et Sorbonicum unum, die primo. ' Am. Bad. Er. et Mss. tres Ecclesice consensio roboravit.
:

221 EPISTOLARUM CLASSIS
-Hcraaiento distinguerenl, vel dietn lertium octa-
varutu, (fuiaet ternarius numerus in niultis sacra-
inentis maximeex(3ellit, vel etiam ipsum octuvum
iit hoc facerent elegerunt.
34.Mirors3nequidita volueris, utde iisqusevarie
p)erdiversalocaobservantur, tihi aliquascriberem,
nunietnonsitnecessarium,etunainhissaluberrima
utqiuenon sunt contra fidem,
regularelinendasit,
nequecontra bonos mores,et habentaliquid ad ex-
liortalionemvitaeiuelioris.ubicumqueinstilui vide-
luus, velinstitulacognoscimus, uonsolum nonim-
proberausjsedetiamlaudandoetimitando sectemur
si aliquorum infirmitas non ita impedit, ut amplius
detrimentumsit.Sienim eo modoimpediat ut majo-
rastudiosorumlucrasperandasint.quamcalumnia-
torumdetrimentametuenda,sinediibitationefacien-
dumest,maximeidquodetiamdeScripturisdefeudi
potest; sicutde hymnis elpsaluiis canendis,cum et
ipsiusDominietApostolorumhabeamusdocumenta
et exempla et preecepta '. Dj hac re tam utili ad mo-
vcndumpieanimum,et accendendum divince dilec-
tionis affectum,varia consuetudo est,etpleraque in
AfricaEcclesiae membra
pigriorasunt :ita utDona-
iistce nosreprehendant.qiiod sobrie psallimus inec-
clesiadivina cantica Prophelarum, cum ipsiebrie-
tutes suasad canticumpsalmorum humano ingenio
compositorum, quasi ad * tubas exhortationis in-
flamment. Quando autem non est tempus, cum in
ecclesia fratrescongreganlur, sauctacantandi, nisi
cumlegitur autdisputalur, aut anlistes clara voce
deprecatur, aulcommunisoratio voce diaconi indi-
citur ?
CAPUT XIX. — 35. Aliis vero particulis temporum
quid melius a congregatis Ghristianis fiat, quid uli-
lius, quid sanctius omnino non video. Quod aulem
consuetudinem ,ut quasi observa-
iastituitur preeter
tio sacramenti approbare non possum, etiamsi
sit,
multahujusmodipropternonnullarumvelsanctarum
vel turbulenfarumpersonarumscandala devitanda,
liberius improbare non audeo. Sed hoc nimis doleo,
qaod multa quce in divinis libris salubennme prae-
ceptasunt, minus curantur et tam multispraesump-
; CAPUT
tionibussicplena suntomnia, utgravius corripiatur
qni per octavas suas terram nudo pede tetigerit,
quam qiii menlem vinolentia sepelierit. Omniaita-
que talia, quae neque sanctarum Scripturarum
auctoritatibusconlinentur, necinconciliisepiscopo-
rum statulainveniuntur.necconsuetudineuniversfe
Ecclesieeroboratasunf, sedprodiversorumlocorum
di versis moribusinnumerabiliter variantur,ita ut vix
aut omnino nunquam quas
inveniri possint causfe,
iu eis instituendishomines secuti sunt, ubi facultas
tribuitur, sine uUadubitatione resecanda exislimo.
Quamvis enim neque hoc inveniri possit, quomodo
contra fidem sint; ipsam (amen religionem, quam
paucissimisetmanifestissimiscelebrationumsacra-
mentis misericordia Dei esse liberam voluit, servi-
' Mss. plures, habeamus exemplum et pracepla de hac
re, etc.
' Huc revocavimus ex Mss. particulam ad, quse in Edd.
desideratur.
:
II. 222
libus oneribus premunt, ut tolerabilior sitconditio
Judceorum,qui etiamsi tem|)us libertalis [lon agno-
verunt,legalibus tamen sarcinis,non humanis prae-
sumptiouibus subjiciuntur. Sed Ecclesia Dei infer
multam paleara multaquezizaniaconstituta,multa
folerat, et tamen qiue sunl contra fidem velbonam
vitam non approbat, nec tacet, nec tacit.
'
CAPUT XX. — 36. Itcaque illud quod scripsisti,
quosdam fralres ita temperare se a carnibus eden-
dis, ut immundas arbitrentur, apertissime contra
fidem sauamque doctrinam est. Ex hinc ergo si
diufius dispiitare voluero, pofest pufari a nonnullis
obscure hinc Apostolum prsecepisse qui eliam ;
inter inulta qiia; de hac re dixit, sic delestatus
est haereticorura impiam opinionem, ut diceret
SpiiUus aulem manifesle dicil quia in nooissimis
temporibus recedent quida/n a fide, aitendentes
spiri/ibus seductiouis el doctrinis dxmoniorum, in
hypocrisi mendaciioquorum, cauteriatam habentes
conscieniiam suam, prohibentes nubere, abstinere a
quos Deus creavit ad percipiendum cum gra-
cibis
tiarum actione fidelibus, et iis qui cognoverunt
verilatem : quia omnis crealura Dei bona est, et nihil
abjiciendum quod cum graiiarum actione percipi-
tur ; sanctificatur enim perverbum Deietorationem
(I r^Vn.iv, lo).EtaliolocodehisrebusIoquitur:Omn2a
munda mundis; immundis autem etinfidelibus nihil
est mundum ; sed polluta suni eorum et mens et
conscientia{Tit. i, 15).Tu ipse, lege ceelera.et recita
quibus potes, ut ne in se irritam faciant gratiam
Dei, quia in liberfalem vocafi sunt tantum ne ;
libertatem in occasionem carnis assumanf, et ideo
jam nolint refrenandae carnis concupiscentise causa
a quibuslibef cibis femperare,quia non eis permit-
tifur superstitiose atque infideliter facere.
37. Hi vero qui de paginis evangelicis sortes le-
gunt (g), ef si optandiim estut hocpofius faciant,
quam ad daemonia consulenda concurrant famen ;
etiam ista mihi displioet consuetudo, ad negotia
saecularia,etadvitcehiijus vanitafem,propter aliam
vifam oquentia oracula divina velle converfere.
XXI. — 38. Haec fibi si safis esse ad ea
quae requisisti non pufaveris,nimisignoras et vires
et occupaliones meas. Tantum enim absum ab eo
quod putasfinihil me lafere, uf nihil in epistola tua
legerim fristius, quia ef apertissime falsum est; et
miror quia hoc fe latet, quod non solum in aliis in-
numerabilibus rebus multa me latent, sed etiam in
ipsis sanctis Scripfuris multa nesciam plura quam
sciam. Sed ideo spem in nomine Christi non in-
fructuosamgero,quianonsolumcredidiDeomeo,in
jllis duobus praeceptis totam Legem Prophetasque
peudere (Matth. xxii, 40), sed etiam experfus sum,
1 Sic in prius excusis. At in Mss. plerisque fiabetur, qua
sunt contra fidem nec bonus approbat, nec lacet, etc.
(a) lnterCapitulariaRegumFrancoruiii,in tertioCapitu-
lari anni 789 eistat capitulum 4 « Ut nullus in Psallerio,
:
« vel in Evangelio, vel in aliis rebussortire prfesumat, nec
« divinationes aliquasobservare: » idquodantevetuerant
conciliaAgatbenseanniSOe, can. 42 Aurelian. an 511, c.
;
30 ;Autissiodorense,an. 578, c 4. Quonam autem modo
fieret istud sortilegii genus per Libros divinos.addisces ex
V. G. Stepbani Baluziiuotis in idem capilulum.
 :

223 S. AUGUSTINI EPISCOPI iU

experiorque qiiolidie; qiiatKloqiiidera nuUum mihi de indole (ua, qiiod ista consuetudine Uonalistarum
sacramentum, aul aliquis senno admodum obscii- facilliineteextrahes.sireligiosissimeipsarachristia-
riorde sacris l.illeris aperitiir, ui)i iioii eadem prfle- nara puritatein non parvipenderis. Quaiu incoucus-
cepta reperiam Finis eniin prxcepti esl charitas
: sis euim docuiueutoruin tirraainentis error ille
't'
de corde puro, et conscienlia bona et (ide non ftcla convinealur, non magniira estetiara tardisingenio,
(l Tim. 1,5); elpleni(udolegischaritas(liom. xiii, 10). si tantura patienter atque inteute audierint, pervi-
39. Ilaque el tu, charissime, sive ista, sive alia, dere.Sed ad sectandam iusolitam rectitudinem,iisi- I

sic lege, sic disce, ut memineris verissime dictum tatae et qiiasi familiaris [)erversitatis vinculum
Scietitia inflal, charitas xdificat (I Cor. viii, (). abrumpere, raajorum virium est. Et nequaquam
Charitas autem non xmulatur, non inflat. Sic ita- desperanduiuadjuvante atque exhortante ipsoDo-
que adhibealur scientia tanquam uiachina quaedam, raino Deo nostro, de generosa libertale, atque plane
per quam structura charilatisassurgatquaemaneat virili pectore tuo. Incoluraeni te Domini Dei nostri

in teternum.etiamcum scientia destruetur {Id. xiii, misericordia tueatur, domine eximie meritoque
4, 8) qiiae ad tinem charitalis adhibita multum
: houorabilis et dilecti .sime fili.

est utilis per se autem ipsa sine tali fine, non

; EPISTOLA LVir(a).
modo superflua, sed etiam peruiciosa probala est. Auguslinus, libro qiiodam suo in eam rem cons-
Scio autemquam te cogitatio sancla custodiat sub cripto, Celerem insiruxerat, mea levitale Dona-
umbraculo alarum Domini Dei nostri. Sed ideo haec, tistas se ab Ecclesia catholica segreyasse cui, si :

etsi breviler, inonui,quoniam novi eamdem ipsam eo codice salisfactum non sit, promitlit adhuc
charitatem luam, qiire non ffimulatur, hanc episto- scripta. In fine, cum amico quodam donaiista,
lammultis daturam alquelecluram. Celeri subdilo, conferre cupit.
EPISTOLA LVI *
(a). Domino dilectissirao ineritoque honorabiliac susci-
Augustinus ad Celerem, jubens eum Litterarum piendo filio Celeri, Augustinus, in Domino sa- .

sacrarumstudio incumbere, ul discat hanc vitam lutera.

collalione aelernx essejumwn ; et Donatistarum 1. NuUam fuisse justam causam, cur ab orbe ter-
secta se abdicet. rarura,quoEcclesia catholicasecundura prophelica
Domino eximio meritoque honorabili el dilectissi- etevangelica proraissa diftunditur, se pars Donati
mo filio Celeri, Augustinus'. dirimeret,credo quod magis quoque considerans
\. Promissi mei et tuae voluntalis immemor iion prudentiatuafacilUraeiutelligit.Dequare,sidiligen-
sum. Sed quoniam visitandaruin ecclesiarum ad tior disputatio necessaria est, meinini nie ad legen-
meam pertinenlium curam necessitate piofectus dum dedisse benevolentiae tuae codicem, cum id te
sum, necpermeipsedebitiim coutinuo reddere po- petisse charissiraus raihi, tuus • filius, raeus Caecilius
tui:raetibitamendiuliusdeberenolui,quodpossetet iutiraasset;quicodexnonpaucisdiebusapudtefuit.
mehabenteredhiberi. Proiudecharissimofilio pres- Quem si rei hujus coguoscendee studio, vel inter
byteroOptalodelegavi, uteishoris quas tibi oppor- occupatioues tuaslegere sive voluisti sive potuisti,
tunioresvideris, tecum legat eaquae pollicitussum : non dubito comperisse prudentiam tuam nihil eos
cum totiitn fieri posse persenserit,hoo etiam Exiinie- haberequod probabiliter coutradicaut. Et siquid te
tas tua quam grate acceperit, taui impigre atque forte adhuc movel, quantuin Deus donatac sinit,

acriter faceresuadebit. Quantum autem te diligam, forte poteriinusrespondere interroganti, aul adle-
salubribusque studiis in rerum divinarum atque gendum itidein aliquid dare, domine dileclissime
humanarum cognitione oblectari atque exerceri meriloque honorabilis ac suscipiende fili.
velim^ credo qnod oplime inteliigas. 2. Quapropter peto unitatera catholicara regioni

2.Charitatem officiimeisi non aspernaris.spero Hipponensi ' diligentius commendes homiuibus

in ipsaQde christiana, et in moribusjam itaconsti- tuis,maxiraePaternoetMaurusio.Vigilantiamcordis
tutae personae tu8econgruis,laleste provectushabi- tuinovi,necopusest,arbitror,plurascribere;cumsi
turum, ut hujus fumi vel vaporis temporalis, quae volueris, facillime possis, et quid alii curent et ca-
vitahumanadicitur,uUimuindiem,quemnullimor- veantinpossessionibustuis, etin re tuaquidagatur
taliumevitareconceditur, vel avidus vel securusvel addiscere. In retua esse, mihi valde affirmatura est,
certe non desperate sollicitus,non in vanitate erroris, araicum.cumquo cupioconcordare; peto faveasad
sedin soliditateveritatisexspectes.Quamcertumest hanc rem, ut et inter homines magnara laudera, et
enim te, tam sit certum doclrina salutari
tibi vivere apudDeura habeasmaguara mercedem:jam enim
istam vitam quae in deliciis teraporalibus agitur, in mihiperqueradara Carura^utriusqiie uostrura rae-
comparatioue vitaeeeternaequae nobis per Chrislum diura raandaverat, se nescio quos violentes suos ti-
atque in Christo prorailtitur, non vitara sed mortem merenefacerel,quosinrctuaettefaventetimerenon
esse deputandam. Nullo raodoautem dubitaverim poterit nec ipse in eo debes diligere non cons-
;

In Vaticanis Mss. additur, in Domino salulem. Celer

* In editione Lov. deest, tuus. At habent Mss. Vati-
'

porro cui heec Epistola scribitur, proconsulatum Africae cani et Gallicani.

gessit an. 429, uti exdatis ad ipsuin legibus intelligitur. ^Unus eVatic. Mss., regionis Hipponensis.
* Reperta in Mss. tantum Gorbeiensi el duobus Vati- 5 Lov. omittit Carum, quod noinen ex Mss. rcstituimus.

canis,,praeter edit. Lov. * Recensita ad cb. vc. duos v. et ad Lov.

(a) Alias 237 quse autem 56 erat, nunc H8. Scripta
: (a) Alias 210 : quae autem 57 erat, nunc 187. Scripta
forte circa an. 100. Aliquanto postsuperiorem. ^

m EPISTOLARUM CLASSIS
tanliam, sed plane pertinaciam. Turpe est enim
rautare sententiam, sedverainetrectam; namstul-
tametnoxiam, et laudabile et salubreest. Sicut au-
temconstantianonsinithominemdepravari,sicper-
linaciauon sinit corrigi proinde sicut illa laudanda,
:
sicistaestemendanda.Presbyterquemmisi.reliqua
tu» prudeatiae planius intimabit. Incolumem feli-
cemqiie te Deimisericordia ducatur.dominedilec-
tissime meritoque houorabilis ac suscipiende filii.
EPISTOLA LVIII
Auguslinus Pammachioviro senatori gralulatur,
quod suos apud Numidiam colonos donatistas
adhortationibus suis adduxerit ad
catholicam.
Domino eximio et meiito suscipiendo,
Christi visceribus dilectissimo
AuGusTiNus, in Domino salutem.
i.Bona opera tua Christi gratia germinantia, te
nobisinmembrisejushonorandum,etpIane notissi-
mumdilectissimumquefecerunt.Nequeenim siquo-
tidiefaciemtuam viderem, notior mihi esses, quam
cuminleriorem tuum pacisdecore * pulchrum ac ve-
ritatisluceradianlem,inunius tuifacticandorecon-
spexi,conspexietagnovi,agnoviet amavi.Huicnunc
loquor, huic scribo, dilecto amico meo,qui mihi cor-
poreabsentiabsensinnotuit.VerumtamenjamsimuI
eraraus, et conjuncli subunocapite vivebamus, in
cujus charitatenisiradicatus esses, nontibi tam di-
lecla catholica unitas foret, nec colonos tuosAfros,
eo terrarum unde Donatistarum furor exortus
hocestin mediaconsuIariNumidia constitutos, lali
admoneresalloquiojtantofervorespiritusanimares,
utdevolione promptissima ad sequendum eligerent,
quodte talemac tantum virumnonnisi agnita veri-
tale sequi cogitarenf, et tam longe a te locorum
intervallis remoti, irent sub idem caput, atque in
ejus membris in aeternum tecum deputareutur, cu-
jus prsecepto tibi temporaliter serviunt.
2. Inhocergo tuo facto tecognitum amplectens,
eisultavi ut gratularertibi ia Cliristo Jesu
nostro, tibique has giatulatorias litteras mitterem,
qualecumque specimen cordis et amoris erga le mei
nequeenim amplius polui.Sed quseso ne tu hactenus
quidquid te diligo metiaris perlectam transi hanc
:
epistolam transituinvisibiliquiintusfit,etpergeco-
gitandoiupectusmeum,et cernequid iliicdeteaga-
tur.Patebitenimoculocharitatiscubiculumcharita-
tis,quodclaudirausadversusnugas tumulluosassae-
culi.cum illic Deum adoram us ; et
laetitiae meaedetambonooperetuo, quasnec lingua
effari.nec stilo exprimere valeo, calentes atque fla-
grantes in sacrificiolaudis ejus, quoinspirante boc
*InMss.quatuor scribitur.Poimac/iio.Porrohuncillum
essePammachium Romanumcivem acSenatorem claris-
simum non dubitamus, qui fuit gener Pauiae, Paulinae
niaritus, et Hieronymo plurimum familiaris.
* Sic Mss. At vulgati habent, pacts decorem.
* Collala cum a. bg. bi. c. cc. S. g. gv. j. n. r. s. t.
vc. duobus sb. quatuor v. et cum Am. Bad. Er. Lov.
(o) Alias 134 quae autem 58 erat, nunc 121. Scripta
: (o) .\lias 217 quse autem 59 erat, nunc 149. Scripta
an. 401 exeunte.
;
II. 226
voluisti, el quo adjuvante potuisti. Gratias Deo
super inenarrabili douo ejus. (II Cor. ix, 15. )
3. quam multorum tecnm pariter senatorum,
pariterquesauctae Ecclesiaefilioruui, tale opus desi-
deramus in Africa, de quali tuo Isetamur Sed illos 1
periculosum estexhortari, tibi securum est congra-
tulari. lili enim forte non facient,et tanquam nos in
animoeorum vicerint inimici Ecclesiae, decipiendis
insidiabunturinfirmis.Tu verojam fecisti. undeini-
miciEcclesiaeliberatisconfundanturinfirmis.Proin-
(a).
desufficere visum est, utipse quibus christiano jure
potueris, amica fiducia istam epistolum iegas. Sic
enimex tuofactofieri posse in Africa credent, quod
Ecclesiam
fortediim pufanlfierinouposse.pigrescunt.Insidias
autem quas ipsi haeretici distorto corde moliuntur,
atque in quoniaui risi eos arbitratos valere aliquid in posses-
•
filio Pammachio S sioneChrisli,animotuo,necscriberevolui.Audiesta-
men hfeca fralribus meis, quos plurimum commen-
do Eximietati tu8e,ne in tam magna tamqueinopina-
ta salute hominum,dequibusperteCathoiicamaler
exsultat, aspernercetiamsuperfluaraetuentes.
EPISTOLA LIX '
(a).
Auguslinus Victorino concilium convocanli, excu-
satoria, quare ad concilium non venturus sit ;
rogansut pHuscum Xantippo superjure prima-
tus et concilii convocandi pLacide componat.
Domino beatissimo et venerabili patri et sacerdoti
ViCTORiNo, AuGUSTiNus, iu Dominos alutem.
l.Tractoria* ad mequinto idus novembris venit,
est,
jam finito die, et rae valde indispositum invenit, ut
occurrere omnino non possem. Verumtamen sive
iraperifiam meam moverit,sive justemotussim.tuae
Sanctitatis et Gravitatisest arbitrari.Legi in eadem
tractoriaetiam ad Mauritanias esse scriptum, quas
provinciasscimussuos habereprimates. Quod si et
exeisadNumidiamconvocandum essetconcilium,
oportuit ufique ut aliquorum Maurorum episcopo-
rum,qui illic nomina in tractoria pone-
priores sunt,
rentur qiiod in ista tractoria non reperiens, multum
Domino ;
miratussum.DeindeadipsosNuraidasitaperturba-
toetneglectoordinescriptum.utnomenmeuraterfio
locoinvenerim, qui noviquam postmultos episco-
posfactussim. Quaeresetaliis injuriosa est satis, et
mihi invidiosa. Praeterea venerabilisfrateret colle-
ganoster, Xantippus Tagosensis *,dicit quod eum
primatus ipse contingat, et erga plurimos sic ha-
betur,et tales miftitepistolas. Qui etiam error si faci-
leinter vestram Sanctitatem cognosciet corrigi po-
videbis ibi delicias
* Lov. quoniam ipsi eas arbitranlur valere, etc. Pree-
tulimus hic lectionem Bad. Am. Er. etMss. undecim.
^ Unus eVaticanis Mss. constanter habet: Tractatoria.
' Apud Lov., Xantippus Tliagastensis. Sed aliter legi
oporteteruditorumjudicio :quippequo temporescribebat
Augustinus, hoc ipso AlypiusThagastensem Numidise se-
democcupabat.Porrohujus epistoiiEexemplaria Mss. vix
duo veneruntinmanus noslras unumexiis.Victorinum,
;
praefert, Sanctippum Tagonensem ; alterum Corbeiense pe-
rantiquum et optimae nolte, Sanclippum Tagosensem.Ex
duobus auteui Vaticanis quseolim Clementis Vllljussuad
* Emendata subsidio cb. vc.duorum v. et Lov.
circa exeuntem an. 401.
 '1 1

227 S. AUGUST INI EPISCOPI 228 |<

test,iiou(lfl)uit t;iineniii tracfonaqiiain uiisilVeno- faciiis lapsus, ol ordmi clericorum fil iudignissiinai i

rabilitas tua, nomeu e;us prieUTUulli. (juoJ ^i iu iujuria,sidesertoresmouasteriorumadmiiiliaiucle- *

mediis locis nou iu priiuo

conscriberetur, et ricaluseliganlur, cum ex his qui iumonasterioper-

ponerelur, luullum mirarer quanto magis mirau-

;
mauent.nou tamen nisi piobatiores aique meliores!
dumestquod uulla ibi ejus adineinoralio facta esf, iuclerumassiimeresoleamiiu:nisiforte,sicutvulga-'
qui ma.\ime ad conciluim veuire debuit, ut de ipso resdicunt,.Maluschoraiila bonussj^mphoniacus esl: >

primatusordine, coram omnium Numidarum epis- ilaiidem ipsi vulgares de nobis jocabuutur dicenles, <

copis Koclesiarum priiuitus dgeretur ? Malus monachus bonus ciericus est. Nimis dolen-

2. His de causis etiam veniie dubitarem, ue

forte dum.siadtamriiinosamsuperbiammonachossurri-
falsaessettracloria.quatautaperversilasapparerel; gamus, et tam gravi coutumeliaclericosdiguospu.
quanquametangustiatemporisetaliiKgravesncces- temus, in (juorum numero sumus cum aliquando ;

sitatesme multipiiciterimpedirenf.UndepetoBeati- eliam bonus monachusvix bonumclericumfaciatai

tudinem tuam ut mihi ignoscas, et primo instare adsiteisuflicienscontinenlia.ettameu desit instruc-
digneris, iiliutertuam Sauctimoniamelsenem .\an- tio necessaria, aut persoiue reguiaris inlegritas.

lippum conconliter couslet, quis veslrum debeat 2. Sed de istis creJo arbitrata sit Beatitudo lua
convocareconcilium:autcerte,quodsalubriusarbi- quod nostra voluntate, utsuis polius corregionali-

tror.siue cujusquam prripjudicio ambo convocate bus de monasterio recessissent sed

uliles essenf, :

collegas, nostros eos maxime qui vohis episcopatus falsuin est spouteabierunt,sponfedeseruerunt,no-
;

aetate vicinisunt,quifacilequisvestrum verumdicat bis quautum potuimus, pro eorum salute, renifenti-

agnoscant, utinter vospaucos » eademprae caeleris bus. Et de Donato quidem, quia jam factum est, ut
qu8estiodirimatur,eterroresublato minores acaete- antequam de hac re aliquid in concijio («) sfatuere-

ris convocentur, qui nec possuut nec debent, nisi mus, orJinaretur, si forle a superbiae perversitate

vobis in hac re tanquam prioribus credere, et nunc correctus est,quod vult faciat prudenlia tua.De fratre
ignorant cui vestrum potissimum credant. Hanc maxime causa de monasterio
vero ejus, cujus vel
epistolam signatam misi annulo qni exprimit etiam ipse Donatus abscessit, cum intelligas quid
faciem hominis attendenlis in latus. sentiam, nescio quid respoudeam. Contradicere
tamen prudeutiae, honori, charitatique tuaj non
EPISTOLA LX ' (a).
audeo;etsane spero id te facturumquodmembris
AugustinusAnrelio significat Donatum et ipsiusfra- Ecclesiaj salubre perspexeris.
tremse renitenterecessissedeinonaslerio :jwn-oel EPISTOLA LXI *(6).
monachis facilein lapsum, et ordini clericorim Augustinus Theodoro ut prolata hac epistola fidem
injuriam fiern, dum tales in clerum assu7nuntur. faciat clericos exparle Donati venientes ad Ec-
Dominobeatissimoetdebitaobservanliaveuerabili, clesiam ratholicam, in suo ipsorum ordine esse

sinceriterque charissimo fratri et consacerdoti recipiendos.

papai Alreuo, Augustinus, in Domino salutem. Dilectissimo et honorando

Theodouo, Augu-
' fralri
sTiNcs Episcopus, in Dorainosalufein.
\. quo ab
Litteras uullas tuee Venerabihtalis, ex
invicem corporaliter digressisumus, accepi. Nunc 1.CumBenevolentiatua mecumloqueretur, quo-
verolegi epislolam Benignitatis tuee de Donato el
modo susciperemus clericos ex parte Donati, si vo-
fralreejus,etquidresponderemdiutluctaavi.Sedta- lueriut,esse catholici,placuit mihi illiidquod tibire-

menetiamatqueetiamcogitantiquid sit utile saluti spoudi, etiam hac ad te data epistola exprimere, ut
si quis de hacrete interrogaverit, etiam raanumea
eorum,quibus in Christonutriendisservimus, nihil s

mihialiudoccurrerepotuit,nisinonesseistamviam prolata, quid de hac re sentiamus vel faciamus, os-

dandamservis Dei, ut sefacilius putenteligi ad ali-
quid melius, sifactifuerint deteriores.Etipsis enim
edendam hanc epistolam inspecta fuerunt,
castigatiorem
unumcumCorbeiensiconsenlit. Imo R.P. M.Henricusde
NorisAugustinianus.Tti. Prof. inHist. Pel.ig. lib. 2, c. 8,
[esid.[uv \tgi Xantippiim Tagosensemm tribus Vatic. Cdd.
quorum exfide corrigendas esse editiones monet.« Nec
« miruminquit.Tagosam urbem in geographicis talibus
« nonreperiri.NamAfricaniprimates.utaitGregorius.lib.
« 1. epist 72, ad Gennadium, passim per villas, non in
(i civitatibus primariis residebant,
« Carthaginensis erant in universa .\frica episcopi 567,
« cum tamen tot oppidanecPtolemoei necOrtelii tabulae
fendas.Sciasergonosnonineisdefestari nisi dissen-
sionem ipsorum, perquam schismatici vel hseretici
facti sunt, quia^Ecclesiae catholicae unitatemetveri-
tatem nou tenent.ineoquod pacemcumpopulo Dei
non habent, qui toto terrarumorbe diffunditur, et in
eo quodin hominibusBaptismum Christi nonagno-
scunt. Improbamus ergo malura errorem eorum,
quem habent bonum autem noraen Dei quod ha-
:
eltempore collationis 'Sic in Mss.Atapud Lov. habetur tanfum, DHeclissimo
frairi Theodoro Augustinus : praetereaque Theodorus in
prfefixoillic acgumento dicitur episcopus quae dignitas ;
-

« exprimant.» In ISotitiaepiscopaluum Africae, interNu- undeipsiasserattirignoramus :certe nonex fratris appel- i

midas estTimolheus Tagurensis excurrunt et duo Ta-

: latione, quam Augustinus supra in epist. 53. Generoso ;

gorensesepiscopiin Carthag.coUationel.An forte nomen, viro laico detert imo haereticis interdum et paganis.ut
;

commutatis, ut scepe fit, litteris, aliter et aliter scriptum videre est inepistt. 90 et 232. Denique hunc, opmamur,
sedem non aliam et aliam designat ? Theodorumcum Maximo designat Augustinus in epist.
* Ms. cb., ul inter vos paucos qui nos iyi hac re quan- 85, hisce verbis Charissimi filii mei honorabiles vivi ;
:

tum loquamini endem pra, etc. quibus nempe scripserat epist. 84.
* Hanc recensuimusad bl. cb. S. gg.r sb. duos t. duos Castigavimus hanc ad cb. r. sb. duos v. etLov.
v. et ad Am. Bad. Er. Lov. (a Concil. Carthag. die ISseptemb. an. 401.
(a) Alias 76 : quoe autem 60 erat, 86. Scripta forte (6) Alias 223 : quae autem 61 erat, nunc 204. Scripta
circa idem tempus. exeunte an. 401 aut paulo post.
 :>i9 I':pistolarum classis il :i30

bent.etsacramenliiinejusagnosciimisineis.etveae- rant,quaereremus;qu8edam sicutaudieramus.quae-

ramur, et amplectimur. Sed propterea dolemus er- dam vero aliler facta, omnia famen doleudaet to-
ranles, eleospercliaritatem ChrislilucrariDeocupi- leranda ',quanlum Dominusadjuvit.parfim objur-
luus, utsanctumsacramcntum quod forisab Eccle- gando, parlim monendo, partim oraudo correxi-
sia habent ad perniciem.in pace Ecclesiee habeantad mus. illud sauequod post tuaeSancfitafisprofectio-
salutem.Siergo tollanfur demediomala hominum, nemnosplurimumconfristavit,quod in fratressine
el honorenturinhominibusbona Dei ; erit fraterna itineris ducedimissi sunt, petimus ignoscas, ef ti-

concordia,etamabilis pax.utin coi'dibushoininum midiusquam maliliosius factum scias. Cum enim

vincatpersuasionemdiabolijcharilas Ghristi. putarenteosafilio nostro Timofheoproptereamilti,
2. Itaque cum ad nos veniunt ex parte Donati, ut in nos maxime Charitatem tuam ad iracundiam

tnala illorumnonsuscipimus, id estdissensionemet provocarent,vellenlautemipsiuostroadventui,quem

srrorem, sed ipsa lolluntur de medio tauquam im- tecum futurumsperabant,omniainfegra reservare,
pedimenla concordiae, et amplectiinur fratres nos- putaverunt non eos profecfuros, si ducem itineris
,ros stanfes cum eis, sicul dicif Apostolus, in uni- non acciperent. Sed tamen peccafum esse, quisdu-
'ale spiritiis *, in vinculo pacis {Ephes. jv, 3), et bitet? Hinc etiam factum est ut ef Fossori dicere-
ignoscentes in eis bona Dei, sive sanctum Baptis- fur, jam Timotheum cum ipsisfratribus fuisse pro-
;jaum, sive benediclionemOrdinationis, siveconti. fectum quod utique falsum erat non tamen a
;
:

lenfise professionem, sive consignationem virgini- presbytero dictum et hfec omnia fratrem Carce-
;

:atis, sive lidem Trinitafis, et siqua alia sunt : quae donium penifus ignorasse,nobis manifestissime de-
jmnia etiamsierant, nihiltamenproderanf,quando claratum esf, quantum isfa manifestari solent.
charitas non erat. Quis autem vere dicit se habere 2. Sed quid pluribus imraoremur? Memoratus

jchristi charitafem, non amplectitur

quando ejus filius noster Tiraotheus vehemenfissime perturba-
unitatem ? Cum ergo ad Catliolicara veniunt, non tusquod dubietafem fam inopinafam invitissimus
hic accipiunt quod habebant sed ut prodesse illis
; senserif, iudicavif nobis quod cum ageres cum
'incipiaf quod habebant, accipiunthicquodnon ha- illo ut apud Subsanam Deo serviret, erupit et jura-

ibebant. Hic enim accipiunt radicem charitatis in vit a te omnino nou recessurum. Cumque ejusvo-

ivinculo pacis, et in societate unitatis ut non ad ; luntafem requireremus, respondit se hac jurafione
|damnafionem, sed ad liberationem illis valeant impediri quominus ibiessef ubi eumesse etiam an-
JDmnia quae habent sacramenta verifatis. Non enim tea volebamus ; cum jam prsesertim de suae liber-
Jebentgloriari sarmenta, quia non sunt spinarum tatis manifestatione securus sit. Cumque illi ape-

iigna, sed vitis. Si enim non inradice vixerinl,cum ruissemus non eum futurum perjurii reum, si non
lofa specie sua in ignem miftentur. De quibusdam per ipsum, sed per te fieret ut propter vitandum
jiutem ramis fracfis dixit Aposfolus quia polens est scandalum tecum esse uon posset quandoquidem ;

\Deus iterum inserere illos {Rom. xi, 23). Et ideo,di- non de tua voluntafe, sed de sua jurare potuerit,nec
: quoscumque illorum videris forte
ectissirae frater, te sibi vicissim aliquid jurasse confessus sit ad ;

iubitantes quo ordine suscipiantur a nobis, os- extremura dixit, quod servura Dei, Ecclesice filiura,
ende illis istam quam bene nosfi mauura meam, dicereoportebat,quidquid uobiscuraluaSanctitate
Usi eam apud sehabere voluerint, habeant; quia deillofieri placuisset, id se sine dubio seculurum.

estem Deum facio super animam meam, sic eos Proindepetimus, et percharitatem Christiobseora-
iiesuscepturum, ntnonsolum baptismum Christi mus prudentiam fuam, ut omnium quse locuti su-
juem acceperunt, ipsum habeanf, sed efiam ho- mus memineris.etrescriptistuisnoslaetifices. Debe-
lorem sancfimonii et confinentise *. mus enim nosfirmiores(si tamen inter tanta tentatio-
EPISTOLA LXIl •
(a). num pericula dicerehoc audeudum est), sicut ait
\\.lyiiius, Augustinus et Samsucius Severo, excu- Apostolus, infirmorura onerasustinere(i?o?n.iv,l).
sanles qux in Timothei negolio gesta sunt. Fraler Timotheus ideo nou scripsit Sanctitali tuae,

>omino beafissimo et venerabiliter charrissimo et quia omnia quae gesta sunt sauctus frater tuus signi-
sincerissimo fratri et consacerdofi Severo [b), et
flcavit. Meraornostri, iu Domino glorieris, domine

qui tecum, sunt fratribus, Alypius, Auglstinus beatissime et venerabiliter charissime et sinceris-

etSAMSucius, et quinobiscumsuntfratres, in Do- sime frater.

minosalutem. EPISTOLA LXni [a).

I. Cum Subsanam venissemus, etquae illicnobis Jiursu7n de llmotheo qui postquam jurasset se a
ibsenlibus contra nosfram voluntafem gesta fue- Severonon recessurum, ordinatus fuerat subdia-
conusapudSubsanam in dimcesi Hipponensi : hoc
' Mss. mdioris notae habent, in unitatein Christi.
Sic vetus codex Corb. At Lov., paclimonii el eonti- prxler suam volunlatem factum esse (estatur Au-
ienliam. gusiinus; Timotheum tamenquem ad Severumre-
Epistt. LXII et LXIII recensitae sunt ad Mss. Cor-
nseni, duos Vaticanos et ad Lov. direvoluit,declarat lectorisofficiojamante prses-
, (a) Alias 241 quae autem 62 erat, nunc 192. Scripta
: titum ihsi juramentum, funclnnt fuisse in ecclesiis
lorte sub fin. an. 401.
dioeceseosHipponensis,adeoquesihiremiltendum.
(b) Hic est, nisi faliimur, ille ipse cujus ex nomine
^aulinum salutat Augustinus in epist. 31, n. 3. « Bea- '
Lov., el tollenda,Ai Mss., et toleranda.
tissimus frater Severus de condiscipulatu
ipulatu nostro Mi- i (a) Alias 240 : quae autem 63 erat, nunc 18. Scnpta
levitanae antistes Ecclesiae, etc. » paulo post superiorem.
 :

231 S. AUGUSTINI EPISCOPI

m
Domino beatissimo, el venerabili, et sincerissima mentesejus.quidaliud faceredebuimusnisiobtem-
charilale amplecteiiiio fratri et consacerdoli Se- perare voluntati qui non pulasti quod factum
tuie,
VERO, et qui tecum sunt fralribus, ArGusTJNus, et estcorrigi potuisse, nisi ipse, in quo tibi
injuriam
fratres qui mecum suut, in Douiino salutem. factam esse conquereris, juri luo redderetur
?Hoc
i. Si dicam qiue meipsa causa cogit dicere, ubi etiainfrateripseCarcedonius, quamvis non postle-
erit sollicitiidocharilatis? Si autem non dicam, ubi voraaniinipertiirbatioiiem.dequapeto ut ores pro
illo, tainen Christum in te cogitans,
erit hberlas ainioiliae? Verumlamenfliicluans inte- «quanimiter
rim.legi me purgare potiusquamtearguere.Scrip- fecit. Et ciim adhuc ego.utrum apud nos remorante
temirari, noscumdolore nostiotoierarevohn's-
sisti Tiraotheo,alias ad tuara Gerraanitatem lilleras
mit-
quod correctione emendari potuisset quasi non
se, :
terein, cogitandum putarem verilus est ipse pa-;

sinldolendaqufB uiale factusuul, etiainsi quanlum ternam cominotionera luam et praecidit delibe-
'
;

po3sunt,posteacorriguntur ;aut non id maxirae lolm ralionem meam, non solum sinens, sed eliam ins-
randum sit, quod cumaianifestumsit perperamfa- tans ut tibi Tiraotheus redderetur.

ctum,fierinonpossitinft;ctum. Desineitaquemirari, 4.Kgoautera,fraterSevere, causammeamjudicio

fratersiucerissiiue. Mamordinatus est apudSubsa- tuo diiuitto. Certussum enim (.hristiim habitareJD
nam subdiaconusTimotheus, praeler meum cousi- corde tuo ;
per quem teobsecroutipsum consulas,
liumetvoIuntatem;cumquiddeiIloagendumesset, tuie menti sibi subditaepraesidentem, utrum homo,
adhuc inter nostras alternas sentenlias deliberatio qui in ecclesia meaedispensationicreditajam legere
nutaret.Ecce adhuc doleo,quamvisjain adte redie- coeperat, et non semel, sed iterum et tertio,
apud {

rit; in quo nos tuie voluntaliparuisse non poenilet.
2. Audi etiam quid objurgando, quid raonendo,
quid orando correxeriinus, el antequara hinc esset
profectus ne adluic proplerea videatur tibi nihil a
;
nobistuncfiiissecorrecturn,quianonduraad vos ip-
Subsanamet ptresbyleroSubsanensis Ecclesiae co-
mitatus, et apud Turres,et apud Cizan * et apud Ver-
balis egerat,non fuisse lector possit aut debeat
judi-
cari (a). Et sicut nos, quod postea nobis invitis
factum est, Deo jubente correximus sic et tu quod ;

seredieraf. Objurgando correximus, primo ipsum priustenescientefactum est,eodeiD jubente simili-

qui libi non optemperavit,ul inconsulto fratre Carce-
donio ad tuam Sanctitateiu an(e profisceretur, unde
origo hujus nostrse tribulalionis exortaest;deinde
presbyterum et Verinura, perquos utordinaretur
factumessecoraperimus. Cum enim omnes objur-
gantibusnobishaecomnianonrecte facta esse con-
tercorrige.Neqiieenimvereornetuparumintelligas
quantus aditus aperilur ad dissolvendum ordinem
Ecclesiasticaedisciplinae.siaiterius Ecclesise clericus
cuicuinqnejuraverilquodab ipso uon sitrecessu-
rus, eurosecuiu essepermittat, ideo se facere
aflBr-
mans, ne auctor sit ejus perjurii cum profecto qui ;

fes^i sunt, etutsibiignosceretur rogaverunt ; nimis hoc non nec ilhim apud ipsum remanere per-
sinet,

superbeageremus, si non crederemus essecorrec- mittet,quiadese,nondealterojurarepotuit,ipsepa-

tos. Nequeenimagerepoterantut facta non essent; cificamregulamsinealiquareprehensionecuslodiat.
sed nec nos aliud objurgando agebamus, nisi ut se EPISTOLALXIV '(b)
male egisse cognoscerent et dolerent. Monendo au- Augustinus Ouintianoyipsum ad patientiam adhor-
tem correximus, priraoomnes,ut deinceps talia non tans
Aurelio episcopo reconciliatum cupiens,
et

auderent.ne iram Dei experirentur :deinde preecipue
Timotheum qui sola juratione se cogi dicebat ad
;
tuain pergere Charitatem ut si Sanclitas tua, quod
;
foresperabamus, consideransquae simulloculifue-
rimus, propterinfirraorura scandalum, pro quibus
Ghristus mortuus est et propter Ecclesiee discipli-
nam, quampericulosenegligunt, quoniam hic jam
lectoressecoeperat,nolleseumessetecura;jamliber
a vinculo j urationis, aequissimo animo Deo serviret
cui suraus rationem nostrorum actuum reddituri.
Ipsuin quoquefratrem Carcedouiiim, quantura
po-
tuimus, raonendoadhocperduxeraraus,ut et etiam
ipse patientissirae acciperet quidquid de illo
fieri
coiiservandae ecclesiasticae disciplinag provisio et,
necessitascogeretOrando auteracorrexeramus nos
ipsos.utetgubernationesetexitusnostrorum consi-
agensque de Privalione quem ille suse Ecclesix
clericum querebatur in monasterium Augustini
susceptum fuisse.
Doraino dileclissimo fralriet compresbytero Qum-
TiANo, AuGusTiNUSjin Domino salutem. I
I. Nos non dedignamur aspicere corpora minus
pulchra, praesertim cum
animae nostrse non-
ipsae
dumpulchraesint, sicut easfiituras speramus,cum
ille ineffabiliter pulchernobis apparuerit,in
quem
modo non videntescredimus: tunc enimsimiles ei
erimus,quandovidebimuseumsicutiest(Joa«. 111,2)
Quod et tu de anima tua, si libenter et fraterne me ac-
cipis.admoneraus utscntias, neceamdem pulchram
esse praesumas, sed quemadmodum Apostolus prae
cipit,inspegaudeas,etquodsequiturfacias;sicenim
Spe gaudentes,in tribulatione patientes {Bom.
dicit,

liorum misericordiae Dei comoiendaremus, et ' Lov., commonilionem. Mss. omnes, commotionem.
si
quid indignationis nos ' In veleri codice Gorb., Cizau.
moraorderat, sub illius * Epist. LXIV et LXV ad Corb. ad duos Vat.
medicinalem dexteraui confugiendo sanareinur. et ad
Lov. recognitae sunt. i

Eccequam inuUa, partim objnrgando, partim rao- (a) Id ne-^olii videtur prmbuisse causam edendi illius
nendo, partim orando correxeramus. canonis in concil.Milevitano,die 27
aug.an.402 celebrato u
« Ut quicumque in Kcclesia vel semel legerit,
ab alia
3. Et nuncconsideranles vinculum charitatis, « ecclesianon teneatur. »
ut
non possideamur a satana, non enim ignoramus (6) Alias 235 quae autem 64 erat, nunc 22. Scripta
:

paulo post Natalem Ghristi, an. 401.

 ; ,

i33 EPISTOLARUM CLASSIS II 234

iji, 12); speenim salvi facti sumus ; sicut rursus dealiquo monasterio qui recesserint, vel projecti
ideui 'i^s&d\c\{ySf)eauiemquBevide'.ur,nonestspes : fuerinl, uon liant alibi clerici aut preepositi monaste-

quod enim videt quis, quidsperat ? Siautem quod riorum. Si ergo de Privatione (a) te aliquid movit,
fion videmus speramus,perpatien(iam exspectamus sciaseum a nobis nondum esse susceptum in raoua-
(Rom. VIII, 24, 25).H8ec patientiain tenoo deticiat, sterium;sedcausamipsiusadsenemAureIiuraiuisi,
etin bonaconscienlia sustine Douiinuui,et viriiiter utquoddeillostatuerit.hocfaciam.Mirorenim utrum
age, et confortetur cor tuum, et sustine Dominum, jam potest leclor deputari,qui nonnisi semel scriptu-
et virililer age, et confortetur cor tuum, et sustine rasetiamnon canonicaslegit. Sienimproptereajam
Dooiinum (Psal. xivi, 14). illelector ecclesiasticus, profecto etilla scripturaec-

2. Manifestum estquidemquodsi ad nosvenires, clesiastica est. Si autem illa scriptura ecclesiastica

venerabili episco|)OAureiiononcommunicans,nec nonest,quisquiseam quamvisinecclesialegerit,ec-
apudnospossescommunicare sedeacharitatenos : clesiasticuslectornouest.Tamen deislo adolesceute
faceremus.quaet illum facere non dubilamus. Nec quod memorato antistiti visum fiierit, hoc oportet

ideotamenonerosusaobisessetadventustuus;quia observem.
ette oporlelaequoanimo facere pro Ecclesiae disci- 4.Plebsautem Vigesilitana, vobiscuranobisinvis-
plina, prseserlim salva conscientia, quam tu nosti,el ceribus Ghristi charissima, si episcopum plenario

Deus. Nequeenimet ille si causamtuam discutien- Africae consilio (6) degradatum suscipere uoluerit,
damdistulit,odiotuifecit, etnonnecessitatibiissuis; sanocapitefaciet,etneccogipotest,necdebet.Etquis-
) quastusiita nossesquemadmodumtuamnosti, nec quisearavioleatercoegerit,osteudelqualissil;etqua-
mirareris nec contristareris. Quod etiam de nostris lisante fuerit, quando dese nihilmalicredi volebat,
petimus credas,quiasimilitereas non potes nosse. faciet intelligi. NuUus euim sic proditur qualem cau-

I
Suntautem majoresnobis, et auctoritate digniores, samhabuerit.quamille qui per saeculares potestates,
'etloco vicinioresepiscopi.per quos faciliuspossitis velquaslibelvioIealias,cumperturbatioueetquerela
ladcuram vestramperlinentis Ecclesiae causasexse- conatur recipere honorem quem perdidit. Non vult
Iqui. Nec ego tamen tacui apud venerabilem et debita enim volentiChrisloservire, sed Christianis uolenti-
mihi pro ejus meritishonorificentia suscipiendum busdoraiuari. Fratres, cautiestote :multamastutus
fratremetcollegam meum senem Aurelium, tribula- est diabolus sed Christus Dei Sapientia est.
;

i tionem vestram et querimoniam litterarum vestra-

1 rum ; sed per exemplum epistolae tuee, innocentiam EPISTOLA LXV (c).

'tuamei perferrecuravi.Litteras autemtuas vel pri-

velante biduumNatalisDorainiaccepi, quando Auguslinus Xantippo Numidise primati, rationem
Idie,

illuminsinuasli ad Ecclesiam Badesilitauam venlu-

reddenscur Abundantio presbytero infami Eccle-
qua timetis Dei plebem conturbari atque siam committere noluerit.
jrum, a
corrumpi. Quapropter per quidem alloqui
litteras
Domino beatissimo etvenerabiliter suscipiendo pa-
plebem vestram non audeo rescribere autem eis ;

tri et consacerdoti seni Xantippo, Augumtinus, in

quimihi scriberent, possem ultroaulemadplebem
:

Domino salutem.
scribere, quae dispensalioni meae commissa non
est, unde possem ?
l.Officiodebilomeritistiiis, salutansDigaatiouem
3.Verumtamea quod tibi unidico, quimihiscri-
tuam.tuisque me oratiouibus valde commendaas,
psisti.perleipsumperveniatadeos quibus opus est
insiuuo prudentiae tuae, Abundanliumquemdam in
dici. Vos ipsi prius aolite iascandalum mittere Ec-
fuudo Slrabonianensi pertiuente ad curam nostram*
iclesiam, legeadoin populis scripluras quas canon
ordinatumfuissepresbyterum.Qui cumnon ambu-
ecclesiasticus non recepit; his enim heretici,et maxi-
laret vias servorura Dei, non bouam famam habere
I

jmeManichaBi,soIeutimperitasmentesevertere,quos
coeperat ;
quaego conterritus, non tamen teuiere ali-
jincampo vestrolibenter latitare audio. Miror ergo
quid credeus, sed plaue soliicitior factus, operam
jprudenliam tuara, quod me admonueris ut jubeam
dedi.si quo modo possem ad aliqua malae cooversa-
non recipieosqui ad nos a vobis ad monasterium
tionis ej us certaindicia pervenire. Ac prirao comperi
veniunt,ut quod statutumest a nobis in consilio per-
apud
euin pecuniam cujusdara rusticani divioo se
maneret ; el tu non memineris in conciUo (a) inslitu-
nuUam
commendato iulervertisse, ita ut iude posset
tum, quae sint Scripturae canonicae quae in populo Dei
probabilem reddererationem.Deinde couvictus al-
ilegidebeant.Recense ergo conciIiura,et omnia quae que confessus est, die jejuuii Natalis Domini, quo
ibi legeris commenda memjriaeiet etiam inve- ibi
etiam Gippitana Ecclesia sicut caeterae jejunabant,
aies,de solis clericis f uisse statutum (6), non etiam de
cumtanquam peneclurusad Ecclesiam suam vale-
I

laici3,ut undecumque venientesnonrecipianturia

fecissetcollegaesuopresbyleroGippitano.horaferme
tiioaasterium.Noa quia monasterii facta mentio est
quiuta, et cum secum nullum clericura haberet, iu
sedquiasicinstitutumest,utclericumalienumnemo
isuscipiat.Receali autemconcilio (c) statutumest ut
(a) Forte. Privatiano.
(o) Hipponensi, an. 393, can. 38 ; et Garthagin. 3, an (b) Garlhagin. 13 septembris, aii.401.
397, can. 47. (c) Alias 236 quae autem 65 erat, nunc 80. Scripta in
(6) Ibid.. can. 21. euute aii. 402.
(e) Garthagine habilo, 13 septembris, an. 401. » ApudLov., veslrain. At in Mss., noslram.

PXTROL. XXXIII. {Huit.)

 . '

138 S. AUGUSTINI EPISCOPI 23« "

eodernfundo restitisse, et apud quaradam mal» voluisti.cur non valeat jussioregalis in provincia,»!
farjQse muliereiu et praudisse et ccEuasse, et in una tantum valuitjussioprovincialisin villa?Sipersouas,
douio iuansisse.Iu liuj us auleui hospitio jain quidem compares.tii possessor,ille imperator. .Silocacom-
clericusaosterHipponeusisreu[ioluserat;ethocquia pares.tuiu fundo, ille in reguo.Sicausascoinpare»,
(

isteoptimeuoverat, negare noQpoluit. Naiuquaene- ille ut divisio resarciatur, lu ut unitas dividalur.

Sed
gavit, Deodimisi.judicausqu* occultare permissus nos te de homine non lerremus.Nara possemusagere
nou est.Timui ei oommiltere Ecclesiam, praesertim ut decem libras auri secundum imperaloria jussa
inter htereticorumcircumlatrautiumrabiem consti- persolveres. Anfortepruptereanon habesundered-
tutam. I'U cum me rogarel ut ad presbyterum fundi dasquod dare jussisunt rebaptizalores, dum mul-
Armemauensis'iucaiupoBullensi,uudeadnosdeve- tumerogas ut emasquos rebaptizes? sed nos te, ut
uerat, causaejusinsiniiatalitterasdarem,uequidde dixi,dehomineaon teriemus; Christus tepotiuster-
illo atrociussuspicaretur,utillic vivat.si tieripotest, real.Cui volo scirequidrespoudeas,3itibidicat:Cris-
siue officio presbyterii correctior,misericordia com- pine, carum fuil pretium tuum ad emendum timo-
motusfeci. Htec autem meprsecipue prudeutiae tuaj rem Mappaliensium, etvilismors meaademendura
intimare oportebat.ne aliqua tibifailacia subreperet. amorem omnium gentium ? plus valuit rebaptizan-
i. Audivi aulem causam ejus, cum cenlumdies quod numeratuuj est de saccuio tuo,
dis colouis tuis
essenladUominicum Paschae.qui futurus estoctavo quaiubaptizandis popuhs meis quod manavit de la-
idusaprilis.Uocpropter concilium insiuiiare curavi lere meo ? Scio te plura audire posse, si Ghristo aurem
Venerabililatitu;e,quodeliam ipsinon celavi,sedei praebeas, etexipsatua possessione admoneri quam
lidelilerquldiustilutum esset (a)aperui : ut si intra impia contra Chiistumloquaiuiui. Sienimhumano
anuumcausamsuam, sifortesibi aliquid ageudum jurepraesumistirmetepossiderequod emisti argen-
pulat, agere neglexerit,deinceps ejus vocem nemo to tuo, quauto hrmiusdiviuo jure possidetChristus

audiat.Nosautem, beatissimedomineetveuerabili- quod emit sanguinesuo Etillequidem inconcusseI

tersuscipiendepater.siheec indiciamalae conversa- possidebit tolum quod emil, de quo dictum est :

tiouis clericorum, maxime ciim fama nou bona
ccBperitcomitari, non putaverimus eo modo
canda.quoinconcilioconstitulumest incipimusco-
gieaqutescu'iuou possunt, vellediscutere,etautin-
certa damnare,aut vere incognita praeterire. lilgo cer-
tepresbyterum, et qui die jejunii, quo ejusdemloci
eos Dominabilur a mari usque ad mare, et a flumine us-
vindi- que ad tcrminos orbis terrx {Psal. lxxi, 8). Sed
; certe quomodocontidis non teperditurum quodia
Africa videris eraisse, qui Christum dicis toto orbe
perdito ad solam Africam remansisse ?
4. Quid multa ? Si voluutate sua Mappalienses in

eliam Ecclesia jejunabat, valefaciens collegae suo tuaiu communiooem transiernnt, ambos nos aii-
ejusdem.loci presbytero,apud famosam mulierem, diant;itautscribanlur qu8edicemus,etanobissubs- f

nullumsecumclericumhabens,remanereetprande-
reetcoenareaususest, etin unadomodormire,remo-
vendumabofficiopresbylerii arbitratus sum.timens
eideinceps Ecclesiam Uei commiltere. Quodsiforte
judicibus ecclesiaslicisaliud videtur, quia sex epis-
copis causam presbyleri terminari concilio
tum est, commitlat illi, qui vult, Ecclesiam suae curae
commissam: egotalibus, faleor,quamlibet plebem
coiumiltere timeo.preesertim quosnullaboua fama
criptaeispuniceinterpretentur,etremototimoredo-
minationis eligant quod voluerint. Ex iis enim quae
dicemusapparebit utrum coacti in falsitate rema-
neant, an volentes teneant veritatem. Si enim hsec
non iutelligutit,quatemeritatetraduxisti non intel-
(6) statu- ligentes?Siautem intelliguut, ambos, ut dixi, au-
diaul,etquod voluerintfaciant.Siquaeetiamplebesa
vobis ad nostransierunt,quas putasadominiscoac-
tas, hoc et ibi tiat ; ambos nos audiant, et eliganl

defendil, ut lioc eis possit ignosci ; ne si quid per- quod placuerit. Si autem non
hoc fieri,cui non
vis
niciosius eruperit, lauguens impulemmihi. appareat non vos de veritate praesumere ? Sed ca-
venda est ira Dei, et hic et in futuro sibcuIo. Adju-
EPlSrOLALXVl'(c).
ro te per Ghristum, ut ad ista respondeas.
Expostulat cum Crispino Calamensi qui Mappa-
EPISTOLA LXVir (a).
I
lienses melu subactos rebaptizarat ••
Auguslinus Hieronymo : negans se scripsisse li-
1. D;um quidem timere debuisti ; sed quia inre- brum in eum ; in hoc falsus, quod aliquis proli-
baptizandis Mappaliensibus {d) sicut homo timeri xam epistolam librum appelLasset.
•Mss. omnes habent et in vicina et in ea domo,
:
Domino charissimo et desideratissimo, et hono-
' la Mss. Valic, ut ad preibylerium. Tum in altero exil- randoinChristofralri et compresbytero Hierony-
lis Qecnoii in Gorb. legiLur, [undi Armenianensis
MO, AuGusTiNus, iu Dominosalutcm.
(a) In conc. babito Caiihagiue, 13 sepleiubr. an. 401.
(6) Carlhagineiisi.sub Grulo, an. 348, seu 349,can. 11
* Coliala ad a. bg. c.cc. II'. g. gv. n. r. s. sb. vc. duost.
GAPUTPKIMUM. — 1. Audivipervenissein maaus
quatuor V. et ad Am. Bad. Er. Lov.
(c) Alias 173 quae aulem 66 erat, nunc 170. Scripta
: bitavit , « terrons impetu octoginta ferme
uno, ut ait,
t
circa idein teiupus. «animas miserabiii gemilu mussitantes, rebaptizando
'Apad octo Mss. titulus iste praefigitur Libellus S. : « submergere. »
Augustini Calkolici, contru Crispinianum scUismaticum. * Hanc recensuimus ad a bl. ba. cc. fs. j. mr. r. sb.
(d) In lib.2 coutra litt. fetiliaiii, c. 83, n. 184, iugeread- t. tt. vc. decem v. et ad Am. Bad. Er. Lov.
hucse dicitAugustinusfacinusistud Grispiui Galaiuensis (a) Alias 12 qua autem 67 erat, nunc 227 Scripta
:

piscopidonatistai,quicum emissetpossessioQem,uoadu- circa aa. 402.

 :

m EPlStOLARUM CLASSlSIl. J3d

tuaslitteras meas ; sed, quod adhuc rescriplanon do receperit.Ego simpliciter fateor Dignationi tux,
merui, nequaqiiam imputaverim dilectioni Inae : licet stilus et kTcix^sipr,nKz«. lua mihi viderentur, ta-

dubioimpedimenti fuit. Unde agnos-

aliquid [»rocul men non temei^e exempLaribus Littei-arum creden-
co a me Dominuiu poliiis deprecandum, ut tuae durn putavi ; neforte, me respondente lsesus,juste
voiuntati dot facultatem mitlendi quod rescripseris exposluLares, quod probare ante debuissem tuum
nam rescribendi jam dedit quia, cum volueris, fa- esse sermonem, et sic rescnbere. Accessit ad mo-

ciliimepoteris. ram sanctaeet venerabiLis PauLx Longa infirmitas.

CAF.II. — 2.Eliamhoc,admesaneperIatum,ulrum Dumenim Languenti muLto tempore assidenius,pene

quidem crederem dubitavi sed hinc quoque libi ali- ; epistoLse tuae, veL ejus qui sub tuo nomine scHpse-

quid utrumscriberem, dubitarenon debui hoc aii- : rat, ohLiti sumus, memoresULius versicuLi : « Mu-
tem brevi suggestum esseCharitati tueeanescioqui- sica in luctu,importuna narratio » {EccLi.ww, 6).
bus fratribus, luihidictum est, quod librurn adver- Itaque, si tua est epistoLa, aperte scribe, veL milte
suste scripserim, Romamque miserim. Hocfalsum exempLaria veriora ; ut ubsque uLLo rancore sto-
esse noveris Deum nostrum testor, hoc me non
; machi in Scripturarum dispulatione versemur, et
fecisse. Sed si forte aliqua in aiiquibus scriplis meis veL nostrum emendemus errorem, vel alium frus-
reperiunlur, inquibus aliter aliquid quam tu sen- tra reprehendisse doceamus.
sissereperiar, non conlra tedictum, sed quodmihi 2. A bsit autem a me, utquidquam de Libris Beatitu-
videbaliir a me
scriptum esse, puto te debere co- dinis tuae attingere audeam.Sufficit enim mihipro-
gnoscere cognosci non potest, credere. Ita
; aut si bare mea, aLiena non carpere. Caeterum optime
et

sane hoc dixerim, ut ego non tantum paratissimus novit prudentia tua, unumquemque in suo sensu
sim, si (]uid te in meis scriplis moverit, fraterne abundare, et pueriLis esse jactantise, quod olim ado-
accipere quid contra senlias, aut de correctione LescentuLi facere consueverant, accusando iLLustres
mea, autde ipsa tua benevolentia gravisurus ve- ;
vi}'OS,suonomini famam quxrere. Nec tam stuLtus
rum etiam hoc a te postulem, et flagitem. sum.utdiversitate explanationum tuariim me Ixdi
3. si non cohubitaute, saltem vi-
licuisset, etsi putem : quia nec tu Lxderis, sinos contraria sensein-
cino te Doraino perfrui ad crebrum et dulce col-
iii mus. Sed iLLa est vera inter amicos reprehensio, si
loquium Sed quia id non est datum, peto ut hoc
! nostram peram non videntes, aLiorum juxta Per-
*

ipsum, quod in Domino quam possumus simul su- sium, manlicam consideremus. Superest ut diLigas
oius, conservari studeas, et augeri ac perfici, et ditigentem te,et in Scripturnrum campo juvenis se-
rescripta quamvis raranon spernere. Salutaobse- nem non provoces. Nos nostra habuimus tempora, et
quio meo sanctum fratrem Pauliniantim, et omnes cucurrimusquanlumpotuimus.Nunc.tecurrente,et
fratres qui tecum ac de te in Doraino gaudent *. longaspatta transmeanle,nobis debetur otium si- :

Memor nostri exaudiaris a Domino in omni sancto muLque{ut cum venia et honore tuo dixerim) ne solus
iesiderio tuo, domine charissime et desideralis- mihidepoetisaliquidproposuissevidearis,memento
sime, et honorande in Christo fraler. Daretis et EntelLi{a],et vulgaris proverbii,quod bos
EPISTOLA LXVin* (a). lassus fortius figat pedem. Tristes haec dictaoimus.
Hieronymus Augustino,jam accepta epislola quse Utinam mereremur compLexus tuos, et colLatione
conlinet quaeslionem de mendafio officioso, sed mutua veL doceremus aliqua, vel disceremus !
dubitans etiamnum an sit Augustini, negat se 3. Misitmihi,teme7itatesoLita,maLedictasuaCaL-
responsurum nisi sit certus de auctore. Meminit phurnius * cognomenlo Lanarius, qux ad Africam
I
Ruffini ficto nomine.
et quoquestudioejus didici pervenisse. Atqux breviter
Domino vere sancto, ac bealissimo papae Augijs- ex parterespondi; et LibeLLi ejus vobis misiexempla-
TiNO, HiERONYMiis, iu Christo salutem. ?'ia, Latius opus, cum oppoi-tunum fuerit,primo mis-
l.In ipso profectionis arliculo, sanctifiliinostri surus tempore. Inquo illudcavi, neinquoquam exis-
Asterii hypodiaconi, necessariimei*, Beatitudinis timationem Lxderem chrislianam, sed tantum ut
'uas litterae superoenerunt, quibus satisfacis te deliranlisimperitique mendacium ac vecordiamcon-
{^ontra pa^f^vitatem meam librum Romam non mi- fularem. Memento mei, sancte ac venerabiLis papa.
\iisse. Uoc nec ego factum nudieram ; sed epistolx Vide, quantum te diLigam, ut ne provocatus quidem
\:ujusdam, quasi ad me scriptae, per fratrem nos- voluerim respo7idere,nec credam tuum essequodin
rum Sysinnium diaconum huc exemplaria perve- aiteroforle reprehenderem.Frater Communis sup-
"lerunt. In qua hortaris me, ut 7ra>>tvw(Jt«v super pliciter te saLutat.
^juodam Apostoli capitulo canam, et imiter Stesicho-
'um,intervituperationesetlaudes Helense fluctuan-
xntem;utquidetrahendooculosperdiderat,Laudan- 'Lov., noslra opera. Se^^l castigatiUs tir., noslram pe-
ram. Quippe Hyeronymus allu<lit ad apologum jEsopi,
qui liniit morlalium queinque peram suam.seu manti-
cam propriis vitiis plenam retro pendentem geslare,
' Mss. oclo, gloriantur. aliorum vero manticam ante se respicere. Quo spectat
» In Mss. undecim omittitur, necesiarii mei. illud Persii in satyris :

' Recognila est ad a. bl. bn. cc. fs. j. mr. r. sb. t. tt. Ut nemo in sese tentatdescendere, nemo ;
•c. undecim v. et ad Am. Bad. Fr. Lov. Sed praecedenti spectatur manlica tergo I

j
(a) Alias 13 qiiss autem 68
: erat, nunc 88. Scripta (a) Virg. Mneid. lib. v.
>aulo post supehorem. » lu Mss. tredecim scribitur, Calpurnius.
 :

S3» S. AUGUSTim EPISCOPI 240

EPISTOLA LXIX
Alypitts et Augtisliniis Caslorio, ipso hortantes
ut
m episcopalu Vayiuensis Ecclesiae Maximiano
fratri suo gioriuse cedenti siiccedat.
Domiuo merilo dilectissirao, digneqiie honorabili
*
(a). etaugeantur.etperficianlur, etremunerentur? Non
serviant huic saeculo, ne vanescant cum illo atque
dispereant.Nondiu tecum in hocagendum uovimus,
quantafaciiitaleconsideiesspesinaniunihomiiiura,
et insaliabiiescupidilates.et incertara vitam Atjjice

et susoipiendo tilio Castoiuo, Alypius et AuGUS- igitur ex aniino quidquid terrenaiatquefalsfle felici-j
TiNUs in Domino salutem. talis exspectatione conceperat operare in agro Dei,
:

1 . Molitus esl quidem adversariiis Christianorum, ubi certusestfructus, ubi tam miilta tanto anle com-
per charissiraiira atqiie dulcissimum tiliura nos- pleta sunt promissa, ul ea quae restant insanissime !

trum fratrem tuum, Catholicce matri, quae vos in hae- desperentur. Obsecramus te per Christi divinitatem *,
*j|

reditatem Christi abexhseredatapreecisione fugien- et humanilatem, per pacem coelestis ilhus civitatis, |i|

tes pio sinu suscepit, periculosissimum

scandaliim unde peregrinautes labore temporali aeternam re- i|

comraovere cupiens videhcet serenitatera gaudii

;
quiem coraparaums, ut in episcopatu Vagineusis ' .<\

nostri, qua^ uobisde bono veslrae con versionis

obor- Ecclesiae fratri tuo, non ignoraiuiose cadenti, sed ^,]

ta est,ioeda innubilare tristilia. Sed

Dominus Deus gloriose cedenti succedas. Flebs illa cui per tiiam (,

noster misericors et raiserator, consolaus afflictos, menteai ac linguara donis Uei fecundatam et orna- 1.(1

nutriens parvuIos,curans inlirmos,adhoceuin ali- tam uberriraa incrementa speramus, in te intelligal |]

qiiid posse permisit, ut rem correclam multo

aai- fratrem tuum non pro sua desidia, sed pro ejus
plius Iffitaremur, dolebauius aftlictam. Longe
quam pace fecisse quod fecit. Haec epistola mandavimus i|,

est qiiippegloriosius episcopatussarcinam

propler ut tibiuon legeretur, uisi cum te jam tenerentquibui M|
EccIesiiBvitaudapericuladeposuisse,quarapropter esnecessarius.Nos enim te spirilualis amoris vin- ,
regenda gubernacula suscepisse. llle quippe se culo tenemus, quia et uoslro collegio multum ei \^
honorem, pacis ratio pateretur, digne accipere
si necessarius. Cur autem etiam corporalem praesen -1,
potuisse demonsti-at, qui acceptum non defendit in- tiam non exhibuerimus, postea scies. L^
EPISTOLA LXX *
digne. Voluit ergo Deus, etiam per fratrem tuuin,
'
(a).

Donatistarum Cathoiicostraditionis insimulanliun

'

fihura nostruraiMaximianum.osteudereiuiraicisEc-
<
clesiae suaj,esse in visceribus » ej us, qui non
sua quae- temeritas prodit sese in causa Feliciani ab ipsi
^ant,sed quae Jesu Christi.Neque eniiu illud minis- primum solemniter damnati, ac poslea in honor*
terium dispensationis mysteriorum Dei, victus suo recepti.
aliquasaecularicupiditatedeseruit.sedpacificaper- Domino dilectissimo et honorabili fratri Naucb
motus pielate deposuit, ne propter ejus honorem LIONl *, AlYPIUS et AUGUSTINUS.
fcedaet periculosa.aut fortasse etiara perniciosa in 1. Cum retulisses nobis quid a patre ' nostro Gla
membris Chrisli dissensio nasceretur. Qiiid enim es- rentioresponsum fuerit, id est,de Feliciano Musti
set ccecius et omni exsecratione dignius,
quam tano non eum negasse, et damnatum ab ipsis, e
propter Ecclesiae cathoUcae pacem schisma deserere, postea in honore suo receptum, sed innocenten
sui quaeslione fuissedamnatum,quia absensfuerit, etabseutem »
et ipsam pacem catholicam honoris
turbare? Quid eniin laudabihus, et christiauff; cha- fui3seprobaverit;hocdiciinus,utadhocrespondeat
ritati commodatius, quam derelicta Donatistaium quia non licuit daiunari inauditum,quem innocea
vesanasuperbia,itah8ereditali Christi cohaerere,ut tem fuisse ipsi modo dicunt, qui eum damnaverunt
testimoniurahumilitatis.amoreprobareturunitatis? Autergo iunocens daranari non debuit, autnocea
Itaque quantum ad ipsum attinet, sicut eum gau- recipidaumatusnondebuit.Siinnocensreceptusesl
demus talem inventum, ut quod in ejus corde di- innoceusdamnatusest;si nocens damnatusest,nc
vinus sermo sediticavit, nequaquam tempestas cens receptus est. Si nesciebant, qui illum damaa
hujus tentationis everteret : sic optamus et depre- verunt, utruminnocensfuerit,arguendisunt temer;
camur a ut Domino, consequenli vita et moribus tatis, quia inauditum, innocentem, de quo net

suis magis magisquedeclaret,quam bene gestiirus ciebant, damnare ausi sunt et de praesenti facl
;

fuisset, quod profecto gereret

si hoc opportuisset. intelligimus eadem temeritateillos damnasse etiai
Retribuatur ei paxaeterua quae promissa est Eccle- ' Sicin Mss. Vatic. et Gallic. Attamen legendum aliqi

siee, qui intellexit sibi non

expedire quod paci non putant, Bagaiensis : tum quia sic legitur apudMilevitanw
expediebalEcclesiae. concilium anni 402, in canone edito super hac ipsa Max
mediocre gaudium iniani causa; tum quia hunc esse unum eumderaque v(
2. Tu vero, ttli charissime, non luntcum Maxiiniano Bagaiensi.quem vulneratum grav
noslrum, qui nulla tali necessitate a suscipiendo epi- ter a DonaListis el de excelsa turri praecipitalum fuisc
prodit Augustinus in lib. 3 cont. Crescon., c. 43. Pori
scopatu impediris, decet indolem tuam Christo in te Mss. hoc etillo loco necnon in Epistt. 88 et 185, ubi d
dicare quod dedit. Ingenium quippe luum, prudea- eadem Maximiani caede agitur, consideratis, plurimai
sobrielas, et caetera quibus discrepantiam reperimus, quam annotavimus suis loci.'
tia, eloqaenlia, gravitas, *
Ad
codices cb. vc. v. et Lov. recensita est.
ornantur mores tui, dona sunt Dei. Cui melius ser- (a) Alias 207 quae autem 70 erat, nunc 220. Scripl
:

viunt,quameiaquo tributasuut, utelcustodianlur, forle circa hoc tempus. 1

» Ms. Corb., Naucellioni,

' Verliuus et Vindingus suspicantur legendum hic,
* Recognita ad cb. sb. duos y. et Lov.
quae autem 69 erat, nanc 249. Scnpta frati-e nostro Clarentio, non autem ut apud Lov., o patre
(ar Alias 238 :

exeunte an. 402. quippe cum Glarentius fueritdonatisla. At Mss. cb. et^
u » ^*. . •

habent, ab tpiscopo nostro. Forte pro, vestro.

«
Lov., viictribus Cfirisli ejus. kl a Mss. abest Lnristt.
 241 EPISTOLARUM CLASSIS II. 242

superioresqnostraditionis crimiiieinfamaverunt. Si pecto. Primas etiam quas ad te adhuc presbyter

enimpotuitabipsisinnocensdamuari.potueruntab litteras praeparaveram mittendas per quemdam
ipsis tradilores etiam diciqiii nonerant traditores. fratrem nostrum Profuturura, qui postea collega
j
Deindeidem Felicianus damnatusab ipsismul-
2. nohis factus, jam ex hac vita migravit, nec eas
j
to temporecum Maximiano communicavit;si inno- tiinc ipse perferre potuit, qtiia continuo dum pro-
lcens erat quando damnatus est, quare posteriore ficisci disponit, episcopatus sarcina detentus, ac
tempore cum scelerato Maximiano communicans deinde in brevi defunctus est, etiam nunc mittere
muitos baptizavit extra communionem ipsorum ? volui; ut scias in tua coiloquiaquam olim inardes-
jTestes sunlipsi, qui egenmt apiid proconsulem, ut cam, et quam vim patiar, quod a me tam longe
jidem Felicianus lanquam cum Maximiano de Ba- absunl sensus corporis tui, per quos adire possit
Isiiica excluderelur. Parumergoerat damnasse ab- ad animum tiium animus meus, mi frater dulcis-
:sentem, damuasse inaudilum, damnasse, sicut sime. et in Domini membris honorande.
dicunt, innooentem ; insuper et aditus est contra C.\PUT II. — 3. In hac aiitem epistola hoc addo,
iillura procousul, ut de ecclesia expeileretur. Vel quod postea didicimus, Job ex hebraeo a te inter-
tuncquandoillum expeliebant de ecclesia, fatentur pretatum, cum jamquamdamhaberemusinlerpre-
'quiainter damnatos et sceleratos et Maximianistas tationera, tuam ejusdem prophetae ex graeco elo-
Quando ergo ille baptizabat ho-
euui deputaverunt. quio versam io latinum ubi tamen asteriscis no-
:

miues, Maximiano communicans, baptismum ve- tasli quae in hebraeo sunt, et in graeco desunt ;

pum dabat an falsum ? Si verum baptismum dabat
qui cum Maximiano communicabat, quare
jalur baptismusorbis terrarum ? Si autem falsum
}aplismum dabat, quandocommunicabatcum Ma-
limiano, quare sic sunt recepti cum illo quos in
hcliismale Maximiaui baptizavit, et nemo eos in
parte vestra ' rebaptizavit ? non eadem verborum fides occurrit, nec parum
EPISTOLA LXXr
I
autem quse iii graeco inveniuntur, et in
obeliscis
accu- hebraeo non sunt, tam mirabili diligentia, ut qui-
busdam in locis ad verba singula, singulas stellas
videamus, siguificantes eadem verba esse in he-
braeo, iu graeco autem non esse. Porro in hac pos-
teriore interprelatione, quae versa est ei hebraeo,
(a). turbat cogitantem, vel cur in illa prima tanta dili-
gentiafigantur asterisci,ut minimasetiam particu-

iiugustitius Hieronymo, dehortans a libris Testa-

menti veteris ex hebrxo verlendis, et exhortans las oratiouis indicent deesse codicibus greecis, quae
! ut Septuaginta oersionem niire depravatam ac suut in hebraeis ; vel cur in hac altera quae ex he-
I
variantem reddat suse veritati. Novum Testa- braeis est, uegligentius hoc curatum sit, ut hae ea-

! mentum ab eo castigatum probat. dem particulaelocis suisinvenirentur. Aliquidinde,

)omino venerabili, et desiderabili sancto fratri,et exempli gratia, volui ponere ; sed mihi ad horam
compresbytero Hieronymo Augustinus, in Domi- codex defuit, qui ex hebraeo est. Verumtamen quia
nosalutem. praevolas ingenio, non solum quid dixerim, ve- '

CAP. PRIMUM. —
1. Ex quo ccepi ab te scribere rum etiam quid dicere voluerim, satis, ut opinor,
ic tua scripta desiderare, nunquam mihi melior oc- intelligis, ut, causareddita, quod movetedisseras.
4. Ego sane te mallem graecas potius canonicas
iurrit occasio, quam ut per Dei servum ac minis-
rum fidelissimum, mihique charissimum mea nobis interpretari Scripturas, quse Septuaginta in-
ibi aflerretur epistoia, quali^. est Hlius noster Cy- terpretum * perhibentur. Perdurum erit enim, si tua
ti^ianus diaconus. Per huuc oerte ita spero litteras interpretatio per multas ecclesias frequentius coe-

hoc rerum genere quidquam

uas, ut cerlius in perit lectitari, quod a graecis ecclesiis latinae eccle-
perare non possim. Nam nec studiumin petendis siae dissonabunt, maxime quia facile contradictor

escriptis memorato filio noslrodeerit, nec giatiain convincitur grseco prolato libro, id est iinguae nolis-
Tomereudis, nec diligentia in custodiendis, nec simse. Quisquis autem in eo quod ex hebraeo trans-
lacrilas in perferendis, nec fides in reddendis :
latum est, ahquo insolito permotus fuerit, et falsi
antura si aliquo modo merear, adjuvet Dominus, crimen intenderit,vixautnunquamadhebraea testi-
;t adsit cordi tuo et desiderio meo, ut fraternam monia pervenietur, quibus defendatur objectum.
oluntatem nuUa major voluntas impediat. Quod si etiam perventum fuerit, tot latinas et grae-

2. Quia ergo duas jam epislolas misi, nullam au- cas auctoritates damoari quis ferat ? Huc accedit
em tuam postea recepi, easdem ipsas rursus mit- quia etiam consulti Hebraei possunt aliud respon-
jere volui, credens eas non pervenisse. Quae etsi dere ut tu solus necessarius videaris, qui etiam
:

liervenerunt, ac fortasse tuae potius ad me perve- ipsos possis convincere ; sed tamen quo judice mi-
jiire minime potueruut, ea ipsa scripta quse jam rum si potueris invenire.
'aisisti, iterum mitte, si forte reservata sunt ; sin CAPUTIIl. — 5. Nam quidam fraternoster epis-
ninus, rursus dicta quod legam, dum tamen his copus,cumIectitariinstituissetinecclesiacuipr8Best,
espondere ne graveris, quod jam diu est ut exs- interpretationem tuam, movit quiddam longe aliter

abs te positum apud Jonam prophetam {Jonse iv, 6),

' Lov., in parte nostra
rebaptizavit. At Ms. ch, ve$lra,
I

luaevera lectio est.

quam eral omuium sensibus memoriaeque invetera-
* Ad a. bl. bn. c.
\ cc. fs. gg. j. mr. sb. t. vc. decem t. • Sic quindecim Cdd. [quod.]
|'.tad Am. Bad. Er. Lov. recognita. * Edd., inlerprelum auctoritate. At Mss, non habent
:
(a)AliaslO : quaeaulemTleral, Qunc6. ScriptaaQ.403. aucloritate.
 ;

243 6. AUGUSTINI EPISCOPI Uki

tum.ettotaetatiimsuccessionibusdecantalum.Fac- crimina,et navigalionismutasseconsilium.Qu3e cutn
tus est tantiis tunuiltus in plebe maxime graecis ar- ita sintfSatis niiran nequeo quomodo ipsa epislola et

guenlibus et iuciamantibus calumuiam falsitatis,

' Honixet in llalia hnberi a plerisque dicatur, elad
ut cogerelur episcopiis (Ofia quippe civitas eral)
•
me solum non peroenerit,cuisolimnsaest,prxser
Juciworum testimonium llagitare. Ulruiiiaulem illi timcwnidemfyate)SysiTtniusinterc3eterostractatu$
imperitia an malitia, boc esse in bebrfeis codicibus tuosdixeriteam se non in Africa,nonapud te,sedin
responderunt,quod et graeci el latiui bal)ebaut at- insula Adriae,ante hoc fermequinquenniumrepcriste.
que dicebant. Uiiid plura?Coactus est iiomo veiut i.De amicitia omnis tolLenda susfncio est,et sic cum
mendositatem corrigere, volens, posl maguum pa annco,quasicum alterose,est Loquendum. NunnulUi
riculum, non remanere sine plebe. Unde etiam famiLiares mei, et vasa Christi,quorumJerosoLymii\
nobis videtur, aliquando te quoque iii nonnullis et in sanclis Locis permagna copiaest, suggerebant
falli potuisse. Et vide hoc quaie sit, in eis litteris nonsimplici a leanimo factum, sed Laudem atque
quee non possunt coUatio usitalarum linguarum rumuscuLos etglorioLanipopuii requirente,ul deno-
testimoniis emendari. bis cresceres ; ut muLli cognoscerent te provocare,

CAPUT IV. — 6. Proinde non parvas Deo gratias me timere ; te scribere ut doctum,metacere ut im->

agimus de opere tuo, quo Kvanpeliiim ex gr^coin- perilum, et tandem reperisse, qui garrulitati men
terprelatus es,quia pene in omnibns nulla otlensio modum imponeret.Egoautem.uttimpLiciter fatear,\
est,cum Scripturam greecam contulerimus.Uude.si Dignalioni tux primum idcirco respondere noLui,
quisquam veteri falsitati conlentiosus faverit, pro- quia tuam Liquidoepistolam non credebam, nec {ut

latis collatisque codicibus,veI docetur facillime, vel vuLgi de quibusdam proverbium est) Litum melle
queedam rarissima merilo uiovent,
refellitur. Etsi giadium. Deinde iLlud cavebam, ne episcopo com-,
quis tam durus est, qui labori tam utili non facile munionis meas viderer procaciler respondere, et
ignoscal, cui vicemlaudisreferre nonsufficit?Quid aLiqua in reprehmdentis epistoLa reprehendere
tibi autem videatur, curin multis aliter se habeat praeserlim cumqucedamin ilLa hxreticaljudicarem.
hebreeorum codicum auctoritas, aliter grsecorum CAPUT II. — 3. Adextremum ne tujureexpostuLor
quaedicitur Septuaginla.vellem dignareris aperire. reset diceres, Quidenimt epistolammeam videras,et
Neque enim parvum pondus habet illa quse sic me- notae tibimanus insubscriptione signa deprehende^
ruit diffamari,et qua usos Apostolos, nonsolum res ras,uttamfacileamicumliederes,etaiieriusmaLitiam
ipsaindicat.sedetiam te attestatumessememini. Ac inmeamverteres contumeLiam'! Igitur ut ante jam
perhocpIurimumprofueris,si eamgraecainScriplu- scripsi,aut mitte eamdem epistoLam tua subsc7'iptam
ram, quam Septuagintaoperatisunt, latiuae veritati manu ; aut senem latitantem in cellula lacessere
reddideris quee in diversis codicibus
: ita variaest,ut desine. Sin autem tuam visvelexercere,velostentar
tolerari vix possit ; et ila suspecta,ne in graeco aliud re doctrinam,qusere juvenes, et disertos, et nobiles,
inveniatur, ut inde aliquid proferri aut probari du- quorum Romse dicunturesse quampLurimi,quipoS'
bitelur.Brevem putabam futuram hanc epislolam ;
audeant tecum congredi,el in disputatione
sint et
sed nescio quomodo ita mihi dulce factumest in ea sanctarumScripturarum.jugum cum episcopo du-
progredi, ac tecum loquerer. Sed obsecro te per
si cere. EgoquondammiLes, nunc veteranus,etiucLS et

Dominum,netepigeatadomniarespondere,etpr;vs- aliorum debeo laudare victorias, non ipse rursus

tare mihi, quantum potueris, praesentiam tuam. effeto corpore dimicare ; ne, si me frequenter ad
EPISTOLA LXXI|-(a). rescribendum impuLeris, iLLus recorder historise,
Bieronymus Augustino expostulans de illius epis- quod AnnibaLemjuveniLifer exsuLtantem,Q.Maxi-
tola per Italiam sparsa, qua laxabatur Locus non mus paiienlia suafregerit{Tit.Liv. Decadis3, Lib.2).

recte expositus in Epistola ad Gatatas. Omnia lertaetas, animum quoque. Sa?pe ego longoa
Domino vere sancto et beatissimo papae Augustino, Cantando puerum memini me condere soles :

Nnnc oblita mihi tot carmina vox quoque Mcerim

;
HiERONYMus, in Domino salulem. Jam fugit ipsa.
CAP. PRIMUM. — {.Crebras ad me epistolas diri- {Virg. EccL. 9.)
gis,et saepe compellis respondeam cuidam episto-
^ ut Et,utmagis de Scripturis sanctis Loquar, BerzeLLai
Ise tuai, cujus adme, ui antejam scripsiper fratrem iLLeGaLaadiles, regis Davidbeneficia omnesque deLi-
Sysinnium diaconum exemplaria pervenerantyabs- ciasjuveni deLegans Eeg. xix,32-'i'),ostendit
fiLio (II
que subscriptione tua, et quie primum per fratrem senectutem haec appeterenon debere nec ubLata sus- ,

Profuturum, secundo perquemdamaliumtemisisse cipere.

significas ; et interim Profuturumretraclum de iti 4. Quod autemjuraste adversum me librumnon
nere,etepiscopumconstilulum,velocimoriesubtrac- scripsisse.neque Romam misissequeni nonscripseris,
tum ;illum cujusnomen retices,maris timuisse dis- sedsiforte aLiqua in tuis scriptis reperiantur, qux a
' Lov., inflammantibus. Aliqui Gdd., inclamanlibut. meo sensu discrepent ,non me a te Ixsum ,sed a te scrip-
* Mss. mr. et duo Vat., cogeretur episcopus civilalis, tum quod tibireclum videhatur : qucpso ut mepatien-
JudcBorum, etc.
' Ada. bl. bn. cc. fs.
j. mr. r. sb. vc. undecim v. et
teraudias. Non scripsistilibrum ; et quoniodo mihi
ad Am. Bad. Er. Lov. collata est. reprehensionis a temexperaiios scriptn delaiasunf!
la) Alias 14 quae autem 72 erat, nunc 7. Scripta an.
:

403 aut 404. cur habetltaiia quod lunonscripsisti ^qua ratione

'EditioErasm. operum S. Hieron., et sape compellas. poscisui rescribam ad eaquxscripsissele denegasl
245
Nectam hebes sum ut, si diversa senseris,
$umputem. Sedsimea cominos diclareprehendas,
rationem scriplorum expetas, et quae scripserim
emendare compellas, et ad TraXivj^Jic/v
oculos mihii^eddas ; in hoc Ixdituramicilia, in hoc
necessitudinis jura violantur. Ne videamurcertare
puerililer et fautoribus invicem vel detractoribus
nostristribueremateriamcontendendi ; hxcscribo,
quia tepure et christiane diLigere cupio, nec quid-
quaminmea menteretinere quoddisteta labiis.Non
enim convenit ut ab adolescentia usqueadhanc seta-
tem,in monasteriolocum sanclis fratribus Labore de-
sudans,aliquid contra episcopum communionismex
scribere audeam, et eum episcopumquemanteccepit
amarequamnosse, quiinepriorad amicitiam provo-
cavit, quem post me orientem in Scripturarum eru-
ditione Lxiatus sum. Igitur aut tuum negato Li-
brum,si forte non luusest, et desine flagitare res-
criplum ad ea qux non sc^ipsisti ; aut si tuus est,
ingenue confitere, ut si in defensionem mei aLiqua
scripsero, in te culpa sit qui pronocasti, non in me
quirespondere compuLsus sum.
CAPUT III. — 5. Addis praelereate paratum esse
ut, siquid me intuis scriptis moverit, aut corrigere
voluero, fraterne accipias, non soLum mea in te
et
benevoLenlia gavisurum, sed ut hoc ipsum faciam,
deprecaris. Rursum dico quod sentio provocas
senem, tacentem stimuLas, videris jactare doctri-
nam- Non aulem setatis meae, putari maLevoLum
est
ergaeum cui magis favorem debeo. Et si in Eoan-
geLiis ac Prophetis perversi homines inveniunt
quodnitantur reprehendere,miraris siin
et maxime in Scripturarum exposilione, quae
obscurissimx sunt, qucedam arecti lineadiscrepare
videanturf Et hoc dico, non quod in operibus tuis
quaedam 7'eprehendeHda jam censeam. Nequeenim
leclioni eorum unquam operam dedi : nec horum
exempLariorum apud nos copia esl, praeter SoLiLo-
quiorum tuorum Libros,et quosdam Commentarios
in PsaLmos; quos si veUem discutere, non dicam a
me, qui nihiL sum, sed a veterum Gr3eco7'um doce-
rem interpretationibusdiscrepare. VaLe, miamice,
charissime, aetate fiLi, dignitate parens : et hoc a
me rogatusobserva, ut quidquid mihi scripseris,ad
me primun facias pervenire.
EPISTOLA LXXIII * (a).
nieronymumiitterissuisnonnihil offensum demuL-
cere sludet Augustinus. ApoLogiam iUius contra
Ruffinum accepisse se testatur, depLorans tantos
inter viros quondam amicissimos tam amaruLen-
tatn discordiam incidisse.
Domino venerando el desideratissimo fratri, com-
presbytero Hieronymo, Augustinus, in Domino
saluteni.
CAP.PRIMUM. — l.Quamvisexistimem.antequam
istassumeres, venisse inmanus tuaslitteras meas,
quas per Dei servum, tilium nostrum, Cyprianum
* In hac emendanda sumus a. bl. bn. j. mr. r. s.
usi
sb. t. vc. duobus cc. undecim v. Am. Bad. Er. Lov.
(o) Alias 13 quae aulem 73 erat, nunc 245. Scripta-
:
an.404,
EriSTOLARUM CLASSIS H. 246
me a te Ix- diaconummisi;quibu3certissimeagnosceresmeam
et esse epistolam, cujus exemplaria illuc pervenisse
commemorasli;u;idejammearbitrorrescriptistuis,
provoces, et veliit Enleilinis glandibus atque acribus caestibus,
tanquam audacem Daretem coepisse pulsari atque
versari:nunc tameneisipsisrespondeolitteris tuis,
quas mihi per sanctum tilium nostrum Asterium
mitteredignatuses inquibus inultain mecoraperi
;
tu8Bbenevoleutissimeecharitatis, etrursus quaedam
nonuuliius a me * tuee offensionis indicia. Itaque,
ubimulcebarlegens, ibiconlinuoferiebar ;hoc sane
velmaximeadmirans, quodcumdicasteexemplari-
bus lilterarum mearum ideo temen; non putasse cre-
denduui,uetorteterespondenlel8esusjusteexpostu-
larem, puod probare ante debuisses meum esse ser-
monem et sic rescribere, postea jubeas, si meaest
epistola.apertemescribere, aiit mittere exemplaria
veriora, utabsqueullorancorestomachiio Scriptu-
rarum disputatione versemur.Quo pacto enim pos-
sumusinhacdi3putationesinerancoreversari,sime
laedere paras ? aut si non paras.quomodo ego,te non
laedente, abs telaesusjusteexpostularem.quod pro-
bare antedebuisses, meum
esse sermonera, etsic
rescribere, hoc est et sic laedere? Nisi enira rescri-
bendo leesisses, ego juste expostulare nonpossem.
Proinde cum ita rescribis, ut laedas, quis locus nobis
: relinquilur in disputatione Scripturarum sine uUo
ranoore versandi ? Ego quidem absit utl8edar,si mihi
certaratione volueris et potueris demonstrare illud
ex Epistola Apostoli,vel qnid aliud Scripturarum
sanctarum te verius inlellexisse.quam me irao vero :
tuis Libris, absit,utnoncura gratiarura actione'lucris meisde-
vei putem,si f uero te docente instructus, aut eraendante
correctus.
2. Veruratamen.tu raihi frater charissime.nisite
putares laesum scriptis meis, non me putares Icedj
posse rescriptis tuis. Nulloenira modoid de te opi-
natus fuero.quodnon te arbitraris l8esum,sisic ta-
men rescribis ullaedas.Autsitenonsic rescribente,
egopropter nimiamstullitiamraeamlaedipossepu-
tatus sum, hoc ipso laesisti plane, quod de me ita
sensisti. Sed nuUo modo tu me, quem nunquam
talem expertus es, temere talem crederes, qui lit-
terarum mearumexemplaribus, etiara cum stilum
meum nosses, temere credere noluisti.Si enim non
immerito vidisti me justeexpostulaturumfuisse, si
temere crederes esse litterasmeas, quaenon essent
me«; quanto justius expostularem, meipsum te-
mere pulatum talem, qualem rae expertus non
essetquiputavisset? Nequaquam ergo ita prolabe-
reris, ut te uon rescribentequolaederer, me tamen
existimares nimis insipientera, etiam tali tuo res-
cripto laedi potuisse.
CAPUT II. —3. Restatigiturut laedere me rescri-
bendo disponeres, si certo documento meas esse
illus litteras nosceres. Atque ila, quinon credo
quod injuste rae laedendum putares, superest ut
agnoscam peccatum meum, quod prior te illislit-
»
Sic Bad. Er. et sexdecim Mss. Ad Lov. habet, ani-
mce tuce.
247 S, AUGUSTINI EPISCOPI 248

teris lflpspnm,quasmeas esse negare non possnm. leiit, nec ad rae retulerit '. Tanta» aulem mihi in
Ciir itaque conor conlra tluminis tractura, ac non litteris tuis, quae in manus noslras venire potue-
potius veniam pelo?Obsecro te ergo per mansue- runt, apparent res, ut nihil studiorura meorum mal-
tudinem Christi, ut, si laesi te, (limiltas mihi, nec lem, si possem,quam inhferere laterituo Quodego
me vicissim IfedenJo mahim pro malo reddas. quia non possum, aliquem nostrorum in Uomino
Laedes aulem me, si mihi laoueris errorem meum, filiortuii criidiendum nobis adle millere cogito, si

quem forte inveneiis in faclis veldictis meis. Nam etiam dehac retua rescripta meruero. Nam neque
si ea in me reprehenderis qusereprehendenda non in me tantura scientiae Scripturarum di vinarum est,
suol, te laedismagis quam me; quod absita mori- aut esse jam poterit, quanlum inesse libi video. Et
bus sanctoproposito tuo, ut hoc facias voluntate
et si quid in hac re habeo facultatis.utcumque im-
laedendi, culpans in me aUquid dente maledico, pendo popiilo Dei. Vacareaiitem studiis dili^'eutius<

quod mente veridicaesse scis non culpandum. Ac quam quae populi audiunt instruendis, propter
per hoc aut benevolo corde arguas, etiamsi carel ecclesiasticas occupationes omuino non possum.
dehcto,quem argueodura putas aut paterno aflectu ; CAPUTIII. — 6.Nescioquaescriptamaledica super
mulceas quem adjicere nequeas.Potest enim tieri
' tuonomine ad Africaro pervenerunt *. Accepimus
uttibialiud videatur quam veritas habet, dum ta- tamen quod dignatus es miltere, illis respondena
men abs te ahud non fiat quam charitas habet : maledictis. Quo perlecto,fateor, miillum dolui iuter
nam et ego araicissimam reprehensionera gralis- tam charas familiaresque persouas, cunctis pene
sime accipiam,etiam si reprehendi non meruil quod Ecclesiis notissimo amicitiae vinculo copulalas,
recte defendi potest; aut agnoscamsimul et bene- tantum malum extilisse discordiae. Et tu quidem
volentiam tuara, el culpam meam, et, qiiantum quantum tibi modereris, quautumque teoeas acu-
Dominiis donat, in aho gratus, in aho emendatus leos indiguationis tuae, ne reddas maledictum pro
inveniar. maledicto, satis intuislilteriseminet Verumtamea
4. Quid ergo, fortasse dura, sed certe sahibria sieas ipsascum legissem, contabuidolore,etobri-'
verba tua, tanquam caestus EnteHi, pertimescam? gui timore ;
quid de rae illafacerent quae in te ille
C8e(lebaturille,noncurabatur;etideo vincebalur,non scripsit, si in manus meas forte venissent? VcB
sanabatur. Ego autem,si medicinalem correptionem mundo ab scandalis {Matlh. xviu.T). Ecce fit, ecce
tuam tranquillus accepero, non dolebo: si vero prorsus implelur quod Veritas ait : Quoniam abun-
infirmitas, vel * humana, velmea,etiam cum v«ra- dabit iniquitas, refrigescel charitasmultorum{Id.
citer arguor, non potestnisi aliquantulum contris- ixiv, 12). enim jara fida pectora luto
Quae sibi
tari, melius tumorcapitis dolet,dumcuratur,quam refundantur? in cujus sinum * tola se projiciat
dum ei parcitur, non sanatur. Hoc est enim quod secura dilectio ? quis denique amicus non formi-
acute vidit qui dixit, Utiliores esse plerumque ini- detur quasi futurus inimicus, si potuif inter Hiero-
micosjurgantesquam amicosobjurgaremetuentes. nymum Ruffiuum hocquodplangimusexoriri?0
et
Ilh enim dum rixantur, dicuntaliquando vera quae miseraetmiserandaconditio Oinfida involunlati- 1

corrigamus isti autem minorem quam oportet,

; bus amicorum scientia praesenlium, ubi nulla est
exhibent justitiae libertatem, dum amicitiae tiraent praescientia futurorum ISedquidhocalteridealtero
exasperare dulcedinem. Quapropter elsi bos, ut tibi gemendura pulera, quando nec ipse quidem sibi
videris, lassus senectute forte corporis, non vigore homo est notusinposterum ? Novitenimutcumque,
animi tamen, in area dominica fructuoso labore vix forte, nunc qualis sit ;
qualis autem postea
desudans;ecce sum, siquid perperamdixi, fortius futurus sit, ignorat.
fige pedem.Non mihi esse debet molestumpondus 7. Hsec porronontantumscienlia, qualisquisque
eelatistuae, dummodo conteratur palea culpae meae. sit, verum etiam praeseientia, qualis futurus sit, si

S.Proindeilludquod inextremo epistolaetuse po- estin sanctis et beatis Augelis; elquomodo fuerit
suisti, cum magni desiderii suspirio vel lego, vel diabolus beatus aliquando, cum adhuc angelus
recolo. Utinam,inqtiu,mereremuj'complexustuos, bonus essel, sciens futuram iniquitatem suam, et
et collatione mutua vel doceremus aliqua,veldis- sempiternum suppliciura, omnino non video. De
ceremus '. Ego autem dico; Utinam saltem propin- qua re, si tamen eam nosse opus est, vellemabste
quis terrarumlocishabitaremus ;ut,si non possent audire quid sentias. Vide quid faciant terrae ac
misceri nostra colloquia, lilteras possent esse cre- maria quae nos corporaliterdirimunt. Si haec epis-
briores ! Nunc vero tantolocorum intervallo absu- tola mea quam legis, egoessem, jam raihi diceres
mus a sensibus nostris,ut de illis verbis Apostoli quod quaesivi:nunc veroquandorescribes?quando
ad Galatas, juvenem me ad tuam Sanctitatem mittes ? quando perveniet ? quando accipiam ? Et
scripsisse meminerim, et ecce jam senex, necdum tamen utinam quandoque fiat, quod tam cito fieri
rescripta meruerim, faciliusque ad te exemplaria non posse, quam volumus, quantapossumus lole-
epistolae meae pervenerint, nescio qua occasione Sic Mss. novem Ipertulil... retulil].
'

quam ipsa epistola me curante. Ho-

praeveniente, * Edd., pervenisse audivimus. Sed veriusMss. novem,
pervenerunt.^empe Hieronyinus in epist. 68 conqucrifur
mo enim qm eam tunc acceperat, nec ad te pertu- nialedicta Rufflni, studio ejiisdetn ad Africam perve-
nisse respondet Augustinus nescire se quae in ipsum
;

' Bad. Am. et Er., ahjieere. maledicta isthuc pervenerint.

« Ita'Mss. plerique. kiLow., veluthumana mea. • Mss. quindecim: sentut,
 249 EPISTOLARtlM CLASSIS II. 2B0

. rantia sustinemus! Underecurroadilla verbaepis- 2). Sed plane in Dei misericordia puto me posse
i toise tuae duicissima, sanctiquedesiderii tni plenis- facile abs te petere veniam, si quid offendi quod ;

I sima.et ea facio vicissira mea Utinam mereremnr

: mihi aperire debes, ut, cum te audiero, lucreris
i
complexus tuos; et collatione mutua vel doceremus fralrem tiiiim {Matlh. xvui, 15). Neqiie enim, quia
'

aliqua, vel disceremus ! si tamen esse ullo modo hoc propter longinquitatem terranim non potes fa-
posset quod ego
docerem. te cere inter me et te, proplerea debes sinere errare
8.Inhisantemverbisnonjamtuislantum,sedetiam me. Prorsusqiiod adipsasres quasnosse volumus,
meis, ubidelectoretreficior, et ipso quamvis pen- attinet, si quid veri me tencre vel scio, vel credo,

denleetnonattingente utriusquenostruradesiderio, vel puto, in quo tu aliter sentis, quantum dat Do-
non parva px parte consolor: ibi rursus acerrimis do- rainussinetua injuria conabor asserere. Quod au-
lorum stimulisfodior, dumcogitointervos, quibus tem perlinet ad offensionem tiiam, cum te indigna-
Deus hoc ipsum quod uterque nostrum optavit, lar tumsensero, nihil aliudquam veniam deprecahor.
gum proliiuraque concesserat, utconjiinclissimi et IO.Necomninoarbitrortesuccenserepotuisse,nisi
famiiiarissimi mellaScripturarumsanctarum pariter aut hocdicerem quod non debui,aul non sicdicerem
1
lamberetis.lanteeamaritudinisirrepsisseperniciem, utdebui ;quianec miror minus nos scire invicem,
quandonon,ubinon, cuinonhominiformidandara; quamscimiira conjunctissimis et familiarissimis
cum eo temnore.quoabjectis jam sarcinis seecalari- nostris.In quorum ego charitatem,fateor,facilc me
bus, jam expediti Dominum sequebamini, et in ea totiim projicio, praesertim fatigatiim scandalis sae-
I
terra vivebatis simul.in qua Dominus humanis pe- culi etineasine ullasollicitudine requiesco: Deum
;

I
dibus ambulans, Pacemmeam,'\nqni\,do vobis,pa- quippeillic esse sentio, in quem me securus proji-
icemmeam relinquo vobis {Jonn.xiv, 27), virisaetate cio, et in quo securiis requiesco. Nec in hac mea
imaturis, et in eloquio Domini habitantibus vobis securitate crastinumilludhumanaefragilifatisincer-
iaccidere potuit ? Vere tentatio est vita humana su- tum,dequosuperiiisingemui,omninoformido.Cum
per terram {Job. vu, Heu mihi, qui vos ahcubi
1). enim hominerachristiana charitate flagrantem.ea-
simul iiivenire non possum forte, ut moveor, ut
! que mihifidelemamicum factumesse sentio ; quid-
doleo, ut titneo, prociderem ad pedes vestros, fle- quid ei consiliorum meorum cogitationumque com-
reuiquantum valerem, rogarem quantum amarem, mitlo, non homini commilto, sed illiin quo manet,
nunc unumquemque vestrum pro seipso, niuic ut talis sit. Deus enim charitas est ; et qui manet
iitumqiie pro alterutro, et pro aliis, et maxime in charitate,in Deo manet, et Deus in eo (1/oan.iv,
infirmis, pro quibiis Christus mortuus est (I Cor. 16): quam si deseruerit, tantum faciat necesse est
<fm, H), qiii vos tanquaminthealro vitsBhiijus cum dolorem, quantum manens fecerat gaudium. Ve-
tnagno sui periculo spectanl, ne de vobis ea cons- rumtamen ex amicointimo factus inimicus,qu8erat
^ribendo spargatis, quae quandoque concordantes sibi potius quod fingat astutus non inveniat quod ;

delerenon poteritis,qui nuncconcordare nolitis ^ ;

prodat iratus. Hoc autem unusquisque facile asse-
,autqu8econcordesIegeretimeatis,neiterumlitigetis. quitur, non occultando quod fecerit, sed non fa-
j
9.Verum dicocharitati tuse, nihil memagisquam ciendo quod occultari vehl. Quod misericordiaDei
hocexemplum tremuisse, cum qusedam ad me in bonis piisque concedit, utinter amicos ' quoslibet
epistoia tua legerem tuse indignationis indicia non ; futuros, liberi securique versentur, aliena peccata
tam illa de Entello et bove lasso, ubi mihi potius sibicommisso non prodant ;qu8eproditimeant,ipsi
hiiariter jocari quam iracuide minari visuses,quam nulla committant. Cum enim falsum quid a male-
illudquodserio tescripsisse satis apparet,undesu- dico ftngitur ; aut omnino non creditur ; autcerte
pra elocutus sum.plus fortasse quam debui ,sed non integrasaliite,solafama vexatur. Cum autemma-
*

plus quara timui, ubi aisti Ne forte laesusjusteex-

: lum perpetratur, bostis estintimus,etiamsi nullius
oostulares.Rogo
te, si fieri potesl,ul inter nos quse- intimiloquacitateaut litevulgetur. Quapropterquis
ramustedisseramus aliquid,quo sineamaritudine prudentium nonvideat, etiam tuquamtolerabiliter
discordi8Bcordanostrapascantur,fiat.Siaiitemnon feras amicissimi quondam et familiarissimi incre-
possum dicere quid mihi emendandum videatur in dibilesnunc inimicitias, consolante conscientia;et
scriptis tuis, nec cum suspicioue in-
lu in meis, nisi quemadmodumvel quodjactitat,velquod aquibus-
;vidi8B,aut laesione amicitiae, quiescamusabhis, et dam forsitan creditur, in sinistris armis depules.qui-
'nostrae vitae salutique parcamus. Minus certe asse- busnonminusquam dextriscontra diabolumdimi-
quaturilla'quae inflat,diimnonoffendatur illaquae catur ? Verumtnmen illum maluerim aliquo modo
aedificat (I Cor. vui, 2). Ego me longe esse sentio mitiorem, quamteistomodoarmatiorem. Hocma-
abillaperfectione,de qua scriptum est: Si quis in gnum et tristemiraculumest, examicitiistalibusad
verbo non offendit, hicperfectus est vir (Jacobi m, hasinimicitias pervenisse ; laetum multo
erit, et

majus ex inimicitiis talibus ad pristinam concor-

diam revertisse.
In decem Mss. sic legitur Quce quoniam coneor- :

ianlesdelere non poteritis, concordnre nolitis. In unoCis-

xrciensi Qu(b quandoque quoniam delere non poteritis,
:

•oncordare molitis.
*Edd.,tntm«coi.Pr8etulimu8affit(;os,quodhabentsexMss,
«Lov., illa scientia. Redundat vox scientia, quae
abest *Mss. quatuordecim Quod autem malum perpetratur,
:

hoslit est, etc. ; lectio haudquaquam spernenda.

 ;

251 S. AUGUSTlpn EPISCOPI 2U

EPISTOLA LXXIV '
(o). M). Hisquondam telis rex David armatus procedebat\
A ugustinus Praesidhnn roynt ut superiorem epis- ad praelium ; et quinqne lapides de torrente accipietu\
tolam curet Hieronymo reddendam, utque sibi levigalos, nihil asperitatis et snrdium inter hujutt
eumdem suis etiam litteris placet. saeculi lurbtnes in sensibussuis esse monstrabat biberu\ ,

Dominn beatissimo, et merilo venerando fratri, et de torrenle in via ; et idrirco exaltatus capul super-\
cousacerdoti PhjEsidio, Algustinis, in Uomino bissimum Goliath suo potissimum mucrone truncavit,]
saUitem. percutiens in fronte blasphemum (l Heg. xvu, 40-51),;
Sicut praesens rogavi Sinonritatem tuam, nunc et in ea parte corporis vulnerans, in qua et praesumptor\
'
1.

quoquecommoneo, ut litteras meas sancto fratriet iucerdotiiOziaslepra percutitur (II Par. xxvi, 19) ; et

compresby lero nostro Hierony mo ini ttere non gra ve- sanctus gtoriatur in Domino dicens « Signatum est\ :
i

ris. Ut autem noverit Charitas tua quemadmodum super nos lumen vultus tui, Domine » {Psal. iv, 7). .1

etiam tuilli pro mea causa scribere debeas, misi Dicamus igitur et nos, « Paratum cor meum, Deui,\
exemplarialilterarum.etmearumadipsum.etadme paratum cor meum ; cantabo et p.saUam in gloria mea. I: !

ipsius,quibuslectis pro tuasancta prudentia facile Exsurge psalterium et cilhara ; exsurgam diluculo »i
videasetmodiimmeum,quem servandumputavi,et {Psal. Lvi, 8, 9) .• ut in nobis possit impleri, « Aperi^
niotum ejus,quem non frustra timui.Aut siegoquod os tuum et egoadimplebo illud » {Psal. lxxx, i\) ;et,

noa debui, vei quomodo nondebui.aliquidscripsi «Dominusdabitverbumevangeliza)itibusvirtutemulta>i\

non ad illum de me, sed ad me ipsum polius fra- {Psal. Lxvii, 12).Tequoque ipsumorare non dubito,
terna dilectione mitte sermonem, quo correctus ut inter nos contendente.s veritas superet. Nonenimi
petam utignoscat,si meam culpam ipse cognovero. tuam quaeris gloriam, ,sed Christi ;cumque tu vice>is,ei
EPISTOLA LXXV " {b). ego vincam si meum errorem intellexero ; et e contrario 't
Respondel tandem Hieronymus ad Augustini quxsliones me vincente, tu superas, quiu non filii parentibus, sed i"

propositas in Epist. 28, 40 etH,scilicet de tiluLo parentes ^liis thesaurizant (II Cor. xii, 14). Et in Pa-
\ibri ecclesiasticos scriptores repraesentantis ,de Petro ralipomenon libro legimus, quod filiilsrael adpugnan-
reprehenso a Paulo in Epist. adGalalas,de transla- dumprocesserint (.(. mente pacifica » (IParo/.xn.n, 18),

tione veteris Testamenli, ac de hederae. vocabulo apud inter ipsos quoque gladios et effusiones sanguivis, et

Jonam : defendens acriter scriptiones et inlerpreta- cadavera prostratorum, non ,mam sed pacis vicloriam j^ii

tiones suas adversus Augustinum. cogiiantes. Respondeumus igitur ad omnia, ac multi-

Domino vere sancto et beatissimo papae Augus- plices quaestiones, si Christus jusserit, brevi sermone
':\

TiNO, HiERONYMUs, iu Christo salutem. solvamus .Prxiermitto saiutationis officia,quibus meum

CAPUT PRIMUM. — I. Tres simuiepistolas, imo li- demulces caput ; taceo de blanditiis, quibus reprehen-
bellos breves, per diaconum Cyprianum, tuee Digna- sionem mei niteris consolari : ad ipsas causas veniam.
tionis accepi, diversas, ut tunominas, qusestiones, ut CAPUTIl. — 3. Dicis accepisse te librum meum a
ego sentio, reprehensiones opusculorum meorum con- quodam fratre, qui titulum non haberel, in quo Scrip-
tinentes : ad quas siresponderc voluero, libri magnitu- tores ecclesiasticos tam graecos quam latinos enumera-
dine opus erii. Tamen conabor ,quantum facere possum, verim ; curnque ab eo quaereres, ut tuis verbis utar,
modum non egredi longioris epistolae, et festinanti cur liminaris pagina non esset inscripta, vel quo cen-
fratrimoramnon fucere, quiante triduum, quampro- seretur nomine, respondisse, appellari Epitaphium : el
fecturuserat, a me epistolas flagitavit ; ut penein pro- argumentaris quod recte sivocaretur, si eorumtantum
cinctu haec qualiacumque sunt, effutire cnmpellerer, et vel vitas vel scripta ibi legisses, qui jam defuncti es-
iumultuario respondere sermone, non maturitate scri- sent cum vero multorum, et eo tempore quo scribe-
;
bentis, sed diclantis temeritate : quse plerumque non batur, ei nunc usque viventivm commemorentur
in doctrinam, sed in casum vertilur ; ut fortissimos opuscula, mirari hunc titulum imposuerim.
te cur ei
quoque milites subita bella conturbant, et ante cogun- Puto intelligere prudentiam tuam, quod ex opere ipso
tur fugere, quam possint arma corripere. iitulum potueris intelligere. Legisti enim et graecos
2. Caeterum nostra armatura Christus est, et apos- el latinos, qui vitas virorum illustrium descripserunt,
toli Pauli institutio, qui scribit ad Ephesios : « Assu- quod nunquam Epitaphium huic operi scripserint, sed
mite arma Dei, ut possitis resistere in die malo. » Et de illuslribus viris, verbi gratia, ducibus, philosophi-
rursum : « State succincti lumbos vestros in veritate, cis, oratoribus, historicis, poetis, epicis, tragicis, comi-
et induti loricam justitiae, et calceati pedes in prsepa- cis.Epitaphium auiem proprie scribitur mortuorum :

rationem Evangelii pacis : super omnia accipientes quod quidem in dormitione sanctse memoriae Nepotiani
scutum fide.i, in quo possitis universa tela maligni presbyteri olim fecisse me novi. Ergo tiic iiber vel de
ignita exstinguere ; et galcam salulis accipite, et gla- illustribus viris, vel proprie de scriptoribus ecclesias-
dium Spiritus, quod estverbum Dei » [Ephes. vi, 13 iicis appellandus est ; licet a plerisque emendatoribus
' Recognita ad bl. bn. fs. j. mr. r. t. vc. duos sb. imperiiis, de auctoribus, dicatur inscriptus.
decem v. et ad Am. Bad. Er. Lov. CAPUT III. — 4. Secundoloco quaeris, cur dixerim h
(a) Alias 16 quae : autem 74 erat, nunc 236. Scripta
cum superiore. in commenlariis Epistolae ad Galatas, Paulum id tn
'*
Purgata multismendisad fidem bn.c. cc. gg. fs.
bl. Petro non potuisse reprehendere quod ipse fecerat{Gal.
j., mr. r. sb. t. tt. vc. decem v. et ad Am. Bad.
Er. Lov.
l\),necinalio arguere simulationem cvjusipsetene-
11,
(6) Alias 11 : quae autem 75 erat, nunc 250. Scripta
circa £n. an. 404. baturreus;et asseris, reprehensionem apostolicamnon
 . ; ;

SfiS EPISTOLARUM CLASSIS II. m

fuisse dispensaioriam, sed veram, et me non debere suetudinem, varias ponere explanationes, ut e multis
docere mendacium, sed universa quse scripta sunt, ita sequatur unusquisque quod velit. Quod quidem te puto

I
sonare ulscripta suni. Ad quse primum respondeo, de- et in scpculari litteratura, et in divinis Libris legisse,
buisseprudentiamtuam prcefalitmcuUi .'mimentariorum et probasse.
meorum meminisse, dicentis ex persona mea : « Quid 6. Hanc autem explanationem quam primus Orige- ,

j
igitur ? ego slullus ac temerarius, qui id pollicear quod nes indecimo Stromaium libro,ubi Epistolam Pauli ad
ille nonpotuitf Minime : quinpotius in eo, ut mihivi- Galatas interpretatur, et coeteri deinceps interpretes
[

deor,cautior atque timidior, quod imbecillitatem virium sunt secuti, illa tel maxime causa subintroducunt, ut

:
mearum sentiens, Origenis commentarios secutus sum. Porphyrio respondeant blasphemanti, qui Pauli arguit
Scripsil enim ille vir in Epistolam Pauli ad Gelatas procacitatem, quod principem Apostolorum Pelrum
quinque proprie volumina, et decimum Stromatum suo- ausus est reprehendere, et arguere in faciem, ac ratione
\
rum librum commalico super exjjlanationeejus sermone constringere, quod male fecerit, id est, in eo errore

\ complevit ; tractatus quoque varios,et excepta, quse vel quo fuit ipse qui alium arguit deiinquentem.
fuerit, in

\
sola posseni sufficere , composuit. Prcetermiito Didymum Quid dicam de Joanne, qui dudum in pontificali gradu
i
videntem meum, et Laodicenum *, de ecclesia nuper Constantinopolitanam rexit Ecclesiam (a), et proprie
i
egressum, etAlexandrum veterem hcereticum, Euse- super hoc capitulo latissimum exaravit librum, in quo
;
bium quoque Emisenum, et Theodorum Heracleotem, Origenis et veterum sententiam est secutus? Si igitur
qui et ipsi nonullos super hac re commentariolos reli- me reprehendis errantem, patere me, quceso, errare
querunt. E qutbus vel si pauca decerperem, fieret ali- cum talibus ; et cum me erroris mei multos socios habere

\
quid quod nonpenitus contemneretur. Itaque ut sim- perspexeris, tu veritalis tuse saltem unum adstipulato-
pliciter fatear, legi hwc omnia, et in mente mea rem proferre debebis. Hcbc de explanatione unius capi-

;
plurima coacervans, accito notario, vel mea, vel aliena tuli Epistolse ad Galatas.
] dictavi, nee ordinis, nec verborum inierdum, nec sen- 7. Sed ne videar adversus rationem tuam niti testium
^suum memor. Jam Domini misericordiae est, ne per numero, et occasione virorum illustrium subterfugere

i
imperitiam nostram ab aliis bene dicta dispereant, et veritatem, nec manum audere conserere, breviler de
non placeant inter extraneos, quse placent intersuos. » Scripturis exempla proponam. In Actibus Aposlolorum,
Si quid igitur reprehensione dignum putaverasinexpla- vox facta ad Petrum dicens, « Surge, Pelre, occide
est

natione nostra, eruditionis tuse fuerat quserere utrum et manduca », id est, omnia animalia quadrupedum, et
ea quse scripsimus haberentur in grwcis, ut, si illi non serpentium Quo dicto, osten-
terrse, et volatilium coeli.
idixissent, tunc meam proprie sententiam condemnares ditur nullum hominem secundum naturam esse pollu-
prwsertim cum libere in prwfatione confessus sim, tum, sed cequaliter omnes ad Christi Evangelium pro-
Origenis commentarios me esse secutum, et vel mea vel vocari. Adquodrespondit Pelrus « Absit,quianunquam :

aliena dictasse,et in fine ejusdem capituli quod reprehen- manducavi commune et immundum. Et vox ad eum de
dis, scripserim : « Si cui iste non placet sensus, quo caelo secundo facta est, dicens: Quse Deus mundavit, tu
nee Petrus peceasse, nec Paulus procaciter ostenditur ne communedixeris. » Ivit itaque Ccesaream, et ingres-
nrguisse majorem; debet exponere, qua consequentia sus ad Cornelium, « aperiens os suum, dixit: In veritate
Paulus in altero reprehendal quod ipse commisit. » Ex comperi, quia non est personarum acceptor Deus; sed
]U0 ostendi, me non ex definito id defendere, quod in in omni gente, qui timet eum et operatur justitiam,
ircecis legeram, sed ea expressisse quse legeram, ut lec- acceptus est illi)^. Denique « cecidit Spiritus sanctus
'oris arbilrio derelinquerem, utrum probanda essent an super eos, et obstupuerunt ex circumcisione fideles, qui
improbanda venerant cum Petro, quod et in Nationes gratia Spiritus
5. Tu igitur, ne quod ego petieram faceres, novum Tunc respondit Pelrus: Numquid
sancti fuisset effusa.
irgumentum reperisti, ut assereres, Gentilesqui in Chri- aquam quis pr-ohibere potest, ut non baptizentur hi qui
tum eredidissent, Legis onere liberos ; eos autem qui Spiritum sanctum acceperunt sicut et nos? Etjussit eos
'X Judceis crederent, Legi esse subjeetos : ut per utro- in nomine Jesu Christi baptizari {Act. x, 13-48). Au-
umque personam, et Paulus recte reprehenderet eos qui dierunt autem Apostoli et fralres qui erant in Judcea,
Legem servarent, quasi doctor Gentium ; et Petrus jure quia et gentes receperunt verbum Dei. Cum autem
'eprehenderetur qui princepscircumcisionis{Gal.u,S) id ascendisset Petrus Jerosoiymam, disceptabant adversus
mperavit Gentibus, quod soli qui ex Judceis erant, de- illum qui erant ex circumcisione, dicentes : Quare in-
merint observare. Hoc si placet, imo quia placet, ut troisti ad viros pra>putium habentes, et manducasti
\uicumque credunt ex Judceis debitores sint legis facien- cum illis ? » Quibus omni ratione exposita, novissime
te; tu ut episcopus in toto orbe notissimus, debes hanc orationem suam hoc sermo7ie conclusit : « Si ergo eam
womulgare sententiam, ei in assensum tuum omnes eo- dem gratiam dedit illis Deus, sicut et nobis qui eredi-
piscopos trahere. Egoinparvo tuguriunculo, cum mo- dimus in Dominnm Jesum Christum ; ego quis eram,
lachis, id est compeccatoribus meis, de magnis slatuere qui possemt prohibere Deum ? His auditis, tacuerunt
xon audeo, nisi hoc ingenue confileri, me majorum scri- et glorificaverunt Deum dicenies:Ergo et Gentibus Deus
>ta legere, et in commentariis, secundum omnium eon- poenitentiam ad vitam dedit u {Ibid. xi, 1-18). Rursum,
' etApollinarem Laodicenum.Unc apud.Mss.etiam
E<id., cum multo post tempore Paulus et Barnabas venis-
i>lures irrepsitApoUinaris nomen, quod reticebatur in
•pographo, ut patet ex epist. 82, cap. 3. Abest quoque (a) Joannes Ghrysostomus depositus primum an. 403
.VaUe. et aliis Gdd. melioris notse. circa mens. jul. tum an. 404, ipso die magni Sabbati.
 . :

255 S. AUGUSTINI EPISCOPI t56

sent Antioehiam, et, congregata Ecclesia, retulissent primus auctor exstiterit. Causa autem prararicationit,
« quanta fecisset Deus cum illis, el quia aperuissel Deus timor ett Judceorum. Dicxt enim Srriptura quod prt-
Gentibus ostium fidei {Ibid. xiv, 26) ; quidam, descen- mum edebat cum Gentibus cum ; autem venissent quidam
dentes de Juda-a, docebant jratres atque dicebant : AHsi a Jacobo, subtrahebat se et segregabal, timens eos quiex
circumcidamini secundum morem Moysi, non polestis circumcisione erant. Timebat autem Judceos quorum eral
salvi fieri. Cominota igilur seditione non minima ad- aposlolus, ne per occasionem Gentdium a fide Christi
versus Paulum
Barnabam, statuerunt ascendere » et
el recederenl, et imitator pasloris boni, perderet gregem
ipsi qui accusabantur, et hi qui accusabant « ad Apos- , sibi creditum.
tolos et presbyteros Jerosolymam super hac qucestione. 9. Sicut ergo ostendimus, Petrum bene quidem sen-
Cumque Jerosolymatn perrexissent, exsurrexerunt qui- sisse de abolitione Legis Mosaiae, sed ad simujationem
dam de hwresi Pharisceorum, qui crediderant in Chris- observandse compulsum; videamus an ipi»
* «/u« timore
tum, dicentes : Oportet circumcidi e>is, et prwcipere Paulus qui aliitm arguit, talequid fecerit. Legimut i%
illis ul servent Legem Moysi. Et cum magna super eodem libro.' « Perambulabat autem Paulus Syriam, et
hoc verbo orirettir quwstio, Petrus » solila libertate : Ciliciam, confirmans Ecclesias : pervenitque in Derben,
«< Viri, » inquit, « fratres, vos scitis quoniam ab an- et Listram ; et ecce disupulus quidam erat ibi, nomine
tiquis diebus in nobis elegit Deus per os meum attdire Timotheus, filius mulieris viduse fideiis, patre autem
Gentes verbum Evangelii et credere; et qui novitcorda gentili. Huic testimonium reddebant qai Listris erant
Deus, testimonium perhibuit, dans illis Spiritum sanc- et Iconio fratres. Ilunc voluit Paulus secum proficisci;
tum, sicut et nobis, et nihil discrevit inter nos et illos, et assumens circumcidit eum propter Judwos qui eranl
fide purtficans corda illorum. Nunc autem quid tenta- in illis locis : sciebanl enim omnes quod pater ejus gen-
tis Deum imponere jugum super cervicem discipulorum, tilis essel » {Act. xv, 41, el xvi, 1-3). beale apostoU
quod neque patres nostri, neque nos portare potuimusf Paule, qui in Petro reprehenderas simulationem, qua
Sed per gratiam Domini nostrt Jesu Christi credimus subtraxit se a Gentilibus propter metum Judceorum qui
salvari, quemadmodum et illi. Tacuit autem omnis mul- a Jacobo venerant ; cur Timotheum, filium hominig
titudo » {Act. XV, 1-12), et in sententiam ejus Jacobus gentilis, utique et ipsum gentilem {neque enim Judceui
apostolus, et omnes simul presbyteri transierunt erat, qui non fuerat circumcisus), contra sententiam
8. Hcec non debent molesta esse lectori, sed et illi et tuam circttmcidere cogeris? Respondebis mihi Propter :

mihi utilia, ut probemus, ante apostolum Pauluni non Judceos quierant in illis locis. Qui igitur tibi ignoseii
ignorasse Petrum, imo principem hujus fuisse decreti, in circumcisione discipuli venientisex Gentibus, ignosct
Legem postEvangelium non esse servandam. Denique et Petro, prcecessori tuo, quod aliqua fecerit metu
tantse Petrus auctoritatis fuit, ut Paulus in Epistola fidelium Judceorum. Rursum scriptum est : « Paulut
sua scripserit: « Deinde post annos tres veni jerosoly- vero cum adhuc sustinuisset dies multos, fratribut
mam videre Petrum, et mansi apud eum diebus quin- valedicens, navigavit Syriam, et cum eo PrisciUa et
decim » {Gal. i, 18). Rursumque in consequentibus : Aquila : et totondit sibi in Cenchreis caput ; votum
« Post annos quatuordecim ascendi iterum Jerosolymam enim habuerat » {Ibid. xviii, 18). Esto, ut ibi timore
cum Barnaba, assumpto et Tito. Ascendi autem secun- Judceorum compulsus sit facere quod nolebat; quare co-
dum revelationem, et exposui eis Emngelium quodprce- mam eamin Cenchreis totondit
nutrivit ex voto, etpostea
dico inter Gentes : » ostendens se non hahuisse securi- ex Lege, quod Nazarcei qui se Deo voverint, juxta prce-
tatem Evangelii prcedicandi, nisi Petri, et qui cum eo ceptum Moysi facere consueverunt f {Num. \i, 18.)
erant, fuisset sententia roboratum. Statimque sequitur 10. Verum hcec ad comparationem ejus rei qux
« Separatim autem his qui videbantur aliquid esse, ne sequitur, parva sunt. Refert Lucas, sacrx historiae
forte in vacuum currerem aut cucurrissem . » Quare scriptor : « Cum venissemus Jerosolymam, libenter
separatim, et non in publico ? Ne forte fidelibus ex susceperunt nos fratres ; » et sequenti die Jacobus et

numero Judceorum, qui Legem putabant esse servan- omnes seniores qui cum eo erant, « Evangelio illiut
dam, et sic credendum in Domino Salvatore, fidei comprobato, dixerunt ei, Vides, frater, quot milliasunt
scandalum nasceretur. Ergo et eo tempore cum Pelrus in Judcea, qui credidernnt in Chrislum, et hi omnet
venisset Antiochiam {licet hoc Apostolorum Acta non cemulatores sunt Legis. Audierunt autem de te quod
scribant, sed affirmanti Pauloeredendum sit), in faciem discessionem doceas a Moyse eorum quiper Gentes sunt
illi Paulus restitisse se scribit, quia reprehensibilis Judceorum, dicens non debere eos circumcidere fi.liot

erat. Priusenim quam venirent quidam a Jacobo, cum suos, neque secundum consuetudinem ingredi. Quid ergo
Gentibus edebat ; cum autem venissent, subtrahebat se, est ? Ulique oportet convenire multitudinem ; audie-
et segregabat, timens eos qui ex circumcisione erant. runt enim te supervenisse. Hoc ergo fac quod tibi dici-
Et consenserunt cum illo cceteri Judcei, ita Bar- ut et mus. Sunt nobis viri quatuor votum habentes superse;
nabas adduceretur ab kis in illam simulationem. « Sed his assumptis, sanctifica te cum ipsis, et impende in eot
cum vidissem, » inquit, « quod non recte ingrediuntur ut radant capita; et scient omnes quiaquse de te audie-
ad veritatem Evangelii, dixi Petro coram omnibus : Si runt falsa sunt, sed ambulas el ipse custodiens Legem.
tu, cum sis Judceus, gentiliter et non judaice viris ; Tunc Paulus, assumptis viris, postera die purificatut,
quomodocogis Gentes judaizare f » {Gal. n, l, 2, 14.) cum illis intravit in templum, annuntians expletionem
et ccetera. Nulli ergo dubium est quod Petrus apostolus '
In uno e Vatic. Mss., observantice . In Gisterc. Mss.,
sententias hujus, cujus nunc prcevaricator arguitur. obtervationis.
i57 EPISTOLARUM CLASSIS II. 2S8

dierum purificationis, donec offerretur pro unoquoque ria sit locutus his quse ipse gesserat ; sed quare Petrus

eorum oblatio » {Acl. xxi, 17-26). Paule, et in hoe eos qui ex Gentibus erant, judaizare compelleret.
terursus inlerrogo; cur caput raseris, cur nudipedalia 13. Hcec ergo summa est qucestionis, imo sententise

exerctieris de cerimoniis Judceorum, cur obtuleris tuse, ut post Evangelium Christi, bene faciant Judcei

tacrificia, et secundum Legem hostise pro te fuerint credentes, si Legis mandala custodiant ; hoc est si sa-

immolalas ? Utique respondebis : Ne scandalizarentur crificia offerant quse obtulit Paulus, si filios circumci-
qui ex Judceis crediderant. Simulasti ergo Judceum ut dant, si sabbatum servent, ut Paulus in Timotheo, et

Judmos lucri faceres ; et hanc ipsam simulationem Ja- omnes observavere Judcei. Si hocverum est, in Cerinthi

cobus et ccBteri te docuere presbyteri : sed tamen evadere et Ebionis hairesim delabimur, qui credentes in Chri-
nonpotuisti. Orta enim scditione cum occidendus esses, stum,propterhocsolum apatribus anathematizati sunt,
raptus es a tribuno, et ab eo missus Ccesaream, sub quod Legiscerimonias C hrisli Evangelio miscuerunt, et
ewtlodia militum diligenti, ne te Judcei quasi simula- sicnova confessi sunt, ut vetera non omitterent. Quid
torem ac destructorem Legis occiderent ; atque inde dicam de Ebionitis, qui Christianos esse se simulant ?
Romam perveniens, in hospitio quod tibi conduxeras, Usque hodie per totas Orientis synagogas inler Judceos
Christum et Juda:is el Genlibus prmiicasti ; et senten- hceresis est, qux dicitur M ineorum , eta Pharisceis nunc
tia tua Neronis gladio confirmata est [Aet. xxiii, 23, usque damnatur, quos vulgo Nazarceos nuncupant, qui
et xxviit, 14, 30). credunt in Christum Filium Dei, natum de virgine Maria;
H. Didicimus quod propter metum Judaeorum, et et eum dicunt qui sub Pontio Pilato passus est,
esse, et

Petrus Paulus cequaliter finxerint se Legis prcecepta

et resurrexit, in quem et nos credimus : sed dum volunt et

ttrvare.Quaigitur fronte, qua audacia Paulus in altero Judcei esse el Christiani, nec Judcei sunt nec Christiani.
reprehendat quod ipse commisit ? Ego, imo alii ante me Oro ergo te ut, qui nostro vulnusculo medendum ptitas,

exposuerunt causam quam putaverant, non officiosum quod acu foratum, imo punctum, ut dicitur, hujus sen-
mendacium defendentes, sicut tu scrtbis, sed docentes tentise medearis vulneri. quod lancea, el, ut itadicam,

honestam dispensationem ; ut et Apostolorum pruden phaiaricse (a) mole percussumest. Neque enimejusdem
tiam demonstrarent, et blasphemantis Porphyrii impu- est criminis in explanatione Scripturarum diversas
ma-
dentiam coercerent, qui Petrum et Paulum puerili dicit jorum sententias ponere, et hceresim sceleratissimam
inter se pugnasse certamine ; imo exarsisse Paulum in rursum in Ecclesiam introducere. Sin autem hcec nobis
invidiam virtutum Petri,et ea scripsisse jactanter quse incumbit necessitas, ut Judceos cum legitimis suis susoi-
vel non fecerit, vel si fecerit, procaciter fecerit, id in piamus, et licebii eis observare in ecclesiis Christi quod
alio reprehendens quod ipse commiserit. Interpretati exercuerunt insynagogissatanee, dicamquodsentio : non
sunl illi ut potiierunt ; tu quomodo istum locum edis- illi Christiani fient, sed nos Judceos facient.
seres ? Utique meliora dicturus, qui veterum senten- 14. Quis enim hoc Christianorum patienter audiat,
tiam reprobasti. quod in tua epistola continetur : « Judceus erat Paulus ;
•
CAPUT IV. — 12. Scribis ad me in epistola tua (a) Christianus autem factus, non Judceorum sacramenta
€ Neque enim a me docendus es, quomodo intelligatur reliquerat, quce convenienter ille populus, et legitimo
9Uod i(femApos;o/usd?ci/,FaclussucnJudaeistanquam tempore quo oportebat, acceperat : ideoque suscepit ce-
Judajus.ulJudaeoslucrifacerem (I Cor. ix, 20), et cce- lebranda ea cum jam Christi esset apostolus, ut doceret
tera quae ibi dicuntur compassione misericordise, non nonesse perniciosahis qui ea vellent, sicuta parentibus
simulatione fallacise ^. Fit enim tanquam ceger,qui mi- per Legemacceperant, custodire. » Rursum obsecro te,

nistrat cegroto; non cum se febres habere mentitur, sed ut pace tua meum dolorem audias. Judceorum Paulus
cum animo condolentis cogitat quemadmodum sibi ser- cerimonias observabat, cum jam Christi esse apostolus,
viri vellet,si ipse cegrotaret. Nam utique Juda^us erat; et dicis t eas non csse perniciosas his qui eas vellent,
Cliristianus autem factus, non Judceorum sacramenta sicut a parentibus acceperant, custodire . » Ego e con-
reliquerat, quse convenienter ille populus, et legitimo trario loquar, et reclamante mundo, libera vocepronun-
tempore quo oportebat, acceperat : ideoque suscepit ea tiem, cerimonias Judceorum et perniciosas esse, et mor"
celebi-auda cumjam Christi esset apostolus, ut doceret tifcras Christianis ;et quicumque easobservaverit, sive
non esse perniciosa hisqui ea vellent,sicut a parentibus ex Judceis, sive ex Gentibus, eum in barathrum diaboli
per Legcm acceperant, custodire , etiam cumin Christum devolutum. « Finis enim Legis Christus, ad justitiam
credidissent ; non tamen jnm conslituerent spem
in eis omni eredenti, Judceo scilicet et Gentili » {Rom. x, 4);
salutis, quo7iiam per Dominum Jesum salus ipsa quse neque enim omni credenti erit finis ad jtcstitiam, si
illis sacramentis significabatur, advenerat. » Totius Judceus excipitur. Et in Evangelio legimus : « Lex et
sermonis tui, quem disputatione longissima protraxisti, Prophelse usque ad Joannem Baptistam » {Matth. xi,
hic sensus est ut Petrus non erraverit in eo quod his Et in alio loco : Propterea ergo
13, et Luc. XVI, 16). «
quiex Judceis crediderant, putaverit Legem esse ser- magis qucerebant eumJudcei inlerficere, quia non solum
vandam ; sed in eo a recti linea deviarit, quod Gentes solvebat sabbatum, sed et Patrem suum dicebat esse
coegerit judaizare. Coegerit autem non docentis impe- Deum, cequalem se faciens Deo » {Joan. v, 18). Et ite-
rio, sed conversationis exemplo. Et Paulus non contra- rurn : « De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et

' Mss. octo : Compassione miserieordi, non simula- (a) Phalarica genus teli est, in modum hastae prae-
tione fallaci. grandi lerro munitum, quod tortilibus nervis.aut macbi-
(a) bipist. 40, n. 4. na quadam bellica magno impetu mitteb&tur.
 : ;

559 S. AUGUSTINI EPISCOPI

gratiam pro gralia, quia Lex per Moysen data est ; quod ignoraates, inquil, Det justitiam, et suam volenlu
Gralia autem et veritas perJesum Chrtstum faeta ett » eonsttliiere, justitiw Deinonsunt subjecti (Hom. x, 3)

{Ibid. I, 16, 17). P/-0 Legtsgralia gun' pneteriit, gra deinde quod post passionem el resurrectionem Christi,
tiam EvaHgelti accepimus pevmanentem ; etpro umbris dalo ac tnanifesto Sacrainento gratiit, secundum or-
et imaginibtu veteris Instrumenti, verilas per Jesum dinem Melchisedech, adhuc putabanl celera sacramenla
Christum facta esl. Jeremias quogue ex persona Dei va- non ex consuetudine solemnitatis, sed ex necessitat$

ticinatur : « Ecce dtes veniunt, dicit Dominus, et eon- salutatisessecelebranda ;qu3e tamen si nunquam fuiuent
summabo domui Israel et domui Juda leslamentum necessaria, infructuose alque tnaniler pro eis Macha-
novum non secundum testamentum quod disposui pa-
;
bcei martyres fierent: postremo illud, quod prcedicatorei
tribus eorum,in diequamlo apprehendi manum eorum. gratix Christianos Judaei, lanquam hosles Legis,perse'
ut educerem eosde terra ^ggpli » [Jer. xxxi, 31, 32). querentur. Hosatque hujusmodi errires et vilia, dicit

Observa quid dicat, quod non populo Genliltum, ei qui se datnna et ut slercora arbilratum, utChristum lucri-

ante non receperat Testamentum, sed populo JtuUeo-

' faeeret {Philipp. iii, 8). »

rum, qui Legem dederat per Moysen, Teslamentum no- 16. Didicimus per le, quie apostolus Paulus malare-
vum Eoangelii repromittat ; ut nequaijuam vivanl in liquerit ' Judxorum ; rursum te docente discamus qux
vetustatelillerse, sed in novilate spiritus.Paulus autem, bona eorum tenueril.nObservaliones,» inquies, < Legis,
super cujus nomine nunc quirstto ventilatur, crebras quas more patrio celebranl,sicut ab ipso Pauhcelebralx
sunt, sine ulla salulis necessitate. » Idquid velis dicere,
liujuscemodi ponit sententias ;
e quibus,brevitatis studio,
pauca subnectam. « Ecce eyo Paulus dicovobis quoniam « sine ulla salutis necessitale, » non salis inleUigo. Si

si circumcidamini, Christus vobis nihil prodesl » Et enim salutem non afjerunl, cur observantur ? Si autem
iterum : «Evacuatiestis a Christo,qui in Lege juslica- observanda sunt, utique salulem afferunt ; maxime qux
mini agratiaexcidislis. » El infra ;« Sispiritu duci- observata martyres faciunt. Xon enim observarentur,ni-
;

mini, jam non estis sub Lege » (GaL 7, 2, 4, 18). E.t

si salutem afjcrrent. Nequeenim indifferentia sunt inter

quo apparet, qui sub Lege est, non dispensative, ut bonumet malum, sicut philosophi disputanl. Bonum est

noslri voluere majores, sed vere, ut tu intelligis, eum continenlia,malum est luxuria ; inter utrumque indiffe-
rens, ambulare, digerere alvi stercora, capitis naribus
Spiritum Sanclum non habere. Qualia sint autem prce-
cepta legalia, Deo docente discamus. « Ego, inquit, purgamenta projieere, sputis rheumata jaeere : hoc nec

dedi eis prcecepta non bona, et justifieationes in quibus bonum, nec malum est ; non fece-
sive enim feceris, sive

(Ezech. xx, 23). Hcec dicimus, non ris, nec jusliliam habebis, nec injuslttiam. Observare
nonvivant ineis »
quod Legem juxla Manichxum et Marcionem deslrua- autem Legis cerimonias,non potest esse indifferens ; sed
aut malum est, aut bonum est. Tu dicis bonum ; ego as-
mus, quam et sanctam et spiritualem juxta Apostolum
temporum sero malum ; el malum non solum his qui ex Gentibus,
novimus ; sed quia postquam fides venit et

suum faelum sed et his qui ex Judaico populo crediderunt. In hoc,

plenitudo, misit Deus Filium ' ex muliere,
factum sub Lege, ut eos qui sub Lege erant redimeret,
nisi fallor, loco, dum aliud vitas, in aliud devolveris.

ut adoptionem filiorvm reciperemus (Gal iv, 4) ; et ne~

Dum enim metuis Porphyrtum blasphemanlem, in He-
bionis incurris laqueos his qui credunt exjudceis, ob-
quaquam sub pcBdagogo, sed sub adulto et Domino hce-
:

servandam Legemesse decernens.Et qui periculosum in-

rede vivamns.
telligis esse quod dicis, rursum illud superfluis verbis
Jo. Sequitur in epistola tua : « Non ideo Petrum
temperare conaris : « Sine ulla salutis necessitate, si-
emendavit, quodpaternas traditiones observaret ; quod si
cut Judaeicelebrandaputabant, aut fallaei simulatione,
facere vellet, nec mendaciler, nec incongrue faceret. »
Ecelesiarum Christi quod in Pelro reprehenderat Paulus. »
Iterum dico .-quando episcopus es,
17. Petrus igitur simulavit Legis cuslodiam ; isleau-
magister, utprobes verum esse quod asseris, suscipe ali-
temreprehensor Petri,audacterobservavit legitima.Se-
quem Judceorum, qui factus Christianus, natum sibi fi.-
quitur enim in epistola tua : « Nam si proplerea illa
lium eircumcidat, qui observet sabbatum, qui abstineat
sacramenla celebravit,quia simulavil seJudaeum, ulil-
a cibis quos Deus creavit ad utendum cum gratiarum
los lucrifaceret,cur non etiam sacrificavit cum Gentibus,
actione, qui quarto decimodie mensis primi agnum ma-
ad vesperam et cum hoe feceris, imo non feceris
quia et his qui sine Lege erant, tanquam sine Lege fa-
ctet ;
ctus est, uteosquoquelucrifaceret{l Cor. ix, 21) nisi
(scio enim te christianum, et rem sacrilegum non esse ;

quiaet iUudfecit, ut natura Judaeus, et hoc lotum dixit,

faclurum), velts nolis, tuam senlentiam reprobabis ; et
non ut Paulus quod non erat, sed ut
se fingeret esse
tunc scies opere difficilius esse confirmare sua quam
miserieorditer ita subveniendum esse sentirel, ae siipse
aliena reprehendere. Ac neforsilan tibi non crederemus,
in eo errore laboraret ; non scilicet mentientis aslu, sed
imo non intelligeremus quid diceres {frequenter enim in
compatientis affectu. > Bene defendis Paulum, quod
iongiim sermo protractus caret intelLigentia ; et dum
non simulaverit errorem Judworum, sed vere fueritin
non sentitur, abimperitis minusreprehenditur), incul-
errore ; neque imitari ooluerit Petrum mentienlein, ut
cas et replicas : « Hoe ergo Judaeorum Paulus dimise-
quod erat, melu JudcBorum dtssimularet * sedtota /t-
quod inalum habebant. Quod est malum Judaeo-
,•

rat,
bertate Judoeum se esse diceret. Novam clementiam
rum,quod Paulusdimiserat ?Utique illudquod seguitur

*Ms3.undecim:Cam quo ante non fecerai Testamenlum, ' Sic leg. cum Mss. quindecim, [reliquerat.]
natum ex muhere.k.i Mss. decem, factumex mu-
• Edd.', * Vaticani duo Mss., u( quod non erat metu Judmorum
{iere.aic alibi passim Hieronymus juita gracum textum. simularet.
 :

m EPISTOLARUM CLASSIS II. i62

Apostoli I dum Jndseos Christianos vult facere, ipse tulerit. Vis amator esse «erus * Septuaginta interpre-
Juiseus factus est. Non enim poterat luxuriosos ad tujn ? Non legas ea qux sub asteriscis sunt ; imo rade

frugalilatem reducere, nisi se luxuriosum probasset, de voluminibus, ut veterum le faulorem probes. Quod si
et misericorditer , ut ipse dicis, subvenire miseris, nisi feceris, omnes Ecclesiarum bibliothecas condemnare co-
se miserum ipse sentirel. \ ere enim miselli, et miseri- gej-is, Vix enim unus aut alter inventetur liber, qui
corditer deplorandi, qui contentione sua et amor$ Legis ista non habeat.
abolitae, apostolum Chrisli facere Judaeum. Nec mul- CAPUT VI. — 20. Porro quod dicis non debuisse me
lum interest inter meam et tuam sententiam, quia ego interpretaripost veteres.et novo uteris syllogismo « Aut
dico el Petrum etPaulum, timore fidetium Judseorum, obscura fuerunt quse interpretati sunt Septuaginta, tua
Legis exercuisse, imo simulasse mandata ; tu aulem as- manifesla. Si obscura,te quoque in eis faUipoluisse,cre-
\erts hoc eos fecisse clementer, « non mentientis asLu, dendum est:simanifesta,iUosineisfallinonpotuisse,per-
\ed compatientis affectu : » dummodo illud constet, vel spicum est : » tuo tibi sermone respondeo. Omnes ve-
mtu, vel misericordia eos simulasse se esse, quod non teres Iractatores quinos in Domino prwcesserunt etqui ,

Irant. lUudaulem argumentum,quo adversus non ute. Scripturas sanctas intrepretati sunt, aut obscurainter-
•is, quod et Gentilibus debuerit gentilis fieri, si Juda;is pretati sunt, aut manifesta. Siobscura, quomodo tu post
fudseus faclus est, magis pro nobis facit : sicut enim eos ausus es disserere, quod illi explanare non polue»
lon fuit vere Judaius sic nec vere gentilis erat ', runt ? si manifesta,superfluumest te voluisse disserere
t sicutnon fuit vere gentilis, sic nec vere JudwuS quod iUos latere non potuit, maxime in explanatione
'rat. In eoautem imitator Gentilium est, quia prcepu- Psalmorum quos apud Grcecos inlerpretati sunt muUis
\ium recipit in fide Christi, et indifferenter permitttt voluminibus,primus Origenes, secundus Eusebius Cma-
yesci cibis quos damnant Judcei ; non cultu, ut tuputas, riensis,tertius Theodorus Heracleotes, quartus Aslerius

\iolorum. In Christo enim Jesu nec circumcisio eftali- Scythopolttanvs,qutntus ApoUinaris Laodicenus sexlus ,

uid, nec prceputium, sed observatio mandatorum Dei Didymus Alexandrinus.Feruntur etdiversorum inpau-
\Gal. V, 6, et vi, 15). cos psalmos opuscula ; sed nunc de integro Psjlmorum

j
18. QucBso igitur te,et iterumatque iterum deprecor, corpore dicimus. Apud
Latinos aulem Hilarius Picta-
t ignoscas disputaliunculse mese;et quodmodum meum viensis et Eusebius Vercellensis episcopi, Origenem et
gressussum, tibi imputes quicoegisti ut rescriberem,et Eusebiumtranstulerunt:quorum prioremelnoster Am-
lihi cum Slesichorooculos abstulisti. Nec me putes ma~ brosius in quibusdam secutus est. Respondeat mihi pru-
istrum esse mendacii, qui sequor Christum dicentem : dentia tua, quare tu post tantos et tales interpretes in
Egosumvia,veritas et vtta» (/oan.xiv, 6). Necpotest explanatione Psalmorum diversa senseris ? Si enim ob-
eriut veritatis cultor, mendacio colla submittam. Ne- scuri sunt Psalmi, te quoque in eis faUi potuisse, cre-
ue mihi imperitorum plebeculam conciles, qui te vene- dendum est. Si manifesli, iUos in eis falli potuisse non
intur ut episcopum, et in ecclesiadeclamantem, sacer- creditur : ac per hoc utroque modosuperflua erit inter-
[otii honore suscipiunt ; me autem, cetatis ultimse, et pretatio tua ; et hac lege, post priores nuUus loqui au-
ene decrepitum, ac monaslerii et ruris secreta sectan- debit, et quodcumque aUus occupaverit, aliusde eo scri-
m, parvipendunt ; et quceras tibi,quosdoceas sive re- bendi non habebit licentiam. Quin potius humanitatis
nhendas. Ad nos enim, tantis maris atque terrarum a inquo veniam tibi tribuis, indulgere et c<Bteris.
tuae est,
I; divisosspatiis, vix vocistuse sonus pervenit. Et si for- Ego enim non tam velera abolere conatus sum, quae /m-
'lan Htteras scripseris, ante eas ItaUa ac Roma susci- gv me hominibaeus emendata degrceco inlatinum trans-
ient, quam ad me, cui mittendsesunt, deferantur. tuli, quam ea testimonia qux a Judaeis prwtermissa
CAf UT V. — id.Quodautem inaliisquwris episLolis, tunt vel corrupta, pi oferre in medium, ut scirent nostri
kryneaprior in Libris canonicis interpretatio asteriscos quid habrcea veritas contineret.Si cui legere non placet,
abeat, et virgulas prcEnotatas,et posteaaUam transla- nemo compeUitinvitum. Bibat vinum vetus cum suavi-
onem absque hissignis ediderim;pace tua dtxerim,vide- tate, et nostra musta contemnat, quse in explanatione
lismihi non inteUigere quodquaesisti.IUa enim interpre- priorum edita sunt, ut sicubi iUa non inteUiguntur, ex
'tioSeptuaginta interpretumest; etubicumquevirgulse, nostris manifestoria fiant. Quod autem genus interpre-
i est obeU sunl,significaturquod Septuaginta plus dixe- tationis in Scripturis sanctis sequendumsit, liber quem
'nt quam habetur in hebrceo : ubi autem asterisci, id scripsi de Optimogeneretnterpretandi, et umnes prcefa-
i steUse prcelucentes, ex Theodotiontseditione ab Ori- tiunculse divinorum voluminum, quas editioni nostrse
!ne additum est ; et ibi grceca IramtuUmus, hic de ipso prxposuimus, expUcant ; ad iUasque prudentem lecto-
j?6rotco, quod intelligebamus expressimus, sensum po- rem remitlendum puto. Et si me, ut dicis in Novi Testa-
us veritalemquam verborum interdum ordinem conser- menti emendatione suscipis, exponisque causam cursus-
mtes.Etmiror quomodo SeptuagintatnterpretumUbros cipias ;quia plurimi Wngux grcecie habentes scientiam,
\gas non puros, ut ab eis editi sunt, sed ab Origene de meo possint opere judicare : eamdem integritatemde-
,wndatos, sive corruptos • per obelos et asteriscos, et bueras etiam in Veteri credere Testamento, quod non
iristiani hominis interpretatiunculam tion sequaris ;
nostra confinximus, sed ut apud Hebrxos invenimus,
aesertim cum ea quse addita sunt, ex hominis Judcei divina transtuUmus.Sicubi dubitas, Hebrceos interroga,
queblasphemi, post passionemChristi,edttionetrans. 21 . Sed forte dices : Quid si Hebrxi aut respondere
Lov., eorreetos. Verius plerique Gdd. Edd. noluerint,autmentirivoluerint?TotafrequentiaJudxO'
'
et Ms3.,
nuplos. ' Lov., veierum. At plures Gdd., verut.
 ! '

H
163 S. AUGUSTINI EPISCOPI 264
rum in mea interpretationereticebit,nullusque invenire EPISTOLA l,XXV|- (a).
||
poterit, qui hebrceailinguni habeat notionem;aut omnet Sub persona Ecclettm catholicse cohorlatur omnet Do'\\
imitabuntur illos Judntos, quos dicis in Afriae repertot natislas, ut restpiscentes redeant ad calhulicatni M
oppidulo in meamconspirasse calumniam? Hujuscemodi communionem.
enim in epistola tua (a) texis fabulam : « (Juidam fra- i.Vobis, Duiiatislae.calholica tlcclesia dicit: Ft/ul
ter noster episcopus, cumlectitari instituisset in Eccle- hominum, usquequo graves corde ? Utquiddiligitit vani-'
!

sia cui praeest ,intreprelationem tuam,movit quiddam l.on- tatemetqua-rilismendaciuml {Psal. iv, 3.) Ulquid voi
ge alitera tepositum apud Jonam prophetam, quam eral a lotius orbis uefarioschismalis sacrilegio di-
iiiiitale

omniumsensibus memoriaeque inveteratum, et tot aeta- visislis? Attenditis falsaqure vobis dicuotur ab Uo-
tumsuccessionibusdecantatum. Factusesttantus tumul- tniuibu9,autmeiitieniibus,auterranlibus,detraditio-
tus in plebe, maxime Groecis arguentibus, et indaman- ne Codicum diviuoriMn, ut iu hterelica separationc
tibus calumniam falsitatis, ut cogerelur episcopus, {Oea moriamiui eluon allenditisqiiod
; voljis ipsiCodicet
quippe civitas erat), Judaeorum testimonium tlagitarc. dicunt,utincatholicapace vivatls.QuareaperitisaU'
Utrum autem illt imperitia an malitia, hoc esse in he- res ad sermonem hoiniuum dicentium quod nua-
brceis codicibus responderunt, quod et grseci et Lalini quam probare potueruut,et siirdi estis ad sermoneo]
habebant atque dicebant. Quidplura ? Coactusest homo Deidicentis Dominusdixit ad me, Filius meus es tu
:

velut mendositatem corrigere, volenspost magnumperi- ego hodie genuite : poslula a meet dabo tibi gentes h<e-

culum non remanere sine plebe. Unde ellamnobis vide- reditatem tuam, et possessionem luam terminosterrae]
tur aliquando te quoque in nonnullis falli potuisse. » (Psal. 11, 7.) Abrahx dictse sunt promissiones et semin.
CAF*Ur Vll. — 2i. Dicis me in Jona propheta male ejus.Non Et seminibus, tanquam in multis, sei
dicil,

quiddam interpretatum^etseditione populi conclamante, tanquam in uno; Et se.mini tuo,quod est Christus {Gal. iii
propter unius verbi dissonantiam,episcopum pene sacer- \G). In semitie,'mqi\d,tuo
benedicenlur omnesgentes{Gen
dotium perdidisse.Etquid sitillud quodmale interpre- oculoi cor.iis, et cousiderate tolua
XXII, 18). Erigile

tatus sim, subtrahis, auferens mihi occasionem defen- orbeiuterrarum, quomodoinsemineAbraliae bene-
sionis mese ; ne quidquid dixeris, me respondenle sol- dicuntur omues genles. Tunc ab uno credebatui
vatur : nisi forte, ut ante annos plurimos, cucurbila quoduondum videbatur;jam vos videtis, et adhui h
venit in medium, asserente illius lemporis Cornelio et Uomiui pretium esl orbis terrarum i
iu videtis. Passio

Asinio Pollione {b),me hederam pro cucurbita transtu- ilietotumorbem redemit:etvoscum totoorbeadlu ^
lisse. Superqua re in commentario Jonse prophetse ple- crum vestrum non concordatis, sed potiusindam- n
»iM? respondimus. Hoc tantum nunc dixisse contenti, num vftstrumiuparteiiligatis.uttotumperdatis.Au ,

quod in eo loco, ubi Septuayinta interpretes rucurbi- diteinPsalmo,quopretioredeiapti:Fodertt>U,ioquit j

iam, et Aquilam cum reliquis hederam transtulerunt, manus meas et pedes, dinumeraverunt omnia ossa mea
id est xt(7o-6v, in hebrwo volumine ciceion scriptum ha- Ipsi vero consideraverunt et conspexerunt me ; divise-

betur,quam vulgo Syriciceiam vocant.Est autem genus runt sibi vestimenta mea, et super vestimentum mem '

virgulti lata habens folia, in modum pampini : cum- miseruntsortem{Psal.x\.i,\>^, 19).Quaredivisores ves
que plantatum fuerit, cito concurgit in arbusculam, timentorum Doiuiui esse vultis,et tunicam iilam cha .

absque ullis calamorum et hastiUum adminiculis, qui- desuper textam,quam uec persecutoreseju:
ritatis

bus et cucurbitse et hederae indigent, suo t7'unco se sus- diviserunt.teuerecum totoorbenon vultis? In Psal
tinens. Hoc ergo verbum de verbo edisserens, si ciceion mo ipso iegitur qiiia totus orbis eam teuel Comme
: i

transferre voluissem ,nullus intelligeret ; si cucurbitam, morabuntur, inquit,e/ convertentur adDominum uni
id dicerem quod in hebraico non habetur : hederam versi fines terrse ; et adorabunt in conspectu ejus uni
posuiy ut cceteris interpretibus consentirem. Sin versse patrise genlium,quoniam ipsius est regnum, et ip$

autem Judvei vestri, ut ipse asseris, malitia, vel impe- dominabitur gentium {Ib .,2S 29).. Aperiteaurescordii
ritia hoc dixerunt esse in voluminibus Hebrceorum, etauditequiaDeM5deofu/n Dominus loculusest,etvoca
quod in grcecis et latinis codicibus continetur ; mani- vitterramasolis ortu usque adoccasum ;ex Sion specit.
feslum est eos aut hebrceas ignorare lilteras, aut ad decorisejus {Psal.KLix, 1,2). Si hocnon vultis intelli
irridendos cuctirbitarios voluisse menliri. Peto in fine gere, audite Evangelium, jam per os proprium lo

epistolse, ut quiescentem senem, olimque veteranum,mi- quente ipso Domino et diceute : Quia oportebat d
litare non cogas, et rursum de vila periclitari. Tu qui Christocompleri omniaquse de illoscriptasunt inLegn
-^
juvenis es, et in pontificali culmine constitutus, doceto Prophetis et Psalmis, etprcedicari in nomine ejus pant
populos ; et novis Africse frugibus Romana tecta locu- tentiamet remissionempeccatorum,peromnes gentes ifi

pleta. Mihi sufficit, cum auditoreet lectore pauperculo cipiensabJerusalem{Luc.xxi\,!kA,il).QuodiaPsaiiva'

in angulo monasterii susurrare. (iixil, vocavit terram asolis ortu usque ad occasum;ho
inEv3iagelio,per omnesgentes: etquod in Psalmodizil
Ep. 71, n. 5.
(ai
(6)Censoremillutn ex nomine indicat et lepide suggil- ex Sion species decoris ejus ; hoc in Evangelio dixilj

lat Hieronymus iii Jon. cap. 4, f 6. his verbis « In hoc loco : incipiensab Jerusalem.
€ quidamCantheliusdeantiquissimogenereCorneliorum
2.Fingitis vosantetempusmessisfugerepermiitj
« sive, utipsejactat.destirpeAsinii Pollionis.dudumHo-
t maedicitur me accusassesacrilegii, quod procucurbita * Emendataest subsidio a. bg. bl. c. cc. ff. g. gv. n.
« hederam transluleriin: timuit videlicetnesi procucur- sb. vc. duorum r. duorum t.quatuor v. Am. Bad. Er. Lo\
« bitis hederae nascerentur, unde occulte et tenebrose (a) Alias 171 : quae autem 76 erat, nunc 60. Script
< biberet non haberet. » exeunte aa. 403« aut paulo post.
 .

265 EPISTOLARUM CLASSIS II. 266

zizania,quiavosestissola zizania.Nauisi frumenta 4. SitraditioCodicum scelerataest, quam Deusia

essetis, permixla zizania toleraretis, et a segete regemqui Jereiaiae librura incendit, mortebellica *
non vos divideretis.De zizaniis quidemdic-
Christi vindicavit (yer.xxxvi, 23,30), quanto sceleratius est
\x\me^[,Quoniamabundabit iniqHitaUs,refrigescetcha- sacrilegiura schismalis,cujus auctores,quibusMaxi-
r itas multorum sqA eide triticodictumest, Qui^perse-
: mianistas comparaslis,aperta lerra vivos absorbuit
veraDerit usque in finem, hic salvuserit{Malth. xxiv,12, (iVMm. XVI, 31-33) !Quomodoergo criraea traditionis
13).Qiiarecreditiscrevissezizaniaetmundumreple- nobis objicitis, quod aoa probalis, et schismaticos
visse, triticum autem decrevisse et in sola Africa veslros et damnatis el acceptatis? Si propterea justi
mansisse ? Christiaaos vos dicitis, et Christo contra- estis,quia persecutioaem per Iraperatores passi es-
Jicitis. Ipse dixil, Sinileutraquecrescere usque ad mes- lis,justiores vobis sunt ipsi Maximianistae.quos per
?em;nondixit, Crescaatzizania,decrescant frumea- judices ab Imperatoribuscatholicisraissos vos ipsi
:a. Ipse dixit, Ager eit hic mundus ; aon dixit, Agerest persecuti estis. Si Baptisraum vos soli habetis, quid
\frica. Ipse dixit, 3fessis est finis sceculi ; non dixit, apud vos facil baptisraus Maximiaaistaruiu ia eis
aessis estterapus' Donali.Ipsedixit,iWessores.4ngie/t quos baptizavit Feliciaaus damnatus, cum quibus
iunt (Matth. xui, 30, 38, 39) ; aoa dixit, Messores pria- estad vos postea revocatus? Vel vobis laicis ad
jipesCircuracellionumsunt.Sedquiaprozizaniistri- istarespondeant episcopi vestri, siaobiscum loqui
icum accusastis, vos esse zizania demonstrastis, et aoluat; et cogitate pro salute vestra,quale sit hoc
juod eslgravius,ante tempus vos a Iritico separastis. ipsum quod nobiscum loqui aolunt. Si lupi conci-
tlajores enim vestri iaquorum sacrilega praecisione lium fecerunt, ut pastoribus aoa respondeant,
)erseveratis, quidamGestis muaicipalibus(a)Codi- quare oves coacilium perdideruat, ut ad liiporum
•,es sanctos et instruraeala Ecclesiee persecutoribus speluacas accedaat ?
radiderunt, quidam eos fateates dimiserunt et eis EPISTOLA LXXVII * (a).
:ommunicaverunt, et utrique Carthaginemfuriosa Augustinus Felici et Hilarino, ut ne perturbentur
.aclionecoavenerunt, de criminetraditionis de quo obortis in Ecclesia scandalis. Porro de Bonifa-
Ipsiiatersejam consenserant, inauditos damnave- cio, apud se crimine deprehensus
qui in nullo
unt, episcopum contra episcopum ordiuaveruut, fuerit,statuere non posse ut ejus nomen depres-
illare contra altare erexerunt. Postea litteras ad byterorum albo expungatur, maximt cum ipsius
nperatorem Coastaatiaum, utiater Afros episcopi causam ad Deijudicium transmiseril
•ansmarini judicarent, miseruat ; datis judicibus Domiuis dilectissirais raeritoque honoraadis fra-
uos postulaveranl et Romae judicantibus aoa tribus Felici et Hilarino ^, AuGusTiNus,ia Domiao
bteraperaverunt,episcopos apud Imperatorem taa- salutera.
uam male judicaveriat argueruut. Ab aliis rursus 1 . Non miror satanam fidelium aaimos perturbaa-
piscopis ad Arelatura missis adipsum Imperatorera tem : cui resistite,permaaeatesiaspeproraissorum
ppellaveruQt ab ipso auditi et calumniatores
;
Dei qui fallere nou potest qui non solum nobis in se
;

iventi, in eodera sceiere permanseruat. Evigilate ad credeutibus et sperantibiis, et ia ej us charitate usque

3dutem,amate pacem, redite ad uaitatera. Haec vobis in tinera perseveraatibus polliceri praemia aeteraa
uemadmodura gesta siut, quaado vullis, omuia dignatus est, verum etiam temporalia scandala ooa
ecitamus. defutura pra5dixit,quibustidem uostrara exerceri et
3.Illecomrauaicatmalis,qui coaseatitfactismalo- probarioporteret;ait emm,Quoniam abundavit ini-
um, nonquitolerat iaagro dominico zizaniausque quilas,refrigescet charitas multor um ;se.dconi\M\\o
d messem, vel paleam usque ad ultiraara venlilatio- &\ib']e.cii,QuiautemperseveraveriLusqueinfinem,hic
em. Si raalos odistis, vosipsirautamini abscelere salvus erit {Matth.xwv, 12,13). Quidergorairura,si
ihismatis. Si malor um permixtionera timeretis, Op- horaines servis Dei detrahuut, et quia eoruiii vitara
itum (6)inter vos in apertissiraa iaiquitate vivea- pervertere aou possuut, famara decolorare coaan-
:m per tot auaos uoa leaeretis. Quem curaraodo tur, cura ipsuraDeum et Dominura eorum quotidie
lartyrera dicilis, superest ut eum, propter quem blasphemareaoacessent,cumeisdisplicetquidquid
lOrtuus est, Christura dicatis. Postremo quid vos of- contra eorum voluatatem justo et occulto judicio
ndit orbis Christiaaus, a quo vos nefaria furore facit? Uude exhortor prudeatiara vestrara, domiai
raecidistis ? etquid vos proraerueruat Maxiraia- dilectissiraimeritoquehoaoraudifratres,utScriplu-
istaequosavobisdamaatos etper judicia publica rara Dei, quaeuobis haec orania futura praenuatia-
^

; basilicis proturbatos,ia suorursus hoaore rece- advcrsus ea uos tirraos esse debere praerao-
vit, et
^ tis?Quid vos offeadit pax Chrisli,coatra quam vos
nuit,contrahominuraraaledicavaailoquiasuspicio-
viditisabeisquosiafamatis?etquidvosproraeruit aesque temerarias corde christianissirao cogitetis.
ixDouati, proquasuscipitis quos damaatis ? Feli- 2.BreviteritaquedicoCharitativestrae,Bonifacium
anusMustitauus raodo vobiscura est. Legimus eum
exstinctus est, ex lib. 2 cont. litt. Petil., c. 92, n. 209.
ius in vestro coacilio damaatura, et a vobis pos- '
Sic Mss. undecim. hldd. vero habent,7)u6hca.
i iujudicio procoasulis accusatura, et in Musti- *
Gollata cum a. bg. c. cc. Cf. gv, j. n. r. s. sb. t. vc.
ua civitate Gestis uiunicipalibus oppugnatum. quatuor v. et cum Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alius 136 : quae aulem 77 erat, nunc 41. Scripta
Edd., pars. At octodecim Mss., tempus. paulo ante epistolam sequentcm.
l'
](a) Confectis apud Mtinatium Felicem. * Mss. quinque, Hilario. Alii quinque, Hilariano.

'(6)0patus Thamugadensispropter Gildonem in carcere * Sic Mss. [t]ui].

Patrol. XXXIII. {Neuf.)

267 S.
presbyterumin nuUocrimineapud mefuisse detec-
tum, neqiiaquam rae de ilio tale aiiquid credidisse
velcredere.Quomodoergojiibereiudenumeropres-
byterorumnomenejusauferri, vehHuicnter terrenle
EvangelioubiDomiuus ait: /n quojttdiciojudicave-
t'ilis,judicabimini{Id. vu,2)?Cumenim causaquae
inler iilnm et Spem exorta est, sub divino examiue
pendeal secimdura placilum eorum, quoil vobis si
voluiu-itis poterit recitari;quisego sum, utaudeam
Dei praevenire sentenliamin delendo vel supprimen-
do ejus nomine, de quo nec suspicari temere mali
aliquidepiscopusdebui.necdilucidejudicarehomo
de occullis hominum potui, cura in ipsis causis sa^cu-
laribus, quando ad majorem polestatem
arbilrium judicandi,mauentibus siculierant omni-
bus rebus, exspectetur ill;i seutentia, unde jam non
liceat provocari, ne superiori cognitori liat injuria,
si ejus pendente judicio aliquid fuerit
commuta-
tam? Et utique multuiu inlerest inter divinam et
humanara quamlibet excelsissimam potestatem.
Domini Dei nostri misericordia nunquam vos dese-
rat, domini dileclissirai et houorandi fratres.
EPISTOLA LXXVIII '
(a).
Quidam e monasterio Auguslini Spes nomine,accu-
satusaBonifaciopresbytero,crimeninBonifacium
ipsum iranstulit.Cum res evidentibus argumenlis
cognosci ab Augustino non posset,jussus est uter-
que adire sepulc7'um S .Felicis Nolani,ut miraculo
transigeretur judicium. Id clam fieri curarat
Auguslinus : verum quoniam res eruperat in
notitiam hominum,permiltitintereaut Bonifacii
nomen interpresbyteros non recitelur hortatur ; mundum, nec cousentire voluit nec tacere, cito eum
omnes ne temere judicent, neve ob paucorum
delictavel ipsi deficiant a pietate,vel de omnibus
observansnuUam
jnale suspicentur ; fuisse
licem sodaiitalem,in qua non aliquis /lagitiosus
exiitent.
Dilectissimisfratribus, clero, senioribus, et univer-
sse plebi Ecclesiee Hipponensis, cui servio in di-
lcctioneChristi, Algustinus, in Domino' salutem.
UfiuamScripturae Dei sollicifamente intenden-
t.
tes,iu quibusque scandalis adjutorio nostri sermo-
nis non ille vos potius consolaretur.qui
egeretis,et
cousolatur el nos qui: non sohim bona, qucie sanctis
et iidelibus suis est redditurus, verum eliam mala,
quibus erat hic luundus abundaturus,ante preedi
xit, ante conscribenda curavit, ut bona post sseculi
finemseculuracertioresexspectaremus,quammala
similiter preenuntiata ante saeculi finem prteceden-
tia sentiremus. Unde et Apostolus dicit Quaecum- :
que enim anlescriptasunt, ut nosdoceremurscripta
sunl,ut per palientiam et consolationem. Scriptura-
rum spem habeamus ad Deum {Roin. xv,
aulem opus erat ut ipse Dominus Jesus non solum
diceref, Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno
<?-;;,sm(.]/a«/i.xui,43),quodposts<fiCuHfinemfutu-
* Hanc contulimus cuiu a. a. bg. bl. c. cc. cb. g.
gg. gv. j. n. r. s. t. duobus sb.
duobus vc. quatuor v.
et cum Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alias 137 :quae autem 78 erat, nunc 197. Scripta
forte an. 404. circ. 26jun.
' Mss.cb. et t., in Domino aeternam saluttm.
AUGUSTINI EPISCOPI m
rum est veruui etiam eiclamaret, Va? mundo ab
;
scandalis {Id. xvni,7) nisi ut nobis non b!an<lire-
:
miir venire non posse ad sedes felicitatis eelernae,
uisitemporaiibus malis exerciti non defecerimus?
Qui(io|)us fuit utdiceret, Quoniam abundabil iniqui-
charilasmuilorum ; nisi ut illi dequi-
tas, refrigescel
bus conlinuo locutus adjunxit, Qui perseveiaoeril
usque in (inem,hic salvus erit (/rf.xxiv, )2,13),cuni
hac micjuilatis abuudanlia refrigescentem charita-
tera viderent, non perturbareutur, non expavesce-
renl,nonquasirebusinsperatis etinopinatisconlris-
lati deficerent ; sed polius videntes accidere, qua
futura preedicta suntante linem.palienter perseve-
refertur rarent usquein finem, ut securi mererentur regnare
post fiuem iu ea vita quae non habet flnem.
2. Proinde, charissimi, in islo scandalo, quo de
Bonifacio presbytero nonnulli perturbaniur, noD
vobis dico ut nondoleatis:quienimistanon dolent,
non est in eis charitas Christi qui autem etiara de
;
talibus gaudenl.abundat iu eis malignitas diaboll.
Non qiiia in memorato presbyteroapparuit aliquid,
quoddignumdaiunationejudicaretur;sedquiaduo
de domo nostra talem habent causam, ut unus eo-
rum sine dubio perditus habeatur, et sit alterius
faraa apud quosdam mala, apud quosdam dubia,
etiamsi non sit maculata conscientia. Dolete ista,
quoniam doleuda sunt non tamen sic ut eo dolore
:
vestracharilasabene viveudo refrigescat,sedpotiu8
ad Domiuura deprecandura inardescat ut si inno- ;
cens est presbytervester*,quod magis credo, quia
cum sensisset alterius raotum irapudicura et im-
divina senlentia mauifestatum ministerio proprio
repreesentet si autem
: male sibi conscius, quod
tam fe- suspicari non audeo, voluitalteriusexistimalionem
laedere.cum ejus pudicitiamcontaminare non pos-
set, sicut dicit ipse cum quo habet causam, non
eum permittat suam occultare nequitiam,ut quod
homines invenire non possunt.de quolibet eorum
divino judicio propaletur.
3. Gum enim ista me causa diu cruciasset, nec
invenirem quomodo unuseduobus convinceretur,
quamvis magis presbytero credidissem cogitave- ;
ram primo sic arabos Deo relinquere, donec in uno
eorum qui mihi suspectus erat, aliquid existeret,
unde non sine justa et mauifesta causa de nostro
habitaculo projiceretur. Sed cum promoveri in cle-
ricatum ^ sive illic per me, sive alibi per htteras
meas veheraentissime conaretur, ego autem nuUo
modo adducerer ei horaini, de quo tantum mali
existimarem,manus ordinationis imponere,autper
commendatioiiem raeam alicui fralri meo eum
4). Quid subintroducere, turbulentius agere coepit, ut si ipse
in clericatura non promoveretur, nec presbyter
Pa- Bonifacius in suo gradu esse permitteretur.In qua
ejus provocatione cum viderem
Bonifacium noile
fif. quibuslibet iufirmiset adsuspicionempropensis de
suee vitae dubitatioue scandalum fieri, paratumque
* Lov., noster. Alii Cdd., vesUr.
» Edd,, elericalu.Hss., clericatur.
i69 EPISTOLARUM CLASSIS II. 270

esse honoris suiapud homines damnum perpeti po- occasionemqu8erentibusoccasionem(II Cor.\i,l2) ;

tius quam in ea contentione, in qua non posset igno- non erit nostrum hoc factum, sed eorum quorum
rantibus et dubitantibus vel ad male suspicandum causafueritfactum. Quidenim obesthomini, quod
proclivioribus suam demonstrare conscientiara, ex illa tabula non vult eum recitari humanaiguoran-
usque ad Ecclesiae perlurbationem inaniter pro- tia,sidelibro vivorum non eum delet iniqua cons-
gredi;ellegi aliquid medium,ut certo placito se ambo cientia ?
constringerentad locumsanctum se perrecturos', 5. Proinde, fratres mei, qui timelis Deum, me-

ubiterribiliora opera Deinonsanam cujuscumque raentotequodaitApostolusPetrus: Quoviam adver-

conscientiam raulto facilius aperirent.etadconfes- sarius vesterdiaboLus tanquam leo ruijiens circumit
sioneuivel poena vel timore compellereat. Ubique qucerens quem devoret (H Pe<r.v,8).Quem nonpo-
quidem Deus est, etnulloconlinetur vel includitur testdevorare seductum ad nequitiam,l'araam ipsius
locoquicondiditomnia, eteuma veris adoratoribus inquinare conatur, utsi fier potest opprobriis ho-
inspirituetveritateoportetadorari (/oa?Mv, 24), ut minumet malarumlinguarum delractione deficiat,
in occultoexaudiens.inoccultoetiam justificetetcor et sic in ejus fauces ruat. Si autem nec faraam in-
ronet.Verumtamenadistaqueehominibusvisibiliter nocentis macularepotuerit,hoc eipersuadere tentat
nolasunt, quis potest ejus consilium perscrutari, utpermalevolassuspicionesdefratresuo judicet, et
quareinaliislocis haec miracula fiant, in aliis non sic ab iilo implicatus absorbeatur. Et quis omnes
fiant?Multisenim notissima est sanctitas loci, ubi ejus captiones et circumventiones velcomprehen-
beatiFelicisNolensiscorpusconditum est, quovolui dere vel enumerare sufficiat?Adversus tamen haec
utpergerent; quia inde nobis facilius fideliusque tria qute ad causam prsesentem pertinen t proprius S

scribi potest quidquid in eorum aliquo diviuitus fue- ne mala exempla imitando ad nequitiam sedu-
ritpropalatum.iNam et nosnovimusMedionaliapud camini, ita vos per Apostolum alloquitur Deus :

memoriam sanctorum, ubi mirabiliter et terribili- Nesitis jugum ducentes cum infidelibus ;qu3e enim
ter daemones conhtentur, furem quemdam, qui ad participalio justitiae cuminiquitate, aui quse socie-
eum locum venerat utfalsum jurando deciperet, tas luci adlenebras{\\ Cor. vi,i4) ?Item alioloco:
compulsumfuisseconfiteri furtum,etquodabstule- Nolite, inquit, seduci : Corrumpunt mores bonos
rat reddere numquid non et Africa saoctorum
: colloquia mala, Sobrii eslote, justi, et nolite pecca-
martyrumcorporibusplenaest?et tamen nusquam re (I Cor. xv, 33, 34). Ut autem linguis detrahen-
hic scimus talia fieri. quod Apostolus
Sicuteuira, tium non deficiatis, sic per Prophetam dicit : Au-
dicit, non omncs sancti habenl dona curationum, dite me qui scitis judicium, populus meus, inquo-
nec omnes habenl dijudicationem spivituum (I Cor. rum corde lexmeaest opprobriumhominum no-
:

XII, 30) ita nec in omnibus memoriis sanctorum

;
lite metuere, et detractione eorum ne superemini,
istafieri voluit ille, qui dividit propria unicuique nec quod vos speimant magni duxeritis. Sicut enim
prout vult. vestimentum, ita per tempus absumentur, et sicut
4.Ui^'«ipropt6rcumego noluissem hunc gravissi- lana a tinea comedentur ;justitiaautem mea in seter-
mumdoloremcordis meivobis perferriinnotitiara, num,manet {lsai.iA,l,%). Jam vero ne malevolo
ne vosatrociteretinaniter contristando turbarem; animo deservis Deifalsasuspicandopereatis, illud
ifortassis ideo Deusnoluitvos latere, ut nobiscum Apostolicum recordamini, ubi ait Nolite ante tem- :

'orationibus incurabatis, utquodipsein hac causa pus judicare quidquam, donec veniat Dominus,
novit, nos autem nossenonpossumus, etiamnobis et iliuminel abscondita tenebra7'um, et manifes-
manifestare diguetur.Nomen autem presb^-^teri pro- tabit cogitationes cordis, et tunc laus erit unicui-
ptereanon ausus sum de numero collegarum ejus que a Deo (I Cor. iv, 5). Et item illud quod scrip-
'vel supprimere veldelere, ne divinse potestali, sub tum est: Quae manifesta suat, vobis ; quae au-
ciijus examine causa adhuc pendet, facere viderer tem occulta, Domino Deoveslro{Ibid. v, 12, 13).
jinjuriam, siillius judicium meo vellem praejudicio 6.Manifestumestquidem,quiaistainEccIesianoa
preevenire :quod nec in negotiis saecularibus j udices acciduntsine gravi tristitia sanctorura atque fide-
Ifaciunt, quando causaedubitatioadmajorempotes- lium verumtameo cousoletur nos qui cuncta
;

tatemrefertur,utpendenterelationealiquidaudeant praedixit, aique ut abundantia iniquitatis non re-

:2ommutare. Et in episcoporum concilio (a) consti- frigescamus, sed usque in finem perseveremus,
Itutum est,nullumclericuni qui nondum convictus ut salvi esse possimus, admonuit. Nam quantum
suspendi a communione debere, nisi ad causam
sit, ad me attinet, si est in rae quantulacumque cha-
suamexaminandam senon praesentaverit. Bonifa- ritas Christi, quis vestrum iiifirmatur, et ego non
ciustameohanchumililatemsuscepit,ut neclitteras infirmor ? quis scaudalizatur, et ego non uror (I[
quibusinperegrinalione honorem suum
jacciperet, Cor. XI, 29) ? Nolite itaque augere cruciatus
queereret, ut in eo loco ubiamboignoti suut, cir- meos, deficiendo vel in suspicionibus falsis, vel
ca arabos eequalitas servaretar. Et nuucvobis
si in peccalis alienis. Nolite, obsecro vos, ue dicam
placetut nomen ejus nou recitetur,neiisquiad Ec- de vobis Et super dolorem vulnerum meorum addi-
:

clesiamaccederenoluntjSicutaitApostoias, demus rferun^ Namilliquigaudeut de istis doloribus nos-

tri, de quibus in personacorporisChristi tantoante
' Er.Lqw, peregrinaluros. Mss., perrecturos.
(a) Garthag. 3, ann. 397, cann. 7, 8. 1 Mss. Vatic. cum decem e nostris, prius.
 :

271 S. AUGUSTtNI EPISCOPI 271

preeilictum est, Adverstts me insultabnnt qui sedC' 2t). Ipse qnippefideles suos securos etiam de fecit

bant in porla, et in rne psallebanl qui bibebant vi- dispeusaloribus inalis, malasuafacientibus, et bona
num (Psal. lxviii, 27, 13), valde tolerabilius susti- ejusloquenlibus.ubiail Quxdicuntfacite ;quxau-
:

nentur pro quibus tamen etiam ipsis orare, et bo-

;
iem faciunt,facere nolite dicunt cnim et nonfaciunt
:

numeisvello didicimus. Aii quideniiiialiiid sedent (Matth. xxm, 3).0rate quidem prome.UHforte aliis
isli.el quid aliud captant, uisi utquisquis episco- prfcBdicansipse reprol)usiuveniar(I Cor. ix,27);ve-
pus, vel clericus, vel monachus, vel sanctimonia- rumtamen cum gloriamini ,non in me,sed in Domiao
lis* ceciderit, omnes lales esse credaut, jactent, gloriaraini.Quantumlibet enim vigiletdisciplinado-
contendant,se(inououmesposse manifestari?Etta- mus me<e, homo sum, et inter homines vivo, nec
menetiamipsicum aliquauiarilata inveuitur adul- mihiarrogareaudeout domusmea melior sil quara
tera, nec ^ rojiciunt uxores suas, necaccusant ma- arca Noe, ubi tamen inter oclo hominesreprobus
Ires suas. Cum autem de aliquibus qui sanctum unusinventusest'(Gen. ix, 27) : autmelior sitquam
nomen prolitentur, aliquid criminis vel falsi so- domus AbrahflB, ubi dictum est, Ejice ancillam et
nuerit, velveri[)atuerit,instanl,salagunt,ambiuut, filium ejus (Id. xxi, 10) quam do- : aut melior sit

ut de omnibus hoc credatur. Hos ergo de nostris mus de duobus geminisdictum est,
Isaac, cujus '

doloribus suavitalem suse malae iinguae captantes, Jacob dilexi, Esau autem odio habui (Malach. i,
facile est ut illis canibus comparemus, si forte in 2) aut melior sit quaui doraus ipsius Jacob, ubi
:

malo intelligendi sunt, qui lingebaut vulnera lectnra patris filius incestavit (Gen. xlix, 4) : aut
pauperisillius, qui anle jauuam divitis jacebat, et melior sit quam
domiis David, cujus alter filius
quousque veuiret ad requiem sinus Abraliae, labo- cum sorore concubuit (II Reg. lui, 14) cujus al- ;

riosa et iudigua omnia tolerabal (Luc. xvi, 21-23). ter filius coutra palris tam sanctam mansuetudi-
7. Vos me uolite amplius cruciare, qui aliquam nem rebellavit [Ibid. xv, 12) : aut melior quam co-
sperahabetisadDeum vos nolite ipsa vulneraquee
: habitatio Pauli apostoli, quitamen si inter omnes
illilingunt,multiplicare vospro quibus periclita-
;
bonos habitaret, non diceret quod superius com-
muromulhora, habentes foris pugnas, intus timo- memoravi, foris pugnse, inlus timores (II Cor. vii,
res(llCo?-. vu, 5),periculumincivitate,periculumin 5) ; cum de sanctitate et fide Tiraothei
nec diceret
deserto, peiiculumex gentibus, periculumexfalsis loqueretur, Neminem habeo qui germane de vobis
fratribus (Id. xi, 26) Scio quia doletis
. ; sed numquid sollicilus sit. Omnes enim sua qucerunt, non qu3B
acriusquauiego?Scio quiaconturbati estisetlimeo sunt JesuiChrisli (Philipp.ii, 20, 2!) aut melior :

neinterlinguasmaledicorumdeficialet pereatinfir- quamcohabitatioipsius DominiCbristi, in qua un-

mus, propter qaem Chrislus mortuus est. Nou ex vo- decimboniperfidiim etfurem Judamtoleraverunt
bis increscatdolor noster, quia non culpa nostra fa- aut melior sit postremo quam coelum, unde Ange-
ctus est vester. Nam hoc esl quod praeca vere conatus li ceciderunt.
sum.utsi fieri posset, hocmalumnec vilandumue- 9. Sim[)liciierautem fateor Charitati vestrae coram

gligeretur, uecinvestram notiliam perferretur, ubi Domino Deo nostro, qui testis est super animam
iufructuosecruciarentur firmi, et periculose turba- meam, ex quo Deo servire coepi quomodo difficile :

reuturintirmi. Sedquihoccognitopermisit vosten- sumexpertusmelioresquamquiin inonasteriispro-

tari.etvobisviressustioendi, eterudiatvos ex lege fecerunt ita non sum expertus pejores quam qui
;

sua;doceatvos et mitigeta diebus malignis, donec in monasteriis » ceciderunt, ita ut hinc arbitrer ia
fodiatur peccatori fovea (Psat. xcni, 12, 13) Apocalypsi scriptum, Justus justior fiat, et sordi'
8. Audionoonullosvestrumhinc amplius contri- dus sordescat adhuc (Apoc. xxii, 11). Quapropler
stari, quam delapsu duorum illorum diaconorum etsi oonlristamurdealiquibus purgamentis, conso-

qui ex parte Doaati venerant, tanquam disciplinae lamur taraen etiarade pluribus ornamentis. Nolite
Proculeianiinsultaverint, velutgloriantes de nobis, ergo propter amurcam qua oculi vestri offendun-
quod ex uostra disciplina nihiltale in clericis exs- tur, torcularia deteslari, unde apothecae doraini-
titisset:quodquicumqne fecistis, fateor vobis, non caefructu oleilurainosioris implentur, Doraini Dei
bene fecistis. Ecce docuit vosDeus, ut qui gloria- nostri raisericordia vos adversus omnes insidias
tur, in Domino glorietur (1 Cor. i, 31) nec obji- : inimici in sua pace custodiat, dileclissimi fratres.

ciatis haereticis, nisi quia non sunt catholici ne ; EPISTOLA LXXlX'(a).

similes eis sitis, qui uon habendo quod iu causa Augustini episcopi ad presbyteruiu quemdam Md'
suae divisionis defendant, non nisi hominum cri- nichcBum, denuntians ul solvat qucEstionem in
mina colligere affectant, et ea ipsa plura falsissi- qua proecessor ejus Fortunatus defecerat, vel
me jactant quia ipsam divinae Scripturae veri-
: ut proculasua Ecclesia diseedat. H;

tatera,quaubiquediffusaChristiEcclesia commen- Sine causa tergiversaris, cum longe appareal

datur, criminarietobscurare non possunt,homines qualis sis. Quid tecumlocuti fuerint fratres,iadica-
perquosPraedicaturadducantin odium de quibus ;

et fingere quidquid in menlem venerit, possunt. '

Edd., cui. At meliores Mss. liabent, cujus.
« Mss. gg., ex monaslerio. IdemGod. cum cb. et uno
Vos autem non ita didicistis Christum si tamea ;
v. subdit, defecerunl.
illura audistis, et iu illo docti estis (Eph. iv, 20, '
Non reperitur nisi in Vaticano exemplari.
(a) Alias 244 : quee autem 79 erat, nunc 198. Scripta
* MsS. cb. gg., eastimonialit. forte an.404.
 .

273 EPISTOLARUM CLASSIS H. m

veruntmihi.Bene,quianontime3 raortem sedeam : ribus et oribus vos esse venturos jamjamque, in
*

mortem debes limere, quam tipi ipse facis taliade
Ucobiasphemando. Etquodintelligis m >rtem istam
visibilem, quam omues
nera essementis acorpore,
Sed quodadjungis devestro, separationem
lii,'erft.
esseboniamalo: simensbonum est et corpusma-
kim,quieacommiscuitnonestbonus dictis autem
quia Deus bonus istacommiscuit ergo aut malus
Ciiristinomineatqiie adjutoriosperamus. Cumhoec
scriberem.etiam jiorunanimemfiliumnoslrumTha-
hominesnorunt separatio- gaslensis ' Ecclesiie presliyterum Fortunatianum,
non est magnum intel- Romamnavigaturiim, aiiara epistolam paucis ante
diebusjam deileram. Nunc ergoquod soleo rogo,
uf quod soletis f;iciatis. Oretis pro nobis, ut videat
;
Deus humilitatera nostrara et laborem nostrum,
: et dimittat omnia peccata nostra.

est,autmalum timebut. Et tugloriaris, quia non ti- 2. Colloqui aiitera vobisciiratalia cupio,si Jigne-
mes hominem, cum Deum talem tibifingas, qui te- mini, litteris ; qualia colloqui possemns, si coram
nebras timuit, ut commisceret bonum et malum ? vestris sensibus adessemiis. Ecce illam queestiun-
Noli autem cxtolli animo, sicut scripsisti, quia vos culam, quam niiper proposueram, tanquam si prte-
magnos faciraus, eoquod irapedire volumus vene- sens proesenti interdulces loquelasobderem ', plane

navosfra, ne aiJ homines pestilentia serpat non : chrisfiano infellecta et devotione solvisti, sed nimis
enim Apostolus,quos canes appellat raagnos facit, cursimet breviter; possetquippe ibiaiiquanto diu-
cura dicit, Caoeiecanes {Philipp. m, 2) aut iilos ma- ; tiusetuberiushabitaregratiaoristiii,si cumdixisses
gnosfaciebat,qiiorura sermonein dicebat serpere ut itafeinillo, quo feliciter uteris, iocoperseverarede-
cancrum(Iiri/rt.ii,l7).Itaquedenuntiotibiinnomi- crevisse.utsi quiddetealiudDominopIacuerit,ejus
neChristi, ut si paratus es.solve quaestionem in qua voluntatem prseferas luee, idipsum aliquanfo aper-
defecit praeoessor luus Fortunatus(a). Et ita hinc tiusexplicares.QuonammodovoluntatemDei, quee
ieraf, iit nou rediret, nisi, cum suis disputatione nostraevoluntatipreeponendaest, noverimus: utrum
coiiata, inveniret quid contra respondere posset, tantum in ea re, quam propterea volentes * perferre
disputans cum fralribus. Si aiitem ad hoc non es deb6mus,quia et inviticogeremur. Ibi enimfitqui-
paratus ; discede hinc, et noii pervertere vias Do- demquo Inolumus sedideo noscorrigimusutveli-
:

mini, et illaqueare ut venenis inficere animas in- mus, quiaille vult,cujusvoluntatisneoexcellentiam

firraas, ne adjuvante dextera Domini nostri, quo-
modo non putaveras erubescas.
EPISTOLA LXXX *
Capit explicart liquidiusa Paulino,
voluntatem Dei, quae noslrx prseferenda
nosse possimus.
Sanctis et Deodilectis, merito vpnerabilibus etmul-
tumdesiderabilibusfratribusPAULiNoetTHERASi^,
AuGUSTiNus, in Domino salutem.
1. Charissimus frater Celsus cum reseriptarepe-
debitum redderefestinavi sed veve festinavi.
tcret,
fasest recusare, nec omnipotentiamlicetevitare; si-
cut Petrumalter cinxit et tulil quo noluerat {Joan.
(6). XXI, t8),verumtamemquonolletiil,etvolensmortem
quonam modo subegitasperam. An et ibi ubi estpotestas, nonmn-
est, tare sententiam, quamvis aliud occurrat, inquo po-
tius appareat voluotas Dei ad mutandam senlentiam
nos vocantis, non quia nostra mala erat, sed in qua
recte permanerefur, nisi ab illo in alteram vocare-
mur.Nequeeniramalum fuitAbrahse nufrireet edu-
quoad posset, quantum in ipso esset,
care filium,
; usque adfinem viteesuse sedrepente jussus occi-
;

Ciimenimeura putarera adhuc aliquot dies nobis- dere, mutavit utiquenon prius malamsententiam,
cum moraturura.repentecompertaoccasione navi- sedquaemalaesset, sipostjussummutatanonesset'
gii,mihi pridianamsuam profectionem jam nocte {Gen. xxn,i, 10) :hincquoque nondubitonihilaliud
suggessit. Quid facerem cum eum tenere non pos- videri tibi.
sem, et quia ad vos, cum quibus ei melius esset, 3. Sedplerumquenon voce decoelo.nonper pro-

properabat,;necsi possem.deberem. Proindepauca phetam,aonperrevelationem velsomnii, velexces-

illicoheec aripui dictanda atquemittenda, prolixio- susmentis quidiciturecstasis, sedrebus ipsis acci-
raeconfitensdebitorem, cumpost redi-
ris epistolae denUbus, etadaliudquam statueramus vocantibus
lum venerabilium fratrum nostrorum collegarum cogimur agnoscere Dei voluntatem esse aliam quam
meorumTheasiii etEvodii, primiim vestriex parte erataostra:tanquamsiproficiscistatueremus,etaIi-
enimadnos ineorumpecto-
saliatusfuero. Uberius quidorireturquod consultade oflBcio nostro veritas
vetaretdeserere,autdecernentibusibimanerenua-
(o) Fortunatum in disputatione vicit Augustinus, cum
adhuc presbyter esset, ex lib. 1 Retract., c. 16. Jamvero tiaretur aliqiiid, quod eadem veritate consulta aos
episcopus aliam cum Felice, qui « Hipponem venerat compelleretproficisci.Dehoctertiogenerecausarum
« eumdem seminaturus errorem, » ut ait in lib. 2 Re-
tract., c. 8, disputationem habuit; anno scilicet 404 ex
mutaad8esententiae,quid tibi videaturpeto mecum
Actis cum Felice. Huic ergo epistolam hatic scriptam * Ita in Mss. At in vulg., oralionibus
fuisse suspicari licet. * Apud Bad. Am. Er., Carthagustinensis Ecclesice. In
* Recensita est ad a. bg. bl. c. cc. ft. ggv. j. 1. n. r. uno e Vat. Mss. Thaganensis.
sb. th. yc. duos t. quatuor et ad
v. Am. Bad. Er. Lov. * Lov., objicerem. Alii plerique Gdd., obderem.
(6) Alias 65 : quae aute:ii 80 erat, num 199. Scripta an. ' Sic Mss. septem. At Bad. Am. et Er.. propterea prcB-
405, circ. mensem martium. ferredebemus. Lov., propterea voluntatipraferre debemus.
• ApudEr. et Lov., Therasii. In Ms. Gervas., Thesii. In Et mox Edd. illai quatuor habent: Ibi enim sit quidem
ahquot Tkeasii : hoc pacto etiam scribitur in concilio
aliis, quod volumus, sed ideo nos cogimur, etc. Substituimus
habilo Carthagine,die26 Junii an.404, cujus decreto legati lectionem in melioribus Mss. repertam.
ad Ilonorium imperatorem contra Donatistas missi sunt ' Lov., qum mala esset potius si mutata. Bad. et aliquot

Theasius et Evodius, sive Evhodius ut in membranis habe- Mss.,si potius subynutata. Er., si potioribus mxitata. Sed
tur iidem, ipsi, haud dubie qui visuri erant Paulinum.
; melius Ms. j., si posl jussum mutata.
275 S. AUGUSTINI EPISCOPI J76

plenius et enodatius colloquaris. Snepe nos quippe 75 et 81, rescribit accuratius Augustinus de in-
conturbal, et difflcile est non aliquid quod magis fa- terpretatione loci Epistolae ad GaLalas, confir-
cienduni eratomiltere,dnni illud mulaienolumus
'
mansquod Petrus merito veraciterque reprehen-
inqiio prius permanere slatueramus, non quidem sus fuerit a Paulo. Caeterum deprecatur veniam,
malum verum, jam ideo malum quiaid qiiod potius quibusdam incautioribus Hieronymi ani-
si dictis

agendumestoccurrensdeseritur;quodsinonoccur- mum quod nulLa sua cuLpa

offenderit, excusans
reret, nonsolumsine vituperatione, sed eliam cum per multorum mnnus obambularit epislola, prius-
laude, iniliopriore perduraretur. Hic non fallidifii- quam ad eum cui scripta erat, pervenerat.
cile est hic omnino vox prophetica praevaiet
; De- : Dominodilectissimo, et in Christi visceribus hono-
licta quis intelligit {Psal xvni, 13)?Hinc oro,par- rando, sancto fratri et compresby tero Hieronymo,
ticipem me facias cogitationum tuarum, quid in Augustim;s, in Doraino salutem.
talibus vcl facere soleas, vel faciendum esse reperias. CAPUT PRIMUM. — I. Jam pridem tuae Charitati

EPISTOLA LXXXI * (a). prohxam epistolammisi, respondens illitusequam

EieronymiisAugustino,excusansquodipsiuslittens per sanctumfilium tuum Asterium, nunc jam non
reiponderit liberius Epistola 75, rogansque ut, solumfratreiu,verumetiamcol!egam,meummisisse
omissis contentiosis quaestiunibus, deinceps se- te recolis.Quae utrum in manustuas pervenire me-

cum invicem amice conferant, et placide versen- ruerit,adhiic nescio nisi ; quod per fratrem sinceris-
tur in campo sacrarum Scripturarum. simum Firmum scribis, siille qui leprimumgladio

Domino vere sancto et beatissimo papas Augustino, petiit, stilo repulsus est, ut sit huraanitatis meae
HiERONYMus, in Christo salutem. atquejustitife accusantem reprehendere, non res-

Cum a sancto fratre nostro Firmo- solLicite quae- pondentem. Hoc solotenuissimoindicio,utcumque
rerem quid ageres, sospitem le Isetus audivi. Rur- conjicio legisse te illam epistolam meam. In ea

sum cum tuaslitleras non dico sperarem,sedexige- quippedeploravitanlaminter vos exstitisse discor-
rem;nescientete, deAfricase profectumesse dixil. diam, de quorum tanta amicitia, quaquaversum
Itaque reddotibi per eumsalutationis officia,quite eam fama diffuderaf, charitas fraterna gaudebat.
unicoamorecomplectiturisimuLqueobsecroutignos- Quod nonfeci reprehendendo Germanilatemtuam,
caspudorimeo^quoddiuprsecipientiutrescnberem, cujus in ea re aliquam culpam mecognovisse non
negare nonpotui. Nec egotibi, sedcausae causa res- ausim dicere sed dolendo humanam miseriam,
;

pondit.Elsiculpaestrespondisse,qusesoutpatienter cujus in amicitiis mutua charitate retinendis, quan-

audias, multo major est provocas^e. Sed facessant permansio est. Verum illud
talibel illa sit, incerta

istiusmodi querimoniae: sitinternos pura germani- malueramtuisnosse rescriptis,ufrum mihi veniam

tas;ei\deincepsnonqucEstionum,sedcharitatisadnos quam poposceram dederis quod aperlius mihi :

scriptamittamus. Sanctifratres quinobiscum Do- ', intimari cupio; quamvis hilarior quidam vultus
minoserviunt,affalim te salutant. Sanctosqui tecum litterarum fuarum, etiam hoc me impetrasse, si-
Christi leve trahunt jugum, prsecipue sanctum et gnificare videatur si tamen post iectam
: illam
suscipiendum papam Alypium, ut meo obsequio sa- missae sunt ;
quod in eis miniroe apparet.
lutes.precor. Incolumem teet memorem mei, Christus 2. Petis, vel potius fiducia charitatis jubes, ut in
Deus nostertueatur omnipotens, domine veresancte Scripturarum campo sinenostro invicem dolorelu-
et beatissime papa. Si legisti Librum Exptanatio- damus. Equidemquantum ad me attinet, serio nos
num inJonam,puto quod ridicuLam cucurbitae non ista.quamludo, ageremallem.Quod sihocverbum
recipias quaestionem. Si autem amicus, qui me pri- tibipropter facilitatem ponere placuit ego fateor, ;

mus gladiopetiityStilo repulsusesl ; sit humanitatis majus aliquid expetoabenigoitatevirium luarum,

tuae atque accusantem reprehendere, non
jusiitiae, prudentiaquetamdocfa,etotiosa, annosa, studiosa,
respondentem. In Scripturarum campo, si placet, ingeniosa diligentia hsec tibi non tantum donante,
'
;

sine nostro invicem doLore ludamus. verumetiam dictante Spiritusancto,utin magniset

EPISTOLA LXXXll ** (6). laboriosis qusestionibus, noutanquam ludentemin
Receptis ab Hieronymo superioribus Epistolis 72, campo Scripturarum, sed in montibus anhelantem
adjuves.Siaulempropterhilaritatemquamesseinter
» Edd., mutare volumu$. Sed legendum, ut estinMss.
novem, mutare nolumus ; quo nimirum fit, ut quod potius charissimos disserentes decet, initasti dicendum
agendum est occurrens deseratur. esse, Ludamus: sive illud apertum et planum sit,
* Ad a. bg. bl. bn. c. cc. fs. g. gv. j. 1. n. r. sb. t.

vc.novem v. et ad Aoi. Bad. Er. Lov. recognita. unde collcquimur, sive arduum atque difficile,hoc
(o) Alias 18: quae autem 81 erat, nunc 48. Scripta ipsum edoce, obsecro te, quonam modo assequi
forte ann. 405.
* Firmi nomen hic loci omittitur in Vatic. octo, et in
valeamus: ut cum forte aliquid nos movet, quod
aliis sei e nostris Mss., sed in omnibus fere liabetur uobis, et si non cauliusaltendentibus,certefardius
initio Epistolse proxime sequentis.
intelligentibus, non probatum esl, et quid nobis
' Ms., t., sancU patres. Alii omnes verius, fraires. Nam

illud prius appellationis genusimprobat Hieronymusin videatur, contra conamur asserere, si hoc aliquanto
cap. 4 Epist. ad Galat. securiore libertate dicamas, non incidamus in
In hujus recognitione collati sunt a. a. bg. bl. bn.
c. cc. fs. g. gv. j. I. n. r. s. sb. t. vc. novem v. et Am.
suspicionem piierilis jactantiae, quasi nostro no-
Bad. Er. Lov. minifamain, viros iIluslresaccusando,quferamus:
(6) Alias 19 quae autem 81 erat, nunc 202. Scripta
:

paulo post supeiiorem. '

Lov., diligenti. Alii plerique Gdd., diligentia.
 .
J77 EPISTOLARUM CLASSIS
si aulem aliquid asperuin, refellendi necessitate,
depromptum fuerit quo tolerabiiefiat, leniore cir-
;
cumfundamus eloquio, ne litum melle gladium * culminecolloca .im,de veritateejuscertusac secu-
stringere judicemur. Nisi forte ille modus est quo
utrumque hoc vitium, vel vitii suspicionem ca-
veamus, si cum doctiore araico sic disputemus, ut
qnidquid dixerit, aecesse sit approbare, nec quse-
rendi saltem causa, liceal aliquantulum reluctari.
3.Tum vero sineuUotimore otfensionis lanquam
ia luditur; sed mirum si nobis non illudi-
campo
tur.Ego enim fateor Charitati tuae.soliseisScriptu-
rarum lii)ris qui jam canonici appellantur, didici
hunc timorem honoremque deferre, utnullumeo-
pum auctoremscribendoaliquiderrasse tirmissime
credani.AcsialiquidiiieisoflfenderoLitteris,quod vi-
deatur contrarium veritati; nihil aliud, quam vel
mendosumessecodiceiu,veliaterpretem nonasse-
cutum essequod dictumest, vel me minime intelle-
xisse,nonambigam.Aliosautemitalego,utquautaIi-
betsanclitatedoctrinaquepraepolleant, nonideove-
rumputem.quiaipsiitasenserunt ;sedquiamihi vel
per illosauctores caaonicos, vel probabili ralione,
quod a veronon abhorreat.persuadere poterunt.Nec
le,mifrater,sentire aliudexistimo prorsus,inquam, : tolos falsa scripsisse,
non tearbitrorsiclegituoslibros velle,tanquam Pro-
phetarum, vel Apostolorum; de quorum scriptis,
quod omni errore careant, dubitare nefarium est.
Ahsit hoc a pia hurailitate et veraci de temetipso co-
non ulique dice-
gitatione ;quanisiesses praeditus,
res: Utinam mereremur complexus tuos, et colla-
tione mutua veldoceremus aliqua, vel disceremus
CAPUT II. — 4. Quod si teipsuiu, consideratio-
ne vitae ac morum
tuorum, noa simulateaecfalla-
citer dixisse credo quanto magis eequum est me
;
credere,apostoluraPaulum nonaliudseasissequam
scripserit, ubi ait de Petro et Barnaba: Cu7n vide-
remquianonrecteingrediuntur ad veritatemEvan-
gelii, dixi l^elro coram omnibus : Si tu, cum sis
Judaeus ,gentiliter et nonjudaice vicis,quomodo Gen-
tes cogisjudaizare [Gal. ii, 14) ? De quo enim cer-
tas sim quod me scribendo vel loquendo non fal-
iat, si fallebat Apostolus filios suos, quos iterum
parturiebat,donecineisChristus, idest veritas, for-
inaretur(/rf. iv,)9)?Quibuscumprsemisissetdiceas,
Quxautemscribo vobis, eccecoram Deo, quia non
'menlior {Id. i, 20) : non tainen veraciter scribebat,
sed nescioqua dispensatoria simulatione fallebat,
jvidissese Petrumel Barnabamnon recte ad Evan-
I
gelii veritatem ingredieutes, ac Petro in faciem resti-
itisse.nonobaliudnisiquodGentescogeretjudaizare!
3. At enimsatiusestcredere, apostolum Paulum
non vere scripsisse,quam apostolum Petrum
aliquid
non recle aliquid egisse. Hoc si ilaest,dicaraus,quod
1
absit, satius esse credere raentiri Evangeliura,quam
|negatumesse aPelroChristum (.]/a<</i. xxv],75);et
meatiriRegnorumlibrumquamtantumprophetam,
ja DominoDeotara excellenterelectum, etinconcu-
piscenda alque abducenda uxore aliena commisisse
j
jadulterium, et in marito ejus necando tam hor-
' Sic Edd. At Mss. novemdeoim carent particula ne.
II. 278
rendumhomicidium^IIiiea^.x^^jn^.Imoverosanc-
tam Scripturam, ia suramoet coelesti auctoritalis
rus legani, et in ea homines vel approbatos, vel
emendatos.veldamnatos veraciterdiscam, potius-
quam, factahumaua ' dum inquibusdain lauda-
bilis excellentire personis aliquando credere timeo
reprehenilenda, ipsa divina eloquia mihi sint
ubiquesuspecta.
6. Manichaei plurima diviaarum Scripturarum,
quibus eorum nefarius error clarissima sententia-
rum perspicuitate convincitur, quia in alium sen-
sum detorquere non possuut, falsa esse conten-
duat ; ita laraea, ut eamdem falsitatem aoa scri-
beutibus Apostolis tribuant, quibus
sed nescio
codicuiu corruptoribus. Quod tamen quianecplu-
ribus sive antiquioribus exemplaribus, nec prsece-
dentis linguajauctoritate, undelatinilibri interpre-
tati sunt,probare aliquando potuerunt, notissiraa
omnibus veritate superati confusique discedunt.
Itane non intelligit prudentia sancta lua, quanta
malitife illorum patescat occasio, si non ab aUis
apostolicas Litteras esse falsatas, sed ipsos Apos-
dicamus ?
7. Nonest, inquis, credibile, hoc in Petro Pau-
lum, quod ipse Paulusfecerat, arguisse. Non nunc
inquire quid fecerit quid scripseritquaero hocad
;
:
qusestio aem quam suscepi, inaxime pertiael ut ;
veritas divinarura Scripturarum, ad nostram fi-
dera aediticaudam memoriae commeadata, non a
quibuslibet, sed ab ipsisApostoUs, ac per hoc in
canonicum auctoritatis culmen recepta, ex omni
parteveraxatqueindubitanda persistat.Nam si hoc
fecitPetrusquodfaceredebuit,mentitus est Paulus,
quod eum viderit noa recte ingredientem ad verita-
tem Evangelii. Quisquis enim hoc facit quod facere
debet.recte utique facit. Etideo falsumde illo dicit,
qui dicit eum non recte fecisse quod eum novit facere
debuisse.Si autem verum scripsit Paulus, verum est
quod Petrus non recte tunc iugrediebatur ad verita-
tem Evangelii.Id ergot faciebat quod facerenon de-
bebat et si tale aliquid Paulus ipse jam fecerat, cor-
;
rectum potius etiam ipsum credam coapostoli sui
correctionem non potuisse negligere, quam men-
daciteraliquidiusuaEpistolaposuisse;etinEpistola
qualibet quanto magis in"illa, in qua prselocutus
:
ait, Quas autem scribo vobis, ecce coram Deo quia
non mentior [Gal. 1, 20) ?
8. Ego quidem illud Petrum sic egisse credo, ut
Gentes cogeret judaizare. Hoc enim lego scripsisse
Paulum, quem mentitum esse non credo. Et ideo
non recte agebat hoc Petrus. Erat enim contra
Evangelii veritatem, ut putarent qui credebaat in
Christum, sine ilUs veteribus sacrameatis salvos se
esse non posse. Hoc enim contendebant Antiochiae,
qui ex cirmimcisione crediderant contra quos :
Paulus perseveranter acriterque confligit. Ipsum
vero Paulum non ad hoc id egisse, quod vel Timo-
'
Lov., poliusquam facta humana, nedum, eic. sed me-
lius sublato, ne, ut in aliis Edd. et in Mss.
 II
279 S. AUGUSTINI EPISCOPI 280

theum circumcidit {Act. xvi, 3), vel Cenchreis ad ea tanquam ad necessaria compellendos.
votiim persolvit {Id. xviu, 48), vel Jerosolymis a 10. Nam si revera sic ea reprobaret, queraadmo»
Jacobo admonitiis, ciim eis qui noverant, legitiina dum de illo auditiira erat, et ideo celebrauda sus»
illa celebranda suscepit {Id. xxi, 26), ut putavi ciperet, ut aclione simulata suam posset occullare
videretur, per ea sacramenta etiam christianam sententiara, non ei diceret Jacobus, Et scient omna
snliitem dari sed ne illa
;
quae prioril)Us, ut con- sed diceret, Et putabiint omnes,<jr(ioniam quaedett
gruebat, temporibus in umbris rerum fnturarum audier unt, falsa sunt prseHerlim quia in ipsis Jero-
.•

Deusfierijusserat,tanquamidololatriam Gentilium solyuiis Apostoli jam decreyerant, ne quisquaoa

damnare crederetur. Hoc est enira quod illi Jacobus
ait, auditum de illo esse quod discissiouem doceat
a Moyse [Ibid., 2). Quod utique nefas est, ut cre-
dentes in Christum disciudantur a propheta Christi,
tanqiiaraejusdoctrinamdeteslantesatque damnan-
tes; de quoipse Chrislus dicit : Si crederelis Moysi,
crederelisetmihi;demeenimiUesc7'ii)sit(Joan.v,!kQ).
9.Attendeenim,obsecro,ipsaverbaJacobi
inc\u'\[, frater,quot)niUiasunt inJudaea, quicredide-
Gentes cogerel judaizare (Act. xv, 28) ; non auteai
decreverant, ne quisquara tunc Judaeos judaizape
prohiberet, qiiaravis etiara ipsos jara doctrina chris-
tiana non cogeret. Proinde si post Apostolorutn
decretum Petrus habuit illam in Antiochia simula*
lionem, qua Gentes cogeret judaizare, quod jam
nec ipse cogebatur, quam vis propter coramendaa-
: Vides, da eloquia Dei quae Judeeis sunt credita, non prohi-
bebatur quid mirum, siconstringebateum Paulus
;

runtin C hrislum; et hiomnes aemulatoressunt Legis. libere asserere, quod cum caeteris Apostolis se
Audierunt autem de te quia discissionem doces a ' Jerosolymis decrevisse meminerat ?
Moyse eorum,qui pergenles sunt,Judxorum dicens ; 1 1 autem hoc,quod magis arbitror.ante illud Je-
.Si

nondeberecircumcidere eos fiUos suos,neque secun rosolymitanum conciliumPetrusfecit;necsicrairum

dum consuetudinem ingredi. Quid crgo est ? Utique est, quod eum volebat Paulus non timide oblegere,

oportet convenire muUitudinem ; audterunt enim te sed fidenter asserere quod eum pariter sentire jam
supervenisse. Hoc ergo fac, quod tibi dicimus. Sunt noverat: sivequod cura eocontuleral Evangelium;
nobis viri quatuor votum habentes super se ; his sive quod in Cornelii centurionis vocatione, etiam
assumptis, sanctificate cum impende in eos
ipsis, et diviniluseumde hac re admouitum acceperat; sive
ut radunt capita ; et scient omnes quia qux de te quod antequa milli, quos tiraiierat, venissent Antio-
audierunt falsa sunt, sed sequeris et ipse cusio- chiam, cura gentibus eum convesci viderat. Neqiie
diens legem. De Gentibus autem qui crediderunt, enim negamus in hac sententia fuisse jam Petrum^
nos mandavimus, judicantes nihil ejusmodi ser- ia qua et Paulus fuit. Non itaque tunc eum quid
vare iUos, nisi ut se observent ab idolis immolato, in ea re verum esse docebat sed ejus simulatio-
:

etasanguine,eta fo7'nicatione{Act.\xi, 20-1?)). 'Son, nem, qua Gentes judaizare cogebantur, arguebat;
opinor, obscurura est, et Jacobum hoc ideo mo- non ob aliud, nisi quia sic illa omnia simiilatoria
nuisse, ut scirent falsa esse quae de illo audierant hi, gerebantur, tanquam verum esset quod illi dice-
qui cum in Christum ex Judaeis credidissent,tamen bant, qui sinc circumcisione praepulii atque aliis

eemulatoreserant Legis,ne per doctrinam Christi ve- observationibus quae erant umbrae futurorum,
lut sacrilega, nec Deo mandante conscripta damna- putabantcredenles salvos esse non posse.
ri putarentur quae per Moysen patribus fuerant mi- 12. Ergo et Timotheum circumcidit propterea, ne

nislrata. Hoc enim de Paulo jacta verant, non illi qui Juda}is,et raaximecognationiejus maternae sic vide-
intelligebantquoanimoaJudeeisfidelibusobservari rentur qui ex Gentibus in Christum credideraat,
tuncistadeberent, propter commendandam scilicet delestaricircuracisionem, sicutidololatriadetestaa-
auctoritatem divinam et sacramentorum illorum da est cum illam Deus fieri praeceperit.hanc satanas
;

propheticam sanctitatem, non propter adipiscen-
dam salutera, quaejam in Christo revelabatur, el per
Baptismi sacramentam rainistrabatnr; sed illi hoc
de Paulo sparserant, qui sic ea volebantobservari
tanqnamsinehisinEvangeliosaluscredeutibusesse
persuaserit. Et Titum propterea non circumcidit, ne
occasionemdareteis quisineillacircumcisionedice-
bant credentes salvos esse non posse, et addecep-
tionem Gentiura hoc etiam Paulum * sentire jacta-
rent. Quod ipse satis significat, ubi ait Sed neque :

nonposset.Ipsuraenimsenserantvehementissiraum Titus quimecum erat, cum esset Graecus, compulsus

praedicatorem et intentioni eorum maxime
gratiee estcircumcidi: propter subintroductos autem falsos
adversum,docentem nonperillahominemjustitica- fratres, qui subint7'oierant pe7'scrutari Ubertate.n
ri.sedper gratiamJesuChristi, cujus praeniiiitiandae nost7'am, ul nos in servitutem redigerent, quibus
causaillaeumbrae in Lege mandatae sunt.Et ideo illi nec ad hora^n cessimus subjectione,ut ve7'itas Evan-
invidiam et persecutionem molientesconcitare, tan- geUi per^naneat ad vos {Gal. ii, 3-5). Hic apparet
quam inimicum Legis mandatorumquedivinorum quid eos caplare intellexerit, ut non faceret quod ia
criminabantur:cujus falsae criminationis invidiam Timotheo fecerat, et quodea libertate facerepote-
congruentius devitare non posset, quara ut ea ipse ral, quaostenderat ^ illa sacramenta nec tanquam
celebraret quae damnare tanquam sacrilega puta- necessaria debere appeti, nec tanquam sacrilega
batur, atqiie ita ostenderet, nec Judaeos tunc ab debere damnari.
eis tanquara a nefariis prohibendos, nec Gentiles ' Vatic. Mss. duo, nonposse, et id Doctorem Genlium
senlire.
1 Vulgata, discessionem, M. ^ Mss. sex, ostenderet.
 281 EPISTOLARUM CLASSIS IL 282

Sed caveQdum est videlicet in hac dispula-

13. suetudine Judffiorum, tanquara detestanda atque
philosophi,qu<Bdam faota hominum
tione, ne.sicut damnanda.Sensiin proinde alque paulatim fervenfe
media dicamus inter recte facliim et peccatum,qu8e sana prfedicatione gratiae Christi, quasola nossent
neque neque in peccatis numeren-
in recte factis, credentes se justificari,salvosquefieri, non illisum-
tur urgeamur
; et eo quod observare Legis ceri- brisrerumanteafuturarura,tuncjam venientiumat-
monias nonpotest esse indifferens, sed aut bonum, qiie praesentiiira, ulin illorum Judaeorum vocatione,

aut mahim : ut, si bonum dixerimus, eas nos quo- quos praesentiacarnis Doraini.etapostolica tempora
que observare cogamur si autem malum, non ;
sicinvenerant, omnis illa actio consumeretur um-
vere, sed simulate ab Apostohs observatas i^sse cre- brarura hoc eis suffecisseadcommendationem,ut
;

damus. Ego vero Apostolis non taiu oxemplum nonfaniuamdetestanda.etsimilisidololatriae vitare-

'philosophorum timeo, quandoet illiin suadispiita- tur ultra vero non huberet progressum, ne puta-
;

tione veri aliquid dicunt, quam forensium advocafo- returnecessaria tanquara vel ab illa saliis esset, vel
|riim,quando in alienarum causarum actione men- sine illa esse non posset.Quod putaverunt heeretici,

|tiiintur. Quorum simihtiido si in ipsa exposilione quidumvoluntetJudaeiesseetChristiani, necJudaji

I Epistolee ad Gahilas ad contirmandam simulationera nec Christiani esse potiierunt. Quorum sententiam
iPetri et Pauh putafa estdecenter induci (a) quid ego ;
mihi cavendam,quamvis in ea nunquara fuerim, ta-
apud fimeam nomen philosophorum, qui non
te men benevolentissirae admonere dignatus es. In cu-
propterea vani sunt, qiiia omnia fal^;a dicunt; sed jus sententise non]cousensionem,sed simulationem
quia et falsis plerisque confidunt, et ubi vera inve- Petrus tiraore iociderat, ut de illo Paulus verissime
aiuntur dicere, a Christi gratia, qui est ipsa veritas, scriberet.quod eum vidisset non recle ingredientem
alieni sunf ? adveritatemEvangelii,eiqueverissimediceret,quod
14. Curautemnondicam praeceptaillaveterunisa- Gentes judaizaiecogebat. QuodPaulus utique non
aramentorum nec bonaesse, quia non eis homines cogebat, obhocilla veteraveraciter, ubi opus esset,
JHstificantur; umbraeenim sunt prfenuntiantesgra- observans, utdamuandanonessemonstraret prae- ;

tiam,quajustificamur; nectamenmala,quiadivini- dioans tamen instanter non eis, sed revelata grafia
tuspr8eceptasunt,temporipersonisquecongruentia: fidei,fideles salvos tieri, ne ad ea quemquam velut
cumraeadjuvetetiampropheticasentenfia.quadicit necessaria suscipienda compelleret.Sic autem credo
Deusse illi populo dedisse praecepfa non hona(Ezech. aposfoluiuPaulum veraciter cunctailla gessisse.nec
«,25)?Forte enira propterea non dixit raala, sed tamen nunc quemquam factum ex Judeeo Christia-
iantumnonbona,idestnontaliautillishorainesboQi num, vel cogo, vel sino talia veraciter celebrare,
fiant, aut siue illis boni non ftantlVellem me doceret sicut nec lu, cui videtur Pauius ea simulasse, cogis
benigna Sinceritas tua, utrum simiilate quisquam istum, vel sinis talia simulare.
5anctusorientalis,cumRomam venerif,jejunetsab- 16. Anvis,utetiamegodicam,hancessesummam
bafo.exceptoillo diepaschalis vigiliaeiquod si ma- qusesUonis, imo sententiae tuae ut post Evangelium
;

lum esse dixerimus ; non solum Romanam Eccle- Christi,bene faciant credentes Judaei, si sacriflcia
5iam,sed etiammiilta eivicina, et aliquanto remo- Paulus si filios circumcidant,
offerant, quae obtulit ;

iiora damnabimus,ubimosidemtenetur et manet. sisabbatum observent, ut Paulus in Timotheo, et

5i aufemQonjejunaresabbato malum putaverimus; omnesobservavereJudaei, dummodo heec simulate
totecclesias Orientis,et multo raajorem orbis chris- acfallaciter agant? Hoc si ita est; nonjamiQheere-
tiaui partemquateraeritafecriminabimurfPlacetne sim Ebionis, vel eorum quos vulgo Nazaraeos nuncu-
libi, utmedium quiddamessedicaraus^quodfaraen pant, vel quamlibet aliam veterem, sed nescio in
icceptabilesit eiqui hocnon siraulate, sed cougru- quam novam delabimur, qu6e sit eo perniciosior,
5nfisocietateatqueobservantiafecerit?b]ttamen ni- quoQonerrore,sedpropositoestacvoluntate fallaci.
liil indelegimus in canonicisLibrispraecepfum esse Quod si respondeas, ut teab hoc purges sententia,
Cliristianis.Quanto magis illud raalum dicere non tunc Apostolos istalaudabilitersimulasse, ne scan-
audeo, quod Deum praecepisse ipsa christiana fide dalizarenturiQfirmiquiexJudseis multicrediderant,
legare non possum,qua didici non eo mejustificari, etea respuenda nondum intelligebaQt nuuc vero ;

sed gratia Dei per Jesum Christum Dorainum nos- confirmata per tot gen tes doctrina gratise christianaj,
trum? confirmataetiamperomnesChristiEcclesiaslectione
15. Dico ergo circumcisionem praeputii et csetera Legis Prophetarura,quo modo heeciotelligenda,
et
tiiijusmodi, priori populo per Testamentum quod non observanda recitentur, quisquisea simulando
Vetusdicitur, divinitusdataadsignificationemfutii agere voluerit, insanire cur mihi non hcet dicere,
:

porum qufe per Christum oporfebat impleri quibus
advenienfibus, remansisse illa Christianis legenda
!antum,ad intelligentiara praemissee prophetiae non
liutem necessariofacienda, quasi
iumessetjUtveniretfideirevelafioqucehissignifica-
baturessevenfura. SedquaravisGeulibusimponen-
da non essent,non tamen sicdebuisseauferriacon-
: apostolum Paulum, et alios rectefidei Christianos,
tunc illa vetera sacramenfa paululum observando
; veraciter commendare debuisse, ne putareatur illae
adhuc exspectan- propheticse significationisobservationes a piissimis
patribus custoditse,tanquam sacrilegia diabolica
aposterisdetestandae ?Jamenim cum venissetfides
quae priusillis observationibus prfenuntiata, post

(o) (Jti ab Hieronymo inducitur. morlemel resurrectionem Domini revelata est,ami-

 :

988 S. AUGUSTtNI RPISCOPI 284

serant tanquam vilam offloii sui. Verumlamensicut phetx usqueadJoannem Baptistam [Luc. ivi, )
6); et
defiuictacorpora,ne(5essariorumof(iciis'deducenda qu'\aproplerea quaerebanlJudaeiChristum interfice-
eiant quodamrnodo ad sepulluram, uec simulate, re,quianon solum solvebal sabbnlum,sed et Patrem
sed religiose nou aulem ileserenda conlinuo, vel
; suumdicebat Deum,xqualem se faciens Deo{Joan,
inimicorumohlrectationibustanquara canum mor- V, 8) et quia gratiam pro gratia accepimus ; et quo-
i :

sibusprojicienda.ProindenuncquisquisChristiano- niam Lex per Moysen dataest,Gratia auiem et veri-

rum, quamvis sit ex Jud*is, similiter ea celebrare tas perJesum Christumfaclaest (/rf. i,16, I7);etper
voiueril, tanquam sopitos ciuores eruens, non erit Jereraiam promissum est,(laf urum Deum Testaraen-
piusdeductorvelbajuluscorporis,sedimpiussepul- lum uovum domui Juda,non secundura Tesfaraen-
turee violator. tum quod disposuit patribus eorum [Jer. ixxi, 31)
Fateorsane, in eo quod epistola continet mea,
17. non famen arbilror ipsum Dominum fallaciter a pa-
quodideosacramentaJudfBorumPauiuscelebranda rentibus circumcisum. Aut si hoc propter aetatem
susceperat. cum jam Christi esset aposlohis, ut do- minirae prohibebat; nec illud arbitror cum dixisse
ceret non esse perniciosa his qui ea vellenl, sicut a fallaciter leproso, quem
non illa per .\Ioysen
certe
parentibus per Legem acceperant, custodire, minus prnecepta observatio, sed ipse maudaverat Varfe :

T^&posuisse, IUodun(axattempore,quo/j7'i7mtmfi(lei et offer pro te sacrificium quod praecepit Moyset

gratia revelata est tunc enim hoc non erat pernicio-
.•
in testimunium iUis {Marc. i, 44). .Nec fallaciler as-
sum. Progressu vero temporis illae observationes ab cendit ad diem festum, usque adeo non causa os«
omnibusChristianisdesererentur; ne.situnc fieret, tentationis coram hominibus, ut noa evideoter
non discerneretur«quod Deus populo suo per Moysea ascenderit, sed latenter {Joan. vu, 10).
pracepit, ab eo quod
templisdsemoniorum spiri-
in 19. Atenimdixitidemapostolus EcceegoPaului :

tusimmundusinstituit.Proindepotiusculpandaest dico vobis quia circumcidamini, Christus vobis

negligentia mea,quiahoc non addidi,quam obj urga-
Verumtamen longe antequam litteras luas
tio tua.
accepissem, scribens contra Fustum manichceum
quomodoeumdemlocum,quamvisbreviterexplica-
verim,et hociilic nonpraetermiserim.et legere pote-
rit,sinondedignetur,Benignilastua,etacharissimis
nostris,perquosnimchaecscriptaraisi,qnomodovo-
lueris tibi fides tiet.illudme ante dictasse : inihique
de auimomeo crede, quod coramDeoloquens,jure
charilatis exposco, nunquam mihi visum fuisse,
etiamnuacChristianosexJudseisfactos.sacramenta
veteraquohbetaffectu.quolibet animocelebrare
illa
debere, aiiteisullomodoIicere;cum illud dePaulo
semper itasenserim.ex quo illius mihi Litterae iano-
tuerunt sicut nec
: tibi videtur,hoc lempore cuiquara
essesimulanda ista,cumhoc fecisse Apostolos cre-
si
nihilproderit {Gal. v, 2). Decepit ergo Timotheum,
etfecitei nihilprodesse Christum.\n quiahoc falla-
citer factum cst,ideononobfuit? Atipsehocnonpo-
suit,nec aif, Si circuracidamiui veraciler,sicut nea
fallaciter; sed sine ulla exceptionedixif :Sicircu»n-
cidaminifC hristus vobisnihil pi'odent. Sicul ergo tu
vis hiclocumdare senteutiae tuae.ut velis subintelli-
gi,nisifallaciter;itanouimprudenterflagifoutetiam
nosillicintelligere sinaseis diclum, Si circumdami-
ni,quipropterea volebant circumcidi, quodaliterse
putabaot ioChristo salvosesse aonposse. Hocergo
animo,hac voluntate, ista intentione quisquis tuoc
circumcidebatur,ChristuseinihiIoraainoproderat:
Sicutalibiaperte dicit, Namsiper Legemjustitia,er'
go Christusgratismortuusest(Gal. n,21).Hocdecla«
rat etquod ipse commeraorasti Euacuali estis a :

das. Christoquiin Legejustificamini; a gratia excidistis.

18. Proiade sicut tu e coatrario loqueris, et licet Illos itaque arguif ,quise j ustificari ioLege credebant,
reclamaate,sicutscribis,mundo,liberavocepronun- non quilegitima illu in ej us hoaorem,a quo maodata
tias, cerimonias Judaeorum et perniciosas esse et sunt,observabaDf,iatelligealesetquapreouatiaadaB
mortiferasChristianis,etquicumqueeasobservave- veritatisratiooe maadata siat,et quousquedebeaat
rit,siveexJudaeis,siveexGentibus,eumiabarathrum perdurare.Undeest illudquod 3iii,Sispi7'itu ducimi- a
diabolidevolutum;itaegohaacvocemluamomnino ni,non adhuc eslissub Lege{ld.v,i, 18) unde,velut :

coafirmo,etaddo:Quicumqueeasobservaverit,sive colligis,apparet'qui sub Legeestooo dispeasative

ex Judaeis, sive ex Geatibus, aoa solum veraciter, utnostrosputasvoluissemajores,sed vere, utegoin-
verum etiam siraulate, eum in barathrum diaboli telligo, eum Spiritum saoctum ooo habere.

devolutura.Quidquaerisamplius?Sedsicuttusimu- 20. Magoa mihi videtur quaestio, quid sitesse sub

lationemApostolorumabhujusfemporisratione se- Lege sic, quemadmodum Apostolus culpat. Neque

cernis itaego Pauli apostoli veracem luoc ia his om-
: eoimhoceumproptercircumcisiooeraarbitrordice-
nibus coaversatiouem ab hujus temporis, quamvis re,autillasacrificiaquaeluacfactaapatribus,nunca
miaimesimulata, cerimoaiarum Judaicarum obser- Christianis noo fiuDt,et caetera hujusmodi sed hoc :
i
vatiooe secerao quooiam tuac fuit approbanda,
;
ipsumetiam quod Lexdicit,A^ow concupisces {Exod.
nuacdetestaoda.Itaquamvislegerimus,Lea;e/Pro- XX, 17, et Deut. y,1{),quod fatemurcerte Christianos
* Decst offieiis in 22 Mss. debereobservare,atqueevaDgelicamaximeillustra-
* Edd., progressu vero temporis erat perniciosum, nisi tioaepr8edicari,Legemdicit essesaoctam,et manda-
tllce observationes ab omiiibtis Clirislianis desererentur
ne si tune fierent, non discernerentur, etc. At Mss. vigin-
; tumsanctum.etjustumetbonum deindesubjuogit: ;

|i carent his verbis, erat perniciosum,

nisi. Deinde ha- Quodergobonumest,mihifactum est mors^lAbsill
bent, ne si lunc fierent, id est ne si primo illo tempore
desererentur. 1 Edd.,apparere. Sed concinnius duo \aXic., apparel.
 ; ;

EPISTOLARUM CLASSIS II. 286

85

edpeccatum ut appareat peccatum, per bonum mihi ne dispensatoresChristi, dequibnsdictumest, Hic

peratum\est mortem, utfiat snpra modum peccator jamquxrilur inter dispensatores,ut fidelisquis inve-
\utpeccalum,permandalum{tiom. vu,i2, i3).Quod niatur(\ Cor.iv, 2), tanquam magnum aliquidsibi
i
ulem hic dicit, Peccatum per mandatum tieri supra fideliterdidicissevideantor, pro veritalis dispensa-

lodum, hoc abundaret

alibi ait,Lea: subintravil ut tionementiri,cumipsafides inlalmo sermoneabeo
\elictum.Ubiautem abundavit delictum,superabun- dicaturappellata, quiafitquoddicitur. Ubiautemfit
\avit et gratia {Id. v, 20). Et ahbi, cum superius de quod mentiendiutiquenonestlocus.Fidelis
dicitur,

lispensatione gratiee loqueretur, quod ipsa justifi- igitur dispensator apostolus Paulus procu) dubio

jet,velut iQ\evrogam a.iUQuidergoLex? atquehuic nobis exibet in scribendo fidem quia veritatisdis ;

iiterrogationicontinuo res^ondH, Prcevaricationis pensatorerat,nonfalsitatis. Ac perhocverumscrip

ratia positaest, donec veniret semen cuipromissum sit, vidisse se Petrum non recte ingredientem ad ve-
H{Gal.i\\, t9).Hos ergodamnabiliter dicitessesub ritatem Evangelii eique in faciem restitisse, quod
ege,quosreos facitLex.non iraplentesLegem,dum Gentes cogeret judaizare. Ipse vero Petrus, quod a
onintelligendo gratiaebeneficium ad facienda Dei Paulo fiebat utiliter libertate charitatis, sanctae ac
r8Bcepta,quasidesuisviribussuperbaelatiouepr8e- benignse pietate humilitatis accepit atque ita rarius :

wannl.Plenitudo enxmLegis charitas{Rom.^\\\,\f))- et sanctius exemplum posteris preebuit, quo non

hariias vero dei diffusa est in cordidus nos/ns, non dedignarentur, sicubi forte recti tramitem reliquis-
tiv viosi^p^o?,, ?,ed per Spiritum sanctum qui datus esl sent, etiam a posterioribus corrigi ;
quam Paulus,
obis {Id. v, 5). Sed huicrei quantum satis est expli- quo confidenter auderent etiam minores majoribus
jnd8B,prolixiorfortasseetsuipropriivoIuminisser- pro defendenda evangelicaveritate, salva fraterna
lodebetur. Si ergo illud quod Lex ait,iVon concupis- charitate resistere. Nam cum satius sit a tenendo iti-
•s(/rf.xui,9),sihumanainfirmitasgratiaDeiadjuta nere, in nuUo quam in aliquo declinare, raulto est

i)nfuerit,sub sereumtenet,etpr8evaricatorem po- tamen mirabilius et laudabilius, libenter accipere

usdamnat,quamliberat peccatorem;quanto ma- corrigentem, quam audacter corrigere deviantem.
isiila.quaesignificationis causa praeceptasunt.cir- Est laus itaque justet; libertatis in Paulo, et sanctae

micisio, etcsetera, quse revelatione gratiae latius quantum mihi pro modulo
humilitatis in Petro quse, :

aotescente necesse fuerat aboleri,justificare nemi- meo magis fuerat adversus calumniantem
videtur,

3m poterant?Non tamen ideo fueranl tanquam dia- Porphyriumdefendenda,quamuteidaretur obtrec-

DiicaGenliumsacrilegiafugienda, etiam cum ipsa tandi major occasio qua multo mordacius crimi-
;

:atia jaincoeperatrevelari,qu8e umbris talibusfue-
itpraenuntiata ; sed permittenda paululum, eis
imequiexillopopulo, cuidatasunt,venerant.Pos.
a verotanquamcum honore sepulta sunt, a Chris-
anis omnibus irreparabiliter deserenda.
21. Hoc autera, quod dicis, Nondispensative, ut
naretur Christianos fallaciter vel suas Htteras scri-
ma- bere, vel Dei sui sacramenta portare.
CAPUTIII. — 23.Flagitasame ut ahquem saltem
unumostendam, cujus in hac re sententiam simse-
cutus,cum tu tam plures nominatim commemorave-
ris, qui tein eoquodadstruis praecesserunt; petens

ostri voluere majores quidsibi vult, oro te ? Aut utin eo,si te reprehendo errantem, patiar teerrare
;

lim hoc est, quod ego appello officiosum menda- cum taIibus,quorumego, fateor, neminemlegi: sed
um, utheec dispensalio sit officium veluthoneste cum sint ferme sex, vel sep!em,horum qualuor au-
;entiendi aut quid aliud sit, omnino non video,
:
ctoritatem tu quoque infringis. Nam Laodicenum,
si forle,additonomine dispensationis, fit ut men-
cujus nomen taces, de Ecclesia dicis super egres-
icium non sit mendacium quod si absurdum est,
;
sum Alexandrum autem veteremhaereticum Ori-
; ;

irergonon apertedicis,officiosummendaciumde- genemvero ac Didymumreprehensosabs telego in

ndendum ?nisi forte nomen te movet,quia non tam recentioribusopuscuIistuis,etnonmediocriter, nec
niatum est in ecclesiasticis libris vocabulura officii, de mediocribus qusestionibus, quamvis Origenem
jiod Arabrosius noster non timuit, quisuos quos- mirabiliter ante laudaveris. Cum iis ergo errare puto

wn librosulihumprseceptionum plenos, deOfficiis quia nec teipse patieris;quamvishocperindedica-

iluitappellare. Ansiofflciose mentiatur quisque, tur, acsiinhac sententianonerraverint. Namquis
ilpandusest;sidispeusative, approbandus?Rogo estquise velit cum quolibet errare?Tres igiturres-
, mentiatur ubi elegeril qui hoc putat: quia et in tant, Eusebius Emisenus, Theodorus Heradeotes,

pcmagna qiisestio aliquando menliri

est, silne viri
et quem paulo post commemoras Joannes qui du-

pni, imo viri christiani, qualibus dictum est, Sit dum in pontificali gradu Constantinopolitanam re-
orevestro, Est,Non,non, ut non subjudicio
est,
xit ecclesiam.
I'

^'cidatis {Jacob, v, 12, etMalh.v, 37) et quicum ;

24. Porro,siqu3erasvel recolasquidhincsenserit

!le audiunt, Perdes omnes qui loquuntur menda. noster Ambrosius, quid noster itidem Cyprianus (a)
\um (Psal. V, 7). invenies fortasse nec quos in eo
nobis defuisse,

Sedhaec, utdixi.et aliaet magnaquaestio est;

i22.
'igatqaodvokieritquihocexistimat,ubimentialur;
!am tamen a scribentibus auctoribus sanctarum
];ripturarum,et maximecanonicarum,inconcusse
|edatur,etdefendatur omnino abesse mendacium
quodasserimu9sequeremur.Quanquam,sicutpaulo
antedixi, tantummodoScripturis canonicishancin-
genuam debeam servitutem, qua eas solas ita se-
(a) Ambros.Coinmentar. iuEpistadGalatas; Gyprian.
in epist. 71 adQuinlum.
287 S. AUGUSTINI EPISCOPI
quar, ut conscriptores earum nihil in eis otunino gratiarumaelioneaccipilur{l Tim.i\,^).E.rgoe.[\\
errusse, nihilfallaciter [«osuissenon diibitera.Proin- Paiilo non solum viro ', verum etiam dispensatoiH^
de, cura quaero terlium, ut tres «'tiam ego tribus maxime fideii, non solum cognitori, verum eUarL

opponam, possem quidem, utarbitror, facile repe- doctori vi!ritaUs, omuis utiquein cibis crealuraDt
rire, si multalegissem; verumlamen ipse mihi pro Don simulate, sed vere bona erat.Curigitiir nihil si
hi^omnibus, imo supra hos omnes apostolus Pau- mulate siiscipiendo sacrorum cerimonianimqu
lus occurrit. Ad ipsum confugio adipsum ab om- : Gentilium,seddecibis et prae{»utio veriim senliend
nibus, qui aUiid sentiunt, litlerarum ejus traclato- ac docendo, laraen tanquam gentilis facliis estGen
ribus provoco ;ipsum interrogans interpello et Ubus, et nonpotuit fieri tanquam Judreus JudsBii
requiro in eo quod scripsit ad Galatas, vidisse se nisi fallaciter suscipiendo sacramenta Judaeorum
Petrum non recte ingredientem ad veritatem Evan- Cur oleastro inserto servavit dispensationis vera
geUi, eique in faciempropterea restitisse, quodiUa cem fidem et naturalibus ramis nonextra, sed ii
;

siraiilatione Gentes judaizarecogebat, utrura verum arbore constitutis, nescioquoddispensaloriaesimu

scripserit, auforte nescio quadispensativafalsitate lationis velamen obteodit? Cur factus tanquam gen
mentitiis sit. Etaudio cum paulo superius in ejus- tilis GenUbus, qiiod sentit docet, qiiod ait « sentil

dem narrationis exordio reUgiosa voce raihi cla- factus autem tanquam Jiidaeus Judaeis, aliudinpec
mantem Quse aulem scribo vobis,
: ecce coram Deo, toreclaudil, aliudpromilin verbis, in factis, in scrip
quia non menlior {Gal. i, 20). tis ?Sed absit hoc sapere. Utrisque enim debeba
25. DentveniamquiUbet aUud opinantes;ego raa- charitatem de corde puro elconscientiabona,etfid
gis credo tanto apostolo in suis,etpro suis Litteris non ticta {Id. i, b). Ac per hoc omnibus omnia fac
juranti,quain cuiquamdoctissiino de alienis Utteris tusest, ut oraneslucrifaceret([Cor. ix, 19-22), noi
disputanti.Nec dici timeo, me sic Paulum defendere, mentientis astu, sed compatientis affecta ; id M
quod non siraularit errorem Judseorum, sed vere non orania mala hominum fallaciter agendo, sei

fuerit inerrore. Quoniamnequesimuiabat errorem, aliorum omnium malis omnibus, tanquam si sui

qui hbertate apostolica,sicutiUi lempori congruebat, essent, misericordis medicinae diligentiam procu
vetera iUa sacramenta, ubi opus erat, agendo com rando.
mendabatea, nonsatanaeversutiadecipiendishomi- 28.CumitaqueilIaTestamentiVeterissacrameat;
nibus, sedDeiprovidentia prsenuntiandis rebus fu- etiam sibiageiidaminiraereciisabat, nonmisericor
turis prophetice constituta : nec vere fuerat in errore diter fallebat, sed omnino non fallens, atqiie ho<
Judaeorum, qui non solum noverat, sed etiam ins- modo a Domino Deo illa usque ad certi tempori
tanter et acriter praedicabat eos errare, qui puta- dispensationemjussaessecomraendans,asacrilegi;
baut Gentibus imponenda, vel justiticationi quo- sacrisGentiumdistinguebat.Tiincautera, non men
runicumque fideUum necessaria. tienlis astu,sed compalienlis affectu, Judaeis tan-
26. Qiiod autem dixi eum factum Judaeis tanquam quam Judeeus fiebat, quando eas ab iUo errore, qa(
Judseum ettanquam genti]emGentiUbus,non men- velin Christum credere nolebant, vel per veterasa
tientis astu, sed compatientis affectu: quemadmo- cerdotia ' suaceriraoniarumqiieobservationes, sei
dum dixerim parum mihi visus es attendisse ; imo peccatis posse mundari, fieriqne salvos existima-
ego fortasse non salis hoc explanare potuerim. baut, sicliberarecupiebat, tanquam ipse illo errort
Neque enira hac ideo dixi, quod raisericorditer illa teneretur ; diligens utique proximum tanquam seip-
simulaverit sed quia sic non ea simulavit quae fa-
; sum, et haec aliis faciens, qiiae sibi abaliis fieri vel-

ciebat simiUa Judaeis, quaeraadmodumnecillaquae let, si hoc illi opusesset: quodcum Dorainus mo-
faciebat simiUa Gentibus^ quae tu quoque comme- nuisset, adjunxit, Haec esl enim Lex et Propheta
morasti atquein eo me, quodnon ingrate fateor,
; (Matth. xxii, 40).
adjuvisti. Cura enim abs le quassissem in epistola 29. Hunc compatientls atiectum in eadem Epistola
mea, quomodo puteturideo factus Judaeis tanquam ad Galatas praecipit, dicens -.Si preeoccupatusfueru
Judaeus, quia faUaciter suscepit sacramenta Ju- homoin aliquo delicto -yvosqui spirituales estis, in-

daeorum, cum et Gentibus tanquam gentilis factus struite hnjusmodi in spiritu tenitatis,intendens teip-
sit, nec tamensuscepitfaUacitersacrificia Gentium; sum, ne et tu tenteris{Gal. vi, 1). Vide si non dixit:
tu respondisti,in eofactumGentibus tanquamgen- Fiere * tanquainille, utillumlucrifacias. Nonulique
tilem, quod praeputium quod indifferen-
receperit, ul ipsum dilectumfallaciter ageret,autse idhabere
ter permiserit vesci cibis quosdamnantJudaei ubi :
simularet; sedut in alteriusdeIicto,quid eUamsibi
ego quaero utrum et hoc simulate fecerit: quod si accidereposset, attenderet, atqueita alteri, tanquann
absurdissimum atque falsissimum est sic ergo et ;
sibi ab altero vellet, misericorditer siibveniret hoc :

illa inquibus Judaeorum consuetudini congruebat est nou mentientis astu, sed compatientis affectu. Sic il'

Ubertateprudenti,nonnecessitateservili, aut quod Jud8eo,sicgcntili,siccuilibethorainiPaulusinerrore f|'

est indignius, dispensatione fallaci potius quam

1 Lov., vero. At alii Edd. et Mss. sexdecim, vero.
fideU. * In quatuordecim Mss., agit.
27. Fidelibus enim,
iisquicognoverunt verila-
et Mss. duo, sacrificia.
' »
tem, sicut ipse testatur, nisi forte et hic fallit, omnis Edd., Fteri, Unuse Vat. Mss. Fias. Aliiplures, Fiere
*

quod modo imperativo sic usurpat Augustinus in aliis j*

crealuraDei bona est,etnihilabjiciendum quodcum locis apud Mss.

8d EPlSTOLARtfM CLASSIS tl. 290

elpeccato aliquoconstituto,nonsimulandoqaod raciqualecumque sit dicitur, non retinendo in

on erat, sedcoinpatiendo, quiaessepotuissef, tan" mente quod distef a iabiis. Credant itaque fratres
iiaui qui se hoinineui cogilaret, omnibus omnia nostri, familiarestui.quibus testimoniumpeihibes,
ictus est, ut oaines lucrifaceret. quod sint vasa Christi, iiie invito factum, nec me-

CAPUTIV. — 30.Teipsum,si placef, obsecro te, diocremde hac re dolorem inesse cordi meo, quod
aulisporintuere ; teipsum,inquam,ergamemetip- litteree mete prius in mullorum manus venerunt,

im,etrecole, vel, sihabesconscripta, relege verba quam ad te, ad quem scriptae sunt, pervenire po-
lainilla Epistolaquam mihiper fratrem nostrum tuerunt. Qiioautem modoid acciderit.etlongumest
iracoUegam meura Cjprianum, breviorem misisti, narrare, et, nisi falior, superfluum cum sufBciat :

uam veraci,quamgermano,quam plenocharitatis si quid mihi in hoc credifur, non eo factum ani-

ffectu, cum queedammeintecommisisseexpostu- mo quo putatur nec omninomeaefuisse volunta-

;

,sses graviter.subjunxisfi : Inhoc lceditur amicitia, tis aut dispositionis, aut consensionis, aut saltem

thoc necessitudinis jura violantur, ne videamur cogitationis, ul tieret.Hoc si non credunt, quod
^rlare pueriliter etfautoribus invicem, vel detrac-
, teste Deo loquor, quid amplius faciam non habeo.
ribus noslHs tiibueremateriam contendendi.HadC Ego tamen absit ut eos credam ha;c tuee Sanctitati
bsteverba non solumeianimodicfasentio, verum malevola mente suggerere ad excitandas inter nos
iara benigno aniino ad consulendum niihi. Ueni- inimicitias quas misericordia Domini Dei nostri
;

ue addis, quod etiamsi uoo adderes, appareret, et avertata nobis;sed,sine uUo nocendianimo, facile
cis Baec scribo, quia pure et christiane diligere
: de liomine humana vitia suspicari. Hoc enim me
eupio, nec quidquam inmeamenteretinere, quod de illis aequum est credere, si vasa sunt Ghristi,
stet a labiis. mihique, utDeus videt
vir sancte, non in contumeliam, sed inhonorem facta, et dis-
limam meam, hoc ipsum
veraci, corde dilecte, posita in domo magna a Deo, iu opus bonum (II
aodposuisliinlitteristuis, quodtemihi exhibuisse Tim. II, 20, 21). Quod si post hauc atteslationem
)0 dubito, hoc ipsam omnino apostohim Paulum meam, si in notifiam eorum venerit, facere volue-
edo exhibuissein Litlerissuis, non unicuilibetho- riut ;
quam non recte faciant, el tu vides.
ini, sed ludaeis, omnibus Gentibus
et Greecis, et 33. Quod sane scripserara,nullum meUbrum ad-
iis suis, quos io Evangelio genuerat, et quos pa- versus teRomam misisse,ideo scripserara, quia et
Bndos parturiebat; etdeinde posterorurn lot mil- libri noraenabillaepistoladiscernebam, unde om-

)us fldelium Christianorum, propter quos illa lue- nino nescio quid aliud te audisse existimaveram ;

oriee mandabatur Epistola, ut nihil ia sua mente et Romam necipsam epistolam,sed tibi miseram ;

tineret quod distaret a labiis. et adversuste nonesse arbitrabar, quod sinceritate

31. Certe factus es etiam tu, tanquam
non ego, amiciiiae sive ad admonendum, sive ad te vel me
eatienlisastu, sedcompatientisaffeetu, cumcogi- abs te corrigendum fecisse me noveram. Exceptis
res tam me noo relinquendum in ea culpa, in autem familiaribus tuis, teipsum obsecro per gra-
lam me prolapsumexistimasti, quamnec te velles, tiamquaredemptisumus, ut quaecumque tuabona,
eo modoprolapsus esses.Unde agens gratias be- quae tibi bonitate Domini concessa sunt, in litteris

jvolse menti erga me tuee, simul posco, ut etiam meis posui, non me existimes insidioso blandilo-
ihi non succenseas, quod cum in opuscuhs tuis quio posuisse. Si quid autem in te peccavi, dimit-
me moverent, motum meum intimavi tibi
iqua : tas mihi. Nec illud quod de nescio cujus poetae
)Gerga me ab omnibus servari volens, quod erga facto ineplius forfasse quam litteratius a me com-
ipse servavi, ut quidquid improbandum putant memoratumest, amplius quam dixi, ad te trahas :

scripfismeis, neclaudeot subdolopectore, nec

' cum coutinuo subjecerim non hoc ideo me dixisse,
i reprehendant apud alios, ul taceant apud me ;
ut oculos cordis reciperes, quos absit unquam ut
nc potius existimans laedi amicitiam et necessi- amiseris ; sed ut adverteres quos sanos ac vigiles
dinisjura violari.Nescioenim, utrum christianae haberes. Propter solara ergo n^a^ivwcJtav, si aliquid
nicitiae putandee sint, in quibus magis valet vul- scripserimus quod scripto posteriore destruere de-
ipe proverbium. Obsequium amicos, veritas odium beamus (a), imilandam, non propterStesichori cae-

irit {Terenlius in Andr.,act. 1, scena 1), quamec- citatem, quam cordi tuo uec tribui, nec timui, at-
esiasticum, Fideliora sunt vulnera amici, quam tingendum illud exislimavi atque identidem rogo,
;

'luntaria oscula inimici {Prov. xxvn, 6). ut me fldenter corrigas, ubi mihi hoc opus esse
32. Proinde charissimosuoslros,quinosfrislabo- perspexeris. Quanquam enim secundum honorum
|bus sincerissime favent, hoc potius quanta possu- vocabuIaqueejamEcclesiseusus obtinuif,episcopa-
'us insfantia doceamus, quo sciant fieri posse in tus presbyterio major sit tamen in raultis rebus
:

ler charissiinos aliquid alterutro
jadicatur, nec tamen charitas ipsa minuatur, nec
jiritas odium pariat, quae debetur amicitiae sive
ud verum sit quod contradicilur, sive corde ve-
•Mss. quatuordecini, necclaudant subdolopectore. For-
sermone con- Augustinus Hieronymo minor est , licet etiam a rai-
nore quolibet non sit refugienda, vel dedignanda
; correctio.
(a) DeniqueHieronymus accessisse videtur ad Augusti-
ni sententiarainlib.l adversusPclagianos, c. 8, ubi inter
episcoposirrepreliensibilemaut nuliumautrarumessedi-
cit quippe cum vel ipse Petrus juxta apostolum Paulum
:

ia voluit alludere ad ea Hieronymi verba, nec quid- reprehensibilisfuerit. « Quis indignabitur, inquit, id sibi
am in tnea mente retinere, etc. « aeaegan, quod priaceps Apostolorum noa habuit ? »

j
 AUGUSTINI EPISCOPI ^
W4 S. 29il

CaPUT V.— 34- De interpretatione tua jam raihi charitas quam tecum habere vellem, profecio raa' ?!''
persuasisli, qua ulilitate Scripliiras volueris trans- jor est ;
; Sed
sed melms
meliUS ' haec rninnp miam
haeC minor quam i,iill,!.'>
nulh
»
ferre de Hebrieis, ut scihcet ea, qu«j a Judaeis prce- est.

termissa, vel corrupta sunt, proferres in medium. EPISTOLA LXXXIII '

(a).

Sedinsinuaredignerispelo, a quibiisJudaeis.utrum Augustinus Aly/jiosignificans aliam sede bonis,qnt

abeis ipsis qui anteadventum Uomini iaterpretati fuerunt Honoratt ex Thagastensi monachopre»-
sunt ; et si ita est, qiiibus vel quouam eorum : an byteri Thiavensis, iniisse sententiam, sibiqtu

ab istis poslerius, qui propterea putari possunl de demuni satius videri ut ea otnma haeredilarU.
codicibus graecis vel subtraxisse, in vel eis corru- velutijure cedant, non monasterio ThagastenH:
pisse, ne iliis testimoniis de clivistiana fide convin- sed Thiavensi Ecclesix.
cerentur. Uli autem anteriores cur hoc facere vo- Domino beatissimo et venerabiliter charissimo ac
luerint,non invenio. Deinde nobis miltas, obsecro, desiderantissimo fratri et coepiscopo Alypio, el

interprelatiouem tuam de Septuaginta, quam te qui tecum sunt fralribus, Augustinus, el qui me-
edidisse nesciebam. Librum quoque tuum, cujus cum sunt fratres, in Domino salutem.
mentionem de Optimo genere interpretan-
fecisli, i. Tristitia Thiavensis * Ecclesiae cor meiim con-
di, cupio legere, et adbuc nosse quomodo coae- quiescere non permiltit, donec eos tecum audiait
quandasit in interprete peritia linguarum, conjec- in pristiuum aniiuum restitutos; quod cito facie^'

turiseorumqui Scripturasedisserenda pertractant; dum est. Si enim de lioinine uno tantum salegii

quos necesse est, etiamsi rectae atqiie unius fidei Apostolus dicens, A^^e majore Iristilia absorbeatur
fuerint, varias parere in multorum locorum obs- qui ejusmodi est ; ubi etiam ait, Ut non possidea
curitate sententias quamvis nequaquam ipsa va-
: mur a satana; noti enim ignoramus mentes eju${l\

rietas ab ejusdem fidei unitate discordet sicut ; Cor. n, quanto magis non oporlet vigilan-
7, 11) :

etiamunus traotator, secundumeamdemfidem aii- ter agere, ne hoc in toto grege plangamus.et ma-

ter alque ahter eumdem locum potest exponere, xime in eis qui nunc * catholicae paci accesseruat,
quia hoc ejus obscuritas patitur. et quos nuUo modo relinquerc possum. Sed quia
35. Ideo autem desidero interpretationem tuam de teraporis non sivit angustia, ut simul nobis iad«
Septuaginta, ut et tanta latinorum interpretum.qui diligenter deliberatamlicerel eliquare senteatiam;
qualescumque hoc ausi sunt, quantum possumus quid mihi post digressum nostrum diu cogitanli
imperitia careamus et hi qui me invidere putant
: placuerit, accipiat Sanclitas tua et si tibi quoque :

utilibuslaboribus tuis, tandem aliquando,si tieri po- placet, jam litterae quas ad eos communi nomine
test, iatelligant,proptereame aolle tuamex hebraeo scripsi (b), sine dilatione mittantur.
iaterpretationem in ecclesiis legi, ne contra Septua 2. Dixisti ut dimidium habeant, et alterum dimi-
gintaauctoritatem, tanquam novum aliquid proie- dium eis a me undecumque providerelur.Ego autem
rentes.magnoscandaloperturbemusplebesChristi, puto quia si totum eis auferretur,esset quod dice-

quarum aures et corda illam interpretationem au-
dire consueverunt, quae etiam ab Apostolis appro-
bala est. Unde et illud apud Jonam virgultum
(JoncBiv,6), si in hebraeo nec hedera est, nec cucur-
bita,sed nescio quid aliud,quod truncosuo nixum
remur non de pecunianos,sed dejustitia tantopere
laborasse.Cumverodimidiumeisconcedimus, eteo
modo cum eis quandoque componimus, satis appa-
rebit nostram curam nihil aliud quam pecuniariam
fuisse; et vides quae pernicies consequatur. Et illi»

nullis sustentandum admiaicuUs erigatur;malleni enim videbimur alienam remdimidiam tulisse ;et

jam in omnibus latinis cucurbitam legi.Non enim illi videbuntur nobis inhoneste et inique se passoa
frustra hoc puto Septuagiata posuisse.aisi quia et fuisse, ut adjuvarentur de dimidio, quod totum
huic simile sciebaat. pauperumfuerat.Nam quod dixisti, Cavendum est,
36. Satis me, imo fortasse plus quam satis, tribus ne cum rem dubiam emendari volumus, majora
epistolis tuis, respondisse arbitror (a) ;
quarum vulnei'a faciamus, tantumdem valebit, si eis dimi-
duas per Cyprianumaccepi.unamperFirmum. Re- dium concedatur. Propteripsum quippedimidiunj,
scribequodvisumfueritadnosvelaliosinstruendos. illiquorum conversioni consuiere *volumus,uthoe
Dabo autem operam diIigentiorem,quantum me ad- exemplo secum agatur, rerum suarum venditionem
juvat Dominus, ut litterae quas ad te scribo, prius ad per moras illas excusatorias dilaturi sunt. Deiade
te perveniantquam adquemquam,a quolatiusdis- mirum si de re dubia est totius plebis tam grande
pergantur.Fateor enim,nec mihi hoc fieri velle de scandalum, cum episcopos suos, quos pro magno
tuis ad me, quod de meis ad te factum justissime
' Edd., meUor. At Mss., melius.
expostulas.Tamen placeat nobis invicem non tan- '
RepertasoluminMss.cbetduobusv.prseterEdit.Lov.
tum charitas, verum etiam hbertas amicitiae, ne (a) Alias 239 : quae autem 83 erat, nunc 224. Scripta
circa an. 405.
apud me taceas, vel ego apud te, quod in nostris «Lov., r/iiawenjis.VetuscodexCorb.prsefert ThiaveniU,
luteris vicissim nos movet, eo scilicet animo qui quem scribendi niodum magis probamus quiain Indiculo ;

oculis Dei in fraterna dilectione non dispUcet.Quod PossidiiapudMss.exemplariacensenturquaedamepistol8B

Tkiavensibus, seucommutatouinb, r/tta6ensi6u$script«B.
si inter nos tieri posse sine ipsius dilectionis per- 3
Ita Mss. AtLov. habet, quijam catliolicce, etc.
niciosa oJBfensione non putas ; non fiat. Illa eoim (6) Hae litlerae non exstant.
* Apud Lov. omittitur, consulere ;quodex Mss. resti-

(o) Epist. 72. 75 et 81. tuimus.

1293 EPISTOLAHUM ULASSlb 11. 294

habent, sordida avaritia maculatos putant, dum aii, Ergoliberi suntftlii; sednescandalizemuseos.el
inaligna species non vitalur. caetera, quando Petrum misit, ut didrachmas quae
3. Nam cum quisque ad monasterium converti- tuncexigebantur soIverent(il/ai^A.xv)i,26). Noverat
tur, si veraci corde convertilur, illud non cogilat, enimaIiudjus,quonihiltaIedebebat ;sedeojuretri
maxime adraonitus quantum malum sit. Si aulem butum ei ille solvebat, quojure diximus haeredem
fallax est, et sua qusrit, non quae Jesu Christi presbyteri Honorati successurum fuisse, si ante-
(Philipp. 11, 21), non habet ulique charitatem. Et quamremsuam vel donaret, vel venderel,
morere-
qnid ei prodest, sidistribuerit omniasua pauperi- tur. Quanquaminipso jurePaulus aposto-
Ecclesiee
bus, et tradiderit corpussuum utardeat(I Cor. xm, lusparcitinfirmis.etdebitumstipendiumnonexigit,
3)? Huc accedit, quia illud, sicul jam collocuti su- certus conscientiaquod rectissime exigeret;sed nihil
mus, deinceps vitari potest, et agi cum eo qui con- aliud quara suspicionem devitans, bonum Christi
,vertitur,sinonpotestadmittiadsocietatemfratrum, odorem turbantem.et ab illa maligna speciesese ab-
lantequam se omnibus illis impedimenlis exuerit, et slinens, in eisregionibus, ubi hoc noverat oportere

ex otio tendatur cum ejus res jam esse desliterit. (I Cor.w, 1-23), et forte antequara tristitiam homi-

Hoecautem morsin{irraorum,etlantumimpedimen- num fuisset expertus. Sed nos tardiores, vel experti
tum salutis eorum, pro quibus tantopere labora- corrigamus, quod praevidere debuimus.
mus ut eos catholicae paci lucremur, aliter vitari 6. Postremo quia omnia timeo, et memini in di-

Donpotest, nisi ul apertissime intelligant, nullo mo- gressunostroquidproposueris,quodmefratresTha-

do nos de pecunia satagere in talibus causis. Quod gastenses teneaut debitorem dimiJio illius pretii ;
Qullo modo intellecturi suut, nisi illam rem quam sihocjustumesseliquidoperspicis,eaduntaxatcon-
semper presbyleri esse pufaverunt, eorum usibus ditione non abnuo, ut cum habuero reddam, id est
relinquamus quia etsi ejus non erat, hoc ab ini-
;
cum aliquid fantum obvenerit Hipponensi monaste-
tio scire debuerant, rio, ubi hoc sine angustia fieri possit ut tanta ibi :

4. Videtur itaquemihi haec regula esse in rebus summadetracta, non minusquam sequalis pronu-
|llujuscemodiretinenda,utquidquideojurequotalia mero cohabitantiura pars ad nostros perveniat.
lpossidentur,ejusfuerit qui alicubi clericus ordina- EPISTOLA LXXXIV (a). '

itur, eam pertineat Ecclesiam inqua ordinatur.

ad Novato episcopo Augustinus, excusans quod ad
(Jsque adeo autem eodem jure presbyteri Honorati ipsum non mittat germanum ipsius LuciUum
jstillud undeagitur, ut non solum alibi ordinatus, diaconum, quo latinse linguse perito carere non
^edadhucinThagastensi monasterioconstitutus, si possent Ecclesix dioecesis Hipponensis.
fesua nonvendita,necpermanifestamdonationem Domino beatissimo et venerabili ac desiderabili
.aquempiam translata moreretur, nonnisi haeredes fratri etconsacerdoti Novato (6),et,'qui tecum sunt
}jus iaeain succederent, sicutfrater jEmilianusin fratribus, Augustinus, etqui mecum sunt fratres
llos trigintasolidos fratri Privato successit.Heec ergo in Doroino salutem.
inte praecavenda sunt : si autem praecauta non f . quam * durus videar, et meipsum
Et ego sentio
fuerit^eajuraeis servareoportet,qu£etalibus haben- quod fihum meum diacon um Lucillum ger-
vix fero,
iisvel non hahendis secundum civilem societatem manum tuum Sanctitati tuae non mitto atque permit-
suat instituta ut ab omni non solum re, sed etiam
; to.Sed cumipsequoque aliquos,extuisnutrimentis
specie maligna, quantum possumus, nos abslinea- valde charissimos atque dulcissimos, necessitalibus
nus, et bonam famam custodiamus, dispensationi Ecclesiarum longepositarum abs te, concedere coe-
lostreemultumnecessariam.Quamverospecies ma- peris ;tuncsentiesquibusdesideriorum stimulisfo-
igna sit.advertat sancta prudentia tua.Excepta illo- diar,quodquidam mihi maxima etdulcissima fami-
1'umtristitiaquam experti sumus, nequidforteipse liaritate conjuncti, non sunt etiam corporaliter me-
allerer, sicut fieri solet, dum in sententiam meam cum. Nam ut longe mittam cogitationem * tuam ;

narravicausamfratriet coUegee nos-

iroclivior erro, quantumhbet valeat germanitastui sanguinis,non
ro Samsucio (a), nondum dicens quod mihi modo vincit amicitiaevinculum, quo nobis invicem ego et
lidetur, sedillud potiusadjugensquodutriquenos- fraterSeverusinh8ereraus:ettamennostiquamraro
irumvisumsit, cumillis resisteremus: vehementer cumraihividerecontingat. Atque hoc fecif non uti-
{sxhorruit, etnobishoc visumessemiratusest;nulla que voluntasvelmeavelillius ;sed dum matris Ec-
ealia permotus, nisi ipsa specie foeda non nostra, clesiaenecessitates, propter futurumsaeculum, quo
edcujuslibet vita, ac moribus indignissima. nobiscuminseparabiliterconvivemus,nostritempo-
, o.Proindeobsecro te ut epistolam quam eis com- risnecessitatibusaateponimus.Quaatoergoaequius
muninorainescripsi, subscriptamnondiflferasmit- tetolerare oportet, proutilifateipsiusmatris Eccle-
lere.Etsiforteillicilludjustumapertissimepervides, sise ejus fratris abseufiam, cum quo uoa tamdiu
lon cogantur intirmi modo discere quod ego non- ' Sic ex tribus Mss. [quanquam].
llumintelligo,ut hoccircaeos inhaccausa servetur ' Forte leg., cognationem.
||uod Dominusait Multa kaheo vobisdicere,sed non
:
* LXXXIV et LXXXV Recogaitae suatad cb. vc. duos
v. et ad Lov.
Dotestisilla portare modo [Joan. xvi, 12). Tali quippe (a) Alias 242 : quae autem 84 erat, nunc 19. Scripta
afirmitatiparcens, etiamilludde tributo solvendo, forte circa boc tempus, seu aate aa. 411.
(6) Gollationi Gartaaginensi interfuit Novatus Sitifensis
I
(a) Episcopo Turrensi. episcopus, fortean idem ipse cui haec epistola scripta est.
295 S. AUGUSTINl EPISCOPI m
cibuua (iominicuiu ruminas, quaradiu ego cum stico judiciodamnalus. Sed ut tibi non commuaU
dulcissimo concive raeo Sevei-o.qui mecum tamen cem, nulla causaest,nisi quia libiadulan non pos-
uuncvix, et inlerdumperexiguascliarlulas loquilur sum.Tibi enim maxime debeo.quia in Christo Jesu
eteaquidem plmes aliarum curarumelnegotiorum per Evangeiiiimego tegenui,salui>rem mordacita*
refertas, quam portautes aliquid nostrorum in tem charitatis veraciterobjurgando.Nec ita gaudeo
Christi suavitate pratorum? multos inEcclesiam catholicam adjuvanteDomino
2.Hicforsilandicas: Quid enim?etapud nosger- per le esse collectos, ut non debeam plaugere
mauus meus Ecclesiffi non erit ulilis, aut propier pluresinde dispergi. Siceuira vuluerastiEcciesiam
aliud eum mecum haberedesidero ? Plane si tanlum Hipponensera, ut nisi te Domiuus omnibus curis
tibi quantum hic mihi, ejus praesentia lucrandis vel et sarcinis ssecularibus expeditum, ad veram epi«-
ret?endisovibus Domini utihs videretur.non dico du- copalem vitam victumque revocaverit, tale vulnui
ritiamsed iniquitatem meam nemo non jure culpa- sauari non possit
ret.Sedcumlalinalingua(a), cujusinopia innostris 2. Cumautem tu magis magisqueimplicafeteuoa

regionibus evangelica dispensatio multum laborat, cesses, ut etiam rebusquibus reuuntiasti, te post re»'

illicautem'ejusdem linguee ususomnino sit itane ;

nuntiationem inserueris, quod nec apud humanai
ceases nos saluti plebium Domiui oporlere consule- ipsasleges ullo modo defendi potest;etinea profes-
re.ut hanc faoultalem illuc mittamus,et hinc aufera- sione viveredicaris.cuifrugalitas Ecclesise tuaesuffi-
mus,ubiearamagnocordis8esturequirimus?Daita- cere non possit : utquid quaeris communionein
que veniam.quod nonsolura contra tuum deside- ineara, cura audire nunquara volueris admoaitio-'
riura,sed etiam contra sensum meum facio,quod me nem meamPAn utquidquidtacis mihi imputentho-
faceresarcinsenostraecuracoastringit.DabittibiDo- mines, luorura querelas sustiaere aon possum ?
minus in quo posuisti cor tuum,ut tales sint labores Frustraautemsuspicariseosesseobtrectatoresluos,
tui,ut pro isto beneficio remunereris;sic enim regio- qui tibi semperet invita prioreadversatisunt. Non
num nostraium ardentissimae siti, diaconum Lucil- estita; necinirumquod multate latent. Sedetiarasi
lum tu potius concessisti. Neque eaim parum hocverumesset,nihiliatuismoribusiaveniredebue-
pr£estabis,cum dehacre nuUa pelitioae meulterius ruat, quod recte repreheadereat,etundeEcclesiam
oaerabis ne uihil aliud quam durior appaream,
;
blasphemareat. Adhuc rae putas fortasse ideo ista
veaerabili mihi et saactae Beaevoleatiae tuae. dicere, quia aoa accepi satisfactioaem tuam. Imo
EPiSTOLA LXXXV (b). proptereadico, neipse non possira satis Deofacere
Augustinua Paulum quemdam episcopum objurgat de peccatis meis, si haec tibi lacuero. Novi quiacor
quiEcclesiam leoitate sua graviter o/fendebat, ut habes, sedet tardumsecururaest, quando in coelo
ad frugem et episcopo dignam vitam redeat. est;et acutum cor nihil est.quaadoiaterraest.Non'
Domiao siaceriter dileclissimo et vobis oranibus estepiscopatus artificium transigendae vitas fallacis.

beatiticandofratri et coasacerdoti Paulo(c), Au- DocebittequoddicoDominusDeus,quitibiiatercIu-

GUSTiNus, in Doraino salutem. sitoraaesvias, adquas illo uti voluisti, utdirigat te,

l.Tamiuexorabilem me noa vocares, nisi eliam si intelligas, inillara viam.propter quara arabulan-
mendacemputares. Quideaim aliud de auimomeo dara tibi tam sancta sarcina iraposita est.

credis, quandomihi taliascribis, nisi meteneread- EPISTOLA LXXXVI (a). '

versus te na? vum discordiae et odium detestaadum : Augustinus Caeciliano praesidi, ut suoedictoDona-
quasiinre manifesta aoa caveara, ae aliis praedi- tistasin regione Hipponensi et in vicinis locis
cans, ipse reprobus inveaiar(I Cor. ix, 27) autita ; coerceat.
veliraejicerestipulamdeoculotuOjUtiameotrabem Domino eximio,etin Christi charitate vere merito-
nutriam(ilfa<<A.vii,4)?Nonestquod putas. Ecceite- que hoaorabili ac suspicieudo * filio CjEciu*.:iO,

rumdicoettestorDeum, quia si tutibiea vellesquae AuGUSTiNus episcopus, in Doraino salutem.

tibiego volo.jam olim securus iaChristo viveres, et Admiuistratioais tuae claritas et faraa virtutum,
inaomiais ejusgloriatotamejus Ecclesiamlaetifica- pietatis quoque christiaaae laudanda diligentia et

res. Ecce jam scripsi non taatum te esse fratrem
meura, sed etiam coUegam meum. Neque enira fieri
polest, ut noa sit coUega meus quilibet episcopus
Ecclesiaecatholicae.quahscumque sit,aulloecclesia-
(a)Fortelegendum:«Sedcumcalleatlatinamlinguam.»
Porro in illis temporibus erat perquam familiaris apud
Africam usus latini sermonis, quem « inter blaiidimenta
« etiamnutricum sdiscereccepit Augustinus,ex lib.l Gon-
fess. c. 14,n 23. Hinc est quod punicum pro verbium alla-
, .
turus inSerm. 167 de verbis Apost., cap. 3,n.4 «Latine
« vobis dicam, inquit, quia punice non omnes nostis ».
fida sinceritas,quae tibi diviaa raunera eo donanle
gaudestributa,aquosperasproraittentepotiora, ex-
citaveruutme,uthocepistoIarialloquioaestuscausa-
rum mearuai cumExcellentia partirer tua^ Quan-
tumeaimperalias Africae terras te uaitaticalholicaB
mirabih eflficacia consuluisse gaudemus, tantum
dolemus regionem Hipponeusium-Regiorum et ei
'
GoUatacum bl. cb. fi. gg. r. t. vc. tribus v. et cum
: Ain. Bad. Er. Lov.
(n) Alias 60 quce autem 86 erat, nunc 36. Scripta forte
:

(b) Alias 216 quae autem 85 erat, continetur epist,

: an. 405.
120.Scripta forte circa an. 405. «
Mss. aliquot, suscipiendo : et in corpore epistoliE.su-
(c) Gataquensem Ecclesiam administrabat Paulus ;
scipiende fili. Hic ipse est, ut putant, Goecilianus qiii Pree-
quippe ut opinamur, qui in epist. 96, n. 2, dicitur
lis est, torio praefectus postea fuitan. 409, cuique alteram Au-
prcBcessor Bonifacii, Cataquensis, juxta epist. 97, n. 3, gustinus epistolam scripsit aii. 413.
episcopi. 2
Ila Mss.prope omnes.At Edd., exce//en<i(e apmrem <u«.
 29"? EPISTOLARUM CLASSIS II. 298

, wcinas paHes confinesNumidiae.praesidiali' edicti in Africa gestum esse aut docetis aut fingitisv
I
tuivigorenoodum adjuvari raeruisse, domineexi- 2. enim quaeslio esl, utrum illa vera dicatis,
Alia

j
mie, etinChristecharitalevere meritoquehonorabi- quaequidera nosmultoprobabilioribusdocumentis
1 lis acsuscipiende fili. Quod ne meiE potius negligen- falsa esse convincimus, et in vestris magis ea ipsa
tiaedeputelur, qui episcopalem sarcinam Hippone qu8eobjicitis,tiincprobata declaramus. Sedhaec, ut
I

j
non tacendum putavi.
suslineo, tuaemagnificenlise dixi, alia quaeslioest, tunc aggredienda et discu-

j
Quantum etiamincampo Hipponensi hserelicaprae- tienda,cumopusfuerit.Illudnuncattendatvigilantia
sumat audacia, si ex fratribus et collegis meis.qui mentisluae, neminem contarainari posseignotorum
haectuaeSubhmitatinarrarepoterunt, velexpresby- ignotis crirainibus, Unde raanifestura est acoramu-
teroquem cumlitteris misi,fuerisaudire dignatus, nioueorbis,cuiseufalsaseu veracriminaquse Afris
adjuvanle Doraino Deo nostro, procul dubio pro- intenditis, prorsusignotasuntelignotasemperfue-
videbis ut turaor sacrilegse vanitatis terrendo sa- runt,sacrilegoschismale vosesseseparatos: quan-
netur potius quara ulciscendo resecetur. quam illudnonesttacendum,etiara cognilosma-
et

EPISTOLA LXXXVII'(a). non obesse in Ecclesia,sieos a coraraunione

los bonis
Auguslinus Emerito donatistse, adhorlansut atten- prohibendi aut potestas desit, autaliqua ratio con-
dat €t respondeat, qua justa causa schisma servandae pacis irapediat. Qui sunt enira, qui apud
moverint. prophetaraEzechielem.etantevastalioneraperdito-
i

Desiderabih et dilectofratri Emerito(6),Augustinus. rumsignari meruerunt, et cum illi vastarentureva»

l.Egocum audioquemquam bonoingeniopraedi- dere illaesi (Ezech. \x, 4-6), nisi, ut ibi manifestissime

1
tum.doctrinisqueliberalibus eruditum,quanquam ostenditur,quimoerentetgemuntpeccata et iniqui-
'

nonibisalusanimae constitulasit, lamen in quses- tates populi Dei, quae fiunt in medio eorum? quis
: tione facillima, sentire aliud quam veritas postu- autem quod ignorat, gemit el raceret? Ex eadem
I
quo magis miror, eo magis exardesco nosse
lat, rationeetiara Paulus Apostolus falsos fratres tolerat,
hominem,et cumeocolloqui :velsiid non possim, Non enim de incognitis ail: Owines enim sua quserunt,
saltem litteris quae longissime volaut, atlingere nonqitaeJesu C/im<i(P/u7i,op.n,2l);quostamense-
menlem ejus.atque abeo vicissim attingi desidero. cumfuissemanifestat.Exquoautemgeneresu!it,qui
Sicutteesse audio taiem virum, et ab Ecclesia vel thurificare idolis, vel Codices divinos tradere,
catholica, quae sicut sancto Spirilu preenuntiata est, quam mori raaluerunt, nisiexeorum qui sua quae-
totoorbediffunditur,discerplum doleo atqueseclu- runt, non Jesu Christi ?
sum ;
quam ob causam nescio. Nam certura est 3.Multa testimouia Scripturarum praetereo,ne lon-
i
magnae Romani orbis, ne dicam etiam bar-
parti gioreraquaranecesseest epistolarafaciam,eterudi-
baris gentibus, quibusquoque debitorem se dice- tionituaepluraper teipsumconsideranda permitto.
batApostolus(iio7«.i, 14), quorum chrislianae fidei Quod tamen satis est, vide obsecro si lam multi ini-
:

communio nostracontexitur, ignotamesse partem qui in uno populo Dei, eos qui secum versabantur *
Donati ; neceosomninoscire velquandovelquibus non fecerunt tales, qualesipsi erant, si multitudo illa
causisexortasit istadissensio.Quos utique omnes falsorumfratrumapostolumPauIura,in unacum eis
Christianos ab eis criminibus quae Afris objicitis, Ecclesia constitutum, non fecitsuaquaerentum, non
nisiinnocentesessefatearis,cogerisdicere,omnium quaeJesu Christi; mauifestumest non hoc efficiho-
malis factis obuoxios, cum apud vos perditi, ut minera,quod est malus quisquam.cura quo ad altare
mitius dixerim, latent, vos omnes esse poUutos. uon sit incoguitus, si tan-
Christiacceditur,etiamsi
Non enim neminem de vestracommunione pelli- tum non approbetur, bona conscientia displi-
et a
tis;auttunc primum pellitis, cum primum illud, cendo separetur. Manifestum est igitur non esse
unde pellendusest, fecerit. An non aliquanto tem- aliud cum fure concurrere, nisi vel furari cum eo,
'
pore latentem, et postea proditum convictumque vel furtura ejus cordis placito accipere. Hoc nos
damnatis Quaeroigiturutrum vos contaminaverit
? dicimus, ut quaestiones infinitas atque superfluas
\
eotempore quo latebat?Respondebis: NuUomodo. de factis hominum, quee rationem nostram nihil
NuUo ergo terapore contarainaret, etiamsiseraper impediunt, auferamus,
id lateret nara etmortuorum nunnulla saepe com-
; 4. Sed etvos.nisi hoc sentiatis,taleseritisomnes,
missaproduntur, necfraudi est Christianis, qui eis qualis Optatus in vestra communione vobis non
communicavere viventibus. Gur ergo vos tam ignorantibus fuit: quod absit ab Emeriti moribus,
temerariaalquesacrilegadiremptionepraecidistisa aliorumque talium,quales apud vosessenondubito
communioneinnumerabilium EcclesiariumOrien- longe a factis illius alienos. Neque enira vobis obji-
tahum, quas semper latuit, et adhuc latetquod cimus, nisi schismatis crimen, quam etiam haeresim
' Ms. Tellerianus, prcesidialis. male perseverando fecislis. Quanti autem diviuo
'
Recensuimus haac ad o. bg. bl. c. cc. IT. g. gv. n. judicio pendatur hoc faciuus, lege qiiod te legisse
r. s. sb. t. vc. quatuor v. et ad Am. Bad. Er. (]ov. non ambigo. loveuies Dathan et Abironhiatu lerrffi
(a) Alias 164 quae autem 87 erat,
: nunc 210. Scripta
an. 405 aut post, sed ante an. 411. devoratos, caeterosque omnes, qui eis consense-
(6) EmerituscivisCaesariensis in Mauritania.ibique Do- rant.ignede medioeorum existenle ^ consumptos
natistarum el episcopus fuit, unus eorum septem quos
illiad suamtuendamcausamin coilationeGarthaginensi '
Mss. oclo, contestabantur.
delegerant ex. ib. 2 Retract. c. 51.
;
Mss, duO) exeunte.
Patrol. XXXIIL {Diz.)
299 S. AUGUSTmi EPISCOFM
{Niim. XVI, 31-35). Illud ergo sceliis ad exemplum
devilandi Uouiinus Deus praisenti supplicio deno-
lavil, ut cuui lalibus palientissime parcit, quale
ultimo judicio reservet, ostenderet. Neque enim
reprehendimusrutiones vestras, si eo temporequo
vesana potentia furere jactabalur Optatus, cum
ejus accusalor esset totius Africae gemitus conge-
miscentibus vobis, si tamen talis es, qualem le
praedicat famu, quod scil Deus me et credere et
velle non ergo reprehendimus si eo lempore, ne
: poaderis, el forte ego luamnon acceperim, nescio.
multossecumexcommunicatus traheret,etcommu-
nioaem veslramschismatis furore preecideret, eum
excommunicarenoluistis.Sedhocipsumestquod vos
arguilinjudicio Dei,fraterKmerite,quod cum vide-
retistammagnummalumesse,dividiparleml)onati,
ut Optaluspotius iucommunione tolerandusexisti-
maretur, quam illudadmitteretur; permauelisineo
malo, quod in dividenda Ecclesia Chrisli a vestris
majoribus perpelratum est.
5. Hic fortasserespondendi angustiatentabis de-
fendere Optatum. Noli, frater, noli obsecro non te ; habebis laudemex illa ; Dei enim minisleresl tibi in
decet,etsialiquemaimmfortedeceat,sitamenquid-
quam decet malos, Emeritum cerle non decet defen-
dereOptatum.Sedfortassenecaccusare.Itasitsane.
Utere voce media, et dic Uausquisque sarcinam
: igitur quaestio est, utrum oihil mali sit schisma,
suamportat(Ga/.vi,5).Tuquises,quijudicasservum
alienum(/?om.xiv,4) ?Siergoadtestimoniumtotius
Africee, imo vero terrarum omnium quaquaversum
Gildonis fama fervebat, siinulenim etille notus erat,
non ausi estis unquamdeOptatojudicare, ne temere
deiucognitisjudicaretis; nostandem possumusaut
debemus de iis qui aate nos vixerunt,ad vestrum taa-
tummodo testimonium, temerariam de incognitis
ferre sententiam, ut parum sit quod vos ignotacri-
minamini, nisi etnos ignotajudicemus ? Non enim
Optatum, etiamsi forte falsa periclitatur invidia, sed
te defeadis, cum dicis Igaoro qualis isle fuerit.
: documeato
QuantomagisergoqualesfuerintAfri,quos iguotio-
res arguis, Orientalis orbis ignorat ? a quibus tamea
Ecclesiis, quarumnominahabes ia Libriset recitas,
aefariadisseasionedisjungeris.SiThamugadensem
episcopum vestrum famosissimum et pessime
diffamatum, non dico Caesariensis, sed Sitifensis
collega ejus ejusdemque temporis iguorabat, quo-
modo traditores Afros, quicumque illi f ueriat, Eccle-
sia Goriuthiorum, Ephesiorum,
Colossensium,
Philippeusium, Thessalonicensium, Autiocheno-
rum, Ponti, Galatiae, Cappadociae, ceeterarumque
orbispartium abApostolisinChristo aedificatarum,
autaosse potuit, autdamnaria vobis meruit, quia
non potuit? et tamen eis nou commuaicatis, et
dicitis aoa esse Ghristianos, et eos rebaplizare
conamiui. Quid dicam? quid querar?aut quid
exclamem ? Si cura homine cordato loquor, indigna-
tioais hujus aculeos tecum participo. Nam vides
profecto quee dicerem, si vellem dicere.
6. An forte fecerunt inter se majoresvestri coaci-
iium, et damoaverunt praeter se totum orbem chris-
lianum? Itane ad hoc perJucta est rcirum existima-
lio,utcoaciliumMaximiaaeasium,quidevestrapr8e«
300
cisionepreecisisunt, quia vobis comparali paucis-
simisunl, non valeatadversus vos;el vestrum coa-
cilium valeat adversus gentes haereditatemChrisli,
et possessionem ejus termiiios terree {Psal. ii, 8)?
Miror si habet incorpore sanguinem, qui debac re
nonerubescit. Hescribead ista, quaeso: auonuullis
enim, quibus noa potui non credere, audivi teres-
cripturum,sitibiscriberem- Jam etiam pridem misi
iinam epislolam, qiiam utrum acceperis vel ei res-
Num iuterim pelo ad haec respoodere oe graveris,
quod tibi videtur. Sed aoli tein alias tollerequaes-
tioues hinc enim caput est ordinalissimae inqui-
;
silionis, cur schismafactum sit.
7. Nam et terrenie potestates cum schismaticos
persequuutur, earegulasedefendunt,quadicitapo-
stolus Qui poteslali resisiit, Dei ordinationi resis-
:
tit ; quiautem resistuntjpsisibijudicium acquirunt.
Principes enim non suntlimori bono opeh,sedmalo.
Vis autem non timere potestatem ? Bonum fac, et
bonum. Quod simalum feceris, time: nonenimfruS'
tra gladium portat; Dei enim minister est, vindex
in iram ei qui male ayit (Rom. xiu, 2-4). Tota
aut utrum schisma ooa feceritis, utpro boaoopere
potestatibus resistalis, oon pro malo, uude vobia
acquiratis judicium. Proplerea provideatissime Do-
mious Qoa ait Beaii qui persecutionem paliuntur
:
taotum; sed addidil, propter justitiam (Matth. v,
10). Siergo justitiaesl quamoperati estis iailladis-
sensione, io qua etiam permanelis, secuudum ea
queesupradixi, nosseabs tecupio.Si autemioiqui-
tas estorbem chrisliaoumdamaare inauditum, vel
quia noo audivit quae vos audistis, vel quia aoa ei
probalumest quod temerecredidistis,autsiaecerlo
accusastis, et ideo rebaptizare velle tot
Ecclesias ipsius Domini, cum hic adhuc esset ia
carne, Apostolorum ejus praedicatione aclabore
et
fundatas quia vobis licel, aut aescire Afros coUegas
:
vestros malos simul viventes, simul Sacramenta
tractantes ; aut etiam scire, sed tolerare, ne pars
Donati dividatur; illis autem in orbe remotissimo
constitutis, nou Ucet nescire quod vos de Afris aut
Qostis aut creditis, aut audistis, aut fingitis ? Quse
taata esl perversitas ampleclisuamiaiquitatem,el
potestalum accusare severitatem ?
8. At enimetmalosChristianisaonlicetpcrsequi.
Esto, noo liceat;sed nuraquid hocpoteslatibusad
hocipsumordinalisfas est objicere? An Apostolum
delebimus ? aut noa habent codices vestri quea
paulo ante commemoravi ? Sed vos,inquies, tali-
bus communicare aoo debetis. Quid ergo ? Vos
Flaviaoo quoodam vicario, partis vestree homioi,
quia legibus serviens, noceotes quos invenerat
occidebat,noncommuaicastis?Sedavobis,inquies,
Romani principes adversumnosprovocantur.Imo
a vobis adversum vos ipsos, qui Ecclesiara, cujus
sicut tanto ante praedictumest, jam membra
illic,
sunt (de Christo enim dictum est, Et adorabun
 :m1 EPISTOLARUW CLASSIS 11. 302

eum omnes reges terrse {Psal. lxxi, H), et preeci- EcclesiaDei.Quaeritur autera utrum vestra,an nostra
sione laniare ausi estis, et rebaptizare pertinaciter sit Ecciesia Dei. Quapropter illudquaerendum est a
audetis. Nostri aiitem adversus illicitas etprivatas capile, cur schisma feceritis. Si non rescripseris, ego
veslroruui violentias, quaset vos ibi, qui talia non apudDeum,quantumcredo,faciIemcausamhabeo;
facitis, doletis et gemitis, a potestatibus ordinatis quia viro, qiiem audivi, excepto schismate, bonum
tuitionem petunt, non qua vos persequantur, sed et Jiberaliter instructum, pacificanles litteras misi.

qua se defendant ;
sicutapostolusPaulusadversus Tu viderisquid illirespoudeas.cujus nunclaudanda
Judseos conjurantes ut eum necarent {Act. xxiii, palientia.infineverotimendasententiaesl.Siautom
21), antequamesset Romanum imperium christia- rescripseris eacura,qua tibi scriptum vides, aderit
nura, egit ut sibi tuitio etiam armatorumdaretur. misericordia Dei, ut aiiquando error qui nos diri-
Sed illi principes qualibet occasione cognoscentes amore pacis et ratione verilalis intereat. Me-
mit, et
veslris schismatis nefas, constituunt adversus vos menlo quod de Hogatensibus non dixerim, qui vos *

pro sua sollicitudine ac potestate quod volunt, Firmianos appellare dicuntur,sicut nos Macarianos
Non enimfrustra gladium portant Dei enim mi- ; appellatis. Neque de Rucatensi * episcopo vestro,
nistri sunt, vindices in iram in eosquimale agunt. qui cum Firmo pactus perhibetur incolumitatem
Postremo etiam si aliqui oostrorum aon christia- suorum, ut ei portse aperirentur,et in vastationem
Da moderatione ista faciunt, displicet nobis sed ; darentur Catholici, et alia innumerabilia. Desine
tamen non propter eos relinquimus catholicam ergolociscoramunibusexaggerarefactahominum,
Ecclesiam, si eam ante ultimum tempus ventila- vel audila, vel cognita. Vides enim quae de vestris
tionis a palea purgare non possumus, quando et taceam, ut de origine schisraatis, ubi tota causa est,
vos propter Optatum, cum eum pellere nonaude- res agatur. Dorainus Deus inspiret tibi cogitatio-
batis, partem Donati non rehquistis. nem pacificam, desiderabilis et dilecte frater.
9. At enimdicitis:Quarenos adjungivobis vultis, EPISTOLA LXXXVIII '
(a).
sisceieratisumus? Quia vivitisadhuc.et corrigipo- ClericiHipponensescaiholiciadJanuarium{b)epiS'
testissivelitis. Cum enim nobis conjungimini,hoc copum donastitam, expostulantes de Circumcel-
est EcclesijB Dei.hsereditatiChristi, cujuspossessio lionum saevitia inCatholicos.StilusestAugustini,
suntterminiterrae, voscorrigiminiutin radice viva- quanquam communi clericorum nomine scripta
tis. De ramis euimfractis sic ait Apostolus Potens :
est epistula.
estenim Deus iterum inserere illos {Rom. xi, 23). Januario Clerici catholici regionis Hipponensium-
Vos ergo mutamini ex eaparlequa dissentiebatis; Regiorura.
quamvis Sacraraenta quee habebatis, cum eadem 1. Clerici et Circumceliiones vestri novi generis et
sint iu omnibus, saacta sint. Quapropter vos mu- inauditae crudehtatis persecuiione in nos saeviunt.
tari volumus a perversitate, id est, ut denuo radi- Qui malum pro malo redderent,etiara
si sic contra
oetur vestra praecisio. Nam Sacramenta qufle non legem facerent Christi. Nunc vero, consideratis om-
mutastis, sicut habetis, appiobantur a nobis ne ;
nibus factis nostris et veslris, invenimur hoc pati
forle cum vestram pravilatem corrigere volumus, qoodscripiaaiesl, Relribuebant mihimalap?'o bonis
illis mysteriis Christi, quse in vestra pravitate depra- {Psal. xxxiv, 12) et iu alio psalrao
; Cum his qui :

vata non sunt, sacriJegam faciamus injuriam.
Neque enimetSaul depravaverat unctionemquam
acceperat ;cuiunctionitantumhonorem rex David
pius Dei servus eihibuit. Propterea ergo vos non
rebaptizamus.quiaradicemvobisredderecupimus
formamtamenpraecisisarmenti, si non mutata est,
approbamus :qu8e tamen quamvis integra, nulio
modoest, sine radice fructuosa. Alia quaestio est
de persecutionibus, quas vos dicitis pati in tanta
mansuetudine et lenilate nostrorum, cum vere illi-
cite ac privatim vestri faciant graviora aiia de
Baptismate, quod non quserimus ubi sit, sed ubi
oderant pacem, eram pacificus; cum loquebar illis,
debeUabanlmegratis{Psal.c.ws.,l). Naracumsisin
tam grandi constilutusaetate, arbitramur te optime
nosse quod pars Donati, quae primo apud Carthagi-
nem pars Majorini dicebatur, ultro accusavit Caeci-
lianum, tunc episcopum Ecclesiae Carthagmensis,
apud imperatorera illum anliquum Constantinum.
Sed ne forte aut oblita hoc sit gravitas tua, aut te
'
Lov. Rueatensibus. Sed melius Bad. Am. Er. et Mss.
omnes,flogia(tfnsi6ui-,id6stscctatoribusRogatiCartennen-
; sisin Mauritania Gaesariensi, uti ex epist. 93 inteiligitur,
episcopi qui olira cum a Donatistis deiecisset, multa acer-
;

ba ab ipsispassus est, juvante eorum partes Firmo Ty-

prosit. Nam ubicumque est, ipsum est ; sed non ranno Gildonis fratre. Unde Augustinus in lib. 2 cont,
etiam ille qui hoc accipit.ubicumque est,ipse est. Ita- litt. Petiliani, c. 83 « Quis, ait, commemorare sufficiat.
:

« bello Firmianoquas a vobis Rogatus Maurus pertulit ? »

queprivatam hominum impietatem detestamur in » Sic Lov. At Edd. antiquiores et Mss. quatuor habent,

schismate; baptismum veroGhristi ubique venera- Rusicazensi. Alii quatuor probaBnotae,y?u/ica/enst. Alius,
Rusicekrsensi.
mur : quia si desertores secum Imperatoris signa
I
' Huicemendandaeopemattulerunta. bg. bl. c. cc. flf g.
traducant.iilis veIdaranationepunitis,veI indulgen- gv. n. r. vc. duo sb. duo t. quaiuor v. Am. Bad. Er. Lov.
tiacorrectis, salvasignarecipiuntur, si salvamanse- (a) Alias 68 quae autem 88 erat,
: nunc 156. Scripta
posl init. an. 406.
,
ruut. El quid de hac re diligentius quaerendum
si
(6) Erat ille Gasensis Nigrensis inNumidia episcopus,
i quaestio. Hoc enim observan-
est, alia est, ut dixi, aetale superior tunc temporis, et primas diclus partis
Donali in l^ossidii Indiculo, c. 3,qui in Bagaitano quidem
j
dumestinhisrebus, quod observat Ecclesia Dei. concilio anni 394, nominaturquinto loco at io Cartha- :

10. Queeritur autem utrum vestra, an nostra sit ginensi coUatione, ante Primianum ipsummet subscribit
 :

m S. AUGUSTINI RPISCOPI 304 I

nosse dissimules, aut eliam, quod Don putamus, rator venire partes ad episcopale judicium in urbe
forsitan nescias, exempliitn relutionis tunc Anulini Roina faciendum; ubi qiiemadinodum causa dicta
proconsulis, quein pars Majoriiii Lunc interpellavit, sit, et CaBcilianus innocens jiidicatiis
atqiie tinita
uteacrimiua quaB otjjiciehat Caeciliano, ad memo- sit, indicant Gcsta ecclesiastica. Jam utique post
ratum imperatorem ab eodem proconsule mitte- paciKcum moderamen jiidicii episcopalis, omnii
rentur, his nostris litteris inserimus. contentionis etanimositatis pertinacia debebat exs-
A. GGG. NN.N (a). Anulinus VC (6), proconsul tingui. Sed rursus majores vestri ad Imperatorena
Africae. redieruut, etnon recte judicalum, neque omnena
2, Scripia (c) cceleslia Majeslatis vestrse accepla causam auditam esse conquesti sunt. Unde ille
atque adorata, Cxciliano et his qui sub eodem agunt, alteriim episcopale judicium dedit habendum in
quique clerici appellantur, devotio mea apud Acla '
Arelatensi Galliae civitale, ubi inulti vestri, vana el
parvitatis meae insinuare curavii, eosdemque hortata diabolica dissensione damnata, cum CaeciUano ia
est ut, unitaie consensu omnium facta, cum omni om- concordiara redierunt ; alii vero pertinacissimi et
nino munere indulgentia Majestalis vestrae liberati esse litigiosissimied eiundem imperatorem appellave-
videantur, Catholica custodita, sanctitati legis debita runt. Postea et ipse coactus episcopalem caiisam
revereniia ac * divinis rebus Verum post
inserviant. inter partes cognitam terminavit, et primus contra
paucos dies exstiterunt quidam adunata secum populi vestram partem legeni constituit, ut loca congrega-
multiiudine, qui Caecitiano contradicendum putarent, tionum vestrarum fisco vindicarentur quarum :

quique fasciculum in alula signalum et libellum sine si- omnium rerum documenla si vellemus inserere,
gno obtulerunt dicaiioni meae, atque impendio postula- nimium longas lilteras faceremus. Illud tamea
runtfUiadsacrum et venerabilem comiiatum Numinis ' nullo preetermittendum est, quomodo Felicis
modo
vestri dirigerem, quse manente Caeciliano in statu suo, Aptungensis, quem fontem omnium malorum in
sul>jectiseorumdemactis,quo cuncta Majestas vestrapos- concilio Carthaginensi, ab Secimdo Tigisitano pri-
sil dignoscere, parvitas mea dirigere curavit. Transmisi mate, patres vestri fuisse dixerunf, urgentibus apud
libellos duos, unum in alula suprascriptum * iia « Libel- Imperatoremvestris,pubIico judicio causadiscussa
lus Ecclesiae catliolicx, criminum Caeciiiani, iraditus a atque finita sit. Nam memoratus Imperator in hac
parie Majonni; » item alium sine sigillo cohaerentemei- ipsa causa vestro - apud se accusatores et assiduos
dem alutx. Datum die decimo septimo catend. maias, interpellatores litteris suis fuisse testatur, quarum
Carthagine, Domino noslro Constantino Augusto ier- exemplum infra scripsimus.
tium Cos. Imperatores Cxsares, Flwius Gonstantinus Maximus,
3. Post hanc relationem ad se missam jussit Im- et Valeruis LiciNius, ad Probianum, proconsulem
(o)HascenotaspraeferuntMss.easqueGervasianuscodex Africae.
ad margiiieminterpretatur, A ugusto Constantino. Gm in- •4. .^lianus prxdecessor iuus, merito, dum vir per-
terpretationi favet V. G. llenricus Valesius, hac eadem
fectissimus, Verus, vicartus praefeciorum, iunc per
relalione editacum hujusmodi iuscriptione, Constantino
Maximo Auguslo Anulinus.clc. At in (JarthaginensicoUa- Africam nostram incommoda valetudine tenereiur,
'

tione 3, n. 216 inscribitur, Augustis nostris ; fortean

ejusdem pariibus functus, inter caetera etiam id nego-
exscriptoris errore. Quippe Gonstantino tortium consule,
id est anuo Ghnsti 313, quo relatio illa scripta est, im- tium vel invidiam, qux de Caeciiiano episcopo Ecclesix
perabant Augusti dno, Gonstantinus et Licinius non ;
catholicae videiur essecommoia, ad examen suum aique
tres, ut iis notis subinteiligendum videretur.
(6) Editi, nunc proconsul. Sed melius Mss. et Valesius
jussionem crediiiit esse revocandam. Etenim cum jatn
habent.vc, id estjuxtaGemeticensiscodicis interpretatio- Superium centurionem, et Caecilianum magistratum
nem, Kt»-conswiarts;jaxtaexempluminGarlagin. coUat.,
Virclarissimus ; qms posterior interpretatio exscriptoris
Aplungilanorum, et Saturninum excuratorem (a), et
errori tribuenda. Enim vero proconsul scribenslmpera- Calibium juniorem, ejusdem civitatis curatorem, atque
tori haudquaquam se virum clarissimum dixisset.
Solonem servum publicum suprascriptae civitatis, prae-
Scripia haecrefert Eusebius
(c) inEcclesiast. histor. lib.
10, c.7,quibus videlicetlmpeiator vultclericosc(ah omni- senles esse fecisset, audientiam praebuii conipeteniem:
« busomnino publicisfunctionibus immunes conservari, adeo ul, cum Caeciliano fuisset objecium quod a Felice
« neerrorealiquo,autcasusacrilego,acultu summsedivi-
« uitati debito abstrahaiitur sed ut potius absque uUa eidem episcopatus videreiur esse delaius, cui divinarum
;

«iiiquietudinepropriaelegideserviant. » VerbasuntCons-
tantini, huic relalioni illustrandue necessario adducta.
' Edd. omittunt, mea apud acta, quee verba huc revo-
cavimus ex Mss.
* Ed. habent sic Indulgentice majestatis veslrce liberali
:
esse videa7ilur calholici, custodita sanctilale legisdebilare-
verentia divinis, etc. Prtetulimus alteram lectionem in
> Edd., vesiram. Mss. decem, nostram.
(a) Hic ille est Galidius seu Glaudius Saturianus.ut legi-
tur apud Optatum in lib. 1, qui curatorcivitatis Aptungen-
sisfuei-attemporeperseculionistradendoruinGodicum,id
est Diocletiano Vlfl etMaximiano VIlGoss. anno Ghristi
303 isqueidcircoinjudicium inductus est, utex ejusfide
;

quindecim Mss. repertam. etexGestismunicipalibusapudipsumolinconfectisinves-

^ Edd., nominis vestri. Sed melius Mss. quinque, nec- tigaretur utrum Felix episcopus Ga>ciliani ordinaior pro-
non Valesius et exemplumcollat. Gartli., numinis vestri. didisset sacros Codices.Eamdem ob causam vocati sunt
^ Bad. Am. Transmissi iibeHiduo,nnus in
Er. etLov. : Superiuscenturio, quia nimirum mililibiiset centurione
alula subscriptus, etc, quem locum ad
Mss. fidem.partim utebantur magistratus cumScripturas aGhristianis vi ex-
etiam ad exemplum collal. Gaithag. correximus. 1'orro, torquerent,etAlfiusGaecilianus,quodeiusdempersecuUo-
alterum libellum, qui sigillo cariiissedicitur, Valesius alii- nislemporemagistratuinseuduumviratuinmunicipiiAp-
que putanl esse libeilum supplicem, (]uem episcopi partis tungensis gessisset, quodque examinanda esset ipsius ad
MajoriniadGoiistanLinum miserunt, petenles utex Gallia Felicem epistola. Galibius vero junior qui apud Oi)tatuni
sibijudices daret, qui inter ipsos ac Gsecilianum ejusque Galidius Gratianus appellatur,quiacurator eratejusanni,
collegas judicarent cujus libelli exemplum refert Opta-
: scilicet 314, quo agitabaturquaestio de Felice, accitusest,
tus inJib. 1, ejusque mentionem tacit Augustinus in forte ut Acta municipalia superioris temporis magistra-
Epist. 43, n. 13 el 76, n. 2. tuum proferret.
 :

305 EPISTOLARUM CLASSIS II. 306

Scriplurarum proditio atque exustio videretur objecta, tia liberata, ab eisdem regibuseadem vos patimi-
innocentem de eo Feliccm fiiisse consUterit. Denique ni, quseillos vestri pati voluerunl ;
quoniam scrip-
cum Muxitnus Ingentium decurionem Ziquentium civi- tum est : Qui pa/at proximo foveam, ipse incidet
tatu!, epistolam Cxciliani exduumviri * falsasse con- in earn {Eccti. xxvii, 29).
tenderet, eumdem ipsum Ingentium suspensum Actis De nobis ergo qiiod queramini non habetis ;et
6.

qu3esuberant,pervidimns, etideo minimetortum, qitod lamen EcclesiaRcalhohcB mausuetudo,eliaraabhis

se decurionem Ziquensium civitatis asseveraverit. Unde imperatoiurajussionibusoraninoconquieverat, nisi
volumus ut eumdem ipsum Ingentium {a) sub idonea vestriclericiet Circumcelliones.persuasimmanissi-
prosecutione ad comitalum meum Conslantini Augusti masiiiiprobitatesfuriosasqueviolentiasquietemno-
mittas, ut iliis qui in prxsentiarum agunt, atque diur- stramperturbautes atque vastantes, h.ecin vos re-
nis * diebus inierpellare non desinunt, audienlibus et coUi et renovari coegissent. Nam priusquam
eoram assistentibus apparere ct intimari possit, frus- recentioresleges istae de quibus raodo queriinini,
tra eos Csecitiano episcopo invidiam comparare, atque venissent in Africam, insidias in itineribus noslris
adversus eum violenter insurgere voluisse. Ita enim episcopis tetenderunt,conclericos nostros plagisim-
fiet ut omissis, sicut oportet, ejusmodi contentionibus, manissirais qnassaveruut, laicis quoque et plagas
populus sine dissensione aliqua retigioni proprioe cum gravissiinas inttixerunt, et intulerunt eorum aedifi-
debita veneratione deserviat. ciisincendia. Presbj^terum etiam queradam quia
5. Heec cuiu videas ita se habere, quid est quod propria et libera voluntate unitatein nostrae commu-
Dobisde imperatorum jussionibus, quse cootra vos uionis elegit,de dorao sua raptura, et pro arbitrio
constituantur, invidiam concitatis, cum hoc totum immaniter caesura ingurgite eliara coenoso volula-
vos potius autea feceritis? Si nihii debent in his cau- tum, buda' vestitum, cum quibusdam, dolendum
sisimperatoresjubere, si ad imperatores christia- quibusdam ridendum in pompa sui facinoris os-
nos heeccuraperliuerenondebet.quis urgebat ma- tentassent, abductum inde quo voluerunt vix post
joresvestros causam Ceeciiianiad Imperatoremper dies duodecira dimiserunt. Uade convenlus muni-
proconsuieui mitlere, et episcopum contra quem cipalibus Gestis a nostro episcopo Proculeianus,
absentem jam sententias quoquo modo dixeratis, cura ab inquirenda causa dissimulasset, et iterum
iterumapud Imperatoremaccusare;qiioinnocente continuo con ventus esset,nihil se dicturum amplius
pronuntiato,ordinatoriejusFelicialias apud eum- Gestis expressit.Ethodie illiquihoc fecerunt, pres-
dem impeiatorem calumnias machinari ? Kt nunc byteri vestri sunt, adhuc nos insuper territantes,
quidahud quam ipsius majoris Constantini judi- et sicut potaerint persequentes.
cium contra vestram partem vivit, quod niajores 7. Nec tamen de his injuriis et persecutionibus
vestri elegerunt, quod assiduis interpellationibus quas Ecclesia catholica inregione nostra tuncper-
exlorserunt, quodepiscopali judicio praetulerunt ? tulit, imperatoribus conquestus est episcopus
Si displicent imperialia judicia ;
qui primitus im- noster. Sed facto concilio (a) placait ut pacifice
peratores ad ea vobis excilanda coegerunt ? Sic couveniremini, quo, si fieri posset, haberetis inter
eniramodocontra Catholicam clamatis, in his quee vos » collationem, et erroresublato, fraterna cha-
contra \ os ab imperatoribus decernuntur, quemad- ritas pacis vinculo laetarelur*. Et in ipsa conven-
modum si vellent adversus Danielem clamare, qui tione quid Proculeianus primo responderit, quod
iiberato illo eisdem leonibus consumendi missi concilium facturi quid res-
essetis, et illic visuri
suut, a quibus eum ipsi primitus consumi volue- pondere deberetis deinde quid postea, cum prop-
;

runt scriptum est enim, Nihil interesl inter mi-

: tersuam promissionemdenuocouventusesset.Actis
nas regis et iram leonis {Proo. xix, 12). Danielem
calumniosinimiciinlacunileonura mitticoegerunt
vicit innocentia ejus illorura maliliam ; iliaesus
inde levatus est; ipsiiliuc missi perierunt. Simili-
lermajores vestriCaecilianum etejus socielatemre-
gise irae consumendam objecerunt, cujus innocen-
' Edd., exdivino jure. Mss. plerique, ex duumviris.
Sed
legendum haud dubie uno verbo, exdauwDiri ; agitur
nempedeAlfii Geeciliani epistolaab ipso post duumvira-
tum scripta, ut patet ex Geslis purgationis Felicis.
(o) Genset Baronius hanc epistolam ad Probianum scrip-
lamesseante Arelatenseconciliumanni314, etlngentium
concilio huic exhibitum dicit. Gontra Henricus Valesius
affirmat datum epistolam consulatu Gonstantini et Lici-
nii IV, id estanno3i5, quo anno Petronium Probianum
proconsulem Africae fuisseconstat, cum exGo<iiceTheod.
iD lit de Appellat. tum ex eo quod .Elianus, qui ejns
prsedecessortiic dicitur, proconsulatum Africae sustinue-
rit consulatu Volusiani el Anniani, id est an. 314. At
quo mense proconsulalum adierit Probianus, et utrum
expresserit, recusans pacificam collationem, ipsa
Gesta inslruant Gravitatem tuam. Deinde cum ves-
trorum clericorum et circumcellionum uotissima
omnibus non cessaretimmanitas, dicta causa est,
cumCrispinusjudicatush8ereticus,necpoenadecem
librarum auri quae in haerelicos ab imperatoribus
fuerat conslituta, per mansuetudinem catholicam
feriri permissus est, et tamen ad iraperatores
'Inexcusis, burda. In tribus Mss., 6suda. At in aliis ple-
risque scribitur, buda ;sic etiam in epist. 105, ubiille, de
quoagitur, presbyter Restitutus Victorianensis nomina-
tur. Quid autem sit buda, docel Augustinus in lib. 3 cont.
Gresconium c. 48, cum eamdem retexens historiam ait
Restilutum fuisse amictujunceo dehonestatum. Est igitur
aut juncus, aut certe slorea ex junco, juxta Isid. Gloss.
iu quo tamen prave legitur, buda, liistoria, [)ro eststorea.
Porro Donatus in .^neid. 2, ait « ulvam a plerisque dici
R eam esse quam vulgo budam appellant. »
(a) Garthagine, an. 403, die 25 aug.
• Edd. Haberetis inter nos collationem. At Mss. prope
:

non ante inilium an.315, minime ostendit Valesius.Porro onines, inter vos. Scilicet non de se, sed de episcopis
exslat Gonstanlini constitulio ad Frobum, datal aprilis, Gatholicis et Donatistis loquuntur Glerici Hipponenses,
an. 314,ubiGode ridus legendum conjicit. ad Probianum. ut patet ex n. 10.
*Lov.,d»uturni«.AliiGdd.constanter,d»umij[d>u(Mrn»s]. » Unus e Vatic. Mss., ligaretur.
 :

307 S. A.UGUSTINl KPISCOPI m

appellanihim putavit (a).Cujus appellationi quod gnadilectis servamusillaesos, loquimur
gimus oninia, quibus error ipse convincilur, qui
illis, el Is- I
ita responsum est, nonne vestroruiii praecedens
improbitas,et eadem ipsius appellatio extorsi ut fralresa fratribus separat facimusquod Dominus
;

fieret f nec tamen eliam post ipsum rescriptum, perlsaiam prophetaiii praecepit,dicens: Auditequi
intercedentibus apuil Imperalorem nostris episco- pavelisverbum Domini ;dicite, Fratres nostriesti$,
pis, eadem condemnalione multatus cst. Ex
auri hisqui vosoderuntetcjuivoa exsecruntur.ut nomen
concilio (b) autem noslri episcopi legatos ad comi- Domini honorificetur,et appareat iliis in jucundi-
tatum miserunt, qui impetrarent ut non omnes tale; ipsi autem erubesrant {Isai. lxvi, 5), Ac sio

episcopielclericiparlis vestrae.adearademcondem- aliquos eorum considerantes evidenliam veritatis,

nationem decemlibrarumauii.quaein omnesha^re- et pulchiiludinem pacis, uou Baplismo quem jam
ticos constituta est, tenerentur sed hi soliiu quo- ;
sicut regalem characterem lanquara desertores

rumlocisaliquasa veslris violentias E(;cIesiacalho- acceperant,sed{idei quae illis defuit, et de Spiritui

lica pateretur(c). Sedcum legaliRomamvenerunl, sancti charitati el r.hristi corpori sociaraus. Scrip-
jam cicatrioes episcopi catholici (rf) Bagailani' tum enim, Fide mundans corda eorum {Act.
esl

horrendee ac recenlissimce Imperatorem coramo- XV, 9) itemque scriptum est, Charitas cooperil
;

verant, ut leges tales mitterentur, qualeset miss8e muUitudinem peccatorum (I Petr. iv, 8). Si autem
sunt. Quibus in Africam venientibus, cura utique vel nimia duritia, vel pudore non ferentes eorum

non ad malura, sed ad bonurn ccepissetis urgeri, insullationera, cum quibiis contra nostammulta
quidfaceredebebatisnisietvosmittereadepiscopos falsa jactabant et tara miilta mala excogitabant,
nostros, ut quomodovosipsiconvenerant, sic con- vel magis ne qiialia nobisantea faciebant,
tiinore,

venirenlur a vobis, et potius collatione veritas appa- talia nobiscura jara patiuntur, unitali Christi coa-

reret ? sentire noluerint, sicut illaesi retenti sunt, sic a

8. Nonsolum autem non fecistis,sedpejora mala nobis dimittentur illaesi hoc quaatura possu-
:

nobis vestri ounc faciunl. Nontantum nos fustibus musmonemusetiamlaicos nostros, ut eos illaesos
quassantferroqueconcidunt; verumetiaminoculos teneant, et nobis corripiendos instruendosque per-
exstinguendos calcem mixto aceto incredibili exco- dticant. Sed aliqui nos audiunt, et si possunt faciunt
gilatione sceleris mittunt. Domus insuper nostras alii cumillisqueinadinodura oiim latronibus agunt,
compilantes, arma sibi ingentia et lerribilia fabrica- quiaeos reveratales patiantur. Aliqui ictus eorum
runt, quibusarmatiperdiversa discurrunt.commi- suis corporibiis imminentes feriendo repellunt, ne
nantes atque anhelantes caedes, rapinas, incendia, abeis anteferiantur aliqui apprehensosjudicibus
:

ceecitates. Quibus rebus compulsisumustibiprimi- offerunt, nec nobis intercedenlibus eis parcunt,
tus conqueri.ut consideretGravitas vestra quam dum ab eis pati mala imraania pertimescunt. la
multi vestrum, imo vosomnes, qui vospati dicitis quibus omnibus illi non deponunt facta latronum,
persecutionem, sub ipsis quasi terribilibus irapera- et honorem sibi exigunt martyrum.

torum catholicorum legibus in possessionibus 10. Hoc est ergo desiderium nostrum, quod tuae

vestris etalienis securisedeatis, etnos avestris tam Gravitati perhas litleras, et per fralres, quosmisi-
inaudita raalapatiamur. Vos dicitis pati persecutio- mus, allegamus.Primumsifieripotest, ut cura epi-
nem et nos ab ar matis vestris f ustib us et ferro con-
;
scopisnostrispacificeconferalis, utinquibus fuerit
cidimur. Vosdicitis pati persecutionem; etnostr» inventus, non homines, sederror ipse tollatur ; ut

doraus ab armatis vestris corapilando vastantur. horainesnon puniantur, sed corriganlur ut vos mo- ;

Vos dicitis pati persecutionera; etnostri oculi ab doconveniatis,quiaeorumconveutionemanteacoa-

armatis vestris calce et acetoexstinguuntur. Insu- terapsistis.Quauloraelius enimhocinter vos facitis
per eliamsiquas uiortes^ibi ultro ingerunt, nobis utquodegeritisconscriptumetsubscriptuinlmpera-
voluntesseinvidiosas, vobis gloriosas. Quod nobis lori raittatis,quam ut hoc apudterrenas potestates

faciunt, sibi non imputant ; et quod sibi faciunt, fiat, quae nonpossuotnisijamdatiscontra voslegi-

nobis iraputant. Vivunt ut latrones, raoriuntur bus inservire * ? Vestri enim coliegae qui navigave-

ut honorantur ut martyres
circumcelliones, ; rant, apud (a) praefectos dixerunt se audirivenisse.
et tamen nec latrones aliquando audivimus eos Et nominaverunt sanctum patrem nostrum catho-
quos depraedati sunt, excaecasse. Occisos auferunt licumepiscopum Valentinum, quitunc in comitatu
luci, non * vivis auferunt lucem. erat, dicentes cum illo se velle audiri quod eis :

9. Nos inlerim si quando vestros teDemus,cum ma- non poteratjudex concedere, qui jam secundum
leges, quae contra vos constitutae sunt, judicabat;
(a) Vide lib. 3 cont. Grescon. c. 46, n. 50, et c. 47, n.
nec ille episcopus ita aut aliquod taie
venerat,
51, et Possid., c. 12.
(b) Garthagin. concil. die26junii, an. 404. mandatum a suis episcopis acceperat. Quanto ergo
(c) Vide epist. 185, cap. 7, n. 25, 26.
(d) Maximiani.
' Apud Lov. etEr., Vagitani. At in Mss. septera probne »
Sic in tredecim Mss. At in prius Edd. habetnr, iCBvirB.
notae scribitur, Bagaitani, nec mnltum aliter in CEeteris, Huc spectant Gesta quae producuntur in Garthsgi-
(a)
scilicet in tribus Vatic, liagaetani ; iii alio item Vatic., nensi coUatione 3, n. 121, « in judicio habita praefectu-
Baqarlani ; in Gisterc, Bigaitani ; in Edd. Bad. Am., « fcE, ul)i S8 pars adversa, id est Donalistarum, audiri

Bacaitani. Gonfer lib. 3 cont. Gresconium, c. 43. « lantopere (lagitavit ;» quseve in eadem collat. n. 141,

« In Edd. deest non qute negatio reperitur in Mss

;
notantur confecta Ravennae, die 3 cal. febr. Arcadio et
quindecim. Probo IV Goss., id est an. Ghristi 406.
 . ;

309 EPISTOLARUM CLASSIS II. 310

meliiis ipse imperator, qui non est eisdem legibus potuistis ostendere traditores. Exhis omnibus eli-

subditus, et qui habetin potestale alias leges ferre gilequod volueritis. Si autem qtierelasnostra con-
cum ei collatio vestra fuerit recitala, de tota ipsa tempseritis, nos minirae poenitebit ordine pacifico
causa poterit judicare, quamvisjam olim dicta agere voluisse. Aderit Doiuinus Eeclesiae suae, ut vos
fuerit terminata? Sec ideo vos conferre volumusi
*
potiushumilitatemnostramcontempsissepceniteat.
non utcausa iterum finiatur ; sed uteis qui nesciunt EPiSTOLA LXXXLV (a).

jam finita monstretur. Quod si hoc facere vestri
episcopi voluerint, quid inde perditis, et non po-
tius acquiritis,quia voluntas vestra innotescit,
nediffidenlia meritoreprehendatur? Anforte puta-
tis non licerefieri, cum non voslateat quod Domi-
nus Christus etiaiu cum diabolo de Lege ioculus
esi (Matth. IV, 4) ;quodcum Paulo apostolo non
solum Judaei, sed etiam de haeresi Stoicorum et
Epicureorum philosophi Genliumconlulerunt (Act.
XVII, 18) ? an forte istae leges Imperatoris, vos non
permittunt nostros episcopos vestros qui sunt in
regione Hipponensi, ubi a vestristanta mala pati-
mur, convenite. Quanlo enimlicentius
ad nos, per vestros veslra scripta, quam eorum
arma perveniunt ?
H. Poslremoperistos ipsos fratres nostros.quos
advosmisiinus, taliarescribite. Siaulemethoc non
vultis,saltemcum vestrisa quibustalia patimurnos
audite.Osteudite nobisveritatem, pro qtia vos pati
dicitispersecutionem, cumpatiamurnosvestrorum
lantam crudeiitatein. Si enim uos esse in errore con-
viceritis, forte concedetis nobis ut non rebaptizemur
Augustinus Festo, docens recle legibns reprimi Do-
natistas ; et indicansin regione Hipponensi non-
dum eos Festi litleris correctos, sed adhuc inlo-
lerabiliter grassari.
Domino dilectissimo et honorabili ac suscipiendo
filio Festo, AuGLSTiNus, in Domino salutem.
1 Si pro errore homines et damnabili dissensione
et convicta modis omnibus falsitate tanta praesu-
munt, ut eorum salutem requirenti catholicae Eccle-
siee tam audacter insidiari minarique non cessent
quantomagis aequum est, et oportet eos qui pacis
elunitatis christianae asserunt veritatem, omnibus
et liberius etiam dissimulanfibuseicohibentibus manifestam,
satagere instanter atque impigre, non solum pro
eorum munimine qui jam catholici sunt, verum
etiam pro eorum correctione qui nondum sunt ?
Nam si pertinacia insuperabiles vires habere cona-
tur, quantas decet habere constantiam, quae in eo
bonoquod perseveranter atque infatigabiliter agit
et Deoplacere se novit, et procul dubio nonpotest
hominibus prudentibus displicere ?
2. Quidautem infelicius atque perversius, sicut

a vobis,justumexistimantesutuobishoc preestetis, Donatistas faciunt, qui se persecutionem perp«ti

qui baptizati sumus abeis quos niillojudicio dara- gloriantur, quam de coercitione iniquitatis suae non
nastis, quod preestitistis eis quos Felicianus Musti- solum nescire confundi, sed etiam velle laudari ;

tauus el Prsetestatus Assurinatus pei* tam longum
tempusbaptizaverant,quandoeosper judicumjus-
sadebasilicis pellere couabamini,quia Maximiano
communicabant, cum quo a vobis in concilio Ba-
gaitanoexpressenoraioatimquedamnati sunt. Quae
omnia Gestisj udicialibus et inunicipalibus demons-
Iramus, ubi et ipsum coucilium veslrum allegastis,
(him vultis judicibus ostendere quod schismaticos
Eitamen qui abipso
vestros de basilicis pelleretis.
semine Abrahae, in quo omnes gentes benedicuu-
tur {Gen- xxii, 18), schisma fecistis, de basilicis
pelli non vullis, non per judices, sicut schismati-
cis vestris vos fecistis, sed per ipsos reges terrae,
.
qui completa prophetia Christum adorant, apud
quos Ceecilianum accusantes victi recessistis.
'
ignorantescaecitatemirabili, ve! animositate dam-
nabili se sciredissimulantes, quod martyres veros
non faciat poena, sed causa ? Et hoc quidem adver-
sus eos dicerem, quos sola caligo haeretici erroris
involveret, pro quo sacrilegio poenas dignissimas
luerent, nectamenuUa quemquam violenta insania
laedereauderent.Adversus autemistos quid dicam,
quorum tam perniciosaperversitas, vel damnorum
terrorecoercetur, veldocetur exsilio quam * ubique
difiusa sit Ecclesia, sicut futura praedicta est, quam
mahint oppugnare quam agnoscere ? Et si ea quae
permisericordissimamdiscipIinampaliuntur,com-
parentureis factis quae furiosa temeritate commit-
tunt, quis non videat, qui magis persecutores vo-
candi sunt ? Quanquam filii inali eo tantum quo

12. Si autemnec audire necdocere nosvultis, ve- perdite vivunt.etiamsinullas violenter inferant ma-
nite aut mittiie nobiscum in regionem Hipponen- nus, parentum pietatem gravius persequuntur,
j
sium, qui videant armatura exercitura vestrum ; quam cum illos pater aut mater, quanto amplius
quamvis nullus miles numero armorum suorum diligunt, tanto amplius ad bonam vitam sine uUa
Ciilcem et acetum addidit adoculosbarbarorum.Si dissimulatione compellunt.
nequehocvultis, saltemscribite adillos, utjamista Exstant publicorum monumentorum firmissi-
3.
non facianf, ut jatu se a ceedibus nostris, a rapinis ma documenta, quae potes legere si volueris, imo
,
abexcsecationecompescant.Nolumusdicere: Dam- peto et hortor ut legas ; quibus probatur quod ma-
i nateiUos. Vos enimvideritis quomodo vos non in« jores eorum qui primi se ab Ecclesiae pace diviserunt,
I quinenl, quos modo oslendimusin vestra commu-
•
Ad bl. c. cc. ff. g. gv. n. r. s. sb. t. duos vc.
o bg.
nione latrones, et nos inquinent quos nunquam quatuor collata est, et ad Am. Bad. Er. Lov.
v.
' Edd Sed ideo nos conferre. At Mss. sex, vos. Etrecte,
:
(a)Alias 167 quae autem 89 erat, nuncl57. Scripta
:

referende a'l episcopos Catholicos et Donatistas vide-: circa idem tempus.

* In priusEdd., quam quod ubique. Sed concinnius in
turque non postliabenda eorum Gdd. lectio, qui moi
habent Quod si hoc facere nostri episcopi noluerint [not].
: Mss. sublato quod, habetur, quam vbique diffusa, etc.
311 S. AUGUSTINI EPTSCOPI 81«

ultro per Anulinum tunc proconsulem apud Cons- et in se videre compleri quod Prophetae tantoanto
lantinumimperalorem accusare ausi sunl Cwcilia- cecinerunt ; in eisdem Scripturis aguoscere Eccle-
num. In quo utique judicio si vicisspnt, quid erat sium, ubi et rex fjus Christus agnoscitiu-. Ubi eiiim

Ctecilianus ab liuperatore passurus, nisi quod in de Christo talia prajdicta sunt, qualia complefa ia

istos posteaquam victi sunt pronuntiavit ? Sed vi- Evangelio legimus, illic praedicta siint de Ecclesia,

delicet si eis accusantibus atque superantibus Cae- qualia compleri tolo orbe jam cernimus.
cilianus ojusque collegae pellereutur sedibus, quas 5. Nisi forte quemquam prudenfiiira perinovebit,
tenebant,vel etiamin suaconspiratioue durantes» quoddeiiapfismosoIentdicere,luncesse veruin ba-
gravius punirentur ^neque enim poterat victos et plismum Christi cumabhotuinejusto datur, cumel
resislentes regia censura contemnere) tunc isli ; hinc teneaf orbis terrarum evideutissimain et evan-
provisionemsuamet pro Ecclesia sollicitara curam geiicam verilafem, iibi Juaiines ut Qui me misit :

praedicandam laudibus ventilarent. Nunc aufem baptizare in aqua, ipse mifii dixit : Super quem vi-
quia ipsi superati sunt, quia ea quee intendehant, deris Spirilum descendentem quasi columbam, et
probare mmime potuerunf, si quid pro sua iniqui- manentem super eum, ipse est qui baptizat in Spi-

tate patiunlur, persecutioufim vocant nec tautum ; ril.usancto{Joan- i,33). Unde securaEccIesia speia
furorem perditum minimereprimunt, verum etiam non ponitin homine, ne uicidat in illam sententiam
honorera raartyrum quserunt quasi vero christiani
; in qua scriptura est, Maledictus omnis qui spem

catholiciimperatoresadversus eoriim pertinacissi- suam ponit in homine {Jerem. xvu, 5) sed spem ;

mam iniquifatem aliud sequantur quaiu Conslanti- suam ponit in Chrisfo, qui sicaccepit formam ser-
nijudicium, apudquem ultroCaecilianiaccusatores vi, ut non amitleret formam Dei, de quo dictum

fuerunt, cujus auctoritatem omnibus transmarinis est, Ipse est quibaplizat. Proinde houioquilibet mi-
episcopispreetulerunf, ut non adillos, sed ad illum nisterbaplismiejus.qualemcumque sarciuam por-
Ecclesiaecausamdeferrent utab eo datum inurbe
;
tet, non iste, sed super quem columba descendit,
RomaepiscopaIejudicium,inquoprimumvicfisunt, ipse est qui baptizat. IUos aufein vana sentientes,
rursus apud illum accusarenl ; ut ab altero apud tanta absurditassequifur, utquoab ea fugiant noo
Arelatum dato episcopalijudicio adillumappella- inveniant. Cum enim fateantur ratuin etveruiu esse

rent apud queratamennovissimesuperati, iu sua

: Bapfismnm, quando bapfizat apud eos aliquis cri-
perversitate permanserunt. Puto quod ipse diabo- minosus, cujus crimina latent dicimus eis, Qiiig ;

lus, si auctoritate judicis quem ultro elegerat, toties tunc baptizat ? nec habeut quid respondeant nisi
vinceretur, non esset tam impudens ut in ea cau- Deus neque enimpossuntdicerequodhomo adul-
:

sa persisteret. terquemquam sancfificet. Qiiibus respondemus, Si

4.Sedheec humanajudiciadeputentur,etcircum ergo cum baptizat horao justus manifestus, ipse
veniri ac falli, vel etiam corrumpi potuisse dicantur. sanctificat,curaautembaptizathomoiniquusoccul-
Cur ergo adhuc accusatur christianus orbis terra- tus, tunc non ipsc, sed Deus sancfificaf optare de- ;

rum, et nescio quibus tradiforum criminibus infa- bent qui baptizantur, ab occullis malis hominibu»
mafur qui utique nec potuit nec debuit nisi electis pofius baptizari, quam a manifestis bonis multo :

judicibus potiusquam victis litigatoribus credere ? enim eos melius Deus, quam quilibet horao justus
HabentapudDeum illijudicescausamsuamsivebo- sancfificat. Quod
absurdura est, ut quisque
si

nam sive malam quid fecit Ecclesia toto orbe di-

:
baptizandusoptetaboccultoadulteropotiusbaptiza-
ffusa, quee non ob aliud ab istis rebaptizanda cen- ri, quam
amanifesfo casfo, restat uiique uf quilibet
setur, nisi quia in ea causa, in qua quid veri esset ministrorum hominum accesseril, ideo ratus sit
judicare non potuit, eis potius quijudicare potue- Baptismus, quia super quem descendit columba,
runt, quam eis qui nec superati ctsserunf, creden- ipse bapizat.
dum putavit ?0 magnum crimen omuium gentium, 6. Et tamen cum tam perspicua veritas aures et
quasinsemineAbrahaebenedicendasproraisitDeus corda hominum feriat, tanta quosdam malae coo-
{Gen. XXII, 18), etsicutpromisit exhibuit I quae cum suetudinis vorago submersit, ut oranibus auctori-
unavoce dixerint, Quare nos vultisrebaptizare res- tatibus rationibusque resistere, quam consentire
pondetur eis, Quia nescitis qui fueriut in Africa sanc- malint. Resistunt autem duobus modis ; autsaevieo-
torum Codicum traditores, et in eo quod nesciebatis do, aul pigrescendo. Quid igitur hic faciat Ecclesi»
judicibus magis quam accusatoribus credere vo- medicina, salutem omniura materna charitatecoo-
luistis. Si crimen alienum non gravat quemquam, quirens, tanqiiam inter phreneticos et lethargicos
quid pertinet ad orbem terrarum quod in Africa 8estuans?numquidcontemnere, numquid desisfere
quisque commisit ? Si crimen incognifum non gra- veldebet vel potest? Utrisque sit uecesse est moles-
vat quemquam, unde potuitorbis lerrarum cognos- ta, quia neutris est inimica. Nara et phrenetici no-
cere vel crimen judieum vel reorum ? Judicate qui lunt ligari, et lethargici nolunt excitari sed perse- :

cor habetis. Haec est heeretica quia or-

justitia, ut verat diligentia charilafis. phrenelicum castigare,
bis terrarum non damnat crimen incognitum, pars lelhargicura sfimulare, arabos amare. Ambo offen-
Donati damnet orbera terrarum inauditum. Sed diintiir, sed auibo diliguntur ; ambo inolestafi,
sane sufficitorbi terrarum tenere promissiones Dei, quamdiu aegri sunt indignantur, sed ambo sanali
'
Mss, tres Vatic. durantibMs. gratulantur.
 31' RPfSTOLARUM CLASSIS II. m
Denique non sicut putant, etsicut jactant, tales
7.
reo.Solaestenim quse parentum jure vincat affec-
,eos suscipimus quales fuerunt, sed omnino muta- tum. Cui si ullus esset consulendi modus aut finis

itos; quia esse catholici non incipiunt, nisi liaereti-

ci esse destilerint. Neque enim saoramenta eorum
iiobismimioa sunt quae cum iliis nobis sunt com-
uiuuia quia non humana sunl, sed diviua. Pro-
;
Iprius eorumerrorauferendus est, quemmaleinibi-
bonis, dignejam ab ejus muneribus meruimusexcu-
sari. Sed quoniam crescit in diessingulos dilectioet
gratia civitatis, quantumque celas fini proxima est,
tanlumincolumem ac florentemreiinquere patriam
cupit ; idcirco gaudeoprimumquodapud instruc-
1

berunt, non sacramenta quae similiter acceperunt, tum disciplinis omnibus virum mihi hic est sermo
((ua; ad pcenam suam portant et habent, quanto in- institulus.lnCalamensicolonia muitasuntquaeme-
tamen habent. Errore itaque
iiignius habent, sed rito diligamus ; vel quod in ea geniti sumus, vel

d(^relicto, separationis pravitale correcla, ab hae-
resi ad Ecclesiee paceiu transeunt quam non ha-
bebant, sine qua illis perniciosum fueratquod ha-
bebanl. Sed si cum transeunt, ficti sunt, uon est
ihocjam nostrum, sed Dei judicium. Et tamen qui-
dam cum ficti pularentur, qiioniam jussionis ad nos
terrore transierunt, tales posterius in nonnullis
quod eidemmagna contulisse videmurofficia. Hsec
ergo,domine proestantissime etmerito suscipiende,
non leoipopuli sui er^ratu prolapsa est. Quodquidem
sijurispublicirigoremetiamur.debetplectiseveriori
censura. Sed episcopumfasnon est, nisi salulemho-
minibusimpertire, etprostatu meliorecausisadesse,
et apud oninipotentem Deum veniam aliorum mereri

jieulationibusinventi sunt, ut quibusdam veteribus deliciis. Quamobrem quanta possum supplicatione

^catholicis praeferrentur. Noiiergo nihil agilur, cum deposco, ul defendenda res est, innoxius defen-
si

instanter agitur. Neque enim solis humanis terro- datur, ab innocentibus molestia separetur. Prcesta
jribus murus durse consuetudinis expngnatur ; sed hoc quod secundum naturam tuam pervides postu-
letiam divinis auctoritatibus atque rationibus fides lari. De damnis facilispotest haberi taxatio ; tantum

et iutelligentia mentis instruitur. supplicia deprecamur. Acceplior Deovivas,domine

S.Quse cum ita sint, noveritBenignitas tua homi- insignis et merito suscipiende frater.
nes vestros qui in regione Hipponensi sunt, adliuc EPiST0LAXCr(6).
:esse donatistas, nec apud eos quidquam valuisse Invehitur Augustinusin Paganorum sacra,et inju-
rias Christianis 7'ecens iiiatas a Calamensibus enu-
tuas lilleras. Cur autem non vaiuerinl, non opus
merat; ostendens ipsorum saluii benignius longe
esl scribere sed mitte aliquem tuorum, vel do-
;
consultum iri, si non impunilo eo scelere ad au-
mesticorum, vel amicorum, cujus hoc fidei possis denda similia provocentur.
injungere, qui non ad ea loca, sed ad nos primitus Domino^eximio meritoque honorabili fratri
veniat omnino nescientibus, et nobiscum pri-
illis NeCTARIO AUGUSTINUS.
'

mitus consilio pertractato, quod agendum Domino
ladjuvante visum fuerit, agat. Neque enim tantum
pro eis agimuscumhocagimus,sed etiam pronos-
tris jam factis catholicis, quibus illorum vicinitas
utcontemni a nobis nullo modo pos-
sic infesta est,
jsit. Et hocquidem
breviter scribere poteram sed
volui te habere aliquid litterarum nostrarum, quo
rationem curee meoe non solum ipse cognosceres,
cuicumque dissuadenti ne tuorum cor-
sed eliam
operam instanler impendas, nobisque de-
rectioni
trahenti quod talia velimus, habeas quod respon-
deas. Quod si superfluo feci, quod jam isla vel di-
diceras, vel ipsecogitaveras aul onerosus fui quod
curiopublicistam occupatoprolixam epistolam in-
gessi,petodesveniam,dum tamen quodsuggessiet
rogavinonespernas:sictetueaturmisericordial)ei.
EPISTOLA XC*
AuguslinoNectariuspaganus,agens utsuis civibus
colomaeCalamensis condonentur quge expetendae
ei^ant ab ipsis pcenae, non modo violati Ccesaris
i . Jam senio frigescentibus membris, fervere ani-
mum tuumpalriae charitale,necmirorjetlaudo;te-
que non tantuin tenere memoriter, verum etiam vita
acmoribusdemonslrarequodnuUus sit patria^con-
sulendimodusaiittinisbonis,noninvitus,imoetiam
; libens accipio. Unde supernse cujusdam patriee, in
cujussanctoamorepronost;omodulo,intereosqui-
busadillamcapessendamconsuliraus,periclitamur
atquelaboramus,talem etiam teipsum civem habere
vellemus, utejusportiuncula; in hac terra peregri-
nanti,nullumconsulendimodumfinemquecenseres;
tantoeflectusmelior, quanto meUori civitati offlcia
debilapraerogares,inejus8eternapace nullumgau-
dendi finem inventurus, cujus ad tempus laboribus
nullum tibi finem statueres consulendi.
2.Verumhocdonecfiat,nequeenim desperandum
(a). est,illam te patriam posseacquirere,veljam acqui-
rendam prudentissime cogitare, ad quam te pater
etiamqui in isla genuit; antecessit hocergo donec
;

edicti recentissimi prohibentis ne sacra solemnia fiat, da nobis veniam, si propter patriam nostram
idolis fierent,sed etiaminjuriarum quibusipsi,sa- quamcupimus nunquam relinquere contristamus
crorum suorum occasione, Christianos affecerant. patriamtuamquam cupis florentemrelinquere. De
Domino insigni et merito
suscipiendo fratri, cujusquidemfloribus, si cumtuaprudentiadispute-
AuGusTiNO episcopo, Nectarius. mus, non verendum ne tibi difficile persuadea-
est
Quantasit charitaspatrix, quoniam nosti, proete- tur, aut vero etiam non facile occurrat quemadmo-
' Ad g.XGet XGI castigandas adjuverunt a bg.
Epistt. dum florere civitas debeat. Commemoravit poeta
•
. ; ^J^-
?^-
'^- ff-
J- n- r- s. sb. vc. vd. duo t. quatuor • Sic Mss. omnes. Recte, referendoad dileclionem [cu-
r. et Ain. Bad.
Er. Lov. pimus].
(a) Alias 201 quae autem 90 erat, aunc 175. Scripta
:

" i>
(b) Alias 202 : quHj autem 91 erat, nunc 182. Scripta
prte an. 408, post i diem junii.
eodeta an. circa iniliumaugusti.
3i» S AUOIISTINI RPISCOPI 81«

illevestrarum clarissimuslitteranim qnosdamflo-
resllaliai; seil nos in vestraputrianon tara experli
suiuu9,qiiit)ustlorneritterrH iilaviris, qti;im(inihns
arseritarmis : non armis, sed flammis
irno vero
nec arserit, sed incenderit. Qiiod tanlum scelus si
fuerit impunitiim, nnlla digna correclione pravo-
rum, florenlem te palriamputas reliclnrnm ? Oflo-
res noa plane fructuum, sed spinarum Compara
nunc ulrum malisflorere patriam tuam pietate, an
impunitate', correctis moribus, an securis ausibus.
5. Al enira illa omnia quee antiquitus de vita deo-
rummoribusqiieconscriptasunt,loiigealitersiinlia-
telligenda atque interpretandasapientibus.lla vero
;
in templis populis congregatis recitari hujuscemodi
salubresinterpretationesheriet nudiustcrliiis audi-
vimus.Queesote,siccioec8ecuiuesthiimanumgenui
adversus veritatem, ultamaperta et manifesta uon
1 seotial? Totlocis pingitur,funditur, tunditur, scuU
pilur, scribitiir, legitur, agitur, cantatur, saltatur Ja
piter, adulteria tanla committens quantuinerat ut
;

Gompara ista, et vide utrum in patriae tii» amore insuosall('mCapitolioistaprohibenslegeretiir?HaBC

nos vincas utrum eam magis veriusque cupias
; maladedecoris impietatisqueplenissima, si nemine
florere, quam nos. prohibentein populis ferveant,adorenturin templis,
3. Intuers paululum ipsosde Republica libros.unde rideantnr in theatris, cum his victimas immolant
ilium aflfectum amantissimi civis ebibisti, quod nul- vasteturpecus etiam paiiperum.cumhaei'. histriones
lus sit patriae consulendi modus, aut finis bonis. la- agunt et saltant effundantur patrimonia divitum,
tuere, obsecro te, et cerne quantis ibi laudibusfru- civilates floreredicuntur ? Horum plane florum non
galitas et continentiapraedicetur, el erga conjugale terra fertilis, non aliqua opulens virtus, sed illa
dea
viacuiumtides,castiquehonestiacprobimores,qui- Flora digna inaterinvita est, cujus ludi scenicitam
bus cum praepoliet civitas, vere floreredicendaest. effusiort.etlicentioreturpitudinecelebrantur,utqui-
mores in Ecclesiistoto orbecrescentibus,
Hi autemi visintelligatqualedaRmoniumsit,quodplacarialiter
tanquamin sanctis anditoriis populorum docentur ooo polest, oisi
illic non aves, non quadrupedes, non

atque discuntur, et maxime pietasqua veruset verax denique sanguis humanus.sed multoscelestiuspu-
colatur Deus, qui iiaecomnia.quibusanimiishuiua- dor humanustaoquam immolatusintereat.
nus divin8Bsocietati*ad inhabitandam aeternam coe- 6. Haecdiii propter quod scripsisti, quanlum tibi
lestemquecivitatem instruitur etaptatur, uon solum aetas Qois proxima est.cupere te ut patriam luam in-
jubet aggrediftnda, verum etiam donat implenda. coIumeoacflorentemrelinquas.Tollanturillaomuia
Inde estquod deorum multorum falsorumque simu- vana et insana,convertanturhominesadverumDei
lacra, et praedixit eversum iri, et praecepiteverti.Ni- cultum moresquecastos et pios,tuncpatriam tuaoi
hil enim hominestam insociabilesreddit vilae per- florentem videbis.non opiniooe stullorum, sed veri-
versitate, quam illorum deorum imitatio, quales tate sapienlium oum haec patriacaroalis geoeratio-
;

describuntur et commendantur htteris eorum. nis tuae, portio fuei'itillius patriee, cui ooo corpore»
4.Deniqueillidoctissimi viri, quirempublicamci- sed fide oasci mur, ubi omoes sancti et fideles Uei posl
vitatemque terrenam, qualis eis esse debere videba- labores veluthiemales vitaehujusjinterminaaEterai-
tur, magis domesticisdispulatiouibusrequirebant, tate florebunt.Nobisitaquecordiest, nequechristia-
vel etiam describebaat, quam publicis actionibus oam amittere maosuetudioem, oeque perniciosuoi
instituebant atque formabant, egregios atque lauda- caeteris imitationis exemplum in illa civitate relin*
biles,quos putabant homines, polius quam deos quere. Quomodo agamus, aderit Deus,sieisnoQ
id
suos imitandos proponebant erudiendee indoli ju- ita graviter indignetur. Alioquin et mansuetudo
i
veatulis. Et revera Tereutianus i!le adolescens, qui quam servare cupimus, etdiscipUnaquauti mode-
spectaastabulam pietamin pariete.ubipictura ine- rate nitiiuur, impediri potest, si Deo aliud inocculto
rat de adulterio regis deorum, libidinem qua ra- placet sive judicanli hoc tantum malum flagello
piebatur, stimulisetiamtantae auctoritatis acceadit acriore plectendum, sive etiam vehementius iras-
(a),nullo modo in illudflagitium
velconcupisceado centi, si non ad se conversis, ad tem-
correctis nec
laberetur, vel perpetrando immergeretur, si Cato- pus esse voluerit impunitum.
nem maluisset imitariquam Jovem :sedquopacto T.Praescribitnobisquodammodoprudentiatuade
id facerel, cumintemplis adorarecogeretur Jovem personaepiscopali.etdicis patriam tuam non le vi po-
potius quam Catonem ? Veruin haee ex comoedia, pulisuierratopi-olapsam: quodquidem si juris pu-
quibus impiorum luxuset sacrilegasupertitio con- blici rigore metiamur,debet pleclis severiore cen-
vinceretur.proferre forsitan oon debemus. Lege vel sura; Sedepi!icopum,\nqms,fasnonestnisisalutem
recole ia eisdemlibrisquam prudeoter disseratur, hominibus impertire, et pro statu meliore causis
nuUo modo potuisse scriptiooes et actiones recipi co- adesse, et apudomnipotentem Deum veniam aliorum
moediarum.nisi moresrecipientium consonarent: ita mereridelictis. Hoc omninoservareconamur, ut se-
clarissimorum virorum inrepublica excellentium, veriore censura nemoplectatur, neque a nobis,ne-
et de republica disputaotiumauctoritate firmatur,
queab alio uUo iotercedentibusnobis et salutem ;

nequissimoshomiaesfieri deorum imitatione pejo- homioibus cupimus impertire, quae posita est in
res.nonsaneverorum.sedfalsorum atquefictorum. recte viveudi felicitate, non in male faciendi secu-
Lov., impielale Mss. vero, impunitate. ritate. Veniam quoque non tantum nostris, verum
*
;

* Ita Edd. At Mss. Vaticani et quatuordecim e nostris

babent, divina societate. et alioriim instamus delictis mereri, quod impe-
(a) I'n Eunucho, act. 3, scen. 5. trare aisi pro correctisomninonon possumus. Ad-
 :

347 EPISTOLARUM CLASSIS II. 318

jiingisetiam et dicis: Quantapossumsupplicatione in futurum consulendo satagiraus. Habent homi-

d''i>osco, ut si defendenda res est, innoxius defen- nesmali,ubi et per christianos nonsolum mansue-
datur, ab innocentibus molestiaseparetur. te, verum etiam utiliter salubriterque plectantur.

8.Accipebreviterqiiaecominissa>int,etnoxiosab Habentenim quodcorpore incolumi vivunt,habeat

lanocentibus ipsediscerne.Contrarecentissimasle-
ges (a), calendisjuniis festo* Paganorum sacrilega
isolemnitasagitataest.nemine prohibenle,taminso-
|lentiausu,utquodnecJulianitemporibusfactumest,
pelulantissima turba sallantium in eodem prorsus
unde vivimt, habent unde male vivunt. Dno prima
salva sint, ut quospoeniteat, sint ;hoc optamus.hoc
quantum in nobis est, etiam impensa opera insta-
mus. Tertium vero, si Deus voluerit, tanquam pu.
tre noxiumqiie resecari, valde misericorditer pu-

Ticoante forestrausiret ecclesiee. Quam rem illicitis- niet.Si autem vel amplius voluerit, vel nehocqui-
.siraam atque indignissimam clericis prohibereten- dem permiserit, altioris et profecto jiislioris oonsi-
jlanlibus,ecclesialapidataest.Deindepostdiesferme lii ratiopenes ipsum estranobis curamofticiumque
'octo.oum leges notissimas episcopiis ordini replicas- oportet impendi, quousque videre concedilur, de-
Iset, etdumeaquae jussa sunt, velut implere dispo- precantibus eum, ut animun noslrum approbet,
jnuat, iterumecclesia lapidata est. Postridie nostris quo cunctis velumus esseconsultum,nihilque fieri
jld iraponendum perditis metum, quod videbatur sinat pernos, quod et nobis et Ecclesiee susb non
ipudActadicerevolentibuspublicajuranegatasunt. expedire longe meliusaovit ipsequam aos.
Eodemque ipso die, ut vel divinitus terrerentur, lO.Modo cum apud Calamam essemus, utnosfri
jrando lapidationibus reddita est qua transacta ;
ia tam gravi dolore vel coosolarentur afflicti, vel

:ontinuo tertiam lapidationem.et postremo ignes sedarenturaccensi,quantumpotuimus quodin tem-

jcclesia-^ticis tectis atque hominibus iutulerunt 5 pore oportuisse existiraavimus, cum Christianis
mum servoruui Dei.qui oberransoccurrere potuit, egimus. Deinde etiam ipsos Paganos, mali tanti
partim ubi potuerant latitanti-
')cciderunt, caeteris caput et causam, petentes ut ab eis videremur,
partimqua, potuerantfugientibuscuminterea
)U8, admisiraus, nt hac occasione admoneremus eos
tODtrusus atque coarctatus ([uodam loco se occul- quid facere deberent, si saperent, non tantum pro
.aretepiscopus, ubisead morlem quaerentium voces removenda pr8esentisolIicitudine,verum etiampro
ludiebatsibiqueincrepantium, quodeonon invento inquirenda salute perpetua. Multa a nobis audie-
fratislantumperpetrassent scelus.Gestasunthaecab runt, multum etiara ipsi rogaverunt ; sed absit ut
iorafermedecimausque ad noctis partemnon mi- tales servi simus, quos ab eis rogari deleclet, a
'limam. Nemocompescere, nemosubveniretentavit quibusnoster Dominus non rogatur.Unde pervides
Uorum, quorum essegravispossetauctoritas, prae- provivacitate mentistnae, adhocesse nitendumser-
,er unum peregrinum, per quem et plurimi servj vatamansuetudine,etmoderationechristiana,utaut
j)eidemanibus interticere conantium liberati sunt, caeteros deterreamus eorum imitari correctionem.
ijtmultaeitortapraedantibus ;per quem clariim fa- Damua quse illata siint, veltoleranturaChristianis,
itumest, quam facile illa vel omnino non fierent, vel resarciuntur per Christianos, Auimarum nos
j/el ccepta desisterent, si cives, maximeque prima- lucra, quibus acquirendis cum periculo etiam san-
iesea tieri perficique vetuissent. guiais iahiamus, et in loco illo quaestuosius pro-
9. Proinde in universa illa civitatenoninnocentes venire, et aliis locisillo exemplo non impediri de-
i nocentibus, sed minus nocentes a nocentioribus sideraraus. Dei misericordia nobis praestet de tua
)oleris fortasse discernere. Nam in parvo peccato salute gaudere.
lli sunt, qui metu deterriti, raaximeque ne offende- EPiSTOLA XCII •
(a).

enteosquosin illooppidoplurimura posse,etinimi- Augusiinus Italicae viduae, consolans illam super

;os Ecclesiae noverant, opem ferrenon ausi sunt obitu mariti, ac refellens eorum opinionent qui
dicebant Deum vidoH ocuLis corporeis.
iceleratiautem omnes, quibus etsi non facienlibus,
Dominae eximiae et merito praestantissimae, atque
iieque immittentibus, tamen volentibus ista com-
in Christi charitate honorandae tiliae ItaliCjE (b),
lUissa sunt sceleratiores, qui commiserimt
; sce- ;

AuGusTiNus episcopus, in Domino salutem.

:eratissimi,quiimmiserunt Sedde immissione sus-
1. Non solum litteris tuis, verum etiam ipso re-
)icionem putemus esse non veritatem, necea dis-
lutiarous quaenisi tormentis eorumper quosinqui-
fereate qui comperi mullum te flagitare
pertulit,

•untur, inveniri omnino non possunt. Demus etiam

meas, credentem quod ex eis consolatio-
litteras

i^eniamtimori eorumqui potius Deumproepiscopo

nem habere plurimam possis. Tu itaque videris
jt servis ejus deprecandum, quara potentesinimi-
quid exinde capias, ego tamen eas negare vel dif-
bos Ecclesiae offendendos esse putaverunt. Quideos
ferre non debui. Consoletur autem te fides et spes

)\m restant.nuUanecenses disciplinacoercendos,et '

Recensuimus hanc ad a bg. bl. bn. c. cc. cb. ff. g.
^iroponendum existimas impunitum lam immaais gg- gv j. 1. n. s. t. vd. duos a. duos vc. quinque v. et

,uroris exemplum ?Non praeterita vindicando pas-

ad Am Bad. Er. Lov.
(u) Alias6 quae autem 92 erat, nunc 176. Scripta circ.
pere iram nostram studemus sed misericorditer ;
an. 408.
(b) Huic ipsi, ut videtur, Italicse scripta est Joannis
' Mss. sex, Am.
Bad. et Er., sexlo.
festa. Ghrysostomi epistolal70, qua is Romanam praepotentem
]
(o)Intelligitlegem Honorii.Pagnnis prohibentem « quid- feminam adhortatur, ut pro sua facultale, per se, seu
I guam solemnilatisagitare » datam Gurtio 24 nov. an.
: per alios diligentiam adhibeat ad sedandam tempesta-
107, juxta App. Cod. Theod. pag. 35. tem in Orientali Ecclesia excitatam.
 ;

819 S. AUGUSTINl EPISCOPl 3i

tua, et ipsa charitas qune cliffunditur in cordibus etcharitale proficimus;quia etsiexlerior homonot'
pioruui per Spiritnni sancUira (Bom. v, 5), cujus tercorrumj)itur,sedinte7~iorreuovaturdedieindiem
nunc aliquid pro pignore accepimus, utipsample- (II Cor. sane ut lu liac vita quantuscum-
IV, 16) : ita

niluiliucm desiiierare noverimus. Nonenim te de- queprovectussit, longe absitab illaperfectione si*
soiatam putaredebes, cum in interiorehomineha- militudinis.quse idoneaerit ad videndum Deum, si-
bea» praeseulem Christum perfidem in corde tuo ;
cut dicit Apostoliis^/^acjearf/^aciemll Cor. xiii,l2). la

aut sic te contristari oportet,quemadmodum gentes quibusverbisceitesi corporalemfacieiu voluerimui

quee speni non habent, cum veracissima prorais- accipere.couseqiienserilutetiaraDeustalem habeal
sione speremus nos de hac vita, unde migraturi facieiu.etsit aliquodiutervalluminternostramelip-
quosdam nostros migrantes non amisimus, sed sius.cumeiim videbimusfacieadfaciem. Elsiinter-
prsemisiraus, ad eam vilam esse venturos, ubi no- vallura, uliquefinis, etraembrorum habitiis lermi-

bis erunt quanlo notiores, taulo utique chariores, natus.etcaeteraabsurdadictuqiieetcogilatuirapia,

et sine tiiiiore ullius discessionisamabiles. quibusanimalishorao.nonpercipieusquaesuntspi-
2. Hic aulem
conjux tuus, cujus abscessu
etsi ritus Dei(/rf.,ii,l4),fallacissimisvanitatibusluditur.
vidua diceris, tibi notissimus erat, sibi tamen no- Dicunt enimquidain eorura qui laliagarriunt,
4.

tior erat quam tibi. Et unde hoc, cum tu ejuscor sicutad rae potuit pervenire, nos Deum vider«
poralem faciem videres, quara ipse utique non nunc mente, tuuc corpore ita ut etiam impioa ;

videbat, nisi quia notitia nostri certior intus est, eum parimodo assevereiit essevisuros. Videquan
ubi nemo scit quse sunt horainis, nisi spiritus ho- tum in pejiis profecerint, dum sine limite timori«
minis qui in ipso est (I Cor. u, H ) : sed cum vene- vel pudoris,hac atque illac vagabunda fertur im-
ritDominus.etiliuminaveritabsconditatenebrarum, punita loquacitas. Anlea dicebant, carni suae lan-
et manifestaverit cogitationes cordis (Id., iv, 5), tum hoc praestitisse Christum, ut corporeis oculi»
tunc nihil latebit proximum
proximo, neceril in videret Deum deinde addiderunt etiam, omnes
;

quod suis quisque aperiat, abscondat alienis, ubi sanctos, receptis in resurrectione corporibus, eo-
nullus erit alienus. Lux vero ipsa, qua illumina- demmodoDeum essevisuros; nunc jamistampos-
buntur hsec omnia quae modo in cordibus recon- sibilitatem etiam impiis donaverunt. Donent sane
duntur, qualis aut quanta, sit quis linguaproferat, quantum volunt, et quibus volunt;namquis aude-
quis saltem meute contingat ? Profeclo
iufirma at contradicere hominibus de suo donantibus ?
lux illa Deus ipse est, quoniam Deus lux est, et Qiii enim loquitur mendacium, de suo loquitw
tenebrx in eo nonsunt ullae (I Joan. 5) sedlux i, ; [Joan. vni, 44). Tu autem cum his qui sanam
mentium purgatarum, non istorum corporis ocu- doctrinaratenent, nihilisforumaudeas usurpare de
Jorum. Erit ergo tunc mens idonea quae illam lu- tuo sed cura legis, Beati mundo corde, quoniam
:

cem videat, quod nunc nondum est.- ipsi Deum videbunt (Matth. v, 8), intellige impios
Hoc autem oculus videre corporis neque nunc
3. non visuros; nequeenim beatiet mundicordesunl
polest, neque tunc poterit. Omnequippe quod ocu- impii. Item cum legis, Videmus nunc per specu-
lis corporis conspici potest, in loco aliquo sit ne- lum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem (I
cesseest, nec ubiquesit totum,sed minore suiparte Cor. xm, 12) ;
mtellige inde nos tunc visuros fa-

minorem locum occupet, etmajoreraajorem. Non cie ad faciem, unde videmus nunc per speculum
ita est Deus invisibilis, in incorruptibilis, quisolus in aenigmate. Hoc autem utrumque iuterioris
habetimmortalitatem, etlucem hahitatinaccessibi- hominis raunus est, sivecumin istaperegrinatione
lem; quem nemo hominum oidit necviderepotest{l adhucperttdemambulatur, inquautitur speculoel
Tim, \i,l&). Perhoc enim videriabhorainenon po- 8enigmate,siveinillapatriacuroperspeciemconfem-
te3f,per quod videthomocorporecorpora. Nametsi plabitur:proquavisionepositumest,/"anearf/aciem.
mentibus piorum esset inaccessibilis, non diceretur, 5. Audiatcaro carnalibus ebria cogitalionibus:

Accedile ad eum, et iUuminamini(Psal. xxxiii, 6) Spiritus est Deus, et ideo qui adorant Deum, in

et si mentibus piorum esset invisibilis, non discere-
tur, Videbimus eum sicuti esi.Nam perspice totam
ipsam in Epistola Joannis sentenfiara •.Dilectissimi,
inquit, filii Dei sumus, et nondum apparuit quid
enmus. Scimus quiacum apparuerit similesei eri-
mus.quoniamvidebimuseumsicutiest (iJoan. ui,2).
spiritu et veritate oportet adorare (Joan. iv, 24).
Si adorare, quanto magis videre ?Quis enim au-
deat affirmare Dei substantiamcorporaliter videri,
cum eam noluerit corporaliter adorari ? Sed argu-
te sibividenlur dicere, e quasi interrogando pre-
mere Potuit Christus carni suae praestare ut ociilis
:

In tantum ergo videbimus, in quantum similes ei corporeis videreL Patrem, an uon potuit ? ut si non
erimus quia etnunc in tantum non videraus, in
;
potuisse responderimus,oranipotentiae Dei nosde-
quantumdissimilessumus.Indeigitnrvidebimus un- rogasseproclament si autem potuisse concesseri-
;

desimileserimus. Quis auteradementissimusdixe- mus, argumeutationemsuamexnostraresponsione

rit, corpore nos vel esse, vel futuros esse similes concludant. Quanto jam tolerabil!usdesipiunt,qui
Deo ? In interioreigiturhomineista similitudoest ;
carnem asseruut conversumiriinsubstantiamDei,
quirenovatur in agnitionem Dei, secundum imagi- et hoc futuram esse quod Deusest, ut sic eain sal-
netn ejusquicreavitiilum(Col.iu, 10). Ettantoeffi- tem videndo Deo faciant idoneam, nunc tanta di-
cimur similiores iUi,quanto magis in ej us cognitione versitate dissimilem. Quam vanitalem credo jslos
 ;

321 tlPlSTOLARUM CLASSIS n. ,122

abigere a fide sna, fortasse el ab auribus. Et ta- adbuc Rogalo cui successisti, apud Carfhagiuem
men si interrogatione de hoc similiter urgeantur, noveras. Sed DonalistaB niraium inquieti suut, quos
possitne Deushoc, an non efticere possit ;
utrum per ordiiialasaDeo polestatescohiberialquecorrigi
ejus poteslati detrahent,si non posseresponderint, mihi non videtur inutile. Nam de multorum jam
an hoc fulurumfatebuntur, si posseconcesserint ? correctione gaudemus, qui tam veraciter unitatem
Qiiomodo ergo exirent de hoc laqueo aiieno, sic calholicam teneulatquedefendunt.etapristinoerro-
exeantde suo. Deinde cur solis ocuiis corporeis re se hberatos esse iffitantur, ut eos cum magna
iChristi hocdonum attributumesseconlendunt, non gratulalione miremur. Qui tamen nescioqua vi con-
etiam caeteris sensibus ? Sonus ergo erit Deus, ut suetudinis,nullo modo mulariinmelius cogitarent,
possit etiamauribus percipi?et halitus erit.ut sen- nisihoc terroreperculsi.soUicitam inentem adcou-
liri possit olfactu ? et liquor aliquis erit, ut possit siderationem veritatis intenderent ne forte si noa ;

jetbibi ?et moles erit, ut possitet tangi ? iNon,in- pro justitia, sed pro perversitate et praesumptioae
j|uiunt. Quid ergo? anilhid potestDeus,et hocnon hominum ipsas temporales molestias, infructuosa
!polest ? Si non posse dixerint, cur derogantomni- et vana tolerantia paterentur, apud Deum postea
potentiae Dei ? si posse et noile responderint, cur non invenireut nisi debifas poenas impiorum, qui
iSoHs oculis faveof.invidentautem caeterissensibus ejus tam lenem admonitiouem, et paterna flagella
porporis Christi An quousque volunt, desipiunl ?
? contempserint ac sic ista cogitafione dociles facti,
:

iQuanto nos melius.quinon eorum insipientiae ter- noo in calumniis et fabulis humanis, sed in divinis
ioainos figimus, sed ut desipiantprorsus, nolumus ! Libris promissam per omnes genfes invenirent
I
6. Multa proferri possunt ad istam dementiam Ecclesiam, quam suis oculis reddi coaspicerent, ia
i:efutandam. Sed si ahquando irruerint auribus quibus et Ghristum praenuntiHtum, etiam non visiim
l;uis, hffic interim eislege, etqiiid respondeant non super cceIos esse minime d ubifarenf iXumquidnam .

;jigeatterescribere ut potes. Ad hoc enimfide cop* ego isforura saluti invidere debebam, uf collegas
|la n^stramundantur, quio nobis fidei merces vi- meos ab hujusmodi paterna diligentia revocarem,
iiio Dei promittitur. Quaesi per corporis oculoserit, per quam facfum est ut mullos videamus accusare
jrustraadeam percipiendamsanctorumexerceturt suam pristinam ceecitatem ? qui cum super coelos
mo vero tam perverse seatiens animus non in se eialfaf um Christum, etiam aon videnfes credebant
ixercetur, sed totusincarneest. Ubi enim tenacius gloriam tamea ejus super omnem terram, etiam
labitabit et fixius, nisi unde se Deum visurum videntes negabaat, cum Prophefa ufrumque una
!sse praesumit ? Quod certe quantum mahim sit, senfentia tanta manifestafione complexus sit, di-
ntelligentiflB polius dimitlo tuse, qiiam longo ser- cens. Exaltare super coelos, Deus, et super omnem
Jione molior explicare *. In protectiooe Domini tei^ram gloria tua {Psal. cvn, 6).
iemper habitet cortuum.dominaeximia et merito ergo atroces qiioadam iaimicos nostros,
2. Istos

^raestantissima, atqueChristi charitate honoranda pacem quietem nostram variis violentiarum et

et
ilia. Hooorabiles tecura nobisqiie in Domino insidiarum generibus gravibus gravifer infesfantes,
iilectissimos filios tuos, debito meritis vestris ofiB- si sic conteraneremus et foleraremus, utnihil omni-

;io resatuta. noquodadeosterrendos ac corrigendosvalere pos-

EPiSTOLA XCIIF *
(a). sef,excogifaretur et agerelur a nobis, vere malum
iiigustinus VincentiieschistnateRogatianoepiscopi pro malo redderemus. Sienim quisquaminimicum
Cartennensis epistoiam refellens, dicit visum suum periculosisfebribus phreneficum factum,cur-
sibi fuisse aliquando, non vi cum hsereticis, sed
rere videret in praeceps, nonne tunc pofius malum
verbn Dei et ratione agendum ; verum sententiis
aliorum exemplisque superalum mutasse senten- pro malo redderet, si eum sic currere permifteret,
tiam, et arbitrari Leges principum recte implorari quam corripiendum ligandumque curaret ? Et
si

adversus hostes fidei, modo id fiat animo corri- tamen tunc ei molestissimus etadversissimus vide-
gendi, non studio vindicandi : aliaque subjicit
refur,quaado ufihssimusetmisericordissimus exti-
permulta contra pervicaciam et anabaptismum
Donastitarum. tisset : sed plaae salute reparata tanto uberius ei

Dilectissimo fratri Vincentio, Ahgustinus.

gratias ageret, quaoto sibi eum minus pepercisse
sensisset. possem fibi ostendere, ex ipsis Cir-
si
CAPUT PRIMUM. — i. Accepi epistolam, qiiam cumceUionibus quam multosjam catholicos mani-
uamessem)hinonincredil)ile, visuiuest:attulitenim
festoshabeamusjdamaantessuampristinam vitam,
lam,quem catholicum christiauum esse constaret, et miseral)ilem errorem quo se arbitrabanfur pro
iiui, mihi mentiri non auderet. Sed etsi
ut opinor,
Ecclesia Dei facere quidquid inquieta femeritate
orte non sunlhtterae tuae,ego ei qui scripsit rescriben-
faciebant! qui tamenad hancsanitatemnon perdu-
lum pufavi. Nunc me potius quietis esse avidum et
cerenfur, aisi leguiu istarum quae fibi displicent,
)etealem, quam tunc cum me adolescentem, vivo vincuiistanquam phrenetici ligarentur. Quid illud
'Reliqua verba prorsus absunt a Mss. sexdecim.
alterum geniis morbi gravissimieorum, qui turbu-
j
*Emendataest ad a. b:^. bl. bn. c. cc. ff. g. gv. j. n. lentam quidem audaciam non habebant, sed qua-
8. vc. vd. tres sb. duos t. quinque v. et ad Am. Bad.
I.

llr. Lov.
dam vetusfa socordia premebaofur, dicentes nobis,
(a) Alias 48 quae autena 93 erat, nuac 181. Scripta
:
Verum quidem dicitis, non est quod respondeatur;
,irc. an. 408. sed dm^um est nobis tradilionem parent um relinque-
 333 S. AUGUSTnHI EPISCOPI 3241

re: nonne salubriter regula temporaliura * moles- tum est, et hoc praecipit Deus, ul simus filii Patri»
tiarum exculiendi erant, ut tanqiiam de somno le- iioslri qiii in coelisest, qui facitsolemsuuuioriri su-
thargioo emer^^erent, et in saiutem nnitalis evigi- per bonos et malos, et pluit superjustos et injiistos
iarent ? Quam muiti ex ipsis nnnc nobiscum gau- (Mattk. Sed sicut ista dona ejus laudamu»,
V, 45).

dentes, pristinum pondus perniciosi sui operis ila etiam nageilaejus ineosquosdiligit,cogiteinu8.
accusant, etfatenturnossibimoleslosessedebuisse, 5. Putas neminem debere cogi ad jiistitiara, cuin

ne tanquam mortifero somno, ita morbo veterno- legas patrem familias dixisse servis, Quoscumque
saj cousuetudinis interirent. inveneritis cogite intrare (Luc. iiv, 23); cum legaa
3. At enim quibusdam ista non prosunt. Numquid etiamipsum primo Saulura, posteaPauIum,ad co-
ideo negligendaest medicina, qiiia nonnullorura est gnoscendam et teneudam verilalem, magna violea-
insanabilis peslilentia ? Tu non attendis nisi eos qui tia Christi cogentis esse compulsiim (Act. ii, 3-7):

ita duri sunt, ut necislam recipiant disciplinam. nisi forte chariorem putas horainibiis esse pecu-
De lalibus enim scriptum est Frustra flagellavi
: niam, qualemlibet possessiouem, quam lucem
vel

filios vest7'os ; disciplinam non receperunt (Jer. n, istaiii, quae oculis carpitur. Hanc ille coelesti pros-

30). l*uto tamen quia dilectione, non odio flagellati tratiis vocesiibito amissam non recuperavit,nisi cuin

sunt. Sed det)es etiaintam multos attendere, de sanctae incorporaretur Ecclesiae. Et putas nullana
quorum gaudemus.
salule Si enim terrerentur, et vira adhibendain essehomini, ut ab erroris pernicie
non docerentur, improba quasi dominatio vide- liberetur; cum ipsiira Deiim, quo nemo uos utiliut
retur. Rursus si docerentur et non terrerentur, ve- diligit, certissimis exemplis hoc facere videas, et

tustate cousuetudinis obdurati ad capessendam
viam salulis pigrius moverentur quandoquidera
roulti, quos bene novimus, reddita sibi ratione et
manifestata divinis testimoniis veritate, responde-
Christuin audias dicenieiu, iVemo venii ad me, nisi
;
quem Pater attraxerif [Joan. vi,44),quod fitin cor-
dibus ouinium qui se ad eum divinae iracundie
fimoreconvertiint et noveris aliquaudo furem aver-
;

baut nobis, cupere se iu Ecclesiae catholicae com- tendis pecoribus pabiilum spargere, et aliquando
munioaem transire, sed violentasperditorum homi. pastorem flagello ad gregem pecora errantia revo»
numinimicitiasformidarerquasquidemprojustitia (iare !

et pro aelerna vila utiqueconlemnere debuerunt; sed 6. Nonne contumacera ancillam data sibi potes-
taUumiufirmitas,donectirmiefticiantur,sustinenda tate,Sarapotiusaffligebat?Etutiquenoiieam,quaai
est, nondesperanda.Nec obliviscendum quod ipse superius beneficio suo matrem fecerat, crudeliter
Dominus adhuc iufirrao fetro ait Non potes me : oderat ; sed in ea superbiam salubriter
edomabal ^

modo sequi ; sequeris autem postea {Joan. xin, 36). (Gen.xvi,3).Nonautem ignoras^quodistaeduee mu-
Cumvero terrori utili doctrina salutaris adjungitur, lieres Sara et Agar, et duo tiliiearum Isaac et Ismaeiv

utnon solum tenebras erroris lux veritatis expeilat, pro spiritualibus et carnalibus tigurentur. Et cum
verum etiam malse consuetudinis vincuia vis tiino- legamus ancillam Sara passos gra-
et filium ejus a 2

ris abrumpat, de multorum, sicut dixi, salute Ise- ves moIestiaSjPaulus tamenaposlolusdicit quod ab
tamur, benedicentium nobiscum, et gratias agen- Ismaele persecutionem silpassus Isaac Sed sicul :

tium Deo quod sua pollicitatione completa, qua tunc, inquit, ille qui erat secundum carnem, perse-
reges terrae Christo servituros esse promisit, sic quebalur eum qui erat secundum spiritum, ita et *
curavit morbidos, sic sanavit intirmos. nunc (Galat. iv, 29), utqui possunt, intelligant magis
CAPUT II. — 4. Non omnis qui parcit, amicus Ecclesiam catholicam persecutionem pati superbia
est nec;omnis qui verberat, inimicus. Meliora elimpietatecarnalium.quos temporalibusmolestiis J^'
suntvulnera amici,quam voluntariaoscula inimici atque terroribus emendare conatur. Quidquid ergo it

(Prov. xxvii, 0).MeIius est cum severitate diligere, fecit vera et legitima mater, etiamsiasperum ama-
quamcum lenilate decipere. Utilius esurienti panis rumijue sentiatur, non malumpromaloreddit; sed j
*'

tollilur, si decibo securus justitiam negligat, quam bonum disciplinsB, expellendo malum iniquitalis,
esurienti panis fraugitur, ut injustitiee seductus ac- apponit, non odio iiocendi, sed dilectione sanandi.
quiescat. Et qai phreneticum ligat, et qui lethargi- Cum boni et mali eadem faciunt, eadeiuque patiuQ-
cum excitat, ambolus molestus, arabos amat. Quis tur, non factis et poeois, sed causis utique discer-
nospotest ampliusamare,quara Deus? h]t tamennos neudisunt.PharaopopulumDeidurislaboribusatte-
non solum docere suaviter, verum etiam salubriter rebat (Exod. v, 9) Moyses eumdem populum impie
;

terrere non cessat. Fomentislenibusqiiibus conso- argentem duriscoercitionibus affligebat (7rf.,xxxii,

latur, saepe etiam raordacissimum medicamentum 27) similia fecerunt, sed non similiter prodesse vo-
;

tii'--uIationis adjungens, exercet fame Patriarchas dominatione inflatus, iste dilectione '
luerunt ; ille

etiam piosetreligiosos(Gen. xn, xxvi.xlu, ei xlmi), inflammatusest.JezabelocciditProphetas; Eliasoc-

populum contumacem poenis gravioribus agitat, ciditpseudoprophetas(llI /ie^.xvni,4,40) putoquod :

aon aufertab Apostolo stimulum carnistertio roga- diversa sint meriia facientium, diversa passorum<
tus, ut virtutem in intirmitateperficiat (II Cor. xu, 7. Aspice etiam tempora Novi Testamenti, quando

7-9). Diligainusetiam inimicosnostros, quiahocjus- jam ipsa mansuetudocharitatis non solum in corde
erat servanda, verum etiam ia luce monstranda;
t Lov., regula temporali. Bad. Am. Er. et Mss. plures,
regula temporalium. * Edd.,z«<o. At Mss. sezdecim habeat, iHeciione,
 :;

n5 EP1ST0L.\RUM CLASSIS II. 326

iquando Petri gladius in vaginam revocalur a Chris- gelicisetapostoIicisLitteris, aliquid pelitum a regi-
j;o, et osteuditur non debuissede vagiua eximi nec
bus pro Ecclesia, contra inimicos Ecclesiae.
lerrae
pro Christo (Matth. xxvi, 52). Legimus tameu nou Quis negat non iuveniri ?Sed noudum implebatur
jiolum.quodcaeciderunt Judaei Paulum apostolum, illa Etnunc, reges, inteUigile, erudi-
prophetia :

i/eruiu etiam quod caeciderunt et Graeci pro Paulo mini qui judicatis terram ; seroite Domino in
lipostolo Sosthenem Juiiaeum (Ac/. xvi, 22, 23, et
timore. Adhuc euim illud implebatur, quod ia
jcvui, 17) :nonne similitudo facti quasi ulrosque eodem psalmo paulo superius dicitur Quare :

!onjungit,eltamen eos caussedissimilitudodiscer- fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania f

:iit?Nemp8 Deus proprio Filionou pepercit, sed pro Astiterunt 7'eges terrae, et principes convenerunt
uobis omnibus tradidit illum (Rom. vui, 32): uem- inunum, adversus Dominum, et adversus Chris-
16de Filio ipso dicitur, Qui me dilexil, et tradidit tum ejus {Psal. ii, 10, 11, 1, 2). Verumtamen sifacta
emelipsum pro me{Galat. u, 20) nempe et de Ju- :
praeleritainprophelicisiibris tiguraefuerunt futuro-
la dicitur quod iutroierit in eum satanas, ut Ira- rum,in rege illoquiappellabaturNabuchodoaosor,
leret Christum {Joan. lui, 2). Cum ergo et Pater
ulrumqnelempustiguralumest,etquodsubAposto-
radiderit Fihum suum, et ipse Christus corpus lishabuit, etquodnuachabetEcclesia. Temporibus
uum, Judas Dominum suum, cur in hac tradi-
et itaque Apostolorumet martyrumillud implebatur
ione Deus est pius, et homo reus, nisiquiain re uiia
quodflguratumest,quaudo rex memoratus pios et
[uamfeceruntjcausanonunaestobquamfecerunt? justos cogebat adorare simulacrum, et recusaates
'res cruces in loco uno eraut ia una, latro iiberan- ;
in flammam mitlebat. Nuuc autem illud impletur
lus; in aha, iatro damnandus; in media, Christus quod paulopost iaeodemrege figuratum est, cum
Iterum liberaturus, alterum damnaturus qiiid si-
:
couversusadhouoraudumDeumverum,decrevitia
ailiusistiscrucibus?quiddissimiliusistispendenti- reguo suo quiciimque blasphemaret Deum Si-
ut
us ? Traditus et Paulus includendus et colligaudus
drac, Misac, etAbdeuago, poeais debitis subjaceret
\ict. XXI, 23, 24j, sed quolibet custode carceris pejor
{Dan. ui, 96j.Prius ergotempus illiusregis signih-
ft utique satauas cui tame u ipse Paulus tradidit
;
cabatprioratemporaregumiutidehum, quospassi
omiuem in interitum carnis, ut spiritus salvus sitin
sunlChristianiproimpiis posterius vero tempus
;

ie Domini Jesu (I Cor. v, 5). Et hic quid dicimus? illius regissigniticavit temporaposteriorumregum
cce mitiori tradiditcrudelistraditor.crudeliori tra-
jam fidehum,quos patiuatur impiiproChristianis.
idit Discamus, frater, in simi-
misericoi-s traditor.
10. Sed plane ineisquisubnomine Ghristierraut
tudineoperumdiscernereanimosoperantium, nec seducti a perversis.ne forteovesChristi sinterraa-
ilausisocuUscalumniemur,etbenevolospronocea- tes,etadgregemlahter revocaudae siat, temperata
bus accusemus. Item cum ait idem Apostolus tra- severitaset magismaasuetudo servatur, ut coerci-
idisse sequosdam satanae, ut discerent uonblas- tioae exsiliorum atque damuorum, admoneantur
hemare (I Tim. 1 ,20), malum pro maloreddidit, an considerare quid et quare patiautur, et discanl
otius malos etiam per malum emendare, bonum
praepouererumoribusetcalumniishominumScrip-
pus esse judicavit * ?
turas quas legunt.Quisenimnostrum,quis vestrum
8. Sisemperessetlaudabile persecutionem pati, non laudatlegesabimperatoribus dalas adversus
Domiuo dicere, Beati qui persecutionem
ifficerel
sacriticia Paganorum Et certe longe ibi poeaa
?
itiunlur ; nec adderet, propterjustitiam {Matth.
severior consliLuta est illius quippe impietatis
;

iO).Item si semperessetculpabilepersecutiouem
capitalesupphciuinest.Devobisautemcorripiendis
cere, non scriptum esset in sanctis Libris De- :
atquecoercendishabita ratioest,quopotius admo-
ahentemproximo suo occulte, hunc persequebar neremini ab errore discedere, quam pro scelere
fsal. c, 5). Aliquando ergo et qui eam patitur, puairemiai.Potesteaimfortasse etiam de vobisdic
ijustus est, etquieam facit, justusest. Sed plaue quod ait Apostolus de Judaeis. Teslimonium illis
;mper, etmali persecuti sunt bonos, et boni per-
perhibeo quiazelum Deihabent, sednon secundum
icutisuntmalos illinocendo per injustitiam, iUi
:
scientiam. Ignorantes enim Deijustitiam et suam
)asulendo per disciplinam ; illi immaaiter,illi teiu- voLentes constituere,jusliti3e Deinon sunt subjecti
erantei^illiservientescupiditati^illicharitati.Nam
{Rom. X, 2, 3). Quid eaim aUud et vos quamves-
u trucidat,noa considerat quemadmodum laniet tramjustitiamvuUiscoastituere, quandonondicitis
11 autem curafjConsideruttiu madmodumsecet justificari nisi eos qui avobis potuerint baptizari?
,,eenimpersequitursanitalem,illeputredinem.Oc- la hac ergo apostolica sea ten tia quam de J udaeis pro-
deruntimpiiProphetas.occiderunt impios et Pro-
hoc distatisaJudaeis,quod vos habeUsSacra-
tulit,
aetae. Flagellaveruat JudaeiChristum, Judaeos fla-
meatachrisUaaa,quibusUUadhuccarent.Gaeterum
illavit et Christus. Traditi sunl Apostoli ab hoaii-
ad hocquodait, Ignorantes Dei justitiari, et suam
ibus potestati humauae, tradiderunt et Apostoli volentesconstituere, et quod zelum Dei habent,sed
)mine> potestati satauae.In his otunibus quid atten-
nonsecundumscientiam,^aLves&&[\s,ommno, excep-
tur, nisi quiseorumproveritate, quis proiniqui- tisduntaxatiUis, quicumquein vobis sunt scieates
te, quis nocendi causa, quis emendandi ? quid verum sit, et pro aoimositate suae perversitaUs,
CAPUTIU. — 9.Noninveniturexemplum iaevan^ coatra veritatem eUamsibinoUssimamdimicantes.
Aiu. Bad. Er. et Ms. gv., indicavit.
'
Horum quippeimpieias, eliamidololau-iajnforsitaa
 ;1
' ;

32) S. AUGUSTINI EPISCOPl 'ii&

superat ^ Sed qiiia nou facile couvinci possuat(in 13. An hoc petendum est, ut suaquisque recupe-
auimouamquelalethocmaluiu), omues lauquama ret.uon ut aliquem, quoab imperatore coerceatur,
nobis luiuus aiieni*,ieuioiiseveiilalecoercemiui.Et accuset? Inlerimet in suarum rerum recipiendaruoi
hoc quiiiem, vel deomnibus haeielicis,quichrislia- repetitione ab upostolicisexemplis receditur, quia
nisSacrameutisimbuunlur, etaChristi veritate sive hoc fecissenemoinvenitiiriUorum.Sed tamen cum
unitule disseutiuut, velDoualistisomnibusdixerim. luajores vestri ipsum Ccucilianum tiiuc Ecclesiae
1 1. Quod aulem ad vos attinet, qui uon solum Carlhagiueusis episcopum, cuilanquamcriminoso
cum illis commuuiter Donatisttie a Uonato, verum commuuicare uolueruut, apiidprincipem Conslaa-
etiam proprie Rogatistse Rogato appellamini, a tinum per Anuhuum proconsulemaccusaverunt
mitiores quidem esse videmini, quiacum Circum- non res suas amissas repetiverunt, sed innocea-
celliouum immanissimis gregibusuon ssevilis sed ; teni, sicut existimamus etsicut ipse judiciorum e\\r
nulla bestia, sinemiuem vulueret, propterea mau- tus docuit, calumniose appetiverunl quo quid :

sueta dicilur quia dentes et ungues non habet. sceleralius ab eis Heri potuil? Si autem, sicut falso
Seevire vos uolle dicilis ; ego uon posse arbitror. arbritamini, vere criminosum judicandum lerre-
Ila enim estis niimero exigui, ut movere vos con- nis potestatibus tradiderunt, quid nobis objiciti»
traadversarias vobis multitudiuesuonaudeatis,etsi quod veslrorumprtesiimplio primilus fecit ? quod
cupiatis.Sed poiiamus vos etiam nolle quod non eos non ai gueremus quia feceruat, si non animo
valetis;ponainusvosevaugelicam sentenliam qua invido et noxio, sed emendandi et corrigendi
scviplum es[,Si quislibi voluerU tunicamloUere el volunlate fecisseut. Vos aulem indubitanterargui-
judicio tecumconlendere, dimitte illi et pallium mus, quibus crimeu videlur de inimicis commu-
(iVoi/A.v.40),sicintelhgere,sictenere, utpersequen- nionis nostrae christiano imperatori aliquid coa-
tibusvosnon solum nullainjuria, verum etiaranul- queri, cum libellus a majoribus veslris Anulino
lojure resistendum puletis hunccerteiutellectum ; proconsulidatus,etConslautino imperatori miltea-
Rogatusauctorvesterautnonhabuit.aut noniraple- dus, ita suprascriptus sil Libellus Ecclesix
:

vit,quidenescioquibusrebus,utdicitisvestris,acer- catkolicae, ci'iminum Coeciliani, traditus a parte

rima perseverantia,etiam forensi di-ceptatione con- i/a;o?vm (rt).IIlosautem magis hinc arguimus,quia
flixil. Ciiisidiceretur,Quis uuquam Aposlolorum in cum apud Imperatorem ultro Caecilianum accu-
causafideiressuasjudiciopublicodefendit?sicut tu sassent \ quem primoulique apud collegas traus-
in epistolatuaposuisti, Quis unquam Apostolorum, marinos convincere debuerunt, ipso Imperatore
in causafidei r es alienasinuasitt aallam qmdem in longe ordinatius agente, ut episcoporum causam ad
diviuis Litterishujus facti reperiret exemplum sed ; se delalam,ad episcopos mitteret, nec victi pacem
tamenforte inveniret ahquamveram defensionem, cum fratribus habere voluer unt sed rursus ad eum-:

siveram Eeclesiam relineret, et uon sub Ecclesiae dem imperalorem venerunl ; rursus non Caecilia-
verae nomiueimpudenter aliquid possideret. num tanlum, verum etiam datos sibi episcopos
CAPUT IV. — t2. Quod autem pertinet ad terre- judices,apud terrenum regem accusaverunt rur ;

narum potestatum jussa, contra schisraaticos aut sus ab alio episcopali judicio ad eumdem. impe-
htereticosvelimpetranda velexserenda, illiquidem catorem appellaverunt. Nec eo ipso inter partes :!0

aquibus vos separastisacerrimiuifuerunt,etcontra cognoscente atque judicante, vel veritati vel paci
vos, quaulumaudire potuimus et contra Maximia- ; cedendum esse duxerunt. j:iii

nitas, quod Gestorum etiam certi documentis proba- 14. Quid autem aliud statueret Constantiau»
M
mus sed tamen nondumabeis separati eratis(a),
: adversus Caecihanum et socios ejus, si essent ves-
^\
quandoJulianoimperatoriinsuapetitiouedixerunt, tris majoribus accusantibus victi, quam quodsla-
M
qaod apud eum soLajustilia locam haberet ; quem tuit in eos ipsos, qui cum ultro accussasent, neo
aoi
cerle apostatam no verant, et idololatriis debitum sic eaquaeintendebautprobare poluissent, nolueruat*
m
videbant utaut justitiam esse idololatriam fateren- veritati consentire, uecvicti? Ille quippe imperaloi
:ti

tur, autsescelerale mentitos negare nonpossent,ut primusconstituit inhaccausa, ut res conviclorum,

apud eum dicerent solam locumhabere justitiam, et unitati pervicaciter resisteiitium, fisco vindica-
apud quem magaum locum cernerent habere ido- rentur. Sed videlicet si vestrismajoribus accusan»
lolatriam.Sed fueriterroria verbo,defactoipsoquid tibus atque superantibus, contra communioaea
dicis?Si nihiljustum ab imperatorepetendumest, Caeciliani imperator tale aliquid decrevisset, pr«
hiia
cura Julianopetitumestquodjustumputatum est'? visores Ecclesiae, defensores pacis etunitatis nomi»
U(
' Mss. quinque Gail. Contra veritalem etiam impiela-
: nari velletis. Cum vero ineosqui ullro accusantes
tem 'lefendunt, quce idololalriam fortilan superat. Vatic. gremio
nihil probare potuerunt, nec oblalo sibi
tres Contra veritatem etiam sibi notissimam dimiean-
:

tes, impietalem defendunt. Horum quippe, etc.

^ in octo Mss. Tanquam nona nobis nimis alieni.
: quod injustum putatum est. Sed nielius Mss. et antiquio-
(alHincporrointelligiturRogatistaruinschisinanonex- res Edd. utroque loco, jiistum.
ortuin fuisaeanteannuiu36i,sub cujus anaifinemdemor- (a) Libellus de quo in epist. 88, n. 2.
tuo Gonstanlio Julianus reruin potilus est. De illa auteiu '
Lov. Quia apud imperatorem ultro CiecilianumaeeU'
:

Donatistarura adulatoria pelitione, quasupplicarunt sibi saverunt Et mox /pso aulem Imperatore, etc. At parti-
:

restitui basiiicasjussu Constantiniipsisablatas.legendus cula aulem abest a Mss. qui cum Am. Bad. et Er. sic
Augustinus in lib. 2 cont. litt. Petiliani, c. 92, n. 203 c. 97, ; habeiit Quia cum... accusastent,
:
|| ,

n. 224, et ia epist. 105, n. 9 ; ilemque Optatus ia lib. 2. * Edd. Noluerunt enimveritaliconsentire.\he9ien»ttw

:

* Lov. -.Si nihil injuttum ab Imperalore, etc.,moique, a Mss., el abesse debet.

 :

320 EPISTOLARUM CLASSIS II. 330

pacisquo correcti exciperentur, consentire voiue- quibuseorurasciebatur, si non sit acceptio perso-
runt.ab.iraperatoribustaliadecernuntur, indignum nariimnuncabomnibusignorantur.Curergo non *
neminem ad unitalem esse
facinus cJainitatur ;
abomnibuspax amatur ? Haec facillime cogitare
cogeudum, malum pro malo reddendum nemini possetis, aut fortasse etiam cogitatis. Sed melius

esse contenditur, Quid est aliud quam quod de

id erat ut amaretis possessiones terrenas,quas timendo

vobis quidam scripsit : Quod volumus sanctum est perdere cognitae veritati consentiretis, quam ut
{a). Et nuuc non erat magnum neque difficile con- amaretisvanissimamhorainura gloriam, quam vos
siderare atquecogitareConstantinijudicium atque putatis perdere, si cognitae veritati consenseritis.
sententiam contra vos vigere, quse veslris majoribus CAPUT V. — 16. Vides itaque jam, ut opinor,
CeBciiianumapudlraperatoremtotiesaccusantibus, non esse considerandum quod quisque cogitur, sed
et non convincentibus, adversus vos promulgata qualesitilludquocogitur,utrumbonuman raalum
est ;eamquenecessario sequiceeteros iraperatores, non quo quisque bouus possit esse invitus sed ti- ;

maxime catholicos christianos, quofies de vobis mendoquodnon vultpati.velrelinquitimpedientem

aliquid agerevestree obstinationis necessitas cogit. aniraositatem, veiignoratamcorapellitur cognosce-
15. Facile erat ista cogitare, ut vobis ipsis ali- re veritatem,ut liraens vel respuat falsura de quo con-
quando diceretis : Si Caecilianus vel innocensfuit, tendebat,velquaeratverumquodnesciebat,etvolens
vel nocenscoQvincinonpotuit, quid in hoc negotio teneatjamquodnolebat.Superfluohocfortassedice-
tam longe lateque diffusa societas christiana pec- retur quibuslibet verbis,si non tam multis ostende-
cavit ? cur orbi christianononlicuitiguorare quod returexeraplis. Nonillosautillos homines, sed mul-
non potueruot, qui accusaverant, demonstrare ? tas civitates videmus fuisse donatistas, nunc esse
cur illi quos Christus in agro suo, id est in hoc catholicas, detestariveheraenterdiabolicamsepara-
mundo, seminavit, et inter zizania crescere usque tionem,diligere ardenter unitalem quee : tamen timo-
ad messem praecepit [Malth. xni, 2i-30.) ; cur ris hujus qui tibi displicet occasionibus, catholicee
tot millia tidelium in omnibus gentibus, quorum factae sunt per leges imperatorura, a Constantino
inultitudinem steliis coeh etarenae maris Dominus apudquemprimumvestri ultroCaecilianura accusa-
comparavit,quos in semine Abrahae benedicendos verunt, usque ad praesentes iraperatores, qui judi-
promisit (Gen. xxvn, 17, 18) et reddidit, proplerea ciumillius quem vestri elegerunt, quem judicibus
neganturesse christiani, quia in hac causain qua episcopis praetulerunt, justissirae contra vos custo-
discutienda non interfuerunt, judicibus potius diendum esse decernunt.
suo periculojudicantibus, quamvictis litigatoribus 17. Hisergoexemplis a coUegis meis mihi propo-
credere malueruut ? Certe nulhus crimen maculat sitiscessi. Nam mea primitus sentenlia non erat, nisi

nescientem. Quomodo tideles toto orbe ditTusi, neminem ad unitatem Christi esse cogendum verbo ;

crimentraditorumcognoscere poterant, quodaccu- esse agendum disputatione pugnandum,ratione via-

satores etiamsi noverant, taraeu eis ostendere non cendum,ne haberemus, quos aper-
tictos catholicos

valebant ?Hos ergo ab hoccrimineinnocentesesse,
uerape ipsaignorantia facillime osteudit. Cur ergo
iimocentesfalsis criminibus accusantur, quia cri-
raina alienaseu falsa seu vera nescierunt ? Quis
locus innocentiiereservatur, crimen est proprium,
si
nescire crimeu ahenum ? Porrosi totgeutiumpopu-
tos haereticos noveraraus. Sed hsecopinio raea, non
contradicentiumverbis, seddemonslrantium supe-
rabaturexemplis.Namprimomihiopponebaturcivi-
tasmea,qucecum totaessetin parte Donati,ad unita-
tem catholicam timorelegura imperialiumconversa
est quam nunc videmus itahuj us veslrae animosita-
;

los ipsa ignorantia, sicut dictum est, innocentes tis perniciem detestari, ut in eanunquam fuisse cre-
ostendit, quam magnum crimen est ab istorum datur.Ita alicB multae, quae mihi nominatim comme-
iuuoeentium communioneseparari ? iNam et facta morabantur,ut ipsis rebus agnoscerem etiam in hac
uocentium quee innocentibus demonstrari, vei ab causarecteintelligipossequodscripturaest Da sa- :

ciedi non possunt, innocentibus non inquinant pienli occasionem, et sapientiot' erit [Prov. ix, 9).
queraquam, si propter innocentium consortium Quara multi enim, quod certo sciraus, jam volebant
etiam cognita sustinentur. Non enim propter esse catholici, mauifestissima veritate comraoti, et
maios boni deserendi, sed propter bonos mali offensionera suorum reverendo, quotidie differe-
tolerandi suut : sicut toleraveruut Prophetae, con- bantl Quam multos uon veritas, in .qua nunquam
traquos tantadicebant,nec communionem sacra- praesumpsistis, sed obduratee consuetudinis grave
mentorum iliius populi relinquebaut sicut ipse ; vinculumcolligabat,utineiscorapleretiirdivina illa

Dominusnocentem Judam usque ad condignum sententia: Verbisnon emendabilur servusdurus ; si

ejus exilum toleravil, et cum sacram coenam cum enimet inteUexerit,non obediet{ld. xxix, 9)1 Quam
ianocentibus comraunicarepermisit ; sicut tolera- multi propterea putabant veratn Ecclesiam esse par-
runt ApostoU eos qui per mvidiara, quod ipsius temDonati, quia eos ad cognoscendara cathoiicam
diaboli vitiura est,Christum annuntiabant (P/iiZip/?. veritatem seciiritas torpidos,fastidiosos,pigrosque
1, 15-18) ; sicut toleravitCyprianuscollegarum ava- faciebatl Quam multis aditum intrandi obserabant
ritiam, quam secundum Apostolum appellat ido- ruraones maledicorum, quiuescio quidaliiid nosin
loiatriam {Coloss. ui, 5.) Postrerao quidquid tunc altare Dei ponere jactitabant Quaiu multi nihil inte-
!

interillos episcoposgesturaest, etiamsiforte ab aii- resse credentes inqua quisquepartechristianus sit,

(a) Hemistichium TychoQii. i

Sic Mss. et Edd. priEter Lov. qui habet, nunc.

PAiaoL. XXXIII. {Onze.)

r
 .

331 S. AUGUSTINI EPISCOPl 332

ideopermanebantinparteDonali.quiaibinalierant, Terror lemporalium potestatum, quando veritatem

eteos inde discedere alque ad Cathoiicam nemo Oftpugnat, justis fortibusgloriosa [)robatioest,infir-
transire cogebatl mis periculosa tentatio : quando autem veritatem
18. Ilis omnibus harura iegum lerror,quibus pro-
pr8edi(;at,errantibus*cordalisutilisadmonitioesl,et
mulgaudisrege3serviunlUominointimore,itapro- insensatis inutilis allliclio. Non est Idmen polestas
fuit, utnunc alii dicant Jam hoc volebamus; sed
:
nisiaDeo;quiaulemresistitpotestati,Deiordinationi

Deogratias, quinobisoccasionemprfHbuitjamjam- resislit : principes enirn non sunt tirnori bono operi,

qiietaciendi, etdilationummorulas amputavit. Alii sed malo. Vis aulem non timere poteslatem f Bonum
dicant Hoc esse verum jara sciebamus sed nescio
: ;
fac, et liabebis laudem ex illa {Rom. xiu, 1-3). Sive
qua consuetudine tenebamur gratiasDomino,qui :
enimpotestasveritali favensaiiquera corrigat; lau-
vincula nostra disrupit, et nos ad pacis vinculuro demhabetexillaquilueritemeudatus sive inimica ;

veritati in aliquem sseviat,laudem habet ex illa qui

transtulil. Aliidicant:iNesciebamushicesse venta-
victor fueritcoronatus.Tu autem non bonum facis,ut
tem nec eam discere volebamus sed nos ad eara co-
, ;

gnoscendam metus fecit iutentos, quo timuimus ne timere non debeas potestatem nisi forte bonum est :

forlesineuilisrerum^Blernarumlucnsdamnorerum sedere,et non ad versus fratrem detrahere (Psa/.xux,

temporalmmferiremur: gratias Domiuo, qui negli- 20), sedad versus fratres oiunes in omnibus gentibus

gentiamnoslramstimulo terrorisexcussit,utsallem coostitutos,quibus testiraonium perhibent Prophe-

solUcitiquaereremusquodsecurinunquamuossecu- tae,Ghristus,Apostoli,cumlegitur,/nsemme/uo6ene-

ravimus. Alii dicant:Nos falsisrumoribus terreba- dicentur omnes gentes {Gen. xxvi, 4). cura legitur,

mur intrare, quos falsos esse nesciremus, si non in- A b ortu solis usquead occasum sac7'ificium mundum
traremus uec intrareraus, nisi cogeremur gratias
;
:
offerturnominimeo;quoniamglo7-ificatumestnomen
Domino,quitrepidatioDemnostramflagelloabstulit, meumingentibus,dicit flowmMs(Ma/ac/i.i,H);audi,
expertosdocuitquamvanaelinaniade Ecclesiasua dicit Dominus ; aon, dicit Donatus, aut Rogalus, aut

mendax fama jactaverit; hinc jam credimus etilla Vincentius, aut Hilarius, aut Ambrosius, autAugu-
falsa esse, quae auctores hujus haeresis crimiuati
stinus sed,dicil
; Dominus cum legi tur,i?< benedicen-
:

sunt, quando posteri eorum tam falsa et pejora finxe- turin eo omnestribus terrae, omnesgentes magnilica-
runt.Aliidicant:Putabamusquidera nihilinteresse bunteum. Benedictus Dominus Deus Israel.quifacil
ubiridemGhristiteneremus;sedgratiasDomiao,qui mirabilia soLus; et benedictumnomen gLoriaeejusin

nos a divisione collegit, et hoc uni Deo congruere, xternum,elin scsculum sxculi : e[ replebiturgioria
ejus omnis terra;fiat,fial {Psal. lxxi, 17-19). Et tu
utin unitate colatur, ostendit.
t9. His ergo dominicis lucris impediendis, ad con-
sedes Cartennis, et cum decem Rogatistis, qui

me oppouerem coUegis meis, ne in remansistis, dicis : Non tiat, non hat.

tradicendum
montibusetcoUibusvestris, id est intumoribus su-
Audis loqui Evaogelium Oportebat impleri
21. ;

omnia qusescripta suni in Lege, etProphetis, et Psal-

perbiae vestrae, Ghristi oves errantes in pacis ovile
colligerentur,ubie3tunusgrexetunuspastor(/oan. mis de me. Tunc aperuit illis sensum,utinteLlig erent
Scripturas,et dixit eis : Quoniam sic sc7'iptum est,et
X, i6)?llasanehuicprovijionicontradiceredebui,ne
resquasdicilisvestrasperderetis.etsecuriChristum sic oporlebat pati Christum, et 7'esu7'gerea ^nortuis

tertiadie, etprssdicariin^iomineejuspoenitentiam et
proscriberetis ut jure Romano testamentacondere-
;

i'e77iissionem peccatorum per omnes gentes,i7icipienti-

etjure divino patribusconditum Testamentum
tis,
6Msa6Jerusa/ew(LMC.xxiv,44,47).LegisetiamActus
ubi scriptum est, In semine tuo benedicenlur omnes
Apostolorum,quemadmodumhoc Evangelium coe-
gentes{Gen. xxvi, 4), calumniosis criminationibus
perit ab Jerusalem, ubi primo illos centura viginti
rumperetis utin emplionibusetvenditionibushbe-
:

Spiritussanctusimplevit,atqueiadeinJudffiamatque
ros contractus haberetis, et vobis dividere quod
Samariam,etinomnesgentesexierit,sicuteisdixerat
Christus emitvenditus auderetis utquodquisque :

ascensninsia coilain, E7'itismihitestesinJe7'usalem,

vestrum cuiquam donasset, valeret, et quod donavit
etin tota Judasaet Sama^^ia^et usque infines /e;Ta?
Deusdeorum, a solisortuusqueadoccasum vocatis
{Act.\,ib, 8,et 11) quia in omnem terram exivit sonus
:

{Psal. Lxix, 1) tiliis non valeret ut de terra corpo- :

eorum, et in tines orbis terrae verba eorum {Psal.

ris vestri in ex silium non mitteremini, et de regno
xviii, 5). Et tu contradicis divinis testimoniis tanta
sanguinis sui, a mari usque ad mare, et a flumine
firmitateroboratis,tantaiucemaaifestatis,etadistam
usque ad terminos orbis terrae {Psal. lxxi, 8) Chri-
proscriptionemChristihsereditalemperducerecona'
stumexsulemfacereconaremini? imoveroserviant
ris, ut cum in ejus nomine.sicut dixit, praedicelur
regesterrae Ghristo, etiamlegesferendoproChristo.
poenitenlia in omnibus gentibus,quisquis hac fuerit
Majores vestriCaecilianuraetsociosejusregibus ter-
reepuniendosfalsiscriminibusobjecerunt conver- ;
praedicationecommotus, inqualibet parte orbis ter«

rarum,nisiqu8esieritet inveneritlatenteminMauri-
tanturleonesadcommiuuendaossacalumniantum,
lania Caesariensi Garteoueasem Viuceatium,aut ali*
nec Danielipse intercedat, innocens comprobatus,
et de lacu quo illi pereunt liberatus {Dan. xiv,
quem ex ejus novem aut decem consortibus,dimitti
eipeccatanonpossint.Quidnonaudeattyphus mor-
37-42) qui euira parat proximo suo foveam, ipse
:

ticinae pelliculae? quo nonse praecipitet praesumptio

justius cadet in eam {Prov. xxvi, 27).
carnis et sanguinis? Hoccine est boaum opus tuum,
CAPUT VI. — 20.Eripete,frater,dumin haccarne
vivis,ab ira quae ventura est perlinacib us et superbis ' Bad Am. et Er., errantibus et discordatilibus.
333 EPISTOLARUM CLASSIS II. 334

propter quod non timeas potestalem ? Tantiim scan- cepimus, Oportebat Chrislum pati, etresurgere a
(lalum ponis adversus filium matris iiiee{Hsal. xlik, mortuis tertia die Luc. xxiv, 46) sic erit analhema
:

20), parvulum scilicet et iufirmum, propter quem quisquis annuntiaverit Ecclesiampreeter commu-
Cliristus est mortuus (I Cor. viu, 1 ), nondum cibo 1 nionem gentium;quiaeadem veritate consequenter
paterno idoueum,sed adhuc materno lacle nulrien- accepimusei praedicariinnomine ejus poenitentiam
dum (Id. m, 2) et Hilarii liijros mihi opponis, uti
;
remissionempeccatorumperomnes gentes, incipien-
neges Ecclesiam crescentem in omnibus gentibus tibus ab Jerusalem, et inconcusse tenere debemus
usqueinfinems8eculi,quamDeuscontraincredulita- quisquis vobis annuntiaverit prseterquam quodac-
tem vestram cum juralione proraisit ! Et cum esse- cepistis, anathema sit (Ibid., 47).

tisinfelicissimi,si tuucquando promittebalur resis- CAPUT Vlli.— 24. Siaulem universosDonatistas

leretis, nunc etiam cum redditur contradicitis. non audimus pro Ecclesia Christi supponentes *,
se

— 22. Sed magnum quia nullum pro se testimonium de divinis Libris

CAPUT VII. historicus doctus
aliquidinvenisti,quod contraDei testimoniaprofe- proferunt quo id doceant, quanlo minus, rogo te,

enim, Quantum ad totius Rogatistasaudiredeberaus, qui nec illud pro se in-

reDdum putares. Dicis
mundipertinet partes, modica pars est in compensa- terpretariconabunturquodscriptamest:Z76i/)asm,
ubi cubas in meridie (Cant. i, 6) ? Si enim hoc loco
Honetotiusmundi, in qua fides christiania nomina-
Scriplurarum meridies Africaintelligenda estiu par-
tur nec vis attendere.aut le nosse dissimulas, in
:

quam multas jam barbaras natioues tam parvo tem- teDonati,quod subcoeliferventioriplaga est,omnes
vos Maximianistae superabunt, quorum schisma in
pore venerit Evangelium.utnecinimiciChristidubi-
Byzantio et in Tripolio exarsit. Sed confligant cum
larejam possint brevi tempore futurum, quod Dis-
cipulis respondit de saeculi fiae quaerentibus, Et eisArzuges,ethocmagisadsepertinerecontendant:
prsedicabitur hoc Evangelium in universo orbe, in Mauritaaia tamea Csesarieasis, occideatali quam
testimonium omnibus genlibus ;et tunc veniet finis meridianae parti vicinior,quando nec Africam se vult
dici, quomododemeridiegloriabitur, nondicoad-
[Matth.xxiv, 14). Inhocetclamaetcontende, quan-
tLim potes, etiarasi apud Persaset ludos Evangelium
versusorbem terrarum,sed adversusipsampartem
Donati, unde pars Rogati, brevissimum frustum de
prsedicetur, ubiquidem jam diu praedicatur, nisi
frustro majore praecisum est? Quisautem nou impu-
quisquishocaudierit,Cartennas venerit, vel in vici-
dentissimenitatur aliquidinallegoria positura pro
niam Cartennensium, mundari omnino a delictis
se interpretari, nisi habeat et maaifesta testimoaia,
suis non poterit. Ilanesi carueris ita voce, rideri te
metuis etcum ea nou careas, fieri te non vis ?
;
quorum lumine illustrentur obscura ?
23. Quodautem omnibus Donatistis dicere sole-
Acutumautem aliquid tibivideris dicere,cum
23.
mus,quanlo vobisfortius dicimus Sipossunt,quod :

Catholicse nomen non ex totius orbis communione

fierinon potest, aliqui haberecausara justara, qua
interpretaris, sed ex observatione prgeceptorum
communionemsuamseparenta communione orbis
omnium divinorum, atque omnium Sacraraento-
terrarum,eamqueappellentEcclesiamChristi,quod
rumrquasi nos,etiamsi fortehinc sit appellata Catho-
sejusteabomniumgentiumcomraunionesef>arave-
!ica,quod totum veraciter teneat,cuj us veritatis non-
rint; unde scitis in christiana societate,tara longe
nullBeparticulaeetiamindiversis inveniuntur haere-
lateque ditfusa, ne forte antequam vossepararetis,
sibus,hujusnominislestimonionitamur ad demon-
jamsealiquiljustacausaseparaverantinloginquissi-
strandum Ecclesiam in omnibus gentibus, et non
misterris,unde ad voseorumjustitiae famanon po-
promissisDei ettam multis tamquemanifestisora-
tuerit pervenire?quomodo in vobispolestesse Eccle-
culisipsius veritatis.Sed nempehocest totumquod
sia,potius quara in illis qui]se priores forte separave-
nobispersuadereconariSjSolosremansisseRogalis-
runt?Itai^fit utcum hoc nescitis,incerti vobis metipsis
tas, qui catholici recte appellandi sint, exobserva-
sitis : quod necesse est contingat omnibus qui pro
tione praeceptorum omnium divinorum atque
sua|societate'utuntur testimoaio non divino,sed suo.
omnium Sacramentorum ; et vos esse solos,
Neque enim potestisdicere, Si hoc contigisset, nos
iu quibus inveniat fidem cum venerit Filius ho-
latere non posset,cura in Africaipsa,quot jam par-
minis (Luc. xvui,8).Da veaiam,noa credimus. Licet
tes factaesint exparte Donati, siiaterrogemiai,aoa
enimethocaudeas forsitandicere,utinvobis possit
dicatis praesertimquia taatosibi videntur qui hoe
:
inveniriftdes, quamseinterra non inventurumDo-
faciuatjustiores,quaotofuerint pauciores;et utique
minus dixit, nonvosinterra, sedincoeloessedepu-
tanto sunt lateatiores. Ac per hoc iacerti estis, ae
tandos nos tamen Apostolusitacautos reddidit, ut
:

forte aliqui pauci justi, et ideo miuime aoti,alicubi

etiam Angelumdecoelonobis aliudevangelizantem,
loogecontraAfricaemeridiem,antequamparsDona-
pr8eterquamquodaccepimus,anathemadebereesse
ti justitiam suam acaiterorumhoininum iniquitate
pr8eceperit(GaZ.i,8).Quomodoautemconfidimus ex
secerneret, se primituscausa aequissima seperave-
divinis Litteris accepisse aos Christum manifestum,
rint inlatere aquilouis,et ipsa sit potius Ecclesia Dei
si non inde accepimus et Ecclesiam manifestam ?
tanquain Sion spiritualis, quae vos omnes justa
Quaslibetquisqueausaset uncosadversus siraplici-
separationepraBvenit,multoquepraesumptiusprose
tatem veritatis intexat, quaslibet nebulas callidae fal-
interpretetur, quod soriptum est, Mons Sion, latera
sitatis otfuadat,sicutauatheraaerit,qui annuntiave-
aquilonis, civitasregi magni (Psal. xlvh, 3), quam
rit Ghristum neque passum esse, ueque tertiadie
resurrexisse ;
qaouiaua. ia veritate evangaiica ac- * Mss. 17, opponentes.
 385 S. AUGUSTINI EPISCOPI 336
pro se iQlerpretalur pars Donali, Ubi pascis, ubi suo : Ubipasris. ubicubasinmeridie
neforlefiam ;

cubas in meridie (Catii. 1,6). sicutopertasupergreges sodalium tuorum (Cant. 1,

26. Kt lamen vereris ne, cnm iraperialibus legibus 6).ldeslqiiodalibidicilur,Oex/era////Mamno<aw/"ae
ad uaitalemcogimini.nomen UeiaJudajis et Paga- mihi,et, eruditos cordein sapientia(Psal. lxxxix,
nisdiuliusbiasphemetur-.quasiuesciantJudttiique- 12) inqiiibus lucefulgentibus et charitate fervenli»
:

madmodum primuspopuluslsraeleliani beilodele- bus quasi in meridie requiescis ne forte velut opera, ;

re vohierit duasillas tril)uset dimidiam,qufe ullra idesloccultaet ignata.irruam nonin gregem tuum,
Jordanem acceperan t, q uando eas putaverunt
terras sed in gregessodalium tuorum, id esthtereticorum.
se ab unitate suipopuliseparasse(Joswexxu, 9-12). Quos itasodales dicit, sicut spinas illas filias,propter
Pagani vero magis nos blaspliemare possunl de iegi- communionem Sacramentorum. De qnibus ahbi di-
busquas contra idolorum cullores christiaiii impe- citur. Tu vero unanimis meus, et dux meus, et nolus

tamenex eismuiticorrecti.elad
ratores tulerunt;et meus, qui simuL mecum duLces capiebas cibos ; in
Deum vivum verumque conversi sunt, et quotidie domo Domini ambulavimus cutn consensu. Veniat
convertuntur. Sed planeet Judaei etPagani.si tam mors superilLos,et descendant in infernumviventes
paucos putarentesse Cliristianos, quam pauci vos (Psa/.Liv, 14-16), sicut Dathan et Abu'on,impi8e sepa-
estis, quisolos vosGhristianos esse perhibelis, nec rationis auclores.
blasphemare nosdignarentur,sednunquam ridere Ipsaestcuicontinuo respondetur Nisicogtw-
29. :

cessarent.NontimetisnevobisdicantJudaBi: Ubiest veristemetipsam,opuLchrainter muLieres,exitu in

quodPaulus vester Ecclesiam vestram iutelligit,ubi vesligiisgregum,etpascehxdostuosin tabernaculis
dictum est, Laetare sleriiis, quae nan paris, erutnpe pastorum(Cant.i,l). responsiodulcissimisponsil
etexclama,gu3enonparturis;quoniaintnultifiUide- Nisi cognoveris temelipsam, iuquit quia utique :

sert3e,magisquatn ejusquaehabet virum{GalA\,21), nonpotestcivitasabscoQdisupramontemconstituta

praeponens multitudinem Christiauorum multitudi- (Matth. x, 14) ;et ideonon es operta, ut incurrasia
ni Judaeorum,si Ghristi Ecclesiaestpaucilas vestra? gregessodalium meoruiu '. Egoeuimsummons pa-
Hoccine illis dicturi estis, Ideo magis justi sumus, ratus incacumine montium, adquemvenienl uni-
quia paucisumus ; nec attenditiseos responsuros, versaegentes (Isai. 11, 2) : Nisievgo cognoueris temet-
Quotlibet ^vos esse dicatis, non tamenestis illi de ipsatn non in verbis calumniosorum,sed in testimo-
quibusdictum es[,AIutli filii desertx, si tamexigui niisLxhTovvimmeovaax.Nisicognoveristetnetipsam,
numero remansistis ? quiade tedictum e?,i:Potn'ige Longius funicuios, et
27. Hictuopposituruses exemplum justi illiusin palosvaLidosconfirma : etiaitiatque etiam indexte-
diluvio, qiii cum domosuasolus liberaridignusin- ram atquesinistramextende. Seinen enim tuum hae-
ventus est. Vides ergo quamlongesis adhucajusli- reditabit gentes^etcivilatesquae desertse erant, inha-
tia? Prorsus donec adseptem remaueas, quibus tu bitabis. Nun est quod metuas, praeoaLebisenim ; nec

sis octavus.justum le esse non dicimus si tamen ;

erubescas quoddetestabiLis fuetns .Gonfusionemenim
nonistamjusliliam,siculdicebam,pr8eripuitaliquis in perpetuutn obliuisceris;ignomini3eviduitatis tuae
ante partemDouati,et cum suisseptemjuslaaliquia non eris meinor. Ego enim sum Dominus qui facio te,

causacommotus.se longe alibi separavit,et a mundi Doininus nomen ei.Et qui eruit te, ipse Deuslsrael
hujus diluvioliberavit.Quod cum ignoretis an fac- universae terrae vocabiiur (ld.u\,2,5).Nisi cognove-
tumsit,atqueitavobisiaauditum,sicut multispopu- ris teinelipsam,opuLchra,inter mulieres ;
quia de te

lisGhristianoruminlonginquis terrisconstitutorum d\e,\.mn esi.Concupivitrex speciem tuam ; qmd.die\.Q

nomen Donati inauditum est, incerti
Ecclesia. Ibi enim,erit ubi primum forsitanfactum
estquod postea vos fecistis, si potuit esse ulla justa
causa, qua vos a communioae omnium gentium
separare possetis.
GAPUT IX. — 28. Nosautem ideo certi sumus,
nemiuem se a communione oiunium gentiumjuste
separarepotuisse,quianonquisquenostrumiii jus-
titia sua, sed iu Scripturis divmis quaerit Ecclesiam,
et ut promissaest, reddi couspicit. ipsaestenim de
qua. dicilviv, Sicutliliuminmedio spinarum, ita pro-
xima mea in itiedio filiarum (Catit. 11,
spinaedicipossunt.nisi malignitatemorum;necfiliae,
nisicoramunione Sacramentorum. Ipsa est enim
A finibus terraendte clamavi,cum anxia-
qiiaedicit:
retur cor meum (Psal. lx, 3). Quae in alio psalmo
dicit,Taedium detinuit mea peccatoribus derelin-
quetitibusLegem tuam; et, Vidiinsensatos,et tabesce-
bam (Psal.cxwui, 53,158). Ipsaestqiue dicitsponso
estis ubi sit dictum esi.Pro patribus tuis natisunt tibi fiLii; cons-
titueseos principessuper omnemterram {PsaL.zuv,
iiAl).Nisiergoco'jnoueristeinetipsam,e.xitu(Cant.
1,1) :nonegoteejicio,sedexi <M,utdicaturdele -.Ex
nobisexierutit; sednonerantexnobis(\Joati. 11, 19).
Exituinvestigiis gregum, rLOQ.'\Vive?,i\giismei%, sed
in vestigiisgregum ;necuniusgregis,sedgregumdi-
visorumet evva.Q\.\[\m.Et pasce haedostuos nonsicut
Petrus, cuidicitur,P«sceot'esffieas(yoan.xxi,17);8ed
pasce haedos tuos in tabernaculispastorum,non in ta-
bernaculopastoris,ubi est unusgrexet unuspastor
2) : quae nec {Id.\, 26). Goguoscitenimsemetipsam, nehoccon-
tingat,quia hoc contigiteisquise inillanonei co-
gnoverunt.
Ipsaestdecujuspaucitate diciturincompara-
30.
tione pluriuiorummalorum, quia angustaet arcta
vitaestquseducitad vitam,et pauci suntqui arnbu-
lant inea (Matth.\n,\.ik). Etrursusipsaestde cujus
multitudinedicitur Sicerilsementuum,sicutsteLL3e
:

C(BLi,etsicutarenamaris{Gen.xx\i,il).lidemqmppe
» Sic Mss. Vatic. Attamen in uno eoruni legitur, quos-
libet. [Quotlibeti: ^ Edd., (uorum. At Msi. IThabent, meorum^
 337 EPISTOLARUM CLASSfS IL 338

fidelessanctietboni,etincomparationepluriumma- 32. Hilariusergo decemprovinciarumAsianarum

lorumpaucisunt,etperseipsimultisunt .quiamulti aut zizanianon trilicum arguebat,aut ipsumetiam
filii desertse, magis quam ejus quse habetvh^um ; et triticum quod defectu quodam periclitabatur,
multi aborienteetoccidenle venient, et recumbent quantovehemeutius, tanto utilius arguendumputa-
cum Abraham, Isaacet Jacob in regno ccelorum bat. Habent enim etiam Scripturae canonicee hunc
{Malth. VIII, H); etquia exhibet sibi Deus populum arguendi morem, ut tanquam omnibus dicatur, et
abundantem.aeraulatorem bonorumoperum^rtV.ii, ad quosdam verbum perveniat, Quod enim Apos-
t4):et multa millia queenumerarenemopofest, vi- tolus dicitad Gorinthios -.Quomodo dicunt quidam
denturin Apocaiypsi,exomni tribuetlingua.instolis in vobis.quiaresurrectiomortuorumnon est (I Cor.
albispaImisquevictricibus(A;00C.vn,9).lpsaestquffl IV, 12) ? manifestat utique non omnes esse tales,
aliquandoobscuratur,ettanquamobnubilaturmul- verumtamen et tales non extra, sed in eis fuisse
titudinescandalorum,quando peccatores intendunt teslatur a quibus ne illi seducerentur, qui non
:

arcum, ut sagittent in obscura luna rectos corde ita sentiebant, paulo post monuit dicens, A^o/iVese-

{Psal. x,3).Sed etiamtunc in suistirraissimis emi* duci : corrumpunt mores bonos colloquia mala.
net. Et si aliquain his verbis divinis distributio fa- Sobriiestote,justi^, etnolite peccare : ignorantiam
cienda est,fortassenonfrustra dictumsitde semine enim Dei quidam habent ; ad reverentiam vobis lo-
Abrahae, Sicut stellae cceli,et sicutarenn, quse estad quor [Id., 33, 34). Quod autem d'\Q,\i,Cumenim sini
orammaris: ut in stellis coeli pauciores,firmiores, inter vos cemulatio et contentio, nonne estis car-
clarioresque intelligantur in arena autera maritimi
; nales, etsecundum hominem ambulalis {Id. iii,3)?
littoris magnamultitudo infirmorum atque carna- tanquamomnibusdicit;etvidesquamsitgravequod
lium,qu8ealiquando tranquillitate temporis quieta dicit Proinde nisi in ipsa Epistolalegeremus, (T?*a-
etlibera apparet,aliquando aulein tribulationuin et tias ago Deo meo semper pro vobis, in gratia Dei
leutationum fluctibus operitur atque turbatur. quse dataest vobis in Ghristo Jesu,quiain omnibus
31. Tale tunc erat tempus de quo scripsit Hila- ditati estis in illo, in omni verbo et in omni scien-
rius (a),unde putasti insidiandum oontra testimonia tia, sicut testimonium Christi confirmatum est in
tot divina, tanquam perierit Ecclesia de orbe terra- vobis, ita ut nihil desit vobis in ulla gratia (I Qor.
rum.PoteshocmododicerenectotEcclesiasGalatiae 1, putaremus omnes Corinthios carnales et
4-7),
tuncfuisse,quando dicebatApostoius:0 siw/iiGa^a- animales, non percipientes quee sunt spiritus Dei
ix,quisvos fascinavit ,ut cum spiritu cceperitis,nunc {Id.w, 14), contentiosos, eemulos, secundum ho-
carne consummemini (Gal,.\n,{) ? Sic enim calum- minem ambulantes. Itaque et totusmundus in
niarisdocto viro,qui tardicordeset timidos graviter maligno positusest{\Joan. v, 19), propter zizania
increpabat,quositerum parturiebat,donec Christus quae sunt per totum mundum et Christus propitia- ;

formaretur in eis {[d. iv, 19). Quis enim nescit illo tor est peccatorum nostrorum, non tantum nostro-
tempore obscuris verbis multos parvi sensus fuisse rum,sed et totius mt<nrfi(/rf. ii 2), propter triticum
delusos,utputarenthoccrediab Arianis,quodetiam quod est per totum mundum.
ipsi credebanl :aliosautemtimorecessisseet simu- 33. Refrigescit autem charitas multorum propter
iate consensisse,non recte ingredientes ad veritatem scandalorumabunduntiam,quantomagismagisque
Evangelii, quibus tu postea correctis, sic quemad- glorificato Christinomine congreganturin commu-
modumignotum est, noiles ignosci ? Prorsus non nionem Sacramentorum ejus etiammaligni,et per-
nosti Litteras Dei.Lege enim quid de Petro scripserit severanter omnino perversi, sed tamen tanquam
Paulus, etquid inde etiam senserit Cyprianus ; et palea de areadominicanonnisiultima ventilatione
nontibi displiceatEcclesiae mansuetudo.quee mem- separandi {Matth. i\i, 12). Nonexstinguuntisti fru-
braChristi dispersacolligit,non collectadispergit : menta dominica, in eorum quidem comparatione
quanquam qui tunc firmissimi fuerunt, et
et iUi, pauca, sedmultaper seipsa; non exstinguuntelec-
verba hsereticorum insidiosa intelligere potuerunt, tos Dei congregandos in fine saeculi, sicut Evange-
pauci quidem in comparatione ceeterorum, sed ta- lium loquitur, aquatuor ventis, a summis cseloru^n
men etiainipsiquidampro fidefortiter exsulabant, usque ad terminos eorum {Id. xxiv, 31). [Ipsorum
quidamtotoorbe latitabant. Acsic Ecclesiaquaeper enim vox est Salvvm me fac, Domine, quordam
:

omnes gentes crescit, in frumentis dominicis con- defecit sanctus, quoniam diminutse sunt veiHiates a
servata est, et usque in finem ,donec omnino gen- filiis hominum {Psal. xi,2) : dequibuset Dominus
tes omnes, etiam barbaras teneat, conservabitur. dicit, interabundantiaminiquitatis.^w? persevera-
Ipsaeslenim Ecclesiainbono seminequod semina- verit usque in finem, hic salvus erit {Matth. xxiv,
vit Filius hoininis, et usque ad messem crescere 12, 13). Deniquenonunum hominem, sed plures in
inter zizania.praenuntiavit. Ager autem mundus est, eodem psalino loqui consequentia docent, ubi di-
messis finis estsseculi {Matth. xiii, 24-39). citur Tu,Domine,servabisnos,et custodies nosa
: ge-
neratione hac in seternum {Psal. xi, 2, 8).Propter
(a)Abutebatur Vincentius isto Hilariitestimonioexlib. hancenimabunilantiaminiquilatis,quam Dominus
deSyiiodis adversus Arianos, ubi dicit « Nam absque :
futuram esse pr;edixit,etiam illud positum est Cum :

« lileusio et paucis cum eo, ex majori parteAsianae de-

« cera provincioe, intra quas consisto, vere Deum nes- venerit Filius hominis, putas inveniet fidemin ter-
« ciunt. » Qnod quidem facile inteliigitur ex verbis Au-
gustini respondentis, decem provineiarum Asianarum * Er. et Lov.j juste, juxta graecum textum, dicaids. At
zizania redargui ab Hilario. Bad. Am. et sexdecim Mss. cum Vulgata habent, justi.
339 S. AUGUSTINI KPISCOPI 340

ra (Luc. xviii, 8) ? Diibitalio enim cuncla scienlis fuisse arbilralur ; tantum tamen ponit utiiitatis el

nostram in illo liubitationem praefiKm-avit, qiian- salubritalis in pace Ecclesiae, iit proptf^r illamnon
doEcclesiaexiuiiitisdequibusmiilt(irasperavit,sfe- eos credat ab Kcclesiee muneribus separari ?

pe (Jecepla,quod aliter quam credebantur inventi 37. Qua sicutingenium tuum novi.faciiiime
in re,

sunt, sic perturbatur in suis.utde nullofacile boni perspicis totam causam vestram penitus eversamW
aiiquid velit credere. Ipsos tainen quorum inventii- exslinctara.Sienim Sacramenta cum peccatoribu»
rus est fidem pertotumagrum cum zizaniis
in terra, communicando, sicut piitatis, periit Ecclesia qu»
crescere, dubitare fas non est. fueratinorbe lerrarum (nam vos ideo separaslis),
34. Ipsa est ergo Ecclesia.quseintra sagenam do- jam prius tota perierat.cum, sicut dicit Cyprianus,
minicam cum malis piscibus natat, a quibus corde ineara sineBaplismoadmittebanlur : acsic nec ipse
semper etmoribusseparatur alquediscedit,ut exhi- CyprianushabebatinqiiaEcclesianasceretur;quan-
bealur viro suo gloriosa, nonhabens maculam ne- to magismulto posterior vesterauctorpaterqueDo-

que rugam {Eph. v,27).Corporaiem autem separa- natus?Si autemiiio teinpore, cum ineam sine Ba-
tionera in littore maris, hoc est, in tine ssecuii exs- plismo admiltebantur, erat taraen Ecciesia, quse pa-
pectat (A/n/M. xiii, 47-49), corrigens quos potest reret Cyprianum,pareretet Donatum, manifestum
tolerans qiios corrigere, non potest : non taraen est non contaminari justosalienispeccatis,quando
proptereorum quos non corrigit iniquitalem, ipsa cumeisSacramenta communicant. Acperhocsepji^
bonornin deserit initatem. rationem qua existis ab unitate, qua excusatione
CAPUT X. — 3o.Noliergofrater,contradivinatain possitis abluere non habetis, impieturque in vobi»
multa,lamclara,tamindubitatatestimonia,colligere sanctae Scripturteilludoracuium : Filius malusipse
vellecalumnias ex episcoporum scriptis, sivenos- sejustumdicit, exilum aulem suum nonabluit (a).

trorum, sicut Hilarii ; sive antequam pars Donati 38. Meritis autem Cypriani sic non aequalur, qui
separaretur, ipsiusunitalis, sicut Cyprianiet Agrip- propterparia Sacramentanecipsoshaereticosaudet
pini primo, quia hocgenus litterarumab auctori-
: rebaptizare, sicut non spquatur meritis Petri,quis-
tatecauonisidistinguendumest.Nonenimsiclegim- quis non cogit gentes judaizare Sed ilia Petri non .

tur, tanquam ita exeis testimoniumproferatur. ut tantura claudicatio, verum etiam correctioScriptu-
contra sentire non liceat,sicubi forte aliter sapuerunt ris canoniciscontinelur: Cyprianus autem sensisse
quamveritaspostulat. In eoquippenumerosumus, de Baptismo, qiiam formaet consuetudo ha-
aliter
utnon dedignemur etiam nobis dictum ab Apostolo bebat Ecciesiae, non in canonicis, sed in suis et in
accipere. Et si quidaliler sapilis, id quoque Deus invenitur correxisse autem istam
concilii lilteris ;

vobis revelabil. Verumtamen in quod pervenimus, sententiam non invenitur,non incongruenter tamen
in eo ambulemus {Philippe. iii, 15, 16) ; in ilia via de tali viro existimandum est quod correxerit, et
scilicet, quae est Christus : dequa via ita Psalmus fortasse suppressum sit ab eis qui hoc errore ni-
loquitur Deus miserealur nostri, et benedicat no- mium deiectati sunt, et tanto velut patrocinio ca-
bis ; illuminet vultum suum super nos, ut cognos- rere noluerunt. Quanquam non desint qui hofl

camus in terra viam tuam, in emnibus gentibus Cyprianum prorsus non sensisse contendant, sed
salutare tuum {Psal. lxv, 2, 3). subejus nomine a prflesumptoribus atque menda-
36. Deinde si sancti Cypriani episcopi et gloriosi cibusfuisse confictum. Nequeenim sic potuit inle-

martyris te delectat auctoritas, quam quidem si- gritas atquenotitia litterarum unius quamlibetil-
cut dixi, a canonica auctoritate distinguimus ;cur lustrisepiscopi custodiri,quemadmodura Scriptura
in eo tc non delectat, quod unitatem orbis terrae canonica, totiinguarum litteris, et ordine, et suc-
atque omniumgentium,et diligendo tenuit, et dis- cessionecelebrationisecclesiasticsecustoditur, con-
putando defendit quod eos qui se tanquam jus-
: tra quam
taraennon defuerunt, qui subnorainibus
tos ab ea separare voluissent, arrogantissimos et Apostolorura raulta confingerent frustraquidem, :

superbissimos judicavit, irridens eos hoc sibi assu- quiailla sic commendata, siccelebrata,sicnotaest;
mere, quod nec Apostolis concessit Dominus, ut verum quid possit adversus litteras, noncanonica
ante tempus zizaniacoUigerent, aut tanquamipsis auctoritate fundatas, etiam hinc demonstravit im-
paleam ferre et aream purgare concessum sit,pa- piae conatus audaciae, quod et adversus eas^quae
leas conarentur a tritico separare quod unum- :
tanta notitiae mole firmatae sunt, sese erigere non
quemque peccatis alrenis maculari non posse mons- preetermisit.
travit, quam sibi omnes impiae seditionis auctores 39. Nos tamen duas ob res, non negamus iii J
solam causam separationis assumunt : quod ineo sensisse Cyprianum : quod et stiius ejus habet
ipso, in quo aliter sapuit, collegas diversa sentien- quamdam propriam faciem qiia possit agnosci ;el

tes,nec judicandos, neca jurecommunionis amo- quod ibi magiscontravosnostra causademonstra-

vendos esse decrevit quod in ea ipsa epistola ad
:
tur invictior, vestraeque separationis praesuraplio,
Jubaianura, quae in concilio(a), cujusauctoritatem videlicet nc raaculareraini peccatisalienis, fota fa-
ad rebaptizandum sequi vos dicitis, primitus reci- cilitate subvertitur, cum apparet in Litteris Cypria-

tata est, cum fateaturin praeteritumsic esse admis- (a) Prov. xxivsecund. LXX. AbsunthiBcaVulgata;
sed

sos in Ecclesiam qui fuerant alibi baptizati, utde- habenturapud LXX,insertaintervers.22et 23, ubigraecua
textus ita lert '-"cgonon eacon dicaion eaiUon crinei, <««
:

nuo 'non baptizarentur, unde illos sine Baptismo d'exodon /lutoaouk apenipsen. Qiiein locum Hieronymus
i
Mss. melioris notae habent, a canonicis. in lib. 1 adversus Pelag. c. 12, cilat his verbis Filiui\ :

(a) Garthagine habito, an. 256. malus, justum se facit, et non laval exilum suum.
341 EPISTOLARUM CLASSIS IL 342

ni, communicata cura peccatoribus Sacra-

esse habet, et quod Ecclesia merilo tenet, recte poeni
menta, cum admissisimt in Ecclesiam, qui secuu- tenlibus adulteris pax dabatur, illi qui in lotum
dum vestram, et sicut vultis, illiiis sententiam, locum pcEnitenliee contra adulteros claudebant,
Baptismnm nonhabebant, ettamen Ecclesiaiunon impie utique agfbanf ,qui membris Christi sanitatem
totum or-
perisse, seil in sui generis dignitate per negabant, et claves Ecclesiaepulsantibussubtrahe-

bem sparsa dominica frumenta mansisse. Ac per bant, et misericordissimae patienliae Dei,quae illos
hoc si perturbati tanquara ad aliquem portumsic propterea sinebat vivere, ut poenitendo sanarentur
ad aucloritalem Cypriani confugitis, videtis quem sacrificio contrili spiritus et cootribulati cordis
illiescopulum vester error offendat^si autem jam oblato, duracrudelitatecontradicebant. Nectamen
necilluc confugere audetis, sine ullo luctamine istos misericordes et pacificos, cum eis christiana

naufragatis. Sacramenta communicantes, el eos intra unitatis

retia tolerantes, donec ad littus perducti separa-
40. Porro aulem Cyprianus, aut non sensit omnino
rentur, tam immanis eorum error et impietas in-
quod eumsensisserecitatis aul hocposteacorrexit
;

in regulaverilatis;authuncqiuisin8evurosuicandi- quinabat; aut inquinabat, jam tunc Ecclesia

si

dissirai pecloris cooperuit ubere charitatis,dum uni- malorum communione delela est, nec eratquse pa-

tatem Ecclesiee totoorbe crescentis,et copiosissime reret ipsumCyprianura.Si autem.quod certumest,

defendit.etperseverantissimetenuitvinculumpacis; permansitEcclesia,certumestetiampeccatisalienis,

scriplum est enim, Charitas cooperit muilitudinem inunitateChristinemiDempossemaculari,nonma-

peccatorum (IPe/r. iv, 8) Accessithucetiam.quod
tanquam sarmentum fructuosissimum.siquidineo
fuerat emendadum,purgavit Paterfalce passionis:
Sarmentum enim, ait Domiaus, quodinme datfruc-
tum,purgat illud Patermeus, ut majorem frucium
lorumfactis consentientem, ne ipsis peccatis com-
municando poUuatur, sed propter societatem bono-
rum, malos tanquam paleas usque ad ultimam
ventilationeminareadominicatolerantem.Quaecum
ita sint, ubi est praesumptio separationis vestree?

affernt (yoan.xv,2).Unde, nisiquiahaerensin diffu-

Nonnefiiii maliestis; ipsivos justosdicitis,exitum
sionevitis, radicem non deseruituuitatis? Nam'etsi autem vestrum non abluitis ?
Iraderetcorpus suuui utarderet, oharitatemautem 43. Jam sivelimetillacommemorarequae Tycho-

non haberet, nihil ei prodesset (I Cor. xni, 3). nius, homo communionis vestrae, scriptis suis ia-
serit, qui magis contra vos pro Ecclesia catholica
41.Altende adhuc paululum in LitterasCypriani,
nt advertas quam inexcusabilem ostenderit.qui se scripsit, frustra se ab Afrorum, quasi traditorum
volueritabunitateEcclesiae(quain Deus in omnibus communione secernens, quo uno cum Parmenianus
gentibus promisit et reddidit), quasi justitife suae suftocal ;
quid respondere poteritis, nisi quod de
causa separare, magisque intelligas quam sit vera vobis idem Tychonius dixit,et egopauloantereco-

sententia paulo ante a me commemorata Filius :

lui Quod volumus sanctum est ? Scribit enim ille
:

malus ipsesejustum dicit, exilum autem suum non Tychonius, homo, ut dixi, vestrse communionis, a
abluit. Ponit inquadamepistolasua quam scripsit
ducentis et septuaginta episcopis vestris concilium

ad Antonianum,rem quamdamsatisreidequanunc Carthagini celebratum (a) in quo concilio per :

agimus necessariam sed melius ejusverba inseri- septuaginta quinque dies postpositis omnibas
et
;

praeteritis, limatara esse sententiam atquedecretam,

m\\%.Antecessores,inq\i\i,nostriquidamdeepiscopis
isthic in provincia nostra, dandam pacem msechis ut traditoribus immensi criminis reis, si baptizari

non putaverunt, totum pcenitentiae locum con-

et in
noUent, pro integris communicaretur. Deuterium

tra adulteria clauserunl : nontamen a coepiscopo- etiam Macrianensem * episcopum communionis

vestrae, dicit traditorum plebem congregatam Ec-
rum suorumcoUegiorecesserunt, aut catholicseEc-
clesiae miscuisse,et secundumstatutaillius concilii
clesiae unitatemveldurilie velcensuraesuse obstitia-
tione ruperunt, ut quia apud alios adulteris pax a ducentis et septuaginta episcopis vestris facti,
dabatur, qui non dabat, deEcclesia separaretur. fecisse cum traditoribus unitatem eique Deuterio

Manente concordiae vinculo, et perseverantecatho- post hoc factum jugiter communicasseDonatum;

lic3e Ecclesiae individuo sacramento, actum suum nec solum huic Deuterio, sedetiamuniversis Mau-
disponit el dirigit unusquisque episcopus,rationem ' Lov., Macrinensem. At Bad. Am. Er, et Mss. ,ifama-
nensem.
propositisui Dominoreddituns (Episl. a2).Quidad (a) Nullum alibi reperire est vestigium concilii hujus :

haecdicis, frater Vincenti?Nempeiiitueris huuc tan- quod quidem non ante annum 330 celebratum fuisse vide-
tur siquidem tempore Tycbonii, qui post annum 380 flo-
tura virum, paciticiira episcopum, et fortissimum ;

ruisse intelligitur ex Gennadio, « adhuc vivebant multi,

martyrem nihil vehemenlius sategisse, quam ne
unilatis vinculum rumperetur. Vides eum par-
turientera, non solura ut parvuliinChristoconcepti
nascantar, verumetiam ne jain nati, desinumatris
excussi, morianlur.
42. Porro autem ipsam rem quam
separatores commemoravit, attende.
communicabant,quipoenitentibus adulteris pacem
« ut hicaitAugustinus, perquoscertissima«t apertissima
« esse ostenderentur, » quee ille obtendebat. Certe Dona-
tistarum sctiisma, quodanno305excilatum,nonnisianno
311 perfecte coaluit, erat jam roboratum et maxime con-
firmatum, cum tantus episcoporum numerus in urbem
Africai primariam convenit, uti recte observat Henricus
Valesius, qui subinde synodum istam ad Donati Gartha-
contrairapios ginensis tempora pertinere contendit, non autem adan-
num 308, ut Balduini et Baronii ferebat opinio, concepta
Si adulteris exhoc ipso Augustini loco non probe intellecto, ubi Vale-
sius vellet sic legi « Sed etiam universis Maurorum
:

« episcopis, per annos quadraginta, usque ad

quos dicit
dabant, numquid illi qui hoc non faciebant, coUe-
« persecutionem per Macarium, » etc.Lectio tamen vul-
gio maculabantur istorum? si autem, quod veritas gata, quanquamminus aperta, reperiturin omuibusMss.
 ;; .

343 S. AUGUSTIM EPISCOPI 3U

rorura episcopis per quadragintaannos.quosdicit jungi volumus, ne hoc sint quod detestamur.
usque ad perseculionem per Macariuiu faclam Ira- 47. Sed baptizavil, inquis, [)ost Joannem Paulua

ditoribus sine Baptismo communicasse. apostolus. Numquid post haereticum ? Aut sifort«
44. Sed dicis Quismihi est iste Tyclionius? Ille
: audes illumamicum sponsi heereticumdicere, elin
estTychoiiius.quemPannenianusrescribendocoui- uuitate Ecclesiee non fiiisse, volo ethoe scribas. Si
pescit, el eum deterret ne talia scribat: nou tanien aulemhoc demeulissimumestvelsentire,veldicere,
refelht ea ipsaquae scribit sed uno, sicut supra dixi,
; jam tueeprudentiseest considerarequarepostJoan-
eum premit, quod cum taliadiceretde Ecclesiatoto nem Paulus aposlolus baptizaverit. Si enim post
orbe difYusajelquodneminem in ejusunilalemacu- aequalem, oranes posl vosbaptizaredebetis. Si po»t
larent ahena peccata, ab Afrorum se tamen quasi majorem,debesettu[)OstRogalum.Sipostminorem,
traditorum contagione reraovebat, el erat in parte debuitpost le Rogatus, cum presbyter baptizasae».
Donati. Possel autem dicere Parraenianus, ista Si autem baptismus qui nunc datur, ideo pariter-

eum omnia esse menlitumidemTycho-

; sed, sicut valetin eis quibus datur, quamvis sint impari»'
nius commemorat, adhuc vivebant muiti, per quos merili per quosdatur, quia Christi est, non eorum
haec certissima et apertissiraa esse ostenderentur. a quibus ministratur putoqiiodjaraintelligasideo
;

45. Sed de his taceo contende Tychonium

: essc PauluradedissequibusdarabaptisraumChristi,quia
mentitum ;adCyprianum terevoco, cujus mentio- Joaunis baplismo fueraut baplizati, non Christi
nemipsefecisti.ProrsussecundumscriptaCypriani, Joannisquippe baplisinusille dictus est, sicul inul-
sipeccatisalienisinunitatequisquemusciilatur,jam tis locis divina Scriptura teslatur, quod et ipse Do-

ante Cyprianumperiit Ecclesia, nec eratunde exis- minusdicit Ba/jtismus Joannis unde eratt deaelo,
:

teret ipse Cyprianus. Si autem hoc sentire sacrile- an ex hominibus [Matth. xxi, 23) ? Baptisinus au-
gumest,et certum estEcclesiampermanere; nemo tem quein dedet Petrus, uon eralPetri, sed Christi;
alienis peccatis in ejus unitate maculatur; frustra et quem dedit Paulus non eral Pauli, sed Chrisli

filii mali justos vos dicitis, exitum vestrum non et quem dederunt qui tempore Apostolorura noa
abluitis, non purgatis. caste,sedperinvidiarar,hristumannuntiabaut(P/ii-
CAPUT XI. —
46. Cur ergo, inquis, nos queeritis ? lipp.\, 15, 17), nonerat eorum, sedChrisli ;etqueai

cur sicsuscipitisquos htereticosdicitis? Videquam dederunt qui tempore Cypriani fundos insidiosis
facile breviterquerespondeam. Quaerimus vosquia fraudibus rapiebant, usuris mulliplicantibusfenug
peristis,utdeinventisgaudeamus,dequibusperditis augebant,non erateorum,sedChristi.EtquiaChristi
dolebamus.H*retifios autem vos esse dicimus;sed erat, ideo quamvis non per aequales daretur eis,

antequaraadpacemcatholicam convertamini, ante- tamen quibus dabatur aequaliter proderat. Nam si

quam errore,quoirretiti estis,exuamini.Cum autem tanto raelius quisque baptizatur, quanto araeliore
transitisad nos,priusutique relinquitisquoderatis, fuerit baptizatus, non recte gralias agit Apostolus,
neadnosh8ereticitranseatis.Baptizaergome,inquis. quod neminem Corinthiorum baptizaverit,nisi Cris-
Facerem, si baptizatus non esses, aut si Donativel pum et Gaium et Stephanae domum(l Cor. i, 14) :

Rogati, non Christi baptismo baptizatusesses. Non tanlo enim melius baptizarentur quanto erat Paulus
Sacramenta christania faciunt te haereticum, sed melior, si abipsobaptizarentur. Deniquecumdicit,
prava dissensio. Nonproplermalumquodprocessit Egoplaniavi, ApolLo rigaoit (Id, iii, 6), videtur si-

ex te, negandum estbonum quod remansit in te,
quod malo tuo habes, si non ibi habes unde est
bonum quod habes. Ex catholica enim Ecclesia
sunt omnia dominica Sacramenta, quee sic habetis
et datis, quemadmodum habebantur et dabantur,
etiam priusquam inde exiretis. Non tamen ideo non
habetis, quiaibi non estis,unde suntquae habetis.
Noa in vobis mutamus in quibus nobiscum estis
in multis enim estis nobiscum nam et de talibus
dictum est, Quoniam in multis erant mecum [Psal.
Liv, 19j :sed ea corrigimus in quibus nobiscum
non estis, et ea vos hic accipere volumus quae non
gnificare se evangelizasse, illum baptizasse. Num-
quid melior Apollo, quam Joaunes? Cur ergopos*
istum non baptizavit,qui post Joannem baptizaverat,
nisiquiaistebaptismus, perquemlibetdatus,Christi
erat ; ille autem, per quemlibet datus, quamvis
Christo viam praepararet, tamen Joannis erat ?
48.Invidiosedicividetur,PostJoannembaptizatuin
;
est, et post haereticosnonbaptizatur : sed potestel
; hocinvidiosedici, PostJoannem baptizatura est, el
postebriososnonbaptizatur.Meliusenimhocvitium
commemoro, quod nec occultare possunt in quibus
regnat et quam multi ubique sint, quis vel caecus
;

habetis illic abi estis. NobiscumautemestisinBap- ignorat? Et tameninteroperacarnis.quaequiagunt,

tismo,insymbolo,inc8eterisdominicisSacramentis. regnum Dei aonpossidebunt, etiam hoc ponitApo-
In spiritu autem uaitatis et viaculo pacis, in ipsa stolus, ubi etiam haereses enumerat il/ani/es/a au- :

denique catholica Ecclesia, nobiscum non estis. tem,\Bqui[,suntope7'acarnis,quse sunt fornicationes,

Haec si accipiatis, non tuncaderunt, sed tunc pro- immunditise, luxuria,idolorum servitus,veneficia,
derunt quae habetis. Noa ergo sicut putatis suscipi- inimicitias,contentiones, semvLationes, animositates,
mus vestros, sed suscipieodoefificimus oostros qui dissensiones, hcereses, invidiae, ebrietates, comessa'
receduata vobis, ut suscipiaotura oobis ; et ut in- tiones, et his similia, qux praedico vobis sicut prse
cipiaot esse aostri, prius desiaunt esse vestri. Nec dixi. quoniamqui tatia agunt,regnum Deinonpos-
nobisconjungicompellimusoperarioserrorisquem sidebunt{GaL. v, 19-21). Hac ergo ratione, quamvis
detestam ur sed ideo nobis illos |homines cono
,
baptizatum sit post Joannem, non bapti^atur pos|
 .

S4S EPlSTOLARUM CLASSIS II. 346

haereticum, qnarationequamvisbaptizalumsitpost {PsaLcxu, 1-3) :

Quicumque vos ex occasione legis

Joannem, non baptizatur post ebriosiim qiioniam ;

hiijus im[)erialis, nou dilectione corrigendi, sed ini-

etheereseselebrietates in eis operibus sunt, quse micandi odio persequitur, displicetnobis. Et quam-
operaquiagiint.regnumDeinonpossidebunt.Nonne visresquaequeterrenanonrecteaquoquamposside-
tibivideturquasi intolerabiliterindignum, uf cum ri possit, nisi vel jure divino, quo cunctajuslorum

baptizatum fuerit post eiim qui non sobrie vinum sunt, vel jurehumano, quod in potestate regum est

bibens, sed vinum omnino non bibens, regno Dei terree, ideoque res vestras falso appelletis, quas nec
viam non baptizetur post ebriosum, qui
paravit, justi possidetis, et secundum leges regura terreno-
regnum Dei non possidebit? Quidhic respondelur, rum amiltere jussi estis, frustraquedicatis, Nos eis
nisi quia iile baptismus erat Joannis, post quem cougregandis laboraviraus, cum scriptum legatis,
Christi baptismo baptizavit Apostolus iste autem ; Labores impiorum justi edent {Prov. xiii, 22) sed :

baptismusChristiest,quobaptizaveritebrio3Us?Iu- tamen quisquisex occasione hujus quam re-

legis,

ter Joannem ebriosum a conlrario multum in-

et
terest: inter baptismum ChristietbaptismumJoan-
nis non a contrario, sed tamen multum interesl.
loter Apostolum et ebriosura multum interest:
inter baplismam Christi quem dedit Apostohis, et
baptismum Christiquemdeditebriosus.nihil inter-
est. Sic inter Joannem et heerelicum, a contrario
muhum interesl et inter baptismum Joannis, et
; tenel, displicet nobis. Quisquispro aliquo flagitio
inter baptismum Christi quemdat haereticus.nona
oonlrario, sed muUum interest. Inter baplismum
autem Christi quem dedit Apostoliis, etbaptismum
|Christiquemdalhffireticus,nihiIinterest.Agnoscitur
I
enim Sacramentorum species aequalis, etiam cura
'
ges lerrjE Christo servientes, ademendandam ves-
tram impielalem proraulgaverunt, res proprias ves-
trascupide appetit, dispiicet nobis. Quisquis deni-
queipsasres pauperum, vel basiiicas congregatio-
Dum, quassub nomine Ecclesiaetenebatis, quaeom-
ninonondebentur nisiei Ecclesiae quee vera Christi
Ecclesia est, non per justitiam, sed per avaritiam
vel facinoreprojectum a vobis ita suscipit, sicut
suscipiuntur qui, excepto errore quo a nobis se-
paramini, sine crimine apud vos vixerunt.displicet
nobis.Sednecfacileista monslrafis;etsi monstretis,
nonnullostoleramiis,quos corrigere vel punire non

magua differentia est in hominura meritis. possumus neque propter paleam relinquimus ar-
:

Sed da veniara, erravi, quando te volui de

49. eainDomini,nequepropfer pisces malosrumpimus
ebrioso baptizaute conviucere exciderat mihi cum retia Domini, nec propter haedos in fine segregan-
;

rogatista me rera habere, non cum qualicumque do- dosjdeserimusgregem Domini, neque propter vasa
natisla. Potes enimtu in tam paucis collegistuis, et factain contumeliam, migramusde dorao Domini.
iDomuibusclericis vestrisnullum invenire forsitan CAPUTXlll. —
o\. Tu autera, frater, quantum

ebriosum. Vos enim estis, qui non ex totius orbis mihi videtur, si vanam glorlam hominura non atfen-
communione,sedexobservalionepr8eceptorumom- das,etinsensatorumcontemnasopprobrium,quidi-
niumdivinorum atqueomniumSacraraentorumte- cturi sunt, Quare modo destruis quse priusaedifica-

netis catholicara tidem in quibus eam solis inven-

:
bas * sine dubio transies ad Ecclesiam, quam
;

turus est, cura venerit Filius horainis, quando non veramsentire teintelligo nechujus sentenfije fuee
:

inveniet fidera in terra quia necjterra eslis, nec in testimonia longe peto. Tu quippe inejusdem tuee
;

ferra, sed ccElestes in coelo habitatis Nec tiraetis,nec

!
episfolae principio, cui nunc respondeo, haec verba

quia Deus superbisresistit, hnmilibus au-

attenditis posuisti : Cum optime, inquis, noverim te longe ad-

iemdat gratiam ? {Jacobi iv, 6.) Nec vos Evangelii huca {idechristiana sepositum,et studiisoliyn dedi-

locus ipse corapungit, ubi Dorainus ait; Cumvene- tumlitlerarum,quieiisethoneslatisfidssecultorem;

ril Filius hominis,putasinveniet fidemin terra{Luc
xviu,8) ? Conlinuoquippetanquaraprsesciens non-
nullos sibi superbe arrogaturos hanc fidem, dixit
adquosdara,quisibi justi videbanlurelspernebant
cgeteros, similitudinem hanc Duo quidam ascende-
:
cumquepostea conversus ad chrislianam ftdem, ut
exmultorum relatione cognovi, disputationibus le-
galibus operam dares. Certe si tu ad rae illam epis-
tolam misisli, haec verbatua suut. Cumergo fatea-
ris me conversumad christianam fidem;cum ego

runtin templum orare, unus pharisceus et alterpu- nec ad Donatistas, nec ad Rogafistasconversussim,
blicanus{Id., iOj, etcaetera.Jamtibiquaesequuntur, sine uUa dubitationeconfirmas, et praeter Rogatis-
tas, et praeter Donatistas esse christianam fidera.
ipse responde. Inspice tamen diligentius ipsos pau-
cos vestros, utrum nuUus illic baptizet ebriosus. Haec ergo fides, sicut dicimus, in omnibus gentibus
Tam enim lafe vastat heec pesUIentia animas, et
dilafatur, qiiae secundum Dei testimoniumin semi-

tanfalibertate dominatur, utmultum mirer si non ne Abrahae benedicuntur(Gen.xxii, 18). Quid igitur
etiam vestrura gregiculum penetravit quaravis adhuc dubitaslenere quodsentis, nisi quia idquod
;

aate ipsum adventura hominis, unius boni

Filii
nunc sentis, vel aliquando non sensisse, vel aliud
ipasloris, jam vos oves abhaedis separasse jactetis. defendisse confunderis et dum erubescis corri-
;

gere errorem, non erubescis permanere in errore,

CAPUT —
50. Audi sane per me vocem do-
XII.
quod utique pofius erubescendum fuit ?
minicorurafrumentorum,inareadorainica usquead
52. Hocest illud quod Scripfura non tacuit : Est
ultimara ventilationem iuter paleam laborantium
confusio adducens peccatum, et est confusio addu-
{Matth. m, 12), per totum scilicet mundum, quia
Deus vocavil terram asolis ortuusque adoccasum
* Mss. plerique et antiquiores Edd. carent his verbis :

{Psal. xLix,1), ubi eliam puerilaudant Dominum Destruis quce prius cedificabas.
 :

847 S. AUGUSTINI EPISCOPI 348

cens gratiam et gloriam [Eccli. iv, 25). Confusioad- cum eo juxta solomnem meum morem post Pascha Do-, 1: ) *

ducitpeccaliim,cutnerubescitquisqiiepravaininu- mini, pro Apostolorum et martyrum veneratione venit-,i

,

tare sententiaui ne aut inconstaus puletur, aul diu sem, benedictionem orit tui reddidit nobis ; verumtamenli
errasse * ita descendunt in
seipso judice tenealur : oblitterato, quod nescienle me Romse consumpserat,
infernum viventes (Psa/. uv, 16), id est, suam per- tempore, recentissimus mihi visus esl a conspectu tuo,

diliouem senlientes; quos Dathan et Abiron et Core ita ut tunc slatim eum a te mihi venisse vix crederem,
hiatu terrae absorpti {Num. xvi, 31-33), lanto ante cum primum vtdebam et cum mihi plenum odorem tm-
futuros figursverunt. Confusio autem adducit gra- vttatis tux in eloquiis tuis coeleslis unguenti castitaU
tiam et gloriam. cum erubescitquisque de piopria fragrantibus offerebat. Fateor tamen venerandse. Una-
iniquitate, et poenitendo in nielius commntalur ; nimitati tu;e, non potuisse mf volumen ipsum, statim ut
quod te facere piget illa perniciosa confusione su- acceperam, Romse legere. Tantse enim tllic turbse erant,
peralum ne tibi ab hominibus nescientibus quid
; ut non possem manus tuum diligenter inspicere, et to

loquantur, objiciatur illa apostolica sententia : Si ut cupiebam perfrui ; scilicel ut perlegeremjugiter, ti

enim qux destruxi,eadem iterum cedifico, praevari- legere coepissem. Ilaque ut fieri solet secura exspectA'
catorem meipsum constituo {Gal. ii, 18). Quae si dici tione convivii prseparati, avidse licet mentis esuriem
posseteliamineosqui veritatem correcti preedicant, refrenavi, et spe certa capiendse saturitalis, cum tn

quam perversi oppugnabanl,in ipsum Paulumpri- manum tenerem panes desiderii mei in volumine deoo-
mitus diceretur, in quo Ecclesiae Christi magnifi- rando, quod postea voranti mihi et in ore et in ventn
cabant Deum, audientesquod evangelizaret tidera dulcissimum fuit, inhiantem in favos litterarum tua-
quam aliquando vastabat {Galat. i, 23). rum gulam facile suspendi, donec Urbe proficiscerer,
53.Necquemquam putes aberroread veritatem, et interponendum ad itine7'is stativa diem, quem inop-
vel a quocumque seu magnoseu parvo peccatoad pido Formiano habuimus, totum huic operi mancipor
correctionem sine poenitentia posse transire. Sed rem, ut in deliciis epistolse tux spirituaCibus ab omm
nimis impudens error est, hinc velle calumniari Ec- fsece curarem et suffocatione turbarum liber epularer.
clesiam, quam tot divinis testimoniis conslat esse 2. Quid ergo humilis et terrenus respondeam ad hatu
Ecclesiam quod aliter tractat illos quieam
Christi, sapientiamquse data est tibi desuper, quam hic mundm
deserunt, si hoc ipsum poenitendo corrigant, aliter non capit, et quam nemo sapit, nisi sapientia Dei ta-

illosquiineanondum fuerunt, ettunc primum ejus piens, et Dei verbo eloquens ? Itaque quia experimen-
pacem accipiunt illos amplius humiliando, istos
; tum habeo Christi in te loquentis, inDeo laudabo ser-
leniussuscipiendo, utrosque diligendo, utrisque sa- mones tuos, et non timebo a timore noctumo. Quia (io<
nandis malerna charitate serviendo. Habes episto- cuisti me in spiritu veritatis salubre ' moderandi it
lam prolixiorem forlasse quam velles. Esset autem occiduis mortatibus unimi temperamentum, quo et illan
multo brevior, si te tantum in respondendo cogi- beatam matrem et aviam Melaniam flevisse carnakn
tarem:nuuc veroeliamsi tibi nihilprosit, non puto obitum unici filii, taciturno quidem luctu, non tamet
nihileis profuturam,quieamIegerecum Deitimore, siccoa maternis lacrymis dolore vidisti. Cujus quiden
et sine personarum acceptione curaveriiit. Amen. modestas et graveslacrymas,sicut propior vel aequalio; :
,

EPiSTOLA XCiV (a). •

animse ejus spiritus altiut intellexisti, et perfectx i» i
,

'

Paulinus Augustino gratias agens pro iibro vel Christo feminse, salva virilis animi fortitudine, coi i

epistola ab ipso recepta, prosequitur laudes Mela- maternum de cordis tui similitudine melius ex seqiM

nix senioris, et unici ejus filii Publicolse nuper statu contemplatus es, ut eam primum pro naiurail
defuncti : nonnulla de futura in ccelis actione affeclione permotam, deindecausa potiore compuncUa^
beatorum post resurrectionem. flevisse perspiceres, non tam illud humanum, quod uni
Sancto Domini beatissimo et unice nobis unanimo, cum filium conditione mortali defunctum in pisesenl
ac venerabiii patri, fratri, magistro Augustino sxculo amisisset, quam quod propemodum in ssecular
episcopo, Paulinus et Therasia peccatores. vanitate prseventum {quia necdum illum deseruera
1 . Lucerna semper est pedibus meis verbum tuum, et senatorise dignitatis ambitio), non juxta sanctam voto
lumen semitis meis. Ila quotiescumque litteras beatis- rum suorum avaritiam cogitaret assumptum ut i
simse Sanctitatis tux accipio, tenebras insipientiae meae conversionis gloria transisset ad gloriam resurreetio
discutisentio, el quasi collyrio declarationis * infuso ocu- nis, communem cum matre requiem, coronam^
lis mentis mese, purius video, ignorantise nocte depul- capturus, si in hujus sxculi vita matris exemplo M|
sa et Quod cum saepe
caligine dubitationis abslersa. cum logse et monaslerium Senatui prsetulisset.

alias permunera epistolarum luarum mihi donatum sen- 3. Ver^mlamen idem vir, ut et antea retulisse
m»

serim, tum prxcipue isto recentium litterarum libello, puto Sanctitati tux S his operibus locupletatus abca
cujus mihi tam gratus quam dignus portitor fuit vir sit, ut maternx humilitatis nobilitatem si veste noi

benedictus Domini fraler noster Quintus diaconus : qui tamen mente prxtulerit.
gesserit, Ita enim secundw
longo quidem posteaquam ad Urbem venerat intervallo, verbum Domini mitis moribus fuit et humilis cord

» Sic Mss. plericjueet Edd. Bad. Am.Er. AtLov. habet {Matth. XI, 29), ut non immerito credatur introisse v
Aut diversusa se ipso. requiem Domini. Quoniamsunt reliquix homini pacifio
Edita olim ex Vaticano exemplari
• sed nunc de- :
mansueli possidebunt terran
mum nitori suo restituf a ope cod.Phimarconensis. {Psal. XXXVI, 37), et

(a) Alias 249 quse autem 94 erat, nunc 178. Scripla

:

videtur an. 408, die IS maii, * Lov., salvare.

* Lov., dilectalionis. » Lov., retuliex voto Sanetitatit tuce.

i
^9 EPISTOLARUM CLASSIS II. 350

{Matth. V, 4), placentes Deo in regione vivorum (Psal. Christi est : cujus a mortuis resurreclionem non ap-
cxiv, 9). Namcerte et illud Apostoli, non solum tacito prehendimus in gloria, nisi mortem ejus in cruce mor-
mentis affectu, sed et conspicuis religiosus implevil tificatis membris et sensibus carnis imitemur ; ut jam
officiis, ut cum esset allorum hujus sxculi in ordine et non nostra voluntate vivamus, sed illius, cujus voIuh-
honore collega, non tamen ut gloriosus terraf, alla sa- tas sanciificatio nostra est, et qui ideo pro nobis mor-
peret,sedut Christi perfectus imitator humilibus con- tuus est et resurrexit, ut jam non nobis, sed illi viva-

sentiret{Rom. xu, 16), e< tota etiam diemisereri et com- mus, qui pro nobis mortuus est et resurrexit, et dedit
modare persisteret. Undeet semen ejus potens in terra nobis pignus repromissionis suse spirltu suo, sicut pi-

factum est, inter eos qui dii fortes terrx nimium elevati gnus vitae nostrse posuit in coelis »n corpore suo, quod
sunt ; ut etiam de beatissima familise ac domusejus vi- est caput ' corporis nostri. Unde nunc exspectaii nos-
sitatione sanctum hominis meriium reveletur. « Gene- traDominus est et substantia, quse ab ipso facta est

ratio, » inquit, « rectorum benedicetur. Gloria, » non apud ipsum, et in ipso, et per ipsum, qui conformatus

iduca, « et divitiai, » non labentes, « in domo ejus » est corpori humilitatis nostrie, ut nos conformaret cor-
[Psal. cxi, 2, 3) domo quae : sedificatur in coelis, non pori glorise suse, et secum in coelestibus coUocaret. Prop-
labore manuum, sedoperum sanctitate. Sed cessoplura terea et quidigni fuerint vita seterna, erunt in gloria

de memoria tam dilecti mihi quam devoti Christo homi- regni ejus, ut cum ipso sint {I Thess. iv, 16), sicut
nis enarrare, cum et prislinis Utteris non pauca super Apostolus ait, et cum ipso maneant, sicut et ipse Do-

eo narrasseme reputem, etnihtl possim de beala hujus minus ad Patrem dixit : « Volo ut ubi ego sum, et iUi
filiimatre, et sanctorum pari^radiceramorum, Melania sint mecum » {Joan. xvii, 24).

melius aut sanctius prsedicare, quam Sanctitas tua in 6. Sine dubio hoc iUud est quod in Psalmis habes :

eam profari et disputare dignata est ; ut quia ego pec- « Beati qui habilant in domo iua ; in sascula sseculorum
eator immunda dignum loqui potue-
labia habens,nihil laudabunt te-» {Psal. lxxxiw, 5). Piito autem hanclau-
ram, ut longinquus a meritis fidei ejus animxque vir- dationem vocibus concinentium esse promendam etsi :

lutibus, tu ille vir Christi, doctor Israel in Ecclesia immutabuntur sanctorum resurgentiumcorpora,utsint
veritatis, procurante in meliut Dei[gratia, parareris sicut et Domini corpus post resurrectionem apparuit ; in

dignior tam virilis in Christo animse prsedicator, qui quautique resurrectionis humanse vivaimagoprsefulsit,
et mentem ejus divina virtule firmatam, ut dixi, spiritu ut Dominus ipse, qui in corpore ipso quo passus fuerat
propiore conspiceres, et mixtam cum virtute pietatem et resurrexerat, quasi speculum contemplationisomnibus
tloquio digniore laudares. fuerit. Quiutique cum in eadem carne quamortuus et se- ,

4. Qu!B vero post resurrectionem carnis in illo sseculo pultus fuerat , resurrexisset, omnium omniaofflciamem-
beaiorum futura sit actio, ^ iu me interrogare dignatus brorum expressa oculis et aiiribus hominum ssepe colla-
es. At ego de prassenti vitae meae statu ut magistrum et tus * exhibuit. Quod si etiam Angeli,quorum simpliciter
medir,um spiritualem consulo, ut doceas me facere vo- spiritualis est creatura, linguas haberedicunlur,quibus
luntates Dei, tuisque vestigiis ambulare post Christum, utique laudes Domino creatoricantant et gratias referre
et morte ista evangelica prius emori, qua carnalem re- non desinunt, quanto magis hominum, etsi spiritualia
solutionem voluntario prsevenimus^ exessu ; non obitu, jampost resurrectionemcorpora,manentibustamen glo-
sed sententia recedentes ab hujus sseculi vita, quse ista rificatse carnis omnibus membris, et per omnia membra
tentationum, vel, ut tu aliquando ad me locutuses, tota formis et numeris suis, et linguas habebunt in oribus
tentatio est. Utinam ergo sic dirigantur vise mese post stiis, et linguis effantibus dabunt voces, quibus divinas
vestigia tua, ut exemplo tuo solvens calceamentum vetus laudes vel sensuum suorum gaudiorumque affectus per
de pedibus meis, disrumpam vincula mea, et liber exsul- verba depromant. Forte etiam hoc gratise gloriseque ap-
iem ad currendam viam, quo possim assequi mortem posituro sanctis suis Domino, in sseculis regni sui, ut
istam, qua tu mortuus es huic sseculo, ut vivas Deo in tanto potioribus linguis et vocibus canant, quanto ad bea-
Christo vivente in te, cujus et mors et vita in corpore tiorem naturam corporum beata immutatione profece-
tuo et corde et ore cognoscitur I quia non sapit cor tuum rint,ut in corporibus jam spiritualibus constituti, jam
terrena, nec os tum loquitur opera hominum ; sed ver- forsitan non humanis, sed illis angelicis alque coelesti-
bum Christi abundat in pectore tuo, et spi)ntus verita- bus,qualesApostolusaudivitin paradiso (11 Cor . xii, 4)

iis effunditur tn lingua tua superni fluminis impetu sermonibus elo-juantur. Etideo forsitan homini ineffa-
Ixtificans civitatem Dei. biles eos sermones fuissetestatus est, quiasanctis, inter
5. Quse autem virtus hanc in nobis efficit mortem, aUas prsemiorum species, jam novse Hnguse paranlur.
nisi charitas, quse forlis est ut mors ? Sic enim oblit- Quibus idcirco hominibus hujus sseculi adhuc uti non W-
terat nobis et perimit hoc sseculum, ut impleat mortis cet, ut jam his glorise sux congruentibus immortaleslo-
effectum per affectum Christi, in quem conversi averli- quantur, de quibus dictum est, « Etenim clamabunt et

mur ab hoc mundo, et cui vivenles morimur ab elemen- hymnum dicent » (Psal. lxiv, li) ; procul dubio in
tis hujus mundi. Nec tanquam viventes in eorum cons- cxlestibus, ubi cum Domino erunt, et delectabuntur m
pectu visuque * decernimus, quia portio nostra mors abundantia pacis, gaudentes in conspeciu throni, mit-
tentes ante pedes Agni pateras et coronas,et canentes ei
Lov., patre.
•
canticum novum, aggregati choris Angelorum, Virtu-
' Lov., aclio nosira.

* Lov., mortem istam evangelicam....prceveniamus. Quos tum, Dominationum, Thronorum,ut et ipsi cum Cheru-
locos, aliosque plures adPhimarconensem codicem cor-
reximus. * Ms. Phimarc. omittit caput.
' Ms. Phimarc, usuque. * Lov., eollata.
 351
bim atque Seraphim, et quatuor illis
S. AUGUSTINI EPISCOPI
animalibus, voce quos nobisciira desiderati desiderare, et saliitatl
m
perpelua concinentes dicant, nSunctus, santus, sanctus, resalutare consueslis, assidue vident, non tam au-
Dominus Deus sabaoth > {Isai. vi, 3, et Apoc. iv, 8- genturbona noslra, quara consolantur mala. Nam
\0), et reliqua quie nosti. ipsas causas et uecessitates, et quantura valeraus,
7. Hoc est ergo iiuod egenus et pauper ergo ille insi- devitareconaraur, ettaraen, nescioquomodo,credo
piens et parvutus tuus,quem ul verus sapiens ferrecon- promeritis nostris,deesse non possunt: sed cum ad
suesti, rogo ut me scientiam vel opinionem super hoc nos veniunt, et vident nos, fit quod scriptura est,
tuam doceas {quia scio te illuminatum spiritu revelatio- Secundum mullitudinem dnlnrum meorum in cordt
nis ab ipso duceet jonte sapientium, ut sicut praeterita meo, exhortationes luoe jucundaverunt animam
cognovisti, et pnesentiavides, ita etiamde futuris resti- meam {Psal. xcin, i9). Pro\nde Sid istaralaetitiamqua
mes ') ; quid censeasde his coelestiam crealurarum, vel vobiscum est frater Possidius (a), cum ex ipso uu-
etiam super coelos in conspectu Altissimi agentium voci- dieritis quain tristis cum hoc mt
caiisa compulerit,
bus sempiternis, quibus tandem organis exprimantur. verissimedicere cognoscetis:et tamen siquisquam
Quamvis enim Apostolus dicendo, « St linguis Angelo- nostfum propter hoc sohim iret trans m.ire, ut
rum loquar » (I Cor. xiii, 1), proprium quemdam illos vestra praesentia frueretur, quid hac causa justiui
suse naturse, vel,ut itadixerim, genlis habere sermonem quid possetdignius inveniri? Sed id vincula nostra
ostenderit, tanto humanis sensibus et eloquiis alliorem, non ferrent,quibus rehgati sumusinfiimorum ser-
quanto ipsa Angelorim creaturaet statiomortalibus in- vire ianguoribus,neceos praesentia corporaU reUu-
colis*et terrenis sedibus prxstat :attamen forsitan lin- qiiere,nisicum hoccogunttantoimperiosius,quanto
guas Angelorum pro generibus vocum atque sermonum periculosius aegrotando. Utrura exerceamur his, an
dixerit, sicut et de charismatum varietale disserens in- potius plectamur, nescio, nisi quod non secuntlum
terdona gratiarumnumerat generalinguarum{Id. xii), peccata noslra facit nohis, neque secundum iniqui-
utique hoc in signo esse signi/icans, quod multarum tales nostras retribuit nobis {Psal. cii, iO), qui tanta
gentium sermone loqui singulis donaretur. Sed et vox solatiadoloribus miscet,agitque mirabili medicina,
Dei ssepe ad sanctos emissa de nube, ostendit posse lo- ne ameraus mundum, ne deficiarous in mundo.
quelam esse sine lingua. Siquidem lingua corporis 2. Qiiaesivi abs te prioribus litteris, quaUsnam
E
membrum sit pusillum, et magnum. Sed forte ex hoc tibi videatur futuraaeterna vita sanctorum ; sed bene
tpso quia in hoc membro vocis officium Deus posuit, mihirespondisti,etiam de preesentis vitae statu adhiio
etiam incorporex Angelorumcreaturse ' sermones etvo- esse utique consulenduin : nisi qiiod me consulere
ces linguam vocaverit, sicut Scriptura solet Deo quoque voluisti, qiiod aut mecum nescis, aut raecum scis,
W
secundum species operationum, nomina assignare mem- aut magis quam ergo forsitan scis ;
quippe qui
brorum. Ora pro nobis, et doce nos. etiam verissime diieris evangeUcam mortem priug
6. Frater noster charissimus et dulcissimus Quintus, emoriendum, quam carnalem resolutionem volun-
kkI

quam tarde ad nos remeat a vobis, tam cito a nobis ad tario praeveniamus excessu, non obitu, sed senten-
k.
vos redire festinat : instantiam vero ejus in litterisexi- tia recedentes ab hujus saecuU vita. Simplex h»c

gendis quam versibus crebior lo'

et hsec epistola lituris actio, elnuUo dubitationis aestu fluctuat; quod ita
quitur, commemorati exactoris nimiam festinationem nos vivere oportere censemus in hac vita mortali
scheda fecit. Nam pridie idus maiasvenit ad nos ut re- ut vitae imraortaU quodararaodo coaptemur. Verum
scripta peteret, et idibus ante sextam dimitii obtinuit. omnis quaesUo, quae agentes quaerentesque contur*
Videte ergo utrum eum commendaverim, vel accusave- bathomines.quaUsegosum.ilia est, quonam modo
rim huJHsmodi testimonio. Forte enim, imo sine dubio vivendum sit, vel inter eos, vei propter eos qui
laudabilis magis quam culpabilis judicabitur, qui a nondura vi vere moriendo noverunt, non resolutione
tenebris, quod in comparatione vestri luminis sumus, corporis, sed quodam se a corporalibus illecebris
justissime refestinavit ad lucem suam. » avertentes mentis affectu. Plerumqueenim videtur
EPISTOLA XCV •
(q). nobis quod nisi eis aUquantulum congruamus ad
Augitstinus superiori epistolae respondens agit de ea ipsa unde illos extrahi cupimus, nihil cum el«
praesentis vitae statu, necnon de qualilate corpo- salubriter agere poterimus. Quod cum facimus,
ris beatorum, deque membrorum officiis post taUum delectatio subrepit et nobis, ut saepe etiam
resurrectionem..
Dominischarissimisetsincerissimis, sanctis et desi-
exquibus obiterconjectarenobislicet dignitatem episco;
palem ante annum 409 non collatam fuisse Paulino ;cui
derabilibus et venerabilibusfratribiis, sub magis- aIior,uin ornatior titulus debitus atque ipsi ab Augustino
troDomino Jesu condiscipulis (6), pAULiNoetTHE- adscribendus fuerat. PorroconjecturaefavetRuftinus.qBi
in Epislola nuncupatoria2 libri de Benedictionibus Pft-
RAsiiE, AuGusTiNus, in Domino salutera. triarcharum, quem circiterid tempusscripsisse videtur,
d. Cum vos fratres nostri conjunctissimi nobis, non episcopum, sed fratrem ipsum appellat. Deinceps
vero episcopus ab Augustinodicitur inepistola 149, scri-
' Lov., qidd cestimes. pta versusan. 413, et in lib. 1 de Civitate Dei, c. 10, ubi
* Lov., in caelis. de re agitur quae anno 410 contigit.
' Lov. Quiasine hoe membro in quo est vocis offieium,
: (a) Possidius Galamensis episcopus acturus causam
Deus possit etiam in corpore Angelorum creare. Quibus Ecclesiae suae,quaeexpilationem,incendia,caedesperpessa
locis, et in nonnulis aliis Phimarc. cod. secuti summus. eratapaganisCalamensibus, uti docenlepistolae 91 ell04,
' Ad Vaticanum exemplar et ad Lov. recognita. navigavitadlmperatorem, exeadem epist. 104, subfinem
(a) Alias 250 quae autem 95 erat, nunc 177. Scripta
: videlicetanni408(quoannoseditioillacontigisse videtur),
hieme', an. exeunte 408 aut ineunte 409. seu initio 409, quandoquidera is dubio procul perlator
(6)Quia MagisteretEpiscopusinsupeviore epistolasalu- fuerit epistolae hujus 95, ad Paulinum scriptoe Garlha-
tatusluit Augustinus.idcirco reddit salutem tiisce verbis. gine, cum ibi hiemaret Augustinus, juxta epist. 121.

M
 ?:;

'353 EPISTOLARUM CLASSIS II. 354

iioqui vana delectet, auremque praebere loquenti- Quid,ipsadivinaeloquia nonnepalpantur po-
4.

bus, nec arridere tantuin, sed etiam risu vinci ac tiusquam tractantur a nobis, dum in multo pluri-
solvi : ita pulvereis quibusdam, vel etiam luteis bus queerimus potius quid sentiendum sit, quam
jafifectibus nostras animas aggravantes, laboriosius definitum aliquid tixumque sentimus ? Et ea cautio
|et pigrius levamus ad Deum, ut vivamus evange- cuin soUioitudiais plenasit, multomeiiorest tamen,
liicam vitam, moriendo evangeiicam mortem. Quod quam temeritas
affirmandi. Nonne in multis, si nua
jsi aiiquando successerit, statim subjicietur, Euge, secundumcarnem homosapiat, quammortemdicit
jCuge; non ab hominibus; neque enim quisquam esse \postolus, maguoscandaioeritei qui adhuc se-
horainum senlit in aiio laiem mentis agnitionem; cundumcarnemsapil {/lom. viu,5, 6)? ubietdicere
sed in quodam intus silentio, nescio unde clamatur, quid sentias pericuiosissimum, et non dicere iabo-
Euge, Euge. Propter hoc gen us tentationis ab angelo riosissimum, et aliudquam sentis dicere pernicio-
3olaphizatum se tantusApostoius confitetur(II Cor. sissimum est. Quid? cum ea quae non approbamus
isu, 7), Ecce unde vita humaaa super terram tota in eorum, qui intus sunt, sermone vel scriptis, pu-

lentatio est ;
quando et ibi homotentatur, ubi quan- tantesque id ad fraternae charitatis liberlatem per-
tum potest vitse coelestis similitudini coaptatur. tinere, judicium oostrum uon occultamus, et hoc
3 Quid dicam de vindicaado, vei non vindicando
. nonbeuevolenlia,sedinvidiafacerecredimur,quan-
auandoquidem hoc totum ad eorum saiutem proti- tum peccatur in nos et cura simiiiter eos qui nos-
I

;ere voiumus, in quos vindicanduin aut non vindi- tras sentenlias reprehendunt, laedere polius veile
^^.andum essearbitramur. Quis etiam sit viudicandi quam corrigeresuspicamur, quantumpeccamus in
uodus, non soium pro qualitale vel quantitate cul- alios ! Certe hinc existunt inimicitiae plerumque
|)arum, verumetiamproquibusdam viribus animo- etiam inter charissimas famiiiarissimasque perso-
rum, quid quisque sufferat, quid recuset, ne non nas,dum,supraquamscriptum est, unus pro aitero
olura non proficiat,sed etiam deficiat,quam profuu- iuflaturadversus allerum (l Cor. iv, 6), et dum mor-
lum etiitebrosum estlimpendenlem quoque via- dent et comedunt invicem, timendum est ne con-
Jictam metuentes, quae ab hominibus inetuitur, sumantur ab invicem {Gal. v, 15). Quis ergo dabit
lescio utrum plures correcti simt, quam in deterius mihi pennas sicut coLumbae, et oolabo, et requies-
bierunt. Quid, cum scepe accidat, ut si in quem- cam enim quia pericula, in qui-
{t^sal. liv, 7)? Sive
[uam vindicaveris, ipse pereal si inultum relique- ; busquisque versatur, graviora sunt quam mexper-
is, aiter pereat? Ego in his quotidie peccare me ta, sive quia reveraita est,quaelibet pusillanimitas
ateor, et ignorarequando, quove modo custodiam tempestasque deserti mmus mihi videtur molesta,
i quod scriptum est, Peccanles coram omnibus quam ea quae vel patimur, vel timemus turbis. m
!/rgne, ul caeteii timorem habeant (1 Tim. v, 20); et 5. Proinde multumapprobo senlentiam tuam,de

(uod scriptum est, Corripe eum inter te et ipsum hujus vitee slatu esse ageadum, vei potius cursu
olum {Matth. x vui, 1 5) et quod scripium est, Nolite
; quam slatu. Addo aiiud, quia prius hoc requiren-
inte tempusjudicare, ut non judicemini (l Cor iv, dum atque tenendum esl, quam lilud, quale futu-
i), neque enim hic addidit ante tempus; et quod rum sit, quo iste fert cursus. lude ergo interrogavi
cripium est, Tu quis es, qui judicas aiienum ser- quid sentias, quasi hujus vitae recta regula i'etenta
)um ? Suo domino stat aut cadit : stabit autem ; atque servata jam securi simus, cum in tam mul-
botens est enim Deus statuere iiium {Rom. xiv, 4) tis, maximeque in his quae breviter, ut potui, com-
inde coufirmat de his se dicere, qui intus sunt: et memoravi,periculosissimelaboraremesentiam.Sed
ursuseosjudicari jubet, cum dicit, Quidenimmihi quia omnis heec ignorantia et difficultas hinc mihi
ie his, qui foris sunt judicare ? Nonne de his, qui videtur existere, quod in magna varietatemorum,
ln<MS sunt, vos judicatis^ Auferte malum ex vobis etanimarumoccullissimasvoluntatesatqueinfirmi-
psis (I Cor. V, 12, 13).Quod eum etiam faciendum tates habeniium, rem popuii gerimus, non terreni
'idetur, quatenusflat, quantae curae ac timoris est? atque Romani, sed Jerosolymitani coelestis, magis
aefortecontingatquod deilio ipso inteiligitur in se- me hbuit loqui tecum est ilio quod erimus, quam
lunda ad eosdem Epistoia cavendum admonere, ne ex isto quod sumus. Ibi enim etsi nescimus quae
najore tristitia absorbeatur qui ejusmodi est. Et ne bona futura sunt, non tamen de parva
re certi su-
[uisquam hoc non multum curandum putaret, ibi mus, quod isla maia ibi non erunt.
lit, Ut non possideamur a iaiana : non enim igno- 6. De agenda ergo ista temporaii vita, eo modo,

iamus mentes ejus{l[ Cor.u, 7,ll).Quiinhis omni- per quem veuiendum est ad eeternam, novi concu-
)us tremor, mi Pauline, sancte homo Dei quis tre- ! piscentias carnales esse frenandas tantumque re- ;

bor, quae tenebrae Nonne putamus de hicesse dic-

1 mittendum in delectationes sensuum corporalium,
ium Timor et t7'emor venerunt supra me,et contexe-
: quantum sustentandae hujusmodi agendaeque vilae
unt me tenebrae; et dixi, Quis dabit mihi pennas satis est^omnesque molestias temporales, pro veri-
^icut columb3e,et volabo el requiescaml Ecce elon- tate Dei, etsaiuteaeternanostraetproximi.patienter
|ayi fugiens,et mansiin deserto. Verumtamen etiam fortiterquetolerandas.Novi etiam proximo ad hoc
b deserlo ipso fortassis expertus sil quod adj ungit consulendum omni studio charitalis, ut islam vitam
'ixspectabam eum qui me salvum faceret a pusil- recte gerat propter aeternam. Praeponenda etiam
animitate et tempestate {Psal. nv, 6-9). Nempe ergo nobis spirilualia carnalibus, incomrautabiha muta-
aatalioest vita liumaaa super terram {Job. vii, 1). bilibus, et baec omaia taato magis niiausve possQ
355 S. AUGUSTINI EPISCOPI 356

hominem, miausve adjuvatur gratia

qiianlo maj?is per Christum redempliageneratione hac, in aeter-
Dei, per Jesuin {^hnstum Doaiinum nostrum. Cur niim coiijuiigeatiir miliibus Angelorum, voces cor-
autem ille sio, ilie autem sio adjuvetur, vel uon ad- porales aoiilatentes ammos iudicabunt; quiain illa

juvelur, uesoio id lamen Deum summa sibique

: societate diviaa nihil cogitationis proximo poteril
nota aequitate facere scio. Propter illa vero quae occultari,sederitcoosooaas in Deilaudeconcordia,
supracouimemoravi, quemadmodum vivendum sit non solum spirilu, venim etiam spirituali corpore
cum hoaiinibus,si quid tibi exploratum iiquet, edoce expressa Iioc mihi videtur.
:

me, obsecro.Sinet teita utmemoveatista,conferea 9. Inlerim si quid congruentius veritati vel jain

cum aiiquo maasueto cordis medico, sive illic iave- teues, veladoctoribus audire potueris.per le nosse
neris ubi degitis.sive cum Komam
toto anoiversa- studiosissime exspeclo. Recense sane epislolam
rio pergitis, et loqueotem, seu
cor per ilium tibi meam (a), cui quouiam festinautissirae te respon-
vobiscolloqueolibus Donuuus aperuerit, scribe mihi disse de diaconifestinatione causatus es, ideo non
7. De resurrectione aulem corporum, membro- conqueror, sed potius commeraoro, ut quod tunc
rumque in illa incorruptione atque immortalitate omissum esf, nunc reddatur. Et de otio quippe chris-
futuris ofticiis, quoniam vicissim me iuterrogasli tianoad percipieudamveldissereadamchrislianaDa
quid sentiain, audi breviter quod, si non satis erit, sapienliam quid sentias, et de otio quod pulabam
poterit, si Dommus adjuverit, lalius disputari. Fir- tuo,cujus mihi occupatioaes iocredibiles ouatiatffl
missimetenendumest.uudeScripturaesanctae verax suot, require et vide qui a te scire quaesierim. {Et

etclaraseutenliaest, visibilia istacorporaatque ter-
rena quae uuuc animalia dicuatur, spiritualiafutura
iaresurrectione tidelium atque justorum. Porrospi-
ritualis corporis qualitas iaexpertanobis, quemad-
modum vel comprehendi, vel insiuuari possi
aliamanu). Memores nostri, felices vivite, magaa
gaudia et solatia nostra sancti Dei.
EPISTOLA XCVl (6).
Augustinus Olympio, quem audierat provectum re-
t, igno- cens ad novam dignitatem {scilicet Magistri offi-

ro. Corruptio ibi certe nu lla erit, ac per hoc nec isto ciorum, quod ipsi munus post Stilichonis necem
quo nunc iadigent corruptibili^cibo, tunc inclige- an. 408 coUatum fuil), commendat impense cau-

bunt aec tamen eum capere non polerunt, vera-

;
sam Bonifacii Cataquensis episcopi, super po»-

citerque consumerepotestale,noaaecessitate. Aiio- sessione quadam EccLesix ab ipsius praedecessort

quio oec Douiious euin post resurrectiooem acce- non sine fraude comparata.
pisset.qui nobisita praebuitcorporalis resurrectio- Domino dilectissimo, et io Christi membris honora-
ms exemplum, ut hinc Apostolus dicat Simo7'tui :
amplectendo filio Olympio, Augustinus.
bihter
Quidquid sis secundum saeculi hujus cursum,
nonresurgunl,neque Gkrisius resurrexit{\ Cor.xv, 1.

16).Quicummembrisomaibusappareret,eorumque nos tamencharissimo etsincerissimoconservo nos-

ofticiis uteretur, loca etiaiu vulnerum demooslravit tro Oiympio christiano fidissime scribimus. Hoc

Quas ego cicatrices, noo ipsa vulnera semper acce- enim tibi esse scimus omni gloria gloriosus, etomDi
pi,eleasipsaspotestate,nonnecessitale.Cujuspotes- sublimitalesublimius. Fama quippe adnos pertulil,
tatisfacilitatemtuncmaximeostendit.cumveliaalia bonorem te adeptum esse celsiorem quae utrum ;

formasedemonstravit, vel in domodiscipuhs cons- vera esset, nondum apud nos fuerat confirmatuin,

titulis,cum ostiaclausa essent,verusapparuit(LMC. cum haec scribendi provenit occasio. Sed quoniam
XXIV, 15-43, et Joan. xx, <4-29, et Marc. xvi, 12-14).
novimus tea Domino didicisse non alta sapere, sed
hamilibus couseatire, quolibet culmine provectus
8.Hinc oritur de Angeli.s qufestio, utrum habeaot
esses,non aliterquam soles litteras nostras te accep
corpora suis ofhciis et coocursationibus coogrua,
larum esse praesumimus, domiue dilectissime, et ia
antanlummodo spiritussiot?sieaimhabere dixeri-
Christimembrishonorabiliteramplectendefili.Tem'
mus, occurrit oobis: Qui facit Angelos suos spiri- m
ad ceterna lucra te prudenter
porali vero felicitate
tus {Psal. ciii, 4). Si autem oon habere dixerimus,
usurum minime dubitamus, ut quanto plus potes in
plus habet scrupuli, quomodo scriptumsit eoscor-
hac terrena republica, tanto plus impendas coelesU
poreis homiaum seasibus sioecorpore praesenta-
quae te in Christo peperit, civitati, quod tibi ube»
iUi,
tos, hospitio susceptos, pedes eis lotos, edeutibus et
riusrependatur inregione viveutium, etinverapace
bibentibus ministratum(Gen. xvm,2-9, efxix,l-3). U
securorum ac sine fiae manentium gaudiorum.
Facihus enim videri potest sic esse spiritus Angelos 10

2. Sancti fratris et coepiscopi mei Bonifacii pelf

diclos, uthomines aaimas,sicut scriptum est cum
tionem tuae rursus charitati commendo, ne forli
Jacob io .Egyptum toi auimas descendisse (Gen.
nunc fieri possit quod ante non potuit. Cum eaim
XLVi, 27)[nequeeaimoorpora aoohabebanl],quam
posset siue uila forsitao quaestionequod praecessot
ut illa omnia siue corporibus gesta credantur. Dein-
ejus,quamvis sub alieno nomine, comparaverat,el
de certa quaedam ia Apocaly psi Angeli statura deh-
sub Ecclesiae nomine possidere jam coeperat, coH'
nitur(A/Joc.x),iaeamensuraquaeaisicorporumesse
sequenter etiam ipse retinere nolumus tamen,
quod homioibus apparuerit, non ad
;

non possit, ut
nuuc scrupulum habere '

quoniam fisci debitor fuit,

falsitatem.sedaihampotestatemacfacihtatem spi-
rituahum corporumreferatur. Sedsivehabeanl An- (a) Haec noQ exstat.
* Collala est cuina. bl. c. cc. ff. g. gv. n. r. s. sb.
geli corpora, sive quisquam possit oslendere que-
j.
t. vc. qualuor cuin Atu. Bad. lir. Lov.
v. et
madmodumcorpora noa habentesgerereillaomnia (6) Aiias 124 quae autem 96 erat, nuac 183. Scripta
:

potueriat,inUlatameacivitatesaactorum, ubietiam aa. 408, circa iaiuuui septeoibris.

.57 EPISTOLARUM CLASSIS 11. 358

Q conscientia. Neque enim fraus ista, quia fisco cialibiscribimusdomineeximieetmeritopraestantis-

ebat, ideo non quidem Pdulus,
flebat. Et ille
uamepiscopusfactusest, renuutiaturussuisomni-
.usrebus propter immensum cumulum fiscalium
ebitorum, exacta quadam cautione, in qua cer-
im ei pondus debebatur argenti, hoc exiguos agel-
)s,undevictumsustentaret,lanquamKcciesi8ecom-
post- sime,muItumqueinChristicharitatehonoraadefili.
2.Etfratres(}uideramuIti sancticoUegde mei, gra-
viterEccIesiaperturbataprofectisuntpenefugientes
adgloriosissimumcomitalum,quossivejamvideris,
sive litteras eorum ab urbe Roma opportunitatis cu-
jiisquam occasione acceperis ego tamen licetnul-:

aravit, sub noinine tunc potentissimee domus, ut lumconsiliumcumeiscommunicarepoluerim.non

tiam ex ipsis, morem suum sequens, cum fisco non potuipraetermittereper huncfratremelcompresby-
olveret, nullasexactorum molestias pateretur. Iste terum meum.qui urgente necessitate pro salute civis
iutem qui eidem Ecciesise illo defunclo est ordina- sui, etiam media hieme quomodocumque ad illas

iis, timuit hos agros suscipere: et cum posset pro partes venire corapuIsusest,et salutareet admone-
jDlis fiscalibus debilis, quse de memoralis posses- re charilatem tuam quam habes in Christo Jesu
iunculisillecoutraxerat,imperiaiebeneficium pos- Domino nostro, utopustuuiu bonum diiigentissima
ilare, totum maluit confiteri, quod eas Paulus de acceierelurinstantia, quo noverintinimici Ecclesiie
rgento proprio, cura essetfisco obnoxius, de hasta- leges illas, quae de idolis confrigendis et heereticis

o'emerat;uteasEcclesia,sifieripolest,nonoccuUa corrigendis vivo Stilichone in Africam missae sunt,

piscopi iuiquitate, sed manifesta christiani impe- ex voluntate Iraperatoris piissimi et
fi ielissimi cons-

itorisliberalitate possideat. Q uod si fieri non potest, fitutas ;

quo nesciente factum sive do-
vel nolente
leliusinopinse laboremservi Dei tolerant, quam ut lose jactant, sive libenter putant, atque hinc ani-
ecessariorum facultalem cum conscientia fraudis mos imperitorum turbulentissimosreddunt, aobis-
btineant. que periculose ac vehementer infestos.
3. Ad hoc tuumsuffragiumpetimus impartiri di- 3. Hocautem quod petendo vel suggerendo admo-

laeris quiaid quodprimo impetratum est, noluit

: neo praestantiam tuam, non dubito omnium per Afri-
jliegare,neiterum supplicandi sibi intercluderet fa- cam coUegarum meorum fieri voiuntale ; arbitror-
iltatem; nonenimeratad desiderata responsum. quequacumqueprimitusexortaoccasionefaciliime
unc vero cum sis eadem benignitate qua soles, posse ac debereraaturari, utnovennt, sicutdixi, ho-
jidamplior potestate, nondesperamus, adjuvanle rainesvani,quorumetadversantiumsalutemrequi-
'omino, meritis tuishoc facile posse concedi :cum rimus, leges quae pro Christi Ecclesia missae sunt,
iamsi tuo nomine eadem loca peteres, et memo- magis Theodosii filium quam Stilichonem curasse
itae Ecclesiee ipsedonares, quis repreheaderet,aut mittendas. Propterea quippe memoratuspresbyter
uis noniuixime praedicaret petitionemtuam, non harum cum de regione sitMilevitana, ab
perlator.
xrenae cupiditati, sed christianae pietali servien- episcopo suo venerabili fratre meo Severo, qui tuam
um ? Domini Dei nostri misericordia te in Ghristo mecura sincerissiraara Dilectionera multura salutat,
;liciorem tueatur, domine tih. perHipponera-Regium, ubiegosura, trausirejussus
EPISTOLA XGVII '
(a). est; quia cura forte simul esseraus in magnis Eccle-
ugustinusOlympio,uttueaturlegesdeconf7'igendis siae tribulationibus et perturbationibus, quaereba-
idolis et haerelicis corrigendis,qux vivoStilichone musoccasiouem scribendi adEximietalera tuara, et
missse sunt in Africam ; faciatque pro aucloritate non inveniebamus. Jara quidem unam epistolam
etindustria sua ut eas ex Imperatoris voLuntate miseram in negotio sanctifratris et collegse mei Bo-
constitutas esse, adeoque post Stilichonis necem nifacii episcopi Cataquensis
sed nondura ad nos
;

nihilominus vigere inteUigant Ecclesiae inimici. pervenerant graviora, quae nos veheraentius agita-
lOmino eximio et merito pr8estantissimo,multum- rent quibus comprimendis vel corrigendis que-
:

que in Christicharitate honorandofilio Olympio, madmodura meliore secundum Christi viam con- *

AuGUSTiNUS, in Domiao salutem. silio succurratur, commodius episcopi (a) qui prop-

Quamvis mox ut audivimus te merito sublima-

1 . terea navigaverunt, cura tanta benignitale tui cordis
im,cumipsafamaaondumnobis certissima esset, acluri sunt, qui potuerunt comrauni consilio dili-
ihil aliud deanimo tuo credidimus erga Ecclesiam gentius deliberatura aliquid ferre, quantura tempo-
ei, cujus te veraciterfilium esse gauderaus,quam permittebatangustia. lllud tamen pro
ris animum
iiod tuis litteris moxaperuisti tamen etiam illis ; clementissimi et religiosissimi principis erga Eccle-
quibus ultro dignatus es, etiamsi pigri et cun-
ctis, nuUo raodo esse differen-
siara proviocia noverit,
autes essemus,exhorlationem benevolentissimam dura, sed etiara antequam episcopos qui profectl
ittere utinstrueute huraihtate nostra, per religio- sunt, videas,quamprimum tuapraestantissima pro
obedientiam tuam, Dominus.cuj us munere talis
iu Ghristi merabris in tribulatione raaximaconstitutis
,Ecclesiaesu8ejamjamquesubvenial,majorefidu- vigilantia potuerit, accelerandum suggero, peto,
obsecro, flagito. Neque enim parvum in his raalia

Bad. Am. el Er. habent, de Ascario. AtLov. etMss.,

solatium Domiaus obtulit, quod te voluit multo am-
i'

i
haslario. Porro hastarium dicebatur, ubi spolia seu
loscriptorum bona vondebantur. * Bad. Am. Er., secundum misericordiam.
Gollata cum a bg. bl. c. cc. IT. g. gv. j. n. s. sb. t,
'
(a) ttestitutus nimirum
et Floreutius episcopi, ei de-
1.qualuor v. et cura Am. Bad. Er. Lov. creto concihi uarthagine habiti 13 octob. an. 408, le^^a-
'(o) Alias 129 : quae autem 97 erat, nuac 184. Scripta tionem ad Iraperatorem susceperuut contra Pagano3°et
euQte an.408. hsereticos, utvjdere est in Goncil. Afncano, c. 73.
 :

359 3. AUGUSTINI EPISGOPI 360

piius posse quam poteras, qiiandojam de tuis mul- El anima patris mea est, el anima filii mea est. Jam
tis ac magiiis operibus bonis gaudebamus. itaquecumhomo in seipsoest.abeoqiiigenuitalter
4. Multumsanedeqiiorutn(lam,neque paucorum effectus, peccato alterius sine sua coiisensione nou te-
Qde firma et stabiligralulamur qui exoccasione le- netur obnoxitis. Traxit ergo reatum, quia uuus erat
gum ipsarum ad Christianam religionem vel catholi- ciim illo et in iUo a quo traxit, quando quodtraxit
caui pacem conversi sunt pro quorum salule sem-;
admissum est. Non aiitem trahit alter ab altero,
piternanos inhactemporaiietiaui periclilari delec- quandosua unoquoque propriavitaviventejam est
tat. Propterea enim maxiine ab hominibus nimium unde dicatur, Anima quxpeccaverit, ipsa morietur.
dureque perversis, nunc inimicitiarum graviores 2. Ut autem possit regenerari per oflicium voIuu«
impetussustinemus.quosnonnulli eorum nobiscum tatis alienae, cum offertur consecrandus, facit hoc
patientissime sustinent : sed piurimum infiriiiilati unus Spiritiis,ex quo regeneratur oblatus.Non enioi 1

metuimus, donec discantet vaieani adjuvante mi- scriptiimest,Nisiquisrenatusfueritex parentum vo-;

VO--'
g

sericordissima gratia Domini, saeculum praesens et luntate, autex offerentium vel ministrantiuin fide
«

hommumdiemroborecordisvaientiorecontemnere. ^ed,Nisiquis7'enatusfueril ex aqua et SpirituSa f

Commouilorium quod misi fratribus episcopis, si,

<o(yoan. 111, 5). Aquaigiturexhibensforinsecussacra-
!1

utputo, nondumibi suut, abEximietate tua illistra- mentuiu grati*, et Spiritus operans intrinsecus be- I

datur, cum venerint. Tantam quippe tui sincerissi- neticium gratiae, solvens vinculiim culpfE, reconci- i

mi pectoris habemus tiduciara, ut, adjuvante Do- lians bonum naturfe, regenerant uno hominem in
mino Deo nostro, non solum impei titorem auxilii Christo, ex uno Adam
generatum. Regenerans ergo »

te velimus, verum etiam coasilii participem. Spiritusin majoribusoSerentibus, etparvulooblato il

i
renatoque communis est ideo per hanc societatem
EPiSTOLA XGVIII '
(a).
:

uniusejusdemque Spiritus prodest oflferentium vo-

Augustinus Bonifacio episcopo, respondens quifiat luntas parvulo oblato. Quando autem in parvulum
ut infanlibus in Baptismo prosil parentum fides, majores peccant, offerentes eum atijue obligareco-
cum post Baptismum non noceat iLlis parenlum nautesdaemonum sacrilegis vinculis, non estanima n

impietas ; deinde quomodo susceplores in Baptis- ulrorumquecommunis.uletiamculpampossintha- ni

mo respondeant illos credere, cum parvuli reve- berecomiuunem.NonenimsiccommunicaturcuIpa

ra non credant, et incertum sit an sint credituri. perallerius voluntatem, quemadmodum communi-
caturgratiapersanctiSpiritusunitalem.Potestenim »111

BoNiFACio •
(6) coepiscopo, Augustinus, in Domino
etin hoc etin illohomine esse unus Spiritus sanctus,
saiutem.
etiamsi invicemnesciantperquemsit utriusquegra-
{ Quaeris a me, utrum parentes haptizatisparvulis
.
tia comraunis. Non aulera potest spirilus hominis

suisnoceant,cum eos dcemoniorum sacriflciis sanare
conantur.El si non nocent, quomodo eis p}'osi(, cum
baptizantur, parentumfides quorum eis non potest
obesse perfidia. Ubi respondeo, tantam illius Sacra-
menti, hoc est Baptismi salularis, esse virtutem in
esse et hujus et illius, per quem peccante altero, et
alteronon peccante, sit tamen culpacommunis. Ac
per hoc potest parvulus semel ex pareutum carnege-
neratus Dei Spiritu regenerari, ut ex illisobligatio
coutractasolvatur. Non potestautem serael DeiSpi

sanctacompagecorporis Chrisli, utsemelgeneratus ritu regeneratus ex parentura carne regenerari, ut

per aliorum carnaiem voJuptatem, cum semel re- obligalioquaesolutaestjiterum contrahatur. Etideo
generatusfueritperaiiorum spirituaiemvoluntatem semel perceptara parvulus Christi gratiam nonamit-
deinceps nonpossit vinculo aliense iniquitatis obs- tit,nisipropria impielate, si eetatisaccessu tamma-
tringi, cui nulla sua voluntate consentit. Et anima lus evaserit.Tunc enim etiam propria incipiet ha- jltlli

en\mpatrismeaest,iaqii[t,etanimafiliimeaest.Ani- bere peccata, quae non regeneratione auferantur,

maquse peccaverit,ipsa morietur {Ezech. xvin, 4) sed alia curatione sanentur.

^ nm
non autem peccat ipsa, cum pareutes ei omnino Verumtamen recte dicuntur parentes.vel qai*
3.

nescientijVelquiIibetahusadhibetsacrilegiadaemo- cumque majores,tilios seuquoslibet parvulos bapli'

niorum. Sed ideo ex Adam traxitquod Sacramenti zatos daemonioriim sacrilegiis obhgare conantes spi-
quia nondum erat animo se-
illius gratia sol veretur, ritualiterhoraicidae. Narainillis quidem iuterfectio-

paratim vivens, id est alteraanimade qua diceretur, nem non faciunt,sed quantum in ipsis est, interfecta
res fiunt. Recte illis dicitur, quando ab hoc scelere

Iq Mss. plerisque constanter scribitur
'
In hujus recensionc explorati sunt a. bg. bl. bn. c. cc.
ff. t. vd. duo a. duo vc. tres sb. sex v. et
g. gv.j. a.r. s.
Am. Bad. Er. Lov.necnoncoUectio AnselmiLucensisMss.
{a) Alias 23 : autem 98
quae erat,
forte circa idemtempus.
(6) Bonifacium hunc, priEditumeareligioDe, ut «soleret
« vehementercavere mendacium, » uti dicitur infra,n.7,
haudimiuerito crediderisesse illum ipsum Cataqueusem
episcopum, qui agros a praedecessore suo cum aliqua
fiscitraudecomparatos Ecclesioe, suscipere prse conscien-
tiee sinceritalo verebatur. Bouifdcu « saocti Iratns et
« coepiscopi sui » meminit Augustinus in epist. 143 et
149.InterfuitGarthaginensicollat.BoaifaciusGataqueasis.
prohibentur, Nolite occidere parvulos vestros : dicit
: Bonefacius.
enira et Apostolus, Spiritum noLite exstinguert
(ir/iess.v,t9);uonquiailleexstinguipotestsedquan-
tura iu ipsisest, exstiuctores ejus merito dicuntur,
nunc 163. Scripta
qui sic agunt ut exstinctum velint. Isto sensu recle
intelligi potest quod scripsit beatissimus Cyprianus
iii epistoladeLapsis, curaeosqui teuiporepersecu
tionis idolisimmolaverantarguens:Acne quiddees-
set,[nqui[,adcriminiscuthulum,infantesquoquepa-
rentum manibus imposiii veL attreciati, amiserunt
parvuLiquodinprimostalimnativitatis exordio fue-

I
361 EPISTOLARUM CLASSIS II. 362

rantconsecuti. Amiserunt, dixit, quantum attinuit tus qui habifat in sanctis, ex quibus una illa co-
adillorum scelus.aqiiibusamitferecoactisunt.Ami- lumba deargentata charitatis igne conflatur, agit
serunt in eorummente acvoluntate, quiin ilios tan- quod agit etiam per servitutem, aliquando non so-
tum facinus commiserunt.Nam si in seipsis amisis- lumsimpliciterignoranlium,veruraetiamdamnabi-
sent, reraansissent utiquedivina sententia sine ulla lilerindignorura. OfFeruntur qiiippeparvuliadper-
defensione damnandi. Quod si sanctus Cyprianus cipiendamspirifualeragratiam, nonfam abeisquo-
arbitraretur, non eorum defensionem continuo sub- rum gestantur raanibus (quamvis et ab ipsis, si

jiceret, dicens : Nonne illi, cum judicii dies vene- et boni fideles sunt), quam ab universa so-
ipsi

ril, dicent, Nos nihil fecimus; nec derelicto cibo et cietate sancforiim atque fidelium. Ab omnibus
poculo Domini, adprofana contagia sponteprope- namque offerri recte iutelliguntur, quibus placet
ravimus; perdiditnosaliena perfidia, parentes sen- quod offeruntur, ef quorum sanctaatque individua
simus parricidas : iilinobis Ecclesiam matrem, illi charitateadcoramunicafionemsanctiSpiritusadju-
patrem Dominum negaverunt, ut dumparvi et im- vantur. Tota hoc ergo mater Kcclesia, quae in sancfis
providi, et tanti facinoris ignaripes alios ad con- est, facif, quia tota omnes, tota singulos parit, Nam

sortium criminis jungimur, aliena fraude capere- sichristianibaptismisacramentum,quandoi uuum

mur ? Hancdefensicnem non subnecteret, nisi jus- atqueidipsuraest.efiara apudhaereticos valetetsuf-
tissimamcrederetet in Dei judicioparvulisprofutu- ficit ad consecrationera, quaravis ad vitse aeternae

ram. Si enimveredicitur, Nos nihilfecimus; Anma participationera non sufticiat quae consecratio
;

quje peccaverit, ipsa morietur, nec illi peribunt sub reura quidera facit haereticum extra Domini gregem
Deijustojudicio, quosparentessuoscelerequantum habentem dominicum characterem, corrigendum
ad seipsos attinet, perdiderunt. tamen admonet sana doctrina, non iterum similiter
4. lilud veroquod in eadem commemoratur epis- consecrandum quanto potius in catholica Eccle-
:
I

'tola, quamdam parvulam turbatis

fugam paren- in sia etiam per stipulae minisferium frumenla pur-
libus,nutrici derelictam,atque ab eadem nutrice dae- ganda porfantur, ud ad massae societatem me-
QQonumsacrilegiis impactam,posteaineccIesiailIa- diante area perducantur.
tamsibiEucharistiam mirismotibusrespuisse;ideo 6. Illud autem nolo te fallat, ut existimes reatus
tnihi videtur divinitus factum, ne majores puiareat vinculum ex Adam tractum, aliter non posse dis-
lihil se in parvulos in illa iniquitale peccare, sed rumpi, nisi parvuli ad percipiendam Christi gratiam
jotius intelligerent, per illum significantem quo- a parentibus offerantur sic enim scribens dicis, Ut
:

iammodo gestum corporis eoruiu qui loqui non
poterant, se mirabiliter admoneri quid ipsi facere
ieberent, qui post tantum illud nefas sacramentis
salutaribus * irruebant unde se utique pcenitendo
ibslineredeberent. Nec cumlale aliquiddivina pro-
indentia per infantuios agit, ipsos id agere scientia
rel ratione credendumest. Neque enira quia cujus"
!lam prophel8e dementiam Deus voluitetiam asina
loquente coercere (Num. xxii, 28),ideo
jslasinorum sapientia. Porro si per animal irratio-
lale sonuit aliquid horainisimillimum.quod mira-
,5uIo divino, non cordi asinino tribuendura sit ita
sicul parentes fuerunt aucfores ad eorum pcenam,
per fidem parentum identidem justificentur : cum
videas inultos nonofferri a parentibus, sed etiam a
quibuslibetextraneis,sicutadominisservulialiquan-
do offeruntur. Et nonnunquam mortuis parentibus
suis parvuli baptizantur,ab eis oblati qui illis hu-
jusmodimisericordiampraeberepotuerunt.Aliquan-
do etiam quos crudeliter parentes exposuerunt nu-
admiranda triendos * a quibuslibet, a sacris nonnunquam
virginibusco]liguntur,etabeisofferunturadBaptis-
nuira;quae cerfeproprios filiosnechabueruntullos,
; nec habere disponunt ac per hoc nihil aliud hic fieri
:

laotuit Omnipotens per infantis animam, non ubi vides, nisiquodin Evangelio scriptura est, cum Do-
jraiio nulla erat, sed ubi adhucsopita erat, gestu minus interrogasset quis illi a latronibus sauciato,
Ijorporisejus ostenderequid illi, qui et in se et in etseuiivivo in via derelicto proximus fuisset ; res-
iparvulos suospeccaverant, curare deberent. Csete- ponsum est enim, Qui in ilium fecit misericordiam
iim cum non redeat in parentem, ut cum
infans {Luc. X, 37).

lillo unus homo sit, sed omnino alter sit, habens 7. Difficilimam sane quaestionem tibi proposuisse
parnem suam et aniraam suam, Anima quse pec- visus es, in eitremo inquisitionis tuoe, eavidelicet

baverit, ip.-ta morietur. infenfione qua soles vehemeuter cavere mendacium.

Nec illud te moveal, quod quidam non ea fide

3.
Si constiluam, inquis, ante te parvulum, el inter-
|idBaptismumpercipiendumparvulosferunt,utgra-
lia spirituali ad vitam regenerentur aeternam, sed 3 ascita,quesensuinperturbant,et quae prorsus absunt a
Mss. tuni Vatic.sex.tum aliis septemdecim pernos inspe-
juod eos putant hocremedio temporalem retinere ctis.Nempe ediliones illae sic habuerunt Celebranlur entm
:

eel recipere sanitatem. Non enim propterea illi non
'egenerantur, quia non ab istis hac intentioae offe-
.'untur. Celebrantur enim per eos necessaria minis-
i:eria, et verba sacramentorum, sine quibus conse-
jrariparvulusnonpotest*. Spiritusautemille sanc-
\\
pereosnecessariaminisleria.Filiosautemscu quoslibetpar-
vulosdamoniorum sacrilegiis oblijareconantes, spirituali-
tersunt homicidce. yaminillis quideminterfectionem non
faciunt, ted quantutn in ipsis esl, interfectores fiunt. Et
recte illisdicitur, quando ab hoc tcelere pt-ohibtnlur.Nolite
occidere parvulos vestros. yon autemrectehis dicilur.Nolite
verba sacramentorum, sine quibus consecrari parvulus non
potesl, recitare. Spiritus autem, etc. Anselm. paulo supe-
rius habet Necessaria mysteria, et verba.
:

•Vatic. Mss. ete Gallic. quatuor habent Gratice saera- : ' Edd., quod unum. At Mss.
omnes, quando unum,.
nenli ialutarit irruebant. Alii tres Sacramenlo salutari.
: » Sic Er. et Lov. At Mss. plerique necnon
editio Bad.
> Bad.Am. Er. etLov.nonnuilahicadmisere verbaei n. habent, nutriendi,
Pairol. XXXIII. (Douze.)
 :

363 S. AUGUSTINl EPISCOPl 3tii

rogem utrum cum creverit futurus sit cnsius, ve menla quamdam similitudinem earum rerum qua*
fur non sit futurus ; sitie dubio respondebis : Nes- rurasacramentasunt, nonhaberent.omniuosacra-
cio. El utruiit in eadem purvule setale constitutus, ineuta nou esseut- Ex hac autem similitudiue ple-
cogitet aliquid boni velmali ; dices : Nescio. Si ila- rumque etiam ipsarum rerum nomiua accipiuut.
'

que de moiibus ejus futuris nihil audes certi pro- Sicut ergo secundum quemdam modumsacramea
miltere, et de ejus prx.-<enti cogilatione ; quid esl ttim corporis Christi corpus Christi est, sucramen-
illud quod quando ad Baptistnum offeruntur, pro tura sanguiuis Christi sanguis Christiest, ita sacra-
eisparentes tanquam fidediclores respondeni, et di- mentumhdeiiidesest.Mhilestautemaliud credere,
cunt illos facerequod iila aetascogitare nonpotest, quam fidem habere. Ac per hoc cum respon-
aut si potest, occullum est 1 1nterrogamusenimeos a detur parvulus credere, qui nondum habet fidei
quibus o/feruntur, etdicimus: Credil in Deum'? De afTectura, respondctur fide|u habere propter fidei
illaaetate, quse utrum sit Deus ignorat, respondent sacramentum,etconvertere se ad Ueum proptercon-
Credit;etadcaeterasicrespondetursinQulaquaequee- versionissacramentum.quiaelipsaresponsioadce-
runtur. Undemirorparenlesinistisrebus tamfiden- lebrationem pertinet sacramfenti. Sicut de ipso Ba-
terproparvulorespondere, ut dicanteumtantabona ptismo \\yo^\.o\\i%,ConsepuLti,'ia.(\\i\\.,sumusChristo
facere qux ad horamqua baptizatur,baptizalorin- per Baptismum in mortem {Rom. vi, 4). iNon ail,
terrogat, tamen eadem hora sisubjiciam,Erit castus Sepulturam siguificavimus sed prorsus ait, Con- ;

qui baptizatur, aut nonerit furlnescio utrum audel sepulli suinus. Sacrauienlum ergo lantae rei non-
dicerealiquis,Aliquidhorum ent,autnov erit,sicut nisi ejusdem rei vocabulo nuncupavit.
mihisinedubitationerespondetquodcredatinDeum, 10. Itaque parvulum, elsi nondum fides illaquae
et quodseconvertat ad Deum. Deiude scripta lua coa in credentium voluntate consistit, jam tamen ipsius
cludens, adjungis et dicis : Ad istas ergo qusesliones sacramentiim
fidei Nam sicutcredere
fidelera facit.
pelo breviter respondere digneris, iia ut non mihi respondetur,ita etiam fidelis vocatur, uon rem ipsa

de consuetudine praescribas, sed ralionem reddas. mente aunuendo, sed ipsius rei sacramentum perci-
8. His litteris tuis lectis et relectis, et quantum piendo. Cumautem homo sapere coeperit, non illud
temporis augustiae sinebant consideratis, recorda- sacramentum repetet, sed intelhget, ej usque veritali
tussura Nebridium amicum meum, qui cum esset consona etiam voluntate coaptabitur. Hoc quandiu
rerum obscurarum ad doclrinam pietatis maxime non potest, valebit sacranientum ad ejus tutelam
pertinentium diligentissimusacerrimus inquisi-et adversus contrarias potestates et tantum valebit ut ;

tor,valdeoderatdequ8estionemagnaresponsionem si ante rationis usum*ex hacvita emigraverit, per

brevera. Etquisquishocpoposcisset.aegerrinie fere- ipsura sacraraeutum coinmendante Ecclesiae chari-

bat, eumque, si ejus persona pateretur, vultu indi- tate, ab illa condemnatione, quae per unum homi-

gnabuudus et voce cohibebat, indignum deputan, nem intravil in mundum(/rf. v, l2),christiano ad-
qui talia quaereret, cumdere tantaquam multa dici jutorio liberetur. Hoc qui non credit, et fieri non
posseutdeberentquenesciret. Sedegotibi nonsimi- posse arbitratur, profecto infiJelis est, etsi habeat
liter, ut solebat ille, succenseo es enim episcopus
:
sacramentura ; longeque melior estillo' par-
fidei

multis curis occupatus, ut ego ; undenec tibifacile vulus, qui etiamsi fidem nondum habeat in cogita-
vacat prohxum aliquid legere, nec mihi scribere. tione,non ei tamen obicem contfariae cogitationis
Nam ille tuncadolescens, qui talia breviter nolebat opponit, unde sacramentum ejus salubriter perci-
audire, elde multis in nostra sermocinationequse- pit.Respondi, sicut existimo, quaestiouibus tuis
rebat, ab otiosoquaerebat otiosus : tu vero cogitans quautum atlinet ad minus capaces et ad contentio-
nunc quis et a quo ista flagites, breviter de re tanta sos, non satis ;
quantum autem ad pacatos et intel-

responderemejubes. Ecce facio quantumpossum; ligentes, plus forte quam

Nec tibi ad excu- sat est.
Dominus adjuvet ut quod postulas possim. sationemmeamobjecifirmissimamconsuetudinem,
sed salubeirimaecousuetudinisreddidiquam potuit iiiie

9. iNempe saepe ita loquimur, ut Pascha propin-

quante dicamus crastinam vel perendinam Domini rationem.

passionem, cum ille ante tam multos annos passus EPISTOLA XCIX* (a). HL
sit, nec omnino nisi semelilla passiofacta sit. Nempe
Ex Romanorum calamitate susceplum animo dolo-
ipso die dominico dicimus, Hodie Dorainus resur-
rem commiserationemque significat.
rexit ;cum exquo resurrexittotannitransieriut.Cur
nemo taui ineptus est, ut nos ita loquentes arguat Religiosissimae atque in Christi membris merilo
essementitos, quiaistosdiessecundumillorum,
nisi sancteque laudabili famulae Dei iTALiCiK, Auous-
quibushfecgestasunt, similitudinemnuncupamus, TiNus, in Domino saluteiu.

uldicatur ipsediesquinonestipse, sed revolutione 1 . Tres epistolas tuae Benignitatis acceperam, cum
temporis similis ejus, et dicatur illo die fieri, pro- istarescripsi. Unam quae adhuc meas litteras ejig&
pter sacramenti celebrationem, quod non illo die,
Mss. viginti, jam.
i
sedjamoIimfactumest?iNonnesemelimmolatusest '

• Mss. prope omnes tiabent, an(« majorji ujum (Btali».

Christus in seipso, et tamen in sacramento non so- ^ unus e Vatic. Mss., et recte [ille].
Sic
lum per omues Paschae solemnitates, sed omni die 'Recognita ad a. b. bg. bl. bn. c. cc. ff. g. gv. j. n.
r. s. t. vc. duos sb. quatuor. v. et ad Am. Bad. Er. Lov.
populis immolatur,nec utique menlitur quiinterro-
(a) Alias 133 quae autem 99 erat, nunc 164. Scripta
:

gatus eum responderit immolari ? Si enim sacra- exeunte au. 408, aut ineuote 409.
 365 EPISTOLARUM CLASSIS IL 366l.

bal,aUeram quee ad te jam pervenisse indicabat, ter- cohaeret, quemadmodum ista de qua agitur,
tiamqueebenevolentissimampronobiscuram tuam alteri.
etiam de domo clarissimietegregii juvenis Juliani,
EPISTOLA C" (a).
quae nostris adhaeret parietibus, continebat. Qua
accepta continuo respondere non distuli,quia procu- AuguslmusDonato proconsuli Africde, ut Donalis-
ralor Eximietatis tuse cito se Romam posse mittere tascoerceat, non occidat.
scripsil : cujus litteris graviter conlristati sumus Domino eximio meritoquehonorabiliinsigniterque
quod ea quee Urbe vol circa Urbem gerun-
illic in laudabili filio Donato (6), Augustinus, in Domino
tur (fl), noQnobisinsinuarecuravit,<it certum apud salutem.
nos fierel quod incertit famae credere nolebamus. Fra-
trum quippe litteris ante transmissis, quamvis mo- l.NollemquideminhisafiQictationibusesseAfrica-
lestaetdura.multotamenlevioranuntiatasunt. Pliis
namEcclesiam constiiutam, ut terrense ulliuspote-
statisindigeret auxiIio.Sedquia,sicut Apostolus di-
sane quam dici potest miratussum,quod nec tanta
occasione hominum tuorumfratres sancli episcopi
cil.Non esl polestasnisia Deo(Rom. xni, \) ;procul
scripserint,necepistola lua quidquam nobis de tan-
dubio.cum per vossincerissimos Catholicae matris

tis Iribulationibus vestris insinuaverit quee utique

filioseidemsubvenitur,auxiliumnoslruminnomine
;

per visceracharitatis et nostrae sunt nisi forte facien-

Domini est, quifecitcoelum etterram {Psal. cxx,2).
;

Quis enim non sentiatin tantis malis non parvam

dumnonpatasti,quodnihilprodesseduxisti,autnos
tuis Jitteris moestiticari
quantumegoarbitror, etiamistacognoscere.Primo,
quia iujustum est gaudere vellecum gaudentibus, et
Iflereiion vellecumflentibus {liom.xu, ib):deinde,
:quiatribulatiopatientiamoperatur,patientiaproba-
tionem, probatio spem, spes autem non confundit,
!
nobis consolationem divinitus missam, cum tuvir
noluisti. Prodest aliquid,
talis et Christi nominis amantissimus, proconsulari-
bus essublimatus insignibus, utab sceleratisetsa-
crilegisausibusinimicosEccIesiae bonae tuae volun-
tati potestas sociatacohiberet, domine eximie meri-
toque honorabilis insigniterque laudabilis fili ? Deni-

Iquiacharitas Dei diffusaestin cordibus nostris per que unum solum estquodin tuajnstitiapertimesci-
Spiritum sanctum, quidatuscst uobis(/rf. v, 3-5). mus, neforte, quoniamquidquidmalicontrachris-
2.Absit ilaque ut recusciuus audire etiam quae tianam societatem abhominibus impiisingratisque
amaraettristiasunt ergacharissimos nostros.Nes- committitur, profecto gravius est et atrocius quam si

cioquoenim niodo minus lit quod palitur unum in aliostaliacommittantur, tuquoque pro immani-
jmembrum, sicompatiunturalia membra(/Co?'.xii, tatefacinorum,acnon potiusprolenitatischristiana
26). Nec ipsa mali relevatiofit per communionem cousideratione censeas coercendum;quod te per

cladis, sedpersolalium charitatis, utquaravis alii

Jesum 1 Christum ne facias obsecramus.Neque enim
ferendopatiuntur, alii cognoscendocompatiimtur, vindictamde inimicis in hac terrarequirimus, aut
communis sit tanien tribulatio, quibus probatio, vero ad eas angustias animi nos debent coarctare
quff; patimur, utobliviscamurquid nobis praecepe-
Ispes, dilectio, spiritusque communis est. Omnes
autem nos Dominusconsolatur, qui ethaec tempo- nominepatimur diligimus
rit,pro cujus veritate ac :

ralia mala preedixit, et posthaecbona aeterna pro-

inimjcosnostros oramus proeis, Unde ex occa-
et

'misit nec debet cum preeliatur infringi, qui vult sione terribilium judicium aclegum,nein aeterni
:

postpraehumcoronari, viresillosubministrantecer- judiciipoenasincidant, corrigieoscupimus,non ne-

tautibus, quipraeparat ineffabilia cari nec disciplinam circa eos negligi volnmus,nec
doua victoribus.
;

Rescripta nostra non suppliciis^quibusdigni sunt exerceri. Sicigitureo-

: 3. illa tibi ad nos auferant
'scribendi fiduciam, praesertimquiatimorem nos- rum peccata compesce, ut sinl quos poeniteat pec-
lium non improbabili defensione casse.
lenisti-. Parvulos
2. QuaesumusigiturutcumEcclesiae causasaudis,
i.uosresaIutamus,etinChristotibigrandescereopta-
quijaminhac qnamlibet nefariis injuriis appelitam vel afflictam
itnus, cernunt quamsitamor
aetate
Ihujus seeculipericulosus et noxius ;atque utinam essecognoveris,potestatemoccidenditehabereobli-
jmm magnaetduraquatiuntur *,parva etflexibilia viscaris,etpetitionem nostram non obliviscaris. Non
tibivile sit, neque contemptibile, fili honorabiliter
liorrigantur. De domoillaquid dicam,nisibenignis-
jiimae turae curaegralias agam ?Nam eam,quam dare dilectissime,quod vosrogamur neoccidantur, pro
)ossumus, nolunt quam voluntautem, dare non quibusDominum rogamus utcorrigantur, Excepto
;

)ossumus. Nequeenimfalsoaudierunt,adecessore etiam quod a perpetuo proposito recedere non debe-

neo relicta est Ecclesiae, sed inler antiqua ejus musvicendiinbonomalum;illudquoqueprudentia
^raedia possidetur, et antiquee alteri
tuacogitet,quodcausaseccIesiasticasinsinuare vo-
ecclesiae sic

* Mas. omnes, uno excepto, per ipsum Christum.

' Edd., paliutitur. At Mss., quatiuntur. ' Vatic. Ires et Gall. totidemMss. habent.nec supplicia.
(o)TangithicallatamRomanopopuloclademprimaob- 'Collataest cum a. bg. bl. c. cc. S. g. gv. j.
,

jidioneUrbisper Alaricum quoe quidem adfinem an. 408 h n. r. s.

:
t. vc. duobus sb. quatuorv. cumAra. liad. Er. Lov.
jertinere videtur. Quippe accepto a Romanis auro cum re-
Alias 127 ; quffi
(a) aulem 100, erat, nunc 159. Scripta
;essissetAlaricus,«mediocre jamlaxamentum hoc malo- circa idem tenipus.
irum esse videbatur.quo tempore Honorius quidem impe- Donatus proconsulatum Africw gerebat cxeunte an.
(b)
iratorRavennae consulatum mibat.octies honorem hunc colligitur ex lege ad eum data 24 novemb., quo
4,08, uli
jconsecutus in Oriente vero Theodosius Augustusjam
;
niunere fruclus non est ultra medium an. 410 quippe ;
jtprtiumconsul, » uti scribit Zosimus in hb. 5, id est initio lioc anno 410, die 25junii dala reperituralia lex ad Afri-
a. 409.
cae proconsulem Macrobium.
867 S.
bis nemo preeler ecclesiasticos curat.
sioccidendosinhissceleribus homines pulaveritis,
deterrebitisnos ne per operam nostram ad vestrum
judiciumahquidtale perveniat: quocoinperloilli in
nostramperniciemlicentioreaudaciagrassabuntur,
necessitate nobis impacta et indicla, ut etiam occidi
abeiseligamus,quauieosoccidendosvestrisjudiciis
ingeramus.Hancadmonitionem, pelitionem, obse-
crationem meamne, queeso, aspernanter accipias.
Neque enim te arbitror non recolere, magnam me ad
teetmulto quam nunc esaltiussublimatumetiamsi
episcopus non essem, fiduciam tamen habere po-
tuisse. Cilo interira per edictum Excelleutiae
noverint h£erelici Donatistae, manere leges contra
erroremsuumlatas, quasjam nihilvalerearbitran-
tur et jactant, ne vel sio nobis parcere aliquatenus
possint.Plurimumautem laboresetpericulanostra,
quo fructuosa sint, adjuvabis, si eorum vanissiraam
et impia^ superbiae plenissimara sectam non
imperialibus legibus comprimi, ut sibi vel suis vi-
deanturqualescumquemolestias proveritate atque
justitia sustinere sed eos, cum hoc abs te petitur,
: abeis quiin libertatem vocali nonsuntappellantur,
rerum certarum manifestissimis documentis apud
Acta vel Prsestantiae tuee vel minorum judicum
convinci atque instrui patiaris, ut et ipsi qui te
jubente atlinentur, duram, si fieri potest, flectant
inmeliusvoluntatem, eteacaeteris salubriterlegant.
Onerosiorestquippequam utiliordiligentia,
vis ut magnum deserantur malum, et
teneatur bonura, cogi tantura homines, non do-
ceri.
EPISLOLA CI*(a).
Aiigustinus Memorio episcopo libros ipsius de
sica flagilanli, sextum librum mittit, et coeleros
sirepereril, mittendos pollicitur ; eaqueoccasione
agilde disciplinis,quas falso Uberales diciosten-
dit, nisi adsit studium christiame pietatis.
Domino beatissimoel venerabiliter charissimo.et
sinceriter desiderantissimo fratri et coepiscopo
Memorio (6), AuGusTiNus, iu Domino salutem.
l.NulIasjamreddere debuihtterassanctseChari-
talituae sinehislibris, quosamesanctiaraorisjures
violeufissiraoflagitasti, uthac saltem obedientare-
sponderemepistolistuis, quibusme magis onerare
quamhonoraredignatuses.Quanquaraubisuccum-
bo, quia oneror; ibi etiam, quia diligor, sublevor.
* Ad o. bg. bl. bn.
c. cc.g. gv. j. n. r. s. sb. t. vc.
quatuor recognita, et ad Am. Bad. Er. Lov.
v.
(a) Alias 131 quae autem 101 erat, nunc 162. Scripta
:
excunte an. 408, aut ineunte 409.
(b) Sic in omnibus Mss. et editisscribitur hocloco: ubi
forte legendum, Jtfemort.juxtalib.l contraJulian., c. 4,
necnonsecundumMercatorem.in lib. Subnotat., c. 4,ubi
Julianum interpellat his verbis « Tune sanct» ac beataj
:
« recordationis Memoris episcopi filius ?tu Julianee pri-
« mariae feminae^etqua nihil honestiusinterreverentissi-
« mas matronas invenias.utero editus ?.. Degenerasse eos
«intenulli dubium erit, qui sanctos illorum hominum
«mores, sanctam vitam, institutumquenoverit. »Memo-
rium Gapuanis episcopis accenset Ughellus in Italia; sacrse
tomo6,haudquaquam ulla praeterquam Baronii et Bel-
larmini auctoritate fretus.
AUGUSTINI EPISCOPI 868
Proinde Neque enim a quolibet diligor, sublevor, eligor* ;
sed ab eo viro et Domini sacerdote, quera sic accep-
lum Deo sentio, ut cura aniraam tuam tam bonam
levas ad Uominam, quoniam in illa me habes, leves
et me. Debui ergo nunc Iibros mittere, quosemen-
daturum rae esse proraiseram et ideo non misi,
:
quia non emendavi non quia nolui, sed quia non
:
potui, curis videlicet multis et multum pr»valenti-
bus occupatus. Nimis autem ingratum ac ferreum
fuit, ut te qui nos sic amas, hic sanctus frater et
collega noster Possidius, in quo nostram non par-
vam praesenliam reperies, vel non diceret, velsine
tuae litteris nostris disceret. Est enim per nostrum mi-
nisteriumnon htteris i'Iis,quas variarum servilibi-
dinumIiberalesvocant,seddominicopanenutritu8,
quantus eipotuit per nostras augustiasdispensari.
2.Quid enimaliuddicendura esteis, qui cumsint
iniqnietimpii, liberaliter sibi videntur eruditi, nisi
ita cures quod in litteris vere liberalibus legimus Si vos Filius
:
liberaverit, tunc vereliberi erilis ? Per eum namque
prajfatur ut ipse eliam, quae liberaies disciplinae
quid in se habeant liberale noscatur. Neque enim
habent congruum libertati, nisi quod habentcon-
gruura veritati unde ille ipse Fiiius, Et veritas in-
:
quit, liberabitvos (Joan. vni, 36, 32). Non ergo illae
innumerabiles et impiae fabulae, quibus vanorum
quam- plena sunt carraina poetarum, ullo modo nostrae
magnura consonantlibertati non oratorum inflata et expo-
;
lita raendacia ; non denique ipsorum philosopho-
rum garrulaeargutiae, quivelDeum prorsusnonco-
gnoverunt, vel cum CQgnovissent Deum,non sicut
Deum glorificaverunt, aut gratiasegerunt, sedeva-
Mu- nuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum esl
insipiens cor eorum, et dicentes se esse sapientes,
stuItifactisunt:etimmutaveruntgIoriamincorrupti
Dei in similitudioem imaginis corruptibilis homi-
nisetvolucrumatque quadrupedumetserpentium;
vel qui istis simulacrisnon dediti, aut non nimis
dediti.coluerunt tamen et servierunt creaturae potius
quam Creatori (/^om.i, 21-25). Absitomnino ut isto-
rumvanitates et insaniae mendaces,ventosae nugae
ac superbus error, rccte liberales litterae nominen-
tur, hommura scilicelinfeliciura, qui Dei gratiam
perJesum Christum Dominum nostrum, qua sola
hberamur de corpore morlishujus(/^rf. vn, 24, 25),
non cognoverunt,nec in eis ipsis quae vera sense*
runt*. Historiasane.cujusscriptoresfidemsepraeci-
pue narrationibus suis debere profitentur fortassis
habeat aliquid cognitionedignum liberis,cum sive
bona sive mala hominum,tamen vera narrantur.
Quaravisin eiscognoscendis,qui Spiritu sancto non
adj uti sunt,ruraoresq ue colligere ipsa humanae infir-
mitatis conditione compulsi sunt, quemadmodum
non fallerentur in plurimis,oranino non video : est
tamenineis aliquapropinquitas libertatis, si volun-
tatem mentiendi non habent, nec homines fallunt,
nisi cum abhominibus humana infirmitate falluntur.
* Forte leg., erigor.
• Edd., vera $unt. Sed verior Mss. lectio, expunct»
\
Toce, «un(.
 : : ,

369 EPISTOLARUM CLASSIS II. 370

3. Verum quia in omnibus rerum motibus quid rium Siculum illum, cujus celeberrimaest fama.Ha-
numeri valeant.faciliusconsideratur in vocibus,ea- rum quasstionum disputationesin unum librum contu-
queconsideratio quibusdamquasi gradatis itineri- li,nonprolixum,cuius est titulus « Sex qusesliones :

busnititurad supernaintiraaveritatis,inquibusviis contra Paganos exposilae. » Earum autem prima est

oslenditsesapientiahilariter,etinomni providentia
occurritamantibus {Sap. vi, 17) inilio nostri otii:
cumacurismajoribusinagisquenecessariisvacabat
animus,voluiperista,qu8Banobisdesiderasti,scrip-
ta proludere, quando conscripsi de solo
sex libros, et de melo scribere alios forsitan sex,
fateor, disponebam, cummihiotium futurumspe-
de Resurrectione,secundade tempore christianas re-
de sacjnficiorum distinctione, qunrta de eo
ligionis,
quod scriplum est, « In qua mensura mensi fuerilis
remetietur vobis »{Matth. vii,2), quinta de Filio Dei
rhythmo secundum Salomonem, sexta deJona propheta. In
quarumsecunda quod dixi, (nSalusreUgionis hujus,
« perquam solam vernm salus veraveraciterqueprO'

rabam. Sedpoteaquammihi curarumecclesiaslica- o mittur, nulli unquam defuil, quidignusfuit, et cui

rumsarcina impositaest.omnes illae deliciae fugere ndefuit,dignus non fuit,'y) non ita dixi tanquam ex
demanibus.itautvixnuncipsumcodiceminveniam, meritis suis quisquamdignus fuerit,sed quemadmo-
quoniamtuamvoluntatem.necpelilionemsedjussio- dum ait Apostolus, « Non ex operibus, sed ex vo-

nem, contemnere nequeo.Quod sane opusculum si caniedictum esse, Majorserviet minori» {Rom. ix,12,
potueromittere, nonquidemme tibiobtemperasse, 13): quam vocationem ad Deipropositum asserit per-
verum tamente hoc a me tantopere flagitasse pcE- tinere. Unde dicit « Non secundum opera nostra,sed
nitebit., Difficillimequippe intelliguntur ineo quin- secundum suumpropositum et g7'atiamy>,{llTim.\,9).
que non adsitquinon solumdisputantiura
libri; si Unde item dieit : « Scimus quia diligentibus Deum
possitsepararepersonas, verum etiam pronuntian- omniacooperanturin bonum, iis qui secundum pro-
doitasonaremorulassyllabarum, uteis expriman- positumvocatisuntsancti»(Rom.\n\,28).DequavO'
tur sensumque aurium feriant genera nuraerdrum catione ail : « Ut dignos vos habeat vocatione sua
maximequia in quibusdam etiamsilentiorum di- sancta » (II Thess. i, H). Hic liber post epistolam,
mensa intervalia miscentur, quae omnino sentiri ne- qui postmodum a capite addita est no7i accipit :
queunt, nisi auditorem pronunliator informet. « Movet quosdam, et requirunt. »

4. Sextum sane librumquem emendalum reperi,

ubiestomnis fructus caeterorum, non distuli mittere
Charitatituee fortassis ipse tuam non multum refu-
: SEX QU.EST10NES CONTRA PAGANOS
gietgravitalem. Nam superiores quinque vix fiho EXPOSlTfi,
nostroet condiaconoJuliano, quoniamet ipse jam
nobiscumcommilitat,leclioneetcognitionedignivi- LIBER UNUS,
debuntur. Quemquidemnonaudeodicere,plusamo
SEU
quam te.quia nec veraciter dico,sed tamen audeo di*
cere, plus desidero quam te. Mirum videri potest EPISTOLA Cll* (a).

quemadmodumquempariteramo.ampliusdeside-
rem sedhocmihi facitspes ampliorvidendi eum:
;
putoenim quod si ad nos lejubentevel mittente ve-
nerit,et hoc faciet quod adolescentem decet, maxime
quianondum curis majoribus detinetur,et teipsum
mihi expeditius apportabit. Quibus numeris consis-
tant versus Davidici non scripsi, quianescio.Neque
•nimexhebraealingua, quamignoro, potuil etiam
numeros interpres exprimere, ne metri necessitate
abinterpretandi veritate amplius quam
lentiarum sinebat, digredi cogeretur:certis tamen
eos constarenumeris, credo illis qui
callent.Amavit enim vir ille sanctus musicam piam
et in ea studia nos magis ipse quam uUus alius
Augustinus Deogratias presbytero mittens solutio-
nem qusestionum sex propositarum a pagano
quodam quas ipse Augustino exsolvendas irans-
miserat.
Sincerissimo fralri et compresbytero Deogratias,
AuGusTiNus, in Domino salutem.
1. Queestionestibi propositas mihi delegare ma-
non, utopinor, pigritia,
luisli, sed quod ea quoque
ratio sen-
ipsa quse nosti, libentius per nos audis, dum nos
nimis dihgis. At ego propterea malebam a te illas
eam linguam aperiri,quodilleipseamicus,quieasproposuit,quan-
tumexhocconjicidatur.quodmihiadquasdamepis-
tolasnon rescripsit, quasinosverecundatur sequi :

auctor accendit. Habitetis omnes inseternum inad-

videritqiiam ob causam. Hoc tamen suspicor, nec
jutorioAUissimi(Psflfi.xc,l),quihabitalisunanimes suspicio mea vel malevolaest velabsurda, cum et
indomo {Psal. lxvu, 7), pater materque fratres ti-
optime noveris quantum eumdiligam, quantoque
liorum, etcuncti unius Patris filii,memoresnostri.
mihidolori sit,quod nondum christianusest etuti- ;

DE SEQUENTE EPISTOLA. que non inconvenienter arbilroreum, quem video

mihirescribere noluisse, nihil sibi a me scribi voluis-
(UB. RETRACT., CAP. XXXI.)
se. Proinde obsecro te, ut quemadmodum egotibi
II

Inlerkxcmissx sunt mihia Carthaginequsestiones

sex,quas propostdt amicusquidam, quemcupiebam • Castigata subsidio o. bg. bl. c. cc. gg. gv. j. n. r. s.
fierichristianum,ut conlra Paganos solverenlur,prse- vc. duorum bn.duorum s. duorurat. duorumvc. quin-
sertim quia nonnullas earum a Porphyrio philosopho
que V. et Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alias 49 : quee autem 102 erat, nunc 169. Scripta
fropositas dixit.Sed non eum esse arbitror Porphy- circa idem tempus.
 371 S.
-parui, atque intermeas arctissimasoccupationes,
tuam sanctam mihique charissimaui voluntatem
otlendere timui.si non facerem quod petisti, ita tu
quoque facias quoil peto. iioc e.st autem, ul bre-
viterquemadmodum a te, sicutniihi indicasti, pos-
tulavit,ad omnia illiresponderenon graveris.quod
etante facere poluisti. Scies enim cum legeris, ni-
hilpene a me dictumlquod ipse non noveras, aut
quod me taconte nosse non poteras. Sed hocopus
meum rogo habeas cum cteteris, quorum
scis convenire. Tuum vero illud quoJ flagito, ha-
beat ipse cui hoc potissimum congruit, et caeteri
quos non parum isla delectant, quemadmodum di-
cipossuntabs te,interquos etipsesura. Vivas sera-
perinChristo nostri raemor.
QUiESTlO PRIMA.
De Resurreclione.
•
2.Movetquosdara, etrequirunt deduabus resur.
rectionibus quae conveniatpromissse resurrectioni,
utrumnam Christi an Lazari ? Si Chnsti, inquiunt,
qtiomodo potest hxc convenire resurrectioni nato-
rum ex sernine,ejus qui nulla seminiscondilionena-
t us es( 7 Siautem Lazari7'esurreclio convenire asseri'
'iur, ne hsec quidem cnngruere videtur : si quidem
Laiariresurrectio factasit de corpore nondttm ta-
bescente,deeo corpore,tuo Lazarus dicebatur;nostra
autem muUissxculispost exconfusoerueietdeinde
sipost resurrectionem status beatusfuturusest,nul-
la corporis injuria, nulla necessUate famis, quia
sibi vult cibatum Christum fuiss e, et vulnera mons-
travisse ? Sed si propter incre dulum fecit finxit au-
tem verum ostendit, ergo in res urrectione accepta
futura sum vulnera.
3.Quibusrespondetur,ideononLazariresurreclio-
nem,sed potiusChristi congruere promissee resur-
rectioni,quiaLazarus
ita resurrexit ul ilerummore-
retur, C/im<MS autem,sicutdeil]oscriptumesf,sw?'-
gens a ^nortuis, jam non moritur, et mo7's illi ult)'a
nondorni7iabitur{Rom.vi ,9). Quodetiam promissum
estresurrecturis in fine s aeculi,et cum illo regnaturis
aeternum.Sicautem nonpertinet adresurrectio-
in
nemdifferentianativitatisChristietnostrae,quodille
sinevirilisemine.nos aulem ex viroetferainacreati
sumus,sicutetiamnon pertinetadipsiusmorlisdif-
fereutiam. iNon enim propterea illius ucn vera mors
fuit, quia sine virili semine natus est sicut nec ipsius
; iste potentia.
primi hominis aliter exortacaro quara nostra (quan-
doquidem ille sine parentibus te terra crealus est,
nos vero ex parentibus) aliquid attulit ad diiTeren-
tiam mortis, ut aliter ille moreretur, aliter nos.
Sicut autem ad mortis sic nec ad resurrectionis
diflferentiam valet diversa natiuitas.
4. Sed ne hoc ipsum quod scriptum est
horaine, similiter infideles hominesnolint credere,
quaerant vel animadvertant,sivelhocpossunt,qnam
multorumanimaliumgenerasineparentibusexterra
procreentur,qu8etamen coeundopariantetiaraipsa
suisimile, necpropterdiversitatemnativitatisinter-
sitaliquidadnatiirameorum,quaeprocreatasuntex
terra,et eorumquaeilliscoeuntibusortasunt. .Simi-
AtJGUSTlNI EPISCOPf 372
literenim vivunt.similiterque raorluntur, quamvis
dissimiliter nata sint. Ita non est absurdum.ul simi-
literresurgant corpora, quie dissimiiiler orla sunt.
Hujiismodi autem homines uon valentesintueriad
quain rem inlersit aliquid diversum,et ad quara non
intersit,ubiadverterint aliquam distanliamprimor-
diorum,etiam omnia consequentia distare oporle-
re coutendunt. Possunt lales putare oleum ex adipi-
busnondeberenataresuper aquam,sicutiUudquod
studio exoiivaest.quoniam longeestutriusque origo dissi-
milis, quando illud ex ligno, hoc ex carne pro-
fluxerit.
5. Quantum autem attinet ad illam differentiam,
quodChristicorpus, non dissolutum tabe atque pu-
tredine,dietertioresurrexit,nostraveropostlongum
tempus,exquadam, quosolutadiscesserant, confu-
sione reparabunlur; humanee facultati utrumque
impossibile est, divinae autem potestati utrumque
facillimnm. Ut enimradius oculi nostri, non citius
pervenit ad propinquiora, tardiusadlonginquiora,
sed utraqueintervallapariliceleritatecontingit; ita
Gumin Cor. xv, 52), sicut Apostolus
ictu oculi (I
dicit, fit resurrectio mortuorum, omnipotenliae IJei
et ineffabili nutui tara facile est quaeque recenlia,
quam diuturno leraporedilapsacadaverasuscitare.
Incredibilia snnthaec quibusdam, quia inexperta;
curaoranis natura rerura tara sit plena miraculis,
ut non quasi facili pervestigatione rationis, sed vi-
dendiconsuetudine, mira nonsint, atque ob hoc,
nec consideratione, nec inquisitione digna videan-
tur. Nam
ego,et mecumquicumqueinvisibilia Dei
: per ea quae facta sunt intelligere raoliuntur {Rom. i,
20), aut non minus aut amplius admiramur,in uno
seminis lamparvulo grano, omnia quaelaudamus
in arboretanquam liciata latuisse, quara mundi
hujus tamingentem sinum,qu8ede corporibus hu-
manis dum dilabuntur assurait, resurrectionifutu-
rae tota et integra redditurum.
6. Quomodo autera contrarium est, et Christum
postresurrectionem cibatum,etinresurrectionequffi
proraittiturciborumindigentiara nonfuturam ;cum
et Angelos legamus ejusdemmodi escas eodemque
modo sumpsisse, non ficto et inani phantasmate,
sed raanifestissiraaveritate; nectaraennecessitate,
sed potestate ? Aliter enim absorbet terra aquam
sifiens, aliter solis radius candens: illa indigentia,
Futurae ergoresurrectioniscorpu3,im-
perfectaefelicitatis erit, si cibos sumere non potue-
rit ; imperfectae felicitatis, sicibis eguerit. Possera
hic de coramutalionibus corporalium qualitatum,
etde praepotenti valenlia in inferiora corpora cor-
porum superiorum latius disputare sed breviter ;
mihirespondere propositumest, ettalibus ingeniis
de primo hoc scribitur, quae admonere suffecerit.
7. Sciat sane qui has proposuit quaestiones, Chri-
sturapostresurrectioneracicatrices,non vulnerade-
monstrasse dubitanfibus,nropterquosetiam cibum
ac potum sumere voluit, non semel, sed saepius, ne
illud non corpus,sed spiritum esse arbitrarenturet
sibi non solide, sed imaginaliter apparere.Tuncau-
temj,ill8e falsae cicatrices fuissent, si nulla vuloer»
 :
EPlSTOLARtJM CLASSIS IL
37S
praecessissent ; et tamen nec ipsse essent.si eas esse
noluisset. Voliiit autemcerteedispensationisgralia,
ul eisquosi»'dificabatinfidenonficta,nonaliudpro
alio,sed hocqiiod crucifixnravideranl,resnrrexisse
monstraret.Quidestergoquoddicitur, 5i>rop/<??'in-
eredulum fecit,, quisquaravir
finxiff quasivero si
fortis propatria diraicans, multaadversa vulnera
exciperet, etperitissirao raedico, qui haic itacurare
Taieretul cicatrices nuUee apparerent, ipse potius
diceret sic se velle sanari ut magis essent in corpore
8110 vestigia vulnerum, tanquara tituli gloriarum,
ideo ille medicus cicatrices finxisse diceretur, quia
eam per artemefBcere potueritut nonessent,certa
existente causa, per artem eflecit potius utessent
quse uno solo modo, sicut superiusdixi, falssecon-
Tincerentur, si nulla vulnera sanarentur.
QIIjESTIO secunda.
De tempore chrislianse religionis.
S.Itera aiia proposuerunt, quae dicerentdePorphy-
riocontraChristianos tanquam validiora decerpta.
$i Chvistus se/mquiunt, salulis viam dicil,graliam,
tt verilatem,in sequesoloponitanimissibicreOenti-
hus reditum{Joan. xvi, 6) ;quid egerunl totsseculo-
rum homines ante Christum ? Utdimittam,\nqmt,
tempora anle Latiumregnatum,ab ipso Latio qnasi
principium humaninominis sumamus. hi ipso Latio
ante Albam dii culti sunt. In Alba xque religiones
ritusquevaluere templorum. Nonpaucioribus sxcu-
lisipsaRoma, longo sseculorum tractusinechristia-
na legefuit. Quid, inquit, aclum detam innumeris
animis, qui omnino in culpa nulla sunt ; siquidem is
cui crediposset,nondum adventum suuinhominibus
commodarat? Orbis quoque cumipsa Romainritibus
lempLorum caluil. ^Ma^-e.inquif, Salvator quidic-
tus est,sese totssecuLissub duxii? Sed ne, inqiiit.rfi-
cant lege Judaica velere hominum curatumgenus,
longopost tempore lex Judseorum apparuit ac viguit
augusta Syriseregione, posteavero prorepsit eliam
infinesltalos;sedpostCaesarem Caium, autcerteipso
imperante. Quid igitur actum de Romanis anima-
bus vel Latinis, quse gralia nondum advenientis
Christi viduatse sunt, usque in Caesarum tem-
pus.f
9. Huicproposilionirespondetur, utprimoipsi di-
cantutrum profuerinthominibiis deorum suorum
«acra,qu8econslatcertistetnporibusinstituta.Qusesi
negantaUquid profuisseadanimarum salutem, no-
biscum ea destruunt.et esse ioania confitentur.Nos
quidem etiam perniciosa monstramus; sed parum
nonestut ipsi inlerim prius inaniafateantur.Sivero
eadefenduDt,etsapienteratqueutiliterasseruntins-
tiluta;qua;roquidactum sitdehisquiantequamhsec
instiluta essent, morte obierunt hac enim utique sa-
: salusipsa diversaest. Nec quiaunaeademque res,
lute atque utilitate fraudati sunt. Si aulem potuerunt
aiio modo purgari, cur non idem modus perseve-
ravitin posferos?quidopus erat instituere novilias
consecrationes, quae antiquitus non fuerunt ? quandofiatquodad unam eamdemque fidelium et
10. Hic sidicuntdeosquidemipsos semperfuisse,
6t ad liberandos cultores suos parifer ubique va-
luisse, sed pro varietate rerum temporalium acter-
374
renarum ,qu8e scirent certis temporibus locisque con-
gruere,inhisaliasatquealias,alibiatqueaiibi,aliter
atquealitersibivoluisse serviri; cur hancquaestio-
nem christianse religioni ingerunt, in quanobis ipsi
pro diis suis aut respondere nonpossunt,aul si pos-
sunf,ineoipso sibietiam pro nostra religione res-
pondeant,itanihil interesse pro diversatemporum
locorumquecongruentia.quamdiversis sacramen-
tis colatur, si quod sanctum est, sicut nihil
colitur
interest pro diversa linguarum auditorumquecou-
gruentia,quamdiversissonisdicalur,siquoddicitur
verum est: duin hoc sane intersit,quod linguoe sonos,
quibus inter se sua sensa communicent.etiam ho-
raines pactoquodam societatis sibi instituere pos-
sunt; quibus autera sacris divinitati congruerent,
voluntatem Dei seculisunt quirectesapuerunt.Quee
omnino nunquam defuit ad salulem justitiee pieta-
•
tique mortalium, etsi qua in aliis atque in aiiis po-
pulis,unaeamque religione sociatisvariecelebran-
tur, quatenus fiat plurimum referl, quo et humana
exhortetur vel toleretur iofirmitas et divina noa
oppugnefur auctoritas.
11. QuamobremcumChristum dicamus Verbum
quod facta sunt orania, et ideo Filium quia
Dei per
Verbum,nec Verburadiclum atque Iransactura, sed
apud incommutabilem Palrem incomrautabile ip-
sumalqueincomrautabilitermanens,subcujusregi-
mine universacreatura spiritualiset corporalis,pro
congruentia temporuralocorumqueadrainistratur,
cui raoderandae etgubernand8B,quid,quando et ubi,
circa eam^fierioporfeat, sapienfiaet scientia penes
ipsumesf;profecfoetanlequampropagaretHebraeo-
ruragenfem, perquam sui adventus manifestafio-
nem congruis sacramenfis prsefiguraret.el ipsis tem-
poribuslsraeliticiregni.etdeindecumseincarnede
virgine accepfa mortahbus morf aliter demonstravit
ef deinceps asque nunc, cum implet omniaquas per
Prophetas anteproedixif, et abhinc usque ad tinem
sfeculi, quo sanctosabimpiisdirempturusest,etsua
cuique retributurus, idem ipse est Filius Dei, Patri
coaefernus, et incommufabilis Sapientia, per quam
creata est universa nafura, et cujus participatione
omnis rationalis anima fit beata.
Itaqueabexordio generis humani,quicumque
12.
ineumcrediderunt.cumqueufeumqueintellexerunt,
etsecuadumejus preecepta pie et jusfe vixerunt,
quandoiibetetubilibetfuerinf,pereumproculdubio
salvi facti sunt. Sicut enim nosin eum credimus et
apud Patrem manentem, et qui in carne jam venerit,
siccredebant in eum antiqui, et apudPatrem ma-
nentem, et incarne venfurum. Necquiaprotempo-
rum varietate nunc factumannuntiatur,quodtunc
futurum pr8enuntiabatur,ideo fides ipsavariata,vel
aliisatquealiissacrisetsacramentisvel proedicatur
aut prophelatur.ideo alias atqueaUasres, velalias
atque alias salutes oportet intelligi. Quid autem
piorum liberationem pertineat, consilium Deo tri-
buamus, uobis obedientiam teneamus. Proinde
aliis tunc nominibuset signis, aliisautemnunc, el
 ;

375 S. AUGUSTINI EPISCOPI 376

prius occultius, posleamanifestius.et prius a pau- ineum nec suscitatis ab eo morluis credere volue-
cioribus, postea a pluribus, una tamen eademque runtiquales etiam nunc multos videmus.cum tania
religio vera signiticatur et observatur. manifestatioue de iUo compieantur prieconia Pro-
13. Necnos objicimus quod aliter NumaPom-
eis phetarum, nolle adhuc credere, et malle humana
piliusdeoscolendos Romanisinstituit, alque aliter astutia resistere,quam tam clarae atqueperspicusB
ab eis velltalis antea colebanlur, uecquod Pylha- tamque sublimi ' et subliuiiter diffamatae divinae
goreistemporibusiilapliilosophiacelebrataest.quae cedere»auctorilati. Quandiuparvus et infirmus est
antea vel omnino non eral, vel in paucissimis eadem intellectus hominis, divinae debet cedere veritati.
sentientibus.non tamen eodem ritu viventibus for- Quidergo mirum si lam infidelibus plenum orbem
tasse latitabat: sed utruin illi dii, veri, aut colendi terrarum Christus prioribus saeculis noverat, ut eis
sint, etutrumiliaphilosophia animarum saluliali- apparere, velpraedicari meritonollet, quosnec ver-
quid prosit ;hoccumeisagimus, hocin quaestionem bis, nec miraculis suiscredituros esse preesciebat?
vocamus, hoc disputando conveilimus. Desinant Neque enim incredibile esl tales fuisse tunc omDei,
igitur objicere nobis quodomni sectae, etomni no- quales ab ejus adventu usque ad hoc tempus, tam
mini religionis objici potest. Cum enim non fortuito multos fuisse et esse miramur.
labi, sed divina providentia tempora ordioari fa- io. Et tamen ab initio generis humani, alias oc«
teantur, quid cuiquetemporiaptumetopportunum cultius.aliasevidentius.sicutcongrueretemporibusl
sit.humanumconsiliumpraetergreditur.etilhnc dis* divinitus visumest, nec prophelaridestitil, necqui
pertitur, unde ipsa providentia rebus consulit, in eum crederent defuerunt, ab usque ad Adam
14. Si enim dixerinlproptereanousempernec ubi- Moyseo,etinipsopopulolsrael,qu8especialiquodam
que fuissePythagoricamdisciplinam, quia Pytha- mysterio gens prophetica f uit, et in aliis gentibus an-
gorashomofuit, neque hoc in potestale haberepo- lequam venisset in carne. Gum enim nonnulli com-
tuit numquid hoc etiam dicere possunt, eo ipso
; mcmorautur in sanclishebraicisLibris jamex tem-
tempore quandofuit, et in his ferrarum locis ubi poreAbrah8e,necdestirpecarnisejus,necex {iopulo
illa philosophia viguit,omnes qui eum audire potue- Israel, nec ex adventiliasocietate in populo Israel,
ruot, etiamcredere sectariquevoluisse ?Acperhoc qui tamen hujussacramenti participes fuerunt;cur
magissi lantae potestatisfuisset Pylhagoras,ut ubi noncredamusetiaraincaeterishac atque illac genti-
vellet,etquandoveIlel,suadogmatapr8edicaret,etsi bus,aliasaliosfuisse,quamviseoscommemoratosin
haberetetiamcumeapotestatesummamrerumprse- eisdemauctoritatibusnonlegamus?ItasaIusreligio-
scientiam,nusquamet nunquamappareret.nisiubi nishujus,perquam solam verara salus vera veraci-
etquandosibihominescrediturosessepraenosceret. terquepromittitur,nulli unquam defuit qui dignus
Proinde.cum Christo non objiciant.quod ejus doc- fuit,etcuidefuit,dignusnonfuit(a).Etabexordiopro-
trinam non omnes sequuntur ;sentiunt enimetipsi pagationis humanae, usqueinfinem, quibusdam ad
nequaquam hoc recte objici posse, vel philosopho- praemium, quibusdam ad judicium praedicatur. Ac
rum sapientiae, vel etiam numini deorum suorum per hoc et quibus omnino annuntiata non est, non
quidrespondebuntsiexceptaillaaltitudinesapientiae credituri prccsciebantur et quibus non credituris
;

etscientiseDei.ubifortassisaliuddivinumconsilium tamenannuntiataest.inillorumexemplumdemons-
longe secretiuslatet, sine praejudicio etiam aliarum trantur quibus autem credituris annuntiantur hi
:

forte causarum, quae a prudentibus investigari regno coelorum et saoctorum Angelorum societati
queunt, hoc solum eis brevitatis gratia, in hujus praeparantur.
quaestionis disputatione dicamus, tunc voluisse
QUiESTlO TERTU.
tominibus apparere Christum, et apud eos praedi- j

cari doctrinam suam, quando sciebat, et ubi sciebat De sacrificiorum distinctione. j

essequi in eum f ueranl credituri (a)? His enim tempo-

ribus et his locis, quibus Evaugelium ejus non est
praedicatum.talesomnes in ejuspraedicationefutu-
ros esse prue sciebat,quaIesnon quidemomnes,sed
tamenmultiinejuscorporali praesentia fuerunt, qui
(ajSemipelagianiMassilienseslocumhuncproducebant
insui erroris praesidium.Cujusreiadmonitus Augustinus
ab Hilario in Epistola 219, sic demum vindicavit et expli-
cuitsuam sententiaminlib. dePraedestinatione Sanctor.,
C.9: «Gernitisne me sine praejudicio latentis coiisilii Dei alia-
a rumque causarum, hoc de prsescientia Christi dicere vo-
« luisse, quod convincendae Paganorum infidelitati, qui
« hancobjecerantquaestionem, sufficere videretur ? Quid
« enim est verius, quam praescisse Ghristum,quietquando
16. Jam videamuseara,quaesequitur,quaetionem.
Accusant,\n(\n\{,in.tussacrorum,hostias,thura,elc%-
(era,qu3stemplorumcullusexercuit;cumidemcuUui
abipsis,\nqiiH,veiaDeoquem colunt exorsus est tem-
poribuspHsnSyCuminducittirDeusprimitiiseguisse.
17. Huic respondetur, quoniam ex illo Scriptura-
rum nostrarum loco h eec quaestio proposita agnosci-
«luisse hominibusapparere Ghristum, et apud eos prae-
«dicari doctrinam suam, quando sciebat, et ubi sciebafi
«essequi electi fuerant in ipso ante mundi conslitutio-1
«nem. »
« Garent. Bened. vocibus, sublimi et, quas habent alii

« et quibus locis in eum fuerant credituri?Sed utrum praedi- Editi. M.

« cato sibi Christo a seipsis habiluri essentfidem.an Deo do- ' ItaMss. melioris notae. Ad Edd. hic et infrahabent,

«nantesumpturi.idestutrumtantummodoeospraescierit, credere.
«an etiam praedestinaverit Deus, quserere ac disserere (a) In haec verba S. Augustinus ia libro de Praedest.
«tuncnecessariumnonputavi. Proindequoddixi, luncvo- SS., c. 10 « Si discutiatur, inquit, et quaeratur unde
:

« luigse jiominibus
apparere Chrislum,et apudeos pr^edicari « quisque sit dignus, «on desunt qui dicant, voluntati
Kdoctrinam suam, quando sciebat, el ubisciebat esse qui « humana nos autem dicimus, gratia vel praedestina-
:

«m eum fuerant crediluri, posset etiam sic dici tunc vo- « tione divina. » Vid. insuper lib. 2 Ketract., c. 31.
 377 EPISTOLARUM CLASSFS II. S7t

lur, ubi scriptum est Cain ex fructibus terrae, Abel nostros Libros velle sonare, quod hujuscemodl
auteinexpriiiiitivisoviumobtulissemunusDeo(Gerj. affectus humano cordi exidolisin nascitur, apertis-
iiv, 3, 4), hinc potius esse intelUgendum quam sit sime scriptum est, Quoniam omnes dii gentium
'

res antiqua sacrificium, quod non nisi uni Deo vero dsemonia {Psal. xcv, 5). Unde et apostolica disci-
offerri oportere veraces et sacrse Litterae monent : plina non solum dicit, quodapudJoannem legitur,
nonquodilloegeatDeus, cumineisdem ipsislitteris Fratres, cavelea simulac)is{l. Joan.v,2i); verum
apertissjme sit scriptum, DixiDomino, Deusmeus es efiam quod apud Pauium : Quid ergo ? dico quod
tu, quoniam bonorum meorum non eges{PsaL xv,2); idolis immolat um sit aliquid.aut idolum est aliquid 7
sedquodetiaminhis.vel acceptandis velreproban- Sedquse immolanl gentes, dxmoniis et nnn Deo im-
dis vel percipiendis, non nisihominibus consulat. molant : nolo autem vos socios fieri dsemoniorum
iNobisenimprodestcolere Deum, nonipsiDeo. Cum (I Cor.x,i9,20). Undesatisintelligi potest.non tam ip-
ergoinspiratetdocetquomodo colendussit, non so- sam immolationem (nam vero Deo prisci sancti im-
ilum sua nuUa indigentia facit, sed nostra maxima molaverunt),sed quoddiis falsis et impiisdaemoniis
j
utililate.Significativasunt aulemomnia talia sacri- itnmolatur, reprehendi a verareligione in superstitio-
'ficia, et quarumdam rerum simililudines, quibus nibus gentium. Sicut enim veritas hortatur homines
admonerinosoporteladeaipsaquorum similitudi- fieri socios sanctorum Angelorum; ita seducitimpie-
i
nes sunt,sive scrulanda, si ve noscenda,sive recoien- tasadsocietatemdaemoniorum.cuipraeparaturignis
j
De qua re,quantum salis est, disserenda, non bre-
da. aeternus, sicut regnum aeternum societati sanc-
vis sermo flagitandus est, quo nunc respondere torum.
nobis propositum est praesertim quia in aliis opus-
,
:
Neque illinc excusant impii sua sacrilega sacra
20.
!culisnostris(a),dehacreniultajam diximus.Etqui et simulacra, quod eleganter interpretantur quid
anle nos Dei eloquia tractaverunt,de similitudinibus quaeque significent- Omnis quippe illa interpreta-
sacrificiorum Veteris Testamenti,tanquam umbris tio ad crealuram refertur, non ad Creatorem, cui

I
figurisque futurorum copiose locuti sunt.
i 18. Hoc sane nec in ista brevitate praetereundum
est, quod templum, sacerdolium, sacrificium, et alia
quaBcumque ad haec pertinentia, nisi uni vero Deo
deberi nossent dii falsi, hoc est dsemones, qui sunt
uni debetur servitus religionis illa, quae uno nomi-
ne y^KTpsiu. graece appellatur. Nec nos dicimus ter-
ram, maria, coelum, solem, lunam, stellas, et quas-
dam non in promptu sitas coelites potestates esse
daemonia sed cum omnis creatura partim corpo-
:

preevaricatores angeli, nunquam haec sibi a cultori- ralis sit, parfim vero incorporalis, quam etiam spi-
bussuis,quosdecipiunt,expetissent.Verumhaeccum ritualem vocamus, manifestum est, id quod a nobis
exhibenturDeo, secundumejusinspirationematque pie ac rehgiose fit, a voluntate animi proficisci, qu»
doctrinam, vera religio est cum autem daemoni-
:
creatura spiritualis est, et omni corporali praepo-
bus,secundumeorumimpiamsuperbiam,noxiasu- nenda. Unde colligitur corporali creaturae non esse
perstitio.QuapropterquichristianasLitteras utrius" sacrificandum. Restat spiritualis, quae vel pia vel
queTestamentisciunl,non hocculpant insacrilegis impia est : pia scilicet, in hominibus et Angelis
ritibus Paganorum quod construant templa, et ins- justis,etDeorifeservientibus;impiaveroin homini-
tituantsacerdotia,etfaciantsacrificia;sedquodhaec bus et angelis iniquis, quos etiam dtemones dici-
idolis et dsemoniis exhibeant. Et idola quidem omni mus. Ac per hocnecspirituali,quamvisjust8e crea-
sensu carere, quis dubitet? Verumtamen cum his turae sacrificandum est. Quoniam quanto magis pia
locantur sedibus, honorabili sublimitate, ut a pre» esl et subdita Deo, tanto minus se tali honore digna-
cantibus atque immolantibus attendantur, ipsa tur, quem scit non deberi nisi Deo. Quanto ergo per-
simihtudineanimatorum membrorum atque sen- niciosius est sacrificare daemoniis, hoc est iniqute
suum, quamvis insensata et exanima, afficiuntin- spirituali creaturae, quae in hoc proximo et caUgi-
firmos animos,utvivere acspirarevideantur; acce- noso coelo habitans, tanquam in aerib carcere suo»
dente praesertim veneratione multitudinis, qua tan- praedestinata est supplicio sempiterno Quamo- I

tus eis cultus impenditur. brem, etiam cum se homines superioribus cceles-
Quibus morbidis et pestilentiosis affectibus
19.
fibus potestatibus, quffi non sunt dajmonia, sacri-
medetur Scriptura divina, quae rem quidem nolam, ficare dicunt et soUus nominis interesse arbitran-
sed tamen salubri remedio admonitionis inculcat»
tur, quod illi deos, non eos Angelos appellamus, uoQ
dicens, Oculos habent et non vident, aures habent
se opponunteisludificandismultiplici fallacia, nisi
et non audient {Psal. cxiii, 5), et caetera talia. Haec
daemones, qui errore delectantur et quodammodo
enim verba, quo magis aperta et populariter vera
pascuntur humano. Quoniam sancti Angeli non
sunt, eo magis incutiunt salubrera pudorem illis qui,
approbant sacrificium, nisi quod ex doctrina verae
cum talibus simulacris divinum cum timore cultum
sapientiae, veraeque religionis offertur uni vero Deo,
exhibent eaque vivenlibus similia venerantes ado-
impia
cui sancta societate deserviunt. Proinde, sicut
rantesque contuentur, eisque velut praesenlibus pre-
superbia,sivehominum,sivedaemonum,sibihosdi-
ces allegant victimas immolant, vota persolvunt,
vinoshonoresexhiberi veljubetvelcupit; itapiahu-
sicafficiuntur omnino ut ea sensu carentia putare
militas vel hominum, vel Angelorum sanctorum,
non audeanl. Ne arbitrentur autem isti hoc solum
hrecsibi oblatarecusavit,et cui deberenturostendit.
Cujus rei manifesUssima iu sacris Littehs nostris
(o) In lib. 22 cont. Faustum. exempla monstrantur.
 .

%f9 S. AUGUStlNI EPISCOPI 380 n

21 Disperlila autem divinis eloquils sacriHcia pro metietur vobis ; etiam sic noo omnino ad eamdem
lemporum congruentia,ul alia fierenl anle manifes- rem ex omni parte necesseessetreferresenlentiam.i l
talionem Novi Teslameuti, quod ex ipsa vera et Possurausenim rectedicere, Quodplautaveris hoc,|
uuius sacerdolis victiina, hoc ex eCfuso Christi
est, decerpes quamvis nemo plautet pomum sed li-'
;
1

saoguiue miuistiatur, et aliud nuuc quod huic ma- gnum.decerpatautem pomum magis quam lignum: [

nifestationi congruum, qui jam nomine declarato sed illud dicimus secundum arboris genus, quiai i^

christiani appellamur, offerimus, non solum evan- non ficum plantat unde nucem decerpat. Ita dioij ^
gelicis, verum etiam propheticis Litteris demonslra- posset, Quod feceris patieris non ut si slupruin' :
^

tur.MutatioquippenonDei.nonipsiusreligionis, sed feceiit, stuprum paliatur sed quod peccato islc ; ;

sacrificiorum et sacramentorum impuileuter nunc fecit legi, hoc ei lex faciat, id esf, quia legein talia .,

videreturprsedicata, uisifuissel ante praedicta.Que- prohibentein de sua vita abstulit, auferat eum etiaai
^

madmodumenim unusidemquehomo,si Deomane ipsa lexde hominum

quara regit. Ilera si dixis-
vita .^

ahud pro congruentia diurni

offerat, aliud vespere, sel,Quantum raensi fueritis, tantum remetietur vo ^

temporis, non Deum mutat, nec religionem sicut nec bis ;nec si esset consequens ut omni modo aequa
salulem qui alio raodo maoe, alio vespere salutat: les peccatis pcEnas intelligere deberemus. Nequ(
^

ita iu universo tractu saeculorum, cum aliud obla- enim fequalia sunt, verbi gratia, triticum et hor-
^

tum ab antiquis sanctis, aliud ab eis qui nunc

est deum; et profectodici posset, Quantum raensi fue
^

sunt offertur, non humana praesumptione, sed auc- tantum remetietur vobis, hoc est,quantum triti
ritis,
^

toritate divina, temporibus congrua sacra mysteria ci,'tanlumhordei.Quod si dedoloribus agereturat

celebrantur, non Deus aut religio commutatur. que diceretur, Quanlum dolorem ingesseritis, tan
tus ingeretur vobis; fieri posset ut tantus dolor essel
QUiKSTIO QUARTA.
quamvisjtempore diuturnior, hocest mora majorv i
De eo qiiod scriptum est : In qua mensura mensi par.NequeenimsideduabusIucernisdicamus, Tan ,_

fueritis, remetietur vobis {Matth. vu, 2).

tum igois iste caluit, quanlum ille; ideo falsum erit r

22. Jam nunc deinde videamus quale sit quod de quia una earum forte citius exslincta est. Non ita

mensura peccatiatqnesupplicii proposuit.sicEvan- que si aliquid secundum aliud tantum est, secun (,

ge\\o cai\anm'[iihis: Minatur,\Qqmi,Christussibinon dum non orani modo tan

aliud non est tantum, quia [

credentibus, asterna supf)licia{Joan. ui,18); et alibi tum est, ideo falsus est modus in quo tantum est
ait : « In qua mensura mensi fueritis, remeletur vo- 25. Cum vero dixeril, In qua mensura mensi fue
bis. » Satis, inquit, ridicuLe atque contrarie : nam ritis, remetietur vobis, cumque manifeslum sit
siad mensuram redditurus est poenam, et omnis aliud esse mensurara in qua metitur aliquid, aliut
mensura circumscripta est fine temporis, quid sibi ipsara remiquae metilur jam fieri potest ut in qui
; |

volunt minx infiniti suplicii f mensura homines mensi essent, verbi gratia, mo <,

23. Istam qusestionem aqualicumque philosopho dium tritici, in ea illis melirentur millia modiorum
esse objectam atque propositam,difficile est crede- ut et tammultuminteresset in quantilate frumenti
re : Omnis mensura circumscribitur
quippe qui ait, et nihil in mensura: ut taceam de ipsarum rerun
temporum esse men.
tempore, quasi non soleat nisi diversitate ;
quia non solura fieri potest ut in quc
sura, sicut horarum et dierum et annorura vel ; raensura quis mensus fuerithordeum, in ea illi me
sicut diciraus brevem syllabam siraplura habere tiatur triticum, sed in qua mensura mensus fueri
temporis, ad syliabam longam. Puto enira modios -fruraentum, in ea illi metiatur aurum, et frumenl
et rabones, urnas et amphoras, non temporum sit unus modius, auri autem, quamplurirai.Itacua^

esse mensuras. Quomodo ergo omnis mensuracir- sinecomparationererumipsarum,etgenus,etquaQ

cumscribitur tempore ? Nonne ipsi dicunt, solem titas differat, dici tamen recUssirae potest In qu£ :

istum sempiternum esse ? qui tamen quantus sit mensura mensus est, io ea illi metitum est. Und(
ad terram, raensuris geometricis perscrutari audent autemhocdixeritChristus.pauIo superius satis elu-
et renuntiare. Quod sive possint, sive non possint, cel: Nolite,\nquH,judicare ut nonjudicemini:inqui
constat eum tamen propriara sui orbis habere men- enimjudiciojudicaveritis,judicabimini. ^amqmds
suram. Quia comprehendunt quantus sit,
et si iniquo judicio judicabunt, iniquo judicabuntur'
mensuram comprehendunt et si hoc non
ejus ; •Absit. Nulla quippe iniquitas apud Deum. Sed ita

assequuntur, mensuram ejus utique non com- diciumest, InquujudiciojudicaverilisiQeojudicabi

prehendunt; ned ideo nulla est, quia horaines eam mmi, tanquamdiceretur.Inquavoluntatebenefece-
nosse non possunt. Polest igitur aliquid et sempi- ritis, in ipsaliberabimini ; vel, inqua voluntate male-
ternum esse, et certam sui modi habere mensu- feceritis, in ipsa puniemini. Velut si quisquam ad,
ram. Secundum ipsos enim de solis aeternitate locu- turpem concupiscentiam oculis utens,exc8ecari ju-
tus sum, ut sua sententia convincantur, atque beretur, recte utique audiret : In quibus oculis pec-

concedant essepossealiquid cum mensura sempi- casti.in eis supplicium enim quis-
raeruisti. Judicio
ternum.Acsicnon ideoputent nonessecredendum que anirai sui, seu bono ad bene-j
seu raalo, utitur vel
de supphcio sempiterao quodminatusest Christus, faciendura vel a'peccandum. Uode non iniquumj
quia.idem dixit In qua mensura mensi fuerilis,
: est ut in quo judicat in eo judicetur, hoc est, utiD
remetietur vobis. ipso animi sui judicio poenas luat, cum ea mala pa-
24. Si enim dixisset, Quod mensi fuerilis, hoc titur quae male judicantem animum conaequuntur
 m EPISTOLARUM CLASSIS IL !882

i 26. Alia namque

sunt manifesta tormenta quae me dignarebis instruere, si vere dixit Salomon,
Ipostfutura preeparantur.etiam ipsaex eodemmalae Filium Deus non habel.
Ivoluntatis cardine attracta ' in ipso autera ani- : •29.Citorespondetur:Non solumhocnondixit,ve-
Imo, ubi appetitus voluntatis humanorum omnium rumetiamdixitquodDeushabeatFilium. Apudeum
jstmensurafactorum, continuopoena sequiturcul- enimSapientia loquensait: An/eomnesco^/es^enwj7
pam, plerumque major non senlientis caecitate me{Prov. viii, 25). Et quid estChristus, niei DeiSa-
graviore. Ideo cuni dixisset, In quo judicio judica- pientia ? Item quodatu loco Proverbiorura Deus, :

jerilis, judicabimini, secutusadjunxit.fi< qua men- iaqm[,docuitme$apientiam,etscientiumsanctoi'um

\\ura mensi fuentis, metietur vobis. In voluntate cognovi. Quisascendit in coelum, etdescendit fquis
juippe propria metieturbonus homobonafacta,el coLlegit ventos in sin um ? quis convertit
aquam in vet-
,
n ea melietur ei beatitudo. Itemque involuntate timentof quis tenuit fines tevrae? quod nomen estei,
;)ropria melietur malus homo mala opera, et autquod nomenest Filiiejus (Id.xxXfi^^i Horumduo-
jn ea metieturei miseria ;
quoniam ubi quisque rum quoe in extremo commemoravi,unura retulit ad
bonusest, cum bene vull,ibi etiam malus cum male Patiem,idest,(3uo<^ nomenestei, propterquoddixe-
^rult.Ac perhoc ibi etiara fit vel beatus vel miser, Ta.l,Deusdocuit me sapientiam .•etalteruraevidenter
100 est in ipso su8e voluntatis afTectu, quse om- ad Filium, cum ait, aut quod nomen est Filiiejus,

iiium factorum meritorumque mensura est. Ex proptev * caetera, quae de Filio magis intelliguntur,
lualitatibus quippe voluntatum, non ex tempo- hoc est, Qmis ascendil in ccelum, el descendit ; qnod
•umspatiis,sive reclefacta sive peccata metimur. l?aiu\aiiHa.coinmemor3it, Quidescendit,ipseest el qui
Alioquin majus peccatum haberelur, arborem ascendit superomnes de coelos {Ephes.iy, 0) Quiscol- 1

[Jejicere quam horainem occidere. lilud enim legitventosin sinum ?idest,.animas credentiumin
jil longa mora^ ictibus raultis hoc uno ictu, bre- ; occultum atqua secretum ;
quibus dicitur, Mortui
Mssimo tempore pro quo tamen exigui temporis
: enimestis,et vitavestraabsconditaest cum Christoin
ara grandi peccalo, siperpetuadeportationehomo Deo {Coloss. 111, 3) Quis convertit aquam in vesti-
:

!)UDiretur, etiam mitius cum illo actum, quam di- menlo ? ut dici posset, Quotquot in Chrislum bap'
^nus fuerat, diceretur; quamvis in spatio terapo- tizati estis, Christum induistis {Gal. w, 37 ) Quis :

ali iongitudo pcenae cum brevitate facinoris nuilo tenuit fines terrse f qui dixitdiscipulis suis, Eritis
uodo sit comparanda.Quidergo contrarium est, si mihi testes in Jerusalem,et in lotaJudxa, et Sama-
jirunt pariter longa, vel etiara pariter seterna sup- ria, el usque in fines terrx {Act. i, 8).

ilicja, sed aliis alia mitiora, vel acriora ; ut qnibus

empusaequale est, nonsit sequalis asperitas, prop- QU^STIO SEXTA.
er mensuram etiam peccatorum, non in produc- De Jona propheta.
ione temporum, sed in voluntatepeccantium ?
30.Postremaquaeslio proposita est de Jona, nec
17. Voluntasquippeipsa punitur, siveanimisup-
ipsa quasi ex Porphyrio.sed tanquam ex irrisione Pa-
ilicio sive corporis ut quae delectaturin peccatis,
;
ganorum ; sic enira posita est : Deindequid sentire,
psa plectatur in poenis ; et ut qui judicatsine mise-
iaq\i\t,debe7nus deJona,qui dicitur inventrecetitri-
inhac quip-
icordia.sine misericordia judicetur et :
duofuisse; quod uniQavojestincredibile, t7'ansvora-
'le sententia,ad hoc solum eadem mensuraest, ut
tum cumveste hominem,fuisse in cordepiscis. Aut si
uod non preestitit, non ei preestetur alque ita ;
figuraest,hanc dignarebispandere.Deinde quid sibi
uod ipse judicatur ffiternum erit, quamvis quod
etiam illud vult supraeoomitumJonam cucurbitam
jdicavit, aeternum essenequiverit.In eadem igitur
natam {Jonae u, I, et iv, 6) : quid causse fuit, ut haec
leosura, quamvisnon aeternorum malefactorum,
nasceretur ? Hocenimgenus quaestionis^multoca-
|)ternasupplicia remetiuntur ut quiaaeternamvo- ;
chinnoa Paganis graviter irrisum animadverli.
lit haberepeccatiperfructionem*,aelernamvindic-
31. Adhoc respondetur, quod omnia divina aut
fi inveniat severitatem. Non autem sinit proposita
miracula credenda non sint au hoc cur non creda- ; t
'
revitas responsionis meae, ut coliigam omnia,vel
tur,causanullasit. Inipsum autemChristum, quod
ertequarapluriraaquaedepeccatisetdepeccatorum
tertiodie resurrexerit, non crederemus, si fides Chri-
loenissancti Librihabent,atqueexhis unameruam slianorum cachinnura metueret Pagauorum. Cum
ine ulla ambiguitate sententiam, si tamen id va-
autemhincqu8Bstionemnonproposueritamicusnos-
3am viribus mentis, etiamsi congruum nanciscar
ter,Utrum credendum sit, vel Lazarum resuscita-
itium. Nunctamenarbitrorsatis esse monstratum,
tum velipsum Christum tertio die
esse quarto die,
lonesse contrariumaeternitatisuppliciorum, quod
resurrexi8se;multum mirorhoc quodfactumest de
Qeademmensuraredduntur, in quapeccata cora-
Jona,eumproincredibiliposuisse nisi forte facihus :

laissa sunt.
putat mortuum de sepulcro resuscitari, quam vivum
QUjESTIO quinta. intam vasto ventraebelluaepotuisseservari.Utenim
De Filio Dei secundum Salomonem. omittam commemorare quanta magnitudo bellua-
28. Posthanc queestionem, qui eas exPorphyrio
rum marinarum ab eis qui experti sunt indicetur;
venler quera costaeillae muniebant,qu8BCarlhagine
jiroposuit.hoc adjunxit Sane etiam deillo, inquit,
:

in publico fixdepopulo aotae sunt, quot homiQes in

' Sic Mss. quatuordecim. At Edd. habent, extrata,
• L^T. , ferfruitionem. Alii pleriqufrGdd.^per/^ttettanem. * Jtfss. plureg,pr«<«r.. ;.'
 ;
S93 S. AUGUSTINI EPISCOPI
spatio suocapere pos8et,quisnon conjiciat, quanto
hiutupalehatosiliud, quodvelutjanua speluncaeil-
liusfuil?.Nisi forte.utposuit, vestisessetimpedimen-
to ne Jonasvoraiipossetillaesus, quasi perangusta
sese coarctaverit.qui per abruptum aeris praicipita-
tus, sioexceptusest, utpriusreciperetur ventrebes-
tiae quam dente laceraretur. Quanquam Scriptura
neque nudumnequevestitum in illudantrumdejec-
tum nudus
essedixerit.ut possitintelligi illuc etiam
irruisse, siforteopus eral, lanquamovo corium, ita
illi vestemdelratii.quofaciiiussorberetur. Sicenim
sunt homines de propbetae hujus veste solliciti,quasi
autper fenestram parvam repsisse, aut in balneas
intrasse dicatur ; quoetiamsi necesse esset intrare
vestitum, vix molestum esset, non tamen mi-
rum.
Sedhabentreveraquod non credant indivino
32.
miraculo, vaporem ventris quocibi madescunt, po-
tuisse ita temperari ut vitam hominis conservaret.
Quanto incredibilius ergo proponerent tres illos vi-
ros,ab impioregein caminummissos.deambulasse
inmedioignisi]laesos?Quaproptersinuilaislidivioa
miraculavoluntcredere.aliodisputationerefellendi
sunt.Neque enira debent unum aliquid tanquam in-
credibileproponere, et in quaestionem vocare, sed
omniaqueeveltalia.veletiammirabilioranarrantur.
Et tameu si hoc quodde Jona scriptum est, Apuleius
Madaurensis,vel Apollonius Tyaneus fecisse dicere-
tur,quorummuitamiranullofideliauctorejactitant,
quamvisetdaemonesuonnullafaciant Angelissanc-
tis similia,nonveritatesed specie,non sapientiased
planefallacia:nontamen,sideistis,ut dixi.quosma-
gos vel philosophos laudabiliter nominant, tale ali-
quid narraref ur, non jam in buccis creparet risus,
sed typhus.Ita rideantScripturasnostras:quantum
possunt,rideant,dumpersingulosdiesrariorespau-
cioresque se videant, vel moriendo, vel credeodo
dumimplenturomniaquaepraedixeruntquihoscon-
tra verilateminaniterpugnaturos, vane lalraturos,
paulatim defecturos, tanto ante riserunt, nobisque
posteris suis, non solum ea legenda dimiserunl,
verum experienda promiserunt.
33.Nonsaneabsurbe,nequeimportunerequiritur
quid ista signiticent, ut cum hoc expositum fuerit,
nontantumgesta,sedetiampropteraliquamsignifi-
cationemconscriptaesse credantur. Prius ergo non
dubitet Jonam prophetam in alvo ingenti marinae
belluaetriduofulsse,qui vult scrutaricurhocfactum
sit: nonenim frustra factum est.sed tamenfactum
est. Sieoim moventad tidem quae figurate tantura
dicta,non factasunt quanto magis movere debent
;
quaefigurate non tantum dicta, sedfactasunt! Nam
sicuthumanaconsuetudoverbis, itadivinapotentia
etiam factis loquitur. Et sicut sermoni humano
verbanova,vel minususitata,moderateac decenter
aspersa, splendorem addunt ita in factis mirabi-
;
^libuscongruenteraliquid significantibus, quodam-
modo luculentior est divina eloquentia.
34. Proinde quidpraefiguraverit quodprophetam
bellua illadevoratum, tertiodievivum reddidit,cur
a nobis quaeritur.cum hoc Ghristusexponat ? Gene-
T|
S8
ratio, inquit,prava etaduUera signum quxrit,ets,i
gnumnondabitur ei, nisisignum Jonx prophelx
sicut enim Jonasfuit in venlre cetitribus diebus el tr i
busnoctibus,siceritFiliushominisincordetensetr
busdiebusettribus noctibus{Matth. xn, 39, 40). D
ipsoaulem triduoraortis Uoraini.* Christi.quomod
ratio reddatur,cum a partetotura intelligitur.indi
primo et novissimo,ut toti tresdies.id est cumsui
noctibus computenlur, longum est disserere, eti
aliis serraonibus jara saepissime dictum est. Sici
ergoJonasexnaviinjalvumceti.itaChristusexligni
in sepulcrum vel in morlis profundum. Kt sicutill
pro hisqui tempeslate periclitabantur, ita Christu
pro his qui in hocsaeculo fluctuant. Et sicut prim
jussumestutpraedicaretur Ninivitisa Jona, sedno
ad eos pervenit praedicatio Jonae, nisi posteaquai
eum cetusevomuit ita prophetiapraemissa est a:
;
Gentes, sed nisi post resurrectionem Christi no
pervenitad Gentes.
35.Jaraveroquod taberoaculum sibi constituit.i
conseditex adversocivitatis Ninive,quid eifuturui
essetexspectans, alterius significationis personai
Propheta gestabat.Praefigurabatenimcarnalem pi
pulum Israel.Namhuic erat ettristitiade saluteN
nivitarura, hoc est de redemptione et liberatior
Gentium.Undevenit Ghristusvocare,non justos.st
peccatoresinpoenitentiam(LMC.v,32).Umbraculu;
ergocucurbitaesupercaputejusjpromissioneserai
Veteris Testamenti, vel ipsa jam munera, in quibi
erat utique,sicut dicit Apostolus, wmftra futuroru
(CoZoss.n,l7),tanquam ab aestutemporalium mali
rum defensaculum praeben
in terra promissionis
Vermisautemmatutinus,quorodente cucurbitae;
aruit, idem ipse rursus Ghristus occurrit, ex cuji
oreEvangelio diffamato, cuncta illaquae temporal
ter apud Israelitas vel ut umbratili prius significalic
ne viguerunt, evacuata marcescunt. Et nunc il
populusamissoJerosolymitanoregno,etsacerdotii
etsacrificio,quodtotumumbraeratfuturi,incapti^
dispersione magnoaestu tribulationisaduritur,sic
Jonas, quod scriptumest,asolisardore (JonaJiv,?
et dolet graviter;et tamen dolori ejusatque umbr
quam diligebat, salus gentium poenitentiumque
praeponitur.
36. Adhuc cachinnent Pagani, et jam vermal
Christum,ethancinterpretationempropheticisao^j
menti superbiore garruUtate derideant, dum tam(|
et ipsos sensim paulatimque consumat. Nam (j
omnibus talibus Isaias prophetat, per quem nobl
dicitDeus Auditemequi scitis judicium, popubj^
:
meus,in quorum corde lex mea est : opprobria kom\
numnolitemetuere, et det7'actioneeorumnesuper\
mini,necquod vos spernant magni duxeritis. SieA
enim vestimentum,ita per tempus absumentur,etil
cutlanaa tinea comedentur;justilxa autem mea xtel
num manet {Isai. u, 7,8). Nos ergo agnoscamus vel
mem raatulinum.quia et in psalmo cujus titulus in |
cribHar, Prosusceptionematutina,hocse ipsenoai|
'
Edd. : Domini nostri Jesu Chritli. At Mss. care
vocibus notlri Jttu.
;
* Mts. Vatic. tres et alii et nosths duo, ftni{erU\»q^
 :

EPISTOLARUM CLASSIS II. 386

3S

appellare dignatus esl Ego,'inqml,sum verm%s,et qualis ista de Jona, etiam omnes tales antequam
e :

onhomo^opprobj-ium hominum, et abjectio plebis. sit christianus finire cogilat, perparum cogitat '

ocopprobriumdeillisopprobriisesfqiiaejubemur velconditionem hunianam, vel tetatem jam suam.

onmeluereper Isaiamdicentem :0;)/?ro6ria/iomi- Sunt enim innumerabiles, quaj non sunt finiendee
um nolitemetuere. Ab islo verme lanquara atinea anle fidem ne finiatur vita sine fide. Sed plane re-
jmeduntur.qui sub ejus dente evangelico per sin- tenta jam fide, ad eiercedara piam delectationem

ulos dies paucitatem suam deficiendo mirantur. menlium fidelium studiosissime requirend», et
oshuncagnoscamus,etprosulutedivina,humana quod in eis eluxerit, sine lypho ' arrogantise com-
pprobria sufferamus.Vermisestpropter humilita- municandura quod autem iatuerit, sine salutis
;

imcarnis fortassis etiam propter virginis partum.

;
dispendio tolerandum.
am hoc animal plerumque de carne, vel de qua- EPISTOLA CIII*(a).
amquereterrena, sineullocoDcubitu nascitur.Ma-
itinusest, quiadiluculo resurrexit. Poterat utique Nectario petentiveniatn tribui civibussuis rescripterat
iacucurbita etsineullo vermiculo arescere.Poslre- Augustinus in Epist. 97, non decere christianam be-

10 si habebat Deus ad hoc vermem necessarium, nevolentiam, ut insignt illud Calamensium tcelus
uid opuserat adderematutinum.nisiutillevermis impunitum omnino dimittatur. Huic rursum scribit
gnoscerelur,qui cantalpro susceptionemalutina Nectarius, blandiens ac suppliciter suadens u( iit

'go autem sum vermis, et non homo ? parcatur sine ulla exceptione.
37. Quid ista prophetia jamipso rerum effectu et
? Si irrisus est vermis isle Doraino recte ac raerito suscipiendo et omnibus
dimpletione lucidius *

modis honorando frati Augustino, Nkctarius, in

jm penderetin cruce, sicutin eodem psalmo
i
scrip-

im est, Locuti sunt moverunt caput. Spe-

labiis, et
Domino salutem.
ivit in Deum, eruat eum; salvum faciat eum, 4 . Sumptis litterit Eximietatit tux, quibtis idolorum
uoniam vult eum, cum completa sunlquse ibi prse- cidtum,ettemplorumcerimoniasdestruxisti,audiremihi
iiil, Foderunt manus meas et pedes, dinumerave- in Acade-
visus sum philosophi vocem, non illiusquem
mt, omnia ossa mea. Ipsi vero consideraverunt, et miae Licseo memorant, tenebrosis humoangulis residen-
mtpexeruntme, diviserunt sibi vestimenta mea, et tem, ex profunda quadam cogitalione demersum, redu-
tpervestem meam miserunl sortem;quod lanta ma- clis ad frontem capul implicuisse genibus, ut aliorum
ifestatione antiquo prophetatur,
futurum in libro prxclara invenla doctrinx egenus quidam ealumniator
uanta manifestatione factura in novo Evangelio oppugnet,assertaqueprxclare, cum suum nihildefendat,
jcitatur sed si in hachumilitate, ut dicere coepe-
:
accuset : sed plane excitatus oratione tua ante oculoi
im, iste vermis irrisus est, numquid adhuc irri-
stetitM. TuHiusconsularis, qui innumeris civium capi-
endus est cum
ea compleri cernimus, quae conse- tibus conservatis, forensis campi signa victricia stupen-
uentia psalmus ipse habet, Commemorabuntur et tibusGrxcix scholis laureatus inferret, tubamque illam
mvertentur ad Dominum universi fines terrx, et canorx vocis et lingux, quam in criminum reos et rei-
dorabunt in conspectu ejus universx patrix gen- publicse parricidas,spiritu juslx indignationis inflave^
um ; quoniam Domini es regnum,et ipse domina- rat, anhelus invcrteret, togamqueiptam rugarumpaginis
i<Mryen<iMm (Psa^xxi,7-29).Siccommeraoratisunt resolutis, palliorum imitatus speciem, retorqueret.
inivitiB,etconversi sunt ad Dominum. Hanc salu- 2. Ergocum nos ad exsuperantissimi Dei cultumre-
m poenitenti» Gentium tanto ante preefiguratam ligionemque compelleres, libenteraudivi; cum cvelestem
iJona,dolebatIsrael,sicutnuncdoletumbranuda- patriam intuendam esse suaderes, gratanter accepi. Non
is, et «estu sauciatus. Liceat sane cuilibel quamli-
enim illam mihi civitatemdicerevidebare,quam muralis
et aliter, dum lamen secundum regulam fidei, quam philosophorum
aliquis gyrus coercet, nec illam
3eteraomnia quse de Jona propheta mysteriis operta tractatus mundanam memorans communem omnibus
jnt, aperire. Illud plane quod in ventre ceti triduo
profitetur sed quam magnus Deus, ei bene meritx de
;

lit, fasnon est aliterintelligere, quam ab ipso cfE-

eo animx habitant atque incolunt, quam omnes leget
istimagistro in Evangelio commemoravimus reve-
diversisviis et tramitibut appetunt, quam loquendo ex-
itum. primere non possumus, cogitando forsitan invenire ex-
38. Proposita exposuimus ut potuimus : sed ille
primerenon possumus, cogitando forsitaninvenire pot-
ui proposuit, jam sit christiauus, ne forte cum eis- semus.Hxc ergo licet principaliter appetendaatque dili-
ectal anteLibrorumsanctorumfinire qusestiones, genda sit, tamen illam non arbitror deserendam, tn
rius finiat vilam, istamquam transeat amorte ad
qua nati et geniti sumus : qux prima nobis usum lucis
itam. Ferri enim polest, quod antequam chrislia-
hujus infudit, qux aluit, qux educavit, et, ut quod ad
is sacramentis imbuatur, quaerit de resurrec- causam proprie pertinet dicam, de qua bene mtritii ct-
one mortuorum. Concedendum etiam fortassis
uod de Christo quaesivit, cur tanto post venerit,
• Lov., perperam. Sed melius Mss., perparum.
el si quoB sunt aliae paucee et magnee qufestiones, • Mss., typo. Sic passim scribitur sublata littera h.
uibus cffilera inserviunt. Si autem qualis est illa, Quod semel observasse suftieiet.
• Epistt. CIII et CIV incassum quaesivimus in Gallica-
n qua mensura mensi fueritis, metietur vobis, vel
nis Mss. Emendatae sunt ad Vaticanum exemplar, ex
quo antehac prodierant in publicum.
' Mss. omnes : Lueidiut f Neque enim ti irritut eti. (a) Alias 253 secunda quee autem 103
: erat, nunc Hi,
orte pro, Numquid enim. Scripta ante finem martii an. 409.
 ; 1,

387 S. AUGUStlNI EPISCOPI

388
ris, doclistimi hominei ferunt, post obitum eorporis in
EPISTOLA CIV (a).
coelodomicilium pnfparari, ut promotio quiedam ad
iupernampnestelur, his Itominibus, quibene de genita-
Ad superioris epistolae capita singula respondet
Augu-
stinus ; id prxter aUa refellens, quod ex Stoicor-un
libui urbibus meruerunl ; el hi magis eum Deo habiteut,
placito Nectariusinduxerat,omniapeccataesse
qui salutem dedisse, aut consiliis, aut operibus patriae paria
doeeantur. Jam illudquodjoculariter dignatusesdicere,
IJomino eximio iDeriloque hoiiorabili a<; suscipiendc
urbem nostramnon armis, sedftammis incendiisqve fla- fratri Nectario, Algusti.nus, in Domino saliitemiK
grare, et spinas magis ingenerare quam flores, non est CAP. PRIMUM —
1. Legilitleras iienignitatislua!
maxima reprehensto, cum sciamus flores ex spinis ple- quibus mihi longe poslea respondistis, qiiam
meai j
rumque generari. Nam et rosas e.t spinis gigni quis du- ad te perferendas dedi. Nam ego rescripseram,
cuir 1

bitat, et fruges ipsasaristarum vallo sepiri, ila utaspe- adhuc nobiscum esset, neque navigasset sanctii! *
ris suavia plerumque misceantur. coepiscopus meus Possidius. Has autea
fraler, et

3. Postremum fuit in litteris Praestantiae luae non ca- quas mei causa illi dignatus es reddere, accepi
v
pul aul sauguinem in Ecclesise poslulari vindictam,sed cal. april.,post meuses ferme octo, quam sciipse-
quibus rebus maxime metuunt spoliandos. Ego autem, rain. Cur ergo ad te tam sero mea scripta
pervene-
msi meopinio jallit, sic arbitror, graoius esse spoUari rinf,aut ad me tua, pror.susignoro. Nisi forte
raodc
facuUatibus quam occidi. Siqutdem quod frequentatum rescribere prudentiie tuie placuerit, quod
facert!
j
in litteris nosti, mors malorum omnium aufert sensum, ante contempseras. Hoc si ita est, miror
unde sill u
egestosa vita seternam parit calamitatem : gravius est
Analiquid audisti, quod nos adhuc latet, fratreir '

enim viale vivere, quam mala morte finire. Hoc etiam meum Possidiura adversus cives tuos (quos,
pac(
operas vestrae indicat ratio, inquibus pauperes sustine- tua dixerira, multo salubrius dihgit ipse
quam tu
tis,morbidos curatione relevatis, medicinam afflictis cor- quo pleclan tur se verius impetrasse. Nam hoc et epis^
poribus adhibetis ; id postremo modis omnibus agilis, tola tua te metuere indicat, cum admones ul mih
ut diuturnitalem calamitalis afflicti non sentiant. ante oculos constituam, quaUs iUa sit species
Quod civi-
autem ad modum pertinet peccalorum, nihil inlerest tatis, ex qua ad suppUcium ducendi
extrahunlur ; qust
qualevideatur essepeccatumcui indulgentia postulatur. sit matrum, quaeconjugum,quaeUbcrorum,
quaeparen
Primumenimsi paenitentia etveniam tribuit etpurgat tum lamentatio ; quo pudore ad patriam venire
possim
admissum, poinitet utique illum qui rogat, qui pedes Uberati, sed torti quos renovet dolores aut
; gemitui
complectitur, et, si, ut quibusdam philosophis placel, vulnerum et cicatricum. Absit ut isla
consideratio
omnia peccata paria sunt, indulgentia omnibus debet cuiquam inimicorum nostrorum vel per nos, vei
esse communis. Petulantius locutuseslaliquis, peccavit perquemquam, quod ingerantur, instemus; sed,
convicia aul crimina ingessit, aeque peccavit ut dixi, si aliquid lale ad te fama pertulit, apertius
; aliena
quisquamdiripuil,interdelictanumeratur;locaprofana edissere, utnoverimus vel quid agere neista fiant,
sacraveviolavit, nonest ab indulgentiasecernendus. vel quid haec credenlibus respondere debeamus
Po-
stremo nuUus esset veniae locus, 2. Litteras measpotius intuere, quibus
nisi peccata prse- terescri-
cederent. bere piguit illic enim salis expressi animum
;
nos-
4. JVunc
quoniam non quantum debui, sed quantum trum : sed, ut opinor, obhtus quid tibi rescripse-
potui, majus ut dicitur, minusve respondi, oro atqut
ab- rim.omninomihialialongediversaetdissirailiare-
secro, utinam praesentem possem, ut etiam tulisti. Quippe quasirecordatusquod
lacrymas inhtterismeis
measpervideres,ut qui sis, quid profitearis, quidagas, posui, hoc tuis inseruisti quod omnino non
posui.
etiam atque etiamcogites; intendas quaesitiUiusspecies Postremum enim fuisse in litteris meis dicis, non
ctvitatis,exquaadsuppUciumducendiextrahuntur;quae caput aut sanguinem in Ecclesias postulari vindic-
matrum,quae conjugum, quae liberorum, quae paren-
sit tam, sed rebus, quibus maxime metuunt
spolian-
ium lamentatio ; quo pudore ad palriam venire possint dos.Deindeostendensquantumsithocmali, adjun-
Uberati, sedtorti; quos renovatdolores gis atque contexis, nisi te opinio
autgemitus con- faliit, arbitrari gra-
sideratio vulnei-umetcicatricum. Et hisomnibuspertra- vius esse spoliari facultalibus quam occidi. Atque
ctatis, Deum primo consideres, hominumque utapertius exponas de quibus facultatibus dixeris,
cogites fa-
mam, bonilatem amicam potius, familiaremque conjun- me frequentatum in htteris
pergis atque addis,
ctionem, et ignoscendo potius laudem, nosse quod mors malorum omnium auferat sen-
quam vindicando
conquiras. Atque haec de hisdicta sint, quosverus sum, egestosa autem vita aeternam pariat calamL
con-
fessionis suae reatus astringit. Quibus quidem legis tatem. Deinde conciusisti, gravius esse in malia
con-
templatione, quod laudarenon desino,veniam tribuistis. vivere quam mala morte finire.
Jam iUud expUcari vix potest quantumcrudelitatis 3. Et ego quidem nec in nostris, ad quas me se-
sit,
innocentes appetere, riusfateor animumapplicuisse quam vellem,necin
el eos, quos a crimine constat esse
discretos, injudicium vestris.quas ab ineuntesetate didici,litterisuspiami
capitis devocare . Quos si purgari
contigerit, cogites, quaeso, quanta accusatorum legisse recolo quod egestosa vita «ternam pariat
libera-
buntur invidia, cum reos sponte dimiserint victi, reU- calamitatem. Nam nec unquam peccatum
estlabo-
querint innocentes. Deus summus te custodiat, riosa paupertas, et est aliquanta restrictio et coer-
et legis
suae te conservet praesidium atque ornamentum nos-
citio peccatorum, Ac per hoc non est metuendum
trum.'
(o) Alias 254 quae autem 104 erat, nuac 191. Seripta
:

post 6 cal. mart. an. forte 409,

 389 EMSTOLARUM CLASSIS II. 390

oe cuiquam post hano brevem vitam.boc ad eeler- instamus. Tertium verosiDominusvoluerit,tanquam

aam valeat animae calamitatem, quod pauper hic
bac ipsaquam in lerris degimus.nullo
Ivixerit; et in
modo ullacalamilasfKlernaessepoterit,cumeadem
rita8Eternaessenonpossi{,quaenecsaUemdiuturna
j58t,adquamlibel8Btalemsenectutemquepervenerit.
Hocenim potiiis inillislilterislegi,quoniaui vilaipsa
^ua fruimur brevis est, in qua tu arbitraris, et fre-
ijuentatuminlitlerisjammones, aelernamesseposse
3alaraitatem:mortemautemmalorumomniumesse
jnem, habent quidem veslrae lilteree, sed nec ipsae
5mnes;Epicureorum esl quippeista sententia,el si
juialiimortalem animampulaut.AlilliquosTuUius
juasiconsularesphilosoplios appellat,quod
nagnipendat auclorilalem, quoniam cum extre-
nura diem fungimur, non exstingui animain, sed
jmigrarecen3ent,el ut merita quoque ejiis
wubona,seumala,vel,adbeatitudinem,veladmise-
:'iam permanere.Hoc congruitet Litteris sacris, qua-
um me cupio litteratorem. Malorum ergo finis est
nors,sed in eis quorum casta, pia, fidelis, innocens
•ita.non in eis qui temporaUumnugarumetvanila-
ium cupiditate tlagrantcs, et cum hic sibi felioes
identur, ipsa voluntatis pravitate miseri convin-
untur, mortem graviores miserias non
et post
putre noxiumqueresecare,valdemi8ericorditer pu-
nie/.HeecverbameasirecensuisseSjCum mihirescri-
bere dignareris, oon sohim de morle, sed elde tor-
mentis corporalibus evitandis eorum pro quibus
agis,nos invidiosius, quam officiosiiis rogandos pu-
tares ; quorum dixi, velle nos in eis salvum essequod
incolumes corpore vivunl. Nec egestosamvitam, ut
victuiudigeanlabaliisimparlito, pernoseis uU(]ue
formidares;quorumelilhid secundum dixivellenos
salvum.quodhabentundevivunt.Tertiumveroquod
habent undemalevivunt, idestaliuddicam.utnihil
certe uude falsorum deorum argentea fabricavere
eorum simulacra,pro quibusvelservandis, veladorandis,
vel sacrilegorituadhiic colendis,usque ad ecclesiae
Dei prosilialur iucendium, et religiosissiuiorum
asserunt pauperum siislentacula
vulgo diripienda
iufelici
praebeanlur, sanguisquefundatur.luquituaeconsu-
liscivitati, quare metuisresecari, neomnimodoim-
puuitateperniciosa nulriaiuret roboretur audacia?
Hoc nobis edissere,liocdoceciroumspecta dispula-
lionequid malisil;diligenteraUendequoddicimus,
ne id quod vobis dicimus, velul specie petendi quo-
dammodo accusatione obliqua objicere videaris.
6, Sint hooesti cives tui, probis moribus, non su-

,
abere tantum, verum eliam sentire coguntur. periluis facultalibus : non eos volumus ad aralrum
I
4.H8ecergo cumet Testrisqiiibusdain,qnas hono- Quintii, et ad Fabricii focum per nos illa coerciUone
abilius habelis,etnostris oninibus btterisfrequen- perduci. Qua pauperlale illi Romanae reipublicee
entur, o bonedilecloretiamterrenfepatriae tiiap,lu- principes non solum non viluerunt civibussuis, sed
,
uriosam vitam tirae civibustuis, non egestosam: obeamfueruutpreecipuechariores, etpatiiaeguber-
jutsiegestosamtimes, illampotiusegeslateramone nandisopibusapUores.NeiUudquidemoptamusaut
levilandam, quae magna licet rerutu lerrenarum agimus, utpalriaBluaedivilibusilliusRutfini biscon-
'

rosperitate circumfluat, eis

tamen insatiabililer sulis argenli solum decem pondo remaneant quod ' ;

ihiando,utvestrorumipsorum verbis utar aucto- tunc laudabiliterseveracensuraadhucresecandum

jm.neque copianeque inopia minuiUir. Verumta- tanquam vitium judicavit. Tantum nosconsueludo
ieniniUis,quibusrespondistililterismeis,inimicos decoloris aetaUs nimium marcidas animas miUus
cclesiaecives luos,nec illa egeslate dixi emendan- contrectarepersuadet,ut mansuetudinichrisUanae,
os, ubi necessaria naUirae desunt, qui succurrit quod illis censoribus justum visum est, nimium
,iisericordia, dequanobis eUam praescribendum videalur etvides quam multum intersit, utrum
:

ulasU, quodoperumnostrorum hoc indicetraUo, jampunienda culpa sit tantum habere,an propter

aibus pauperes susUnemus, morbidos curatione aliasgravissimasculpas,uttantuinquishabeatper

|:levamus, medicinam afflicUs corporibus adhibe- mittere;quod luncjamfuit peccatiim,nunc volue-
quanquam et sic egere utiUus sit quam ad sa-
,'.us ;
mus sit saltem pcena peccaU. Sed est quod fieri
jmdam nequiUam rebusomnibus abundare. Sed possitetdebeat, ut nec usque ad ista progrediatur
jJsitutegoiUacoercitioneadhancaerumnameosde severitas,nec nhnis secura laetetur et debacchetur
Jibusagimus, redigendos esse censuerim. impunilas, et imitaUonis exemplum ad gravissimas
CAPUTIl.— o.Receuseepistolam meam,silamen etoccullissimaspcenas infehcibus proponatur. Sal-
iignam habuisU.si non quam relegeres, cum ei fuis-
tem concede ul nimium superfluis suis timeant, qui
)t respondendum, saltem qiiam ila reponeres,ut necessaria nostrainceudereac vastare mohuntur.
ti-
1
jubenU, cum volueris proferretur,et attende quid Liceat elhocbeneUcium tribuere inimicis nostris, ut
^ixerim ;
hoc profecto invenies, cui te non re- dum metuunt rebus quas noxiumnon esl amittere
»ondisse, quantum exisUmo, fatearis. Nam ex epi-
quodsibinoxiumestnon conentur admittere. Ne-
ola illa mea verba nunc insero Non que enimhaecdicenda vindicta peccaU, sedtulela
:
prxterila
({^^^Mndicandopascereiramnostratnstudemus, consilii non est hoc irrogare supplicium, sed ab
,

d misericordtter in futurum consulendo excipiendo suppliciocommunire.

sntagi-
\^'BabenthominesmaliubietperChrist.ianosnon T.Quisque imprudenlem cum aliquo sensu doioris
lum mansuete, verum etiam utiliter salubriterque privat,ne supervacuis sceleribusassuefactusposnas
ectantur. Uabent enim quod corpore incolumi vi- atrocissi mas pendat, puero capillos velli t,
ne serpen-
'nt, habentunde vivunt, habent undemalevivunt. tibusplaudat;atqueita,ubimodestadilectioest,nul-
;*oprimasaLvasint,utquospaniteat,sint hocopta- lummembrum Ifieditur,unde autem deterret,salus et
;
\u5,hoc, quantum in nobis est, etiam impensa opera * Lov., Argentieultu deeerpendo remaneat.
 391 S.
Tita periclitalur. Non tuncbenefici sumus, cuna
quod a nobis petiUir faciinus, sed cura id facimiis
quodnonohsilpetentibus. Nampleraquenondando
prosumus, etnoceremussidedissemus. Unde iilud
proverbiuui:Necpiiero g\a.i.\\um. Tuvero,inquUTul-
lius,neo«tf07uirfem/i/io.Quoeuimqueraquamiua-
ximediiigimus.eo minusei debemus.iuquibusma-
gnopericulopeccatur, committere. Etde divitiis, ni
fallor,cumh8ecageret, loquebalur. Proiiideqiieepe-
maie utentibus committuntur, saluhriter
riculose
eliamplerumquedetrahuntur.Medicicum videntse-
candam urendamque piitredinem, saepe adversus
multas lacrymas misericorditer obsurdescunt. Si
quoties parvuii.veletiamgrandiusculi veuiam pec-
cantesdeprecatisumus,lolies a parentibus velma-
gistrisaccepissemiis, quis nostrum tolerandus cre-
i8sel?quisaliquidutiledidicissel?providenterista,
non crudeliter fiunt. Ne, queeso, in hac causa nihil
aliudintendas,nisiquemadmodumapudnosefficias
quodrogarisatuisiomnia verodiligenterconsidera.
Si pr8eteritanegligis,quae fieri jam infecla nonpos-
sunt,aliquantumprospice inposterum;nonquidcu-
piant, quiterogant,sedquideisexpediat prudenter
attende.Nonsanetidelitereosamareconvincimur,8i
hocsolum intuemur,ne,noD faciendoquod poscunt,
minuatur quodamainur ab eis. Et ubi est, qiiod et
vestrselittereeiliumlaudant patrise rectoremquipo-
puli utilitate magis consulat quam voluntati?
CAPUT 111. — 8. Nihil interest, inquis, quale
deaturesse peccalum cum induLjentia postulatur.
Reclehoc diceres si de puniendis.non de corrigendis
hominibusageretur. Absit enim acordechristiano,
ut libidine ulciscendi ad pcEnam cuj usque
Absitutindimittendocuiquepeccatum.autnonprae-
yeniatprecesrogantis, autcertecontinuo subsequa-
tur: sed hoc utique ne oderit hominem, ne maluro
pro malo retribuat, ne nocendi inflammetur ardore,
ne vindicta etiam lege debita pasci desideret non
autem neconsulat, ne prospiciat, ne compescat a
malis. Fieri enim potcst ut vehementius adver-
sando, emendationem quisque negligat hominis
quem gravius odil, et nonnulla moleslia rcddat
coercendo meliorem, quem maxime diligit.
9. Nam et pcenitentia, sicut scribis, impetrat ve-
niam, purgat admissum : sed illa quae in vera
et
religione agitur,qu8efuturumjudicium Deicogitat;
non illa quse ad horam hominibus,aut exhibetur.aut
fingitur,nonutadelictoanimapurgeturin8eternum,
sed ul interim a prsesenti metu molestise vita cito
perituraliberetur.HincestquodChristianisconfiten-
tibusatquedeprecantibus,quidelictoillofueranlim-
plicati, velnon succurrendoarsuraeecclesiae,
«celeratissimis rapinis aliquidauferendo, poeniten-
tia doloremfructuosum essecredidimus,eisquead
correctionem sufficere existimavimus, quod inest
cordibuseorum fides,qua considerarepossentquid
dedivino jiidicio formidare deberent. Quae autem
poenitentia sanare potest eos, qui fontem ipsum
indulgentiae non solum agnoscere negligunt,
etiamirridereacblasphemarenondesinuntfetcon-
trahos tamep inimicitias iacQrde nonretinemus»
AUGUSTINl EPISCOPI 302
id quod illi patet ac nudum est.cuj us et in preesenti et in
futura vitaettiinemus judicium, el speramus auxi-
lium.Sedarbitramuruosetiamproipsisaliquid pro-
videre,sihominesqui Deum non timent, aliquidli-
meant.quo non eonimhedatur utilitas, sedvanitas
castigetiir;ueabeis Deusipsequemspernunl,noxia
securitate,audacioribusfactis graviusoflendatur.et
nealiis ad imitandum, eadem ipsa securitas multo
perniciosius proponatur. Deuique pro quibus abs te
rogainur, nosproillis Deum rogamus uti eos ad se
convertat, ut fidemundans corda eorum, veracem
ac salubrem agere pcenitentiam doceat.
10. Ecce quantoeos, quibusnos arbitraris irasci,
pace tuadixcrim,ordiuatiusquamtu,utiliusquedili
gimus,proquibusetadevitandatanlomajoramaIa,
et adconsequendatanlo majorabcna,deprecaiuur.
Quos eliamtu, siex Dei coelesti muuere non exho-
minuui terreno more diligeres, sinceriterque mihi
rescriberes quod cum te ad exsuperantissimi Dei cul-
tum religionemquecompellerero, libenter audieris,
non solum haeceis optares,sedeis adhaecipse prse-
ires.Sicomne apud nos tiiae petilionis negotium cum
magno et sanogaudioiiuiretur.Sic illamccElestem
patriam, quam cum inluendam esse suaderem,
libensteaccepissedixisti,exhujusetiam,quaetecar-
naliler genuit.veraetpia dilectione promereris;vere
cousulenstuisnon ad vanitatemitetitiae temporalis
nec adimpunitatem periiiciosissimain sceleris, sed
vi- adgratiam sempiternsefelicitatis. |
i
i1. Habes expositas in hac causa cogitationesel
vota pectoris raei. Quidautemlateatin consilioDei;
fateor, homo sum, nesoio:quidquid illudest, idesl
rapiatur. justius atque sapientius, et firmissime stabilitum,
incomparabili excellentia prae omnibus nientibuj
hominum. Verumestquippequod legitur in Librii
noslris, MuUae cogitalionessunt in corde viri,consi
UumaulemDominimanetin3eiernum{P7'ov.xix,2l)
; Proindequidtempusafferat,quidnobisfacultatisaui
difficultatisoriatur, quid postremo volunlatis ex re-
rumpraesentium.velcorrectione, velspe,subitopo8'
sitexistere,utrumDeussicindigneturhisfactis,utea;
quampetunt,impunitalemagisseveriusquepuniaa
tur.anillomodoquonobisplacetcoercendosiuiseri-
an aliqua duriore, sed salubriort
corditer judicet,
eorum praecedentecorrectione, nec ad hominura
sedadsuammisericordiam veraciconversionequid-
quidterroris praeparabatur, avertat et converta'}
ingaudium, jamnovit ipse, nosautem ignoramus
Q uid ergo hic an te tempus,inter nos ego et Praestantii
tua frustra iaboremus?Se ponamus paul ul um curatr
cujushoranonest, etquodsemperinstat, si placet
vel de agamus.Nullumenimtempusest,quonon deceat &
oporteat agere, unde Deo placere possimus quod it
hac vita usquead eamperfectionem impleri,utnul'
lumomninopeccatuminsilinhomineautnonpolesi
;
i
aul forte difficilimum est:unde praecisis omnibus di
lationibus, adilliusgratiam confugiendumesl, cu
verissime dici potest quod carmine adulatorio nescit
verum cui nobili dixit, qui tamen ex Cumaeo, tanquan
cx prophetico carmine se accepisse confessu:
est:
 )

393 EPISTOLARUM CLASSIS II. 3<J4

Te duco, si qua manent sceleris vcstigia nostri. ad cnelestem habitationem, sed plane perversam,
Irritaperpetua solvent formidine terras. quae ducit atl perniciosissiraum errorem, non pro

( Virg. Eclog. 4 . tuosensu,sedprocausaciviuratuorumadhibendam

putasti ut sic ignoscamus eis quorum saevientium
iHoc enim Jiice, solutis oranibus dimissisque pec- ;

lcalis, hac via ad ccElesfem patriam pervenilui- cu-

ignibus arsit Ecclesia, queraadmodum ignosriere-
I cum eam tibiamandam, quantum
jus habilatione mus.siabeisaliquopetulanticonvicioappeteremur.
coramendarem, admodum delectatus es.
potui, Sed quemadraodum id adstriixeris vide Et si
14. :

CAPUT IV.— 12.Sedquiadixistiquodomneseam ut quibusdam, inquis, philosophis placel, omnia

'leges diversis viis etfraraitibusappetant; vereorne peccata paria snnt, indulgentia omnibus debet esse
forte, curapulasetiam iliam viara, in quanunccon- co7nmunis. Ueindecam quasi moiirisostendereom-
,slituluses,eo tenilere.pigrior sis ad eam tenendam niapariaessepeccata.subjungisetdicis : Petulan-
iquae illuc sola perducit. Sed rursusjverbum quod tius locutus est aliquis, peccavit ; convicia aut C7'i-

posuisti diiigenler attendens, videor mihi tuara non mina inges9.it, seque peccavit ; Hoc non est docere,

impudenteraperire sententiararneque enimdixisti, sed id quod perverse sentitur, sine uila documen-
quara omnes leges diversis viis et tramitibus asse- torum astructione proponere. Ad hoc enim quod
|uunlur, aut ostendunt, autinveniunt, aut ingre- dicis, seque peccauit, cito respondelur, non eeque
iliuntur, aut obtinent,aut aliquid ejusmodi, sed di- peccaviti, Exigis fortassis ut probem quid enim tu,
:

:endo,a;)p«/Mn/,librato verbo, atqne perpenso, noa quod aeque peccaverit, jam probasti? An illud quod
'ideptionem significasli, sed adipiscendi cupidita- jungis audiendum est ? Aliena quisque diripuit,
|;em.Ita nec illara quae vera est, exclu3isti,nec alias inter delicta numeratur. Hic etiam tii ipse verecun-

ijuee falspe sunt, adraisisti ; et illa quippe appetit datiis es : puduit enim te dicerequod peccavit cequa-
i jufB perducit, nec perducit omnis quae hoc appe- liter; sed,interdelicta, inquis, numeratur. Non au-

!lil quo quisquis perducitur, sine ulla dubitatione tera ibi quaestioestulrumethocinter delicta nume-
;

Ijeatus est. Beati autem oranes esse voluraus,hoc retur, sed ulrum hoc illi delicto sequalitate j iingatur.

iist, appetimus, nec tamen omnes qui voiuraus Aut si propterea sunt paria,quia utraque delicta sun t,
)ossuraus, hoc est, quod appetiraus adipiscimur. mures et elephanti pares erunt, quia utraque sunt
Ileergo adipiscitur qui viam tenet non solumqua auimalia muscee et aquilae.quia utraque volatilia.
;

d appelit, sed qua etiam pervenitur, relinquens 15.Adhuc etiam progrederis et conjeotas Loca :

jilios in itineribus appetendi, sine fine adipiscendi. profana sacraque violavit, non est ab indulgentia
)uoniam nec error esset si nihil appeteretur, nec secernendus. Hic sanede violatis sacris locis ad fa-
!i appetita veritas teneretur. Si vero diversas vias cinus tuorum civiura pervenisti verum locutionj :

ita dixisti, utnon intelligamus adversas, sicut di- petulanti, nec tu ipse coaequasti ; tantummodo eis
jiraus diversapraecepta, quee tamenomniabonam petistiindulgentiam, quae recte petitur a Christia-
!)dificentvitam,aliade castitate, alia de patientia, nis propter abundantem miserationem, noo prop-
lia de fide alia de misericordia, et si quse sunt ter peccatorum parilitatem. Ego aulem supra posui
fetera ; non solum appetitur viis et traraitibus ita scriptura in Litteris uostris : Universse vise Domini
iyersis illa palria, verum etiam reperitur. Nam et misericordia et veritas {Psal.xny, 10.) Cousequen-
li Scripturis sanctis et viae leguntur, et via : viee, tur itaque misericordiam, si uon oderint veritatem»
jicut illud est, Docebo iniquos vias tuas, et impii ad Quas non quasi seque peccantibus, ac si petulau-
U convertentur {PsaL l, 15) ;via, sicut iiiad, Deduc tius locuti siut sed de scelere immanissiino atque
;

^w in via tua, et ambulabo in veritate tua {Psal. impio recte pcenilentibus chrisliano jure debetur.
jxxxv, ll).Nonaliae, illae, alia ista ; sed oranes una, Tu vero, vir merito laudabilis, ne qnaeso ista para-
jlequibus alio loco eadam sancta Scriptura dicit, doxaStoicoruinsectandadoceas Paradoxum tnum,
Jniversse viae Domini misericordia et veritas {Psal. quem tibi optamus vera pietate ac feiicitate grau-
XIV, 10) : quae si diligenter considerentur, copio- descere. Nam quid generosus adolescens sapere
|um pariunt sermonem, intellectumque suavissi- iniquius, et tibi ipsi periculosius polest, quam si

Qum ,quodsi opusfuerit, intempusaiiuddifferam. coavicioinquemlibet extraneumjaculato, uon dico

I
13. Nunc autem, quod satis esse arbitror pro sus- parricidium,sed ipsum in patrem convicium coae-
eptoofticio rescribendi Praestantiae tuae.quoniam quaverit ?

ihristusdixit, Ego sumvia{Joan. xi\,6),iail\o quae- 1 Convenienter itaque apud nos pro ci vibus tuis
6.
ienda estmisericordia et veritas ne si alibi quae- ; agis, ingerendo nobis misericordiam Christiano-
ierimus erremus, tenentes appetentem viam, sed rum, uon duritiam Stoicorum quae causae a te sns- :

lon etiam perducentem. Velut si hanc ipsam tene- ceptcB, non raodo nihil suffragatur, veruiu etiam
iC velleraus, unde quiddam commemorasti, omnia raultura adversatur. Nam ipsam misericordiam,
»eccata esse paria uonne ab illa patria veritatis et
; quam si non habeamus, nulla tna petitioue, unUis
,tealitatis noslonge exsules mitteret? Quid enimab- illorura precibus tlecti poteriinus, iu viiio Sloici po-
iurdius, quid iusanius dici potest, quam utille qui nunt, eamque a sapientis animo penitus expelluut,
liquanto immoderatius riserit, et ille qui patriam queinprorsusferreumetinflexibilem volunt. Melius
!i'ucnlentius incendeiil.peccassejudiceuturaequali- itaque tibi occurreret de tuoCicerone quod diceres,
sr? Quam quidera tu ex quorumdara phiiosopho- qiiiCaesarem landans NuUa, inquit, de virlulibus
:

umopinionenondiversam viam,quae tameaducat tuis admirabilior, vel graiiormisericordia est {Oral.

Patrol. XXXUI. (Treize.)


395
pro Q. Ligario). Qiianto raagis debet ea
prciBvaiere,quandoeumse(iijiiuliirqiiidijit,£j70SJ<w
via{Joan.\iv,());cl\ef;nii\,UniverssevixDominimi-
sericordiael ymias.Noliergometuereiunocentibus
ne nioliainur exilium, qui nec nocentes volumus ad
dignum supplicimn perveiiire; prohibente nos illa
misericordia quam in Christo cuin v(;rilale diligi-
mus. Sed qui vitiis nutriendis parcit et fovet, ne
contrisletpeccantiuravoluntalem,tamnouestmise-
ricorsquam qui non vult cullrum rapere puero,ne
audiatploraulem.etnoulimetnevuineralumdoleat
vel exstinctum. Servaergo tempori opportuno quod
apud nos agas, pro his hominibus, in quorum diloc-
tione (da veniam) non solum nos miiiime praece-
dis, sed nec adiiuc sequeris ; et resciibe polius
quid de hac via moveat quam tenemus, et in
te
qua nobiscum ad superndm patriam, qua te delec-
tari novimus et gaudemus, ut gradiaris
mus.
17. Cives autem carnalis patriae tuae, etsi
omnes,sed quosdamiunocentesquidemdixisti; ve-
rumtamen, quod relectaillaepistola meadebes ad-
vertere, non defendisti.Quorumnouflores,sed spi-
nas nos sensisse cum dicerem, respondens at illud
quod scripseras, florentem de cupere patriam re-
linquere, jocari me putasti. Hocscilicetinmalis tan-
tisnbeattitaestprorsus.Fumantadhucruinaeinceu-
sae ecclesiae, et in ea causa non jocamur El eo qui-
deraquamvisinnocentes mihi non bccurrerent,
illic
nisi qui aut absenles fuerun!, aut mala illa perpessi
sunf, aut nulhsad prohibendum viribus vel aucto-
rilalevalueruntjtamen nocentioresa minusnocenti-
businrescribendodixtinxi, aliamque causam posui
eorum qui timuerunt ofTendere polentes inimicos
Ecclesife, aliain corum qui hoc committi voluerunt
aliam eoruin qui coinmiserunt, aliam eorum qui
immiserunt; nihil agi de immissoribusvolens,quia
hpcsine tormentis corporalibus a proposito nostro
abhorrentibus fortasse non potest inveniri. Stoici
autem tui omnes eequaliter noceotes esse^conce-
dunt, quibus placet omnia paria esse peccata; qui
etiam duritiam suam qua misericordiam vitupe-
rant, liuic sententiae sociantes,cullo
omnibus ignoscendum, sed omnes pariter
pariter
esse puniendos. Remove ergoillos quamlongissime
notes a patrocinio causae istius, et opta potius ut
tanquain christiani agaraus, optamus, nos ut, sicut
in Christoeos quibusparcimus,acquiramus,neper-
niciosa illis dissolulione parcamus. Deus miseri-
cors et verax et felicitate vera donare dignetur.
EPISTOLA CV •
(a).
Donatistas ad unitatem exhortans, ostendit leges
juste necessarioque in eos laias fuisse ab impera-
toribus catholicis. Baptismi sanclitatem ex dioini
muneris graiia, non ex ministri hominis meritis
pendere probat. Deinde catholicam Ecclesiam in
Gollata est cuin a. bg. bl. c. cc. ff. g. gv. n. r. s. sb.
' '
t. quatuorv. et cum Ain. Bad. Er. llov.
cv.
(a) Alias 166 quee autem 105 erat, nuac 194. Scripta
:
videtur iaeunte an. 409.
: ;
AUGUSTINI EPISCOPI 396
in Ecolesiis sacris Scripluris agnosci: ac demum repertos in
ea malos tuLerari oportere.
Augi;stim:s episcopus catholicus, Donatislis.
CAPUT PRIMUM. — l.CharilasChristi.cuiomnem
hominem, quanlum ad nostram pertinet voluiita-
tem, lucrari volumus,lacere nobisnon permillit.Si
proptereauonodistis,quia paoem vobis cathoiicam
praedicamus, nos Domino servimus dicenti, Beali
pacifici, quonium ipsi filii Dei vocabuntur {Mallh.
V, 9j et in Psalmo scriptiim est: Cum iis qui ode-
;
runt pacem, eram pncificus, cum loquebar eis, de-
beilabanl me graiis {Psal. cxix, 7). Propti rea raan-
daverunl nobis quidam presbyteri partis vestrae,
dicentes : Recedite a plebibus nostris, si non vultis
ut interticiamus vos.Quantojusliuseisnos diciraus:
Imo vos nou iecedite,sed accedile pacali ad plebes
non nostras, sed illius cujus omnes sumus; aut si
iusta-
non vultis et impacati estis, vos potius recedile a
plebibus, proquibus (^hrislussuum sanguinem fu-
non dit; quas ideos vullis vestras facere ne Christi sint,
quamvis eas sub ejus nomine possidere conemini
tanquam si servusfuretusoves degiegedomini sui,
et quaecumque ex illis nata fuerint. characterem
dominisuiegis inhgat, uefurtum ejus possit agnos-
ci. Sic enim fecerunt majores vestri separaveruol ;
ab Ecclesia Christi populos habentes * baptismura
Chrisli, et quicumque illis accreverunl, baptismo
!
Christieos baptizaverunt*. Sed Dominusetfurespu-
nit,si nonsecorrexerint, etovesaberrorerevocat ad
gregem,nec in eis suum exterminat characlerem. \ih
2. Dioitisnos traditores;quod nec majores vestri
in majores nostros potuerunt, nec vos in nos pro-
bare uUo modo poteritis. Quid vobis vultis facia-
mus, qui quando vobis dicimus ut causam nos-
tram et veslram patienter audialis, non noslis nisi
superbire et insaiiire ? Nam utique ostendereinus
vobis, quiapolius illi traditoies fuerunt, qui Caeci
lianumetsocios ejus quasitraditionis criminedam-
naverunt. Et dicitis, acredite a plebibus nostris ;
quasdocetisutvobiscredant,etChristononcredant
Vos enim propter tradilores, quos non
eis dicitis,
ostenditis, remansisse Ecclesiam Christi in sola
modo censent Africa partisDonati:quodnou deLege,nonde Pro-
pheta,non de Psalmo, non de Apostolo, non de Evan-
gelio, sed de corde vestro, et de parentum vestro
rum calumniis recitatis. Christus autem dicit praa-
dicari in nomine suo poeniteniiam et remissionem
peccatorum,peromnesgentesincipientibusabJeru-
salem {Luc^ xxiv, 47): cui Ecclesiae ex ore Christi
manifestatae vos non communicatis, et alios in ves-
tram perditionem trahentes, liberari non vultis.
CAPUT II. — 3. Si autem ideo vobis displicemus,
quia per Imperatorum jussiones ad unitatem cogi-
mini,hocvosfecistis, qui ubicumque vellemusprae-
dicareveritatem, uteam quisque securus audirel et
volens eligeret, nunquam permisistis per violentia et
terroresvestros.Nolitestridere,etperturbareanimas
Lov., populum habentem baptismum. At alii Gdd.,/)0-
pulos habenles baplismum.
' Edd.. eos rebaplizaverunt. Mss. melius : eos biptizo'
verunt.
 397 epistolarCm CLASSIS
vestras;palienter,sifieripote3t,consideralequoddi-
cimus,el recolile factaCircumcellionum veslrorum,
et clericoruiu qui duces eorum semper fuerunt, et
videbitis quaecausa vobis hoc excitaverit. UnJe in-
juslequerimini, quia vobisomniaista utjuberenlur
coegistis. iNam ul longe proeterita et multa rion re-
pelamus, saltem recentiafactavestra cogitate. Mar-
cus presbyler Casphalianensis a nemine coaclus,
propriavoluntatecatholicusfactusest. Quare illuin
vestri persecuti sunt, et pene occidissent, nisi Dei
manusperhominessupervenientesviolentiaseorum
compressisset. Restitutus Victorianensis ad catho-
licamnuUo cogente se Iranstulit. Quare raptus est
dedomo sua, ceesus,inaqua volutatiis, buda^ vesti-
tus,et nescioquotdiesin captivilateretentusest,nec
libertali propriefortasserestitutusesset.nisijambe-
ne propter ipsamcausam Proculeianus sibiexhitio-
nem videretimminere.Marcianus Urgensiscatholi*
cam unitalem propria volunfate delegit.Quare sub-
diaconum ejus, cum ipse fugisset, prope usque ad
morlem caesum, clerici vestrilapidibus obruerunt,
quorum domus pro suo scelere eversae sunt.
4.Quid ampiiusdicamus ? Modo prseconem misis-
tis.quiclamaret Sinili, Quisquis Maxindno^ commu-
nicaverit,incendeturdomus ejus: quiantequamipse
ad Catholicamconversusesset^etnondum delrans-
marinis remeasset,adquidaliudpresbyterum Siniti
miseramus, nisi utnullimolestusnostrosvisitaret.et
in domo juris sui positus,pacem catholicam volenti-
buspreedicaret ? quem vos inde cum gravi injuria
projecislis.Quidaliudagebamus, quando unusaos-
trum Calamensis episcopus Possidius ibat adfun-
dum Figulinensem ^, nisi uf nostri, quamvis pauci
quiiIlicerant,visitarentur,etaudito verbo Dei aduni-
tateraChristiquiYelleutconverterenlur? Cuiambu-
lanti viamsuam, latronum more insidiati sunt, et
quia in eorum iusidias cadere non potuit.eum aperta
violenliainfundoLivetensi *pene vivumcum domo
quo f ugerat,incenderant,nisi tertio suppositas flam-
mascoloni ejusdem fundi propter periculum suae
salutis exstiuguerent:et tamen cum Grispinusprop-
tcr hoc faclum in proconsularijudicio convincere-
tur heereticus.ejusdem episcopi Possidii intercessu
decemlibrasauri non estexactus. Cui benevolen-
Wvd et mensuetudini ingratus.ad imperatores catho-
'licos ausus est appellare. Unde hanc in vos
iram Dei, de qua murmuratis, multo importunis
et vehemeutius provocavit.
Videtisquiavoscontrapacem Christi violenler
5.
'
insurgitis,et patiumini non pro ipso,sed pro iniquita-
|tibusvestris.Quaeest ista dementia.ut cum male vi-
(vilis, lalrouum facla faciatis et cum jurepunimini
;
gloriam martyrum requiratis ? Si ergo vos privata
vestra audacia tam violentercogitishomines aut ire
' Bad. Am.E.". etMss. quatuor, bruda.
'Mss.Vaticanitrescumaliisduobushabent.A/aximiano.
Bad. Am.et Ev.,Maximiniano.Sed melius Lov. et Mss.plu-
res, A/aximmo,utiscribilurinepist.23 ad eumdem data,
el inlib. 22 de Givit. Dei. c. 8.
' ApudLov. scribitur, FugilinenseTn.
Atapud Bad. Am.
Er. el Mss. novem, Hgulinensem.
Mss. septem habent, in fundo OUvelen si.
II. HS8
inerrorera.autpermanereinerrore quanto magis ;
non deberaus per ordinalissimas potestales, quas
Deus secuudurasuamprophetiamsubdiditChristo,
resisterefuroribus vestris,utmiserae animae de ves-
tra dominatione liberatae.eruantur de vetustissima
falsilate, et assuescant in apertissima veritale ? Nam
quoJ a nobis nolentes dicilis cogi, multi etiam se
cogi volunt quod nobis antea et postea confiten-
;
tur, ut vel sic evadant oppressiones vestras.
e.Etlamen quidest melius, proferre veras Impe-
ratorumjussionesprounitate,anfalsasindulgentias
properversitate:quodvosfecistis,etmendaciovestro
subito totam Africam impleslis ? lu quo facto nihil
ahudostendistis.nisi partem Donati semper de men-
daciopraesuraeutem,omni mento jactari et circum
ferri, sicut scviplam esl,Qui fidilinfalsis, hispasdt
ventos (Proy.x, 4). Sicut enim verafuit ista indulgen-
tia,sicverasuntcrimiuaCaeciIiani,ettraditioFelicis
Aptungensis, per quem ordiuatus est, et quidquid
aliudcontracatholicosdicereconsuevistis.ut a pace
Ecclesiae Chrisli infelices separetis, et infeliciter se-
paremini.De nuUa quidem nos hominis potestate
praesumimus, quamvis utique multo sit honestius
praesumerede Imperatoribus quam prcesumerede
Circumcellionibus, praesumere de legibus quam
praesumere de seditionibus. Sed meminimus scrip-
tum esse Maledictusomnis qui spem suam ponit in
:
homi7ie{Jer.\\'ii,b). Unde ergopraesumimus.si vultis
nosse,iIlumcogitatedequoprophetapraenuntiavit,
diceus Adorabunt eum omnes reges ten'x,et omnes
:
gentes servient i7Z«(Psa^Lxxi,H).Etideo hacEocle-
siae potestafe utimur.quam ei Dominus et promisitet
dedit.
7.Iraperatoresenimsiinerroreessent,quodabsit,
pro errore suo contra veritatem leges darent, per
quasjustiet probarentur et coronarentur, non fa-
ciendoquodillijuberent,quiaDeus prohiberel.Sicut
jusseratNabuchodonosor ut aurea statua adorare-
tur; quod quifacere noluerunt.Deo talia prohibenti
placuerunt. Quando autem
Iraperatores veritatem
tenent,pro ipsa verilate contra errorem j ubent,quod
quisquis conlempserit, ipse sibi judicium acquirit.
Nam etiuterhominespoenasluit.etapud Deumfron-
tera ' non habebit, qui hoc facere ei per noluit, quod
corregisipsaveritasjussit.SicutipseNabuchodono-
sor postea rairaculosalutis trium puerorum commo-
tusatquerautatus,pro veritatecoolra erroremedic-
tura proposuit.ut quicumqueblaspheraarentDeum
Sidrach, Misach etAbdenago, in interitumirent, et
domuseorumindispersionem (Dan. ni, 96): etnon
vultis ut tale aliquid contra vos jubeant imperato-
res Christiani,cumscianta vobis, ineisquosrebap-
tizalis,Christuraexsufflari ?Si jussionesregum non
pertinentad prcedicandam religiouem etsacrilegia
prohibenda, quare ad edictum regis talia jubentis
etiam ipsi vos signatis ? Ancignoratis verba regis
* Lov., sorletn non habebil
AtEdd.antiquiorcsferunt,
.
.frontem non habebit : cui leclioni sufFraganturMss. tre-
decim. AUudere videtur Augustinusad illud.\po3toli ad
Rom. i3, V. 5 Ideo necessitale subdili estole, nonsolum
:
propter iram, sed eliam propter conscienliam.
 r^

399 S. AUGUSTINI EPISCOPI 4001

esse Signaet ostenla qusefedtmihi Dominus Deus

' : quaecontra vos jusserit. Inde Gratianus ol Theodo-| i
excelsus, placuit inihiinconspectumeoannuyiliare, sius;lpgitequand() vultis.qiiaede vobisconstituerint. ! rj

quain magnum et potens sit regnum ejus, regnum Quideigodeflliis Theodosii miramini.quasi ahudinlij
sempiternum et potestas ejus insxcula sseculorum hac caiisa seqiii debuerint, quam Conslantini judi-
{Dan. III, 99, 100) ?Ancum hoc audiei-ilis, uon res- ciuiu per tot christianos imperatores hrmissime
pondelis, Amen ; el hoc diclo clara voce ad- custoditum ?

edictiim regis, vos in sancta soiemnilate signatis Ad Conslantinum autem, sicut diximus, sicut
10.
(u)?Sed luodo quianihilapudlmperatorespolestis, vobisquando vultis.si tamen ignoratis,ostendiinu)i,
nobis inde vultis facere inviiiiam. Si autem ali- majores veslri causam Caeciliani ultro detulerunt.
quid possetis, quantafacerelis quando nihilpotes- DefunclusestConslantinus, sedjudiciumConstanti-
tis, el noncessatis ! nicontravosvivit.quo vestricausammiserunt,apud
S.Scilote quodprimimajores vestri causamCaeci- quem judices episcopos reprehenderiint,ad quem a
lianiadimperatoremCoustantinumdelulerunt. Exi- judicibiisepiscopis appellaverunt, quem taediosis

gilehoc aiiobis, probemusvobis; et sinonprobave- siine deKelice Aptungilano iiilerpellaveriint, a quc

nmus, facitedenobis quid^piid potuerilis. Sedquia totiesconvictietcoutusiredierunt,ela pernicie furo-
Constautiuusnonestausus de causa episcopi jiidi- ris et auimositatis siiae non recesseruut ; eamqu( '

care, eamdiscutiendamatque finiendam episcopis vobisposteris suishcereditariam reliquerunt,uttan:

delegavit. Quod et facliim est iu urbe Rouia pra;si- imprudenter de jussionibuschristiauorum impera-
deuleMelchiadeepiscopoillius F.cclesifB cummultis torem faciatisiuvidiam,cum si vobisliceret,non qui-
collegis suis. Qui cum Ctecilianum innoceulem pro- dem jam Constantiuum christianiim, qiiia veritat
uuuliasseut, etDonatum(6) quischisma Carlhagini favitjContra nosinterpellaretis,sedapostatam JuIia-[

feceral.senlentiapercussisseut, iterum vestriad Im- numabinferis excitaretis ;quasi vero si aliquid lah

peraloremvenerunt.dejudicio episcoporum.iu quo coulingerel,esset magnum malum nisi vobis.Qua

victi fuerant, murunirarunt. Quomodo enim potest est enim pejor mors animae,qiiamliberlas erroris';;

maluslitigatorlaudarejudices,quibusjudicantibus CAPUTllI. — 11. Sed jam lollamus ista omniad*

victusest?Iterum tamencleinentissimuslmperator medio;amemuspacem,quamoranisdoctusetindoc
alios judices episcopos dedit apud Arelatum gallise lus intelligil praeponendam esse discordiae, diliga-
civitalem,etab ipsisveslri ad ipsum Imperalorem mus etleneamus unitatem.Hoc jubentiniperatores
appellaruuljdoueceliam ipsecausam cognoscertt, quodjiibet etChristus; quiacumbonumjubent,pe ;

etCseciliauum innocentem, illos calumniosos pro-
nuuliaret.Necsiclotiesvictiquieveruut,sedderelice
Aptungitauo,perquemC«cilianusfueratordiuatu.*,
quolidianis inlerpellalionibusipsi Imperalori tai-
dium lecerunt,dicenles cum esse traditorem
Caeciliauum episcopum esse nou posse,quod a tradi-
illosnon jubet nisi Chrislus. Kt nos etiam pei
Apostolum obsecrat, utidipsumdicamus omnes, e
non siutinnobis schismala,nequedicamus,Egoqui
demsumPauli, egoautem Apollo, ego veroCephae
: et ideo ego autem Christi;sed siraulomnesnon simus nis
Christi,quia nec divisusest Christiis,nec Paulus cru fi

tore fuerit ordiuatus donec et ipse Felix jussu ; citixusestpro nobis;quanto minus Donatus? nec it' t !

Imperatoris causa cognila ab .Eliano proconsule noraine Paulibaptizati sumus(I Oo?'.i,10-l3);qi!anl(

innoceus probaretur. minus in Donati ? Hoc dicunt et Iraperatores, qui;

9. Tunc Couslantinus prior coutrapartem Donati chrisliani catholici sunt, non idolorum servi, sicu

severissimamlegemdedit.HuncimitatifiliiejuSjtalia vester Julianus;nonhaeretici,sicutquidamfuerunte

prfficeperuut. Quibus succedens Julianus desertor Ecclesiamcatholicara persecuti sunt, quando ver
Christietiuimicus,supplicantibusvestrisRogatiano christianinonprohcEreticoerrorepoenasjustissima
* Donati per-
et Pontio, libertalem perditionis parti sicut vos, sed pro calholica veritale passionei
misit denique tunc reddidit basilicas haereticis,
:
gloriosissimas'|pprtulerunt.
quaudotempladtBinouiis,eomodo putanschristia- 12 Attenditequaramanifestissimaveritatepercoi
num uomen posseperire de lerris,si unitati Ecclesiae regis,quod in manu Dei est,ipseDeus dixeritinisti
de qualapsusfueral,invideret,et sacrilegasdissen- ipsalege quam contra vos prolatara dicitis estaa ;

7"ai
sionesliberas esse permitteret.Haecerat ejuspraedi- tem,siintelligatis, prolata pro vobis. Altenditequic
canda justitia, quam supplicantes Rogatiauus et habeantverbaprincipis:iVflmsi in eis qui pritnoini i

Pontius laudaverunt, diceutes homini apostatae, tiati sunt, idcircoreligio Baplisrnatis judicaturin i

quod apudeum solajustitia haberet Zocwm. Huic suc- firma,quodiiaquibus accipiturpeccatorespulentur

cessit Jovianus^quiquoniam cito mortuus est, nihil toties renovarinecesse erit traditum Sacramentum

de tebus tahbus jussit.DeiudeValentianinus; legile quotiesindignus fuerit inventus collati Baptismati

administrator,et fides nostra non ex nostrx volunta
tis arbitrionequeex divinimunerisgratia,sedexme
'
Lov., verba regis esse Nabuchodonosor. Signa, etc.
Ain. Bud. Er., verba regisesse : regi Nabuckodonosor os- rilissacerdotU77ielclericorumqualitaiependebit{a)
tendi, signa. Al M.ss., regis esse : Signn, elc. Faciautmille concilia episcopi vestri, huic uni sen
* Sic nieliores Mss. Al vulg. habent, perditioni parlis.

' Apiid Am. Bad. Er. et Mss. tres v et sb. scribitur,

quod volueretis consenti
tentiaerespondeant, et ad
Jovinianus. Apud 00. et s., Javinianus. miisvobis.Videteeuim quamperverseet irapiedica
(af Iti Gotliico olficio dicebantur baec in sabbato sanc- tur, quoddiceresolelis, quia sibonus silhorao,ipsi
to, et respondebalur, ^men.
[b) Episoopum a Casis Nigris. saaotiticateum quembaptizat;siautemmalus sit,e
 ; ,

401 EPISTOLARUM CLASSIS IL 402

iiesciat ille quibaplizatur,tuncDeussanclificat.Hoc cavit terrama solis ortu tisquead occasum (Psal. xlix,
si verumest.optare ergodebent houiines.ut a raalis 1). Ubi agnovimus Christum in eo quod scriptum

ijtrnoratis baplizentur, potius quam a notis bowis.ut esi, Etipse tanquam sponsus prncedens dethalamo suo,

niagis a Deo quam ab homine possinl sanotiQcari: exsultavit utgigas ad currendam viam; ibi aguovimus
sed absita nobis ista demenlia. Quare ergo nonve- ef Ecolesiam in eo quod paido superius dioitur. In
lam dicimus, elrecte sapiuius,quia seniperDei est omnem terram e,xivit sonus eorum, etin fines orbis terrx
iUagraliaetDei.Sacramentum.hominisautemsolum verba eorum. In sole posuit tabernaculum suum {Psal.

niinisterium; qui bonusest, adheeret Deo.et ope-

si xvu), 5, 6). Ipsa est Ecclesia in sole posita, lioc est

ralur perillum Deus visibiiem Sacranienliformam, inmanifestationeomnibus nota, usquead terminos

,
ipseautem donat invisil)ilem gratiam. Hoc sapia- Ubi aguoviuius Christum in eo quod scriptum
ferrae.

:
mus omnes, et non siut iu nobis schismata. est, Foderunt manus meas, et pedes, dinumeraverunt

— omnia ossa mea; ipsivero consideraverunt et aspexerunt

CAPUT IV, 13. Concordatc nobiscum, fratres;
I
me, diviseruntsibivesUmenta mea, et super veslimen-
diligimus vos, hoc vobis volumus quod et uobis. Si
tum meum miserunt sortem ibi agnovimusef Eccle-;
iproptereanos gravius odistis, quiaerrare vosetpe-
siam in eoquodpaulo postin psalmoipso dicitur.
rirenon permittimus,hocDeo dicile.quemtimemus
Commemorabuntur et conve-tcntur ad Dominum uni-
minanteminalispasloribus, et dicentem •.Quod erra-
versiftnes terrse, et adorabunt in conspcclu ejus universae
verat, non revocastis, et quod perierat, 7ion inquisistis
patrix gentium quoniam Domini est regnum, et
: ipse
Hoc vobis|per nos Deus ipse facil,
{Exech. xxxiv, 4).
dominabitur gentium {Psal. xxi, t7, 18, 19, 28, 29).
dve obsecrando, sive minando, sive corripiendo,
Ubi agnovimus Chrisium in eo quodscriptum est,
sive damnis, sive laboribus,sive per suas occullas
Exaltare super coelos, Deus; agnovimus et Eccle-
ibi
admonitiones vel visitationes, sive per potestatum
temporaliumleges.Intelligitequidvobisoumagatur;
siamineoquod sequ'\l\iv,etstiper omnemterram glo-
ria tua{Psal. lvi,6). Ubi aguovimus Christumin eo
perire vos non vult Deus in sacrilega disconlia alie-
inatosamatreveslraCathoHoa.Nihdin nosaliquando
quod scriptum est, Deus, judicium tuum regidu, et
juslitiam tuam ftlio regis ; ibi agnovimus et Ecclesiam
probare potuistis; veslri episcopi conventi a nobis,
in eo quod de illo in psalmo ipso dicitur Et domina-
nunquam nobiscum pacifice conferre voluerunt, ,

bitur a mari usque ad mare, et a flumineusqueadter-

-[uais fugientes cum peccatoribus loqui.Quis ferat
minos orbis terrarum. Coram illo procident xEthiopes,
islamsuperbiam^quasiPaulusapostolusnoncontu-
el inimiciejus terram lingeni. Picges Tharsis et insulae
lerif cum peccatoribus et cum valde sacrilegis : legite
Actus Aposlolorum, et videte Quasi ipse Dominus munera Arabum et Saba dona adducent;
offerent; reges
et adorabunt eumomnes reges terrse,omnesgentes ser-
non cum aquibus crucifixus esf, sermones
Judaeis,
vient illi {Psal. lxxi, 2, 8, 9, 18, 11).
ie Lege habuerit, eisque congruenfer responderit.
Postremodiabolusestprimusomniumpeccatorum, UbiagnovimusChrisfumin eo quod scriptum
15.

juiconverti ad justifiamnunquampoterit, ettamen est, lapidem de monte sinemanibus preecisum, fre-

iceipseDominusdeLegededignatus est ei respon- gisseomniaregnaterrarum, utiqueillaquaede cul-

iere ; ut intelligatis istos ideo nobiscum nolle con- turis daemonum praesumebanl; ibi agnovimus et Ec-

erre, quia causam suam perditam norunt. clesiam in eo quod dictnm est, lapidem ipsum cre-
visse, et faotum moutem magaum, et replevisse
l4.NosMgnoramusquidadversusseipso3homines
omnem terram {Dan. ii, 34, 35). Ubi agnovimus
actent,quicaIumniosis disseusionibus gaudent.In
Christum in eoquod scviptum esl, PraevalebitDomi-
^cripturis discimusChristum,inScripturisdiscimus
nus adversus eos, et exterminabit omnes deos gentium
loclesiam. Has Scripturas communiter habemus
ierrse;\b\ aguovimuset Ecclesiamineo quodillicse-
piare non eis et Christum et Ecclesiam communiter
quitur, Et adorabuntin conspectuejus unusquisque de
efinemus?Nosubiagnovimuseumdequo;dicit Apo-
loco buo omnes insulse geniium {Sophon. u, 11). Ubi
ilolus^ Abrahae dictse sunt promissiones et semini ejus
agnovimus Christum in eo quod scripfumest,Z)eMS
xon dicit, Et seminibus, tanquam m multis ; sed tan-
ab Africoveniet, et sanctus de monte itmbroso;operiet
luamin uno, Et semini tuo, quod est Christus (Gal. u\,
coelosvirtusejus;\hi agnovimus Ecclesiam ineo quod
; ibi agnovimus Ecclesiam, de quadicit Deusad
seqiiilur, Et laudis ejus plena est terra {Habac.iu, 3).
wjraham, semine iuo benedicentur omnes gentes
In
Ab Africo enim posita est Jerusalem, sicut legitur
Gen. xu, 3). Ubiaguovimus Christum inPsalmode
inlibroJesuNave(/osMa?,xv, 8),unde nomenCliristi
e prophelantem, Dominus dijcit ad me, Filius meus es
diffusum est; et ibi est mons umbrosus,mons Olivef i
u; ego hodie genui te ;\h\a.g(\ovioa\isEcc\es\3Lm, in eo
unde ascendit in coelum ut cooperiret cceios virtes
iuod seqminr, Postula a me, etdabo tibi genteshiere-
ejus,etimplereturEcclesiaperomnem terramlaudis
\liiatem luam, et possessionem iuam terminos terrse
ejus. Ubiaguovimus Christum ineo quod scriptum
Psal. u, 7, 8). Ubi agnoviraus Chrisfura in eo quod
est, Sicut ovis ad immolandum ducttis est, et sicut agnus
crlpluni est, Deus deorum Dominus locutus est ; ibi
coram tondente se fuit sine voce, sic non aperuii os
ignovimuset Ecclesiaraineo quod sequifur,£f vo-
suHm,etcietera quae illic deejus passionedicuntur ;

ibi aguovimus et Ecclesiam in eo quod illic dicitur,

' Unus Hi%s.,Non ignoramns. Fortean molius.
e Vactic. Lselare sterilis, quse non paris ; erumpe et exclama,
(a)Verba islhaec sunt illius forsitanJegis.Constantini,
quse non parluris ; quoniam mtilti filiidesertse, magis
I

r.onstantiiet Valentiniani.cujus mentio titinCod.Ttieod.

|ib. 16. tit. 6, iVe sanctum baptisma ileretur,\eg. 2. quam ejus quae habet virum.Dixit enim Dominus:Di.
 j

403 S. AUGUSTINI KIMSCOPI 404

lala locum tabernaculilui, etaulieas tuas ' confige, non ipsam Ecclesiam quare non lenetis? Si in ipsum
estquod parcas. Pornge longius funiculos, et palos va- Chrislum quem legitis,et nonvidelis,lamenpropter
lidos confirma ; etiam atque etiam in dexleram alque veritatem Soripturarum quare Ecclesiain
crcsdilis ;

sinistram extende.Semen enim luum hiereditabit gentes, negatis,quamet legilisct videtis? H.-ec vobistiicendo
el civitates, qme desertit erant, inhahitabis. Son est el ad hoc bouum pucis et unitatis et charitatis vos
quod metuas, praevalebis enim ; nec erubescas quod de- compellcudo.inimici vobis facli sumus et mandafis ;

testabilis fueris, Confu.uonem enim in perpetuum ohli- quia occidetisnos qui veritatem vobis dicimus.et ia
visceris, ignominin' viduitulis tun' non eris memor ;
quo- quanlumpossumus uon permitti-
errore vos perire
niamegosum Dominus,qui fecite.Dominus nomenei: mus. Vindicetnos Deus de vobis, ulipsum errorem
et qui eruit te, ipse Deus Israel universie terrm voca- veslrum in vobis occidat, el nobiscum de veritale
bitur (Isai. lih, 7, et liv, 1-5). gaudeatis. Amen ^
CAPUTV. — iG.NoQnovitausquidde tradiloribus
EPISTOLA CVI •
(a).
dicalis,quosnunquainconviucere,nunqnamosten-
dere potuistis.Nondicoquia vestripotius in tali cri- Augustinus Macrobio donatiunsepartisapud Hipponem,
iuinedetecti etconfessi maQifestantur : quid ad nos uti c.v epistola 108 intelligitur, episcopo, agens ne
perlinet desarcinis alienis?nisi ut quos possumus subdiaconum quemdam rebaptizel.
corrigamus, vel correptione vel quacumqtie disci- Domino fralri dileclo Macrobio, Augustinus.
plinainspirituniansuetudinisetdiligentiacharitatis;
quosautemcorrigerenon valemus.etiamsinecessitas l.Audivi quodquemdamsubdiaconum nostrum
cogitpro salulecaeteroruni ul Dei Sacramentanobis- rebaptizare disponis.Noli sic Deo vivas, sic Deo pla-
:

cum communicen t, peccatis tamen eorum non com- ceas.sicChristi Sacramenta non inaniterhabeas,sic
municemus,quod nonfitnisi consenlieudoet faven- non in aelernum a Chrisli corpore separeris.Noli,rogo
te, frater, pro teipso te magis rogo certe paululum
do.Sicenimeosinistomundo,iQquoEcclesiacatho- ;

licaperomnesgenlesdiffunditur.quemagrumsuum attendequoddico.FelicianusMuslitanusPrimianum
Dominusdicit, tanquamzizaniaintertriticum, velin Carthaginensen damnavit, et vicissim ab illo eliam
hacunitatis area tanquam paleampermixtam fru- ipse damnatus est. Diu Felicianus in sacrilego Maxi-

mentOjVelintraretiaverbiet Sacramenti* tanquam miani schismate fuit, multos ibi per suas Ecclesias
malos pisces cum bonis inclusos, usque ad tempus baptizavit,modocumPrimianovesterepiscopus,sed
messis(A/n«/i.xui,24-43),autventilationis(/rf.iu,l2) et neminem post eum baplizans. Oua ergo licenlia

autlittoris {Id. xni, 47-30, toleramus, ne propter illos postnosadhuc rebaptizandum putatis? Hanc mihi
eradicemusettriticum,autgrananudaantetempus solve quaestionem, et me bapliza si hanc autem sol- :
;

deareaseparata, non in horreum mittenda purge- vere non potes, parce alienae anim«, parce tuse.
mus,sedvolatilibuscolligendaprojiciamus;autdis Aut si me de Feliciano falsum dixisse arguis, exige

ruptisperschismataretibus.dumquasimalospisces "' probem certe si non probavero, tunc fac quod

; ,^

cavemus, m
mare perniciosce libertatis exeamus. putas. Addo eliam, sinon probavero, non sim epis-
Propter hocenimhisatquealiis similitudinibus Do- copus communionis meae ; siaulem probavero,
minus servorum suorum tolerentiam contirmavit.ne noli esse inimicus salutis luae. Opto te, domine fra-
dum se boni putant malorum permixtione culpari, ter, in pace esse nobiscum.
per humanas et temerarias dissentiones aut parvulos EPISTOLA CVII [b).
i
perdant,autparvalipereant.Quodusqueadeocoeles- -S

Maximus et Theodorus Augustino renuniiantes quid ipsis

tismagister cavendumpraeraonuit, utetiamdeprae- i .,

coram responderit Macrobius ad ipsius liiteras. (:

positismalisplebemsecuramfaceret.nepropteriUos
j
doctrinae salutaris cathedra desereretur, in qua Dominobeatissimoet venerabilimultumquedesi
coguntur etiam mali bona dicere. Neque enim sua derabili patri Augustino Maximus etTHE0D0Rus,ia
suntquae dicunt,sed Dei.qui in cathedra;unitatis doc- Domino salutem
trinam posuit veri tatis.Proinde ille verax et ipsa veri- 1 Ex prsecepto Sanctitatis tuae ad episcopum Ma-
.

las, de praepositissua mala facientibus,
dicentibusait: Quasdicunt, facile;quse autemfaciunt,
facere nolite : dicunt enim,et faciunt [Matth. xxiu,3).
Non utique diceret, Quse faciunt, facere nolite, nisi
manifestas essentmala quae faciunt.
17. Nou ergo propter malos in maladissensione
pereamus:quamvisvestrosmajoresnon exsecrato-
resmalorum,sedaccusatoresinnocentium fuisse,si
velitispossimusostendere.SedquicumqueiUietqua-
lescumque fuerint,portentsarcinas suas. Ecce Scri-
ptu rae communes, ecce ubi novimus Christum, ecce
ubi novimus EccIesiam.Si Christum ipsum teuetis,
et Dei bona crobiumperrexinius;ad quem cumlitteras BeatitU'
dinis tuae perferremus, primo negavit se ne eidetn
lef/erentur. Deinde aliquando ex nostra suggestione
commotus, easdemsibi voluit recitari quibus relectu
ait : « Non possum nisi ad me venientes suscipere, et
iisdem fidem quam poslulaverintdare-a. Cum aulem
' Apud Bad. Am. Er. et Mss. quosdam deest Amen.
In aliis Mss. loco ejus habetur, Valele.
*Epistt.CVI,L;VlIetCVIlInoncontincnlurinGailicaniBJ
Mss. Purgatne sunt multis mendis aucforitate VaticanJi
exemplaris. Quainpiam etiiim pin^uiora quaelam eiTatal
corrigi oporluit ex conjccLurarquod a nobis tentatum fuit
eafide.ulpriscaiectioniiiilominushocceloco exhiberetur.l
i.a) Alias 265 quce autcin 106 erat, nunc 186. Scriptal
:

fortean. 409.
^
Am. Bad. Er. et undecim Mss., aulas. (b) Alias 266 quce autem 107 erat, nunc216. Scripta|
:
|

In Mss. aiiquot, sacramenta, post superiorem.

 405 EPISTOLARUM CLASSIS II. i06

a nobis eidem diceretur quid de facto Primiani di- ste necessitas cogil ? Sed si atteudas, mi frater, sj
ceret, dixit se nuper 0}'dinatum pnt7'is sui judicem recte cogites, si Deum limeas, iiimala' causaper-
esse non posse, sed in id quod a prioribus snis ac- severare nulla necessilas cogit. Haec enim responsio
ceperil permanere. Quod necesse habuimus his tua non qiuestiouem tibia me propositain solvit, sed
litteris Sanctilatis tua' significare. Bealitudinem causam nostram ab oiiiui caluinnia vestrae causa-
tuam nobis Dominus custodiat, domine pater. enim te uuper ordiaatum fac-
tionis absolvit. Dicis
torum patristui judicem esse non posse, sed in eo
EPISTOLA CVIIl (a).
quod a prioribus tuis acceperis permanere. Gur
Agit de non iterando Baptismo, coarguens Dona- ergo non potius in Ecclesia, quain Scriptura teste
tislarum hac inre contumaciam ;quippequiMaxi- incipientemabJerusalem, atque per omnes gentes
mianensium baptisma ratum habuerunt. Evincit' fructilicantein atquecrescentem {Act. i, 8) a Domino
subindenullam eosschismatis edendi justam cau- Christo per Apostolos accepimus, permanemus et ;

sam habuisse. defactisuescioquoruinpatrum.quBeantepenecen-

lum annos admissa dicuntur, modo judicamur? Si
Oomino dileclo fratri Mackobio, Aigustinus.
enim tude patre tuo,adhucia hac vita constituto,
_ CAPUT PRIMUM. - {. Charissimi filiimei, liono- non audes judicare, quein potes interrogare mihi ;

cuiuad tuam BenevolenUam attulisseal

rabiles viri,
litterasmeas, quibusadmonuirogaviquete.ne sub-
diaconum nostrum rebaptizares, rescripseruntmihi
leves^ondisse, Nonpossum nisiadmevenientes sus-
cipere, et eisfidem quam postulaverintda7'e:eiia.mea
siad te venerit in vestra coiumunione baptizatus.qui
'diuavobisseparatusfuit,c;lperignorantiamsepula-
verit denuo baptizandiiLu, idque poposcent, cum
cognoveris ubifueritbaptizatus, susci"
iquaesieris et
Spisquidemadte venienleni,nectamen ei das quam
iposlulal tidem, sed doces hominem habere quod
necverbaerranlis attendis, sed studium adhi-
Jpetit,
^bes corrigentis. Male ergo dante m quod jam dan-
dum non est, et Saoramentum quod datum
flanlem suuserror accusal, non petentis* excusat. Dic
jilaquemihi, obsecro te, quomodo iion habeat qui
ipetivitabs te,quodjamacceperat per me?Si propter
alienamaquam,etahenuin fontem,quodsolentdice-
requi non intelligunt, quia scriptum est, Ab aqua
aliena abstine le, et de fonte alieno ne bibe7'is (b)
Fehcianus quando separatus est a vobis in parte
Maximiani, t'en7a<zs adulter,catena sacrilegii, sicu'
conciliivestri(c)verbaindicant,trahebatur.Sisecum
abstuleratfontem vestrum, quiseratfonsinquo,illo
enim nunc vester
separato, veslros baptizatis?Simul
episcopussedetcumPrimianoase damnato etdam-
natore suo.
2. Sed sicut mihi suis litteris {Epist. 107) intima-
runt nostri, qui in hac causa cumquae-
te viderunt,
'rerent quid hinc diceres, respondisti te nuper ordi-
iiatum (rf), faclorum patris tui judicem esse non
posse, sed in eo quod a prioribus tuis acceperis,
permanere. Hinesanedolui necessitatemtaam,cum
le existimem, sicut audio, bonae indolis juvenem.
Quidenim te ad hanc responsionem, nisimalae cau-
Lov., potentis.
' goschismate.propterhooorisDorainijucunditatem
Alias 256
(a) cjuce autem 108 erat, nunc265. Scripta
:
paulo post superiorem.
(b) Frustra hcec quoeras in Vulgata sed apud lxx
:
reperies, Prov. ix, 18, quaj qtiidem verba hac in re Bap-
lismi post hcereticos repelendi producta sunt olim non
iiiodo a Donatistis, verum etiam a Gypriano.
(c) Bagaitani.
(d) Macrobium Donatistarum apud Hipponem episco-
pum.fuisse.cum ex hacepistola.tam ex Carthaginensi col-
lationeconstat:ordinatum hauddubieinlocumProculeia-
ni, qui post concilium Garthaginense die 25 aug. 403 cele-
bratuin adhuc superstes erat, uli intelligitur ex ep. 88, n. 8.
quare diciturutjudicemdemortuolonge antequam
natus eum ? et ' christianis gentibus quaredicilur
Afrorum traditorum aate tot
ut judiccnt de factis
annos mortuorum, quos nec vivos tot christiani qui
tunc vivebant, in terris remotissimis constituti au-
direvel uossepotuerunt?Quimaaentemnotum non
audes judicare Primianura, cur mihi antiquum et
ignotumjudicandura vis imponere C8eciIianum?Si
patres tuos non judicas de factis suis, quare fratres
tuos judicas de factis alienis ?
3. An forte fratres nos negas ? Sed raelius audi-
mus sanctura Spiritura per prophetara praecipien-
tem, Audite qui pavetis verbutn Domini : dicite,
est vio -
Fratres770st7'ieslis,hisqui vos oderunt etqui vosde-
testantur,ut hono7'i/icetur, et appa-
nomen Domini
autem erubescaiit {Isai.
reat illis injucunditate, ipsi
Lxvi, 5, secundum LXX). Reveraenim sihominibus
noraea Dominijucundius esset, quamnoinina ho-
minum, numquid Chrislus clamans, Pacem meam
; do vobis (Joan. XIV, 27), dividereturinmerabris suis
per eos qui dicuat, Ego quidem sum Pauli, ego autem
Apollo, ego vero Cephse (l Cor. iii, 4) et per homi-
num aouiina dilaaiaatur?aumquid Christus exsuf-
flaretur in baptismo suo, de quo « dictura est, Hic est
quibaptizat{Joan. ^,33); dequodictura est, Ch7'istus
dilexit Ecclesiam suam, et t7'adidit seipsum pro ea,
ut eam sanctificaret, mundans eam lavaci'o aquae
myer6o(£;?A.v, 25,26) ?aumquidergoiaipsosuola-
vacro exsufflaretur, si aomea Doraini esset jucua-
dius, cujus estipse baptisraus, quam oomea horai-
aum, de quibus dicitus: Saactum est quod ille dat,
aon quod ille?
CAPUT II. — 4. Et taraen collegee tui ubi volue-
runt.verilatempotiusattenderunt, et nonsoluraba-
ptismum quera Primianus ia vestra comrauaione,
sed et quemdedit Felioianus ia Maxiraiaai sacrile-
sancturaesse seaserunt;et characlerem,nonsolum
qiiemipseapudvosacceperat,sedetquemaliisextra
vos desertoriufixerat, ipsocorrectoviolare aoaausi
suat, quiaregiumcogaoveruat. De hoceorumfacto
tambonojudicareaoavis.ubieosdebereslaudabili-
Lov. ,nulla.
* Lov., nec.
' Lov. omit. de quo.
407 S. AUGUSTINI EPISCOPI 408

terimilari.etsequerisjudiciiiraeorum.inquomeren- post eos nullum baptizaverunt. Si huic asserlioni

tur ab omnibusdeleslari.Tiinesde Primianojiidica- resistilur, vel horuiii aliquid si negalur, periculo
re.necogaris audire quod culpes imo vero judica.et
: episcopatus mei exigar probare quod loquor.
illic magis poleris invenire quod laudes. Non enim 6. Finitaest causa.frater Macrobi: Deushoc egit,

qiiod male fecit Priinianus te voliiinus memorare, Deushoc voluit;occull*illius providentifle fuit utio
sedquodoptiinefecit qui iu suscipiendisquosejus
: causaMaximianispeculum vobiscorrectionispropo-
damnator in separatione sceleralissima baptizave- neretur, ut omnis adversum nos, imo adversu»
rat,erroremhominumcorrexit,non DeiSacramenta Chrisli Ecclesiam loto orbe crescentem, non dico
'

destruxit. Bonutn Christi et in hominibus malignis nein te videarcontumeliosiis, sed cerle ves-
vestra,
agnovil;malumautemhominuin,non violaloGlirisli trorum criminosa calurania finiretur. Nihil enim re-
bouo, einendavil. Autsi hoc factum displicet libi, raansit omninoeorum contranos,tanquamd6
qua3
illudsaltemattende, illud probonotuoingenio pru- Scripturis ab hominibus non inlelligentibus proferri
denter adverte, quiaunuin Primianumnon judicas solent.Nam hflec habere in ore consueverunt Ab :

de factis Caeciliani. Times ne te poiluat, si noveris aqua alienaabstine te{Prov. ix, 18). Sed respond*»-
quod vindicare non aiideas absolve ergo gentes,
: tur : Nonestaquaaliena,quamvissitinalienis;sicut
quae nec nosse poterant quod accusas. necaquaillaMaximianifuit,undevosnon abstinuis*
Nec tamenilluduniusPrimianifactumesl:scis,
5. tis. Item proponitur nobis Facti sitnt mihi sicut
:

in quantum opinor, et tu, centum ferine episcopi aquamendax.nonhabensfidetn (Jer.x\, lS).Sedres-

veslri factione damnabili cuiu Maximiano conspi- pondetur Hoc dictum est de fictis hominibus, non
:

ranles, ausi suntdamnare Primianum ; etlrecento- pertinentibusad DeiSacramenla,quaenecininenda-

rum decem Vagaiensi conciIio,sicut decreti ej us ver- cibus possuntesse mendacia.Nam utiquemendaces
ba personant Maximianum fidei lemuinm.veritatis
: fuerunt qui Primianum. sicut ipsi perhibetis, falsig
aduUerum,Ecclesixmalrisinim,icum,Dathan,Core, criiuinibusdamnaverunt ;nectamen aquamendai
et Abiron ministrum, depacisgremtosententiaeful- fuit, in qiia separati a vobis, quos potuerunt,baptiza-

men excussit.ti\nca.]n (iuo(iecim,quieiusordinalio- verunt.Nam quando eam in his, quos Felicianus el

ni, quando contra Primianum levatus est, interfue- Praelextatus foris baptizaverunt, suscepistis, et in

rant, nondilatadamnationecunjunctisunt caeteris : mendacibiis veracera fuisse sensisfis. Proponitur

autem, nenimia prfecisio fieret, praestituto die, re-
deundi est concessa dilatio,salvis suis honoribus,si
intra terminum temporis remeassent.Nec tiinuerunt
trecenti et decemadsuum collegiumrevocaretanto
Maximianisacrilegioaccusatos,intuentesforlequod
nobis, Qui baptizatur amortuo, quid prodest * lava-
crum ejus{Eccli. xxxiv, 30)? Respondetur:Si'hoc
debaptismoscriplumest.quobaptizantilliquostaa-
quam mortuos ejecit Ecclesia, non dixit hoc lava-
crum nou esse, sed nihil prodesse quod et nos ;

scriplamesi: Charitascoope7'itmuUitudinempecca- dicimus.VerumtamenquandocumilloadEcclesiam

torum (l Pet. iv, 8). Quibus autem estpermissum ^ venerit,quodforis oberat, intus proderit;non cum
tempus dilationis,forisavestra commuiiione bapti- ipserepetiturBaptismus, sed cum corrigitur bapti-
zaverunt, quoscumque baptizare potuerunt. Neque zatus. Sicut Maximianum et sociosejus, tanquam
enimnisiforisfuisset, dilatione concessainvitari po- morluos avestracongregatione,communionisejeo-
teraututredireut.Deinde etantequamdilatio finire- tosloquitur Vagaienseconcilium Veridica,'\nqmt, :

tur,etposteaquamtinitaest,illiduodecimcumMaxi- unda, in asperos scopulos nonnullorum naufraga

miano damnati, apud tres autamplius proconsules projectasuntmembra. jEgyptiorum quodammodo
accusati sunt, ut e sedibus suis judiciario vigore exemplo pereuntium funeribus plena sunt littora,
pellerentur:interquoseralFelicianusMustitanus,de quibusin ipsa mortemajor estpcena.quod postextor-
quo non' ago^etPrsetextatus Assuritanusnuperde- lam aquis ultricibus ' animamnec ipsam inveniunt
functus, in cujus damnati locoalterjamfueralordi- sepulturam {a). Ex hac lurba morluorum,quasi revi-
natus.Quos duos non unusPrimianus.sed multi coe- viscentes Felicianum et Praetextatum in suishono*
piscopi vestri, cum frequentissima numerositate illa morle baptizatos
ribus suscepistis,et ab eis in
Thamugadensis Optali ' natalitia celebrarent, post non rebaptizastis; quiabaptismum Chrisli forisda-
eorumsinedilalione damnationem, post termina- tum per raortuos, raortuis non prodesse, eumdem
tam quae caeteris data fueratdilationem,post divul- tamen ipsum prodesse inlus reviviscentibus agno-
gatam * forensi etiam strepitu apud tot consules vistis. Proponitur nobis : Oleum peccatoris nonim-
accusationem,in honoribusintegrissusceperunt, el pinguet caput meum {Psal. cxl, 5). Bespondetur,
hoc scriptum de assentatioue leni atque fallaci
* Lov., quia autem et permittatur. blandi adulalorisintelligi, quaungituret cresciteis
* Una e recent. Paris. Edit. legit, nunc, corrupte. M. capiit, cum laudanturpeccatores in desideriis ani-
' Apud Lov., optnta «a/a/jha nec aliteiiegilur in Ms.
;

Vatic. qiiod unumhactenus epistoloehujus exeniplar po- maesuae, qui iniqiia egerint,benedicunti!r.Qiiod
et
tuit reperiri. Emendari oportuit hunc et allos quosdam lo- sic eniin posita est
es priore versu satis apparet ;

cosutsensusconstaret.servatatamenin Viiriantibusanti-
qualectiqne.Isthuc vero pertinetquod legiturin lib.2 cont. tota sententia : Emendabit mejustus in misericor-
litt. Petiliani c 23, « Illum commemoro, qui vobiscuiii vi-

« xit, ;;ujus natalitia tunta celebratione frequentabatis, ' Lov., orbis.

«cui pacis osculuiu inter sacramentacopulabatis, » etc, ' Lov., est per.
ubi notahtia sedis, id est diem ordinati in episcopum ' Lov., sed.
Optnti subintelligimus. * Lov., ejeclnm aquis ultricibus.
* Lov., divulgala.
(a) Vide lib. 4 cont. Gresconium, c. 31 et 16.
 409 EPISTOLARUM CLASSIS II. 410

dia, et arguet me ; oleum autem peccatoris non im- concurritur. ApostolusPaulusquantumrlsfalsisfra-

pinguabit caput meum. Malle se dixit veraci mise- tribus conqueritur (II Cor. xi, 26) quorura tamen
I

ricordis austerilate conteri *

,
quam deceptoria laude corporali perraixtione non maculabafur, cordis piiri
fallentis extoili.Sedquomodolibetintelligalis, cerle diversitatesejunctus.Namaquibusdamquosinvidos
j

in eis quos inMaximiani Felicianus et

sacrilegio noverat, gaudet Christum pariter praedicari {Phi-
Preetextatus baptizaverunl, aut peccatorum oleum lipp.i,io-i8);e[ utique invidiadiabolicum vitiura est»
I

suscepislis, auteliarapeccatoribus *ministrantibus 9. Postrerao episcopus Cyprianus, jara Kcclesia

1 datum Chrisli esse oleum cognovistis. Nequeenim copiosiusdilafata,viciniorfemporibusnostris,cujus
1
nou erant peccatores, quando deillis in Vagaiensi auctoritafe aliquando repetitionemBaptisrai confir-

;
ooncilio dicobatur Famosi criminis reos, qui fu-
:
mare couamini, cum illud concilium (a), vel illa

\ nesto opere perditionis vas sordidum collecta fsecu"

,
scripta,si vereipsiussunt.ef non.sicutaliqui putantj

lentia glutinarunt ', damnatos esse cognoscite.
CAPUT ill. —
7. Ista de Baptismo dixisse snffe-
cerit. Causa vero separationis vestree his solet non
inlellectis tesfimoniis colorari.Scriptum est :Ne com-
munices peccatis alienis(l Tim.v,22). Sed respon-
sub ejus noinine conscripla atque conficta, conti-
neant quantum dilexerit unitafem, quomodo inea
tolerandos, etiam confra quosipsesentiebaf, aper-
tissima exhortatione consuluerit ', ne pacis vincu-
lum rumperetur id potissimum atfeudens, quia
:

detur,eumcommunicarepeccalisalienis,quiconsen- si quis alterutris, quibus aliud videturquam veri-

titmalis faclis; non eum, quicum ipsesit triticum, tas habet, humanus error irrepserit, fraterna con-
siraul tamen cura palea,quara diii area retrituratur, cordia custodita charitas etiam cooperil raultilu-
diviniscoraraunicatSacraraentis.Scriptumestenim dinem peccatorum. Hanc ille sic tenuit, sic amavit,
Exiteinde,etimmundum netetigeritis;et, Quid teti- ut si quid aliter quam
de Baptismi sacra-
res est,
geritpollutum,poUutus esl {Isai. lu, H); sed con- menlo sapuerat.idquoqueDeus illi revelaret, sicul
sensione voluntatis,qua deceptus est homo pri- Apostolus fratribus in charitate ambulautibus di-
mus, non conversatione corporis, qua et Judas oscu- cit Quotquot ergo perfecti, hoc sapinmus ; et si
:

latus estChristum. Pisces quippeilli, de quibus in quid aliter sapilis, id quoque vobisBeus revelabit.
Evangelio Dominus loquilur, boni et mali intra Verumtamen inquod pervenimus ineo ambulemus ^

eadem retia, quibuscongregatiouis coapfat unifa- {Id. 111, 15, 16). Huc accedit quoniam fructuosum

tem, usque ad finem seeculi, quod littoris nomine sarmentum, si aliquid habebat adhuc purgandura,
praefiguratur {Matth. xui, 48, 49) pariter natant gloriosamartyrii falce purgatumest uon quiapro :

corporibus mixti, sed moribus separati. Scriptura Christi nomineoccisus est, sed quia proChristino-

est enim, Modicum fermentum totam massam cor- mine in gremio unitafis occisus esf. Nam ipse scrip-
rumpit (I Cor. v, 6), sed eorum qui consentiunt mala sit, et fidentissime asserit, eos qui extra unitatem,
lacientibus, non eorura qui, secundum prophetam etiamsi pro illo nomine moriantur, occidi posse,
Ezechielem,geraunt, et moerent ob iuiquitates po- non posse coronari {Lib. de unit, EccL). Tantum
puli Dei, quee fiunt in medio eorum {Ezech. ix, 4). ad delenda, sive ad confirmanda pec-
valet sive
8. Istara maiorumpermixtionem gemit ef Daniel cala, vel custodita, vel violafa charifas unitatis.
(Dan. IX, 5-16): tres quoque viri gemuerunt(^rf. lu, 10. Ipse ergo ille Cyprianus, cum per impiorum
28-31) :ille hoc inoratione,illiiufornace testantur : Genfilium persecutionem vastata Ecclesia multos
nec tamenseab unitate populi, cujuspeccafa confi- pIangeretlapsos,malishocraoribustribuenseorum,
tebantur, corporalidisjunclioueseparaverunt. Pro- quiin ipsa Ecclesia damuabili conversatione vive-
phetaeoranesin euniderapopuluminquoerant,quae banf, de cellegarum suorum moribus gemit, nec
etquantadixeruntlnecsibitamenalterumpopuhira suum gemitum silentio tegit ; sed dicit eos in tan-
i 11 quo essent, discessione corporali vel segregatione tam cupiditatem fuisse progressos,utesurienUbus,
quaBsierunt. IpsiApostolipermixtum sibidiabolum etiam in Ecclesia fratribus, habere argentum lar-
Judam usqueinfinem,quoseipseeliam laqueoper- giter vellent, fundos insidiosis fraudibus raperent,
didit, sineullasuicontaminationetolerarunf, ifa ut usuris multiplicantibus fenus augerent {Serm. de
dicereteisDominus.propterillius inter eos praesen- lapsis, vers. init.). Puto istorum avaritia, fundis, et
tiam: Etvos mundi estis, sed non omnes {Joan. xin, fenore Cyprianum non fuisse maculatum nec ta- ;

i
10).Necobilliusiramiinditiam,tanquaraferraentoin men ab eis se corporali segregatione, sed vitae dis-

j
eisdissirailiura raorummassacorruptaest.Necrecfe similitudine fuisse disjunctum. Cum eis altare teti-

I
affirmaripolest quodeosilliuslatebat nequitia, nisi git sed imiuundam illorum vitam ille nontefigit,
;

I
forte qua fuerat etiam Dominum traditurus nam ipsi : quandosicculpavitatqueredarguit. Placentiaquip-
de illo scripserunt quod fiir erat, et orania quae mit- peista atfinguntur*, displicentiarepelluufur. Ideo-
1
tebantur de dominicis loculis auferebat {Joan. xii, que illi optimo episcopo, nec censura, qua peccata
6).Noneisquisquam calumniabatur illofestimonio, coerceret, nec cautela defuit, qua unitatis vincu-
Videbatis furem, et concurrebatis cum eo { Psal. xlix, lum cusfodiret. Legitur ejus in quadam epistola
18) : enim malorum, non Sacramentorum
et factis quam scripsif adpresbyterum Maximum, de hacre
communione, sed eorumdem facforum consensione clara et aperta sententia, qua omnino preecepit.

' Lov., eonseri. •Lov., contra quoque... consuluU.

' Lov., yeccalorum, * Lov., arguunlur,
' Lov., glutinorum. (a) Carttiaginense anni 256, derebaptizandishsereticis.
4tl S. AUGUSTINl EPISCOPI 411

proplieiicam regulam tenens, nullo modo Eoclesiee unitatem,ipsosessepoliusiniqui8simos. Videsfuri»

deseriiiel)ereunilalem,propterraalorumpermix.lio- esse zizania, eos qui noluerunt in unilate agri Oo-
nem. Nam eisi videntur, \vn\u\\.,in EccLe&ia esse zi- mini zizania, tolerare. Vides forisesse paleam, eos
zania, nonlamnn impediri debel fides atit charttas qui noliierunt in iinitate domus magnae talia tole-

noslra, ict quoniam esse zizania in Ecclesia cerni' rare. Vides ipiam veraciter scripliiiii est, FiLiui
tnus, nos de Ecclesia recedamus, Tantummodo no- malus ipse se justum dicit ; exitum autem suum non
bis laborandum est, ut frumentum esse possimus abluit {Prov. xxiv, .sec. LXX) exitum scilicetquo
:

(Episl. 51). exit de Ecclesia, non purgat, non exciisat, nond&.

11. Istam charitatis legem ex oreChristi Domini fendit, non purura et sine crimine oslendit hoc ;

proraulgatam ipsius euim sunt.istaesimiiitudines,

; est enim, non abluit ; qiiia si non seipsiim juslun>
et de zizaniis usque ad tempus messis in unilate dicerel, sed vere ac legitime justus esset, non bo-
agri per mundum {Matlh. xiii, 24-43), et de maiis nos propter raalos impiissirae desereret, sed malos
piscibususque ad tempus litlorisintra eaderaretia propter bonos patientissime sustineret, douec ipse
tolerandis {Ibid. 47-50) hanc ergo charitatis le-
;
Domiuus, sive per se, sive per Angelos suos, a tri-

gem simajores vestri mente retinerent, si cum Dei lico zizania, a frumentis paleas, a vasis misericor-
timore cogilarent, non propter Caecilianum, et nes diae vasa irae, el hjedos ab ovibus, pisces malos a >:ii

cio quos Afros, sive, ut putatis, revera criminosos, bonis in fine saeculi separaret.
sive, quod magis credendum est, calumniis appe- CAPUTIV.— 13. Sed si testimonia illaScriptu- a
titos, se ab Ecclesia, quara descripsit ipse Cypria- rarum, quae majores veslri ad dividendum popu- u;

nus, per omnes gentes radios suos porrigente, et lum Dei, vel inlelligenda, vel proferenda credide-
ramos suos per omnem terram copiaubertatis ex- runt, aliter quam divinorum eloqiiiorum sensus
tendente.non, inquam,sea tot gentibuschristianis, postulat, accipero conaraini, jam desinite : atteo-
quae omnino nescierunt qui, vei quid, vel quibus dite illud speculum quod ad vos admonendos,
objiciebant,nefariaseparationediscinderent quod ;
Deus misericordissima, si sapitis, provisione cons-
non fit, nisi aut simultate privata potius quam uti- tiluit. Causam dico Feliciani, Fidei aemuLum, ve-
litate comrauni, aut illo vitio quod consequenter ritatisaduilerum, EccLesix malris, sicut in Va-
Cyprianus ipse connumerat, vitandumquecomme- gaiensiconcilioconclamatumest,iniraicum,Dathan,
morat. Nara cuin praecepisset propter zizania quse Gore, et Abirou ministrura de qiio amplius addi-
;

in Ecclesia cernuntur, non esse Ecclesiam deseren- derunt quod eura aperta terra non absorbuit, sed
dam, seqaitur et adjungit Nobis lantummodo: ad majus supplicium superis * reservasse. Raptut
laborandum est utfrumentum esse possimus, ut cum enim, inqniunt, poenam suam compendio Lucrave-
coepeHt f rumentum Dominicis horreis condi, fruc- rat funeris ; usuras nttnc graviores coLligit
lumpro opere et labore nostro capiamus. Aposto- funeris *,cum mortuis interest vivus. Quaero enim
lus in Epistola sua dicit, « In domo autem magna utrum istum tunc imraundura mortuum teti-
non soium sunl vasa aurea et argentea, sed et li- gerunt illi qui cumeo conspirantes,t*rimiani inno»
gnea quaedam quidem honorata,qu3e-
et fictilia; et centiara damnaverunt. Si enim teligerunt, utique
dam inhonorata » (II Tim. n, 20) nos operam de- :
pollutura tangendo poUuti sunt. Cur ego in ejusdem
mus, et quantitm possumus laboremus ut vas au- communiooe, atque a vestra separatis, tanquam
reum vel argenleum simus. Caeterum fictilia vasa innocentibus dilatio redeundi conceditur, in integri
confringereDominosoliconcessum ^est,cuiet virga honorisacfideiregressihabeant fundamenta.etqui
ferrea dala est. Esse non potest major domino suo tanquam ordinalioni Maximiani non interfuerint,
servus ; nec quisquam sibi, quod soli Filio Pater mereantur audire quod eos sacrilegi surculi non
tribuit, vindicarit, utse putet, aut ad aream venti- polluerunt plantaria, in eadem parte positos, ia
landam etpurgandam, palam* et ventilabrum jam eodem schismate coUigatos, a vobis divisos, illis
fe)-j'eposse,aut afrumenlo universa zizatiia humano socialos, simul in Africa constitutos, notissimos,
judicio separare.Superba est ista prxsumptio,et sa- amicissiraos,conjunctissimos,quielsinonpraesente8
crilega obstinatio, quam
furor pravus assumit,
sibi eum ordinaverunt, propter eum taraenabsentem et

et dum sibi semper amplius aliquid (o) guain milis Primianumdamnaverunt;etinquinassedicitursur-

juslitia deposcit, assumunt, de Ecclesia pereunt
el dum se insoLenter exiollunt, ipso suo lumore cse-
cati, veritalis Lumen amittunt.
Quid hac Cypriani atlestatione clarius quid
12.
veracius?Videsquantaevangelicaetapostolica]uce
praefulgeat vides eos, qui velut offensi pro sua
; Primianum levando ' erexerunt et communicant
;
culus Caeciliani orbis terrarum populos christianos
numerosissimos, remotissimos, ignotissiraos, cujus
non dico causam,sed multi nec nomen nosse potue-
;
runt?Noncommunicant peccatisalienis,qui pecca-
tum Maximianinon solum scierunt, sed et contra
:

justitia iniquitatibus alienis, Ecclesiee deserunt peccatisalienis, quiCaecilianumepiscopum factum,

aut in longinquis gentibus nescierunt, autin pro-
' V.ov.,solicHum. —
Forte legenduinest, xo/i Ucilum.^. pinquioribus tantummodo audierunt, aut in ipsa
* Lov., etpurgandam paleamet ventilabrum, etc. Atapud Africa factum sirapliciter, et pacihce cognoverunt.
Cyprianum legilur, palam ferre se jam posse. Sic etiarn
apud Augustinum in libro 2 cont. Crescon., c. 34, et in
lil). 2 cont. Gaudent. c. 13, nisi quod omiltitur, se. * Lov., sed majus supplicium super his.
(a) Apud Cyprianum habetur sic « et dumdominium:
' In librisconlra Cresc, fenoris.
sibi semper quidam plus quam, » etc. ' Lov., luendo.

:
 »

413 EPISTOLARUM CLASSIS IL 414

aiilioipsaCarfhaginecontranemineinlevaverunt t qnod contra nos a vestra parte magis ore maledico

Nec cum fure concurrebant, qui communicabant quam veridico solet dici, Veloces pedes eorum ad
tM dequo dicit iNiimmasiusadvocatus, loqnenspio effundendum sanguinem (Psal. xiii, 3), nos potius
jtiffisente Reslilulo episcopo vestro, quod per occul- isla in tantis latrociniis Gircumoellionum, clerico-

inmsacriLegiipropemodumfuvtum, episcopalis no- rumque veslrorum expcrti suinus, qui corporibus

minis invnserit principatum ; neccum adultero por- humanis ceede atrocissima lanialis, fof loca nostro-
tioneni suam ponebant, qui comraunicabant veri- rumsanguine cruentaruntrquorumduces, quando
tatis nec modico fermento tota eorum
adultero ;
te ingrediente iu hancpatriam, ciim siiis ciineisde-
massa corrumpebatur, cum ei faverent, cum in duxerunt, Deo laudes inter cantica condamantes,
ejusparte, non quasi nescientes, a vobis praecisi, quasi voces, velut fuba preeliorum in suis omnibus
iremanerenf, sed a vobis contra prsecidendam eri- latrociniis habuerunt. Alio tamen die concussi ac

gendamque curarent deinde vos ipsi, qui eos ad

;
sfimulati aouleis verborum tuoruui, quae in eos per
iredeundumsicinvitaslis.ut Maximianotanla socie- punicum interpretem honesta et ingenua libertatis

tateconjunctos,impollutosasacrilegiisurculo dice- indignatione jaculatus es, factis eorum irritatus po-

retis,quod Praetextatum quoque et Felicianumsalvis tius quam delectatus obsequiis, se de media con-
eorumhonoribus suscepistis, quodcumeispacifice gregatione, sicut ab eis qui aderant narrantibus
:oncordetis (quod hodieque Felicianum vobis- audire potuimus, furibundis motibus rapuerunt,
:iim consedenlem videlis) nulla communione pec- nec post eorum pedes veloces ad effundendum
!atorumalienarummaculati,nullocontactuimmun- sanguinem,ullaaquapavimentasaIsavistis(a):quod
liti8ecoinquinati,nulliusestismalignitalisfermento post nostros clerici tui putaverunt essefaciendum.
^orrupti :et orbicbristianoper haec testimoniaalie- 15. Sed, utdicere coeperam, hocde Scripluris te-
uimcrimen objicitur, unitatisdivisioa separatione stimonium, quod in nos soletis iiiagis conviciando
unestadefenditur,apraeoisoramo,tanquamimmun- quam probando jaotare, Veloces pedes eorum ad
iiusramus,qiiiinver8B matrisradicemanserit.accu- effundendum sanguinem, etiam in * Felioianum et
satur ! Prfietexlatum impefu vehementi, grandiloqua illa
CAPUT V. — 14. Quid illud, quod soletisde su- sententia concilii Vagaiensis evomuit. Nam cum de
slenfatispersecutionibusgloriari ? Si martyres non Maximiano, quae visa sunt dicenda, dixissent Nec :

facitcausa, sedpoena;cumdicerelur,5ea^J quiper- solum hunc, inquiunt, sceleris sni mors justa con-
'iecutionem patiuntur, frustra estadditum, propter demnat ; trahit et ad consortium criminis plurimos
iuslitiayn (Matth. V, \0).i:ioaue vosetiamio hujusti- catena sacrilegii, de quibus scriptum est : « Vene^
tuli gloria Maximianistae facillime vincunt.qui perse- num aspidum sublabiis eorum,quorumos maledic-
outionemnonsolum postea vobiseum,sedpriuseta tione et amaritudine plenum est. Velocespedes eo-
vobis pertulerunt ? Advocati accusantis Maximia- rum ad effundendum sanguinem [Psal. xiu, 3), »

Qum, vestro collega praesente Restituto, qui in locum elc. Quibusdiotis, utdeinde ostenderentqui essent,
Salvii Membressitani,cum cfeterisillis undecim sine
1 quos traheretad consortium criminis catena sacri-
iilatione damnati, antequam ipse dies dilationis eosque cura Maximiano simili severitate dam-
legii,
Iransiref, jam fueratordinatus, verbasuntquft; jam narent Famosiergo, inquiunt, criminis reos Vic-
:

paulo aute commemoravi. Titianus etiam die ipso
iilationis transacfo,Felicianum et Praetextatumde
lofaipsacontraPrimianumconspirationeverbisgra-
vissimisaccusavit. Concilium etiam Vagaiense non
semel Gesfis proconsularibus.ac deindemunicipa-
<orianM?n Ca?rayiane/jsm, adquemadjunguntalios
undecim, inter quos Felioianum Mustilanum, et
Preetexfatum Assuritanum. Post haec in eos dicta,
facta est cum eis tanta concordia, ut nihil eorum
minueretur honoribus nuUusab eis ablutus, post
;

libus allegatum esl,excitata judiciajmpetratae mi- abltientium pedes veloces ad eflundendum sangui-
oacissimae jussiones, postulatumatquepreeceptum nem, riirsus abluendus judicaretur *. Cur ergo de
esl,ad coercilionem resislentes perducerentur, im- nosfra concordia desperandum est ? Deus diaboli
pertitum * officium, concessa auxilia civitatum.per averterit invidiam, et pax Christi vincat in cordi-
quaeidquodjudicatum est,impleretur.Quidergono- bus nostris : ac, sicut idem Apostolus dicit, done-
biscum de imperata persecutioneconfligilis, quivo- musnobismetipsis, si quis adversus aliquemhabet
biscum ista non aequojure divisimus? Cum enim querelam, sicut et Deus in Christo donavit nobis
non semper qui persecutionem sustinef, perveniat (Co^os. III, lo, 13), ut, quodjam dixi et saepe dicen-
ad passionem sic inter nos composuerunt clerici
; dum est, charitas cooperiat multitudinem pecca-
et Circumcelliones vestri, ut vos persecutionem, nos torum (I Pet. iv, 8),
passionem sustineremus. Sed, ut dixi, cum Maxi- CAPUT VL —116. Verum tu, frater, cum quo nunc
mianislisdeistalaudecertafe,quicontravosrecitant ago, et de quo gaudere
in Christo, sicut ipse novit,
Gesta forensia, ubi eos per judices persecutionibus desidero, si partis Donati defeasionem in hacMaxi-
agitastisrsedplanecum quibusdamcorum tali coer-
' Lov. omittit in,
citionecorreclis posfeaconcordastis; undenecnos- " Lov., judicaret.
tradesperandacouoordia,si Deusadjuvare,et vobis (a)Sacralocaetinstrumenta,siquaeGatholiciattigissent,
eluendii piitabaQt Donatislce :adeoque eorum altariarade-
paciticam mentem inspirare dignetur. Nam ef illud, bant, caliccs frangebant, pallas lavabant, virginum sacra-
rumcrinessalsaaqnaperfundebant.ulitestaturOptatusin
' Lov., Sahi. Vid. lib. 3 contra Cresc, c. 53. lib.e.ubi haec inter alia « In multis, ait,locis parietes lavare
:

' Lov., imjieritum. voluistis.et inclusa spatia salsa aqua spargi prsecepistis.
41» S. AUGUSTINl EPISCOPI
mianicausavelisperingeniituieteloquiifacultatem
suscipere.nec mendaciteragere,quoniam recens esl
memoriaipsius, hominibusinquos haic gesta sunt,
acihuc in corpore constilulis,totetiara proconsulari-
buselmuuicipaliJ)usGestis,ubia(Jversus vossemper
catholica Ecclesia commonita est : ut nec illiid de
aqiiaaliena, etiieaqua meudacii.etlavacro mortui,
etsiqiiaaliasunthujusmodi.siciit soIetis,intelligen-
dafatearis;sed eopotiiismodo,ulbaptismiisChrisli
ad participationem salutis aeternaedalus Ecclesise,
nec exlra Ecclesiain judicetur extraneus, nec in alie-
nisdeputeturalienus, sedextraneis etalienis valeat
adperniciem,suis aulem etpropriis adsalutem ;at-
que in illis, cum ad pacem Ecclesiae convertuntnr,
error eraendetur,non Sacramenlum errorem pu-
niendodestruatur,utqueidquodoberatforisperver-
so,intusincipiatprodessecorrecto:neciIIariirsusde
noncommunicandopeccatisalienis, (ieseparatione
amaIis,denontangendoimmundoatquepolIuto,de
cavenda modici fermenli corruptione,et ceelera talia,
sicut soletis accepturuses,ne vos in Maxirnianicausa
inexplicabiliter irapiicetis.Sed itasapiens hoc asse-
res,hoc tenebris, quod sana doctrina commendat,
quodvera regula exemplis propheticisatqueapos-
tolicisprobat,malosessepotiustolerandos,nedese-
ranturboni, quam bonosdeserendos, utseparentur
maIiMantumutabimitatione,aconsensione,avit8e
ac morum similitudine reprobi sejungantur, simul
crescentes,simulintribuIationeperniixti,simulintra
retiacougregatiusquead tempusmessis,ventilalio-
nis.etiittoris. De persecutione autem, qiiidquid ad
expellendos etsedibus perturbandosMaximianistas
a vestris perjudices actum est,quomododefensurus
es, nisihocprudentiores vestroscorrigendi animo,
non nocendi moderato terrore fecisse : si qui autem
humanum modum excesserunt,sicut inhis quae Sal-
vium Membressitanum esse perpessum civitas ipsa
testtaur, non praescribere caeteris, tanquam palea
cumlrumentisinunaSacramentorumcommunione
constitutis, vitae autem dissimilitudine separatis ?
17.Quaecumitasint,amplecloristamdefensionem
tuam: Ista quippe erit, si verax eri! et veritate vince-
; detrectaverint disciplinam, ad illos fugiant defen
tur, si ista non erit. Amplector, inquam,defensionem
tuam ;sedhancessecernisetmeam.Curnonergo in
unitate areae dominicse simulfrumentumesselabo-
remus, simul paleam toleraraus? curnon, obsecro
te, quae causa, cui bono, ob quam utilitatem, dic
mihi^Fugiturunitas, utAgniunici sanguiue populi
comparati, adversus invicem studiis contrariis in-
flammentur, etdividanlur oves, quasi nostraeinter
nos, patrisfamilias illiusquiservo dixit, Pasce oves
meas (7oan.xvi,t7),noii,Pasceoves tuas; et de qui-
bus dictum est, Ut sit unusgrex,et unus pastor [Id.x,
iG) :qmc\amaiiiaEvangelio,In hoc scient omnes quia
discipuli mei eslis, si veramdilectionem habueritis
invobis{[d,x[]i,35};et,Sinitecrescereutraqueusque
admessem,ne forte cum vultis coUiyere ziza7iiu,era-
simul
dicetis et triticum {Matth. xm, 30). Fiigitur
uuitas, ut huc maritus, illuc uxor conveniat : dicat
* Lov., boni.
416
ille, Mecum tene unitatem, quia ego sum vir tuus ;
respondeat moror, ubi est palermeus ut
illa, Ibi :
in uno lecto dividant Christura, quos detestamur si
dividant lectiim. Fiigitur unitas, ut propinqui, el
cives, etamici, et hospites, et quicumque sibi hu-
mana necessitudine colligati, utrique Christiani, in
conviviis ineundis,in matrimoniis tradendiset ac-
cipiendis, in emendo
ac vendendo, in pactis et
placitis, in salutationibus, in consensionibus, ia
collocutionibus, in omnibussiiis rebus negoliisque
concordes sint, etad Dei altarediscordes. Qui enim
quantamlibet aliunde conceptara, illic deberent
finirediscordiam, etseciindum praeceptiim Domini,
prius reconciliari fratribus suis, et tiincofferremu-^
nus a llaris (/rf. V, 24), alibi concordes,ibi discordant.
18. Fugitiir unitas, ut nos adversus vestrorum
(nolo euim vestras dicere) improbitates quaeramus
publicas Ieges,etadversus ipsaslegesarmenturCir-
camceliiones, quas eo ipso furorecontemnant,quo
iu voseascumfurerentexcitarunt.Fiigiturunilas.ut
conlra possessores suosrusticanaerigaturaudacia,
et fugilivi servi coutra apostolicam (lisciplinam,non
solum a dominis alienentur, verum etiam domini»
cummiuentur nec solum coiuminentur, sed et viO'
;
lentissimis ' aggressionibus depricdenlur, auctori-
bus et ducibus, et in ipso scelere principibus ago-
uisticisconfessoribus vestris, qui ad Dei laudesor-
uant honorem vestrum, qui ad Dei laudes funduut
sanguinem alienum, ul vospropter bominum invi-
diaui coUectis vestris, atque discursis promittatis
praedas eis, a quibus ablalae sunt, reddituros. Nec
taraen et hoc velitis, ut valeatisimplere,ne illorum
audaciam, quam sibi putaverunt vestri presbyteri
necessariam nimium cogamini ofFendere. Jactant
enim praecedentia circa vos merita sua, demons-
trantes, et enumerantesanteistamlegem,quagau-
detis vobis redditam libertatem (a), quod loca et
basilicas per eos presbyteri vestri vastatis nostris
fugatisque tenuerunt, ut si in eos volueritis esse
severi, beneficiis eorum apparealis ingrati.
Fugitur unitas, ut quicumque apudnos ferre
19.
dendi, ut vobis ofiferantur rebaptizandi. Sicut iste de
agro subdiaconus Rusticianus *, cujus causa haec
ad te scribere magno sum dolore ac timore com-
pulsus, propter reprobos et perversos mores ex-
1 Lov., videntissimis.
2 In Vatic. God., Huslieanus.
(a)LiberlasDonatistisjampridemredditafueratlegeJu-
liani imperaloris,de qua Augustinus in epist.l 05,c.2, n. 9,
scribit:«JulianusdeserlorCliristietinimicus,suppiicanti-
«busveslrisRogatianoetPontio,liberlatemper(litionispar-
t ti Donuti dedit denique tunc reddidil basilicas hcereticis,
;
«quandotempladaemoniis.>ih:tanteipsumOptalusinlibro
2 « I^lademjnquit, voce vobis liberlas est reddita.qua voce
:
» idolorumpatefierijussasunttempla. • Deiiocce Juliam
rescripto plura in lib. 2 contralitl. Peliliani, c. 97. Aliud
prcEtcrea circiter finem anni 409, datu m est ab Honono pro
Donatistis edictum, quo scilicet indulsit, « utlibcra volun-
« tate quiscultum Christianitalisacciperet, » siculi
legitur
iii concilio Carthagine habito 14 junii, an. 410
ex cujus
;
concilii decreto missi sunt ad eumdem imperatorem tlo;
renlius, Possidius, Procsidius, ctBenenatus episcopi.qui
ipsum rogarent ut illud edictum rescinderet quod paulo ;
post fecit, uti apparet ex lege ad Heraclianum in Africa
Gomitem, data 25 augusti, anno eodem 410.
 417 EPISTOLARUM CLASSIS IL 418
communicatus apresbytero suo, raullorum etiam EPISTOLA CiX •
(fl).

in illa regione debilor factus, etcontra ecclesiasti-

Seuerus, Milevitanus aniistes, maximam delectationern
cum vigorem, et contracredilores suos, aliudprae-
fructumque ex Augustini lectione capere se profite-
sidium non queesivit, nisi ut abs te iterum piagare-
tur, summis laudibus ipsum efferens, ac demum
tur, et ab quasimundissimus amaretur*. Jam
ipsis
provocans ad rescribendum.
talem diaconum nostrum, et ipsum a suo presby-
tero excomraunicatum, decessor (a)tuus rebapti- Venerabili ac desiderabili et tolo sinu charitatis
zavit, et veslrum diaconum fecit, qui non post mul- amplectandoepiscopo Auoustino, Severus.
tos dies, eorumdem perditorum sicul desideravit 1. Deo gratias, fraler Augusline, cujus donum est
commixtus audaciae, elinnocturnaaggressione, in quidquidin nobisbonorum gaudiorum est. FaLeor, bene
medio latrocinio atque incendiosuo, subvenientis tecum est ; multum te tego : mirum dicam, se,d ve-
milii
multitudinis concursu, peremptusest. Hi sunt fru- rumplane, quam miliiabsens soletesse prxsentia, tam
ctusdivisionishujusquamsanarenon vultis, sicfu- prsesens facta est absentia tui. Nullse se nobis interpo-
giendo unitatem, quemadraodum fueratipsa divi- nunt turbulenlx actiones temporulium rerum. Ago
sio fugienda quae per seipsam fceda
;
est, et quanlum possum, etsi non tantum possum quantnm
damnabilis Deo, etsi propter ipsam hcec et alia
volo quid ego dicam, quantum
: volo ? Nosti optime
tam horrenda el nefanda non tierent. quam avarus sim tui : nec tamen murmuro, quia non
CAPUT VII. — 20. Agnoscamus
ergo, frater, pa- tantum ago quantum volo, quoniumiursus non minus
eem teneamus, et quantum Ueus
Chrisli, pariterque
ago quantum possum. Deo ergo gratias,frater dulcissi-
donat, simul boni esse studeamus, etsimui malos me, bene gaudeotecum arctius conjunc-
milii tecumesl,
salva unitate, quantapossumus disciplina emende- tus; et ut ita dicam, unissime quantumpotest adhserens
mus, et propter ipsam unitatem,quanta possumus tibi, redundantiam uberum tuorum suscipiens vires
patientia toleremus ne, sicut Christus admonuit,
:
comparo, si possim idoneus effici ad ea concutienda et
jcum volumus ante terapus colligere zizania, quae exprimenda,ut quidquid secretius et interius, clausum
|beealusCypriauus non exlra, sed in Ecclesia videri custodiunt remotis pellibus quas adltuc lactenti sugen-
lcernique testalusest, eradicemussimul et triticum.
das inserunt, ipsa milii viscera si possibile est, dignen-
iNequeenim revera vos habetis propria qusedam tur effundere. Viscera, inquam, milii ut refundantur
privilegia sanclitatis. ut nos polluant mali nostri, et
{ cupio : viscera tua, viscera pinguia sagina caelesti, et
jvos non polluant mali vestri; utnosantiquaconta- condita omni dulcedine spirituali ; viscera tua, viscera
I
minet, quara nescimus,timiditastraditorum, et vos pura, viscera simplicia, nisi quod duplici sunt vinculo
non conlaminet preesens, quam videlis, audacia redimita geminx charitatis ; viscera tua, viscera perfusa
perditorum. Agnoscamus arcam illam quae praetigu-
lumine veritatis, et refulgentia veritatem. Horum me
ravit Ecclesiam:simul illicmundaanimalia simus ;
manationi vel resultationi subjicio, quo nox mea in lu-
nec in ea nobiscum etiara immunda portari usque mine tuo deficiat, ut in diei * claritate simul ambulare
in hnem diluvii recusemus. Simul in arca fuerunt, possimus. vere artificiosa apis Dei, construens favos
sed non simul Domino in odorem sacrificii de im- divini nectaris plenos, manantesmisericordiam et veri-
imundis obtulit Noe (Gen. vn, vm). Necideotaraena tatem, per quos discurrens deliciatur anima mea, et
jmundis aliquibusarcaantetempuspropterimmun-
vitali pastu quidquid in se minus invenit, aut im-
;da deserta est. Gorvus tantum deseruit, et se ante
becillum sentit, resarcire et suffulcire molitur.
tempus ab illius arcae communione separavit; sed de 2. Benedicetur Dominus per praeconiumorisUd, etfi-
;binis immundis,nondeseptenismundis fuit: hujus
dele ministerium : quod sic concinere et respondere
iseparatiouis imraunditiam detestemur. Nam qui-
Domino, ut quidquid de ejus plenitu-
facis canenti tibi
cumque talibus moribus laudabiles sunt, facit eos dinead nos usque redundat, jucundius efficiatur et gra-
'sola separatio ista damnabiles quia filius malus tius per tuum elegantem famulatum, ei succinctam
:

ipsese justumdicit, exitumautemsuumnonabluit;

munditiam, etfideteaccastum simplexque ministerium:
jquaravis insolenter elatus el ipse suo turaore ceeca-
quod iia resplendere facisper argutius tuas et vigilan-
tusaudealdicere^quodProphetapraevidensdetesta- tiam tuam, ut perstringat oculos, et in se rapiat ; nisi
tus est Noli me langere, quoniam mundus sum
:
tu idem innuas Dominum, ut quidquid in le delectabile
{Isai. Lxv, 5). Quisquis ergo ante tempus velutpro-
lucet, referenies nos ad illum, ipsius esse agnoscamus
pter quorumdam immuudiiiam, congregationem de cujus bonitate tam bonus es, et de cujus puritaie et
tanquam arcam in diluvio,
'hujus deserit uuilatis,
simplicitate ac pulchriludine purus,simplexetpulcher
munda alque iinmunda portantem, ostendit se po- es et clli agentesgratias de bono tuo, dono suo digne-
;
liushoc esse quodfugit. Hoc voluit Dominus, ut et
tur * nos tibi adjungere, vel quoquo modo subjungere,
iu hac civitale plebs tua peros cujusdam... ut plenius subjiciamur itli, cujus te ductu ac modera-
(Yacatspalium xxvii versuum inMs. exemplari Vaticano, tione talem gaudemus, ut et tibi contingat gaudere de
unde eruta est epistola GVUl).
* Mss. Yatic. quatuor, Dei.
* Sic Mss. sexdecim. At Edd. habentet illi agenies :

Hic sequebatur haec phrasis De isto Marcellino teri-

'
: gratias de bono tuo Domino, qui dono sua dignatus esl, etc.
betii, EcclesicB colonumdicis. Sed expungendasunt isthaec ' Kecognita est ad a. bg.
bl. bn. c. cc. il. g. gv. j. 1.
yerba, uti ad hanc epislolam observamus in proefatione n. r. s. sb. t. vc. vd. quinque v. ad Am. Bad. Er. Lov.
in hunc tomum. (o) Alias 37 : quae autem 109 erat, nunc 211. Scripta
(a) Proculeianus. forte an. 409.
 1
41d S. AUGUSTINI EPISCOPI 420
nobis : quod non diffido fore, $i tuis me orationibus nuncqiiod videor respondissedebilorsum, non dico
adjuves, cujiis iinitatioue nounihil jdtn profeci, ut talis charilalis,qiiam tanlo magisdebetuus quanlo am-
tsse desiderem. Vides quid facias, quod sic boiius es, plius impeuderiiuus.ciijusnos perpeluosdebitore»
quam nos rapias in amorem proximi, quinobis primus ostenditApostolusdicens, Neinini quidquam debeatii,
nd dilectionem Dei et ullimus gradus esl, et quasi li- nisiut invicemdiligatis ([{om.xm, 8); sedipsiusepig-
mes quo sibi uterque annectiiur Dei et proximi ; m quo toiae lufe : qiiandoenim sufliciaiu tu«e suavitati, tan-
nos, ut dixi, quasi liinile stantes amborum calore tan- lueque aviditati animi tui, quam milii lecla nuntia-
gimur, et amborum flagramus amore. Sed quantuin vit?Rem quidem mihi inte notissimaminsiiiuavitj;
non iste ignis exusserit el purgaverit proximi, tantum verumtamen etsi non mihi rei novee iasinualrix,
nos in illum puriorem Dei ire compellil. In quo jam Dova tamen lescriptorum exactrix fuit.
nullus nobis amandi modusimpoiiitur, quando ipse ibi 2. Miraris fortasse cur me hujus debili persoliito-
modus est siiie modo ainare. Non ergo verendum est ne rem imparem dicam, cum tu de raelam multum sen-
plus amemus Dominum nostrum, sed ne minus, lias.qui me tanquam anima mea noveris: sed hoc
timendum. ipsum est quod mihi magnam difficultatem fecit
3. Hsec epistola superior, qux tibi me quasi abstersa respondendililterisluis.quiaetquantiismihividea-
tristitia felicitate aclionum, deliberaliolioquodtecum ris parco dicerepropter verecundiam tuam.etuli-
mihi agere licuit in hoc rure posilo (nain ita licere po- que minus dicendo, cum tu in me tantani laudem
tuit) Igetiuruin offert, antequam sane venerabilis episco- conluleris, qiiid nisi debitor remanebo ? Quod uon
pus nos visitarc dignaretur, quasimeta\iUoruin gaudio- curarem, si ea quae de me ad me loculus est, non
rum scripta est, et quod vere mirer, eodem die venit ex charitatesincerissima dicta sciiem, sed adula-
quo scripla est. Quid hoc est, quaeso, anima mea, nisi tioneinimica amicitiae.Hoc quippe modonecdebi-
fortequodnos delectat ; tamen etsihonestumest,nonta- tor fierem, quia talia rependere non deberem :
sed
men salisulile, quiain parte est? lnterim\licetuniverso quanto magis novi quam lideli animo loqueris,
hanc ipsam partem, idestnos ipsos, quantumpropec- tanto magis video quanto debito graver.
catisnostris nobiscedil materia, idestnosipsi cedimus, 3. Vide aulemquid mihi contigit, ut me quodam- i

nobis elimatiores et compaginabiliores,si tamenadmit- modo ipse Iaudaverim,|q(ii me a te fideliter lauda-

tis hoc verbum, aptare moliamur. Habes epislolam non tumdixerim.Sedquid aliuddicerem,quamin quod
pro tuamagnitudine, sedj)romeaparvitate loiigiorem, dete admonui, quem nosti. Eccemihi novam feoi '

qua te provocaverim, utjam nonpromea parvitate,sed quaestionem quam tu non proposuisti, et eam for-
pro tuumagniludinemihiepistolamitlaiur.Quae tamen tassis exspectas ut solvam ita mihi parum erat :

quantacumque erit, milii longa non erii cuitotum tem-

, quod debilor eram, nisieliam me amplioredebito
pusbreveestad telegendum. liescribe inihi\quando,aut ipse cumularem quanquam hoc facile sitostendere,
; I:j
ubioccurrere debeam, propter illam causam quame jus- et, si non ostendam, facile tibi videre, el vera infi-

sisti occurrere. Quod siest inlegra, etnon forte aliud deliter dici posse, et nonverafideliter. Qui enim sic
meliusplacuit, tunc occurram ;sinminus,rogo te,nolo credit ut loquitur, etsi non vera loquitur, fideliter
me a cursu revoces meo : illa enim sola lisa est, quam loquitur qui autem non credit quee loquitur,
;

prseponerem mihi. Fratres oinnes qui nobis in Domino etsi vera loquitur, infideliter loquitur. Numquid
conservi sunt, ei desidero multum, et saluto. ergo dubito quod eade mecredas quee scripsisti?
Quce cum in me non agnosco, potuisti fideliter de
EPISTOLA CX •
(a).
me non vera dicere.
Augustinus Severo episcopo, blandissime expostulans Sed nolo tevel benevolentia sic falli cuibene-
4. ;

et querens se ab ipso tantopere laudalum in svpe- volentise debitor sum, quia et tam fideliter, ettam
riore epislola. benevoleeaquae verasunt, possumdetedicere,Disi,
ut supra dixi, verecundiae tuae parcerem. Ego autem 9&
Dominobeatissirao atquedulcissimo, venerabilini-
miumque desiderabili fratri etcousacerdotiSEVE quando laudor a germanissimo et familiarissimo
animaemeae, velutameipsolauder, sichabeo. Quod
Ro, et qui tecum sunt fratribus, Augustinus et
cernis quam molestum sit, etiam vera si dicantur.
qui mecum sunt fratres, in Domino salutem.
Quantopotiusquiaetiam cum sisalteraanima mea,
1. EpistoIamea,quam pervexitcharissimusfilius iuio una sit anima tua et mea, sic in me falleris pu-
et condiaconus noster Tiraotheus, jam parata erat tando mihi adesse quae desunt, quomodo et de se
profecturo,quando filii nostri Quodvult deus et Gau- unushomo potest?Quodnon tantumideo
ipse falli
m
denlius ad nos venerunt cum litleris tuis. Inde fac- nolo, ne quem verum etiara ne
diligo tu fallaris,
tum est ut continuo proticiscens, non aflerret res- minus ores ut sim quodjam meesse credis nec ia : k
ponsionem meam,quoniampostiIIorumadventum eo sumtibi debitor, uteademprogressubenevolen-
quanlulumcumqueapudnosimmoratusest.etpro- tiae credametloquarde tebona,qu8e adhucettutibi
fecturus per horas singulas videbatur. Sedetsi per deesse cognoscis.sed ut anirao tam quidem benevole
«1]
eum respondissem, adhuc debitor forem. INam et ea tantum dicam bona tua, dona Dei, de quibus ia
tecertus sum. Quod nonideo non facio nefallar in
* Ad a. o. bg. bl. c/ cb. cc. ff.g. gg. gy. j. n. r. s.
duos sb. duos vc. qualuor eis, sed ne tu a me laudatus, ipse te laudasse
t. v. emeudata, et ad. Ain.
Bad. Er. Lov. videaris et propter illam justitiae regulam, qua
;

(a) Alias 135 : quai autem 110 erat, nunc 213. Scripta
j>ost superiorem. * Mss. decem, quam nosli.
 421 EPISTOLARUM CLASSIS 11. 422

mihi fieri nolo. Quod si fieri debet, cligo esse debi- i. Litterae tuae impleveruntgrandi dolore cor no-

tor» qiiamdia puto non esse faciendum ; si autem strum,quibus pelistiutprolixooperealiqiia respon-
fieri non debet, nec debitor sum. derem ;cumtalibus malismagis prolixi gemiluset
i
3. Sednovi quod mihi adhaecresponderepossis ; fletus, quara prolixi libri debeantur. Totus qiiippe

Da ista loqnerisquasi proiixam epistolam tuam de mundus tantisaflligitur claHibus.ut peneparsnulla

iaudibusmeisdesideraverim. Absit ut liocde tecre- terrarum sit, ubi non talia, qualia scripsisti, com-
dam sed epistola tua, nolo dicere quam veiis, vel
;
mittanturalque plangantur.Non ante parvum tera-
quam non veris, plena tan)en laudibus raeis, hoc de pus,etiam in illis solitudinibus i4igypti, ubi mona-
me ut repreheuderem, etiam te nolente, flagitavit. steria separata abomni slrepitu,quasisecuradele-
Namsiquid aliud volebasut scriberem, largitorem gerant ', a barbaris interfecti sunt fratres. Jamvero
medesiderabas.uon redditoreui.Porrojustitiaeordo quae raodo in regionibiis IlaliaR,qu8e in Galliis nefaria
sichabet, ut debilum prius reddamus ;tumdeinde perpetrata etiam vos latere non arbitror de
sint, ;

cui reddimus, si hoc placet, aiiquid et donemus. Hispanisquoquetotprovinciis.quaeabhis raalisdiu

Quanquametiam talia qualia desiderasti ut scribe- videbanturintaclae,coeperunt jamtalianuntiari.Sed
rem, si diligentius praecepta dominica cogitemus, qiiidlongeimus?Eccein regionenostra Hipponensi,
reddimus potius quam donamus, si nemini qiiid- quoniara eam barbari non attigerunt,clericorum do-
quam debeudum est.nisi utiuvicera diligaraus.lpsa natistarum et Circumcellionum latrocinia sic vastant
quippedilectioexigil debitum.ut fraternae charitati ecclesias,ut barbarorumfortassefactamitiora sint.
servieutes, eum qui se adjuvari recte velit,in quo Quis eoimbarbarusexcogitarepotuitquodisti,ntin
possumus, adjuvemus. Sed, mi frater^ ettu credo oculosclericorum nostrorum calcem et acetum mit-
juodnovefisquantasintinmanibusmeis,quibusob terent,quorummembraetiara caetera plagishorren-
liversas curas quasnostraeservilutisnecessitashaw disvulueribusque sauciarunl ? Depraedanturetiam
jet, vix raihi paucissimae guttaetemporis stiliantur doraosaliquasetiaceadunt,fructusaridosdiripiunt,
juas aliis rebus si impendero, conlra officium humidosfundunt,ettaliacaeteriscomrainando,muI-
ueum mihi facere videor. tos etiam rebaptizari compellunt. Pridie quam ista
6. Quod enim vis, ut ad te prolixam epistolam ad te dictavi, ex uno loco per hujusmodi terro-
>cribam,ethocquideradebeo, fateor debeoprorsus : res quadraginta et oclo animae mihi rebaptizatae
loc tara dulci,lam sincerae,tara merae voluntati tuae. nuntialfe suot.
Jed quiabonus es amatorjuslitiae,indeteadmoneo 2.Plangendasunthaec,non miranda.et exclamant
it de quam diligis, hoc a me libentius audias.
illa dum ad Deum,ut noo secuodum meritanostra, sed
jcrnis priusessequod et tibietaliis,quamquodtibi secundum raisericordiam suam a tantis malis liberet
antumraodo debeo et terapus ad oraniamihi non;
nos. Nam quid utique sperandum fuit generi huraa-
;ufficit, quaado nec ad illa quae prioi*a sunt. Unde nOjCumhaecetinProphetiseliaKvangeliotantoaate
)maes charissirai etfarailiarissirai mei,quorum ia praedicta sint ? Non itaque deberaus tam nobisipsis
lomine Christi iater primos mihi es, rem facieat esse contrarii,ulcredamusquaadoleguntur,etque-
)fficii sui, si noa solum alia mihi scribenda ipsi ramur quando coraplentur : sed potius et illi qui
lou iEnpoaant,verum eliam caeteros (juaata possuat iocreduli fuerant,cumhaecin sanctis Librisconscrip-
luctoritate et saucta benignitate prohibeaat ae ;
ta legerentvelaudirent,auacsaltemcrederedebeat
'idear ego durus curaa singulis petita non dede- cum jam videat ut de his tara raagnis
corapleri ;

0, dum eavolo magis reddere quae omnibus de- pressuris tanquam in torculari Domini Dei nostri,
leo. Denique cum sicut speramus et promissum te- sicutamurcainfideliummurmurantiumetblasphe-
|iemus, ad uos veneritVenerabilitas lua.scies qui- mantium fluit, ita oleum quoque fidelium confiten-
lus operibuslitterarum etquaalumoccupatus sim, tium et orantium exprimietliquarinon cesset.lUis
linstantius faciesquod rogavi, utet aliosquos po- enimqui contrachristianam fidemquerelas impias
jueris, mihi aliquid aliud scribendum volentes jactarenon quiescunt,dicentesquodantequam ista
jQJuugere, a raedemoliaris. Domious Deus aoster doctrinapermundumpraedicaretur, tantaraalaoon
|iiipleat cordis tui tam graadem et tam sanctum patiebaturgenushumanum,facile est ex Evangelio.
linum quemfecit, doraiae beatissime. respondere Dominus enim dicit;5«rtJ?<s nesciens volun'
tatemdomini sui,et faciensdignaJfplagiSyVapulabitpaucas;
KPISTOLA CXI •
(a).
servus autemsciens voluntatem domini sui.etfaciensdi-
iugusdnus Vtctoriano presbylero, consolans eum ad gnaplagis vapulahitmultas[Luc.x\\, 47,48). Quid ergo
loleranter accipienda mala quae harbari, in Italiamet mirum.si christiaaisteraporibus iste muadus,lau-
Hispaniam incursionem facientes, inferehant sanc- quam servusjam sciens voluntatem Dominisui.et
tis viris et sacris virginibus. faciens digna plagis, vapulat multas ? Attendunt
j'omino dilectissimo et desideraatissimo fratri et quantaceleritatcEvangelium praedicatur, etnon at-
compresbytero Vigtoruno, Augustinus, ia Do- tendunt quanta perversitate contemnitur. Servi
minosalutem. autem Dei humiles et sancti, qui dupliciter mala
temporalia patiuntur,quiaet ab ipsis impiis,etcum
* Hanc emendavimus juxta a. bl. c. cc. cb. ff. g. gg.
Iv. j.n. duos bn. duos vc. qualuor ipsis patiuntur, habent consoIaUonessuas,et spem
r. s. sb. t. v. et Am.
|ad. Er. Lov. futurisaeculi ; unde dicit Apostolus ; Non sunt con-
10) Alias 122 quae autem 111 erat, nunc 148. Scripta
:

Munte an. 403, forte mcnse novemb. • Lov., degebant. At Edd. aUi et Mss., delegerant^
 ;

423 S. AUGUSTINI KPISCOPl 424

%
dignie passiones hujus temporii ad futuram gloriam, et mirabilis, et gui servas testamentum tuum, et mi$e-
quit revelabitur in nobis {Hom. viii, t8). ricordiam diligentibus te et servantibus pnecepta tua^
3. Proiiule, chuiissiiue, eliam illis quorumvcrba peccavimus, adversus Legem jecimus, impie egimus, et

diciste ferrenonposse, quoniaai dicunl, Sinospec- recessimus, et declinavimus a pneeeptis tuis, et ajudiciis
catoresista uieruinuis, quare etservi Deibarburo- tuis, et non exaudivimus servos tuos Prophetas, qui
ruuiferroperemptisunt, elancillaeDei captive duc- loquebantur in nomine tuo ad reyes nostros, et ad om'

tae;sunl?humiiileret veraciteretpieresponde:Quan- nem populum terrfe. Tibi, Domine, juslitia, nobis au'

tamlibetenim justitiam servemus.quanlamlibet Uo- tem conjusio faciei, sicut dies hic viro Juda, el habitan-

mino obedientiam exhibeamus, numquid meliores tibus Jerusatem, et omni Israel, qui proximi sunt, et

essepossumusillis tribusviris,quiincaminuni ignis qui longe sunt inomni terra, tn qua eos disseminatti
ardentisproconservanda legeDei projeoli sunl?Et ibi, propter contumaciam eorum, quia improbaverunt

tamen lege quid illic dicat Azarias, unuse.v tribus te,Domine. Nobis autem confusio faciei,regibus nostrit,
quiaperiensossuuminmedioignis,dixit :BeHedii6'/u5 et principibus noslris, et palribus nostris, qui peccavi-
es, Domine Deus patrum nostrorum, et laudabtlis ; et mus. Tibi Doniino Deo nostro miserationes et propitia-
gloriosum nomen tuum in secula quoniam justus esin : tiones ', quoniam recessimus, et non audivimus vocem
omnibus qux fecisti nobis, et omnia opera tua vera, el Domini Dei nostri, utesseynus in prseceplis legis hujut

rectse viae tuw, el omnia judicia tua veritas, ei judicia quam dedit in conspectu nostro in manu servorum eju$
verilatis fecisti per omniaquae intulisti nobis, et civitali Prophetarum. El omnis Israel peccaverunt adcersut
sanctai patrumnostrorum Jerusalem ;quoniam in veri- legem tuam, et declinaverunt ne audirent vocem tuam :

tate etjudiciointulisti nobis omniahxc ,propler peccala et supervenit nobis 'maledictio et jusjurandum, quod
nostra quoniam peccavimus, et Legi tuae non parui-
;
scriptum est in lege Moysi servi Dei, quoniam peccavi^
mus, et mandatis tuis non obaudivimus, ut bene nobis mus, et siatuit sermones suos, quos locutus est ad no$
esset ; et omnia qux intulisti nobis, injudicio vcro in- et ad judices nostros, qui judicabant nos, superducere
tulisti. Et tradidistinos in manus iniquorum inimicis- in * nunquam facta sunl subomni
nos mala magna, quse
simorum transfugarum, et regi injuslo el pessiiywultra coelosecundum ea quse facta sunt in Jerusalem. Sicut
universam terram. Et nunc non est ut possimus aperire scriptum est in Lege Moysi, omnia mala hsec venerunt
os : vereconfusioet opprobrium facti sumus servis tuis, ad nos, el non rogavimus Dominum Deum noslrum, ut
et eis qui te colunt. Ne tradtderis nos tn perpetuum averteret a nobis delicta nostra, el ut intelligeremus
propter nomen tuum, Domine, et ne despexeris testa- omnem veritatem tuam. Et vigilavit Dominus Deus ad
mentum tuum, et ne abstuleris misericordiam tuam a omnemsanctum suum, et perduxilea quse fecitad nos,
nobis, propter Abraham qui a te dilectusest, etpropter quontam justus Dominus Deus noster in omni mundo
Isaac servum tuum, sanctum tuum, quibus
et Israel suo quemfecil, et non audivimus vocem ejus. Ei nunc,
locutus es muUiplicaturum le semen eorum ut astracceli Domine Deus noster, qui eduxisti populum tuum de
etarenam maris: quoniam,Domine, minimi facti sumus tcrra ylSgyptiinmanu forli, et fecisti tibinomen sicut

pne 07nnibus nationibus, et sumus humiles hodie in dies hic,delicta adversus legem tuam fecimus. Domine,
terra propter peccata nostra{Dan. in, 26-37). Vides inomni misericordia tuaavertatur^ impetus tuus,et ira

certe, frafer, quales viri, quam sancti, quam fortes tua a civitate tua Jerusalem, et monte sanclo tuo. Pro-
io medio tribulationis, ubi lamen eis parcebatur, pterpeccataevimnostraetiniquitatespatrumnostrorum,
el eos urere ipsa flamma verebalur, peccata sua Jerusalem et populus tuus in confusionem venit omnibut
confitebantur, pro quibus se digne etjustehumi- qui circum nos sunt. Et nunc exaudi, Deus noster, pre-
liari noverant, nec tacebant. ces servi tui et orationem ejus, et ostende nobis faciem
4. Numquid etiam raeliores esse possumus ipso tuam ad sanctificationem tuam qusedeserta est. Propter
Dauiele, de quo per Ezechielem prophetam dicit teinclina, Domine Deus meus, auremtuam,et exaudi
Deusad principem Tyri .Numquid tu sapientiorquam apert oculos tuos, etvide interitum nostrum et civitatis

Daniel {Ezech.xxyui,S) ? Etqui ponitur unusin tribus tuae Jerusalem, super quam invocatum est nomen tuum
juslis quos dicit Deus solos se liberaturum osten- ;
super eam quoniam noninnostrajustitiajactavimus
*,

dens utique in illistres quasdam forraasjustonim, precem nostram inconspectu tuo,sedadmisericordiam

quos ita se liberaturum dicit,ut nec tilios suos secum
Sic in Mss. prope omnibus, necnon apud lxx. At
*

liberent, sed ipsi soli liberentur, Noe,

Daniel et apud Bad. Am. Er. Lov. habetur Quia peccavimus libi, :

Job (Id. XIV, 14, 16 (a) ? Lege tamen etiam precem Dumine, Deo noslro miseralionis el propiliationis. Quae
etiam Edd. paulo post ferunl Quam dedit in conspectu :

Danielis, etvide quemadmodumincaptivitateposi- nostro per rnanus servorum ejus Prophelarum omnium
tus peccata, non tantum populi sui, verum etiam sua Israel. Peccaverunt enim, etc, quem rursus locum res-

coutiteatur, et prohis dicat perjustitiam Dei se tituimus ad Mss. fidem.

ad ' Ita in Mss. At in excusis Qui judicabant in not su-
:

illam captivitalis poenam

opprobria pervenisse.
et perducere mala, etc.
Sic enim scriplum est Et dedi faciem meam ad Do-
:
3 Er. et Lov. In omnibus misericordia tua. Averlatur
itaque impelus, etc. Antiquiores vero lidd. habent, in
minum Deum, ut quxrerem preces et obsecrationes in omni misericordta tua juxta LXX, et omnes Mss. quo-
;
jejunationibus etsacco, etprecatus sum Dominum Deum rum optimi postea carent particuhi ilaque.
meujn, et confessus sum, et dixi : Domine Deus magne
•
In prius Edd. deest, super eam ; habetur autem in N
Mss. et apud lxx.
* In Daniele significantur omnes sancti continentes. In
(a) «-In Noe, de Urbis excidio cap. 1,
» ut ait in Iract. « Job signiOcautur omnes conjugalijuste et bene viven»
« significantur boni praepositi, qui regunt et gubernant « tes. » Gonsulo Bernard. ser. 6, in Vigil. Nativ. DoD»^
c Ecclesiam, quomodoNoeia diluvio gubernavit arcam. et ser. 3, in Assumpt. B. M.
425 EPISTOLARUM CLASSIS II 426
tuam quse niagna est. Exaudi Damine, propitiare Do- et tamen etiam ipsum languorem diuturnura et
mine, intende Bomine, et ne tardaveris * propter te, horrendum legiraus, qualera passus est Job ille,
Deus meus ;
nomen tuum invocatum est in
quoniam cujus certe justitiae Deus ipse qui falli non potest,
eivitate tua, supercivitatem tuam el populum tuum. Et tale perhibet testimonium.
adhuc me loquente et orante et enumerante peccata mea Gravissima sane et multum dolenda est illa
7.

et peccata populi mei * [Dan. ix, 3-20). Viiie qiiem- captivitas feminaruin castarum atque sanctarum,
admoduni siia peccata priusdixit, etpostea populi sed non est captivus earum Deus, nec captivas de-
sui. Ethanc Dei commendat justitiam, ethanc Dei serit suas, si novit suas. Nam etilli sancti quorum
laudem dicit, quia non injuste, sed pro peccalis passiones et de Scripturis sanctis
confessiones
eorumflagellatetiam ipsos sanctossuos.Siergoista commeraoravi,abhostibusductiatqueincaptivitate
dicuntqui excellentissima sanctitateigneselleones positi, illa dixerunt quae conscripta legerentur a
circaseinnoxioshabuerunt,quidnosoportet dicere nobis,utdisceremus captivosDeiservos non deseri
in humilitatenostra,qui tam longe illisimpares sn- a Domino suo. Unde autemscimus quid etiam per
mus,quantamcumquejustitiamservare videamur ? istas omnipotens et misericors Deus in ipsa terra

5. Sed nealiquis exislimet illos Dei servos, quos barbarica fleri velil rairabilium suorum ? Tantum
dicis a barbaris inlerfectos, sic illam raortem eva- non cessetis pro illis ingemiscere adDeum, etquee-
deredebuisse, quomodo tres ilii viri ab ignibus, et rerequantum poteslis, et quantum ipse permiltit,
Daniel a leonibus liberatus est ; sciat illa propterea cum tempusetfacultatem dederit, quid deiUisfac-
facta miracula, ul eos verum Deum colere crede- tum sit, velquaeveslrapossint habere solatia. Nam
rent reges, a quibusin illa suppliciatradebantur. de Sitifensi ' aute paucos annos Severi episcopi
Hocenimeratin occultojtidicio etmisericordia Dei, neptis sanctimonialis a barbaris
ducta est, et per
ut illis regibuseo modo consuleret ad salutem. An- mirabilem Dei misericordiam cum honore magno
Uochoautemregi, quiMachabaeospoenis crudelibus suisparentibusrestitutaest.Domusenim illabarba-
iDteremit, noluitita consulere, sed eorum gloriosis- rorum ubi captiva ingressa est, subita coepit domi-
simis passionibus corduri regis acriori severitate. norumiiiflrmitatejactari, itautomnesipsi barbari,
punivit. Lege tamen, etiam unus illorum, qui sexto tresnisi fallor, velamplius fratres,pericuIosissima
Itaenim scriptumest
loco patiebatur, quid dicat. : intirmitatelaborarent. Quorura mater aniraadver-
Et post hunc sextum applicuerunt. Cumque hic tor- titpueflam Deo deditam, etcrediditquod ejus ora-
mentisexcruciatusmoreretur,dixit:Noliteseducere tionibus suifllii possent ab imminentis jara mortis

propter nos patimur peccantes in Deum nos-

; haec periculoliberari petivitut oraret pro eis, poUicens
;

trum, et facla sunt haec digna nobis. Tu aulem noli quod, si salvi facti essent, eam suis parentibus
te putare impunitum futurum, qui adversus Deum redderent. Jejunavit illa et oravit, etexaudita con-
et Legem ejus legibus tuis pugnarevoluisti {\l Mach. tinuo est. Ad hoc enim factum erat, quantum
vii, Videsetiam isti quam humiliter et ve-
18, 19). exitus docuit. Ita tam repentino Dei beneflcio
illi

raciter sapiant, qui pro peccatissuis se flagellaria salute percepta, mirantes eam ethonorantes, quod
Domino confitentur de quo scriptum est, Quem
: eorum mater promiserat impleverunt.
enim diligit Dominus connpit {Prov. m, 12) /la- 8. Ora ergo Deum pro eis, et roga ut etiamipsas
;

gellatautem omnem filium quem recipit {Hebr. xu, doceattaliadicere,qualia snpramemoratussanclus

6) unde et Apostolus, Si enim nosmetipsos judi-
: Azarias, inter caetera in orafloneet confessione sua
caremus, a Domino non utique judicaremur. Cum fudit adDeum.Sicenimsuntilleeinterracaptivitatis
judicamur autem a Domino corripimur, ne cum suee, quoraodo erantilli inea terra, ubi nec sacriti-
hoc mundo damnemur (i Cor. xi, 31, 32). care more suo poterant Domino, sicut nec istae pos-
6. Hfiectideliterlege.fideliterpraedica.etquantum sunt, velferrejoblationeraadaltare Dei, veliuvenire
potes cave, etcavendum doce, ne adversus Deum ibi sacerdotem perquem offerant Deo. Donet ergo
ia his tenlationibuset tribulationibus murmuretur. eis Dominusuteidicant, quod Azarias dixitin con-
Bonos dicis Dei servos et fldeles et sanctos, gladio sequentibus precum suarum: Non est inhoctem-
barbarorum peremptos. Quid autem interest, utrum pore princeps et propheta et dux, non holocausta,
eos febris an ferrum de corpore solveril ? Non qua neque oblatio, neque supplicationes, nec locus ad
occasioDe exeant, sedquales ad se exeantDominus sacrificandum in conspectu tuo, et invenire miseri-
attendit in servis suis, nisi quod majorem habet cordiam ;sed in anima contrita et spiritu humilita-
p»nam lauguor diuturnusquamcitissimuseiitus : tis accipiamur Sicutin holocauslomatibus ainetum
.

et taurorum,etin muLtitudineagnorum pinguium,

• Edd., et ne tradideris. Sed meliuspleriqueMss.,e<
«e sic fiat sacrificium nostrum in conspectu tuo hodie
tardaveris, juxta LXX. me chronises, et vulgatam, nt
perficere subsequentes te, quoniam non erit confu-
moreris.
* Apud Lov. additur hoc
loco Audivi vocem dicenlem
:
sio iis quiin te confidunt. Et nunc sequimur tnto
mihi Daniei, intellige verba, qu(B loquor libi, quia ego corde et timemus te, el quserimusfaciem luam, Do-
miisus sum ad te, etc. tum sequitur: Vide quemadmodum,
;

etc. At in Mss. novem post, rnissMS «amddte, heecinsuper

mine ; ne confundas nos, sed fac nobiscum secun-
adjiciuntur verba Nam et Michael unusde summis An-
:

gelorum principibus venit in adjutoriutn mihi, et confor-

tavitme, acresliluit mihisalulemde mceroreaqaonimium ' Lov., nam Sitifensis.Ba.d. Xm. etEr., nam Sitisensis.
tenebar ; quod additamentum non satis consonat sacro At. Mss omnes habent, nam de Sitifensi. Supple, regione,
.

textui, el revera abost prorsus a Mss. melioris notae et vel quid simile uli in prosime sequcntl epistola, ubi
;

ab edilione Erasm. legitur, quos in Simitensi vel Hipponensi habes.

Patrol. XXXIII. {Quatorze.)

427 S. AUGUSTINI FPISCOPI 428

dum mansuetudinem tuam, etsecundummuUitudi- meis se dedisse, quam vera de te spargere crede»
jiem misevicordix tux, et libern nos secundum rem. Ibi enim est a vanilate remota laiidatio, ubi
}}iirabilia tua, et da gioriatn nomini tuo, Domine,et eliam vitiiperatioaboOensione secura est. Verum-
revereantur omnes,qui ostendunt <servistuis mala, taraen, o frater eximie, et sincerissima dilection«
et confundantur ab omnipotentia, et virtus eorurn honorabilis, non nunc docendus es, sed fortasae
conteratur, et sciant quoniam lu es Dominus Deus admoneiidus, oinnem istam gloriam faiuamque po-
solus et glo7'iosus in universo orbe terrae (Dan. pularem non in ore viilgi esse l.elabiiem, sed in
III, 38-4b). rebus ipsis quae eliamsi vulgo displiceant, proprio
:

9. Haecillis dicentibus, et ad.Deiim ingemiscenti- tamen fulgore ac pondere, non imperitorum com-
bus, onininosuisaderit qai siiisadesse consiievit, et meudatione pretiosae sunt raagisque miserandus
;

aut nihii earum caslissiuiis meinbrislibidiuehoslili est qui talia improbal, qiiam ilie qui de taiibus
perpetrari permittet; aiit sipermittet.non iinputa- improbatur judicandus miser. Cum vero placeiil,
bit. Cum onim animus nulla consensiouis lurpitu- et sibidebita laude |)opulariter quoque praedican-

dine niacuiatur, etiam carnem suam defendit a tur, nec sic qiiidem ipsae mnjores aieJioresque

crimine * etquidquid in ea nec commisit, nec per-

: liuntalienojudicio;quoniam integrantur intima ve-
misit libido patientis, sohus erit culpa facienlis ;
rilate, et solius conscientiae robore solidanlur.
omnisque illa violenlia non pro corruplionis tiirpi- Unde magis homiuibusrecte existimantibus, quam
tudiue, sed propassionisvulneredeputabitiir. Tan- ei de quo vulgus bene existimaf, aliquid ex eo
tumenim in inente valet integritascastitalis, ut illa felicitatis accidit.

inviolata, nec in corpore possit pudicilia violari, 3. Quae cum optime

cujus membra potuerint superari
pro tuo desiderio brevis, pro meis tamen occupa-
tionibus multum prolixa, et propter perlatoris fes-
tinationem nimis accelerata sufficiat charitati tiiee.
Multo uberius vos Dominus consolabitur, si Scri-
pturas ejus intentissime legeritis.
EPISTOLA CXII '
(b).
Donatum exproconsulem hortatur utabjecto omni
noveris, vir bone, intuere, ut
(a). Haec epislola cffipisti,fortissimacordisacieDominumnostrumJe-
sum Christum, et ab omni inani fastu omnino detu-
mescens.assurge in illum qui non ventose allevat
conversos ad se, sed cerlis hdei passibusinnitentes
atque ascendentes collocat in sempiterno fastigio
coelestis atque angelicae dignifatis. Per quem te
obsecro ut rescribas mihi, tuosque omnes quos in
Sinitensi vel Hipponensi habes, adcatholicae Eccle-
siae communionem comiter et benigne adhorteris.

fastu sectetur Christum, atque ad Ecclesise ca- Inctijus gremio etiam patrem tuumlaudabilem ei
thoLicx communionem suos aliiciat. egregium virum abs tegenitum esse cognovi quem ;

ut debito mentis ejus a me ofticio salutes peto, et

Dominoeximio,etsiucerissimadilectionehonorabili
nos visere non graveris. Quod etiampropter rem
fratri Donato, Aigustinus, iuDomino salutem.
tuam,quam hic habes, meliorem apud Deum facien-
1. Quod te administrantem multum desiderans, dam, non impudenter exposco. Uei misericordia te
etiamcumTibilim * venisses,viderenonpotui,credo circumplectatur, et ab omni iuiquitate conservet.
propterea factum esse, ut animo tuocurispubiicis
EPISTOLA CXIII •
(a).
expedito potius fruerer, quam ut illa salutatio,me
apud te otioso, et te negotioso, neutri nostrum, Cresconium rogat Auguslinus ut suae pro Faventio
qiiantum satis esset, desideriumtemperaret :reco- petitionis adjulor sit.
lensquippehonestatem abineunteaetateindolistuae,
Domino dileclissimo, meritoque honorabili et sus-
abundauteridoneum tuum pectus existimo cui se
cipieudo fratri Ckesco.mo (b), Augustlnus, in Do-
Chrislus largissime infundat, ut fructus ei afferas
mino salutem.
eeternaet coelesti gloria quamtemporali et terreno
praeconio digniores. Siabistacausadissimulavero, dequatuaereligio-
2. Amultisenim, imo prorsus ab omnibus quos ni ecceiterum scribo ; non solum Eximietas tua, sed,

vel percontari, vel utro etiam pr?edicanfes audire etiamipse, quisquisiileest, in cujus causaFaveutius
potui, castitatem virtutemque administrationis tuae sic raptus est, merUo me cuJpabit, et recte repre-

constanter omnino laudantibus atque praeferenti- heudet : judicans utique, si eliam ipse ad auxilium
bus, et sineullo scrupulodissonae varietatisaccepi, Ecclesiae confugisset,siei simile aliquid accidissel,

quo ignorabant necessitudinem nos-

et eo cerlius ita me f uisse ab ej us necessitate et Iribulatione dissi-
tram, et utrum te vel tenuiter nossem penitus mukturum. Deinde, si homiuum existimatio con-
nesciebant prsedicatores tui, ne magis eos auribus temnenda est, ipsi Domino Deo nostro quid dicam.

'Sic Gorb. Cod. optimae notae. Edd. vero et plures *

Epistt., GXIII, CXIV.GXV et CXVI inMss. nou repe-
Mss. habent Aut si permittel, cum earum animus nulla
: riuntur.nisi in duobus Vaticanis et in uno antiquissimo
consensioms iurpiludme maculalur, eliam carnem suam Gorbeiensi.
defendel a crimine. (a) Alias 229 quse autem 113 erat, nunc 15. Scripta
:

''
Apud Bad. Am. et Er., Cibilim. circa hoc tempus, sive non ante an. 409, nec post 413.
'
Ilecensita est ad a bg. bl. c. cc.
fl. y. gv. n. r. s. t. (b) Cresconium, cui semel et iterum de causa Faveiitii
vc. tres sb. duos v. ad Aoi. Bdd. Er. Lov. se sciipsisse testatur liic Augustinus, suspicamur esse
(a) V^id. iib. 1 de Civil. Dei, cap. IG et 18. illum ipsum tribunum custodiendo littori proefectum,
(6) Alias 128 quoe autem 112 erat, nunc 147. Scripta
: ad quem is continuo miserat audito raptu Faveutii, ut
ex eunte an. 409, aut iaeuate 410. dicit postea in Episi. 115.
429 EPISTOLARUM CLASSIS
etquam ralionemreddam.siquautiimpossum non
vixevo pro ejus salute, qui se Ecclesise, cui servio,
tueadum adjuvandumqueconimisit, domine dilec-
tissime et venerabilis fili ? Rogoitaque Benignitalem
tuam, quoniamdifficileetiucredibileest,utnonjam
V i noveris vel nosse possis in qua causadetentus
sit,hocinterim apud apparitorem qui eum tenet,
petitionem meam adjuvare digneris, utfaciatquod
Imperatoris lege pi\necipiturifl) uteum apud Acta :
municipalia interrogari faciat, utrum sibi velit dies
Iriginta concedi, quibus agat sub moderala custo-
dia inea civitate in quadetenlusest, utsuaordinet,
iumptusque provideat. Quorum dierum spatio, lua
II
430
possessionis domino nescio quid sibi melueret, ad
fIipponensemconfugitecclesiam;etil)ierat, utcon-
fugientes solent, exspectansquoraodoperinterces-
sionem nostram sua negotia terminaret. Qui, ut
saepefit.per dies singulos minus minusque sollici-
tus, etquasi adversario cessaute securus, cum ab
amico suo de coena egrederetur, subito raptus est
a Fiorentino quodam, ut dicunt, Comitis Officiali,
per armatorum manum, quauta eis ad hoc factum
sufficere visa est. Quod cum mihi nuntiatum, et
adhuc a quo vel a quibus raptus fuerit ignoraretur,
suspicio tamenesset de illo, quem metuensseper
ecclesiam tuebatur continuo misi ad tribunum,
;

Qobis annueute benevoleulia,si ejuscausamamica qui custodiendo littori constitutus est. Misit
milita-
iisceptatioue finire potuerimus, gratulabiuuir : si res : nemo potuit reperiri. Sed mane cognovimus
lutem non potuerimus, inveniet meumexitusjudi- et in qua domo fiierit, et quod post galli cantura
;iorum quiplacuerit Deo, secundum causae ipsius cum illo abscesserit, qui eum tenuerat. Etiara illuc
neritum velDomini omnipotentissimi voluntatem. misi quo dicebatur abductus: ubimemoratusOffi-
cialis inventus, concedere presbytero
quem mise-
EPISTOLA CXIV (b).
ram, noluit uteumsaltem videret. Ahodiemisiiitte-
Ad FLorentinim super eadem causa Faventii. ras, petensut ei coucedereturquodjussit in
causis
talibus Imperator, id est ut Actis municipalibus
)omino dilectissimo fiiio Florentino, Augustinus,
interrogarentur qui praecepti fuerint exhibendi,
in Domino salulem.
utrum velint in ea civitate sub custodia moderafa
Cujns potestatis'j ussione Faventium rapueris,ipse triginta dies agere, ut rem suam ordmentvel prge-
nderis hoc autem scio, quodomnis potestas sub parent sumplus id utique existimans
:
:
quodper
mperio constituta, imperatoris sui legibus servit. dies ipsos possemus fortasse causam ejus amica
}uamvis ergojam perfratrem etcompresbyterum disceptationefinire. Jam vero cumillo
pro- Officiali
neum Coelestinum miserim legem, quam quidem fectus ductus est sed metus esine forte adConsu-
:

ilantequam mitterem ignorare utique non deberes,

,
laris perductusofficium, mahaliquid patiatur.
Ha-
[ua concessum est eis qui praecipiuntur abaliqua bet enim causam cum homine pecuniosissimo,
)otestate judiciisexhiberi, utadGesta municipalia quamvis judicis integrilas fama clarissima praedi-
)erducantur, atque illicinterrogentur utrum velint cetur. Ne quid tamen apud Officium pecunia
prae-
ea civitate ubi tenentur, agere sub
riginta dies in vaieat, peto Sanctitatemtuam,dominedilectissime
Qoderata custodia, ad parandos sibi fructus, vel et venerabilis frater,ut honorabili nobisque
charissi-
em suam, sicut necessefuerit, ordinandam ;
quse mo Consulari digneris tradere
li tteras meas.et has
ei
Bx, sicut mihi niemoratus presbyter renuntiavit, legere quiabis eamdem causam insinuareneces-
;

ucB religioni recitataest: tamen etiam nunc eam sariumnonessearbitratus sum ;et ejuscausajdiffe-
um his litteris identidem misi non terrens, sed ; rat audientiam,quoniamnescioutrumineanocens
ogans, et prohominehumane, etepiscopali mise- an innocens sit. Et quod circa eumdem leges non
icordia, quantum ipsa permittit humanitas et servatae sunt, ut sic raperetur, neque ut ab Impe-
lietas, intercedens, domine fili,ut ethoc existima- ratore pr6eceptumest,adActamunicipaliaperduce-
ioni tuae et petitioni meee preestare digneris, et retur interrogandus, utrum beneficium dilationis
[iiod lex Imperatoris jubet, cujus reipublicse mili- vellet accipere, non contemnat ut per hoc possi- ;

as, meo quoque interventu et deprecatione acce- mus cum ejus adversario rem finire.
lente facere non graveris.
EPISTOLA CXVI (a).
EPISTOLA CXV (c).
GenerosoNumidiseConsulari Augustinus commen-
id Fortunatum Cirtensem episcopum, de eadem re dans causatn Faventii.
)omino beatissimo etvenerabiliter charissimo fra- Domino eximio merito insigni, honorabiliterque
et
tri et consacerdoti Fortunato, et qui tecum sunt charissimo fiUo Generoso, Augustinus, in Domi-
fratribus, Augustinus, in Domino salutem. no salutem.
Faventium benenovit Sanctitastua, qui Paratia- Laus et prsedicatio admiuistrationis tuee et fama
iensis saltus conductor fuit. Is, cum ab ejusdem preeclara cum me prodilectione quam tuis merilis
benevolenUaequedebemus, plurimum delectaret,
Exstat super hac re lex aTheodosio data 30 decenib.
(o) nunquamadhucinaliquobeneficio postulandoEsi-
n. 380. Verum Augustinus hic verba fere ipsissima
quamtulit Honorius an. 409, die 21
eferl alterius legis,
mietati tuae mea intercessio extitit onerosa, domine
inuarii iuCod. Theod. lib. 9, tit. 2. dilectissime et venerabilis fili. Sed nunc quid in ci vi-
(6) quse autem 114 erat, nunc 5. Scripta
Alias 228 :

odem tempore, post superiorem.

(e) Alias 230 quae autem 115 erat, nunc 9 et 14
:
(a) Alias 231 quiB autem 116
cripta paulo posl superiorem.
:
erat, nunc 10. Scripta
cum superiore.
 43t S. AUGUSTINI EPISCOPI 432

qna Eccle^ise Dei servio, factum sit, cum ex

tate in mo bono,exhortam Dioscorum ut ch)-istianam sec-
lilterisquas ad venerabilem fralrem et coepisco- tetur philosophia7n, qux sola divinae hu7n\litatx»
puiii ineuai ForUinatum dedi, cogiioverit Fraeslan- exe/nplo proposita veritatem persuadere potuit.
tia luaciiiafuerim uecessitale eompulsus ul petilio- llLustrat demum Locos quosdam Ciceronis, phi-
neiu luoam ingorem occupaliouibus tuis, tuabeni- losophorutn de Deo sententias rep7'ehendentis.
gnilasptirvidebil.Etprofeclofaciesquodnonsolum CAPUTPRI.MU.M.— l.TumeinnumerabiliumquaB-
integrum, verum etiamctirislianum judiccmdecet, slioniiui turba repentecircumvalianduui, velpotius
eo circa uos animo, de quo iu noiniue Cliristi uli- obruendum pulasti, etiamsi vacantem otiosumque
que fueral praesumendum. credidisti quando enimego in quolibet otio, totre-
:

rum nodos tam fcstinanti, etutscribis,Jam penepro-

EWSTOLA CXVII •
(a).
ficiscentipossem dissoIvere?Numero enim rerum
Dioscorus adAuguslinum mittttniuUas quacstiones ipsartimimpedirer, etiamsi nodi faciles' ad solvea-
ex libris Ciceronis, rogans ut tnature ad eas dum forent. Tanla suntautem perplexitate iuvolu-
respondeat. ti, et tenacitate constricti, ut etiamsi pauci essent,
Prooemiari apud te uon solum super/luum est,sed otiosissimuro meoccupantes,magnamoratemporig
eliam molestum,quiiem, nonverbadesideras. Ideo- faligarenl iuteutionem, atque altererent ungues
que simpliciler audi. Senex Alypius rogatus a me, meos. Ego autem vellem te abripere de medio de- '

sxpius pollicituseratjecumrespondercdialogorum liciosaruminqiiisitionum tuarum, et constiparein-

pauculis interrogaliunculis ;et quoniam in Maurita-
nia dicitur hodieque esse, peto vinbus omnibus et
rogo, iil tn so'us respondere digneris, quod etiam
preesenteipsofratretuo,sinedubiofacluruseras.Non
estpecunia,nonest aurum,quodproquovis daturus
eras procul dubio, si haberes ; nunc vero sinelabore
ter curas meas, ut vel disceres non esse inaniter
curiosus, vel curiositatem tuam cibaudam atque
nutrieudamimponerenonaudereseis,quorurainter
curas vel maxima cura esl reprimere ac refrenare h
curiosos.Quanto enim melius, quantoque fructuo-
sius, si in dandis ad te ullis litteris tempus atqae ii

loqueris quod requiro. Fossem teplus et pei multos opera impenditur, ad hoc poliiis impendiiur, ut
charos tuos exorare ; sed novi animum luum, qui resecenturvanaeatquefaliaces ciipiditates tuo8,quffi

non rogari desiderat, sed omnibus prxstare, si tan- tantomagiscavendaesunt.quantofaoiliiisdecipiunt,

i:
tum abi>il qtiod dedecet, quod in hac re penitus nihil nescio qua umbra honestalis et liberalium studio-
est dedecoris : lamen quodcumque est, peto praestes riim nomine velata^ atqiie palliatae; quam utnostro
navigaturo. Nosti quam mihi molestissimum est ministerio, atque, ut ita dixerim, satellitio, in do-

oneri esse, non dico Sinceritati tuse, sed cuipiam. minalum *, quo tam bonam tuam mentem premant,
Solus autem Deus novit quomodo nimia necessitaie vehementius excitentur?
impulsus hoc feci. Vobis enim salvis et favente Deo 2. Ecceenim tot dialogi lecfi,sia(i videndum tinem

navigaturussum el capessendumomnium actionum tuarum nihil te

. et mores hominumnonignoratis, rji

qui proclives sunt ad vituperandum, et quam, si adjuverunt,quid prosunt, dicmihi?Nam ubifiDem

inlerrogatus quisnon responderit,indoclus et hebes constitueris totius hujusflagrantissimi studii tui,et r
infructuosi, et nobis molesli, epistola tua sati»
m
putabitur vides.Ergo,obsecro tibi
adomniasine cun-
te,

ctatione rcsponde; ne me tristem dimittas.Sic videam indicas. Gumenimde solvendisquaestionibusquas r

parentesmeos ;quiapropter hoc solum Cerdo)iem mi- misisti, apud me per litteras satageres, ita scrip- r
si, et ipsum exspecto solum.Fraler Zenobius, Magis- sisti : Posse^n te, inquis, pLus et per multos charoi r
«
ter memoinsefactusest {b), et misit nobis evectionem tuos ex07'are ; sed novi anir/ium tuum, qui non ro-

cumatmonis.Siegodignusnonsumutrespondeasin- ga7'edeside7-at,sedomnibusprsestare,sita)itu)nabsU
g
terrogatiunculismeis,saltemtimeanturannon3e.In- quod dedecet, quodin hac repenitus nihit est dede-
1»
columem coi^is : lamen guodcumque est peto praestes naviga-
te su77i77ia Divi^iitas
Longa nobis tueatur
Iu7'0. In his verbis epistolie tuae recte quidem de
L
xtate. Papasplu7i7}ui7n Dignatione^n luamsalutat.
me existimas, quod omnibus praestare Jdesiderem, I
EPISTOLA CXVIIl (c).
quod dedecet; sed in hac re nihil essede-
absit
si
r
Augustinus Diosco7'07'espondet efusmodiqucestiones decoris, non mihi videtur. iNon enim decora ' facies
nec decore tractari ab episcopo, necutiiiter disci rerum attingit sensum meum, cum cogito episco- U
achristiano. Disputat destudiorumfineacdesu7)i- pumecclesiasticis curis circumstrepentibus distrie-

tum atquedistentum.repenlequasiobsurdescentem u
' Epistt. CXVII et
GXVIII coUatee suut cum a bs bl cohibere seab hisomuibus,etdialogorumTiiIliano-
bn. c cc. Q. g. gv. n. r. s. sb. vc. vd. duobus
tuor V. et cuiu Am. Bad. Er. Lov.
t aua- " rumquaestiunculas uiii scholastico exponere.Quod h
(a) AliasSS quae autemll? erat, nunc4. Scriptaforte
:
quantum dedeceat, quanquam tuorum sludiorum
meunte an. 410. raptus ardore prorsus nolis attendere, tu etiam sen-
(b) «Magistermemoriije, »ut fertNotitiadigniiatumim-
tis tamen.Quid enim aliudindicat, quod ciim di-

xisses in haorepenitus uihil esse dedecoris, statim

maia ad usurpandum cursum publicum unde iiic dicitur adjunxisti : Ta/nen quodcu7nque est, peto prxstes
;

<revectionem misissecum annonis »iienique dictabat :

responsa, a Principe dabantur i.bellis supplicibus

quffi '
Bad. Er. et aliquotMss., eliamsi non difflciles ad.etc
(c Alias 56 quap autem 118 erat, nunc 34 Scripta
:

^
« Bad., satellilio indiiralum. Er., satellitio indurala.
aulo post supenorem. ' Mss. octo et Am., dedeeora.
 EPlSTOLARUIVt CLASSIS IL 434
433

navigaturo. Hoc enitn sonatvideri tibi quidem ni- rogaius quis non responderit, inquis, indoctus et
quociimqueest hebes putabitur. Ecce ego te interrogonon deCice-
hil in hac reesse dedecoris, tamen
dedecoris.petere te ul preestem navigaturo.Sed quid rouis libris aliqiiid, cujus sensiim fortasse legentes

est, qu8eso te, quod addidisli^nayjg^a^Mro^An

ego, indagarenon possunl, sed deepistolaipsatua, et de
nisinavigaturus esses, praestare libialiquiddedeco- senteutia verborum tuorura, Quaero enira cur non
risnondeberem?]Nimirumputasquodaquamarina dixeris,Qiiiuonresponderil,indoctusethebesmaui-
feslabilur,sed potius dixeris, /nrfoc^ws et hebes puta-
dedecus abluatur. Quodsi itaesset, meumcerlequi
navigaturus non sum, inexpiatum reraaneret.
bitur ; nisi quia satis eliam ipse intelligis, eum qui
talia non rosponderit,nou esse indoctum ethebetem,
i
3.Scribisetiamnossemequauitibimolestissirauui
sedputari.At egote adinoneo, eum quitalium puta-
isil oneri esse cuipiam, et attestaris soium Deum
torum linguis lanqiiam falcibus concidi timet,
nossequodnimia necessitate impulsuslioc feceris.
lignum esse aridum. et ideo uon putari tantuin
Hic sanecum epislolara luam legerem, satis adverti
i

indoctum ethebelem.sed vereesse atque convinci.

ianimum cognoscere necessitatem tuam, cura ecce
jraihiaffersetdicis:>fl/om hominum non ignoratis, 5. Sed cum hebes animo non
Fortasse dixeris :

qiiiproclivessuntad vituperandum ,et quamsiinter-

sim,elpraBcipuenonessesludeam,nolohebesanirao
j

vel pulari.Recte sed quo Ime nolis, id qufero.Quod

rogatusquis nonresponderil^indoctus el hebes pnla-
;

Hoc loco vero exarsi ad rescribendura tibi enim iaillisquaeslionibusaperiendis tibietexplican-

bitur. :

languoreaniraituipenetrasti raihi pectus, dis, uec nobis oneri esse dubitasti, hanc causam
hocenira
etirrupistiincurasraeas.utdissimularenonpossem, et hunc finem esse dixisti, et tam necessarium, ut
eam nimiam necessitatem appellares, ne scilicetde
quantummeDeusadjuvaret, mederitibi; non utde
luisquaestionibusenodaudisexplicandisquecogita-
hisinterrogatusnequerespondeas,abhominibusad
'rera, sedut felicitatera tn;\m pendentem ex liugnis
vituperandum proclivibus,hebesindoctusque pute-
ris. Ego autemqusero.hoccine totum sit curanobis
Ihoniinura atque nutantem a tara infelici retinaculo
ista desideres, an etiam indoctus et hebes piitari
labrumperem, et cuidam sedi omuino inconcussae
jstabiliquereligHrem.Tiine.o Dioscore,nec Persium
propter aliiid aliquid nolis. Si hoctotum est,cernis,
utarbilror,huncessefiaemtamvehementisinlenlio-
!tuum respicis insultantem tibicontorto versiciilo,
nis tuee, qua nobis quoque oaeri es, ut fateris. Quid
ised plane puerile caput, si sensus adsil, idoneo
autem quod
a Dioscoro potestnobis esse oneri,nisi
'colaphocontundentein atquecoercentem:
ipsum Dioscorum etiam nescientem onerat? quod
Scire tuum nihil est, nisi te scire hoc sciatalter ?
non sentiel, uisi cum surgere voluerit; atque uti-
{Persius Satyrai.)
nam noa sic alligeatur haec oaora, ut frustra etiam
Tot,utsuperiusdixi,legistidiaiogos,totphilosopho- hiimeros coueturexcutere! Quoduonideodico,quia
pum altercationibuscor inseruisti.Dicmihi quiseo- Istae discunturqu8estiones,sedquia lali finediscun-
rum tinem actionum suarum constituerit in fama tur.Hunc enim finem jara certe sentis esse nugato-
vulgi, aut in lingua hominum vel bonorum atque rium,inanem,ventosum.Habet eltumorem,subquo
sapientium.Tuautem.etquodmagispudendumest, etiam tabes gignitur, et pupula mentis ad non viden-
jam navigaturus, satis praeclare te in Africa profe- dam opulentiam veritatis offuaditur.Crede,sic est,
cisse testaris,cum aliain ob causam le oneri non esse mi Dioscore,ita te fruar iu ipsa voluatate.et iaipsa,
asseris negotiosissimis, et in alia longe dislantia cujus umbra averteris,digoitate veritatis.Uude eaim
exponantCiceronem, nisi
iutcntis episcopis, uttibi tibi,nisi vel hoc modo, de hac re fidem faciam, non
iquia times homines proclives ad vituperandura, ne invenio. Nou enim videseam,autullomodo quaa-
iinlerrogatus ab eis, si non responderis, indoctuset diuliaguishumaais ruinosagaudia coastruis,potes
ihebes puteris I rem dignam vigihis et lucubra- eam videre.
lionibus episcoporum !
e.Siaulemibiuoafiaisestharum actionumatque
4. Non mihivideris aliunde dies noctesque cogi- intentionistuae.sedpropteraliudaliquidindoctuset
tare, nisiutinstudiistuis atquedoctrinalauderis ab hebes non vis putari;quaero quidillud sil? Si propter-
hominibus. Quod etsi semper ad certa et recta ten- ea ne angustior tibi aditus ad acquirendas tempo-
dentibus periculosuraessejudicavi,nunc tamea in raIesdivitias,uxoremimpetrandam,honores capes-
te maxime experior. Non enim aliunde quam ex sendos,et caetera hujusmodi,prfEcipiti fluxii trans-
eadem pernicie non vidisti qua tandem re posse- currentia, atque in se lapsos in imum rapientia ;

mus moveri, ut libi quod petebas daremus. Quam neque ad hunc tinem tibi servire nos decet, imo
lenim perversetu ipse non ob aliud ad ea discenda decet etiamhino te araovere. Non enim sic te prohi-
jquse interrogas raperis, nisi ut lauderis, aut non bemusinincertofarace tinem ponere,ut tanquamde
Ivitupererisab horainibus tam perverse etiara nos
; Mincioin Eridanum emigres quo te ipse fortasse ;

putas in tua petitione talibus causis allegatis moveri. Mincius etiam noa emigrantem impingeret. Cum
lEtutinamposseraus efficere uttuquoque tam inani enimnon satiaverit avidum spiritum vanitas lau-
'atquefallacihumanae laudis bono minine raovere- dis humange, quia nihil ad cibandum affert nisi
'ris,curatibi nos indicaremus, non ad praestandum inaneetinflatum,cogit eamipsaaviditas referre in
,
tibi qiiod petis, quoniara haec de te scribis, sed ad te aliud,quasi uberiusatquefructuosius quodnihilo- ;

corrigendum moveri Mo7'es hominum,inqnh,pro-

! minus si temporali lapsu praeterfluit.ita est quasi flu-
clives sunt ad vituperandum Quid deinde ? Siinter-
. viusducatin fluvium,utnoasitftnismiserise, quam-
435 S. AUGUSTINI KPISCOPI 436 Ij

diu finis officiorum noslrorum in re inslabili quaetionibusquidquaminterrogent.onminonon vi.

coUocatur '. In aliquo igiturfirrao atque incommu- deo :quandoquidemhic,quoadeadisoendaveni8ii,
tal)ilil)ono le (igerevolumus conslanlissimfe inlen- et Homae expertus es quam negligenler habeantur;

tionisdomum.etsecurissimamrequiemomnisbonie et ob hocneque doceanlur neque discanlur et ia ;

atque honesta> aclionis lute. An forte istam ipsam ter- Africa usque adeo dehis ioterrogatorempaterisne-
renamfelicitatem quam commemoravi.si prosperi minern, ut nec teipsum qui patiatur invenias, ear
rumoris aura,aut etiam flatibusvela pandendo ad que inopia episcopis exponendaea mittere cogaris:
ea m potueris pervenire.hanc etiamcogitas referre in quasi veroepiscopi isti,etiamsiadolescentes,eodem
aliudcerlum, et verum et plenum bonum?At niilii quo turaperis animiardore, velpotius errore.quasi
non videtur, atque omnino ipsa veritas negat, vel aliquid magnum haec discere curarunt, usque ad
tanlis ad se anfractibus, quce lam proximaest, vel canos episcopales,et usque ad cathedrasecclesiaa-
tantis sumptibus, quae tam gratuita est, perveniri. ticas, ca sibi in memoria durare paterentur aut ;

7. An ipsa Iiumana laude tanquam instrumento si ipsi vellent, non illa, etiam de invitorum cordi-

utendumexistimas,utaditumper hanc praeparesad bus, curae majores gravioresque secluderent; aut

animoshominum.persuadendiveraatquesalubria; si aliqua ex eis m
animis eorum nimia consueiu»
etcavesne le.cum indoctumatquehel)etem putave- dineremanerent,non etiam ipsa oblivione sepeliri
rint,indignumarbitrentnrcui aurem vel intenlissi- mallentrecordata,quamadineptaresponderequ86-
mam vel patientissimam preebeant, sive ad recte sita.cum in ipsaetiara scholari levitateetrhetoricis
factaquemquamexhorteris,sive maiitiamalquene- cathedris, itaobmutiiisseatqueobtorpuissevidean-
quitiaiu peccantis objurges ?Hunc tu finem justitiae tur, utaCarthagine Hipponem,qiioexponi possint,
ac beneficentiee, si in illis interrogandis qusestioni- mittenda existimentur ubi tam insolita atque
;

bus nos de te male meruimus, quibusin

cogitasti, omninoperegrinasunt.utsivellemrespondendicura
epistola tua, non idpotiusquo moveremur, posui- inspicere aliquid, volens videre quomodo ad sea-
sti, ut aut iibenter daremus quod petebas,aut ideo lentiam quaemihi expooendaesset.desuper venia-
non daremus, quia causa qutelibet alia fortasse pro- tur, aut ab ea deinceps quae contexeretur oratio,
hiberet, non tamen quia tuee vanee cupidilati, non codicem prorsus invenire non possem. Illi autem
solum servire, verum etiam nonresistere puderet. Carthaginenses rhetores, huic tuo studio defue-
si

Quantoenimmelius atquesalubrius,quaesote,ipsas runt, nou modo a me non reprehenduntur, sed

verilatis regulas,multo certius et brevius per se- etiamapprobantur, siiortejamrecoIunt.nonRoma-
ipsas accipis, quibus falsa omnia possis ipse refel- norum fororum,sed Graecorum gymnasiorum ista
lere, ne quod falsum et pudendum est, si multo- solere esse certamina. Tuvero cum et in gymnasia
rumannosasetdecrepifasfalsitatesstudiojactantiorj cogitatiouem injecisti, et ea quoque ipsa invenisti
quamprudentiorididiceris.doctumatnueinteliigen" talibusrebusnudaatquefrigida, ubi has curas tuas
tem te esse arbitreris quod jam non existimo tibi
;
deponeres,christianorum tibi basilica Hipponensis
videri.Nonenim frustratamdiu tam vera Dioscoro occurrit, quia in ea nunc sedet episcopus qni ali-
diximus exquoin hac epistola gradimur.
: quando ista pueris vendidit.Sed nec te volo esse
CAPUT II. —8. Quapropter jam illud videamus, adhuc puerum et me jam esse puerilium rerum,
;

cum te istarum rerum ignorantia nequaquam in- sicutnonvenditorem, itaneclargitorem decet. Quae
doctumatquehebetemjudices,sedipsius potiusve- cumitasint, id est, cumduae tantaeurbes, latinarum
ritatis, utquisqiiis de his rebus scripsit vel scripse- litterarumartiflces. RomaatqueCarihago,nec ttedio

rit, aut ea sint quae jam certus tenes, aut si falsa tibisinf,utate ista perquirant,nec taediatuacurent,
sunt, securus ignores, neque de diversitate cognos- ut te ista perquirentem exaudiant ; miror tantum
cenda sentenliarum alienarum, ne quasi indoctus quantum dici nonpotest,vererite, tamboni ingenii
et hebes remaueas, inani sollicitudine macereris. juvenem, ne atque Orientalibus urbibus
in Graecis
Cum ergoheec ita sint, etiamillud, siplacet, videa- quemquam de his rebus molestum interrogatorem
mus, utrura aliorum falsaexislimatio, quisunt, ut feras. Facilius quippecorniculas in .Africaaudieris,
scribis, ad vituperandum proclives, ila ut si te ista quam in illis partibus hoc genus vocis.
ignorare persenserint, indoctum atque hebetem, 10. Deinde si fallor, et quisqam bi forte huj usmodi i

falsoquidem,sedtamemputent,sictemoveredebeat quaestionum tanto utique odiosior, quanto in illis lo-

ut etiam ab episcopis libi haec exponi non incon- cis ineptior percontator extiterit nonne magis ca ves;

gruenler petas quandoquidem eo fine jam te ista

;
cupere credimus,quo illis consulas ad persuadendam
veritatem, vitamqueeorum corrigendam, qui te, si
in illis Ciceronis libris indoctum hebetemque puta-
veriut.indignumhabebunta quo aliquid utilissalu-
ne multo faciliusexistant, qui te graeci hominesin
Gr8eciaconstitutum,etgr8ecaimbutuniprimituslin-
gua,de ipsis philosophorum libris aliqua interrogent,
quae Cicero in suis lilterisnonposiiit? Quodsi acci-
derit, quid responsuruses ?potius te ista inlatino-

brisque scientiae sibi accipiendum esse arbitrentur. rum auctorum libris, quamingrsecorum nosse vo-

Quod uon itaest, mihi crede. luisse ? Quaresponsione primoGraeciae faciesiiiju-

9. Primumquia esse aliquosinillisterris, ubi im- riam, et nosti qiiam iUi homines hoc non ferant.

peritijsminimequeacutus videri times.quitedeistis Deinde jam quam

exulcerati et quod
irati, cito te,
nimis non vis, et hebetem judicabunt, qni graeco"
_ ' Mss plerique. In rem stabilem non collocatur. rum philosophorum dogmata,vel poliusdogmatum
 ;

437 EPISTOLARUM CLASSIS II, 438

particulas quasdam discerptas atque dispersas ia mianorum, Macedonianorum, Calaphrygarum.c-ae

latinis dialogis, quam in ipsorura auctorum libris lerarumque pestium innumerabiliter perstrepant
grajcis lolaatquecontextadiscere maluisti;elindoc- quorumoraniura errores si coguoscere piget, quid
lura, qui cum lam tnulta in tua lingua nescias, ea- nobis est, proptm' defensionem christianae religio-
rum rernm frnstra in aliena colligere anibisti. Aa nis, quaerere quid senserit Anaxiuienes, et olim

forte illud respondebis, non te graecos de his rebus sopitas lites inani curiositate recoquere, cum quo-
libroscontempsisse.sed prinslatinos cnrassecogno- rumdametiamhaerelicorura.quinoraine christiano
scere, nunc autem doctum, jam
velie te in latinis gloriari voluerunl, ut Marcionilarura etSebelliano-
graeca quaerere ? Si hoc non pmlet honiinem grre- rum, raiiUoriinuiue praelerea, jara dissensiones
cum latina puerum nunc velie discerc
didicisse, queestionesque siieantur ? Tamen si opus est, ut

greecabarbarum, pudebitne tandem in ipsis Jatinis dixi, veritaliadversantes praenoscere aliquas, et

ignorare aliqua, quiie quam multi lalini docti tecum perlraclatas habere sententias de haereticis po- ;

nesciant, vel hoc ipso sentis, qnod te nobis niagna tius, qui se chrisfianos vocant, quam de Anaxa-
necessitaledicis onerosum, intanta doctornm mul- gora et Deraocrito nobis cogitandum fuit.
titudine apud Cartliaginem constitutus ? CAPUT III. —
13. llle autem quisquis abs lequse-

Postremo fac te de oranibusquaeH nobis quae- siverit quae tu r\ nobis q-^aeris, audiat quodeadoc-
11.
tius et prudenfius nescias. Si enira Themistocles
ris, interrogatum respondere potuisse. Ecce jam

doctissimus atque acutissiraus diceris, eccejam te non curavit quod est habitus indocfior, cum ca-

laudibus in coelum graeculus flatus attoliit tu tan- ;

nere nervis in epulis recusasset, ubi cum se nes-
cire illadixisset,atque ei dictura esset, Quid igitur
tum memento gravilatis tuae et illam mereii iau»
demquo fine volueris,ut sciliceteosleviter leviaista nosti ? respondit, Reinpublicamex parva magnam
'

rairatos, et benevoientissime alque avidissime jam facere : dubilandum est tibi dicere te ista nescire,

I
in tua ora suspensos,gravissimum aliquid et sa- cum ei qui rogaritquidnoveris, responderepossis,
I luberrimura doceas idipsumquidquid est gravis-
:
nosse quomodo etiam sine istis homo esse pos-
te

: simum et saluberrimnm, ulrum teneas, et recte sit ?Quod si adhucnon lenes, tam perverse
beatiis
I
tradere noveris, vellem cognoscere. Ridiculum esl ista conquiris, quam perverse si aliquo corporis

;
enim cura propterea supertlua multa didiceris, ut periculoso morbo gravareris, delicias et tenerri-
1
libi aures hominum ad necessaria prfeparentur,
mas vestes potius quara medicamenta raedicosque
'

ipsa necessaria uon tenere, quibusexcipiendiseas conquireres. Non euim uUo modo ditlerenda est
per surperfluapraeparaveris ; et dum occuparis ut ista cognitio, aut ulla huic a te, praesertim jam in
I

discasundefaciasiutenlos,nollediscerequod infun- hacsetate, vel discendiordine praiferenda est.Vide

hoc te scire jara dicis, idque antera qnara facile posses hoc scire, si velles. Qui
dalur intentis. Sed si

ipsumchristiauamdoctrinamesse respondes,quam enimquaeritquoraotlo*aribeatam vitam perveniaf,

nihilaliud profecto quaerit, nisi ubi sit tinis boni,
te omnibus praeponere novimus, etineasola esse

praesumere spemsalutiseeternae,non opus esteico- hocestnbiconstitutumsit.nonpravaopinioneatque

gnitione dialogorum Ciceronis,et collectioneemen- temeraria,sedcerta atqueinconcussa veritate,sum-
dicatarum discordantium sententiarumalienarum murahorainis bonura:quod a quolibet ubi consti-
tuafur non invenitur, nisi aut in corpore, aut in
procurari auditores.Moribus tuis intenti fiaut,qui abs
tealiquid tale accepturi sunt. Nolo prius aliquid animo, autin Deo, aut in duobus ahquibushorum,
doceasquod dediscendum est, utveradoceas, aut certe in omnibus. Quod si didiceris, neque
summum bonum, necaliquam partem summi boni
42. Namsi alienarum sententiarum dissidentium
omnino esse in corpore, duo restabunt, animus et
etrepugnantium cognitioaliquid adjuvat insinua-
Deus.quorumvelin unovel inambobussit.Siautem
lorem christianae veritatis, ut noverit quoraodo
adjeceris et didiceris hoc idem de animo quod de cor-
adversantes destruat falsitates, ad hoc duntaxat,
pore,quid aliud jamnisiDeus occurret,inquosum-
nequis contra disserens, nonnisi in refellendis tuis
murahominisbonum constitutum sit ;non quoalia
jfigat oculum, sua vero sedulo occultet, Nam co-
bonanonsint,sedsuramumiddicitur,quocunctare-
gnitio veritatis omnia falsa,si modo proferantur,
feruntur.Eo enim fruendoquisquebeatus est,prop-
eliam quae prius inaudita erant, et dijudicare et
ter quod caetera vult habere, cum illud jam non
subvertere idonea Sed ut non solum aperta
est.
propter aIiud,sedpropter seipsum diligatur.Etideo
!feriantur, sed etiamabsconditaeruantur, sialienos
finis, ibi dicitur, quia jam qao excurrat, el quo
opusest cognoscere errores, erige oculos auresque,
referatur.non invenifur.Ibi requies appetendi, ibi
oro te, et vide atque ausculta utrura aliquis adver-
fruendi securitas, ibi tranquilhssimnm gaudium
jsus nos de. Anaximene et de Anaxagora proferat
optimae voluntatis.
jaliquid quando jam ne ipsorura quidem multo
;
14.Daigilurqui cifo videat,noncorpusesse animi
irecentiorum,multumque loquaciumStoicorumaut
bonum,sedanimumpotiusessecorporisbonum;re-
|Epicureorum cineres caleanl, unde aliqua contra
cedeturjamabinquirendoutrumsummurailludbo-
fidem christianam scinlillaexcitetur : sed circuli at-
num, vel aliqua ejus pars sitincorpore. Quod enim
jque conventicula partim fugacia, partim etiam
stultissimenegatur,meIior est animuscorpore.Item
audacler prorapta, velDonatistarum, vel Maximia-
inensium, vel Manichfeorum, vel etiam ad quorum qua ad, Unus
* Mss. plerique : Qui enim qucerit etc.
greges turbamque venturus es Ariaaorum, Euno- e Vatic, qua via.
439 S. AUGUSTINI EPISCOPI 440 1 1<

slultissime negatur meliorem esseeumquidalbea- men aniraoponentes.infrautique posuerunt,quam

tain vilam, vel partem ali({uam beat* vitne, quam ubi sincerissima ratione ponendum est. Inter hos
eumquiaccipit. Non igituracci[)itanimus acorpore qui ita sentiunt apud graecos philosophos, et nu-
vel sumraum honum, vel parlem aliquam summi mero disputandi subtilitate Stoiciprflevaluerunt
et

boni.Hocqui non videntcaecati sunt duicedine car- qui tamen in naturalibus corporea omnia esse
naliuni voluptalum.qiiamex indigentiasanitatisve- arbitrantes, magis a carne quam a corpore ani-
nirenon intuentur.Sanitas autem perfectacorporis, mum avertere potuerunt.
illa extrema tolius homini* imniortalitas erit. Tam eosautem qui fruendum Deo, a quo et
16. Inter

potenti enim natura Deus fecitanimam, ut exejus
plenissimabeatitudine quse in fine temporum sanc-
tispromittitur, redundet eliam in inferiorem natu-
ram, quodest corpus, non beatitudo quoe fruentis
et intelligentis estpropria, sed plenitudo sanitatis,
nos etomniafacta sunt,unum atque suramumbo-
niimnostrumessedicunt.apudillosemiuueruntPIa-
tonici,qui noniuimerito ad officium suura pertinere
arbitrati sunt,Stoicis,et Epicureismaxime etprope
solis omnino resistere.Iidem quippe Academici qui

id estincorruptionis vigor.Qood qui non vident,ut Platonici.quod docetauditorura ipsa successio.Ar'

dixi,beilant inquielis altercationil)us,varie pro suo cesilasenimquiprimusoccultatasenteniiasua.nihi
quisque captu, in corpore constituentes summum aliudistos quam refellere statuit.qusBrecui succes-
hominis bonum et carnalium seditiosorum turbas serit,Polemoneminvenies; quaerecuiPolemon, Xe-
concitant inler quos Epicurei apud indoctam mulli-
; nocratem Xenocrati autem discipulo Academiam
:

tudinem excellentiore auctorilate viguerunt. scholamsuam reliquit Plato. Quantum igitur perti-

tS.Daitemquicitovideataniraumquoqueipsum,
nonsuobonobeatum esse,cumbeatusest,alioquin
nunquamessetiniser;etrecedeturaquaerendoutrum
inanimosit summura illudatque,utitadixerim,bea-
titicum bonum, vel aliqua pars ejus.
seipsosibiquasi suobono animusgaudet, superbus
est.Gura veroperspicit se esse mutabilem, vel hoc
uno saltem quod de stulto sapiens efficitur, sapien-
tiamque esse incommutabilem cernit, simul opor-
tetcernat esse illam supra suam naturara, ejusque
participationeatque illustratione se uberius et cer-
tiusgaudere quam seipso. Ita cessans atque detu-
mescensajactationeatque inflalione propria,inhae-
lietadquaestionemdestimmohominisbono.remove
personas hominum, atque ipsam disceplationem
constilue ;profectoreperies duoserroresinler sead-
:unum constituentem in corpore,
versa fronte collidi
alium constituentem in animo summum bonura.
Nam cum
Rationem autem veritatis, qua sumraum bonum
noslrum Deusesse intelligitur,utrique resistere,sed
nonprius docentem veraquam pravadedocentem.
Idipsum rursumadjunctis personis constitue, repe-
ries EpicureosetStoicos interse acerrime dimican-
tes ;eorum verolitemconantes dijiidicare Platoni«
cos, occultantes sententiam veritatis, et illorum
vanam in falsitate fiduciamconvincentes et redar-

rereDeo,atque ab illo incommutabili refici et refor- guentes.

marinititur,aquo esse jam capit non solum omnem n.Sed non sicut illi errorum suorum,ita Platonici
speciem rerum omnium, sive quae sensu corporis, veree rationis personam implere potuerunt.Omnibus

sive quaeintelligentiamentis attinguntur,sed etiam enimdefuitdivinae* humilitatis exemplum,qiiodop-

ipsam capacitatem formationis ante formationem, portunissimo tempore per Dominum nostrum Je-
cum vel informe aliquid dicitur,quod formari potest. sum Christuraillustratumest;cuiuniexemplo incu-
Itaque tanto miuus se esse stabilem sentit, quanto jusvis animo omnis superbia
ferociter arrogantis,
cedit etfrangitur etemoritur.Ideoque non valentes
minushaeretDeoquisummeesttetideoillumsumme
esse,quia nuUamutabilitateproficitseu deticit ; sibi
auctoritateturbasterrenarumrerum dilectione*
illi

autemillam commutationemexpedire quaproficit, caecatas ad invisibilium fidemducere,cumeasvide-

rentEpicureis maxirae contentionibus coramoveri,
utperfecte illicohflereat, eam vero commutationem
vitiosam omnem autera
quae in defectu est, esse ;
non solum ad hauriendam,quo ultro ferebantur,sed
defectum ad interitum vergere,quo utrum aliqua res etiam ad defensitandam corporis voluptatem, utin
perveniat tametsi non appareat, tamen apparere ea summumbonum hominisconstitueretur;eosau-

omnibuseoducere interitum ut nonsit quod erat.
Unde colhgit non ob aliud res deficere, vel posse defi-
cere,nisiquod exnihilo factae sunt ul quodin eis
:
estquodsuntet manent,et prodefeclibus etiam suis
tem qui adversus hanc voluptatem virtutis laudemo*
verentur, minus difficulter eam contemplariinani-
mishominum,undefactabona,dequibusutcumque
poteran j udicare, procederen t: sim ul videban si eis
t t

aduniversitas complexum ordinantur,adejusbo- conarentur insinuarealiquararera divinametsuper

nitatemomnipotentiamquepertlneat,quisummeest omnia incomrautabilem, quae nuUo attingeretur,
et conditor,qui potens est etiam ex nihilo,nontan-
quaetamen etiam naturam ipsius menlis excederel,
tumaliquid,sedetiam magnumaliquid facere :pri- eumque esse Deum propositumanimo humano ad

mumautempeccatum,hocest primumvoluntarium fruendum,purgatoabomni labe huraanarum cupi-

defectum, esse gaudere ad propriam potestatera ditatum, in quonobis uno acquiesceret omnis bea-
;

ad minus enim gaudet.quam si ad potestatera Dei titudinis appetitus, et in quo nobis uno bonorum

gaudeat,quse ulique majorest.Hoc nonvidentes et oranium finis esset, non eos intellecturos, et repu-
potentiasintuentesanimihuraani,magnamquepul' gnanlibus vel EpicureisvelStoicismulto quam sibi

chritudinem factorura atque dictorum, etiarasi in ' Mss, quinqiie, ver(e.

corporepuduilponeresummumbonum, in ipso ta- ',Bad. Am. Er., delectatione,
 i41 EPISTOLARUM CLASSIS II. 442

Ifacilius palmam datnros.ita ut vera salubrisque sen- Epicurei et Sfoici, in Actibus Apostoloruni contra-
leutia, quod peruiciosissimum estgeneri humano dixisse inveniantur.
jimperitorum populorum irrisione sordesceret : et 21. Qua in re satis mihi videtur denionstratum
•hoc in moralibus. esse erroresGentium, sive de raoribus, sive de na-
18. Iri naturalibus autem quaestionibus, si isti di- tiira rerum.sive de ratione investigandae veritatis,
^erenteffectricemomniumnalurarumesseincorpo- qui quamvis essent multi atque mulliplices, in his
reamSapientiam, ilii autemacorporenusquam dis- tamen maxime duabus sectis eminebant, expu-
cederent, cum alii atomis, alii quatuor elementis, gnanlibusdoctisef tantadisserendisubtilifafeatque
inqnibusadefficiendaomniaignispraevaleret.prin- copia subvertentibus, durasse tamen usque in tem-
cipia rerum darent quis non videret stultorum
;
pora chrisfiana. Quosjamcerte nostraaetatesicob-
abundantiam corpori deditam, cum in corpoream mutuisse couspicimus, ut vix jam in scholis rheto-
Ipotentiam condifricem rerum nequaquam valeret rum comuiemoretur tantum qufe fuerint illorum
jintueri, in quorum potius suflFragium raperetur ? sentenfiaecertamina tamen efiara de loquacissi-
:

19. Restabat pars rationalium quaestionum.Nostii mis Graecorum gymnasiis eradicata atque com-
I
leniro quidquid propter adipisceodam sapientiam- pressa sunt, ita ut si qua nunc erroris secta contra
jqiiflerilnr, aut de moribus, aut de natura, aul de veritalera, hocest, contra Ecclesiam Christi emer-
ratione quaestionem habere. Cum ergo Epicure serit, nisi nomioe cooperta christiaoo, ad pugnan-

nuDquara scnsus corporis faUi dicerent, Stoici au dum prosilire non audeat. Ei quo intelligitur ipsos
lem falli aliquando concederent, utrique tamen quoque Platonicae gentis philosophos, paucis mu-
regulam comprehendendse veritatis in sensibus po- tatis qu8B christiana improbat disciplina, inviclis-
inerent ;
quis istis contradicentibus audiret Plato- simo uni regi Christo pias cervices oporlere sub-
Inicos ? Quis non modo in sapientium, sed omnino mitfere, et intelligere Verbum Dei homine indutum,
jin hominum numero habendos putaret, si ab eis qui jussit, et creditum est quod illi vel proferre
iprompte diceretur, non solum esse ahquid quod metuebant.
neque tactu corporis, neque olfactu vel gustatu, 22. Huic te, rai Dioscore, ut tota pietate subdas ve-
neque his auribus aut oculis percipi possit, neque lim, nec aliam tibi ad capessendam et obtinendam
iomnino talium rerum, quse ita sentirenfur, aliqua verifatem viam raunias, quam quae raunita est ab
imaginatione cogitari sed id solura vere esse, at- ; illo qui gressuura nostrorura tanquam Deus vidit

que id solum posse percipi, quia incommufabile et

'

infirmitatem. Ea est autem prima, humilitas ; se-

Isempiteruum est ; percipi autem solaintelligentia, cunda, humilitas tertia, humilitas et quoties
;

qua una veritas, quomodo attingi potest, attin- interrogares hoc dicerem non quo alia non :

jgitur? sint praecepta, quae dicantur, sed nisi humilitas

1
20. Cum ergo talia sentirent Platonici, quae neque omnia quaecumque bene facimus et praecesserit
i
docerent carni deditos homines, neque tanta essent etcomitetur et consecuta fuerit, et proposita quam
auctoritateapudpopuioSjUtcredendapersuaderent, intueamur, ef apposita cui adhaereamus, et impo-
donec ad eum habitum perduceretur animus quo sila qua reprimamur, jam nobis de aliquo bono
istacapiuntur.elegeruntoccultaresententiamsuam, facto gaudentibustotum extorquet de manu super-
el contra eos disserere, qui verum se invenisse bia. Vitia quippecaetereain peccatis, superbia vero
jactarent, cum inventionem ipsam veri in carnis etiam in recte factis timenda est, ne illa quae lau-
sensibus ponerent. Et eorum quidem consilium dabiliter facta sunt, in ipsius laudis cupiditafe amit-
quale fuerit quid attinet quaerere ? divinum certe tantur. Itaque sicut rhetorille nobilissimus (a) cum
vel divina aliqua auctoritafe preeditum non fuil. interrogatus esset quid ei primum videretur in elo-
Tantum illud attende, quoniam Plato a Cicerone quentiae praeceptis observari oportere, Pronuntia-
multismodis apertissime ostenditur, in sapientia tionem dicitur respondisse cum quaereretur quid ;

non humana, sed plane divina, unde humana quo- secundo, eamdem pronuntiationem quid tertio, ;

dammodo accenderetur, in illa utique sapientia nihil aliud quam pronuntiationem dixisse ita si :

prorsusimmutabili, atque eodem modo semper se interrogares, et quoties interrogares de praeceptis

habente veritate", constituisse et finem boni, et christianae religionis, nihil me ahud respondere
causasrerum, et rafiocinandi fiduciam : oppugna- nisi humilitalemhberet, etsi forte alia dicere neces-
tos autem esse nomine Epicureorum Stoicorum et sitas cogeret.
a Platonicis eos, qui in corporis vel in animi na- CAPUT IV. — 23. Huic humilitati saluberrimae,
tura ponerent et finem boni, et causas rerum, et quam Dominus noster Jesus Christus ut doceret
ratiocinandi fiduciam eo rem successione tempo-
;
humiliatus est huic, inquam, maxime adversatur
;

rnmesse devolutam, ut christianae jam aetatisexor- qusedam, ut ita dicam, iraperitissiraa scientia, dum
dio, cum rerum invisibilium atque eeternarum fides nos scire gaudemus quid Anaxiraenes, quid Ana-
per visibilia miracula salubrifer praedicaretur ho- xagoras, quid Pythagoras, quid Demjocrjtus sen-
niinibus, qui nec videre nec cogitare aliquid prae- serint, et caetera hujusraodi, ut docti eruditique
ter corpoia poterant, beato apostolo Paulo, qui videamur, cum hoc vera doctrina et eruditione
eamdem flnem Geotibus praeseminabat, iidem ipsi longe absit. Qui enim didicerit Deum non distendi
aut diffundi per locos, neque finitos neque infini-
* Lov., veritatem constituisse. At Edd. alii et Mss.
prope omnes habent, veritate. (a) Demosthenes.
443 S. AUGUSTINI EPISCOPI 444

tos, quasi in aliqua parte major sit, in aliqua mi- ret ; quasi mentem illam ordinalriceno
ille dixisset ;

nor, sed lolum ubique esse prjesentem, sicut veri- et moderatricem rerum omnium habere sensum,
tatem cujus nemo sot)rie (iicit partein esse in isto qualem liabel anima per corpus. Nam manifesluin
loco, el partem iu illo, quoniam verilas ulique Oeus est totam cum per corpus aliquid
sentii c aiiimaiu,

est ; nequaquam eum movebit quod de infinito sentit : nam

tolam utiquc non latet.quidquid illud
aere sensit, quicumque sensit quod ipse Ueus esset- est quod senlitur. Ad hoc autem dixit lotam nalu-
Quid ad illum, si nesciat quam dicant isti corporis ram sentire, ul illi quasi auferret quod aitmentem
formam ; eam quippe dicunl quee undique finila infinitain. Quomodo enim tota senlit, si inlinita
sit et utrum
: refellendi causa tanquam Academi- est ?Sensus enim corporis ab aliquo loco incipit,
cus, Anaximeni Ciceroobjecerit formamet pulcliri- nec percurrit fotum, nisi ad cujus finem pervene-
tudinem Deum habere oportere (a), quasi corpo- rit quod in infinito dici non potest. Sed neque iile
;

ream speciem cogitans, quiaille corporeum Deum de sensu corporis aliquid dixerat. Et aliter dicilur
esse dixerat, aer euim corpus est; an ip~e seutiebat totum quod incorporeum est, qiiiasine finibus loco-
esse formam, et pulchriludinem incorpoream veri- rum tolum et iufinitum dici pos-
intelligitur, ut et

tati,qiia ipse animusinformatur,etperquamomnia sif totum propter integritalem

: infinitum, quia ;

sapientis facla pulcbra esse jiidicamus, ut non tan- locorura finibus non ambitur.
tum refellendi gralia, sed etiam verissime dixerit 25. Deinde, wquii, simenteynipsamquasi animal

quod Deum pulcherrima specie deceat esse, quia aliquod esse voiuit, erit aliquid inlerius ex quo
nihil est pulchrius ipsa intelhgibili atque incora- ilLud animal nominetur ; ut mens ista quasi cor-
mutabili veritate? Quod autem ait ille gigni aerem, pus sit, el habeaf intus animam un-Je animal im-
quem tamen Deum esse censebat, nullo movet pelletur. Viie quemadmodum corporali consuetu-
hunc virum qui intelligit, non sicut aer gignitur, dine loquitur, quomodo solent videri animalia,
id esl aliqua cum omuino Deus
causa ut sit efficitur, propter sensum crassum, ut opinor, eorum contra
non sit, ila genitum esse Verbum Dei, Deum apud quos disserit: et tamen dixit rem quae illos, si evi-

Deum, sed longe alio modo, quem nemo, nisi cui gilare possent, salis admonerel, omne quod sicut
ipse Deus ^ inspirarit, intelligit. lilumautem otiam corpus vivum animo occurrit, magis animam ha-
in ipsis corporalibus desipere quis non videat, bere et esse animal, quara animam esse cogitari
cum aerem gignidicat, et Deum velit ; eum autem oportere. Hoc est enim quod ait Erit aliquid inte* :

a quo aergignitur, non enim a nullo gigni potest, 7'ius, ex quo illud animal nominetur. Sed adjun-

non dicat Deum ? Cum autem dicitur aer esse sem- git Quid autem interius mente ? Non ergo potest
:

per in motu, nequaquam conturbabit hominem, mens habere inferiorera animam ut sit animal,
ut propterea illum Deumomuis putet, qui novit quia ipsa est interior. Ergo corpus habeat exlrin-
corporis motum inferiorem esse quam est motus secus, cui sit interior, ut sit animal. Hoc est enim
animi; motumautem animi longepigriorem,quam quod ait, Cingitur igitur corpore exlerno ; quasi
est motus summae atque incommutabilis Sapientiae. Anaxagoras dixeril, nisi animalis alicujus esset,
24. Item Anaxagoras, sive quilibet, si mentera mentem esse non posse. Si mentem ipsam sum-
dicit ipsara veritatem atque sapientiam, quid mihi mara sapientiam esse sentiebat, quse nullius quasi
est de verbo cum homine contendere ? Manifes- animantis propria quia omnibus animis se frui
est,

tum estenira omniumrerura descriptionemet mo- valentibus veritas communiter praesto est. Et ideo
dum ab illa tieri, eamque non incongrue dici infi- vide quam urbane concludat Quod quoniam non :

nitam, non per spatia locorum, sed per potentiam, placet, inquif, hoc est non placet Anaxagorae, ut
quae cogitatione huraana comprehendi oon potesti illa mens, quam dicit Deum, cingatur corpore ex-
neque quodinforrae aliquid sit ipsa sapientia,hoc terno, quo animal esse possit, apei'ta simplexque
enim corporum est, utquaecumque infinila fuerint, mens nulla re adjuncta qua sentire possit, id est
sint et informia. Cicero autem studio refellendi, nullo corpore adjuncto per quod senfire possit,
quantura videtur, propfer adversarios corporaliter fugere intelligenlix nostrae vim et notionem vide-
sentientes negat infinito aliquid jungi posse, quia tur [Cicero, l. 1 de Nat. Deorum).
ex ea parte qua quidquam adjuiigitur, necesse 26. Nihil verius quam fugere hoc vim et notio-
esse in corporibus aliquem finem. Ideo ait won nera intelligentiae Stoicorum et Epicureorum, qui
eum vidisse, neque motum sensui junclum et con- nisi corporalia cogitare non possunt. Quod autem
tinentem,\d est continuacopulationeadhaerentem, ait, nostrae, huraanae et bene noa
infelligi vohiit ;

infinito, idest inflnitae rei, ullum esse posse, quasi ait, Fugit ; sed, Fugere videlur. Hoc enim illis vi-

de corporibus ageret, quibus nihil jungi nisi per detur, neminem hoc posse intelligere, et ideo nihil

fineslocorum potest. Sic autem addidit Neque : tale esse arbilrantur : sed quorumdam inlelligen-

sensum omnino, quo non lota natura pulsa senti- tiara, quantum homini datura esf, non fugit esse

* duo Nisi Deus et cui ipse inspirarit.

Vatic. : apertam simplicemque sapientiam afqueve.ritatem,
(a)Verba Ciceronis qute hic versantur, isthaec sunt :
quae nullius animanlis sitpropria, sedquacomniii-
« Post, Anaximenes aera Deum statuil, eumt|ue gigni,
« esseque immensum, et infinitum, et semper in motu niter oranis, quae id polest anima, sapienset verax
:

« quasi aut aer sine ulla forma I)eus esse possit, cum efticitur. Quam si sensit esse Anaxoras, eainque
« praeseftim Deum non modo aliqua, sed pulctierrima
specie esse deceat aut non omne quod ortum sit, Deum esset vidit, menlemque appellavit, noii so-
« ;

g mortalitas consequatur » Lib. 1 de Nat. Deorum. lum nomen Anaxagorae, quod propter htteratam
 ;

445 EPISTOLARUM CF.ASSIS II. 446

vetustatem, ornnes, ul milltarlter loquar, liltterio- leant vel nocere. Epicurus vero neque aliquid in
nes '
libenter sufflaut, nos doctos et sapientes non principiis rerum ponit praeler atomos, id est cor-
facit, sed ne ipsa quidem ejus cognitio, qua id puscula quaedam tam minuta, ut jam dividi neque-
verum esse cognovit. Nou euim mihi propterea ve- neque senliri, aut visu, aut tactu possint
an(, ;

ritaschara esse debet, quia non latuit Anaxago- quorura corpusculorum concursu fortuito, etmun-
ram, sed quia verilas est, etiamsi nullus eam co- dos innumerabiles, et animantia, et ipsas animas
gnovisset illorum. fieri dicit, et deos quos humana forma non in ali-

nec ejus hominis qui verum forsi-

27, Si igitur quomundojsed extra muudos, afque infermundos
nos inflare debet, ut ea qiiasi
tan vidit, cognitio constituit et non vultomnino aliquid praeter cor-
:

docti esse videamur sed nec* ipsius veri soiida pora cogitare quee tamen ut cogitef, imagines
;

qua vere docti esse possumus quanto minus

res, ;
dicit ab ipsis rebus qiias atomis formari putat,

eorum hominum qui falsa senserunt, nomina et defluere,a(que in animum introire subtilioresquam
dogmala nostrampossunt adjuvare doclrinam, et suntillae imagines quee ad oculos veniunt. Nam et
lalenlia cognita facere ? cum si homines simus, ma- videndi causamhanc esse dicit, ingentes quasdam
gis nos contristari deceat tot et tam nobilitatorum imagines, ita ut universum mundum complectan-
I
hominum erroribus, sieosaudire contigerit, quain tur exfrinsecus. Intelligis aufem jam, ut arbitror,
h;ec propterea studiose quserere, utinter eos qui quas isti opinentur imagiues.
illa uesciunl, jactatione inanissima venlilemur. Miror non admonuisse Democritum vel hoc
29.
Quanto enim melius ne audissem quidem nomen ipso falsa esse quse dicit, qiiia venienfes tam ma-
Democrjli, quam cum dolore cogitarem, i.escio gnae imagines in tam brevem animum nosfrum,
quem suis temporibus magnum pulatum,quideos si corporeus, ut volunt, tam parvo corpore in-
illi

esse arbitraretur imagines, quee de solidis corpo- cluditur. totae illum tangere non possunf. A magno
ribus fliierent, solidaeque ipsee non essenl, easque enimcorpore cum parvum corpus aftingifur, afoto
hac atque hac motu proprio circumeundo atque simulnullopactopotest : qiiomodoigiturtofaesimul
illabendo in animos hominum facere ut visdivina atfingi cogitantur, siintanfum cogifanfur,in quan-
cogitetur; cum profecto illud corpus, unde imago tum venienfes alque intrantes animum atfingunt,
tlueret quanto solidius est, tanto praeslantius quo- qiifB nec fotfE infrarepossunt per tamparvum cor-
que esse judicelur? Ideoque fluctuavit ejus, sicut pus, nec totae tam parvum animum attingere ?Me-
isii dicunf, nutavitque senlentia, ut aliquando na- mento me secundiim illos haec dicere ; non enim
turam quaradara de qua fluerent imagines Deum ego talem animum sentio aut si incorporeum De- :

esse diceret, qui tamen cogitari non posset, nisi mocrifusanimumexistimat, Kpicurus quidemsolus
per eas imaginesquas fundit ac emittit, id est quae ista rafione urgeri potest sed etiam ille quare non ;

de illa natura, quam nescio quam corpoream et vidit, non opus esse nec tieri posse ut incorporeus
sempiternam, ac etiam per hoc divinam putat, animusadventuatquecontractu corporearum ima-
quasi vaporis similitiidine ^continua velut emana- ginum cogifet * ? De visu certe oculorum ambo
tione ferrentur, et venirent atque intrarent in ani- puriter redarguuntur; tam enim breves oculos,lam
nos nostros, ut Deum vel deos cogitare possemus. grandia imaginum corpora tota attingere nuUo
NuIIamenim aliamcausam cujuslibet cogitafionis modo possunt.
nostrae opinantur isti, nisi cum ab his corporibus 30. Cum autem quaeritur ab eis quare una imago
quae cogifamus, veniunl atque intrant imagines videatur corporis alicujus, a quo innumerabiiifer
in animos uostros quasi non multa ac prope innu-
: imagines fluunt ; respondent, eo ipso quo frequen-
merabilia cogitentur incorporaliter afque infelligi- ter fluunt et transeunt imagines, quasi quadam ea-
bililer ab eis qui talia cogitare noverunt, sicut ipsa rum constipatione et densitate fieri ut ex multis
sapientia et veritas. Quam
non cogitant, mi-
si isti una videatur. Quam vanifatem Cicero ifa refellit,
ror quomodode illautcumque disputent siautem :
ut eo ipso neget aefernum deum eorum posse co-
cogitant, vellemmihi dicerent, vel de quo corpore, gitari, quo innumerabilifer fluentibus et labentibus
vel qualis in eorum animos veniat imagoveritatis. imaginibus cogitatur. Etquoniaminoumerabilitate
28. Quanquam Democritus etiam hoc distare in atomorum suppeditante, dicunt tieri formas deo-
naturahbus quaestionibus ab Epicurodicifur, quod rum sempiternas, cumita discedant quaedam cor-
inesse coucursioni alomorum vim quam-
iste sentit puscula de divino corpore ut alia succedant, et di-
dara animalem et spirabilem * qua vi eum credo :
solvi illam naturam eadem successionenon sinant
imagiues ipsas divinitafe praeditas dicere, non
ct Omnia ergo, inquit, ceterna essent, quia nullideest
omnes omnium rerum, sed deorum, et priucipia ^^fa innumerabilitas atomorum, quae perpetuas
mentis essein universis, quibusdivinitafem tribuit ruinassubinde suppleal. Deinde quomodonon ve-
el animantes imagines, quaevel prodesse nobis reatur iste deus ne intereat, cum sine ulla inter-
so-
missione pulsetur, agiteturque atomorum incur-
Edd., litteriores ;Uss. quatuor, liUeraliones Alii plu-
'

res et meliores notae Cdd. Iiabent, litteriones, quo no- sione sempiterna ? pulsari enim dicit illud corpus
mme Grammaticos contemptim appellat Augustinus in quod irruenfibus atomis
lib. 1 cont. Adversarium Legis,
feriatur, et agitari quod
c. 24.
* Abest particula nec
a duodecim Mss. et ab Edd.
penefretur deinde cum ex ipso imagines, de qui-
:

Bad. Am. et Er. bus jam satisdictum est, semper affluant {Lib. 1,
! "pj^"
'^"odecim, raportsimi/t<udmm.
Edd., spiritalem. At Mss. plerique, spirabilem. > hQV.,eogiletur. Sed melius editi alii etMss , cogilel.
447 S. AUGUSTINI EPISCOPI 448

de Nal. Deorum), qnomodo potest de immortali- salutaribus praeceptisadminiculati.evadant ab hit

tate confidere ? perplexitatibus in auras purissimffi atque sinceris-
31 . In qnibiis oranibns deliramenlis haec opinan- simae veritatis. Ctijusauctoritati tanto devotius ob-
tium, illud praecipue dolendum est, quod non su- temperari oportet, quauto videmus nullum jam
fiBcit ea narrari, ut nuUa cujusquam disputatione errerem se audere extoliere, ad congregandas si-
adversante respuantur; sed acutissimorum homi- bi turbas imperitorum, qui non christiani nomi
num ingenia id etiam negotium susceperunt, ut nis velaraenta conquirat: eosaulemsolos ex vete-
copiose ista refellerent, quee statim dicla eliam a ribus,pr8eter chrislianumnomeninconventiunculis
tardissimis derideri abjicique debuerunt. Si enim suis aliquanto ' frequentius perdurare, qui Scrip-
concesseris esse atomos, si concesserisetiam con- annunliatum esse ipsum
turas eas tenent, perquas
cursu forluito seipsas pellere et agitare ; num et Dorainum Jesiim Christum, se intelligere et videre
ilhid eis fas est concedere,ul inler se alorai fortuito dissimulant. Porro illi qui cum in iinitate atqiie
concurrentes, rem aliquam ita condciant, ut eam communione catholica non sint, chrisliano tamen
forma modificent', tigura determinenl, eequalitate noiuine gloriaotur, cogunlur adversari credenli-
poHant.colore illustrent, anima vegetent ? quae om- bus, etaudent imperitos quasi ratione Iraducere;
nia nulio modo nisi arte divinae providentiae tieri quando maxime cum ista raedicina Dominus ve-
videt, quisquis magis raente quam oculis amat fldem populis imperaret. Sed hoc facere
nerit, ul

videre, idque ab eo expelit a quo factus esl. Nam
nec ipsas atomos esse ullo modo concedendum
est quod, omissa subtihtate quse de divisione
;
corporum a doclis traditur, vide quam facile secun-
dum ipsorum opinionem possit ostendi. Certe enim
ipsi dicunt omnia quae sint naturae, nihil esse aliud
quamcorporaetinane, qu?equehis accidant quod
credo motum et pulsumdicereet consequentes for-
mas, Dicanl ergo in quo genere ponant imagines,
quas de corporibus soHdioribus affluere putant,
ipsas minime solidas, ita ut tactu nisi oculorum
cum videmus,etanimi cum cogifamus, sentirinon
possint, si et ipsa corpora sunt. Nam ita censent,
cogunlur, ut dixi, quia jacere se abjeclissime seii'
tiiint, si eorum auctoritas cumDo-ista raedicina
rainus venerit, utfidem populisiraperaret.Sed hoc
facere coguntur, ut dixi, quiajacere se abjectissi-
rae sentiunf, si eorura auctoritas cum auctoritate
catholica conferatur. Conantur ergo auctoritatem
;
slabilissimam fundatissimee Eoclesiae quasi ratio-
nis nomine et pollicitatione siiperare. Omnium
enim haerelicorum quasi regularis esl ista temeritas.
Sed ille fidei imperator cleraenf issimus, et per con-
ventus celeberrimos populorura atque genliura,se-
desque ipsas Apostolorura arce aucloritatis rauni-
vit Ecclesiara, et per pauciores pie doctos et vere

ut exire a corpore et venire ad oculos, vel ad ani- spirituales viros, copiosissirais apparatibus etiam
raum possint, quem nihilominus dicunt esse cor- invictissimae rationis armavit. Verum illa reclissi-
poreum. Queero utrum etiam ab ipsis atorais afflu- ma disciplina est, in arcem fidei quam maxime
ant imagines ? Si affluunt, quomodo jara sunt ato- recipi infirmos, ut pro eis jam tutissime positis,
mi, a quibus aliqua corpora separantur ? si non fortissima ralione pugnetur.
affluunt,aut potesl aliquid sine imaginibus cogitari, 33. Platonici vero, qui falsorum philosophorum
quod vehementer nolunt aut unde norunt ato-
; erroribus illo terapore circumlatrantibus, non ha-
mos, quas nec cogitare potuerunt ? Sed jam pudet bentes divinam personam qua imperarent fidem,
me ista refeliere, cum eos non puderit ista sen- sentenfiam suam fegere quaerendam, quam pol-
tire. Cum
vero ausi sint etiam defendere, non luendam profere maluerunt, cum jam Christi no-
jam eorum, sed ipsius generis huraani me pudet, men terrenis regnis admirantibus perturbatisque
cujus aures haec ferre potuerunt. crebresceret, emergere coeperanf, ad proferendum
CAPUT V. —32. Cum igitur tanta sit caecitas men- atque aperiendura quid Plato sensisset. Tunc Plo-
tium perilluviem peccatorum amoreraquecarnis, tinischola Roraae floruit, habuitque condiscipulos,
utetiam ista sententiarumportenta, otiadoctorum multos acutissimos et solertissimos viros. Sed ali-
conterere disputando potuerint,dubitabis tu, Dios- qui eorum magicarum artium curiositate depra-
core, vel quisquam vigilanti ingenio praeditus, vati sunt, aliqui Dominum Jesum Christum ipsius
ullo modo ad sequendam veritatem raelius con- atque sapientiae incommufabilis, quam
veritatis
suli potuisse generi humano, quam ut homo ab conabanfur attingere, cognoscentes gestare perso*
ipsa Veritate susceptus ineffabiliter, atquemirabi- nam, in ejus militiam transierunt. Itaque totunJ
liter, et ipsius in terris personam gerens,rectaprfp- culmen auctoritatis lumenque rationis in illo uno
cipiendo, et divina faciendo, salubriter credi per- salutari nomine atque in una ejus Ecclesia, re-

suaderetquod nondum prudenter possetintelligi ? creando atque reformando humano generi consti-
Hujus nos gloriae serviraus, huic te imraobiliter at- tutura est.
queconstantercrederehortamur, perquem factum 34, Haec me tibi diutissimein hac epistola loca-
est, ut non pauci, sed populi etiam, qui non pos- fum, etsi aliaforte fu malles, omnino non poenitef.
sunt ista dijudicare ratione, flde credant ', donec Probabis enim haecmagis.quanto raagisin veritate
• Bad. Am. Er. et Mss. At Lov. habet, oedificent.
Sic. proticies ;et tuncprobabisconsiliura meum.quod
* Mss. Vatic.quatuory aliique e nostris duodecim ha- nunc utilitati studiorum tuorurarainus obsecutum
bent, fide irrideant ; non inepte, si referas ad pbiloso-
phorum placita superius expiicata. Sedetiam apta est
lectio Lov. et aliarum editionum, fide credant, scilicet '
Lov., aliquanlo diutius vel frequentiut. Alii. Cdd.
id referendo ad ea quae Ghristus praecepit et fecit. non habent, diutius vel.
449 EPISTOLARUM CLASSIS II. 450

putas. Quanquam etiam illis ipsis quaestionibus mendi dederil facultatem,enuntia nobisaliquam ineffa-
tuis,non solum quibusdam in hac epistola, sed bilis substanlise purlionem, et imaginem similitudinit

etiam cajteris pene omnibus membranis, in ipsis ejus ipso adjuvanie exprimere, in quantum potes, verbis
in quibus eas misisti ut potui breviter annotando enitere ; quoniam nisi tu tanise rei dux ac magister

responderim. In quibus si me parum, aut aliud adfueris, velui lippientibus oculis prospicere in eam
quam volebas egisse arbitraris, non recte cogitas, tanii luminis repercussa fulgorecogitatio nosira formi-

mi Dioscore, a qiio nunc ista quaesieris. Oratoris dat. Inira ergo in tllam, quse nostros arcet intuiius,

autem librorumque de Oratore omnes queestiones mysteriorum Dei obscurissimam nubem ; quiestiunculas
prsetermisi. Nescio quis enim nugator mihi esse in quibus absolvendis me errarecognosco, qui auctoriia'
visus sum, si eas exponendas persequerer. Nam tem Sanctiiatistuse fide magis sequi volo,quam ralionis
de caBteris possem eliam decenter interrogari, si corde concepise falsa imagine depravari, primum in
niihi quisquara res ipsas, non de libris Ciceronis, memeiipso, dehinc in libris corrige.
sed per seipsas tractandas dissolveudasque pro- 3. Ego siquidem in circumspecla admodum simplici-
autem res ipsae nunc nostrae profes-
ferrel. In illis tate audiens credensque Dominum Jesum Chrisium lu-
sioni minus congruunl. Hcec autem omnia non fa- men esse delumine,sicut scriptum est, « Bene nuntiate
cereni, nisi me post aegritudinem, iu qua eram diem de die, salutare ejus » {Psal.xcv, 2) ,• ei in Sapieniia
cum homo tuos venisset, aliquantum ab Hippone Solomonis.ii Candorestenimlucisseternsef» (5ap.vii,26);
removissem. Quibusitemtiiebus perturbatione va- credebam Deum, quodlicet credere uidignumesinonva-
letudinis febribusque repelitus sum. Inde faclum lebam,tamenesse insesiimabilis cujusdam lucis infinitam
est ut tardius quam possent libi haec mitterentur. magniiudinem, cujus necqualilemsestimare, nec quan-
Quae quomodo acceperis, rescripta flagito. titatem meiiri nec speciem fingerc, quanquam sublime
EPISTOLA CXIX *
(a). cogitans mens humana sufficeret ;tamen esseilludquid-
Consentius Augustino proponil qusesliones de Trinitaie. dam,quidquid est, cuiadsitincomparabilisforma, inse-
Domiuo sancto ac beatissimopapae Augusti.no, stimabilis pulchritudo, quam etiam carnalibus oculis
CONSENTILS. saltem Chrisius aspiciat. Cum ergo circa finem primi
i . Jam quidem sancio,mihique cunctis animi virtuti- libri, sicut procul dubio meminisse dignaris, cupiens
busadmirando, frairi iuo A lypio episcopo genus petitio- comprobare Dominum Jesum Christum, id est hominem
nis mese brevi sermone suggesseram, sperans precum assumptum, ita divinam possidere poientiam, utmate-
mearum ut apud le esse adjutor dignareiur. Sed quia ria carnishumanse quamsusceperat, permaneret , quam
prxsentiam mihi tuam ea, quse ad villam ire compulit, in illis visceribus nisi aliud quam infirmitatem perisse
eausa jraudavii, malui litteris precem inserere, quam docuissem ', illius mihi nodus qusesiionis objectus esi.

e.xspecialionem animi fluciuare ; maxime cum id quod Si, inquit, homo ille quem assu7npsit Christus, in Deum
postulo, si mihi concedi oporiere perspexeris, adjuvare versus est, ergo localis esse non debuit : cur ergo post
sensum iuum altissima mysieria perscrutantem, loci resurreciionem dixtt, « Noli metangere,nondumenim
ipsius, ut arbitror, in quo nunc consislis, valeat soli- ascendi ad Patremmeum » {Joan. xx, 17)?
tudo. Ego igitur cumapud memetipsum prorsus definie- 4. Ego igilur elaborans approbare ubique esse Chri-
rim, verilatem rei divinse ex fide magis quam ex raiione stum virtuie,nonopere; diviniiaie,non carne; deunitate
percipi oportere ;si enim fidessanctas Ecclesise ex dispu- Dei et personarum iriniiaie hujusmodi verba conscripsi .•

tationis raiione, nonexcredulitaiis pietate apprehende- Deus, inquam, unusest, et personse tres sunt. Deus in-
retur, netno prseter philosophos atque oratores beaiitu- discretus est, personae discretsesuni. Deus inira omnia,
dinem possiderei. Sed quia placuii Deo, qui infirma trans omnia est, ultima includit, media implei,summa
mundi hujus etegii ut confundat fortia, per siultitiam iranscendit, ulira universa et per universa diffunditur :

prsedicaiionis salvare credentes, non tam ratio requi- personseautemsibi ^ constantes ,proprietate secernuniur,
renda de Deo, quam aucioriias est sequenda sanctorum. non confusione miscentur. Deus ergo unusest, et ubique
Xam profecio neque Ariani, qui Filium, quem geniium est ; quia ei alius prseter ilhm non esl, et locus non est

confitemur, minorem putant, i'n hac impietate persisie- vacuus uhi esse alius possit. Plena sunt Deo omnia, et

rent,neque Macedoniani Spirilum sanctum,quem neque prseter Deum nihil esi. Ipse est in Patre, ipse in Filio,
genitum neque ingenitum credimus,quanium in ipstsest ipse in Spiritu sancto : ac per hoc, Pater, et Filius, et
a diviniiaiis arce detruderent,si Scripturis sanctisma- Spiritus sanctusnon plures dii,sed ipse unus estDeus;
gis quam suis ratiocinatiunibus accommodare fidem et non est ipse Pater qui est Filius, nec Filius qui est
mallent. Spiriius sanctus. Pater in Filio est, Filius in Patre,
2. Tamen tu, viradmirabilis, si tibi illePater noster, tn utroque Spiritussanctus; quiain iribus numero,non
solus conscius secretorum, qui habet clavem David ordine, id est personis, non virtule discretis, untis atque
{Apoc. 111, 7i, serenissimi cordis obtutu cselorum ma- indivisibilis habitatDeus. OmniaquaePatrissunt,Filii
chinam penetrare concessit, et revelata,utscripium esl sunt; et quse Filii sunt, Pairis sunt; et quse utriusque
facie gluriam Domini speculari (II Cor. iii. 18), in sunt, Spirilus sancti sunt : quia non qucLsi^ sequalem,
quantum tibi ille qui hujusmodi cogitationemdedit,prO' sed eamdem, id esi unicam *, non separatam possident
substantiam Deitatis ; et ideo vel majestate, vel setate,
* Gasligavimus hanc ad r. sb. duos t. et duos v. qui-
bus deoium accessitv3tus codex Berlinensislonge prses- '
Sic cum Ms. bt., et melius. [dicimus'].
tantissimus. * Siclegendum cum Ms. bt. [sunt].
(o) Alias 221 quae autem 119 nunc Sic ex Ms. bt., et recte. [quia cequalem].
: erat, 55. Scripta »
lorle circa aa. 410. * Mss. omnes, unilam.
 451 S. AUGL-STINI EPISGOPI 431

alteraUerumnon prxcedtt, quia dividi quod plenumest stuUi xstimandi sunt, quos Paulus apostolus, ne iniu'
non polest, nec est in pleniludine aliquid, quod possit certum currerent udmonebat dicens, « Sic currite ul

plenitudinem separare\et majorein uni, minorem alteri comprehendatis » (I Cor. ix, 24) : quapropter ^
viaista
facere portionem. In personis autem uon ita esl ;
quia quam currimus, non solum relinquenda nobis, verum
Palris persona non est Filii, nec Filii persona eadem etiam inlerrludenda atque prxcidenda est, ne forteetiam
esl Spiritus sancti. Una virtus est, quam trina possidet eos faUact dilectionis simulatione frustretur . Tu enim
virtus; una substantiaest, in qua tria sunt quiv subsi- non editorumjam a me librorum lector ,sed probandorum
stunt. Paterergo,et Filius,et Spiritus sanctus majestate emendator, ni faUor, electus es. Nam in iUa epistola
ubique sunt, quia unumsunt ; tantumapud se
personis quam m iUis meis UbeUis velut prx fatiunculam prxtuli,

sunt, quia tressunt. Et reliqua hujusmodi texens, rem hujusmodi verba conscripta .mnt '
« Placuit, inquam^
eousque deduxt, ut prxsentes quidem et nbique esse per- fluctuantem fidei nostrx cymbam beati Augustini episcopi
sonas, sed illam, quK supra csp.Ios, trans maria, ultra stabilire senlentia. Cur ergo,vir doctrinx htijusqux
»

inferos, una atque eadem est majestate, firmarem. Ex in Christo est, culmen, arguere palam corrigendum de
quo intelligi debere vionslrabam, hominem quem Chri- cxtero filium dubitas, cum sententix tux anchora ni$i
stus assumpsit, in Deum quidem rersum susceptam non morsum aUiuspresserit, nos certius stabiltre non possit ?
amisisse naturam, non tamen quasiquartam credi posse
•
Non enim levis aut cuipata quxstio,' in qua 7ion solum
personam. nihil profecit, verum etiam post,ut ' a te fortissimedi-
5. Sedtu, cmcselum,ut arbitror,ipsum subtili-
vir, ctumest, idololatrix crimen cxcitas nostrx cogitationia
tate cogitationum inlrare concessum est ; verax elenim incurril. Hanc a te caute prudenterque discutivellem,
est qui ait, « Beati quoniam ipsi Deum
mundo corde, ut doctrinx tux ingeniique serenitas tta nebulam nos-
videbunt » {Math. v, 8) ; super omnia sidera ad ipsum trx menlis abstergat, ut quod nunc cogitare non possu-
contemplationem allitudinem mundicordis attollis, ais mus, inteUigentix a te lumine declaratum, oculis cor-
non tanquamaliquod corpus debere cogitari Deum.Nam dis videre valeamus. Incolumii ac beatus in xternum,
etiamsi quispiam animo lucem millies quamhujus solis mei memor cxlestia regna possideas, domine sancte ac
clariorem intensioremque confingat, nullam illic Dei bealissime papa.
Similitudinem comprehendt posse, quia corpus est omne
EPISTOLA CXX- (a).
quod cerni potesl : sed sicutjustitiam vel pietatem cor-
poream cogitare non possumus, nisi aliqua forte yiobis Consentio ad questionesdeTrinitatesibipropositas.
feminea corpora gentili vanitate fingamus ; ita et Deum
FratridilectissimoetiaChristi visceribushoDoiando
stnealiquaphantasia. simulatione in quantumpossumus
GoNSENTio, AuGusTiNus, in Uomino salutem.
cogitandum. Mihi autem, qui subtilitatem disputationis
tepido pcrcipere admodum corde vixpossum, videbatur CAPUTPRIMUM. - 1. Egoproptereautadnosve-
nihil vivum secundum subslantiam inesse justitix : ideo- nires rogavi, quoniam inlibristuis valde sum tuo

que non possum adhuc Deum, id est, viventem naturam, delectatus ingenio. Proinde volui utqujedam nostra
justiliae similem cogitare; quia justitia nonin $e, sedin
opuscula, quee arbitratussum tibi esse necessaria,

nobisvivit; imopotius nos secundumjustitiam vivimus, non procul a nobis positus, sed potius apud nos
tpsa vero justttia per se nequaquam vivit, nisi forte legeres, ut ea quae forte rainus inteilexisses, noa

non hujus humanx xquitatis, sed illa quse Deus est, diniculter praesens interrogares,atque ex nostra ser-

sola asseratur esse justitia.

mocinatione mutuoque coiloquio, quantum Domi-
Unde confirmari me ex omnibus non solum prx-
6.
nuset nobis promere, ettibi capere tribuisset,quid
sentibus verbis', sed etiam pleniori epistola velim. Ne- in libris tuisemendandum esset, ipse cognosceres,

que enim fas est ut nostri tantum pedes ab ista in qua ipse emendares. Ejusquippees facultatis, utpossis

multi ingredimur, erroris via, te monente revocentur. ea quae senseris explicare; ejus porroprobitatis et
Cum enim multi in illis in quibus habitamus insulis, humilitatis, ut raerearis vera sentire. Et nunc in

dum rectoad viam perguntaggere, in tramitem tortuosi eadera sum,quae nec libi debet displicere, senten-
hujuserrorisincurrerint,eritnealiquisiUicAugusttnus^ tia ; unde te nuper admonui ut in his quae a nobis

cujus auctoritati cedant, cujus doctrinx credant, cujus

elaborata apud telegis,signa facias ad ealocaquae

ingenio superentur ?An forteex illo paternitatisaffectu te movent, et cum hisad me venias, et de singulis
quaeras.Nondumqueefecistiexhortorutfacias.Recte
mavis me occulta commonitione dirigere, quam velut
comitem pravi itineris increpare ? Sed mihi pro utilitate quippe verecundareris, ac te pigeret id agere, si
vel semel voluisses, et me dilficilem reperisses. U-
anitnx, magis quam pro sxculi laude currere cupienti,
amara coargutio lud quoquedixeram, cuma teaudissemquod men-
non est inutilis, ac proinde etiam non
dosissimis fatigarei'is codicibus, utin nostris lege-
tua maximecum et mihiet cxteris vitam simul laudem-
;
res, quos emeudaliores posses caeleris invenire.
que paritura sit. Nemo siquidem tam injustus esse, ut ;

arbilror, potest, qui me ex eoquodaliquando deviasum

1 Sic Ms. bt. ; ac paulo post habet, simulatione frus-
secutus, stuUitix denotare malit quam ex eo quod recta
Iretur. [ijuia.... frustretur].
delegerim, prudenter judicare cunctetur. Neque enim Mss. omittum ut. MoxqueMs. bt. habet Quasicujus-
'

dam idololatrice crimen.

:

I
* Muiila reperitur in plarimis Mss. et in Edd. Am.
'
Sic ^egendum cum Ms. bt. [reparare], Bad. Er. Non integra, nisi in bt. r. sb. duobust. duobus
* Sic in Ms. bt. lcredi personam]. v. et Lov.
^ Sic Ms. bt. [non solum prwsens tibi]. (a) Aiias 222 quae autem 120 erat, nunc 140. Scripta
:

* Sic Ms. bt., et conciauius. lex eo quod delegerim]. paulo post superiorem.

453
2.Quodautem petis^utqufBstionem
esl (le unitatedivinilalisel discretione personarum,
caiite prudenterque discutiam, utdoctiinte meae^si-
outdicis, ingeiiiiqueserenilas, ita oebulam veslrse
inentisabslergat, utquodnunc cogitareuon potes-
tis, intelligentiae a me lumine declaratum
qiiodammodo viderepossitis: videpriusutrum
petitio cum tua superioridetinitione concordet. Su-
perius quippe in eadem ipsa epislola,
petis.apuil temetipsumdefinisseledicis,ex tideveri-
tatem magis quam
ex ratione percipi oporlere. Si
enimfides, inqms, sanc/ se Ecclesiae ex dispulationis
raiione,et nonex credulilatis pietateapprehendere-
tur,nemo prasterphilosophosatqueoratores beatitu-
ilinem possideret.Sedquia placuit, mqnis, Deo, qui
nifirma hujusmundielegil ut confunderet fortia,per
sniltitiam praedicationis saloos facere credentes (I
Cor.i,2~),tion tam ratiorequirenda,quam auctoritas
estsequenda sanctorum. Vide ergo secundum haec
verbatua,nepuliusdebeas,maxiaiedehacre, inqua
praecipue fides nostra cousistit, solam san^ctorum
aiicloritatem sequi,nec ejusintelligenliteamequffl-
rere rationem. Neque euim cum coepero te in tanti
hujus seoreti intelligeutiam utcumque imroducere
(quod nisi Deus inlus adju verit.omnino non potero),
aliud disserendo facturus sum, quem ratiouem
ut
polero redditurus : quam si a me,
(loctore non irrationabiliterflagitas, ut
iiitelhgas,
corrigedetinitionem tuam,non ut fidem
respuas, sed ut ea quae fidei tirmiiate jam tenes,
etiamrationis luce conspicias.
3. Absit namque ut iioc in nobis
quo uosrehquisanimantibus excellentiorescreavit.
Absit,inquam,utideo credamus,ne« ralionem acci-
piamussivequaeramus cumetiamcredere non pos-
;
seuius,nisi
rationalesanimashaberemus.Utergo in
quibusdamrebusaddoctrinamsalutarempertinen-
tibus.quasratiouenondum percipere valemus,sed
aliquando valebimus, fidespr8ecedatrationem,'qua
cormuudetur, utmagnae ratiouis capiatet perferat
lucem, hoc utique rationis est. El ideo
rationabi-
liter dictum est per prophetam
Nisi crediderilis,
:
noninteUigetis {Isai.vii,Qsec. LXX).Ubi
proculdu-
biodiscrevithaec duo^dedilquecousihumquo
prius
credamus, ut idquod credimus iutelligere
valea-
mus. Proinde ut ttdes praecedat raliouem,
rationa-
bihler visumest.Nam sihocprseceplumraliouabile
nonest, ergoirrationabileest: absit.
Siigiturralio-
nabileestuladmagnaqik-B.iaa^qu^capiuoudum
possunf, lides praecedat ratiouem, procul dubio
quantulacumque ratio quae hoc persuadet,
etiam
ipsa antecedu fidem.
4. ProptereamonetapostolusPetrus,
paratos uos
Jssedeberead responsionem omni
poscenti uos ra-
tionem de iide et spe nostra {IPetr.
m, 15) quoniam,
-.W^^^;'!''- ^°^®<'°"j'<^'t"r supra ad finera suoe-
'*''"'' '"«"'''«'
•atSnm, etc.
" "« '^'o
:
EPISTOLARU M CLASSIS II. 454
Trinitalis, hoc sia meinfidelisrationemposcit fideiet spei me8e,et
videoquod antequam credatcapere uou potest,hanc
ipsam ei reddorationem iu qua.si lieri potest,videat
quainpraepostereantHfidemposcatrationemearum
rerum quas caperc nou potest. Si aulem jam fidelis
oculis »
ralionem poscat, ut qiiod creditiulelligat, capacitas
ista utsecundum eam ratioue reddi-
ejus intuenda est,
taS suinathdeisuae quanlam potestintelligentiam ;
inqua hoc majorem,sipluscapit minorem,si minus: dum ta-
;
menqiiousqiie adplenitudinemcognolionis perfec-
tionemque perveniat, ab itinere hdei nou recotlat.
Hinc estquod iWcii k^osioXvis.Et tamensiquid alHer
sapilis,idquoque vobis Deusrevelabit ; verumtamen
in quodperuenimus,in eoambulemus{Phtlipp.\n,{o,
l6).Jain ergo si fideles sumus,ad fidei viam perveni-
mus,quamsinondimiseriinus,nousoluiuad tautara
tntelligentiam rerum incorporearum et incommuta-
bilium, quantain hac vitacapi uou abomuibuspo-
test,verum etiam adsummitatem coutemplaliouis,
quamdicitApostolus, /adearf/"acte/rt(I Cor.xin,12),
sine dubitatione perveniemus.Nam quidametiam
minimi, *et tamen in via hdei perseverantissime
gradientes, ad illain beatissimam coutemplalionem
perveuiunt;quidam vero quidsit natura iuvisibilis,
incommutabihs,incorporea,utcumquejamscientes,
etviainquaeducifadtautaebeatiludinismansiouem,
vel a quolibet quoniara stullaillisvidetur, quodest Christuscruci-
quod credis fixus,tenererecusantes, ad quietis ipsius penetrale,
cujus jam luce raens eorum velut in louginqua ra-
diante perstringitur, pervenirenon possunt.
S.Suntautem quaedam,quaecum audierimus,non
Deus oderit, in eis accommodamus fidera,etratioue uobis reddita
veraessecoguosciraus,quaecrederenouvalemus.Et
universa Dei miracula ideo ab intidelibus nou cre-
duntur,quiaeorum rationon videtur. Et reverasunt
dequibus ratio reddi non potest,non tamen non est
quid enira est in rerura nalura, quod irratiouabiliter
fecerit Deus? Sed quoruradammirabilium operum
ejus, etiam expedit tautisper occultara esse ralio-
nem,neapudaniraosfastidiolauguidos,ejusdera ra-
tionis cognitione vilescant. Suutenim,et^ raultisunt
quiplusteneiituradrairationereruraquamcognilio-
ne causarum, ubi miracula miraesse desisfuut, et
opus est eos ad iuvisibilium fidem visibilibus mira-
culis excitari,ut charitatepurgati,eoperveuiantubi
familiaritate veritatis mirari desisfant. Nam et in
theatris homines funambulum mirantur, musicis
delectantur : in illostupet ditficultas; in his retiuet
pascitquejucunditas.
Haecdixerim,ut fidem tuamadamorem intelli-
6.
gentiaecohorter,adquaiu ratio veraperducit, etcui
fidesaniraum praeparat.Namilla quae persuasit, in
ea Trinitatequae e3tDeus,Filiuiu Patri uonesse co-
eeternura,vel alterius essesubstantiee, atque aliqua
partedissimilem, et eomodo iuferiorera Spirilum
:
sanctum ;ilemqueillaquae persuasit. Patrem etFi-
' Sicjuxta Ms. tit. Itemque paulo infra, si quid aliler
sapitis [ut secundum rationem reddilam aliler scitis].
* Mss. quinque, minimum. Non male, si de minimo
progressu in divinoruui cognitioneintelligatur.
credlmm ut 3 Legilur et hi in Mss. bt. qui
paulo post habet, T/uca-
ri desinant.
 }
455 S. AUGUSTINI EPISGOPI 456

liumuniusejusdemque.Spiritumverosanctuinalle- tem : ac perhoc recle quidem dici, Deum el in coelo

rius esse subslanliw, iiou icleo quia ratio est, sed esse et in terra, propter illam divinitateui quae
quia falsaratioesl, cavenda est detestandadiceuda ubiquesit' tribusque communis ;nonautem recta
est. Nam si ratio vera essel, non ulique errassel. dici, Patrem esse in terra vel Fdium vel Spirituin
Qiiapropter sicut non ideo debesomnem vitare ser- sanctum, cum huic Trinitati sedes non nisi ia coelo
mouem, quia est et sermo falsus ita nou debes ; sit. Istam (a) cogitationis carnalis compositionem

omneru vitare ratioiiem.quiaestot falsa ratio.Hocet vauumque figmentum ubi vera ralio labefactare
de sapit>ntiadixerim.Neque enim propterea sapieu- incipit, continuo illo intus adjuvante atque illumi-
tia vitandaest.quiaestet falsa sapientia.cui stultitia nante, qui cum talibus idolis in corde nostro *

est Christus crucifixus, qui est Dei Virtus, et Dei habitare non vult ita ista confingere atque a lide
Sapientia: elideo perhanc stultitiampraedicationis nostra quodammodo excutere festinamus, ut ne
placuit Deosalvos facerecredentes ;
quouiamquod pulverem quidem ullumtaliumphanlasmatumillic
stultum el Dei, sapientius est hominibus. Hoc qui- remanere patiamur.
busdam philosophorum et oratorum, nou veram 8. Quamobrem nisi rationem disputationis, qua

viam.setl verisimilem sectantibus, et in ea seipsos forinsecus admoniti,ipsaintrinsecus veritatelucen-

aliosque falleulibus, persuaderinonpoluit ;quibus- te, haec falsa esse perspicimus, fides in corde nos-
damveroeorumpotuit.Etquibuspotuit.nequescan- nos indueretpietate, nonne
tro antecessisset, quae
dalumesl Chrisluscrucifixus,nequestultitia; iniis incassum quae vera sunt audiremus ? Ac per hoc
enimsunt.quibus vocatisJud8eisetGr»cis,DeiVirtus quoniamidquod ad eam perlinebat fides egit, ideo
est etDeiSapientia. In qua via, idesl incujus Chris- subsequeiis ratio aliquid eoium quae inquirebat
ti crucifixi fide, qui ejus rectitudinem per Dei gra- invenit. Falsaeitaque rationi, nonsolum ratio vera,
tiam comprehendere potuerunt, etsi philosophi qua id quod credimus iutelligimus, verum etiam
appellatisunt, siveoratores, profecto humili pieta- fidesipsarerum nondum intellectarum sine dubio
te confessi sunt, sibilonge excellentius inea fuisse pneferenda est, Melius est enim quamvis nondum
praivios piscatores,nonsolum credendi firmissimo visum, creilere quod verum est, quam putare te
robore, verum etiam intelligendi certissima ve- verum viderequod falsumest. Habetnamquefides
ritate K Cum enim didicissent, ad hoc electa oculos suos, quibus quodammodo videt verum
slulta esse mundi et inhrma, ut fortia et sapientia essequod nondum videt, et quibus certissime vi-

confunderentur(lCo?'. i, 21-29), seque cognovissent det, nondum quod credit. Porro autem
se videre
fullaciter sapere,et imbecilliter praevalere ; confusi qui vera ratioue jam quod tantummodo credebat
salubriter, facti sunt stultiet infirmi,utper stultum intelligit, profecto praeponendus est ei qui cupit
et iufirmum Dei, quod sapientius et fortius est ho- adhuc intelligere quod
autem nec cupit,
credit ; si

minibus, inler electa stulta et infirma fierent vera- et eaquaeintelligendasunt, credenda tantummodo
citer sapienteset efficaciter fortes. existimat, cui rei fides prosit ignorat : nam pia
CAPUT II. —7. Cui autem nisi verissimae rationi fides sine spe et sine charitate esse uon vult. Sic
fidelis pietas erubescit, ulquamdam idololatriam, igitur homo fidelis debet credere quod nondum
quam corde nostro ex consuetudine visibilium
in videt, ut visionem et speret et amet.
constituereconaturhumanaecogitationisinfirmitas, 9. Et visibilium quidem rerum pr8eteritarum,qu8B
non dubitemus evertere nec audeamus credere ita
;
lemporaliter transieruut, sola fides est, quoniam

esse Trinitatem, quam invisibilem et incorpoream non adhuc videnda sperantur, sedfactaet transao-
atque incommutabdem colimus, quasi tres quas- ta creduntur sicut est illud, quod Christus semel
;

dam viventesmoIes,Iicetmaximas et pulcherrimas, pro peccatis nostris mortuus est et resurrexit, nec
suorumtamenspatiispropriisterminatas,etsibimet jammoritur,et morsei ultra nondominabitur (i?OM.
insuis locis contiguapropinquitatecohaerentes,sive Yi, 9, 10). Ea vero quae nondum sunt, sed futura

una eanim sitin medioconstituta, ut quas dirimat sunt, sicut nostrorum spiritualium corporum re-
sibi exlateribus singulisjunclas^sivein modumtri- surrectio, ita creduntur ut etiam videnda speren-
goniquas ceeteras unaquieque contingat, ut nulla tur ; sed ostendi modo nullo possunt modo.QuaB
ab aliqua separetur earumquetriumtantarum ac
;
vero ita sunt ut neque praetereant, neque futura

talium personarum,licet in grandi vaide, raolibus sint, sed aeterna permaneaut, partim sunt invisi-
tamen a summo etimo et circumquaque terminata- sapientia
bilia, sicut justitia, sicut partim visibi- ;

rum, unamessedivinitatem aliquam quartam, nec lia, immortale jam corpus sed invi-
sicut Christi :

talera qualis estaliqua * ex lUis, sed communem sibilia intellecta couspiciuntur, ac per hoc etipsa

omnibustanquam numen^omnium, etin omnibus modo quodam sibi congruo videntur et cum vi* ;

et in singulis totum, per quam unum divinitatem dentur, multocertiorasunt quam ea quae corporis
dicatur eadem Trinitas unus Deus ejusque tres ;
seusus attingit, sedideo dicuntur invisibiUa, quia
personas nusquam esse nisi in coelis, illara vero oculis istis mortalibus videri omninonon possuat.
diviuitatem nusquam non esse, sed ubique praesen- At iJla quae visibilia sunt permanentia, possunt, si

ostendantur, etiam his mortalibus oculis couspi-

' Ms. bt.Credendi firmissimi robore, verum etiam
:

inleliigendi certissimam veritatem. * Sic Mss. bt., et melius [est].

*Sic leg. cum Ms. bt. Et paulo infra, ejusquetres per- ' Sic novem Mss. [cordibus nostris].
sonas[qualit est una.... ejus tres personas]. (a) Alias epistola 85 ; ab hoc verbo iacipiebat : «COiji-
'Lov.,wnMm. At Mss. liabent liic, numen. c tationis > etc.

i
457 EPISTOLARUM CLASSIS U. 458

ci ; sicut se Discipulis post resurrectionem Domi- sapientia dicitur, quantumcumque ejus per specu-
nusoslendit {Matth.xxviu, Marc xvi, Luc. xxiv, lum et in aenigmate capere possumus, oportet eam

etJoan.'s.x, xxi), sicutetiampostascensionemapos- et ab omnibus corporibus, et ab omnibus corpo

lolo Paulo {Act. IX, 3, 4), etStephano diacono {Act. rum similitudinibus secernamus.
Yn,55). 12. Si autem in nullo istorum genere putanda

10. Proinde permanentia ila credi-

ista visibilia est istaTrinitas, et sic est invisibilis, ut nec mente

mus, ut etiamsi non demonstrentur, speremus ea videatur raulto minus de illa hujusmodi opinio-
;

nos quandoque visuros nec ea conemur ratione ; nera habere deberaus, ut eam rebus corporalibus
vel intellectu comprehendere, nisi ut ea, quia visi- vel corporalium rerum iraaginibus similera esse

bilia sunt, ab invisibilibiis distinctius cogitemus : credamus. iNon enim corpora pulchritudine molis
et cum cogilatione qualia sint imaginamur, satis aut magnitudine superat, sed dissimilitudine ac
ulique novimus ea nobis nota non esse. Nam et disparilitate naturae et si discreta est a compara-
:

Antiochiam cogito incognitam, sed non sicut Car- tione bonorum animi nostri, qualia sunt sapientia,
thaginera cognitam. Illam quippe visionem cogi- justitia, charitas, castitas, et ctetera taha, quae pro-
tatio mea fingit, hanc recolit nequaquam tamen
; fectomole corporis non pendimus, nec eorum quasi
dubito, sive quod de illa testibus multis, sive quod corporeas formas cogitatione figuramus, sed ea
de ista meis aspectibus credidi. Justitiam vero et quando recte intelligiraus, sine ahqua corpulentia
sapientiam et quidquid ejusmodi est, non aliter vel similitudine corpulentiae in luce mentis aspici-
imaginamur, aliter contuemur; sed haecinvisibilia mus quanto ;
ab omnium qualitatura et quan-
est
simplici mentis atque rationis intentione intellecta titatura corporalium comparatione discretior? Non
conspicimus, sine ullis formis et molibus corpora- eam tamen a nostro intellectu omnino abhorrere
libus,sineullislineamentisfigurisque membrorum, Apostolus testis est, ubi ait Invisibilia enim a :

sine uUis loca libus sive finitis ' sive spatiis infini- constilutione mundi, per ea quae facta sunt iyiteU
Us. Ipsumque lumen, quo cuncta ista discernimus, lecta conspiciuntur ; sempilerna quoque ejus vir^
in quo nobis satis apparet quid credamus incogni- tus ac divinitas {Rom. i, 20). Ac per hoc cum eadem
tum, quid co gnitum teneamus, quam formam cor- Trinitas fecerit et corpus et animam, sine dubita-
poris recordemur, quam cogitatione fingamus, tione est utroque praestantior. Anima itaque con-
quid corporis sensus attingat, quid imaginetur ani- siderata, maxirae humana et rationalis atque intel-
raus simile corpori, quid certum et omnium corpo- lectualis, quee ad ejus iinaginem facta est, si cogi-
ruin dissimillimum intelligentiacontempletur:hoc tationes nostras et intelligentias non evicerit, sed
ergo lumenubihaeccunctadijudicantur.nonutique, ejus quod habet praecipuum, id est ipsam mentem
sicuthujussolis elcujusquecorporeiluminisfulgor, atque inlelligentiara raente atque intelligentia po-
per localia spatiacircumquaque diffunditur, men- tuerimus apprehendere, non erit fortassis absur-
temque nostram quasi visibili candore illustrat, dum, ut eam ad suum quoque Creatorem intelli-
sedinvisibiliteretineffabiliter, ettamenintelligibili- gendum, ipso adjuvante meditemur attollere. Si
ter lucet, lamq.ie nobis certum est, quam nobiseffi- autem in seipsa deficit, sibique succumbit, pia
cit secundumipsuin cunctaconspicimus.
certaquifi fide contenta sit quamdiu peregrinatur a Domino,
11. Cum igitur triasint rerum generaquae viden- donecfiat in hominequod proraissum est, faciente
tur unum corporalium, sicut hoc coelum et heec
; illo qui potens est, sicutait Apostolus, facere supra
quidquid in eis corporeus sensus cernit et
terra, et quam pelimus aut intelligimus {Eph. m, 20) (a).
tangit alterum siraile corporalibus, sicut sunt ea
; CAPUT II!. — 13. Quae cum ita sint, interim volo
Iquae spiritu cogitata imaginamur, sive recordata ut legas ea quae ad istam quaeslionem pertinentia
jvel oblila * quasi corpora contuemur, unde sunt jam multa conscripsimus illa etiam quas in mani-
;

I
etiam visiones quae vel in somnis, vel in aliquo bus habemus, etpropter magnitudinera tara difti-
mentis excessu, his quasi localibus quantitatibus cilis quaestionis, nondura possurausexplicare. Nunc

ingeruntur tertium ab utroque discretum, quod

; vero tene inconcussa fide, Patrem et Filium et Spi-
neque sit corpus, neque ullam habeat similitudi- ritura sanctura esse Trinitatera, ef tamen unum
jnem corporis, sicut estsapientia, quae mente intel- Deum ; non quod sit communis quasi
eoruui
Uecta conspicitur, et in cujus luce de his omnibus quart_a divinitas, sed quod sit ipsa ineffabiliter *
veraciter judicatur : in quo istorum genere creden- inseparabilis Trinitas, Patremque solum genuisse
jdum est esse istam quam nosse volumus, Trinila- Filium, Filiumque solum a Patre genitum, Spiri-
item Profecto aut in aliquo, autin nullo. Si in ali-
? tura vero sanctum et Palris et Filii esse Spiritura.
quo, eo utique quod esl aliis duobus praestantius, Et quidquid tibi, cum ista cogitas, corporeae simi-
quod si donum ejus in nobis
sicut est sapientia ;
litudinis occurrerit, abige abnue, nega, respue^
*,

jest,et' minus est quam iilasumma et incommuta- abjice, fuge. Non enim parva est inchoatio cogni-

j
bilisquae Dei Sapientia dicitur,putoquod non debe • tionis Dei, si antequam possimus nosse quid sit
imus dono suo inferius cogitare donantera si au- :

tem aliquis splendor ejus in nobis est, quae nostra quam, etc. At unus e Vatic, in nobis non minus est
quam, etc.
' Sic Ms. bt., longe raelius [ine(fabiUs\.
» Sic Ms. bt [^nibas]. • In Mss. deest abige.
» Lov., oblata. AtMss., oblila. (a) Qusp sequuntur usque ad haec verba, « «estat ita-
^ Mss. aliqucl Quod si donum ejus in nobis
:
minus esl que, » etc, n. 17, deerant in epistola quae olim fuit 83.
Patrol. XXXUI.
{Quinze.)
 :

459 S. AUGUSTINI EPISCOPI 460

incipiaraus jam nosse quid non sit. iQteilectum substantia Patris essein ccelo, secundum quod Pa-
vero valde atna ;
quia et ipsae Scripturae sanclae, ter una in Trimlale persona est, divinitas vero non
qute magnarutu rcrum ante intelligeuliam suadent in coelo tantum, sed ubique est quasi aliud sil :

tidem, uisi eas recte intelligas, uliles libi esse uon Patep, aliud divinitas ejus quae illi commuuis es(
possunt. Omnes enim haeretici, qui eas in auctori- cum Fdio et cum Spiritu sancto ut ipsa Trinitas, ;

tate recipiuut, ipsas sibi vJdentur sectari, cum suos tanquam locis corporalibus et tanquam corporea
potius seclentur errores ; ac per hoc non quod eas sit, divinilas vero una trium personarum ubique sit
contemnant, sed quod eas non intelhgant, haere- tota : sine dubitatione respuenda. Si enim qualitas
tici sunt. eorum esset (quod absit, ut in Patre, aut Filio, aut
14. Tu autem, charissime, orafortiter et fideUter Spiritu sancto aliud sit qualitas, aliud substantia),
ul det libi Dominus intellecLum, ac sic ea quae fo- lamen sieorum qualitas esse possel, utique ampliui
rinsecus adbibet diligentia praeceptoris sive docto- alicubi quam in sua substantia esse non possetj '

ris, possint esse fructuosa qtiouiam neque qui ;

si autem substantia est, et alia est qtiam sunt ipsi,
plantat neque qui rigat, sed qui incre-
est aliquid, alia substantia est quod niiiilomiaus falsissime
;

mentuni dat Deus (1 Cor. \i\, 7) cuidicimus, Pater : credilur.

noster qui es in cceLis [Mattk. vi, 9) non quia ibi ;
17.Sed si forte minusintelligisinler substantiam
est, et hic non est, qui praeseutia incorporea ubi- et qualitatem quid intersit hoc certe facilius ad- ;

que est totus, sed quia iu eis habilare dicitur, quo- vertis, quod et divinitas Tiinitatis (quae putaturalia
ram pietali adest, el hi maxime in ccelis sunt, ubi esse quam propter hanc dici
est ipsa Trinitas, et
etiam noslra conversatio est, si nos os noslrum non tres deos, sed unum
f^eum, quoniam ipsaest
veraciter sursum cor habere respondeat. iNam etsi tribus una communis) aut substanlia est, aut non
carnaliter acceperimus quod scriptum est, Coelum est substantia. Si substantia est, et alia est quam

mihi sedes est, lerra autem scabellum pedum meo- Pater, aut Filius, aut Spiritus sanctus, aut eadem
rum [Isai, lxvi, 1) ; et ibi et hic eum esse credere simul Trinitas ;
procul dubio alia substantia est
debemus : quamvis non totum ibi, quia hic essent hoc autem veritas refeUit et respuit. Si aulem non
pedes ; nec totum hic, quia ibi essent superiores est substantia ista divinitas, et ipsa est Deus, quia
corporis partes. Quam cogitationem carnalem, rur- ipsa est ubique tota, non illa Trinitas ; ergo Deus
sum quod de illo scripium
illud nobis excutere, non est substantia quis hoc catholicus dixerit ?
:

est, potest Qui ccelum mensus est palmo, et ter-

: Item si non est substantia ista divinitas, et secun-
ram pugillo {Id., xl, 12). Quis enim sedeat in spa- dum hanc est Trinitas unus Deus, quod haec una
tio palmi sui, aut in tanlo loco pedes ponat, quan- est in tribus ; non debuit dici Pater et Filius et Spi-
tum ejus pugnus apprehendit ? iNisi forte in tan- ritus sanctus unius substantiae, sed unius divinitatis
tum caro vana progreditur, ut ei parum sit humana quae non est substantia. Agnoscis aulem in fide ca-
membra subslantiae Dei tribuere, si ea non etiam tholica quoniam hoc est verum, hoc est coufirma-
monstruosa coufingat, ubi palmus lumbis, et pu- tum quod Pater et Filius et Spiritus sanctus, ideo
gilkis ambabus palmis conjunctis sit latior. Sed cum sit Trinitas, unus est Deus; quia inseparabili-
haec dicuntur, ut cum sibi non conveniunt quae ter sunt unius ejusdemque substantiae, vel (si hoc

carnaliter audimus, eis ipsis admoniti, iueftabili- melius dicitur ), essentiae. Nam nonnulli nostri et

ter spiritualia cogitemus. maxime Graeci, Trinitatem quae Deus est, magis es-

1d. Unde etiamsi corpus Domini, quod de sepul- sentiam(a),quamunamsubstantiam essedixerunt;

cro excitatum levavit in coelum, nonnisi speciehu- ahquid interhaec duonomina interessearbitrantes,
mana membrisque cogitamus, non tamen ila putan- vel intelligentes unde nunc disputare non est opus;
:

dum est sedere ad dexteram Patris, ut ei Pater ad quodetsi divinitatemistam, quae aliud existimatur
sinistram sedere videatur. Inilla quippe beatitudi- esse quam ipsa Trinitas, non substantiam sed essen-

ne, queeomnemsuperathumanumiuteIlectum,sola tiam dixerimus,eadem falsitas consequetur. Sienim

dextera est, et eadem dextera, ejusdem beatitudi- ahaestquamipsa Trinitas, aIteraeritessentia:quod
nis nomen est. Proinde nec illud quod post resur- absit ut catholicus sentiat. Restat itaque ut ita creda-

rectionem suam dixil Marias, Nolime tangere, non- mus unius esse substantiaeTrinitatem, ut ipsa essen-
dum enim ascendi ad Patrem meum (Joan. xx, 17), tia non aliud sit quam ipsa Trinitas. Ad quam vi-

tam absurdeaccipiendumest, utexistimemus eum, dendam quantumlibetin hac vila proficiamus, per
cum ascendisset, voluisse a feminis tangi, qui se speculum erit et in aenigmate quod videbiraus. Cum
tangeudumvirisantequam ascenderetpraebuit. Sed vero, quod in resurrectione proraittitur, spirituale

Mariae profecto, m qua figurata Ecclesia est, quando corpus habere cfeperimus, sive iUam mente, sive
illud dixit intelhgivoIuittuncascendisseadPatrem, mirabiU ^ modo, quoniaminefiabilis est spiritualis
cum illum Patri cognovit aequalem et tali fide ;
corporis gratia, etiam corpore videamus ; non ta-

illum salubriter tetigit, ne si hoc solum eum esse men per locorumintervalla, nec in parteminorem,
crederet quod in carne apparuerat, non bene tan- in parte majorem, quoniam non est corpus, el ubi

geret. Sic eum Photinus haereticus teligit, quihomi-

' Lov., quam suaessel non potset. At Mss. tiabent, qmm
nem tantummodo credidit. in sua esse substantia non posset ; praeter aliquot, in qui-
16. El si forte aliud in his verbis Domini aptius bus ommittitur voi, substantia.
* InMss. pluribus, irrationabili modo»
meUusqueintelhgi potest,opiuiotamenquaputatur (a) Ousian.
I
461 EPISTOLARUM CLA3SIS II. 462

que lota est, pro nostra capacitate videbimus. minatur; quanto magis caverioportet, nealiquid in-
CAPUT IV. — 1 8.Q uod vero posuisti in epistola tua, ferius et quodammodo decoloratius eum esse cre-
videri iihi,\elpoi\asq\iodvidebaturtibi, nihilvivum damus, quam est noslra justitia Quid est autem I

secundum substantiam inesse justitise, ideoque te non aliud justitia, cum in nobis est, vel quaelibet virtus
posse adhuc Deum, id est, viventem naturam, justitise quarectesapienterque vivitur, quam inleriorisho-
similem cogitare : quia justitia,sicul dicis, »ton in se, minis pulchritudo ? Et certe secundum hanc pul-
sed in nobis vivit ; imonos potius secundum illam vivi- chritudinem magis quam secundum corpus, facti
iiius, ipsa vero per se justitianequaquamvivit : adhoc sumus adimaginem Dei: unde nobis dicitur, No-
ut tibi ipse respondeas, illud intuere, utrura recte lite conformari huic sseculo, sed reformamini in novi-

dici possil vitam ipsam non vivere, quafit ut vivat tate mentis vestrse, ad probandum oos quse silvoluntas

quidquidnonfalsodicimus vivere.Putoenim absur- Dei, quod bonum et bene placitum et perfectum {Rom.wi,
dum tibi videri, ut per vi tam vivatur, et vita non vi- 2) Si ergo non in mole neque in distantibus per loca
.

vat.Porro si vita ipsa praecipue vivit, qua vivitomne suapartibus, sicutcorpora sivecernunlur sive cogi-
quod vivit, recole,obsecro, quasdicatScriptura di- tantur, sed in virtuteintelligibili, qualisestjustitia,
vina animas morluas ;
profecto invenies injustas mentem dicimus, seu novimus, seu voluraus pul-
impias infideies. Nam licet per illas vivant corpora chrara, et secundum hanc pulchritudinem refor-
impiorum,dequibusdictumestquodmori«tse/je/m?i< mamur ad imaginem Dei: profecto ipsius Dei qui
mortuossuos{Matlh. vni,22),elibiinteliiganturetiam nos formavit et reformat ad imaginem suam, non
iniquee animsenonessesinealiquavita; nequeenim inaliquamolecorporeasuspicandaestpulchritudo;
aliterexeispossentcorporavivere,nisiquaiicumque eoquejustorum mentibuscredendusestincompara-
vita,qua omaiuo animae. carere non possunt, unde biliterpulchrior,quoestincomparabiliterjustior(a).
immortales merito vocantur non tamen ob aliud : Haec dilectionera tuam,quantum adusitatumepis-
amissa justitia dicuntur mortufe, nisi quia et ani- tolarum modum attinet, prolixius forsitan quam
marum, imraortaliterqualicumquevita viven-
licet exspectabas;quantumautemadtammagnaefeiquae-
tium, verioret majorvita justitia esl,tauquam vita stionem, breviter admonuisse sufFecerit non ut :

yitarum,qucBcum incorporibus.etiamipsacor-
sint satis sit eruditioni tuae, sed ut aliis quoque lectis
pora viva sunt, quae per seipsa vivere nequeunt. vel audilis diligenter instructus, ipse uberius tua
Uuaproptersianimaenonpossunt, nisietiaminseip- secus dicta redarguas quod est utique tanto melius,
;

sis utcumque vivere, quia ex eis vivunt etcorpora, quanto fit humilius et tidelius.

a quibus deserta moriuntur quanto magis vera ;

EPISTOLA CXXI *
{b).
justitiaetiam in seipsa vivere intelligenda est, ex
qua sic vivunt animee, ut hac amissa mortuse nun- Paulinus Nolensis episcopus Augustino proponit quas-
stiones aliquot,primum de Psalmis, tumde Apostolo,
cupentur, quamvis quantulacumque vita non desi-
nant vivere !
et ad extremum de Evangelio.

19. Ea porro justitia quae vivit in seipsa, procul CAP. PRIMUM. —

i. De paucis qusenuncjam adna-
dubio Deus est, atque incommutabiliter vivit.Sicut vem currente litterarumperlatore, et mihi in ipsiusfesti'
autem haec cum sit in seipsa vita, etiam nobis fit nationeproperantiinmentemvenerunt,nesinecorollarto
vita, ciim ejus efficimur utcumque participes ita : mihi rescribas,aliquaproponam: qux siforte lucidasunt,
cum etiam nobis fit justitia,
in seipsa sit justitia, etmihi videntur obscwa, nemoprudentum filiorum, qui
cumeicohaerendojuste' vivimus;et tantomagismi- forte de nostris in hora lectiunculae hujuscirca te stete-
nusvejustisumus, quantomagisiUiminusvecohae- rint, de insipientia mea rideat, sed potius benevolentia
remus.Undescriptum estdeunigenitoFilio Dei,cum fraternse charitatis faveat instruendo tU efficiar viden- ,

situliquePatrisSapientiaatqueJustitia,etsemperin tium particeps et ex doctrina tua illuminatis mentibus

seipsasit,quod factussitnoits a Deo sapientia etjusti- considerantium mirabilia de lege Domini.
tia, etsanctificatio et redemptio ; ut quemadmodum scrip- 2. Dic ergo mihi, benedicte doctor Jsrael, quid sit
tumest: Quigloriatur, in Domino glorietur {\ Cor. i, 30, quod dicitur in psalmo decimoquinto : « Sanctis quiin
31).Quod quidem et ipse vidisti, addendoatquedi- terra sunt ejus, mirificavit omnes voluntates suas inter
cendo Ntsi forte non hxc humanx sequitalis, sed illa
:
illos. Multiplicatse sunt enim infirmitateseorum ;postea
quse Deusest, sola esseasseraturjustitia. Est planeille acaleraverunt. « Quosait sanctos,quiinterrasuntsan-
summusDeusverajustitia,velilleverusDeussumma cti ? Num illos Judseos, qui filii carnis Abrahse, et non
justif ia ;
quam profecto esurire et
sitire, ea nostra filii repromissionis excluduntur a semine quod tn Isaac
est inhacperegrinationejuslitia.etquaposteasatu- vocatumest {Rom, ix, 8, T),ideo sanctos in terra, quia
rari, ea nostra est in aeternitate plena justilia. Noa sanctt genere carnali, vita autemsensuque terreni sunt,
ergo Deum nostrae justitiae similem cogitemus, sed qui terrena sapiunt, et carnali observanlia in vetustate
cogitemus nos potius tanto similioresDeo, quanto litterse consenescunt ; non renascentes >n novam creatu-
esse poterimusejus parlicipatione justiores. ram,quianonreceperunt eum, per quem vetera transie-
20. Si cavendum est nejustitiaenostraesimi-
ergo
tem puteraus Deum,quoniam lumen quod illumi-
* Gastigata ad a. bg. bl. bn. c. cc. S. g. gv. n. r. s.
nat, incomparabiliterexcellentiusest illoquod illu- duost t. quatuor v. et ad Ani. Bad. Er. Lov.
sb. vc.
(o) Hic desinebat epistola, quai olini erat 83.
(b) Alias 58 : quae autem 121 erat, nunc 130. Scripta
- » AJbest. justt aCod. bU et aliquod aliis. circ. an. 410.
 I^'

463 S. AUGUSTINI EPISCOPI 464

runt, et facta sunt nova f Sic enim forte eos in hoc cildsemonia nisi in Beelzebub principe dsemoniorum »
psalmo sanctos appellat, quomodo et in Evangelio ju- {Matth. xu, 24). Propter hanc mentem obdurata m-
stos, iibidicit. « Non veni vocarejustos,sedpeccatoresy) pietateciecatam, multiplicutie sunt infirmitates et tene-

(Mutlh. IX, 13); id esl illosjustos,qui insanctitategene- brm corum.

riset littera Legisgloriantur: quibusdicitur,». JSolile glo- 5. Sed quid est quod ait. t Posteaacceleraverunt f »

riariin patre A braham; quiapotens est Deus de lapidibus Utrum in poenitentiam, sicut illi in Actibus Apostolo-

istis m, 9). Quorumformu in

excilare jHios Abrahw^ » [Id. rum, qui beati Petri pnedicatione compuncli, credidt-

iHoPhariswoproponitur, quijustitias suas tanquam nc- runt in eumquem cruci/ixerant , et festinantes tanto ex-
scienli Domino recolens, prsedicabat in templo ; non piaripeccato, ad donum
cucurreruni {Aet, ii,
gratise

orans ut exaudiretur, sedexigens quasi debitum meriti 31-il}fan vero quia virtutes animse ex fide et charitaU
pro operibus bonis quidem, sed ingratisDeo, quiaquod Deiroborantur, illis impiisutroquevacuis muUiplicatas
justitia aedificaverat, superbia destruebat : nec idipsum sunt infirmitatesanimseex impietate scelerum mortiferif
silentio, sedvoce clamabat, utapparerel eum non divi- languoribus occupatae f Christus etenim lumen et vita
nis auribus loqui, qui et abhominibusvelletaudiri ; at- credentium est,et sanitassub pennis ejus: unde non mi-
queideo non placuil Deo, guiaplacebutsibi : « Quoniam rum si et tenebrae et infirmitates eorum multiplicatx
dissipavil Dominus ossa hominum sibiplacentium. Con- suyit in interitum,qui vitam et lucem non receperunt, ne-

fusi sunt, > inquit, « quiu sprevit t7/o«» {Psal. ui, 6), qui que sub pennis ejus nianere voluerunt ; quos, ut ipte

cor humile et conlribulatum non spernit. flens in Evangelio suo protestatur, saepe voluit congre-

in ipsa Evangelii parabola,qua Phari-

gare sub allas suas, sicut gallina congregat pultos suos,
3. Denique et

Publicani persona confertur, evidenter ostendit

etnoluerunt{Matlh. xxiii,37). Multiplicatis ergo infir-
sxi et

homine suscipiut, quid repellat mitatibus quoacceleraveruntf Forte in crucem Domini

ipse Dominus quid in ]l
scriptum quia « Deus su- conclamandam, et invito Pilato nefariis vocibus extor-
{Luc. xviu, 10-14), sicut est
quendam,ut adimplerent mensuram patrum suorum,ut
perbis resistit ,humilibus autem dat gratiam {Jac iv,6).)> .

isti Dominum Prophetarum occidereat, quorum patret

Ideo proteslatur magis justi/icatum ubiisse e templo Pu-
ipsos Prophetas interfecerunt aquibus hic mundi Salva-
blicanum de confessione peccatorum suorum,quam Pha- ,

tor esse venturusnuntiabatur. « Postea acceleraverunt t

risaeumde imputatione juslitiarum suarum. Meritoau-
laudator sui, repudiatus abscessit a facie Dei, veloces enimpedes eorum ad effundendum sanguinem.
tem ille

nomine peritiam Legispraeferret, oblitus Contritio et infelicitasin viis eorum, etviam pacisnon
qui cum ipso
Dominum : « Super quem cognoverunt » {Psal, xili, 3), id est Christumqui dicit,
fuerat in propheta dicenlem
habitabo, nisisuper humilem, etquietum,et trementem
« Ego sum via » {Joan. xiv, 6).

fllleautemincordecon- 6. In consequenti psalmo illud mihi exponi desidero,

sermones meos » {Isai, hxvi, 2)
quiddicat, « De absconditis tuis adimpletus est venler
trito suiaccusator accipitur, et obtinetveniam de confes-
eorum. Salurati sunt porcina, » vel sicut in quibusdam
sis peccatis propter gratiani humilitatis,sancto illo Pha-
psalteriis scriptum audio, (^saturatisunt filiis{a), etre-
risseo {quales Judseisancti sunt), reportante sarcinam
liquerunt quse superfuerunt parvulis suis. »
peccatorumdejactantia sanclitatis. Ipsius nimirumsunt
iUi, de quibus Apostolus ait quod suam 7. Rursus in alio psalmo admirari soleo, Filium ad
forma Judsei
Patrem loqui intelligens, in psalmo qumquagesimo
justitiam statuere cupientes, quse ex Lege est, justitiw
octavo, ubi de Judseis inimicis, de quibus supra
Dei non su7it subjectHRom. x,3), qux estex fide,quae
Abraham adjuslitiam, non ex dixerat, « Ecce ipsi loquentur in ore suo, et gladius in
reputata est patri nostro
operibus {Id. iv, 2, d), quia secundum omnipotentiam labiis eorum, » paulo infra dicit, « Ne occideris eos, ne-

apud quem quando obliviscantur Legis tuae Dispergeillos in virtute

Dei credidit Deo ; ille vere justus est qui ex .

sed in caelo, quia non tua, et desirue eos, Domine. » Quod in his usque in ho-
fide vivit ; nec sanctus in terra est,

carne,sed spiritu ambulat; cujus conversatio in coelis diernum diem videmus impleri : destructi sunt enim a

non gloriantis in circumcisione carnis,sedin cir- velerisuagloria,sinetemploetsinesacrificiis,acsinePr(h-

est ;

cumcisione cordis,quse non littera,sedspiritu^ agitur

omnium gentium dispersione viventes.Sedquid
phetis in

invisibililer ; unde lausejus non ex hominibus est, sed miramur quod jam per Prophetamproeis non occideti'
dis rogabat , pro quibus et sub ipso tempore passionisjam
ex Deo.
ad crucemeum ducentibus precabatur, dicens : nPateVt
4. Deindequodjungit ineodemversiculo, « Miras fe-
; non enim sciunt quid faciunt » (Luc. xxiil,
dimitte eis
cit voluntates suas inter tllos, » credoex eo dicit, quod
34) f Verum quod adjecit, « Neunquam obliviscantur
ipsis primum lucernam Legis accendit, et prsecepta vi-
Legisiuae, tanquam propter hoc necessaria esset etiam
y>

vendidedit. « Notas, » enim, inquit, « fecil vias suas

sine fide Evangelii oita eorum, obscurum mihi fateor.
Moysi, et fHiis Israel voluntales suas » {Psal. cii, 7).
Quid enim his ad salutem, quse sola fide quaeritur, pro-
Deindeipsumpietatissuse sacramentum in ipsisoperatus
dest inLegis memoriaetmeditatione versari ; nisiforte
est, natus in carne ex virgine Deus in gente ipsorum,et
propler honorem Legis ipsius, vel generis Abraham, ut
de carne ipsorum factus exsemine Davidhomo: deinde
etiaminparte terrena carnalis seminisejus, quaevidetur
virtutes saniialum, quasinipsis eteoram ipsisperfecit.
secundum arenam maris computari, Legis anliquae lilte-
Qui per hsec non modo creditus non est, sedet blasphe-
raperseveret, ne forte aliqui legendo Legem illuminen-
matus esl ab eis, cum dicerent, liHichomosi a Deo es-
tur ad fidem Christi, quiet Legis etProphelarum finis
set, non curaret sabbatis « {Joau. ix, 16); et, « Noneji-

(a) Vion, Gliis, udn, suibus Hieronymus tamen ex He*

^ Lov., Spiritu Dei. At ab aliis Gdd. abest Dei. braeo vertit, Fdiii.
 ,

m EPISTOLARUM CLASSIS II. 466

est, et inomnibus eorum Itbrispnefiguratiis ac p>'ophe- autem charissimi propter patres » {Rom. xi, 28) ; quo-
tatus elucet ? aut quta ex ipsis impiis eorum generatio modo iidem el inimici propter nos, qui credidimus ex
ventura est electorum, quidesingulislribubuselrc't.in Gentibus tanquam non potuerint Gentes credere, nisi
duodenis millibus designantur {Apoc. vii, 5-8) ; quibus Judxi non credidissent ; aut ipse unus omnium crealor
ipsa revelatiobeati Joannis exvoce Angeli prxnuntiantis Deus, quiomnes homines salvos fieri vult, et ad agni-
hoc testimonium perhibet, quia comitatui regis seterni tionem veritatis venire (I Tim. ii, 4), capax non fuerit
I

famiiiarius adhserebunt penitusimmaculati,ethumanae acquisitionis utriusque, nisi alterum pro aitero possi-
i
conjunctionis expertes ? de quibus specialiter ait : « Se- deret : deinde « charissimi propter patres ? » Si « cha-
; quuntur Agnum quocumque ierit, quia cum mulieribusse rissimi, » qnomodo aiit unde non credant, et inimici
; virgines enim sunt » {Id. xiv, 4).
non coinquinaverunt Deoesse persistant'! « Nonne, > inquit, t qui oderant
8. In sexagesimo septimo proeter alia tllud mihi ob- te, Deus, oderam iilos, et super inimicos tuos tabesce-
scurissimum est quod ait, « VerumtamenDeusconquas- bam ; perfecto odio oderam iilos ? » Certe lioc puto
\ savitcapita inimicorum suorum,verticem capiliperam- palerna vox ioquitur adFHium per prophetam in eodem
bulantium in delictis suis : >> quid sit verticem capilli psalmo, ubi supra de parte credentiumdixerat ; « Mthi
I

perambula7'e in delictis. Non enim dixit, Verticem ca- autem nimis honorificati sunt amtci tui, Deus nimis
!
pitis,sed, « verticemcapilli, » qui sine sensu est. An re confortatus est principatus eorum » {Psai. cxxxviii,
'

pletum peccatis hominem vult ostendere ? Scriptum est : 21, 22, 17). Quid autem iiiis prodest ad salutem, quse

i
« Omnecor in dolore, a pedibus usque adcaput » {Isai. nonnisi per fidem et gratiam Christi capitur, si prop-
ii, 6). Et paulo infra quod ait, »Lingua canum tuo- ter fidem patrum charissimi Deo sint ? cui bono dili-
Irum ex inimicis ab ipso. » A quo ipso ? et numquid guntur qjios necesse est propter hoc damnari, quod
\canes Dei dici possunt Gentiles, quos ipse in Evangelio propter suam infidelitatem a Prophetarum et patriar-

^canes nominat [Matth. xv, 26)?aM( ne forte ipsos canes cliarum parentum fide discrepantes, inimici sunt Evan-
\Dei dicat, quales sestimari possunt, si qui in nomine gelio Christi ? Si ergo charissimi Deo, quomodo peri-
ichristiano gentiliter vivant quorumpars cum infideli- bunt ? et si non credunt, quomodo non peribunt ? St
;

biu ponitur, quia Deumquem verbis colunt, factis ne- propler patres sine suo merito diiiguntur, quomodo
ganf! et propterpatresnon saivabuntur ; sed etsi fuerintNoe,

GAP. II. — 9. Haec interim de Psalmis, nunc et de Daniei, et Job in medio eorum, filios impios non sal-

^Apostolo quodcumque proponam. Dicit ad Ephesios, vabunt, soli salvi erunt {Ezech. xiv, 14, 16)?

'ijuod inalia Epistola (l Cor. xii, 28) dixerat de gradi- 12. Adhuc aiiud obscurius mihi erue de profundo, et
bus vel ordinibus dispositionum Dei, operante Spiritu in vadum profer. In Epistoia Coiossensimn omnino in-
iancto divisiones quosdam quidem de-
gratiarum ; (.(.Et telligere non possum quod ait, t Nemo vos seducat, vo-

j
iitopostoios, quosdam autemprophetas, alios vero Evan- hns in humilitateet reiigione angeiorum, quse non vidit
^elistas, alios autem pastores et doctores ad consumma- ambulans, frusira inflatus sensu carnis suse, et non te-
ionem sanctorum » {Ephes. iv, H 12), et reliqua. Hoc , nenscaput » {Coloss. ii, 18, 19) ; de quibus angeiis di-
)pto dislinguasmihi inhac diversitate nominum,quae sit cit : si de inimicis et maiis, qux illorum reiigio, aut

uique nomini of ficiorum velgratiarum proprietasfquid quse humilitas, et quis sit magister seductionis hujus,
')roprium sit Apostolorum, quid Propketarum, quid qui per oblentum nescio cujus angeiicse religionis, quasi
Hvangelistarum, quid Pastorum, quidve Doctorum. In visa et compertadaceat quse non vidit ? Sine dubio hse-
mnibus enim hic diversis nomintbus simiie et prope retici, qui doctrinas dsemoniorum et sequuntur etpro-
mumdoclrinse officium video fuisse tractatum. Hosau- munt, conceptis abeorum spiritu adinventionibus, quse
\em Prophetas quospost Apostolos posuit, non puto iilos non viderunt phantasmata,quasi visa fingentes, et pes-
I

sse qui ordine temporum ante Apostoios fuerunt, sed tiferis disputationibus in corda maie credula seminan-
llos quibus jam sub ApostoUs per gratiam donabatur tes (I Tim. iv, 1, 2), hi sunt qui non tenent caput, id
:ut interpretatio Scripturarum et inspectio mentium, est Christum fontem veritatis, cujus doctrinx quidquid
imt praedictio temporis secuturi ; ut Agabuscernebat, adversatur, insanum est. Et lii cseci duces csecorum
\'ui et famem instantem prsedixit (Act. xi, 28) et quse {Matth. XV, 14), de quibus « dici puto : Me derelique-'
'eatus Paulus in Jerosoiymis passurus essei, et verbo runtfontem aquse vivse, et foderunt sibi iacus contritos
lenunliavit, et signo zonx ejus ostendit {Id. xxi, 10, quinon tenent aquam » {Jer. ii, 13).

1). Inter Pastores specialiter et Doctores quid intersit 13. Deinde insubsequenti capite adjecit : « Ne tetige-
Mgnoscere volo, quia prsepositis Ecclesiae utrumque ritis, neque gustaveritis, neque contrectaveritis, quae
\omen adscribi solet. omnia tn interitum ipso usu secundum praecepta
sunt
I 10. Item quod ait ad Timotheum, t Obsecro igitur et doctrinas hominum, rationem quidem habentia sa-
jirmurn omnium fieri obsecrationes, oraliones, postuia- pientiae tn superstitione et humiiitate, ad non parcen-
iones, gratiarum actiones pro omnibus hominibus » dum corpori, non in honorealiquo ad saturitatem car-
\ Tim. 11, l), quaeso exponas mihi, quod discrimen sit nis » {Coioss. 11, 21-23). Quae sunt ista, quibus et
1« hac diversitate verborum, cum omnia mihi qux ge- rationem sapientias inesse testatur magister veritatis,
enda dixit, orationis officio convenire videantur, et tamen ipsam verilatem religionis inesse abnegat ?
11. Item quod ad Romanos ait, interrogo et rogo ut Anne forte de taiibus ioquitur, de quibus ad Timo-
disseras mihi; multum enim csecuiire me fateor inhac theumdicit : « Babentes autem speciempietatis, virtu-
ipostoli sententia de Judaeisquodait « Secundum Evan- tem ejus abnegantes > (II Tim. ui, 5) ? Rogo ergo spe-
elium quideminimici propter vos ; secundum eiectionem ciaiiter hsec capituia duo de Coiossensium Epistola per
467 S. AUGUSTINI EPISCOPI 468
singula mihi verba dissolvas, quin laudabilibus exse- inter alia responsa quse reddes mihi, nt tpero, prxs-
oanda permiscuit. Quid est enim tam laudabile, quam tante mihi ac tibi comineatum dierum Christo, ut ea,
ratio sapientiie, et quid tam exsecrabile, quamsupersti- quo labor tuus in me fructificet, accipiam, secundum
tio erroris ? Humililas quoque et Deo placita, et maxi- hiec capilula Scripturarum, de quibus te, qui vidtt

ine in vera religione laudabilis, cum ratione sapientiie qtiasi per ' Deum, interrogavi, ut audiam quid in t$

ipsis datur, de quorum doctrinis et actibus dicitur no- vel ex te mihi loquatur Deus.
bis, « Ne tetigenlis, neque gustaveritis, quie sunt in Hoc aulem rogo lucere mihi facias, quo modo
15.

interilum » (Col. n, 21, a),quia nonsunl ex Deo : et vel qua ralione Dominus post resurrectionem vel mulit-
omne quod non est ex fide, jeccatum est (Rom. xiv, 23). ribus, qu;e primie ad tepulcrum venerunt, vet postea

Deus autem dissipavit comilia sapientium (Ps. xxxii, illis duobus in via, deinde Discipulis suis, et non agni-

10), qui Deo stulti sunt per prudentiam carnis, quse tus sit, et agnitus (Luc. xxiv, 16). In eodem enim
non potest legi Dei esse subjecta (Rom. viii, 7) ; scit corpore resurrexit, in quo et passus est. Et quomodo

enim cogitationes hominum, quoniam vanie sunt (Psal. non eadem erat ejusdem corporis forma quse fuerat ?
xciii, H). Qualem humilitatem, qualemque rationem aut si eadem erat, quomodo non agnoscebatur ab hi$
sapientiie superslitioni ex hominum doctrinis venientt qui eam noverant ? Illud vero sacramenti esse credo,
inesse dicat, requiro. Et quod ait, a Ad nonparcen- quod qui in via ambulantibus non fuerat agnitus, in
dum corpori, non in honore aliquo ad saturitatem car- fractione panis revelatus est. Idipsum tamen tuo sentu
nis » (Id. 23) prorsus hrec parum intelligo, quia in
;
volo tenere, non meo.

eadem sententia magna mihi videtur esse discretio enim 16. Et quod ad Mariam ait, « Noli me tangere, noti'
eum de abstinentia qualibet ficta velinutili, qualissolet dum enim ascendi ad Patrem
xx, 17) : » (Joan.
ab hsereticis affectari, hocdicere, « adnon parcendum si cominus stantem non sinebatur attingere, quomodo
corpori,' nquod autem adjecit, « non in honore aliquo » eum tangeret cum ascendisset ad Patrem, nisi forte
quia sancti operis speciem, non in fide verilatis exer- fidei profectu et mentis ascensu, qua Deus homini fit

centes, nullius gloriae honore vel fruclu agunt, quod in (onginquus aut proximus, et illadubitaverit * de Clirit-
magna erroris perversi reprehensioneconficiunt, trans- to,quem horlulanum putaverat ? Ideo fortassis audire
figurantes se in ministros justitiae. Sed quod adjecit, meruit, « Noli me tangere. » Indigna enim judicaba'

iKad saturitatem carnis, » contrnrium mihi videtur illi tur ut tangeret manu Christum, quem necdum fide ap-
quod dicit, « ad non parcendum corpori : » videtur prehenderat, nec intellexerat Deum, cum hortulanum
enim mihi ille non parcere corpori, qui carnem jeju- putasset, de quo paulo ante ab Angelis audierat :

niis domat, sicut Apostolus dicit, « Lividum facio cor- « Quid quseritis viveniem cum mortuis » (Luc. xxiv,
pus meum, et in servitutem redigo » (I Cor. ix, 27) ; 6) ? « Noli » ergo « me « nondum
tangere, quia » tibi

o quo opere saturitas carnis aliena est : nisi forte et ascendi ad Patrem, » qui adhuc tantum homo videor ;
tpsam saturandx carnis curam, quae maxime observa- postea me tanges, cum ad agnoscendum me credendo
tiam religionis prsetendentibus probrosa est, non par- conscenderis.
cere corporidixit,secundum illud honestatis prseceptum 17. De illis eiiam beatissimi Simeonis verbis quid
quod alibi dicit, ut unusquisque suum vas honorifice sentias, edissere mihi, ut sequar sensum tuum : quibus
possidere noverit (I Thess. iv, 4), ut hostiam vivam, cum ad videndum ex oraculo Dei Christum agente Spi-
placentem Deo suum corpus exhibeat (Rom. xii, I), ritu venissel in templum, et acceptum sinu benedixit-

non tn saturitatem carnis, quia distensio corporis ani- set infantem Dominum, ait ad Mariam « Ecce hit :

mx sobrietatem necat, et inimica est castitati. positus est in ruinam multorum tn

ei resurrectionem

CAP. III. — 14. Restat ut aliquid et de evangelicis Israel, et in signum cui contradicetur et tuam ipsitu ;

locis suggeram Beatitudini tuae : non quidemquanta le- animam pertransibit gladius, ut revelentur multorum
gentiper otium occurrere solent (nec enim nunc vocabit cordiiim cogitationes » (Id. ii, 34, 35). Numquid de
dispersa per libros quserere, aut in reminiscendis me- passione Marise, quse, nusquam scripta est, hoc pro-
moriam venlilare), sed vel pauca, quse ad horam dic- phetasse credendus est ? an vero de materno ejus affec-
tationis hujus in mentem veniunt, sciscitabor. De re- tu, quo postea in tempore passionis assistens cruci, qua
surrectionis forma non grandem, sed plenam fidei hoc erat fixum quod ipsa pepereral, maternorum visce-

inst7-uctione epistolam, qua secundse consultattoni mese rum dolore confixa est; et animam illius, illa qnse ejus «

dum Carthagini hiemares ^ rescripseras, si habes rela- secundum carnem filium ipsa spectante confoderat,
tam in schedis, rogo ut mittas, aut certe retexas eam criicis rhomphxa penetrabat ? Video enim et in Psal-

mihi ;
quod tibifacile est. Nam etsi scripta non exstat, mis de Josephita dictum esse, « Ilumiliaoerunt in com-
quia forte brevis epistola, ut tumultuaria tibi inter li- pedibus pedes ejus ; ferrum perlransiit animam ejus

bros tuos haberi spreta sit, renova eam mthi eodem « (Psal. civ, 18,), sicut in Evangelio dixit Simeon,
sensu promptam de thesauro cordis lui, et mitte ad me < Et tuam ipsius animam pertransibit gladius (Luc.
II, 33). » Non ail, Carnem, sed « animam », in qua

pietatis affectio continetur , et doloris aculeus quasigla-

Mss. quindecim habent, exhiemarem. Alii cum Edd.,
''

hiemaretn. Sed credimuslegendum, hiemares. Quippe ad

hanc Paulini petitionem respondens Augustinus inepist.
149, n.^ 2, scribit « Simul etiam miseram, »icut jusse-
:
in qua, n. 7, de membrorum officiis post resurrectionem
exemplum, quam tuiB Charitati
« ras, et illius epistolae
disserit, quoe epistola ad Paulinum in Italia commoran-
« apud Garthaginem de corporum resurrectione res- tem scripta est circiter finem an. 408.
« cripseram, ubi de usu membroium exorta erat quae- '
Ms. a et unus e Vatic, quasi Deum inlerrogavi.
« stio. ».Quibus verbis designare videtur epistolam 95, * Sic Mss. quinque. Idubitaverat]. i
469 EPISTOLARUM CLASSIS II. 470

dius operatur ; cum aut aliqua carnis suae injuria penetrabilior acies et sancti Joseph olim, et postea
afficitur ; ut Joseph, qui non mortis, sed injuriarum bratx Marix animam periransivit ? Nam neque in il-

perlulit passioncs, in sei-vum venditus, et in reum rin- liusneque n hujus corpore ferrum transisse cognovi-

culatus, et carceri dalus : aut cum affectionis inltrnx mus. Atqtie ut mngis pateat ibi Prophetam ferrum pro
tristitia vel dolore cruciatur ; ut in Maria, quam uti- verbi gladio posuisse, statim subsequente versiculo ait
que ad crucem Domini, in quo tunc sui tantum corpo- Sermo Domini ignivit illum. » Sermo enim Dei et
ris filiim cogitabat, malerna mens duxerat, ut cum ignis et gladius est, Verbo ipso Deo utrumque dicente
vidisset mortuum, humana infirmitate lugeret, sepelien- de se : « Ignem » enim, inquit, « veni mittere in
dumque colligeret, nihil sibi de ipsius resurrectione terram ; ct quid volo nisi ut jam accendatur » (Luc.
prsesumens, quia ' subseculurse admirationis fidem in XII, 49) ? Item alibi dicit : « Non veni pacem mittere,
oculis posxta passionis pasna aecabat. Quamvis eam- sed gladium » (Matth. x, 34). Vides cum unam vim
dem adstantem cruci sux Dominus non morientis in- doctrinae suae diverso ignis et gladii nomine designasse.
firmilate trepidans consolatus sit, sed ipsam, qua obi- Aut quomodo Marise illata per gladivm passio vel

bat volens, in potestate habens mortem, plena virtute tribulatio perstaret ? Itaque hoc scire cupio, quid ad
viventis, et constantia resurrecturi de cruce admonet, Mariampertineret, nt revelarentur mnltorum cordium
dicens de beato apostolo Joanm', « Mulier, ecce filius cogilationes ; aut ubi apparuit quia ex eo quod ani-
tuus ; nitemque illi ibidem consistenti, '( Ecce mater mam ejus, sive carnalis in ferro, sive spiritualis gla-

tua > (Joan. xix, 26, 27). Jam scilicet ab humana fra- dius in verbo Dei pertransivit , exinde multorum cor-
gilitate qua erat natus ex femina, per crucis mortem diim cogitationes revelatx sunl. Expone ergo maxime
demigrans in xternitatem Dei Patris, delegat homi- de verbis Simeonis clausulam mihi, quia lucere non
ni jura pietatis humanae, et ex discipulis ' suis ado- dubito sanctse animse tuae, quae de interioris oculi pu-
lescentiorem eligit, ut convenienter assignet virgini ritate meruit iUuminationem Spiritus sancti, per quem
apostolo virginem matrem, duo pariter in eadem sen- scrutari et inspicere possit etiam alla Dei, Deus mise-
tentia docens ; formam pietatis relinquens nobis, cum reatur mei per orationes tuas, et illuminet vultum
est de malre sollicitus, ut quam relinquebat corpore, suum super me per lucernam verbi tui, sancte domine,
mn relinqueret cura, sed nec corpore relidurus, quia bealissime frater in Domino C hristo unanime, magister
quern morientem, mox erat visura redivivum ; et illud meus in fide veritatis, et susceptor meus in visceribus
quod ad fidem omnium pertineret, salutiferum pietatis charitatis *.

suaesacramentium sarcana divini ratione consHii sub

hac voce consignans ', ut alii matrem delegaret pro
EPISTOLA CXXII *
(a).

matre habendam, el vice sua consolandam, atqut illi Augustimis clero et populo Hipponensi excusat absen-
vicissim novum fihum vice corporis sui traderet, imo, tiam suam, adhortans ut in siiblevandis pauperibus
ut itadixerim,fiigneret : quo ostcnderet eam praeler se, solito sint alacriores, ob affiictiones temporarias.
qui ex ea virgine natus esset, nec habuisse fiUum, nec
* Dileclissimis fratribus conclericis et uni versae plebi,
habere ; quia nec Salvator tantopere curam de solatio
habuisset ejus, se illi unicus non fuisset.
AuGUSTiNus, in Domino salutem.
18. Sed redeamus ad verba Simeonis, in quorum 1 . In primis peto charitatem vestram, et per Chri-
rlausulaintellectummeum caligare fateor : « Et tuam,yt stum obsecro, ne vos mea contristet absentia corpo-
inquit, « animam pertransibit framea » vel « gladius, ralis. Nam spiritu- et cordis affectu puto vos non du-
tU revelentur multorum cordium cogitationes. » Secun- bitare nuUo modo me a vobis posse discedere; quam-
dum litteram hoc mihipenitus obscurum est quia nec ;
vismeampliuscontristet,quamfortevosipsos,quod
Mariam beatissimam usquam legimus occisam, ut de infirmitas mea sufficere non potest omnibus curis,
corporali gladio sanctus ille ei futuram passionempro- quas de me exigunt membra Christi, quibus meet
phetasse videatur. Sed et quod subjecit, « Ut revelen- timor ejus et charitas servire compellit. Illud enim
tur multorum cordium cogitationes. Scrutans » enim, noverit Dilectio vestra, nunquam me absentem
inquit, « corda et renes Deus > {Psal. vii, 10). Et de fuisse licentiosa libertate, sed necessaria servitute,
futuro judicio Apostolus ait, quia tunc « manifeslabit quae saepe sanctos fratres et collegas meos, etiam
Deus operta cordium et occulta tenebrarum » (I Cor. laboresmarinosettransmarinoscompulitsustinere;
iv, 5). Itidem Apostolus, spiritualiter exprmens ar- a quibus me semper non indevotio mentis, sed mi-
ma cxlestia, quibus in interiori nostrodebeamus arma- nus idonea valetudo corporis excusavit. Proinde,
ri, gladium spiritus dicit verbum Dei (Ephes. vi, 17); dileclissimi fratres, sic agite, ut, quod ail Apostolus,
de quo ad Hebrseos ait, « V%vus est sermo Dei, et sive adveniens et videns vos, sive absens, audiam de vo-

efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti ; pertin- bis, quia statis in uno spiritu, nno animo collaborantes
gens, » inquit, « usque ad divisionem animae et spiri- fidei evangelicse {Phil. i, 27). Si vos aliqua molestia
tus » [Hebr. iv, 12), et 7^eliqua qux nosti. Quid ergo temporalis exagitat, ipsa vos magis admonere de-
mirum, si istius verbi ignita vis, et ancipitis gladii bet quemadmodum de illa vita cogitare debeatis,

Mss. sex, quam. Alii octo, qua.

' In Mss. pluribus legitur, charitatis Christi.
^

Mss. quinque
• Ex discipulis adolescentior suis, ado-
:
Collata cum a. bl. c. cc. g. gv. j. n. r. s. t. vc. qua-
*

Uteentiorem eligit. tuor sb. quatuor v. et cum Am. Bad. Er. Lov.
* Sic Mss. aliquot. [designans]. (a) Alias 138 quae autem 122 erat, nunc 111. Scripla
:

Bad. Ain. Er. et aliquot Mss., curam desolationis ejus. circaan. 410.
47 i S. AUGUSTINI EPISCOPI 472

ubi sine aliquo labore vivatis, evadenles non mo- ait •.Dominusin proximo est; nihil solliciti fueritit
leslas aiigustias temporis parvi, sed horrendas poe- {Philipp. IV, 5, 6). Talia mihi de vobis nuntientur,

nas ignis eeterni. Nam si modo tanta cura, tanta quibus noverim, non propter meara praesentiam,
intentione, tanto labore agilis, ne in aliquoscrucia- sed propter Dei praeceplum, qui niuiquam esl ab-
tus transitorios incidalis; qiiantum vos oportet esse sens, vos solere facere quod multis annis me pree-
soUicitos, ut sempiteriias miserias fugiatis ! Et si sente, el aliquando etiam me absente fecistis. Domi-
mors sictimetur, quee finit temporalem laborem ;
nus vos in paoe couservet el, dilectissimi fratres,
;

quomodo timenda est quse millit in leternum dolo- orate pro nobis.
rem Et si deliciee seculi hujus, breves et sordidae,
I

amantur
EPISTOLA CXXlir (a).
sic ; quanto vehementius futuri seculi
gaudia pura et infinita queerenda sunt ! Ista cogi- Eieronymus Augustino quxdam per aenigma
tanies nolite esse pigri in operibus bonis, ut ad renuntians.
vestri seminis messera suo tempore veniatis.
2. Nuntiatum enim est mihi quod morem ves-
Multi utroque claudicant pede ', et ne fractis
trum de vestiendis pauperibus fueritis obliti ad ;
quidem cervicibus incUnantur, habentes a/fectum
quam misericordiam cum preesens essem vos ex- erroris pristini, cum praedicandi eamdem non ha-
horlatus sum, et nunc exhortor, ne vos vincat et beant libertalem Sancti fratres qui cum nosira
pigros faciat contritio hujus mundi, cui taha vide- sunt parvitate, praecipue sanctae ac venerabile»
quaha Dominus filiae tuse suppliciter te salutant. Fratres tuos, do-
tis accidere el Redemptor nosler,
minum meum Alypium, et dominum meum Evo-
qui mentiri non polest, ventura praedixit. i\on so-
lum ergo non debetis minus facere opera miseri- dium, ul meo nomine saiutes, precor coronam
cordiae, sed etiam debetis ampHus quam solelis.
tuam. Capta Jerusalem tenetur a Nabuchodono-
Sicut enimad loca munitiora festinantius migrant, sor {b), nec Jeremiie vult audire consilia ; quin po-

qui ruinam domus vident contritis parietibus imrai- tius yEgyplum desiderat, ut moriaturin Taphnes,

nere corda christiana quanto magis sentiunt

sic et ibi servitute pereat sempiterna.
;

mundi hujus ruinam crebrescentibus tribulationi-

bus propinquare, tanlo magis debent bona quee ia * In Mss. mr. cohiEret isthsec epistola cum epist. cxct,
eique uno tenore subjungitur. In Cdd. autem vd. inter-
terra recondere disponebant, in thesaurum ccsles-
jectis tribus verbis sic illi annectitur Jam post subseri-
:

tem impigra celeritate transferre, ut si aliquis hu- ptionem. Multi utroque claudicanl pede, etc.
* Recensita ad bl. c. fs. mr. tt. duos vd. sex v. etad
manus casus acciderit, gaudeat qui de loco ruinoso
Am. Bad. Er. Lov.
emigravit : si autem nihil tale fuerit subsecutum, (a) Alias 26 quie autem 123 erat, nunc 257. Scripta
:

non quandoque moriturus, immor-

contristetur qui forte sub finem an. 410.
Nabuchodonosor nomine, Jerosolymitanum episco-
(b)
taliDomino, ad quem venturus est, bona propria pum damnatas haereses clam et oblique defendentem
commendavit. Itaque, fratres mei dilectissimi, ex subintelligunt editores operum Hieronymi, Erasmus el
Marianus. At in Augustini editione idem ipse Erasmus,
eo quod quisque habet, secundum suas vires quas
ac post ipsum Lovanienses Theologi super eadem epis-
ipse novit, facite quod soletis, alacriore animo tola docent hic significari, captam a Gothis Romamnon
quam et inter omnes seculi hujus moles-
soletis, agnoscere raanum Dei, sed accersitis copiis moliri rebel-
lionem, Baronius etiam id dictum putat de Urbe capta an.
tias apostolicam exhortationem corde retinete, ubi 410.

CLASSIS TERTIA.
Epistolae quas ab anno habitae collationis cum Donatistis Pelagianfpque haereseos in Africa deprehensae, scripsit
Augustinus deinceps reliquo temporc vitae suae, id est ab anno 411 ad 430.

EPISTOLA CXXIV
Augustinus ad Albinam, Pinianum et Melaniam
ipsius desiderio venientesinAfiHcametThagastae
commorantes excusat, se, quod illuc ad eos visen-
dos pergere, non tam per hiemis rigorem, quam
per statum Hipponensis Ecclesise titubantem
haud sibi licuisset.
Dominis in Domino
rissimis acdesideratissimisfralribus
(a).
insignibus, et sanctitate cha-
; AlbinjE, Pi-
noa possim, nunquam tamen majores aestus, quam
istahieme tam horrenda, perpeti polui, quod ad
vos, ad quos volatu maria transeunda fueranl,
tam in proximo constitutos, tam de longinquo
visendi nos gratia venientes, non dicam pergere,
sed volare aoa potui. Et forte Sanctitas vestra eam-
Roma eduierat, una
quanto ante Gothorum irruptionem,
cum Publicola, juita Palladium in Lausiaca hist.,
filio

NiANO, etMELAN)^i,AuGusTiNus,iaDominosalutem. qui hunc Publicolam, seu Poplicolam neoleron juniorem

dicit, indigitans forte an filium esse Publioolee Albinae
1. Cum habitu valetudinis vel aatura frigus ferre mariti, de cujus obitu agitur .supra in ep. 94^ 95. Gomi-
tabalur profugum huncce religiosum caetum Ruffinus,
- * Apud Lov., Albino, Piniano, et Meliano. Restituimus
cumque eis in Sicilia versabatur an. 410, quo tempore
Albi7i(e et Melania auctoritate vetustissimi exemplaris Gothi Regium Julium flammis vastabant, sicuti testatur
Corb. quod unum hujus epistolae Ms. nostras in manus ipse in prologo seu epistola ad Ursacium, praefixa inter-
venit. Sic etiam inscribitur in indiculo Possidii, c. 7.
pretationi Orig. in librum Numerorum, et vulgata ab
Porro Albina Melaniae fuit senioris nurus, mater junioris
Henrico Valesio annot. in Euseb. lib. 6, c 38. Haud multo
.

Piniano in matrimonium dataj. Eos Melania senior aii-

post, Ruffino demortiio, adnavigarunt illi Carthaginem,
* Non reperimus hanc ia Mss. nisi cb. et duobus v. et demum Thagastam secessere cujus rei fidem facit
;

(a) Alias 227 quae autem 124 erat, nunc 96. Scripta
: non modo isthaec Augustini epistola, sed etiam Meta-
circa ineuntem an. 411. phrastes in Melaniee junioris vita, ad diem 31 januarii.
 : ;

473 EPISTOLARUM CLASSIS III. 4^4

dem hiemalem asperitatem poenee meee lantum questisuntAlbinafiliiqueipsiusiputaPmianuset

causam putaverit ; absit, charissimi. Quid enim Melania) Bipponenses pecuniae cupiditale virum
grave ac molestum, vel eliam periculosutn habent praedivitem vindicare sibi salegisse, nuUiusque
imbres isti, quod non mihi subeundum ac feren- juramentum vi metuque ex-
vigoris esse volebant
dum fuit, ut ad vOs venirem, tanta In tantis malis tortum. Quam ob causam Augustinus ad Aly-
Qostris solatia, inhac generatione tortuosa ac per- pium scribil quomodo suspicionibus et querelis
versa) summo lumine lu-
tam ardenter accensa de istis sit occurrendum, quave religione exsolven-
inina, suscepta humilitate sublimia, et contempta dum juramentum datum a Piniano.
claritate clariora ? Simul etiam fruerer carnali» Domino bealissimo et venerabilitercharissimofra-
patrise meae tam spirituali felicitate, quee vos etiam tri el consacerdoti Alypio, et qui tecum
sunt fra-
prflBseutes habere meruit de quibus absentibus, : tribus, AuGUSTiNUs, et qui mecum suntfralres, ia

cum id quod nati estis, et quod gratia Ghristi facti Domino salutem.
esiis, audiret, quamvis charitate crederetj tamen, i. Oolemus quidem graviter, nec fieri potest ut
ne non crederetur, narrare forsitan verebatur. parvipendauius quod in injurias Sanctitatis tuae

2. Dicam igilur quare non venerimj et quibus popukis liipponensis tanta clamavit sed multo ;

malis a tanto bono impeditus sim ut non solum ; gravius dolendum est, frater bone, talia de uobis
a vobis veniam» sed etlam vestris orationibus, ab existimari, quam illa clamari. Quando enim nos
illo qul In vobis quod ei vivitis operatur, merear credimur cupiditate pecuniee, non dilectione jus
misericordiam. Populus Hipponensis, cui me Domi- litieeservos Dei velle retiaere, nonne optandum est
sui voce tes-
j
nus servum dedit, cum ex magna et pene ex omnl ut qui hoc credunt, occultum cordis
I
parte ita infirmus sit, ut pressura etiam levioristri- tentur, ac sic aliqua, si fieri potest, tanto majora
bulationis possit graviter aegrotare> nunc tam ma- remedia requirantur, quam ut taciti pereant per-
j

•
gna tribulatione caeditur) ut etiamsi non sic esset Quapropter ma-
niciosis siispicionibus venenali ?
cum aliqua salute animi sustine-
infirmus) vix eatn gis salagendum est, unde etiam priusquam
hoc
fet. Eum autem modo cum regressus sum, pericu- fieret locuti sumus, quomodo
persuadeatur homi-
I
losissime scandalizatum coraperi de absentia mea nibus, quibus nos ad exemplum bonorum ope-
vestris autem, de quorum spirituali robore gau- rum preebere prsecipimur.falsum esse quod suspi-
suspi-
;
demus in Domino, sanis utique faucibus sapit quo- cautur, quam qiiomodo arguendi sint, qui
jmodo dictum sit, Quis infirmatur, et ego non inlir- ciones suas vocibus verbisque declarant.
\mor f quis scandalizatur^ el ego non uror (11 Cor. 2. Proinde ego sanctae Aibinse non
succenseo, nec
jxi, 29) ? Praesertim quoniam multi sunt hic, qul arguendam judico, sed a tali suspicione sanan-
Idetrahendo nobiS) CBeterorura animos a quibus dara. Quae, quia meara personam eadem
non in
dihgi videmur, adversus nos perturbare conantur, verba direxit «, sed tanquam de Hipponensibus
questa est, quod aperuerint cupiditatem suam,
se
ut locum Cum autem iras-
in eis diabolo faciant.
cunturnobis de quorum salute satagimus, magnum non clericatus, sed pecuniee causa hominem divi-
tem, atque hujusmodi pecunise contemptorem
et
illis consilium vindicandi, est libido moriendi, non
lincorpore, sed in corde, ubi funus occulte prius largitorem apud se tenere voluisse tamen quod ;

nec ipsa tan-

juoputore sentitur, quam nostra cogitatione pros- de nobis senseril, pene clamavit :

Huic meee sollicitudini procul dubio liben-

picitur. tum, verum etiam sancti filii ejus, qui hoc etiam
ler ignoscitis praesertim quoniam si succensere- ipsa die in abside dixerunt. Hos ergo, ut
dixi,ma-
;

jlis, et velletis ulcisci, nihil fortasse gravius inve- gis sanandos ab hujusmodi suspicionibus,
quam
nobis a
airetis quam
id quod patior, cum vos Thagaslee non propter has arguendos existimo. Ubi enim
praeparari vel
Spero autem vestris adjutus orationibus,
video. spinis taiibus securitas et requies
quod mihi ad vos ubicumque in Africa fueritis, si adversus nos in tam
sanctis no-
prfeberi potest,
pullulare po-
ivenire quantocius concedetur, cum hoc quo nunc bisque charissimis cordibus nostris
'detentussum, praeterierit si haec civitas in qua ;
tuere ? De te quippe imperitum vulgus
hoc sensit
|laboramus, digna non est, quia nec ego audeo di- unde quid magis do-
de nobis, lumina Ecclesiae :

Iguam pulare, quse nobiscum de vestra preesentia vides. Utrumque autem non
accusan-
lendum sit,

'^ollaetetur. dum censeo, sed sanandum homines enim

:
sunt,

EPISTOLA CXXV (a). et de hominibus talia, iicet falsa,

non tamen incre-
\pum Hipponem ad invisendum Augustinum venis- dibilia suspicantur. Nam utique
non usque adeo
set Pinianus, ibiquereisacrae interesset,subito po- desipiunt tales horaines, ut credant
populum suam
pulitumultu adpresbyteriu7npostulatusfuit; nec desiderare pecuniam praesertim jam experti
;

evadere permissus donec ju7'asset 7i07i se Bippone quod nihil populus Thagastensis accepit sic
ex ea :

discessurum, atque si qiia^ido illiad suscipiendum Hipponensis. Verum omnis haec invidia non
ergo et
clericatU7n consenti7'e placuisset, 7ionnisi m ipsa nisi in clericos sestuat, maximeque m episcopos,

qnorum videtur praeminere dominatus, qui

uti
Hippo7iensiEcclesiasusceptu7'umhocmunus.Con-
possessores et do-
fruique rebus Ecclesiae tanquam
* Epistt. GXXV et CXXVI recognovimus ad mini eiistimantur. Ad istam cupiditatem tam no-
cb. sb. vc
uos V. et Lov. .
f,t„„p moriiieram,
Tiortiferam. si fieri potest,
f mi Alypi,
'

(a) Alias 2U : quae autem 125 erat, nunc 259. Scripta

^'^^ ^^^
aulo post superiorem. i Lov., dixerit. At Mss., dirextt.
475 S. AUGUSTim EPISCOPI 476
non andificentur per nos infirmi. Recordare quid genti admiratione laudare ; et adhuc in Libris di-
locuti fueriiuus, antequatu ista tentatio, quae plus vinis iuquirendum piitamus, aliquando utrura
aiihoc cogit, accideret. Ex hoc potius conferendo, licitepejeremus, ubi nobis, ne jurandi facililatein
adjuvante Domino; providere conemur nec nobis ; perjiirium prolabamur, etiara praeceplum est ne
sufficiat nostra conscientia, quia non (alis causa juremus !

est ubi debeat sola sufficere. Si enim servi Dei non 4. Illud sane rectissime
non ambigo, noa dici
reprobi sumus, si ahquid viget innobis illius igni- seciindiim verba jurantis, secundura exspectar
seil
culi quo charitas non quaeril quse sua sunt provi- ;
lionem illius cui juratur, quarn novit ille qui juraf,
dere utique debemus bona, nonsolum coraui Deo, fidem jiirationis impleri. Nani verba difficillime
sed eliam coram hominibus, ne tranquillam aquam comprehendunt, maxime breviter, sententiam cu-
bibentes in nostra conscientia, pedibus incautis jus a jurante fides exigitur. Unde perjuri sunl,
agere convincamur, ut oves dominicae turbidam qui, servatis verbis, exspectationem eorum quibu»
bibant. juratura est deceperunt el perjuri non siint, qul
;

3. Nam quod scripsisli,

de genere juralionis vio- etiara verbis non seivatis, illud quod ab eis cum
lenler extortae, ut internos requiramus, obsecro te jurarent exspectatum impleverunt. Proinde
est,
ne res lucidissimas disputatio nostra faciat obscu- quia Hipponenses sanctura Pinianum non sicul
ras. Si enim certa mors inlenlarelur, ul aliquid damnalura, sed sicut charissimum inhabitatorem
illicilum ac nefarium servus Dei se jurarel esse sur'e civilatis habere voluerunt, etsi verbis ejus non

facturum, mori malle quam jurare debuerat, ne satis comprehendi potuit, usque adeo tamen ia
jurationera scelere impleret. iNuuc vero cum tan- proraptu est quid ab
exspectaverint, ut quod
illo

tummodo populi perseverantissimus claraor, ad nunc post jurationera absens est, neminem mo«
nulium nefas hominem cogeret, sed ad quod si id veat eorum qui audire potuerunt, certaeum causa
fieret, licite fieret cumque melueretur quidem ne
; profecturum esse, cum voluntateredeundi. Ac per
aliqui perditi, qui multitudini etiara bonorum ple- hoc pei'jurus nec erit, nec ab eis putabitur, nisi
rumque miscentur, occasione seditionis et quasi eorum exspectationem deceperit iion aulem deci- :

justae indignationis inventa, inaliquam vim scele- piet, nisi aut voluutatem mutaverit apud eos habi-
ratam rapinarum cupiditate prorumperent, sed tandi, aut aliquando discesserit sine dispositione
tamen illud quod meluebatur esset incertum quis ;
redeundi ;
quod absit ab ejus moribus et fide,
censeat propter incerta, non dico damna et quas- quam Chrislo et EcclesiaB debitam servat. Nam, ut
libel injurias corporales, sed propter ipsam mor- omittara quod raecum nosti, quara sit tremendum
tem cavendam, certum perjurium debere com- de perjurio divinum judicium illud certe scio, ;

mitti ? Nescio quis ille Regulus nihil in Scripturis nulli nos deinceps succensere debere qui nobis ju-
sanctis de impietatefalsae jurationis audierat, nihil rautibus non crediderit, si talis viriperjurium non

de Zachariee falce * didicerat, et nimirum Cartha- modo aequo animo ferendum, verum etiam defen-
ginensibus non per sacramenta Christi, sed per dendumputabimus.Quodetanobis etabilloavertat
daemonura inquinaraenta juraverat ettaroen cer- ; illius misericordia, qui eruit a tentatione sperantes
tissimos cruciatus et horrendi exempli mortem, in se. Sicut ergo in commonitorio rescripsisli, im-
non ut juraret necessitta epertimuit, sed libera vo- pleat promissum quo ita se promisit ab Hippone
luntatequia juraverat, ne pejeraret excepil. Et non recessurum, quemadmodum ego vel ipsi Hip-
Romana tunc illa censura noluit habere, non in ponensesnon recediraus, quibus tamen et abeundi
numero sanctorum, sed in numero sanctorum, et redeundi facultas est libera nisi quod his qui :

nec in coelesti gloria, sed in terrestri curia, non juratione non detinentur, etiam omnino et mi-
solum eos qui metu mortis crudeliumque poena- grandi et non redeundi sine perjurii reatu poteslas
rum aperlissime pejerare, quam ad immanes hos- est.
tes remeare maluerant sedetiam illum qui reatu
; .5. Clericos sane nostros vel fratres in monasterio
perjurii se putaverat absolutum, quia post juratio- constifutos, participes vel hortatores fuisse contu-
nem ficta nescio qua necessitate redierat. Ita non meliarum tuarum, utrum probari possit, ignoro,
attenderunt, qui eum
senatu pepulerunt, quid ipse Nam cum hoc quaesissera, dictum est unum taa-
jurando cogitasset, sed quid ab illo quibus jurave- tummodo Carthaginensium de monasterio cla- '

rat exspectarent. Nec legerant quod nos usquequa- masse cum populo, curu illum presbyterum pete-
que cantamus Quijural proximo suo, et non de.
: rent, non cum in te indigna jactarent. Adjunxi huic
cipit{Psal:Xiv, 4). Solemus haec, quamvisin homi- epistolae ipsius proraissionis exemplum, ex char-
nibus a Christi gratia et nomine alienis, curn in- tula eadem translatura, quam ipse subscripsit, et

* Lov., de Zacharice volumine ; de quo scilicet in Vul- me emendalum.

inspiciente
-f.
gata, Zachar. cap. 5 At Mss. Cdd. quos inspicere per EPISTOLA CXXVI (a)
nos licuit, Sorbonicus et vetustissimus optimaeque notse
Corbeiensis habent, de Zaeharice falce ; quam germa- Ejusdem argumenti cum superiore Albinx scili- :

nam lectionem esse non dubitamus quippe cum lxx,

; cet Augustinus exponit quomodo res apud Hip-
quorum versionem perpetuo sequitur Augustinus, sic
Zachariam inlerpretentur egooro drepanon petomenon,
ponem circa Pinianum gesta fuerit, expostula-
:

Ego video falcem volantem, etc, omnis fur tx hoc usque

ad mortem punietur, et omnis perjurus ex hoc cruciabitur. ' Mss. omnes, Carthaginensem.
Chrysostomus quoque ibi legebat, falcem, ut patet ex (o) Alias 225 : quffi autem 126 erat, nunc 20. Scripta
hom. 9, ad pop. Antioch. paulo post superiorem.

it
 477 EPISTOLARUM CLASSIS III. 478

j
tionibus ejus et mule concepiis suspicionibus sa- tiaminor, et dolor ardenlior. Deindesicum frafre
I
tisfaciens. AlypiodiscederemperpopuIumconstipatura,caven-
j
Dominae sanotae ac venerabili famulae Dei Albin^e, dum fuit nequisquam in eummanum mittereaude-
Alglsti.nus, in Domino saiulem. ret: si autemsine illo, quae frons esset existimalio-
1. Dolorem animi tiii, quem te scribis explicare nis, si quid ei fortassis acciderel, et viderer eum
non posse, consolari sequum est, non augere ut si ; propterea deseruisse, utfurentipopulotraderetur?
I
iieri sanemus siispiciones tuas, noa ut eis
potest, 3. Inter hos eesfus meos gravemque maerorem, et
'

pronostracausasuccensendo.venerandumcortuum nuUius consilii respiralionein,eccerepente atquein-

i el Deo dicatum amplius peturbemns. Sancto fratri opinate sanctus fllius noster Pinianus miltil ad me
I
nostro, filio tuo Piniano, nullus ab Hipponensibus servum Dei, qui raihi diceret, eum se velle populo
j
metus mortis ingestusest.etiamsiforteipsetaleali- jurare, quod si esset ordinatus invitus, ex Africa
'
quidfimuit.Namet nos metuebamusneabaliquibus omninodiscederet credo,existimanseos, quando-
;

perditis, quisaepemultitudiniocculta conspiratione quidcmpejerarenonposset, non jamulterius infru-

miscenlur, in violentain prorumperetur audaciam, clDOsa perseverantia clamaturos, ad expellendum
occasione seditionis inventa quam velut jiista indi- hinchominem,quemsaItemdeberemushaberevici-
gnatione concitarent. Sed, sicut post audire potui- num. Mihi autem, quia videbatur vehemenliorem
mus, nihii talea quoquam dictum estvel molitum: eorumdolorem post hancjurationemfuissemetuen-
sed vere infratrem meum Alypium multa
contume- dum, apud me tacitus habui et quia simul petierat ;

iiosa et indignaclamabant.aquo tamingenti reatii
utinam per illius oraliones mereanturabsolvi. Ego
aiitem post primos eoruin clamores, cum eis dixis-
sera de illo invito non ordinando qua jam promis-
sione detinerer, atque adjecissem quodsi meafide
violata illumhaberentpresbyterum, nieepiscopum
non haberent, ad nostrasubseUia, relicta turbare-
ut ad eum venirem, non distuli. Cum mihi dixisset
hocipsura.coutinuoetilludadjunxiteidemjurationi,
quod inihi,dumad eumpergo,per alium Deiservum
mandaverat,de prsesentia scilicet sua.si ei clericatus
sarcinam nolentinullusimponeret. Hicego in tantis
augustiis quasiaura spirante recrealus, nihil ei re-
spondi sed adfratrem Alypium gradu concitatiore
;

dieram. Tum
aliquantulum inopinata mea res-
illi perrixi, eiquequiddixerit dixi. At il.e, ut existimo,
ponsionecunctatiatqueturbati, velut flarama vento devitans nequid se auctorefleret, unde vos putabat
paululum pressa.deindecaeperunt multoardentius offendi, Binctne,inqmt,nemoconsulat. Quoaudito,
excitari, existimanles fieri posse ut vel mihiextor- adpopaIumtumuItuantemperrexi,factoquesiIentio,
Iqueretur illud non servare promissum, vel me te- quid promissum essetcum promissione etiamjura-
iiente promissifldem.abalio episcopo ordinaretur. tionis aperui.IUi veroqui solumejus presbyterium
Dicebam ego quibus poteram, qni ad nos in absi- cogitabantatquecupiebant,uonitautpulabamquod
dem honoratiores et graviores ascenderant, nec a oblatumfueratacceperunt;sedintersealiquantulum
promissi flde meposse dimoveri, nec abaho epis- mussitantes, petiverunt ut adderetur eidem promis-
copo in ecclesia mihi tradita, nisi me interrogato sioni atquejurationi, utsiquandoilliad suscipien-
quod si permitte-
ac permittente, posse ordinari ;
dum clericatum consentire placuissel, non nisi in
rem, afldenihilominus deviarem.Addebametiam, ipsa Hipponensiecclesiaconsentiret. Retufladeum;
nihil eos velle, si ordinaretur invitus, nisi ut ordi- sine dubitatione annuit. Renuntiavi illis, laetati

natus abscederet. Illihocposseflerinoncredebant. sunt; et mox jurationem pollicitam poposcerunt.

Muititudo vero pro gradibus conslituta, horrendo 4. Reverti ad fllium noslrum, eumqueinveoiflu-

let perseverantissimo clamorum fremitu in eadem cluantemquibusnamverbiscomprehendipossetilla

voluntate persistens, incertos animi consiliique cum j uratione promissio, propter necessi tates irruen-
faciebat. Tunc illa in fratrem meum indigna cla- tes, quee possenteum ut abscederet cogere. Simul
mabantur, tunc a nobis graviora timebantur. etiamquidlimeretoslendit, nequisirruissethostilis
2 Sedquamvistanto motu populi et tanta psrlur- incursus, quiessetdicessionevitandus. Volebataddi
batione Ecclesiae permoverer,nec aliud constipationi sancta Melania, et aeris morbidi causationera ; sed
illi dixissem, nisi eum me invitum ordinare non illius responsione reprehensa est. Ego autem dixi,

posse nec lamen adductus sum, quia et hoc pro-

; si gravem ab illo et non contemnendam causam neces-
miseram non me fuisse facturum, ut aliquidei de sitatis ingestam,quae cives etiam emigrare compelle-
jsuscipiendopresbylerio suaderem :quod si persua- ret sed si haec populo dicerentur,timendumessene
:

'
dere potuissem, non jam ordinaretur invitus. Servavi malenosominarivideremur; siautem subgenerali*
'ulriusquepromissionisfldem.nonsolumilliusquam necessitatis nom ine fleret excusatio, non nisi fraudu-

ijam populo patefeceram; verumeUamillius in qua

lentam necessitatem putari.PIacuittamen ut de hac
uno teste, quantum ad hominesatlinet, detinebar. repopuli animumexperiremur etnihilaliudquam ;

id quod putaveramus invenimus. Nam cum ejus

jServavi,inquamfldem promissionis,nonjurationis,
in tanto periculo;quodIicetfalso,sicutposteacom- verba a diacono dicta recitarentur, et omnia pla-
!perimus,metuebatur, omnibustamen,siquodesset, cuissent ; ubi nomen interposilee necessitatis inso-

coramuniterimpendebat:eteratmetusipsecommu- nuit, continuoreclamatum est, promissioque dis-

nis, ac propler ecclesiam in qua eramus maxime
plicuit, tumulturecrudescente,et nihil aliud quam
metuens,abscederecogitabam.Sedmetuendumfuit fraude secum agi populo existimante. Quod cum
ne magismeabsentetale ahquidfaceret etreveren- * SicMss. [si lamen sub necessitatis nomine].
 :

479 S. AUGUSTINI EPISCOPI 480

sanctus filiusnoster vidisset, jussitinde auferrino- EcclesiaB Thagastensi.quaecarnalispatria meaest;

men necessitatis, rursumque ad laetiliam populu» sed cum illa mihi non imposuisset,
clericatum
remeavit. quando potuerunt.hubendum invaserunt quanto :

5. El cum lassitiidinem excusarem, sine me ad tlagrantiiis in nostro Finiano amarepotuerunt tan-

plebem accedere simul accessiraus.Uixit ei
noluif ; tam mundi hujusciipiditatem, tantasopes, tantam
quaea diaconoaudilaerantse mandasse, sejurasse, spem, tanta conversione superatam alque calca«
eaqueseessefacturum,continuoqueomniaeotenore tamlEgoquippesecundummultorurasensumcom-
quo dictaverat, prosecutus est. Responsuraest, Deo parantium semetipsos sibimetipsis, non divitia»
gralias,etpetitumuttotumscriptumsubscriberetur. dimisisse, sed addivitias videor venisse. Vixenioi
Dimisimus catechumenos, continuoque scriptura vigesima particula res mea paterna existimari po-
subscripsit. Deinde peli ceepimus nos episcopi, non test.incomparationepraediorumEcclesiae.quaenuno
vocibus populi, sed tamen a populo per honestos utdomious existimor possidere. Inqualibetautem,
fideles, utnosquoque subscriberemus. At ubi caepi maxime AfricanarumEcclesiarum, hic noster, noa
subscribere, sancta Melania contradixit. Miratus dicopresbyter, sed episcopus sit, comparatus pris-
sum quare promissionem iliam et
tani sero, quasi opibus suis,etiamsi animo dominanlis egerit,
tinis
juralionem nos, non subscribendo, facere possemus pauperrimus erit. Mullo ergo liquidiuset securius
infectam: sed tamen obtemperavi;acsic remansit in hoc amatur christiaua paupertas, in quo nuUa
mea non plena subscriptio, nec ultra nobis quis- rerum ampliorum potestputari cupiditas. Hoc ac-
quam ut subscriberemus putavitinstandum. cendit animos populi, hoc in illam violentiam per-
e.Quiaulemaliodieposteaquamipsumdicessisse severantissimiclamoris erexit. Non eos turpiscupi»
didicerunt,fuerintmotusvellingu8ehominum,quan- ditatis insuperaccusemus, sed magis bonum quod
lum satisarbitratussum.Sanctitativestree percom- ipsinon habent, saltem inaliisdiligeresinecrimine
monitorium intimare curavi.Quisquisitaque vobis permittamus. Nam etsi fuerint illimultitudini per»
contrariahisquaenarravi, forte narravit, aut menli- mixti inopes vel mendici, qui simul clamabant, et
tur, aut fallitur. Queedam enim quse mihi ad curam de vestra venerabili redundantia indigentia suae
non pertinere visa sunt, praetermisisse me sentio ;
supplementum sperabant nec ista, ut arbitror,
;

nulla tamen falsa dixisse.Proinde sanctus tilius nos- cupiditas turpis est.
ter Pinianus, quod me preesente ac permitlente ju- S.Restatergoutistepecuniaeturpissimusappetitus
raverit, verum est quod aulemmepraecipienteju-
:
ex obliquoinclericos, etmaximein episcopumdiri-
raverit, falsum est. Scit ipse, sciunt servi Dei quos
gatur. Nosenimrebus Ecclesiae dominariexistima-
ad me misit, primo sanclus Barnabas.deinde Tima- m ur, nos opibus frui. Poslremo quidquidde istis nos
sius,perquemeliam de promissione praesentiaesuae accepimus, nosveladhucpossidemus.velutplacuit
mihi mandavit. Ipse quoque populus * adpresby- erogavimus; nihil inde populoextraclericatum vel
terium, non ad jusjurandum clamando cogebat extra monasterium constituto, nisi paucissimis indi»
sed oblatum sibi non respuit, ea spe quo posset in gentibus largiti sumus.Non ergo dicoquia vel in nos
eodem apud nos habitante voluntas fieri, quo con- maxime vobisdiciisiadebuerunt, verumtamenia
a
sentiret ad ordinationem,nesicutjuraverat, siinvi- nossoloscredibiliterdicipotuerunl. Quidergofacie-
tus ordioaretur, abscederet. Ac per hoc et illi propter
mus? quanos, siapudinimicosnon possumus, sal-
opus Dei clamaverunt (neque enim sanctificatio tem apud vos ratione purgamus ? Res haec animi
presbyterii non est opus Dei) et quod postea de;
est, iutus est, procul ab oculis secreta mortalium,
promissa praesentia gratulaU non sunt, nisi adde- Deo tantummodo nota est. Quid ergo restat, nisi
returquod si quando ad suscipiendum clericatum Deum testari cui Cum ergo
de nobis ista
nota est?
consentire vellet, nonnisi in Hipponensi ecclesia sentitis, non praecipitis (quod multo melius est, el
consentiret, satis in promptu est quod etiam de ipsa quod mihi in epistola tua tanquam culpabile obji-
ejus apud se habitatione speraverint, ideoque ab ciendum putasti), sed omnino cogitisut juremus;
illo operis Dei desiderio non recesserunt. non intentato metu mortis carnis nostrae, quod
7. Quomodo ergo dicis hoc eosfecisse turpissimo populus Hipponensis fecisseputatus est, sedinten-
appetitu pecuniae? Primo quia ad plebem quae clama- tato metu morlis existimationis nostrae, quae prop-
bat, omninonon pertinet : sicutenimplebsThaga- ter infirmosquibus exemplum
nos praebere ad
stensisde his quaecontulistisEcclesiae Thagastensi, bonorum operum qualicumque conservatione co-
non habet nisi gaudium boni operis vestri ; sic et namur, etiam vitae carnis hujus utique praepouen-
Hipponensiset cujuslibetalterius loci, ubi de mam- da est.
mona iniquitatis Domini praecepta fecistis, vel estis
Verumtamen vobis nos ita cogentibus ut jure-
9.
ubicumque facturi. Non ergo populus ut de tanto viro
mus,non succensemus,sicut vos Hipponensibus suc-
Ecclesiae consuleret suae ardentissime flagitans, Creditisenimtanquamhominesdehomini-
censetis
suum pecuniarium quaesivit commodum a vobis; bus, etsi eaquee in nobis non sunt, non taraen eaquae
sed vestrum pecuniae contemptumdilexitin vobis.
in nobisessenonpossunt.Sanandaistainvobis,non
Nam si in me dilexerunt, quod audierant paucis accusanda sunt ;et nostrapurgandavobisestfama,
adDeiliberam servi-
agelluljs paterniscontemptis,
siestDomino purgataconscientia. Quifortasseprae-
tutemmefuisseconversum,nequeinhocinviderunt stabit, sicutantequam accidissel ista tentatio, egoet
' Lov., populusnon adpresbyttrium, abest. nonaMss. fralermeusAlypius collocuti sumus, non ut solum
'

48i EMSTOLARUM CLASSIS IIL 482

vobischarissimiscommembrlsnostris.verutnetiam tianus adhibeat ? Qui profecto si praeter juratio-
ipsis iDimicissimisnotissi<Dum fiat, nulla nos cupi- nem ad falsum testimonium morte imminente co-
ditalepecuniaeinrebusecclesiasticissordidari.Quod geretur, maculare vitara suam magis timere de-
donec fiat, si Dominus doaabit ut tiaf, ecce nunc buil qtiam hnire. Hostiles inter se acies et
arma-
interimquodcogimurfacimus, ne vestricordisme- t8e,certe aperlissimamortis intentalioneconfligunt;
dicinam in quantamlibet moram temporis differa- el tamen cum invicem jurant laudamus fidem
luus.Deus testisest.istainomnemrerumecclesiasti- servantes, fallentes autem merito detestamur.
Ut
carumprocurationem,quarumcredimiiramaredo- autera jurarent, qtiid utraeque ab alterutris,
nisi
minatura, propter servitutem quam debeo charitati occidi vel capi timuerunt ? Ac per
hoc vel mortis
ifratrum et timori Dei, lolerare me, nonamare;ita vel captivitalis metu extortae
jurationi nisi parea-
lutea, sisalvoofficiopossira,carere desiderem. Nec tur, nisi fides quae ibi data est custodiatur, sacri
iliud me de fratre meo Alypio sentire, ipse Deus legii, perjurii crimine detinentur, etiara tales ho-
:estis est. Tamen et de iilo ahter sentiendopopuliis, mines qui magis metuunt pejerare, quam homi-
5t, quod est gravius, Hipponensis, in tanlas estil- nem occidere et nos utrum implenda sit exorta
:

iuspr8ecipitatusinjurias:etde nobis vossanctiDei juratioservorum Dei, munere sanctitatis praeemi-

jtpleni visceribusmisericordieetahacredendo, no- nentium, monachorum ad perfectionem mandato-
nine ejusdem popuh,qui ad causara hujuscemodi rum Ghrish rerum etiam suarura distributione
jupiditatis omnino nonnos tangere atquepertinet, currentium, quasi disceptaturi ponimus quaes-
idmonerevoluistis;utiquead nos corrigendos, ne- tionem.
|ue enim odio, quod absita vobis: unde non iras- 12. Nam
quid exsihi, vel deportationis, aul re-
!i, sed gratias agere debeo, quod nec verecundius
legationis nomine, promissa illa praesenha
prae-
lec hberius agerepotuistis, ut episcopo non quasi gravatur, obsecro te ? Puto quod presbyterium
ionviciose objiceretis, quod senliebatis, sed ei non est exsihum. Hoc ergo noster eligeret, quam
ibhquo iuteiiigendum relinquereUs. ihud exsihum ? Absit a nobis, ut sic sanctus Dei
10. Nec molestum sit vobis, ut vos velutgravatos et nobis charissimus defendatur absit, inquam ;

ifbitremini, quia jurandum putavi. Neque enim ut dicatur maluisse exsilium quam presbyterium,
;ravabat Aposlolus, aut eos parum diligebat qui- aut maluisse perjuriumquam exsilium. Heec dice-
lus dicebat : Non in sarmone aduLalionis fuimus rem, si vere a nobis, aut a populo juratio
eifuisset
.pud vos, sicut scilis nec in occasione cupiditatis, extorla promittendae praesentiae
;
nunc vero non ;

)eus testis est (I Thess. n, 5). Rei quippe apertae extorta est dum negaretur, sed dum ofiferretur ac-
psos testes adhibuit ; rei autem occultae quem, cepta. Ethoceaspe, sicut supra dixiraus, quiaper
lisi Deum ergo ille merito
? si est veritus ne huma- illam praesentiam creditum est, eum etiam ad cle-
a ignorantia de illo aliquid tale senliref, cujus ricatum suscipiendum posse desiderantibus con-
ibor omnibus inpromptu erat, quod nisi summa sentire. Postremo quodlibet de nobis velde Hippo-
lecessitate a popuhs quibus gratiam Christi dis- nensibus sentiatur, longe aha est eorum causa qui
,>ensabat, in usus suos aliquid non sumebat, cse- coegerint jurare, quam eorum qui, non dico coe-
iva. vero suo victui necessaria suis manibus tran- gerint.sed suaserintpejerare.Ipseetiamdequo agi-
,igebat quanto magis nobis laboraudum est ut
:
tur, considerare non renuat, utrum sit pejus, sub
iredatur, qui et merito sanclitahs et virtute animi quolibet timore jusjurandum, an remoto ipso
)nge impares sumus, nec ahquid ad sustentacula timore perjurium.
ujus vitse operari nostris manibus possumus; et
13. Deogratias, quianonahter Hipponensespro-
possemus, tantis occupationibus, quas tunc
i

missum circa se impleri sentiunt, quam ut adsil

llos non credo fuisseperpessos, nequaquam sine-
voluntatehabitandi, et eat quo necesse fuerit cum
!emur ? iNon ergo ulterius in liac causa populo
dispositioneredeundi.Namsiverbajurationisatten-
hristiano, quae Ecclesia est Dei, objiciatur pecu-
derent et exigerent, tam nullo modo servus Dei
iffi turpissimus appeUtus. Tolerabiliusenim nobis
recedere, quam ullo modo debui pejerare. Sed quiat
bjicitnr, in quos hujus maliquamvis falsa, lamen
crimen eorum esset,nondico talem virum,sedquem-
erisimihssuspicio cadere potuit, quam illis, quos hbethominem sic lenere; nec ipsi ahamexspecta-
b hocappetitu etsuspicione constat esse ahenos.
tionemsehabuisseprobaverunt.quiaudientesquod
Denegare autem jurationem qualibet fide
11. rediturus abscesserit gratulati sunt, nec aliud ihis
I

iraeditas meulcs, quanto magis tide christiana, verax juratio debet, quam id quod ab illa exspec-
loa dico aliquidcontrarium conhrmare, sed om- taverunt. Quid estautem quoddicitur, eum jura-
[ino dubitare fas non est. De qua re quid sentiam, tioneoresuoexpressa.exceptionem fecisse necessi-
!atis, ut arbitror, in epistola quam ad fratrem tatis?Quasinonoresuohocrursumjusseritauferri.
'leum scripsi, plenissime aperui. Scripsit mihi Certe ad populum quando ipse locutus est, tunc
auctitas lua Si aut ego aut Hippor.enses hoc
:
ehaminterponeret: quod si fecisset, non utique
ansenty utjurejurandoviolenterextorto satisfiat. responderetur, Deogratias; sed adiUam rediretur
}u enim ipsaquid censes ? placetue tibi, ut etiam reclamationem quae facta fuerat, quando sic a dia-
jrta morte imminente, quod tunc inaniter me- cono recitatum est. Et numquid ad rem pertinet,
lebatur, nomen Domiui Dei sui in fallaciam chri- sive interposita sit ad recedendum necessitatis
jiaaus ussumal, Deum suum testem falsitati chris- excusatio, sive non sit ? iNihU ab illo ahud exspec-
 . ;

483 S. AUGUSTINl EPISCOPI 484

tatiim est, quam id quod supra diximus.Exspecta- tur, ut mors ejus non omnino auferatur, sed pau-
lionem autem eoruin quibus juratur, quisquis lulumdilleratiir ;
quantomagisproaeterna suheun-
deceperit, non potcsl esse non peijurus. tla sunt, ubi raortem nec iiatura sollicite cavet, oec
14. Fiatergoquod promissum est, et iulirmorum aguaviaturpitertimet,necsapienliaforlilersustineU
corda sanentur, ne tuntoexemplo quibus hoc pla- nulli quippe erit quae non erit. Habeat igitur te vit«
cuerit,adiraitandumperjuriumaBditicentur ;quibus aeternain dilectoribus suis. Nonne cernis, haec vita
autom displicet, juslissime dicant, nulli noslrum miserabilis et egena quara vehementes habeat,
credendum esse, non solum promittenli aiiquid, quanturaque sibi obligetamatoressuos? qui lamea
sed etiam juranti. Hinc enimpotius cavendee sunt periculo ejus saepe turbati, citius eam finiunt, eo
linguae inimicorum, de quibus tanquam jacuiis ipso quo finire formidant, et mortem dum decli-
adinterticiendos infirmosraajor utitur iile iniuiicus. naot,acceIeraul,velulisiquisquarafluviorapiendu»
Sed absit ut de taii aniiua speremus aiiud quam irruat, latronera bestiarave fugiendo. Jactant ia
quod Dei timor inspiral, et tanta, quee in illa est, mare tempestate saevienle aliquando et alimenta;
Ego aulem, quem
excellentia sanctitulis hortatur. et ut vivant, projiciunt unde vivunt, ne cito finiatur
dicis etiam proliibere debuisse, fitteor non polui quod vel inlabore vivitur. Quanlis laboribusagitur,
sicsapere, ultanlovel tumultu vel offensione magis ut longiore tem pore laboretur ! et mors cum apende-
everti vellem ecclesiam cui servio, quam id quod re coeperit, ideo cavelur, ut diutius timeatur. Nam
a tali viro nobis oflferebalur, accipere. inter tot casus fragilitatis humanae, quam multn
EPISTOLA CXXVir (a). mortes limentur, quarura cerle una cum venerit,
Aiigustinus Armentarium ^ethujus uxorem Pauli- restat caeteras non limeri ! et tameu fugitur una
hortatur ut mundum contemnant, et conli-
nam ut '
omnes timeantur. Quibus excruciantur dolo-
nenliaevotum quosepariter obligarunt exsolvant. ribus, qui curantur a medicis et secantur ! num-
Dominis eximiis meritoque honorabilibus ac quid ut non moriantur ? Sed ut aliquanto serius
desiderabilibusliliis, Armemauio et Paulin^e, moriantur. Multi cruciatus suscipiuntur cerli, ut
Domino salutem.
AuGUSTiNUS, in pauci dies adjiciantur iucerti et : nonnunquam ipsi»
1 Viregregius, filius meus Ruferius, affinis vester, doloribus victi continuo moriuntur, quos morti»
retulitmihi quid Domino voveritis:quaejusnarra- timoresuscipiunt: etcumomoinononeligant vitam
tione exhilaratus, et ibidem metuens ne aliud finire ne doleant, sed dolere ne finiant, accidit eis ut

suadeat ille tentator qui bonis talibus antiquitus doleant etfiniant: nonsolum quia etsanati utique

invidet, exhortandam paucis credidi Charitatem vilam finiuntpost dolores, quae tantis poenis coai-
tuam, domine eximie meritoque honorabilis et parata nec sempiterna esse potest, quia mortalis
desiderabilis fili, ut cogites quod in divinis eloquiis est, nec diulurna, quia totabrevisest, nec de ipso

legitur, Ne tardes converti ad Dominum, neque brevi spatiosui secura, quia semper incerta est

differas de die in diem {Eccli. v, 8) ; atque arripias verum etiam quod aliquando eam dolore fioierunt,
curesque reddendum quod ei te vovisse nosti, qui quam ne finirent, dolere voluerunt.
et debita exigil et promissa persolvit. Nam et hoc 3. Habet etiamhocmagnummaIum,acvehemea-

scriptum est, Vovete, et reddile Domino Deo vestro ter exsecrandum et horrendum nimius amor vitae

(Psal. Lxxv, 12): quanquam etsinon vovisses, quid istius, quod multi dum volunt paulo diutius vivere,

aliud tibi suadendum fuit, aut quid melius ab ho- graviter offendunt Deum, apud quem est fons vi-

mine fieri potest, quam ut ei se restituat a quo tae: atque ita, dum ab eis frustra qui necessario
institutus est praesertira quia charitatis erga nos futurus est vitae finis prohibentur
metuitur, illinc
;

Deitantum apparuitatqueeluxitindicium, utFilium ubi sine fine vivitur. Huc accedit quia vita misera
suum unigenitum mitteret,qui pro nobis moreretur ? etiamsi posset esse perpetua, nullo modo beatSB
Restat ergo ut fiat quod Apostolus ait, propterea vitae etiam brevissimae comparanda est et tamea :

mortuumesse Christum, ut quivivuntnon sibijam isti amando miserrimam atque brevissimam, per-
vivant, sed eiquipro ipsismortuusest et resurrexit dunt beatissi raam ac sempiternam, cum in hac ipsa,
(U Cor. V, 15). Nisi forte adhuc muodus amandus quam male diligunt, hoc velint quod inaltera per-
est, tanta rerum labe speciem
contritus, ut etiam dunt quia utique in ista nec miseriam diligunt,
:

seductionis amiserit. Nam quantum illi laudandi nam beati esse volunt, oec brevitatem, nam eam
atque praedicandi, qui diguati non suntetiam cum finiri nolunt ; tantum quia vita est, sic amatur, ut
mundo florente florere; tantum increpandi et ac- saepe propteream,, licet miseram et brevem, beata
cusandi sunt, quos perire cum pereunte delectat. et sempiterna amittatur.
2. Labores et pericula et exitia hujus transitoriae
4.His consideratis, quid magnum vita seterna

vitae.sipro eademvitaquandoquefiniendasubeun- jubet amatoribus suis, cum se jubetsic amari que-

madmodum amatur a suis ? an vero dignum
haec
'Argamentumhuicepistolsepraefixum iniiactenusEdd. est vel ferendum, cum contemnuntur omnia quae
Armenlario addebat cognomen Ripario, nullius, quod
noverimus, exemplaris Ms. auctoritate neque porro ;
amanturin mundo, utvitapost paululum tinienda,
aliler iiabet ejusdem epistolae titulus in Possidii indi- saltem ipsumpaululum teneatur in mundo;etnoa
culo, c. 7, nisi, Armenlario et Paulince.
* Emendata est ad a. bl. bg. bn. c. cc. ff. gv. j. n.
contemnitur mundus, ut obtineatur vita quae siae
r. s. t. duos sb. duos vc. sex v. et ad Am. Bad. Er. Lov. fine apud illum est, perquem factus est mundus?
(a) Alias 45 : quee autem 127 erat, nunc 100. Scripta
£orle an. 411. 'Edd., cum Mss., ut.
 A8S EPISTOLARUM CLASSIS III. 486

Modo cum ipsa Roma, domicilium clarissimi im- preraitur, sed levalur. Divitiee si diliguntur, ibi

perii, barbarico vasfarelur incursu, qnaui multi serveulur ubi perire non possunt. Honor si diligi-
hiijus vit)etem[)oralisamatores,uteamvelinfeliciter tur, illic habeatur ubi nemo indignus honoralur.

producendam nudamque redimerent, dederunt Salus si diligitur, ibi adipiscenda desideretur ubi
omnia quae illi non solum oblectandae et ornandae. adeptae nihil timetur. Vita si diligitur, ibi acquira-
verura etiam sustentandee tuendeeque servabant I lur ubi nulla morte finitur.

amatores illis quas amant, ut eas

Solent certe 6. Reddite igitur quod vovistis, quia vos ipsi es-
habeant, multa conferre isii amatam suam non :
tis, et ei vos redditis a quo estis reddite, obsecro. ;

haberent, nisi amando inopemreddidissent ;necei Neque enim quod redditis, reddendo minuetur,
muItaconferrent,sed cunctapotiusauferrent.ne sibi sed potius servabitur et augebitur : benignus enira
eam hostis auferret. Nec eorura reprehendo consi- exactor est, non egenus et qui non crescat ex
;

lium : quis enim nesciat perituram fuisse ipsam, si redditis, sed in se crescere faciat reddilores. Huic
non eaperiissent quae reconditafuerantproplerip- ergo quod non redditur, perditur : quod autem
sam?quaraviset quidamperdiderintpriusilla, mox redditur, reddenti additur, imo vero in eo cui red-
ipsam quidam yero licet parati cuncla perdere pro-
; ditur, ipse reddens servatur. Idipsum quippe erit
pleripsam,priusperdiderinlipsam.Sed hincadrao- redditura quia idipsum eral debitum
et reddilor,
nendi sumus quales eelernifi vitse dilectores esse et debitor. Deo namque seipsum debet homo, eique
debeamus, ut propter eam contemnamus cuncta reddendus est ut beatus sit, a quo accepit ut sit.
siiperflua,cum pro hac transitoria vita comtempta Hoc significat Evangeho Dominus ait
quod in :

sint quae illi fuerant necessaria. Reddite Caesari quae Caesayns sunt, et Deo quae Dei
5. Neque enim amatain nostram, sicut illi suam, sunt (Matth. xxn, 21). Hoc enim dixit, cum sibi
ut teneamus, exspoliamus ; sed ilii aetern* adipis- demonstrato nuramo, et quaesilo cujus haberet
cendae istam temporalem velut famulam expedi- iraaginera, responsum esset, Caesaris ut hinc in- ;

tiorem servire facimus, si eam nec ornamentorum telligerent, quod Deus exigeret ab homine imagi-
vanorum vincuhs alligemus, nec curarum noxia- nem suam in homine ipso, sicut Caesar suam exi-
rum sarcinis oneremus, audiamusque Dominum, gebat in nummo. Quanto magis ergo reddenda est
qui nobis illam vitam summo ardore desideran- cumpromittitur, cui etiam nonpromissa debelur 1

dam fidelissime pollicetur, velut in tolius mundi 7. Quapropter, charissime, possem quidem pro
concione clamantem : Venite ad me omnes qui la-
meaquautulacumque facultalula, saocti propositi
boratis et onerati eslis, et ego vos 7'eficiam. Tollite
quod Deo vovisse vos comperi, uberius laudare
jugum meum super vos, et discite a me quia mitis
fructum, ac demoustrare quid distet inter christia-
sum et humilis corde; et invenietis requiem anima- nos dilectores mundi hujus, et contemplores,
bus vestins. Jugum enim meum lene, et onus meum qiiamvis fideles utrique dicantur. Eodem utrique
leveest{Matth. xi, 28-30). Haec disciplina piae hurai-
lavacro sacri fontis abluti sunt, eisdem imbuti con-
litatis,ventosam et turbidam cupiditatem, avidam secratique mysteriis, utrique ejusdem Evangelii
rerum extra nostram potestatem constitutarum,
non auditores tantum, verum etiam prajdicatores ;
pellit ex animo, etquodammodoexspirat. Ibienim
nec utriquetamen regni Dei lucisque paiticipes,et
labor, ubi multa quaeruntur et diliguntur, quibus
vitae aeternae, quae sola est beata, cohseredes. Domi-
adipiscendis atque retinendis voluntas non satis
nus enim Jesus non ab eis qui non audiunt, sed
est, quia consequantem non habet facultatem.
eos inter se auditores verborum suorum, latissimo,
Justa vero vita, cum voluraus, adest, quia eam ip-
limite, non tenui distinctione discrevit : Qui audit,
sam plene velle, justitia est necplus aliquid per- ;
inquit, verba mea hxc, et facit ea, similabo eum
ficienda justitia, quam perfectam voluntatem re-
viro prudenti qui aedificavi^. domum suam supra
quirit. Vide si labor est, ubi velle satis esl. Unde petram: descendil pluvia, venerunt /lumina, flave-
dictum est
divinitus : Pax in terra hominibus bo-
runt venti, et impegerunt in domum illam, et non
nxvoluntatis {Luc. ii, 14). Ubi pax, ibi requies ;
cecidit ; fundata enim erat supra petram. Qui
ubireqiiies, ibitinis appetendi,etnulla causalabo-
autem audit verba mea hsec, el non facit ea, simi-
randi. Sed haec voluntas ut plena sit, oportet ut
labo eum viro stulto qui aedificavit domum suam
sana sit : erit autem sana, si raedicum non refugiat,
super arenam : descendit pluvia, venerunt ftumina,
cujus soHus gratia sanari potest a morbo deside-
flaverunt venti, et impegerunt in domum illam, et
riorum noxiorum. Ipse ergo medicus qui cla-
est
cecidit, etfactaest ruina ejus magna {Id. vii, 24-27,
mal, Venite ad me omnes qui laboratis, jugum
et Luc. VI, 47-49). Audire ergo illa verba, aedificare
suum oous leve dicens quia dittusa per
lene, el ;
est inhoc utrique pares sunt in faciendo autem,
; :

Spiritum sanctum charilate in cordibus nostris,

et non faciendo quod audiunt, tantum dispares,
profecto amabitur quod jubetur *, et non erit aspe-
quantum aedificium petrae soUditate fundatum dis-
rum nec onerosum, si sub hoc uno jugo, quanto
par est ei quod sine ullo fundamento facili arenae
minus tumida, tanto magis libera cervice servia-
mobiJitate subvertitur. Nec ideo quisquis omnino
tur. Et haec est una sarcina, qua ejus bajulus noa
non audit, tutiussibialiquidcomparat : nihil enim
aedificans, sine ullo tectomulto facilius obruendus,
'Ila apud Lov. et aliquot Mss. Atin Edd. Bad. etEr.
legitur, quodvidebUur, cui lectioni octo Mss. suffragaoi» rapiendus dispergeadus imbribus,
et fluviis ventis-
tur. Alii demum Mss. habent, quodjubehitur. que doaatur.
I
 487 S. AUGUSTINI EPISCOPI 488

Possem etiam pro modulo meo eosdem ipsos

8. pollicentes, non postulaturos ut sibi servetur
perlineules ad dexteram reguumque coelorum in episcopatus si viclifuerint, cum tamen velinl di-
suis gradil)us meiilisque disliuguere, atque osten- gnitatem donalistis episcopis etiam victis $uam
dere quo difleral vita conjugalis lilios procreantium cuique integram manere.
patrum matrumque familias, verumtamen religio- HonorabiH ac dileclissimo filio, viro clarissimo et
sorum ac piorum, ab ea vita quam vos Deo vo- ' speclabili tribuno et notario, Mahcellino, ^urb-
vistis, si nuuc ad eam vovendam exbortandus Lius, SiLVANLs, ct uuiversi episcopi cathohci.

esses sed quia jam vovisli, jam te obstrinxisti,

; 1. (a) Edicto Speclabilitatis tu<e, quo nostrae col-
aliud tibi facere noa licet. Prmsquam esses voti lationis tranquillitati quietique aervandee, et veri-
reus, liberum fuitquoesses inferior quamvisnon ; tati manifestaudae muniendeeque consultum est,
sit gratulauda libertas qua fit ul non debeatur iu omnibus nos cousentire, sicut admonere digna-
quod cum lucro redditur. Nunc vero quia tenetur tus es, per has iitteras inlimamus ; hoc est, de
apud Deum sponsio tua, non te ad magnam justi- loco et tempore ipsius collationis, et de numero
tiam invito, sed a magna iniquilate deterreo. Non eorum quos praesentes esse oporlebit. Consentimua
enim taliseris, si non feceris quod vovisti, qualis quibus couferendi delegamus officium,
eliaui ut hi
mansisses, si nihil tale vovisses. Minor enim lunc subscribantprosecutiouibus suis:inqueilloscriplo,
esses, non pejor raodo autem tanto, quod absit
:
1
quoeis hoc munus imponimus, ratumque nos ha-
miserior, si fidem Deo fregeris, quanto beatior, si
bituros quod egerint poUicemur, subscriptionesom-
persolveris. Nec ideo te vovisse poeniteat, imo niura nostrum non solum habeas factas, verum
gaude jam tibi non licere quod cum tuo detrimento eliam cum fiunt ipsc perspicias admonituri quo- ;

licuisset. Aggredere itaque intrepidus, et dicta im- que, Doraino adjuvante, populum christianum, ut
ple factis ; ipse adjuvabit, qui vota tua expetit. a coUationis loco, quietis et tranquillitafis gratia,
Felix esl necessitas quee in meliora compellit. suum abstineat omnino conventum, et ea quaj agun-
9. Una sola esse causa posset, qua te id quo vo- tur, non cum aguntur, audire festinet, sed cons-
visti, non solum non hortaremur, verum etiam cripta ut cognoscat, exspectet, sicut ea te prolatu-
prohiberemus implere, si forte tua coujux hoc te- rum omnibus promisisti.
cum suscipere animi seu carnis intirmitate recu- eliam, veritate confisi, nos vinculo condi-
2. Illo

saret, Nam et vovenda talia uon sunt a conjugatis, tionis obstringimus, ut si nobis ii cura quibus agi
nisi ex consensu el voluntate communi et si prae- :
mus demonstrare potuerint, cum secundum Dei
propere factura fuerit, raagisest corrigenda teme- proraissa populi christiani usquequaque crescendo
ritas quam persolvenda promissio. Neque enim jam magnam partem orbis iraplerent, et in c«te
Deus exigit, si quis ex alieno aliquid voverit, sed rara dilatarentur iraplendam, subito Ecclesiani
potius usurpare vetat alienum. Divina quippe de Christi, nescio quorum, quos isti accusant, pecca
hac re per Apostolum est prolata sententia Uxor :
catorum periisse contagio, et in sola remansiss<
non habet potestatem corporis sui, secl vir ; simi- parte Donati ; si hoc, ut dictum
demonstraH est,

liter et vir non habet potestatem corporis sui, sed
mulier : sexum nomine corporis nuncupavit. Sed
cum illam tam paratam esse audiam Deo dicare
continentiam, ut eo soloimpediatur, si ibi debilum
reddere conjugali jure compellitur ambo Deo
redditequod ambo vovistis, ut ilii persolvatur quod
ab alterutro non exigitis. Si continentia virlus est,
sicuti est, cur ad eam promptior sexus infir-
sit
mior, cum virtus a viro potius cognominata videa-
tur, sicut similitudo vocabuU resonat ? Noli ergo
vir abhorrere a virtute quam muUer est parata
suscipere. Sit vester consensus oblatio ad super-
num altare Greatoris, et victa concupiscentia, tanto
potuerint, nullos apud eos honores episcopalismu
neris requiremus, sed eorum sequemur, pro solt
eeterna salute, consihum, quibus tanti gratiam be
neficiipro cognita veritate debebimus. Si auten
;
nos potius valuerimus ostendere Ecclesiam Christi
omnium non solum Africanarum, verum etiaa
transmarinarum provinciarum, multarumquegen
tium spatia feracissiraa populorum copia jam te
(a) Marcellinus in Africam ab Honorio missus, ut colj
lalionem Gatholicos inter et Donatistas de suis control
versiis ineundam curaret, evulgato in primis rescriptj
Imperatoris ea de re ipsi dato Ravennae, die 14 seu 11
octob. Varane cos. (id est an. 410;, uti rescripli ejusl
dem fragmentura in God. Theod. 1. 16, tit. 11 subnotaj
tur, emisit ipse edictum duplex anno insequenti ununj :

fortiusquanto sanctius vincuium cbaritalis. Gau- quo praestituit utriusque partis episcopi iatra diem caf
deamus de vobis in abundanti gratia Ghristi, do- lendarum juniarum couferendi causa congregarentu
Carthagine alterum quojam prissentibus apud Garth?
mini eximii meritoque honorabiles et desiderabi- ;

ginem episcopis praescripsit locum modumque coUatic

les tiiii. nis, admonens vit pars utraque rescriptis prodere)
EPISTOLA CXXVIII '(a). utrum placerent quae edicto continebantur, ex Au^us;
tino in Brev. collat. cc. 2 et 3. Huic ergo posterioi:
Marcellini edicto collationis apud Carthaginem edicto catholici rescripserunt epistolam, quam hic inte!
habendx conditiones praescribenti consentire se Augustinianas idcirco edendam curavimus, quia stil
sensuque tota refert Augustinum cui de omnibus pr
:

profitentur episcopi cathoLici ; id eliam ultro

pace Ecclesiee gestispalmam a Domino datam esse dic
Possidius, cap. 13 quia « totum illud bonum, inqui
;

'
Bad. Am.
Er. et Mss. quatuor, a beata vita. « per sanctum iilum hominem, consulentibus nostri
' Epistt. GXXVm et GXXIX liuc translatoe sunt ex Ac- « episcopis et pariter satagentibus, etcoeptum et perfei
tis collationis Garthaginensis nisi quod prior exstat
: « tum est. » Hinc de se ipse Augustinus in lib. de Ge
etiam in libro de Gestis cum Emerito. tis Pelagii scribit, tum se « cura » hujus coilation:
(o) Adscita ex Tom. 7, p. 1 quee autem 128 erat, nunc
: « fuisse occupatissimum, » cum primum Pelagium si

112. Scripta an. 411. mel aut iterum vidit Garthagine.

 489 EPISTOLARUM CLASSIS III. 496

nentem, et, sicut scriptum est, tolo mundo frucfi- 4. tu» scribenda cu-
Heec propferea Praestantiae
ficantem alquecresoenlem, nullorumhominumsibi ravimus, utet per te innotescant omnibus. Postu-
commixtorum peccatis perire potuisse : si denique lamus ut in adjuforio Domini Dei nosfri, quo ad-
ipsorum, quos tunc accusare voluerunt, potius monenfe ista promittimus, et quo adjuvante nos
quam convincere valuerunf, qucestionem demons- implere posseconfidimus, etiara ante collationem,
traverimus essefinitam, quamvisnon in eis Eccie- si fieri potest, corda hominum vel infirma, vel du-

siee causa consistat ; et Cflecilianum innocentem, ra, pia charitas aut sanet, aut edomet ac sic jam ;

I
illos autera violenfos et calumniosos esse judicatos pacificis mentibus non resistamus manifestissimee
i ab eo imperatore, ad cujus examen criminationes verifali, et disputationem nostram vel praecedamus
'
suas ultro acusando miserunt postremo si quid- : concordia, vel sequamur. Neque enim desperare
quid de peccatis quorumlibet hominum dixerint. debemus, si recolunt beatos esse pacificos, quo-
vel humanis documenfis, vel divinis probaveri- niam ipsi filii Dei vocabunfur [Matth. v, 9), multo
mus, aut eorum innocentiara falsis criminibus ap- dignius et facilius eosvelle utpars Donati univer-
petitam, aut Christi Ecclesiam, cujus communioni so orbi chrisliano reconcilietur, quam universus
cohaeremus, nullis eorum delicfis esse destructam ;
orbis chrisfianus a parfe Donati rebaplizetur : cum
sic ejus nobiscum teneant unitatem, ut non solum praesertimdeMaximiani sacrilego et damnato schi-
viam salutis inveniant, sed nec honorem episcopa- smate venientes, quos etiam ferrenarum potesta-
tus amiftant. Neque enira in eis divinee Sacramenta tum jussionibus insecfando emendare curarunt,
verifalis, sed commenta humani detestamur erro- tanla dileclione quaesierint ut nec baptismum ab
ris quibus sublatis frafernum pectus amplecfi-
: eisdatumrescin(iere auderent, et quosdam eorum
mur, Christiana nobis charitate conjuncfum, quod daranafos, sine ulla honoris eorum diminutione
nunc doleraus dissensione diaboliea separatum. susciperent, quosdam vero in illius discissionisso-
3. Polerit quippe unusquisque nostrum, honoris cietafe impollutos fuisse censerent. Quorum inter
sibi socio oopulato, vicissim sedere eminentius, se concordiae non invidemus ;sed eos certe opor-
sicut peregrino episcopo juxta considentecoUega. tet advertere quam pie tanto sfudio ramum a se
Hoc cum alternis basilicis utrinque concedifur, fractum radix catholica inquirit, si ramus ipse si-
uterque ab alterutro honore mutuo preevenitur ;
militer a se parvum fragmen incisum sic colligere
quia ubi praeceptio charitatisdiiafaverit corda, pos- laboravit. {Et aliamann) Optamus te, fili, in Do-
:

sessio pacis non fit angusta, ut uno eorum defunc- mino bene Aurelius episcopus Ecclesiee
valere.
to, deiuceps jam singulis singuli pristino more catholicae Carthaginensis, huic epistolae subscripsi
succedant : nec novum aliquid fiet ; nam hoc ab {Item alia manii) : Silvanus senex Ecclesiae Sum-
ipsius separationis exordio, in eis qui damnato mensis subscripsi.
nefariae discissionis errore uuitatis dulcedinem vel EPISTOLA CXXIX (a).
sero sapuerunf, catholica dilectio custodivit. Autsi CatholiciepiscopiNotoriae (b) Donatistarum respoH'
forfe christiani populi singulis delectanfur episco- dent, sigtiificantes Marcellino se illis concedere
pis, et duorum consortium, inusitata rerum facie quod petierant, ut universi qui venerant eorum
tolerarenon possunt,ulriquede medio secedamus, episcopi praesentes essent in eo loco ubi celebran-
et Ecclesiis iu singulis damnata schismatis causa, da erat coUatio tum etiam catholicse Ecclesix
:

in unitafe pacifica constitutis, ab hisqui singuliin causam adversus eorum schisma vaiidis argu-
Ecclesiis singulis invenientur, unitatefacta per loca mentis vindicant.
necessaria siuguli constituantur episcopi. Quid Honorabili ac dileclissimo filio V. C. et spectabili
enimdubitemus Redemptori nostro sacrificium is- tribuno et notario Marcellino, Aurelius, Silva-
tius humilitatis offerre ? an vero ille de coelis in Nus, et universi episcopi catholici.
membra humana descendit, utmembra ejus esse- 1. Multum nos sollicitos reddidit Notoria, vellitte-
mus et nos, ne ipsa ejus membra crudeii divisio-
; rsefratrum nosfrorum, quos cupimus ad catholi-
ne lanientur, decathe irisdescendereformidamus? cam pacem a perniciosa dissensione converti, quod
Propter nos nihiisufficientius, quam christiani fide- edictoNobilitatistuae, quo ipsius disputalionisnos-
les et obedientes sumus
hoc ergo semper simus. : trae tranquillitati quietique providisti, consentire
Episcopi autem propter chrisfianos populos ordi- noluerunf ,-
ne forte etiamsi non omnes, aliqui ta-
namur quod ergo christianis populis ad christia-
: meneorumper multitudinis tumulfum seu strepi-
nam pacem prodest, hoc de nostro e()iscopatu fa- tum, collationem, quee pacifica et pacata esse de-
ciamus, Si servi utiles sumus, cur Domini aeternis bet, impediant. Atque utinam ipsos non perfentet
lucris pro nostris teraporalibus subhmilatibus in- se dixisse meminitin lib. de iisdem Gestis « Fratrea, :

videmus ? Episcopalis dignitas fructuosior nobis « si Dominum cogitamus, locus iste altior, specula vi-
« nitoris est, non fastigium superbientis. Si cum vofo
eril,sigregem Christimagisdepositacolegerit quam « retinereepiscopatum rueum, dispergo gregem Christi,
retenfa disperserit. Nam qua fronte in futuro « quomodo est damnum gregis honor pastoris ? »
(a)Desiderabaturin editis. Quaeautem 129 erat, nunc
seeculo promissura aChrislos perabimus lionorem
97. Scripta paulo postsuperiorem.
sichristianam in hoc saeculo noster honor impedit [b] Eistat illa Donatistarum Notoria in Garthaginensi

unitatem (a) ? collatione 1, n. 14, qua videlicet secundo Marcellini

(a) Augustinus in Gestis cum Emerito hanc epistolam
ex integro recitari jussit, cumque verba ilia legerentur,
Patrol. XXXIII.
edicto respondentes, notum faciunt se ei diversis Afri-
cee partibus convolantes iogressos fuisse Carthaginem
XV cal. jun.. petuntqueut cunctos qui venerant, adesse
coUationi prsecipiat Marcellinus.
{Seize.)
 ;

m S. AUGUSTINI EPISCOPl 49i

isla cogilatio, et nos polius Tallal ista suspicio ! et «urara ; et viderunt quam sit absurdum, pro ilia,

iileo sivelint omnes esse prieseiiles, ul cum eis vi- qufefuerat peritura, tot teslimonia divina recitari
sum fueril, cougre^^alis liiuo etiaai nobis, simul pro ea vero, qua;, sicut putant, tuerat iJomino pla-
iode egrediamur concordes atque pacati, et schis- citura, nuUum ejus testimonium reperiri : hcec
matica divisioue correcla, fraterno uuitatis Christi forle cogitantes, ad finiendas vanas, et pernicio-
vinculo obstricli, miranlibus et gaudeulibus omni- sas, et saluti aiternce conlrarias inimicitias, ad lo-

bus bonis, dolente auleni solo diabolo el similibus cum coUationisnostrtE omne» convenire voluerunt
ejus, pariter in Kcclesiam ad graliarum actionem non ut tumultus uovus oriatur, sed ut vetustadis-
laudesque Deo reddendas ardentissima et lucidis- cordia finiatur.
sima charilate pergamus. 4. Nametillud quo innos&oleut gravifer irritari,

2. Quid enim magaum est, si ocuius pacatus quod reges terree, quos lanto ante praedictum esL
attendat, et cogitatio christiana non deserat consi- Christo domino servituros, leges contra haeretico^
derare et videre, remotis humanis criminationibus etschismaticospro calholica pace constituunt, cre-
seu veris seu faisis, in eis Litteris Ecclesiani esse diuius quod aliquanrlo cogitaverint non esse cul-
quajreudam, ubiChristus Hedemptor ejusinnoluil'!' pandura : quia el aniiqui reges non solum genti»
Nam sicut non audimus contra Christum eos qui Hebraicae, sedeliam ahenigenae, ne quisquam con-
dicunt corpus ejus de sepulcro furatum a discipu- traDeura Israel, hoc est verum Ueum, non tantum
lis sic nondebeinus audhe contra ejus lilcclesiam
; faceret, sed vel diceret aliquid, omnes regni sui
eos qiii dicunt non eam esse nisi m solis Afris et populos praeceptis minacissirais lerruerunt ;et uia-
Afroruiu paucissimis sociis : Apostolus quippe di- jores istorum ipsam Caeciiiani causam, unde nata
cit quoniam veraces niembra sunt Chris-
christiani est ista dissensio, ad Constantinum imperatoremi
ti {Ephes. IV, 25) sicut ergo non credimus furto
; per Anulinum proconsulem accusaudo miserunt;
cujusquam periisse carnem Christi morluam de quod utique nou ob aliud videntur fecisse, nisi ut
sepulcro, sic credere non debemus peccato cujus- imperator Constantinus contra eos qui superati
quam viva membra
ejus periisse de mundo. Non essenf, eis qui superassent, aliquid regali auctori-
estitaque quooiara caputest Christus. et
difticile, tate decerneret ; totamque ipsam causam potue-
corpus Ecclesia, simul in Evangelio commenda- runt(etforte feceruntipsius cohationis necessitate),
tum videre, et caputcontra calumnias Judaeorum, archivis publicis perscrutatis, invenire olim esse
et corpus contracriminationes haereticorum. Nam fioitam, postecclesiastica judicia, quibus absolutus
quod iegitur, Oporlebat Ckristum pati, el resurgere etiam imperatore judicante, ad
est Coecilianus, illo
a mortuis tertio die, contra eosest qui dicuntmor- ciijus exauien rem totam et primo raiserunt, et
tuum de sepulcro esse sublatum quod autem se- ;
postea perduierunt. Ibi potuerunt eliam causam
quitur, et prsndicuri in nomiue ejus paenitentiam, Felicis Aptungensis ordinatoris Caeciliani, quem
et remissionem peccatorum, peromnesgentes, inci- malorum omniura fontera inconcilio suo dixerant,
pientibus ab Jerusalem {Luc. ixiv, 46, 47), contra cognoscente .Eliano proconsuie ex praeceptoejus-
eos est qui dicunt non esse Ecclesiam in orbo dera imperatoris, invenire purgatam.
terrarum : utuno brevi capitulo paucisque verbis, 5. Quanquam et hoc si attenderunt, el, quod fa-

et inimicuscapilis, et iuimicus corporis repellalur cilefuerat, adverterunt, in Scripturis sanctisEccle-

et, si lideliter attenderit, corrigatur. siam Christi permixtis zizaniis, et palea, et pisci-
Namtenere istasiniraicitiasfratres nostrostan-
3. bus malij futuram esse proraissam usque ad
to magis dolemus, quanto magis eos constat eas- tempus messis {Matth. xin, 24 30), veutilationis
dem Scripturas nobiscum tenere, quibus haec aper- {Id. lu, 12), et littoris {Id. xm, 47, 48), utique co-
tissima testimonia continentur. Judsp.i quippe qui gitare potuerunt, etiarasi malam causara Caecilia-
negantresurrexisseChristum, saitem non accipiuut nus et coepiscopiejus habuisseut, nihil eos praeju-
Evangelium : isti autem fratres nostri utriusque dicare potuisse orbi christiano, quera Deus paucis
Testamenti auctoritate devincti sunt et lamencri- ; credentibus tanto aute promisit, et nunc multis vi-
rainaii nos volunt de Evangelio tradito, et nolunt dentibus reddidit. Nisi forte plus contra Ecclesiam
ei credere recitato. Sed nuuc fortasse liujus colla- valuit homo peccans, quam pro Ecclesia Deusju-
tionis cur^, suscepta diligentius perscrutati sunt rans, et iniquitas quod araisit, quam quod
veritas
Scripturas sacras innumerabilia
; et quia in eis promisit. Haec sentire quam sit impium
stultura et
testimonia repererunt, quibus promissa est Eccle- jam fortasse viderunt : cogitaverunt quoque dam-
§ia futurain oranibus gentibus, et toto orbe terra- natos aseMaximianistasPrimiani daranatores per
rum, sicul eam reddi et prfesentari coepisse in potestateterrenasetiara de basilicis curassepellen-
Evangeho et Epistolis apostolicis, etin Actibus Apo- exemplo suo recentiore didice-
dos, et ibi certius
stolorum videmus, ubi et ipsa loca, et civitates, et runt non esse peccatum, si tale aliquid Ecciesia

provinciae leguntur, per quas crevit, incipiens ab contra rebelles suos ad hujusmodi potestatibus
Jerusalem, ut inde se etiam in Africam non mi- postulat et quod aliquos ex damnatis postea re-
:

grando, sed crescendo difTunderet non autem ; ceperunt, quos cum daranarent, aliis etiara pluri-
inveneruntaliquodtestimoniumdivinorumeloquio- mis in eadem societate schismatis constitutis dila-
rum, ubi dictum est eam perituram de caeteris par- tionera dederunt, quos in Maxiraiani sacrilegi
tibus mundi, et in sola Africa Donati parle man- surculicommunioneimpoilutosmansisse dixerunt,
4d3 EPISTOLARUM CLASSIS III. m
etBaptismum vel a damnatis, vel a sociis eorum, dum fratres habitanles in unum {Psal. ciixu, 1).
quamvis foris in scbismate datum, rescindere at- [Et alia manu) :Optamus te, fili, in Deo bene va-
que iterare non ausi sunt salis utique judicarunt; lere. {Item alia manu) Aurelius episcopus Eccle-
:

eaquae contra nos dicebant, exeuiplo suo esse dam- si8ecatholicaeCarthaginensis,subscripsi.(/<m):Sil-

nata: et credendumestquod jam intelligant quara vanusprimaesedis provinciae Nuraidiae, subscripsi.
sit indignum, quam intolerabile, ut cum sedeant EPISTOLA CXXX '
(o).
in calhedris episcopalibus cum istis, et cum ipso Augustinus Probae viduaedivitiprgescribitquomodo
simul Primiano damnatores ejus et damnati in sit orandus Deus.

causa ejus, ut sitpax in parte Donati, deCaeciliano AuGusTiNus episcopus servus Christi servorumque
infametur orbis chrislianus, ne in pace vivat unitas Christi, religiosae famulae Dei PROhx{b), inDomi-
Christi, no dominorura salutem.
6. Hjbc omnia fortasse cogitantes, et Dei timore CAPUT PRIMUM.— 1. Et pelissete etpromisisse
permoti, omnes collationis loco adesse voluerunt, me recolens, ut de orando Deo ad te aliquid scribe-
non tumultus disposilione, sed Quod enim pacis. rem,ubitribuente ipsoquem oramus, tempusfacul-
propterea se universos adesse dixerunt, ut eorum tasque concessaest,oportuit utdebitum meum jam
numerus appareal, quoniam eos paucosesse adver- jamque persolverem, et pio studio tuo in Christi cha-
sunt hoc si aliquando a nos-
sarii saspe sui mentili ; ritate servirem. Quara me autera laetificaverit ipsa
trisdictumest, de his locisdici verissime potuil ubi qua cognovi quanlam rei tantaecu-
petitio tua, in
Dostrorum coepiscoporum et clericorum atque lai- ramgeris, verbis explicare non possum. Quod enim
corumlonge major estnumerus, etmaxime in pro- majusopportuitessenegotium viduitatistuae,quam
consulari provincia: quanquam, excepta Numidia persistere inorationenocteacdie, secundum Apos-
cousulari, etiam in cieteris provinciis Africanis nos- toliadmonilionem ?il]equippeait: Quse aulem vere
Iroruranumero facillime superentur; aut certe, in vidua est et desolata speravil in Domino,el persistitin
comparatione omniura genlium,perquascalholica oratione nocte ac die{\ Tim.y, 3). Unde mirum videri
communio diiatatur, eos esse paucissimos rectis- potest, cum sis secundum hoc seeculum nobilis,
simedicimus. Sed nunc si numerum suum iuno- dives, tanteeque familiae mater, etin eo licet vidua,
tescerevoluissent.nonne ordinatiusatque tranquil- non tamen desolata, quomodo occupaverit cor
lius innotesceret per eorum subscriptiones, quas tuura praacipueque sibi vindicaverit orandi cura ;

ut mandato suo le cernente subjungant, edicto nisi quia prudenter intelligis quod in hoc raundo
admonuisti ? Quid sibi ergo vult quod coUationis et in hac vita nuUa aniraa possit esse secura.
loco omnes adesse desiderant ? Si enim pacem 2. Proinde qui tibi eara cogitationem cedit, pro-
non cogitant, quid non pertubabunt locuturi, aut fecto facitquodDi-cipulissuis,non pro seipsis, sed
quid illic faoient tacituri ? Nam etiamsi clamornoa pro humano
genere contrislatis, et desperantibus
sit, solus susurrus ipse mullorura, satis magnum queraquam posse salvari, posteaquam ab illo au-
strepitum faciel, quo impediatur illa coUalio. dierunt facilius esse caraelum intrare per foramen
7. Quid est autem quod in Notoriasuaponendum acus, quam diviteminregnum
coelorum: mirifica
putarunt, ideo se juste flagitasse ut omnes ades- et misericordissima poUicitatione respondit, Deo
sent, quiaomnes conventi sunt ut venirent?quasi esse facile quod hominibusimpossibileest(Ma<<A.
possent ehgi pauci qui adessedeberent, nisi abom- xix, 24-26). Cui ergo facile est ut etiamdives intret
nibus qui veuissent, uteorum electioni te praesente inregnum coelorum, inspiravit tibipiam sollicitu-
subscriberent, ac sic in paucis oranes essent, cura ab dinem, de qua me consulendum putasti quonam
omnibus pauci electi essent. Aut ergo tumultus ab modo esset tibi orandum. IUe namque cura etiam
eis cogitatur, aut pax ;
quorumillud optamus.illud hicadhuc esset in carne, Zachaeum divitem in re-
cavemus :et ideo ue forte,quod absit,hoc praeparetur gnumcoelorummisit (Z,MC. xix, 9), et resurrectione
potius quod cavemus quam quom optamus, con- atque ascensione gloriticatus, multos postea divi-
sentimus adesse omnesillos, uttaraena nobis tan- tes irapartito Spiritu sancto fecithujus saeculi con-

tus adsit numerus, quantusluae Spectabilitati suf- temptores, et finita divitiarum cupiditate ditiores.
ticere visus est ; ut tuinultuosum per turbas si Quomodoeniratu sicstuderes orare Deura,nisispe-
quid emerserit, nonnisi eisrecteiraputetur, inquo- * In hujus castigatione adjuti sumus a. bg. bl. c. cc.
rum parte praesens fuerit ad rem, quee a paucis ff. g. gv. j. n. r. s. th. vc. duobus bn. duobus sb. duo-
bus. t, quinque v. et Am. Bad. Er. Lov.
agenda est, oranino superflua multitudo. Si autem Alias 121 quse autem 130 erat, nunc 144. Scripta
(a) :

quod votis omnibuscupimus,quod ardenter appe- an. 411. aut 412.

(b)In Africam ex Urbisexcidio fugerat Proba cogno-
timus, quod suppliciler a Domino deprecamur, mineFaltonia, Probi Praefecti praetorioetan.STl consulis
causa unitatis faciendae illa erit necessaria multi- ordinarii conjux, avia Demetriadis virginis, ipsiusque
omnes aderimus, matris Julianae non veremater, sed socrus, exAugustino
tudo, cum voluerint, et ad tan-
in lib. deBono viduitatis, c. 19, necnon ex Hieronymo
tum bouum, illo adjuvantequi hocdonal, alacriter ad Demelriadem, ubi hanc Olibrio Probae filio
in epist. 8
convolabimus, dicentes, Fratres nostri estis [Isai. natam esse significat subinde vero genus ejus amplis-
;

simis laudibus prosecutus ait «Proba illa omnium di-

:

Lxvi, 5, sec. LXX), quinos detestantur,

nou jara eis «gnitatum etcunctae nobilitatis in orbe Komano nomen
sedquiodio finitoaraplecluntur, ut nomen Domini «illustrius cujus sanctitas et in univer.sos effusa boni-
:

«tas, etiam apud barbaros venerabilisfuit quam trium

honorificetur, et appareat illis in jucuudilate jam tliberorum Probini, Olibrii et Probi non fatigarunt ordi-
;

nobiscum experientibus, quambonum sitetjucua- <i narii consulatus» etc.

495 S. AUGUSTINI EFISCOPI 496

rares in eo ? qiiomodo auleni sperares in eo , si nonantetempusquidquamjudicemus,donecveniat

sperares iniucerlo diviliariim.etcontemneresprae- Dominus, el illuminet abscondila tenebrarnm, et
cepUimsaluberrimiiin, quoApostolus ait Prxcipe : manifeslet cogitationes cordis, et tunc lauserituni-
divilibus fiiijus non superbe sapere, neque
niuticli cuique a Deo (I Cor. iv, 5).

sperare in incerlo divitiarum, sed in Deo vivo qui 5. Iniis hujus tenebris,in quibuspere-
igitur vitae
praestat nobis omnia abundanter ad fruendum ; ut grinamur a Domino, qiiamdiu per fidem ambula-
divites sintin operibus bonis, facile tribuant, com- mus, non per speciem (11 Cur. v, 6, 7), desolatam
municent, tkesaurizent sibi fumlamentum bonum debetse christiana anima reputare, nedesistat ora-
infuturum,ut apprehendant veram vitam (1 Tim.w, re et Scripturaruni diviiiarum sanclarumquesor-
:

17-19) ? moni discat tanquam lueernae in obscuroloco po-

CAPUT II. — 3, Debes itaque prae amore hujus sitae fidei oculum intendere, donec dies lucescat.et
versB vitee, etiam desolatam te putare in hoc sueculo, lucifer oriatur in cordibus nostris (II Petr. i, 19).
in quanlaiibet ejus feUcitaleverseris.iNam sicut est Hiijus enini lucerniE quiilain fonsineffabilis lumeu
illaveravita,incujuscomparalione utiijueistaquae quod sic lucelin tenebris, ut non compre-
illud est,
multuin amatur.quamlibeljucunda atque produc- hendatur a teoebris, cuividendo, fide corda mun-
ta sit, nec vita dicenda est sic estetiam solatium : danda suut Deali enim mundo cordo ; quoniam
:

veruiu, quod per prophetam bominus promittit di- ipsi Deum videbunt (Matlh. v, 8) ; et, Sciynus quo-
cens, DaboilLi solatium verum,pacem super pucem niam cum apparuerit, similes eierimus, quoniam
(Isai. Lvii, 18, 19, sec. LXX) sine quo solatio quae-
; videbimus eum sicuti est (I Joan. iii, 2). Tunc eril
cumque suntterrena magisineis desolatio,
solatia, vera vita post morlem, verumque solatium pos
quam consolatio reperitur. Divitiae quippeatque desolalionem illa vita eximel animam nostram de
:

fastigia dignitatum, cseteraque hujusmodi quibus morte, et illiid solatiuiu oculos uostrosalacrymis;
fehces se esse putantmortales verae iliius felicilatis et quoniam ibi jam uon erit uUa teutatio, ideo se-
expertes, quid afferunt consolationis, cum sit eis quitur in eodempsalmo, Pedes meos a lapsu. Porro
non 1 indigere quam eminere prifistantius quse ;
si nulla tentatio, jam nulla oratio : non enim ibi

plusexcruciantadepta timoreamissionis,quamcon- adhuc erit promissi boni exspectatio, sed redditi

cupita adeptionis ardore *?Talibusbonisnon hnnt contemplatio ; unde, Placebo, inquit, Domino in
homines boni, sed aliunde bonifacti, beneutendo regione vivorum(Psal. cxiv, 8,9j, ubi tuucerimus,
faciunt ut ista sint bona. Non sunt ergo in iis vera non in deserto mortuorum, ubi nuncsumus.Afor-
solatia, sed ibi potius ubi vera vita. Nam inde ne- tui enim estis, ait Apostolus, et vita vestra abscon-
cesseest ut fiat homo beatus, unde
bonus. fit dita est cum Christo in Deo : cum autem Chiistus
4. Hominesautemboni videntur etiam inhacvita apparuerit vita vestra, tuncet vos apparebitis cum
praestare non parva solatia. Nani si paupertas ipso in gloria (CoLoss. iii, 3, 4). Haec est enim vera
angit, si luctus moestifical,si dolor corporisinquie- vita, quam jubentur bonis operibus apprehendere

tat, si contristalexilium.siulla calamitasaHavexat, divites : et ibi est verum solatium ;

quo solatio
adsint boni homines qui non solum gaudere cum nunc vidua desolata, etiam quae filios et nepotes
gaudentibus, verum etiam flere cum flentibus (Rom. habet, et domum suam pie tractat, agens cum om-
xn, lD)norunt, etsalubriteraiioquietcoUoquisciuut, nibus suisutpouantinDeo spem suam, dicittamen
plurimum asperaleniuntur, relevantur gravia;
illa inoralione, Sitivittibi animamea quam : muLtipli-
superantur adversa. Sed iJle hoc in eis et per eos citer tibiet caro mea, in terra deserta, et sine via,
agit,qui spiritu suo'bonos fecit. Econlra, si divitiae et sine aqua[Psal.L\n,2, 3) ;
quodestistamoribun-
circumfluant, nulia orbilas accidat, adsit sanitas davila,quibuslibetmortalibuesoIatiisfrequentetur,
carnis, incolumi habitetur in patria, et cohabitent quibuslibetitinerantibus comitetur, quantalibet re-

malihomines,in quibusnemosilcui fideshabealur, rum copia cumuletur. Nosti quippe ista omnia
a quo non dolus, fraus, irae, discordiae, insidiae ti- quam incerta sint : et in illius promissae felicitale

meantur, atquesustineantur;nonne illaomniahunt comparatione quid essent, etiamsi incerta non

amara et dura, nec aliquid laetum vel duce est in esseiif?
eis ? Ita in quibuslibet rebus humanis nihil est ho- 6. Haec dixi,quoniam sermonemmeum vidua di-
mini amicum sinehomine amico. Sed quotusquis- ves et nobilis, et tantte familiae mater, de oratione
que talis invenitur, de cujus animo et moribus sit quaesisti, ut etiam tecumin hac vitapermanentibus
in hac vita certa securitas ?Nam sicul sibi quisque et obsequentibiis tuis, te sentias desolatam, non-
nemo aliter alteri tamennec sibiquisque
notus est, duin utiqueapprehensailla vita, ubi est verumcer-
ila notus est, de sua crastina conver-
ut et sit tumque solatium, ubi implebitur quod in prophetia
satione securus. Proinde quamvis ex frucli- dictum est Satiatisumus manemisericordia tua;
:

bus suis multi cognoscantur, et alii inale vivendo etexsuLtavimus et jucundati sumus in omnibus die-
contristent; tameo propterhumanorum animorum busnostris. Jucundati sumus prodiebus quibusnos
ignota etincerta, rectissime Apostolus admonet ut humiLiasti, annis quibus vidimus maLa (PsaL.
Apud Lov. omittilur hic particula negans, quae
' Lxxxix, 14, 13).
reperitur in Edd. aliis et in Mss. prope oninibus. CAPUT III. —
Antequam ergo ista consolatio
7.
* Benignianensis codex Quw plus excruciant adeplum
:

limore amissionis, quam cupienlem ardore adeptiotiis. veniat, quantacumque temporalium bonorum feli-
' Mss. duo. Vatic, spirilu suo bono bonos facit. citate circumfluas, ut persistas in orationibus die
 ;

497 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 498

acnocte, desolalaoQ te esse memineris, Non enim oportet te orare, nisi id quod cupiunt el mali et
Apostolus qiialicumqnevidiiaj hoc muniis tribuit boni, sed ad quod perveniunt nonnisi boni ?

Sedqux vere, inquit, vidua esl et desolai.a,speravit CAPUT V. — 10. Hic forlasse jam qiiaeras qiiid sit

in Domino, et persislit in oralionibus die ac nocte. ipsa beata vita. In qua quaestione multorum phi-

Quod verosequitur, vigilantissime cave, Quseautem losophorum ingenia otiaque contrita sunt, qui ta-
in deliciis agit, vivens mortua est (I Tim. v, 5, 6) : men eam tanto minus invenire potuerunt, quanto
agit enim homo in iis quae diligit, quae pro magno rainusejus fontemhonoraverunl,eique gratias non
appetit, quibusbeatura se esse credit. Quapropter egerunt. Prius itaque attende.ulrum aquiescendum
quod Scriptura dixitdedivitiis, Divitise siaffluant, sit eis qui dicunteum beatiim esse qui secundum

ne apponatis cor (Psal. lxi, II), hoc etiam de deli-
dico Delicise si afQuant, ne apponas cor.
ciis tibi : credamus: quidsi enim
Non ideo te magnipendas, quod non desimt, quod
affatim suppetunt, quod
Omnino haec in te despice
terrenae felicitatis flunt.
atque contemne, nec in iis quidquam requiras prae-
terintegram corporis valetudinem. Hsec enim con-
velut ex fonte largissimo
suamvivit voluntatem. Sed absit ut hoc verura esse
neqiiiter velit vivere? Non-
ne tanto miserior esse convincitur, quanto facilius
mala ejus voluntas implelur ? Meritohanc senten-
tiam etiam ipsiqui sinecultu Dei philosophati sunt,
respuerunt. Nara quidam eorum vir eloquentissi-
mus Ecce autem alii non philosophi quidem,
ait ;

temnendanonestpropternecessariosusus vitae, an- sed prompti tamen ad disputandum, omnes aiunt

tequam mortale hocinduatur immortalitate(I Cor. esse beatos qui vivuntut ipsivelint. Falsum idqui-
XV, 54) hoc est vera et perfecta et perpetua sani-
;
dem enim quod non deceat, idem ipsum mi-
: velle
tate, quse non terrena deticiens infirmitate persis- serrimum ; nec tam miserum est non adipisci quod
teus, aeternaincorruptione vegetatur. Nam et ipse velis, quam adipisci velle quodnon oporteat {CicC'
Apostolus, carnis, iaquii, providentiam ne feceintis ro, in Hor^ensjo). Quid tibivideiur? haeo verbanon-
in concupiscentiis (Rom. xin, 14) quia geriraus ;
ne ab ipsa veritate per quemlibet hominem dicta
curam carnis, sed ad necessitatem salutis. Nemo sunt ?Possumusergo hic dicerequod Apostolusait
enim unquam carnem suam odio habuit (Eph. v. dequodam propheta Cretensi, cum ejus ilii sententia
29) sicut itidem ipse dicit. Hinc est enim quod et
;
placuisset : Testimonium hoc verum est {Tit. i, 13).
Timotheum, nimium, sicut apparet, corporis casti- 1 1 . lile igitur beatus est, qui omnia quae vult ha-
gatorem admonet ut modico vi iio utatur,propter sto- quod non decet.Quod si ita est,
bet, nec aliquidvult
ruachum etfrequentessuasinfirraitates(I Tim.v,2S). videjam quae hominesnon indecentervelint. Alius
8.Hasergodelicias,inquibusviduasiagit, hocest, vult conjugari, alius conjugio viduatus deinceps
si delectatione cordis*h8eret atque habitat, vivens continenter eligit vivere, alius nuUum concubitum
mortua est, multi sancti et sanctae omni modo ca- nec in ipsis nuptiisexperiri.Etsi aliud hic alio me-
veates, ipsas velut raatres deliciarum divitias dis- lius reperitur, nullum tamen istorum possumus
pergendo pauperibus abjecerunt, et tali modo in dicere indecenter aliquid velle : sic et optarefilios,

coelestibus thesauris tutius condiderunt. Quod si tu nuptiarumscilicetfructura.eteisqui suscepti fuerint

devincla aliquo pietatis officio non facis, tu scis vitam ac salutem, quo voto plerumque occupatur
quamde iis rationera reddas Deo. Nemo eniiu scit etiam continentia vidualis nam etsi spreto conju- ;

quid agatur homine, nisi spiritus hominis qui in

in giojam non optant etiam filios procreare, optant
ipso est (I Cor. n, li). Nos non debemus ante tem- tamenquosprocreaveruntincolumes vivere.Ab hac
pus quidquam jndicare, donec veniat Dominus, omni curaiminunis estvirginalisintegritas. Habent
qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et ma- tamen omnes charos, et charas, quibus non inde-
nifestabit cogitationes cordis, et tunclaus erituni- center optant etiam temporalem salutem. Sed cum
cuique a.Deo{Ibid. iv, 5). Pertinet taraen ad vidua- istam salutera in seipsis et in eis quos diligunt
lem curam tuara, deliciae si affluant, ne apponas adepli hominesfuerint, num poterimus eos dicere
cor, ne in eis putrescendo raoriatur quod sursum jam beatos Habent enim aliquidquod non dede-
?
essedebetutvivat. Te in illorum numero deputato, cet velle ;sed si alianonhabent majora atque me-
de quibus scriptum est Vivent corda eorum in
: liora et utilitatis decorisque plenoria, adhuc a
saeculum saeculi {Psal. xxi, 27). beatavita longe absunt.
CAPUTIV. —9. Audisti qualis' ores, nunc audi CAPUT VI. — 12. Placetne igitur ut
super salutem
etquid ores, unde me maxime consulendum pu- istam temporalem optent sibi ac suis honores et
lasti,quoniam tepermovetquod ait Apostolus,0u2rf polestates ? Sane, si ut per hoc consuiant eis qui
enim oremus, sicut oportet nescimus (flom. viii,26); vivunt sub eis, non propter haec ipsa, sed propter
et timuisti ne magis tibi obsit, non sicut oportet aliud quodinde fit bonum, deceteavelle siautem :

lorare, quam non orare. Quod itaque dici breviter propter inanem fastura elatiouis pomparaque su-
potest, orabeatam vitam hanc enim habereomnes : perfluam vel etiam noxiam vanitatis, non decet.
homines volunt nara etqui pessime etperdite vi-
; Quocircasi optant sibi ac suis etiam sufficientiam
vunt, nuUo modoita viverent, nisi eodem modo se rerum necessariarum,de qua sic Apostolus loq uitur,
esse vel posse fieri beatos putarent. Qiiid ergo aliud Est autem quaestus magnuspietas cumsufficientia.
Ita Mss. Gallic. At Vatic. quator
'
: Si in dileclione cor- Nihil enim intulimus in huncmundum, se.d nec au-
dit. Alii Vatic Si dileclione cordis
: Edd. vero : Si inde-
lectalione carnis.
.

fene hincaliquidpossumus : victumettegumentum

*Er. et Lov., qualiler. Alii Edd. et Mss., qualu. habentes, his contenti simus.Nam qui volunt divi-
499 S. AUGUSTTNI FPISCOPl 500

tes fien, incidunt in tentationem laqueum et de-

et dicimus Unam petii a Doviino, hanc requiram ;
:

siderin multa stnlia et noxia, qux mergunt homi- ut hahitem in domo Domini omnes dies vitae meie;

nes ininteritum perditinnem .Radix enimomnium

et utcontempler delectalionem Dei, el visitem templum
malorum esl avaritia ; quam quidam appelenies a ejus (Psal. XXVI, 4)? Ibi namque omnes dles non
fide erraverunt,et inseruerunt se doloribui mullis veniendo et trauseuiido tiunt omnes, nec initiuni
(I Tim. VI, 6-10) : hanc ergosufficieiiliam non inde- alterius est finis alterius ; omnes sine fine simul

center vult, quisquis vull, nec aoaplius vult alio- ;

sunt, ubi nec ipsa vita habet finem,cujus illi dies

quin non ipsatn vult, et ideo nec decenter vult. sunt. Propter hanc adipiscendara vilara bealam
Hanc optabat el pro hac orabat qui dicebat : ipsa vera Vita bealanos oraredocuit, non in mul-
paupertatem ne dederis mihi ; constitue
Divitias el liloquio, tanquam eo hat ut exaudiamur qiio lo-

autem mihi quae necessaria sunt sufficienter, ut ne quaciores sumus, cum eura oremus qui novit, sicut
satiatus mendax efficiar, et dicam, Quis me videt ? ipse Domiuus ait,quidnobisnecessarium sit, prius-

aut pauper factus furer, et perjurem nomen Dei quam petaraus ab eo {Matlh. vi,7,8). Unde rairum
wee(Prou.xxx,8,9).Videscerleetislamsufticienliam videri potest, quamvis multiloquium prohibuerit,

non appeti propter seipsam, sed propter salutem cur nos sic orare adhortatus sit, qui novit quid
corporis, et congruentem habitum personae homi- nobis necessarium sit, priusquam petamus ab eo,
nis, quo habitu non sit inconveniens eis cum qui- ut diceret, Oportet sempcr orare, et non deficere ;

bus honesle oflicioseque vivendum est. viduae cujiisdam proposito exeraplo, quae de suo
13. In his itaque omnibus incolumitas hominis et adversario cupiens vindicari, judicem iniquum
amicitiapropterseipsaappetuntur sufficientiavero ; saepe iuterpellando flexit ad audiendum, non jus-
reruninecessariarumnonpropterseipsam, sedpro- titia vel misericordia permotum, sed taedio supe-

pterduo superiora quaeri solet, cum decenter quaeri- ratuin ut hinc admonereraur, quam certius nos
:

tur. Incoluraitas porro in ipsa vita, ac salute, alque exaudiat misericors et justus Dominus Deus sine
integritate animi elcorporis constitutaest. Iteinque interraissione orantes, quando illa nec ah iniquo et
amicitia non angustis finibus terminanda est om- : impio judice potuit assidua interpellatione contem-
nes enim quibus amor et diiectio debetur, amplec- ni ;et quam libens atque placatus bona desideria

titur, quamvis in alios propensius,in alios suspen- impleateorum.aquibusalienapeccatanovilignosci,

sius inclinetur ;
pervenit autem usque ad inimicos, si quo cupiebat illa pervenit qua^ voluit vindicari
pro quibus etiam orare prsecipimur. Ita nemo est [Luc. xvui, 1-8). Ille quoque cui araicus de via
in genere humano cui non dileclio, etsi non pro venerat, nec qiiod ei apponeret habebat, ab amico
mulua charitate, pro ipsa tamen communis naturae sibi tres panes cupiens commodari, quibus for-
societate debeatur. tasse ipsa Trinitas unius substantiie figurata est,
CAPUT VII. — Sed nos multum ii justeque delec- jam cum suis servis dormientem petitor instanlis-

tant, a quibus vicissim sancte casteque diligimur. simus et molestissimus excitavit, ut daret ei quan-
Ista cum habentur, utteneantur, cum autem non tos volebat, magis et ipse vitando taedium quam
habentur, ut habeantur, orandura est. benevolentiam cogitando ul hinc intelligeremus, :

14. Hoccinetotum,et haecsunt omnia quibus bea- si dare cogitur qui cum dorraiat, a pelente excilatur

tae summa vitae colligitur? an aliquid aliud veritas invitus, quantodetbenigniusqui necdormire novit,
docet quod his oranibus praeferatur ? Nam et illa et dormientes nos excitat ut petamus.

sufficientia, et ipsa incolumitas, vel propria vel 16. Hinc est et illud Petite et accipietis ; quaerite
:

amicorum, quamdiu temporalis est, pro aeternae et invenietis ; pulsate et aperietur vobis. Omnis

vitae adeptione abjicienda est : quanquam fortasse enim qui petil accipit, et qvserens invmit, et pul-
corpus,animusveronulIo modo sanusexistimandus santi aperietur. Aut quis est ex vobis homo, a quo
est, qui non temporalibus aeterna praeponit neque ; filius suus panem petit, numquid lapidem porrigit
enimin tempore utiliter vivitur, nisi ad comparan- ei ? aut si piscem petit, numquidserpentem porrigit

dum meritum quo in aeternitate vivatur. Ad illam iilit aut si ovum petit, numquid porrigit ei scor-
ergo unam vitam, qua cum Deo etde Deo vivitur, pium ? Si ergo vos, cum silis mali, nestis bona data
caetera quae utiliter et decenter optantur, sine dubio darefiliis vestris, quanto magis Pater vester caeleslis

referenda sunt. In eo quippe nosmetipsos diligi- dabit bona petentibus se {Id. xi, 5-13)? Cum ergo
mus, si Deum diligimus et ex alio praecepto pro-
: secuudum tria illa quae commendat \postolus, fides
ximos nostros sicut nosmetipsos ita vere diligimus, signiticetur in pisce, vei propter aquam Baptismi,

si eos ad Dei similem dilectionem, quanlum in vel quod in hujus saeculi fluctibus integra est ; cui

nobis est,perducamus.Deumigiturdiligimusprop- contrarius est ille serpens, qui ut non crederetur

terseipsum,etuosac proximos propter ipsum: nec Deo, venenosa fraude persuasit spes in ovo, quia :

cum ita vivimus, jam nos in ipsa beata vita cons- vita piilli nondum est, sed futura est, nec jam
titutos existimemus, quasi nihil sit amplius quod videtur, sed adhuc speralur spes enira quae vide- ;

oreraus. Quomodo enim jam beate viviraus, cum tur, non spes {Ro7n. vni, 24) cui contrarius est
est ;

illudadhucdesit, propterquodunumbenevivimus? scorpius, quoniam qiii sperat aelernam vitam, quae

CAPUT VIII. — 15. Utquid ergo per multadisper- retro sunt obliviscitur, et in anteiiora se extendit ;

gimur, et quaerimus quidoremus,timenlesne forte cui noxium est retro respicere scorpius autem ex ;

sicutnonoportetoremus, acnonpotius cum Psalmo ea parte cavendus est, quara venenatara et aculea-
 501 EPISTOLARUM CLASSIS III. m
tam retrorsuiD habet charitasin pane ; major enim
: non est improbum nec inutile. Neque enim, ut non-
horum charitas (I Cor. xm, 13), et in cibis utique nulli [)utant, hoc est orare in multiloquio, si diu-
vincit caetera panis utilitas ; cui contrarius est Ja- tius orettir.Aliud est sermo multus, aliud diutur-
pis.quoniam dura cordarespuunlcharitatera :sive nus aflectus. Nam et de ipso Domino scriptum est
aiiud aliquid congruentius isfa significent, tamen quod pernoctaverit iu orando {Luc. 12),etquod
vi,

qui novit bona data dare liliis suis, petere nos et prolixius oraverit {Id. xxn, 43) : ubi quid quam
quserere et pulsare compellit. nobis prcebebat exemplum, in tempore precator
17. Quod quare quinovitquid nobisneces-
faciat, opportimus, cum Patre exauditor feternus ?
sarium sit, priusquam petamns ab eo, movere 20. Dicuntur fratres in /Egypto crebras quidem
animum potest, nisi intelligamus quod Dominus habere orationes, sed eas tamen brevissimas, et
et Deus noster non voluntatem nostrani sibi velit rapfim quodammodo jaculatas, ne illa vigilanter
innotescere, quam non potest ignorare ; sed exerceri erecta, quae oranti pluiimum necessaria est, per
in orationibus desiderium nostrum, quo possimus productiores moras evanescat alque hebetetur in-
capere quod preeparat dare. Ulud enim valde ma- tentio. Ac per hoc eliam ipsi satis oslendunt, hanc
gnum est, sed nos ad capiendum parvi et augusti intentionem, sicut non est obtundenda, si perdu-
sumus. Ideonobis dicitur : Dilalamini ; nesitis ju- rare non potest, ita si perduraverit, non cito esse
gum ducentes cum infidelibus (II Cor. vi, 13, 14). riimpendam. Absit enim ab oratione multa locu-
Tanto quippe illud quod valde magnum est, quod tio, sed non desit multa precatio, si fervens perse-

necoculus vidit, quia nonest color necauris audi- ; verat intentio. Nam multum loqui, est in orando
vit, quianon sonus neo in cor liorainis ascen-
est ; rem necessariam superfluis agere verbis. Multum
dit (I Cor. II, 9), quia cor hominis illuc debet as- autem precari, est ad eura quem precamur, diu-
cendere, sumemns capacius, quanto id et fidelius turna et pia cordis excitatione pulsare. Nam ple-
credimns, et speramus firmius, et desideramus ar- runique hoc negotium pliis gemitibus quam ser-
dentius. monibus agitur, plus fletu quam affatu. Ponit au-
CAPUT IX. — 18. In ipsa ergo finde spe et tem lacrymas nostras in conspectu suo, et gemi-
charitate continuato desiderio semper oramus. tus nosfernonest absconditusabeo qui omniaper
Sed ideo per certa intervalla horarum et temporum Verbumcondidif, et humana verba non quaerit.
etiamverbis rogamus Deum, ut illis rerum signis CAPUT XI. —
21. Nobis ergo verba necessaria
nos ipsos admoneamus, quantumque in hoc desi- sunt, quibus commoneamur el inspiciamus quid
derio profecerimus nobis ipsis innotescamus, et ad pefamus, nonquibus Dominum seudocendum seu
hoc augendum nos ipsos acrius excitemus. Dignior flectendum esse credamus. Cum ergo dicimus,
enim sequetur effectus, quem ferventior prpecedit Sanctificetur nomen tuum, nos ipsos admonemus
affectus. Ac per hoc et quod ait Apostolus, Sine in- desiderare ut nomen ejus quod semper sanctum
Urmissione orate (1 Thess. v, 17), quid est aliud est, efiam apud homines sanctum habeatur, hoc

quam, Beatam vitam, quae nulla nisi aeterna est, ab est non conlemnatur quod non Deo, sed homini-
;

eo qui eam solus dare potest, sine intermissione bus prodest. Et in eo quod dicimus, Adveniat re-
desiderate Semper ergo hanc a Domino Deo desi-
? gnum tuum, quod seu velimus, seu nolimus, utique
deremns, et oremus semper. Sed ideo ab aliis cu- veniet, desiderium nostrum ad illud regnum exci-
ris atque negotiis, quibus ipsum desiderium quo- tamus, ut nobis veniat, atque nos in eo regnare
dammodo tepescit, ad negotium orandi
certis horis msreamur. Cum dicimus, Fiat volwitas tua sicut
mentem revocamus, verbis orationis nos ipsos ad- in coelo el in terra^nohh ab illo precamur ipsam obe-
monentes in id quod desiramus, intendere, ne quod dientiam, ut sic a nobis fiat voluntas ejus, quem-
tepescere coeperat, omnino frigescat, et penitus admodum fit in coelestibus ab Angelis ejus. Cum
exslinguatur, nisi crebrius inflammetur. Unde et dicimus, Panem noslrum qmtidianum da nobis ho-
illud quod idem apostolus ait, Postulationes ves- die per id quod dicitur hodie, significatur hoc tem-
;

trx innotescant apud Deum [Philipp. iv, 6), non pore ubi vel illara sufficientiara petimus, a parte
sis accipiendum est, tanquara Deo innotescant, quae exceUit, id est nomine panistotam significan-
qui eas et antequam essent utique noverat, sed no- tes vel Sacramentum fidelium, quod in hoc tem-
;

bis innotescant apud Deum per tolerentiam, non pore, necessarium non tamen adhujustempo-
est,

apud homines per jactantiam. Aut forte etiam in- ris, sed ad illam aeternam felicitatem assequendam.

notescant Angelisquisuntapud Deum, utquodam- Cum dicimus, Dimitte nobis debita nostra sicut nos
modo eas offerant Deo, et de his consulant, et quod dimittimus debitoribus nostris, nos admonemus
eo jubente implendum esse cognoverint, sicutopor- et quidpetamus, et quidfaciamus, ut accipereme-
tereibi cognoverint, hoc nobisvel evidenter vel la- reamur. Cum dicimus, Ne nos inferas in tentatio-
lenter apportent dixit enim angelus homini
: Et : nem, nos admonemus hoc petere, ne deserti ejus
nunc quandoorabastuetSara,egoobtuli orationem adjutorioalicui tentationivel consentiamusdecepti,
veslram in conspectu claritalis Dei {Tob. xii, 12). vel cedamus afflicti Cum dicimus, Libera nos a malo
.

CAPUT X. —
19. Quae cum ita sint, etiam cum diu (iWfl/<A. vi,9-13),nosadraonemascogitare, nondum
orare vacat, id est cum alia bonarum et necessaria- nos essein eo bono ubi nullum patiemur malum.
rum actionum non impediunturofficia, quamviset Et hoc quidem ulfiraum quod in dominica oratione
in eis, ut dixi, desiderio illo semper orandum sit, positum est, tam late patet, ut homo christianus in
 ;

503 S. AUGUSTINI liPISCOPI S04

qualibettribulationeconstitutusiDhoc gemilusedat titur, ut etiam ab isto cupidilatis nialo liberet,

in hoc iacrymas fundat, hiuc exordiatur, in hoc cui dicimus, Libera nos a nialo!
immoretur.adhocterminetorationem.Hisenim ver- CAPUT XIII. —
Habes, quantum arbilror,
24.
bis res ipsas memoriee noslrae commendari opor- non solura qualis ores, verum etiam quid ores ;

tebat. non me docente, sed illoqui omnesnos docere di-

CAPUT XII. — 22. Nam quselibet alia verba dica- gnatusest. Beata vita quaBrendaest, haec a Domino
mus, quae aftectus oranlis vel praecedendo format Deo petenda est. Quid sit beatum esse, a mulliB
ut clareat, vel consequendo attendit ut crescat ;
multa sunt disputata sed nos ad multos et ad ;

nihil aliud dicimus quam quod in ista dominica multa utquid imus? BreviterinScriptura Dei vera-
oratione positum est, si recte et congruenter ora- citerque dictum est Beatus populuscujus est Do-
:

raus. Quisquis autem id dicitquod ad istam evan- minus Deus ipsius {Psal. cxluj, 15). Inipsopopulo
gehcam precem pertinere non possit, etiamsi non ut simus, alque ad eum contemplandum et cum
ilhcite orat, carnaliter orat quodnescio quemad- : eo sine fine vivendum pervenire possimus, finis
modum non dicatur illicile, quandoquidem spi- prxcepti est charitas de corde puro, et conscientia
ritu renatos nonnisi spiritualiter decet orare. Qui bona, etfidenonficta{\ Tim. \, S). In eisdem tribus
enim dicit, verbi gratia, Clarificare in omnibus pro conscientia bonaspes posita est. Fides ergo et
gentihus, sicut clarificatiis es in nobis : et, Pro- spes et charitas ad Deum perducuntorantem, hoc
phelse tui fideles inveniantur {Eccli. xxxvi, 4, 18) esl credentem, sperantem, disiderantem, et quae
quid aliuddicit quam, Sanctificeturnomen tuum ? pelal a Domino in dominica oratione consideran-
Qui dicit, Deus virtutum, converle nos, el ostende tem. Jejunia et ab aliis voluptatibus sine salutii
faciem tuam, et salvierimus {PsaL, lxxix, 4) quid ;
neglectu carnalisconcupiscentiae refrenatio, maxi-
aliud dicit quam, Veniat regnum tuum ? Qui dicit, meque eleemosynae multum adjuvant orationem,
Itinera mea dirige secundum verbum tuum, etne ut possimus dicere In die tribulationis mex
:

dominetur mei omnis iniquitas {Psal. cxvni, 133) ;

Deum exquisivi, manibus meis, nocte coram eo ; et
quid aliud dicit quam, Fiat voluntas iuasicut in non sum deceptus {Psal. lxxvi, 3). Quomodo enim
cwloet interra ? Qui dicit, Paupertaiem et divitias Deusincorporalis et impalpabilis manibus exqui-
nedederismihi{Prov. xxx,S);quid a.li[iddicH qua.m, ritur, nisi operibusexquiratur ?
Panem nostrum quotidianum danobis hodie ? Qui CAPUTXIV.— 25.Adhuc quod quae- eslfortasse
dicit, Memento, Domine, David, et omnis mansue- ras, cur Apostolus dixerit, Quid enim oremus sicut
tudinis ejus (Psa/. cxxxi,!) : aut, Domine,sifeciis- oportet, nescimus {Rom. \in, 26) neque enim ullo :

tud, siestiniquilas in manibusmeis,si reddidi retrii modo credendum est vel ipsum, vel quibus isladi-
buentibus mihi mala {Psal. vu,4) quid aHud dici- ;
cebat, dominicam nescisse orationem. Cur ergo
quam, Dimittenobisdebitanostra, sicutel nosdimit- putamus hoc eum dixissequod nec temere potuit
timus debiloribus nosiris ? Qui dicit, Aufer a me nec mendaciter dicere, nisi quia molestifie tribula-
concupiscentias ventris, et desiderium concubilus tionesquetemporalesplerumque prosunt, vel ad sa*
ne apprehendat me {Eccli. xxm, 6) ;
quid aliud nandum tumorem superbias, vel ad probandam
dicit quam, Ne nos inferas in tentationem ? Quidi- exercendamvepatientiam^cuiprobataeet exercitale
c\i,Erue me abinimicis meis, Deus, etab insurgen- clariormerces uberiorque servatur, veladqusecum»
tibus super me libera me [Psal. Lvni, 2) ;
quid aliud que flagellanda et aboleuda peccata taraen nos ;

dicit quam, Libera nos a malo ? Et si per omnia nescientes quid ista prosinl, ab orani tribulatione
precationem sanctarum verba discurras, quantum optamusliberari ?Abhac ignorantia nec seipsum
exstimo, nihil invenies quod
dominicanon in ista Apostolus ostendit alienum, nisi forte quid oraret,
contineaturet concludatur oratione. Unde liberum sicutoportet, sciebat, quando in revelationum ma-
est aliis atque aliis verbis, eadem tamen in oran- gnitudine ne extolleretur datus est illi stimulus
do dicere sed non debet esse liberum ahadicere.
; carnis,angelussatanae, quieumcolaphizaret; prop-
pro nobis, etpronostris,etproalienis,
23. Haec et fer quod ter Dominum rogavit ut eum auferret
atque pro ipsis inimicis sine fluctu dubitationis ab eo, atique, sicutoportet, nesciens quid oraret.
oranda sunt quamvis aliuspro isto,aliuspro illo,
: Denique Dei responsura cur non fieret quod vir
sicut se habent propinquitates vel longinquitates tantusorabat, etquare fierinonexpediret.audivit:
necessitudinum, in corde oranlisoriatur autexcel- Sufficit tibi gratia mea ; nam virtus in infirmitate
lat affectus. Qui autem dicit inoratione, verbi gra- perficitur {\\ Cor. x\\, 7-9).

tia, Domine, multiplica divitias meas aut, Da mihi ; 26. In his ergo tribulationibus quae possunt et

tantas quantas ilH vel illi dedisti aut, Honore ; prodesseet nocere, quidoreraus, sicutoportet, nes-
meos auge, fac me in hoc saeculo praepotentem at- ciraus et taraen quia dura, quia raolesta, quia
:

queclarentem, vel siquid hujusmodi est et haec ; contra sensum nostrae infirmitatis sunt, universali
dicit, eorum habens concupiscentiam, non id at- humana voluntate, ut anobishaec auferantur, ora-
tendens, utex hissecundum Deum prosit homini- mus. Sed hoc devotionisdebemus Doraino Deonos-
bus puto eum non invenire in oratione dominica
: tro, ut si ea non abstulerit, non ideo nos ab eo
quo possit heec vota coaptare. Quamobrera pudeat negligi existimemus, sed potiuspiapatientiamalo-
saltem petere quae non putet cupere ;autsi et hoc rum,bona speremus ampliora : sic enim virlus in
pudet, sed cupiditas vincit, quanto mehushoc pe- infirmitateperficitur. Nonnullis quippe impatienti-
 505 EPISTOLARUM CLASSIS III. 506

,busDominus Deus quod petebant concessit iratus, qui adjuvatinfirmitatem nostram. Nam cum dixis-
igicut contra Apostolo negavit propitius. Nam legi- set Apostolus, Si autem quod non videmus spera-

inus Israelitse quid et quomodo rogaverintet acce- mus, per patientiam exspectamus ; ibi subjecit :

perint sed expletaconcupiscentia, impatientiuest

; Similiteret Spirilus adjuvat inlirmitatemnoslram:
graviler casfigata(iVuOT. xi). Dedit etregem peten- quid enim oremus, sicut oportet, nescimus ; sed
tibus secundum cor eorum, sicut scriptum est, non ipse Spiritus interpellat pro nobis gemitibus ine-
secundum^corsuum^I/Jeg-.vui.OjT^.Dediteliamquod narrabilibus. Qui aulem scrutatur corda, scit quid
diabolus postulavit, ut probandus ejus famulus Spirilus sapiat, quia secundum Deum interpellat
teutarentur [Job. \, 12, et ii, 6). Exaudivit rogantes pro sanctis {Rom. viii,sic est in-
23-27). Quodnon
el immundos,spiritus, ut in multos sues legio dee- telligendum.utexistimemus sanctum Spiritum Dei,
Imonum mitteretur(£,MC. vui, 32). Hsec scripta sunt, qui in Trinitate incommutabilis Deus est, et cum
;ne forte se quisque magnipendat, si fuerit exau- Patre etFilio unus Deus, tanquamaliquem qiii non
ditus, cumaliquidirapatienter petit, quod non im- sit quod Deusest, interpellare pro sanctis dictum :

petrare plus prosit ; autse abjicial, et de divina quippe est. Interpellatpro sanctis, quia interpellare

lerga se miseratione desperet, si non exaudiatur, sanctos facit ; sicut dictum est, Tentat vos Dominus
jcum forte aliquid petit, quo accipiendo aflQigatur Deus vester, ut sciat sidiligatis eum {Deut. xiii, 3),

atrocius,vel a prosperitatecorruptus penitus ever- hoc est ut scire vos faciat. Interpellare itaqne san-
tatur. In talibus ergo quid oremus, sicut oporlet, ctos facit gemilibus inenarrabilibus, inspirans eis
aescimus. Unde si aliquid contra quam oramus desiderium etiam adhuc incognilee tanleerei quam
inomnibus gratias
acciderit, patienter ferendo, el per patientiam exspectamus. Quomodo enim nar-
!agendo,hoc potius oportuissequod Dei, non quod ratur, quando desideralur, quodignoratur ? nam
nostra voluntas habuit, minine dubitaredebemus. utique si omnimodo ignoraretur, non desiderare-
Nam et hujusmodi exemplum praebuit nobis ille tur ; el rursus, si videietur, non desideraretur, nec
jmediator, qui cum dix[?,?,&\, Pater,si fieripotest, geraitibus quaereretur.
transeal a me calix iste, humanam in se volunta- CAPUT XVI. — 29.
omnia considerans, et
Haec
temexhominissusceptionetransformans, continuo si quid aliud de hac Dominus insinuaveril,
re tibi
subjecit : Verum non quod ergo volo, sed quod tu quod vel mihi non occurrit, vel dici a me longum
vis, Pater {Mallh. xxvi, 39). Unde non immerilo fuit,concerta in oratione vincere hoc saeculum ;

per unius obedientiam justi constituuntur multi ora in spe, ora fideliter et amanter, ora instanter
[Rom. v, 19). atque patienter, ora sicut vidua Christi. Quamvis
27. Quisquis autemillam unam petit a Domino, enimadomnia membraejus,hocest ad oranesqui
et hanc requirit {Psal. ixvi, 4), certus ac securus in eum credunt, et ejus corpori sociantur, sicut
petit,nec timet ne forte obsit cum acceperit, sine docuit, orare pertineat, specialiter tamen diligen-
qua nihil prodest quidquid aliud orando, sicut tior curaorationum inScripturisejusviduis inyeni-
oportet, acceperit. Ipsa est enim una vera et sola turinjuncta. Nam duae fuerunt Annae honorabililer
beata vita, ut contemplemur Domini deleclatio- norainatae, una conjugata quae Sanctum Samuelem
nem in seternum, immortales atque incorruptibiles peperit, alia vidua quae sanctum sanctorum, cum
corpore et spiritu. Propter hanc unam caetera re- adhuc infansesset, agnovit.^ravit et conjugata in
non indecenterpetuntur. Istam quis-
quiruntur, et dolore animi et afQictione cordis, quia filios non
quis habuerit, omnia quee vult habebit, nec ali- habebat tunc ipsum Samuelemimpetravit, el ac-
:

'quid ibi velle habere poterit quod non decebit. Ibi ceptum Deo reddidit, quia cum posceret, vovit (I
|quippe estfons vitae, quem sitire nunc oportet in Reg.\). Sedoratio ejusquomodoadorationemillam
oralione, quamdiu in spe vivimus, etquod spera- dominicam pertineat, non facile reperitur, nisi
|mus nondum videmus ,in prolectionealarum ejus, quiain eo quod ibi positum Q?,\.,Liberanosa malo,
iante quem omne desiderium nostrum, ut
est ine- non parvum malum videbalur, et nuptam esse, et
briemur ab ubertate domus ejus, et torrente vo- fructucarerenuptiarum, cum sola excuset nuptias
iluptatis ejuspotemur; quoniam apud eum est procreandorum causa filiorum. De iila vero Anna
foDs vitee, et in lumine ejus videbimus lumen vidua vide quid scriptum sit Quia non discedebat :

\{Psal. XXXV, 8-10), quando satiabitur in bonis detemplo,jejuniis etobsecrationibus serviens nocte
desiderium nostrum, etnihileritultraquod gemen- ac die {Luc. w, 36, 37). Nec aliunde Apostolus, quod
doquseramus, sed quod gaudendo teneamus. Ve- etsupra commemoravi : Quse autem verevidua est,

'rumtaraen quia ipsa estpax quee praecellit oranem inquit, et desolata, speravitin Domino, et persistit

lintellectum, etiam ipsam in oratione poscendo, in orationibusnocteac die {ITim.y,^) etDominus :

jquid oremus, sicut oportet, nescimus. Quod enim cum scmper ad oraudum, et non deficiendum nos

j
sicuti estcogitare non possumus, utique nescimus ;
hortaretur,viduam commemoravit, quae Hcet ini-
{sedquidquid cogitanti occurrerit, abjicimus, res- quum etimpium judicem, ac Dei elhominura con-
puimus, improbamus, non hoc esse quod quaeri- temptorem, ad audiendam causam suam assidue m-
mus novimus, quamvis illud nondum quale sit terpellando converlit.Quamergo praecaeterisviduae
Doverimus. debent vacare orationibus, satis hinc intelligi potest,
CAPUT XV. —
28. Est ergo'in nobis quaedam, ut quod omnibus ad suscipiendum orandi studium
iladicam, docta ignorantia, sed docta spiritu Dei deviduispropusitumeslexhortationisexemplum.
 '

M)T ^. A&GO^tlNl KPISCOPI 508

30. Quid autem in hoc operis genere in viduis ta Scriptura ita diclt Corpus enim quod corrum-
:

electnni esl, nisi deslitutio et d"solatio ?Quaprop- pitur nqgravat animam, et Uenrimit terrena inha-
ter si se omnis anima inteiligat in hoc saeculo des- biiatio sensutn multa cogitantein(Sap. ix, 13). Sed
titutam atque desolatam, quamdiu peregrinatur a ideo venit Salvator noster, qui mulierem iliam io
Domino, quamdamviduitatem suam Deo
pirofecto Evangelio per decem et octo annos curvam, qu»
defensoriassidua et impensissimaprecalione com- fortasse hoc significabaf, verbosalutis erexit [Lue.
mendat. Oraergo ul vidua Ghrisli, nondtim habens 1111, 11-13), ut anima christiana nonfrusfra audiat,

ejus conspectum, cujus precaris auxilium. Kt licet Sursum cor nec frustra respondeat, se habere ad
,-

sisditissima, sicutpauper ora ; nondum enim veras Dominum. Qnod intuens recte facis, mala hujusf
futuri saecuii divitias habes, ubi nulla damna for- mundi tolerabilia ducere spe futuri. Sic enim usu
mides. Licet habeas filios et nepotes, nuuierosam- quodam bono convertuntur in bonum, dum non
que familiam, quod et supra dictum est, sicut de- augent nostram concupiscenliam,sed exercent [>»-
solata ora enim omnia temporalia,
: incerfa sunt tientiam; de quare Apostolus ait : Scimusquoniam
etlam usquein finem vitaehujiis in nostram conso- diligenlibus Deum omnia cooperantur in bonum
lalionem mansura. Tu autem si ea qufe sursum (Rom. VIII, Omnia, inquil
28). non solum ergo :

suntquoeriset sapis, seterna et certadesideras, quse illaqufB appetuntur ut suavia, verum efiam illaquae
quamdiu nondum habes, etiam salvis omnibus ut molesta vitantur ; quando alia sic sumimus n«
atque obse((uenlibus tuis, tanquam desolatam capiamur, alia sic ferimus ne frangamur, et secun-
deputare te debes.Etsi tu, profectoetiaratuo exem- dum proecepta divinainoranibus gratiasagimusei,
plo religiosissima nurus tua, et alice sancta viduee dequodicimus BenedicamDominumin omni tem-
:

virginesque sub veslra cura securius constitutae : pore ; semper laus ejus in ore meo (Psal. xxxui,
quanto enim magis domum vestram pie Iractatis, 2) ; et, Bonum est mihi humiliasti me, ut discam,
tantoimpensius orationibus instare debetis, rerum justiftcaliones tuas (Psal. cxvui, 71). Neque enim
praesenlium non occupatae negotiis, nisi quae tlagi- revera.si fallacis prosperitatissemper hic tranquii-
tat causa pietatis. litas arrideret,anima huiuana portura illiim verae
31. Sane meminerilis et pronobis non negligen- certaeque securitatis appeteref, domina insignis el
ter orare.Nolumus enim sic nobishonorem, quem merito illustris, et praestantissima filia. Reddens
periculosum gerimus,deferatis, utadjutoriura,quod itaque debitum Preestantiae tuae salutationis obse
necessarium novimus, auferalis. A familia Christi quium, agensque gratias quod salutis nosfrae reli
oratum etpro Petro, oratum et proPaulo est vos ;
'
giosissimam curamregis,posco tibi a Dominofutul f*

in ejus familia esse gauderaus, et incomparabiliter rae vitae pr8emia,praesentisque solatia; omniumquc
plus quam Petrus et Paulus orationura fraternarum vestrum, in quorum cordibus per fidem habitai
auxiliis indigemus.Oratecertatim concordi sancto- Christus, me dilectioni orationiquecommendo.£^.'
que certamine non enim adversusalterutrura cer-
: alia manu : Deus verus et verax veraciter coa |

tatis, sed adversus diabolum, sanctis omuibus ini- soleturcor tuum,et protegatsaluteratuam.dominsl
micum. In jejuniis et vigiliis, et omni castigatione insignis et merito illustris, ac preestantissima hlia '

corporis quamplurimum adjuvatur oratlo {Tob. EPISTOLACXXXII*(a).

j

xn, 8). Faciat quaeque vestrum quodpoterit : quod Auguslinus Volusiano, exhortans illum ut sncra I

altera minus potest, in ea quae potest facit, si in

rum scriplurarum lectioni vacet, sibique 7'escrii
bat si quid in eis difficuLtatis legenti occurrerit\
quod ideo quia non potest ipsa non
altera diligit
Domino illustri et merito prajstantissirao filio VoLU-i
facit proinde quae minus vaiet, non impediat
;
siANO (b), AuGUSTiNUS cpiscopus. !

pius valentem.et quaeplus valet, non urgeat minus

De salutetua, quara etin hocsaeculo, et in Chrisi
\
valentem. Conscientiam quippevestramDeo debe-
to esse cupio, sanctae matris tuae votis sunj
tis nemini autem vestrum aliquid debeatis, nisi
;
fortasse etiam ipse non impar. Unde meritis tuii
utinvicem diligatis. Exaudiat Dominus, qui
te
reddens salutationis obsequiura, hortor, ut valeo
potens est facere supra quam petimusaut intelligi- ut Litterarura vere certeque saucfarum studio te cu
mus (Ephes. in, 20).
ram non pigeat impendere. Sincera enim et solidj,
EPISTOLA CXXXr(fl). resesf, nec fucatis eloquiis ainbit ad animum, netji
i

Augustinus Probam resaluliit,etgratias agit quod ullolinguae tectorio inane aliquidac pendulum cre
de salute ipsius fuerit sollicita.
Dominae insignietmeritoillustri.etprsestantissimae Recognita ad a. a. bg. bl. c. cc. ff. g. gv. j. 1. n
r. s. t. tt vc. vd. duos bn. duos sb. quinque v. et Am
filiae Prop^, Augustinus, in Domino salutem. Bad.lir. Lov
Estquidem ita, utdicis,quod incorporecorrupti- (a) Alias 1 : quae autera 132 erat, nunc 266, Scriptil
circaineuntemannum412.
bili anima quadam contagione
constituta, terrena (6) Voiusianus MelaniiEJunioris avuncuius fuissecrel
j

constringitur, et tali onerequodammodo depressa ditur, idest ipsiusmatris Albinfe frater non autem pa ;

truus, quiaPublicolaMelanioeejusdem paler fratremnoi

curvatur, ut inimo multa, quam in summo unum,
habuit superstitem, ex epist. 94. Qiiapropter t/ieios, quf
faciUus concupiscat etcogitet.Nam hocetiamsanc- voxad patruum et avunculum communis est, non l)en
abinterprete vertitur, palrum, tum apud Photiuiu, 53
« InMss. septem et Am. Bad.
Er. habent, nos. tum apud Metaphrastem, in Melania? vita. Exstant Rutil'
* CoUata est cum o. bg. c.bl. bn.
cc. cb. ff. h. gv. de eodem.ut putant, vulusiano versus,qiiibus hunc prc
n. r. s. t. duobus sb. duobusvc. quatuor v. et cuni consulis Africff! muniissustinuissedocet. Porro Melanii
Am. Bad. Er. Lov. neptiset Procli Gonstantinopolitaniepiscopi cura Voiu
(a) Alias 156 quae : autem 131 erat, nunc 101. Scripta sianum ad christianam religionem profitendam in es
circa idem tempus. tremis adductumfuisseproduntPhollusetMetaphrastet
 .

09 EPISTOLARtJM CLASSIS III. 510

Multum movet, non verborum, sed rerum

litat. randi adhibeas voluntatem. Noli perdere paternam
.vidum etmultum terret, factura securura. PriB-
;
diligentiara, quara in ipsa inquisitione servasli,
ipue Apostoioruralingnasexhortorutlegas; eihis quando tantorum scelerum confessionem, nonex-
iiim adcognoscendos Prophetas excitai)eris,quo- tendente equuleo, non sulcantibus ungulis, non
iiin te»tiraoniis utuntur Apostoli. Si quid autera, urentibus flammis, sed virgarum verberibus eruisli
elcum eogitas, tibi oriturqusestionis, in quo dis- Qui modus coercitionis a magistris arlium libera-
olvendo videar necessarius, scribe ut rescribara. lium, etab ipsisparentibus.etsfepeeliaminjudiciis
(agis enira hoc forte Domino adjuvante potero, soletab episcopis adhiberi. Noli ergo atrocius vin-
uara prsesens talia loqui tecum :non solum propter dicare, quod lenius invenisti. Inquirendi quampu-
ccupationes varias et meas el tuas (quoniam non niendi necessitas major est: et mitis- adhoc enim
um mihi vacat, occurrit ut et tibi vacet), verum simi homines facinus occultatum diiigenter atque
liamproptereorumirruentem prffisentiam,qui ple- instanter examinant, ut inveniant quibus parcant.
iumque uonsunt apti tali negotio.magisquelinguae Unde pleruraque necesse est, exerceatur acrius in-

lertaminibus,quara scienliaelurainibusdelectantur: quisitio, ut manifestato scelere sit ubi appareat

{uodautem scriptum habetur, sempervacatad le- mansuetudo. Omnia quippebona opera amant in
lendum, cumvacat legenti nec onerosura fitpree- ; luce constitui; nonpropter humanam gioriam.sed
cns, quodcum volessumitur, cum volesponitur. tit Dominus, bona opera vestra, etglO'
videant, ait
EPISTOLA CXXXIil *
(a). rificent Patrem vestrum quiin cxlisest {Matth. v, 6). 1

Kuguslinus Marcellino tribuno, ut Donatistas in Et ideo non sufTecit Apostolo monere ut mansuetu-
quxstioneconl'essosatrociafacinora,puniat citra
\

dinem servaremus, sed ut eara etiam notam omni-

i
supplicium capitis, iiti congruit Ecclesise man-
1 suetudini. busfaceremus Mansuetudo, inqmi, vestra nota sit
;

oniino eximio et meritoinsigni.atquecharissimo omnibus hominibus {Philipp. iv, 5) et alio loco. ;

lio MarcelliiNO, AuGiisTmus *, in Domino salutem. Mansuetudinem ostentantes ad omnes homines {Tit-
i. Circumcelliones illos et clericospartis Donati, ni, 2). Unde nec illa sancti David, quaudo inimico
uos de Hipponensi adjudiciumprofactis eorum
* sibi in manus tradito clementer pepercit (I Reg.
cura deduxerat, a tua Nobihtate
ubiiceedisciplinae XXIV, 7),pr6eclarissimalenitasemineret,nisipotestas
omperi auditos, et pluriraos eorum de homicidio pariterappareret. Non leergoexasperetvindicandi
uodiuRestitutum, catholicum presbyterum com- potestas, cui lenitatem non excussit examinandi
liserunt, et de csede Innocentii, alterius catholici necessitas. Noli facinoreinventoqueererepercusso-
resbyteri, atque de oculo ejuseffosso,etde digito rem, iu quoinveniendonoluisti adhibere tortorem.
riBciso fuisse confessos. Unde raihi soilicitudo ma- 3. Postremo pro Ecclesise utilitatemissuses. Hoc
ima incussa est, ne forte Sublimilas tua censeat Ecclesiee catholicee, aut,ut modum dispensationis
os tanta legum severitate plectendos, ut qualia fe- meaenonsupergredividear, hocEcclesiaead Hippo-
erunt, talia patiantur. Ideoquehis litteris obtestor nensium-Regiorum dioecesim pertinenti prodesse,
dem tuam quara habes in Chrislo, per ipsius
Do- hoc expedireconlestor. Sinonaudisamicumpeten-
lini Christi misericordiam, ut hoc nec facias, nec tem,audiepiscopumconsulentem.Quamvisquoniam
eri omnino permittas. Quamvis enim ab eorum christiano loquor, maxime in talicausa, nonarro-
iteritu dissimulare possemus, quinou accusanti- ganter dixerim, audire te episcopum convenit ju-
us nostris, sed illorum Notoria ^ ad quos tuendae bentem, domine exiraieet merito insignis, atque
iiblicae pacis vigilantia pertinebat, prsesentali vi- charissirae fili. Unde scio quidem causas ecclesias-
eantur examini ; nolumustatem passiones servo- ticas Excellentiae tuee potissimum injunctas, sed
,im Dei, quasi vice talionis,paribussuppIiciisvin- quiacredo istam curam ad virum clarissimumat-
licari. Non quoscelestis hominibuslicenliam faci- que spectabilem proconsulem pertinere, ad eum
orum prohibeamusauferri sed hoc magis sufflcere ; quoquelitteras dedi;quas rogout ipse illi tradereet
[olumus utvivi etnullacorporis parte truncati,vel allegare, si opus est, non graveris atque ambos :

b inquietudine insana ad sanitatis otiura legum obsecro, ne importunam arbitremini, vel interces-
I
lerci tione dirigan tur, vel a malignis operibus alicui sionem, vel suggeslionem, vel soUicitudinem nos-
lili operi deputentur. Vocaturquidem etisla dam- tram et passiones catholicorum servorum Dei,
;

sed quis non intelligat magis beneficium quatn

alio; quae infirmis ad aedificationem splritualem utiles
ipplicium nuncupandum, ubi nec sseviendi rela- esse debent, haud reciproca inimicorum, aquibus
etur audacia,nec paenitendi subtrahatur medicina ? passi sunt, poena decoloretis, sed potius refracta
Imple, christiane judex, pii palris officium sic
2. ; judiciaria severitate, et vestram fidem, quia filii

accense iniquitati, ut consulere humanitati memi- estis Ecclesiae, et ipsius matris mansuetudinem
leris : necin peccatorum atrocitalibus exerceas ulci- commendare minime negligatis. Deus omnipotens
i'-endi libidiiiem; sedpeccatorum vulneribus cu- Praestantiam tuam bonis omnibus augeat, domine
'Mss. AoGusTiNus episcopus. eximie et merito insignis, atque charissime tilii.
;'Lov. de Hipponensis ecclesia. At a Mss.abest ecelesia,
!iam vocem.sive quampiamsimilemsupplendamretin- EPISTOLA CXXXIV * {a).
|Jere solet Augustinus. Augustinus Apringium p7'oconsidem rogat ac mo-
'Mss. tres, Notaria. Alii duo, Notatoria.
* Hanc contulimus cum a. bg. bl. c. cc. * Recensuimus hanc ad cb. fT. g. gv.
fl. g. gv. n. a. bg. bl. c. cc.
s. t. vc. duobus s. quator
Bad. Er. Lov.
v. et cum Am. n. r. s. sb. i. vc. quatuor v. et Am. Bad. Kr. Lov.
ad
i(al Alias 159 qute autem 136 erat, nunc 99. Scripta
:
(a) Aiias 160 : quse auteoi 134 erat, nunc 58. Scripta
Tca idem tempus. oum superiore.
 ; ;

5H S. AUGUSTINI EPISCOPI 512'

net ut CircumcelUones alrocia confessos milius poleslatis videmiis, sed etiam flliura christianre
pje-
puniat, memor ecclesiastiae mansnetudinis. tatis agnoscimii>:.Siibdatursublimitas tua, siibda-
Domino insigni et merito snbliini.ac prfiestantissimo tiir causam tccum tracto coinmiinem,
(ides tua ;

tiiio APBINGIO, AUGUSTINUS. sed ea potes quod ego non possum confer
tii in :

l. Non diibilo in hac potestate quain

Deus tibi nobisciim consilium, et porrige auxilium.
homini in homines dedit, cof?ilare te divinum ju- 4. Diligenter actuin est ut inimici Ecclesiae, qai

dicium, ubi el judices stabunt rationera de suo ju- solent vaniloquio seductionis sollicitareanimos im.
dicio reddituri. Chrisliana quippe fide te imbutuin peritos tanquam de persecutione gloriantes quaoj
scio ;unde inihi adExcellentiara tuammajorfidiicia se perpeti jactant, horrenda facinora sua in cathO'
tribuitur, non solum pelendi, verum etiara raonendi licos clericos perpetrata faterentur et siiis verbii
propter iilum Dominum, in cujus familia nobiscum implicarentur. Legenda sunt Gesta ad sananda»
ctelesti jure censeris, in quo spem vitse aeternae pa- animas, qiias pestifera suasione venenaverunt
riler habemus, et quem pro vobis in sacrosanctis nuinquid placet tibi ut ad finem Gestorum, si cro.
mysteriis invocamus. Proinde, domine insignis et entiim istoriim suppliciura continebit, legendopef'
merito sublimis, ac preestanlissime tili, primum venire timearaus, ubi ponimus et ipsam conscien-
quaeso ut non tibi videar importunus irruere acti- tiam, ne malura pro raalo, qui passi sunt, reddi-
bus ea sollicitudine quam me praecipue gerere
tuis, disse videantiir? Si ergo nihil aliud constitiieretui
oportet pro Ecclesia milii credita, cujus utilitatibus frenandae malitiae perditoriim, extreina fortassj
servio, cui non tam praeesse quam prodesse desi- necessitas utlalesocciderentur urgeret; quanquan
dero deinde obsecro ut quod moneo vei rogo, non
:
quod ad nos attinet, si nihil mitius eis fieri posset
dedigneris accipere, non cuncteris acquiescere. malleraus eos liberos relaxari, quam passioQet
2.Circuracellionesquosdametclericosdonatistas, fratrum nostrorumfuso eorum sanguine vindicari
cura eorum qui disciplinfe publicae inserviunt, prae- nunc vero ciim aliquid fieri possit, qiio et miti:
missaNotoria, ad judicialegesqueperduxit. Hi cum commendetur Ecclesia, et immitiura cohibealu
audirentur a viro clarissimo et spectabili tribuno audacia; cur nonflectasin partem providentiorem
et notario fratre tuo, filio meo Marcellino, non tor- lenioremquesententiam,quodlicetjudicibus facer
mentis ungiilarumatque flammarum,se'j virgarum etiam non in causis Ecclesiae^Time ergo nobiscuD
coerciti, horrenda facinora in fratres et compres- judicium Dei Patris, et cominenda mansuetudineD
byteros meos a se perpetrata confessi sunt ;
quod tnatris : cum enini tu facis, Ecclesia facit, proptel
scilicet unum eorum exceptum insidiis trucida- quam facis, et cujusfilius facis. Contende bonitat
verunt, alterum e dorao raptum, oculo effosso cum malis illi scelere iraraani raembra de cotI
:

digitoque amputato truncaverunt. Haec cum com- pore vivo avulserunt ; tu opere misericordi effic

perissera illos fuisse confessos, ideoque minime ut illa quse nefandis operibus exercebant, alicu|
dubitarem sub jura tuae securis esse venturos, has utili operi integra eoruin merabra deservian'j
ad tuam Nobilitatem litteras acceleravi, quibus de- llli non pepercerunt correctioncm sibi praedicaatl

precor, et per misericordiam Christi obsecro, sic bus Dei servis tuparce coraprehensis, parcedu((
;

de tua majore atque certiore felicitate gaudeamus, tis, parce convictis. Illi irapio ferro fuderunt saGJ

ut eis paria non retribuantur qiianquam lapidis ;

guinera Christianum: tu ab eorum sangiiine etiail
ictibus digitum praecidere oculumque convellere juridicum gladium cohibe propter Christum. 11
leges puniendo non possint, quod isti saeviendo niinistro Ecclesiae occiso extorserunt spatium v
j

potuerunt. Unde securus sum de iis quihoc se fe- vendi tu inimicis Ecclesiae viventibus relaxa spjj
:

cisse confessi sunt, quod hanc vicissitudinem non tium poenitendi. Talem te oportet esse in causa E(|
reportabunt ; sed ne vel ipsi, vel iili quorum ho- clesiaej udicem christianum,petentibus,monentibuj|
micidiura patefactum per tuae potestatis senten-
est, intercedentibusnobis. SoJent homines quando cutj
tiam multentur, hoc timeo, hoc ne fiat et christia- inimicis eorum convictis lenius agitur, a mitiorl
nus judicemrogo,et christianum episcopus raoneo. sententia provocare : sed inimicos nostros ita dil:[

3. De vobis quidem dixisse Apostolum legimus gimus, ut nisi de tua christiana obedientia praesij

quod non sine causa gladium geratis, et ministri mamus, a tua severa sententia provocemus. Deul
Dei sitis, vindices in eos qui male agunt(i?o»i. xui, 4) omnipotens Excellentiam tuam auctiorem felici(|

sed alia causa est provinciae, alia est Ecclesiae :

remque conservet, domine insignis et merito sul
illius ferribiliter gerenda est administratio hujus ;
blimis, ac praestantissime fiii. ^f
clementer commendanda est mansuetudo. Si apud EPISTOLA CXXXV '
(a).
judicem non christianum mihi sermo esset, aliter Volusianus Augustino, proponens illi quxstiones : qu
agerem nec tamen etiam sic Ecclesiae causam
:
modo Deus immensus claudt potuerit utero virgini
desererem, et quantum admittere dignaretur, ins- et infantis corpusculo an mtindi curam deseruer ;

tarem ne passiones servorum Dei catholicorum, quae interim,, etc. num eliam miraculis satis declara
;

prodesse debent ad exerapla patientiee, inimicorum

sit ejus divinitas.
suorum sanguine foedarentur ;et si nollet acquies-
cere,inimico animo eum resistere suspicarer. Nunc * Exstat cum epistola cxxxii, in iisdem Cdd. sup
vero quando apud te res agitur, alia mihi ratio est, designatis .

(a) Alias 2 : quse autem 135 erat, nunc 110. Scrij

alia consultatio. Rectorem te quidem praecels» sub initium anni 412.
 il3 EPISTOLARUM GLASSIS III. 514

Domino vere sancto, ac merito venerabili patri Au- tus ; nec ullis competentibus signis tantse majestatis

GUSTINO episcopo, VOLUSIANUS. indicia clarescunt, quoniam lurvalis * illa purgatio,

1. Petis me, vir probilatis justitixquedocumentum, debilium curse, reddita vita defunctis, hsec, si et

d aliqua ex ambiguis lectionis peritae discenda percon- alios ' cogites, Deo parva sunt. Intervenimns ulterius
er. Amplector gratiam muneris imperati, meque inquirenti,solutoqueconventu,adpotiorisperitiae merita
,ibens in disciplinas tuas offero, veteris sententiae auc- distulimus, ne dum incautius secretatemerantur, in cul-
\oritatem secutus, quie nullam ad perdiscendum abun- paindefiecter et error innocuus. Accepisli, vir totiusglo-
liire credit aetatem. Neque immerito sapiens, pru- riae capax, imperitise confessionem ; quid a partibus
lenttx studia nuliis terminis, neque fine conclusit, vestris desideretur agnoscis. Tnterest famae tuse, ut quae-

]uando primordiis suis remota virtus ' nunquam adeo sita noverimus. Utcu7nque absque detrimento cultus
-eseratur adeuntibus, ut omnis protinus ad agnitionem divini in aliis sacerdotibus toleratur inscitia ; at cum
mtescat. Domine vere sancte, ac merito venerabilis ad antistitem Auguslinum venitur, legi deest quidquid
xiler, est operie pretium cognoscere habitam inter nos contigerit ignorari. Incolumem Venerationem tuam
woxime confabulationem. Quibusdam amicorum con- divinitas summa iueatur, domine vere sancte, ac
\)entibus aderamus, frequentes proferebantur iliic pro merito venerabilis pater.
ngeniis studiisque sententise. Erat tamen sermo rheto- EPISTOLA CXXXVI '
(a).
ira partitio : apud agnoscentem loquor ; nam etiam Marcellinus Augustino, rogans ut Volusiano faciat satis,
sla paulo ante docuisti. Adstrucbatur quid esset inven- et narrans quosdam calumniari quod Deus veterem

inventionis acrimonia
Legem prse tsedio seii consiliorum inconstantia abro-
io, quae ^, quantus disponendi
garit, quodque doctrinaevangelica sit reipublicae inu-
abor, quse translationis gratia, quse iconismatum pul-
tilis ; denique christianos principes multum malorum
'.hritudo, et pro ingenio naturaque materise apposita invexisse reipubticse.
•tiam dicendi facultas. Alii rtirsus poelicam elevabant Domino nimiumque venerabili, etomnibus mihi officiis
'aventes. Ne hanc quidem eloquentise partem tacitam aut unice percolando patri Augustino, Marcellinus.
nhonoram * relinqms, ut convenienter poeta dixerit : 1. Volusianus Beatitudinis tuse mihi lit-
Vir illustris
Inter victrices hederam serpere lauros.
tibi teras legit, imo me quidem cogente pluribus legit, quse
{Virg. Bucol. ecl. 8.)
scilicet omnia quse a te dicuntur, cum vere miranda
[)icebatur ergo quantns ceconomise esset ornalus, quse
sint usquequaque miralus sum. Sermonis enim divini
nelaphorarum venustas, quanta in comparatione su-
gratia humilitertumens, facile ut placeret emeruit.Hinc
dimitas jam leves enodesque versus, atque, ut ita
;
enim plurimum placmt, quodhominis gressus aliquanio
iixerim, cxsurarum modulatavaratio. Tunc ad fami-
titubantes boni propositi exhortatione statuere el fir-
larem tuam philosophiam sermo deflectit, quam ipse
mare contendis. Est enim nobis cum eodem quotidiana
Xristotelico more tanquam Isocraticam fovere consue-
pro viribus nostris, et pro ingenii paupertate disputa-
'eras. Quserebamus et quid egerit prseceptor ex Lyceo;
tio. Sanctse siquidem matris ejus precatione compulsus,
ifu?d Academise multiplex et continuala cunctatio ;
cura mihi est eum frequentius salutandi gratia conve-
liiid illedisputator ex Porticu ;quid Physicorumperi-
nire, licetvicem inhacparte reddere etiamipse dignetur.
td ; quid Epicureorum voluptas ; quid inter omnes
Accepta autem Venerabditatis tuss epistola, homo qui
nfinita disputandi libido, tuncque magis ignorata
a veri Dei stabilitate, multorum quorum in hac urbe
)eritas, postquam prsesumptum est quodpossit agnosci.
copia est persuasione revocatur, ita motus est, ut si,
2. Dumin his confabulatio nostra remoratur, unus
quantumipseconfirmat,litterarumprolixitatemminime
'
multis : Et quis, inquit, est sapientia ad perfectum
formidasset, omne Beaiitudini tux quod habere potest
'Jhristianilatis imbutus, qui ambigua in quibus hsereo
insinuasset ambiguum. Sed tamen satis, sicut etiam
mssit aperire, dubiosque assensus meos vera vel verisi-
ipse probare dignaberis, culto accuratoque sermone, et
mili credulitate firmare ? Stupemtis tacentes. Tunc in
Romanse eloquentise nitore perspicuo, aliqua sibi
fiaec sponte prorumpit : Miror utrum mundi Dominus
exsolvi impendioposlulavit. Qusequidem quseslio usque-
tt rector intemeratse feminse corpus impleverit, per-
quaque detrita est, et eorum super hac parte satis
tulerit decem mensium longa illa fastidia mater, et
7iota calliditas, qui dispensationem dominicse incarna-
tamen virgo enixa sil solemnitale pariendi, et post
tionisinfamant.Sed tamen etiam ego in hac parte, quia
hsec virginitas intacta permanserit. His et alia sub-
pluritnis quidquid rescripseris profuturum esse confido,
nectit : Intra corpusculum vagientis injanlise latet,
precator accesserim, ut ad ea vigilantius respondere
mipar vix putalur tiniversitas ; patiturpuerilitatis
^*

digneris, in quibus nihil amplius Dominum, quam alii

annos, adolescit, juventute solidatur : tam diu a sedi-
homines facerepotuerunt, gessisse mentiuntur. Apollo-
bus suis abest ille regnator, atque ad unum corpuscu-
nium siquidem suum nobis etApuleium, aliosque magicae
lum totius mundi cura transfertur ; deinde in somnos
resolvitur, cibo atitur, omnes mortalium sentit affec-
Unus e Vatic. Mss., carnalis illa purgalio. At alii
'

omnes habent, Jarva/is /idest liberatioadaemonibus, qui

larvae vocitantur.
!
Unus Vatic. codex cseteris refragantibus
' praefert, re- * Apud Lov. aliasque Edd., hwc et alia si cogiles. Sed
mola veritas. in Mss. hic et infra in lipist. 137 legitur, /leec si et alios
« InMss. seplemdecim
I
Astruebatur quid essel inven-
: cogites. Sic porro iegebat Augustinus, cum ad hoc res-
tionis acrimonia. pondeal h atemur quidem et nos lalia gessisse Prophe-
:

' Lov., inhonoralamreliqui.Mss. plures, reliquissenl.Sed tas, etc.

^

legendum cummeliorisnotae Gdd., inhonoram relinquis, * Ad Gdd.

a. bg. bl. bn. c. cc.ff. g. gv. j. L n. r. sb.
Laudat quippe Augustinum quod poeticam nobilitarit. s. vc. vd. duos a. quinque v. recognita, et ad Am.
t.
libris videlicet conscriptis demusica. Bad. Er. Lov.
,
* Edd,, cui parva. At. Mss. viginti Ires tuminhac, tum (o) Alias 6 quae autem 136 erat, nunc 77, Scripta
:

m Epist. 137 conslanter habent, cui par vix. eodem tempore.

 . ;

^^ S. AUGUSTINI EPISCOPI
arlis hominet in medium pro[erunt, quormi majora rendum exhortatus ipse fueram, differrem queereo-
contendunt extitisse miracula. tem. Quisautemnostrum, quiChristi.ut possumusJ
2. Ipseautem vir illustrissuperius memoratus,miiUa graliam uiinistramus, cum tua verca iegerit, ita tfll
essedijcit prxsentibus aliquantis,quie huiepostenljungi velit doclrina iustrui christiana, ut tibi tantum suf-|
non immerito quiestioni ', si, ut anle dixi, non ab ejus ad saluiem,nouhujus vitai,quam vaporisessnl
ficiat

partibus epistolaris considerala brevitas fuisset. Qux simillimam, tantillum apparentis, etillico vauesceiirl
tamen licel scribere noluerit,tacere non est passus. Di- tisatque pereuntis, sermo divinus adraouere curavill
cebat eniin quodetsisibi hodie incarnationis domini- {Jacobiw, 15),sed illamsalutem propterquam adi-|
cse ratio redderetur,reddi vix ad Hquidum possit cur piscendam el in sp.ternum obtinendatn christiaiii|
hic Deus, qui et Veteris Testamenti Deus essejirma- sumus ? Parum est ergo nobis sic te instrui,ut tibil

tur, spretis veteribus sacrificiis delectatus est novis. sit liberando Ingenium quippe ct eloquiuoaj
satis.
Nihil enim corrigi posse asserebat nisi quod antefac- tuum tam excelleus tamque luculentum prodesMl
tum non recte probaretur ; vel quod semel recte faclum debeteliamcseteris, contra quorum tarditatem seuj
sit,immutari ullatenus non debuisse, Recte enim facta perversitatem, convenientissime defendenda e»ll

dicebat mutari nisi injuste non posse ; maxime quia tantae gratiae dispensatio, quam superl)8e animulttj
ista varietas inconstantiae Deum possit arguere. Tum nihilipendunt, quaenimisaffectantplurimum possQ
deinde quod ejus prcedicatio atque doctrina, reipublicte et ad sua vitia sananda vel etiam refrenanda nih)i|
moribus nulla ex parte conveniat ; utpote. sicut a possuut.
multis dicitur, cujus hoc constet proeceptum, ut nulli
2. Qtiaeris igitur,(7<ri/m mundi Dominus et rectotl
malum pro malo reddere debeamus {Rom. xii,
intemeratx feminse corpus impleverit pertuleritdecenl
;
17), et percutienti aliam proebere maxillam. et
meusium longailla fastidiamater , et tamenvirgo enickl
pallium dare persistenti tunicam toUere, et cum eo
sit solemnitate pariendi,et post hsecvirginitas inviolattl
qui nos angariare voluerit, ire debere spatio itineri permanserit. Utrum intracorpusculumvagientis uj/b»l
duplicato (Matth. v, 39-41) : qiiae omnia reipublicse
tise latuerit, cui par vix putatur universitas pastul
;
moribus asserit esse contraria. Nam quis tolli sibi ab
fuerit puerilitattsannos,adoleverit, juventute solidatu\
hoste aliquid patiatur, vel Romanse provinciai deprse-
tam diu a sedibus suisabfuerit regnator iUe,atqvi(\
sit ;
datori non mala velit belli jure reponere ? Et csetera
mundi cura
inunum corpusculum, totius translatasit]
quse dici ad reliqua posse, intelligit V enerabilitas tua.
deindeinsomnos resolutus sit; ciboalitus omnes morla\
Hsec ergo omnia ipsi posse, adjungi seslimat qusestioni,
liumsenserit affectus; neque ullis competentibus signi
in tantum ut per christianos principes, christianam quoniam larvaliA
claruerint tantse majestatis indicia ;
religionem maxima ex parie servantes, tanta (etiamsi
illa purgatio, debiiium curse reddita vitadefunctis, hxc [
ipse de hac parte taceat) reipublicse mala evenisse
si et Hanc scribisitj
ahos cogitemus, Deo parva sunt.
manifestum sit.
quodamconventuamicorum ab uno ex multisqul
3. Unde, mecum dignatur agnos-
sicut Beatitudo tua
aderant,illatam essequaestionem; vosauteminter
cere, ad hsec omnia {quoniam multorum manibus sine venisseulteriusinquirenli, solutumque conventum
dubio tradetur Sanclitatis tuse desiderata responsio)
nedumincauj
ad potioris peritisemerita distulisse,
plenus debet et elucubratus solutionis plendor ostendi
tius secreta temerantur, inculpam deflecteret erro:[
maxime quia cum ista gererentur, eximius Hipponen-
innocuus.
sis regionis possessor et dominus prxsens aderat, qui
3. Deinde ad me litterarum tuarum dirigis intenj
et Sanctitatem tuam suh ironise adulatione laudaret, et
tionem.etposthanc imperitise confessionem,admol
sibi, cum de his minime satisfactum esse
qusereret,
nes ut apartibus nostris quid desideretur agnosj
contenderet. Ego vero ad hsec omnia promissionis non
cam.Adjungisetiamfamae meseinteresseutqusesitjj
immemor sed exactor libros confici deprecor, Eccle-
noveretis,quod utcumque absque detrtmento divifll
six, hoc maxime tempore, incredibiliter profuturos.
cultus in aliis sacerdotibus toleralur inscitia, {||
EPISTOLA CXXXVIl (a). *

Respondet Augustinus ad singiilas quxstionessuperius

cumad meantistitem venitur,legi deesse quidquitj
contigerit ignorari. Primum igitur hanc de me opij
propositas a Volusiano.
nionem facile praesumptam.quaeso deponas, euair|
Domino iilustri et meritoinsigni,et praeslantissimo
VoLuisANO, AuGUSTiNUsin Domino salutem. queanimumquamvis ergamebenevolentissimumj
filio
ac de me mihi raagis quaflj
CAPUT PRIMUM. — 1 . Legi lilteras tuas, in quibus
solvas atque exuas ;

mihi dilectionis vicemrependisf

ullialteri credas, si
vidi magni cujusdam dialogi specimen, laudabili
Tanta estenim christianarum profunditas Litteyai
brevitate comprehensum. Respondere igitur debui,
rum, ut in eis quotidie proficerem, si eas solas al
nec pro dilatione aliquid excusationis opponere.
ineunte pueritia usque ad decrepitam senecluteD
Acciditenimopportune, ut ab alienis negotiis milii
aliquantulum vacaret. Quibus autem dictandis hoc
maximo otio,summostudio, meliore ingenio cona
rer addiscere : non quod ad ea quae necessarii;
otium stalueram impendere, paululum distuli, ne-
suntsaluti,tantaiD eis perveniatnr difficultate; se^
quaquam justum esse arbitratus utquem ad quse-
cumquisqneibifidemtenuerit,sinequiapierectequi
Mss. undecim, multas esse dixit, quce huic possent
'

jungi non immerito quce.sliones non vivitiir, tam luulta, tamque multiplicibu
• Ad Gdd.supra natatos.quibus epistoiacxxxiicontine-
mysteriorum umbraculis opacata intelligeuda prc
tur castigata fuit.
(a) Alias 3 quse : autem 137 erat, nunc 78. Scripla
ficientibus restant, tantaquenon solum in verbi
paulo post superiorem. quibus ista dicta sunt, verum etiam in rebus qur
 .

517 EPISTOLARUM CLASSIS WI. 518

lintelliKendeesunt, latet altitudosapieniiee, ut anno- quia cum in sua tantum carne vivat, sentil etiam
isissiinis, acutissimis, flagrantissimiscupiditaledis- in his iocis, quoe praeter ejus carnem conlinent ea
cendihoccontingat,quod eademScripturaquodam quee tangit aspectu? Videsne quam hoc sitlalebro-
llocohabet, Cum consummaverit homo, tunc inci- sum sensu tam conspicuo, qui visus dicitur?
in

pil {Eccli. xvui, 6). Atlende et auditum. Nam et ipse se foras quodam-
CAPUT U. — 4. Sed quid hinc plura
Veniendura ? modo diffundit a carne. Unde enim dicimus,Fori3
potius est ad rem quam requiris. Ubi primuni te sonat, nisi ibi sentiamus ubi sonat ? Ergo et illic

scire volo,non hoc habere christianam lioctrinara, extracarnem nostram vivimus. An sentire possu-
quod itasit Deusinfusus carni, quaex virginenas- mu> et ubi non vivimus,cum sensus sine vita esse
ceretur, ut curam gubernandae universitatis vel non possit ?
deseruerit vel amiserit, vel ad illud corpusculum sensus apudseipsos sentiunt,quam-
6, Caeteri tres

quasi contractam materiam collectnmque transtu- visde oifactu ulcumque possit dubitari. De gustu
lerit. Hominum iste sensus est, nihil nisi corpora autem atque tactu nuila conlroversia est, quod ea
valentium cogitare ; sive ista crassiora, sicut sunt quae gustamus et tangimus, non alibi quam in
liumor atque humus, sive subtiliora, sicut aeris, carne nostra sentimus. Proinde isti tres sensus ab
et kicis ; quorum nullum potest
sed tamen corpora, hac consideratione semoveanlur. Visus auditusque
9sse ubique totum, quoniam per innumerabiles aiferunt mirabilem qnaestionem aut quomodo ;

pHrtesaliudalibihabeatnecesseest,etquantumcum anima sentiat ubi non vivit, aiitquomodo vivat ubi

que sit corpus seu quantulumcumque corpuscu- non est. Neque enim nisi in carne sua est; sentit
liim, loci occupet spatium, eumdemque locum sic aulem etiam praeter carnem suam.lbi quippe sen-
impleat, ul in ulla ejus parte sit totum. Ac per hoc tit ubi videt ;
quia et videre sentire est : ibi sentit
densari ac rarescere, contrahi et dilatari, in minu- ubi audit; quia et audire, sentire est. Aut ergo et

tias deteri et grandescere in molem, non nisi cor- ibi vivit ac per hoc etiam et ibi est; aut seutit et
;

lorum ftst. Longe aliud est animee natura quam ubi non vivit aut vivit et ubi non est. Haec omnia
;

:orporis:quanto magis Dei, qui crealor est et ani- mira sunt; nihii horum affirmari sine quadam ve-
nai etcorporis?Non sic Deusdicitur implere mun- lut absurditate polest de sensu loquimur mor-
: et

iiim, velut atqua, velut aer, velut ipsa iux, ut ticino. Quid igilur est ipsa anima, praeter corporis
ninore sui parte minorem mundiimpieat partem, sensum, id estin mente quaistaconsiderat?Neque
i\.majore majorem.Novit ubique totusesse,etnullo enim seusu corporis, de ipsis sensibus corporis
jontineri loco novit venire non recedendo ubi
;
judicat. Et putamus nobis de omnipotentia Dei in-
irat; novit abire non deserendo quo venerat. credibile dici aliquid,cum dicitur Verbum Dei.per
5. Miratur hoc mens humana, et quia uon capit, quod omnia facta sunt, sic assumpsisse corpus ex
"ortasse nec credit seipsam primitus ingrata mire-
:
* virgine, et sensibus apparuisse mortalibus, ut im-
;ur, seipsam pauiulum, si potest, attoilat a corpore, mortalitatem suam non corruperit, ut aeternitatem
Jt ab eis rebus quas solet sentire per corpus et ;
non mutaverit, ut potestatem non minuerit, ut
viJeat ipsa quid sit quae utitur corpore. Sed forte administrationem mundi non deseruerit, ut a sinu
Qon potest magni quippe est ingenii, ut ait qui-
: Patris, id est a secreto, quo cum illo et in illo est,
iam, sevocare mentem a sensibus, et cogitationem non recesserit I

a consuetudine abducere {Cicero, Qusest. Tuscul. 7. Verbum Dei sic intellige, per quod facta sunt
lib. \). Ipsos ergo corporis sensus aiiquanto insue- omnia, non ut ejus transire aliquid cogites, et ei
tius,et vigiiantius perscrutetur. Sunt certe quinque futuro praeterilura fieri. Manet sicuti est, et ubique
parliticorporis sensus, qui nec sine corpore, nec totum est. Venil autem cum manifestatur, et cum
iine anima esse possuut quia neque sentire est : occultatur abscedit. Adest tamen sive occultum sive
nisi viventis,quod ab anima estcorpori;nequesine manifestum, sicut lui adest ocuiis et videntis, et
eorporeis instrumentis, et quasi vasis atque orga- caeci sed videnti adest praesens, caeco vero absens.
:

Qis videmus, audimus, caeterisque tribus utimur Adest et vox audientibus auribus, adest etiam sur-
sensibus. Inlendat haec anima rationaiis, et sensus dis : sed illis patet, istas latet. Quid autem mirabi-
corporis non sensibus corporis, sed ipsa mente lius quam quod
accidit in vocibus nostris ver-
id
alque ratione consideret. Certe sentire homo non bisque sonantibus,in re scilicet raptim transitoria?
polest, nisi vivat ; antequam
vivit autem in carne, Cum enim loquimur, ne secundae quidem syllabee
laorte utrumque dirimatur. Quomodo igitur anima locus est, nisi prima sonare destiterit; el tamen si
^Uffi sunt extra carnem suam sensit, quae nonnisi unus adsit auditor, totum audit quod dicimus ; et
lacarnesua vivit?Annonab ejus carne longissime si duo adsint, tantumdem ambo audiunt quod et
ibsunt sidera in coelo? annon in coelo videt solem? singuiis totum est ; et si audiat multitudo siiens,
4n sentire non est videre, cum sit in quinque sen- non comminuunt sonos tan-
iuter se particuiatim
Ijibus caeteris excelientior visus ? An et in coelo vi- quam cibos, sed sonat et omnibus omne quod
n\, quia et iu cceio sentit, el sensus esse non » totum est,et singuiis totum. Itane jam non illud est
i?otest ubi vita non est ? An sentit, et ubi non vivit; potius incredibiie, si verbum hominis transiens

Mss. novem
Seipsam primitus mirata miretur.
;
quod exliibet auribus, Verbum Dei permanens non
exhiberet rebus \ ut quemadmodum hoc simul
I
Erasmo visum
est negationem luc superfluere, eam-
lue omisere Lovanienses. Sed liabent Mss. omnes, et ad
iensum necessarium omQino censemus. * In priui excusis legebatur: Quod ezhibetur auribtu.,

i
519 S. AUGUSTINI EPISCOPI 520

auditur a singulis eliam totum, ita illud simul ubi- seminum, quosnumeros habet, et quam vivaces,
que sii totum ? quam efticaces, quam latenter potentes, quara ia r
Nonitdquemetuendamestcorpusculuminfan-
8. parvo magna molientes, quis adeal animo, quia
f.
tisp, ne in illo (anlas Deus angustias passus esse
> promat eloquio ? Ille igitur sibi hominem sine se-
.Jf

videalur.Nequeenim mole, sed virtule magnusest mine operatus est, qui in rerum natura sine seml-
Deus qui provideutia sua meliorem sensum for-
;
nibus operatur et seraina. Ille iu suo corpore nurae-
micuiis et apicuiis dedit quam asinis et camelis ;
ros temporum mensurasque servavit fetatum, qui
:t
quiexgrano minutissimo seminis tantam ficulneae sine ullasuimutabilitatemutandoconlexitordinem
arboris magnitudinem creat, cum ex multo majo- saeculorum.Hoc euim crevit in tempore, quod coe-
ribus seniinibus longe minora mulla nascantur ;
pit ex tempore. Verbum autem in principio, per quod

qui pupillam tam parvam ditavitacie, qua per ocu- facta sunt tempora, tempus elegit quod susciperet
los emicante, in ictu temporis coelum prope dimi- carnem, non terapori cessit ut verteretur in carnem.
dium lustraretur ;
qui ex puncto et quasi cenlro Homo quippe Deo accessit, non Dcus a se recessit.
cerebri, sensus omnes quinaria distributione dif- ii. Sic autera quidara reddi sibi rationem tlagi-

fundit ;
qui corde, membro tam exiguo, vitalem tant, quomodo Deus homini permixlus sit, ut una

motum per corporis cuncta dispensat : his atque fieret persona Christi.cum hoc serael fieri oportue-

hujusmodi rebus insinuans magnade minimis, qui rit; quasi rationera ipsi reddant de re quee quotidie

nonesl parvusin parvis. Ipsa enim magnitudo vir- tit, quomodo misceatur anima corpori, ut una per-
-X.

tutisejus, quae nullas in angusto sentit anguslias, sona fiat hominis. Nam sicut in unitate personae
uterum virginalem non adventitio, sed indigena aniraa uoitur corpori, ut homo sit ; ita in unitate
puerperiofecundavitripsasibianimamrationalem, personee Deus unilur homini, ut Christus sit. In illa
i(
et per eadem etiam corpus humanum, totumque ergo persona mixtura est animse et corporis in hac ;

omninoliomineminmeliusmutandum,nullo modo
in deterius mutata coaptavit
ab eo diguanter assumens,divinitatiseilargiter
buens. Ipsa virtus per inviolatae matrsi virginea
m
persooa mixtura estDei et hominis: si tamen rece-
; nomen humanitatis dat auditor a consuetudine corporum, qua solent
tri- , duo liquores ita commisceri, ut neuter servet inte-
gritatem suam quanquam et in ipsis corporibus
;

viscera, meuibra infantis eduxit, quse, postea per aeri lux incorrupta miscealur.Ergo persona homi-
clausaostiamembrajuvenisinlroduxit(yoan.xx,26) nis, mixtura est auimae et corporis: persona autem
Hicsi ratio queeritur, non erit mirabile : si exemplum Christi, mixtura est Dei et horainis. Cum enim Ver-
poscitur, non erit singulare. DemusDeum aliquid bum Dei permixtura est aniraae habenti corpus, •;:3

posse, quod nos fateamur investigare non posse. simul et animam suscepit et corpus. lllud quotidie
In talibus rebus tota ratio facti est potentia facientis. fit ad procreandos hominesihoc semel factum esl
m
CAPUT III. — 9. Jam
quod in somnos sol-
illud, ad liberaodos homines. Verumtamen duarum re-
'.»

KC(
vitur. et cibo alitur, etomnes humanos senlit affec- rumincorporearumcommixtiotaciliuscredidebuit,
na
tus, hominem persuadet hominibus, quem non quam unius incorporeae^et alterius corporeae.Nam
coasurapsit utique, sed assumpsit. Ecce sic fac- si anima iu sua natura non fallatur, incorpoream
tum est et tamen quidum haeretici, perverse mi-
;
se esse coraprehendil multo magis incorporeum
:

randolaudandoque ejus virtutem, naturam huma- est Verbura Dei, ac per hoc Verbi Dei et animae
nam in eo prorsus agooscere noluerunt, ubi est credibilior debuit esse permixUo, quam aniraae el
omnis grati* commendatio, quo salvos facit cre- corporis. Sed hoc io nobis ipsis experiraur illud ic :

denles in se, profundos thesauros sapientiae et Christocredere juberaur. Si autera utruraque nobis
scientiae continens, et fide mentes imbuens, quas pariter inexpertura credendura praeciperetur, quidi
ad seternam contemplationem veritatis incommu- horum crederemus ? Quomodo non fatere-
citius

tabilis provehat. Quid si Omnipotens hominem ubi-
eumque formatum non ex materno utero crearet,
sed repenlinum inferret aspectibus ? quid sinullas
ex parvulo in juventam rautaret
bos, nulloscaperetsomnos?Nonne opinionemcon-
firmaret erroris, nec hominem verum suscepisse
uUo modo crederetur et dum omnia mirabiliter
raur duo incorporea,quam uuum corporeum alte-
rumque incorporeum facilius potuisse raisceri? s
tamen non indigne ad ista mixtionis vel mixtura
aetates, nullos ci- nomen admittitur, propter consuetudinem corpo
ralium rerum, longe aliter se habentium aliterqu(
notarum.
;
Verbum igitur Dei, idemque Dei Filius, Patr
42.

facit, auferret quod misericorditer fecit ? Nunc ve- cofeternus, eademque Virtus et Sapientia Dei (1 Cor
ro ita inter Deum et homines mediator apparuit, ut I, 24), a superno fine creatura rationalis usque ae

in unitate personae copulans utramque naturam, infiraura finera creaturae corporalis attingens forti

et solita sublimaret iusolitis, et insolita solitis ter, et dispoueus omnia suaviter (5ap. vni,i),prai
temperaret. sens nusquara conclusa, nusquam dis
et latens,

Quid autem non mirura facit Deus in omni-

iO. cissa, uusquam tumida,sed sioe mole ubique tota
nisi consuetudine quotidia-
buscreaturae motibus, longe alio modo quodam, quam eo quo creaturi
na viluissent Denique quam multa usitata cal-
! caeteris adest, suscepit hominem, seque et illo
cantur, quae cousiderata stupentur I sicut ipsa vis fecit unura Jesum Christum, mediatorera Dei et lio

non exhibetur rebus. At in omnibus prope Mss. : Quod

exhibet auribus... non exhiberel rebus. ' Ita Mss. septemdecim. At omnes Edd. babent, tequ
« Novemdecim Mss.,
•
tanlus. et illum.
B21 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 822

minum (I Tim. ii, 5), eequalem Pafri secnndura quam mortuos resurreiisse ? Fecit hoc Elias (III

divinitatem, minorem aulem
nem, hoc est seciindum hominem incommutabi-
iiterimmortalem secundum eequalem Patri divini-
tatem, eumdem(|ue mutabiiem atque mortalem
secundum cognatam nol)is infirmitatem. In quo
' dentem, conantur non accusando, sed laudando
Christo, eo tempore quod opportunissimum ipse
Doverat, et ante seecuia disposuerat, venit homini-
bus magislerium et adjutorium, ad capessendam
sempiternam salutem. Magisterium quidcm ut ea
Patre secundum car- Beg. XVII, 22), fecit hoc Elisaeus (IV Reg. iv, 35).
; Nam de magorum miraculis, utrum etiam mortuos
suscitaverint, illi viderint qui et Apuleium se con-
tramagicarum artium criminacopiossisime defen-
convincere. Nos legimus, magos /Egyptiorum, ar-
tium istarum peritissimos, a Moyse famulo Dei
fuisse superatos, cum illi quaedam mira nefandis
artibus agerent, ille Deo simpliciter invocato, ma- '

quae hic ante dicta sunt utiliter vera, non solum a chiuamenta eorum cuncta subverteret [Exod. vu,
Prophetis sanctis, qui omnia vera dixerunt, verum viii). Sed et ipse Moyses, etcaeteri Prophetae vera-

eliam a philosophis atque ipsis poelis, et cujusce- cissimi Dominum Christum prophetaverunt, et glo-
modi auctoribus litterarum (quos mdlta vera falsis riam magnam ei dederunt hunc non tanquam ;

miscuisse quis ambigal?), illius etiam in carne prae- parem sibi, nec in eadem miraculorum potentia
sentata confirmaret auctoritas, propter eos qui illa superiorem, sed plane Dominura Deura oranium,
non possent in ipsa intima veritate cernere atque et hominem propter homines factura, venturum
iliscernere : quae Veritas et antequam hominem praenuntiaverunt. Qui propterea et ipse talia facere
assumeret, ipse * aderat omnibus, qui ejus parti- voluit, ne esset absurdum, quae per illos fecerat si

cipes esse potuerunt. Maxirae vero suee incarnatio- ipse non Sed tamen et aliquid proprium
faceret.
nis exemplo id salubriter persuasit, ut quoniara facere debuit nasoi de virgine, a mortuis resur-
:

homines plerique divinitatis avidi, per potestates gere, in coelum ascendere. Hoc Deo qui parura pu-
coelestes quas deos putarent, ritusque varios illici- tat, quid plus exspectet ignoro.

torum, noQ sacrorum, sed sacrilegiorum, ambien- 14. Arbitror enim talia flagitari, qualia gerens

dum sibi arbitrarentur ad Deum, magis superbe hominem, facere non ' debuit. Nam in principio
quam pie, qua in re pro Angelis sanctis eis se erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus
daemones superbiae cognatione ^ supponunt, sci- erat Verbura, et orania per ipsum facta sunt {Joan.
renthomines tam proximum esse Deum pietati I, )). Num horaine assurapto, alium raundum fa-

hominum, ad quem velut longe positum per inter- cere debi;it, ut eum esse crederemus, per quem fac-
positas potestates ambiebant, ut hominem susci- tus est raundus ? Sed nec raajor raundus, nec isti

pere dignaretur, et cum ilio uniri quodam modo ut aequalis in hoc mundo fieri posset. Si autem mino-
ei sic coaptaretur homo
quemadmodum ani-
totus, rem faceret infra istum, similiter hoc quoque pa-
mse corpus; excepta coacretione mutabiji, in quam rum putaretur. Quiaergo non oportebat ut novum
non convertitur Deus, et quam videmus quod La- faceret mundura, nova mundo. Homo enim
fecit in

beatet corpuset animus. Adjutorium autem,quod de virgine procreatus, et a mortuis in aeternam vi-
sine gratia fidei quae ab illo est, nemo potest vin- tam resuscitatus, et super ccelos exaltatus, poten-
cere concupiscentias vitiosas ; et si qua earum resi- tius fortasse opus est quaramundus. Hic forteres-
dua non vicerit, veniali remissione purgari. Quod pondent, se factura hoc esse non eredere. Quid
ergo ad magisterium ejus attinet, quis nuncextre- ergo fiat horainibus, qui miniraa confemnunt,
mus idiota, vel quse abjecta muJiercula non credit maJQra non credunt ? Reddita vita defunctis, ideo
animeeimmorlalitatem vitamquepost mortem futu- creditur, quia fecerunt alii, et parura est Deo caro :

ram?Quod apud Grsecos olim primus Pherecydes propria de virgine creata, et a morle in aeternam
Assyrius cum disputasset, Pythagorara Samium vitam super coelos levata, ideo non creditur, quia
illius disputationis novitate permotum ex athleta nemo fecit, et competit Deo. Ac per hoc quae sibi
in philosophum vertit. Nunc ergo quod Maro ait, quisque facilia, non factu, sed captu, putat, aequo
et omnes videmus Amomum Assyrium vulgo nas-
; animo accipit supra ea veluli ficta pro falsis du-
;

citur quod autem ad adjutorium gratiee pertinet,

: cit : noli eis esse similis, obsecro te.

quse in Christo est, ipse est omnino, 15.Disputantur haec latius, et omnes quaestio-
Quo duce si qua manent sceleris vestigia nostri, num necessariarum sinus perscrutati discussique
Irrita perpetua solvent foruiidine terras.
panduntur sed intellectui fides aditum aperit, in-
:

{Virg. Ecl. 4.)

fidelitas claudit. Quera non moveat ad credendum
CAPUTIV. — i3. Sednullo, xnqnwml, compelenti- tantus ab initio ipse rerum gestarum ordo, et ipsa
bus signis claruerunt tantse majestatis indicia : connexio lemporura, praeteritis fidera de praesenti-
qtiia larvalis illa purgatio, debilium curae, reddita busfaciens.prioraposterioribus etrecenlioribusan-
vita defunctis, si et alii considerentur, Deo parva tiqua conflrmans ? Eligitur unus ex gente Chal-
sunt. Fatemur quidem et nos talia quaedam fecisse daeorum, pietate fidelissimapraeditus, cui promissa
Prophetas. Nam in his signis quid excellentius divina post tantam soeculorum seriem novissimis
Edd., cognitam. Sed melius Mss. octo, cognatam.
*
temporibus complenda prodantur, atque in ejus
InEdd., ipsa. Reposuimus ex viginti Mss., ipse.
'
' Edd. Bad. Er. Lsv., suptrbcB cogitationis. Aliqaot ' Edd. Lov. Bad. et Er. habent, Deo suppliciter invocato.

Mss., superbifc cogitatione. Alii quatuor, cognationes. Sed At Mss. lectionem nostram prseferunt.
melior visa est aliorum quinque lectio, quam hic red- * In Edd. legitur, facere non debuit. Sed abest parti-
dimus. cula negans a plerisque Cdd. Mss.
Patrol. XXXIII. {Dix-Sept.)
 :

823 S. AUGUSTINI EPISCOPI m

seuiine omnes gentes habilurflB benedictionem prae- proba per infidelitalem gens ipsa Judaeorum a 8«.
nuntianlur [Gen. xn, 2). Hic unum Deum verum dibus exstirpata, per mundum usquequaque di»>
colens universitalis crealorem.gignit tiiium senex, pergitur, ut ubique portet Codices sanctos, ac sio
de conjugequam spe pariendi penitus destitulam propheliee teslimonium, qua Christus et Ecclesia
sterilitas eetasque jam fecerat. Fropagalur ex illo praenuutiata est, ne ad terapus a nobis fictum
uumerosissimus populus, mullipiicatus in .Kgypto, existimaretur, ab ipsis adversariis proferatur ; ubi
quo illam stirpem ex orientalibus partibus, pro- etiam ipsos praedictum est non fuisse credituros.
missiseflectisquecrebesceusdispositiodivinalrans- Templa et simulacra daemonum, ritusque sacri-
miserat. Educiturex yligypti servitute gens valida, legi paulatim atque alternatim secundumpraedicU
horrendis signis atquemiraculis puisisque impiis ;
prophetica siibvertuntur. Haereses adversus nomeo
gentibus, iu terram promissionis perducta et cons- Christi, sub velamento tamen nominis Gliristi, ad

titula, regno etiam sublimatur. Ueinde praevales- ad exercendam doctrinam sanctae religionis, sicul
cente peccato, sacrilegis ausibus Deum verum, qui preenuntiatae sunt, pullulant. Haec omnia sicut l^
eis tantabeueticiaconlulerat, saepissimeoflendens, guutur praedicta, cernuntur impleta, atque ex
ita

variisque flagellata cladibus, et prosperilalibus his jam tot etquai restant, exspectautur
tautis

consolata, usque ad Chrisli incarnalionem declara- implenda. Quae taudem mens avida aeternitatis,
tionemque perducilur. Quem Chrislum, Dei Ver- vitaeque praeseutis brevitate permota, contra hujus
bum, Dei Filium, Deum iu carne venturum, mo- divinae auctoritatis lumen culmenque contendat ?

riturum, resurrecturum, in caelum ascensurum, CAPUT V. — 17. Quae disputationes, quae lilterae

preepolieutissimo suo nomine, in
dicatos sibi populos habilurum
; inque illo remis,
sionem peccalorum, salutemque seternam fuiuram
umuibus geutibus quorumlibet philoso{)horuin, quae leges quarumli-
bet civitatum, duobus praeceptis, ex quibus Chris-
tus dici totam Legem Frophetasque pendere, ulio

esse credeutibus, orania genlis ilhus promissa, modo sint comparandae : Diiiges Duminum Deum
omoes proplietiae, sacerdotia, sacrihcia, teuiplum, tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex
et cuncla omuino sacrameuta sonueruut. tota mente tua,' e:l,diliges proximumtuum tanquam
Christus complentur in ejus ortu,
teipsum ? {Mattli. xxu, 37, 39). Hic physica, quo-
16. Venit et ;

dictis, factis, passiouibus, morte, resurrec- niam omues omnium naturarum causae in Deo
vita,
creatore suut. Hic ethica, quoniam vita bona el
tione, asceusioue, omnia pr<econia Frophelarum
honesta non aliunde formatur, quam cum ea quae
{Matth. \,2^)Miiiil Spintum sanclum,impiet hdeles
unaiudomocongregatos(Ac/.n,-2),ethocipsumpro- diligeuda sunt, quemadmodum diligenda sunt '.

diliguntur, hoc est Ueus et pioximus. Hic logica,

missu morando atque desiderando exspectantes.lm-
pleliautemSpiritusancto,loquunturrepentelinguis
quoniam veritas lumenque animaeratioualis, non-
nisi Deus est. Hic etiam laudabihs reipublicae sa-
omuium gentium, arguunl hdenter errores, praedi-
lus neque euim conditur et custoditur ophme
:

cautsaluberrimam veritatem,exliortanluradpoeui-
civitas, nisi fundamento et vinculo hdei,hrmaeque
tenliam preeteritee culpabihs vitae, indulgeutiam de
concordiee, cum bonum commune dihgitur, quod
diviua gratia polhcentur. Preedicatiouem pietatis
veraeque religionis signa cougrueulia et miracula
summum ac verissimum Deus est, atque in illo
invicem sincerissime se dihgunl homines, cum
consequuntur. Excitalur adversus eos steva inh-
tolerant praedicta, sperant promissa, do-
propterillum se diligunt, cui,quoanimo diligant,
dehtas ;

cent prfficepta. Numero exigui per muudum disse-

occuitare uon possunt.
miuantur, populos facilitate mirabili convertunt, 18. Modus autem ipse dicendi, quo sancta Scri-
jnler inimicos augeutur, persecutiouibus crescuut,
pturacontexitur, quam omnibus accessibilis, quam-
vis paucissimis penetrabilis Ea quae aperta conti-
per afflictionum augustias usque iu terrarum ex-
!

net, quasi amicusfamfliaris, siuefucoadcorloqui-

trema dilatantur. Ex imperitissimis, ex abjectissi-
tur indoctorum atque doctorum ea vero quae in
mis, ex paucissimis illuminantur, uobilitautur, :

mysteriis occultat, nec ipsa eloquio superbo eri-

multiplicanlur preeclarissima ingenia, cultissima
git, quo noo audeat accedere meus tardiuscula et'
eloquia ;mirabilesque perilias acutorum, facun-
inerudita, quasi pauper ad divitem sed invitati
dorum atque doctorum subjugaut Christo, et ad ;

prsedicaudum viam pietatis salutisque convertunt.

omues humih sermone, quos nou solummanifesta :

pascat, sed eliam secreta exerceat veritate, hoc ia

Alternis adversitatibus et prosperitalibus rerum,
patientiam et temperantiam vigilanter exercent promptis quod inrecondihs habens. Sedneaperta;
mundo declinante in extrema, fessisque rebus aeta-
fastidirentur, eadem rursus operta desiderantur,
tem ultimam protestaute, multo hdentius, quia et desiderata quodam modo renovantur, renovata
suaviter intimantur. His salubriter et prava corri-
hoc praedictum est, aeternam civitatis coelestis feh-

citatem exspectant. Atque inter haec omnia, contra

guntur, et parva nutriuntur, et magna oblectautur '.

ingenia. lUe huic doctrinae inimicus est animus,

Ecclesiam Christi impiarum gentium infidelitas
qui vel errando eamnescit esse saluberrimam, vel
fremit : evincit illa patiendo, et iuconcussam fidem
inter obsistentium saevitiam profitendo. Revelatae odit aegrotando medicinam.
veritahs, quae diu promissis mysticis velabatur,
' Edd. omittunt, quemadmodum diligenda sunt quae
sacriticio succedente, illa sacriticia quibus hoc verba in Vatic. quinque, et io septemdecim Gallic. Mss.
;

figurabatur, lempli ipsius eversione toUuntur. Re- reperiuntur.

825 EPISTOLARUM CLASSIS III. 526

19. Vides quam prolixam

epistolam fecerim. Si illo, sive etiam ab aliis vel suggerantur, vel inge-
quid ergo te movet, atque inter nos pertractari tan- rantur, ad te potius pro viribus nostrispertractata
li habes, nontibi faciat anguslias usitatarum epis- et soluta mitti debuerunt non sicquemadmodum
;

tolarum velutcustodiendusmodus; quia et oplime de his agendumest librorum negotio.sedquemad-

nostiquam grandes ea? veteres habuerint, cum modum potest epistolari sat esse colloquio, ut si

aliquid agereat quod exphcare breviler non vaie- tibi fuerit, qui eorum motus quotidianis dis-
visum
rent. Et si auctorum ad alias litteras pertinenlium putationibus experiris, et illis legantur hae litterae.
mos esset alius, nostrorum nobis in hac re dignius At si auriculis eorum minuspietate fideipraeoultis,
imitanda praebereturauctoritas.Inspice ita modum sermo iste non sufficit, prius inter nos quod eis

Epistolarum aposlolicorum, vel eorum etiam qui
illa divina cloquia tractaverunt et non pigeat te;
vel mulla quaerendo proponere, si multa te per-
movent, vel aliquando diutius versare quod qufe-
ris, ut quantumfieriper talesquales sumuspolest,
non remaneat dubitationis nubilum quod obstet
iiimini veritatis.
putas sufficereperagatur, tumdemumadillos quod
peractum fueritperferatur. Multa enim sunt, aqui-
bus sensus eorum si adhuc abhorret et resilit, vel
uberiore vel subtiliore ratione,vel certeauctoritate
cui resistere indignum putent, persuaderi aliquando
forsitan possint.
Ergoin epistolatuaposuisti, moveri quosdam,
2.

20. Scio enim Excellentiam tuam, quorumdam cur hic Deus, qui et veleris Testamenti Deus esse
perpeti obstinatissimas contradictiones, qui prop- firmalur, spretis veteribus sacrificiis, delectatus sit

terea putant, vel putari voluntchristianam doctri-
nam nonconvenire reipublic8e,quianolunt
utilitati
stare rempublicam firmitate virtutum, sed impu-
nitate vitiorum. Non autem sicut regi homini, vel
ruilibet principi civitatis, ita eliam Deo quidquid
a multis peccatur inultum est. Misericordia vero
novis. Nihil enim coi^rigi posse asserunt, nisi quod
ante non recte factum probaretur ; vel quod semel
recle factum sit, nullatenus immutari debuisse.
Recte enim facta dicunt mutari nisi injuste non
posse. Haec verba ex litteris tuisin hasmeas trans-
tuli. Quibus si respondere copiose velim, tempus

ejusetgratia praedicata hominibus per hominem me citius quara exempla defecerint, quibus rerum
Christum, impartitaautem perDeumDeique filium ipsa natura et opera humana, certa ratione, pro
eumdem ipsum Christum, non deserit eos qui ex temporum opportunitate mutentur, nec tamen
ejus fide vivunt, eumquepie colunt, sive mala hu- eadem ratio sit mutabilis quaista mutantur. Unde
jus vitsepatienterfortiterqueexperiantur, sivebonis pauca commemorem, ut ex his excitata quodam-
ejus misericorditer ac temperanter utantur ; aeter- modo jam per
plura similia vigil currat intentio.
num pro utroque praemium recepturi in civitate Nonne hiemiaestas, addito sensim calore, succedit?
superna atque divina, ubi jam non sit moleste nonue diurnis tempora nocturna vertuntur ? Quo-
toleranda calamitas, nec laboriose frenanda cupi- ties nostrae variantur aetates 1 adolescentiae pue-
ditas, sed sola sine ulladifficultate,et cumperfecta non reditura cedit;juventus adolesceutiaenon
rifia

libertate retinenda Dei etproximi charitas. Incolu- mansura succedit finiens juvenlutem senectus
;

mem felicioremque te misericordissima Dei omni- morte flnitur. Haec omnia mutentur, nec mutatur
potentia tueatur, domineillustrisetmeritoinsignis, divinae providentiae ratio, quafit ut ista mutentur.
Sanctametin Christo dignis-
acpraestantissimefili. Nonautem,opiuor,cum agricola aestatealiud jusse-
sime honorandam matrem, cujus pro te Deus rit, quam jusserat hieme, ratio mutatur agriculturae.
preces exaudiat, pro meritis vestris officiosissime Et cum mane surgit qui nocte quiescebat, vitae
saluto. Sanctus frater et coepiscopus meus Possi- consilium non mutavit. Aliudmagister adolescenti
dius Preestantiam vestram multum salutat. quam puero solebat, imposuit. Doctrina igitur
EPISTOLA CXXXVIII ' (a). constans, mutato praecepto non mutata mutavit
Augusti7ius ad Marcellinum, respondens epislolae instructionem.
136, qua nimirum ille petieral ut satisfaceret 3. Nam magnus ille nostrorum temporum me-
quosdam reprehendere
Volusiano,et significarat
dicus
quod Deus veterem Legem abrogasset, necnon
Vindicianus, consultus a quodam, dolori
asserere doctrinam evangeticamesse perniciosam ejus adhiberi jussit quod
tempore congruere
in
reipublicx ; ac demum non deesse qui ApolLonii videbatur;adhibitumsanitas consecuta est. Deinde
Apuleiique magica ludibria miraculis Christi post annos aliquot eadem rursus corporis causa
prseferrent.
commota ^ hoc idem ille putavit adhibendum ;
Domino eximio et merito insigni, charissimo ac adhibitum verfit in pejus. Miratus recurrit ad me-
desiderantissimo filio MarcelliiNo, AuGusTiNus,in
dicum, indicat factum al ille ut erat acerrimus,
:

Domino salutem.
ita respondit, Ideo male acceptus es, quia ego non
CAP. PRIMUM. —
I. Illustri viro et eloquentissi-
/ussi ; ut omnes qui audissent, parumque homi-
mo, nobisque dilectissimo Yolusiano *, non amplius nem nossentnon eum arte medicinali fidere, sed
quam ad illud quod inquirendum putavit, vespon- nescio quaillicitapotentiaputarent. Undecumesset
dendum ad ea vero quae mihi pertractanda
fuit :
a quibusdam postea stupentibus interrogatus,
atque solvenda in epistola tua ipse misisti, sive ab
' Ertd., fiUo Volusiano. At Mss. carent voce, filio. ' Edd., mutato prcecepto non mulat instructionem. At
* Emendata ad eosdem Cdd. cum cxxxvi, etpraeterea Mss. viginti, non mutala mulavil inslructionem. Prsetu-
ad alterum bn. et adsextum v. limus.
(a) Alias 5 quoe autem 138 erat, nunc 122. Scripta
: * Edd., causa commotus /loc. Nos reposuimus commotj,
«odem tempore. ex Mss. qui pauio post omittunt vocem adhibitum.
 ;

527 S. AUGUSTINI EPISCOPI &2d

aperuit quodnon intellexerant, videlicet illi aetati 7. Nimis autem longum est, convenienler dispu-
jam non hoc se luissc jussurum. Tantum igitur tare de varietate signoriim, qute cum ad res divi-
valel ratione atque arlibusnou luutalis, quid se-
'
nas pertiuenl, Sacrauientaappellantur. Sicutautcin
cuuduuieas silpro temporuui varietatemulauduin. non ideo mutubilis homo ', quiainaue aliud, uliuj
4. Non itaque verum estquod dicitur, semel recte vespere ; illud illud alio; non hoc isto
hoc mense,
factum,nuilatenus esse mutaudum.Mulata quippe anno quod nou ideo mulabilis Deus, quia
illu : ita

temporis causa, quod recte ante faclum fuerat, ila universi sceculi priore volumine aliud, aliud pos-
mutar vera plerumque flagitat, ut cuin ipsi
ratio teriore sibi jnssit oilerri, quo convenieuter signifi-
dicant, recle non tieii si mutetur, contra veritas tiones ad doctrinam religionis saluberrimam per-
clamel, recte non fieri nisi mutetur quia utrum- ;
tinentes, per mutabiiia tempora sine ulla suimula-
que tunceritrectum, sierit pro temporum varietate tione dispoueret. Nam ut noveriut, quos haec
diversum. Ouod euim in (liver.silate personaruiu movent, jam hoc fuisse in ratioue divina, nec cum
unolempore accidere potnst, uthuic liceat aliquid isla uova coasiiluerentur, subito prioradisphcuisse
impuue lacere, non liceal illi nou quod dissiiuilis
; velut mutabili voluntale, sed hocjam fixumet sta-
res sit, sedquod is qui facit ita ab unaeademque
: tiitum fuisse in ipsa sapientia Dei, cui de majori-
persona diversis temporibus, tunc oportet aliquid bus etiam rerimi luiitationibus eadem Scriptura
tieri, tuuc nou oporlet non quod sui dissimilissit
;
dicit Mutabis ea, el mnlabuntur : tu aulem idem
:

qui facit, sed quando facit. ipse es (PsaL ci, 27, 28) insinuandum est eis, ;

5. lltec qusestio quam late pateat, profecto videt mutatiouem islam sacrameutorum Testameuti ve-
quisquis pulchri aptique distautiam .'iparsaiu quo- teris et novi etiam praedictam fuisse propheticis
dammodo in universitalererum valel,ueque uegli- vocibus. Ita euim quod ia
videbiinl, si poteruut, id

git intueri. Pulchrum enim per seipsum conside-
ratur atque laudatur, cui turpe ac deforme contra-
rium est. Aptum vero, cuiex adverso est ineptum,
quasi religatum pendet aliiiude, nec ex semetipso,
sed exeo cuicounecliturjiidicatur nimirum etiam
decens atque indecens, vel hoc idem est, vel pe-
tempore novum est, non esse novum apud eum
qui condidittempora, etsine tempore habet omnia
quae suis quibusque temporibus pro eorum va-
rielate distribuit. Nam et iuillopsalmo, unde com-
: memoravi aliquid, quo demonstrarem non egere
Deum sacrificiisnostris, cui dicitur Dixi Domino, :

rinde habelur. Age nunc, eaquae diximus, refer ad Deus meus es tu, quoniam bonoimm meorum non
illud unde agitiir. Aptum fuit primis temporibus eges ; paulo post legitur ex persona Christi, Non
sacriticium quod praeceperat Deus, nunc vero non congregabo conventicula eoruni de sanguinibus,
ita est. Aliud enim praecepit qiiod liuic tempori hoc est pecorum victimis, qiiibus prius cougrega-
aptum multo magis quam homo novit
essef, qui bautiir conventicula Judaeorum et alibi dicit, :

quid cuique tempori accommodate adhibeatur Non accipiam de manu tua vitulos, neque de gre-
quid quando impertiat, addat, auferat, detrahat, gibus tuis hircos (Psal. xux, 9) et alius propheta, :

augeat, minuatve, immutabilis mutabilium, sicut Ecce, inquit, dies venient, dicit Dominus, et con-
creator, ita moderator, donec universi saeculi piil- firmabo super domum Jacob testamentum novum,
chritudo, cujus particulae suut qiue suis quibusque non sicut testamentum quod disposui patribus
temporibus apla sunt, velut magnum carmen cu- eorum, cum eduxieos deterra ^gypti [Jer. xxxi,
jusdam inefiabihsmodulatorisexcurrat, atque inde 31, 32) Et aha multasuntde hacreteslimonia, qui.
transeant eeternam contemplationem speciei
in bus hoc Deum facturum esse prsedictum est, quas
qui Deum colunt, etiam cum tempus est lidei.
rite commemorare nuuc longum est.

6. Fallunturaulem qui existimant haec Deumja-

8. Hic jam si satis constitit, quod recte alio tem-
bere causa sua^. utilitatis vel voluptatis et merito :
pore constitutum est, idem recte alio tem[)ore posse
moventur cur Deus ista mutaverit, quasi delecta- mutari, mutantis opere, non dispositione mutata,
tione mulabili aliud sibi jabens offerri illo prius quam dispositionem intelligibilis ratio continet,
tempore, aliud islo. Non autem ita est. Nihil Deus ubi sine tempore simul sunt quae iu temporibus
jubet quod sibi prosit, sed illi cui jubet. Ideo ve- simul non possunt, quia tempora non simul
fieri
rus est Dominus, qui servo non indiget, etquo ser- currunt quispiam fortassis exspectetcausas a no-
;

vus indiget. In eaquippeScripluraquae vetus dicitur bisipsiusmutationisaccipere,quodipsenosUquam

Testamentum, et eo tempore quo adhuc illa offe- Verumtamen breviter
prolixisit negolii. dici potest,
rebantur sacrificia quee hoc tempore non offerun- quod homini acuto fortasse suflecerit, \
aliis sacra-
tur, dictum est Dixi Domino, Deus meus es tu,
:
mentis praenuntiari Chrislum cum venturus esset,
quoniam bonorum meorum non eges {Psal. xv, 2). aliiscumvenisset annuntiarioportuisse sicut mo' ;

Nec illorum ergo sacrificiorum egebat Deus, nec do no.s idipsum loquentes, diversitas rerum com-
cujusquam egetunquam, sed rerum divinitus im- pulit etiam verba mulare. Siquidem aliud est prae-
partitarum, vel imbuendo virtutibus animo, vel nuntiari, aliud annuntiari aliud cum venturus
;

eeternae saluti adipiscendee, qusedam signa sunt, aliud cum venisset.

quorum celebratione atque fiinctionej non Deo,
sed nobisutiliapietatis ofticiaexercentur.
CAPUT II. — 9. Nune deinde videamus quale sit
illud in epistola tua sequitur. Adjeeisti enim eos
dicere quod Chrisli praedicalio atque ductiina rei-
• Mss. quinque, valet ratio, ut artibus. Alii, ratione
atque artibus. ' Mss. septemdecim, Deus,
 : ; :

529 EPISTOLARUM CLASSIS III. 530

pxibUcse moribus niilla ex parte conveniat, cujus tate conscripta in Christi ecclesiis lectitentur, quis
hoc consiet esse praeceptum, ut nulli malum pro vel ab iliareligione alienus, ita surdusest ut igno-
malo reddere debenmuslRom. xii, 17). et percutien- ret ? Ad hoc enim et illa pertinenl, quae malum
ti aiiam prxberc maxillam, et pallium dare ei qui exagilarequamdiscere,alterampercufientipr8eben-
tunicam auferre perstiterit, et cum eo qui nos an- damesse maxillam, lunicam dan-
volenti auferre
gnriare voluerit, ire debere spn/io itineris dupli- dum etiam pallium, cum angarianteduplicandum
cato {Matth. v, 39-41). Qux outnia reipublicx mo- viara. Hoc qiiippe tit ut vincaturbono maius, irao
ribics asseruntur esse contrnria : Nam quis, inqui- in homine malo vincaturbono maium, et homo iibe-
unt, tollisibiab hoste aliquidpnliatur, vel Romanx retiir a malo, non exteriore et alieno, sed intimo
provincise deprsedatoribus non mala velit bclli ac suo, quo gravius etperniciosius quam cujiisvis
jure reponere^iWd&Q atqiie hujusmodit verba obtre- hostis extrinsecus immanitate vastatur. Qui ergo
ctaDtium, sive non tando, sed qnaerendo taiia vincit bono maliim, patienter amittit temporalia
loqiientium, opero siusfortasserefeilerera, nisi hae commoda, utdoceat qiiam pro flde atque justitia
disceptationeshabetrenturcumvirisliberaliterinsti- contemnenda sint,qujei]le nimisamandofit malus;
utis. Undequidopusestutdiutiuslaboremus,acnon acsicinjuriosus ab eo ipso cui fecit injuriam, discat
ipsos potius perconteraur qnomodo poterant gu- qualia sint propter quae fecit injuriam, atque in
bernare atque augere rerapublicam, quam expar- concordiam,qua nihil est utilius civitati, poenitens
va el inopi maunara opulentamque fecerunt, qui acquiratur, victus non saevientis viribus, sed bene-
acceptainjuria ignosoere quarapersequi malebanl enim recte fit, cum videtur
volentia patientis.Tunc
Sallustius, Bell. Catil.) ? quomodo Csesari admi- eiprofuturum essepropter quem fit, ad operandam
uistratori utique reipublicae, mores ejus extoilens in eo correctionem atque concordiam. Hoc certe
Cicero dicebat, quod nihil oblivisci soleret nisi in- animo facienduraest,etiarasiaIiusexitusconsequa-
iurias (Orat. pro Q. Ligario.) Dicebat enim hoc
''
tur, nec corrigi propter quem
velit alque pacari,
:im magnus tam magnus adulator
laudator, aut : corrigendiim atque pacandum, velut curandum
sed si laudator, talem Caesarem noverat; si autem et sanandura, adhibita estista medicina.
adulator, talem esse debere oslendebat principem t2. Alioquin si verba attenderimus, eorumque
civltatis.qualem illiim fallaciler praedicabat. Quid proprietati serviendum putaverimus, nonestprae-
est autem non reddere malum pro malo, nisi ab- benda maxilla dextera, si sinistra fuerit percussa.
horrere ab ulciscendi libidine ? quod est accepta Quoniam, Si quis te, inquit, percusserit in maxil-
ignoscere raalle quam persequi, et nihil nisi in- lam dexteram, prsebe illi et sinistram {Maith. v, 39)
jurias oblivisci. magisautem sinistrapercutitur, quodad dexteram
iO.Haec cum ineorumIegunturauctoribus,excIa- ferientis facilior ictus est. Sed sic intelligi solet, ac
matur et plauditur describi atque praedicari raores
;
si dictum esset : Si quis in te meiiora fueritperse-
videntur, quibusdignum essetexstirgere civitalem cutus, et inferiora ei praebe, ne vindictae potius
qu83tol gentibus imperaret, quod accepta injuria quampatientiae studensconteranas aeternaprotem-
iguoscere quara persequi raalebant. Cum vero le- poralibus, cum potius temporalia pro aeternis con-
gitur praecipiente auctoritate divina, non redden- temnenda sint, tanquam sinistra pro dextris. Haec
dum malum promalo; cum hsec tamsalubris ad- seraperfiiitsanctorummartyrumintentio vindicta :

monilio congregationibus populorum, tanquara enim quando nuUus jara res-

ultiraa juste poscitur,
publicis utriusque sexus atqueoranrara aelatum et tatcorrectionis locus, extremo scilicet sunimoque
dignitatum schoIis,de superiore loco personat, ac- judicio. Nunc vero cavendum est, ne vindicandi
cusatur religio tanquam inimica reipublicae Quae 1
cupiditate amittatur, ut nihil aliud dicam, ipsa pa-
utdiguum
si, est, audiretur, longe raelius Romulo, tientia, quae pluris est habendaquara omne quod
Numa, Bruto, caeterisque illisRoraanas gentis pr;e- potestetiam Invito inimicus auferre. Naraque alius
claris viris,constitueret, consecraret.tirmaret, auge- evangelista in eadem sententia nullam fecit dexterae
retquerempublicam.Qiiid enimest respublica, nisi mentionem, sedtantum maxiliam et aiteramnomi-
res populi ? Res ergo comraiinis, res utique civitatis. navit {Luc. vi, 29), utaliquanto distiuctius inteiii-
Quid e>t autem civitas, nisi multitudo horainum geretur in alio, ipse autemsirapliciter pa- eamdem
in quoddam viuculum redacta concordiee ? Apud tientiara commendaret '. Paralus itaque
debet
eosenimitalegitur Brevimultitudo dispersa atque
: esse homo justuset pius,patientereorum maiitiam
vaga,concordia civitas factaerat. Quae porro prae- sustinere, quos fieribonos quaerit, ut numerus po-
cepta concordiaein suistemplisunquam illilegenda tius crescat bonorum, non ut pari malitia se quo-
censuerunt ? Quandoquidem miseri quaerere coge- que numero addat raaloriim.
banlur, quonam modo sine offensione cujusquara 13. Denique ista praecepta magis ad praeparatio-

eorumdiscordes inter se deos suoscolerepossent nera cordis quae intusest,pertinere, quam ad opus
quos si imitari discordando vellent, ruptoconcor- quod in aperto fit ut teneatur in secreto auimi
;

diievinculocivitaslaberetur; quod posteapaulatim ' PMrl. : Intelligeretur in altero ipsum alterum simpli-
decoloratis corruptisque moribus agi coepit per ciler eamdem patienliam commendare. At Mss. omnes
habent ; Intelligerelur in alio,ipseaulem... eommendaret
bella civilia. id est, ut in Matthfco distinctius intelliseretur, tempo-
ralia pro leternis tanquam simstra prodextris contem-
H. Quanta vero praecepta concordiaenon huraa-
nenda esse, atque cavendum ae vindicandi cupiditate
uis dispulatiouibus exquisita, sed divina auctori- patientiaamittatur.
531 S. AUGUSTINI EPISCOPI 532
patienlia cum benevolenlia, manifeslo autem
in contra hoc malum publicum clamaf, ab impiig
id tiatquod eis videturprodesse posse,quibiisbene populis blasphematur, et dii tales requirunlur, ia
debemus, hinc iiqiiido ostendilur, quod ipse
velle quorum honorem ea ipsa thealrica, corporum et
Uomiuus Jesus exemplum singulare patientiae.cum animorum dedecora celebrentur.HsRC si Deus pol-
percuteretui" in faciem respondit Simaledixi,ex- : lerepermittat.tuncindignatur gravius ;ha!csiimpu-
probra demalo ;siaulem bene,quidme cxdis (Joan. nitadimiltat, tunc punit infeslius. Cum veroevertit
ivui, 23) ?Nequaquam igitur priBceptum suura, si subsidium vitiorum, et copiosas libidines inopes
verbaintueamur, implevit. Neque euim praebuit reddit, misericorditer adversatur. Misericorditer
percutienti alteram partem, sed polius prohibuit, enim, si rieriposset,etiam bellagererentur a bonis,
ne qui fecerat injuriam, augeret et tamenparatus ; ut licentiosis cupiditatibus domitis baec vilia per-
venerat non solumin faciem percuti, verum etiam derentur,qu8ejustoimperiovelexstirpari velpremi*
prohisquoqueaquibus haec patiebatur crucifixus debuerunt.
occidi, pro quibus ait in cruce pendens : Pater, iS.Namsichrislianadisciplinaoraniabellaculpa-
ignosce quia nesciunlquid faciunt {[mc.xww,
illis, ret, hoc polius militibfs consilium salutis petenti-
34). Nec Pdulus apostolus praeceptum Domini et busin Evangeliodiceretur,ut abjicerentarma,seque
magistri sui videtur implesse, ubi etiam ipse per- omnino militiae subtraherent. Diclum autem
esl
cussus in faciem, dixit principi sacerdotum Per- : eis : Neminem concussejntis, nuUicalumniam fece-
cutiet te Deus, paries dealbale. Sedes judicans me ritis ; stipendium vestrum {Luc ni,
sufficiat vobis
secundmn Legem,et conlra Legemjubes mepercuti; 14). Oiiibus proprium stipendium sufBcere debere
Et cum acircumstantibusdiceretur, Injuriamfacis, prificepit, militareutiquenonprobibuit. Proiude qui
princip\'sacerdotum,\vnde,niQv^e,osaid.moxx&vQ'vo\n\[, doctrinamChrisliadversamdicunt esse reipublicae,
quid dixerit, ut qui saperent, intelligerent jam des- dent exercitum talem quales doctrina Christi esse
truendum - esse adventu Ghristi parietem dealba- militesjussit ;denttaiesprovinciales, talesmaritos,
tum,hoc est,hypocrisimsacerdolii Judaeorum : ait tales conj uges, tales parentes, tales filios,tales domi-
quippe, Nescivi, fratres, quia princeps est ; scrip- nos, tales servos, tales reges, tales judices, tales
tumestenim,Principipopuiituinonmaledices {Act. denique debitorum ipsius fisci redditores et exac-
xxin, 3-5) cum procul dubio, qui in eodem populo
; tores, quales esse praecepit doctrina christiana, et
creverat, atqueibi Lege fuerat eruditus,illam prin- audeant eam dicereadversamessereipublicae; imo
cipem sacerdotum nescire non posset, nec eos vero uon dubitent eam confiteri magnam, si ob-
quibusita notus erat, ullo modo falleret quod nes- temperetur, salutem esse reipubhcae.
ciret. CAPUT IIL— t6. Utquid autem ad illud respoa-
14. Suntergo ista praecepta patientiae semper in deamquod dicunt, per quosdam imperatoreschri-
cordis praeparatione retinenda,ipsaque benevo- stianos multa mala imperio accidisse Romano ?
lenlia,ne reddalur malumpro malo, semperinvo- Haec generalis conquestio calumniosa est(a). Nam
luntate complendaest. Agenda sunt auteramulta, siapertius certe de praeteritis imperatoribus aliqiia
etiam cuminvitis benigna quadam asperitateplec- comraemorarent, possem similia vel fortasse etiam
tendis, quorum potius utilitati consulendum est graviora de imperatoribus non christianis et ego
quam voIuntati;quod inprincipe civitatis luculen- commemorare, ut intelligerent vel hominura haec ,

tissimae illorum litterae laudaverunt. Namin corri- essevitia,nondoctrinae vel non imperatorum, sed
;

piendo tilio quamlibet aspere, nunquam profecto aliorum sine quibus imperatores agere nihil pos-
amor paternus amittitur. Fit tamen quod nolit et sunt. Exquoenim tempore pessumire coeperitRo-
doleat, qui etiam invitus videturdolore sanandus. mana respublica, satis liquet litterae loquuntur ;

Ac per hocsiterrenaistarespublicapraeceptachris- ipsorum (b) : longe antequam Christi nomen elu-

tiana custodiat, etipsa bellasinebenevolentia non dictum est
xisset in terris, urbem venalem, et :

gerentur, ut ad pietatisjustitiaeque pacatam socie- maturc perituram, ei emptorem invenerit! {Sallus-

tatem victis facilius consulatur. Nam cui licentia tius, BelL. Jugurth.) In libro etiam beUi Catilinae,
iniquitatis eripitur, utiliter vincitur ;quoniamnihil ante adventum utique Christi, idem nobilissimus
est infelicius felicitate peccantium, quae poenalis historicus eoium uon tacet quandoprimuminsue-
nutritur impunitas, et mala voluntas velut hostis verit exercitus populi Romani amare, potare, signa,
interior roboratur.Sed perversa et aversa corda ' tabulas pictas, vasa caelata mirari, ea privatim et

mortalium, felices res humanas putant, cum tecto- publicerapere.delubra spoliare, sacra profanaque
rum splendor altenditur, et labes non attenditur omnia poUuere. Quando ergo nec hominibus,
animorum ; cum theatrorum moles exstruuntur, nec ipsis etiam quos Deos putabant, morum cor-
et effodiunlur fundamenta virtutum ; cum glorio- ruptorum, et perditorum avaritia rapacilasque
saestefiusionis insania, et opera misericordiae de- parcebat, tunc coepit perire laudabile illud decus
ridentur; cura exhisquaedivitibusabundant, luxu- salusquereipublicae. Quosdeindevitia pessimasuc-
riantur histriones, et necessaria vix habent paupe- cessus habuerint,et quanto humanarum rerum malo
res ;cum Deus, qui doctrinae suae publicis vocibus iliainiquitasprosperatasit,nunclongum estdicere.
' Am. Bad. Er. et Ms. a., sacerdolum, incidenter eos '
Edd., ve\ deprimi debuerunt. Mss. quatuor, perimi.
admonefe. Alii undecim, premi.
» Lov., jam deslructum esse. A.la.lu,deslruendum. (a) Decivit. Dei, 1.4, c. 2.
' Edd., et adversa corda. Ms. sb., aversa. Prsetulimus. (b) Id. 1.2, c. 18.
 533 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 534
|AudiantSatyriciimsuum,garriendo veradicentem: legam felicitatem, quse ista deorura probra confia-
Servabat castas humilis foiiuna latinas xit, quiB non solura in fabulis audienda posuit,
Quon(Jam, nec vitiiscontingi parva sinebat
Tecta labor, soinnicjue breves, et veilereThusco verura etiara in theatris spectanda proposuit ubi ;

Vexaiii' duricque manus, ac proximus Urbi criruina plura essent quam numina, quae ipsi dii
Annibal, et stantes Gollina in turre mariti.
Nunc patimur long:T) pacis mala ssvior armis
;
sibi exliiberi habebant libenter, qui in suos culto-
Luxuria incubuit, victumque ulciscitur orbem. res vindicare debuerunt, quod ea saltem viderent
Nuilum crimen abest, facinusque libidinis, ex quo
Sed non ipsi, inquiunt, sunt, qui talium
patienter.
Paupertas Romana perit.
(Juvenalis, Sal. 6.) fabularum mendacio celebrantur. Qui ergo sunt
jQuid ergo exspectas ut ego exaggerem, quanta qui taUura turpitudinura celebratione placan-
isti,

Imala importaverit sticcessu prospero iniquitas sii- tur? Horum dcemonura perversitatem atque falla-
blevata ;
quandoquidem etipsi, qiiialiqiianto pru- ciam, per quos et magic;B artes humanas mentes
dentiusaltenderunt, plus dolendum viderunt pau- deoipiunt, quia prodidit christiana doctrina, quia
pertatem, quam opulentiam periisse Romanam ? tnundo universopatefecit, quia Angelos sanctos ab
Inillaenimraorumintegritas servabatiu- perhanc ;
eorum malignitate distinxit.quia cavendos potius,
autem non muros urbis, sed mentes ipsius civi- ^' quemadmodum caverentur admonuit, reipubli-

tatis dira nequitiaomni hoste pejor irrupit. cae dicitur iniraica quasi non si omnino per istos
!

17. Gratias Domino Deo nostro, qui contra ista essetteraporalisobtinendafelicitas,qucBlibetpotius

malamisit nobis adjutorium singiilare.
nontolleret, quem non involveret, in quodprofun-
dum nonderaergeretfluviusistehorrend.B nequitife
generis humani, nisi crux Christi in tanla velut
mole auctoritatiseminentius finniusque figeretur
cujusapprehensorobore, stabilesessemus.ne male
suadentiura, vel in raala impellentium, tam vasto
mundi hujus gurgite abrepti sorberemur ? In ista
enim colluvie morum pessiraorum et veteris per-
ditfedisciplinee, tnaximevenire ac subveniredebuit
Quo enim fuerat infelicitas eligenda. Sed neque hinc Deus
voluitdubitari.quiprimum populum unum verura
Deum colentem, deos autem falsissimos contem-
nentem, quamdiu oportuit Vetus Teslamentura, ubi
;
velamentumTestamenti Novi est,obumbrari,tanta
rerum lerrenarum felicitate honestavit, ut quivis
intelligat nec ipsam esse in daemonum potestate,
sed in illius unius, cui Angeli serviunt, quem
dcemones contremiscunt.
19. Apuleius enim, ut de illo potissimum loqua-

ilestisauctoritas,quae voluntariam paupertatem, mur, qui nobis Afris Afer est notior, non dico ad
qiieecoutinentiam, benevolentiam,justiliam, atque regnum, sed ne ad aliquam quidem judiciariam
,concordiam, veramque pietatem persuaderet, cae- reipublicfe potestatem cum oranibus suis magicis
terasque vitae luminosas validasque virtutes non ;
artibus potuit pervenire, honesto patriae suae loco
tantum propter istam vitam honestissime geren- natus, et liberaliter educatus, magnaque prjeditus
tlain, nec tantum propter civitatis terrenae con- eloquentia. An forte ista, ut philosophus.voluntate
cordissimara societatem ; verum eliam propter contempsit, qui sacerdos provincise, pro magno fuit
adipiscendam serapiternam salutem, et sempiter- ut munera ederet, venatoresque * vestiret, et pro
ni ciijusdara populi coelestem divinaraque rempu- statua sibi apud Coenses * locanda, ex qua civitate
blicara,cui noscivesadsciscitfides, spes, charitas :
habebat uxorem, adversus contradictionem quo-
ul quamdiu inde peregrinamur, feramus eos si rumdaraciviura litigaret? quod posteros nelateret,
corrigere non valemus, qui vitiis impunitis volunt ejusdam litis orationera scriptam memoriee com-
starerempublicam, quam primiRomaniconstitue- mendavit. Qiiod ergo ad istam terrenam pertinet
nint auxeruntque virtutibus, etsi non habentes illequodpotuitMJndeappa-
felicitHtem,fuit raagus
verampietatem erga Deum verum, quaeillos etiam ret eura nihil fuisse, non quia noluit, sed
amplius
in aeternaracivitatem posset salubri religione per- quia non potuit. Quanquara et adversus quosdara,
ducere ;custodientes taraen quamdara sui generis qui ei magicarum artium crimen intenderant, elo-
probitatem, quae posset terrenae civitati constituen- quentissime se defendit. Unde miror laudatores
dae,augend8econservandaequesufflcere. Deus enim ejus, qui eum nescio quae fecisse rairacula illis ar-
sicostenditin opulentissimo et praeclaro imperio tibus praedicant, con traej us defensionera testes esse
Roraanorura, quantum valerentciviles etiaiu sine conari. Sed viderint utrnra verum ipsi perhibeant
vera reiigione virtutes, ut intelligeretur hac addita testimonium, et ille falsara defensionem. Illud si
fieri homines cives allerius civitatis, sapiunt, attendant, qui magicas artes non atique
cujus rex ve-
ritas, cujus lex charitas, ctijus modus ceternitas. nisi pro felicitate terrena vel damnabili curiositate
CAPUTIV. —
IS.Quisautem vel risu diguum non conquirunt.velab eis innocentes, periculosa tamen
putet, quod Apollonium et Apuleium, cfeterosque eas admiratione collaudant, et videant David nos-
raagicarura artium peritissimos conferre Ghristo, 'Bad. et Er., veneratoresque vestiret. Sed verius Lov.
vel etiara praeferre conantur Quanquam et Mss., venatoresque ; illos videlicet qui sese in iis exer-
? tolerabi-
hus ferendum cebant muneribus, qujE Apuleiiis exhibebat. Munera
sit, quando compa-
istos ei potius
quippe dicebantur ludi non modo ^ladiatorum, sed etiam
rant quam deos suos : multo enim melior, quod venatorum.idest inbestiaspugnantium. « Venationes »,
fatendum Apollonius fuit, quam tot stuprorum
est, inquit Lactantius lib. 6, div. Inst. c. 20, « quae mutiera
vocantur, Saturno attributtB sunt. »
auctor et perpetralor, quera Jovem nominant. Ista, 2 Mss. undecim, Ocenses. Alii quinque, Oeenses. Duo
inquiunt, fabulosa sunt. Adhuc ergo laudent rei- alii, Ceenses.
^ Ita Bad. Er. et Mss. plerique. At Lov. habet, quoad
pubUc» luxuriosam, licentiosam, planeque sacri- potuit.
 ;

535 S. AUGUSTINI EPISCOPI 436

trum sine uUis talibus artibus, ex pastore ovium proponi ; fiat, si polest illuc frequens confluere mul-
pervenisse ad regiam dignitatera cujus ct peccata ; tiludo alioquin alius locus celebrior providendug
:

el merita fidelis Scriptura uon tacuit, ul sciremus est nou tamen uilo modo praetermittendum.
;

et quibus modis non oflenderetur Deus, et quibus 2. Poena sane iilorum.quaravis de tantis sceleri-

modis placaretur ofTensus. bus confessorum, rogo te ut praeter supplicium

20. Quantum autem atlinet ad miracula, quae hu- mortis sit, et propter conscientiam nostram, et prop-
manis sensibus stupenda monstrantur, multum ter catholicam mansuetudinem commendandam.
errant qui Frophetis sanclis, miraculorum magno- Ipseenim fructusad nos pervenitconfessionis illo-
rum Dobililale praestantibus, magos comparant rum,quia invenit Ecclesia catholica ubi suam erga
quanto magis si eos comparent Christo,quem Pro- atrocissimos inimicos servet atque exhibeat leni-
phetae iili, quibus magi quilibet nullo modo sunt tatem. In tanta quippe crudelitate, qusecutnque
comparandi, prffinuntiaverunt esse venturum, et prseter sanguinem vindicta processerit, magna leni-
secuudum carnem, quam sumpsit ex Virgine, et tas apparebil. Quod etsi modo quibusdam nostris,
secundum qua nunquam separatur a
divinilatem, illa atrocitate commotis, videturindignum,etquasi
Palre ! Video me
prohxissimam epistolam,
fecisse dissolutionis et negligentiae simile ; transactis ta-
nec tamen de Christodixisse omniaquee vel eis qui men motibus animorum, qui recentioribus factis
tardiore ingenio divina non valent assequi, vel eis solent turbulentius excitari, egregieluculenta boni-
quos 1, Ucet acute moveantur, contenUosum tamen tas apparebit,etob hoc magis eadem Gesta legerc
studium et praeoccupatio diuturni erroris ab intel- atque oslendere delectabit, domine merito insignis,
ligendo impedit, sufficere utcumque possint. Ve- multumque charissime ac desiderantissime fili. Ibi
rumtamen cognosce quid eos contra moveat, atque est sanclus frater et coepiscopus meus Bonifacius,

rescribe, ut vel epistolis vei Ubris, si adjuverit Deus, etper diaconura Peregrinum qui cum illo perrexit,
ad omnia respondere curemus. Sis in Domino felix, comraonitorium direxi quod sic habe tanquam ;
'

graUa et misericordia ejus, Domine eximie et me- praesentiam meam. Et quod vobis incommune pro
rito insignis, charissime ac desiderantissime filii. Ecclesiae uUIitate placuerit, hocadjuvante Domino
EPISTOLA CXXXIX '
(a). fiat, qui potens est misericorditer opitulari in tan-
Gesta quae adversus Donatistas confecta sunt publi- tis malis. Modo Macrobius episcopus eorum, stipa-
centur, ulque rei castigentur mitius et cilra mor- tus cuneis perdilorum utriusque sexus, hac atque
tis pcenam. illac circumit, aperuitque sibi basilicas.quas pos-
Domino merito insigni, multuraque charissimo ac
sessorum quantuluscumque timor clauserat. Prae-
desiderantissimo fiho Marcellino, AuGusTiNus,in
seute autem procuratore viri clarissimi Celeris Spon-
Domino salutem. deo, quem tuae dilectioni comraendavi multumque
1. Gesta quae proraisit Prsestantia tua, vehemen- commendo, utcumque eorum frangebaturaudacia:
ter exspecto, et in ecclesia Hipponensi jamjaraque
nunc vero posteaquam Carthaginem profectus est,
cupio recitari.ac, si fieripotuerit, etiam peromnes etiam in fundis ipsius basilicas aperuit, populos
ecclesias in dioecesi constitutas; ut audiant homi- congregat. Cum ipso etiam est ille Donatus diaco-
nes,plenequeagnoscantconfessoresiniquitatis,non nus rebapUzatus, cum fuerit colonus ecclesiae^qui *

Dei timore extorquente poenitentiam, sed judiciaria non

versatus est in illa ccede prtecipuus. Qui tales
diligentia crudelissimorum pectorura aperiente du-
cum eo sunt, quando, et ille cum ipso est? Si Pro-
ritiam; sive illorum qui de homicidio et de excae- consul vel simul ambo in illos eslis sententiam
cato ac debilitato presbyteri corpore confessi * ; sive
prolaturi, et forte ille persistit velle gladio vindi-
iUorum qui se illa scire potuisse, quamvis sibi dice-
care,quanquara sit christianus, et quantum adver-
rent displicere, negare non ausi sunt, refugientes
tere potuimus, non sit ad haec cruciamenta procli-
catholicam pacem, velut ne criminibus polluantur vis tamen si necesse fuerit, etiam Gestis jubete
;

alienis,etin illo schismatis sacrUegio inter scelera-

torum tam imraanium tantam multitudinem per-
durantes sive etiam illorum qui se inde non reces-
;
suros, etiam demonslrata sibi catholica veritate et
Donatistarum perversitate, dixerunt. Non est leve
quod Deus agivoluit per operam tuam.UUnamtales
eorum causas crebas sic audias, et facinora eorum
atque insana pertinacia sic saepe prodatur,eadem-
que publicata Gesta in omnium notitiam perferan-
tur Quod autem scripsit Eximietas tua, dubitare te
!
allegari ^ epistolas meas, quas de hac re singulas
vobis mittendas pulavi. Soleo enim audire in potes-
tate esse judicis moUire sentenUam, et miUus via-
dicare quamjubeant leges. Si autem neclitterismeis
ad hoc consenserU, hoc saltem praestet ut in custo-
diam recipiantur, atque hoc de clementia Impera-
torum * irapetrare curabimus, ne passiones servo-
rum Dei, quae debent esse in Ecclesia gloriosae,
iniraicorura sanguiue dehonestentur. Scio enim in
causa cIericorumAuaunensium^,qui occisi aGenli-

utrum in Theoprepia * debeas eadem Gestajubere

qua ex coUatione liquet istud nomen fuisse cujusdam
'
Omnes Edd., qui, absque dubio corrupte. M. apudCarthagiaemecclesiaetuncpertinentisad Donatistas.
' Mss. prope omnes omittunt confessi. Mss. carent voce guod. Ex iis tres ferunt Sic habe
'
:

^ Edd., Theopropia. At Mss. meiioris notoe babent, illum tanquam.

Theoprepia. Sic etiam Carlhaginensis coUatio 3, n. 5 ; * In Edd., rebaptizatus, qui cum fuerit colonus Eecle-

* Hanc contulimus cum a. bg. bl. bn. c. cc. cb. IT. g. sice versatus est. At in Mss.pauloalius est verborum ordo,
gg. gv^. n. r. s. sb. duobus vc. quatuor v. cumque Am. quem hic restituimus.
Bad. Er. Lov. 3 Mss. sex : alligari.
Alias 158
(a) qucP autem 139 erat,
: nunc 259. Scripta * Edd., /mperatoris. At Mss., Imperatorutn.
an. 412 circa mens. maium. ^ Vatic. tres Mss. Anannensium. Covb. et Gevm., Anab-
 .

537 EPISTOLARUM CLASSIS III, 538

libus, nunc martyres honorantur, Imperatorem mihi ea toties iterare necesse sit. Semper in Christo
rogatum facile concessisse ne illi qui eos oaciderant cor tuum vigeat, domine merito insignis, mul-
et capti jam tenebantur, poena simili punircntur. tumque charissime ac desi(ierantissime fili. Filium
3. Libros de Baptismo parvulorum, cum jam nostrum Ruffinura Cirtensem priucipalem com- >

codicem ipsum Praestantise tuee misissem, cur abs mendo Eximietati tuae.
te rursus acceperim, oblitus sum : nisi forte cum DE SEQUENTE EPISTOLA.
inspicerem, mendosos eos reperi, et emendare vo- U RETRACT., CAP. XXXVl.)
(lib.

lui, quod mirabiliter impeditus, adhuc usque non Eo ipso lempore,

qtio contra Donatistas vehe-
Epistolam quoque ad te
feci. scribendam et his menter exercebamur, et conlra Pelagianos exer-
adjungendam, quam cum ibi essem jam dictare cerijam coeperamus (a), amicvs quidam mihimisit
cceperam, paulo addito sic esse imperfectam scias. quinque a Carthagine quaestiones, el rogavit ut eas
Si autem ralionem omnium dierum et hicubratio- illi scribendo exponerem ; quas sunt Quid sibi velit
:

num aliis nccessitatibus impensarum tibi possem vox illa Domini, « Deus meus, Deus meus, utquid
reddere, graviter contristatus mirareris quanta me me dereliquisti » {Matth.xxvn, 46)? e< quidsitquod
distendant, quae differri omnino non possunt, nec ait Apostolus. « Ut in charitate radicati et fundati,
agere illa perraittant in quee me, petendo et admo- prjevaleatis comprehendere cum omnibus sanclis
nendo, urges volentem, et ineffabiliter (quia non quse sit latitudo, et longitudo, et altitudo, et pro-
possum) dolentem. Cumenim ab eorum hominum fundum [Eph. m, 17, 48) : » et quae sint quinque
necessitatibus aliquantulum vaco, qui me sic an- virgines stultae, quseoe sapienties [Matth. xxv, 2) :

gariant, ut eos nullo modo liceat nec

evitare, et quse sint tenebras exteriores {Id. xxu, <3);e/
contemnere oporteat ; non desunt qufe dictanda quomodo inteliigendum sit, « Verbum caro factum
prsepono, sic in arliculis temporum constituta, ut est » (Joan. i, 14). Ego autem iniuens supradictam
dilationem non ferant. Sicut mihi fuit breviatio haeresim, novam inimicam graiiae Dei,sextam mihi
Gestorum collationis nostrae satis operosa, cum proposui quaestionem de gratia Testamenti Novi.
viderem neminem se velle tanto aggeri htterarum De qua disputans, interposita exposilione psalmi
legendo comraittere sicut mihi fuit etiam epis-
: vicesimi primi, in cujus capite scriptum esi quod
tola ad ipsos laicos donatistas, de hac eadem col- Dominus exclamavitin cruce,quod ille amicus in
lationenostra,quam modoahquot lucubrationibus primis mihi proposuit exponendum; omnia illa
terminavi : sicut epistolse quae non breves ; una quinque dissoloi, non hoc ordine quo erant propo-
ad Dilectionem tuam, altera ad virum illustrem sita, sedsicut mihi disserenti de gratia Novi Tes-
Volusianum, quas vos accepisse jam credo sicut : tamenti, tanquam suis locis congruenteroccurrere
nunc in manibus habeoiibrum ad Honoratumnos- potuerunt. Hic liber sic incipit : « Quinque mihi
trum de quaestionibus quibusdam quinque, quas proposuisti tractandas ' quaestiones. »
mihi proposuit, et per htteras intimavit cui non ;

conlinuo respondere vides quam minime oporteat. DE GRATIA NOVI TESTAMENTI LIBER,
SEU
Charitas enim quae tanquam nutrix fovet filios *
EPISTOLA CXL (b).
suos, non ordine amandi, sed ordine subveniendi,
Augusiinus Eonorato., respondens adillius quinque
infirmiores fortioribus anteponit, quos tales vult
quaestiones : praeler quas, sextam sibi ipse
esse, quales jam illi sunt, quos non contemnendo, Novi Testamenti, adversus
proponii, de gratia
sed de his contidendo interim praeterit. Tales ergo Pelagianos tractandam; et psalmum vicesimum
mihi necessitates dictandi aUquid, quod me ab primum ad eam rem toium inter^pretatur
1 Quinque mihi proposuisti pertractandas quaes-
eis diclationibus impediatquibusmagis inardesco, .

deesse non possunt, cum paululum sp^atii vix tiones atque solvendas, dilectissime mi frater Ho-

datur inter acervos occupationum, quibus nos norate (c), hinc inde raptas, sicut te vel legen-
ahenae vel cupiditates vei necessitates angariatos '
Bad. Am.
Er. et tres Mss. habent, Circensem. Alii
omnes Cirtensem Principalemi id est civitatis Gir-
libri,
trahunt : et quid faciam prorsus nescio. tensis primarium magistratum, uti nobis quidem vide-
4. unde mecum Dominum depreceris
Audisti :
tur.
sed etiam quod tam instanter et tam crebro me Adversus Pelagianos exerceri CBperunl Africani
(a)
episcopi anno 411, aut 412; quo jam tempore Pelagii
admones, nolo cesses, non nihil agens. Commendo discipulum Coelestium in Carthaginensi concilio judica-
etiam ego Excellentiae tuae Ecclesiam in Numidia tum fuisse produnt Patres synodi alterius Carthagi-
nensis anni 416, in epistola quee hic edita est 175, ubi
constitutam, propter cujus necessitates sanctus fra- ad Innocentium scribunt « IJnde factum est, ut recen-
:

ter coepiscopus meus Delphinus a fratribus et

et
coepiscopis meis, ibi collaborantibus et comperi-
clitantibus, missus est. Nec de hac re plura scribo,
ciim ipsum praesentem sis auditurus. Ceetera in
« sendum putaremus, auid ante ferme quinquenmum
« superCoelestiinominehicapud EcclesiamCarthaginen-
« sem fucrit agitatum, etc. Huic antem priori concilio
non interfuit Auguslinus, exlib. 2 Retract. c. 33, etex
lib. de Gestis Pelagii.
* Videtur Aagustinus prima epistolae 140 verba retu-

Commonitoriis invenies quae ad presbyterum misi, lisse minus fideliter. Nam, licet omnes Edd. in loco
sive modo, sive per diaconum Peregrinum, ne Relractationum hic citato habeant, traclandas, iidem
initio epist. Sequentis (eruni pertractandas M. .

nensium. Gdd., A^inanensiutn. Scilicet de SS. niar-

Alii In hujus castigatione usi sumus bg. bl. bn. cc. fl.
tyribus Sisinnio, Martyrio et Alexandro loquitur, qui a g. m. sb. tribus cb. tribus r. duobus vc. duobus v. et
f^entilibus rusticis valiis Anaunine non procul a Triden- Am. Bad. Er. Lov.
lina civitate necati sunt in fine mensis maii an. 397; (b) Alias 120 quse autem 140 erat,
: nunc 260. Scripta
sive post obitum saucti Ambrosii, ut scribit PauUnus in statim post superiorem.
ejus vita. (c) Honoratus Baptismo initiatus nondum erat, ut
 :

839 S. AUGUSTINI EPISCOPI 540

tem movere, in menlem venire
vel cogitanti tibi et corporali felicitale bene uti, si non se dederit
polueninl, et in conspeclum meum fusas quodam creafuree, Creatore negleclo, sedeam potius felici-
raodo. Quarum solulionera si velira disserendo talem fecerit servire Creatori, qui et ipsam suae
ordinare, non ut oarplim, sicut propositac sunt, bonitatis abiradantissiraa largitale donavit. Sicut
de singulis disseram, sed unoquodara tenore ser- enira bona sunt orania quce creavit Deus, ab ipsa
monis eas inter se connectam alque contexam, rationali creatura usque ad intimum corpus ita :

difficile opus videtur; et laraen pulo facilius eas bene agif in his anima
rationalis, si ordinem servet,
solvi, si hoc fecero. Invicem quippe adjuvabunf, et distinguendo, eligendo, pendendo subdat mi-
si alfera pendcbit ex alfera, donec omnes veniant nora raajoribus, corporalia spiritualibus. inferiora
in seriem disputationis, non singillafim separatis superioribus, temporalia sempilernis ne superio- ;

locis, quasi unaquaeque in sua privata intentione rum neglectu et appetitu inferiorum (quoniam hinc
habitet, sed unura aliquid intuentes, etunum col- fit ipsa deterior) et se et corpus suum mittat in '

laborantes sociali ralione,
CAP. PRIMUM. —
2. Voluisti ergo et scripfo
commonuisti exponi atque aperiri tibi, quid sibi
velif vox illa Domini, Dens meus, Dens meus, ut
quid me dereliqnisti ? et quid sit quod Apostolus
ait, Ut in charitate radicali et fundati, prapvo'
leatis comprehendere cum omnibus sanctis qu3e
et individua verifate. pejus, sed potius ordinata charitate se et corpus
suum convertat in melius. Cum enim sint omnes
substanliae naturaliter bonae, ordo in eis laudatus
honoratur, perversitas culpata daranatur. Nec efti-
anima perverse utens creaturis, ut ordinatio-
cit
nem effugiat Creatoris; quoniamsi illa male utitur
bonis, illebene utitur etiam raalis ac per hoc illa :

sit latitudo, longitudo, altitudo et profundum perverse bonis ulendo fit mala, ilie ordinate eliam

{Ephes. ni, 17) : et quae sint virgines quinque raalis utendo permanet bonus. Qui enim injustese
stultae, quaeve sapientes [Matth. xxv, 2) : et qiiee ordinat in peccatis, juste ordinatur in poenis.
sint tenebrae exteriores [Matth. xxii, 13) : et quo- 5. Volensitaque Deus ostendere etiam terrenam
modo intelligendum Verbum caro factum est
sil, temporaleraque felicitatera suum donum esse, nec
(Joan. 1, ii). Hae sunt cerfe quinque tam bre- aliunde nisi ab ipso sperari oportere, prioribus sae-
viter a me commemoratae, quam abs te propositae culi temporibus dispensandum judicavit Testa-
questiones. Proinde si placet, addamus et sex- raentum Vetus, quod pertineret ad hominem vete-
tam, potissimum requiramus, quae sit gra-
et ilhid rem, a quo ista vita necesse est incipiat. Sed illae
tia Novi Testaraenti. Hanc omnes illae intueantur, felicitates patrum, Dei beneficio concessae praedi-
et in hanc, ut opporfune quaeque potuerit, opus cantur, quamvis ad istam vitam transitoriam per-
suum conferat nobis; non eo scilicet ordine, quo tinentes. Illa quippe terrena munera in manifesto
eas ut tu proposuisti,
ego recoiui, sed una- et proraittebantur et tribuebantur; in occulto autem
quaeque cum fuerit necessaria, velut vocata res- illis oranibus rebus Novura Testamentum figurate
pondeat, et ofticium sui operis impleat. Ergo ita praenuntiabatur, et capiebatur intelligentia pau-
nascatur exordiura. corum, quos eadem grafia prophetico munere di-
CAPUT II. — 3. Est quaedam vita hominis car- gnos fecerat. Dispensabant ergo illi sancti pro
nalibus sensibus implicata, gaudiis carnalibus de- congruentia leraporis Testamentum Vetus, perti-
dita, carnalera fugifans offensionem, volupfatem- nebant vero ad Testaraentum Novum. Nam et
queoonsectans. Hujusvitaifelicitas temporalis est quaudo temporalem felicifatem agebant, aeternam
ab hac vita incipere necessitatis est, in ea persis- veram et praeferendam intelligebant; et istam mi-
tere voluntatis. Inhac quippe ex utero raatris in- nistrabant in mysterio, ut illam consequerentur in
fans funditur, hujus oflensiones quantura potest praemio. Et si quando pafiebantiir adversa, ad hoc
refugit, hujus appetit voluptates; nihil amplius pafiebantur, ut evidenfissimo divino adjutorio ii-

valet.Sed posteaquara venerit in aefatem qua in berati, glorificarent Deum, omniura bonorum lar-
eo rationis usus evigilet, poterit adjuta divinitus giforem, non solum sempiternorum quae pie spe-
voluntafe eligere alteram vitam, cujus in mente rabant, verum etiam temporalium quae prophetice
gaudium est, cujus interna atque aeterna felicitas. gubernabant.
Inest quippe homini anima rationalis, sed in- CAPUT III. — 6. Cum autem venit plenitudo tem-
terest ejusdera rationis usu 'quonam potius volun- poris, ut gratia quae occulfabatur in Veteri Testa-
tatem convertat ; ufrum ad bona exterioris et in- mento, jam reveiaretur in Novo, misit Deus Fi-
ferioris, an ad bona interioris superiorisque na- lium suum, factum ex muliere{Gal. iv, 4); quono-
turae; id est, utrum utfruatur corpore et tempore, mine, proprietafe hebraicae linguae, omnis femina
an utfruaturdivinitate atque aeternitafe. In quadam nuncupatur, sive viro intacta, sive jam mixta.
quippe medietafe posita est, infra se habens cor- Quem autem Filium miserit, fierique ex muliere
poralem creaturam, supra se autem sui et cor- voluerit, quantus ille Deus sit qui hanc humilitafem
poris Creatorem. pro salute fidelium suscipere dignatus fuerif, ut
4. Potesligitur anima rationalis etiara temporali aguoscas, nunc aftende Evangelium : In princlpio
liquet ex libri hujus c. 19, n. 48. Postea vero ad pres- erat Verbum, etapud Deum, et Deus
Verbum erat
byterii jiaunus evectus est nisi forte faililur Gassio-
:
erat VerOum hoc erat in principio apud Deum.
:
dorus. qui in lib. de Div. Lect., c. 16, ait opus istud
scriptura fuisse ad Honoratum presbyterum. Omnia per ipsum facta sunt. et sine ipso factum
' Mss. plerique Ejusdem ralionis
:
usum quonam potius
voluntale convertal. ' Unus 6 Vatic. Mss., mutet in pejus.
Ui EPISTOLARUM CLASSIS IIL m
'st nihil. Quod fdctim est in ipso vita erat et vila Non mundus, qui per eum factus est, eum non
lirat Ihx hominwn, el luxin lenebris lucet, et tene- cognovit neque enim habet vim cognoscendi eura,
:

^yt' eam non comprehenderunt {Joan.x, l-ii). Hic nisi creatura quamvis etiain mundus
rationalis ;

_o Deus, Varbutn Dei per quod facta sunt om- iste visibilis per eum factus sif, hoc est C(elura et

iia, FiliusDei est, incommiitabiliter manens, ubi- terra sed mundum non cognoscentera inorepando,
:

qtie preesens, nullo ciaususloco, nec partiliter per significavit infideles constitutos in mundo.
2unctaditrusus, tanquam minorem partem habcat 9. Deinde adjungit, In sua propria venit, et sui

in rainori loco, et in majori majorem, sed ubique eum non receperunt sive quia et ipsi infideles, in
:

lolus, atque ita non absens etiam mentibus impio- quantum homines sunt, ejus sunt per quem creati
rum, quamvis eum non videant, sicut nec ista lux sunt sive suos proprie Judaeos intelligi voluit, ex
:

videtur oculis praesentata ctBcorum. Lucet ergo et quibus naturam carnis assumpsit nec tamen ora- ;

in tenebris talibus, quales Apostolus significat ubi nes eura non receperunt. Sequitur enim et dicit,
licit, Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potes-
\n Domino{Eph. v, 8) : sed eam tales tenebree non tatem filios Dei fieri, credentibus in nomine ejus,
eomprehenderunt. qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis,
7. Suscepititaquehominemquemviderehomines neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt
poterant, ut sanati per fidem.postea viderentquod {Joan. 1, 9-1 3). Hsec est gratia Novi Testaraenli, quod
tuncviderenon poterant. Sed ne homo Christuseo in Vetere nec tamen figuris obumbrantibus
latuit,

iipso quo visibiliter apperebat, non crederetur et prophetari pronuntiarique cessavit, ut intelligat
'Deus, tantumque illi tribueretur quantum homini anima Deura suum, et gratia ejus renascatur illi.
excellentissimae gratiae atque sapientiae, ideo fuit Haec quippe nativitas spiritualis est, ideo non ex
homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes. Hic sanguinibus, non ex voluntate viri, neque ex volun-
vcnit in testimonium, ut lestimonium perhiberet de tate carnis, sed ex Deo.
hanine, ut omnes crederent per illum. Nnn erat CAPUT IV. — 10. Haic efiam adoptio vocatur.
illelumen, sed ut testimonium perhiberet de lumine Eramus enira aliquid antequam essemus filii Dei,
[Joan. 1, 6-8). Tantus enim homodebuit perhibere et accepimus beneficium, ut fieremus quod non
testimonium de illo qui non tantum homo, verura eramus sicut qui adoptatur, antequam adopta-
;

etiam Deus erat, ut de illo diceretur quod in natis retur nondum erat filius ejus a quo adoplatur, jam
mulierum nemo exsurgeretmajor Joanne Baptista tamen erat qui adoptaretur. Et ab hac generatione
Matth. XI, 11) ; sic enim ille cui majori * Joannes gratiae disoernitur ille Filius, qui cum esset Filius
testimoniumperhibebat, inlelligereturhoc esse ma- Dei, venit ut fieret filius hominis, donaretque nobis
jor, quo non tantum horao, sed etiam Deus erat. qui eraraus filii horainum, filios Dei fieri. Factus
lumenergo Joannes, sed tale lumen quali testi-
et est quippe ille quod non erat, sed taraen aliquid
monium perhibet ipse Dominus, dicens, Ille erat aliud erat ; et hoc ipsura aliquid Verbum Dei erat,
lucerna ardens et lucens (Joan. v. quod et
33); per quod facta sunt orania, quod et luraen verum
discipulissuis dixit, Vos estis lumenmundi: atque illuminat omnem horainem venientem in hunc
utostenderet qualelumen, secutusadjunxit, ISemo raundum, et Deus apud Deum. Nos quoque per
accendit lucernam, et ponit eam sub modio, sed ejus gratiam facti sumns quod non eraraus, id est
super candelabrum, ut luceat omnibusquiin domo filii Dei sed taraen aliquid eramus, et hoc ipsum
:

sunt .• sic luceat lumen vestrum coram hominibus aliquid multo inferius, hoc est filiihominum. Des-
[Matth. v, 14-16). Istae similitudines datfe sunt, cendit ergo ille ut nos ascenderemus, et manens
ut quantum possumus intelhgamus, vel si hoc in natura sua factus est particeps naturse nostrse,
mondum possumus, sine ulla dubitatione creda- ut nos manentes in natura nostra efBceremur par-
mus animam rationalem non esse naturam Dei; ticipes naturae ipsius. Non taraen sic : nam illum
illaquippe incommutabilis est sed tamen eara :
naturae nostree participatio non fecit deteriorem ;

posse participando illuminari; lucernae quippe nos autem facit naturee illiusparticipatio meliores.
accendi indigentj et exstingui possunt. Ideo quod 11. Misit itaque Deus Fiiium suum factum ex
.dicitur de Joanne, iVon erat lumen, a.d illud ille muliere, factum sub Lege {Gal. iv, 4). Nara Legis
respicit lumen quodnon participando illuminatur, sacramenfa percepit, ut eos qui sub lege erant, re-
sed ejus participatione illuminantur quae ab illo dimeret, id est quos Lex reos tenebat occidenfe lit-
illuminanlur. tera, dum praeceptum non impleretur, antequam
Denique sequitur, E7'at lunien verum (Joan. i,
8. vivificaref spiritus ;
quia charitas Dei quae praecep-
9) :ettanquamquaereremusquomodo discerneretur tum implet, diffunditur in cordibus nostris per
lumen verum a lumine illuminato, id est Christus Spiritum sanctum qui datus est nobis (/?om. v, 5).
a Joanne, Erat, inquit, lumen verum, quod illumi- Proinde cura dixisset, Ut eos qui sub Lege erant
nat omnem hominem venientem in hunc mundum. redimeret, continuo subjunxit, Ot adoptionem filio-
Si omnem hominem, ergo et Joannera. Atque ut
rum reciperemus [Ibid. 5) ut videiicet hujus gra- ;

magisosfendathujusdivinitatemlongepraestantiore tiam beneficii discerneret ab illa Filii natura, qui

distantia, In hoc mundo, inquit, eral, et mundus missus est Filius, non per adoptionem factus, sed
per eum factus est, et mundus cum non cognovit. semper genitus Filius, ut participata natura filio-
' Sic Mss. At Edd. omittunt, majori. rura homiaum, ad participandam etiam suam na-
 T

5(3 S. AUGUSTINI EPISCOPI 544 ^

turam adoplaret filioshominum.Qiiaproptereliam jectio,indepassio,indeflagella, spufa.contumeli»,

cum dixissel, Dedil eis potestatem filins Dei fieri, crux, vulnera, et tanquara superalo subjectoque
modumque adjunxisset, ne cainialis inlelligeretur mors ipsa, ut fideles ejus discerent quale pietatis
nativitas,quod scilicet eis iil prneslilerit, qiii crc- priemiura al) iUocujus fiUi facti essent, pctere at-
dunt in nomine ejus, et per gratiara renascuntur que sperare deberent ; ne ad hoc pro magno ser-
spirilualera.non exsnngumibus,neque ex voluntate viretur Deo, ut terrenera felicilatem adi[)isci qua-
viri, neque ex voluntate carnis, sed ex Deo; mox rerent quiservirenlipsi, abjicientes etcouciilcante»
commendavit quasi hujus vicissitudinis sacra- ' tidera suara, festiraando ciira mercede vilissima :

mentum. Tanquam enira mirati tantum honum undebeneficentissimaprovidentiaomnipotensDein

non auderemus optare, statim subjunxil, El Ver- terrcnam felicilateraconcessitet irapiis, ne proma-
bum caro fnctum est, et habitnvit in nobis {Joan. i, gno quaereretiir al)onis.Hincillepsalrausseptuage-
14) (quod unum est ex quinque illis, qufe libi ex- simus et inducit homiuiMn poenitentem, secundus
poni voUusli) tan |uam dioeret:
; homines! noHte quod aliqiiando corde non reclo, Deo pro hac merce- jiii

desperare vos fieri posse tilios Dei, quia et ipse Fi- deservieril, qua cum poUerealqueexcellere impios
liiis Dei, hoc est, Verbum Dei, caro faclum est, et videret,tiirbatus coeperat cogilare quod Deiis hiima-
habitavit in nobis. Heddite vicem efhcimini spiritus, ; na non curet. Et cum ab ista cogitatione eiim sanc* :.Hi

et habilate in illo qui caro factus est, et habilavit in lorum ad Deum perlinentium revocaret auctoritas,
vobis. Neque enim jam desperandum est partici- suscepit atqueintenditagnoscere tamgrandesecre-
patione Verbi posse horaines fiUos Dei, quando
fieri tum, qiiod ei laboranli non patefactum esl, donec
Fihus Dei parlicipatione carnis faclus est filius intraret sanctuarium Dei, et intelligeret in novissi-
hominis. ma hoc est, donec accepto Spiritu sancto disce*
'
; fii

t2. mehus commutali,

Nos itaque mutabiles in ret desiderare poliora, et prospiceret quae poent
parlicipps efficimur Verbi Verbum autem incom- : futurasit impiis, etiam qui fenea quadam felicitatft
mutabile nihil in delerius commutatum, particeps temporaliler floruissent. Hiinc psalmum septuage-
carnisefTectumest ralionah animaraediante. Neque simum secundum, nocle qua illucescebat solemni- iriil

enim homo Christus, ut ApoUinaristcB heeretici las bealissimi Cypriani per ministerium nostruoi
putaverunl, aut non habuit animam, aut noa ha- exposilum, lege et diligenter adverte.
buit rationalem sedmore suo Scriptura, ut Christi
; 14. Proinde homoChristus ideinque Deus Chris-

humilitatem magis ostenderet, ne carnis nomen tiis, cujus misericordissima huraanitate, atque ia i
quasi indignura ahquid refugisse videretur, carnem cujus forma servili discere deberemus quid in hac m
pro homine posuit neqne enira quia scriptum est,
: vitacontemnendum,etquid inaliasperandumesset
Videbil omnis caro snlutare Dei {Isai. lu, lO^ ani- in ipsa passione, iu qua sibi ejus inimici raagni ii.

mae ibi non sunt inteliigendae. Nihil proinde ahud victoresque videbantur, suscepit vocem infirmitatis
dictum est, Verhum caro faclum est, quara si dice- nostrffi, qua simul crucifigebatur * velus homo nos-
retur, Filius Dei fihus hominis factus est. Qui cum ter, ut evacuaretur corpus peccati {Rom. vi, 6), et

in forma Dei esset, sicut dicit Apostohis, non ra- dixit Deus meus, Deusmeus, ut quid me dereli-
: Ifiii

pinam arbilratus estesseaequalis /^eo,- neque enim quisti {Psal. xxi, 2) ? Ethoc unum de quinquepro-
usurpalionis erat, ut rapina diceretur, sed naturae positis tuis. Sicincipit psalmus vicpsimus, priraus,
inerat, ut esset aequahs : setnetipsum tamen exma- qui depassione ipsius, et revelatione gratias quam
nivit, non forraam Dei amittens, sed forraam servi fidelibus faciendis liberandisque attulit, in pro-

suscipiens; humiliavit semelipsum, factus obediens phetia tanto ante cantatus est.

usque ad mortem, mortem autem crucis {Philipp. CAPUT VI. — 45.Proindeeuradempsalmum,cu-

n, 6-8). Vides queraadmodum eumdem hominera, jus prophetiam Dorainus ad se perlinere deraons-
quem Deum *, commendat, ut persona una sit ' ; trans, ejusprimum versum exclamavit, cum pen-
ne, non Trinitas, sed suaternilas inducalur. Sicut deret iu ligno, comraemorando exponendoque
enim non augetur numerus personarum, cum ac- percurram, ut ex hoc intelligas quemadraodum. f

cedit caro animse, ut sit unus homo sic non au- ; gratia Testaraenti Novi nec eo tempore tacebatur,! j

getur numerus personarum, eum accedit homo quando in Vetere velabatur. Dicitur enim ex per-|i
Verbo,ntsitunusChristus. Legitur itaque, Verbum sona Christi, quod ad forraara servi attinet, in qua;|
caro factum est, ut inteUigamus hujus personae portabatur nostra infirmitas. Dixit enim et de illo:
singularitatem, non ut suspicemur in carnem mu- Isaias Ille infirmitatesnostrasportat.,et pro nobi$\i
:

tatam divinitatera. indoloribus est{Isaiuu, 4). Exhujus igitur infir-!*

CAPUT V. — 13. Itaque Christus homo, ut per mitatis voce, de qua Paulus in eo quod petebat non.
eumrevelareturNovigratiaTestamenti,quaenonad exauditus, et ideo quodam modo derelictiis, au-l

temporalem,sed ad aeternam vitam perlinet,non uti- dit tamen a Hovalno, Sufficittibi gt^atiamea ; nam\
queterrenafelicitatecommendandusfuit. Inde sub- virius in infirmitate perficitur (II Cor. xu, 9) : ex;

voce ergo hujus infirinitatis nostra^, quam in se,

* Ita Edd. At Gorb. Ms. aliique probae notae habent, trausfiguravit caput nostrura, dicitur in hoc psal-
necessiludinis.
1 M^s. Corb. optimae cotae habet : Eumdem hominem ^
Deumque commendat, ut, etc. '
Edd., innovissimo. At Mss., in notnssima.
* InEdd. post unasit, haec addunlur ; Etiam filiumho- * Am. Bad. et Er., in ipsa passione, in qua sibi ab
minis protestetur ; quae verba absunt a Mss. ejus inimicis tigebalur vetus homo nosler.
548 EPISTOLARUM CLASSI9 Ilt. 546

ino, Deus meus, Deus meus, respicein me ; quare mus Ecclesiam. Sed, erunt duo in carne una;
et

ine dereiiquisli ? Iii eo quippe derelinquitur depre- sacramentum magnum, dicit Apostolus, in Christo
cans.in quo non exauditur. Hancin sevocein Irans- et in Ecclesia {Eph. v, 31, 32) -.igitur nonjam duo,
liguravil Jesus, vocem scilicct corporis sui, lioc est sed una caro {Matth. xix,6).Si ergo caro una,pro-
Kcclesiaesuae a vetere nomine in novum reforman- fecto competenter etiam vox una.Quid hic quaeris,
dce ; vocam scilicet infirmitalis suoe humanae, cui humana vocem Verbi per quod facta
infirraitas,
deneganda fuerant bona Veteris Testamenti, ut sunt omnia? Audi potius vocem carnis quae facta
bona Novi Testameuti optare atque sperare jam est inter omnia; quoniam Verbum caro factum est,
(iisceret. et habitavit in no6is. Audi potius raedicinae vocem,
16. Inillisautem Yeteris Testamenti bonis.adve- qua sanaris ut videas Deum, quera tibi videndum
terem hominem pertinentibus, praecipue concupis- distuht ; hominem autem videndum attulit, occi-
citur hujus produclio temporalis, ut aliquauto
vitifi dendum imitandum contulit, nredendum
obtulit,
tiiutius teneatur,quiasemper nonpolest. Ideo diem ad videndum Deum menlis
transtulit, ut ista fide
luortis omnes quidem atralurum sciunt, et eum ta- oculus sanaretur. Quid ergo dedignamur audire
menomnesautpene omnesdifferreconantur, etiam vocem corporis ex ore capitis? Ecclesia in illo pa-
qiii post mortem se beatius credunt esse victuros : tiebatur, quando pro Ecclesia patiebatur siciit :

tautam habet vim caruis et animte dulce consor- etiam in Ecclesia paliebatur ipse, quando pro illo
tium. Nemo enim unquam carnem suam odio ha- Ecclesia patiebatur. Nam
audivimus Ecclesiae sicut
buit {Eph. v, 29) et propterea non vult anima vel
: vocem in Christo patieutis, Deus, Deus meus, res-
ad teinpus ab ejus etiam iufirmitate discedere, pice, etc, sic eliam audivimus Christi vocem in
quamviseam se in fine siae intirmitale in oeternum Ecclesia patientis, Saule, Saule,quid me perseque-
recepturam esse conlidat. Proinde mente serviens ris {Act. IX, 4).
legi Dei, carue autem trahens desideria peccati
CAPUT VII. — Cum itaque non exaudimur ad
{Rom- VII, 25), quibus obedire vetat Apostolus,
'
teniporaliabona retinendavel adipiscenda,quando
mentis quidem ralione concupiscit horao pius dis-
pro his deprecaraur Deum, in eo quod nos non
solvi, et esse cum Christo (Pkiiipp. i, 23) ; sed id
exaudit, derelinquit nos sed ad potiora, quae vult :

sensu carnisrecusat et refugit, et si fieri possit, non

ut intelligamus,et praeferamus, el concupiscamus,
vult exspoliari, sed supervesliri, ut absorbeatur
non nos derelinquit. Unde sequitur Psalmus, et di-
qaod mortale est a vita (II Cor. v, 4), id est, utab
cit, Clamavi ad te per diem, nec exaudies {PsaL
iutirmitatead immortalitatem etiam ipsum corpus
xxi, 3); et nocte; etiam hic subauditur, nec exau-
fine morte media Iransferalur.
dies. Sed vide quid adjungit : non ad insipien-
et
Sed hcec veiba, quibus humanus dies et vitae
17.
Non me quidem exau-
tiam mihi. Hoc ergo dicit :

liujus prolixitas concupiscitur, verba sunt delicto-

dies clamantem per diem,id est in rebus prosperis,
rum,et longe sunt ab ea salute cujus nondum rem, rebus
ut eas non amittam ; el nocte, id est in
sedjam spemgerimus de quascriptum est, Quia ;
amissa sunt, redeant
adversis, ut prospera qtioe :

spe saloifacli sumus : spes autem quse videtur non

verum hoc mihi non ad insipientiam facies sed ;

est spes {Rom. viii, 24). Ideoque et in isto psalmo

potius ut sapium quid jam per Novi Testamenti
cum dixisset, Deus meus, Deusmeus,respicein me; exspectare,quid desiderare,quid pos-
gratiam a te
quare me dereliquisti ? continuo subjungit, Longe
cere debeam.CIamo quippe ego ut mihi bona tem-
a salutemea verba deliclorum rneorum; id est, haec
poralia non auferantur Tu autem in sancto habi- :

verbadilectorum meorum suut, el louge ab illa sa-

tas, iaus Israel ; {Ibid. 4). Nolo ut derelinquas
lute mea sunt, quam mihi non Veteris, sed Novi
concupiscentiam meam, qua carnalem felicitatem
Teslamenti gratia poUicetur. Quanquam etiam sic
requiro. Verum haec est ia sordibus vetustatis, tu
distingui potest, Deusmeus Deusmeus, respiceinme;
autem quaeris munditiam novitatis non exaudiendo ;

quaremedereiiquisli longea salulemea ? tauquam

istam cupiditatem relinquis, quia charitatem in
diceret,Relinquendo me, hoc est, non me exaudien- charitas autem Dei dif-
qua habiles, requiris :

do,Iongefactus esasaiute mea, praeseniiscilicetsa-

funditur in cordibus oostris, sed per Spiritum sanc-
lutehujusvitae utaliussensussit, verba delictorum
tum qui datus esl nobis {Bom. v, 5). Ideo in sancto
:

meorum, idest, istaquaedixi, verbasuntdilectorum quia non in

habitas laus Israel ; laus videntium te,
meorum, quia verbasuntcarnalium desideriorum.
se laudantur, sed in te. Quid enim habent quod non
18. Haec ex persona sui corporis Christus dicit,
acceperunt {\Cor. iv, 7)? ut qui gloriatur, io Do-
quod esl Ecclesia.Haec ex persona dicit iutirmitatis
miuo glorietur {Id. i, 31).
carnis peccati, quam transtiguravit in eam quam
sumpsit ex Virgiue, similitudinem carnis peccati. 20. Haec est gratia Novi Testamenti : nam ia

Haec Sponsus ex persona sponsae loquitur, quia uni- Veteri Testameuto, quando commendabas noooisi
vit eam sibi quodam modo. Et apud Isaiam, ubi a sperarique debere etiam ipsam terrenam
te peti

dicit, Sicut sponso alligavit mihi mitram, el sicut

temporalemquefehcitalem, /n^esperave?'«n^pa<res
sponsatn ornavii me ornamento {Isai. lxi, iO):alli- nostri; speraverunt, et eruisti eos. Ad
clamave-te

runt, el salvi facli sunt ; in ie speraverunt, et non

gavil mihi, et ornavit me, tanquam unius vox est,
sunt confusi {Psal. xxi, 5, 6). Ilios quippe patres
et tamen sponsum et sponsam Christum intelligi-
inter inimicos suos viventes.et divitns implesti,et
' Mss. Gorb. aliique nonnulli, eorne aatm legipeccati
cui obedire vetat. ab hostibus eruisti, gloriosasque victorias reportare
H47 S. AUGUSTINI EPISCOPI S4d

fecisti, et de diversis eos mortibus liberasti. Pro EgoautemsumChristus, inquoomnesvivificantur;

alio subjecisti, ne feriretiu-, arietem (Gen. xxn, 13). non Adam, inquoomnes moriuntur(l Cor. \v, 22).
Alium de pulredine sanum, et ei dtipla quse ami- 22. Ac per hoc, horaiiies,discite pergratiatnNoyi
serat reddidisti (Job. xlu, iO). Alium inter leones Testamenli jam vitam concupiscere sempiternatn.
esurientes illeesum integrumque servasti {Dan- xiv, Quid pro magno ila vos vultis a Domino de morte
30-40), Alioruminterflaramasdeambuianliumgrata sunt patres vestri, quando
liberari, sicut liberati

voce laudatus es {Id. iii, 23-90). Tale aliquid in coniraendabat Deusetiara terrenaefelicitatis praster
Christo exspectabant fieri Judaei,unde piobarent si se non esse alium largitorem ? Illa felicitas ad ve-
vere Filius Dei esset. Ex eorum ])ersona et in libro terem hominem pertinet, quae vetustas ab Adam
SapientiJB dicitur :Morle lurpissima condemnemus coepit Ego autem sum vermis, et non homo ; Chris
:

illum : erit emm respectus in sermonibus ipsius. Si tus,non Adam. A veteri veteres fuistis, a novo novi
enim verus '
Dei Filius est, suscipiet eum et libe- estote ab Adamhomines, a Christo filiihominum.
:

rabit eum de manibus contrariorum. Hxc, inquit, Non enim sine causa familiarissime Dorainus in
cogilaverunt et erraverunt : excoecavit enim eos Evangelio se filium hominis {Matth. xvii, 9, 12)
malilia eorum {Sap.w, 1821). Attendentes quippe dicit raagis quam hominem necsine causain alio :

tempus Veteris Testamenti, et illam patrum etiam psalmo, Homines, inquit, et jumenta salvos faciet,
temporalem felicilatem, inquaiilis exhibenda de- Domine ; sicut multiplicala est misericordia tua,
monstravit Ueus dona sua esse, non
eliara talia Deus. Abste quippeetiam ista salus hominibus ju-
videruntjam esse tempus quo revelaturin Christo mentisque comraunis. Sed habent aliam homines
bona «Bterna proprie Deum praestare justis, qui novipropriam quamdamet ajumentorumconsortio
bona temporalia prseslat et impiis. separatam,queeadNovumpertinet Testaraentum *
CAPUT VIII. — 21. Denique cum dixisset, In te spe- habent omnino nam de illa ibidem sequitur et di-
;

raverunl patres nostri ; speraverunt, et eruisti eos. cit, Filiiautem hominum sub tegmine alarum tua-

Ad te clamaveriint, et salvi facti sunt ; in te spe- rum sperabunt. Inebriahuntur ab ubertate domus
raverunt, non sunt confusi ; vide quid adjun-
et tuae, et torrente voluptatis tuxpotabiseos. Quoniam
lerit Ego aulem sum vermis et non homo. Quod
; apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus
videtur quidem ad commendandam humilitatem lumen {Psal- xxxv, 7-10) posteriusdixit, Filiiau- ;

simpliciter dictum, ut se in oculis persequentium, tem hominum, tanquam distinguens ab hominibus

abjectissimum quiddam et contemptissimum de-
monslraret sed non est contemnenda allitudo
: quae coramunis est hominibus et jumentis, eo no-
secreti profunditasque mysterii, praesertim in eis
verbis, quae tanto Salvatori in prsedicatione pro-
phetiee coaptantur. Dictus est hinc sensus elegan-
tissimus a prioribus (a), ideo se hoc
tum praenunliari voluisse, quia vermis de carne
sine concubilu nascitur, sicut ille natus est de vir-
gine. Sed in libro suoJob, cum de creaturis coele-
stibus loquereturquod in Dei conspectu etiam vix
ipsae mundae sint, Quanto magis,
tredo et filius hominis vermis {Job. xxv, 5, 6) Pu-
tredinem pro mortalilate posuit, quae jam velut
conceptam gerit moriendi necessitatem, in quam
peccando contrusus est homo et tihum hominis
filioshominum. In illa quippe felicitate ejus salutis
mine illos appellare voluit, quo demonstrarentup
ad illum primumhominera pertinere, quo vetustas
coepit et mors, quisic fuit homo, ut non esset filius
nomine Chris- hominis. Istis autem posterioribus, qui speranl
aliam felicitatem, etfontis vita ineffabilem volup-
tatem, et sempiterni luminis lumen, hoc nomen
imposuit.quo se familiarius appellari voluit Domi-
nus eorum in quos talis gratia revelata est, eosque
inquit, homo pu- filios hominum potius quam homines appellavil.
! 23.Nonauteraexistimesquasilocutionisregulam
figi perpetua legeservandam, ut ubicumque lege-
ris homines, aut fiLios hominum, secundum hanc
; distinctionem semper intelligas sedut se habue- : :

vermem natum de putredine quasi putrem, hoc rit unde sensus, si patet, 'I
circuinstantia lectionis,
est de mortalitate mortalem. Ac per hoc in his hauritur si latet, eruitur. Sicut inhoc loco psalmi *
;

Psalmi, ahum sensum nos quaerere admonuit, illo hujus, quem non moveat distinctionis intentio?|t
quidemsalvonequereprobato ut non solumscni- : cura ille quidixerat,/« le speraverunt patresnostri
temur quod ait, Ego autem sum vermis, sed etiam et eruisti eos. Ad te clamaverunl, et salvi facti

illud quod non homo secundum illud

addidit, et ; sunt ; in te speraverunt, etnonsunt confusi, sub- 1
quod de hbro Job commemoravi, tanquam dice- jungit, Ego autem : non enira ait sic, Et ego; sed,
ret, Ego autem sum fihus hominis, et non homo : Ego aulem. Quid ergo iste qui se ita distinguit ? i

non quod homononsit Christus, de quo dicitApos- Ego autemsumvermis,in(\\i\i,et non Aomo tanquam
tolus, Unus est mediator Dei el hominum homo illis quos exaudisti, et eruisti, eam commendares

Christus Jesus (I Tim. n, 5) omnis enim flhus ho- ; felicitatem quaead Vetus pertinens Testamentum,;
minis, homo est sed ad quemdam respicit sensus
; homini veteri tribuenda esset, quicoepit ab Adam,
iste, qui sic homo fuerit, ut nonesset filius hominis, Ego autem sum vei-mis ; hoc est fiUus hominis, non
idest Adam. Forte ergo sic est dictura, Ego autem homo, sicut homo qui non fuit filius hominis.
ille i

sum vermis,non homo, id est, ego autem sum

et CAPUT IX. —24. Acperhoc etquodsequitur.Ojo-
filiushominis, et non homo tanquam diceretur, : probrium hominum, ei abjectio plebis. Omnes qui
conspiciebant me, subsannabant me, et locuti sunt
1 Edd., enim vere Dei. Mss. omnes, verus
si
{a) Orig. bom. 15 in Luc, et Amb. in huncpsal. '
Ms. Corb., Sacramentum,
 549 EPISTOLARUM CLASSIS III. SSO

labiis, etmoveruntcaput. Speravit in Deum, eruat data est resurreclionis fides. Nam filii non dupli,
eum, salvum faciat eum, quoniam vult eum. Hoc sed totidom redditi, etiam ilios quos amiserat re-
in labiis, non in corde dixerunl, insultando quod surrecturos signilicarunt ; ut sic ipsi quoque illis
non fieret, non credendoquod futurum esset. Fao- prioribus juncti, a restitutione dupU non invene-
tum est autem et hoc, sed sicut fieri oportebat in rentur alieni. Ut ergo non talem remuneralionem
filio hominis, in quo spes aeternee vitae tuerat reve- speraremus, quando mala temporalia pateremur,
landa adNovumpertineus Teslamentura,non sicul non ait, Sustiuentiam et hnem Job audistis sed ;

illi exspeclabant et quia tieri non videbanl, per-

; ait, Suslinenliam Job audislis, et finem Domini

tinentes ad Testameutum Vetus el hominem in quo vidistis tanquam

diceret, Mala temporalia sicut
:

omnes moriunlur, non ad filium hominis in quo Job sustinete sed pro hacsustiuentia non tempo-
;

omnes vivificabuutur. Mortemquippe intuiithomo ralia bona sperate, quce illi aucta redierunt, sed
sibi filioque hominis : vitam vero attuiit homini eeterna potius, quae in Domino praecesserunt. Job
moriens et resurgens Filius homiuis, opprobrium ergo de illis patribus erat, qui exclamaverunt, et
hominum et abjoctio plebisusque admortem. Hoc salvi facli suut. Cum enim dicit, Ego autem, satis

enim ' conspectu inimicorum, quo

voluit pati iu insinuat quasalute illos salvosesse factos velit in-
eum tanquam derelictum putarent, ul gralia com- telligi ; in qua ipse utique derelictus est non :

mendarelurNoviTestameuti,quadisceremusaliam quod iUi a salute «ternafuerinl alieni ; sed in

quserere felicitatem, quae nunc est in fide, postea occulto tunc erat quod in Christo fuerat revelan-
veroeritin specie. Quamdiu enimsumus in corpore dum. lu Veteri quippe Testamento velamen est
ait Apostulus, peregrinamur aDomino : per fidem quod tunc auferetur, cum ad Christum quisque
enim ambulamus, non per speciem (II Cor. \, 6, 7) : inde transieritquocruciflxovelamen etiam templi
:

et ideo nunc in spe, tuuc in re. scissum est [Matth. xxvii, 51), ut significaretur
Deniqueresurrectiouemsuam,quamnonsicut
25. quod Apostolus de velamiue Veleris Testamenti
nostram in lougumdifferri oportebat, ut iu exem- dixxil, quoniam in Ckristo evacuatur{UCor.in, 14).
plocarnis ejus disceremus quid in nostra sperare
27.Nametin patrii)us quamvis rarissima,
illis
deberemub, noluit ahenis demonstrare, sed suis :
tamen fueruut, usque ad mortem exempla pa-
et
alienis dico, nou uatura, sed vilio, quod semper
tienliae, a sanguine Abel usque ad sanguinem Za-
est contra naturam. Mortuus estergo ia couspectu
chariae {Luc xi, 51) quorum sanguinem dicit ;

hominum, resurrexit autem in conspectu filiorum Dominus Jesus et ab eis exigendum qui in patrum
hominum quia morsad hominem pertinebat, re-
;
suorum, a quibus illi occisi suut, iniquitate per-
surrectio ad filium hominis sicut enim iu Adam :
sisterent et in Novo Testamento nec defuit, nec
:

omnes moriuntur, sic et in Christo omnes vivihca-

deest bonorum fidelium multitudo, qui etiam ista
buntur. Utigilur exemplo suae carnis exhortaretur
temporali felicitate praepolieant, et in ea largito-
fidelessuos temporalemproaeternafelicitatem con-
risDei bonitatem misericordiamque experiantur,
temnere, usque ad mortem pertulit persequeutes
tenentes tamen quod dispensator Novi Testamenti
atque saevientes, etquasi victoet oppresso superbe
divitibus hujus sascuH Apostolus praecepit, non
illudentes. Quod autem carnem suam resuscitavit,
superbe sapere, neque sperare in incerto divitia-
et discipulorum conspectibus et contactibus red-
rum, sedin Deo vivo qui prseslat nobis omniaabun-
didit, eisque videutibus ascendit in ccelum, ipsos
danter ad fruendum ; ut bene faciant, divites sint
quid exspectare, quid preedicare de-
«editicavit, et
in operibus bonis, faciie tribuant, communicent,
berent, evidentissima veritate demonstravit. Illos
thesaurizent sibi fundamentum bonum in futurwn
autem a quibus tanta mala usque ad mortem per-
ut apprekendant veram vitam (I Tim. vi, 17-19) :
tulerat, quasi de illo superato et exstincto glorian-
qualis iu Christi non tantum spiritu, verum etiam
tes, in ea opinione dereliquit, ut quisquis eorum
carne manifestata est, cum resurrexit a mortuis,
hoc de illiusmor-
salute eeterna salvus ficri vellet,
nonqualem Judaei in illo peremerunt, quando cum
tui resurreclione crederet, quod ii qui viderunt,
de manibus eorum Deus non eruit, eumque de-
signis contestantibus praedicaverunt, et pro ea prae-
reliquisse*visus estexclamantem, Deus meus, Deus
dicaverunt, et pro ea praedicatione similia perpeti
meus ; utquid me dereliquisti ? ut eo modo in se
non dubitaverunt.
C.VPUT X. —
26. QuapropteretiamJacobusunus
transfiguraret martyres suos.qui etsi
quod etiam Petro dixit, Alter
mori nollent,
et cinget, etferet quo
exApostoIis ejus, in Epistolasua, cum hortaretur
tu non vis ; significa?is qua morte ciarificaturus
fideles quipost passiouemetresurrectionemChristi
adhuc
erat Deum {Joan. xxi, 18), et ob hoc a Deo suo de-
in ista vita teuebantur, dispeusalionem
reUcti videreutur ad tempus, cum eis preestare
Veteris Testamenti Novique distinguens, Sustinen-
nollet quod vellent, emitte- illam vocem cordis
liam, inqnil, Job audislis, et finem Domini vidistis
rent, illumque adhiberent pietatis affectum, quem
{Jacobi v, 1 1) : neideo patieutersustinerenttempo-
passione impendente ore proprio Dominus expres-
raliamala, ut sibi hocreslitueretur quodi"ecepisse
sit, eos in se identidem transfigurans, Verum non
legimus Job(xLU, 10). Namet abillo vulnere atque
quodego volo,sedquodtu vis,Pater{Mattk.xx\\,39).
putredine salvus factus est, eiei cuncta quae ami-
serat, duplicia sunt restituta : ubi etiam commen- CAPUT — 28.
quo enim primitus, nisi in
XI. In
ipso capite nostro apparere debuit, propter quam
'Edd., Usque ad morlem enim hoc. Mss. usque ad
morlem. Hoc enirn, etc. vitam * christiani sumus ? Propterea noa ait, Deus
551 S. AUGUSTINI EPISCOPI 552

meus, Deus meus, dereiiquisti me sed causara coid- ; conversus sum. Et ex utero, id est, qui ex his in
nioi\[i\[requ\rei\ddm,cuiu ixdiiidil, utquiddeieliquis- utero inchoavi, m /eyat/a/MS sum
ad te scilicet
;

ti me?id quid,quaiuobcausaiu?
est,(iiiare,piopler trausiens, totuiu me tibi comraillens. Ideoque de
Profecto euim erat aliqua causa, eaque nonparva, ventre matris meae, id est de bonis carnis quam
ut Noe liberaret de diluvio, Lothde ccelesti mcen- sumpsi in ventre matris meae, Deus meus es tu, ut
dio, Isaacde imminenli gladio, Joseph de calumnia de his tu sis bonum meum ea locutione dictum :

mulieris et cuslodia carceris, Moysen ab /Kgyptiis, est, ac si diceretur, verbi gratia, De terra coelum
Raababexcidiocivilalis, Susannam a testibus fal- habito, hoc esl, hinc illo emigravi ; et ista nostra,^
sis, Uanieiem a leonibus, Ires viros ab ignibus, inillum transtiguratio est, qui per gratiam Testa-
itii

aliosque patres qui exclamaverunt, et salvi facli menti Novi rautamus vitam, transeuntes de vetere j

suut; etChristumde manibus Judeeorum nonlibe- ad novara. Nam ille hanc reiu sacramento sufiB;j

raret,eumque in potestate ssevientium usque ad passionis resurrectionisque signiticans, carnem

mortis exilum dereliuqueret. Utquid hoc ? propter mutavitde mortalitate ad imraortalitatem vitaad :

qui hoc, nisi propter iilud quod paulo post in eo- vero non rautavit de vetustate in novitatem, qull
tdi

dem psalmo ad imipientiam mihi ; hoc

dicit, 7ion nunquum fuit in impietate, unde transirel ad pie
est, corpori meo, Ecclesise meae, minimis meis ? latem.
(li)

Namet in EvaDgeiio, Quando uni ex minimis meis 31. Quanquam non defuerunt qui hoc quod dic»;
fecistis, inquit, mifii fecistis {Matth. xxv, 40). Sic tum est, De ventre matris meae Deus meus es tu,'
itaque dictum est, et ad non insipientiam mihi, ideo ad ipsura caput nostrura pertinere senlirent,
quomododictumestmiAi /"ecis^zSjelsic dictura est, quoniain Pater in tantum est Deus ejus, in quan-
quare me dereiiquisti, quomodo dictura est, Qui tura homoest in forma servi, non in quantum illii

vos recipil, me recipit ; et qui vos spernit, et me sequalis in forraa Dei est (a) ; ideo De ventre matris
tii

spernit {Luc. x, 16). Non ergo ad insipientiam no- meae Deus meus es tu, ac si diceret, Ex eo quod
bis, non propter istam vitam,in
sed ut sapiamus : horao factus sum, Deus meus es tu. Sed quid est,
qua nos Deus aliquaudo usque ad mortem per- Tu extraxisti me de ventre, si ad ipsum Jesum de,
Virgine procreatura refertur?quasi alios Deus non
lUl
sequentiummauibusderelinquit, sed propter illam
extrahat, in cujus providentiaest omnis ordo nas-
ija
sempiteruam nos debere esse christianos quia ;

hoc in illopraficessisse intuemur, ex cujus nomine cendi : an inde signiticare voluit partum Virginia
sic vocamur. servata virginitatis integritate mirabili, cum ait,
;tiii

Ecce ita factum est tamen tam multi non

29. : Tu extraxisti me de ventre matris meae ; ut quod
ob aliud volunt esse chrisliani^ msi ut hujus vitae illic rairabiliter factum est, cum Deus fecisse dici- m
felicitate perfruantur ideoque iila deficiente de-
; tur, nemini incredibile videatur ? Quid ergo est et laiiii

dou in ipso nostro capite tam illud, Spes mea ab uberibus matris meae ? Quomo-
itar,
ficiunt. Quid, si in-

signe constitueretur exemplum, quo disceremus do et hoc ad ipsum caput Ecclesiae referri potest,
pro coelestibus terrena contemnere, uon respicien- quasi spes ejus quae in Deo est, a matris uberi-
aiti

tes quae videntur, sedquae non videntur?qu8eenim bus ei coeperit, non et ante in ipso utero ? Neque IKII),

videntur, temporalia eruDt quae autem non vi- ; enira spes alia intelligenda est, nisi qua futurum ''»11

dentur aeterna (II Cor. iv, 18). Quos in se vocibus erat ut Deus eum exaltaret a mortuis totum hoc :

illis transtigurare dignatus est. Nam quantum ad quippe, secundura id quod homo factus est, dici-
illa hora, qui propterea venerat in illam horam tur. Anforte quia ubera feminarum ab ipso coa-
{Joan.xu, 27) ? aut quomodo sic loquebatur, quasi ceptu in ubertatem promoveri prohibentur, sic iO"
quod noilet ei accideret, cum potestatem habuerit telligi voluit, ab uberibus ; tanquara diceret, EjJ''»'!
ponendi animam suam, et iterum sumendi eam, quo carnem sumpsi, cui carni fuerat speranda
nec eam quisquam tolleret ab iilo, sed eara ipse immortalitas ^utnonaate spesei esset,cum infor-
poneret etresumeret, sicut in Evangeliodicit {Id.x, ma Dei esset, in qua nihil in melius rautandumes-
18) ? Sedprocul dubio nos in illis vocibus eramus, set ;sed ab ubeHbus matris, id est ab ipsa suscep'.

et caput prosuo corpore loquebatur, non disjunc- tione carnis quse concipiebatur in spe, cujus spe
ta significatione vocis, ubi connexio noa disjungi- res futura erat, cum ad iramortalitatem de morti,
(,

tur unitatis. transiret ?

CAPUT XII. — 30. Denique in Psalmo sequitur, 32. Sed quod dictum est, In tejactatus sumect
etorans adverte qai dicat/. Quoniam, inquit, ex- utero, quomodo coaptari capiti possit, ignoro
traxisti me de ventre, spes mea ab uberibus malris quasi in utero cumesset, non in Deo fuerit, in qu*},

meas. In te jactatus sum ex utero ; de ventre matris vivimus, movemur, et sumus {Act. xvii, 28); au:
mex Deus meus es tu : [Psal. xxi, 10, 11) tanquam illius infanlis anima rationalis, ex quo caro proj

diceret, De alia re, et ab alia aliam rem me traje- cessit ex utero, Deum sperare coeperit. Nisi fort'
cisti, ut tu sis mihi bonum pro terrenis bonismor- credendum est, jam nato animam rationalem ac
talitatis hujus, quam in raatrisveutre sortitus sum, cessisse, quae iutra viscera matris adhuc eidefuis
cujus ubera suxi. Haec enim vetustas est, de qua set:etquoniameadem anima,quae carni jam natfl
me lu extraxisti ; et illa carnalis nativitatis bona additaest, Deoinhaerebat, ideo secundumeamden
sunt, a quibus tu spes mea es : inde enim ad te carnem dictum esse existimandum est, In te jac

' Edd., propter quam Chrisliani. Mss., vilam. (a) Ambros., lib. 1 de Fide, c. 6.
 ; ;

i53 EPISTOLARUM CLASSIS III. 554

atussum ex utero ; taaquau) diceret. Eamsortilus 3o. Clamat ergoraartyris anima transfigurata io
iiin aniraam ex ulero, quae tibi coliaereret. Sed Christum,cum jam iocarne tribulari cceperit, etdicit
[1115 audeat in hanc se temere praecipitare senten- Deo, aquoderelicla estin terrenafelicitate,sed quae
lam, cum ratio de adventu vel exortu animfp ia cum illo est in spe vitae aeteroae, Nediscedas ame,

aiito oaturaB profundo sic lateat, ut satiussiteam quoniamtribulatioproximaest:uon estio agro meo,
emper quaerere quandiu in iiac vita sumus, quam nooinauro, noninpecore, non in tectisatque parie-
liquando invenisse praesumere ? Ex illa vero in tibus, non in raeorum orbitatibus sed io carne mea ;

eipsum transtiguratione nostra quemadmodum est, cui copulor, cui connector, cujus sensura
noo
.o>sent tisec accipi, dictum est. Si qiiid autem habere non possum unde me de proximo urget,
;

iiipotuit convenientius, velpotuerit, nullius pra3- ut a patientiae virtute deficiam. Nediscedas a me

iJicamus iageaio,doctrincB nullius invidemus. quoniam non estquiadjuvet .-neque araicus, neque
CAPUT XIII.— 33. Jam illud quod sequitur, Ne propinquus, neque humana laus, neque preeteritee
iscedas a me, quoniam tribulatioproxima est, vide recordatio voluptatis,neque aliquideoruoiquo ter-
I illnminet quemadmodum dictum sit, Quare me renae felicitalis ruinafulcitur, neque ipsa quae in ani-
ereliquisti. Quomodo enim dereliqnit, cuidicilur, mo est meo humana virtus quia si tu deseris,
;

\e discedas a me, nisi qiiia dereliquit vilae veteris quae hominis virtus ?
Muporalem Rogatur autem ne dis-
felicitatem ? CAPUT XIV. — Quid est enim horao, oisi quod
filat et spem vitae aeternae. Sed quid est,
deserat memor es ejus ?
noniam tnbulaiio proxima est ? quasi ei passio Zfi.Circurndederunlmevitulimulti :\ioce%\.rmno-
liiuc immineret, cum in ipsa media passioue ista resio plebe. Tauri pingues obsederunt me : hocest
icere iatelligatur, quae de illo io hoc psalmo superbi ac divites, principes plebis. Aperuerunt in
.rophetala sunt. Hic enim dicturus est etiam, quse me os suum : clamantes, Crucifige, crucifige {Luc.
1 Kvangelio apertissime scripta sunt, Diviserunl xxiu, 21). Quasi leo rapiens et rugiens rapuerunt .•

ibi super vestem meam mise-

vestimenta mea, et
unt sortem [Matth. xxvw, 35) ; quod factum est
iim jam penderet ia ligoo. Quid est ergo, Iribu-
itio proxima est, io qua media loquebatur ? Sed
uuirumillud vult intelligi.quiacum caro in dolo-
bus est et io poenis, profecto anima tunc habet
enim comprehensum adducentes ad praesidem,et
rugierunt petendo ejiis mortem. Sicut aqua effu-
sus sum : lanquam ut io me lapsi cadereot per-
secutoresmei. Dispersa suntomnia ossamea : quid
suot ossd, oisi corporis firmamenta?Corpus autem
Christi, Ecclesia firmaraenta autem Ecclesiae qui,
:

iaf?num agonem patieotiae, ia quo ne deficiat, la- nisi Apostoli,quietiamcolumnaealibinuocupaotur?

oraadum et orandum est. Nihil estautem animae Hiutiquedispersi suot.cumadpassionemipse duce-
iia caroepropioquius ideo mundi hujus qnilibet
: retur, vel cum essetpassus et mortuus. Factum est
lagnus perfectusque contemptor, ciim alibi pati- ergo cor meum tanquam cera liquescens in medio
ir, nihil patitur. Potestenim adhibere vigilem ra- ventrismei. HoG saoe quemadmodumcapiti
nostro,
onem, cum amittitbooaquae extrinsecus sunt, et ipsiuscorporis salvatori coaptetur, invenire diticile
b animo sapieatis, qui ex cupiditate noo hasret, est.Nequeenimnisi magnopavore contingit, ut cor
ine dubio longe sunt ; oon curare quod palitur, velut cera liquescat humanum quod uode in illo:

iiia necpatitur. Cum vero amittitpraecipua corpo- fieriposset.quipotestatera habebat ponendi et reci-
is bona, vilam ac salutem, jam tri-
id est corpoiis piendi animam suam ? Sed profecto aut infirmo-
proxima estaoimi boois, quibus ipse intus
iilatio rumsuoruraiasetraastulitcausam;sive illorum qui
mquara corporis dominus est quid faciet quali- : metumortis pavescunt, sicutipse Petrus ex egregio
let ratione, ut noo doleat cum corpus vuloeratur praesumptore tam crebernegator effectus; siveillo-
ut uritur, cui taoto implicatur coosortio, ut parti rum tristitia salubri contabescunt, sicut idem ipse
lossit, 000 dolere noo possit ? Petrus cum amareflevit.Namettristitiaquasi solvit
34. Ideoetdiabolushuncaoceodiordioem teoens, cor:undediciluretiamgraecequodappellatasit).u7r>3.
llius magni viri quem postulaverat tentandum, Aut certe profimdum sacramentum nos intelligere
rius exteroa bona accepit in potestatem quibus : voluit,ut cordis sui nomine significaret Scripturas
hlalis et perditis,cum illum inconcussum videret suas, ubi ejus utique latebat consiliura, quod tunc
lixeTaitenim, Dominusdedit,Dominusabstulit;sicut apertum est, cnmeaquaede illo prophetatafuerunt,
jomino placuit, ila facium est : sit nomen Dondni passus implevit. Solutae suntergoScripturae ejusin
•enedictum [Job. etiam carnera cruciandam
i, 21); iis quaeperfecta snnt adventu ejus, nativitate,pas-

ulneiepostulavit.talicumeocootligeDscertamine, sione, resurrectiooe.glorificatione.Quisenimjamea

it bonaproximainvaderet,hoc est corporis bona; nonintelligitin Prophetis,quando usque ad infel-
[idbusille perditis si forte succumberet, atque ad lectum etiara carnalis multitudinis pervenerunt ?
mpietatemcor inclinaret, etiam bona animi depe- quam fortasse significavit medio ventris sui, ut in
ireat.quibusperdendis jamiocorporesaeviensvici- ejuscorporequod est Ecclesia, qnasi ventrislocum
antatorinsfabat. Denique ille vir in tanta teo- habeat carnalis et infirmior multitudo. Autsi ventris
le, ubi erat animi bonis proxima tribulatio, nomen magis interioribus competit, ad eos potius
multa prophetice loquatur, longe tamen
ivis qui perfectiores sunt, Scripturarum intellectum
uitur aliter quam cum illa externa bona depe- pertinere monstratum est, cum cor ejus, id esf
•il(/rf.i,ll), io quibus filios non amiserat, sed Scripturae ejus quee continent consilium ejus, in
•
liserat. medio eorum, hoc est in cogitatione eorum, lan-
Patrol. XXXIII. {Dix-Huit.)

I
 '

I
555 S. AUGUSTINl EPISCOPl Oj(j II

quam cera dissolvitiir, hoc est, fervore spiritus 40.Janii)ludquodsequitur,nulhu8expositionisia«

aperilur, dispulalur, expouitur. diget: Diviseruntstbi veslimenta mea,ei super vestetn
CAPUT XV. —37. Exaruit velut testa virius mea. meam miserunt sortem.\ eibn deinde qu* subtexun-
Testa igue tirumta esl:sic etvirtus corporis Christi tur, orantissunt, tamex persona capilis, id est ho« ,vi

non sicut fenum igne consumilur, sed sicul lesta
passione velul igne firmatur. Vasa enim figulipro-
balfornax, sicutaliolocoScriptura dicit, e^Aommes
justos lentaliotribulalionis {Eccli.xs.vii, 6). Etlin-
guameaadhxsit faucibus iiieis.VoiGslquidem
tiumejus siguihcatumvideri.quod etaliusprophela
commendat.cum dicit, Sicul agnus coram tondente
fuitsinevoce(Isai.uu,l)-Sed sihuguamejus, eosin
ejus corpore, quodesl licciesia, inlelligamus, per
quossuumloquitur Evangeliuiu tuncejusfaucibus
adhiErent, cum a praeceptis ejus non recedunt.
38.Quod vero sequilur, El inpulverem morlis de-
duxisli me, quomodo capiti coaplabitur quaudo-
minis medialoiis, quamex persona corporis, quod
eslEcclesia, quaindicitetiam uuicamsuam. Tu aU'
tem, Domine,mqni\,,ne longe facias auxitium tuum:
hoc ad ejus carnempertinet, cujus resurrectio noa
silen- in longiim est missa ut aliorum. In defensionem
weamaiyOice;nequidnoceaulinimici,quisibi videa-
tur ahquid potuisse carnemperimendo mortalea».
iNon autem nocent, si def.udente gratia Dei, non eis
ad malum auima superata consentiat: sic enim et
; alibi propiielalum est, Terra tradita estinmanut
impii;hoc est caro terrena.
i\.Erueaframeaanimammeam. Fraraeagladim
; est nec utique tali ferro Chrislus occisus est, sed
; I;

quidemcorpus ejus.quod lerliadie resurrexit, uon cruce;neclatusejusgladio,sedlanceapercusseruat. \k

est utique ia pulverem dissolutum ? nec aliter Translatoergoverbo,frameam linguamdixitperse- l*:do

exposiierunt Apostoli quod in aho psalmo positum queutium, sicut in alio psalmo dicitur,Et lingm t

esl,Nequedalnssanrtum luumvidere corruptionem, eorum gladius aculus (^Psal. lvi, 5). Unde, quia in Wi

nisi quiaejus caro non est corrupta, quae tam cele- ejus carne lingua praevaluit mahguorum, orat ut m
riter resurrexit (Psal. xv, 40 ; Act. n, 24-32). Uade aniraae nihil iioceat, cum dicit, Erue a framea ani- t S"

item in alio Quae utilitas in sanguine

psalmo dicit, mam meam : ul haec iu prophetia oratio, si ad capul mi
meo, duin descendo in corruplioneml Numquid con- corporis referas, nonvideatur velutindigentispeti"
fitebilurlibipuloxs,autannuntiabit veritatem tuam tio, sed potius rei futurae figurata praedictio. Aul
(Psal. XXIX, 10)? hoc scilicet dicens, quod si eo modo, certe, quia corpus ejus, hoc est Ecclesia, gravei
quo et caeteri, mortuus dimitteretur in pulverein, persecutiones fuerat perpessura, frameam dixit, qua H
et caro ejus resurrectioni ultimae servarelur, nuila maximetrucidati sunt martyres; unde vult eoruai ilal

esset utihtasin sauguine ejusj quia nihil [^rodesset animas erui, ne tiraeant eos qui corpus occiduat
raors ejus, uec annuntiaretur veritas Dei, quse aniaiam autem occidere non possunt (Malth. x, 28) rsiii

illumcontinuoresurrecturumesse preedixerat. Quid et consenliant ad illicita. Autetiam inipsorumpas M

sibi vultergo quod hoc loco ait, Et in pulverem sionibusinimicorum Iiaguam frameam dicit, undi vtii

mortis deduxistime ? iNisi corpus ejus accipiaiuus animam suam,hoc esl animan co rporis sui,animaa
Ecciesiam, in qua ilh qui pro ejus nomine passi sanctorum suorum vult erui.
sunt, vel patiuntur, non ita ut ipse cito resurgunt, seqmlur, Et demanu canis unicom^m
ii. iinod a.uieai

sedin mortis pulverem deducuutur, liim resurrec- weam,nihilaptiusquam unicaEccIesiamihi videta

turi, cum illud tempus veiierit de quo in Evaugelio in telligi . Canem vero appellavit mundum, non ratio
dicit, Veniet kora quando 07nnes quiinmonumentis ne sed consuetudine contra iasolitam veritateo,
sunt, audienl vocem eju$, et procedenl (Joan. v, 28, latraatem.Haecesteuim caaumaatura, utcumqui
29). Aut cerle tropice pulverem mortis ipsos Ju- bushabeatcoasuetiidioein, sive illiboai, sive mal
deeos intelligi voluit, in quorum manus deductus sint, aou ad eos latreat iasohtorum autem personi
;

est : scriptumest enim, iVort sicimpii, nonsic;sed visis, etiam iaaocentibus, irritentur. Manu aulenll
tanquam pvlvis quem projicit ventus a facie terrse canjs, potestatem raundi significavit. Cujus etian
(Psal. 1, 4). regnuin infestum futuruincorpori suo, id est Eccle ;

CAPUT XVL — 39. Denique sequitur, Quoniam siaesuai, leouis nomine hguravitineo qnod adjuc
circumdederunt me canes muLti ; concilium mali- \d:Saivum mefac deore Leonis.\}nde est scriptutn .

gnantium obsedit me : tanquam ipsos dixerit pul- NihiL interest inter minas regis et iram Leoni\^
verem mortis in quem deductus est, quos dixit canes (Prov. XIX, 12) : quanquam et diabolum apostolu;
multosetconcihum mahgnantium ;canes eos vide- Petrusleonicomparetrugienti,etquaerenticircum
licet appelans, qui plerumque conlra innocentes eundo quem devoret (I Petr. v, 8). Superbosqu
lalrant, cum quibus non habent consuetudinem. hujus mundi Chrishaois humilibus adversaturo
Jam veroiuiisquae subjungit,taaquamEvangelium ostendens, consequenter dicit Et a cornibus un\ :

recitatur. Crucitixio quippe ejus exprimitur in eo cornium humilitatem meam. Ideo quippe in uni;
quod dicit, Foderunt manus meas et pedes meos, cornibus superbi intelliguntur, quia superbia od|
dinumeraverunt omnia ossa mea. Ipsi vero consi- consortium, et quautum in ipso est, solus cuo!
deraverunt el conspexerunt me. Eossae sunt enim eminere omnis superbus.
clavis manus etpedes ejus, et cum extenderetur in CAPUT XVII. — -43.Jam nunc attende ubi si

ligno,quodaramodonumeratasunt ossaejus. Con- ctus : vel quod derelictus est, ne exaudiretui

sideratus est autem atque conspectus quid illi fu- terrenafehcilale, non ad insipientiam.sed ut s,- .

turum esset, et utrum venirel Eiiaset liberareteum rem us quid No vi gratia Testamen ti desiderare dt <

a-
(Malth. xxvn, 49). mus vel quod non esl derelictus sed exaudil
;
)57 EPISTOLARUM CLASSIS III. 558
^n qiwd Si\l,Nediscedasa me, quidixerat, Quareme xxviii, 28, sec. LXX). Porro pietas cultus Dei est,
eliquisti;qnod utiqiie contrarium est, nisi illud nec coditur ille nisi amando. Suinma igitur et vera
,1(1 aliud, hoc ad aliud referatur. Attende et audi sapientia est in praecepto primo, Diliges Domi-
illo

quuntiini sapis.hauri quantum capis,quantumque num Deum tuumex et ex tota anima

toto corde tuo,
ipse remtantam eloqui valeo, imo quanlum tribuit tua (Matth. xxii, 37) ac per hoc sapientiaest cha-
:

ilie qui nos exaudit,etiuChristo, in quantumhomo ritas Dei nec diffunditur in cordibus nostris, nisi
:

mediator estinter nos et Deum, et cum Christo, in perSpiritumsanctumquidatusestnobis(i?o»i.v,5).

quantumDeusest sequalis Deo, elpotens est facere, Initium autem sapientiae timor Domini^PsaZ. cx,lO):
aliiilAposlolns, supraquani pelimus autintelligimus et timor non est in charitate, sed perfecta charitas
\(Ephes. in, 20) : videinhoc psalmoTestamentiiNovi timorem (1 Joan. iv, 18). Proinde prse-
foras mittil
jgratiam ; vide illius dereliclionis, tribulatiouis, missus timor in cor nostrum, pellit inde coiisuelu-
|deprecationis fructu quid agatur, quid insinuetur, dinem malorum operum, (et servat charitati lo-
Iquid comraendetur, quid illuslretur. Intuere quid cum, qua tanquam domina vemente, ut illa insi-
legamus tanto anteprophetatum, quid jam cerna- dat, abscedit.
miisimpletum :iVarm6o7zomen tuum,\n(\n\\.,fratri- 46. Ergo qui timetis Dominum, laudaie eum :

bus meis ; in medio Ecclesise cantnbo te. Fratres illi ut Deum non serviliter sed libere colatis, eum
siiut.de quibus in Evangelio ait Vade, et dicfra-: amare discite quem timetis, et poteritis laudare
inbus ineis {Joun. xx, 17). Ecclesia illa est, quam quod amatis. Timentes enim Deum homines Vete-
iDododixit unicam suam;haecest unica Calhoiica, ris Testamenti, propter litteram terrentem et occi-
Iquae toto orbe copiosa diflfunditur, quae usque ad dentem, nondum habentes Spiritum vivificantem
lultimasgentescrescendo porrigitur unde in Evan- : (II Cor. 111, 6), currebant cum sacrificiis ad tem-
geliodicit, Etprsedicabitur hoc Evangelium in uni- pkim; et quamvis in liguram futuri sanguinis quo
tverso orbe,in testimoniumomnibus gentibus ettunc ; redempti sumus, tamen nescienles quid per eas
vstiiet fitiis {Matth. xxiv, 14). praefiguraretur, cruentas victimas immolabant.
44.Quodautemait,Canfa6o,hocestilludcanticum Nunc veroin gratia NoviTestamenti, ^wj7/me/2si)o-
novum.dequoin aliopsalmo dicitur Cantate Do- : minum, iaudate eum. Ipse quippe in alio psalmo,
mino canticum novum, cantate Domino omnis Lerra illa mutanda praenuntians qiiae tunc in umbra fu-
(Psal. xGv, 1). Habes hic ulraque el quo cantico ; turi offerebantur, Non accipiam, inquit, de manu
cantaturum sedixerit, etincujus Ecclesiae medio: tua vitulos, neque degregibus tuis hircos. Et paulo
illud pertinetad novum canticum, heec ad omnem post, ut ostenderef sacrificium Novi Testamenti,
lerram. Ipse quippe canlat in nobis, cujus gratia quandoilla fuerant cessatura, Immola, inquit, Z)eo
cautamus, sicut dicit Apostolus An vidtis expe- : sacrificium laudis, redde Altissimo vota tua. El
et
\rimentum ejus accipere, qui in me loquitur Chris- in fine ejusdem psalmi, Sacrificium, inquit, laudis
tus (II Cor. XIII, 3) ? Medium vero Ecclesiae ad glorificabit we; et illic via est,qua ostendamilli
emiiienliam scilicetreferas, etad ipsam manifesta- salutare meum (Psal. xlix, 9, 14, 23). Salutare Dei
tionem,quiaomnia quanto clarius nota sunt, tanto Christus est, quem infantem Simeon senex cum
magis in medio esse dicunlur vel certe ad interiores
; agnovisset in spiritu, eumque sumspisset in manus,
Ecclesiae, quia interiora sunt media. Neque enim Nuncdimillis,\nqn\t, Domine, servum tuum,secun-
omnis qui labiis personat, cantat canticum no- dum verbum tuum inpace; quoniam viderunt oculi
vum, sed qui eo modo cantat ut Apostolus admo- salutare tuum (Luc. u, 29, 30).
net.dicens: Canntates et psallentes in cordibus ves- CAPUT XIX. —
47. Qui timetis ergo Dominum,
^trisUomino (Ephes. v, 19). Intusenim est hoc gau- laudate eum; universum semenJacob, magnificate
'dium, ubi vox laudis et canitur et auditur qua ; eum. Non vacat qiiod ei non sufficit dicere, semen
vocelaudaturquigratisamandusesttotocorde, tota Jacob, nisi adderet universum; ne in solis eis inlel-
anima, totamente, amatoremquesuumaccendit in ligeretiir, qui ex Israelitis fuerant credituri. Semen
se gratia Spiritus sui sancti quid enim aliud est
: enim Jacob ipsum est semen Abrahae omnibus ;

canticum novum, quam laus Dei ? autem in Chri^tum credenlibus, non solis qui ex
CAPUl XVIll. —
45. Denique sequitur, et hoc evi- Israei fideles erant, Apostolus dicit Ergo Abrahae :

identius demonstrat. Cum enim dixisset, iVa?rfl6o semen estis, secundumpromissionem hxredes{Ga-
nomen tuum fratibus meis, quia Deum nemo vidil lat. iii, 29).Ibi naiuque commemoravitpraefigura-
lunquam, sed unigenitus Filius qui esl in sinu tionem Novi Testamenti, in eo quod scriptum est,
Patris, ipse enarravit(/oa«. i, 18); atque adjunxis- In Isaac vocabitur tibisemen (Hom.ix, 1); non uti-
set, inmedio Ecclesix cantabo te quomodo can- : que in Ismael, aucillae tilio. In quibus duobus filiis
tavit, id est, quia in nobis cantavit, cum profici- Abrahae, servo, et libero, et duabus mulieribus,
mus nomine quod narravit fratribus suis; et
in ancilla, el libera, scribens ad Galatas, duo Tesla-
quia laudem Dei cantavit in nobis, continuo mani- menta dicit in allegoria prajfigurala (Galat. iv,
feslavit,dicens, Quilimetis Dominum, laudateeum. 22-24). Unde dicit, Non qui
filii catmis, ii sunt filii
Quis autem veraciler laudat, nisi qui siuceriter Dei; sed filii promissionis deputantur in semine.
amat? Tantuuidem ergo est ac si diceret Qiii ti- : Promissionis enim verbum hoc est Ad hoc tempus !

metis Dominum, ante eum. Dixil enim homini, si- veniam, et erit Sarx ftlius (Rom. \x,8,Gen.\\\n, 10).
cut scriptum est. Ecce pietas est sapientia (Job 48. MuJtnm est et nimis longum diligenler enu-
 559 S. AUGUSTINI EFISCOPI 560
JCi
cleare cur promissionis pertinentes ad Isaac,
filii promissionis : quia fidem Novi Teslamenti non re-

iNovi Teslameiili gratiie depuleutiir. Brevilertainen oeperunt, ubi Dei justitia commendatur, suam coas-
atliugam.uude tanto frucluosius cof?itabis, quauto tiluere volenles; id est, tanquam de suis raeriliset
magis pie cogilaveris. Non omnia Ueus quae prae- operibus preefidentes spreverunt esse filii promis-
dicit.promittit; priediciteniraeliamillaquflenonipse sionis, hoc est iilii gratiaR, Hlii uiisericordise, iit qui
facit,quiaestomnium pi*sciusfuturorum. Prcedicit gloriatur, iu Dumiuo glorietur (l Cor. i. 31), cre-
ergoet peccata bominiim queepotuit praescire, non
;
dens in eum qui juslificat impium, hoc estqui ez
facere.Fromittit aiitem qua; ipsefacturus est;necea impio facit pium ut deputetur fides ejus ad jus-
;

mala sedbona.Quisenimpromittil mala? Qiiamvis titiam {Hom. iv, 5), et impleatur iu eo, non quod
postulabat ejus meritum, sed quod a Domino pro-
II

itaquemalainferatmalis,nonpeccata.sedsupplicia;
miuatur tainen ea potius quam promitlit. Omnia missum est benedictum.
largitur et prflescil; sed peccata preedicit, suppii- 51 Cum iis igitur agens Aposlolus, qui olivae per
.

cia miuatur, beneticia polliceliir. Filii ergo pro- gratiara inserebantur, Dicis, iiiquit, fracti sunt
missiouis, suut beueiicii. Haec est gralia, quse
filii rami, ut ergo tnserar. Bene; propter mcredulila-
gratisdalur, nonmeritis operantis, sed miseratioue tnm fracti sunl. Tu autem, fide sta; noli altum sa- ;iie

.'i£
donanlis. Hiiic gratiasagimusDomino Deo nostro, pere sedtime {Rom. xi, 19, 20). Dei est enim bene-
or
quod est maguum sacramentum in sacrilicio Novi ficium, nou meritum luiim; quod et alibi dicit .•

Testamenti, quod ubi.et quando.et quomodootle- Gratia satvi facti estisper fidem;et hoc non ex vo-
«
ratur, cum fut-ris baplizatiis, invenies. bis sed Dei donum
non ex operlbus, ne forte\
est,

CAPUT XX. — 49. Ueiude sequitur et dicit Ti- : quisextoliatur. Ipsius enim sumus figmentum, creati
j>i
meat eum omne semen Ismel-Qni Jacob ipse el Is- in Jesu Christo in operibus bonis quse praeparavit
rael, unus homo erat, habens duo nomina, non in Deiis ui in illis ambulemus {Eph. ii, 8-10). In hoc
parvo sacramento sed uno libro non possimt dici
: itaque intelleclu gratiae iuest limor, de quodicitur:
omuia, inquojam multum progressi sumus.et non- Noii altum sapere, sed time {Rom. xi, 20). Timor
dumdealiis tribus qusestiouibus aliquid diximus; aulem iste alius est; iion est ille servilis quem cha- klllD

hoc de tenebrisexterioribus;et latitudine etlon-

est ritas foias mittit. Illo enim timetur ne iucidatur in

gitudine, allitudiue etprofundo; et de quiuqueet toriuentum supplicii; aulem, ne amittatur :;iis

isto
quinque virginibus. Quodergodixit supra, univer- gratia beueficii.
sum semen Jacob, hic consequenter ait, omne semen GAPUT XXI. — 5vi. Quapropter quamvisfidelibus
Israel. Sed quare superius, magniftcale eum, et ad Novum Testamentumpertiuenlibus dicat Apos-
poslevms, limeal eum"^ Magnificaiio laudicongruit; lolus quod paulo antecommemoravi.A"o« enim acce-
de quadixerat, Qui limetis Dominum, laudale eum: pistis spiritum servitutis iterum in timore; sed ac-
unde jam mulla disserui. Ibi quippeamor velcha- cepislis spiritum adoptionis filiorum, in quo cla-
ritas Dei, quse perfecta foras mittit timorem. Cur mamus, Abba, pater {Rom. viii, 13); id est utfides
ergo iterum, Timeat eum omne IsraeH Non enim in nobis sit, quaeper dilectionemoperatur(Goi. v,6),

accepislis, inquit spirilum servitutis

Apostolus, nou tamtimendo poenamquam amando justitiam:
iterum in ^more (/iom. viii,lo).Sed idem aposlo- tamen quia non tit anima justa nisi participa-
lusoleastro inserto ioolivam timorem prsecipithoc lione melioris qui justificat impium (quid enim
eslGentibusaddilis radici Abraham, Isaac, Jacob, ut habet quod non accepit?), non debet sibi tribuendo m
el ipsse fierunt Israel, id est, pertinerent ad semeo quod Dei tanquam non acceperi :Xte
est, ita gtoriari

Abrahae {Rom. xi, 17-20). (I Cor. IV, 7). Ob hoc ei dictum Noli altum
est :

50. Quam insertionem oleastri, jam amputatis sapere, sed time. Et timor iste praecipitur iis etiam if

propter intidelitalis superbiam naturalibus ramls, qui ex tide viventes, haeredes sunt Novi Testa
etiamipseDomiuusinEvangeliopr8edixit,occasione menti, alque in libertatem vocati. Altum enira sa- 'i

Centurionis qui in eum ex Genlibus credidit.

illius pere, dictum est, superbire : quodalioloco.e con-
Tuncenim ail, Amen dicovobis, non invenitantamfi- trario satis osteodil, ubi ait, Nonalta sapientes, sed
dem in Israel : et adjuuxit, Ide.) dico vobis quia muLti humilibus consentientes {Rom.xu, 16). Exhoc quod
ab oriente et occidente venient, et recumbent cum ait, humilibus consentientes, utique aperuit oihil

A braham,baac et Jacob in regno ccelorum:fiUi autem aliud se dixisse, aLta sapientes, quam superbientes.
regniibuntin tenebras extoriores ; illic erit pLoratio 53. Timor ergo noii est in charitate, quia per-
et stridor dentium: ita signiticans ioseri oleaslrum fecta charitas foras miltit timorem; sed illum ser-
propter humilitatem; dixerat quippe ille Centurio, vilem, illum quo cum se quisqiie ab opere malo
Non sum dignus ut sub tectum meum inti^es ; sed tan- abstinet, poena terretur. non justitia delectatiir;

tum dic verbo^ et sanabitur puer meus {Malth. hunc charitas foras mittit, quam non delectat inl-
8-12); confractionem auteui ramorum natura-
viii, quilas, etiarasi proponatur impunitas non illum :

liumproptersuperbiaiu, sciliceteorumquiignoran- quo timet anima ne amittat ipsam graliam, qua

tes Dei justitiam, etsuam voleutes constituere,jus- in illa factum est ut eam non peccare delectet; qtio
titiie Deinon sunt subjecti (/?o?n.x,3). Deiis quippe timet ne Deus eam deserat, etiamsi nullis doloriira
vana elatione tumentibus dictum est quodibuntin cruciatibus puniat. Hic timor cactus est ; non eum
tenebras exteriores, qui jactantes se de semine charitas ejicit, sed adsciscit. De illo qiiippe scrip-
Abrahae.semeu Abrahaefieri noluerunt,ul essent fiilii tum est, Timor Domini castus, permanensin sse-
 :

56i EPISTOLARUM CLASSIS III. S62

culum sieculi {Psal. xvni, iO) : nequaquam istura puerunf. Et ideo per figuram tanquam in aquilone
diceret perraanentera.nisisciret alium qui nonper- ponuntur : unde cum generi humano diaboliis in-
maneret. Et bene istum castura dixit;hoc enim cubaret, ventura gratia Salvatoris dicitur in Cantico
non caret amor quo anima inh^rnt Deo, quHe di- cantiooriim, Exsurge, aquilo.et veni, auster,per/la
cit in alio psalrao : Perdidisti omnem qui fornicn- hortum meum, et fluent aromala {Cant. iv, 16).
tur abs te; mihi autem adhaerei^e Deo bonum est Exsurge, qui irriiisti, qui subdilis incumbis, qui
(Psal. Lxxii, 27, 28). Nara et conjux quse adulteri- possessos premis exsurge, ut a tuo pondere re-
:

nura aniraum gerit, etiarasi timore viri non adulte- levati erigantur, quoriim animas preraendo our-
rium perpetral, tamen quod deest operi, inest vo- vasti. El veni, auster, inqiiit; spiritum invocans
luntati casla vero aliter tiraet; naraet ipsa tiraet
: gratifB, flantem de meridie velut a partefervida et
virum, sed caste. Denique tiraet illa ne vir infestus luminosa, ut ttiiant aromata. Unde Apostolus dicit
adveniat; ista, ne offensus abscedat non amanti : Christi bonus odor sumus in omni loco (11 Cor. ii,
enim praesentia viri molesta est; araanti autem, lo). Hincetiam dicitiirinquodarapsalrao, Converle,

absentia. Tiraore itaque casto, permanenti in see- Domitie captiuitatem noslram, sirut lorrens in
culum sseculi, timeat Deura omne semen Israel. austro {Psal. cxxv, 4) : captivitatem scilicet, qua
Timeant quem diligunt, non alta sapiendo, sedhu- sub diabolo tanquam sub aquilone tenebantur,
inilibus consentiendo cura timore et iremore suam
; ubi abundante iniquitate friguerant, et quodam
ipsorum saliitera operentur. Deus et enim qui ope- modo congelaverant. Hinc euim et Evangelium di-
ratur in eis et velle, et operari, pro bona voluntate cit: Quoniam abundabit iniquitas refrigescet cha-
{Philipp. n, 12, 13). ritas 7nultorum {Malth. XXIV, l2). At vero flante
CAPUT XXII. — 54. Heec est juslitia Dei, hoc est austro, glacies resolvitur, et forrentes fluunt, id
quod Deus donat horaini, cura justificat impium. est peccatis remissis, popiili ad Christum charitate
Hanc Dei justiliara ignorantes superbi Judfei, et concurnmt. Hinc et alibi scriptum est Sicut gla- :

suam volentes constituere, justitiffi Dei non sunt cies in sereno ,itasoloentur peccata lua {Eccli.i\\,\l).
^iibjecti {RoTn. x, 3); hac superbia ' dejiciuntur, ut CAPUT XXIH. — 36. Proinde rationalis creatura,
hurailis inseratur oleaster. El ilii ibunt iu tenebras sive in angelico spiritu, sive in anima humana,
exteriores, de quibus inter alia requisisti, venien- ita facta est, ut sibi ipsa bonum quo beata fiat, esse
tibus ab oriente et occidente raultis, qni recumbent non possit ; sed mutabilitas ejus convertatur ad
si

cura Abraham, Isaac et Jacob in regno ccelorum incomrautabile bonum, fiat beata unde si aver-
:

{Matth. vni, 12, il). Sunl enim raodo in exteris te- tatur, raisera est. Aversio ejus vitiura ejiis, etcon-
nebris, unde correctio desperanda non est; quam versioejus virtusejusest. Naturaergo non est raala,
si contempserint, ibunt in tenebras exteriores, ubi quia creatura spiritus vita est rationalis, quje '

correctionis locus non erit quoniani Deus lux est,

: etiam privata bono cujiisparticipationebeatificatur,
et tenebrse in eo non sunf ullae (I Joan. i, 5) sed ; etiam vitiosa, melior est eo corpore quod
id est,
lux cordis, non istorura qui in carne sunt oculo- summum est in corporibus, id est, bac luce quae
rum; nec omnino talis, quahs hujus lucis visibilis sentitur oculis carnis, qiiia et ipsa est corpus omni :

phantasia cogitatur; quanquam et ibi est videre, autem corpore quaelibet incorporea natura praes-
sedlonge aliter, longe dissirailiter. Qualis enim lux tantior est non raole, quia nonnisi corporiim est
:

est ipsa charitas, quis verbis explicet? quis earum moIe>:, sed vi qiiadam qua supergreditur omnem
rerum qnae sensibus carnis adjacent, ullo demons- phantasiam, quam volutat animus haiistam de sen-
tret exemplo? An forte hix non est charitas? Audi sibiis corporis.Sedqueraadraodura in ipsis corpo-
apostolum Joannem ipse quippe dixit quod modo
: ribus ea quae inferiora siint, sicut terra pt aqiia et
commemoravi. Quoniam Deus lux est, et tenebrae ipse aer, raeliora fiiiiit participatione melioris, id
non sunt in eo ullae; (I Joan. i, 5) qui rursum dicit, est, cum luce illuminantur, et fervore vegetantur :

Deus chantns est fd. iv, 8). Ac per hoc si Deiislux

i sicincorporeae creaturae rationales ipsius Creatoris
est, et Deus charitas est, profecto charitas luxipsa fiunt parlicipatione meliores,cum ei cohaerent pu-
est, cordibus nostris per Spiri-
quae diffunditiir in rissima Ranctissima charitate; qua oranimodo si
et
tum sanctumqni datus est nobis {/?o?«. v, 5). Item caruerint, tenebrescunt, et obdurescunt quodara-
dicit : Qui odit fratem suum, in ten&bins
usque est modo.
adhuc (l Joan. ii, i n. Istae sunt tenebrae, in quas 57. Poinde infideles horaines tenebrae sunt ;
quL
diabolus et angel ejus raultiim superbiendo pro- perfidera conversi adDeura, quadam praemissail-
grcssi sunt. Charitas enim non aemuiatur, non in- luminationelux fiunt.In qua proficiendo si ex tide ad
flalur (I Cor. xiii, 4). Ideo non aemulatur, quia speciem pervenerint, utidquod crediint eliamcon-
non inflatur ubi enim prsecedit inflatio, conlinuo
: spicere, sicuttantura bonum potest conspioi, me-
sequitur aemulatio quoniam superbia mater est in-
; reantur, perfectam recipient imaginem Dei talibus ;

videntiae. enim dicit Apostolus, Fuistis aliquando tenebrae;

55. Diabolus igitur et angeli ejus a luce atqne nunc autem Lux in Domino {Eph. v, 8). Porrodia-
et nimis in superbiam
fervore charitatis aversi, bolus et angeli ejus, tenebrae sunlintidelibus homi-
invidiamque progressi, velut glaciali duritia tor. nibus exteriores * plus enim ab illa charitate
:

Edd.j ac superbia. Mss. Vatic. et e nostris duo, hac

' « Ita Mss. Atexcusi habent, spiritus vitoe est rationalis.
superbia. Alii Galiic. plures, hac superbi. * Edd., infidelibus hominibus deleriores. At uielioris
 — , :

663 S. AUGUSTINI EPISCOPI 564

aversi, et in suura fasUim obslinationeinque pro-
gressisuiil. El quouiam exlremo jiidicio (Uirislus
dicturus est eis quos ad sinistram discernet, He in
ignem xlernum, qui paralus es( diabolo el anyeiis
ejus(Matth.\x\,t\}; liis lualigtiis s|)irilibus coujiui-
offerat nobis. Non, inquit, sprevit neque despexit
precem pauperis, neque avertit faciem suam a me
et cum clamarem ad eum, exaudivit me. Fecit ergo
quod paiilo ante rogatus est, iibi eum deprecan»
dixit Nediscedas awe.Sienim exaudivil^profeclo
:

gendos, simiilque clamiiaudos, dicit iluios iu tene- fecit, non utique discessit. Non ergo dereiiquithoc
bras exteriores, id esl in societatem poeualem dia- modo, qiii aliomodo dereiiquit, ut saperemus qiio*
boli el angelorum ejiis. Iliiic poeiife contrariiim est inodo magis non ab eo derelinqui velie debemus.
quodbono servo dicitur. Intra in gaudium domini t)0. Apud te laus mea. Quid ergo nocimt qui tan*

tui (Ibid. 27); ut qiianto sunt ista; lenebr<e exte- quam victo insultant, quod me in temporalibiisde-
riores, tanto sit lumen illud interiiis. Non heec per reliqiieris? In Ecclesia magna confitebor tibi : noa
locorum iulervalia inaui phantasmate congitauda qiianta isla Synagoga est, quae irridet morlem de-
simt locaiia spatia non occupaut nisi corporiim
: relicti, sed in Ecclesia magna ditfusa per omnes
moles. Non est hoc spiritus vitte, non est hoc aiiima gentes, quae credit in resiirreclionem non dereiicli.
rationaUs, multo minus Deus omniiim benignissi- Haec est unica ilia quam petit de manu canis erui,
mus conditor, et justissimus ordinator. Volunlati- de qua etiam paulo ante dixit, In medio Ecclesiat
busetaflectibusista vel propinquare vellonge fieri, cantabo te. Et nunc qiiod ait, confilebor tibi, in eis

vel inlrare ve! exire dicuntur. utiquequicoafitel)unlur, inquibuset loquiliir. Con-

58. Sed malo opere, id est tenebrosodelec-
qiiia fessio autem non tantum peccatorum est, sed el
tantur facienles, secutiira estautempoena quae tor- laudis Dei; sicut ipse iii Evangelio, Confitebor tibi,

queat, ideo Dominiis ubi dixil, tenebras exterories inquit, Pater, Domine cwli et quia nbscon-
terrse,
et stridor dentium
addidit eliam, Ibi eril /lelus ne : disti hsec a sapientibus et prudenlibus, et revelasli
tahbus deleclaliouibus, qualibus hic iniqui per- ea pai'vuLis(Matth. xi, 25). Ideo sequiluret dicit:
fruuntur, quando intidelitateatque injustitia tene- Votameareddam coram timentibuseum. Edent pau-
brescunt, eliam in illo supplicio se usuros demen- peres,el saturabuntur ; et laudabunt Dominum qui
ter existimenl; qiiia enim volentes injuste utuntur requirunt eum. Ipsi sunt parvuli de quibus di.xit,

bonis,juslenoIentescruciabuulur malis. Unde pos- et revelasti ea po?'vulis ; timenles eum, et pauperes,

sunt eliam tenebrae exteriores intelligi poense cor- id est humiles, qui non alla sapiunt, sed timent ti-

porales; corpus quippe est animse exterius: utsint moreillo casto, nou quo paena formidatur, sedquo
animae mala, quibus a charitatis luce aversa mens gratia conservatur K
in peccatis oblectatur, exterae tenebrae; corporis Vota vero sua sacrificium vult inlelligi corpo-
61.
autem mala, quibus aeternis in finem torquebitur, ris sui, qiiod estfidelium Sacramentum. Ideo cum

exleriores lenebrse ;
quas solas timent qui servili dixisset, Vota mea reddam coram timentibus eum;
adhuc timore detinentur. Nam si eis liceret in iJlis continuo subjunxit, Edent pauperes, et saturabun-
exteris quae suut in peccatis, impuue sempervolvi tur. Ipsi enim saturabuntur panequi de coelodes-
et involvi, profecto nunquam vellent accedere ad pacem dilectio-
caendit, qui ei cohoerentes, et ejiis
Deiim, et illuminari, et inhaerere illi percharitatem, nemque servantes imitauturejushumilitatem ideo :

ubi est timor cactus, permanens

saeciUum sge- in pauperes. In hac paupertale et saturitate prtecipue
ouh^qui timor non cruciat, scd tenaciorem facit Apostoli claruerunt. Et laudabunt Dominum, in-
animam boui illius, quod si dimiserit, cadet. quit, qui requirunt eum
non meri- : inlelligentes
C APUT XXIV. o^.Timeat eum omnesemen Israel. torum suorum, sedillius esse gratiae quod saturati
Et videcausamquamconjungit: Quoniamnon spre- siint. Requirunt enim eum, quia non sunt ex eis
vit, inquit, neque despexit preccm pauperis, Pau- qui sua qiiserunt, non quae Jesu C\msti(Philipp.u,
perem, hurailem dicit hinc est, Noli altum sapere,
: 21). Deniqiie et si coro eorum quieum laudant, pa-
sed time. Timealergo eum omne semen Israel, quo- lemporalem tribulationem vel mortem, vivent
titiir

niam non despexil precem qui non allumsa-

ejiis cordaeorum insasculumsaeculi. Hcec vitacordisnou
puit, sed timuit. Potest et hoc capiti coaptari quia ;
esl in sensibuscoiporis; secreta esl in luce quaein-
ipse Salvator corporis propler nos pauper factus tus est, nou in lenebris quae foris sunt;in fine prae-
est, cuui dives esset, utejus paupertate ditaremur cepli.non in initio peccali. Finis autem praecepticha-
(II Gor. Ex forma enimservi pauper faclus
viii, 9). ritas estde corde bona, et fide
piiro, et conscienlia
est, ex qua et precem fudit in ea qiiippe seme-: nou ficla (irim. i, 5; charitas quae nonaemulatur,
:

tipsum humiliavit, factus obediens usque ad raor- nou iuflatur (l Cor. vni, 4), quia non altuui sapit,
tem (Philipp. u. 8). Vide ergo quid dicat Quo- : sedtimet; etideo cohaerettimorecasto, permanente
niam non spreoit neque despexit precem pauperis, iu saeculum saeculi. Inilium autem omnis peccati
nequeavert.it faciem suam ame. Ubiest '\\\ud,Quare superbia, qua diabolus irrevocabiliter in exteriora
me dereliquisti, si nec faciem avertit ab eo ? nisi progressiis est, hominemque invidendo, et ei si-
quia et derelinqiiens nondereiinquit, quando in bo- milrt aliquid suadendo dejecil. Cui homini in qiia-
nis temporalibus non exaudit; el non ad insipien- dam scripliira dicitiir. Qui superbit terra el cinist
tiam nobis, sed ut sapiamus quid auferat, et qiiid Quoniam in vita sua projecit intima sua (Eccli.
X, i 5,9, 10). In vitasua,d'iclumest, tanquam in propria
notae Mss. habent, exteriores. Sic eliam Fugypii Cdd.
duo manu exarati. ' Bad Am. Er., commendatur.
 ;

'565 EPISTOLARUM CLASSIS III. 566

^uasetquasiprivata.qiiadelectaturoinnissuperbia. tionibus Apostoli, quaspro illissustinebat, etprop-

CAPUT XXV. — 62. Unde charilas in coramune ma- ter hoc genua fTectebat ad Patrem. Proinde noa
gisquaminprivatumconsulenSjdicitiirnonqnaerere infirmari unde illis sit, sequitur et dicit Ut det :

({11« suasunt (I Cor. xiii, 5). Hacvivunt cordainsfe- vobis secundum divitins gloriae suae virtule corro-
(MilumscECuli,tanquamsaturatapaneccelesti:dequa borari per spiritum ejus. Hae sunt diviline de qui-
satnrator ipse dicit *, Nisi manducaveritis carnem bus dicit altiiudo divitiarum
: Abditas enim !

nteam,etsangninemmeum liberHis, non habebilis vi- habent causas, ubi nullis meritis praecedentibus,
tnm invobis {Joan. vi, 54). M^n-itoergo istorumqui quid habemus, quod non accepimus ? Deinde se-
saturantiir, vivent corda in siTeculum sflecuii. Vita quitur,et quid optet, adjungit; Ininteriori, \nq\i\l,
enim cordibus eornm,
Ctiristus est, qui habitat in homine habitare Chrislum per fidem in cordibus
iiiterim per fidem, post etiam perspeciem. Vident vestris. Hsec est vita cordium, qua vivimus in seecu-
inira nuncin aenigmate per speculum, tuncaulem lum saeculi, ab initio, fidei usque ad finem speciei.
facie ad faciem (I Cor. xui, 12). Unde ipsacharitas Utincharitate, inqiiit, radicati et fundatiprsevalea-
nunc in bonis operibus dilectionis exercetur, qua tis comprehendere cumomnibus sanctis. Istaest com-
se ad subveniendum quaquaversum potest, porri- munio cujusdam divinee coelestisque reipublicse ;

,git ;eth8ec latitudoest: nunc longanimitateadversa hinc salurantur pauperes, non sna qnaerentes, sed
'tolerat, etin eoquod veraciter tenuit, perseverat;et qufe JesuChristi id est, non commoda privata sec-
;

]i;>^cest longitudo: hocautem totiim propteradipis- tantes,sedincommune, ubisaliisoranium est, con-

( cndam vitamfacitaelernam, qufeilli promittitnr in sulentes nam de ipso pane qtio tales saturantur,
:

\(^elso ; et h<ec altitudo est. Existil vero ex occulto quodara loco Aposfolus dicil, Unus panis, itnum
..4a charitas, ubi fundali et radicati quodam modo corpm, multi sumus, (I Cor. x, 17). Qiiid ergo
siiinns (Ephes. iii, 17) ; iibi causae volunlatis Dei noa comprehendere ? Quse sit, inquit, latitudo, sicut
investigantur, cujus gratia siimns salvi facti, non jam dixi, in bonis operibus, quibus benevolentia
exoperibusjustitiae quffi fecimnsnos,sed secundiim porrigiturusqueaddiligendos inimicos ;et longitu-
ejns misericor(tiam (Tit. iii, 5). Voluntarie quippe do, et longanimiter, pro hac latitudine, molesliae
geniiitnos verbo veritatis (Jacobi i, 18) et haec vo- : tolerentur et altiludo, ut pro his seternum qnod
;

iiintasejusin abdito est. Cujus secreti profundi- insupernisestpr8emium,non vanumaiiqiiidtempo-

latem quodam modo expavescens Apostolus cla- rale speretur profundum, unde gratuita gratia
; et

mat : altitudo divitia7'um sapiejitias etscientiseDeil Dei secundum secretum elabditum vohinlatis ejus
quam inscrutabilia sunt judicia ejus, et investiga- existit. Ibi enim radicali, ibi suiuus fundati radi- :

biles vise ejus I Quis enim cognovit sensum Domir.i cati, propter agriculturam ; fundati, propter sedi-
(Rom. XI, 33, 3i)?et hoc est profundum. Altitiido ticationem quae quoniani non est ab homine, dicit
:

quippe commune nomen est excelso et profundo : alio idem apostolus, Dei agricultura eslis,
ioco
sed cum ia excelso dicitur, sublimitalis eminentia Dei sediftcatio estis (fbid. iu, 9). Hoc totum agitur
commendatur; cum autem in profundo, difficultas cum in hac nostra peregrinatione fides per dilec-
iiivestigationis etcognitionis. Undeet illud Deo di- tionem operatur. In fntnro aulem saeculo perfecta
citur : Quam magniftcata sunt opera tua, Dominel etplena charitas sine ulla malorum tolerantia, noa
nimis profundae factse siint congitationestu3e(Psal. ftdecredit quod non videt, nec spe desiderat quod
xci, 6). Et iterum : Judiciatua velut abyssus multa non tenet sed in aeterniim veritatis incommutabi-
;

(Psal. XXXV, 7). qnod

Hincigitnr est illud Apostoli, lem speciem conleraplabitur, cujus sine fine quie-
requirendiim inter CcBlera posuisti Hujusreigra- : tum opus erit, laudarc quod amal, et amare quod
tia, mquH, flectogenua mea adPatrem Domininos- laudal. De hac consequenter dicit Scire etiam :

tri Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in cxlis et supereminentem scientiam charitas Christi, ut im-
in terranominatur;ut det vobis secundum divitias pleamini in omnem plenitudinem Dei.
glorix suas virtute corroborariper Spiritum ejus, in
64. In hoc raysteriofiguracrucis ostenditur. Qui
interiori homine habitare Christum per ftdem in cor-
enim quia voluitmortuus est,quoraodovoluit mor-
I

dibus vestris,utincharilate radicatiet fundatiprse

tiuis est.Non frustra igitur tale genusmorliselegit,
valeatis comprehendere cum omnibus sanclis, quse
\

nisiiitin eo qnoque lalitudinis hujus, et longitu-

sit longitudo et latitudo, altitudo et profundum
j

dinis,et allitudinis, etprofunditatis magister exis-

'
scire etiam supereminentem scientiam charitatis
teret.Nam latitudo est in eolignoquodtransversum
Christi, ut impleamini in omnem plenitudinem Dei
j

desuper figitur hoc ad bona opera pertinet, quia

:

(Eph. III. 14-19).

ibi exlendunlur manus. Longitndo in eo quod ab
CAPUT. XXVI. — 63. Atlende omnia diligenter.
ipso ligno usque ad terram conspicuum est ibi
Hujus rei, iuquit, gralia fleclo genua meaadPa-
enim quodammodo statur, id est, persislitur et
trem, Domini nostri Jesu Christi, ex quoomnis pa-
perseveratur ;qiiO(l longanimitati tribuitur. Allitu-
ternitasin ccelisetinte7'ranominatur.Qnsens cujus
do est in ea ligui parte, quae ab illo quodlransver-
rei hoc supra dixeral, Piopter quod peio
gratia
siim figitur, sursum versus relinquitur, hoc est ad
;

non inftrmari in tribulationibus meis pro cobis.

apud crucifixi; quia bene sperantium superna exs-
Hoc ergo eis optat, ut non infirmentur in tribula-
pectatioest. Jam veroilludex lignoquod nonappa-
Bad. Am. Er., lanquam in propria persona.
'

ret, quod fixumoccultatur, unde totumillud exsur-

' Bad. AiD. Er. De qua saturilate. Mss. tres De quo
: :

dicit ipse Salvalor. git, profanditalem siguificat gratuitie gratiae ia quo :

 ;

567 S. AUGUSTINI EPISCOPI 568

multorum ingenia conterunlur id invesligare co- tiaejus, hoc est pro participalione Verbi eeterni,

nautia, ut ad extreamai eis dicatur, homo lu quam inchoavit interiui fide, omnia
leuiporalia non

quis es qui respondeas Deo {Hom. ix, 20) ? solum temperanter contemnit bona, verum etiam
63. Viveul er^o corda saturatorum pauperum iu patienter suslinet mala.
s8eculuiusfficuli;liocesthumihumcliaritaleflagran- 67. Talesfuerunt pisijatores et publicani ;
quia

tium, nou sua queerentium, sed sauctorum socie- abjecta hujus muudi
confunderet fortia elegit, ut

tate gaudentium. Hocprimitus in Aposlolis factum (I Cor. I, 27) de his dictum est, Edenl pauperet,
:

est. Sed laudando Deum, id est praedicando gra- et saturabuntur. Sed quia islam saturitalem noa

tiam Dei (quouiam dictum est, Laudubunl Domi- apud seipsos tenueruut (quodammodo euim ruc-
num qui requirunteum), quid populoruin acquisie- tantesDominum laudaverunt id est, pr?Bdicave- ;

rint, in eo quod sequitur, vide. runt quaerentes eum, hoc est non sua qumrentes,
CAPUT XXVII. - 66. Commemorabuntur, inquit, sed iu eum charitate flagranles), eorum praedica-
el converientur ad Dominum universi fi.nes lerrae ; lione commotus est muudus, ut commemorentur

etadorabunl in conspectu ejus universse pulriae et convertantur ad Dominum universi fines terr»,
gentium : quoniam Domini est regnum., et ipse do- et adorent incons[)ectu ejus universae patriaigen-

minabitur gentium. Ille irrisus, ille crucifixus, ille tium quoniam Domini est regnum, et ipse doini-
;

derelictus hoc regnum acquiril et tradet in liue : nabitur gentium. Hac EccJesia dilatatione etiam
Ueo el Pulri non ut ipse amiltat, sed quod in fide
;
superbi, id est divites lerrae adducti sunl ut man-
seminavil, cum venit minor Patre, hoc perducat ad ducareut ; etquamvis nonsaturati,tamenadorant.
speciem in qua eequalisnon recessita Patre. Man- Huncquippe ordmem prophelia Psalmi hoc loco
ducaverunt et adoraverunt omnes divites terrx : tenuit, quem videuius impleri. Adjuugit autem, In
superbos inlelligere debemus, si recte
divites terree, conspectu ejus procident omnes qui descendunt m
superius pauperes, humiles intelligebamus, de terram id est, omnes bona amando terrena, non
:

quibus in Evangelio dicit, Beati pauperes spiritu, in coelum asceudunl. Non enim faciunt quod ait
quoniamipsorum est 7'egnum coelorum: ipsa enim Aposlolus, Si resurrexislis cum Christo, qux sur-
sunt mites, lugeutes, esurientes et silientes jiisli- sum sunt quxrite, ubi Chrisius est in dextera Dei

tiara, misericordes, muudicordes, pacifici, et qui sedens ; qux sursum sunt sapite, non quee super
perseculionempatiuotur propter justitiam, quibus terram(Coloss. ni, i, 2) : sed potius quanto sibi

prfedicationibus siugiUatim beatiludinem adjunxit
{Matth. v, 3-12). Conlra ergodivites terraehoc loco
superbi intelligendi sunt. Neque enim fruslra ita
distincti sunt, utde pauperibus supra diceretur,
Edent pauperes, et saturabuntur hic vero, Man-
ducaverunt et adoraverunt omnes divites terrse. Et
ipsi quippe adducti sunt ad mensam Christi,et ac-
bonis terrenis feliciores videntur, tanto magis iD
terramdescendunt,hocest,in terrenadeprimuntur.
Et ideo in conspectuejus procident, id est, ubi ipse
videt, non ubi homines vident qui eos excelsos
: sublimesque arbitrantur.
CAPUT XXVIII.— ^%.Et anima,'\o.qu:\\.,meaipsivi-
vet : ipsi utique, superborum privato
non sibi, sicut

cipiuntde corpore et sanguine ejus sed adorant ; bonosuolaetantium, et a comuiuniomnium bono*

tantum, uon etiam saturantur, quoniam non imi- quod Deus est, inani elationeresilienlium. Hoc uti-
fantur. Manducanles enim pauperem S dediguan- que devitemus, et communi potius vero omnium
tur esse pauperes :quia Chiistus pro nobispassus bono perfrui, quam privatonostro gaudere qusera-
est, relinquens nobis exemplum ut sequamur ves- mus ; ut qui vivunt, jam nonsibi vivant, sicutait
tigia ejus (I Pelr. u, 21) Verumlamen quod humi- Aposto\\is,sedeiquiproipsismortuisestetresurrexit\
liavit semetipsum, factus obediens usque ad mor- Cor. v,lo). Prohoceniramediator effectusest, ut
(II

tem, mortem autem crucis.aspernanlur divites, et nosreconcihelDeo perhumilitatem, a quo per im-
similia perpeti respuunt, turaore*, non magoitudi- piam superbiam longe recesseramus. Neque enim
ne iufirraitate ergo, non sanitate. Sed quia Deus
: tantum illud scriptura est, quod supra posui, /nt-
excitavit eum a mortuis, et donavit ei nomen quod tium omnispeccati superbia ; sedetiam hocibi legi-
est super omne nomen, ut in nomine Jesu flectatur tur Initium superbiae hominis, apostatare a Deo
:

omne genu, coelestium, terrestriuro, et infernorura {Eccli. X, 14, 15).Non ergosibi vivat quisque, sed
{PhiUpp.u, 8-10); faraacelsitudinis ejus et gloria Christo faciens non suam,sed ipsius voluntatem,
;

nominis ejus in Ecclesia usquequaquediffusa per- etmanensinejuscharitate; sicutet ipsefecit volua

moti, et ipsi veniunt ad mensam, manducant et tatem Palris,etraanet in ejus charitate. Haec quippe
adorant ;nontaraen saturantur^ quia non esuriunt nos adraonens, et exemplo suo exhortans, in E van-
et sitiunt justitiam tales enim saturabuntur.
: gelio suo locutus est (Joan. xv, 10). Si autera ipse
Quanquamperfectasaturitas in illa vitaaeternaerit, cura in forma Dei eequalis esset Patri, tamen per
cum ex isla peregrinatione venerimus ex fide ad forraam servi, quampropter nosaccepit, non suam
speciera, ab speculo ad faciem, ab aenigmate ad voluntatem, sed Patris se facere commendavit
perspicuam veritatem non tamen inconvenienter;
quantomagisnos,propriaprivataquenostravolun-
saturatus dicitur paupertate^Christi, quipro justi- tate conterapta quatenebrati sumus, ad illudcom-
mune lumen, ut illumiueraur et vuUus nostri noo
'
Edd. Bad. Am. et Er. omittunt pauperem ; quara
vocem exhibent omnes inspecti a nobis Mss. et Lov. J
* Ita Mss. priBstantiores. At excusi habent, timore. '
Bad. Am. Er. et plerique Mss. habent, et a communi
* Regius God., pauper. annum bonorum; et paulo post : veroomniumbonorum.
569 EPISTOLARUM CLASSIS III. 570

erubescant, debemiisaccedere, quod illuminatom- quem Dominus, superioris sensus confirraatio

fecit

Demhominem venienteminhunc muudum(/rf. i, 9), est. Nam quod

ibi diclura est, Annuntiabitur Do-

ut anima nostra ipsi vivat Hoc enim de nobis ! mino generatio ventura : hoc est dictum hic, an-
consequeiiteradjungit, cum dicil, Et semen meum nuntiabunl juslitiam ejus. Ipsa qiiippe generatio
^

servten7/i:quoniamquisemiuatbouumsemen,fiiius quie veutiira prophelata est pioriim atque sancto-

esthomiuis; bouum aulemseu)en,hisunthlii regni. rum,justilia' Deiest, non ipsorum ue.sintex illis :

C\PUT XXiX. — 69.H;ec porro omnia quee in psal- (\mignoranles Dei justitiam, et suam volentes con-
moisto dictasunt.quianon ad preesenslempus.sed stituercjuslitiae Dei non sunt subjecti {Rom. x, 3)

ad fulurorum propheliam perlinebant, sicut etiam Illa namque justilia Dei commendatur iu eo quod
ipsis rebus apparet sic eum concludere voiuit, ut
;
dicilur, tgnorantes Dei justitiam, qua nos ex ejus
osteuderet se noo praesentia demonstrare, velnar- gratia justi sumus : ut ipsa justitia ejus nos simus,
rare prfeterita, sed futura prophelare Annuntia- :
cum juste vivimus, creJentes in eum qui justifica'
bitur, inquit, Dominogeneratio veniura,etannun- impium (Id. iv, 5) non illaqua ipse justus est seler-
;

tiabuntcoeLijustitiam ejuspopulo quinascetur,quem na .sua et incoramutabili jiistitia. Ilaec itaque ju-

fecit ZJowimMS. Nonait, Anutiiitiabitur Dominusge- stilia, qiianos Dcimunerejusti sumus, significafur
nerationi venturee Annunliabitur Domino
; sed, in psalmo illo, ubiscriptum est Justitia tua sicut :

generatio ventura quod non sic accipiendum est,

:
montes Dei[Psal. xxxv, 7). Monfes quippe Dei, sanc-
tanquam nescientialiquidannuntietur utsciat; sed tiejus sunt de quibus alibi dicitur Smcipiant
; :

sicut annuntianl Angeli,nonsolum nobis beneficia montespacem populo tuo {Psal. lxxi, 3). Et multa
Dei, verum etiam iUi preces nostras. Nam scriptum de his montibus scripta sunt figurata locutione,
est, ubi angeius h.omin\h\i?, d\c\\., Ego obtuli memo- quae commeraorarenunc longum est. Sedquia hoc
riam orationis ves/ra? (ro6.x:ii,t2):non uttuncDeus ipsum quod Deus justificat homines, nimis occiilto
noverit quid velimus, vel quo indigeamus Novit ;
judicio facit(quoniam gratuita gratiafacit si au- ;

enim patervester, ait Dominus, quid vobis necessa- tem gratia, non ex operibus, alioquin gratia jam
rium sit p^nusquam petatisab eo {Matth. vi, 8) sed :
non est gratia [Rom. xi, 6J ex hoc quippe inci- ;

quia necesse habet rationalis creatura obtemperans piunt opera bona, ex quo justificamur non quia ;

Deo, temporales causas ad eeternam veritatem re- prsecesserunt, justificamur et hoc est profundum, :

ferre, si ve pelendo quod erga sefiat, sive consulendo de quo superius jam multa diximus), continuo in
quid faciat;qui pius mentis affecfus est.nt ipsacons- eodem psalmo cum dixisset, JMS/i7/a tua velut mon-
Iruafur.nou uf Deusinsfruatur.Namethaecquaedam tes Dei, subjunxit, Judicia lua velut abyssus multa.
contestatio rationaUs creaturae est, quod non sibi Inde venitad salutem hominibusjumentisque com-
ipsa sitbonumquo beata fiat, sedillud incommuta- munera, quia et ipsa ex misericordia Dei est, el
biie cujus participatione etiam sapiens etficitur. dicit, Homines et jumenla salvos facies, Domine ;

70. Siveitadidumest, Annuntiabitur Dominoge- sicut muLtiplicata est misericordia tua, Deus : ut

neratio ventura, ac si diceretur, Domino plaoebunt

hincintelligamusetiamillamsalutem sempiternam
et immortalem de qua dicit Aposlolus, Spe enim
qiiianuuntiabuntnon sibi;ut ita sit Dominoannun-
liare, sicut est Domino vivere sic dictiim est, Qui:
saLvi facti sumus [Id. vm, 24), similiter ut istam

manducat, Domino manducat ; et qui non manducat, quae hominibus jumeutisque coramunis est, gratis

Domino non manducat. .\t hocquippe ad(iidit, Et nos accipeie, non ex operibus, ne fortequis extol-
gratias agit Deo, utostendereturquidesset, Domino latur qiiia opera bona exipsius justificatione ope-
;

facit(liom. xiv,6), id est, inejus laudem facit. Tunc vAm\iv.Ipsiuseni'nsumusfigmentuyn,creatiin Ghris-

to Jesu in operibus bonis, quae praeparavit Deus ut
fit, cum opus bo-
enira recte, tunc juste, tunc pie
numinejuslauJemfilciijusgratiadonaturutfiat.Ac in iLLisambuLemus {Eph. u, 8-10). Et illa salus
per hocetiamsieomodo quispiamhaec verbaintelli-
ergo gratuita est, de qua in alio psalmo dicitur :

gerevelit, uleorumisteordosit, Annuniiabitur Do- Domini est salute et super popuLum tuum benedic-
mino generatio ventura, id est, ea generalio annun- tio tua (PsaL. \\\, 9).

tiabiturquae Doraino ventura est, generatio scilicef Sicutergo q uod legitur, Z)omini estsaLus, noQ
72.
ea salus iatelligitur qua Dominus salvus est ; sed
piorumatquesanotorum, quiaimpiorum etscelera-
lorum generatio non Domino, sed sibi ventura esf: qua hi salvi sunt, quos ipse salvos facit : sic cum
legilur Deijusfitia, in eo qiiod scriptumesf, Igno-
abeademsignificationenonreceditur,quaintelliga-
ranles Dei justitiam, et suanivoLentes constituere;
turanim<eparlicipatioinidipsum; idest,rationalfm
m, cura sit mutabilis, non fieri beatam nisi a
creatur:i
nou est illa intelligenda qua Deus justus est, sed

proprio suo mutabili ad incommutabile bonum, qua justi sunt homines quos grafia sua juslificat.

idemque commune qiiod Deus est, a quo superba Indeenimsalvi,und8 jusli quoniam quodait, Non ;

impietate abstitit, huraili pietate conversa subsis- estopus sanis medicus, sed maLe habmtibus, expo-
tat. In quo quidquid boni facit,
affectu proficiens,
suit in consequenlibus, dicens, Non veni vocare

Dominofacit, hocesfinejus laudem, cujiisgratiam justos,sedpeccatores {Matih. ix, 12, 13). Non igitur

percepit utfaciaf unde estactio gratiarum.quae in-

;
secundum opera justitiae quae nos fecimus, sed se-

timofidelium mysterio celebratur, cundum suam misericordiam salvos nos fecit per
Sic Mss. melioris notae. At vuigati habent, hic
* esl
CAPUT XXX. -Tl.llliid aiitetn quodsequitur, Et
diclum, hccc annuntiabil juslitiam ejus.
annnntiabunt justitiam ejus populo qui nascetur. * Mss. plerique Alque sanctorum juslitice Deiest.
:
Sli S. AUGUSTINl RPISCOPI 572

lavacrnm regenerafionis (ri/. ni, 3). In qua gratia dicat qiiod ait Apostolus : Nam gloria nostra hcec
spe salvi facti suraiis (Hom. viii, 24). Unde in iiio est,testimoniumcnnscienti,vnostr3e{ll Cor. i,\2).\loc
psalino subjiingiuir : Filii auteni hominum sub teg- eniin esi oleiim ferre secum, non a vendentibus
mine alartim tuarum sperabunt. Inebriabuntur ab emere, hoc estab adulantibus. Adiilatores nainque
tibertate domus tuae, et lorrente voluptatis luae po- laudem suain tanqiiara oleum venditant stullis. De
tabis ens ; quoniam apud te esl fims vitse, et in lu- hoc oleo dicitiir in Psalino Emendabit me justus
:

mine tuo videbimuslumen. Prxtende miseticordiam in misericordia,et arguet me ; oleumautnm pecca-

tuam scientibus te, et juslitiam tuam iis qui recto ioris non impinguabit caput meum (Psal. cxl, o).
suntcorde. Huic igiturjnslitiaeDei contraria super- Eldgit ajusto raisericorditer reprehendi, et quo-
bia est, qiia fiditur tanquam de operii)us propriis ;
daininoilo colaphizari, qiiam, ut ei caput in sii-

ideoque ibi sequilur : Non veniat mihi pes super- perbiara crescat ' peccatoris adiilatione laudari.
bia!(Psal. xxxv, 8-12). 75. Irridentium quippe responsio mihi videtur,
73. HsRC justitia qua ejns fideles justi sunt, inte- cum eis a sapientibus virginibus. Itepotiusad ven-
rim vivenles ex fide, donecperfectajustitia perdii- dentes, et emite vobis : sicut in quodam libro Sa-
cantur ad speciem, sicut salute perfecta eliam ad pientiae scriptum est, ubi contemptoribus dicit, Et
ipsius corpoi-is immortalitatera, gratia est • Novi egoperdicionivestrse superrideboiProv. I, 26). lUa
Teslamenti. Unde alio loco dicit Apostolus, Pro autem responsione qua petentibus oleum dictum
Christolegationefungimur,tanqunm Deoexhortante est. Ne forte non sufficiat nobis el vobis, non des-

per nos ; obsecramus p?'o Christo reconciliari Deo : peranter, sed huraililer dictura est. Qiiis eniin sic
ac inde subjiingit, Eum qui nonnoverat peccatum, preesumat de conscientia sua, iit cerlus sit eam
pro nobis peccatum fecit, id est, sacrificium pro sibi in judicio Dei posse sufficere, nisi misericor-
peccatis; nam et ipsa in Lege peccata appe!al)an- des ' misericorditer judicet ? Judicium enim sine
tur, quaepro peccatis ofTerebantur. Ut nos simus misericordia illi qui non feoit raisericordiam (Jacobi.

Dei inipso (ilCor. v. 20, 21) id est, io ejus

jusiitia : 11, autem
13). Ipsae sunt lampades accensae opera
corporequod est Ecclesia, cuicaput est, nos siraus scilicet bona, de quibus Dorainus dicit Luceant :

justitiaDei quamignorantes illi, et suam volentes

;
constituere, id est tanquam de suis operibus glo-
riantes, justitiae Dei sunt snbjecli. Inde et in hoc
psalmo cum dixisset, Annuntiabunt justitiamejus,
sequitur et adjungit ; Pupulo qui nascetw, quem
fecit Dominus. Quisestenimpopiilusquemnoa fecit
bona opera vestra coram hominibus ', et glorificent
Palremvestrumqui in cxlis est(Matth. v, 16). Hu-
cusque pertendit inleutio virginum sapienliiim, ut
ideo velint videri abhominibusoperasuabona,non
qiio ab eis laudentur ipsae, sed ut glorificelur Deus,
a quo illis est quod bene operantur ac per hoc :

Dominus, secundum id quod homines sunt, qui
etiam pecora creavit, a quoest omnis vita, omnis-
que facta et creata natura ? Sed ita intelligendiira
est,qiiem fecit Dorninus, utnon solum, quod horai-
nes sunt, verumeliam quod justi sunt, ab illo facti
intelligantur, secundum illud quod jam non serael
coramemoravi ab Apostolo dictum Ipsius enim
figmentum sumus,creatiinChristo Jesuinoperibus
iuteriori bono gaudent, quod est coram Deo, ubi
eleemosyna in occulto, ut * pater, qui videt in oc-
culto, reddat. Et ideo nondeficiunt lampades, quia
interiori oleo veiyetantur, id est inteutione bonae
conscientiae, qua coram Deo fit in ejus gloriam
quidquid coram hominibus in bonis operibus lucet.
: At vero stultarum virginura, hoc oleum non secum
portantiuin deficiuut lampailes id est, non per- ;

bonis, qugepraepdravit Deus ut in illis ambulemus. severanter bonaoperalucent,cumlaus humanafue-

CAPUTXXXI.— 74.Anim8eigiturrationalisrauta- ritsubtracta, proplerquam illafaciebant, bucusque
bilitasadmonetur, quo noverit, nisi participatione iuleationemsuam perducentes ut viderentiir ab ho-
incommutabilis boni, justain, salvara, sapientem, minibus, non ut glorificaretur Pater qui iu caelis
beatamse esse non posse, necsibi earabonum esse est. Quae intentio perennis est gloriae, qua novit

possepropriavoluntate, sed malum. Propriaquippe anima Deo se deberequod justificata estad facien-
voluntate avertitur a bono incommutabili, eaque da bona opera, et ideo in illo, non in se, laudari
aversione vitiatur : nec sanari per seipsam potest, amat. Unde alibihomo Dei cantat, In Domino lau-
sed gratuita misericordia sui Creatoris, qute in hac dabitur anima mea (Psal.xxTiui, 2), ut qui gloria-
vita eam ex fide viventem in spe constituit salutis lur, inDoraino glorietur (I Cor. 1,31).
eeternee. Unde non altum sapiat, sedtimeat ; eoque CAPUT XXXII. —
76. Sed quid estquodin eadem
timore casto inhaereat Deo, qui eara a propria im- Evangelii lectione scriptum est, omnes sponso tar-
munditia qua inordinate bona inferiora dilexit, velut dante dormisse? Somnum istum si intellexerimus,
a quadara fornicatione spirituali mundavit nec : quod velut tardante judicio, ad quod faciendum
humanis laudibus extollatur, ne * sit in virginibus
' Erasmo videbatur legenduna, crassescat. Sed libri om-
stultis (Matth. xxv, 1-13), aliena laude laetantibus
nes habent, crescat ; quo verbo alludit Augustinus ad
(hoc enim <ie qusestionibus tuis restat extremum), illud proverbium, quod refert superius in epist. 33, n. 3.
De homine, ait, quemfalscB blanditice faciunt arrogantem,
etpropteripsam inanemlaudem,nonproptercons-
recte eliam vulgo dicitur, Crevit caput.
cientiam suam, ubi illis testis est Deus, bona ope- ' Sic Mss. Vatic. et prope omnesex nostris. At Edd.,
rantibus nisi misericors, etc.
; sed sit in virginibus sapientibus, ubi
' Mss. sex. Luceant opera ve.stra coram hominibus, «<
• Mss., gratia esl Novi Testamenti.M in h;dd.,deerat est. videanl bona facta vestra et glorificent.
f ueratque insignis hic locus prava interpunctione vitiatus. * SicMss. plerique. At Edd. habent. bon eleemosijnam
' Edd., extollatur, nec sit.Mss., ne sit in occullo pater qui videt in occullo reddat.
 : ;

EPISTOLARUM CLASSIS III. 574

573

venturus abundante iniquitate chari-

est Chrislus, habent secum, quoniam sibi tribuendo si quid boni

ias refrigescil, qiiomodo ibi ponemus virgines sa- operis faciunt,necesse est iutlentur sup(;rbia, et pro-
pienles, cum potiiis in iliis sint de quibus dicitur :
pterhocvitiumsiclaudedelectentiirhumana,utejus
Qui aulem perseveraverit usque in finem, kic sal- agun t fervere et lucere videantur.
gaiidio si quid boni
vus erit (Matth. xxiv, 12) ? Dictum est ergo, Dor- CAPUTXXXIV.— 78. Tardanteautemsponso,dor-
mierwit omnes qiiia nontantnuistulti,qui propter
: mierunt omnes. Non enim tunc veniet ciim spera-
huu)anam laudem boiia operantur coram homini- tur, sed media nocte cum val.ie obscurum, id est,

bus, verum etiam sapientes, qui hoc propterea occultum erit an veniat. Unde dicit, media nocte
faciuntiitlaudeturDeus,experiuutiiristammortem clamoiem factum Ecce sponsus venit, exite ob-
:

ex utroque enim genera moriuntur. Et ista mors viam ei. Nimirum clamor iste ipsa est tuba illa,
seepe in Scripturis dormitio dicitur, propter futu- quam commemorans Aposlolus dicit Canet enim :

ramresurrectionem velut evigilalionem. Hinc Apos- tuba,et morlui resurgentincorrupti (I Cor. xv, 32).
tolus dicit, De dormienlibus autem nolo vos ignO' Tubse nomine aliquod evidentissimum et praeclaris-
rare,fratres Thess.w, 12) ;et ahoioco, Exquibus
(I simumsignum vultiutelligi quam vocem archan- :

plures manent usque ad hic, quidam autem dor- geli et tubam Dei alio loco dicit (I Thess. iv, 15).
Quajetiam voxipsius DominiJesu Christi in Evao-
mierunt{\ Cor. xv, 6) et aliainnumerabilia inhoc
:

testimonia aperte per Scripturas utriusque Testa- gelio dicitur, quam audient ii qui in monumentis
menti reperiuutur. Unde et ille ait, sunt, et procedenl {Joan. v, 28, 29). Surgunt ergo

CoQsaDguineus lellii sopor : omues sapientes et stultse, et ap-

virgines illae, et
(Virg. ^€neid. iv.)
tant lampades suas, id est, rationem praeparant
multa invenies etiam in seecularibus
et si advertas, reddere de operibus suis.
lilteris,ubimorssomDOComparatur. Significaviter- 79. Sed tunc, in illius clamoris evidentia et re-
goDominusfuturumessetempus, quo inter tribula- surreclione mortuorum, quia nuUa eril dubitatio
tionesettentationes saeculi hujus, jam jamqueejus jam instantis prsesentisque judicii, subtrahetur
exspectaretiiretsperareturadventus,tauqiiam pro- omne solatium laudis humanse. Neque eniin vaca-
pinquusatqueimmiuens,adquemse praeparentqui bit de alio disceptare, vel de alio judicare, aut
inejusessefaiuilia videntur. Hocest enim quodait, gratificari atque suffragari alteri, quando unusquis-
exisse obviam sponso et sponsae. Sponso quidem, de suorum facto-
que propriiim onus portabit, et
Dei sponsag autem, sive q uia in eo corpore ven-
Filio :
rum reddenda ratione cogitabit ac per hoc fere- :

turusestquod suinpsitex Virgine; sivequiaipsaEc- tur animus quidem virginum stultarum consuetu-
clesiatuncclarior apparebit, utad univeisicorporis
dine propria, sed non inventis laudibus humanis
congregationem membra concurrant, quibuscoa- deficiet. Neque enim germauitus dixerunt, Apud
currenlibus.ejiismaguitudomon-trabitur. mea ; vel, In Domino laudabitur anima mea
Laus
te
CAP. .XXXIll. —
77. Virginespropterconlinentiam
aut in Domino gloriatae sunt, cum ignorautes Dei
nuucupavif. Decem vero, idest quinqueetquinque, justiliam, suam justitiam constituerent. Ac per hoc
propternumerumquo censentureorporis sensus.in petunt a sapientibus oleum, hoc est aliquam con-
quibushabilatcontinentia,cumavoluptatibusturpi-
solationem nec inveniunt nec accipiunt, illis re-
;

busetillicitisabstinetur.Lampadessicutdictumest, spondentibusse nescire utrum vel sibi sufflciat ipsa

bona sunt opera, maxiineque ad misericordiam per- conscienlia, qua exspectant misericordiam sub illo
tinentia et ipsa quse etiam coram hoiiiinibus lucet
;
judice, qui cum in throno sederit, quis gloriabitur
laiidabilisconversatio: sedmagni interest,quamen-
castum se habere cor, aut quis gloriabitur mun-
tis intentione fiat ideo dicit aliassapientes, stultas
;
dum se esse a peccato, nisi superexsultet miseri-
alias.Sedhinceasdiscernil,qiiodstulaenonsumpse- cordia judicio (Jacobi ii, 13) ? quae super eos erit,
runt oleum secum, sapientes autero acceperunt intentione fecerunt, ut
qui misericordise opera illa
oleum iu vasis suis, hocest in cordibus suis, ubi fit eorum misereretur, a quo se sciebant accepisse
ipsaparlicipatio intimi ac superni boni.Unde in psal-
quod habebant nec gloriabantur quasi non acce-
;

moquodam, cum dictum esset, Sacfificate sacrifi-

perint, sed per seipsos habuerint quo placerent,
ciumjustitiee, etsperatein D<jmino;Multi,'m(\v\\\ , di-
sicut stulli qui et sibi placent tanquam de bono a
cunt.-Quisostenditnobisbona'? Deindeutmanifesta- ab adulantibus vel errantibus ita
se sibi parato, et
retcujusboniaraoredebeamusoperarijustitiam,hoc laudantur ac si ipsi sint aliquid. Qui autem putat
est, sacrificare cacrificium justitise* : Signatum est,
cum nihil sit, sicut dicit Aposlolus,
se esse aliquid,
inquit, 171 nobis lumen vultus tui, Domine ;dedisli
seipsumseducit. Opusautem suumprobet unusquis-
Ixlitiamincorde meo{PsaL iv,6,7).Cujus boniali- que;ettuncinseipso tantumgloriam habebit,et non
quantumparticipali,Ptpleniusperfectiusquepartici-
inaUero{Galat. vi,3): hocestportareoleumsecum,
pandi intentione, qui bene operatur, et laudabiliter non ex aheua laude dependere. Sed quam gloriam in
eliam in conspectu hominum conversatiir, habet eum cui dicitur, Gloria mea,et exal-
se habebit, nisi ^

oleumsecum,quobonaoperae)usetiaminconspec- tanscaputmeum{Psal.in,ik):\itquodsxpedicendum
tuhominumlucentianonexstinguuntur;quianonin est,quigloriatur,in Domino glorietur (I Cor.i,3i)?
eo charitasrefrigescitabundanteiniquilate,sedper- sapientia quee in sapientibus virgini-
80. Proinde
severatusqueinfinem.Hocoleumstultaevirginesnon bushabitat.secundumilludquodaatepreedixitjCuai
* Edd. post juslilice addunt, et sperare ; quod quidem
abest a Mss. » Edd., nisi eam. Mss., nisi eum.
575 S. AUGUSTINI EPISCOPI 576

ait contemptoribus, et sanam doctrinam accipere re- eraraus homines, filii Dei Heremus {Joan. \, 14, 12)
ciisanlibus, El ego uestrx perditioni superridebo participatione incommiitabilis boni in melius cora- lol

(Prou.i,26);dicitstuItis \\v^\n\hu9,Jlepoliusadven- mutaii,non ad lemporalera felicitatem.sed ad vitae (rti

dentes,etemite vobis :lmqn<nn diceret,Ubi sunt
vosfallebant raendosissimis laudibiis,
vobisfaliebamini.quiain vobisnonin Doininogloria-
bamini?Qiiodauteradinil, Et dum eunt emere, venit
sponsus ;et qux paratse erant,intraverunt cum eo,
boc mihi videtur inleHigendum.quod vitioso cordis
alfectu inhiabunt inani glorife, qiiam vanse mentis
elationesectatae siint. Etipse appetitussignificatiis
est in eoquod dictum est, Z)ww euntemare,venit spon-
sus; et introierunt cum eo nd nuptias, quse paratx
erant : hoc est, qufe veram fidera veramque pietatem
qiii {Eternae.qiiae sola beata est,adoptionem. Unde pla-
quando et a ciiifetiam propheticiim P.salmum percurrere, cuju»
primiim versum inpassione commeraoravit,oslen-
densquoraodonos Deusderelinqual, etqiioalio mo-
dononrecedatanobis:ad bonaffiternanoscoUigens,
temporalia vero aliqiiando iitiliter tribiiens, et ali-
quando utilitersubtrahens ;nt eisnon haereredisca-
mus,necontemptaluceinteriore,qu8eadnovam per-
tinetvitarafundeetiampsalmusisteipseprosMscep-
honcma/u/ma, tanquam prolucenova.nomen acce-
pit), in exteris tene^ris libenter habiteraus, unde ia

corde gestabanf qua possentcontemperari numero

,
exterioresmittunturquiexistisexterisnonseadinte-
societatiquesanctorum.noninseipsis.sedin Domino rioraconvertiint;ne diabolo et angelis ejus sociati,

gloriantium,ut intrarentcum eisin gaudium.de illud extrema damnatione puniamur. Intelligentes igifiir
quo dicitur, Inlra in gaudium Domini tui (Matlh. peregrinationemnostrara iuhacvita, mundocrucifi-
xxv, 23) ubi erit perfecta parlicipatio incommnta-
; gamnr,extendente3 manusin latitiidinera bonoruna
bilis boni, cujus modo veiut arrha qusedam per operum,etlonganimitate iisque in finem perseveraa-
fidem tenetur, ut secundum hanc gratiam vivamus, tes, atque habentes cor siirsum, ubi Chrislus est in

in quantura Deo, non nobis vivimus. dexteraDeisedens(Co/oss.iii,l,2),toturaquehocnon

CAPUTXXXV. — 81.Proindeqiiodsequitur,iVo(ns- nobis,sed illius misericordiae trihuentes, cujiis pro-
sime veniunt et7'eliqu3e virgines, dicentes : Domine, fiindajudicia omnem scrutatorem fatigant. Haecest
Z)omtne,aj(jerino6is,-nondictiimesteasemisseoieura, enira non inaniter fabulosa, sed utiliter verax latitu-
etsicvenisse,neque enira jam eiatuude sed ; raiseri- do, longitudo, altitudo, profiindum, unde pervenia-
cordiara sero qiicesiisse,ciim jam tempiisjiidicandi mus etiam ad supereminentem scientiam charitatis
probos a reprobis separandi.Recte aiitem illis
esset,et Christi, et impleamur in omnem plenitudinero Dei
respondetur: A?nenrficoyo6js,iVesc?oyos.Illeqiiippe {Eph. III, 19).
p
hocdicit,qnemnonlatelaliquid:sed,iVes<?JOUos,nihil CAPUT XXXVII. — 83 . Scio aufem qiiam non super-""
aliud est quam, Nescitis me,qiiando de vobis potius vacaneasollicitudine,perhancoccasionemquaestio-
eligitis quara de me. Cum enim dicitur
confidere •
num mihi abs te propositarum, Novi Testamenti gra-
quod nos cognoscit Deus, cognitionem sui nobis tiam tibi voluerim copiosius commendare. Habet vA

pr8estat,utperhocintelligamusnehocquideranobis enim adversarios,qui ejiis profiindilale turbati,non m

esse tribiiendum quod nos scimus Deum, sed eam Deo tribuere, sed polius sibi voliint ariogare quod ii

quoque scientiara illius misericordiae tribuamiis.Un- boni sunt. Nec tales sunt, quos facile contemnas sed ;
Kl(

decum quodam loco Apostolus dicerel, Nunc autem continenter viventes, atqiie in bonis operibus lauda- i]*l

cognoscentes Deum,correx\teia\t, Imo cogniti a Deo
[Galat. IV, 9): quid aliiid volens intelligi, nisi quod
eosipse feceritcognitoressiios?Nemo autem cogno-
scit Deum, nisi qui intelligit illum esse summura at-
que incommutabile bonum, cujus participatione fit
bouus:quod in hujus psalmi concliisione positum
est, Annuntiabunt justitiam ejus populo qiii nasce-
tur,quem fecit Dominus. Indeestetilludquodinalio
psalmo: Ipse fecH nos,et non ipsi nos{PsaLxcix,3).
Hocenim non adeamnaturam qua hominessuraus^
cujus naturse idem ipse creator est, qiii coeli et terrae,
biles nec falsum Christum sicut Manichaei aliique
: M
plurimi haeretici, sedeumdem verum cequalemque
Patri et coseteruum, veraciterque hominem factum,
et venisse credentes, et ventiirum ex>.peclaDtes;sed
tamen ignorantes Dei jusfitiam.et suam constituere
volentes. Neque enim fnistra Dominus, cum et ilias
commemoraret quae secum intraverunt ad nuptias,
etillascontra quas januas claiisit,et quibus respoa-
dit, Nescio vos, utrasque virgines dixit,propter con-
tinenliam:etquinque propter concupiscenfiamcar-
nis edomitam, quinario praeditam sensu ornatas ;

siderum,omniumqueaniraantium; sed ad illud po- ulrasquelampadibus, propter bonorum operum bo-

tiusreferendnmest quod Apostolusait: Ipsius enim naeque conversationis in conspectu hominum lucu- I

sumus figmentum creali inJesu Christo in operibus lentissimam laudem; utrasque obviam sponsoeun-
bunis, qux prxparavit Dens ut in ilLis ambulemus tes, propterexspectationem quaChristisperaturad-
{Eph. u, 10). ventus: sedtamen alias sapientes, alias stiiltas, quod
CAPUT XXXVI. - 82. Arbitror tibi satisesse solu- sapientes oleum acceperunt in vasis suis,stult8eau- :

tastuas quinque quaestiones.dum inista mea veluti tera hoc non ferebant secum; in tam multis pares,
sexta immorarer.quam mihi proposui de Gratia Novi hoc solo eas dispares demoDstrat, hoc solo diversa
Testamenti.propter quam Verbum carofactumest, eisetcoDtrarianominairaponit.
id est, qiii Filius Dei erat, homo factus est, naturam Quid enira tam conjunctum quam virgines et
84.
suscipiendonostram,nonamittendosuam:perquod
virgines,quinqueetquinqueIampadibusornataeob-
et Dobis recipientibus eum potestas daretur, iit qui
viam sponsoeunfeselistae ef illae? Etquid tam con-
' Bad., Am. et Er., constderart; atcaeterilibri, confidere. trariumquamsapientes,etstullae?videlicetqiiodis-
 ^77 EPISTOLARUM CLASSIS III. 518

tfE oleum in vasis, hoc est, inlelligenliam gratiae Dei TIUS, MaXIMINUS, OpTATUS, AUGUSTl.NUS, DONATUS,
portanlia conlibiis suis, scientes quodnemopossit et caeieri episcopi de concilio Zertensi *, ad Dona-
(^ssecoutinensnisi Deusdet,et hocipsutn sapientise tistas.

tiepMtanles,scirecujns hocdonurasit(5fl;). viii, 21): l.Cum

iu auribus nostrisfama crebresceret, hoc
ilise aiitem largitori omniuiu honorum gratias non vobisvestrosepiscopos dicere,Cognilorera (fl) pree-
agentes,evaniieruntiucogit<itionibiissuis,etobscu- miofuisse corruptum,utconlraeos sententiaprofer-
ratumest insipiens cor earum,dicentes se esse sa- retur, vos autem ista facile credere, ac propterea
liientes, stulta? factae sunt {Rom. i, 2i 22). De quibus , multos vestrum adhuc nolle acquiescere veritati ;

modo nuncdesperaudum est, antequam

sanenullo
dormiamus sed siita dormierint, cum factusfuerit
: iiostro haec ad vos scripta dirigere, quibusprimitus
ciamorille, quoadesse jara nunliabitur sponsus,
•vigilantes,hoc est resurgenfes remanserint foris
nonquiavirginesnonsunt.sedquia nescientes unde
habcnt qiiod sunt, stult;B virgines sunt, meritoque
foriserunt, quia internneatfectum gratiaenon secum
fiMunt.
85. Quando tales ergo repereris,
deantuuinitatem vasorum suoriim,sedtueispotius
pieuitudiuem.UndeaitApostolus, Quisquis se putat
aliquid scire, nondum scit quemadmodum
autem,
scire .^\.mc>iLOi\.e\\deQsq\.ndd\xer\\,Quisquis
\nqui[,diligit Deumhiccognilusest abillodCor.vwi,
i,3).Necsicdiceievoluit,Cognoviteiim,seddicendo,
cognitus est ab illo, expressius voluitcommendare,
etiamhocabillonobisesse uteumdiligamus.Chari-
placiiitnobis,cogenteDoraini charilate, ex concilio
et admoueremiuiillosvobis viclosatquecouvictosheec
;
mendaciajactare: qui etiam insuo Mandato, quod
pro illa collatione feceruut.etsuisnomiuibus atqiie
subscnptionibus tirmaverunt,nos iUlc Iraditoreset
persecutores suos esse dicentes, in falsilate atque
mendacioinanifeslissimodetecliatquecouviclisunt;
non tibi persua- ita utvolentesgloriarideraiiltitudinecoepiscoporum
suorum, iuter aliquorum absentium nominaetiam
mortuinomeuinsererent;etcumqUferereturijbiesset,
oportet subita perturbationecjecati.ipsi eum contiterenlur
initineredefecisse.Etcuminterrogarenturquomodo
poliierilapudCarthaginemsubscribere.quiinitinere
jamdefecerat,vehemcntiuspertiirbati,aliomendacio
se obligaverunt, respondentes eum a Carthagine re-
deuntem fuisse defunctum de quo mendacio exire :

tasenim Dei dilTunditur in cordibus nostris, nonper omnino minime potuerunt. Ecce quibus creditis vel
nosipsoSjsedperSpiritumsanctumquidatusestno- deantiquatraditione, veldeCoguitoriscorruptione,
bis {Rom. V, 5). Necesse est autem ut parum diligat qui Mandatum suum, ubi nobis objeceruntcrimen
Ueum, qui non ab illo.sed a seipso bonum se arbitra- traditionis, non potuerunt couscribere sinecriraine
tureffectum unde autemheri polest ul talis nonin
: falsitatis.Proinde quae luaxime necessaria credidi-
seipso, sed in Domino glorietur ?Qui enim gloriatur raus, his litteris tanquambreviariocollectainserui-
quodsitbonus,in illodebet gloriari, aquofactusest mus,nefortead inagnaGestorumvolurainavelperve-
bonus acperhocqui se asemetipsofactumbonum
: nire non facile possitis, vei ea legere laboriosum pu-
arbitratur, consequens est ut in seipso, non in Domi- tetis.

Omnisautem iutentiogratia^ Novi Tes-

noglorietiir. Carthaginem venimus et nosetepiscopi vestri,
2.

lamenti, qua sursum cor haberaus^quia omne da- etquodpriusuolebantetindiguum esse dicebant, in
tumoptimum,etomnedonumperfectuindesursum unumconvenimus. Electi sunt ex nobis et ex ipsis
esilJacobi i, l7J,idagil, nesimus ingrati ; atque in septeni hinc, et septem iude, qui pro causa omnium
ipsa gratiarura actione nihil aliud agitur, nisi ut loquereutur. Electi sunt alii septera hiuc, et septem
qui gloriatur, in Domino giorietur. Habes librum, inde,curaquibus,ubiopuserat,consiliumpertracta-
etsi prolixum, tamen. quantum existiLuo,non super- rent. Electi suut quatuor hinc, et quatuor inde, qui
fluum. Sed ama etiam ecclesiasticas legere litteras, Gestis conscribendiscustodes essent,ne infalsatum
etnon multainvenies,quterequirasexme;sedlegen- aliquid ab aliquo diceretur. Dati sunt etiam a uobiset
doetruminando, sietiampureDominumlargitorem ab ipsis nolarii quatuor hinc,et quatuor inde, ut bini
boaorumomniumdepreceris,omniaqu8ecognitione cum exceptoribiisjudicis alternarent, nealiquis no-
dignasunt.aut certe plurima, ipso magis inspirante, striim se dixisse aliquid causaretur,quod nonfuisset
quam hominum aliquo commonente perdisces. exceptum.Huictantsediligentiaietiamilludestaddi-
Quanquameoipsoquoforiusecusbeneadmoneutein tum,utetnosetipsi,quemadmoduraipse judex, ver-
judicio non errante approbamus, quid aliud quam bis nostris subscriberemus, ne quisquam diceret in
internumlumen, magistrum nos habere testamur? Lov., de Concilio Cirtemi. Cdd. duo Vatic, Xersensi.
'

EPISTOLA CXLI *
(a). At prope oiunes Mss., necnon Kdd. Bad. Am.et Er,
alii

Ad populumfactionis habent, de Concilio Z<!riensJ:quam lectionem probatam

donalianae, quomodo illorum itelligimiisvirisquibusdameruditis.quicivitatemaliamin
scopi in Carthaginensi coiiatione cnnvicti sint.
Nuinidia Girtensem qure Goastantina vocabatur, etaliam
Itaque nunc demum redeant ad Ecclesiae catho- Zerlensem fuisse colligunt ex coUatione Carthaginensi,
licae communionem. ubi pneter Constantinensem et episcopum Fortunatum,
SiLVANus Senex, Valentinus, Aureluis Lxxocen- Zerlenses alii duo Gaudentius ot Saluslius recensentur.
(6),

40: uni hanceamdem epistolamasescriptam recognoscit

* Adhanc emendandam adjuti sumus bg. bl.c. ec.
a. Augustinus, iicet non missam privato ipsius nomine ;
ff. gv. n. s. sb. t. vc. duobus r.
g. quatuor v. et Ain. « quia. inquit in concilio Numidoe omnibus qui ibi era-
Bad. Er. Lov. « mus, lioc lieri placuit, » ut scilicet perbrevi epistola
\a) Alias 152 quae autem 141 erat, nuuc 264. Scripta
:
docerentur Donatistae quid in Garthaginensi collatione
dijB Ujunii au. 412.
tj;estum sit, ne a siiis ipsorum epi>copis,rem aiiteratque
(6) Aurelii nomen bic exhibent epistolae hujus exempla- habuerat narrantibus, seducerentur ulterius.
ria. At ipsum omitluut codicesomnesin Iib.2Retract. c. (a) Macellinum.
 : !

579 S. AUGUSTINI EPISCOPI 580

illisGestisaliquidvel posteafuisse corruptura.Curn psit. Cumautemdicit,7M</teiumsi7»!manrfufa^sati9
enimaclbuc vivenlibus eisqui subscripseruut,inno- oslendit, quia non alteri judicium manducat, sed
tuerint eadem Gestu omnibus locis, in quibus opor- sibi. Hocnosegimus, et ostendimus, et obtinuimus,
tet ut innotescant; sicetiamad posterosconfirmata quiacommuniomalorum nonmaculataliquempar-
veritas perdurabit. Nolite ergo esse ingrali lantae mi- ticipatione Sacramentorum, sed consensiouefacto-
sericordiflBDei.quaeperistamdiligeutiam vobismini- rum. Nam siin factis nialis non eis quisqiie consen-
slrataest. Nuliaexcusatiojamremansit; nimiumdu- tiat; portat raaluscausam suametpersonamsuam,
ra, nimium diabolica sunt hominum corda quae nec praejudicat alteri quem in consensione mali
adhuc tantaj mauifestationi veritatis obsistunt. opeiis socium non habet criminis.
Rcceepiscopi partis vestrffi,quos omneselet,'e-
3. Hocetiam ipsi voce aperiissimacoacti suntcon-
C.

runt,utproomnibasloquerentur,conatisunt,quan- non tunc quando ista dicebamus, sed postea

fileri ;

tumpotuerunt.utomnino ipsacausa non ageretur, curaaliudageretur.Namcumventumfuissetadcau-

propter quamtantus numerus episcoporuui utriiis-
que partis de universaAfrica, etde tam longinquis
locis Garthaginem venc.rat. Et cum omnis anima sus-
pensa exspectaret in tanta collectione
tur,illi vehementerinstabaututnihilageretur. Quare
hoc, nisiquiacausamsuammalamsciebant,etfacil-
limese posse vinci, si non pote-
agerelur, dubitare
rant?lpseergoauimuseorum,quotimebantnecausa
ageretur, jam victos eosessemonstrabat. Sienim ex
sam etiam Cfeciliani,quara nos ab Ecclesiai causa dis-
tinguebamus,utsiforlemaluses<etinveutus,ipsum
anathematizaremus,nontamenpropteripsuuiEccle-
quid agere- siara Christi relinqueremus, cui per malam suao)
causam praejudicare non posset rcumergoetiam ad
ipsam Caeciliani causam ventum fuisset, et legissent
illi couciliura Garthaginense (a), ubi recitabanl se-
ptuaginta plus minus episcoporum sententias con-
tra Caecilianum absentem prolatas respoodimus ;

torquerent quod volebant, ut jam collatio ipsa non nonobesse illud episcoporum conciliumab-
eis, sic

nec disputationibus noslris veritas appareret

fierit, senliCaeciliano,quemadmodumnonobfuitplurium
redeuntesaCarthagine.quidvobiserantresponsuri? episcoporum partis Donati concilium (6) absenti
quid demonstraturi? Credo, prolaturi erant Gesta, Primiano, quaudo eum in Maximiani causa plus
et dicturivobis : Nosinstabamus utcausanon age- minusceutumepiscopi damnaverant. Tunc illi,no-
retur, illi instabant ut ageretur. Vos expectatis vi- minatacausaMaximiani, undesciunt se etiam quos
dere quidegerimus : ecce legite ubi eos vicimus, ul damnaverant.inhonore integro suscepisse, et bap-
nihilageremus. Forte et vos responderelis, si cor ha- tismum in sacrilego Maximiani schismate datum se
beretis Nihil ergo acturi, utquid istis? vel potius
: confirmasse, et non dextruisse et in sua Bagaitana
;

qui nihil egistis, utquid redistis ? sententia(c),quaeosdamnaverunt, quibusdam qui

4.Deniqueposleaquamnonpotueruutefficerequod in ipso schismate fuerunt, dilationem dedisse, et
conatisunt,id estut causa nonageretur; ipsaactio dixisse quod eos non polluerint sacrilegi surculi
demonstravil quid tiiuuerint, quando in omnibus Maximiani plantaria ergo causa posteaquam
: ista

victi sunt. Confessisunteuim, contra Ecclesiam ca- eoruui aures percussit, expavescentes et perturbati,
tholicam, quae toto terrarumorbe diffunditur, nihil et obliti unde superius contra nos contendebant,

se habere quod dicerent quia divinis sanctarum

;
continuo dixerunt, Nec causa causx, nec persona
Scripturarum testimoniis oppressi sunt,quibus Ec- personx prasjudicat : etconfirmaverunt verbissuis
clesiadesignaturincipiensabJerusalemcrevisseper quod nosanteadeEccIesia dicebamus, quianonso- |

loca ia quibus Apostoli praedicaverunt, et uomina ium Gatholicae transmarinae, contra quamse con-
eorumdemlocorumin suisEpistolisetActis conscri- fessisunt non habere quod dicerent, verum eliam
]

pserunt, etiodediffundipercaeteras gentes. Contra Catholicae Africanae, quae illi unitatis communione '

istam Ecclesiam se non habere causam raanifesta conjungitur, causa et persona Caeciliani, qualis-

voce professi sunt, ubi est evidentissimainnomine cumque fuisset, praejudicare non posset; si Maxi- i

Deinostravictoria.CumenimconfirmanlEcclesiam, mianusquicumcaeterissociissuis Primianura dam- {

cuinoscommunicare.ipsosautemnoncommunicare navit, si etiam Felicianus qui simul Priraianum {

manifestumest, olimsevictosesse testantur et vo- ;

damnavit, etposteaincausa Primiani aDonatiparte ^

bis, si sapiatis, aperlissime indicant quid dimittere, damnatus est, non praejudicat parti Donati, cui j

et quid tenere debeatis, non ea falsitate qua vobis
non cessantadhuc usque mentiri.sed
quam sunt confiteri.
victi coacti
S. Quisquis ergo ab hac catholica Ecclesia fuerit
separatus,quantumlibetlaudabilitersevivereexisti-
modo episcopus, sicut antea fuerat, receptus ad-
illa veritate juogitur;sietiam ipsis sociis suis Maxiuiianus non
praejudicat, quibus isti dilationem dederunt, di-
centes eos ab illo, cum quo fuerunt, non fuisse pol-
lutos, quia nec causa causae prxjudicat, nec per-

met, hoc solo scelei'e quoda Christi unitate disjun-
ctusest, nonhabebitvitam;sedira Deimanet super
eum. Quisquis autem in hac Ecclesia bene vixerit,
nihileipraejudicantalienapeccata^quiaMnMs^MW^^Me
in ea. proprium onusporlabit, sicut Apostolusdicit
{Galat.\i,^).EiquicumqueineaiCorpusChrisliman-
sona personae.
7.Quidergoquaeritisamplius?Multis quidemver-
bis superfluisGestaoneraverunt; etquianon potue-
runt efficere ut causa non ageretur, hoc fecerunt
(a) An. 311 habifum a factiosis.
(6) Gabarsussitanum, an. 393 cujus Epistola synodica
;
\

in Enarr. in Psal. 36.

ducaverit indigne,judicium sibi manducat et bibit (e) An. 394 pronuntiata quse habetur in lib. 3 cont,
;

(I Cor.w, 29) nametiamhoc ipse Apostolus scri-

: Crescon. c. 53.
581
multumloquendo, ut quod actum
relur.Seddebentvobiseliauiislaeorumpaucaverba
siifficere, ne propler nescio quae, nescio
liomiuumcrimina, oderilis uiiitatem calholicae Ec-
clesiye ;
quia, siculipsi dixeruut, relegerunt, subscri-
pserunt, Nec causa cuusaeprsejudicat, nec persona
personae. NametinipsacausaC«ciliani, quainlicet
adEcclesieecausamuon pertineulem,tamen defen-
dendam suscepimus, uteliam ibicalumuiaemauife-
starenlur ipsorum, apertissime victi sunt, nihilque
eorumqujeiu Caecilianuiu intendebant, probarepo-
tuerunt. insuper etiam de criminibus Iraditionis nos
episcopaliaGesta (a) protulimus, unde recitavimus
aliquoseorumepiscoporumquisententiasinabsen-
tem dixeranl Ceeciiianum, manifeslissimos fuisse
Iraditores.ContraipsaCesla illi.quia iionhabebaut
quod dicerenl, falsaesse dixerunt sed nullo modo ; dimittereiitur, utDeojudice, sicutetjam coeperant,
probare potuerunt.
8.1usuperetiam confessisunt, vel potius pro ma-
guagloriaprofessisunt, Caicilianum apudCoustan-
liuum imperatorem a suis praecessoribus accusa-
tum.Etaddideruntmendacium, quodilli accusanti-
busfueritablmperaloredamnatus.Ecceethincvicti
suut, unde vobis soleut nebulas erroris offundere,
coucitautesnobisinvidiam.etin odium vestrum nos
adducentes,quiaEcclesiaicausamapudlmperatores
agimus. Eccemajores eorumdequorumnomiuibus
gloriantur, Ecclesiae causam egerunt apudlmpera-
torem persecuti sunt accusaudo CcBciliauum apud
;
Imperatorem, damnatum dixer unt. Jam non vos se-
ducant vanissimiset mendacissimis verbis redite
adcorvestrum,timeteDominum,cogitateveritalem,
relinquitefalsilatem.Quidquideuimjampassifueri-
tisimperialibuslegibus, quod non pro justitia, sed
proiniquitatepatimini, nonpoleritisdicereideonos
vobiscum agi nou debuit, ut
esseinjustos, quiasic
hnperator vosab istaiuiquilatecompesceret. Epis-
eopienimvestriconfessisuutmajoressuossicegisse
cuiu Caecihano, quomodo vobiscum
agi non vultis.
Etlamenquod Caecilianum apudlmperatorem per-
secwli fueriut, etiam ipsis confilentibus
quod autem Caecilianusfuerit ab
bussatis constitit:
Imperatore damnatus, omniuo non constitit imo
etiamconstitileum, accusantibus etpersequentibus
majoribuseorum, etbisnumerot6)prius abepisco-
pis, etab ipso postea Imperatore fuisse purgatum.
Hoceliam ipsi contirmaverunt, taha postea, quasi
procausasua, proferendo.utmagiscontraipsosesse
invenirentur, et pro causa Caecihani etiam illa quae
protuleruot, recitarentur. Quoscumque ergo accu-
sarevoluerunt, nulhs certisdocumentisprobarepo-
tuerunl: quidquidautemnosetpro Ecclesiaecausa,
et pro Caeciliani causadiximus, etverbissuis etlec-
tionibus a se prolatis eham ipsi contirmaverunt.
9. Nam protulerunt primo codicem Optati, unde
quasi probarentCaeciliauum ablmperatoredamna-
tum: qui codexcum contraillos legeretur,etmagis
ostenderetCaecilianumfuissepurgatum.abomnibus
risisunt. Sedquiaipserisus nonpotuit ab excepto-
(a) Cirtensis Gonc. an. 303 habiti
lib. 3 cont. Crescon. c. 27.
(h) Primumin Roinano Conciho, tumin Arelatensi.
EPISTOLARUM CLASSIS.Il.
est difficile lege- ribus excipi, verbis suisapudActa risos se essete*
Ilerum recitaveruntet protuleruntlibellum
slati sunt.
quorum imperatori Constanlino asuis majoribusdatum,ubi
quesli sunt quod eosmeraoratusimperatorgraviler
persequeretur ac sic eodem libello manifestarunt se
;
apudlmperatorema Caecilianofuissesuperatosjfal-
sumqueessequoddixerant,eumabImperatoredam-
natum.TertioprotuleruutlitterasejusdemConstan-
tini ad vicariumVerinumdatas,ubi eos graviler de-
testatur, et propterea dicit de exsilio reIaxandos,et
furori suo dimittendos, quia jam Deus coeperat ia
illos vindicare :ac sicetiamislislmperatorislitteris
confirmaverunt sefalsum dixisse.quodCaecilianus
ab Imperatoredamuatussit cumpotiuslmperator
:
ipsos a Caiciliano victos esse monslraverit, quando
eos vehementer exsecratus, ideo jussit ul de exsilio
punireutiir.
10. Postea Felicis Apiungensis ordinatoris Caeci-
liauicausamin medium miserunt,dicenteseumdem
Feiicem fuisse traditorem, aquo Cjecilianus fuerat
ordinatus et ejusdem Constanfiniimperatorispro
:
Caeciliaoo contra seipsos litteras protulerunt, ubi ad
proconsulemscripsit, utad Comitatumsuummitte-
returlngentius.Isleautemlngentiusconfessusfuerat
in cognitione ^lianiproconstilis falsumse' fecisse
adversus FelicemCaeciliani ordioatorem. Dicebant
ergoisti non sine causavoluisse Imperatorera utad
se milleretur Ingentius, nisi quia Caeciliani adhuc
causa pendebat:et conabantur immitteresuspicio-
: nem vanissimam,quod posteaquam Ingentius ad
Comitatumdirectusest, tumlmperatorconlraCaeci-
lianum potuerit judicare, et illud judicium suum
quodnosrecilaveramus,ubiioterpartescognoverat,
Caecilianumquepurgaverat.sententiaposterioreres-
cindere. Seddicebatureisuthoc potius legerent;et
nihil omnino proferebant. Illae autem litterae Impe-
ratoris(a), quibus ad semitti jussitlngenlium.quas
contraseipsospro Caeciliano recitaverunt, hocconti-
nent,quod /Elianus proconsulin causaFelicis au-
et protitenti- dientiampr8ebueritcompetentem,eiimilemque Fe-
liceui a crimine tradilionisinnocentem fuisse consti-
; teril: sed IngentiumadComitatum suumpropterea
juberetransmitti, utillis quiibieranl, etdiurnisdie-
buseum inlerpellare non desiuebant, apparere et
intimaii posset, et frustra eos Caeciliano invidiam
comparare, et adversus eum violenter insurgere
voluisse.
11 Quis eos crederet ista contrase recitasse pro
nobis, nisi Dei omnipotenlis nutu factum esset, ut
nou soluin verbaeorumGestis tenerentur,sedetiam
manussubscribentium legerentur ? Nam etordinem
consulum et dierum, qui Gestis expressus est,si quis
nuncdiligenteradverlat.invenietprimoCaecilianum
episcopalijudiciofuissepurgatum.DeindenonmuIto
post Felicis Aptungensis causa ab vEliano procon-
suleexaminalaest,ubieuraconstititinnocentem in :
qiiacausaad Comitatummitti jussus est Ingentius.
Etlougepostea ipselinperator causam iiiterpartes
exstant in * Mss. plerique, falsam fecisse ; supple, epistolam. Vide
quifi
superius epist. 88, n. 4.
(a) Exstant in epist. 88, n. 4.

583 S. AUGUSTINI EPISCOPI
cognovit atqiie finivit in qua cognitione Caecilianiim
: ut ecclesiastica officia, pro suo quixque gradu, fide-
innocenlein.iilosauteracalumniosissimosjiidicavit.
Inquoordineconsulum et dierum satis ostendilur
faliacitereoselcalumniosedixisse, quod Imperator
missoad Comitatumingentio.judiciumsuiim muta-
vit.et (^jecilianum quem prius purgaverat, poslea
condemnavit.Non solum autem de hac re legere
nihil
potuerunl,etcontraseipsostantalegerunt;sedeliam
per ordinem consulum evidentius convincuntur,
poslcausam Felicis proconsulari judicio termina-
tam.in quajussumest ut ad Comilatum Ingentius
mitleretur, nec parvo intervalio, sed longe postea
memorati imperaloris judicio inlerpartes habilo,
Caecilianum fuisse purgatum.
12.Nonergo vobisdioantquiapraemiocorrupimus
jndicem.Quidenimaiiudsolentvicliliominesdicere?
Aut si aliquid dedimus judici, ut contra iiios pro
nobispronuntiarel;ipsist|uiddediraus, utcontrase
pro nobistanta nonsolura dicerent,verum etiam re-
citarent? Anforte volunt uteis apud vosgratiasaga-
mus.quiacumdicantjudicem praemio anobisesse
corruptum,ipsi tam multa, quaepro nobis contra
seipsosdixeruntet recitaverunt, gratis nobisomnia
pr8estiterunt?Autcerlesiproptereadicuntquodnos
vicerint,quiameliusegeruntcausamCfecilianiquam
nos,hocplanecredileillis. Nos enim duas lectiones
proillo sufficere putaveramus : illi autem quatuor
protulerunt.
13. Sed quid pluribus lilteras oneramus?Si
nobiscredere,credite;etteneamuspariterunitatera,
quam jubetetdiligitDeus. Siautem nobisnon
credere,Gesta ipsa legite, aut vobis utlegantur ad-
mittite, etan vera smt quae scripsimus vobis, ipsi
probate. Si autem nihil hornm facere vultis, et mani-
festissimaveritateconviclam partisDonatifalsitatem
adhuc sequi desideratis, mundisumusapoenaves-
tra,quandovosseroposteapoeniiebit.Siveroidquod
vobisprsestititDeus noncontempseritis; etpostcau-
samtamdiligenteractam,et tam diligenter raanife-
statam, perversam consuetudinem relinquentes,
paciChristi et unitati consenseritis, de vestra cor-
rectionegaudebimus: etSacramentaChristi, quaein
sacrilegio schismatis ad judicium habetis, utiliaet
salubria vobis erunt cum in catholica pacehabuerilis
caputChristum, ubicharitascooperit multitudinem
peccatorum (I Pet?'. iv, 8). Htec ad vos scripsimus
xvni cal. julias i,piissimo Honorio Augusto ix cos.
ut quando possunl ad quosque vestrum istee lilterae
pervenirent.
EPISTOLA CXLir (a).
Augustinus Saiurnino et Eufrati presbyteris, aliisqu6
clej-icis, gratulans de ipsorum reditu ad Ecclesiam,
eosque in ejus communione confirmans et kortans
;
' Unus e Vatic. Mss., xixKal. julii. Mox. in Edd. lege-
batur, piissimo Honorio Augusto VIII Cos., mendcse, ut
animadvertit Baronius. Quippe Honorii consulatus octa-
vus inciditin annum Christi 409. At isthaecepistolascrip-
ta luit^anno proxime sequenti post Carthagin. ccllat.
adeoquean. 412, qui est Honorii cos. nonus. FaventMss.
octo, e quibus aliqui habent VIII, alii nono Cos.
* Non reperta est nisi in Vaticano exemplari et Lov.
(a)Alias257 quae autem 142erat, nunc in Appendice
:
est 17. Scripta circa idem tempus.
.
S84
liter exsequantur
Dominis dilectissimis, fratribus bresbyteris, Satur-
NiNoet EuPRATi, et clericis quivobiscum sunt, ad
unitatemChristipacemqueconversis, Augustinus
episcopus, in Domino salutem.
1 .Laetificavit nos vester adventus sed non vos abs- :
entianoslracontristet. In illa enim Ecclesia sumus,
quaspropitio Deo, usqueqiiaque porrectaet toto
licet
orbe difTusasit, unum tamen corpus est magniim
unius capitis magni, quod capiit ejus estipse Sal-
vator, sicut Apostolus dicit(£/j/i. v, 23, et Coloss.
I, 18). De hujus autem capitis gloriiicatione, quae
post ejus resurrectionem futura fuerat, tanto ante
propheta prfedixit, Exaltare super crplos, Deus ; et
quia illosuper coelosexaltato, Ecclesiaejus omnem
terramcopiosa fecunditatefiierat impletura, conse-
quenteridemspalmusadjunxit Et super omnem ter- :
ram gloria tua {Psal. lvi, 12). Proinde, dilectissimi,
stabili mente et firmissimo corde, sub tain excelso
capite, in tam gloriosocorpore persistamus, in quo
invicera membra sumus.Undeetsi remolissimister-
ris mea longinqua esset absentia, in illo simul esse-
mus,acujuscorporisunitaterecederenondebemus.
Sienimnosunadoraushaberet, utiquesimulessedi-
ceremur: quantomagis simul sumus, cum in uno
corporesimiilsumus! Quanquametiam in unadomo
nos esse Veritas ipsa testatur, quoniam sancta Scri-
vultis ptura,quaecorpusChristi essedicit Ecclesiam, ipsa
itidem dioit Ecclesiameamdemessedomum Dei.
vultis 2. Sed haec domus non orbis terrae uno angulo aedi-
ficatur, sed peromnem terrara. Undeille psalraus,
in cujus titulo legitur, Quando domus sedificabatur
post captivitatem, sicincipit Cantate Domino can-
:
ticum novum, cantate Domino, omnis terra {Psal.
xcv, l). In vetustatequippe veteris hominis,orbem
terraediabolus captivaverat;posthanccaptivitatem
cum aedificalur domus,renovatiofideliiim significa-
tur in homine novo. Uude dicit Apostolus, Exuite
vos veterem hominem, et induite eum qui secundum
Deum creatus est (Eph. iv, 22, 24) et quia hoc per :
omnem terrain fit in unitate catholica; sicut in alio
psalmo diclum est, Et super omnem terram gloria
tua; sic in isto cum dictura esset, Cantate Domino
canticumnovum, utdemonstrareturquando domus
aedificaturinistocauticonovo,continuosubjunctura ;
est,Cantate Domino ,omnis terra. Operarios autem,
per quos ista tam magua domus aditicatur, idem
psalmus exhortatur, cum coiisequenter dicit, Bene :
nuntiatede die ex die salutare ejus; annuntiate in
gentibusgloriam ejus,inomnibuspopulis mirabiiia
ejus: et paulopost dicit, AfferteDomino, patrisegen-
tium, afferleDomino gloriam el honorem. Quae sit i
haec domus,id est Ecclesiacatholica,aliolocodixi'.
3. His atque hujusmodi testimoniis tantae hujus
domus,qu8ein totaScriplura tam multareperiuntur,
ita cesserunt inimiciejus.ut faterentiircontraEccle- 1
* Apud Lov. sic legebatur; Alio loco, id esl inrespon-
sione primacontra Petilianuni, dixi. Pro pace Christi re-
dite ad Ecclesiam, quce non damnavit incognila, si pro
pace Donali placuil revocare damnaia. Quae verba ex lib.
1 con. litt. Petii. cap. 13, perperam hic inserta expungi
oportuit.
 585 EPISTOLAHUM CLASSIS IIL 586

siam transmarinam, quam tamen catholicam esse sum admonet, eliam ubi non dictumest, quid intel-
confessisiml, se causam nonhabere.Huicnoscom- hgi debeat.
municamusutconjungimereamurmembrisChristi, autem litterae tuffi, quas presbyter Urbanus
2. Illee

et compaginem corporis ejus fidelissimsecharitatis attulit,habent qusestionem mihi propositam ex li-

araplectamur atfectu. Quoniam in Ecclesise hujus bris non diviuis, sed meis, quod scripsi dc Libero
uiiilate quicumquemale vixerit, sibijudiciumman- Arbitrio.In tahbus autera quoestionibus non multum
ducat ecbibit, sicut Apostolus dicit (l Cor. xi, 29). laboro quia estidefendi sententia mealiquidara-
:

,
Quicumque autem bene vivit, non ei praejudicat tione non potesf, mea est; non ejusauctoris cujus
•
aUena causa, et ahena persona. Sic etiam ilh cum sensum improbarefas non est, etiam eum, eo non
de causaMaximianiurgerentur, oresuo coacti sunt intellecto.hociudesentilur quodimprobandumest.
confiteri, quia nec causa causae, nec persona per- Ego proinde fateor me ex eorum numero esse co-
sonxprxjudicat. Sohicititameninvicem sumus pro nari, qui proficiendo scribunt, et scribendo profi-
nobis, tanquam unius corporis raembra; ut qui- ciunt. Undc si aliquidvel incautius,vel indoctius a
icumque adjuvante Domino, ad horreum futurum me quodnonsolumab aliis qui videre
positum est,

pertinemus, inlerim in area simul paleam tolere- id possunt,merito reprehendatur, verum etiam a
mus, ne propter illam futuro igni destinatam, uos meipso, quia et ego saltem postea videre debeo, si
aream dominicam deseramus. proficio nec mirandumest, necdolendum :sedpo-
;

4. Agite fidehter, et hilariter Ecclesiasticaofficia tius ignoscendum atque gratulandum nou quia er- ;

quae ad vospertiuent,pro gradibusvestris, et mini- ratura est, sed quia improbatum. Nam nimis per-
isterium vestrumsinceriter adimplete propter ihum verse seipsum amatqui et alios vulterrare,uterror
;Deum, sub quo conservi sumus, et cui rationem de suus lateat. Quanto enim melius et utilius, ut ubi
nostris actibusredditurosnosessecogitamus.Unde ipse erravit, ahinon errent, quorum admonitu er-
abundare debent in vobis misericordiae viscera, rore careat! qiiod si noluerit, saltem comifes erro-
/quia judicium sine misericordia erit ihi qui non ris non habeat.Si enim mihi Deus quod volopi^aes-
fecerit misericordiam [Jacobi u, 13). Ac per hoc, et titerit, ut omnium librorum meorum quaecumque

pro ilhs orate nobiscum qui adhuc coutristantur, mihi rectissime displicent, operealiquo ad hoc ip-
ut sanetur carnalis animi infirmitas, ex diuturna sum instituto, colligam atque demonslrem; tunc
consuetudine cohecta atque contracta. Nam quis videbunthominesquam non sim acceptor personte
non intelhgeat quam bonum sit et jucundum fra- meae.
tres habitarein unum(PsoZ. cxxxii,
sanas fau- l),si 3. Vos autem qui me mullnmdiligitis, si talem as-
ces ista jucunditas tangat, unde respuat amari- seritis adversus eos quorum malitia, velimperitia,
tudinem divisionis mens quae dihgit dulcedinem vel intelligentiareprehendor, ut menusquam scrip-
chari tas ? Potens est autem et misericors Deus, quem torummeorumerrassedicatis; frustralaboratis,non
pro ihioramus, ut quibuslibet occasionibus etiam bonam causam suscepistis, facilein eame ipso ju-
ipsos attrahat ad salutem. Dominus vos in pace dice superamini. Quoniam non mihi placet, cum a
conservet. charissimis meis talis esse existimor, qualis non
EPISTOLA CXLllI '
(a). sum. Profecto enim non me, sed pro me alium sub
PaucisrespondetadquasstionemexdivinisLibrispropo- meo nomine diligunt, si non quod sum, sed quod
sitam a Marcellino. Tum explicnt locum taxatum ex non sum diligunt. Nam in quantum me noverunt,
lihris suis de Libero Arbitrio; declarans in primis vel de me verum credunt, ego ab eis diligor in :

quantum suis scriptis tribui velit : eademque occa- quantum autem mihi tribuunt quod in me non co-
sione varias de animarum origine qusestiones perstrin- gnoscuut, alium lalem qualem me putant,pro me
gens. Postremo rejicit cujusdam (puia Volusiani) du- diligunt LRouiaaimaximusauctor Tullius eloquii,
bitationem, qui ideo non credebat Mariam virginem Nullum unquam verbum, inquit de quodam, quod
peperisse, quod id nunquam altas factum sit. revocare vellet, emisit. Quaequidem laus, quamvis
Domino eximio, et merito insigni,multumquecha- praeclarissimavideatur, tamen credibiliorest de ni-
rissimo fiho Marcelli.no, Augustinijs, in Domino mium quam de sapiente perfecto. Nametilli
fatuo,
salutem. quosvulgo moriones vocant, quantomagisa sensu
1. Epistolam tuam,quam persanctum fratrem et communi dissonant, magisque absurdi et insulsi
I
coepiscopum meum Bonifacium accepi, quaesivi, sunt, tanto magis nullum verbum emittuntquod re-
cum rescriberem, nec inveni. Recolui tamen te in vocare valint quia dicti maU, vel stulti, vel incom-
;

j
eaquaesisse quomodo invenerint magi Pharaonis, modipoenitere,utique cordatorumest. Sed si inbo-
conversa in sanguinemtotaaqua .^gypti, undesi- nam partem accipiatur, ut quempiain talem fuisse
mile ahquid facerent.Quae duobus modis solvi quas- credamus, qui cum sapienter omnia loqueretur,
ho solet : sive quod marina aqua potuerit ofFerri ;
nullura unquara verbura quod revocare vehet, erai-
I
sive, quod est credibilius, quiain ea regione, in qua sit ; hoc potius dehominibus Dei, qui Spiritu sancto

erant fihi Israel, istae plagee non fiebant. Hoc enim acti loculi sunt, quam de illoquem sic Cicero lau-
quibusdamScripluraeilliuslocisapertissimeexpres- dat, saluberrima pietatecredendiim est. Abhacego
excehentia tamlonge absum.ut sinullum verbum
j
* Emendataest ope a. bg. bl. c. cc. ff. g. gv. j. n. r. s.
quod revocare vellera protulero, fatuo sim quam
>t. vd duorum a. 2 bn. 2 vc. 5 v. et Am. Bad. Er. Lov,
(o) Alias 7 : quae autem 143 erat, nunc 187. Scripta '
Mss. plerique : Quod in me non cognoscunt, me mi-
an. 412, nime diligunl.
Patrol. XXXIIL (Dix-Neuf.)
 ;

587 S. AUGUSTINI EPISGOPI m

sapienti similior. quippe scripta summa sunt
Illius
auctorilate dignissima, qui nuUum verbum, nou
quod revocare veilet, sed quod revocare deberet,
emisit. lloc quisquisnondumest assecutus, secun-
das habeat partes modestiye,quia primas non potuit
habere sapieutite :quia non valuit omnia non pte-
nitenda diligenterdixisse, poeniteatqusecognoverit
dicenda non fuisse.
non oumimodo proarbitrio, interimquod conslat
peccatum primi hominis K Non enim dictum est,
Post peccatum suum, aut, Posleaquam peccavit; sed
dictum est, Posl peccatum : ut quodlibet postea, si
fieri posset, discussa ratio declararet, sive pecca-
tum ejiis ; sivepeccatum carnis ejus, recte dictuoa
intelligeretur quod dictum est, Postpeccatum in iii>
ferioribus corporibus ordinata regit corpus suum, non Sl

4. Cum ergo, non sicut quidam charissimi mei pu- omnimodo pro arbitrio, quia et caro concupiscit ad-
tant, nullavelpauca,sed potiusplurafortassequam versus spirilum (Galat.w, I7),etiugemiscimus gra-
etiam maledici opinantur verba dixerim, quee mal- vati(ll Cor. v,4),et corpusquodcorrumpitur,aggra-
lem revocare,sipossem:nonmihiTullianaillablan- vat amiraam (Sap. ix, 15) etquis
: omnia enarret caw
ditur sententia, qua dictum es{,NuUim imciuam ver- nalis infirmitalis incommoda? quae utique noii
bumquodrevocare veUel,emisit: sed angiline plane erunt,cumcorruptibilehocindueritincorruptioneai
Horatiana sententia, Nescit voxmissa reverti. Hinc (l Cor. XV, 53),ut absorbeatur mortale a vita. TunO
est quod periculosissimarum quaestionum libros, itaque spiritualecorpus regetomni modopro arbi-
deGenesiscilicel,etdeTrinitatc,diutiusteneoquam trio; nunc vero non omni modo.sed sicut legesunin
vullis et fertis ut si non potuerint nisi habere ali-
; versitatissinunt,perquasconstitutumest utcorpora
qua qucB merito reprehendantur, saltem pauciora orta occidant, et auctasenescant. Namillius prinai
sint quam esse possent, si praecipili festinationein- hominis anima, ante peccatum etiamsi nondum
consultius ederentur. Vos enim, ut vestree indicant spirituale corpus,sed animale, tamen pro arbitrio

litterai (nam hoc mihi etiam sauctus frater et coe- regebat. Post peccatum autem, id est posteaquam
piscopus meusscripsit Florentius),ideo ut edantur peccatum in illa carne commissum esset, ex qua
urgetis, quo possint a me, dum in hac carne vivo, deincepspropagareturcaropeccati,anima rationa-
defendi,cumvelabinimicis mordentibus, veletiam lissic est ininferioribuscorporibus ordinata, ut non

abamicis parum intelligentibus,fortasseinquibus- omni modo pro arbitrio regat corpus suum. Quod
dam coeperint accusari. Quod utique propterea di- si nondum acquiescunt in parvulis, qui nulla adhu(

citis, quia nonputatis esseineisaliqiiid.quod vera peccata propria commiserunt, jam tamen essecar-
possit ratione culpari alioquin non me ad eorum
: nem peccati, quia et huic sanandae^cum baptizan-
editionem, sed ad diligentiorem emendationem tur, necessaria est medicina, similitudo illa carni(
potius hortaremini. Ego autem judices veros, et peccati nec sic istis verbis nostris habent quod suc-
;

magis intueor, interquos et meip-

veritate severos censeant. Constat quippe, uisi fallor, eamdem car-

sum primitus constituere volo ut ad illos ea tan-

: nem, etiamsi non vitio, sed natura infirma est, ta-
tum reprehendenda perveniant, quae a me, quamvis men post peccalum ccEpisse nasci quia neque its :

sedulo perscrutante, minime videri potuerunt. creatus est Adam, neque aliquem genuit ante peC'
o. Quae cum ila sint, hoc tamen quod in tertio libro caturo.
de Libero Arbitrio, cum desubstantiarationaliage- Quaerantergoaliaquaerectereprehendant, noc
7.

rem, sic ame positum est ut dicerem, In corporibus solum in aliis festinantiuseditis,verum etiaminhis
auteminferiorihusanimapost peccatum ordinata regit ipsis librismeis de Libero Arbitrio.Neque enimeos

corpus suum, non omni modo pro arbiirio, sed sicut le- inventuros nego unde mihi beneficium coaferant:
advertantquipu-
ges universitalissimmt: diligenter quoniam jam in multorum manus exie
si illi,quod
tant mealiquid deanimahumana
velut certum sta- non possuut, ego certe quoniamvivC|
runt, corrigi
tuisseatquefixisse,quod vel ex parentibusperpro- adhuc, possum. Haec autem verba tam caute a m(
paginem veniat,vel inactibusvitae superiorisatque posita, ut nuUi de animae exortu quatuor illarua
coelestis peccaverit, ut corruptibili carne mereretur opinioni rationivepraescriberem, hi tantum repre
includi; et videantsic a me verba fuisse perpensa, hendant, qui reprehendendam putaat eamdem ip
ut retento eo quod certum habeo, post peccatum samderetam obscuracunctationem meam: contri
primi hominis natos esse atque nasci caeteros ho- quos me non defendo, quod recte faciam in ha(
mines in carne peecati, cui sanandae veuit in Do- quaestione cunctari; cum omnino non dubitera e
mino similitudo carnispeccati,itaomnia sonarent, immortalem esseanimam.nonita utDeus.quisolui
ut nulli praijudicarent opinioni quatuor iUarum, habet immortalitatem (I. Tim., vi, 16), sed modc
quas postea digessiatque distinxi, nun confirmans quodam sui generis; et eam esse creaturam, noc
aliquam,s(d interimquodagebam sequestratailla- substantiamCreatorip,etsiquidaliuddenaturaeju!
rum discussione determinans, ut quaecumque illa- certissimum teneo. Sedquiahoc me facere com
rum vera esset, Deus sine dubio laudaretur. pellit de animae exortu caliginosissimae quaestionis

6. Siveenim ex illa una omnes animae propagen- obscuritas, manum potius porrigant confitenti, e
tur, sive singillatim in singulis fiant, sive extra quidquid illud est nosse cupienti ; et doceant, s

creatae mittantur, sive in corpora sponte mergantur Mss. Gallic. quatuor Pro arbitrio, interim quod con$
'
:

procul dubiocreaturaista rationalis, esthumanae i I tat post peccatum, etc. Sic etiam quatuor Vatic.,nisiquoc
ex liis duo carent voce, interim. Quidam Gdd. habent
animai natura, in corporibus iuferioribus, hoc est
quod constat peccalo, etc. Abi vero, ceeteris verbis omissis
terrenis,postpeccatumordiaataregit corpussuum, non omni modo pro arbilrio. Non enimdietum esl, etc.
589 1:;PIST0LAKUM CLASSIS III. 590
possunt, vel ostendant, si quid de hac re vel certa sponte labantur in corpus, cuni scriptum sit, dedit
rationedidicerunt, vel apertissimo divino eloquio «"'«. non tam in promptu est explicare. Ac per hoc,
crediderunt. Si enim
contradivinarum Scrip-
ratio ut dixi, duae istoe opiniones sub verbis hujus tesli-
turarum auctoritatem redditur, quamlibet acuta moniilaborant: una,quaputantur singulfequeeque
sit, fallit veri similitudine nam vera esse non po- ; animeeinsinf^MJissuiscorporibus fieri aiia.quapu- ;

test.Rursus si manifestissimaecertaequerationivel- tanlurincorporaspontedemergi.Uuabusautemillis,

ut Scripturarum sanctarum objicitur auctoritas
nonintelligitquihocfacit, etnon Scripturarum illa-
rum sensum, ad quem penetrare non poluit, sed
suum potius objicit veritati, nec quod in eis, sed
quod in seipso velut pro eis invenit, opponit.
8. Exempli gratia:diligenterattendequoddicam.
Scriptum est propefinemlibri qui vocatur Ecclesia-
8tes,cum de solutionehominis, quae fit per mortem
islam quadirimitur anima a corpore, Scriptura lo-
queretur Et convertatur puUns in terram, sicut
: rat,
fuit : et spiritus revertatur ad Deum qui dedit
;
sive de traduce illius unius veniant, sive antea jam
crealee et apud Deum constitutoe, singulis corpori-
bus dentur, sine labore verba ista coaptantur.
10. lit tamen siassertores ejussententine quacre-
duuturauimas insuis singuliscorporibus (ieri,af(ir-
mentitaesse dictumde spiritu.qui pro animaposi-
tus est, Dens dedit eum, quemadmodum recte dititur
dedisse nobis oculos, vel aures, vel manus, velquod-
libetaliud,quse membra utiquenon exlrajarafece-
etaiicubirepositahabebat.qucecumopusesset,
daret, hoc est, adderet et adj ungeret sed illic ea fecil
;

eum (Eccle. xn, 7). Sententia hujus auctoritatis in corpore,cui dedisse dicitur quid ei respondea-
illa :

procul dubio certa est, nec quemquam decipit fal- turnon video; nisifortealiaveltestimoniaproferan-
sitate quispiam voluerit eam sic interpre-
: sed si tur,veIcerlaralioundeistaopiniorefelIatur.ltemque
animarum propaginem, quod ex illa
lari, ut inde illi qui putant animas in corpora sponte defluere, sic
una quam Deus primo homini dedit, omnes cae- aiccipnni dicAum, Deus dedit eu?«,quomodo dictum
teree veniant, conetur adstruere : videtur illi suffra- &&{,Tradidit illosDeusin concupiscentiamcordiseo-
gari quod ibi de carne dictum esl pulveris nomine ?'Mm(/Jom.i,24).Proinde unum verbumrelinquitur,
(uam utique pulvis et spiritus nihil aliud hoc loco quod dictum revertalur ad Deum, quo pacto ac-
est,
quam anima et caro intelligitur), ut eo modo affir- cipi possit reverti, ubi ante non fuit, si animae in suis
metanimam reverti ad Deum, quod sitde traduce qufequecorporibusf]unt;quosoloverbounaillaruin
illius animae quam primo homini dedit Deus,que- quatuor angustatur opinio.Sed neque propler hoc
madmodum convertitur caro in terram, cum sit unumverbumtemereexistimoillamsentenliamesse
eliam ipsa de traduce illius carnis quae in primo refutanclam,ne forte possitostendialiquogenerelo-
homine de terrafacta est ac sic : contendat ex hoc cutionis.quosanctaScriptura uti solet.hoc quoque
quod de carne notissimum est, debere nos credere recte dici potuisse, ut reverli intelligatur ad Deum
iilud quod de anima occultum est. De traduce tanquam ad auctorem aquo creatus
spiritus crealus,
quippe carnis non ambigitur, sed de animee ambi- est,non tanquam ad eumapudquemprimitusfuit.
gitur. Utrumque autem ita positum est in hoc tes- H.H8ecideoscripsi,utquisquisillarumquatuorde
timonio, velut singula singulis parili ratione red- anima sententiarum aliquam voluerit adstruere at-
dantur : caro scilicet convertatur in terram, sicut que defendere,talia proferat, vel de Scripturis in auc-
fuit; inde enim sumpta est, quando factus est pri- toritatem ecclesiasticam receptis, quae non possint
mus homo : et spiritus revertatur ad Deum, qui aliter accipi sicuti est, quod Deus hominem fecit ve-
; :

dedit eum quando insuflflavit in faciem hominis i'ationem tamcertam,ut contradictio autnullaexis-
quem finxerat, flatum vitee, et factus est homo in tat,autinsaniaesimilismeritojudicetur;velutsiquis-
animam vivam (Gen. n,7), ut deinceps ex utraque quamdicat,necveritatemcognoscere,necfalliquein-
re utriusque rei propago decurreret. quampossenisi viventem. Neque enimut videamus
9. Verumtamen si illud est verum, quod animas quam hocsit verum, Scripturarumaucloritasneces-
nonexillauna propagatas, sedalibicreatassingulis sariaesl.acnonsensusipsecommunisitaverumesse
singulas Deus dat, etiam huic sententife, congruit perspicuarationeproclamat,utquisquisoontradixe-
quod dictum esl,Spiritus revertaturadDeum quide- rit, dementissimus habeatur. Hoc si in istaobscuris-

ciiteum.SoliB ergo reliquee duee opiniones videntur sima quaestione quae de anima est, praestare aliquis
excludi ; quia si fierent in singulis hominibus animae potesl,adjuvelimperiliammeam:quodsinonpotest,
propri8e,cum creantur, non putatur dici debuisse, non culpetcunctationem meam.
Spi7'itus reverlatur ad Deum quidedit eum, sed ad 12. De virginitate autem sanctee Mariae, si hoc quod
Deum qui fecit eum Dedit enim veluti sic sonat,quasi
: scripsi non persuadet heri poluisse, neganda sunt
jam extra fuerit quoddari posset. Deinde quod dic- omnia quae mirabililer in corporibus acciderunt.
tum es\, reve7'tatur ad Deum, urgentverbo et pre- Quod si propterea non creditur, quia semel factum
munt,dicentes : Quomodo revertetur,ubi nunquam est,qugereab amico quem hoc adhuc niovet, utrum
enim dici
antea fuerit ?Potius debuisse asserunt, nihilinveniatur in litleris ^ajcularibusquodetsemel
Et(a)adDeum vel pergat, vel vadatadDeum,quam, factumsit,et tamencreditum nonfabuiosavanitatel
Revertatur adDeum,si nunquam illicauteaspiritus sed,sicut existimant, historica fide ;
quaere, obsecro
isle fuisse credendus est. Item quomodo animae te. Si enim tale aliquid in illislitterisinvenirinegave,

rit, admonendus est; si autem fassus fuerit, soluta

(o) Forte leg., eat. qusestio est.

 S91 S. AUGUSTINI EPISCOPI 592
EPISTOLA CXLIV (a). praesente, procul dubio divinitus facta est, in quibus
IS
Augustinvs Ctrtensibus a faclione Donntistarum veraciter facfa est !Hoc itaque praecipue cognoscite,
conversis ad Ecclesiae culholicse societalem gratu hocpie humiliterque cogitate. Deo, fratres, Deo gra«
latur ; admonens ut hoc divino tribuant muneri. tiasagite; Deura tiraete.ne deficiatis;amate,ut pro-
Dominishonorabiiil)usetmeritosuscipiendis,charis- ficiatis.
sitnis ac desiileratissiinis fratribiisin omnihono- 3.Si auteraadhuc quosdam araorhominisoccultfi
ruingradu,CiRTEiNsiBUsi,Ai GrsTiNusepiscopus. segregat, et tiraor hominis fallaciter cougregat ; ob- iti

i. Siid quod in vestracivitatenosgravitercontris- servent qui tales sunt, quoniara Deum cui nuda esl itu

tabal,absumptuinest,siduritiacordishuniani,resis- huraanaconscientia, nec testem fallunt, necjudicem iis(

tens manifestissimae el quodammodo pubiicae veri- fugiunt. Si quid aufem illos de quoestione ipsius uni- 1

tati,ejusdem veritalis vi evicta est.si sapibdulcedo tatis, pro suae salutis sollicitudine permovet, ho(
pacis,unitatisque charitas non jam reverberatocu- sibi quantum existiraojustissimumextorqueant. u
los saucios, sed sanos inuslrat ac vegefat
non sunt ; decatholica Ecclesia,id est toto orbediflusa^potiu» tifiCi

hfec opera nostra, sed Dei

non hsec huraanisopeii-
: id credant quo divinae Scripturae dicunt, non quoc
busomninotribuercm,necsicumapudvosessenius, linguae humanae maledicunt. De ipsa vero dissen
tanta conversio mullitudinis nobis loquentibus et sionequaeinterhorainesortaest(qiiiqualeslibetfue
hortantibus proveniret. Hoc agitilleelefficit,quiper rint,nonutiquepr8ejudicantproraissisDei,quidixi
rainistro3suosrerumsignisextriQsecusadmonet,re- ad Abrahara, /n seminetuo benedicentur omnes gen iiiipi

busautem por seipsum intrinsecusdocet. Nec

ipsis tes [Gen. xxvi, 4] ;
quod creditura est cum audiretu tfiad

ideo pigrius raoveri nosoportet ad visendos vos, quo- praedictum, et negatur cum videtur irapletum), ho lci

niam quidquid in vobis Jaudabile est factum,non a tantum interimbrevissiraum, et, nisifallor, invictis iuaii

nobis, sed abiilo factum estquifacit mirabiliasoius simum cogitenl aut actara esse istam causam in ec
; EOles

(Psal.Lxxi, 18).Multoenimalacriusdebemusaccur- clesiasticotransmarino judicio,auf nonesseactara niujg

rere ad spectanda opera divinaquara nostra; quiaet Si acla ibi non
est, innocens est Christi societas pe [Uieii

nos,si quid boni suraus opus,
suraus:unde Aposlolusdixit,iVe^«<e quiplantat est
aliquid, neque qui rigat ; sed qui incremenlum dat
Deus (I Cor. ni, 7).
2. Xenocrates Polemonera, ut scribitis, et nos ex
illisMilteris recordaraur, de fruge temperantiee dis-
putando, non solum ebriosum, verum et'am tunc
ebriura,ad mores alios repente convertit.Quanquam
ergoille,sicutprudenteretveraciterintellexistis,non
Deofuerit acquisitus,sed lanlum a dominatu luxu-
riaeliberatus;taraennei(iipsumquidem,quodmelius
iliius, non hominum omnes transmarinas gentes, cujus societatis noiHsceii
communione gaudemus,etideo abeisinnocentibu sp
utique sacrilega diremptione separanturisi vero acti
est ibi ista causa, quis non intelligat, quis non sentiat
quis non videat, eos in ea victos, quorum indecom
munio separataest?Eligant ergo utrura malintcre
dere,quodpronuntiaveruntecclesiasticicognitores
an quod murmurant victi liligatores. Adversus istac
complexionera dictu brevissiraam, intellectu faciUi
mam,attenditeprovestraprudentiadiligenter,quan
nihil sobrium responderipossit et tamen malus Po ;

in eo factum est,humano operi tribuerira, sed divino. lemo magis ebrietate inveterati erroris evertitur '

Ipsiusnaraquecorporis,quodestinfimumnostrura, Date veniara prolixiori fortassis epistolae quara ju

si qua bona sunt,sicut forma et vires et salus.et si cundiori verumtamen, ut arbitror, utiliori quan
;

quid ejusraodi est,non sunl nisi ex Deo creatore ac blandiori,dominihonorabilesetmeritosuscipiendi

perfectore naturfe quanto uiagisanirai bonadonare
; charissimi ac desiderantissirai fratres. De adventi
nullus aliuspotestlQuidenim superbius,velingra- autera nostro ad vos, utroruraque desiderium Deu
tius cogitare potest humana vecordia, si putaverit irapleat.Quantoenim charitatisardoreaccendarau
cum caroe pulchrum faciat Deus hominem, anirao ad visendos vos, verbis explicare non possumus se< ;

castumabhominefieriVHocinlibrochristiauaeSapien- vosbenignecredereminiraedubitaraus.
tiee sic scriptum est: Cum scirem, inquitj^^Mia nemo EPISTOLA CXLV (a).

essepotest continens,nisiDeusdet; ethoc ipsum, erat Anastasio rescribens Augustinus, docet non pe
sapientise scire cujus esset hoc donum {Sap. viii, 21 ). legem sed per gratiam, neque timore sed chari
Polemo ergo, si ex luxurioso continens faclus ita tate impleri justiliam.
sciretcujusessethocdonura,uteumabjectissupers- Domino fratri sancto et desiderabili Anastasio,
tiIionibusGentiumpiecoleret;nonsolumcontinens, AuGusTiNus, in Domino salutem.
sed etiara veraciter sapiens et salubriter religiosus Salntandi Sinceritatem tuara fidissiraa occurri
1 .

existeretrquod einon tantum ad preesentis vitaeho- occasio honorabiliura servorum Dei, fratrum nostrcf
nestatem,verum et ad futurae iraraortalitatera vale- rura Lupicini et Concordialis,per quos etiarasi noi
ret.Quantominusigifurraihiarrogaredebeoconver- scriberera,possetCharitastua omniaquseapud no
sionem istam vestrain, vel populi vestriquam modo aguntur,addiscere.ScioenimquantumnosinChrist
nobis nuntiastis,quae menec loquente,nec saltem diligas,quia et tu scis quantum in illo vicissira dili
'
Edd. : Magis ebrielate inveterati erroris vertitur. A
' Am. Bad. et Er
Circensibus. Mss., e!'er<t<wr. Suspicamur hunc locum fuissea librarii
Gastigata ad. a. bg. bl. bn. c. cc. fl. g. gv. j. n. r. imminutum idque vel ex particula wiapis, conjectare Ucel
;

s. t. vc. duos sb. quatuor v. et ad Am. tJad. Er. Lov. * Recensita ad a. bg. bl. c. cc. fT. g. gv. 1. n. r. s
(a) Alias 170: qua3 autem 141 erat, nunc 145.
Scripta t. duos sb. duos vc. quatuor. v. et ad Am. Bad.Er. Lov
circa an. 412. qute autem 145 erat, nunc 248. Script
(a) Alias 144
* Edd., ex iUius lilteris.
At. Mss. habent, exillis, etc. circa an. 412, aut 413.
:
I

593
Saris a nobis:etideonon dubitavite coDtristaripo-
tuisse, si eos vidisses sine litteris meis, quos a nobis
profectos, et tanta nobis famiiiaritate coujunctos
ignorare non posses simuleliam quiarescriptorum
; poenaetimorenonpeccat;quiaetsinonimpleturforis
debitorfui. Namexquo ?umpsiepislolamtuam,nisi
nuncprimumrescripsissemenescio: tantisenim cu-
D ris obstricti et distenti sumus, ut etiamhocnesoiam.
2.Vobisautem quemadmodumsitetutrum vobis
aliquamrequiem,quantuminhacterrapolest,Douii-
nuspr8estiterit,va]denossecupimus:quoniamsiglo-
rificaturunum metubrum^congaudentomniamem-
bra(I Cor.xn,26);atque itaplerumquecontingit,ut
dum aliquos fratres nostrosinquantulacumquere-
quieconstitutos,in mediis nostris anxietalibus cogi-
tamus.nonparvaexparterecreemur.tanquametnos
in ipsisquietius tranquilliusque vivamus. Quamvis
3liam cum moiestiae in hujusvitae fragilitafe crebre-
scunt, aeternamrequiem nosdesiderarecompellunt.
Uundus quippe iste periculosior est blandus quam
iiiolestus,et magis cavendus cum se illicit diligi.quam
;um admonet cogitque contemni.Nam cum omnia
jueeinillosunt, concupiscentias)ntcarni?.,etcoucu-
ji.scentia oculorum.et ambitio saeculi(I</oan.ii,l6)
isepe etiam iisqui taiibus spiritualia.invisibilia.ee-
ernaprseponunt^iseritseterrenaesuavitatisaffectus,
5t delectationibus suis nostra comitatur
[)uanloenimsuntcharilatifuturameliora,tantosuut
infirmitativiolentioraprsesentia. Etutinamii quiea
gemere noverunt, vincereetevadere mere-
yidereet
mtur quod sine Dei gratia nullomodo voluntas im-
! firmitatem carnis vestrx : sicut enim exhibuistis membra
Dlet humana; quee nec libera dicendaest, quarndiu
jst vincentibus et vincientibuscupiditatibus subdita.
^quoenim quisdevictus est,huicetservusaddictus
>st(nPe/r.ii, 19): el, Si vos Filius liberaverit, ailipse
)ei Filius, tunc vere liberieritis [Joan. vni,
3.Lexilaquedocendoetjubendoquod sine gratia
impieri non potest, homini demonstrat suam infir-
nitatem,ut quseratdemonstrataintirmitas Salvato-
em, a quo sanatavoluntas possitquod infirmanon
)osset. Lexigitur adducit adfluem, fides impetrat
ip!ritumlargiorem,diffunditSpirituscharitatem,im-
ilet charitas legem. Ideo lex paedagogus vocalur
minacissima severitatequi
Galat. ni,24),subcujus
avocaverit nomen Domini salvus erit {Joel. n,32).
^uomodo auteminvocabunt in quem noncredide-
;unt(fiom.x, 14)?ProindeneIittera sinespirituocci-
lat,Spiritusvivificans(lICor.ui,6)credentibusetin-
.ocantibus datur ; charitas vero Dei diffunditur in
jordibus nostris per Spiritum sanctum qui dalus est
lobis {Rom. v, 3), utfiatquod idem apostolus dicit,
?lenitudo legis charitas(Id.x\u, 10). Itabonaestlex
ijui ea legitime utitur (I Tim. i, 8) : ulitur
inequiintelligens quaresitdata.perejus
lionemconfugitadgratiam liberantem. Huicgratiae
IJua justiflcatur impius, quisquis ingratus velutad
egem implendam desuis viribus fidit,ignoratisDei
ustitiam,et suam volens constituere.jusliliae Dei non
!stsiibditus(/?om.x, 3)
acperhocfit eilexnonabso-
:
utionisadjutorium.sedvincuIumcrimiuis.Nonquia
exmalumest, sedquiajyecm<»m, sicutscriptumest,
bonum taihhus operatur mortem {Id. vii, 13). Per
oer
;
EPISTOLARUM CLASSIS III. 594
mandatumenim graviusdelinquit, quipermanda-
tum scit qnam malum sit quod admiltit.
4.Inaniterautempiitatvictoremseessepeccatiqui
negolium mal;e cupiiiitatis, ipsataraen raala cupi-
ditasintus est hostis. Etquis coram Dea innocens in-
venitur,quivultfieriquodvetatur, sisnbtrahasqnod
timetnr? Ac perhoc in ipsa voluntate reusest, qui
facere quod non licet fleri, sed ideo non facit,
vitll
quiaimpune non potest fieri.Nam quantnminipso
est,malletnon essejustitiam peccata prohibentem
atque punientem. Et utiqaesi mallet non essejusti-
tiam,quisdubitaveritquodeara,siposset,auferrel?
Acperhoc quomodojuslus est, jnstitiae talis inimi-
cus, uteam, si potestasdetnr, praecipientem auferat,
ne comminantem vel judicantem ferat ?Inimicus er-
gojustitiae,est,qui pcenaetimore non peccat amicus :
antemerit, siejus amorenonpeccet; luncenim vere
timebit peccare. Nam qui gehennas metuit, non pec-
care metuit, sedardere. Ille autem peccare metuit,
quipeccatumipsnm,sictttgehennas odit.Ipseestti-
morDomini castits, permanens in saeculum saeculi
(/'5a/.xvin,10).NamiIletimorpoenae,tormeutumha-
bel,etnonestincharitate, eumque perfectacharitas
foras miltit (I Joan. tv, 18).
officia. o.Tantumporroquisquepeccatumodit, qtiantum
justitiaiudiligit quod non poteritlege toirenle per
;
litteram, sed Spiritusanante per gratiam. Tunc fit
qnodApostolusadmonet :Humanumdico, propterin-
vestra deservire immunditixet inifjuitali ad iniquitatem
sinunc exhibete membra vestra deservire justitise in san-
ctificationem {Bom. vt,l9).Quid enira est,Sicutillud,
itaethoc:nisi,Uuemadmodumadpeccandumnullns
36). vos cogebat timor, sed ipsius libido voluptasque pec-
cali;sicad juste vivendumnon vossuppliciimetus
urgeat, sed ducatdelectatio charitasque justitiae? Et
h3ecquidem,quantummihividetur,nondumestper-
fecta, sedquodammodo adulia justitia. Neque enim
frustrapraemitteret, Humanumdico,propter infirmita-
temcarnis uesirie^nisi quia plus aliquid dicendum fuit
sijamilliferre potuissent. PIus quippe servitutisde-
betur j uslitiae, quam peccato solent homines exhibe-
re. Nampoena corporis etsinon a voluntate, lamen
revocat ab opere peccati. Nec facile qnisquam est qui
paIamcoairaittat,quoillic)tametimmundamperci-
piat voluptatem, si cruciatus vindictae certum est
continuosecuturos. Justitiaverosic amanda est, ut
abejusoperibus etiampcenae corporisnos cohibere
non debeant,atque inter manus etiam crudeUum ini-
illi micorumluceantoperanostra coramhominibus, ut
autem legiti- quibus placerepossunt, glorificentPatremnostrum
commina- qui in coelis est {Matth. v, 16).
e.Hincestquodillefortissimusjustitiaedilectorex-
clamat:()uts nosseparabitacharitate Christi ? iribula-
tio? afiaugustia? an persecutiof an fames^ an nuditas^f
anpericulum? an gladiusf sicut scriptum est, Quoniam
propter te mortificamurtotadie;deputatisumusutovis
occisionis {Psal.xun^^^l^.Sedinhiiomnibus supervinci-
musper^eumquidilexitnos.Certussumenimquianeqiie
* Mss. duo Vatic, propter.
 , '

595 S. AUGUSTINI EPISCOPI 596 U*

mon, neqnevxtn, neque angelus,neque principattis, ne- testnisinoritelvelit.eteritcontinuoquiplenevoln©»

quepyiv$entia,neque fxilura ,ncque virtus^ncque nltitudo rit:sed)ioc ipsumin eo non eiil, nisi gratia Spiritus, _

nequeprofundunx, neqxie creatura alia poterit nossepa- sanetur, et adjuvetur ut possit. ri

rare a charitate Uei qu:e est in Christo Jesu Domino EPISTOLA CXLVI '
(a).
liloJ'

nostro (Rom. viu, 33-39). Vide quemadmodura noa Pelagixim resalutat, et pro litteris ipsiusofficiosis

utcumque ait, Qiiis nos separabit a Chrislo sed qui ; gratiam habet.
oslendens unde cohfereamus Chrislo, Quis nos, in- Domino dilectissimo, et desideratissimo fratri Pe« 1
quit, separabit a charitate Chrxsti f Charitate igitur LACio, AuGLSTiNus, iu Domino salutem. j
ji

Christo.nonpaenaBtimorecohfEremus.Deinde, com- Gratiasagoplurimuraquod me litteris(t) tuis ex-

memoratiseis quse videutur habere violenliam, nec hilararedigiiatuses, et certura facere desalute ves- ';

tamen habent valentiara separandi, ita conclusit, ut tra. Relribuat tibi Dominus bona, quibus semper j

eamderadiceretcharilatemDeiquamdixeratChristi. sis bonus, et cum illo aeterno vivas in aeternum, ;

Etquidest,ac/in/77a<eC/irjs<(,nisiacharitatejustiti8e? dominedilectissime, et desideratissime frater. Ego

deilloquippedictum esi: Qui factxtsest^xobissapientia autem etsi in rae non agnosco praeconia de me tua,
aDeo, etjustitia, et sanctificatio, et redernjitio; ut, que- quaetuae Beuignitatis epistolacontinet; benevolota-
madmodxim scriptum est, Qui gloriatur, in Dominoglo- raen animo erga exiguitalem meam ingratus esse
rieturilCor. \,^0,3\ ,etJer. ix,24j. Siculergo illeest non possum simul admonens ut polius ores pro
:

iniquissimus, queuinecpoenai corporalesdeterrent me, quo talis a Domino fiam, qualem me jam esse ilor

ab immundis operibus sordidae voluptatis ita ille ; arbitraris. Et alia manu : Memor nostri, incolumi»

j ustissimus,qui
nec poenarum corporali um terrore re- Domino placeas, domine dilectissime, et deside-
vocatur asanctisoperibusluminosissimaecharitatis. ratissime frater.
7.QusecharitasDei,quodperpetuacogitalionete- DE DUABUS PROXIME SEQUENTIBUS ,,

nendum est, diffunditur in cordibus nostris per Spi- EPISTOLIS.

I
ritum sanctumqui datus est nobis {Rom. v, 5), utqui (LIB. n RETRACT. CAPUT XLl.)
|
gloriatur.in Domino glorietur. Cumergo noshujus De Videndo Deoscripst librum, ubi de spirituali cor-
charitatisqualexverissimeimpletur,pauperesegen- pore quod erit in resurrectione sanctorum, inquisxtio-
tesque sentimus, non de inopianostra divitiasejus nemdiligentiorem distuli, utrumvel quomodo Deusqui
exigere, sed orandopetere, quaerere, pulsare debe- spiritus est, etiam per corpus tale indeatur : sed eam
mus;utilie, apudquem estfonsvitae, detnobis ine- postea qusestionem sane diffi,cilliman in novissimo, ii
briari ab ubertate domus suae,et voluptatis suae pota- est in vicesimo etsecxmdo libro de Civitate Dei, satis
ri torrente {Psal. xxxv, 9, 10) : quo inundati atque quantxim arbitror explicavi. Inveni eiiam in quodam
vegetati, non solum tristitia non absorbeamur, ve- nostro codice, in quo et iste liber est, quoddam Coni{^

rumetiamgloriemurintribulationibus.scientesquia monitoriumame factumde hac re ad episcopum Siccen^

tribulatio patientiam operatur, palientia probatio- sem Fortunatianxim, quod in opusculorum meorumin-
nem, probatio spem,spesverononconfundit(Rom. diculo, necinter libros, nec inter epistolasest notatuvn,
v,3-o);non quia per nos ipsos hoc possumus,sedquo- Hic liber sic incipit : u Memor debiti. » lllud autem :.

niam charitas Deidiflfusaestin cordibus nostrisper « Sicut prsesens rogavi. »

^
Spiritum sanctumqui datus est nobis.
8.Delectavitmeistasaltemperlitterasloquitecum DE VIVENDO DEO
quaecum pr8esentenonpotui:et hocnon propterte, LIBER,

quinonaltasapiens consentishumilibus(/cf.xii, 16); SEU

EPISTOLA CXLVII " (c).
f
sed propter quosdam qui nimium arrogant hu-
manas voluntati, quam lege data putant ad eam Docet Deum corporeis oculis videri non posse.

implendam sibipossesufficere, nuUa super doctri- AuGusTiNus PaulinjE, salutem ^

nam legis gratia sanctae inspirationis adjutam : Meraor debiti quodextuapetitioneet meapro-l
1.

per quorum disputationem infirmitati hominum missione factum est, religiosa famula DeiPaulina,]
miserae atque indigae suadetur, ut nec orare de- quoque ej us negligens esse nou debui.
persolutionis
beamus neintremus in tentationem. Non quiahoc Cumenim petivisses utde invisibiliDeo, utrum perj^
audentapertedicere;sedeorumsententiam, velint, oculoscorporeospossitvideri.prolixealiquidcopio-'
nohnt, hoc utique sequitur. Nam utquid nobis di-
In Mss. inscribitur
^ Liber ad Paulinam de videndo
:

citur, Vigilate et orate ne intretis in tentationem Deo : nec habentur isthoec verba, Paulince salutem ; li-
{Matth. XXVI, 41) ? utquid etiam secundum hanc cet praenotelur, Augustinus.
' Huc translata est ex libro de Gestis Pelagii.
exhortationem, cum doceret orare, prsecepi t ut dica- ** Emenclata ad a. a. bg. bl. c. cc. cb. g. gv. j. n.
mus,A^e nos inferasin tentationem{Id. vi, 13); si hoc r. s. vc. duos bn. duos t. tres sb. quinque v. et ad Am ^

Bad. Er. Lov.

nonimpleturexadjutorio gratiee divinse, sed id to- (a) Ex. lib.de Gcsfis Pelag.Quse autemi46 erat, nunc;
i

tumestinarbitriovoluntatishuman8e?Quidplura ? 205. Scripta circa an. 413.

(6) Pelagius integritatem fidei suje probaturus
in Dios-
Saluta fratresqui tecumsunt.etorate pronobis, ut
poiitana synodo, qua; exeunte anno415 babita fuit, ha?
salvi simus secundum illam salutem dequa dicitur ; littcras alinsque ab orlhodoxis episcopis sibi direclas,
Non estopus sanis medicus, sed male habentibus non ve- ;
protulit, uti in libro de Gestis Pelagii narrat Augusti-
nus, quem vid. nn. 50-53.
nivocarejustos,sedpeccatores{ld. IX, [2,12). Orateergo (c) Alias : H2
quiE autem 117 erat, nunc 33. Scripta!
|

pro nobis,ut justissimus;quod quidem homo non po- videtur an 113.

I
 ;

597 EPISTOLARIJM CLASSIS III.

m
seque ad te scriberem, negare non potui, ne sanc- coIorumquenitoribus,tantoclariusetcertius,quanto
lum tuum studium offenderem sed prorai^-'im ; simplicius interiusque conspicias. Cum igitur nec
distuli, sive propter aliasoccupaliones mea>, «ive corporisoculis,sicutcorporasivecfelestia,sive terre-
quod a me id tlagitaretur, unde aliquanto diutins stria, quorum non-
nec raentisaspectu.sicut ea sunt,
LOgitarioportebat.Sedcumtanta res esset quai, co- nuliacoinmemoravi, quaeapud temetipsain certis-
gitandonon tam quidde easenliendum dicendum- simeintueris,nunc videamus Deum cur credimus ;

ve esset, quam quonam modo persuadendum iis eumvideri.nisi quia Scripturee accommodamus fi-

qui diversa seulirent, fieret difficilior finem ali- ; dem, ubi legitur, Beati mundo corde ; quomayn ipsi

quando dilationi adhibcndum putavi, sperans Deum videhunt {Matlh. v, 8); et si qua alia in hanc
divinum adjutoriummagis mihi scribentiquam di- sententiam eadem diviua auctoritale conscripta
ilerenti adfuturum. Quamobrem primum mihi vi- sunt, cui non credere nefas ducimus ; credere au-
deturplus valere in hac inquisifione vivendi. quam tem pietatisesse minime dubitainus ?
loquendi moduin. Nam qui didicerunt a Domiuo 4. llaucitaquedistinctioneratene,utsiquidte ad-
Jesu Christo mites esse et humiles corde {Malth. monuero, disserendo, quod ita vitleas oculis carnis,
XXI, 29), plus cogitando et orando proficiunt, quam velulloaIioseusuejussentias,seutesensisserecoIas
legeudo et audiendo. Nec ideo lamen agere partes sicutsentiunturcolores, fragores, odores, sapores,
suas sermo cessaverit sed cum plantator et ri-
; fervores, et quid aliud per corpus cernendo, au-
si

gator ofliciura sui gesserit muneris, caetera iili qui diendo, olfaciendo, gustando, tangendo sentiamus
dat incrementum, relinquit ; iile quippe etiam autitavideasraentisintuitu, utvides vitam, volun-
ipsum plantatorem rigatoremque formavit. tatera,cogitationem,memoriam,inleIIigentiam,sci-
2. Secundum interiorem igitur hominem percipe entiam.fidem tuam,otquidquidaliudmenteconspi-
verbaintellectus.Ipseenimrenovaturdedieindiem, cis, atque itaesse non tantum credendo, sed plane

etiamcum exterior iste corrumpitur(ll Cor. iv, 16j, vivendo non dubitas hoc me judices ostendisse.
;

sivecastigatione abstinentiae, sive aliqua morbida Quodautem nonsic ostendero, ut aut corporis, aut
'•aletudine,sivequolibetcasu,velcerte,quodnecesse animi sensu visum perceptumque teneatur,et tamen
stetiaraiisquisanocorporediu vivunt,ipso fetalis dixeroaliquidquod aut verum quidem, aut falsum
accessu.Erigeitaquespiritummentis luae, quireno- essenecessesit, sed nullo illorum duum geoere vi-
vaturinagnitioneDei secundum imaginem ejusqui deatiir ;restatuttanturamodoeredatur vel non cre-
creavileum(t,'o/o55. lu, 10) ;ubiper fidem in te habi- datur.Sedsi divinarum Scripturarum, earumscili-
tatChristus (£;)/;. 111, 17) ; ubi nou est Judaeuset Gree- cetquaecanonicaein Ecclesianominantur, perspicua
LUs,servusetliber,masculuselfemina(G«7af.iii,28); firmatur auctoritate, sine ulla dubitatione creden-
ubi nonmorieris, cumsolvi corpore coeperis, quia dumest. Aliis vero testibus vel testimoniis, quibus
nec ibimarcuistijCuin sisannisgravis. Hocinteriore aliquid credendum esse suadetur, tibi credere vel
luo erecta intende, et vide qufe loquor. Nolo auctori- noncredere liceat, quantum eamomenti ad facien-
tatemmeamsequaris, ut ideo putestibi aliquid ne- dum fidem velhaberevel nonhabere perpenderis.
cesseesse credere, quouiama me dicitur: sed aut 5. Sienimeaqusenon vidimus.hocest, inpraesenti
Scripturis canoniciscredas, si quid noudum quam apparentia' nonsensimus vel mente vel corpore,
verumsitvides, aut interius demonstrauti veritati, neque de Scripturis sanclis vel legendo vel audiendo
uthoc plane videas. didicimus, nuUa omnino credidissemus unde scire- ;

3.Exempligratiadicamaliquidquoadh8eccertius
potissimum unde nobis in hoc
prsestruaris, et inde
ipsooperepropositusestdisputandilabor.Credimus
videri Deum,non quia videm us vel per oculos corpo-
ris sicut videmus hunc solem, vel men tis obtutu sicut
sequisqueinterius videt viveutem, videt volentem,
videt quffirentem, videt scientem, videt nescientem.
Tuitaquelectisipsa hislitteris,
disserecolisper oculos corporis, potes eliam statim
videre,siestidlemporis, et eolociesubi ex ea parte
musessecivitatesubinunquamfuimus;velaRomuIo
conditam Romam, vel, ut de propioribus loquar,
ConstantinopolimaConstantino?undepostremosci-
remus quinam parentesnos procreavissent,quibus
patribus, avis, majoribus geniti essemus ? Talium
quippe cum plurima sciamus, non tamen ea vel uUo
sensupraesenlia, sicutsolem, sicut nostrianiraivo-
solemquidem te vi- luntatem, velcanonicorum eloquiorum auctoritate,
sicutAdamfuisse primumhominem,aut Christum
incarneuatum passumque resurrexisse didicimus ;

coelumoculistuisusqueadsolemcontuendumpatet. sed aliisreferentibus, dequorum testimonio in hoc

Adillavero videndaquaementeconspici dixi,id est duntaxatrerum genere minime dubitandiim esse
quod vivas,quod videre Deum veIis,quod id requiras, putavimus. In quibussi alicubi falhmur, credendo
quod te vivere et velle et quaerere scias,quomodo au- vel ita esse quod non ita est, vel non ita esse quod
temDeus videaturnescias ;ad heec, inquam, omnia ita est,nihil periculi esse judicamiis, sinon sitcon-

videndanonocuIoscorporisaclhibes,necintervallum tra illara fidem qua pietas informatur. Haec prselo-

loci per quod intendatur obtutus, utad ea cernenda cutiomeauondumpropositaradiscutitqutestionem,
perveniat, sentis aut quaerissicvides vitam luam, : sed te atque alios qui ista lecturi sunt, praestruit
voluntatem, inquisitionem, scientiam,ignorantiam, quales seu meorumseuquorumlibetscriptorum ju-
quia necipsa est contemuenda visio, viderequod dices esse debeatis ; ne velscirevosopineminiquod
nescias.Sic,inquam,videsh8ecomnia,utintevideas, '
Lov, in prasentia. At alii omnes libri habent, inprce-
apud te habeas,acsineullis figurarum lineamentis senti apparentia.
 B99 S. AUGUSTINI EPISCOPI
nescitis, vel temere credatis quod neque corporis
sensibus aut aniiui contuituin ejusdemrei quaeco-
gnoscenda est, evidentia percepistis, neque canoni-
carum Scripturarum aucloritate, etiamsi nouadfuit
sensibusvel animi vei corporis vestri, tamen
dendum esse didicistis.
— 6. Jamne
CAP. PRIiMUM. ergo venimus adcau-
samfan adhuc lecturus instruendus est ? Nonnulli
enimputanlipsumquod dicimus credere, cum
vcracreditur,hocsolumessemente contueri. Quod
siitaest,fallituristanostra superior proelocutio, in
quadistinximus aliud esse aliquid sentire per cor-
pus, sicutin coelo solem, et in terra montem, arbo-
rem, corpusve quodlibet; et aliud mentis intuitu rem
nihilorainusevidentem,sicut nostra volunlas ano-
bismetipsis inlus aspicitur cum aliquid volumus,
vel cogitatio cum cogitaraus, vel memoriadum
cordamur, vel tale aliquid in animo sine corpore
ali ud autem credere quod in corporis mentisve cons-
pectu necadestnec adfuisserecolitur; sicutsinepa-
rentibus creatum Adam et natum ex Virgine pas-
sumque resurrexisse Christum. Heec enim etiam
corporaliter facta sunt, et videri percorpus,situnc
adessemus, utiquepotuerunt nunc autem non ad-
:
sunt, sicut adest ista lux quae oculis cernitur, aut
voluntasquanuucaliquidvolumus,quaementecon3-
picitur. Sed quia haec distinctio falsa non est, pro-
minus habebat, quod inter
fecto illa preestructio
mente conspicere, ne
credere, et aliquid praesens
omnino unum atque idem putaretur, parum clara
fuerat elocutione discretum.
CAPUT II. —
7.Quid ergo dicimus? Num satis est
utintervidereetcrederehoc distare dicamus, quia
praesentiavidentur,credunturabsentia?Planeforsi-
tansatisest, sipraesentia hoc loco infelligamus
illa
dicta, quaepraeslo sunt sensibus sive animi sive cor-
poris,unde etiam ducto vocabulopraesenlianomi-
nantur. Sicenim hanc lucem corporis sensu, sic et
meamvoluntatemplanevideo,quiapraestoestanimi
sensibus, atque intus mihi praesens est. Si quis vero
mihiindicetvoluntatem suam, cujusos et vox mihi
praesensest;tamenquiaipsavoluntasquammihiin-
dicat, latetsensumcorporisetanimimeijCredo, non
video:autsi eum mentiriexistimo, non credo, etsi
forte, ut dicit, itasit. Creduntur ergoillaquaeabsunt
a sensibus nostris, si videturidoneumquod eistes-
timonium perhibetur. Videntur autem quae praesto
sunt, unde e.t praesentianominantur vel animi vel
corporis sensibus. Nam cum sintquinque corporis
sensus, cernendi,audiendi, olfaciendi,gustandi,tan-
gendi; visus quidem in eis praecipue oculis atf ributus
verumtamen hoc verbo utimur et in caeteris.Non
est,
enimtantum dicimus.Videquid luceat; sed etiam,
Videquid sonet,Vide qnidoleat, Vide quid sapiat,
Vide quidcaleat. Necquia dixieacrediquae absunl
a sensibus nostris,sic accipiatur ut inter illa depu-
tenturquaealiquando vidimus,etnos vidisse retine-
mus certique sumus, quamvistuncnon praesto sint
cum recoluntur a nobis.Neque enim inter credita,
sedinter visadeputanturelideonofasunt,non quia
600 Ml
fidem habuimusaliistestibus, sedquia non vidis^e
sinedubio recordamur et scimus.
CAPUT III. — S.Constaligitur nostra scientia ex
visis rebus et creditis : sed in iis quee vidimus vel vi-
cre- demus, nos ipsi lestes sumus
autem quae cre»
; in his
dimus, aliis testibus movemur ad fidem, cum earum
rerura quas necvidissenosrecoIimus,nec videmus,
dantursignavelin vocibusjvelin litteris.vel inqui-
busquedocumentis,quibusvisisnonvisacredantur.
res
Non autemimmeritoscirenosdicirnusnon solumea
quae vidimus autvidemus,verumef illaquaeidoneis
adquamque rem commoti testimoniis vel testibus
credimus.Porrosiscire non incongruenter dicimur
etiamillud quodcerfissimumcredimus.hincfactum
est ut etsi non adsint sensibus
efiam recte credifa,
nostris,viderementedicamur. Scienliaquippementi
tribuitur ;sive per corporis sensus, siveper ipsum
re-
animum aliquidperceptum cognitumque refineat:
:
et tides ipsa mente utique videtur, quamvis hoc fide
credaturquodnonvidetur. UndeetapostoIusPetrus
dicit, In quem modo non videntes creditis{\Pet. i,8):
et ipse Dominus, Beatiqui non viderunt, et credide-
runt [Joan. xx, 29).
9. Cumitaquediciturhomini,GredeChristum re-
surrexissea mortuis;sicredit, attende quid videat,
attendequidcredat.etufrumquediscerne. Videtho-
minem cujus auditvocem; ef ipsavoxin visis corpo-
ralibusdeputatur,secundumea quae supra diximus.
Haecduo sunt,testis,ettestimonium quorum ad ocu-
:
Iosunum,adauresalferumperfinet.Sed hunctestem
fortasse aliorum testimoniorum auctoritas confir*
mat,divinarumscilicetScripturarum,velquorumIi-
betaliorum, quibusestmotus ad fidem. Scriptur»
advisa pertinentcorporisoculorum, sieaslegit;vel
aurium.siaudivit.Videtautemanimoquidquidfigu-
rislitterarumsonisvesignificari intellexit. Videt ip-
samfidemsuam,quasecrederesinecunctationeres-
pondet.Videtcogitationem,quacogitatquideipossit
prodesse quodcredif. Videt voIuntatem,quaaccessit
ad suscipiendamreligionem. Videtetiam ipsius re-
surrectionis quamdam imaginemin
animosuofac-
tam, sine qua intelligi non potestquidquid factum
corporaliter dicitur, sive credatur, sive non cre-
datur.
—
CAPUTIV. Sed,utputo,distinguisquomodovi'
deatfidemsuamquacredit,etquomodovideatillam
resurrecfionisimagineminanimosuofactam,quaiD,
si hoc audit, videt etiam qui non credit.
lO.Haecergoomniavidet, partim corpore,partim
menfe. Voluntatem vero ejus a quo audit ut credat, et
ipsam Christi resurrectionem non videt, sed credit ;
et tamen eam videre diciturquodam mentis obtutu,
magissecundumtesfimoniorumfidem.quam rerum
praesentia creditarum. lllaenim quae videt, adsunt
sensibus vel animi velcorporis; quae autem credit, ;
absunt a sensibusef animi etcorporis. Quamvis vo- \
luntasejus a quoauditut credat, non sit praeterita,
sed maneat inloquente: quam in seipso idem ipse
quiIoquiturvidet;ille veroqni aiidit, non eam videt
sed credit. ResurrecLio auteui Christi praelerifa est,
quamnecilli viderunthominesquiluncfuerunt.Naoi
 ; .

60! EPISTOLARUM CLASSIS IIL m

qui viderunt vivenlem Chrislum quem viderant mo- scriptum est,quia loquebatur cum Deo faciead faciem,
rientem,ipsanitamenresurreclionemcumlieretnon siciU quis loqiiitur adamicum suum {Exod. xxxui, 11);
viderunt,sedearacertissimeorediderunt,videndoet et illud quod propheta Isaiasdeseipso loqnens ait,
tangendovivumquemnoverantmortuum.Nostotum Vidi Dominumsabaoth sedentem in Ihrono (Isai. vi, 1):
credimus, etquodresurrexerit, el quod abhomini- et si qua alia solent sirailia testimonia ex eadem
bustuncvisusetcontrectatussit.etquodnunc vival auctoritate proferri, quomodo non sunt contraria
in coelis, nec jam moriatur, etmorsilliultranon do- sentenlisequadictum est, Deumnemovidit unquamJ
minetur. Res autem ipsa nec corporis nostri sensibus Quanquam et ipsura Evangeliura potest putari sibi
adest, sicutadesthoc ccsUira et terra, nec nostrse essecontrarium.Quoraodoenimverumest, quod in
mentis obtutibus, sicut adest fides ipsaqua hoccre- eodicitur, Quimeviditvidit^ et Patrem{Joan. xiv,9),
dimus. si Deum nemo vidit unquam ? qiiomodo verum est,

11. Sed jara satis, ut puto, ista meaprajlooutione Angeli eorum semper vident faciem Palris meiOlatth.
recognovisli quid sitviderevel mentevelcorpore,et xvui, 10), si Deum nemo vidit unquam ?

quidabeis distetcredere. Quod quidemfltmente.et 14. Qua igitur regulainteiligentiae ista veluticon-
videtur mente quoniam menti nostr» fides nostra
;
non esse contraria nec repu-
traria et repugnanfia,
ronspicuaest. Sedtamenquodeadem fide credilur, gnareprobabimus?iNequeenimfieri ullomodo po-
abestet ab aspectu corporis nostri,sicut abestcor- Scripturarum auctoritasaliqua ex parte
test ut heec

pus in quoChristus resurrexit;etabaspectumentis mentiatur. Si dicimus in eo quod scriptum est, Deum

alterius.sicutabest abaspectu mentismeaefidestua, nemo «jrfj7ungwam,hominestanturamodointelligen-
qiiam vis eam esse in te credam,cum eam non videam dos,sicut etiam illud dictum est, Nemoscit quid agatur
corpore, quod nec tu potes; nec menfe, quod tu inhomine,nisi spirilus hominis quiinipsoest{\ Cor. u,
potes, sicut ego meam, quam tu non potes. Nemo H);nerao utique,sedhominum :neque enimhocde
enim scitquidagaturin homine,nisispiritus homi- Deo accipi potest, cum de Christo scriptum sit non
nisqui in ipso est(I Cor. n,ll), donec veniat Domi- opus fuisse ut quisquara ilii testimonium perhiberet
nus,etilluminetabsconditatenebrarum,etmanifes- de homine, quoniam ipse sciebatquid esset in ho-
tet cogitationes cordis [Id. iv, 5),ut eas non solum raine {Joan. u, 25), Nam hoc Apostolus planius expli-
quisque suas videat, sedet aliorum. Secundumhoc cans, Quem nemo, inquit, hominum vidit, nec videre
eniradixit Apostolus neminem scirequid agatur in potest (I Tim. vi, 16). Si ergo ita dictum Deum
est,

homine,nisispiritumhominisqui in ipsoest secun- nemo vidit unquam, ac si diceretur, Nemo hominum;

dum quod videmus in nobis nam secundum id : hactenusillaqucestiosolutavidebitur,utnon silhuic
quod credimusnec videmus. etmultos fideles esse sententise contrariura quod Dominus ait, Angeli
novimus, et raultis noti suraus. eorum semper vident faciem Patris mei : ut scilicet
CAPUTV. — 12.Si ergo jamistadistinctasunt, ve- Angelos Deura videre credamus, quem nerao vidit
niamus adcausam.Scimus posseDeumvideri,quo- unquara, sedhominura. Quoraodo ergo Deura vidit
niam scriptum es[:Beati mundocorde, quoniam ipsi Abrahara (Gen. xviu, l),Isaac {Id. xxvi, 2),Jacob(M.
Deumvidebunt {Malth. v, 8). An forte non debui di- xxxu, 30), Job(M xxxvui, l),Moyses {Exod. xxxni,
cere, Scimus ; sed, Credimus quoniam Deum nec
: II), Michaeas (III Reg. xxii, 19), Isaias {Isai. vi, 1),
corpore aliquando vidimus,sicuthanc lucem nee ; etsi qui aliisunt, de quibus veracissiraa Scriptura
mente,sicutipsara innobis,quaid credimus,fidem testatur quod Deura viderint.si Deum nemo unquam
sed tantum quia scriptura est in ea Scripta cujus hoininum vidit necvidere potest?
fideles sumus, quod verum sit minime dubitamus? 15. Quanquam nonnulli volentes etiam probare
Apostolus taraen Joannes cura tale aliquid diceret, impios visuros Deura, a diabolo quoque ipso Deura
Scimus, inquit, ^uia cumapparuerit,simileseierimus; visura putant; sic accipientes quodscriptum est in
guoniam videbimus eum sicuti est (I Joaw.ui, 2): ecce libro Job, venisse cum Angelis et diabolumincon-
scire se dixit quod nondum factum fuerat, nec viden- spectum Dei {Job. i, 6, et ii, 1) : ut jam et illud
do, sed credendo cognoverat. Recte itaque diximus, veniat in qufestionem, quomodo dictum sit, Beati
Scimus Deum posse videri quamvis ;
eum non vide" mundo quoniam
corde,
ipsi Deum videbunt {Matth.v,
rimus, sed divinae auctoritati quee sanctis Libris con- 8) et illud, Pacem sectamini cum omnibuset sanctifica-
;

tinetur, credideriraus. tionem, sine qua nemo poterit videre Deum {Hebr. xu,
13. Quid ergo est quod eadem dicit auctoritas, 14). Multumenim miror, sieo usque progrediuntur
Deumnemoviditunquam {Joan. i, 18, ctlJoari.w, 12)? qui existimant impios visuros Deum, et a diabolo
An fortasse respondetur quodilla teslimoniade vi- visum Deum, eosetmundocorde esse, et pacem
ut
dendoDeo sunt, non de viso?/pst enira Deum vide- etsanctiflcationemcum omnibus assectari asseve-
bunt, dictura est non, Viderunt et non, Vidimus
; : rent.
sed,i;jde6i>nw5eumsi6'u/i>5/.Proindehissententiisnon 16 'Sam quodDomians a.H ,Quime vidit ,vidit et Pa-
est contrarium, Deum nemo vidit unquam. Videbunt f;-em(Joatt.xiv,9),potestpauloattentiusconsideratum
enim quem non viderunt, qui mundocorde filiiDei non videri esse coutrarium ei quod dixit, Deum nemo
essewohier\nl. Qnideslevgo, VidiDeum facie ad faciem, vidit unquam {Id. i, 18).Neque enira dixit,Quia vidislis
et salvafacta estanima mea {Gen. xxxu, 30) ? An et
Edd. Qui me videt, videt. etc. At Mss. melioris notae
'
:
hoc non est contrariura illi quod dictum est, Deum
constanter habent : Qui me videl, vidit. etc, juxta gree-
nemo vidit unquam{Joan.i, i8)f Elillnd quoddeMoyse cum textuin o edrdcos eme, corakt ton atera.
 ;

.603 S. AtJGUST!NI EPISCOPI •04

me,\idisl\sel\*ailrem\sedd'\ceniio,QuimevidU,viditet unquam, » quia eam quae in Deo^ habitat, plenitudinem

Patrem, ostenderevoluit unitatem substantiee Patiis divinilatis nemo conspexit, nemo menle autoculis com'
0iia
et Filii ,neinaliquointer seputarenturessedimissi- prehendit : « Vidit » enim, ad utrumque referendum
les: aoperhooquoniam veredictumest, Quimevidil, est.Denique cum additur,< Unigenitus Filiusipsenar-
vidit el Palrem: profectoquoniam Deum nemo homi- ravit, »mentium magis quamoculorum visio declaratur,
num unquam.necPatremquisquamputandus
vidit Species enim videtur ; virtus vero narralur illa oculis, :

est vidisse, nec Filium secundum quod Ueus est et haecmente comprehenditur. Sed quidde Trinitate di^
Filius, et cuni Patre unus Deus. Nam secundumid cam f Seraphim quando voluit, apparuit : et vocem ejui
quoJhomoest,utiqueinlerra visusesl,elcumhomi- Isaias solus audivil. Apparuit angelos, et nunc pnesto irill

uibus conversalusest (Bartich iii, 38, etjoan. i, 14). est,sednon videtur. Neque enim in potestate nostra e$i

CAPUT VI.— IT.Sed magna quaestioest.quomodo videre, sedin potestate illiusapparere. Tamen etsipo- laii

non sit contrariumquia tot antiqui viderunt Deum testas non est videndi, est gratia promerendi ut videre lam

siDeum nemounquam vidit, quemnemohominum possimus. Et ideo qui habuit gratiam, meruit copiam : iluri

vidit,nec viderepotest?Videsquam difficilem mihi no$ copiam non meremur, quia Deum videndi gratiam jelu

proposueris queestionem, unde me ahquid prolixe non habemus. Et quid mirum si inprsesenti sseculo, nisi K»ll

copiosequescribere voluisti ex occasionebrevis epi- quando vult, Dominus non videtur ? /n ipsa quoque re- lalf

stolae meae, quee tibi visa est diligentius et uberius surrectione non facileest Deum videre, nisi iis qui corde
explicanda. Visne ergoattenderequaeapudaiiosin- sinl mundo : et ideo « beatimundo corde ipsi enim ;
tDli

terim comperi divinarum Scripturarum egregios Deumvidebunt « {Uatlh. v, 8). Quantos beatosjam nu- qoi

Iractatores, quid de visione Dei senserint, ne forte meraverat, et tamen videndi his Deum non promiserat
sufficiant desiderio tuo,quamvis ea forsitan nove- facultatem ! Si ergo ii qui mundo sunl corde, Deum feeie

ris ? Pauca ergo istaattende, si placet. Cum Evan- videbunt ; utique aliinon videbunt. Neque enim indigni
gelium exponens beatus Ambrosius, Mediolanensis Deum videbunt ; neque is qui Deum videre noluerit, m\
episcopuSjVenissetadeum locumubiAngelusappa- potest Deum videre. Nec in loco Deus videtur, 5ei^i|ple

ruit in templo Zachariae sacerdoti, ex hac occasione, mundo nec corporalibus oculis Deus quseritur,
corde ; :
ipi

vide quanla etquaUa de Dei etiam visione disseruit. neccircumscrtbiturvisu, nec tactu tenetur nec auditur ,

1 8. Non immerilo, inqnii, Angelus videtur in templo affatu, nec senlitur incessu. Et cum absens putatur, »t-

quiaverisacerdotisjam7iuntiabaturadventus,et cceleste detur ; et cum prsesens est, non videtur. Denique nee m
sacrificium parabatur, in quo Angeli ministrarent. Et Apostoli omnes Chrislum videbant ; et ideo ait, « Tanto ;>(

bene apparuisse dicitur ei qui eum repente conspexit. tempore vobiscum sum, et adhuc me non cognovistis » .;|J

Hoc specialiter, aut de Angelis, uut de Deo Scriptura {Joan. XIV, 9) ! Qui enim cognovit quse sit latitudo, et

divina tenere consuevit, ut quod non potest prsevideri, longitudo,etaltitudo, et profundum, et supereminentem t\\

apparere dicatur. Sic enim habes : « Apparuit Deus scientise charitatemChristi, vidit et Christum, vidit et %
Abrahse ad ilicem Mambre » {Gen. xviu, 1). Nam quia Patrem.Nos enimjam secundum carnem non novimus
antenonprsesentitur, sedrepentino videtur aspectu,ap- Christum (II secundum spiritum. Spi-
Cor. v, 16), sed
parere memoratur. Nonenim similiter sensibilia viden- ritus enim ante (aciem nostram Christus Dominus
tur, et is in cujus voluntate situm est videri, et cujus (Thren. iv, 20) qui nos in omnem plenitudinem Dei
naturx. est non videri, voluntatis vidert. Nam si non misericordia sua implere dignetur {Eph. ui, 18, 19)

vult, non videtur ; si vult,videlur. Apparuit enim Deus ut videri possit a nobis {Ambrosius, super Luc. lib. 1,
Abrahae, quiavoluil ; aliis,quia noluit, non apparuit. c. 1, 11).

Visum est etiam Stephano, cum lapidaretur a populo, CAPUT VII. — 19. Si haec verba intelligis, quid

aperiri coslum *
; visu^ est etiam Jesus stans ad dexte- restatquoda me amplius requiratur, cum jamilla
ram Dei {Act. vu, 55), et nonvisus esta populo. Vidit qufBdifficilisvidebatur,solutasitquaestio?Discretum
Isaias Deum sabaoth (Isai. vi, 1); sed alius videre non est quippe quomodo dictum sit, Deum nemo vidi utir
potuit,quiacui placuit apparuit. Etquidde hominibus quam,e\. quoraodo Deum justi antiqui viierint. Sed
loquimur, cum etiam de ipsis coelestibus Virtutibus et illud propterea dictum est.quoniam Deus natura in-

Potestatibtis legerimusquia (^Deumnemovidit unquamfy» visibihs est. IIU autem ideo viderunt, quicumque
et addit quod ultraccelestes esl Potestates, « Unigenitus Deum viderunt.quiacui voluerit, sicut voluerit, ap»
Filius, qui est in sinu Patris, ipse narravit. » Aut ac- pareteaspeciequamvoluntaselegerit,etiamlatento
quiescatur igitur necesse est, si Deum Patrem nemovidit natura.Nam si, quandopalresDeum viderunt, ipsa

unquam, Filium visiim esse in Veteri Testamento ; et

illisnaturaejusapparuit,quamvissinoluissetutique
desinant hseretici ex Virgine ei principium dare, qui noaap^ai.vnis?,el;qnomodoDeumnemoviditunquam,
antequam nasceretur ex Virgine videbatur. Aut certe cum eovolenteipsaejusa tot patribus natura con-
refeili non potest, vel Patrem, vel Filium, vel £erte specta sit?Quod si dicitur Filius a patribus visus, ut

Spriritum sa^ictum, si tamencst Spiritus sanctivisio, ea deDeoPatreaccipiaturdictum.quodeuranemoun-

specie videri,quam voluntaselegerit, non natura forma- quam viderit non quidem araisit occasionem Am-
;

verit ; quoniam Spiritum quoque visum accepimus in brosiusjuthincqiiosdam haereticos redargueret, id

colu7nba {Matth. lu, 16). Et ideo « Deum nemo vidit est Pholinianos, qui principium Filio Dei ex utero
Virginis tribuunt, nec volunt credere quod et antea

Bad. Am. Er. et Mss. quatuordecim

'
Visus est eliam '
Lov., quwin Christo hahitat. At editiones antiquiores,
Stephano aperire ccelum. et Mss. quatuordecim habent, qum in Deo, etc.
 :

605 EPISTOLARUM CLASSIS IIL m

fuerit.Sedquia videbat alios, idest ArianoSjperni- luntalis tuse, circumspicere autem poles fines
ciosius insidiantes, quorura procul dubio errorad- annuli Exempli gratia duo posui, quorum alte-
tui.

struitur,si Patris natura invisibi]is,Filii vero visibilis rumad menlisobtutum, alterura adcorporales ocu-
creditur; utriusque unam pariterque invisibilcm as- los pertinet visus enim, sicul ille ait, ad utrum-
:

seruitessenaturam,adjungenseliam Spiritus sancti. que referendiis est,id esl et ad oculos et ad mentera,

Quod breviter quidem, sed admirabililer intiraavif, 22. Porro si proptereaDeumnemo vidit unquam,
ubisecutusait Aut certefefellinonpotest, velPatrem,
: quia, sicut ait disputatorcujus verba considera-
vcl Filium, vel certe Spiritum sanctum, si tamen est mus. Plenitudinem divinilalis ejus nemoconspexit,
Spiritus sancti visio, en specie videri, qunm voluntas nemomenteaut oculis comprehendit ; ftvidit»enim,
non nnturaformaverit. Potuitdicere, Non na-
elegerit, ad utrumque referendum est restat inquirere quo- :

tura monstraverit sed maluitdicere, /ormaDerif, ne

; modo Angeli Deum videant, propter illud quod ex
ipsam speciem in qua Deus e legit apparere, de sua Evangelio commemoravi, Angeli eoruni semper
natura formare putaretur, et ex hoc ulique convin- vident faciem Patris mei {Matth- xviii,10). Sienim
cereturconvertibilis esse mutabilisquesubstantiae: et ipsis non sicuti est, sed latente sua natura, in
quodipse Ueusa tidepiorum misericorselbenignus specie qua voluerit apparel magis magisque re- ;

averterit ! quirendumest quomodo eum nos videbimus sicuti

GAPUTVIIl.— 20.InvisibilisestigiturnaturaDeu3, est, et Moyses desideravit, cum peteret ut
sicut
non tantum Pater, sed et ipsa Trinitas, unus Dcus. Deus.quiiaconspectu ejuserat, ostenderetilliseme-
Et quia non tantum invisibilis, verum etiam incom. tipsura. Hoc enim nobis summum praemium inre-
i mutabilis;sicapparetquibusvoluerit,inquavoluerit surrectione promiltitur, quod erimus eequales An-
{ specie, ut apud eum integra maneat ejus invisibilis gelis Dei {Luc. xx, 36) ac per hoc si nec ipsieum
:

incommutabilisque natura. Desiderium autem vera. vident sicuti est, quomodo nos ita visuri sumus,

citer piorum, quo videre Deum cupiunt, etinhianter cum eis sequales in resurrectione facti fuerimus ? Sed
ardescunt, non,opinor,in eam speciem contuendam videquidconsequenterdicatnoster Ambrosius De- :

\ flagrat, qua ut vult apparet, quod ipse non est; sed nique, inquit, cwm addilur,« Unigenitus Filiusipse
1 in eam substantiam, qua ipse est quod est. Hujus narravit;»mentiummagisquam oculorum visiode-
enim desiderii suiflammam sanctus Moyses, tidelis claratur.Species enim videtur;virtus vero narratur:
famulus ejus oslendit, ubi ait Deo, cum quo ul ami- illa oculis, hxc mente comprehenditur. Qui paulo
cus facie ad faciem loquebatur : Si inveni gratiam ante dixerat visionera ab utruraque referendam,
anlete, ostende mihi lemetipsum (Exod. xxxiu, 13. nunceamnonmenti,sedoculisdedit;non,utopinor,
sec. LXX). Quid ergo ? iUe non erat ipse ? Si non est negligentersua verba respiciens sed quia usitatius ;

set ipse, non

diceret, ostende mihi temetipsum ;
ei in loquendo solemus oculis attribuere visionem,
sed, Ostende mihi Deum et tamen si ejus naturam
: sicut speciem corpori. Namet hicraos loquendicre-
subsfantiamque couspiceret, multo minus diceret, brius usurpatur in rebus quae locis continentur, va-
ostende mihi temetipsum. Ipse ergo erat in ea specie rianturque coloribus.Sed si nuUa species esset mente
qua apparere voluerat non autem ipse apparebat
; contuenda, non diceretur ille speciosus forma prx
in nalura propria, quam Moyses videre cupiebat. filiis hominum Psa/.xuv, 3). Neque enim hoc secun-
(

Eaquippepromittitur sanctisinaliavita.Undeqiiod dum caruera dictumest,et non secundum speciem

responsum est Moysi verum est, quia nemo potest spiritualem. Dicitur ergo et species pertinens ad
faciem Dei videre, et vivere ; id est, uemo potest mentis obtutum ; sed quia usitalius in corporibus
eum in hac vita videre vivens sicuti est. Nam multi dicitur, vel in sirailitudinibus corporum, ideo dixit
viderunt ; sed quod voluntas elegit, non quod na- Speciesvidetur;virtusveronarratur:illaoculis,h3ec
tura formavit. Et illud quod Joannes ait, si recte mente comprehenditur Proinde narrante Unigenito,
.

intelligitur, Dilectissimi, nunc filii Dei sumus, et qui estin sinu Palris, narratione ineffabili,creatura
nondum apparuit quod erimus. Scimus quia cum rationalis munda et sancta impletur visione Dei
apparuerit, similes ei erimus ; quoniam videbimus
ineftabili, quam tunc consequemur cum sequales
eum sicuti est (I Joan. iii, 2) : non sicuteum homi- Angelis facli fuerimus. Quiasicut videntur ista visi-
nes viderunt, quando voluit, in specie qua voluit, corporis sensibus nota, Deumnemo vidit uu-
bilia,
non in natura, qua in semelipso, etiam cum vide- quam quoniam si aliquando eo modo visus est,non,
:

retur, latuit; sed sicuti est, quod ab eo petebatur, sicut ista, natura videtur, sed voluntate visus est;
cum ei diceretur, ostende mihi temetipsum, ab eo specie qua voluit apparens, latente natura atque
qui cum illo facie ad faciem loquebatur, in seincomrautabiliterpermanente.Eoautemmodo
21. Non quia Dei plenitudinera quisquam, non quo videtur sicuti est, nunc fortasse videlur a qui-
solum oculis corporis, sed vel ipsamentealiquando busdam Angelis : a nobis autem tunc ita videbi-
comprehendit. tur,cum eis fuerimus aequales.
facti
CAPUT IX. — Aliud
enim videre, aliudest to-
est CAPUT X. — 23.
Deinde cum addidisset quia nec
tum videndo comprehendere. Quandoquidem id PotestatesccElorum,sicut Seraphim,nisicumvolunt
videtur, quod priiesens utcumque sentilur totum ; et quemadraodum volunt videntur, ut hinc etiam
autem comprehenditur videndo. quod ila videtur conjiceretur quanta sit invisibiiitas Triuitatis, Ta-
ut nihil ejus lateat videntem, aut cujus fines cir- men, inquit, etsi potestas non estvidendi, est gratia
cumspici possunt : sicut te nihil latet praesentis vo- promerendi ut videre possimus. Et ideo qui habuit
 : ::

607 S. AUGUSTINI EPISCOH 608

Oratiam, meruit copiam : nos copiatn non meremur, raliler fiat,cum in Deiconspectusintomniasemper.
qitia Deum videndi yradom non habemus. His ita-
26. Nunc enim quaeritur quoraodo videatur Ueus;
que verbis quia nou sua (iocet, sed Evangelium ex- noneaspecie quaelinistosfficuloquibusdarn voluit
ponit, non hoc voluit inteiiigi quod quidam eorum
apparere, quando non solum cum Abraham aliisque
videbunt Deum, quidam vero non videbunt, qui- justis, verumetiamcum Cain fratricida locutus egt' 'i
bus credentibus dedil potestatem filios Dei fieri ; {Gen. xvru, {,et\v, 6-15) : sed quomodo videaturin
cum adeosomnespertinealquod dictum est, Vide- illoregno.ubieum videbunt filiiejussiculiesl. Tunc
bimits eum sicuti est : sed diceudo, nos copiam non quippe satiabilur in bonis desiderium eorum quo :

meremur,quia Deum videndiuratiamnonhabemus,
de hoc saecuJo se loqui significavit, ubi qiiibusdam
Deus, hcet non in sua natura, sed in qua voluit
specie, dignatus est apparere, sicut Abrahae, sicut
Isaiae, aliisque similibus ; ceeteris vero innumera-
bihbus, quamvis adsuumpopulumet
aeternam perlinentibus, nulla vel lali specie se de-
monstrat. In futuro autem saeculo, qui regnum ac-
cepturi sunt quod eis ab initiopraeparalum est,
desiderio flagrabat Moyses, cui loqui ad Deum facie
ad faciem non sufficiebat, et dicebat, Oslende mihi
temetipsummanifeste,utvideamte{Exod.xxx\i\,\2);
tanquamdiceret,quodinPsalmoexeodem desiderio
cum manifeslabitur glona tua
canitur, Satiabor
hajredilatem {Psal. XVI, 15). Quodesiderio ardebat etPhilippus,
etsicsatiaricupiebat,dicens:0.s/enrfeno6is Patrem,
et sufficit nobis{Joan.x\v,8). Dehacvisioneloquens
ejus etiam ipse araator et desiderator Ambrosius :

omnes eum corde mundo videbunt nec in iilo re-

;
iV^on m/oco, inquit,Z)eusy2rfe<M?',sicutadilicemMam-
gno nisi tales erunt.
bre,sicutinmonteSina,serf/nwnrfocorrfe.Etsequitur,
- CAPUTXI.— 24.Attendeitaquequidadjungat,jam sciensquid desideret, et quid aestuet, et quid speret
de illo saiculo dicere incipiensiE^f quid mirum ,\x\- Nec corporalibus, inquit, oculis Deus quaeritu)", qwi-
quit, si in praesenti sseculo, nisi quando vult, Domi- bus se ostendit Abrahae, Isaac, Jacob, et aliis in hoc
nus non videtur ? In ipsa quoque resurrectione non saeculo ; nec circum scribitur mu, propter illud quod
facile est Deum videre, nisi iis qui mundo sint cor- d'\ciVime^i,Posleriorameavidebis{Exod.x\\\\\,12);
de: etideo « beati mundo
corde ; ipsi enim Deumvi- nec tactu tenetur sicutluctatusetiam est cumJacob
,

debunt.n Quantos bealosjam numeraverat, et tamen

{Gen. XXXII, 24-30). ; nec auditur affatu, sicut non
his videndt Deum non promiseral facullatem Si !
solum a tot sanctis, verum eliam a diabolo audi-
ergo ii qui mundo sunt corde, Deum videbunt ; uti- cum
tus est ; nec sentitur incessu, sicut aliquando
que aliinon videbunt. Nequeenim indigniDeumvi- in paradiso deambularet ad vesperam (Irf. ni, 8).
debunt ; neque is qui Deum videre noluerit, potest 27. Vides queraadmodum vir sanctus enitatur
Deum videre. Cernis quam
circumspecte loquatur nostras mentes ab omnibus carnis sensibus sevocare,
jam de iis qui in futuro saeculo videbunt Deum :
ut aptas faciat ad videndum Deum. Et tamen quid
neque enim omnes, sed qui digni sunt. Resurgent agittalis extrinsecus plantator etrigator, nisiintrin-
enim etdigni et indigni regno illo ubi videbitur Deus secus operetur qui dat incrementum Deus (l Cor. iii,
quoniam omnes qui in monumentis sunt, audient 7)? Quis enim sine adjutorio Spiritus Dei cogitare
vocem ejus et procedent ; sed cum magna difTeren-
valeat essealiquid,magisqueesse quamcmniaquae
tia : nam qui bene fecerunt, in resurrectionem vi per corpus sentiuntur, quod nec in loco videatur, nec
ix ; qui veromale egerunt, in resurrectionem judi- quaereudum sit oculis, iiecaudiaturaflatu, nectactu
cii {Joan. v, 28, 29). Hic judicium poenam aeter- teneatur, nec sentiatur incessu, et videatur tamen,
nam significat : sicut etiam illud dictum est, Qui sedmundocorde? Neque enim dehacvitailleloque-
non credit, jam judicatus est{Id. ni, 18). batur, cura hoc diceret quandoquidem ab hoc sae-
;

23. QuodergoaitsanctusAmbrosius,ne^Me is qui culo, in quo Deus apparuit, non sicuti est, sed ia
Deum viderenoluerit,potest Deum videre, qmda.lmd specie qua voluit, quibus voluit, satis discrevit sae"
quiais qui mundando cordi cu-
intelligi voluit, nisi
culi futuri vitam, discretione apertissima, ubi ait
ram tantae rei dignam non impendere, non vult
vult Et quid mirum si in prsesenti saeculo, nisi quando
Deum videre ? Vidc proindequid adjungat Nec in :
vult, Dominus non videtur ? In ipsa quoque resur-
loco, inquit, Deus videtur, sed mundo corde. Quid
rectione nonfacile est Deum videre, nisiiis qui corde
evidentius, quid expressius dici potuit ? Ab hac igi- mundo sint et ideo « beati mundo corde quoniam
:
;
tur visione diabolus et angeli ejus, et omnes cum ipsi Deum videbunt. » Hinc jam de illo saeculo di-
eisimpiijsine ullanebuladubitationis exclusisunt; cere exorsus est, ubi Deum videbunt, non omnes
quouiam mundo corde non sunt: ac perhocquod qui resurgent.sedquiresurgent advitamaeternara :

scriplum est in libro Job, venisse Angelos in cons- nonindigni, de quibus dictum est, ToUaturimpius,
pectum cum eis diabolum {Job. i,
Dei, et venisse
ne videat claritatem Domini {Isai. xxvi, 10, sec-
6, et n, ), non
1 ideo diabolus Deum vidisse creden- LXX) sed digni, de qualibus dixit ipse Dominus'
;

dus est. Ipsi enim dicti sunt venisse in conspectum cum praesens non videretur, Qui diligit me, man-
Dei,nonDeus inconspectum eorum. Veniunt autem data mea custodit ; et, Qui diligit me, diligetur a
inconspectum nostrum quae videmus, nonaquibus Patre meo, el ego diligam eum, et ostendam meip-
videmur. Venerunt ergo, sicut in multis codicibus sum illi {Joan. xiv, 21, 23) nec ii quibus dicetur,
:

Iegitur,utassisterent coram Deo,nonut coram ipsis Ite in ignem geternum, qui prasparatus est diabolo
Deus.Necestopushoclocoimmorari,ut proviribus ei angelis ejus ;sed ii quibus dicetur, Venite. bene-
conemur ostendere quomodo et hoc tempo-
nostris dicti Patris mei ;percipite regnum quod vobis prae-
 ; '

609 EPISTOLARUM CLASSIS III.

610
pnratum est ab initio mundi. llli quippe ibunt in estnon videtur, consequenter aperuit, dicens De- :

ambustionem xternam ; justi autem in vitam seter- nique nec Aposloli omnes Christum videbanl
; et
Etquaeesl vila eeterna,
??arn(il/a<«/i.xxv,41,34, 46). ideo ait, « Tanlo tempore vobiscum sum, et
adhuc
nisi quod ipsa Vita alibi dicit, Heec est aulem vita me non cognovislis » Ecce quomodo Deus pree-
I

xterna, ut tognoscant te unum Deum verwn, et sens erat et non videbatur.

quem misisti Jesum Christum (Joan. xvu, 3) ? sed Sed quare non ausus est dicere, Denique nec
30.
sic quomodo promisit ostensurum seipsum dilec- Apostoli Christum videbant, sed ait, nec
Apostoli
toribus suis cum Patre unum Deum, nonquomodo omnes, tanquam aliqui tunc viderent ea visione
in hoc sfficulo in corpore visus est a bonis et a maiis. qua
in ipse et Pater unum sunl ? An forte illud
28. Et in judicio enim futuro, quo sic venturus attendit quod cum Petrus dixisset, Tu es Christus
est quomodo visus est iens in coelum, hoc est in FiLius Dei vivi ; responsum accepit,
Beatus es Si-
eadem forma tilii hominis, eamdem formam vide- mon Bar Jona, quia non tibi revelavit caro et san-
bunt, quibus dicturus est, Esurivi, et non dedistis guis, sed Pater meus qui in ccelis est
? quamvis
manducare {Matth. xxv, 42) (quia et Judeei
inifii iila revelatio utrum per fidem tantee
rei creditae,
videbunt in quem pupugeruut {Zach. xn, 10) an per visionem conspectae facta in ejiis mente
non illam Dei formam, in qua non rapinam arbi- fuerit, non mihi videatur eiucere
cum et ipse ;

Iratus est esse sequalis Deo (Philipp. ii, 6). lu illa Petrus tam parvulum se adhuc ilji ostenderit,
ut
Dei forma tunc videbunt eum, qui videbunt eum timeretne amitteretmorienlem, quem l-ilium Dei
sicuti est. Nec ideo videbunt, quia pauperes spi- vivi, hoc est vitae fontem fuerat paulo
ante con-
ritu in hac vita fuerunl, quia mites, quia lugentes, fessus (Matth. xvi, 16, 17, 2i, 22).
quia esurientes et silientes juslitiam, quia miseri-
CAPUT XIII. —31. Deinde potest movere quo-
cordes, quia pacifici, quia persecutionem passi
modo jam ipsa Dei substantia videri poluerit a
propter justitiam, quamvis et haec omnia iidem
quibusdam hac vita positis, propter iilud quod
iu
ipsi sint sed quia mundo sunt corde. Ideo quippe
;

dictum est ad Moysen, Nemo potest faciem

meam
inter illas beatitudines, cum omnia faciant qui cor
videre, et vivere (Exod. xxxni, 20) nisi quia
mundum habent, non est tamen alicubi posituro, po- :

testhumana mens divinilus rapi ex hac vita ad

Deum videbunt, nisi ubi dictum est, Beati mundo
quoniam mundo corde angelicamvitam,antequam peristam communem
corrfe ;
videbitur qui nec
mortem carne solvatur. Sic enim raptus est qui
in loco videtur, nec ocuhs corporalibus quaeritur,
audivit ilhc ineffabilia verba quae non licethomini
nec circumscribitur visu, nec tactu tenetur, nec
loqui ubi usque adeo facta est ab hujus vitae
auditur affatu, nec sentitur incessu. Deum enim :
sen-
sibus qusedam inlentionis aversio, ut sive in
nemo vidit unquam, vel in hac vita, sicut ipse est, cor-
pore, sive extra corpus fuerit, id est, utrum,
vel etiam in Angelorum vita, sicut visibilia ista sicut
solet in vehementiori ecstasi, mens ab hac vita in
quse corporaii visione cernuntur ;
quia unigenitus
illam vitam fuerit alienata, manente corporis vin-
Filius, qui est in sinu Patris, ipse narravit. Unde
non ad oculorum corporalium, sed ad mentium
culo, an omniuo resolutio facta fuerit, qualis in
plena morte conlingit, uescire se diceret
visionem dictum est pertinere quod narrat. (II Cor.
xn, 2-4). Ita fit ut et illud verum quod dictum
CAPUT XII.— 29. Sed rursus ne desiderium no- sit,

strum a corporis sensu ad alium corporis sensum

est, Nemo potest faciem meam videre, et vivere
;
quia necesse est abstrahi ab hac vita mentem,
migraret, hocestadaures aboculis ;ideocumdixis-
set, Nec corporalibus Deus oculis quxritur,nec cir-
quando in illiusineffabihtatem visionis assumitur;
et non sit incredibile quibusdam sauctis nondum
cumscribitur visu, nec tactu tenetur ; addiditetiam,
ita defunctis, utsepeiieuda cadavera remanerent,
nec auditur affatu possumus, unigenitum
: ut, si

Filium, qui est in sinuPatris, sicintelhgamusnar- etiam istam excellentiamrevelatiouis fuisse conces-
rantem, quomodo et Verbum est, non sonus auri-
sam. Quod existimo cogitasse illum qui noluit di-
cere, Nec Apostoli Chrislum videbant ; sed ait,
bus instrepens, sed imago mentibus innotescens, nec
Apostoli omnes Chrislum videbant : credens quibus-
ut illic interna et ineflfabili luce clarescatquod dic-
tum est, Qui me Palrem (Joan. xiv,
vidit, vidit et
dam eorum divinitatis quoque ipsius visionem de

quod hic Phihppo dicebatur, quando videbat, qua loquebatur, etiam tunc potuisse donari certe
9) ;
;

et non videbat. Sequitur eni(D hujus visionis exi- propterbeatumPauium,quiaetipsequamvisnovis-

mius concupitor Ambrosius, diceus Et cum ab- simus, utiqueapostoluserat, qui de suailla ineffa-
:

sens putatur, videtur et, cum prgesens est, non

;
bili revelatione non tacuit.

videtur. Non dixit, Cum absens est sed, eum absens ; 32. Quanquam et illi fidelissimo antiquo faraulo
putatur : nusquam enim absens est qui coelum et Dei Moysi, mirum nisi in hac terra laboraluro, po-
terram implet nec spatiis includitur parvis, ma-
; pulumque adhuc recturo, concessum est quod
illum
gnisve diffunditur, sed ubique totus est, et nullo petivit, ut claritatem Domini videret, qui dixerat Si :

continetur loco. Hoc qui excedente mente intelligit, inveni gratiam ante te, ostende mihi temetipsum
videt Deum, et cum absens putatur. Qui auLem manifeste. Accepit enim in praesentiacongruum res-
hoc non potest, oret et agat ut posse mereatur ;
ponsum, quod faciem Dei videre non posset, quam
nec adhomiuem disputatorem pulset, ut quod non nemo videret, etviveret; hoc modosignificanteDeo
legit legat, sed ad Deum Salvatorem, ut quod non alterius potioris vitae illam esse visionem. Deindein
iralet valeal. Unde autem dixeril, et cum praesens verbis Dei, fulurae Christi Ecclesieemysterium fifu-
 ;

611 S. AUGUSTINI EPISCOPl 612

ratum est. Gestavil quippe Moyses lypum populi videstamenetiara hoc, ni fallor, aregula fidei non
Judieorum, in Chrisliim passum postea crediluri abhorrere.
ideodictum est illi, Cum lransiero,poi>teriora tnea 35. Unde autem nunc agimus propter contuitura
videbis: et caetera qua? ibi dicuntur, mirabili sacra- spiritualem, cum dixisset, Qui cognovit quae sitla-
meuto prienuntiant Ecole^iam post futuram, unde titudo, et longitudo, et altiludo, et profundum, ei
modoiougum est dispulare. Quodautemdicereins- supereminenteni scientix ckaritatem Christi, vidit
titueram, desiderio ejus etiam illudquod pelierat, et Chrislum^ vidit et Patrem ; ne alicui tardissimo
fuisse concessum, in libro Numerorum postea de- de corporali visionedicere videretur, Non enim, ia-
monstratum est ; ubi Oominus arguit contumaciam quit, jam secundum carnem non novimus Ckristum,
sororis ipsius, et dicit aliis Frophetis in visione se sed secundum spiritum. Spiritus enim ante faciem
apparere et in somno, Moysi aulem per speciem, nostrayn Chrislus Dominus. Qaod aithoc loco, no-
non per aenigmata ubi etiam addidil dicens Et : : vimus, secundum fidem dixit, qiiae nunc est non ;

gloriam Doinini vidit(Num. xii, 6-8). Quid ergo est secuudum contemplationem, quae lunc erit quia :

quod euui siolecit exceptum,nisiforte quiaillacon- et illud novimus quidquid fide uou ficta, etiamsi
templatione dignum etiam tunc habuil populi sui nondum per speciem contuendo, jam tamen in-
talem rectorem, et minislrum in tota domo sua coucusse credendo retinemus. Denique cumdixis-
fidelem, ut quemadmodum concupiverat, videret set,jam nonse secundum carnemChristum nosse,
Deum siculi est ;
quse contemplatio cunctis filiis sicut Apostolus ait et addidisset tostimonium de
:

in fine promitlitur ? livophela, Spiritus enim ante faciemnostram Ckris-

CAPUT XIV. — 33. Ista credo considerans vir ille tus Dominus, coniinuo subjecit Qid nos in omnem :

sanctuscujus verba Iractamus, nec Apostoli,'\nqnit, plenitudinemDeimisericordiasuaimpleredi(jnetur,

omnes Christum videbant, quoniam forte aliqui ut videri possit a nobis. Certe manifestum est quod
eorum etiam ipso tempore viderant, secundum ista illam notitiam, ubidixerat, noyimMs, exfideposuit,
quae dixi. Ut autem probarel quod dixit, quia non exqua modojustus vivit {Uebr. x, 38); nonex coQ'
omnesvidebant,continuosubjecit:£<irfeoai7,«7an/o templatione, qua Deum videbimus siculi est. Hanc
temporevobiscuni sum et adkuc menon cognovistis.y> enim sibi et nobis consequenter optatil, futuram-
Deinde subjungens a qualibus Deus videatur illa quesignificavit, dicendo Quinos inomnempleni-
:

contemplatione sicuti est Qui enim cognovil, in-
quit, quae sit latitudo, et longitudo, et altitudo, et
profundum, supereminentem scientiee ckarita-
et
tem Ckristi, vidit et Ckristum, vidil et Patrem.
34. Ego haec verba apostoli Pauli sic intelligere
soleo in latitudine, bona opera charitatis iu lon-
: ;
gitudine, perseverantiam usque in finem in altitu-
: tudinem Dei misericordia sua implere dignetur,ut
videri possit a nobis.
CAPUTXV. —30. HancplenitudineraDei quidam
in sermone Apostoli sic intellexerunt, ut putarent
nos hoc futuros omnino quod Deus est. Haec enim
verba, sicut recognoscis, Apostolus posuit ita lo-
; quens Cognoscere etiam supereminentem scientix
:

dine, spem coelestium praemiorum in profundo, ; ckaritatem Ckristi, ut impleamini in omnem ple-
inscrutabilia judicia Dei, unde ista gratia in homi- n?/MdinemZ)ei(£^pAes.iii,19).Quapropter,inquiunt,
nes venit : et hunc intellectum coaptare etiam sa- siahquid minus quam Deus habebimus, et in ali-
cramento crucis ; ut in latitudine accipiatur trans- quo minores erimus, quomodo implebiraur in om-
versum lignum quo extenduntur manus, propter nem plenitudinem Dei ? sed quoniam implebimur,
operum significationem in longitudine, ab ipso ; profecto erimusaequales. Aversaris istum utiqueet
usque in terram, ubi totum corpus crucifixum •
detestaris humanae raentis errorem, scio, et recte
stare videtur, quod hoc significat persistere, est facis. Sed quomodoinlelligenda sit istaplenitudo,
longanimiterpermanere; in altitudine.abipso trans- qua dictumest implendos nos esse in omnem ple-
verso ligno sursum versus quod ad caput eminet, nitudinem Dei, postea, si Deus voluerit, pro viri-
propter exspectationem supernorum, ne iJla bona bus quas dederit, disseremus.
opera atque in eis perseverantia, propter beneficia 37.Nunc aufemquodmihi proposueras, etad ex-
Dei terrena atque temporalia, facienda credantur, plicandum difficile videbatur.utrum explicatum sit,
sedpotius propter illud quod desuper sempiternum diligenterattcnde recolendoquaedictasunt. Sienim
speratfides,qu« perdilectionem operatur ; in pro- quaeris utrum possit Deus videri respondeo po- ; :

fundo autem, pars illa ligni quae in terree abdito test.Siquaeris unde sciam respondeo quiainve- ; :

defixa latet, sed inde consurgit omne illud quod racissima Scriptura legitur, Beati mundo corde ;

eminet, sicut ex occulta Dei voluntate vocatur ho- quoniam ipsi Deum videbunt ; e t caetera taUa. Si quae-
mo ad participationemtantsegratias, aliussic.alius ris quomodo dictus sit invisibilis, si videri potest;

autem sic supereminentem vero scientiae charita-

: respondeo invisibilem esse natura, videri autem
tem Christi, eam profecto ubi illa est pax quae prge- cum vult, sicut vult plurimis enim visus est, non
:

cellitomnemintelIectum(a)Sedsivehocinillisapos- sicuU est, sed quali specie illi placuitapparere. Si

tolicis verbis etiam ille senserit evangelicus dis- quaeris quomodo eum vidit vel Cain sceleratus quan-
putator, sive aliud aliquid fortasse congruentius ;
do de suo scelere ab illo interrogatus et judicatus
est (Genes. iv, 6) veletiam ipse diabolus, quando
;

'
Unyis 6 Vatic. Mss. ^46 ipso transverso ligno usque in:

venit cum Angelis, utcorara illo assisteret, si beati

terram, ubi tolum corpus crucifiixi stare videtur.
(a) Yid. epist. 140, c. 26, n. 62-64. mundi cordes, quoniam ipsi Deum videbunt ; res-
 ;

613 EPISTOLARUM GLASSIS III. 614

pondeo non quidem esse consequens ut etiam vi- custodiaproduclasatqueinconspectumcogitationis

deant Deum, quivocesab eo factas aliquando au- exhibilasjudicel.Etcum valet', etiam ista duodis-
diunt neque enim viderunt eum, qui audierunt
;
cernil, quid in specie corporali foris reliquerit, quid
quandodixitadFilium, El clarificavi,et clarifica- ejus simile intusaspiciat ;etillud absens, hocprae-
bo iteruni {Joan. xii, 28) verumtamen non esse: sens esse dignoscit : sicut me absenle fuciem mei
rnirandum, si aliqui etiam non mundicordevident corporis cogitas, et illa tibi est imago praesens, ab-
Deuminspecie quamvoluntas ejus fecerit, latenle sens autemfacies cujusimago est et haec corpus, ;

invisibili etapiid seincommutabili manentenatura. illa vero incorporea corporis similitudo est.

Si quaeris utrum etiam sicuti est possit aliquando 39.1isergoquae vides, diligenter hdenlerque per-
videri ;respondeo, filiis hoc esse promissum, de spectis atque distinctis, atlende quae credis in hoc
quibus dictum est Scimus quia cuinapparueint,
: ipso sermooe toto,ex quo ad teloqui his litteris caepi
simileseierimus; quoniamvidebimus eum sicuti est. et ineisipsisquibus non visisaccominodas lidem,
Si quaeris unde euui videbimus respondeo unde ; : ipsa testium pondera discernendo perpende. Ne-
Angeii vident, quibus tunc erimus aequales. Sicut que enim mihi sic credis quemadmodum Ainbro-
enimvidenturistaquse visibiiia nominantur, Deum sio,de cujuslibris tanta illa testimouia posui. Aut
uemo vidit unquam, nec videre potest, quoniam lu- siambobusnobis?equalanceputasessecredenduin,
cem habilat inaccessibilem, et est naturainvisibilis numquidullomodoEvangelio nos comparabis,aut
sicut incorruptibilis : quae contextim posuit Apos- scripta noslra Scripturis canonicis coaequabis ?
tolus dicens, Regi autem saeculorum invisibili, incor- Profectosirecteiodijudicando sapis, longe nos in-
ruptibili{l Tim.i, 17, et vi, 16); quia sicut nuncin- fra vides ab illa auctoritate distare. Et me quidem
corruptibilis,necposteacorruptibilis,itanonsolum longius, sedutrique nostrumquantumlibel credas,
nunc, sedetiamsemperinvisibilis. Nec inlocoenim utrumque illi excellentiae nequaquam comparas.
videtur, sed mundocorde nec corporalibus ocu- : Quocirca, id quod scriptum est, Deum nemo vidit
lis qusei itiir, neccircumscribilur visu, nec tactu te- unquam ; e(, Lucem habitat inaccessibilem quem ;

Qetur.necauditurafTatu, nec seutilur incessu.Uni- netno hominum vidit, nec videre potest ; et, Beati
genitus autemFilius,qLii est in sinuPatri^.deitatis mundo corde,quoniam ipsi Deumvidebunt ;e[qu[d-
naturam atque substantiam insonabiliter narrat, quid aliud exillis Libris sanctiscommemoravi, tir-

etideo dignis idoneisque tanto conspectu oculis mius credis quam id quod dixit Ambrosius Nec :

etiam invisibilitermonstrat.Ipsienimsunt oculi,de in loco Deus videiur,nec corporalibus oculisquseri-

quibus Apostolus dicit, illuminatos oculos cordis tur, nec circumscribitur visu,nectactutenetur,nec
veslri{Ephes. i, 48). Etde quibusdicitur, Illumina auditur affatu, nec senlitur incessu. Talemquippe
unquam obdormiamin morte{Psal.
oculos 7UC0S, ne esse vel intellexit vel credidit Deum, qui mundo
xn, 4).Dominus enim spiritus est (II Cor. m, 17): corde conspicitur : hanc autem etiam meam sen-
unde qui adhaeret Domino unus spiritus est(I Cor. tentiam esse confiteor.
VI, 17). Proinde qui pofest Deum invisibiliter vi- 40.Aliterergo ista, aliter illadivina verba in fide
dere, ipse Deopotest incorporaliter adheerere. recipis. De nobis euim tibi subest fortasse aliquis
CAPUT XVI. — 38. Puto jam non esse in quees- scrupulus, nein his divinis eloquiisaliquid minus
tione quam proposuisti, amplius quod requiras. dilucide intelligamus, et non sicul dicta sunt, sed
Sed in hac totanostra disputalioneconsideraquid sicut suspicamur, exponantura nobis. Forte enim
videris,quid credideris quid adhuc nescias, sive
;
dicisapud teipsam : Quid, si etmundo cordevide-
quia non dixi, sive quia non intellexisti, sive quia tur Ueus, et inlocotamen videtur ? aut, Quid, si
nonjudicastiessecredendum.Eteaquaeveraessevi- oculisetiamcorporalibus Deumvidebunt qui mun-
disti, adhuc discerneunde videris: utrum recolen- dosuntcorde, cumcorruptibile hocinduerit incor-
do illa te vidisse per corpus, sicut corporacaelestia ruptionem, quando erimus aequales Angeiis Dei ?
vel terrestria an vero nunquam corporalibus ea
; Qnantumergonobiscrederedebeas,velnondebeas,
attigeris mente intuens, vera et
visibus, sed sola fortassis ignoras;elvelplus vel minus quam debes
cerla esse perspexeris, sicut voluntatem tuam, de nobis credendo, nefallaris attendis divinisautem :

qua ego tibi credere loquenti possum, eam vero, Scripturis,etiainnondumperspicue intellectis, cre-
ut abs te videtur, videre ipse non possum. Et cum dendum esse non dubitas. Sed hanc consideratio-
haec utraque discreveris, eli:uu id attende unde nem credendi vel non credendi, et difficullatem
discernas. Quamvis enim alia corpore, alia mente scientiae, etdubitationis aestus, et piam fidem quae
videamus horum tamen duorum generum ipsa
; divinis debetur affatibus, in tuamente, ita ut sunt,
discretio videtur mente, non corpore et ea quae ; attendis et vides nec de his omnino quod apud
:

menteconspiciuntur,nonindigentullocorporissen- te ita sint.siveut ego dixi,sive utipsapotius nosti,

su, ut ea vera esse noverimus.Quaeautem percoi*- aliquid ambigis. Vides itaque fidem tuam, vides
pus videntur, nisi mens adsit quae taha nuntiata dubitationem tuam, vides studium tuum volunta-
suscipiat, nulla possunt scientia contineri ; et quae temque discendi; et cumauctoritatedivinamovea-
nuntiata quasi suscipere perhibetur, foris ea relin- ris ad credenda quae non vides, haec tetamen cre-
quit.Sed eorum imagines, id est, incorporeas si-
corporum, incorporaliter commendat
railitudines t
Cdd. et Mss. plerique, et cum volel. Sed ludlius sor-
memorise unde cum voluerit et potuerit, velut de
; bonicus codex, et cum valet.
 ;

615 S. AUGUSTINI EPISCOPl 616

dere incunclanter vides : dislribuis el dicernis heec non potes omnifarlam corporalium qualitatum
omuia. imaginarias formas ab acie tuae mentis abigere ;

CAPUT XVII. — 41.Nufa ergoiisoculis cordislui, et unde vinceris, inde convince. Neque enim est,
utopinor, quisquam etiam talibus imaginationibus
quibushaecomnia veraet cerla esseconlueris, tibi-
que praesentia invisibiliter cernis atque discernis, ita deditus, ut credat sic esse in memoria sua, vei

ullomodocorporeosoculoscomparabis?cumetiam inipso conspectu cogitationis suae, solem, lunam,

stellas, amnes, maria, montes, colles,urbes, parie-
de rebus visibihbus quae corporaliutn oculo-
ipsis
tes denique domus suae, vel etiam cubiculi sui, et
rum acie quodammodo radiantur, etde ipsis cor-
poreis oculiseorumqueacie, qualiscumqueetquan-
quidquid per oculos corporis talecogiiovit et tenet,
tacumquesil,quanlumdistet ab invisibilibus, non ut locorum spatiis atque intervallis sive steut, sive

excellentioribus,quibusetiam non visistidemde- '

moveantur. Porro si ea qux in animo nostro suat
bes,sed abiis quse commemoravi, quce non credis corporibuslocisquesimillima.non lamen locorum
spatiisatquefinibus contineutur, nec intervallis lo-
absentia, sed praesentia mente contueris, non iis-
calibus in nostra memoria reponuntur quanto
dem ipsiscarnisoculis, sed illisinterioribusjudices. ;

Cum ergo interiores oculi judices sint oculorum ex- magis illa quae nuUam gerunt similitudiuem cor-
teriorum, isti autem illis quodam ofticio nuntiandi porum, charitas, gaudium, longanimitas, pax,be-
ministeriofamulentur,multaqueilli videant quae nignitas, bonitas, fides, mansueludo, conlinentia,
et
non vident, nihil isli videant, unde non illi nulla locorumspatiatenent, nullaintercapedine se-
isti

tanquam prsesides judicent quis non illos istis paranlur, aut aliqua oculi cordis, quo radios suos
;

incomparabili eestimatione praeponat ? mittant etea videant, intervalla conquirunt Noa- !

ne omnia in uno sunt sine augustia, et suis * ter-

42. Quae cum ita sint, obsecro te, cum agitur in
miuis nota sunt, sine circuitu regionum ? Aut dic
teipsahoctam grande negolium ; cum abexterio-
in quo loco videas charilatem quae tamen in tan- ;
ribus interioradistinguis, atque illa istis inefiabili-
lum tibicognita est, inquantum eam potes mentis
ter anteponis ; cumque istis foris relictis, in illis
acie contueri quam non ideo magnam nosti, quia
:

intrinsecus demoraris, et ea suis quibusdam in-

corporalibus finibus metiendo judicas, in nuUa te
putas, an in aliqua luce versari ? Ego enim existi-
moquodtanta tibiettalia, tamvera tamclara, tam
certaviderisinelucenonpossunt.Ipsamigiturlucem
inqua cunctailla perspicis, intuere et vide utrum
ingentem aliquam molem couspiciendo lustrasti
nec cumtibi intus loquitur, ut secundum eam vi-
vas, ullis perstrepit sonis; nec ut eam cernas, cor-
poraliumlumen erigisoculorumnec uteamfortiter
teneas,corporalium virespiaeparas lacertorum ;nec
;

cum tibi meutem, sentis ejus incessum.

venit in
ad eam possit accedere ullus corporeorum radius
44. Ecceetiam charitas quantulacumque innos-
oculorum profecto noa potest. Attendeetiam et
: ;

tra voluntate consistit, nobisque conspicua est, nec

utrum in ea videas ulla locorum spatia vel inter-
in loco videtur, nec corporalibus oculis quaeritur,
valla, responde. Nihil ibi tale, ut arbitror, invenis,
nec circumscribiturvisu, nec tactu tenetur, necau-
si ab aspectu intimo quidquid
vigilanter abigis
ditur aflfatu, nec sentitur lucessu quanto magis :

imaginum corporalium exterioris hominis sensus

Deus ipse, cujus hoc pignus in nobis est Nam si 1

invexit sed forte difficile est. Irruit enim de con-

:

interiorhomonoster, quantulacumque imago ejus,

suetudine carnalisvitae, inipsos quoque interiores
non de illo genita, sed ab illo creata, quamvis ad-
oculos turbaphantasmatum insimilitudinibuscor-
huc renovetur de die in diem, jam tamen in tali
porum cui resistere conatus, saltem auctoritate
:

luce habitat,quonullusoculorum corporaliumsen-

divina exclamavi, dolens in illa brevi epistola, et
sus accedit si eaquae in illaluce cordis oculis in-
;

dixi Audiat caro carnalibus cogitationtbus eb)Ha,

:

tuemur, et discernuntur inter se, et nullis locorum

« Spritus est Deus » {Epist. 92, n. 5). Neque enim
s^patiis separantur; quantomagis Deus, qui lucem
cnjusquam magis quara etiam ipsam meam men-
habitat inaccessibilem, corporis sensibus, quonec
tem ab hujusmodi vanitate, illaincrepatione com-
ipsiusnisimundipotest essecordis accessus Cum I

pescui. Facilius quippe inclinamur ad solita, et

igiturlucem istam omni corporali luci, nonsoium
amicum humanasanimae corporalem
est infirmitati
judicio rationis, sed amoris quoque appetitu prae-
conversationem introrsus vel admittere, non ubi
posuerimus quanto id magis valebimus, tanto
sanaconsistat, sed ubi languida quodammodo aut
;

melius valebimus,doaec sanentur omnes languores

incumbat aut jaceat.
animff! nostrae ab illo qui propitius fil omnibus
Proinde si non potes aciem mentis tuae acor-
43. iniquitatibus hac enim vivaciore vita
nostris. In
porearum similitudinum quasi nubilo perspicue poterimus omnia dijudicare ipsi
facti spirituales, ;

secrenare, easipsas apudteipsamvigilanter atten- vero a nemine dijudicari. Animalis autem homo
de iutuere coelumetterram cogitando, sicut ocu-
:
non percipit quae sunt spiritus Dei stultitia enim :

lis corporeis cernendo consuesti easque imagines ;

non potest scire, quoniam spirituahter
est illi ; et
ccBh etterrae quae anteoculos cogitationis produc- dijudicatur (I Cor. n, 14, 15).
tae sunt, vide similitudines corporum esse, non cor- CAPUTXVIII. —45. Quod si nondum possumus
pora.Sic ergo judica contra teipsam pro teipsa, si praeferrelucem judicantemeilucide quajudicatur.

1 In vulgatis habetur, quibus etiam nobis non visis. Ex- •Sic. Mss. omnes At eicusi habent : Et iine termine
punxiinus vocem nobis, quae abest ab aliquot Mss. notasunt.
 ;

617 EPISTOLARUM CLASSIS III 618

prseferre vitse tantummodo sen-
vitam intelligenfem agnitionem Dei, secundumimaginem ejusquicrea-
naturam non alibi hoc et alibi aliud,
tienfi, praeferre vitnos(Co/oss.iii, 10).Inhisatquehujus modiScrip-
sed omnia quaehabet in uno siraul habentem,siculi turarum sanctarum auctoritatibus per fidera arabu-
est nostra ipsa inteliigentia, ei naturse quee ita parti- lanles, quidato veldivinitus adjutointellectu spiri-
bus constat, ut minor sit dimidia quam tota, sicuti tualiter profecerunt, et spiritualia spiritualibus com-
est omne corpus ; superfluo de rebus tantis ac tali- parare potuerunt, viderunt melius videri mente
bus disputamus. Si autem hoc jam possumus ali- ; quam corpore et ea videri mente quae non conti-
;

quid meliusquam intelleclum nostrum Deum esse nerentur locis, nec inter se locorum intervallis se-
credamus, ut pax ejus qufeprsecellit omnem intel- pararentur, nec minora essent in partequam in toto.
lectum, custodiat corda nostra et intelligentias nos- 47. Hincest quod fiducialiter ille dicit, quod nec
tras in Christo Jesu (Philipp. iv, 7). Ipsa enim pax in loco Deus videlur, sed mundo corde : nec corpo-
quae prseceiiit oranem intellectum, non est utique ralibus oculis queeretur, nec circumscribitur visu,
minor nostro intellectu, ut cum iste sit ocuHs cor- nec tactu tenetur, nec auditur a/fatu, nec sentitur
poralibus invisibilis, illa putetur esse visibilis. An incessu. Unde quia et invisibilis in Scripturis sanc-
aliud pax Dei, aliud splendor Dei ? cum idem ipse tis ejus substantia commendalur, et visus esse a
sit unigenitus Filius, cujus et illa charitas quse su- plurimis per corpus et corporalibus locis in eisdem
pereminet scientise, cujus cognitioneimplebimurin auctoritatibus invenitur, aut spiritu, quo corpora-
omnem plenitudinem Dei, non est nostrae menlis lescernunlnr imagines, per aliquam licet incorpo-
luce inferior, quae illa illuminante tribuitur. Porro ream, tamen similitudinem corporis, sicut in som-
si quanto ma-
ista inaccessibilis est oculis carnis ;
nis vel in ecstasi secrevit ille vir sanctus Dei
;

snpereminens ac
gis illa, huic incomparabiliter ! naluramabhujusmodivisionibus,easquedixitesse,
per hoc cum sitaliquid nostrum visibile, sicut hoc quas Dei voluntas elegisset, non quas natura for-
corpus, aliquid vero iuvisibile, sicut homo interior ; masset. Facit enim Deus istas quibus, ut vult, cui
et cum optimum nostrum, hoc est mens atque in- vult,quando vult, appareat, sua latente atque in se
(elligentia, invisibile sit oculis corporis ;
quomodo incommutabiliter manente substantia. Si enim vo-
id quod est meliusoptimo nostro, visibile erit infe- luntas nostra apud se manens et latens sine ulla sui
riori nostro ? commutatione,perquasseutcumqueostendatexpri-
CAPUTXIX. — 46. Arbitror
jamconcedere,his te mit voces quanto facilius Deus omnipotens, sua
;

omnibus consideratis, recte dictum esse quod Deus latente atque incommutabiliter manente natura, ia
nec in loco videtur, sed nec corpo- mundo corde ; qua voluerit specie, potest, cui voluerit, apparere.
ralibus oculis quaeritur, nec circumscribitur visu, qui ex nihilo creavit omnia, atque in se manens
nec tactu tenetur, nec auditur affatu, necsentitur innovat omnia.
incessu. Et si quid in iis minus intelligimus, vel ali- CAPUT XX. — 48. Ad eam vero visionem qua vi-
ler sapimus, id quoque nobis Deus revelabit, si in debimus Deum sicuti est, mundanda corda com-
quod pervenimus, in eo ambulemus (Philipp. ni, moauit. Quiaenira corporaconsuetudine loqueadi
13, 16). Pervenimus autem ut credamus Deum non visibilia nominantur, proptereaDeus invisibilis di-
corpus esse, sed spiritum {Joan. iv, 24) : perveni- ae corpus esse credatur
citur, noa quia corda :

mus etiam ut credamus quod Deum nemo vidit munda suae substantiee contemplatioae fraudabit
unquam {Id. t8) et quod Deus lux est, el tene-
i, ; cum haecmagnaetsummamercesDeum colentibus
brae ia eo non sunt ullae (I Joan. i, 5) et quod apud ; et diligentibus promiltatur, dicente ipso Domi-
Deum nonestcommutatio, nec momenti obumbra- no, quando corporalibus oculis visibiliter appa-
tio {Jacobi i, 17) et quod lucem habitat inaccessi-
; rebat, et invisibilem secontuendum mundis cor-
bilem, quem nemo homiuum vidit, nec videre po- d\hus pvomi[ieh&l, Qui diligit me, diligetur aPatre
test (I Tim. vi, 16) et quod Pater et Filius et Spi-
; meo ; et ego diligam eum, et ostendam meipsum illi
ritus sanctus unus Deus est, sine ulla diversitateet {Joan. XIV, 21). Haec quippe natura ejus aequaliter
separalione naturae (I Joan. v, 7) et quod mundi ;
incorruptibilis est : quae, sicut supra dictum est,
cordeeum videbunt {Malth. v, 8) et quod similes ; continuatira Apostolus posuit ; divinam substan-
eierimus,quoniamvidebimuseum sicutiest(l</oan. tiam, quapotuithominibus praedicatione, commen-
III, 2) el quod Deus charitas est, et qui manet in
; dans ([ Tim. l, 17). Quara si oculi corporales in re.
charitate in Deo manet, et Deus in illo manet {Id. surrectione mutata corporumqualitateconspicient,
IV, 16) et quod pacem et sanclificationem sectari
;
viderint qui hoc possunt adstruere : me plus movet
debemus, sine qua nemo poterit videre Deum {Hebr. illius sententia, qui nec in ipsa resurrectione hoc
XII, 14) et quod corruptibile hoc et morlale corpus
;
corporalibus oculis, sed mundis cordibus tribuit.
Dostrum, in resurrectione commulabitur et induet CAPUTXXI. —49. Etdespiritualisquidemcorpo-
incorruptioneiu atque immortalitatem et quia se- ; ris qualitate,quod resurrecturis promitlitur, vel
minatur corpus animale, resurget corpus spirituale discere aliquid adhuc, vel quaerere noa recuso si :

(I Cor. XV, 53, 44), Iransligurante Domino corpus tamea de hac re disputantes illis vitiis carere pos-
conforme faciat corpori glo-
humililatis nostrae, ut simus, quae plerumque studiis humanis et concer-
riae m, 21) et quod Deus fecit ho-
suae {Philipp. ; tationibus excitaatur, dum supra quam scriptum
minem ad imaginem et similitudinem suam {Gen. i, est unus pro altero infletur adversus alterum ne
:

27) et quod spiritu mentis nostrse renovamur in

; dum altercando quserimus investigare quomodo
Patrol. XXXIII. (Vingt).
6iO S. AUGUSTINI EPISCOPI 620

ipsam pacem sanctificationem-

possit videri Deus, appellavissent, qui non corpore sed spiritu etiam
queperdamus.sinequa nemopolerit videre Deum ;
fulura viderunt.
quod ipse avertat a cordibus nostris.ut ea suai con- CAPUT X.\li. — 51. Sedcogitandum
est ne quid

templationi muuda reddat atque custodiat. Illud iusolenter audeamus,

dixerimus corpus non so-
si

tamen quia non dubito, non requiro, quod Dei na- lum mortalitalem el corruptibililatem, verum etiam
tura nunquam videatur in loco. Jam ulrum possil hoc ipsum quod corpus est per gloriam resurrec-
hujuscorporis oculis videri aliquid qiiod inioconon lionis amillere, et spiritura heri. Eo modo quippe,
videtur, al)eisquihoc valent disserendomonstrare, aut conduplicabitur substantia spiritus, si et corpus
cum pace dilectionis audire paralus sum, et quod spiritus erit ; aut si unus erit spiritus hominis, ita

me movelin commune conferre. Suntenim quitlam, ut comuiutato el converso in spiritimi corpore, ne-

qui Deum ipsiim omnino corpus esse priesumunt, que geuiiuatione neque incremento condiiplicetur,
putanles quidquid corpus non nullam prorsus
est, nec omnino ullius accessu quanlilalis augeatur ;

esse substantiam istos : omni modo aversandos metuendum ne nihilaliud dici videatur, qiiam
est

censeo. Sunt autemalii, Deum quidem ipsum cor- corpora non illa mutaiione immortalia mansura,
pus non esse minime dubitantes sed ideo eos qui ;
sed nulla potius fulura et omnino peritura. Qua-
advitamtelernamresurgent,etiam percorpusDeum propter donec diligenti inquisitione, si Dominus
visuros putant, quoniam talem sperant spiritualis adjuverit, reperiatur quid secundum Scripturas de
corporis quaiitatem, ut etiam ipsa quae caro fuerat, spirituali corpore quod in resurrectione promitti-
spiritus fiat. Quod si ita est, quantum distet a su- tur, probabilius sentiendum sit, inlerim nobis suf-
perioriopinione,etquam hoc sit tolerabilius, eliamsi ficiat quod unigenitus Filius, idemque mediator
verum non sit, puto facillime judicari. Primo, quia Dei et hominum homo Chrislus Jesus (I Tim. u, b)

multum interest utrum de Creatore an de creatura ita videt Patrem, sicut videtur a Patre.Nos autem
ahler aliquid sentialur quam veritas habet. Deinde, ad illam visiouem Dei quae nobis in resurrectione
quiaconatus mentis utcumque ferendus est, volen- promiltitur, non ex hoc mundo islam concupiscen-
lis corpus convertere in spiritum, non in corpus tiam oculorum transferreconemur, sed mundandis
Deum. Postremo, quia id quod ego in illaepistola cordibus pio studeamus aflfectu nec corporalem :

meadixi de istisnostrae carnis oculis, quia neque faciem cogilemus, cum dicit Apostolus, Videmus
nunc possunt, neque tunc poterunt Deum videre nuncper speculum in aenigmate ; tunc autem facie
(Epist. 92, n. 3), etiam sic verum est : non enim arf /"acjem , praisertim quia Apostolus expressius

dictam de ocuhs corporalibus, quod tunc

est nisi dixit, Nunc scio ex parie ; tunc autem cognoscam

non erunt si corpus ipsum spiritus erit ac por hoc ; sicut et cognilus sum (I Cor. xin, 12). Si ergo tunc
corporeiocuh nunquam Deum videbunt, quia cum corporali Deumcognoscemus, corporali ejus
facie
videbitur, spiritus eum, non corpus videbit. nunc facie cognili sumus Tunc enim cognoscam, :

50. Tota igitur queestio jam remansit de corpore inquit, sicut et cognitus sum. Unde quis eum non
spirituali, quatenus induat incorruplionem et im- inlelligat eo loco etiam nostram faciem illam signi-

mortalitatera hoccorruptibile atque morlaJe,etqua- ficare voluisse, de qua dicit alio loco, Nos autem
tenus ex animali in spirituale mutetur. Quae diligen- reveiata facie gloriam Domini speculantes,in eam-
tius solliciliusque tractanda est maxime propter ; dem imaginemtransformamurdegloria ingloriam,
corpus ipsius Domini, qui Iransfigurat corpus humi- tanquam a Domini spiritu {Ibid. m, 18) de gloria ;

conforme corpori gloriae suae (Philipp.

litatis nostrae, scilicet tidei in gloriam contemplaUonis aeteruae ?

lu, 21), ut possit sibi subjicere omuia. Cum enim Hoc quippe agit haec transformatio, qua interior
etDeus Pater videat Filium, et Fihus Patrem pro- : homo renovatur de die in diem (II Cor. iv, 16) de :

cul dubio non sunt audiendi qui visionem nolunt quo et apostolus Petrus, cum eam moneret ornari,
tribuere nisi corporibus. Neque enim dici fas est Non quse nforis, inquit, ornenturcapillorumincris-
quod FiUum Pater non videal autjet ut ipse videat,
; pationibus, aut auro, aut margaritis, vel vestepre-
corpore indutus est, si nonnisi ad corpus pertinet tiosa ; sed ilLe absconditus cordts homo,qui estante
visus. Quid quod io ipso mundi exordio, antequam Deum dives (I Petr. ni, 3). In qua enim facie vela-
a Filio esset uUa forma servi suscepta, vidit Deus men habent Judaei non transeundo ad Christum, i
lucem quia bona est, et tirmamenlum, et mare, et quoniam cum transierit quisque adChristum aufe-
aridam, et omne fenum, atque omne hgnum, so- retur velamen, ea nos facie revelata in eamdem
lem, lunam, stellas, reptilia animarum vivarum, imaginem Iransformamur. Apertissime autem di-
volatilia coeli, animara vivam postremo viditDeus : cit, Velamen super corda eorum positum est (II Cor.

omnia quae fecit ; et ecce bona valde {Gen. i, 4-31) ? ni, 15-18). Ibi est igitur facies, qiia revelata, nunc

Quod cum per quasque creaturas Scriptura toties infide, quamvis per speculum etin aenigmate con-
repetisset, miror unde nata fuerit illa opinio qua tuemur tunc autem facie ad faciem.
;

putatum est tantum ad corpora pertinere visionem. CAPUT XXIII. —

Quae opinio de quocumque loquendi more orta sit,
tamen sanctae non sic loqui solent quee
Scripturee
nisi,npn tantum corpori, verum etiam spirilui,
magisque spiritui quam corpori tribuerent visio-
nem, non Prophetas proprie Videntes (I Reg. ix, 9)
52. Quae si approbas, tene me-
cura sancti viri Ambrosii senlentiam, jam nonejus
; auctoritate, sed ipsa verilate firmatam. Neque enira
etmihi propterea placet, quia per illius os potissi-
mum me Dominus ab errore liberavitj etper illius
miuislerium gratiam mihi baptisiui salutarisindul-
 .

621 EPISTOLARUM CLASS[S IIL m

taoquam plantalori etrigalori meo nimium fa-
sit, nis sensura, tanquam Scripturae canonicae auctori-
veam sed quia de hoc re et ipse hoc dixit, quod
; tatera, sequenduui arbitreris ; sed ut illi qui ahter
pie cogitanti et recte intelligenti loquitur etiam iile sapiunt, conentur mente videre quod verum est,
qui iocremenlum dat Deus (I Cor. 3, 7). In ipsa et in simplicitate cordis qunerere Deum, ne tani
ergo resiirrectione non facile esl Deum oidere, iiisi docfos divinorum eloquiorum Iractalores lemere
iis mundo : et ideo « beali mundo
qui corde sint reprehendant. Nec te moveat quod a quibusdam
corde ; enim Deum videbunt. » Quanlos beatos
ipsi minus considerate Quid lunc videbunt
dicitur :

jam numeraverat, el tamen videndi iis Deum 7ion oculi corporales, Deum non
videbunt ? an forte
si

promiseral facultatem Siergo ii qui mundo sunt

! cifici erunt, vel sine causa erunt? Neque enim at-

corde, Deum videbunt, utique alii non videbunt. tenduntquihaec loquuntur, quiasi nonerunt corpo-
Neque enim indigni Deum videbunt neque is qui ; ra, nec illi corporales profecto oculi erunt si autera :

Deum videre noLuerit, potest eum videre. Nec in eruut corpora, erit quod videre possint oculi cor-
loco Deus videtur, sed mundo corde nec corpora- ; porales. Sed hsec jam satis dicta siut, quae ab ini-

libus oculis Deus quseritur, nec circwmcnbiiur tio hujus opusculi mei diligenler lecta et relecta
visu, nec tatu tenetur, nec auditur affatu, nec sen- considerans, sine ulla fortasse dubitatione pers-
lilur incessu. Et cum absens putatur, videtur ; et picies, ad videndum Deum per ejus auxilium, cor
cum praesens est, Denique nec Apos-
7ion videtur. mundura te debere praeparare. De corpore vero

toli omnes Ch7'istum videbant et ideo ail, « Tanto

: spirituali, si Dorainus juverit, opere aho expe-

tempo7'e vobiscum siim, et adhuc me « non cogno- rieraur quid disputare valeamus (De Civit. Dei, lib.
vislis t » Qui enim cognovit quae sit latitudo, et lon- 22, c. 29) (fl).

ifiiudo, ei altiiudo, et profundu7n, et supere^ni- EPISTOLA CXLVIII *

(6).
nentem scienliae chariiatem Chi^isti, vidit et Chris-
Augustinus Fo7'tunatiano episcopo Siccensi, ut
tum, viditet Pat7'em. Nose^iimjam secu7idum car-
episcopum quemdam ipsi 7'econciliet,quem litteris
nem non novimus Ch7'istum, sed secundum spiri' asperio7-ibus offenderai, prsesei'tim hoc dicto quod
tum. Spi7'itus enim ante facie^n 7iostram Ch7'istus
sc7ipserat, nos his corporeis oculis no7i visuros
Dominus, qui nos in omnem ple7iitudi)iem Dei mi-
Deum : quomodo Deus
diligenterintei'im explica^is
se7'icordia sua imple7'e dig^ietur, ut videri possit a
videatur, et quatenus. Apparet autem illuin
nobis.
episcopu7n, quem 7ion nominat, Antlwopomor-
53. Haec verba sancti viri, qiiae non carnalia sed phitis favisse.
spiritualia sunt, in quantum intelligis, et vera esse,
Commonitoriura sancto fratri Fortunatiano (c).
noo quia veritas sioe strepitu
qiiia ipse dixit, sed
CAPUT PRIMUM. — 1. Sicut preesens rogavi, et
clamat, agnoscis in tantum intelligis unde ad-
;
nunc commoneo ut fratrem oostrura de quo collo-
hsereas Domino, teque ipsara intrinsecus preeparas
cuti suraus. videre et rogare digneris, ut ignoscat
incorporalera locum mansionis ejus adaudiendum mihi quid durius et asperius in se dictum acce-
si
silentium narrationis ejus, et videndam iovisibilem
pit in ea epistola, quara me modo scripsisse non
formara ejus. Beati enira mundo corde ; quonia^n poenitet, quia dixi istius corporis oculos nec videre
ipsi Deu7n videbunt. Non cum eis, sicut corpus, ex
Deura, nec esse visuros. Causam quippe adjunxi
aliquo loci intervallo apparebit sed cura venerit ;
cur hoc dixerim, oe scilicet Deus ipse corporeus
ad eos, et raansionem fecerit apud eos quoniam :
esse credatur, et io loci spatio intervalloque visi-
sic implebuntur in oranem plenitudinem Dei, non
bilis ; uihii eoim videre aliter istius corporis oculis
cum fuerint el ipsi plenus Deus, sed cum perfecte * potest : et ne illud quod dictum esl, Facie ad fa-
faerint pleni Deo. Si aulera oonnisi corpora co-
ciem (l Cor. xui, 12), sic accipiatur, taoquam raera-
gitamus, et nec illud saltem digne cogitare possu-
bris corporis termioatus sit Deus. Ideo me ergo
mus, unde vel ipsa corpora cogilemus non quse- ;
dixisse illud ooo poeoitet, oede ipso Deo tam impie
ramus quid adversura nos ipsos loquamur, sed seotiamus, ut eura ooo ubique totum, sed per lo-
ab hac potius carnali consuetudine orando, et in quippe
calia spatia divisibilera existiraemus : talia
anteriora nos exlendendo, corda munderaus. Ut
his oculis oovimus.
enira non tantum quod beatus Ambrosius, verum
2. Caeterum oihil tale de Deo seotieos, sed eum
eliam quod sanctus Hieronymus {Lib. 3 in Isai.d),
dicam Non soUrn Patris divinitatem, sed 7iec Filii
:
* Gollatacum a. bg. bL c. cc. g. gv. 1. n. r. s. vc. duo-
quidem, nec Spi^^itus sancti, quia una in T7'initale bus duobus t. quatuor v. el cum Am. Bad. Er. Lov.
sb.
(a) Opusculum superius bis exhibent MbS. plures
natura est, possunt oculi carnis aspicere sed oculi ,
:

primo quidem integrum ut hicjacet, nominata in exor-

mentis ; de quibus ipse Saloator ait, « Beati mundo dio religiosa famula Dei Paulina postea autem con- ;

« corde ; quia ipsi Deum videbu7it.» Namque sicut tractum in brevissimam epitomen, quia vix octava ejus
pars continetur.quipve cpistolfe forma scribitur Italicce,
alibi idem Hieronymus breviter ac veraciter deti-
incipiens. « Cum petivisses ul de invisibili Deo, » etc.
nivit, res incorporalis corpora libus oculis uoo (b) Aiias 111 quoe autem 148 erat, nunc 21. Scripta
:

videtur.
non serius an. 413.
(c) Collationi Carthaginensi interfuit Fortunatianus
54. Has sententias de retanta virorura tantorum Siccensis, sexto recensitus loco inter eos septem epis-
non ob hoc interponere volui. ut cujusquamhomi- copos qui ad disputandum adversus Donatislas electi
fuerunt. Successorem habuissecredimus Urbanum, qui
Siccensis spiscopus laudatur in 1 Fragm. Tom. x ad ;

' Ita in Mss. quindecim. At ia Edd. legitur, perfecti hanc dignitatem evectus circiter an. 413, uti intelligitur
fueriTit ex epistola proxime sequenti, n. 34.
 6!23 S. AUGUSTINI EPISCOPI Gii

incommutabilem et incorporalem spiritum ubique episcopus, quemadmodum fuerat dignum, co-

tolum esse credens, si taatum qiiisquam muta- gitavi : hoc non defendo, sed reprehendo; hoc non
tionem hujus corporis futuram putat, cum ex ani- excuso, sed accuso, ignoscatur, peto recordelur ;

mali fuerit spirituale, ut etiaiu substaatiam incor- noslram dilectiouem pristinam, et obliviscatur of-
poralem, noa looorum ialervaiiis vei spaliis divi- fensionem novam.Facial certe quod me non fecisse
sibilem.veleliam membrorumliaeameatisacfiiiibus succensuit; habeal leuitatem iu dunda venia, quain
terminatam.sed ubique totam,per lale corpus videre ego non iiabui in illa epistola conscribenda. Huc
possimus volo ut me dooeat, si verum sapit si
; : per tuamcharitatemrogo.(]uodprwsens praesentem
aulem in hoc falsiim seatit, longe tolerabilius est rogare volueraiu, si ejus haberem copiam. Quod
corpori aliquid arrogare, quam Deo derogare. Et cum conalus essem, scribente ad eum viro veuera-
si vera est ista senteulia, non erit conlraria verbis bili, nobisque omnibus honore praeferendo, venire

meis, quae in illa epistola posui. Istius naiuque noluil, doluiu forsitan in eum, sicut pleraque hu-
corporis oculos dixi non visurosDeum ;hociatueas, mana sunt, quantum existimo, siispicatus a quo ;

quod istius corporis ocuii omaiaoaoa possuut cer- me longe abesse, tu illi f<ic fidem quatura potes, qui
nere nisi corpora quee ab eis aliquo loci intervallo praesensfaciliuspotes. Indica ei cum qantoet qiiam
separala sunt: nam si nullum inlervallum sit, nec vero dolore de offensione animi ejus tecum fuerim
ipsa corpora per eos videmus. collocutus. Noverit quam non eum contemnam,
3. Porro autem si in tantam sui dissimiiitudinem et quautuin Deuin timeam, el cogitem caput
in illo
nostra corpora mutabuntur, utoculos habeant, per nostrum in cujus corpore fratres sumus. Ad locum
quos videatur illa substanlia quae non per locorum in quo habilat, ideo mihi putavi non esse venien-
spatia vel ditfuaditur vel finitur, aiibihabens aliam dum, ne spectaculum faceremus ridendum alienis,^
miaore loco minorem, ia
partera, alibi aliam, ia nostrisdolendum, nobis pudendiim. Per tuam sanc-
majore majorem, sed ubique iacorporaliler tota litalem et charitatem totum recte agi potest abj :

est ; longe aliud erunt hsec corpora, et non erunt illo quippe agitur, qui per fidem suam habitat inj
ipsa;necsoladetractamortalitateatquecorruptione corde tuo ;
quem credo quod non spernit in te,

etponderis gravitatealiuderuat,sedia virtutem ip- cum agaoscit in se.

sius meatis quodammodo converteatur, si videre 5. Ego certe in hac causaquid melius facerem non
poteruat quomodo tunc meali, nunc autem
nec ip- inveni, quamutveniam peterem afratre, quilaesum
si menti videre coacessum est. Si eaim mulatis selitterarum mearumasperitateconquestusest. Fa-
moribus dicimus hominem non esse qui fuit, si ciet et ipst!, utspero, quod sibi imperari novit ab eo
denique mutatis aetatibus ipsum corpus dicimus qui per Apostolum loquens ait : Donantes vobis-
non esse quod fuit quaato magis ipsum aon erit, : metipsis,si quis adversus aliquem habet querelam,
tanta conversione mulalum, ut non solum immor- sicutet Deusin Christodonavit vobis{Coloss.\\\,{i).
taliter vivat, verum etiam iuvisibilem videat ? Qua- Estoie ergo imitatores Dei, sicut filiidilectissimi,et
propter si videbunt Deum, non istius corporis oculi ambulate in charitate, sicutet Ch^istus
dilexit nos
videbunt quia et in hoc uon erit ipsum corpus
;
(£pA.v,I,2).lnhaccharitateambulantes,siquiddili-
usque in illam vim poleatiamque mutatum: et non gentiuspossumus, despirituah corporequod in re-
est contraria ista opinio illis verbis epistolae mese. surrectione habebimus, concorditer inquiramus :

Si autem hacteaus aou ipsum, quia auac mor-

erit quiaetsiquid alitersapimus,hocquoquenobisDeus
tale, tuac immortale ; nunc aggravans aaimam, revelabit, si in illo maneamus {Philipp. iu, 15, 16).

luncnuUopondereadomnemmotum eritfacillimum Qiii autemmanetinoharitate, inDeo luanet, etDeus

advidendaveroeaquae locorum spatiis iatervallis- in illo maaet quiaDeusoharitas est {IJoan. iv,I6)
:
;

que cerauulur,si aon aliud quam ipsum erit,substan- sive tanquam ejus fons ineffabiliter exislendo, sive
tiam incorporalem et ubique totam nullo modi illain nobis per Spiritum suum largiendo. Si ergo
videbit. Sive ergo hoc,sive illud verum sit,secun- quod oharitas corporalibus oculis ali-
doceri potest
dum utrumque verum est quod istius corporisoculi quando videbitur poterit forfassis et Deus
; si :

Ueum non videbunt. Aut enim istius eruat, et noa autem ista uunquam poterit multo minus ipse ;

videbunt : aut non erunt istius, si videbunl; quo- fons ejus, vel si quid dici excellentius et conve-
niam tania commutatione longe alterius corporis nientius de tanta re potest.
erunt. CAPUT. II — 6. Magniquidam virietinScripluris
4. Sed paratus sum, si quid de hac re melius no- sanctis doctissimi, qui plurimum Ecclesiam et bona
vit hic frater, vel ab ipso, vel ab illo a quo didicit, studia fidelium suislitteris adjuverunf,ubi eis occa-
discere. Quod si irridenter dioerem, etiam illud de sio data est, dixerunt invisibilem Deum invisibilifer
Deo corporali membrisque perloca divisibili, dice- videri;hocestpereamnafuramqii8einnobisquoque
rem paratum me esse discere quod nondico, quis : invisibilisest,mundascilioetmentevelcorde.Beatiis
non irridenter loquor, et talem Deum iion esse olu- Ambrosius de Christo oum ageref, secundum id
nino non arabigo, et ne talis esse crederetur, illam qiiod Verbum est, Nonenim corporalihus, inquit,
epistolam scripsi. In qua dum essem in admoaeado sed spiritualibusoculisJesus videtur.E[ pauloposf,
sollicitus, quam nomiaibus lacitis conscripsi, in Noneum viderunt, inquil, Judsei; obcaecatum enim
corripiendo nimius atque improvidus fui, nec fra- eratinsipiens cor eorum {Lib. \ in Luc. i): hinc os-
ternam et episcopalem personam sicut frater et tendens unde videatur. Item cumde sancto Spirilu
 :

625 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 626

loqueretur, inlerposuit verbaDoraini dicentis: /?o- gloriam Domini speculantcs quae facies in Judseis
gabo Palrem, el alium Paracletum dabit vobis, non erat revelata de quibus dicit, Velamen super
:

qui vobiscum sit in xternum ; Spiritum veritatis,
qucm kic muyidus nonpotest accipere, quia non vi-
det eum, ncc cognosciteum (Joan. xiv, 16, 17). Me-
rito ergo se, inquit, in corpore demonstravit, quo-
niam in divinitalis substantia nonvidetur. Vidimus
Spiritum, sed in specie corporali: videamus etPa-
Irem; sed quia viderenon passumus, audiamus. Et
paulo post, Audiamus ergo, inquit, Palrem; invisi-
bilis enim Pater ;sed et Filiusinvisibilis secundum
divinitatem ; Deum enim nemo vidit unquam
(I Joan. -iv, 12) : cion ergo Filius sit
que quod Deus et Filius, non videtur
Luc. in, 22).
7. Sauctusaulera Hieronymus ait Videre Deum
sicuti est innatura sua,oculus hominis non poiest
non soLum homo, nec Angeli,nec Throni, nec Po-
cor eorum positum est, ut ostendat cordis faciem
nobis esse revelatam, velamineablato. Prostremo,
ne quisquam islaminus intuens, minusque discer-
nens, visibilem Deum vel Angelis vel hominibus,
cum sequales Angeiis facti fuerimus, sive nunc esse,
sive futurum esse crederet, evidentissime quid sen-
tiretexpressit, dicensquod/acim Deijuxtanaturae
suanpropietatem nuLLa videat creatura, et tunc mente
cernatur,qua7idoinvisibiliscreditur.\Jade^uUicien-
quando visus estab hominibusper
ter significavif,
Deus,in eo uti- oculosoorporis,tanquam ipsecorporeus, non eum
(Lib. 2 in secundumnaturaesuaeproprietalerafuissevisum.in
quatuncraentecernitur, quandoinvisibiliscreditur.
: Quibusinvisibilis,nisiaspectibuscorporalibusetiam
coilestibus.sicutsupradeAngelis et Potestatibus et
Dorainalionibusdixit ?quanto magis terrestribus I

testates, nec Dominationes, nec omne nomen quod 9. Unde alio loco evidentius dicit, Non soLum Pa-

nominatur ; neque enim creatura potest aspicere tris divinitatem, sed nec FiLii quidem et Spii-itus
Creatnrem suum. His verbis virdoctissimussatis os- sancti, qux una in Trinitate natura est, posseocu-
tendit quid etiam de futuro saeculo senserit, quod Los carnis aspicere, sed oculos mentis : de quibus
adhanc rem Quantumlibet enim oculi cor-
attinet. ipse Salvator ait, « Beati mundo corde ; quoniam
poris nostri rauteutur in melius, Angelorumoculis ipsi Deum videbunt » (Lib. 3 in Isai. 1). Quid hac
tequabuntur. Hicautem etipsis, et universae omni- manifestatione lucidius ? Si enim tantummodo di-
no ccelesti creaturseiuvisibilem naturam dixit esse xisset, Nec nec Filii, nec Spiritus sancti di-
Patris,
Craatoris. Aul si et binc fit quaestio, et infertur uila vinitatemposseoculuscarnis aspicere.nec deinceps
dubitatio,utrumnon simusfuturiAngelis potiores; addidisset, sed oculos mentis ; fortediceretur car-
ipsius Domini est hinc aperta sententia, ubi ait de nera jamnon esse appellandam, cum corpus fuerit
resurrecluris in regnum : Eruyit sequales Angelis spirituale addendo ergo, et dicendo, sed oculos
:

Dei (Luc. XX, 36). Unde idera ipse sanctus Hiero- mentis, ab omui genere corporis alienavit hujus-
nymus alibi sic dicit : Homo igitur Dei faciem vi- modi visionem. Nequis aulem putareteum tantum
dere nonpotest; Angeliautem etiam minimorum in de prcesenti tempore locutum, subjecit etiam Do-
Ecclesiasemper vident faciem Dei{Matth. xviii, 10). mini testimonium, volens ostendere quos dixerat
Et nunc in speculo videmus, in xnigmate ; tunc oculos mentis ;
quo testimonio non praesentissed
autem facie ad faciem (I Gor. xin, 12), quando de fulurae visionis promissio declaratur : Beati mun-
hominibus in Angelos profecerimus, et potuerimus do corde ; quoniam ipsi Deum videbunt(Matth.v,8).
cum Apostolodicere,aNosautemomnesrevelata fa- 10. Beatissimus quoque Athanasius, Alexandri-

ciegloriam Dominispeculanlesin eamdem imaginem nus episcopus, cura ageret adversus Arianos, qui
transformamur a gloriaingloriam, tanquam aDo- tantummodo Deum Patrem invisibilem dicunt, Fi-
miniSpiritu » (II Cor.w, 18) ;licet faciemDeijuxta lium vero et Spiritum sanctum visibiles putant,
naturaesuse proprielalem nullavideat creatura, et aequalem Trinitatis invisibilitatem Scripturarum
tunc mente ceryiatur, quando invisibilis creditur sanctarum testimoniis, et diligenlia suae disputa-
{Lib. 1 in Isai. 1). tionis asseruit, instantissime suadens Deum non
8. In his verbis horainis Dei,
multaconsideranda esse visum nisi assumptione creaturae secundum :

sunt. Priraum,quiasecundum apertissimamDomi- Deitatis autem suae proprietatem oranino Deum

ni sententiam etiam ipsesentit tuncnos visuros fa-
ciera Dei,cum in Angelos profecerimus,id est, aequa-
les Angehs facti fuerimus quod erit utique in;
resurrectione mortuorum. Deinde apostolico testi-
esse invisibilem, id est Patrem, et Filium, et Spiri-
tum, sanctum nisi quantum mente ac spiritu nosci
potest.Gregoriusetiam, sanctus episcopusOrienta-
lis (a), apertissime dicit Deum nalura invisibilem,

moniosatis aperuitnonexterioris sed interiorisho- quandopatribusvisusest,sicutMoysi,cumquo facie

minis faciem intelligendam, cum videbiraus facie
ad faciem de facie quippe cordis loquebatur Apos-
:
tolus, cum diceret qiiod hinc comraeraoravit,
aulem revelata facie gloriam Domini speculantes,
in eamdemiynagineyntransformamur. Quodsiquis-
quam dubitat, recenseat eumdem locum,et atten-
dat unde Aposlolus loquebatur de velaraine sci-
licet quod manet in lectionc Veteris Testamenti,
donec quisque transeat ad Christum, ut auferatur
ad faciera Ioquebatur,alicujus conspicabilis materiae
dispositione assumpta, salva sua invisibilitate vi-
Nos deri potuisse. Hoc est quod etiam noster dicit Am-
brosius,etPatremet Filium et Spiritura sanctum ea
specievideriquam voIuntaselegerit,nonnaturafor-
(a) In oninibus libris habetur, Orienlalis. Quanquam
;
eruditorum judicio probabilins est orationera illam, in-
ter opera Gregorii Nazianzeni quadragesimam nonam,
quae hic cilatur, esse latini scriptoris fortean alterius
;

Gregorii in Hispaina episcopi Eliberitani, qui circiter

velaraeu. Ibiqtiippedicit, Nos autem reveLata facie mediuui steculum quartum tlorcbat.
 :

827 S. AUGUSTINI EPISCOPI 628

maverit (/n Luc.e. i, U): ut elilludvepurasit, quod debeant homines praeparare qui volunt Deum vi-
Deum nemo vidit unquam {Joan. i, 18), quoe vox dere hoc est, cor mundareper fidem quae perdi-
;

ipsius Dotnini Christi est ; et, Qiiem nemo hominum lectiouem operalur, dono Spirilus sancti, unde pi-
vidit, necviderepotesl (I Tim. vi, 16), qu* vox Apos- gnus accepimus, quo illam visionem desiderare
toli, imo ejus per Apostolum(]hristi non est ; elilla noverimus (II Cor. v, 4-8).
repudienlur testimonia Scripturarum quibus Deus GAPUT IV. —
13. Nam de membris Dei, quae as-
visus esse narratur, qiiia et iuvisibilis est per pro- sidueScriptura coinmemorat, ne quisquam secun-
priam Doitatis naturam, et cum vult videri potest dumcarnis hujus formamet figuram nosesse cre-
per assumptam, sicut ei placuerit, creaturam. deret similes Deo, propterea eadem Scriptura et
CAPUT III. — 11. Porro si naturfe ipsius est invi- alas habere Deum dixit (PsaZ. xvi, 8), quas nos
sibilitas sicut incorruptibilitas, non mutabitiir uli- utiquenon habemus. Sicut ergo alascuin audimus,
que in futuro seeculo illa natura, ut de iuvisil)ili prolectionera intelligimus : sic et cum audimus
visibilis fiat quia neque poterit de incorruptibili
;
manus, operalionera inlelligere debemus et cum ;

corruptibilis simul enim et incommutabilis

fiori : audimus;pedes,prapsenlationem ;etcum audimus
est. Et ulique naturam ejus commendavit Aposto- oculos visionem qua cognoscit et cumaudimus ;

lus. cum duo ista simul poneret, dicens Beyi au- : faciera, notitiamqua innotescit; etsi quid aiiudea-
tem s3eculorum invisibili, incorruptibili, soli Deo dera Scriptura tale comraemorat,puto spiritualiter
honor et glona insxculasieculorum (l Tim. i, 17). intelligendum.Nequehocego tantum,autegoprior,
Unde non audeo ego ita distinguere, ut dicam In- : sed oinnes qui qualicumque spirituali intelligentia
corruptibili quidem in saecula saeculorum ; invisi- resistunt eis qui ob hoc Anthropomorphita? nomi-
bili autem non in saecula saeculorum, sed tantum nantur. Exquorumlitteris nemulta commemoran-
in hoc sseculo. Verura quia nec ista testimonia falsa domajores raoras faciara,hocunum sancliHieron-
esse possunt, Beati mundo corde quoniam ipsi : ymi interpono, ut noverit isle frater, non se de hac
Deum videbunt ; et, cum apparuerit,
Scimiis quia re me cum magis quamcura prioribusagere debe-
similes ei erinius ; quoniam videbimus eum sicuti re,si quid eura contra permovet.
esl {IJoan. ni, 2) : negare non possumus filios Dei 14. Cum ergo ille vir in Scripturis doctissimus,j
visuros Deum, sed sicut videntur invisibilia, sicut psalmum exponerel ubi dictum est, Intelligiteergo
seipsum ostensurum promittebat qui hominibus qui insipienles estis in popido, et stulti aliquando

apparebatincarne visibilis,quandodicebat, t7 ego sapite. Qui plantavit aurem, non audiet ? aut qui
diligam eum, et ostendam meipsum illi {Joan. xiv, finxil ocuLum, non considerat ? inter caetera, Iste
21), cum ante oculos hominum conspicuus loque- Locus, inquit, adversus eos maxime facit, qui An-
retur. Unde autem invisibilia videntur, nisi oculis thropomorphitgesunt,quidicunt Deum haberemem-
cordis ?dequibus pauloante dixiquidHieronymus bra quse etiam nos habemus. Verbi causa, dicilur
senserit ad videndum Deura. Deus habere oculos, quia oculi Domini respiciunt
12. Hinc estetiam quod raemoratus Mediolanen- omnia ; manus Domini facit omnia « Etaudivit, » :

sis episcopus dixitnon facile

in ipsa resurrectione inquit, « Adam sonum pedum Domini deambulan-
esse videre Deum, nisi iis qui mundo corde sint ; tis in paradiso » {Gen. iii, 8) : hxc simpliciter au-
et ideo scriptum esse Beati mundo corde, quo- : diunt, et humanasimbeciLLitatesadDeimagnificen-
niam ipsi Deum videbunt. Quantos beatos, inquit, tiam referunt. Ego autem dico quod Deus totus
jam numeraverat, et tamen eis videndi Deum non oculus est, totusmanusest, totus pesest.Totusocu-
promiserat facullatem ! Deinde adjungit et dicit .•
lus est, quia omnia videt. Totus manus est, quia
Si e7'go ii qui mundo sunt corde, Deum videbunt, omnia operatur. Totus pes est, quia ubique est.
utique alii non videbunt. Et ne alios illos accipe- Ergo Qui plantavit aurem, non
videte quid dicat. «

reraus, de quibus dictura est, Beatipauperes, Beati audiet^ aut qui fin.citoculos, non considerat ? »Et
miles, continuo subjunxit ; Neque enim indigni non dixit, Qui pLantavit aurem, ergo ipse aurem
Deum ridebunt. Indignos utique illos volens intel- non habet ; non dixit, Ergo ipse ocuLosnon habel
Deum videre nonpoterunt;
ligi,quilicetresurgant, sed quid dixit ? « Qui pLantavit aurem, non au-
quoniamaddamnationeraresurgent,quiaperfidem diet ? qui finxit ocuLos, non considerat ?» membra
veram qu8eperdilectionemoperature(Ga/ai. v,6), tuLit, efficientias dedit {In Psal. xciii, 8, 9).
cor mundare noluerunt. Et ideo sequituret dicit : 1 5. Haec omnia de litteris eorum et Latinorum et

Neque is qui Deum videre noluerit, potest Deum vi- Grapcorum, qui priores nobis in catholica Ecclesia
dere. Deinde quiaoccurrebat etiam iuipios omnes viventes divina eloquia tractaverunt, ideo comme
velle videre Deum, statim ut ostenderet quare di- morandaarbitratus sum, utsciat isle frater, siquid
qui Deum videre noluerit, quia utique illo
xerit, aliter quam isti seutit, deposita dissensionis ama-
modonon vultDeumvidereimpius, quia cor mun- ritudine, et fraternaecharitatis suavitate servata at-
dare non vult, quo ille videri poterit, secutus ad- que in integrum restituta, diligenti et tranquilla
junxit etait Nec in loco Deus videlur, sed mundo
: consideratione quairendum vel discendum vel do-
corde nec corporaLibus oculis Deus quseritur, nec
; cendum. iNeque euim quorumlibet disputationes,
circumsQribiturvisanec,tactu tenetur, nec auditur quamvis catholicorum et laudatorum hominum,
affalu, nec sentitur incessu [In Liic. c. i, 11). Qui- velut Scripturascanonicashaberedebemus, ut no-
bus verbisbeatus Ambrosius voluitadmonere quid bisnonliceat salva honoriflceutia quae illis debetur
 ; :

629 EPISTOLARUM CLASSIS III. 630

hominibus, aliqnid in eorum scriptis iraprobare at- illocircumdabuntur extrinsecus ; neccsesi intrinse-
querespuere, si forte invenerimus quod aliter sen- cus eumquo [)leni erunt, non videbunl, et tantum
serint quam veritas habet, divino adjutorio vel ab forinsecus oculati eumquo ciroumdabuntur, vide-
aliisintellecta, vel a nobis. Talisergosum in scrip- buul : restat ut interim de visione Dei secundum
lusaliorum tales volo esse inteliectores meorum.
,• inleriorem hominem cerlissimi simus. Si autem
Deniqueiniisomnibusquae deopusculissanctorum etiam corpus rairacommutatione hoc valuerit, aliud
atque doctorum commemoravit, Ambrosii, Hiero- accedet, non illud abscedet.
nymi, Athanasii, Gregorii, et si qua aliorum talia 18. unde minime
Melius ergo illud affirmamus
conimemorare longum putavi,
legere potui quae dubitamus, quod homo Deum, qui
interior videbit
Deum non esse corpus, nec formae humanaj ha- modo soluspotest viderecharitatem, qutBCumlau-
bere membra, nec eura esse per locorura spatia daretur diotum est, Deus charilas est (I Joan. iv, 8)
divisibilem, et esse natura incommutabiliter in- pacem et sanctiticationem, sine
solus polest videre
visibilem, nec per eamdem naluram atque subs- qua nemopotest\idereDeum (Hebr. xu, 14). Neque
tantiam, sed assumpta visibili specie sicut voluit enira charitatem, pacera, sanctiticationem, et si

apparuisse iis quibiis apparuit, quando per cor- qua suut similia, videt modo uUus oculus carnis ;

poris oculos in Scripturis sanctis visus esse narra- quoe tamen omnia jara videt, quantum potest,
tur, in adjutorio Dorainiinconcussecredo,etquan- mentis oculus, tanto puriusquanto purior utsine :

lum ipse donatintelligo. dubitatione Deura nos visuros esse credaraus, sive
CAFU r V. — 16. autem corpore, quod
Uespirituali iuveniaraus,sive nou inveniamusquoddequalitate
in resurrectione habebimus, quantam capiat in futuricorporisquaerimus ;cumtamenoorpusresur-
raeliuscommutationera utrumin simplicitatemspi-
: recturumeliraraortaleatqueincorruptibiiefuturura
ritus cedat, ut totus homo jam spiritus sit an quod ; nonambigamus, quoniain hinc sanctarumScriptu-
magisputo, sed nondumplenafiducia contirmo, ita rarura sententias apertissiraasfirmissimasquereti-
futurum sit spiritualecorpus, iit propterinetTabilem nemus.Siautemistefraterquoddespiritualicorpore
quatndain facilitatem spiritualedicatur,servet tamen adhuc requiro, jam sibi firraat esse certissimum,
substantiam corporaiem, quae per seipsam vivere nisi placidus audiero^docentera, ita utille quoque
ac sentire non possit, sed per illum qui ea utitur placidus meaudiat inquirentem,habebit undejure
spiritura neque enira et nunc, quia corpus dicitur
; succenseat. Nunc taraen per Christura obsecro ut
animale, eadera est animse natura quee corporis : de illa asperitate mearum, qua eum
litterarum
et utrum si corporis, quam vis jam immortalis atque non iramerito offensum esse didici, veniam mihi
incorruptibilis, natura servabitur, adjuvet tunc abillo impetres, et me rescriptis Domino adj uvante
aliquid spirilum ad videnduui ipsa visibiUa, id est laetitices.

nunc tale aliquid nisi per corpus

corporalia, sicut EPISTOLACXLIX'(a).
videre non possumus;an vero etiam tuncsineor» Respondet ad quaistionesex Psalmis, ex Apostolo, et
ganocorporisvaleatspiritusnosternossecorporalia ex Evangelio propositas a Paulino superius, in
(nequeenimet Deustaliaper sensuscorporisuovit) episiola cenlesima vicesima prima.
et multa alia quae in hac quteslione movere pos- Beatissimo et venerabiliter desiderabili etdesidera-
sunt, fateor me nondum ahcubi legisse, quod mihi bilitervenerabili.sanctosanctequecharissimofra-
sufficere existimarem sive ad discendum sive ad tri et coepiscopo, PAULiNO,AuGusTiNbs,in Domino
docendum. salutera.
17. Ac per hoc si non dispHcet huic fratri mea CAPUT PRIMUM. — 1. Quod de perventione tam
qualiscumque cautela, interira propter quod scri- prospera fratris et compraesbyteri nostri Quinti, et
ptum est, Quoniamvidebimus eum sicutiest [IJoan. qui cum eo navigaverunt, cito nos Dominus exhi-
lu, 2),quantum possumus, cormundura ad illara laravit, nuutiantibus litteris Sauctitatistuae, gratias

visionera ipso adjuvante prceparemus. De corpore
autem spirituaiipacatiusetdiligentiusinquiramus,
ne forte aliquid certum ac liquidum, si nobis hoc
utile esse novit, secuudum Soripturas suas Deus
agenseiqui recreat afflictos, ethumiles consolatur,
sinceritati cordis tui, occasioue filii et condiaconi
nostri Ruffiniquae proximaoccurrit, nuncrescripla
persolvo de littore naraque Hipponensi profectus
:

dignetur demonslrare.Si euimhoc invenerit inqui- est. Et approbo misericordiae consiliura quod tibi

sitio diiigenlior, tanlam corporis futuram mutalio- Dorainus inspiravit,mihique iusinuare dignatuses.
nem, ul|possitjVidereinvisibilia; non, utopinor, lalis Ipse et hocadjuvet, ipse prosperet, qui jamcuram
potentiacoporis raenti auferet visionem, utexterior nostraraex raagna parte lenivit, quia pervectus et
homovidere Deura tuncpossit, non possitinterior : coraraendatus esl charissimus homo, non solum
quasi tantura foris sit Deus ad horainem, et intus bonisoperibus, sed etiam sanctis oraLionibus tuis.
non homine, cura apertissirae scriptura sit
sit in 2. Litleree sane Venerationis tuae, ubi raulta quee-

ut sit Deus omniainomnibus{\ Coi'. x.v,28); aut ita sii3ti,etquairendaadraonuisti,«tqu8erendodocuisli,

sit intus iile qui siue uUis locorum spatiis ubique ad me pervenerunt. Sed quas ipse continuo rescripsi
totusest,utforistantum videri ab exteriori liomine * Hanc recensuimus ad o. bg. bl. c. cc. ff. g. gv. j.

duos bn. duos sb. duost. quatuor. v. et ad

possit, inlus aulem ab interiori non possit. n. r. s. vc.
Am. Bad. Er. Lov.
Quffi si absurdissime senliuntur magis enim :
(a)Alias 59 quae : autem 149 erat, nunc 38. Scnpta
saucti pleni erunt Deo uon iuanes iulriusecus ab
;
videtur an. 414.
 ;
;

631 S. AUGUSTINI EPISCOPI 632

perhomines eoraradem sanctoriim solaliorumno- 4. Quod vero sequitur, Saturatisunl porcina{a)

slrorum, sicul his tuis receulioribus comperi, non
sunt reddilee Venerationi tuce. In quibus quidem,
quatenusad interrogata responderim, recolerenon
valui nec earum exem{)Ium cum requisissem, ubi
;
hocpossemreeognoscere,inveni.AdnonnuIlatamen
me respondissecertusomninosum, et ideo non ad
jamquid mihiex hoc viderelur aperui. Sedquodalii
codices habent, et verius habere perhibentur, quia
diligentiora exemplaria, per accentus notam ejus-
demverbigrieciaiubiguitatemgffBCOscribendimore
dissolvunt, obscurius est quidem, sec elecliori sen-
tentiae videtur aptius convenire. Quia enim dixerat, el,.

omnia, quia ut cito finirem, festinatio perlatoris Et de ab.sconditis tuis adimpLetus est venier eorum, III,

urgebat. Simul etiam miseram, sicut jusseras, et quibiis verbis occulta Deijudicia significata sunt
illius epistolae exemplum, quam tuse Charitaliapud occulte quippe sunt miseri ', etiam qui gaudentin
Carthaginem de corporumresurrectione rescripse- malis, quostradidit Deusin concupiscentias cordis i'4

ram *, ubi de usumeuibrorumexortaeral qufpstio. eorum {Rom. i, 24) velutquierereturundepossint

: DOD

Nuncergo ethocmisi.et alteruui alterius, quia nec cognosci qui in abscondito ira Dei adimpleti sunt, Hrt

ipsam iu manus tuas pervenisse coujeci, eo quod et responderetur quodiu Evangeliodictum est, Ex iaii

iterum interrogastiquffidam quae jammein ea res- fructibus eorum cognoscetiseos{Matth. vn, 16), con- l!oa

pondisse lego et agnosco. Sed istam per quem direxe- tinuo subjunctum est, Salurnti sunt filiis, hoc est ".

rim nescio.Scripta quippe Charitatis tuee quibus eam fructibus, quod evidentius dicitur, operibus suis, iiidi

reddidi,sicut etiam ipsa indicat', missa sunt mihi Uude alibi legitur, Ecceparturivitinjuslitiam, con-
ab Hippone a nostris, cum essem apud sanclum cepit dolorem, et peperit iniquitatem {Psal. vii, 1'6) :

fratreui et coepiscopumnostrum Bonifacium (nam e[a.V\h\,Deindeconcupiscentia,cumconceperit,pant Ma

eorum perlatorem non vidi), et continuo rescripta peccatum (Jacobi i, 1!)). Mali ergofilii,maIaopera, /iffl

non distuli. quibus cognoscuntur, etquideabsconditisDeijudi-

3.Quiaergo tunc, sicutscripsi, non potueramin- ciis internis cogitationumsuarum tanquam inven- 11

spicere codices graecos propterqu8edam psalroi de- trem adimpleti sunt. Bona opera, boni filii sunt. k

cimi sexti, inspexi postea quos inveni. Et unus Unde ad sponsam Ecclesiain dicitur Dentes tui : dJii

habebat, quod et latini nosivi, Domine,perdens de sicut grex detonsarum ascendens de lavacro, quse deni

terra dispertireeos : aliussicutipse posuisti, A joawcis omnes geminos creant, et sterilis non est in illis cki

de terra. El iJIud quidem apertum habet sensum, {Cant. IV, 2). In quo gemino fetu geminum opus tsto

perdens de lerra(\\va.m eis dedisti, dispertire eos in dilectionis agnoscitur, Domini Dei scilicet, etproxi- IjUOJ

gentibus quod et factumeis est, cum gravi bello

: mi in quibus duobus praeoeptis lota Lex pendet et
: ileia

expugnatiatque subversi sunt.IIIud autemalterum Pvopheidd. {Matth. xxii, 40). taos

quomodo accipiendum sit, non mihi occurrit; nisi o.Isleautem sensus.quo itaexponitur quod scri- tik

quia in comparatione perditse multitudinis eorum, ptum est, Saturati sunt filiis, non mibi occurrerat, MO
reliquiae salvee factae sunt, utiquein paucis a qui- cum aute rescriberem ; sed recensui brevissimam (ili

bus eos disperliendos, hoc est dividendos atque quamdamejusdempsaImiexposilionem,quamjam

separandos Scriptura praenuntiavit, dicens, Domine,
a pnucis, id est.areliquiisquasex illa gente salvas
de terra dispertire eos : ut terram intelliga-
fecisti,
musEccIesiamhaereditatemquefideliumatquesanc-
olim dictaveram,ethoc satisbreviter a me positum
reperi. Inspexietiam codices graecos.utrumdativus
casus esset,qiioddiclumest,^Zas, angenitivus.quo
illa lingua uliturproablativo, etinveni genitivum :
jllitol

torum.quae dicituret terra viventium, etquaeetiam quod ad verbum interpretaretur, scriptum esset,
si led

illo loco recte intelligipotest, Beatimites

ipsi haereditate terrdm {Matth. v, 4).
possidebunt
;
quoniam Saliiratisunt filiorum sedrecte mterpres senteu-
;

tiam secutusest, etlatmo more dixit, Saturatisunt jA

f
Cum Hutem dictum esset, A paucis de terra divide
eos, additum est, in vita eorum ; ut in manifesto
filiis. Quod verosequitur,£^f reliquerunt reliquias
parvulis suis, existimo parvulos accipiendos mani-
H
futurum intelligeretur; dum hic vivunt.Separantur festos carnis filios. Uude eliam secundum istam,

enim multi ab Ecclesia, sed cum moriuntur, qui non de porcina, sed de filiis expositionem, manet
tamencum vivunt,perSacramentorumcommunio- illa sententia qua dixerunt, Sanguis hujus super

nem unitatisque catholicaevidenturEcclesiae copu- nos et super filios nostros {Id. xxvii, 25) ita enim :

ergo divisi sunt a paucis qui ex illis credi-

lati. Isli reliquerunt operum suorum reliquias parvulis suis. i

deruut, de terra quam sicut agrum suum excolit 6. Inquintodecimoautem psalmo,quodscriptum

pater agricola : divisi autem in vita sua, id est hic est, Mirificaoil, vel, Mirificet omnesvoiuntates suas
in manifesto,sicut videmus. Sequitur autem, Etde inter illos, nihil prohibet intelleligi, imo et conve- j

absconditis tuis adimpietus eslventereorum ; id est, nientius videtur, non, inter iilos, sed, in illis. Sic
praeter hoc quod in manifesto divisi sunt, etiam de enim graecicodiceshabent saepeautemquodhabet :

absconditis tuis quae inocculto reddis conscientiae ^

iila liugua,zn ilLis, nostri interpretantur, interiLLos,
malorum, adimpletus esl venter eorum : ventrem ubi videtur sententiae convenire. Accipiamus ergo,
posuit pro internorum latentiumque secretis. Sanctis qui sunt in terra ejus, mirificavit omnes
voLuntates suas in illis ; qiiod plerique codices ha-

«Ms«. quatuor Vatic. et Callic. tres, scripseram. bent: etintelligamus, yaZunfa^esejus, munera gra-
* Edd., indicant. At Mss. habent, indicat, scilicet epis-
tola Augiistino reddita. '
Bad. Ani. Er. et Mss.duo, occulta quippe sunlmiseris.
' Bad. Am. Er., reddis retribulione malorum. (a) l'ro uion, uon legisse videtur qui verlit porcinam.

»1
633 EPISTOLARUM CLASSIS III. 634

tiae, qu8B gratisdatiaest,qua voluit, nonquiadebe- sua. Sane codices emendatiores et electoris auctori-
balur. Unde esl, Scu/o bonae voluntali tufe coronasti tatis, non habent, voluntates suas, sed, voluntates

iios(Psal. V, d3) In voluntate tua deduxistime

; et, meas ; quod tantumdem valet, quia ex persona Filii
{Psal. Lxxii, 24) et, Voluntarie genuit nos verbo
; dicitur. Ipse quippe loquitur, quem verba illa evi-
veritatis (Jacobi \, 18); el, Pluviam vnluntariam denter ostendunt, quibusetApostoIiusi sunt Non :

segregans, Deus, hxreditati tua? (Psal. lxvii, 10) ; derelinques animam meam in inferno, nec dabis
et, Dividens propria unicuique prout vult (I Cor. sanctum tuum videre corruptionem {Act. u, 31, et
XII, II) elaiiainnumerabilia. Proinde, Mirificavit
;
xiii, 3a). Eadem sunl utique munera graliee Palris
omnes voluntates suas in illis, in quibus nisi in et Filii et Spirilus sancti ; et ideo rectissime et Fi-
sanctis qui in terra suntejus ? Si enim terra, sicut lius eas potest dicere volunlates suas.
supra ostendimus, polest accipi in bono, et ubi 9. Quod vero in psalmo quinquagesimo octavo
non additum est, ejus; quanlo magis ubi dicitur, de Judaeis intelligitur, dicenle.iYe occideris eos, ne
terra ejus I Miras ergo fecit omnes voluntates suas quando obliviscantur Legis tuse, convenienter inihi
in iilis miras omnino fecil, quia eos ex despera-
:
videtur intelligi praenuntiatum
ita esse eamdem :

tione mirabiliter liberavit. gentem etiam debellalam atque subversain, in po-

7. Ex hac admiratione exclamat Apostostoius, puli victoris superstitiones non fuisse cessuram,
altitudo divitiarurn sapientiaeetscientise Dei I supra sed in veteri Lege mansuram, ut apud eam esset
quippe dixerat, Conclusilenim Deusomnes^ ininfi- testimoniumScripturarum totoorbeterrarum,unde
delitate, ut omnium misereatur [Rom. xi, 33, 32). Ecclesia fuerat evocanda. Nullo enim evidentiore
Nam hoc etiam hic sequitur MuUiplicatx suntin- :
documentoostenditur gentibus, quod saluberrime
firmilates eorum ; postea acceleraverunt. lufirmi- advertitur, non inopinatum et repentinum aliquid
tates posuit Romanos Apos-
pro peccatis, sicut ad institutum spiritu praesumptionis humanae, ut
tolus dicit, Si enim Chinstus, cum infi7'tni essemus Christi nomen in spe salutis aeternae tanta aiiclori-
adhuc juxta tempus pro impiis mortuus est : hos tatepraepolleat, sed olim fuisse prophetalura atque
dixit inlirmos quos impios. Deinde paulo post eam- conscriptum. Nam ipsa prophetia quid aliud nisi
dem sententiam repetens, Commendat, inquit, suam a nostris putaretur esse conficta, si non de inimi-
charitatem Deus in nubis, quoniam cum adhuc pec- corum codicibus probaretur ? Ideo, Ne occideris
catores essemus, Christus pro nobis mortuus est :
eos ; ne ipsius gentis nomenexstinxeris, nequando
quosinfirmos supra, eos hic peccatores appellavit. obliniscantur Legis tust: quod utique fieret, si ri-
Item in consequentibus hoc idem aliis verbis ver- tus et sacra Geutilium colere compulsi penitus,
sans, Si enim cum inimici essemus, inquit, recon- qualecumque nomen religionis suae minime retine-
ciliati sumus Deo per mortem Filii ejus {Id. v, 6, rent. Quod in eorum figura etiamde Gain scriptum
8, 10). Ac per hoc in eo quod dictum est, Multipli- est, quod constituit in eo Dominus signum, ne quis
catx sunt infirmitates eorum, intelliguntur multi- occideret eum {Gen. iv, 15). Denique cum dj-
plicata peccata eorum. Lex enim subintravit, ut xisset, Ne occideris eos, nequando obliviscantur
abuudaret delictum sed quoniam ubi abundavit
:
Legis tuse ; velut quaereretur, quidde illis esset fa-
delictum, superabundavit gratia {Ibidem, 20), ideo ciendum, ut in aliquos usus testimonii veritatis non
poslea acceleraverunt. Non enim venit ille vocare occidantur, id est, non consumanturi neque obli-
justos, sed peccatores quia non est opus sanis
:
viscantur Legis Dei ; continuo subjunxit : Disperge
medicus, sed 8egrotantibus(iIfa«/i. ix, 13,12) ;quo- ilios in virtute tua. Sienim in uno loco essent ter-
rum scilicel multiplicatae sunt infirmitates, ut eis rarum, non adjuvarent testimonio praedicalionem
sanandis esset necessaria tantae gratiae medicina, Evangelii, quae fructificat toto orbe terrarum. Ideo
el cuidimittuntur peccata multa,diligeret multum.
disperge illos in virtute tua, ut ejus ipsius cujus
8. Hoc cinis vaccae et aspersio sanguinis, et cruen- fuerunt negatores, persecutores,interfectores, ubi-
tarum mujtiplicatio victimarum significabat, non que ipsam Legem, quam non obli-
sint testes per
efficiebat. Ideo deinceps dicit, Non congregabo con- qua ille prophetatus, quem non
viscuntur, in est
venticula eorum de sanguinibus, id est illorum sa- sequuntur. Neque enim eis aliquid prodest, quod
crificiorum qufe immolabantur in figura sanguinis
eam non obliviscuntur aliud est enim legem Dei
:

Christi. Nec memor ero nominum eorum per labia

habere in memoria, aliud in intellectu etefifectu.
mea. Nomina quippe illorum erant in multiplica-
10. In sexagesimo autem septimo psalmo, quod
tione intirmitatum ; fornicatores, idolis servientes,
quaeris quid sit, Verumtamen Deus conquassabit
adulteri, molles, masculorum concubitores, fures
capita inimicorum suorum, verticem capilli peram-
avari, raptores, ebriosi, maledici, et quicumque alii
bulantium in delictis suis ; non mihi videtur ahud
regnum Dei non possidebunt. Sed ubi abundante
dictum quam, Deus conquassabit capita inimico-
peccato, superabundavit gralia, postea accelerave-
rura suorum nimium superbientium, nimium se
runl. Heec quidem fuerunt, sed abluli sunt, sed
extollentium in delictis suis. Per hyperbolenquippe
sanclificati sunt,sedjustificatisunl in nomineDomini
significavit superbiam tantum se extollentera, et
Jesu Ghristi, et inSpiritu Dei nostri {lCor. vi, 9-11):
lanta elatione incedentem, quasi capilli verlicem
ideo non memor erit nominum illorum per labia
perambulando calcaret. Item in eodem
psalmo
•Mss. tres recentioris setstis, omnia in infidelitale : quse
quod scriptura est, Lingua canwn tnorum ex ini-
est leclio Vulgalae versiouis. AtaliiCdd. magno numero
habent,omn«i;juxtagra!Cumteitum Apostoli,/oujpan<as. micis ab ipso ; non semper in malo accipiendi sunt
 ;

635 S. AUGUSTFNI EPISCOPI 636

canes. Alioquin non reprehenderentur apud pro- tidiano usu jam omnino praevaluif. Qui aiitem dia.
phetau) caiies muti nescientes latrare, et amantes tinctius latine locuti sunt, precaliooibus utebantur
dorrailare {Isai. lvi, 10) : profeclo enim laudabiles in optandis bonis, deprecationibus vero in devi-
caues essenl, si et lalrare scirent, et vigilare ama- taudis malis. Precari enim dicebant esse precando
renl. Et certe illi trecenli in numero per crucis lit- bona optare ; imprecari mala, quod vulgo jam di-

teram sacratissimo non eligerentur ad victoriam citiir, maledicere : deprecariautem, mala precando
faciendara,qiii tanquam canes lamberent aquam depellere. Sed usilaliim jara loquendi modum po-
{Judic. vn, 7), nisi aliquid maguum siguilicarent. liiis sequamur ; et sive precationes sive deprecatio-
Vigilantenim et latrant boni canes, etpro doino et nes inveneriraus, quas Grteci (Jeflireti; vocant, non
pro domino, et pro grege et pro pastore. Deuique putemus emendandum esse. Orationes vero, quas
et hic in Ecclesiae laudibus, ciim prophelia exere- gra3cus habet nooiinyjy.i:,, distinguere a precibus
liuguacanum est commemorata, non dentes.
relur, vel precationibus omuino ditruile est. Quod vero
Tuorum autem canum, dixit, ex inimicis, id est, ut quidam codices uon liabent, oraiiones, sed, adora-
qul erant inimici tui fierent canes tiii, et latrarent tiones, quia non dictum est in graeco eO;«;;a?, sed
prote, qiii saeviebant in le. Addidit autem, ab ipso, 77po(7£v/a? nou arbitror scienter interpretatum
: ;

ut non a seipsis hoc faclum iutelligerent, sed ab npo<Ti'jy^uc, enim orationes dici a Gracis nolissiraum

ipso, id est misericordia ejus et gralia. utique aliud est orare, aliud adorare. Deni-
est. Et
CAPUT II. —
H. De prophelis quod ait Aposto- que non islo verbo, sed alio legitur in graeco, DO'
lus, Quosdam quidem dedit Deus in Ecclesia apos- minum Deum Ivum adorabis {Matth. iv, 10) ef, ;

tolos, quosdum aulem prophelas {Eph. iv, tt), hoc Adorabo ad templum sanctwji tuum {Psal. 8) v, ;

intelligo quod ipse scripsisti, prophetas eos dictos et si qua similia.

isto loco, ex quibus Agabus erat (Acl. xi, 27, 28), 14. Pro interpellationibus aulem qnod nostriha'
nonillosqiii venturum incarne Dominum prophe- beut, secundum codices, credo, veslros, pnstuia-
taverunt. Evangelistas vero inveniraus, quos apos- tiones posuisti. Heec interim duo, id est quod alii
tolos fuisse non legimus sicut fueruut Liicas el ; postulaliones,Si\uinlerpelialionesmlei'prel8L[[ sunt,
Marcus. Pastores autem et doctores, quos maxime unura verbiim transferre voluerunt quod greecus
ut discernerem voluisti, eosdem puto esse, sicut habet, r./Tiu?£t?. Et profecfo adverlis, et nosti aliud
et tibi visiim est, ut non alios pastores, alios doc- esse interpellare, aliud poslulare. Non enim sole-
tores inlelligamus ; sed ideo cura prfedixisset pas- musdicere, Postulant iuterpellaturi, sed, Inlerpel-
tores, subjunxisse doctores, ut intelligerent pasto- lant postulaturi verumtaraenex vicinitate verbum
:

res ad oflicium suum pertinere doctriuam. Ideo usurpatum, cui propinquitas ipsairapetrat intellec-
enim non ait, Quosdam autem pastores, quosdam tura, non est velut censoria notatione culpandum.
vero doctores ; cum superiora ipso locutionis ge- Nam et de ipso Domino Jesu Christo dictum est
nere distingueret dicendo, Quosdam quidem apos- quod interpeliat pro nobis {Rom. vur, 34) num- :

toLos, quosdam autem prophetas, quosdam vero quidnam inierpeiiat, etnon etiam postulat? luio
evangelistas : sed hoc tauquam unum aliquid duo- vero quia postulat, pro eo posilum est, inlerpeilat.

bus nominibus araplexus est, quosdani autem pas- Evidenfer quippe alibi de eo dicitur Et si quis :

tores et doctores. peccaveril, advocatum habemus apud Patrem, </e-

i2. llla plane difficillime discernuntur, ubi ad sum Christumjustwn, et ipse esl exoratio pro pec-
Timotheum scribens ait, Obsecro itaque primum calis noslris (l Joan. u, 1, 2). Quanquam fortas-
omnium fieri obsecrationes, orationes, inlerpella- sis codices apud vos etiam in eo loco de Domino
tiones, gratiarum actiones (I Tiin. u, 1). Secundum Jesu Christo non habent, interpeilal pronobis, sed,
grsecum enim eloquium discernenda sunt ham : postuiat pro nobis : in gr«co enim, quo verbo hic
nostri interprefes vix reperiuntur, qui ea diligen- positae sunt interpeiiationes, quas ipse posuistipos-
ter etscienter transferrecuraverint. Ecce enim sicut tulationes, ipsum etillic verbum est, ubi scriptum
eaipseposuisti, Obsecro /le?H obsecrationes, noneo- est, interpeiial pro nobis.
dem verbo utrumque dixit Apostolus, qui utique 15. Cum igitur et qui precatur oref, et qui orat
graeceillainscripsitepistolara;sedpro eoquod in la- precetur, el qui interpellat Deura, adhoc interpel-
tinoest, 06sec?'0, illegraecedixit,7i-apaxa),(y.Proeovero let ut oret et precetur ;
quid sibi vult quod ista ita
quod lalinus vester habet, obsecrationes, ille posuit, posuil Apostolus, ut non sit eorura negligenda dis-
Stri(7iL(;. Proinde alii codices in quibus et nostri sunt, Excepto itaque noraine generali, et salva
tinctio ?
non habent, obsecrationes, sed, dep}'ecationes. Tvia. loquendi consuetudine, secundum quam sive di-
porro quse sequuntur, orationes, interpellationes, cas precationem, sive orationem, sive interpelia-
gratiorum actiones, plerique lalini codices sic tionem, postulatlonem, una eademque res
vel
habent. intelligitur aliqua etiam singulorum istorumpro-
;

Unde si velimus secundum lalinae linguse pro-

13. prietas inquirenda est sed ad eam liquido perve- ;

prietates ista discernere more loquendi, nostram nire difficile est multa quippe hinc dici possunt
:

vel qualemcumque sententiam fortasse tenebimus quae improbanda non sint.

sed mirum sententiam grseci sermonis vel con-
si Sed eligo iu his verbis hoc intelligere, quod
16.
suetudinis obtinebimus. Precationem, et depreca- omnis vel pene omnis frequental Ecclesia, ut pre-
tionem, multi nostri hoc idem putanf, et hoc quo- cationes accipiamus diclas, quas faciraus in cele-
 :

637 EP1ST0L\RUM CLASSIS III. 63«

bratione Sacramentorum, anteqnam illud quodest apostoJus ait : Secundim Evangelium quidem inir-

in Domini mensaincipiat benedici orationes, cnra : micipropter vos ; secundum eleclionem autetn di~
benedicitur et sanctificatur, et ad dislribuendum lecti propter palres {Rom. xi, 28). Altiludo quippe

comminuitur, quam totam petitionem fere omnis iiladivitiarum sapienti® et scientiee Dei, et illa ins-

Ecclesia dominica oratione concludit. Ad quem crutabilia judicia ejus, et investigabiles viae ejus,
intellectum etiam verbi graeci origo nos adjuvat. hanc fidelibus cordibus magnam ingerunt admira-
Nam eam quam dicunt s^x"''"-'» ''^'"O ita Scriptura tionem, qui de illius sapientia pertendente a fine
ponitut intelligatur oratio:?,ed plerumque etmullo usque ad finem fortiter, et omnia suaviter dispo-
usitatius votum appeliat eO^^ijv, itpotTixixriv vero, quod neute {Sap. viii, i) non dubitanf, quid sit quod ei

?erbumitapositumestundetractaraus,sempero?'a- placet ut nascantur, crescant ac multipliccntur hi,

tionem vocat. Unde hanc verbi origiuem, sicut su- fecit, tamen malosfuluros
quosetsi malos ipse non
perius dixi, nonnulli minus erudite intuentes, enim consiiium ejus in abdito
esse praescivit. Nimis
npoatvyii-j non oralionem, sed adorationem dicere est, quo etiam malis bene utilur ad provectum

voluerunt, quae polius nooax^J-jriiTii diciturised quia bonorum, etiam in hoc mirificans omnipotentiam
oratio interdum vocatur ijxri, adoralio putata est bouilatis suae : quia sijcut illorum nequiliae est
jr/jocrsu;;^/;.Porrosi usilalius,utdixi,in Scripturis vo- male uti bonis operibus ejus, sic illius sapientiae

lum appeliatur su/vj, excepto nomine generali ora- est bene malis operibus eorum.
uti

lionis,ea. proprie intelligendaest oratio,quam faci- 19. Hanc igitur altitudinem sacramenti sic com-
mus ad votum, id est npbi v^-/rt-j. Voventur autem mendat Apostolus Nolo vos ignorare, fratres,hoc :

omnia quse offeruntur Deo, maxime sancti altaris sacramenlum, ut non sitis vobis sapientes,quia cce-
oblatio;quo Sacramento praedicatur nostrum illud citas exparte in Israel facta est, donec pleuiludo
TOtuin maxiraum, quo nos vovimus in Christoesse Gentium intraret, et si omnis Israel salvus fieret
mansuros,utique in compage corporis Christi.Gu- {Rom. XI, 2b, 26). Ex parte, dixit, quia non omnes
jus rei sacramentum est, quod unus panis, unum excaecati sunt erant enim ex illis qui Christum co-
:

corpus rauiti sumus (l Cor. x, 17). Ideo in hujus gnoverunt. Plenitudo autem Gentium in his intrat,
sanctificationis praeparatione, existimo Aposlolum qui secundum propositum vocati sunt et sic om- ;

jussisse proprie Qeri 7rp9o-£u;;^«?, id est o/"a<iones, vel, nis Israelsajvus fiet,quiaet ex Judaeis etex Genli-
ut nonnulli minus perite interpretati sunt, adoratio- bus, qui secundum propositum vocati sunt, ipsi
nes;hoc est enimad votum,quodusitatius inScrip- verus '
sunt Israel, de quo dicitidem ApostoIus,£<
i\xvi% n\inG\ipdL.\.uv z\tyj, . Interpellationes autem,sive, super Israel Dei {Galat. vi, 16) : illos autem dicit Is-

ut vestri codices habent, postulationes, fiunt cum raelsecundumcarnem; Videte,'\nc[u\i.lsrnel,secun-

populus benedicitur : tunc enim antistites, velut dum carnem (I Cor. x, 18). Deinde interponit tesU-
advocati, susceplos suos per manus impositionem monium propheiae, Veniet ex Sion, qui eripia i et

misericordissimae offerunt potestati. Quibus perac- avertat impietatem ab Jacob; et hoc illis a me testa-
tis, et parlicipato tanto Sacramento, ^?*afiaru??i aclio menlum,cum abstuleropeccata eorum {Isai. lix, 20)
cuncta concludit, quam in his etiam verbis ulti- non utique omnium Judaeorum, sed dilectorum *.
mam commendavit Apostolus. Hincadjungitea,quaeinquirenda posuisti,5e-
20.
17. Haec autem causa prtecipua fuit ista dicendi, cundum Evangelium quidem inimici propter vos.
ut his breviter perstrictis atque significatis, non Pretium quippe redemplionis nostrae sanguis est
putai-eturnegligendum esse quod sequitur, proom- Christiqui utiquenonnisi ab inimicis potuit occidi.
nibus hominibus, pro regibus,et his qui in sublimi- Hic est ille usus raalorum in provectum bonorum.
tatesu7it,utquietam et tranquillamvitamagamusin Quod vero adinngh, secundum electionem autem di»
omnipielateet charitale: ne quisquam,sicut se ha- lecti proplerpatreSyhmc osiend[[nQn\\\os,mim\cos,
bet humanae cogitationis infirmitas,existimaret uon sed electos esse dilectos. Sed Scriplurae mos est ita
esse ista facienda pro his a quibus persecutionem loqui de parte tanquara de toto sicut Corinthios in :

patiebatur Ecclesia, cum membra ex omni Christi primis Epistolae suae partibus, ita laudat tanquam
essent hominum genere colligenda. Unde adjungit omnes tales sint, cum essent laudabiles quidam eo-
et dicit : Hoc enim bonum et acceptum est coram rum ;postea in nonnullis Epistolee ipsius locis,
et
Salvatore nostro Deo, quiomnes homines vult salvos ita reprehendit tanquam omnes culpabiles essent,
fieH, et in agnilionem veritalis venire. Et ne quis- propter qui tales erant. Istam divinarum
quosdam
quam diceret posse esse salutis viam in bona con- Scripturarum consuetudinem per omne corpusLit-
versalione et unius Dei omnipotentis cultu, siue terarum ejuscreberrime sparsam.quisquisdiligen-
participatione corporis el sanguinis ChristiUnus ; ter adverterit, multa dissolvitquaeinter se videntur
enim Deus, inquit, et unus mediator Dei et homi- esse contraria.Inimicosergo alios dicit.alios dilec-
num homo Ch^istus Jesus : ut illud quod dixerat, tos sed quia in uno populo erant, velut eosdem ip-
:

omnes homines vult saLvos fieri, nullo alio modo sos dicere videtur. Quanquam et ex ipsis inimicis
intelligatur praestari, nisi per mediatorem, non quicrucifixerunlDominum,pleriqueconversisunt,
Deum, quod semper Verbura erat, sed hominem etapparuerunt electi.Tunc electi, quando conversi
Ghristum Jesum, cum Verbum caro factum est, et quantum ad salutis initium quantum veroad Dei :

habitavit in nobis {Joan. l, 14). i

^^ jn mss. ubi in Edd. legebatur, verius.
18. Unde ueciiludmoveatte.quod deJudaeisidem ' Edd., eleciorum. AtMss, habeiit, sed dilectoruvi.
 «39 S. AUGUSTINI EPiSCOPI 640
non tunc elecfi, sed anle constitutio-
prsescienliain, iniquitate sive temerifale facientis,sive casu et for-
nenimundi, sicut idem dicit ai)Ostohis, quod eiege. tuito labentibus ullispartibiis tam dispositorum
ritnos ante mundi constilutionem (Epk.i, 4).L)uo- sub faula sapienlia Dei seeculoriim.
bus itaque modis, ipsi inimici qui dilecti sive quia :
23. lu Epistola porro ad Colossenses quod scrip-
in uuo populo ulrique fuerant; sive quia ex inimi- tiiin est, Nemo
seducat volens in humililale
vos
cissaevientibus usquead sanguinemChristi,quidam {Coloss. )i, sequuutur,qiiousque
18), et caetera qiiie
eorum dilecti facti erant secundum electionem quae tibi obscura esse dixisti, nec ego adhuc sine cali-

latebat in prtescientia Dei. Ad hoc enim achlidit gine intelligo, Alque utinam praesens de me isla
propter patres ; quia id quod patribus promissum qua'siisses : in eo qiiippe seosu, qiiem mihi in his
est oportebat impleri, siciit circa quem Epistolae ad verbis habere videor, adhibenda estqiiaedam pro-
Romanos ait Dico enim Christum ministrum fuisse
: nuntiatio in viiltu et modo vocis, qui exprimi lit-
circumcisionis propler veritatem Dei, ad confirman- teris iion pofest, nt
ex aliqua parfe aperiatur quod ;

dus promissiones patrum. Gentes aulem super mise- ideo obscurius, quia non recte, sicut existimo,
fit

incoi-diaglorificare Deum [Rom. xv, 8,9). Secundum prunontiatur. Quod enim scvipium eal, Ne tetigeii-
islam misericordiam dictum esf iVzimicijoropieruos tis, ne gustaverilis, ne atlaminaveritis
; tanquani
.•
,

quod et s upra dixerat, Illorum delictosalus Gentibus. praeceptum putalur Apostoli, nescio quid tangere,
21. Cum autem d'ixhseA,secundum electionem di- gustare, attaminare prohibeutis. Contra esl autem,
lecti propter patres, addidit, Sine pcenilentia enim si tanien in fdufa obscurilafe ista non fallor. Per

sunt dona el vocatio Dei. Videscerfe illos significari, irrisionem quippe verba posuit eorum, a quibus
qui pertinent ad numerum [)r<TBdestiiialorum. De eos nolebat decipi atque seduci, qui discernentes
quihus a.\ioloco dici[,Scimus quia diligentibus Deurn cibos secundum culturara Angelorum,atque ita de
omnia cooperanlur in bonum, his qui secundum hoc mundo decernentes, dicunt, Ne tetigeritis, ne
propositum vocati sunt *. Miilti enim sunt vocati, gustaveritis, ne attaminaveritis; cum sint oninia
pauci vero electi [MaUh. xxu, 14) qui vero electi,
:
munda mundis {Tit. i, 15), et omnis creatiira Dei
ipsisunt secundiim propositum vocati ; in quibus bona sif (I Tim. iv, 4) : quod in alio loco ipse evi-
Uei procul dubio praescientia falli non potesl. Hos denter coramendat.
prcescivit et prcedestinavit conformes imaginis Filii Totam ergo ipsius sententiae circumsfantiam
24.
sui, ut sit ipse pjnmogenitus in multis fratribus. videamus ita enim Apostoli intenfione perspecta,
:

Quos autem prwdestinavit, illos et vocavit. Haec vo- sensum ejus, quantum valemus, forfasse tenebi-
catio est secunduin propositum; haecest sine pcEui- mus. Quibus enim ista scribit, metuebat eos seduci
tentia. Quos autem vocavit, illos et justificavit : umbris rerum, dulci nomine scienfiee, et averti a
quos autem justificavityiUos et glorificavit. Si Deus luce veritatisquae est inChristo Jesu Doinino nosfro,
pro nobis, quis contra nos [liom. v, 28-31)? Hanc autem sub nomiue sapientiae vel scientiae cu-
22. Non sunlinista vocatione, qui infide quae per ram vanarum superfluarumve observationum, ot
dilectionem operatur (Galat. v, 6), etiamsi aliquan- de superstitione genlilifatis, maximeque ab eis qui
tum ambulant, non perseverant usque in finem. Et Philosophi sunt nuncupati, et aJudaismo, caven-
utique potuerunt rapi, ne malitia mutaret intellec- dam esse cernebat, uli erant umbrae fufurorum re-
tum eorum ad illam preedestinatio-
[Sap. iv, 11), si raovendai, quoniam lumen earum jam Christus
nem et vocationem, quae secundum propositum et advenerat. Cum ergo commemorasset et commen-
sine poenitenlia est, pertinerent. At ne quisquam dasset quantum certamen pro eis haberet, et pro
praesumptor itade occultis judicet alienis,ut dicat, his qui Laodiceae fueranf, et quicumque non vide-
Ideo non rapti sunt ex hac antequam essent
vila, rant faciem ejus in carne, ut cordibus consolaren-
lidei desertores, quia in eadem vita non fideliter tur copulati in charitate, et in oiianibus divitiis ple-
ambulabant, et hac in eorum cordibus noverat Do- nitudinis intellectus, ad cognoscendum mysterium
minus, quamvis hominibus aliter appareret quid : Dei, quod est Christus, in quo sunf omnes thesauri !
.<

dicturus est de infantulis parvulis, qui plerique sapientiae et scientiae absconditi Roc dico, inquit,
;

acceptoin illa eetate christiausegratiae Sacramento, ut nemo vos circumveniat in veri simili sermone :

cum sine dubio pertinerent ad vitam seternam re- quia veritatis amore ducebantur, veri similitudi-
gnumque coelorum, si coutinuo ex hac vita emi- nem illis ne deciperentur. Et ideocommea-
tirauit,
grarent, sinuntur crescere,et nonnulli etiam apos- davit in Christo quod dulcissimum habebant Ihe-
tataefiunt?Unde, nisi quia non pertinent ad illam saurum, scilicetsapientiae et scientiae,cujus nomine
praedestinationem, et secundum propositum ac sine et promissione induci poterant in errorem.
poenitentia vocationem?Cur autem adeam alii per- 2'6.Nam etsi corpore, inquit, absens sum, spiritu
tineant, non pertineant, occulta causa esse po-
alii vobiscum sum : gaudens, et videns vestram ordina-
test, injusta esse non potest. Numquid enim iniqui- tionem,et idquod deest fidei vestrae in Christo, Ideo
tas apud Deum ? Absit {Rom. ix, 14). Nam et hoc illis liinebat, quoniam quid
adhuc deesset, vi- eis '

ad illam pertinelaltitudinemjudiciorum,quam mi- debat.52>M< ergo accepistis, inquii, Jesum Christum i

rans tanquam expavit Apostolus. Ideo quippe illa Dominum nostrum, in ipso ambulale ; radicati et \

judicia vocat, ne quisquam talia fieri putet, sive superxdificati in ipso, et confirmati in fide, sicut
i
Rxcusi post vocaii sunt. addunt sancti ; quae ^'^-
vox ,
-- ^' didicistis, abundantes in ea gratiarvm actione.
abest ab omnibus Mss. et a grteco textu Apostoli. Vult eos fide nutriri, ut capaces liant parlicipando-
641 EPISTOLARUM CLASSIS III. 842
rum thesanrorum sapientiae et scientiae, qui sunt ergovos, inquit, judicetinciho,aut in polu, aut in
absconditi in Christo ne antequam sint ad haec
; partedieifesli,autneomenix,autsabbatnru7n;quod
iiionei, veri simili sermone capiantur, et a veritatis esl U7nbra futurorum : hoc propter Judaismum.

ilinere devient. Deinde aperfius, quid eis timeat os- Deinde sequiturpropter superstiliones Genlilium,
lendens: Videte, inqml, 7ie quis vos decipiat per phi- Corpus nutem Christi, inquil, nemo vos convincat :
losophinm,et inanem seductionem secundum Iradi- , turpeest, inquit, etnimisincongruum, et agenero-
lionem hominum, secundum elementamundi,et non sitate vestrae libertatis ahenum, iit cum sitiscorpus
secundum Ch7i.stum : quiain ipsohabitat omnisple- Christi.seducamini umbris, et convinci videamini
nitudo divinitalis corporaliter. Ideo corporaliter veluti peccantesjsiheecobservarenegligilis. Cor/JMS
(iixif, quia illi umbratiiiler seducebant translato ; ergo Ch7'isti, nemo vos cotiviyicat volensin humili-
verbo usus,sicut etiam umbree nomen in his rebus tate cordis. Hoc
per verbum graecum diceretur,
si

non est utique verbum propriura,sed quadamsimi- etiam in latina consuetiidine populari sonaret usi-
litudinis ratione [va.ns]ailuin. Et eslis in illo, inqmi, tatius. Sic enim et vuigo dicitiir qui divitem affectat,

repleti, qui est caput omnis principatus et potesta- th.lodives, et quisapientem,thelosapieos,etcaetera

tis. Per priucipatus eiiim et potestates superstitio hujusmodi:ergoet hic thelohumilis, quod plenius
seducebant, prredicantes
lipntiliura vel Philosophi dicitur thelohiimilis, id est, volens humilis, aflec-
illam quara vocant theologiam per elemenla hujus tans humililatem ;quod intelligitur, volens videri
mundi.Capiit autem omnium Christum, principium humilis, affectans humilitatem. Hoc eoim talibus
omnium voiuit intelligi, sicut ipse, cum ei dictum observationibus agitur, ut cor hominis velut reli-
esset, Tuquisesf respondit : Priticipium,qui et lo- gionehumile reddatur. Addidit autem et culturum
quor vobis {Joan. viii, 25). Omnia enim per ipsum Angelorum, vel sicut vestri codices habent, i'eli-
facta sunt, et sine ipso factum est nihil {Id. i, 3). gionem Ang elorum, qux gvssce Qpr,>jv.£icc dicitur ;

Mirabihter autem vult eos esse horum veiut mira- Angelos voleos inlelligi Principatus, quos elemen-
bilium contemptores, cum eos ostendit corpus fac- torum mundi hujus praepositos, in his observatio-
dicendo Et eslis in illo repleli,
tos illius capitis, : nibus colendos esse arbitrantur.
qui est caput omnis principatus et pctestatis. 28. Nemoergovos,inquit,convincatcumsitis cor-
26.Hincjam neumbris Judaismi seducanlur, ad- pusChristi, volens videri humilis corde in cultura
jungit In quoeiiamcircumcisiestis, circumcisione
: Angelorum,q(i<a? nonvidit inculcans (a) : vel,sicut
non manufactain exspoliatione corporis carnis^sel, quidam codices habent, quxvidit inculcans. Aut
sicut aliqui habent, inexspoliationeco7'porispecca- enimsicdicere voluit,^Ma? nonviditinculcans:quia.
torum carnis, iti circumcisioneChristi; consepultiei homines ista suspicionibus el opinionibus agunt;
in Baptismo, in quo et consurrexistisperfidem ope- non quod viderintista essefacieoda. Autcerte.^Ma?
rationis Dei,qui suscitavitilluma^nortuis. Videque- vidit inculcans
idestmagnaexistimans.quiavidit
.•

madmodumethic corpus Christieosostendit,ut ista ea quibusdam locis observari alibi ab hominibus

contemnant,cohaerentestantocapiti suo, mediatori quorum auctoritali haberetfidem etiamratiooenoa
Dei ethominum Christo Jesu, et nullum falsum vel reddita ; et ideo sibi magnus videtur, quiaei contigit
invalidum mediumperquod Deo cohaereant, requi- quorumdam sacrorum videre secreta. Sed plenior
rentes.£^i i'os,inquit, curtiessetismortuiindelictiset sensusest, ^WcP no7i viditinculcans,frustrainflatus
praeputio carmis yes^-a? ;
preeputium vocavit quod mente carnis si<».Mirabiliter ibi eumdixit inflatum
significaturpraeputio,hocestde]ictacarnaliaquibus mente carnissuae, ubi thelohumilemsupra dixerat:
exspoliandi sumus : vivificavit, inquit. cutn illo, fit enim miris modis in anima hominis,ut de falsa

donans vobis omnia delicta, delensquod adversus nos humilitate magis infletur, qiiam si apertius super-
eratchi7'ographumindecretis,quoderatcontrarium biret. Et non tenens, inquii, caput, quod vult Chris-
noftis ;quiareosLex faciebat,qute subintraverat ut tum in\.e\\\%\,ex quootrmecorpus compactum etcon-
abundaretdelictum. Tollens, inqnW, illuddemedio nexum, submi^iistratum et copulatum crescit in
et affigensilludcruci, exuensse ca7'ne, p7'incipatus incre7nentu7n Dei. Si e7'go morlui estis cum Ch^^isto
etpoteslates exe7npLavit fiduciaiiter t7'iumphans eos
,
ab elemenlis hujus mundi :quid adhuc velut viven-
insemetipso :non utiquebonos,sed malosprincipa- tes de hoc mundo decer^nitis ?
tuset malas potestates, diabolicassciiiceletdaemo- 29.Hisdictisinseritverbaeorum quidecernuntde
niacasexemplavit (a); id est.exempluui de iilis dedit, hoc mundo per has observationes quasi rationabi-
ut quemadmodum ipse se exuit carne, sic suos les,affectatavanitate humilifatisinflati A^e/e^i^en- :

ostenderetexuendos carnalibus vitiis, per quae illi ne gustaveritis, ne attaminaveritis. Recolamus

tis,

eisdominabantur. quod dictum est superius, ut hoc intelligamus.Non

27.Jamhicdiligenterattendequamadmodum in- vuitenim eosin hisobservationibus judicari.ubi di-
feratpropter quod cuncta ista commemoravimus. citur, lYe letigeritis, ne gustaverilis, ne altaminave-
Netnoergo vos^inquii, judicet in cibo tanquam pro- : 7'itis : quae sunt omnia, inquit, in co7'ruptionem per
ptereaomniailladixerit, quiaistiperhujusmodiob- abusionem. Omnisiheic, inquit, magis ad corruptio-
servationes seducebantur a veritate, qua liberi fie- nem valent. cum superstitiose ab eis abstinetur, ut
bant de qua dictum est in Evaugelio, Et veritas libe-
; eis homo abutatur, id uon eisutatur secundum
est,

rabitvos{Id. vui, 32), id est, liberos faciet. iN'emo praecepta et doctrinas ho7ninum. Hoc plauum est;
(a) Edeigmatisen. (a) Embaleu6n.
 ;

648 S. AUGUSTINl EPISCOPI 644

sed quod sequitur mullura requiris: Quxsuntqui- enim corpus ipsum erat, in quoresurrexit. Quid hoc
demrationem habentia sapientiae in observatione, et ad rem ? Nam illud utique ipsum corpus eral in
humilitalecordis,etvexationecorporis;ve\,^\culai\i'i quo in et ipsum erat ju-
raonte transfiguralus est ;

interpretatisunt,a</noH;oa)rmdt<m corpori,non in venis in quo natus esl et tamen si quis eum re-
:

honore aliquoadsaturitalemca7-nis.Cnr, n\qms,hxc pente juvenem vidisset, qui nonnisi infantulum

dicit ralionetn habere sapienti8e,qua; ita reprehendit ? nosset, non utique agnoscerel. An vero ad linea-
30. Dicam quod et ipse in Scripturis potes ad ver-
,
menta mutanda non potest ceieriter Dei potestas,
tere.seepesapientiampositametiaminsedibusmun- quod potest per anuorum moras hominis aetas ?
di hujus, quam dicit expressius sapientiam hujus 32.Quodaulem Mari8edixit,iVo/i metangere.non-
mundi.NecmoveatquodhicnonaddiditjMundi.Non dum enim uscendi ad Patrem {Joan. xx, 17), nihil
enim et alio loco, cum ait, Ubi aapiens? ubi scriba (I aIiudmeinteIlexissenoveris,quaratu.Ila enimsigni-
Cor. 1, Hujus mundi ut diceret, Ubi
20) ? addidil, ; ficare voluit tactum spiritiiaiem, id
accessum est,
sapiens hujus mundi :et tamen hoc inteiligitur. Sic fidei se requirere, qua creditur eum exceisum esse
etista ratio sapientiae. Nihil enira ab eis dicitur in cumPatre. iit quodablllisduobusin fraclionepanis
hujusmodi superstitiosis observationibus, ubi non est agnitus (Luc xxiv, 30, 31), Sacraraentum esse
mundi hujus eieraentorura naturarumque rerum, quod nos in agnitionera
' suam congregat, nullus
ralioquaedamsapientiae reddi videatur.Nametcum debet ambigere.
dicit, Cavete ne quis vos decipiat per philosophiam 33. De verbisSimeonis, ubiaitVirgini matri Domi-
non ait, Hujusmundi :etquid estphilosophialatine, ui, E
tuamipsius animam perlransibit fratnea,ii\ alia
t

nisistudium sapienliae? Sunt ergo, inquit, ista ra- epistolacujusexempluraetiammodoraisi, dixiquid

tionem quidem habentia sapientiae, id est, de quibus mihivideatur;quodetiamtibiinterca2teravisuraest.
aliqua ratio reddatur, secundum elementa raundi Etquod adjunxit, Ut denudeniurmuUorumcordium
hujus,et principatus ac potestales. In obsei^vatione cogitationes{ld. n, 35), hoc intelligendura pulo, quia
et humilitate cordis:\d enim agunt ista, ut supers- per Doraini passionem, etinsidite Judaeorum, et di-
titionisvilio cor humilielur./lrf nonparcendum cor- scipuloruminnrmitaspatuit. Tribulationem igitur,
pon .-dum fraudatur istis escis quibus compeUitur gladii nomine significatam esse, credibile est, quo
ad saturitalem car-
abstinere. iVon in honorealiquo maternaanimavulnerataestdolorisatfectu.lpsefuit
nis non quod honoratius illo magis quam illo
: gladius in ore persecutorum de quibus in Psalmo di-
,

cibo caro saturetur,cum ad ejus necessitalem non citur:Et gladiusin oreeorum {Psal. lvui, 8). Ipsi
pertineat nisi quolibet vaietudini apto alimento enimerantfiIiihominum,quorumdentesarmaetsa-
refici atque fulciri. gittae, etlingua eorum gladius acutus {Psal. lvi, 3).
CAPUT III.— 31. De Evangelio inquisitio tua solet Nam etferrum quod pertransiit animam Joseph, pro
raultosmovere,quomodoDominuspostresurreclio- dura tribulatione positum mihi videtur aperte :

nem,cum in eodem corpore surrexerit ', a quibus- quippe d\citnr,Ferrum pertransiit animamejus,do-
dam qui eumnoveranl,ulriusquesexushominibus, necveniret verbum e/ws; idest, tamdiufuitin dura
et agnitusnon sit, etagnitus sit.Ubi primumqueeri tribulatione, donectieretquod praedixit. Hinc enim
solet utrum in ejus corpore, an polius in illorum magnus est habitus, etab iila tribulationeliberatus.
oculis aliquid factum sit quo non posset agnosci. Sed ne huraauce sapientiae tribueretur, quod venit
Camen\m\egitar,Tenebanturoculieo7'um neagnos- verbum ejus, id est, factumestquodpraedixit, more
cerent eum {Luc. xxiv, 16) impedimentum quod- ; suoScripturasanctaDeo indedat gloriara, et conti-

dam agnoscendi videtur in luminibus factum esse nuo subjungit: Eloquium Dominiignivit eum{Psal.
cernentium cum vero aperte alibidicitur, Appa-
: civ, 18, 19).
ruit eis in alia effigie (Marc. vi, 12), ulique in ipso 34. Utpotuinondefui inlerrogationibustuisadju-
corpore cujus alia erat effigies, aliquid factum tusorationibustuis, etipsis quasraisisti, disputatio-
fuisse,quo impedimento tenerentur, id est, moram nibustuis. Cumeniminterrogandodisputas,etquae-
agnoscendi paterentur oculi illorum. Sed ego mi- ris acriter etdoces humiliter. Utileest autem ut de
ror, cum duo sint in corpore quibus cuj usque species obscuritatibusdivinarum Scripturarum, quas exer-
agnoscatur, lineamenta et color, cur anle resurrec- citationis nostraecausa Deus esse voluit, multaeinve-
tionem,quodin monteitatransfiguratusestutfieret niantur sententiae,cum aliud alii videtur quas
,
tamen
etvultusejus splendidissimussicut so\{Matth.xvn, omnes sanae fidei doctrinaeque concordent. Dabis
2),neminemmoveteumusque ad tantam excellen- saneveniam stilomeo multumfestinanti, ut jam in
tiam fulgoris etlucis colorem sui corporis mutare po- naviconstitutooccurreremperlatori. Filium autera
tuisse et post resurrectionem movet aliquatenus
; nostrum Paulinum,in Cliristi charitate dulcissimum,
lineamenta mutata esse, ut non posset agnosci, et in hacpotiusepistolaresaluto ', etpaucisutfestinus
rursum eadem potentiae facultate,sicut tunc pristi- exhortor, ut misericordiae Domini qui sciens dare au-
num colorem, sic etpostresurrectionem pristina li- xilium de tribulatione, eum turbulentissima tempes-
neamenta revocasse.Nam et illi tres discipuli, ante tate raisit in portum, quo tu pelago tranquilliore per-
quorum oculos in monte transfiguratus est, uon eum meastijipsimarinae tranquillilati miniraecredens,el
agnoscerent,si ad eos talis aliunde venisset sed quia
: qui ejus rudimentis excipiendis atquenutriendis te
cum illo erant, ipsum esse certissime retinebant. At '
Bad. Am. etEr., quo nos, quibus sullragantur Mss.
quatuor Vatic. et e nostris totidem.
* Sic juxta omnes editos. lo B., turrexit. M. Mss. aliquot, recognosco.
''
 ;

645 EPISTOLARaM CLASSIS III. ei6

dedil,gratiasagasquanlaspotest,etomniaejusossa felicioresdexteraAltissimijdominaehonoredignissi-
dicanl; Domine, quis similis libi {Psal. xxxiv, 10)? maeet praestantissimae filiae. Pignora Sanctitatis ves-
Non enim uberiore friictulegit vei audit medocen- trae,pr8ecipue ipsam sanclitate praecipuara, debito
tem acdisserentem, velquibusiibet exliortationibus veslrismeritis oflicio,diIectione Domini salutamus.
accendentem, quam inspicit te viventem. Resalutant Velationis apophoretum ' (a) gratissime accepimus.
sanctam et sincerissimam Benignilatem tuam con- EPISTOLA CLI- (6).
servi mei qui mecumsunt. Coudiaconusautem nos- Cceciliano significat sui ergaillum animistudium,
ter Peregrinus, exquo a me profectiis est cum sancto veteremque amiciliam nihil imminutam esse :

fratrenostroUrbano, quandoepiscopatus sarcinam haudquaquam enim suspicari conscium ipsum

subireperrexit, nonilum remeavit Hipponem sal- : fuisseimpisecrudelisqueperftdix aviropraepoten-
vos eos tamen in nomiue Chrisli, etlitteris eorum et ti (Marino comite) perpetratae in csede duorum

fama nuntianle coguosciraus. Compresbyterum fratrum, quorum aller {Marcellinus tribunus)

Paulinum, et omnes qui tua praesentia in Domino integerrimis erat mo7'ibus prxditus, et omnium
perfruuntur, germano salutamus afiTectu. christianarum virtulum splendoreornatissimus.
EPISTOLA CL' (a). Domino merito illustri, et debito a me honore di-

Auguslinus Probx etJulianae nobiiibus viduisgra- gnissimo tilio CiEciLUNo, Augustinus, in Domiao
tulaturdefiliaearumDemetriade,quxvirginitalis salutem.
velum acceperat; agens gratias pro munusculo Querelade me apud telitteris tuis indita tanto
1.

misso. est mihi gratior, quanto plenior charitatis. Si ergo

Dominarum honore dignissimis, merito illuslribus
et praestantissimis filiabus PROBiE et Julian;E,
GUSTiNUs, in Domino salutem.
Implestis gaudio cor nostrum, tanto jucundius
quanto charius, tanto gratius quantocitius. Vestrae
namquestirpis sanctimoniam virgiualera,quoniam
quacumqueinuotuislis,acperhocubique,famacele-
berrimapraedicat, velocissimum volatumejusfide-
liore atquecertiorelitterarum nuntiopreevenistis.et
priusnosfecistisexsullare de cognitotamexcellenti
bono,quam dubitarede audito. Qui verbis explicet,
qui digno praeconio prosequatur, quantum incom-
parabihtergloriosiusatquefructuosiushabeatexve-
stro sanguine feminas virgines Christus, quam viros
consules mundus ? nam volumina temporum,
magnum atque prseclarum estnominisdignitatesi-
gnare ;
quanto est majus atque praeclarius cordis
et corporis integritate transcendere ! Magis itaque
gaudeat puella nobilis genere, nobilior sanctitate,
quod sitper divinumconsortium praecipuamin cae-
lis consecutura sublimitatem, quam si esset per
humanum connubiuui prolem propagatura subli-
mem. Generosius quippe elegit Anicianaposteritas
tam illustrem familiara beare nuptias nesciendo,
quam multiplicare pariendo,etin carne jamimitari
vitam Angelorum, quamex carne adhuc numerum
augere mortalium. Haec esl uberior fecundiorque
felicitas.non ventre gravescere,sedmente grandes-
cere non nonlactescere pectore,sedcorde candes-
; ribus rebus occupatus, obstringi.Nam utique con-
cere; non visceribus terram,sed caelumorationibus
parturire.Dominarum honore dignissimae filiae,per-
fruamini in illa quod defuit vobis perseveret us- ;
que in finem, adhaerens conjugio quod non habet
huem. Imitentur eam multae famulae dominam,
ignobiles,nobilem fragiliter excelsae excelsiushu-
milem; virgines quae sibi optantAniciorum clarita-
tem,eligant sanctitatem. Illudenim quantalibetcu-
piditate quando assequentur? hoc autem
si plene
quod tacui purgare coner.quidcanabor aliudquam
Au- ostenderete nonhabuisse causamquamihisuccen-
seredeberes? Sedcumid in te magis diligam,quod
de mea reticentia es dignatus oflendi, quam inter
tuas curasnihil momenti habere credideram; cau-
sam meam deseram,si me purgare contendero. Si
enimindignarinondebuisti,quia non ad te scripse-
rim ; nihil rae pendis, qui loquarnean taceam in-
differenter feras. Porro quia me tacuisse moleste
non est. Non ila-
tulisti.indignatio isla, indignatio
que tam doleo menon pr8ebuisse,quam gaudeo te
nostrum desiderassesermonem.Nam veteremami-
cum, et quod abs te taceri, sed a nobis oportet
agnosci, talem ac tantumviruminperegrinis posi-
si tum, curisque publicislaborantem.quodmemoriae
fuerim,honori mihi est,non moemori.Ignosce igitur
agenti gratiasquod me indignum non putasti cui
succenseres tacenti. Nunc enim inter tot et tanta
negotia, non lua, sed publica,id est omoium, non
solum onerosas non esse,verum etiam gratas esse
posse litteras meas credidi benevolentiae tuae, qua
exelleutiam viocis.
2. Cumenim
accepissem mihi a fratribusepisto-
lam missam sancti et praecipuis meritis venerandi
papae Innocentii, quara per tuam Praestantiam ad
me datam certis declaratur iudiciis ; ideo nullam
tuam paginam simul advectam esse putaveram
quod scribendiet rescribendicuranolueris, gravio-
sentaneumvidebatur ut qui mihi sancti viri scripta
dignatus es mittere, ea sumerem adjuncta cum
tuis. Hinc ergo statueram non esse oneri htteras
meas animo tuo, nisi esset necesse commendandi
* Mss. plerique, apopheretum.
(a) Hocnominesignificatursolemnealiquodmunus.«ln
« magnis votis, ait Ambrosius Comment.in Ephes.3, maxi-
« ma dantur apophoreta. » Turnebus sic dictaputat mu-
nera quoe darentur convivis, ut ea domum referrent
quem in morem respiciens etiam Ambrosius, sic exor-
ditur exhortalionem ad virgines « Qui ad convivium
:

cupierint.mox habebunt. Prolegat vos incolumeset magnum invilantur, apophoreta secum referre con-
sueverunt, • etc.
' Gontulimus hanc cum a. bg. bl. bn. c. cc. S. g. gv. n. ' Recognita ad Vaticauum exemplar, in quo solo re-
r. s. sb. duobus t.quator v. et cum Am.
Bad. Er. Lov. perta est.
(a) Alias 179 quae autem 150 erat, nunc 242. Scripta
:
(6) Alias 2S9 : quae autem 151 erat, nunc 3. Scrijjta
sub Gnem an. 413, aut init 414. exeunte an 413, aut ineunte 414.
647 S. AUGUSTINI EPISCOPI 648
aliciijus gratia, cui hoc negare non possem inler- duntistaqui nesciunt quomodo, et quoties, etquae
cessionis officio ;
quse solet nostra esse omnibus nobisdixeris, cum anxiacura perageremus utquan-
concedendi cousuetudo, et qusedam.etiain impor- totibifamiliariusinhflerpbat,quantoadeumcrebriu3
tuna, non tamen improbanda, professio. Itaque ventitabas, quanto saepius cum solocolloquebaris,
feci :namamicum meum commendavibenignilati tantomagiscuraretexistimalioiiem tuam; nehisqui
tuae aquo etiam sua rescripta jam sumpsi, ageote
; tui dicebantur inimici talem exitum daret, ut nihil

gratias, quas et ipse ago. cum illoaliud egisse putareris. Quod quidem nec
3. Si quidautem de te mali existimarem, praeser- ego credo, nec fratres mei quite in loquelis audie-
tim in ea causa (a) quam etiam non expressam,ta- runt, el audituatque omni nutu videruntsignabe-
men mihi tua epistola redolebal ;absitut adtetale nigni pectoris tui. Sed, obsecro te, ignosce creden-
ahquid scriberem, ubi ullum vel mihi veicuiquam tibus homines enim sunt, el in animis hominum
:

beneficium postularem.Autenim conticesrerem,ob- tantaelatebrae sunt, et tanti recessus,utomnes sus-

servans tempus ubi te possem haberepreesentem; piciosicum meritoculpentur.etiamlaudariarbitren-
aut si htteris agendum putarem, illud potius age- tur se debere, quod carti sint. Causae slabant; ab
rem, etsicagerem, utdolorem manifestarevixpos- unoeorumquos teneri ille repente praeceperat,Rra-
ses. Namideo postilhus impia>.n crudelemqueper- vissimam te passum fuisse injuriam noveramus,
fidiam (cui etiamperttiam nobiscum participatam Fraterquoqueejus, inquo Ecclesiam maxime per-
sohicitudinem frustravehempnterinstitimus,neillo secutus est, nescio quid durilerquasiproferenstibi
cornostruui dolore percelleret,suam veroconscien- respondisse dicebatur. Putabantur fibi ambo esse
tiam tanto scelere trucidaret), conlinuosum aCar- suspecti.Postulaticumabiissent, feiliic remanenle,
thagine profectus, occultato abscessu meo, ne tot et cum illo secrefius, ut ferebatur, loquente, subito
ac tantiqui ejus intraecclesiam gladium formida- jussisuntdetineri.Amicitiamvestram nonrecentem
bant, violentis fletibus et gemitibus me tenerent, sed veterem, hominesloquebantur.Famam confir-
putantesmeam sibialiquidposseprodesse praesen- mabat tanla conjunctio, et tamassiduasolius cum
liam, ut quem satis dignepro ejus animaobjurga- solo sermocinalio. Potesfas illius magnatunc erat.
re nonpossem.pro illorum corporibus etiam roga- Calumniae facilitasradiabat. Non erafgrandenego-
re compellerer. Quamtamen eorumcorporaleinsa- tium procurari aliquem, qui diceref quod salute
lutem muniebant.Egoautem
satis parietesecclesige promissa dicendum ille mandasset.Omnia in tem-
duris coarctabaraugustiis, quod neque ille me pa- poreistesuffragabantur,utetiam uno teste,tanquam
teretur, qualem oporteret et insuper facere cogerer
; invidioso et credibili crimine, [sine jubentis dis-
quodnondeceret. Dolebametiam graviter vicemve- crimine quilibetde medio toUeretur.
nerabihs coepiscopimei tantaerectoris Ecclesiae,ad Nos interea, quoniam rumor erat quod ecclesia-
5.

cujuspertineredicebalurofficium.posthominis tam sticamanusposseteos eripere, falsis promissioni-

nefariam fallaciam adhucsepraebere humilem,quo bus ludebamur ut illo non solum quasi volente,
;

ccpteris parceretur. Fateor ; cum tantum malum sed etiam instante,pro eisadComitatum episcopus
nullopectoris robore potuissem tolerare, discessi. mitteretur, ea poUicitatione interposita episcofiali-
4. Haecessetetnuncsilentiimeicausaapudte,qu8e bus auribiis, quod donec aliquid pro eis illic age-
fuit tunc discessionis meae, si te apud illum egisse retur, nuUum causae illorum excitaretur examen.
crederem,ut tam netarias ulciscereturinjurias.Gre- Postremo pridie quam ferirentur, venit ad nos
Praestantia tua spem dedisti, qualem nunquam
Loquitur de causa Marcellini, qui, uti Hieronymus
(a)
;

versus finemlib. 3 adversus Pelagianos scribit, « sub in- antea dederas, quodeostibi posset concederepro-
« vidia tyrannidisHeraclianee ab tiaereticis innocens cee-
fecfuro,cumilligraviterprudenterque dixisses, to-
« sus est » Sive quem, teste Orosio in lib7, c. 42, «Ma-
:

« rinus comes apud Garthaginem(incertum est zelo sti-
« mulatus an auro corruptus) occidit » impellentibus
procul dubio Donatistis, quorum odium incurrerat inte-
gerrimus judex senlenlia adversus ipsos dicta in Gar-
tum quod tecum tam assiduefamiliariussecretius-
:
que loqueretur, non te honorare potius quam gra-
vare, atque ad id valere, quod communicafo et
'

thaginensi coUatione quam sententiam videlicet dum

; pertractato inter vos mortiseorum consilio, nemo
imperatorum decreto roborandam curat, mortem ipsius omnia sequeretur. Quae
dubitaret quid post heec
moliuntur heeretici hacce oblata occasione. Heraclianus
Africaj comesdeficiens ab Honorio, navigavit in Italiam cum te dlxisse nobis indicares, inter narrandum
cum ingenti classe, anno Ghristi 413 :qui ad Urbem de- namque tendensin eum locum ubi celebrantursa-
posito exercitu contendens, Marini comitis occursu ad
Utriculum superatus fugam arripuit, rediitque Gartha- cramenta tidelium, stupentibus nobis ita jurasti fe
ginem ubi captusdemum, et capite punitusfuit. Tum
;
istadixisse, ut non solum tunc, verumetiam nunc
vero perduellionis socios in Africa persequente Marino,
comprehenditur Marcellinus una cum suo iratre et securi post tamhorrendum inopinatumexitum, cumtuos
percutitur, falsoirisimulatus Heracliano favisse, uti salis omnes nutus recolo, nimismihi impudens videar,
intelligitur ex Hieronymo supra laudato, nec non istis
side te aliquid malicredam. Quibus tuis verbissic
Augustini verbishic, n. 4 « Omnia in tempore isto suf-
:

« fragabantur, ut etiam uno teste, tanquam invidioso eum permolum fuisse dicebas.quod velutfamilia-
« et credibiii crimine, sine jubentis discrimine quilibet
re viaticum tibi eorum donalurus esset salutem.
« de medio toileretur. » Casterum Marinus continuo re-
vocatus ex Africa, munere omni exutus fuit et vitam G.Unde testor Dileclioni tuae, postero die, quo il-
privataminglorie agerejussus est, ex Orosio. Gontra vero lius parturitionis nefariusfetusest ortus,cumesset
lex ab Honorio dataest die 30 aug.an, 414,proecipiens ut
quae « natione et sollicitudine Marcellini spectabilis me- nobis repentenuntiatumillose carcereadeumjudi-
« moriae viri contra Donatistas gesta sunt,perpetuam ha- cem ductos, quanquam perturbati fuerimus, tamen
« beant firmitatem » in lib. 16 God. Theod., tit. 5 de
:

Heereticis, leg. 55. '

Lov. ,Loquereinur,nonte honoraripotiusquamgravari.
649 EPISTOLARUM GLASSIS III. 650

egoconsiderans etquse nobispridie dixeras, et qui rientibus, ex vita, non ex morte contingit ; in qua
esset postillura exorturus dies.quoniam beati Gy- si tales animas habuerint, qualibuschristiana gra-
priani erat pridiana solemnitas (a), existimavi quod tia subvenitur, non sane mors
eorum vilse bonoe
etiam elegeril diem, quo et tibi postulata concede- occasus fuit, sed melioris occasio.
ret, et universam Ghristi Ecclesiam repente Ifetifi- 8. Et majoris (a) quidemmores apparebant huic

cans, ad locum tanti martyris ascendere volueril, saeculoamiciores esse quam Ghristo ;
quanquam et

parcendibenignitate quamoccidendi potestate su- ipse juvenilem prius saecularemque vitam uxore
blimior ; cum ecce nobis nuntius quo prius irruit, ducta, non parva ex parte correxerat. Non tamen
percussos esse nossemus,quamquomodoaudiren- Deus fratris eum esse in morte
fortasse misericors
turquoerere valeremus. Provisusenim erat et pro- comitem miserans voluit. Ille vero alius reli-
nisi

ximus locus, non suppiiciis hominum deputatus, giosevixit,etmultum cordevitaquechristiana. Haec

sed ornamento potius civitatis, ubi merito credi- eum fama praecessit, utin causa Ecclesiae (6)sic ve-
tur proplerea quosdam ante aliquot dies jussisse niret;haec consecutaestcum venisset.Quae illi vero
mactari, ne in istis invidiosa novitas esset quos : probitas in moribus, in amicitia fides, in doctrina
consilium fuitsicposse subripi Ecclesi8e,sinon so- studium, in religione sinceritas, in conjugio pudi-
lum subito feririjuberentur, verum etiam in loco ciUa,injudiciocontinentia ;ergaioimicospatientia,
proximo ferirentur. Salis itaque indicavit ei matri erga amicos afiabilitas, erga sanctos humilitas, er-

se inferre nou timuisse cruciatum, cujus timuit in- ga omnes charitas in beneficiis preestandis facili-
;

terventum ; Ecclesise scilicet sanctfe, inter cujus tas, in petendispudor, in rectefactis amor, in pec-

fideles in ejusgremio baptizatos et ipsum utique catisdolorl Quantumdecushonestatis,quisplendor

noveramus. Post hunc igitur tanti moliminis exi- gratiae, quae cura pietatis ;
quae in sul)veniendo mi-
tum.cum tam diligenter nobiscum actum esset,ut sericordia, in ignoscendo benevolentia, inorando
etiam per te, etsi nesciente te, pene securi et pene fiducia Quod salubriter sciebat, qua modestia lo-
1

certidesalute illorum pridiefieremus quisnonta- ;

quebatur quod inutiliter nesciebat, qua diiigentia
!

lium, qualis horainum multitudo est, indubitatum scrutabaturl Quantusin eocontemptusrerumprae-

haberet, etiam a te nobis verba data, illis animam sentium quanta spes et desiderium bonorum aeter-
1

ablatam ? Ideo, sicut dixi, vir bone, etiamsi nos norum! Nerelictisomnibus saecularibusactionibus
hoc non credimus, jgnosce credentibus. susciperet cingulum militiae christianae, vinculum
7. Absit autemacorde, et qualicumquevita mea, praepediebat uxorium, quojam innodatus coeperat
ut apud te pro aliquo intercederem, vel a te cui- concupiscere meliora, quando jam nonlicebatilla,
quam beneficium postularem, si te crederem lanti quamvis inferiora, disrumpere.
hujus mali, et tam consceleratae crudelitalis aucto- 9, Quodam diefraterejus, cum jam pariter in cu-
rem. Sed piane fateor, si etiam posthac in ea fa- stodia tenerentur, ait illi : Si ego hsec pro merttts
miliaritate estis in qua antea fuistis, pace tua sit patior peccatorum meorum ; tu, cujus vitam novimus,
liber dolor ; multumnosquod nolebamuscompel- tam attente ferventerque * christianam, quibus malis
Estautemconsenlaneura utnequehoc
litiscredere. meritis ad ista perductuses ? Atille : Parvumne, inquit,
credam, qui de te illa non credo. Amicus tuus ino- mihi existimas conferri divinitus benefictum, si tamen
pinato successu repentinse potestatis non magis hoc testimonium tuum de vita mea semper, ut hoc
persecutus est illorum vitam, quam tuamfamam. quodpatior, etiamsiusque adeffusionem sanguinispa-
Nec ista loquens, odia tua in illum, mei animi ac meapuniantur, nec mihi ad futurum
tiar, ibi peccata
inflammo sed ad fideliorem
professionis oblitus, ; judicium reserventur. Hic forte aliquis credat eum
provocodilectionem. Qui enim sicagit cum malis, fuisse sibi conscium aliquorum occultorum impu-
ut eos malitiae poeniteat, novit etiam indignatione dicitiae peccatorum. Dicam ergo quid me Dominus
consulere : nam
mali obsunt assentando, ita
sicut Deus, ad magnam meam consolatiouem, ex ejus
boni adversando prosunt. Suam quippe animam oreaudire,etplane scire voluerit. Gum dehocipso,
eodem ferro, quo alios insolentissime occidit, gra- ut sunt humana, sollicitus, soluscum soloagerem,
vius altiusque percussit quod post hanc vitam, si
: jam in eadem custodia constituto, ne quid esset
non eam pcenitendo correxerit, et patientia Dei bene unde majore et insigniore poenitentia Deum sibi
usus fuerit, invenire ac sentire cogetur. Saepe autem placare deberet; ille uteratverecundiaesingularis,
vita praesens etiam bonorum, Dei judiciomalis eri- cum ipsam, licet falsam meam suspicionem eru-
pienda permissa est, ne talia perpeti putaretur ma- besceret, sed admonitionem gratissime acciperet,
lum. Moriquippe in carne quid potest obesse mo- modeste graviterque subridens, et utraque manu
rituris ?aut quid agunt qui mori timent, nisi ut meam dexteram apprehendens Testor, inquit, :

paulo posterius moriantur ? Quidquid obest mo- Sacramenta qux per hanc afferuntur ' manum, menul-

(a) S Marcellini caedes ad diem 6 aprilis referlur in Mar-

.
• Lov., frequenterque.
tyrologiis quamtainen hoc exloco liquetfactam mense
: Alias, offeruntur. M.
*

septembri, uno aut altero die ante S. Gypriani solemni- (o)NescimusanhicdesiguetApringiumjudicem,fratrem

tatem, « Et sane ilius obitum, ait Henricus de Noris in Marcellinl, ex epistola 134, n. 2, et proconsulem in Africa
« Hist. Pelag lib. 1, c. S,minimo contigisse die 6 aprilis, circiter hoc tempus, uti ex epistola 133, n. 3, intelligi-
« satis evincitur, quod hoc anno 413 Heraciianus cum nu- mus qui etiam Donatistis, quod de iis propter scelera
:

« merosa adeo classe aperto mari, veriio lantum lempore
« solvere potuit ex Africa, urbem invasurus cum tamen
« Marcellinimors, Heraciiani in Italia exercitusstragem,
« tyranni fugam ac tandem ceedem consecuta fuerit. »
Patrol. XXXIII.
supplicium, sumpsisset, exosus erat.
; (6) Quadrant haec perquam egregie in Marcellinum,
tribunum et notarium, missum ab Honorio in Africam,
utsequester esset coUationis inter Gatholicos et Dona-
{Vingt-une.)
 051 S. AUGUSTINI EPISCOPI 082
lum esse expertum concubitum prxter uxorem, nec neque quod malitiosa crudelitate fefelleris :quod '

ante, necpostea. absil a vita et moribustuis Sec amicitias vestras

!

10.Quid ergo huicin morte accidil mali, acnoa tales volo, quibus et ille in suum interitum glone-

potius plurimum boni, cura haec habens dona ad tur de malo, et conhrmetur humana suspicio ;sed
Christum, sine quo inaniler habentur, ex ac vita talespolms,quibus ad poenitentiam disponatur, et
migrarit ? Quffi apud te non commemorarem, si talem ac tantaui poenitentiam, qualem quantam-
crederem te laudibus ejus otTendi. Cum autem hoc que postulaut tam horreada vulnera medicinam :

nou credo, nec illud profeclo, quod le, non dico tanto quippe amicior eris, quanto sceleribus ejus
instante, sedsaliem volente aut oplante posset oc- inimicior. Curiosum est Praestantiae tuee nosse res-
cidi. Proinde judicas uobiscum tanto siucerius, criptis, ubi eo die fueris quod illud admissum est ;

quantoinnocentius,quodillecumanimasua, quam quomodo acceperis, quid postea egeris, aut cum

cum istius corpore crudeims egerit quando con-
temptisnobis,contemptispromissionibussuis,con-
temptis tot aclautispetitionibusetadmonitionibus
tuis, conterapta deuique Ecclesia Christi (et in ea
;
eum videris quid ei dixeris, quid ab illo audieris.
Ego enim ex quo inde postridie repente discessi,
nihil quod hanc rem attinet, de te audire potui.
13. Quod vero in epistola tua legi, jam te cogi

quo,nisi Christo?),ad fioemsuae machinalionis hu- credere, ne a me videreris, et Carthagini me aega-

jus morte pervenit. An vero illius honos, illius, vel tum, lu polius cogis his verbis uf absentiae meae
CcU'cericomparandus est, cum ille fureret sublima- causas non taceam. Quarum est uoa,quoniam la-

tus,isle gauderetinciusus ?Horrendis et poenalibus borem quem in illa urbe perpeli necesse est, et

tenebris,omnes non tanlumcarceres, sed etiamia- quem exponere velim, aliud (antum loqueodum
si

ferosvincitscelerati hominisconscientia.Tibi etiam est, jam sustinere non possum, quod infirmitati

quid nocuit, cujus etsi famamgraviter leesit, tamen meae propriae^quae nofaestomnibusqui familiarius
innocentiam non peremit ? Quamvisfama quoque me noverunt, accessit etiam senectus, quae generis
ipsa salva sit, et apud eos qui te meiius noverunt humani est communisinfirmitas. Altera causa est,
quam nos, et apud nos ipsos, qui curas nobiscum quod statui, si Uominus velit, quantum mihi ex
tuas, ne tam immane perpetraretur scelus, tanto ex- illis occupafionibus, quas Ecclesiae, cui proprio mu-
1
pressas inspiciebamus affectu, ut tui cordis invi- nere servio, necessilas flagitat, datur temporis, id
sibilia peue oculis cerneremus. Sibi igitur ille no- totum impendere labori studiorum ad ecclesiasticas
cuit quidquid nocuit; suam transfixitanimam.suam scientias pertinentium ; ubime arbitror,si Dei mi-
vitam, suamconscientiam ; suam denique ipsam sericordiae placet,etiam posferis aliquid profuturum,
famam, quam bonam solent etiam pessimi concu- 14. Unum est autem, si verum quaerisaudire,quod
piscere, caeca illa crudelitate vastavit. Tanto enim in te molesfissime fero, quod cum sis et hujus jam

est odiosior omnibus, bonis quauto magis impiis aefatis, ethujus vitae ac probitatis, adhuc vis esse
placere conatusest, vel placuisselaetatus. catechumenus;quasifidelesnon possinf,quaato siat
ll.Ubi autemmagispotuit apparerenon eumha- fideliores atque meliores, tanto fidelius ac melius

buisse necessitatem quam se habere confinxit, ut administrare rempubhcam. Quid autem boni agi-
ejusobtentutanquambonusfacerettantummalum, tis in his taatis curis et laboribus vestris, aisi ut
qiiam quod nec illi placuit de cujus preecepto
se bene sit hominibus ? Si enim hoc non agifis, vel
ausus est excusare ? Referat Praestantise tuae sanc- dormire satius est noctesque diesque, quam vigi-
tus diaconus qui per N. manus, ipse enim fuerat lare in laboribus publicis, nulU utilifati hominum
episcopo quem pro illis miseramus
adj unctus, que- profuturis. Nec sane dubilo Excellentiam tuam...,
madmodum nec indulgentia illisdanda visaest, ae EPISTOLA GLir(a).
velsicaliquo criminenotarentur sedtantum com- ;
Macedonius Augustino, quserens num ex religtone sit
quod episcopi apud judices intercedant pro reis.
monitorium quo eos ab omni molestia liberos di-
mitterejuberetur. Gratuita igitur crudeJitate, nulla
Domiao merito venerabili, et unice colendo patri
AUGUSTINO, MaCEDONIUS.
necessitate (quamvis et aliae causee, quas suspica-
1. Oplatas admodum Sanctitatis tuse litteras accepi
mur, nec opus esl committere litteris, forsitan fue-
per Bonifacium venerandse legis antistitem ; quem eo
rint), atrociter contristavit Ecclesiam. Ad cujus
magis receptum dilexiquod a me desideratapertulerat,
Ecclesifegremium frater ejus, metuens perire, con-
sermonem Sanctitatis tuse et incolumitatem, domineme-
fugeral; ut eura vivum tanti sceleris consiliarium
mora
ritovenerabilis,etunice colendepater. Itaque sine
reperiret : cujus Ecclesiee etiam ipse, cum patro-
Verum quoniam existit occasio,
quod petebat obtinuit.
num offendisset, petivitasylum, nec ei potuit dene-
hoc ipsumquantulumcumqueestquod admonitus indulsi,
gari. Hunc si diligis, detestare ; si non vis ut in
nolo sine mercede remanere. Cupio enim accipere eam
eeternum puniatur, exhorre. Sic exislimationi tuae,
quae mihi commodet sine pendentis incommodoj imo
sic est vitae illius coosulendum nam qui in eo di-
:

quse mihi commodet * cum gloria dependentis.

ligit quod odit Deus, non solum odit ipsum, sed
» Eiemplar Vatic unde eruta estepistola, cred«it<a<e.
etiam seipsum. ' Lov. referunt legi in quibusdam Mss., ea quce mih.%
12. Quaecumitasint, nec de tuabenignitate ci'e- commodes... imo... commodes.
'
Epistt.GLIIetGUV Macedonii,CLUl et CLV adMace-
do quod tanti sceleris auctor vel particeps fueris,
donium, emendatoe sunt ad a. bg. bl. bn. c. cc. cb. Q.
tistas qua in causa sese strenue gessit, atque idcirco
:
g. gg. gv. j. n. r. s. sb.
vd. duos a. duos t. quatuor v.
ipsius interfeL-torem, ICcclesiam in eo maxime persecu- \a) Alias 53: qua; autem 152 erat, nunc 141. Scripta
tum esse dicit Augustinus, supra n. 4. forte an. 414.
 ;

653 EPISTOLARUM CLASSIS 111. 654

2. Officium sacerdotii vestri esse dicitis intervenire descendat. Deinde adjungis qua ratione ita movea*
proreis, elnisiobttneatis, offendi, quasi quod erat offi- ris. Nam si a Domino peccata, inquis, adeo prohiben-

ctivestriminime reportetis. Hicego vehementer ambtgo tur, ut nec poenitendi quidem copia post primam tribua-

utrum istud ex religione descendat. Nam si a Domtno tur ; quemadmodum nos possumus ex reiigione conten-

peccataadeo prohibentur, ut nepoenitendi quidemcopia dere ut qualecumque illud crimen fuerit, dimiltatur ?

post primam * tribuatur ;

quemadmodum nos possumus Adhuc gravius urges, et dicis, nos probare quod vo-

ex religione contendere ut nobisqualecumque illudcri- lumus impunitum ; et si constat non minus auciorem
menfuerit, dimittatur quod utique, cum impunitum
f quam probaiorem ieneriinomnibus quse peccantur, cer-

volumus, probamus. Et si constat non minus auctorem tum esse nos culpse societate vinciri, quoties eum impu-
quamprobatoremteneri inomnibusqute peccantur, cer- nitum esse volumus, qui culpae tenetur obnoxius.
tumest noscuipae societate vinciri, quoties eumimpuni- 2. His verbis quem non terreas tuee lenitatis et
tum esse cupimus, qui culpse tenetur obnoxius. Tum humanitatis ignarum ? Unde nos qui te novimus,
praeterea acceclithoc quod gravius est.Nani omnia pec- ethaec quaerendi gratia, non decernendi,scripsisse
cata videntur veniabiliora, cum is quireus est correc- minime dubitamus, aliis verbis luis ad ista citius
tionem promitlit : verum nunc, ut moresnostri sunt, et respondemus. Tanquam enim nos haesitare in hac
sceleris poenayn cupiunthomines sibirelaxari, et id pro- quaestione nolueris, aut praevidisti quid dicturi es-
pter quod scelus admissum est, possidere. Pro his quo- semus, aut admonuisti quid dicere deberemus ;
queinterveniendum putat sacerdotium vestrum,de qui- et aisti : Tum prseterea accedit hoc quod gravius est.

bus adeo futuri nulla spes est, ut eliam in prsesenti Nam omnia peccata videntur veniabiliora, cum is qui
eadem criminis ratio perseveret. Nam qui tam pervi- reus est correctionem promittit Antequam ergo dis- .

caciter tenet propter quae crimen admisit, ostendit se, cutiam quid sit illud gravius quod in epistola tua
ubi licentia fuerit, similia peccaturum. sequitur, hoc interim quod dedisti accipiara, eoque
06 hsecigiiur consulo prudentiam tuam, et me hoe
3. utar ad molem hanc amovendam, qua nostrfle in-
ambiguo quo laboro, absolvi desidero : nec ob alia^n tercessiones posse reprimi videbantur. Ideo quippe,
causam consultumte putes. Cselerum hoc mihi proposi- quantum facultas datur, pro peccatis omnibus in-
tum est, ut intercessoribus, prsesertim talis merit qua- tercedimus, quia omnia peccata videntur veniabi-
lis tu es, etiam gratiam agam. Pleraque enim quae liora, cum is qui reus est correctionem promittit.
sponte facere videri nolo, ne remissio severttaiis alios Heec tua est, haec et nostra sententia.
armet in crimina, opto bonis intercessoribux relaxare, 3. NuUo modo ergo culpasquas corrigi volumus,
utquod libens concedo, salva severitate judicii, alterius approbamus, necquod perperam committitur,ideo
merito videatur indulium. De scriptis Sanctitatis tuse volumus impunitum esse, quia placet sed homi- ;

aliqua mihi promiseras, et non accepi ; quaeso ut vel nem miserantes, facinus autem seuflagitium detes-
nunc mittas, et ad hanc meam epistolam respondeas, ut tantes, quanto magis nobis displicet vitium, tanto
quia Sanctitatem tuam interim videre non datur, sal- minus volumus inemendatum interire vitiosum.
tem sermonibus tuis pascar. Incolumem Sanctitatem Facile enim est atque proclive malos odisse, quia
tuam divinitas seterna tueatur sevo largissimo, domine mali sunt rarum autem et pium eosdem ipsos di-
:

merito venerabilis, et vere colende pater. ligere, quia homines sunt ut in uno simul et cul-
;

EPISTOLA CLIll (o). pam improbes, et naturam approbes, ac propterea

Qusesito respondet Augustinus ; multa obiter disserens culpam j ustius oderis, quod ea foedatur natura quam
de reslituendis rebus quse proximo ablatse vel male diligis. Non est igitur iniquitatis, sed potius huma-
partse sunt. nitatis societatedevinctus, qui propterea est crimi-
AuGUSTiNus episcopus, famulus Christi familiaeque nis persecutor, ut sit hominis liberator. Morum
ejus, dilecto filio Macedonio *, in Domino salutem. porro corrigendorum nullus alius quam in hac vita
CAP. PRIMUM. —
Negotiosissimum in repu-
1.
locus est nam post hanc, quisqueid habebit quod
;

blica viruni, et non snis, sed aliorum utilitatibus in hac sibimet conquisierit. Ideo compellimur hu-
attentissimum, qualem te esse et tibi gratulamur mani generis charitate intervenire pro reis, ne is-
et rebus humanis, nec deserere debemus alloquio,
tam vitam sic finiant per suppiiciura, ut ea tinita
nec occupare procemio. Accipe itaque quod per me, non possint finire suppliciura.
vel nosse voiuisti, vel utrum ipse nossem
Quod si parvum aut superfluum judicares, nuilo
experiri.
CAPUT II. —
4. Noli ergo dubitare hoc officium

nostrum ex refigione descendere, cum Deus apud

modo intertam magnas tamque necessarias curas
quem nulla est iniquitas, cujus summa potestas
tuas curandum esse censeres. Quaeris a me cur
est,qui non tantum qualis quisque sit videt ; verum
officii dicamus intervenire
sacerdotii nostri esse
etiara qualis futurus sit praevidet, qui solus polest
pro reis, et nisi obtineamus, offendi quasi quod
in judicando non labi, quia in cognoscendum non
erat officii nostri minime reportemus. Ubi vehe-
potest falh, facii tamen, sicut Evangeliura loquitur,
menter te dicis ambigere utrum istud ex religione
solem suum oriri super bonos et malos, et pluit super
'
Edd., post primam
pcenitentiam. Mss. omnes hic et justoset injustos. Cujus mirabilis bonitatis utsimus
in subsequente epistola, post primam tribualur. Supple,
poenitendi copiam. imitatores, Dorainus Christus exhortans, Diligite,
* IfaBad. Am. Er. et Mss. ubi Lov. Editio habet Fa- :
inquit, inimicos vestros ;benefacite eisqui vos oderunt
mulaius Cliritti, dilecto Maeedonio familiwque ejus.
autem et oraie pro eis qui vos persequuniur : ut sitis filii Pa-
(a) Alias 54 : quae 153 erat, nunc 46. Scripta
post superiorem. tris vestri qui in ccelis est, qui facit solem suum oriri
 ;

655 S. AUGUSTINI EPISGOPI 656

super bonos et malos, et phiit super justos et injustos quam ante tribuebat largissima munera vitee ac
(Matlh. V, 44, 45). Ilac indulgenliael lenitale divina salutis. Et quamvis eis in Ecclesia locus humiih-
multos abuti adpernicieiu suamquisnesciat?Quos mae poenitentiifi non concedatur Deus tamen su-
*
;

arguens Apostolus et giaviter increpans dicit Exis-
timas aulem, o homo omnis qui judicas eos qui lalia
aguut, et facis ea, quoniam tu effugies judicium Dei ?
An divitias benignitatis ejus, et patienlix, et longani-
mitatis contemnis 'lignoras quoniam beniynitas Dei ad
pcenitentiam te adducit ? Secundum
tuam et cor impoenitens thesaurizas tibi iram in die
irse et revelationis justi judicii Dei, qui reddet unicut-
: per eos sueepalienliaB nonobliviscitur. Ex quorum
numerosiquisnobisdicat.Autdatemihieumdemite-
rura poenitendilocum, autdesperatum mepermitti-
te.utfaciamquidquid libuerit.quantum meisopibus
adjuvor, ethuraanislegibus non probibeor.in scor-
autem duritiam tis,oranique luxuria, daranabili quidem apud Do-
minum, sed apud homines plerosque etiam lauda-
bili aut si me ab hac nequitia revocatis, dicite
:

Numquid quo-
que secundum opera ejus {Rom. u, 3-6). utrum mihi aliquid prosit ad vitam futuram, siin
niam sua nequitia perseverant. ideo Ueus in
isti in ista vita illecebrosissima^ voluptatis blandimenta
sua patientia non perseverat per pauca in lioc sae- ;
contempsero, si libidinum incitamenta frenavero,
culo puniens, ne divina providentia non ess<j cre- si ad castigandumcorpus meum multamihi etiam

datur, et multa servans ultimo examini, ut futu- licita et concessa subtraxero, si me poenitendo ve-

rum judicium commendetur ? hementius quam prius excruciavero, si miserabi-

5. Non, ut opinor, magister ilJe coelestis impie- lius ingemuero ; si flevero uberius, si vixero me~
tatem nos diligere praecipit, cum praecipit ut nos- lius, sipauperes sustentavero largius, si charitate,
tros diiigamus inimicos, benefaciamus eis qui nos quee operit multitudinem peccatorum (1 Peir. vui, 4),
oderunt, oremus pro eis qui nos persequuntur ;
flagravero ardentius ;
quis nostrum ita desipit,
cum procul dubio, si pie Deum oolimus, inimicos ut huic homini dicat, Nihil tibi ista proderunt in
atque odiis adversum nos acerrimis incitatos ac posterum vade, saltem vitae hujus suavitate per-
;

persecutores, nisi impios habere non possimus. fruere ? Avertat Deus tam immanem sacrilegamque
Num igitur diligendi sunt impii? num impiis bene- dementiam Quamvis ergo caute salubriterque
I

faciendum num
pro impiis etiam orandum
est ? provisum sit ut locus illius humillimai poenitentiae
est ? Ita plane. Qui enim hoc prsecipit, Deus est semel in Ecclesia concedatur, ne medicina vihs
nec tamen nos hoc pactosocietati adjungit impio- minus esset aegrotis, quae tanto magis salu-
utilis

rum, quibus et ipse parcendo, et vitam salutemque quanto minus contemptibilis fuerit quis
bris est, ;

largiendo, non utique sociatur. Consihum quippe tamen audeat dicere Deo Quare huic homini, qui :

ejus, quantum homini pio nosse donatum est, ex- post primam poenitentiam rursus se laqueis ini-

ponit Apostolus dicens, Ignoras quia patientia Dei quitatis obstringit, adhuc iterum parcis ? Quis au-
ad penitentiam Ad hanc volumus adduci
te adducit ? deat dicere erga istos non agi quod Apostolus ait,
pro quibus intervenimus non eorum peccatis vel ;
Ignoras quia patientia Dei ad pcenitentiam te adducil ?
parcimus, vel favemus. aut istisexceptis esse definitum quod scriptum est,
CAPUT —
6. Namquosdam quorum crimina
III. Beati omnes qui confidunt in eum {Psal. u, 13) ? aut ad
manifesta sunt, a vestra severitate Hberatos, a so- istos non pertinere quod dicitur, Viriliter agite, et

cietate tamen removemus aitaris, ut poenitendo confortetur cor vestrum, omnes qui speratis in Domi-
placare possint i quem peccando contempserant, num {Psal. xxx, 25) ?

seque ipsos puniendo. Nam nihil aliud agit quem 8. Cum igitur super peccatores tanta sit patien-

veraciter poenitet, nisi ut id quod mali tia, tanta misericordia Dei, ut in hactemporalivita
fecerit, im-
punitum esse non sinat eo quippe modo moribus emendatis, non damnentur in aeternum
: sibi non ;

parcenti ille parcit, cujus altum jusfumque judi- qui nuUius quae sibi praebeatur exspectat miseri-
cium nuUus contemptor evadit. Quod cordiam, quoniam nemo est illo beatior, nemo po-
si iniquis et
parcendo, eisque vitam salutemque
scelestis ilie tentior, nemo justior: quales non esse oportet ho-
largiendo, etiam plerisque eorum quos novit non mineserga homines, qui hanc vitam nostram quan-
acturos poenitentiam, tamen exhibet patientiam lacumque laude cumulemus, eam sine peccato esse
;

quanto magis nos in eos qui correctionem promit- non dicimus ? quod si dixerimus, nos ipsos, sicut
tuDt, et utrum faciant quod promittant iucerti su- scriptum est, decipimus, et veritas in nobis non est

mus, misericordes esse debemus, ut rigorem ves. (I Joan. 1, 8). Proinde licetaccusatoris aiia persona
trum pro eis intercedendo fleclamus, pro quibus sit, alia defensoris, alia intercessoris, aha judicis,
et Dominum, quem nihil demoribus eorum etiam de quorum longum est, et
propriis officiis nimis
futuris Jatel,non tamen impudenter, quia hoc ipse non necessarium hoc sermone disserere sic ta- ;

praecepit, oramus I
men etiam ipsos criminum ultores, atque in hoc
7. In tantum autem horainum aliquando oflBcio oon ira propriaconcitatos, sed legum minis-
iniqui-
tas progreditur, ut etiam post actam tros, nec suarum, sed alienarura examinatarum
poenitentiam,
post altaris reconciliationem, vel similia vel injuriarum vindices, quales judices esse debent,
gra-
viora committant: et tamen Deus facit terruit censura di vina, ul cogitarent sibi propter sua
etiam su-
per tales oriri solem suum peccata Dei misericordiam necessariam, nec puta-
; nec minus tribuit
rent ad culpam sui officii pertinere, si quid erga
Mss. Corb. Germ. et alii quatuor probse
'
notfe Pla- : ' Id Mss. pluribus : Locus ille poenilendi, In aliia :

eerepossinl,contemplandoejusjudicium.quempeccando,etc. Locus ille pcenitentice non co7icedatur.

^
 ;

6S7 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 658

eos misericorditer agerent, qiiorum vitse necisque quomodo episcopus vestro gladio debet interce- *

haberent legitimam potestatem. dere cum illa exeratur ut in quem exeritur bene
vivat, iste ne vival I
CAPUT IV. —9. Namcum adDominumChristum
11. Postremo ipse Dominus apud homines inter-
Judsei adduxissent mulierem in adulterio compre-
cessit, ne lapidaretur adultera, et eo modo nobis
hensam.eumquetentantesdiceruntquodjussaesset
intercessionis commendavit officium nisi quiaille ;

Lege lapidari, ac deinde quaererent quid de illa ipse

terrendo fecit, quod nos petendo. lUe euim Domi-
praeciperet; respondit eis Quisinepeccato estves-
:

nus, nos servi sumus verumtamen ille sic terruit,

:

irum, prior in eam lapidem jaciat {Joan.wu, 7).Ita

ul omnes timeredebeamus.Quis enim estnostrum
nec Legem improbavit, quaehujusmodi reas jussit
sine peccato ? Quod cum illis dixisset a quibus ei
occidi ; et iilos terrendo ad misericordiam revocavit,
otrerebaturpunienda peccatrix, utqui sciret seesse
quorum judiciohaec posset occidi. Puto quod hac sine peccato, prior inillam lapidem milteret ; ceci-
sententiaDomini audita, si praesens fuitetiam mari-
dit s8evitia,treraenteconscientia : tunc enimexilla
tus ipse qui violatam sui lori fidem vindicari postu-
jam congregatione dilapsi, solam misericordi mi-
labat.exterritusanimumadvoluntatemparcendiab
seram reliquerunt. Cedat huic sententiae pietas
ulciscendi cupiditate deflexit. Nam quomodo uon est Christiauorum,cui cessit impietas Judaeorum: ce-
admonitusaccusatornesuaspersequereturinjurjas,
dathumilitasobsequenlium,cuicessitsuperbiaper-
quando ipsi judices ita sunt a vindicando prohibiti,
sequentium cedat confessio fidelis, cui cessit si-
:

qui in adultera punienda, non privato dolori com-

mulatio tentatoris. Malis parce, vir bone quanto :

pellebanturservire,sedLegi?UndeJoseph,cuivirgo
melior, taoto esto mitior quanto tit elsior potes-
Maria, Domini mater, fuerat desponsata, cumeam
;

tate, tanto humilior fiere pietate *.

comperisset esse praegnantem.cui se noverat non
CAPUT V. —
Ego quidemintuensmorestuos,
12.
essecommixtum, etob hoc nihilaliud quam adulte-
appellavi te virumbonum sed tu intuens verba ;

ram credidisset, puniri tamen eam noluit necap- ;

Christi, dic tibi ipsi Nemo bonus, nisi unus Deus
:

probator flagitii fuit. Namhaec voluntas ejus etiam

{Marc. X, 18). Quod cum verum sit (hoc enim Veri-
juslitiaedeputatur ita quippe de illo scriptum est,
:

tas dixit), nec ego tamen illud existimari debeo

Et cum homojustus, et nollet eam divulgare,
esset
fallaciassentatione dixisse,etdominicisverbisquasi
statuit eam occulte dimittere. Haec eo cogitante,
contrariusexstitisse, ut cum ille dicdil, Nemo bonus,
apparuit iili angelus qui doceret esse numinis,
nisiunus Deus, ego te appellaverim virumbonum :

quod ille putaverat criminis {Matih. i, 18-20).

non enim et ipseDominuscontrariasibilocutusest,
'
10. Siergo cogitatainfirmitatecommuni,et accu- ubi ait, Bonus homo de bono thesauro cordis sui pro-
satoriusdolor, et judicatoriusrigor frangitur; quod fertbona{Luc. vi,45).Deusergo singulariter bonus
tandem censes pro reis esse debere, vel defensoris est, et hoc amittere non potest nullius enim boni ;

vel intercessoris officium ? quandoquidem et vos viri participatione bonus est, quoniam bonumquo bo-
boni qui nunc judices estis, et in foro aliquando nus est, ipse sibi est homo aulem cum bonus est,
:

versati causas hominum suscepistis, scitis quam li- ab illo bonus est quod a seipso esse non potest.
;

bentius defendere quam accusare soleretis.Et tamen Illius enim spirituboni fiunt, quicumquebonifiunt

defensorab intercessore plurimumdistat nam ille
diluendis vel obtegendiscriminibus operam maxi-
me impendit;intercessorautem etiamcumdeculpa
constat, pro poena removenda vel temperanda cu-
: cujus capax creata est nostra natura per pro-
priam voluntatem. Pertinetergo ad nos, utbonisi-
mus, accipere ethabere quod dat quide suo bonus
est quo quisque neglecto, de suo malus est. Proinde
:

ram gerit.Hoc sunt apud Deum pro peccatoribus jus- in quantum homo recte agit, id est, scienter et aman-
ti;hocproseipsipeccantesinvicetnutfaciantadmo- ter et pie bonum operatur, in tantum bonus est :

nentur nam scriptum est, Confitemini invicem

: in quantum autem peccat, id est, a veritate et
peccata vestra, et oratepro vobis {Jacobi v, 16). Has charitate et pietate deviat, in tantum malus est.
sibiparleshumanitatis,ubipotest,onQnishomoapud Quis autem estinhac vitasinealiquo peccato? Sed
hominem vindicat. Nam quod ipse quisque domi eum dicimus bonum, cujus praevalent bona ;

suae puniret admissum, in alterius domo vultimpu-
nitum.Siveenimadhibeaturapud amicum,sive ille
cuiquam in quempotestasulciscendiestsepreesen-
te succenseat,sive irascenti fortuito superveniat ;non
justissimus, sed inhumanissimus judicatur,
interveniat. Scio ego te ipsumcumaliisamicis
in ecclesia Cai thaginensi intercessisse
pro clerico,
cuiraerito succensebatepiscopus;etutique nuUum
ibi discriraen sanguinis sub incruentadisciplina ti-
eumque optimum, qui peccat minimum.
13. Idcirco ipse Dominus, quos dicitbonos propter
participationem gratiae divinae, eosdem etiam malos
dicitproptervitiainfirmitatishumanae;donectotum
si non quo constamus, ab oranivitiositatesanatum, tran-
tuis seat in eam vitam, ubi nihil omnino peccabitur.
Namutiquebonosdocebatorare, nonmaIos,quibus
^xdiee^i\.w\ diceiverxi, Paternoster,quiesinccelis.Ex
hoc enim boni quo nonnaturagcniti, sed
filiiDei,

mebatur nec cura id, quod etiam vobisdisplicebat,

: gratiafacti, tanquam hi quibusrecipientibuseum,
inultumesse velletis,tanquam delictiapprobatores dedit potestatem fiiios Dei fleri {Joan. i, 12). Quae
vos judicabamus, sed tanquam humanissimos in- ' Edd., vestro gladio non debetintercedere. Abest nona
audiebamus.
tercessores Si ergo vobisfas esteccle- Mss., sed utralibet lectio quadrat hunc in locum.
* Edd., quanto sis celsior potestate, tanto humilior
fias,
siasticam correptionem intercedendo mitigare ; ete. at Mss. habent, sis celsior, et mox, humilior fiere.
ek9 S. AUGUSTINI EPISCOPI 660

generatio spiritualis, more Scripturarum, eliam lapidem jacial, ipsiusqui hoc dixitseclaremur ex-
adoptio nomiaalur, ut distinguaturab illa genera- emplum,qui cum esset utiquesinepeccato, aitmu-

tione Deide Deo, coaeterni deseterno.undescriptum lieri quam perterriti illi reliquerant : Nec ego te

est Generationem eiusquisenarrabit (Isai.uu,8)'!

:
damnabo ; vade, jnm deinceps noli peccare. Potuit

Cum ergo bonos esse deraonstraverit, quos voluit enimmetuereflagitiosamulierneillisdiscedentibus,

Deo veraciter dicere, Pater noster,qui es in coelis ; qui sua peccata cogilaverant utpeccato parcerent
preecepit tamen ut in eadem oratione inter cfetera alieno, illamjustissime jam ipse damnaretquierat
dicerent Dimitte nohis debita nostra,sicut
: et 7ios sinepeocato. Atillenonconscientiapavidus.sedple-
dimittimus debiloribus nostris. Quae debila esse nus clsmentia, cum illarespondisset a nemine se
peccata,quamvismanifestumsit,posteatamenma- fuisse ddmnaitaiva, Nec ego te, inquii, damnabo: tan-
nifestius declaravitdicens .Sienim dimiseritispec- quam diceret, Si malitia tibi parcere poluit, quid

catahominibus,dimittelvobisetPatervesterpeccata metuis innocentiam ? Et ne delictorum non donator,

vestra [Matth. vi,9,12, 1 4). llanc orationem baptizati sed approbator videretur; Vade, diH, jam deinceps
oraat, nec est prorsus praeteritorum aliquid peccalo- noli peccare; utse homini pepercisse,nonhomini8
rum.quod nonbaptizatisinsanctaEcclesiadimitta- culpam sibi placuissemonstraret. Jam vides igitur
tur. Sed postea vivendo in hac fragilitate mortali, de religione descendere,nec nos societate criminum
nisi contraherent quod dimittendum esset, non ve- obstringi, quod intercedimus plerumqueetiampro
raciter dicerent, Dimitte nobisdebitanostra. Boni sceleratis,etsi non scelerati, tamen pro peccatoribus

ergo, in quantum ' filii Dei sunt ; in quantum au- peccatores, et quod veraciterpotius quam injuriose
tem peccant (quod sua non mendaci confessione dictum accipias, pulo quod apud peccatores.
testantur), utique mali sunt. CAPUT VI. — 16. Nec ideo sane frustra instituta
14. Nisi forte quis dicat,aliabonorum,alia malo- suntpotestasregisjusgladiicognitoris, ungulaecar-
rum esse peccata quod non usquequaque improba-
;
nificis, armamilitis.disciplinadominantis, severitas
VerumtamenDominusJesussineulla
biliter dicitur. etiam boni patris. Habent ista omniamodos suos,
ambiguitatemalosappellaviteosdemipsosquorum causas, rationes, utilitates. Haec cum timentur, et
patremdicebatDeum. Nam ineodem sermone, ubi coercentur mali,et quietius inter malos vivuntboni.:
illam docet orationem, alio loco exhortans ad pre- nonquia boni pronuntiandisunt qui taliametuendo
candum Deum, ait, Petite,et accipietis ; quasrite,et nonpeccant, nonenim bonus est quispiam timore
invenietis ;pulsate, etaperietur vobis. Omnis enim poenae, sed amorejustitiae ; verumtameHnoninutili-
qui petit, accipit ;etquiquxrit, invenit ; etpulsanti teretiam metulegumhumanacoercetur audacia,ut
aperietur:etpa.u\oY>ost,Siergovos,mq\i\\,cumsiiis improbosinnocentia, et in ipsisim-
et tutasit inter
malt,actisbonadatadarefiliisvestris;quantomagis probis duui formidato supplicio frenatur facultas,
Pater vesler, qui in coelisest, dabit bona petentibus invocatoDeosanetur voluntas. Sedhuicordinationi
se [Matth. vii, 7,8, H)? NumigiturDeuspaterma- rerum humanarum contrariae nonsuntintercessio-
lorum est?Absit. Quomodoergo dicitur, pa^c ves- nes episcoporum ;imo veroneccausa, neclocus in-
ter ccelestis, quibus dicitur, cum sitis mali : nisi tercedendiullusesset,siistanonessent. Tanto enim
quia utrumque Veritas monstrat, quid simus Dei sunt intercedentium et parcentium beneticia gra-
bono *, quid humanovitio; hoccommendans.illud tiora,quanto peccantium justiora supplicia. Nec ob
emendans?Merito aitSeneca (qui temporibus Apos- aliud, quantum sapio, in Veleri Testamento, anti-
tolorum fuit, cujusetiamqugedam adPaulumapos- quorum temporibus Prophetarum severior Legis
tolum leguntur epistolae) Omnes oditqui malos odit.
: vindicta fervebat, nisi ut ostenderetur recteiniquis
Et tamenideodiligendisunt mali, ut nonsintmali; poenas conslitutas : ut quod eis parcere Novi Tes-
quemadmodum,nonut permaneant, sed ut sanen- tamenti indulgentia commonemur, aut remedium
tur, diliguntur segroti. sit salutis, quo peccatis parcatur et nostris aut ;

13. Quidquidautemposteamquae fitinBaptismo, commendatio mansuetudinis, ut per eos qui par-

abolitionempeccatorum,inhacvitomanendopecca- cunt, veritaspr8edicatanontantumtimeatur,verum
mus, etiamsi non tale sit quod a divinis removeri etiam diligatur.
compellat altaribus, non dolore sterili, sed miseri- 17. Plurimuraautem interestquo animoquisque
cordiae sacrificiis expiatur. Quodergoagimusutfa- parcat. Sicutenim est aliquando misericordia pu-
ciatisintercedentibusnobis, Deonosnoveritisoffer- niens,ita etcrudelitasparcens. Nam, ut exempligra-
re pro vobis. Indigetis enira misericordia quam tiamanifestum aliquid ponam, quis non crudelem
praebetis; eimdelequis Aixerit, Dimitte et dimitletur veriusdixeriteum qui puero pepercerit volentiobs-
vobis, date etdabilurvobis {Luc. vi, 37,38). Quan- tinatissime de serpentibus ludere? quis autemnon
quam etiamsiitaviveremus, utnonessetquaredice- raisericordem qui talia prohibens, contemptorem
remus, Dimitte nobis debitanostra ;quantoanequi- verborum etiam verberibus emendaverit ? et ideo
tia purior animus esset, tanto clementia plenior esse non usque ad mortem protendenda est disciplina,
deberet, ut sinon compungeremur sententia Domini ut sit cui prodesse possit. Quanquam etiam cum
dicentis, Qui vestrum est sinepeccato, prior in illam horaoabhomineocciditur, mnltumdi^tetutrumfiut
I
In prius excusis Boni ergo in quantumnon peccanl
: nocendi cupidilate, vel injuste aliquid auferendi,
filiiDei sunt.Sed concinnior videtur texlus, rejecto non
sicutfit ab inimico, sicutalatrone;anulciscendivel
peccant, quod ab omnibus Mss. abest.
» Sic Mss. plures.^t Edd., Dei dono. obediendiordine.sicut ajudice,sicut acarnifice; aa
mi EPISTOLARUM CLASSIS III. 662

evadendi vel subveniendi necessitate, sicut interi- ut invicemdiligatis (Rom. xiii, 1-8). Haec verba Apos-
niitur latro a valiore, liostis amilite. VA aliquando toli, utilitatem vestree severitatis oslendunt.Proinde

qui causa uiorlisfuit,potius incujpa est, quamille sicut dilecfionem jussi sunt terrentibus deberequi
quioccidit; velutsiquisquaradecipiatfidejussorem timent,itadileclionemjussisunttimentibus debere,
suum, atque illeproistosuppliciumlegitimum luat. qui terrent. Nihil nocendi cupiditate fiat,sed omnia
Nec tamen omnis qui causa aJienae mortis est, reus consulendi charitate ;etnihilfiat • iramaniter,nihil
est. Quidsienimquisquam stuprumpetat,seseque, inhumaniter. formidabitur ultio oognitoris, ut *
Ita

si nonimpetraveril, interimat ?quidsi filius timens nec intercessoris religio contemnatur; quiaetple-
patris pia verbera, prsecipitio pereat ? quid si alius ctendoet ignoscendohoo solumbene agitur, utvita
homine liberato, vel ne aliusliberetur, sibiipsemor- hominumcorrigatur. Quodsitantaestperversitaset
leminferat Numpropleristasalienarum mortium
? impietas, ut ei corrigendae nec disciplina possit
icausas.aut sceleri consentiendumest, autvindicta prodesse, nec venia abonis tamen intentione at-;

peccati, qusenon fit nocendi, sed corrigendi studio, que conscientia quam Ueus ceroit, sive severitate,
.etiani paterna tolienda, aut opera misericordiee sive lenitate, nonnisi officium dilectionis im-
cohibenda sunt ? Hsec cum accidunt, debemus eis pletur.
humanum dolorem; non propter illa, ne accidant, 20.Quodauteminepistola tuasequitur, ubidicis,
recte factorum reprimimus voluntatem. Verum nunc, ut niores nostri sunt,et scelerts pcenam
18. Sic etiam cum intercedimus pro peccatore cupiunt sibi homines relaxari, etidpropter quodscelus
damnando,sequunturaliquandoqu8enolumus;sive admissum est possidere pessimum hominum genus
;

in ipso qui nostraintercessione liberatur, ut velim- comuiemoras, cui poenitendi mediciua omnino non

maniusimpunitagrasseturaudacia.subdita cupidi- prodesl.Si enimresaliena,propterquampeccatum

est, cum reddi possit, non redditur, nonagilurpoe-
tati, ingratalenitati, atque unus morti ereptus plu-

rimos necet vel ipso per beneficium nostrum in

;
nitentia,sedtingitur siautem veraciter agitur,non
:

melius commutato, moribusque correcto, alius male remittetur peccatum, nisi restituatur ablatum; sed,
vivendopereat, sibique hujus impunitate proposi- ut dixi, cum restitui potest. Plerumque enim qui

ta, talia vel gravioracommittat.Non,utopinor,h8ec aufert, amittit; sive alios patiendo maIos,sive ipse
maia imputanda sunt nobis, cum intercedimus malevivendo, necaliud habet unde restituat. Huic
vobis : sed potius illa bona quae, cum id facimus, certe non possumus dicere,Redde quod abstulisti,

intuemur et volumus id est commendatio man- nisi cum eum habere credimus et negare. Ubi qui-
;

suetudinisadconciliandam dileclionem verbo veri- dem si aliquos sustinet a repetente cruciatus, dum
tatis,et ut qui liberantur a teraporali morte,sic vivant existimatur habere quod reddat, nuUa est iniqui-

nein8eternam,undenunquamliberentur,incurrant. tas ;
quiaetsi non est undeluat ablatam pecuniam,

Prodest ergo et severitas vestra, cujus mini-

19.
merito tamen dum eam per molestias corporales
redhibere compellitur, peccati quo male ablata
sterioquies adjuvatur et nostra; prodest et inter-
est, pcenas hiit. Sed inhumanum non est etiam pro
cessionostra, cujus ministerioseveritas temperatur
talibus intercedere, lanquam pro reis criminum
et vestra. Non vobis displiceat quod rogamini a ;

non ad hoc ut minime restituantur aliena, sed ne

bonis ;
quia nec bonis displicet quod timemini a
malis. Nam hominum iniquitatem etiam apostolus
frustra homo in hominem saeviat, illee preesertim
qui jam culpam, sed queerit pecuniam, et
reraisit
Paulus non tantumdejudiciofuturo, verum etiam
si fraudari metuit, non expetit vindicari. Denique
de priesentibus vestris securibus * terruit, asserens
in talibus causis, sipersuaderepotuerimus eos pro
etipsasad dispensationemdivinee providentise per-
quibus intervenimus, non habere quod poscitur,
tinere. Omnis,mqmt,anima potestatibussublimioribus
continuonobiseorummolestiaerelaxantur.Aliquan-
subditasit : non est enim potestas,nisi a Deo; quxau-
do autem misericordes et in ipso dubio nolunt ho-
temsunt, a Deo ordinatx sunt . Quapropter quiresistit
miniproincertapecunia certa inferre supplicia. Ad
potestati, Dei ordinationi resistit ; quiautem resistunt,
hanc misericordiam vos etiam nos provocareet
ipsi sibi judicium acquirunt : principes enim non sunt
timori boni operis, sed mali. Vis autem non timerepo-
exhortari decet : meUus enim, etiamsi habet, amit-

testatem ? Bonum
tis, quam non habet, aut excrucias, aut occidis.
si
fac, et habebis laiidem ex illa : Dei
Sed pro istis magis apud eos qui repetunt, quam
eniw minister est tibi in bonum. Quod si malnm fece-
apud eos qui j udicant, intercedere convenit ne ipse ;
ris, time; non cnim frustra gladiim portat: Dei
videalur auferre, qui cum habeat potestatem, non
enim minister est, vindex in iram ei qui male agit.
Ideoque
cogit reddere quamvis in cogeudo ita debeat
:
necessitate subditi estote, non solum propter
adhibere integritatem, ut ne amittat humanita-
iram, sed et propter co7iscientiam. Ideo enitn et tributa
tem.
prxstatis : ministri enim Dei sunt, in hoc ipsum per-
21. IUudvero fidentissime dixerim, eum qui pro
severantes. Reddite omnibus debita: cui tributum, tri-
homineadhocintervenit nemale ablatarestituat, et
butum ; cui vectigal, vectigal ; cui timorem, timorem ;
quiadseconfugientem, quantum honestepotest.ad
cui honorem, honorem. Nemini quidquam debeatis, nisi
restituendum non compellit, socium esse fraudiset
criminis. Nam misericordius opemnostramtalibus
' Sic prope omnesMss. At, Edd. habent, de potesiati-
bus vestrts swcularibus terruit ; uti et Gratianus, qui Mss. aliquot optimce notae, et nihil
*
fiet immaniter.
addil, prcesentibus. * Lov., si nec. Alii Gdd., tit nec.
663 S. AUGUSTINI EPISCOPI 664

subtrahiraus, quamimpendimus: non enim opem
fertqui adpeccaudiim adjuvat, ac non potius sub-
vertitatque opprimit. Sednumquidideonosautexi-
gere, aut ad exigendnm tradere, vel possumus vel
debemus?Agimusquanturaepiscopalisfacultasda-
monia, qufle nec justa et vera vendenda sunt, ini-
quid et falsa venduntur, multo sceleratius utique
pecuniasuinitur, quia scelerate etiam quamvis a
volentibus dalur. lUe tamen solet tanquam male
sibi ablatam pecuniam repetere, qui justum judi-

tur ethumanumquidemnonnunquam,sedmaxime cium erait, quoniam venale esse non debuit : qui
ac semperdivinum judicium comminantes. Nolen- vero pro iniquo judicio dedit, velletquidem repe-
tesautem reddere, quos novirauset raaleabstulisse tere, nisi limeret vel puderet emisse.

et irade reddant habere,arguimus, increparaus, et 24.Suntaliceperson8e inferiorisloci, quaeabutra-

detestamur ;
quosdam clara, quosdam palam, si- que partenoninsolenter accipiunt,(sicutofficiah8,et
cut diversitaspersonarum diversam videtur posse a quoadraovelurS et cui adraovetur officium: ab
recipere medicinam, nec in aliorum peruiciera ad his extortaper iramoderatam iraprobitatera, repetl

majorem insaniam concitari. Aliquando etiam, si solent; dala per tolerabilem consuetudinem, non
res magis curanda non impedit, sancti altaris solent: magisque reprehendimus, qui talia inusi-
communione privamus. tate repetiverunt, quam qui ea de more sumpse-

22. Verum seepe accidit ut nos negando

fallant, vel runt; quoniam raultee necessarise personoe rebus
seabstulisse, vel affirraandoseunde restituant non humanis, vel iuvitantur hujusmodi commodis, vel

habere: saepe etiam et vos fallimini, putando vel tenentur. Isti si viam vitee mutaverint, aut excel-
nos non agere ut reddant, vel ipsos habere unde lentioris conscenderintsanctitatisgradum, facilius
reddant et omnes aut pene omnes horaines ama-
; ea quae hoc modo acquisierunt, tanquam sua
mus nostras suspiciones vel vocare vel exislimare pauperibus largiuntur, quam eis a quibus accepta
cognitiones, quando credibilibus rerumsignismo- sunt, tanquam aliena restituunt. Qui vero contra
vemur, cum credibilia nonnulla sint falsa, sicut jus societatis humanaj, furtis, rapinis, calumniis,
incredibilianounullasuntvera.Ideoquosdamcom- oppressionibus, invasionibusabstulerit, reddenda
meraorans,qui etsceleris pwnam stbicupiunt relaxari, potius quamdonanda censemus ;Zachaeipublicani
et id propter quod scelus admissum est possidere , addi- evangelico exeraplo, qui cum hospitio Dominum
disti et aistiPro hisquoque interveniendum putat sa-
: suscepisset, in vitam sanctam repente mutatus, Di-
cerdotium vestrum. Fieri enimpofestut tuscias quod midium, inquit, rerum mearum do pauperibus, et si
ego nescio, et propterea putem pro aliquo interve- cui aliquid abstuli, quadruplum reddo {Luc. xix, 8).
niendum, quod me fallere potult, cura te non po- 25. Veruratamen si justitia sincerius consulatur,
tuerit, ut ego eum non credam possidere quod tu justius dicitur advocato, Redde quod accepisti,
possidere nosti. Itafit ut cum de reosententia non quando contraveritatemstetisti,iniquitati adfuisti,
una sit tamen nostrum placeatquod
nostra, neutri judicem justam causam oppressisti, de
fefellisti,

res non redditur aliena. De homine, ut horaines, falsitate vicisti (quod vides multos honesfissimos

diversa sentimus ; sed in ipsajustitiasimulsumus. et disertissimos viros, non solum irapune, verum

Eodem raodo etiam fieri potest utquod scio aliquem etiam gloriose videri sibi committere) ;
quam cui-

non habere, hoc eum tu habere non certissime te- quam in quolibet officio mihtanti, Redde quod ac-
neas, sed credibiliter suspiceris ; et ob hoc libi vi- cepisti, quando jubente judice cuicuraque causae
poenam sibi
dear intervenire pro eo qui et sceleris necessariura horainemne resisleret vin-
tenuisti,

cupiatreIaxari,etidpropter quodscelus admissum xisti, ne fugeret inclusisti, postrcmo aut perma-

est possidere. Ad summam igitur neque apud te, ne- nente lite exhibuisti, aut finita dimisisti. Sed illud
que apud tales, si qui reperiuntur qualem te esse cur advocato non dicatur in promptu est, quia sci-

gaudemus, neque apud ipsos qui magno studio hcet ita non vult homo repetere quod patrono, ut
ahena ac nihil profutura, multumque etiam peri- male vinceret, dedit ; sicut non quod
vult reddere
culosa ac perniciosa petunt, nequeapudcormeum ab adversario, cum male vicisset, accepit. Quistan-

cui testis est Deus, ausim dicere, sentire, decerne- dem advocatus,aut exadvocato ita vir optimusfa-
re, interveniendum esse pro aliquo, ul quod sce- cile reperitur,qui susceptosuo dicat: Recipe quod
lere abstulit, sceleris impunitate possideat: sed ut mihi, cum tibimale adessem.dedisti; et reddead-
remissa injuria, quod injuriose abstulit reddat; versario tuo quod, me agente, inique abstulisti ?
si tamen habet quod abstulit, vel aliud unde illud Et tamen quem prioris non rectse vitse rectissime

restituat. poenitet, etiarahoc facere debet, ut si iUe qui ini-

23.Nonsanequidquidab'invito sumitur,injuriose quelitigavit,non vult admonitus corrigere iniquita-
aufertur. Nam plerique nec medico volunt reddere tem, ejus taraen iniquitalisnolit istehabere merce-
honorem suum, nec operario mercedem nec tamen ; dem: restituendum estahenum, quodper
nisi forte

hsecqui abinvitoaccipiunt,per injuriamaccipiunt, furtum clanculo aufertur, et restituendum non est

u-
quae potiusperinjuriam nondarentur.Sednonideo quod in ipso foro ubi peccata puniuntur, deceptoj
debet judexvendere justum judicium, auttestis ve- dice, etcircumventis legibusobtinetur ! Quiddicam
rumtestimonium,quiavenditadvocatusjustumpa- deusuris, quas etiara ipsae legesetjudicesreddiju-
trocinium et jurisperitus verum consiliura illieuim :

* Lov., a quo amovelnr. At Mss. habent, et a quo

et
inter utramque partemad exaraen adhibentur;isti admovetur; est, et ab eo qui officialein ad prcestan-
icl

exunaparte consistunt.Cum autemjudiciaet testi- dam operam conducit.

 .

86S EPISTOLARUM CLASSIS III. 666

*
bent?Ancrudeliorestquisubtrahitaliquidveleripit quae edidisti, et inhisqux interveniens pro sceleratis

diviti.quam quitrucidat pauperem fenore?Hacat- mittere non gravaris. Nam et illa tantum habent acu-
que hujusmodimale utique possidentur, et vellem minis, scientiaiySanctitatis, utnihilsupra sit ; ethsec

restituerenlur; sed non est quo judice repetantur. tantum verecundix, ut nisi faciam quod mandas, cul-
26. Jamvero siprudenterintueamur quod scrip- pam penes me remanere, non in negotio esse dijudicem,

tum hominis totus mimdus divitiarum

est, Fidelis domine merito venerabilis, et veresuspiciende pater. Non
est, infidelis autem nec obolus{a) /nonne omnes qui enim instas (quod plerique homines istius loci faciunt)
sibi videntur gaudere licite conquisitis, eisque uti ut quodcumquesoUicitus volueris, extorqueas ; sed quod
nesciunt, aliena possidere convincimus ? Hoc enim tibi a judice tot curis obstricto petibile visum fuertt,

certe alienum non est, quod hoc

jure possidetur ; admones subservienteverecundia, quse maxima diffici-
autemjurequodjuste, ethocjuslequodbene.Omne lium inter bonos efficacia est. Proinde statim commen-
igitur quod male possidetur, alienum est male ; datis effeclum desiderii iribui : nam sperandi viam
autem possidet, qui male utitur. Cernis ergo quam ante patefeceram.
multi debeant reddere aliena, si vel pauci quibus 2. Explicui tuos libros{a) ; neque enimtam languidi
reddanlur, reperiantur qui tamen ubi ubi sunt,
: aut inertes erant, ut me aliud quam se curare pateren-
tantomagisistacontemnunt.quantoeajustiuspossi- tur : injecerunt manum, ereptumque aliis soUicitudi-

derepotuerunt.Justitiamquippe, etnemo male|habet, num causis, suisvinculis illigarunt {ita enim mihi Deus

et qui non dilexerit non habet. Pecunia vero, et a propitius sil), ut ego anceps sim quid inillismagismi-
malis male habetur, et a bonis tanto meliushabe- rer, sacerdotii perfectionem, philosophise dogmata,
iur, quunto minus amatur. Sed inter haec tolera- historise plenam notitiam, an facundide jucunditatem,
tur iniquitas male habentiura, etquaedam inter eos quse ita imperitos etiam illicere potest, ut donec eapli-
jura constituuntur, quse appellantur civilia non ; cent non desistant, et cum explicaverint, adhuc requi-

quod hinc fiat ut bene utentes sint.sed ut male utentes rant. Convicti namque suntimpudenter perlinaces, jam
minus molesti sint: donecfidelesetpii,quorumjure inde a bonis quse memorant sseculis, pro naturae rerum
sunt omnia, qui vel ex illis fiunt, vel inter illos tan- obscuritatecontigisse pejora, falsosque omnes iUitisqua-
tisper viventes malis eorumnon obstringuntur,sed dam dulcedine felicitatibussuis, per quas non ad beati-
exercentur, perveniantadillamcivitatera, ubihaere- tudinem, sed ad prserupta sunt ducti: haec vero nostra
ditaseeternitatis est* ; ubi non habet nisijustus lo- prsecepta, etsimpUcis verique Dei mysteria, prsetervi-
cum.nonnisi sapiensprincipatum, ubipossidebunt tam perpetuam quam purissimisvirtutibus poUicentur,
quicumque ibi erunt, vere sua. Sed tamen etiam etiam hsec saecularia et necessario qui nati sumus even-
hic non intercedimus ut secundummores legesque tura mitigare. Et usus esvalidissimo exemplo recentis
terrenas non restituantur aliena quamvis placa- ;
calamttatis, quo Ucet firmisse causam muniveris, ta-
biles vos velimus malis, non ut placeant vel per- men si utrumvis Ucuisset, id tibi nolueram suffragari.
maneant mali, sed quia ex illis fiunt quicumque Sedquando orta inde fuerat convincendorum stulittise
fiunt boni, et sacrificio misericordiae placatur Deus, qwirela, necesse fuit inde argumenta veritatis accer-
quem propitium haberent mali, nuUi essent
nisi sere.
quod occupationibus tuis loquendo
boni. Diu est 3. Hsec interim occupatus aUis curis, quse etsi vanse
videoronerosus,cumtibihomiui aucto etdoctocito sunt,cumrerum exitum cogitamus, tamenquasineces-
solvi potuerit quod quaerebas. Jamdudum autem sarise pronascendiconditione, rescripsi. Si otium fuerit
finire deberem, si tetantumsciremfuisse lecturum et superstes vita, etiam de ItaUa rescribam, uttantse
quod flagitasti ut rescriberem. Felix in Christo vi- doctrinse opus debitis, etsi nonsatisfacientibus, remune-
vas, fiU charissime. retur officiis. Incolumem Isetamque Sanctitatem tuam
Deus omnipotens sevo largissimo tueatur, domine merito
EPIST0LACLIV(6).
desiderabiUs, et vere suspiciende pater.
Macedonius Augustino, significans se prseslitisse quod
ab ipso verecunde adeo petierat tum etiam ipsius
EPISTOLA CLV (6).
;

libros magna cum voluptate et admiratione perle- AugustinusiMacedonio,docensvitam beatamet virtutem

gisse a Deo.
veram non esse nisi

Domino merito venerabili et veresuspiciendo patri

AuGusTmus episcopus, famulus Christi familiae-
AuGcsTiNO episcopo, Macedonius.
que ejus, dilecto fiUo Macedoimo, in Domino sa-
\ . Miro modo affrcior sapientia tua (c), et in iUis lutem.

CAPUT PRIMUM. — Quamvis sapientiam quam 1 .

' Lov., (elernilas esi. At. Bad. Am. Er. elMss. habent, raihi tribuis, in me non agnoscam, tantae tamen erga
(eternitatis est. me benevolentiae tuae tamque sincerae gratias ago de-
(o) Isthaecsententiascripta est apudLXX, Proverb.l7,
post versum 6, citaturque ab Augustino passim ab ;
beoque plurimas;et meorum studiorum labores tali ac
Hieronymo, in epist. 103 ad Paulinum, et in Comment. tanto viro placuisse delector:multo vero amplius,quod
in Ezech. 45 a Gassiano, Collat. 24, c. 26
; et a Ber- ;

nardo in S. Malachiee vita, etc.

(6) Alias 51 quse autem 154 erat, nunc 47. Scripta
:
• Alias, sollicitis.
forte exeunte an; 414. (a) Tres priores de Givitate Dei, ex epist seq. n. 2.
(c) Epistolee hujus exordium afitert Possidius, cap. 20 : 52
(b) Alias qu8e autem 155 erat, nunc 258. Scripta
:

ubi Macedonium Africse vicarium fuisse dicit. post superiorem.

 ;
; :

667 s. augustini:episcopi m
animumtuuincharitale8eternitatisetveritatis,atque horaicidium perpetrare. Cui jam parcat ut iilis careat
ipsius charitatisafrectumdivinaB illiccBlestique rei- malis, qui sibi ipse non parcit? Certe semper bea-
pubhcaB, cujus regnator cst Christus.et in qua sola tus est, certe beatam vilam in sua potestate cons-
semper beateque vivendura est, si recle hic pieque titutam, nulla vi potestullius calamifafis amittere.
vivalur, agnoscoinhiantem, video propinquantem, Ecce in caRcitate el surditate ef atrocissimis crucia-
ejusquepotiundaeamplectorardentem. Indequippe tibus corporis, aut amisit beatam vitam aut si et ;

manat etiam vera amicitia, noa pensanda tempo- in istis afflictionibus adhuc beafa est, tit per hujus-
raiibus couimodis, sed gratuito amore putanda *. cemodi doctissimorum hominum dispufationes, ut
Nerao enim potest veraciter amicus esse hominis, sit aliquando beata vita quam sapiens ferre non

nisi fuerit ipsius primitus verilatis : quod si gratis possit ; vel, quod est absurdius, quam sapiens
non fiat, nullo fieri pacto potest. ferrenondebeat.eamquefugiat, abrumpat,abjiciat,
2. Ue qua etiam phiiosophi multa dixerunt
re seseque ab ea ferro etiam, seuveneno, vel alia vo-
sed apud eos vera pietas, id estverax veri Dei cul- luntaria morle subducat ul in portu non sentiendi
;

tus,unde omnia recte vivendi ducioportel officia, velnullus omnino sit, quod Epicurei, et si qui alii

Don invenitur non ob aiiud, quantum intelligo,

: sim ili pufaverunt vel ideo beatus, quo-
stulfitia, ; !
nisiquiabeatamvitamipsisibi quodammodo fabri- niam fuerit beata vita, tanquamab aliqua
ab illa

carevoluerunt.potriusquepatrandam quam impe- peste liberatus. nimium superba jacfanfia Si !

trandamputaverunt;cumejusdatornonsitnisiDeus, beata vifa est in cruciatibus corporis, cur non in

Neque eriim facit beatnm hominem, nisi qui fecit
hominem. Namquitanta creaturee suee bona bonis
mahsquelargitur,utsint,uthominessint,utvigentes
sensibus, valentes viribus, affluentes opibus sint
seipsum bonis dabit utbeati sint, quia ejus etiam
hoc munus est ut boni sint. IIH vero qui in hac aerum-
nosavita, in his moribundis membris, sub hac sar-
cina corruptibiliscarnis,autores suae beatae vitaeet
quasi conditoresesse voluerunt, velutpropriiseam
virtutibus appetentes,jamqueretinentes,nonabillo
fontevirtutumpetentesafquesperantes,Deumsuper-
biaesuaeresistentemsentireminimepotuerunt. Unde
inerrorem absurdissimumlapsisunt;ut cum asse-
verant etiam in Phalaridis tauro beaf um esse sapien-
tem, cogantur fateri vitam beatam aliquando esse
fugiendam.Exaggeratisenim maliscorporiscednnt,
atquein eorum molesfiis gravissimisabscedendum
ex hac vita esse decernunt. Ubi nolo dicere quan-
tum sitnefasseipsumhominem occidereinsontem,
cum omnino non debeat vel nocentem
primo libro trium illorum, quos benignissime et
studiosissimeperlegisti, multa jamdiximus {Lib. i
deCivit.Dei, cap. 17 etseqq.). Sed certe consideretur,
nec superbe sed sobrie judicetur quomodo vita
beata qua non sapiens retenta fruitur, sed illa-
sit,
tis sibi manibus carere compellilur.
3. Estapud Ciceronem, inextrema, ut scis,parte
quinti Tusculanarum libri locus, propterquod dico
animadverfendus. Cum enim de caecitate corporis
ea manet sapiens ut fruatur? si autem misera est,
quid, obsecro te, nisi typhus impedit ne fateatur,
neoret Deum,nejustoet misericordi supplicet, qui
pofens est et vitae hujus mala vel avertere vel mi-
tigare,vel ad ea toleranda fortiludine armare, vel
ab eisomni modo liberare, et post haec vere bea-
tam vitamdare.quo nullum malum admittatur, et
ubisummum bonum nunqiiam amittatur ?
4. Hoc piorum praemium est, cujus adipiscendi
spe vitam isfam temporalem atque raorfalem, non
fam delectabiliter quam tolerabiliter ducimus, et
malaejus tuncbono consilio et divino munerc for-
titerferimus, cum bonorum aefernorum fideli Dei
promissione et fideli nosfra exspectatione gaude-
mus. Ad hoc nos exhortatus apostolus Paulus ait,
Spe gaudentes, in tribulatione pattentes IRom xu, 12)
ostendit enim quare in tribulatione patientes, prae-
miftendo.spe gaudentes. Adhanc speraexhortor per
JesumChrisfumDominum nostrum. HocenimDeus
; unde in ipse magister, latentemajestate divinifatis, et car-
nis infirmitafe apparente, non solum sermonis ora-
culo docuit, verum etiam suae passionis et resur-
recfionis exemploroboravit. Inaltera enim qualia
tolerare, in altera qualia debeamus sperare mons-
travit. Cujuset illigratiam mererentur, nisi elatiin-
flatique superbia, inaniter conarentur istam vitam
beatam ipsi sibi facere, quod solus Deus veraciter
cultoribus suis, posf hanc vitam selargiturumesse
promisit. Sanior quippe est ejusdem Ciceronis illa

ageret, atque affirmaref etiam caecumbeatum esse sententia, ubi ait : Num hxc vita quidem mors est,

posse sapientem, multa dixit quae per aures perci- quamlamentaripossem.st liberet{Cic.in Tusc. Quaest.).
piendogauderet.Itemquesi surdusesset, ea quibus Quomodo ergo sirectelamentatur, beata compro-
obleclaretur ad oculos transtulit. Si autem utroque batur ;
quoniam recfe lamentatur,
ac non potius
sensu orbaretur, et caecus surdusquefieref, non est misera esse convincitur ? Quare assuesce, obsecro
ausushincferresententiam,eumquebeatumdicere. te,virbone,beatus esseinterimspe, ut sis etiamre,
Sed addidit etiamdoloresgravissimoscorporis, qui cum piefati perseverantissimae retribuetur merces
eum si non interemerint, ipse se interimat, e t ad por- felicitatis aeternae.
tum non sentiendi hac liberatus virtufe perveniat.
Cedit igitur sapiens immanissimis cladibus afque
CAPUTII. —0. Siprolixaepistola onerosus sum,
succumbit, in tantum uteiscogatur et in seipsum
me sapienfem appellasti.
tufe hocinfuhstitibi, qui
Hinc enim ausus sum haecad fe loqui, ut tibi sa-

Edd., potienda. Mss. tredecim, potanda. pientiam, non qualismihi sit, ostentarem, sedqua-
'
Alii octo,
putanda. lisessedebeatostenderem.Haecestauteminpraesenfi
669 EPISTOURUM CLASSIS III. 670

saeculoverusveri Deicultiis,ut sitejus in futurosae- trahatur.Loquendoquippe vaoilatem, beatum dixe-

culocertus atque integer fructiis.Hicconstantissima
pietas.ibisempiternafelicitas.Existasapientia, quae
una vera quid habeo, a Deo sumpsi, non a
est, si
me preesumpsi; atque ab illo in me perfici fldeliter
spero, a quo inchoatum esse humiliter gaudeo nec
ineo quodadhuc non donavitincredulus.necin eo
runt populum cuihsec sunl qu8e supra commemora-
vit, quibus ea felicitas constat quam solam dilectores
hujus mundi inquirunt. Et ideo dextera eorum, dex-
tera iniquitatis, quia haec preeposueruntquee fuerant
;
postponenda, sicut sinistrae preeponitur dextera.Si
enim habentur, non in eis beata vita ponenda est :

quod jam donavit ingratus. Non enim meo vel inge- subdita esse debent non praedila sequentia, non ;

nio vel merito, sedejus dono sum,siquidlaudabih- ducentia. Huic autem qui sic orabat,et a hliis alie-
ler sum. Nam qucedam acutissima ex excellentissi- nis qui beatum dixerunt populum cuihxc sunf, eximi
ma ingeniatanto in majores errores ierunt, quanto discerniquecupiebat,tanquamdiceremus,Ipsequid
praefidentius tanquam suis viribuscucurrerunt,nec sentis?quem beatum populum dicisPnon ait, Bea-
suppjiciter ac veraciter Deum, ut sibi viam ostonde- tus populus, cujus est virtus animi ejus. Quod si
ret, petiverunt. Merila vero quorumlibet hominum dixisset,discrevisset quidem etiam istam populum
quaesunt; quandoquidemille,quinoncummercede ab illo quibeatam vitam inista visibili et corporali
debita, sed cum gratuita gratia venit, omnes pecca- felicitafe constituit ; sed nondum transcendisset
tores solus a peccatisliber atqueliberator invenit? omnes vanitates et insanias mendaces Maledictus :

6. Si ergo nos virlus vera delectat, ei dicamus, enim omnis, sicut alibi eaedem Litterae docent, qui
quod in ejus sacris Litteris legimus, Diligam te, Do- spem suam ponit in homine {Jerem. xvii, 5) ergo nec ;

mea {Psal. xvii, 2) et si

mine, virtus : vere beati esse in seipso quisquam debet, quia et ipse homo est

volumus (quod noUe non possumus),id quodin eis- Proinde ut transiret omnium vanitatum et insa-

dem Litteris di(licimus,fidocordeteneamus, Bmiws niarum mendacium limites, atque ibi beatam vi-
vir ciijusestnomen Domini spes ejus, etnon respexit tam poneret, ubi vere est, Beatus, inquit, populus,
mendaces (Psal. xxxix, 5).
in vanitate.s et insanias cujus Dominus Deus ipsius.
Quanta estautem vanitas,quanla insania,quantum- CAPUT IIL— 9. Cernis igitur unde petendum sit
que mendacium,hominem mortalem.eerumnosam quod omnes docti indoctique desiderant, et multi
vitam mutabili et spiritu et carne ducentem, tot errando ac superbiendo, unde petatur et ibi accipia-
peccalis oneratum, tot tentationibus subditum,tot tur ignorant. Utrique autem in quadam divino psal-

corruptionibusobnoxium,poenisquejustissimisdes- mo simul reprehenduntur, et qui confldunt in vir-

tinatum, in seipso fidere ut beatus sit, quando ne tute sua, et qui in abundantia divitiarum suarum
illud quidem, quod habet in naturae suae dignitate gloriantur {Pal. xlviii, 7) id est, et philosophi hu-
;

praecipuum, id est mentem atque rationem, potest jus saeculi, ad abhorrentes vel a tali philosophia,
vindicare ab erroribus, nisi Deus adsit lux men- beatumque dicentes populum cui suppetit terrena
tium Abjiciamus itaque, obsecro
I falsorum phi-
te, opulentia. Ac per hoc a Domino Deo nostro a quo

losophorum vanitates et insanias mendaces quia :

nec virtus nobis erit, nisi adsit ipse quo juveraur;
nec beatitudo, nisi adsit ipse quo fruamur, et to-
tum mutabile atque corruptibile nostrum, quod
per seipsum imbecillum et quaedam materies mi-
factisumus,etvirtutempetamusquahujusvil8emala
superemus;etbeatam vitamquapostistam vitamin
ejus eeternitate perfruamur, ut et in virtute et in
praemio virtutis, sicut Apostolus dicit., qui gloriatur,
in Domino glorietur (H Cor. x, 17). Hoc nobis veli-

seriarum est,dono immortalitatis atque incorrup- mus, hoc civitati, cujus sive sumus non enim :

tionis absorbeat. ahunde beata civitas, aliunde homo cum aliud ci- ;

vitas non sit, quam concors hominum multitudo,

7. Quoniam vero te reipublicaescimus amatorem,
10. Itaque si omnis prudentia tua, qua consuler'61
non aliunde esse beatum hominem, aliunde civita-
conaris rebus humanis si omnis fortitudo, qua
;
tem,videquamsitinillis sacris Litterisclarum.Nam
nuhius iniquitate adversante terreris si omnis tem- ;

quidam in eis sancto Spirilu plenus haec loquitur

perantia, qua in tanta labe nequissimee consuetu-
orans Exime me de manu filiorum altenorum, quorum
:

dinis hominum a corruptionibus abstines; si om-

te
os loculum est vanitatem, et dextera eorum dextera ini-
nis justitia, qua recte judicando sua cuique distri-
quitatis. Quorum filii velut novellse constabilitx in ju-
buis, id laborat, id nititur, ut hi quibus vis ut bene
ventute sua. Filise eoi'um compositx, et ornatae sicut
sit, salvi sint corpore, et ab omni cujusquam im-
siviilitudo templi. Cellaria eorum plena, eructantia ex
probitate tuti atque pacati, habeant fihos sicut no-
hoc in hoc Oves eorum fecundae multiplicantes in exiti-
vellas constabilitas, filias ornatas sicut similitudi-
bus suis ; boves eorum crassse. Non est ruina maceriae,
nem templi, cellaria plena eructantia ex hoc in hoc,
neque transitus, neque clamor inplateiseo7-um. Beatum
fecundas oves, crassas boves, nec macerise ruina
dixerunt populum cui ha?c sunt : beatus populus cujus
deformet preedium, nec htigantium clamor perso-
Dominus Deus ipsius {Psal. cxliii, H-15).
net in plateis eorum ; ita non erunt verae virtutes
8. Vides exaggeratione terrenae felicitatis beatum tuee,sicutnecistorum beatitudo.Hicenim ad verum
populum non dici, nisi a fihis alienis, id est non per- dicendum illa mea verecundia, quam in lua epis-
tinentibus ad regenerationem qua eflQcimur filii tola benigno sermone laudasti, me impedire non
Dei:a quorum manu iste se eximi precatur, ne ab debet. Si queelibet, inquam, administratio tua, illis

eis in hanc opinionem atque in peccata impia per- quas commemoravi iustructa virtutibus, hoc intea-
 ^* S. AUGUSTINI EPISCOPI 672 j

tionis fine determinatur, homines secundum car-

iit superbia, juslitia est. Quid autem eligamus quod
nem nullas iniquas molestias patiantur; nec ad te precipuediligamus,nisiquonihilmeliu8invenimus?
existimaspertinere, quo istamqiiietem,quampraes- Hoc Deusest, cui si diligendo aliquid vel praeponi-
lare nileris, referant, id est (ut verbis non ambiam) mus, vel aequamus, nos ipsos diligere nescimus.
qiiomodo Deum verum, ubi omnis
est quietae vitee Tanto enim nobis melius est, quanlo magis in illum
fructus, colant, nihil tibi prodest ad vitam vere imus, quo nihil mnlius est. Imus autem non ambu-
beatam tantus labor. lando, sedamando. Quem tanto habebimus praesen-
H.Inverecundiushocdicerevideor,etoblitusquo- tiorem, quanto eumdem amorem quo in eum ten-
dammodoconsuetudinemintercessionum mearum. dimus, potuerimus habere puriorem nec enim :

Sed si nihil est verecundia, nisi quidamdisplicendi locis corporalibus vel extenditur, vel includitur. Ad
metus,ego in hac causa metuendo non vereor.Me- eum ergo qui ubique praesens est et ubique totus,
tuo enim ne primum Deo.deinde ipsiamicitieB quam non pedibus ire licet, sed moribus. Mores autem
mecura inire dignatus es,jure displiceam.siminus nostri, non ex eo quod quisque novit, sed ex eo
liber in admonendo fuero, quod me admonere sa- quod diligit, nec faciunt bonos
dijudicari solent :

luberrimeexistimo.Sim certe verecundior,cumtibi vel malos mores, nisi boni vel mali amores. Pravi-
pro aliis intercedo cum vero pro teipso, tanto li-
:
tate ergo nostra, a rectitudine Dei longe sumus :

berior quanto amicior ; quia tanto amicior quanto unde rectum amando corrigimur, ut recto recti
fidelior : quanquam hsec ipsa non diceremt.nisi ve- adhaerere possimus.
recundius agerem. Quee si maxima est, ut ipse scrip- Ad illum ergo quanta opera possuraus, etiam
14.
sisti, difficilium inter bonos efficacia ; adjuvet rae pro illiutpervenianl agamus, qiios tanquamnosmetip-
teapud te, ut in illo te fruar, qui mihi hanc ad te sos diligimus, sinosmetipsosdiligere, illumdiligen-
januam fiduciaraque preestitit praesertim quia id :
do jam novimus. Christus namque, id est Veritas,
quod suggero, jam facile arbitror esse animo tuo dicitinhisduobuspraeceptistotamlegeraProphetas-
tot divinis muneribus admiuiculato et instructo. que pendere, ut diligamus Deum ex toto corde, ex
tota anima, ex tota mente, et diligamus proximos
42. Si enim
virtutes quas accepisti, a quo acce-
tanquamnosmetipsos (Ma<i/i.xxii, 37-40). Proximus
peris sentiens, eique gratias agens, eas ad ipsius
sane hocloco, non sanguinis propinquitate, sed ra-
cullum etiam in tuis istis saecularibus honoribus
tionis socielate pensandus est, in qua socii sunt
conferas,tuaeque potestati subditoshomines ad eum
omnes homines.Nam si pecuniae ratio socios facit,
colendum exemplo tu» rehgiosae vitae, et ipso stu-
quanto magis ratio naturae, non negotiandi,sed nas-
dio consulendi, seu fovendoseu terrendo erigas et
cendi lege communis Hinc et ille comicus (sicut
!

adducas, nihilque aliud in eo quod per te securius

luculentis ingeniisnondefit resplendentia veritatis),
vivunt,velis,nisiut hincillum promereantur,apud
quem cum ab uno sene alteri seni dictum componeret,
beate vivent; et verae illae virtutes erunt, et
Tanturane ab re tua est oti tibi,
illiusopitulatione, cujus largitate donatae sunt, ita
Aliena ut cures ea, quae niliil ad te attinent?
crescent et perficientur, ut te ad vitam vere bea-
responsum ab altero reddidit :
tam, quae non nisi aeterna est, sine ulla dubitatione
perducant ubi jam nec prudenter discernantur a
Homo sum, humani nil a me alienum
puto.
:
(Terenl. in Heaul. ad. l.scen.i.)
bonis mala, quae non erunt; nec fortiler tolerentur
Cui sententiae ferunt etiam theatra tota, plena
adversa, quia non ibi erit nisi quod amemus, non
stultis indoctisque, applausisse.Itaquippeomnium
etiam quod toleremus; nec temperanter libido fre-
netur, ubi nulla ejus incitamenta sentiemus nec
affectum naturaliter attigit societas humanorum
juste subveniatur ope indigentibus, ubi inopem
;
animorum, ut nullus ibi hominum nisi cujuslibet
hominis proximum se esse sentiret.
atqueindigum non habebimus.Unaibi virtus erit,
et idipsum erit virtus praemiumque virtutis, quod
15. Cum ergo illa dilectione quam divina lex im-
perat, debeat homo diligere Deum, et seipsum, et
dicit in sanctis eloquiis homo qui hoc amat Mihi :
proximum ; non tamen ex hoc tria praecepta data
autem adhxrere Deo bonum est {Psal. lxxu, 28).H8ec
sunt, ne dictum est,In his tribus, sed, /n his duobus
ibi erit plena et sempiterna sapientia, eademque
prsnceptis tota Lex pendet et Prophetx, id est in dile-
veraciter vita jam beata perventioquippe est ad
:

ctione Dei ex toto corde, ex tota anima, et ex tota

aeternum ac summum bonum, cui adheerere in
mente,et proximi tanquam sui ipsius videlicet ut :

aeternum est finis nostri boni. Dicatur hasc et pru-

intelligeretur nullara esse aliam dilectionem qua
dentia, quia prospectissime adhaerebit bono quod
quisque dihgit seipsum, nisi quod diligit Deum. Qui
non amittatur; et fortitudo, quia firmissime adhae-
enimaliterse diligit.potiusse odisse dicendusest:
rebit bono unde non avellatur et temperantia, ;
fit quippe iniquus, privaturque lucejustitiae,cum a
quia castissime adhaerebit bono ubi non corrum-
potiore ac praestantiore bono aversus, atque inde
patur et justitia, quia rectissime adhaerebit bono
;

veiad seipsum conversus, ad inferioraetegenauti-

cui merito subjiciatur.
que convertilur; fitque in ipso quod veracissime
CAPUT IV. — J3. Quanquam et in hac vita virtus scriptum est, Qui autem amat iniquitatem, odit ani-
nonest, nisi diligere quod dihgendum est : id eli- mam suam (Psal. x, 6). Quia igitur nemo, uisi Deum
gere, prudentia est^nulHs inde averti molestiis, for-
diligendo, diligit seipsum non opus erat ut dato
;

titudo est ; nullis illecebris, temperantia est nulla de Dei dilectione praecepto, etiam seipsum homo
 :

673 EPISTOLARUM CLASSIS III. 674

diligere jubetur, cum in eo diligal seipsum, quod tati mese persuasilutvestris ' de Syracusano Hipponem
diligit Deum.Debetergo et proximumdiligere tan- remeantibus, has ad laudandam mihi Venerabilitatem
quam seipsum, ut quem poluerit hominem vel tuam litteras eregarem, poscens summam, Trinitatem ut
beneficentiae consolatione, vel informalione doc- incolumis et vegetus Dei nostri favore hoc meum scri-
coercitioneadducatad colen*
trinee, vel disciplinee ptum ad recensendum suscipias,domine sancte,ju7-e ac
dum Deum; sciens in his duobus preeceptis tolam merito venerabilis, et per omniacolende. Proinde rogo
Legem Prophetasque pendere. ut mei memor in sanctis orationibus tuis esse digneris,

16. Hocquisobria discretione eligit,prudensest: atqueimperitiamnostram informare de eo quodquidam

quinuUahincafflictione averlitur,foitis est qui nul- ;
chrisliani apud Syracusas exponunt, dicentes : Posse
laaiiadelectatione,temperausest;quinuIlaelatione esse hominem sine peccalo; et mandata Dei facile custo-
justus esl. His virtutibus divinitus impertitis, per dire, si velit. Infantem non baptizatum morte prseven-
gratiam mediatoris Dei cum Patre, et nobiscum ho- tum non posse perire merilo, quoniam sine peccato 7ia-
minis Jesu Christi, per quem post inimicitias iui- scitur.Divitemmanentem in divitiis suis, regnumDei
quitatisrecouciliamurDeoinSpiritu charitatis :his, non posse tngredi, nisi omnia sua vendiderit ; necprod-
inquam,virtutibus divinitus impertitis, et bona vita esse eidem posse, si forte ex ipsis divitiis fecerit man-
nunc agitur, etposteapraemiumejus, quae nisiseter- data. Non debere jurare omnino. Et de Ecclesia,quae
naessenon potest, beatavita persolvitur. Hicenim sit de qua scriptum
non habere rugam neque macu'
est

sunt eeedem virtutes in actu, ibi in effectu; hic in lam {Ephes. utrumhsec
sit in qua nunc congre-
v, 27),

opere, ibi in mercede hicin ofticio,ibi in tine.lta-

; gamur, an iUaquam speramus:quidem autem putant ^
que omnes boni et sancli, etiam in tormentis qui- Ecclesiam hanc esse qum nunc frequentatur populis, et
bushbet divino fulti adjutorio, spe illius finis beati sine peccato esse posse. De his omnibus rogo, quantis
vocantur, quo fine beati erunt: nam si in eisdem valeo precibus, Sanctitatem tuam, ut jubeas nos apertius
lormenlis et atrocissimis doloribus semper essent, instrui, quo noverimus quatenus sentire debeamus. Dei
cum quibuslibet virtutibus eos esse miseros nuUa nostri misericordia Sanctitatem iuam incolumem conser-
sana ratio dubitaret. vet, annisin7iumerisopto,dominesancte,jure ac merito
verus veri Dei cultus ad
17. Pietas igitur, id est venerabilis, et per omnia colende.
omniaprodest;et quae molestias hujusvitae avertat EPISTOLA (a) GLVII (6). .

aut leniat, etquas ad illam vitam salutemque perdu- Augustinus Hilario, respondens ad illius qusestiones,
cat, ubinec aUquid jam mali patiamur, etbono sum- AuGUSTiNus episcopus servus Ghristi et ej us Ecclesiae,
mo sempiternoque perfruamur. Adhanc teperfec- dilecUssimo flUo Hilario, in Domino salutem.
tius assequendam et perseverantissimeretinendam CAPUT PRIMUM. — 1 Ex litteris tuis didici non so -
.

exhortor ut meipsum cujus nisijamparUceps es-

: lum incolumitatem tuam,sedetiam religiosum stu-
ses, tuosque istos honores temporales ei servire diumtuumcirca verbumDei, etpiamcuramprosa-
oporterejudicares,uon DonaUsUs heereticis, adeos lute tua, quae est in Ghristo Jesu Domino nostro
inunitatemChrisUpacemque redigendos, peredic- unde graUas Deo agens non distuU rescripta per-
tum diceres, Pro vobis hoc agitur ; pro vobis sacer- solvere.
dotes incorruptas fidei, pro vobis Imperator Augustus, 2. Si ergo quseris utrum in hac vita quisquam ita
pro vobisnosquoque ejusjudices laboramus ; et alia m ulta jusUtiae perfectione proficiat, ut hic sine ullo vivat
quae iu eodem edicto ita posuisti, utte appareat in omnino peccato; attende quid dixerit Joannes
non parva ex parte cceles-
terreni judicis cingulo, apostolus, quem Dominus inter discipulos suos
temrempublicam cogitare. Quareside veris virtu- praecipue diligebat: Si dixei-imus,iaquil, quia pecca»
tibus et vere beata vita volui diuUus loqui tecum, tum non habemus, nos ipsos decipimus, et veritas in no"
queeso ne onerosus deputer tuis occupaUonibus : bis non est (1 Joan. 1, 8). Si ergo ilU de quibus mihi
imo vero me non esse confldo, quando tu adeoma- scripsisU, sedicunt esse sine peccato ; vides quia se
gnum auimum et mirabiliter laudandum geris, ut ipsos decipiunt,et veritas in eis non est. Si autem
uec illas curas deseras, ethis libenUus acfamilia- se esse peccatores fatentur, ut Dei misericordiam
rius occuperis. possint mereri, compescant se ab aliis etiam deci-
EPISTOLA CLVl *
(a). piendis, quibushanc superbiam persuadere co-
Hilarius Augustino, proponens illi quaestiones aliquot nantur.Omnibus enimnecessaria est oraUo domi-
de quibus cupit edoceri. nica, quam eUam ipsis arietibus gregis, id est
Domino sancto, jure ac merito venerabiU, et per
' Mss. quatuor, nostris.
omniacoIendoAuGL'STiNoepiscopo,HiLARius(6). ^ Mss. tres, posuit.
Sanctilatis tuas gratia, quse omnibus notaest, parvi- (a) Hieronymusanno 41Sscribens adversusPelagianos,
in lib. 3 testatur libros quidem ad Marcellinumde BapU-
zandis Infantibusdudumab Augustinoeditos epistolam :

Epist. GLVl et GLVII castigandis adhibiti sunt aa.

'
cc. ff. vv. vc. 3 V. et Am. Bad. Er. Lov. quibus acces-
sit Ms. Goenobii S. Sulpitii ex Ordine Gisterc.
(a) Alias 88 qufie autem 156 erat, nunc 131. Scripta
: tino conventu, qui celebratus est mense julio an. 413.
videtur an. 414.
(6) In MS. Gisterciensi, necnon infra in Victorino scri-
bilur, Hilarus. Nescimus an ille ipse sit qui postea ad-
versus semipelagianos epislolam hic 219 Augustino
vero, seu librum, ut ipsevocat, adHilarium, ?mper prod-
iisse. Hanc ipsam Epistolam Orosius directam nuper ad
Siciliam, ut m
A.pologeticc loquitur, perlegit in Palces-
Denique de eodem opusculo in Diospolitana synodo
habita mense decembri ejusdem anni 415 actum esse
prodit ipse Augustinus, in lib. de Gestis Pelagii, cap
11 quo loco librum nuncupat, non epistolam.
;

scripsit; ubi se ipsius praescntiae deliciis potitum, et (6) Alias 89 quae autem 157 erat, nunc 190. Scripta
:

salubribus uberibus Qutritum fuisse prolitetur. post superioram.

 675 S. AUGUSTINI EPISCOPI 676

Apostolis suis Dominus declit, ul unusqnisque pei-niittet tentari $upra id quod potestis, ted faciel cum
Deo dicat: Dimitle nobis debita nostra, sicnt et tentatione etiam exitum,ut jmsitis suttinere (l Cor. x,
nos dimittimus debiloribns nostris {Matth. vi, 12). Cui 13): utquid hoc dixit Deum facere, si hoc sine ip-
enim heec in verba necessaria non
oratione sius adjutorio in sola nostra est poteslate ?
fuerint, ipse hic sine peccato vivere pronun- 6.Nam et ipsa lex in hoe adjutorium data est illis

tiandusest. Qualessialiquos futnros DominuspraB- qui ea legitime utuntur, ut per illam sciant,vel quid
videret, meliores utique quam exstiteruntej us Apos- justitiae jamacceperint.unde gratiasagant.velquid
toli,'aliamorationemillosdoceret,qua non peterent adhiiceisdesit.quod instanterpetant.Qui autemsic
dimilti sibi peccata, quibus in Uaptismo fuerant audiuntquod aitlex, Non concupisces (Exod. xx, 17,
omnia jam dimissa. Nam si Daniel sanclus, non co- et flom. vii,7), ut hoc quia didicerint, sufficere sibi ar-

ram hominibusquasihumilitatefallaci, sed coram bitrentur, nec adjutorio gratiae Dei adfaciendum
Deo, id est in oratione qua Deum precabatur, nou quod jussiim estdari sibi virtutem credant el petant;
solum peccatapopuli sui,sed etiam sua confitebatur, adlioceis lexsubintraoit,utabundaretdelictum (liom.
sicutej us oreveridicoexpressum esi(Danielis )x,20); v,20); quod dictum estde Judaeis. Parum eoim est
nihil aliud mihi videtur dicenduni istis, nisi quod quia non implent quodpreecepit lex, Non concupis-
per prophetam Ezechielem cuidam superbo Domi- ces; sed insuper superbiunl, et ignorantes Dei justi-
nus mandat i\umquid tu sapientior es quam Daniel
; tiam, idestquam Deus dat quijustificatimpium,et
(Ezech. xxviu, 3) ? suam volentes constituere tanquamsuaivoluntalis
3. SedplanequimisericordiaDeiadjulus etgratia viribus factam,justiti8e Dei non sunt subjecti.Finii
se ab eis peccatis abstinuerit quee etiam crimina vo- enim legis Christus, adjustitiam omni credendi (Id. 10,
cantur,atqueillapeccalasinequibusnonhicvivilur, 4); quiutique ideo venit, utubi abundavitdelictum,
mundareoperibus misericordiae et piis orationibus superabundetgratia.CuigraliaesifueruntiniraiciJu-
non neglexerit, merebilur hinc exire sine peccato, daei, Deiignorantes justitiam, etsuam volentescon-
quamviscumhicviverethabueritnonnuUapeccata; stituere;quare sunt etisfiinimici, siineumcredide-
quiasicutislanondefuerunt, itaetiamremediaqui- runt quem illi occiderunt? An ut illi accipiant prae-
buspurgarentur, affuerunt.Qui8quisautem,hacve- mium, qui occiso Christo suam impietatem accu-
lutoccasione comperta, cum audierit neminemhic saverunt, et se illius gratiae cognitae subdiderunt;
arbilrio suosine peccato vivere, deberitse libidini- et isti portent judicium, qui sicin Chrislum volunt
bus, etcriminibus nefariis obligaverit, atque in his credere, ut ejus ipsam gratiamconentur occidere?
criminosis consceleratisque moribususqueindiem 7. Ad hoc quippe in eum credunt qui recte cre-
suum ultimum perduraverit, quaslibet inter hsec dunt, utesuriantsitiantque justitiam, etejus gratia
eleemosynas faciat, et infeliciter ducit vitam, et saturentur. Omnis enim, siciitscriptum est, quiinvo-
infelicius finit. caverit nomen Domini, salvus erit (Joel. n, 32,\etRom.
CAPUT II. — 4. Sedisti utcumque lolerandi sunt, X, 13): non utiquesalute corporis, quam multi ha-

quando dicunt vel esse vel f uisse hic aliquem,pr8eter bent et qui non invocant nomen Domini; sed illa
unumSanctumsanctorum,quinullumhaberetomni- salute de qua ipse dicit, JVon est opus sanis medicus,
nopeccatum. Illudveroquoddicunt,sufQcerehomi- sed xgrotantibus ; et quid dixerit, consequentur ex-
niliberumabitriumad dominica preecepta implen- ponens, Non veni, inquit, vocare justos, sed pecca-
da,etiamsiDeigratiaetspiritussanctidonoadopera tores (Matth. ix, 12, 13). Justos ergo sanos, pecca-
bonanon adj uvetur, omnino anathematizandum est tores autem dixit segrotos. Non itaque de suis vi«
etomnibusexsecrationibus delestandum.Qui enim ribus praesumat aegrotus quia in multitudine
;

hoc asserunt,a gratia Dei penitus alieni sunt ;

quia virtutis suaenonerit salvus.Nam siindepraesumit,
ignorantes Dei justitiam,s[ctjldeiu.d8eis d\c\lAposto- videat ne vires istae non sint quales solent esse sa-
lus, et suam volentes constituere, justitias Dei nonswit norum, sedquales solent essesanorum,sed quales
subjecti (Rom. x, 3) : plenitudo quippelegis non est solentessephreneticorum :quicumsintinsani,adeo
nisi charitas (Id. xui, 10) ; et utique charitas Dei dif- se sanos putant, utnec medicum quaerant, et tan-
f usa est in cordibus nostris, non per nos ipsos, nec quam importunum insuper caedant sicul isti Chris-
;

viribus propriae voluntatis, sed per Spiritum sanc- tum insana superbia quodammodo caedunt, cujus
tum qui datus est nobis (Id. v, 5). gratiae tam benignum adjutorium ad faciendam

5.Valet itaque liberum arbitriumad operabona, justitiamdatolegis praeceptonecessarium non esse

si divinitus adj uvetur quod fit humiliter petendo et
,
contendunt. Desinant ergo sic insanire, et ad hoc
facieado: desertum vero divino adjutorio, qualibet se intelligant habere, quantum possunt, liberum
scienlia legisexoellat, nullo modo habebitjustitiae arbitrium, non ut superba voluntate respuant ad-
soliditatem, sedinflationem impiae superbise et exi- jutorium, sedut pia voluntateinvocent Dominum.
tiosum tumorem. Docet hoc eadem ipsa dorainica 8. enim voluntas libera tanto erit liberior
Haec
oratio. FrustraenimrogantesDeumdicimus, Nenos quanto sanior: tanto autem sanior, quanto divinae
inferasintentationem(Matth.vi, l3),sihociniiostr8is[t misericordiae gratiaeque subjectior. Ipsaenimfide-
posiiumestpotestate, utnuUoillius adjutorioidva- liter orat et dicit : Itinera mea dirige secundum vei'-

Ieamusim'plere.Dictumestenim,i\renostn/erasmien- bum tuum, et nedominetur mihi omnisiniquitas (Psal.

tationem, quodinteiligitur, Ne nos inferrideserendo cxvni, 133). Quomodo enim libera est, cui domi-
permittas.Firfeiise(um/)ews, aitApostoIus,gMtno»uos naluriniquitas? Ut ei autem non dominetur, vide
 :

677 EPISTOLARUM CLASSIS III. 678

ab illa quis invocetur. Non enim ait, Itinera mea id est, Quid gloriaris quasi a teipso habeas,
quod si
dirige secundum liberum arbitrium.quia non do- non accepisses, a teipso habere non posses ? Hoc au-
minabitur mihi omnis iniquitas; sed, Ilinera mea, tem dictum est, ut qui gloriatur, non in seipso, sed
iaqail, dirigesecundum verbum luum, etne dominetur in Dominoglorietur(II Cor. x, 17) et qui nondum
;

mihi omnis iniquitas. Precatur, nou pollicetur; con-
non profitetur; optat pienissimam liberta-
fitetur,
tem, non jactat propriam potestatem. Non enim
omnis qui viribus suis contidit, sed omnis qui in-
vocat nomen Oomini, salvus erit. Quomodo autem
invocabunt, iuquit, in quem non crediderunt (Rotn. x,
14). Ad hoc ergo credunt qui recte credunt, ut in-
vocentin quemcrediderunt, etvaleantfacerequod
in preeceptis legitimis acceperunt quoniam id
habet unde glorietur, non a seipso speret, sed Domi-
num precetur. Satius est enim minus quemque
habere quod a Deo petat,quam plushabere quod sibi
tribuat,quoniam expedit ab imo surgerequam ex
alto cadere: Deusenim,%cvip\.w\ne?,i,superbis resis-
tit,humilibus autem dat gratiam {Jacobi iv, 6). Ad
abundantiam igitur delictorum lex nos docet quid
velle debeamus, nisi adjuvet gratia, ut quod volu-
;
mus valeamus, et quod valuerimus impleamus. *

quod lex imperat, fides impetrat. Adjuvabit aulem,si non de nostrisviribus preesu-
9. Nam ut interim omittamus legis multa prse- mentesalta sapiamus,sed humilibus consentientes
cepta, et commemoremus quod ad com-
hoc inde {Rom. XII, 16), et de iis quae jam possumus, gratias
memorandum elegit Apostolus cum dicit lex, Non ; agamus, et pro iis quee nondumpossumus, Deum
concupisces, quid videtur aliud imperare, nisi ab suppliciter inhiante voluntate poscamus; adminicu-
illicitis cupiditatibuscontinentiam ? Animusquippe lantesorationemnostram misericordise » fructuosis
velut pondere, amore
quocumquefertur. Ju-
fertur operibus, dando|ut detur nobis,dimitlendo utdimit-
bemuritaquedetraheredeponderecupiditatisquod tatur nobis.
accedat ad pondus charitatis, donec illud consu- CAPUT III. —
11. Quod autem dicunl infantem
matur, hoc perficiatur plenitudo enim legis est
: mortepr83ventum,nonbaplizatum,perirenonposse,
charitas. El tamen de ipsa continentia vide quid quoniam sine peccato nascitur non hoc dicit Aposto-
:

scriptum sit Et cum scirem, inquit, quia nemo

: lus etarbitroressemeliusutApostolopolius quam
;

potest esse continens nisi\Deus det, ethocipsumerat istiscredamus. DicitenimilledoclorGentium,inquo

sapientise, scire cujus esset hoc donum ; adii Domi- Christus loquebatur,Per unumhominem peccatum
num, et deprecatus sum illum {Sap. viii, 21).Num- intravitinmundum,el per peccatum mors, etitain
quid diiit, Et cum scirem quianemo potest esse omnes hominespertransiit,inquo omnespeccaverunt:
continens, nisi per proprium liberumarbilrium, et et paulo post dicit, Nam fudicium quidem ex uno
hoc ipsum erat sapientiae, scire a meipso essehoc delicto in condemnationem, gratia autem ex multis
bonum ? Non plane hoc dixit, quod quidam in sua delictis injustificationem {Luc. vi,37, 38). Proinde
vanilate dicunt sed quod fuit in sanctae Scripturae
; isti, quem forle invenerint infantem
non ex illius
verilate dicendum : Cum scirem,
inquit, quia nemo unius hominis concupiscentia procreatum, ipsum
Deus rfe^ Jubetergo Deus
esse potest continens, nisi dicant illi damnationi non esse obnoxium nec per
continentiam,etdat continenliam;jubetperlegem, Christigratiam abilladamnationeesseliberandum.
dat per gratiam jubet per litteram, dat per Spi-
; Quid est enim; ex uno delicto in condemnationem,
ritum: lexenimsinegratiafacit abundaredelictum, nisi in illodelictoquo deliquit Adam ?et quid est,
et littera sine Spiritu occidit (II Cor. in, 6). Jubet exmultisdelictis injustificationem, nisi quia Christi
ideo, ut facere jussa conati, et nostra infirmitate gratianonsoIumilludunumdehctumsolvit,quoob-
sub lege fatigati,adjutorium gratiae poscere noveri- stringunturinfantes ex illo uno homine procreati,
mus et si quid facere potuerimus operis boni, ei
; sed etiam multa delicta,quae cum creverint homines,
qui adjuvat non simus ingrati hoc et iste fecit id : ; addunt mahsmoribus suis ? Tamen et illudunum,
enim eum sapientia docuit, cujus esset hocdonum. quo estobligatapropagocarnalisquseabillo primo
lO.Neque enim voluntatis arbitriumideo toUitur, homineoriginemducit,sufficeredicitadcondemna-
quia juvatur sed ideo juvatur, quia nontoUitur.
; tionem.Ideononestsuperfluusbaptismusparvulo-
Qui enim Deo dicit, Adjutor meus esto{Psal. xxvi, rum, ut qui per generationem illi condemnationi
9), quod jussit, sed ab
confilelur se velle implere obliga ti sunt,per regenerationem ab eademjcondem-
eo qui jussit, adjutorium poscere ut possit. Sicet nationesolvantur:sicutenimnoninveniturhomoqui
iste cum sciret neminem esse posse continentem. praeter Adam carnaliter generetur'* ; sic non inve-
nisi Deus det, adiit Dominum
deprecatus est et niturhomo qui praeter Christumspirituahter reo-e-
utique volens adiit, volens deprecatus est,nec pe- neretur. Carnalis autemgeneratio delicto illiuni,
et
tiissel nisi esset voluntas.Sed nisi petiisset, quan- damnationiejus*obnoxiaest;spirituaIisvero rege-
tum posset voluntas ? Quia etsi possit antequam nerationonsolumilludunumpropterquodbaplizan-
pelat, quid ei prodest, nisi illi agat gratias ex eo tur infantes, sed multa delicta facit aboleri,
qufe
quod potest, a quo petendum est quod nondumpo-
test? Unde etiam qui jam continensest, nonhabet ' Gdd. duo, voluerimus.
utique continenliam, nisi adsit voluntas »Bad.Am.Er. etMss. duoVati.t., nwnc. adminiculanles
; sed nisi orattonem nostram nunc fructuosis, etc.
accepisset, quid haberet voluntas ? Quid enim ha- » Ba.d.Xm. etEr. .perregenerationemliberantur
Etsicut
bes, iaqnil, quod non accepisti"! Si autemaccepisti,
non mvenitur homo, qui ab eadem damnatione
solvatur •

sic non invenitur, etc. '

quidgloiiaris quasi non acceperis {1 Cor. 4, 7) ? ^ Mss. aliquot, etAm. Bad. Er. [damnationi
obnoxiaj

C79 S. AUGUSTINI EPISCOPI
homines male vivendo, ad illud in quo generati sunt,
addideruul. Ideo sequitiweldicit Si enimob unius
: gralia
delictum mors regnavitper unum, muUomagisqui
abundantiam gralix et justitiae accipiunt, in vita
regnabunt per unumJesuin Christum. Ilaque sicut
per unius delictum in omnes /lominesad condemna-
tionem ; ita perunius justificationem in omnes hO'
minesadjustificationem vilse. Sicut enim perinobe-
dientiam unius hominis peccatores constituti sunt
mulli : itaper uniusobedientiamjusticonstituuntur
multi (Rom. v, 12, 19).
12. Quid ad ista dicturisunl? aut quid eis restat,
nisi ut Apostolum errasse contendaul?Ciamat vas
electionis,doclorGentium,tubaChrisli,c/MrfiCtumear
uno mco«rfe//ma<4one/?i;etreclamantisti,assereutes
parvulos, quos e.villo uno hominede quo loquitur,
ducerepropaginem conlitentur, nonireincondem-
nationem, etsi iu Ghristo nou luerint baptizati. Judi-
cium, inquit. ex uno in condemnationem ; quid dicit,
exunOymsi^delicto^lseqviXinvemmfGratiaautem ex
multisdeUctisin)ustificationem.Evgomdai\idicium
etiam ex uuo delicto ducil in condemnationem
hinc autem gratia etiam exmuitisdelictis ducit in
justificationem, Quapropter sinon audentresislere
Apostolo, expouant nobis quare judicium ex uno
delicto ducat iu couuemnationem, cum ex multis
deliclis hominesdamnandi veniant adjudicium.Aut
si propterea ila dictum putant, quiainitiumpeccati
exAdam factumest, quodimitaticaeterisunt, ut sic
ex uno illodelictoinjudiciumcoudemnationemque
traherenturquieum imilando multapeccarunt; cur
nonetiamdegratiaet justificatione sicdictum est ?
cur non dixit similiter, Etgratia ex uno dehcto in
justihcationem? Sicutenim hominummultadelicta
interilludunum quodimitati sunt, et judicium quo
puniuntur, media reperiuntur ; ab uno quippe ad
multa venerunt, uta multisadjudicium damnatio-
nemque ducerentur: siceadem multa delictainter
hoc ipsum unum cuj us imitatione commissa suutjel
gratiamqua dimittuntur, eodemmodomediasunt
quoniamex illouno admuita venerunt, utexmultis
ad gratiam justiticandi venirent.Cumergo iuutro-
que, idest etjudicioet gratia.quodattinet ad unum
et multa delicta, unaeademqueratiosit ;dicant isti
nobis quarejudicium dixeritex uno delicto ducere
in condamuationem,gratiam vero exmultisdeiictis
in justificationem. Aut acquiescant ideo sic esse
dictum, quiainhaccausaduo constituuntur homi-
nes ; Adam,exquo consistit generatio carnalis, et
Christus, ex quo regeneralio spirituahs. Sed quia
tantumillehomo, isteautem et Deus et homo non ;
quomodo illa generatio uno delicto obligat,quod est
exAdam,itaista regeneratio unumdelictum solum
solvit.quodestexAdam.SediUiquidemgenerationi
suflicitadcondemnationemunius delicticonnexio
quidquid enim postea hominesex malis suis ope-
ribus addunt, non pertinet adillam generationem,
sed adhumauamconversationem huic autemrege-
: 13); nondicevet, eumdem spiritumfidei, nhi admo-
nerationinonsufficitilluddelictumtantummodo sol-
vere quod ex Adam trahitur, sed quidquid etiam
posteaexiniquisoperibus hcmunee conversalionis
;;
680
accedit. Ideo judicium ex uno in condemnationem,
autemex mullis delictisin justificatiouem.
13. Si enim ob unius delictum mors regnavit per
unum, dqao delicto parvuliper Baptismumexpian-
tur; multo magisquiabundantiamgratiae et justitise
accipiunt, in vila regnabunt per unum Jesum C hris-
tum multo magis uliqueiu vita regnabunt ; quia
:
seternte vitse' regnum eril. mors autem in eis tem-
poraliler Iransit, non in aeternum regnabit. Itaque
sicut per unius delictum in omnes homines ad con-
demnationem ; de qua condemnalione parvuli per
sacramentumBaptismi liberaudi sunt;f7ape;' unius
justificationem in omnes homines adjustificationem
vitae. Et hic o//i/2e4' dixit, et ibi nou quia omnes ;
homines veniunl ad gratiam justiticationis Christi,
cum tam multi alienatiabilla, in ueternum morian-
tur sedquia omnesquirenascunturin justificatio-
:
nem,nonuisi per Christum renascuntur; sicutomnes
quinascunturincondemnationem,nonnisiperAdam
Nemoquippeest inillageneratioueprae-
nascuntur.
Adam, nemo in ista regeneratione praeter Chris-
ter
: tum ideo omnes, elomnes ; eosdem autem omnes,
:
etiam multos postea dicit, adjungens, Sicut enim
per inobedientiam unius hominis, peccatores cons-
tituti suni multi : sic et per unius hominis obedien-
tiam justi constituuntur multi,Qm multi, nisi quos
jam paulo ante omnes dixerat?
14. Vide quemadmodum commendat unum et
unum, id est Adam et Christum ; illum ad condem-
nationem, hunc ad justificationem, cum tanlo post
Adam venerit Ghristus in carne ut sciamus etiam :
antiquosjustos, quicumque esse potuerunt, non-
nisi pereamdem fidem liberatos,per quam libera-
mur et nos fidem scilicetincarnationis Ghristi, quae
;
illispraenuntiabatur, sicut nobis facta annuntiatur,
Ideo idemGhristumhominem dicit, cum sitet Deus,
ne quis existimetantiquosjustos per Deumtantum-
modo Christum, id est per Verbum quod eral in
principio, non etiam per fidem incarnationis ejus,
quaet homoChristusdicitur, potuisseliberari. Sen-
tentia quippeistadestrui noupotest, de quaetalibi
dicit Per unum hominem mors, et per unum ho-
:
minem resurrectio mortuorum. Sicutenimin Adam
omnes moriuntur, itaet in Christo omnes vivifica-
buntur (I Cor.-^v, 21). Utique resurrectionem dicit
justorum, ubi est vita aeterna non resurrectionem :
iniquorum,ubimorseritaeterna;ideoait,yiyt7ica6Mn-
<wr ;quiailli damnabuntur.Hmc et inveteribusSa-
cramentis circumcisio parvulorum octava diefieri
praeceptaest (Lev«7. xu,3), quoniam Christus, inquo
tit delicti carnalis exspoliatio, quam significat cir-
cumcisio, die dominico resurrexit, .qui post septi-
mumsabbalioctavusest. Hascergofidesetiam anti-
quorumjustorum fuil. Unde et Apostolus cxcXi, Ha
bentes autem eumdem spirilum fidei, propter quod
scriptum est, Credidipropter quod loculussum ; et
nos credimus, propterquod et loquimur {\\ Cor. iv,
nens etiam antiquos justos habuisse ipsum spiri-
tum fidei, hocestincarnationisChristi.Sedquia illis
• Unus e Vatic. Mss., quia ceterna vita regnutn erit.
 :

6 81 EPISTOLARUM CLASSIS tll. 68^

futuraprsenunliabatur, (Jueejamfactanobis annun- lente dixit, sed magna voce clamavit, Lazare, veni
Testamenti velabatur.quae
tialur ; et teiupore Veteris foras {Joan. xi, 43).

terapore Novi Testamenti revelatur ideo ej us Sacra- ; Lex ergo subintravit ut abundaretdelictum
16. :

menta variata sunt, ut alia essent in Veteri Testa- sivecura homines negligunt quod Deus jubet;sive
mento, alia in Novo cum ;
lides ipsa varia non sit, cum desuis viribus praesumentes, adjutorium gra-
sftd quia sicut in Adam omnes moriuntur,
unasil : tiaenonimplorant,et addunt infirmitati superbiam.
sicet in Chnstoomnes vivificabuntur. Gum autem vocatione divina inlelligunt cur sit

to. Quod vero illis verbis quae tractabamus,ad- ingemiscendum, et invocant eum in quem recte
jungit et dicit, Lex autem subintravit, ut abunda- credunt, secundum
dicentes, Miserere mei, Deus,
re^rfe^icium ,jamnonpertinetadilluddeliclumquod magnam misericordiam tuam{PsaL l, 1) et, Ego ;

trahitur ex Adam, de quo dicebat superius, Mors dixi, Domine, miserere rnei, sana animam meam,
regnavit per unum : legem quippe sive naturalem quia peccavi tibi {PsaL xl, h) ; et, In tua justitia
intelligamus, quae in eorum apparet aetatibus, qui viviftca nie {Psal. xxx, 2)Viam, iniquitatis
; et,

jam ratione uti possunt ; sive conscriptam, quse amovea me, et de lege tua misereremei {Psal. cxvm,
dataest per Moysen,quia nec ipsa viviticare potuit, 29) et, Non veniat mihi pes superbiae, ec manus
;

et liberare a lege peccatiet mortis, quae tracta est peccatorum nonmoveat me (Psa/.xxxv, l'i) el,Iti- ;

ex Adam, sed magis addidit preevaricationis aug- nera mea dirige secundum verbum tuum, et ne do-
menta Ubi enim lex non est, aitidem apostoius,
; mineturmei omnis iniquitas {PsaL cxvm, 133) (A
nec praevaricalio [Rom. iv, 15). Proinde quoniam Domino enim g7'essus hominis di7'iguntur, et viam
lex estetiam inratione hominis qui jam utitur ar- ejus volet {PsaL xxxvi, 23]) et alia multa, quae ;

bitriolibertatis.naturaliterincorde conscripta.qua proptereascripta sunt, ut nos admonerent, ad im-

suggeritur nealiquid faciatquisquealteriquodpati plenda ea quae nobis jubentur, ab illo petendum
ipse non vult secundum hanc legem praevarica-
; adjutoriumaquo jubentur cum ergo se homoad :

tores suntomnes, etiam qui legemperMoysen da- illum extenderit, et sic ingemuerit, fiet quod sequi-
tam nonacceperunt, de quibusin Psalmo legitur tur, Ubiabundavit delictu7n,superabundavitetyra-
Prsevaricatores xstimati omnes peccatores terrae tia {Rom. v, 20) et, Dimittuntur eipeccatamidta,
;

{Psal. cxviu, 119). Nonenim oranespeccatores ter- quoniam dilexit multum {Luc. vn,47) ; et diffundi-

rae legem per Moysen datam praevaricarunt sed ; tur in cordecharitasDei, unde fiat legisplenitudo ;

tamen aliquam praevaricassent, non appella-

nisi non pervires arbilrii quod est in nobis, sed per
rentur praevaricatores Ubi enim lex non est, nec
: Spiritum sanctura qui datus est nobis. Noverat
prayranca/JO.Prsevaricalaergolegequae inparadiso quippe ille Legem, qui dicebat, Condelector enim
dataest,nascitur homo ex Adam cura lege peccati legi Dei secundum interiorem hominem et tamen ;

el mortis,dequadicitur;: Videoaliam legeminmem- adjungebat, Video autem aliam lege^nin membris

brismeis repugnantem legimentismeas, etcaptivum meis 7'epugnantem legi mentisme3e,et captivumme
me ducentemin legepeccati,qu3e est in membris meis ducentem in lege peccati, quse est in mei7ib7'is meis.
{Rom. vu, 12). Quae tamen nisi mala postea con- Infelixegohomo, quismeliberabit de co7'pore mo7'-
suetudine roboretur, facilius vincitur, non tamen tis hujus^iGratia Deiper JesumCh7'istum Dominum

nisi gratiaDei. Lege autem alia preevaricata, quae nostrum. Cur non dixitpolius, Per meumliberum
est inusu rationisanimae ralionalis in aefate homi- arbitrium, nisi quia libertas sine gratia non est li-

nisjamratione utentis, praevaricatores tiunt omnes bertas, sed contumacia ?

peccatores terrae.Pr<evaricata vero lege etiam illa 17. Cura ergo dixisset Apostulus, Lex subintra-
quae data est per Moysen, multo amplius abundat vit, ubi autem abundavit
ut abunda7'et delictU7n :

delictum. Si enim data esset lex qux posset vivifi- delictum, supei'abundavit et graiia ,-secutus adjun-
care, omnino ex Lege esset justitia. Sed conclusit xit, ut quemadinodum 7'egnavit peccatum in 7norte,

Scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide
Jesu Ckristi daretur credentibus haec verba, si
agnoscis, apostolica sunt. De qualege iterum dicit,
lex praevaricationis gratia posita est,donecveniret
semen cui p7'omissum est,
sicet gratia regnetper justitiamin vita 3ete7'naper
: Jesum Christum Dominum nostrum. Modo cum
dixisset, ut quemadmodum 7'egnavit peccatum in
morte ;non ait, Per unum hominem, aut per pri-
disposita ^ per Angelos in mum horainem, aut per Adam quia jara dixerat, :

manu Mediatoris {Galat.iu, 19-21): Christumcom- Lexsubintravit, ut abundaret delictum; quaeabun-

meudans,cujusgratiasalvifiuntomnes,siveparvuli dantia delictinon pertinet adprimihominispropa-
a legepeccati et mortis, cumquanati sumus sive ;
ginem, sed ad conversationis humanae praevarica-
majores, quimale utentes arbitrio voluntatis prae- tionem, quae illi uni delicto quo solo obstricti te-
varicarunt legern naturalem ipsius rationis sive ;
nentur infantes, jam in majoribus aetatibus ex
qui legem acceperunt, quae data est per Moysen, abundantia iniquitatis adjecta est. Sed quoniam
eamque praevaricanteslitteraoccisi sunt.Cum vero hoctolum, etiam quod nonpertinet adillius unius
etiamevangelica praecepta horao praevaricat, velut delicti originem, taraen idonea est solvere gratia
quatriduanus mortuus putet nec de illo tamea : Salvatoris ; ideo cum dixisset, sic et gratia regnet
desperandum est propter ejus gratiam, qui non per justitia7n in vita aete7'na, addidit, per Jesum
Ch7'istum Domi7ium nostrutn.
^ Ms. Cisterc, dispotitum, 18. NuUius itaque argumentationes contra haec

Patrou XXXIU. (Vingt-Deux.)

 ;

683 S. AUGUSTINI EPISCOPI 684

apostolica verbaprolalfleimpediAnlparvulosad sa-
luteni,qu8B est in Chrislo Jesu Doinino noslro
tan-
debemus, quanto ipsi
tp inagis eoiin pro eis loqui
pro se loqui non possunt. Per unuM hominem in-
travit peccatum inmundum,et perpeccatum mors;
et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes
peccaverunt. Sicut ab illo uno houaine, sic ab eo-
dem peccato infantes imraunesesse non possunt,
nisi ab ejus beatu per Christi Baptisraum resolvan-
tur. Usque enim adlegem peccatumin mundo juit:
non quia deinceps in nemine fuit, hoc dictum esl
mas ad poenas tartari trahat. Nonnulli sane codi-
: ces non habenl, in eos qui non peccaverunt ; sed,
in eos qui peccaverunl, in similitudine praevarica-
tiimisAdx : quibusquidem verbis nulioraodoisle
sensus aufertur. Secundum hoc quippeintelhgun-
tur peccasse in similitudine praevaricalionis Adx,
secundum quod supra dictum est, in quo omnes
peccaverunt. Sed tamen gnecA codices, unde in la-
tinum Scriptura translata est, illud plures habent
quod diximus.
20. Quod vero adjunxit de Adam, qui est forma

sed quianon poterat per litleram legis auferri,quod fuluri, nequehoc uno intelligitur modo. Autenim
solo poterat Spiritu gratiae. Ne quisquam ergo fi- formaChristi acontrario est, utquemadmodura in
dens de viribus, nondico voluntatis, sed potius va- illo omnes moriuntur, sic et inChrislo oranes vivi-
nitatis suae, putaret libero arbitrio legem potuisse ficentur; et quomodo per ipsius inobedientiam
sufficere,et Christigratiamderideret; ideoaitApos- peccatores constituti sunt multi, sic per Christi
lolus Usque enim ad legem peccatum inmundo
: obedientiam justi constituantur multi : aut for-
fuit;peccalum autem non depulabatur^ cum lexnon mam futuri eum dixit, quod ipse inflixerit formam
esset.Sondixlt^non era.i;sA<i,nondeputabatur ;qu\d. mortis posteris suis. IUe tamen est melior intellec-
lex non erat, qua arguente demonstraretur, sive tus, ut a forma esse credatur, quam
contrario
lex rationis,inparvulo sivelexlittereeinpopulo. multura commendat Apostolus. Denique ne om-
Sedregnavxt, \nqu\i,morsab Adamusquead
19. nino ex aequo in hacforma eadem contraria pen-
Moysen ; quia nec lex data per Moysen potuit re- sarentur, adjungit etdicit,5erf nonsicul delictum,
gnum mortis auferre, quod sola Christi abstulit ita et donatio si enim ob unius delictum multi
:

gratia. In quos autem regnaverit vide et in eos, : mortui sunt, muUo magis gratia Dei et donum in
inquit, quinon peccaverunt in similitudineprseva- gratia unius hominis Jesu Christiin multos abun-
ricationis Adx. Regnavit ergo et in eos qui non dabit : ut intelligatur, non in magis multos, cum
peccaverunl. Sed cur regnaverit, ostendit cum iniqui magis multi sint qui damnabuntur sed ;

ait : In simililudine prsevaricationis Adae. Iste est magis abundabit, quod in iis qui per Christum
enim melior intellectus horum verborum, ut cum redimuntur, temporaliter valet forma mortis ex
dixisset,regnavit mors in eos qui non peccave- Adam, in aeternum autem valebit vitae forma
runt; quasi nos moneret quare in eos regnaverit per Christum. Quamvis ergo, inquit, Adam fulmi
qui non peocaverunt, adderet, similitudineprse- m forma sit a contrario, plus tamen praestatChris-
varicationis Adse quia inerat eorum in
; id est, tus regeneratis,quam eis nocuerat ille generatis.
membris similitudo praevaricationis Adae. Potest Et non sicut per unum peccatum ^, ita et donum :

et sic intelligi, regnavit mors ab Adam usque ad nam judicium quidem ex unoin condemnationem,
Mousen, et in eos qui non in similitudine praevari- gratia aufem ex multis delictis in justificaiionem.
peccaverunt ; quia in semetipsis cum
cationis'.Adse Non solum in hoc, inquit, non aequalis est forma,
jam nati essent, nec ratione adhuc uterentur, quia ille temporaliter nocuit eis quos in aeter-

qua illeutebatur quando peccavit, nec praeceptum numChristusredemit ;verum etiamquia illius uno
accepissent quod ille transgressus est, sed solo delicto posteri, nisi a Christo redimantur, tradun-
perquod eosre-
originali vitio tenerentur obslricti, tur incondemnationem autem redemptio : Christi

gnum mortis traheret ad condemnationem. Quod etiam multa delicta dissolvit, quae illi uni abun-

regnum mortis in eis tantum non est, qui Christi dantiaprsevaricatricisiniquitatisadjecit; unde jam
gratia renati, ad ejus regnum pertinent quoniam ; superius disputavimus.
mors temporalis.quamvis et ipsa de originali de- 21. Contrahaec Apostoli verbasanumqueintelle-
licto propagata sit,corpusin eisinterimit, animam ctum nemini acquiescas, sivis Christo etin Christo

vero ad pcsnam nontrahit,ubivoluitregnum mor- vivere. Nam si, quaemadmodum illi dicunt, prop-
lis inlelligi : ut anima renata * per gratiam, jam terea ista commemorasset Apostolus, ut intellige-
non moriatur ia gehennam, id est a vita Dei non remus ad primura horainera peccatoresideo perti-
alienetur, non separelur temporalis autem mors
; nere, quia nondelictumex illonascendo traximus,
corporis, etiam iniisquiChristi morte redimuntur, sed eum imitandopeccamus ;diabolumpotiuspo-
reliquatur interim ad exercitationem fidei.et agonem neret, qui et primus peccavit, et de quo nullam
preesentis luctationis, in quo et martyres cerlave- substantiaepropaginem traxitgenushumanum.sed
runt; absumatur vero et ipsa in renovatione cor- eum solaimitatione secutumest unde diciturpa- :

poris, quam resurrectio pollicetur.Ibienimpenitus ter impiorum, sicut noster dicitur pater Abraham
absorbebitur mors in victoriam (I Cor. xv, bi),cui propter imitationem fidei, non propter originem
modogratiaChristiadimit regnum, nesuorumani- carnis [Joan. vui, 38). Nam ideo de ipso diabolo
dictum est : Imitantur autem illum qui sunt ex
'
hov.,imj)ulahatur. AtBad.Am. Er. etplerique Mss.,
deputabaliCr , id est, peccatww esse nonpulabatur, inquit '
Bad. Er. et Ms. Gisterc. ,Per unutn peccantem, iuxta,
in lib. 1 de pecc. Merit., c. 10. graecum dVenoi amartesanlos ; sic etiam Lov. in lib. ,1

' Mss. prope omnes, renovata. ae peccator. MeritiSj c. 12. '

 EPISTOLARUM CLASSIS .III. 686
685

parte ipsius {Sap. ii, 25). Deinde si propter imita- erroris : plures enimsunlquatnsperarepossumus;
tionem hocloco Apostoluscommemoraret primum etubinonredarguuntur,etiamaliosadsuamsectam
hominem.quiaprimus peccator in hominibus fuit, seducunt, et sic crehrescunt, ut nesciam quo sint
ut ideo ad illum omnes homiaes peccatores diceret erupturi nos tamen malumus eos in Ecclesiae com-
:

pertioere eur non sanctum Abel posuit, qui pri-

;
pagesanari.quam exilliuscorporevelutinsanabilia
mus in hominibus justus fuil,adquemjusti omnes membra resecari, sitamenhocpermiltitipsaneces-

propter imitationem justitire pertinerent ? Sed po- sitas.Timendumestenim ne piuraputrescant, dum

suit Adam, conlra quem non posuitnisi Christum putribus parcitur. Potens est autem misericordia
quia sicut ille homo delicto suo vitiavit posterita- Domini noslri, quae potius eos ab hac peste libe-
tem suam, sic ille Deus homo justitia sua salvavit ret quod sine dubio faciet, si fideliter adver-
:

haereditatem suam: ille trajiciendo carnisimmun- tant teneantque quod scriptum est, Qui invocave-
ditiam,quod nonpoterat impiusdiabolus; ille do- rit nomen Domini, salviis erit {Joel. ii, 32).

nandospiritusgratiam, quodnon poteratAbel jus- CAPUT IV. —

23. Audi jam pauca de divitibus,

tus. quod in epistola tua sequitur inquirendum. Hoc

22. Multa de his quaestionibus in aUis nostris enimposuistiillosdicere Divitem manentem indi-
:

opusculisetecclesiasticissermonibusdiximus:quo- vitiis suis, regnum Deinon posseingredi,nisi omnxa

niamfuerunt etiam apud nosquidam, qui ubicum- sua vendiderit, nec ei forte exipsis di-
prodesse si

que poteranthsec nova semina sparge-

sui erroris vitiis mandata fecerit Evaserunt istorum disputa-
.

rent quorum nonnullos per ministeriura nostrum

;
fratrumque nostrorum, misericordia Domini ab illa
pestesanavit.Nectamenhicdeessealiquos arbitror,
maximeapud Garlhaginem sedjamocculte mussi-
tioues patres nostri Abrahamet Isaac et Jacob, qui
tanto ante ex hac vita migrarunt. Habebant quippe
hi omnesnon paucas divitias,sicutfidelissima Scrip-
: tura testatur multos tamenventuros ab orienteet
:

tant, limentes Ecclesiae fundatissimamlidem.Nam occidente, etnon supra ipsos, vel extra ipsos, sed
unus eorum nomine Celestius, in ejusdemcivitatis cum ipsis recubituros in regno coelorum, ille ipse qui
ecclesia jam ad presbyterii honorem subrepere propter nos faclusestpaupercura veredivesesset,
cceperat : sed fldelissima l.-bertate fratrum, propter veracissima promissione pr8edixit(J/a<//i. vui, U).
hasipsascontraChristigratiamdisputalionesusque Etquamvissuperbusdives,quiinduebaturpurpura
ad judicium episcopale perduclus est (a). Tamen etbysso, et epulabatur quotidie splendide, mortuus
coactusest confileri propter baptizandos parvulos, apud inferos torqueretur tamen si pauperis ulcerosi, ;

quod redemptio sit necessaria. Ubi quan-

et ipsis quiante januam ejus contemplusjacebatmiseratus
quam noluerit de originali peccato aliquid expres- fuisset, merereturet ipsemisericordiam. Etsipau-
sius dicere, tamen ipso redemptionis nomine non periilli meritum esset inopia, non justitia non uti- ;

parum sibi preescripsit. Unde enim redimendi es- que ab Angelis in Abrahae gremium, qui dives hic
sent, nisi a diaboli potestate, in qua esse non pos- fueral, tolleretur. Sed ut nobis ostenderetur nec in
sent, nisi originalis obhgatione pcccati ? aut quo istopaupertatem per seipsam divinitus honoratam,
pretio redimuntur, nisi Christi sanguine, de quo necinillodivitiasfuissedamnatas,sedin istopieta-
apertissime scriptum est quod in remissionem effu- tem, in illo impietatem suos exitus habuisse sic sus- ;

sus peccatorum
sit ?Sedquiama-
(ikfai/A. XXVI, 28) cepit irapium divitem cruciatus ignis, ut tamen
gis convictuset ab Ecclesiadetestatusquamcorrec- pium pauperem susciperct sinus divitis {Luc. xvi,
tus etpacatus abscessit,veritus sum ne forteibisit 19-22). Quisanecumhicdivesviveret,divitiassicha-
ipse qui vestram tidem perturbare conatur ideo : bebat,et easpreeDei praeceptis tam parvipendebat,
nominis ipsius commemorationem putaviesse fa- ut eliam ipsius filii imniolatione noUet offendere
ciendam. Sed sive ipse sit, sive alii consortes ejus Deum jubentem, quem suarum divitiarum et
(a)CelestiusindisseminandaPelagii doctrinatam mui- sperabat et optabat haeredem [Gen. xxii, 1-10).
tumoperae studiique posuit. utistius haeresis sectatores 24. Hic utique dicunt, ideo patres antiquos non
vocati etiara fuerinl Gelestiani.juxta Augustinuminlib.
vendidisseomniaquaehabebant,etdedissepauperi-
deHseres. c. 88 neque alio nomine leguntur ab Ephesina
;

synodo an. 431 condemnati.Is porro adepiscopale judi- bus, quia hoceisnon praeceperat Dominus. Nondum
cium primo Garlhagine perduclusestanno exeunte 411, enim revelatoTestamento Novo, quodnonfierinisi
aut ineunleanno 412 uti intelligitur ex litteris alterius
;

Carthaginensis synodi habiliE an. 416, quibuslnnocenlio plenitudine temporis oportebat, nec eorum virtus
significatur jam « anle fermequinquennium » fuisseibi- fueratrevelanda; quavirtutehoceosfacillimeposse
dem de Gelestio judicatum. Quae autem in eum tunc a
Paulinodiacono objectasint, refert Augustinusin lib. de Deus in eorum cordibus noverat, qui testimonium
Peccato Orig.,c.3et 4;sedmaiime inlib.deGestisPela- illistaminsigneperhibebat,utcumsitomniumsanc-
gii, c. U, ubi scribit iiaecin ejusdoctrinainvenlafuisse
torum Deus, tanquam de praecipuis amicis suisdi-
:

«1. Adammortalem faclum, qui sive peccaret, sive non

« peccarct, moriturusesset. 2.Quodpeccatum Adaeipsum cere dignaretur Ego sum Deus Abraham, Deus
;

solum non genus humanuin. 3. Quod lex sic

laeserit, et
«
Isaac, Deus Jacob: hocmihi nomenest in oeternum
« miltit ad regnum, quemadmodum Evangelium. 4. Quod
« ante advenlum Ghristi fuerunt homines sinepeccato. {Exod. m, 15). Postea vero quam magnum pietatis
« 5. Quod infantes nuper nati in illo statu sunt, in quo sacramentum manifestatum est in carne (I Tim.m,
« Adam fuit ante praevaricationem. 6. Quod neque per
« mortem vel praivaricalionem Adoe omnegenus homi- 16), et vocandis omnibusgentibusChristi advenlus
« num resurgat ». Quae omnia ab Aurelio et considen- illuxit, in quem etiam illi patres crediderant, sed
tibus episcopis damnala dicit, eademque Gesta, quae se
hujus fidei olivamsuo tempore manifestandam, in
absente confecta fuerant, se postea cum Garthaginem
venisset, fuisse recensita. iiUus arboris de qua Apostolus loquitur {Rom. xi,
 6B1
17\ tanquam radice servabant, dictum est diviti
Vade, vende onmia qux kabes, et da pauperibus,
et habebis thesaurum in ca;lis ; el veni, sequere me
{Matth.x\i, 21).
25. Haec si dicunt, videnturaliquid rationabiliter
dicere. Sed tolum audiant, totum advertanl
in parle aures aperiant, in parle surdescant.
enim Dominus haec preecepit ? Profecto
qui vitae selernee consequendse consiiium quaerebat
accipere: hocenim Domino dixerat, Quidfadam,ut
vitam aeternam consequar ? Ille autem non ei res-
pondit, Si vis venire ad vitam, vade, vende omnia
quae habes sed, Si vis venire ad vitam, servaman-
;
dafa. Qusejuvenis cumsibi a Dominoex legecom-
memorata se servasse dixisset, et quiesiisset quid
adhuc sibi deesset, responsum accepit Sivisperfec-
omniaquae habes ,et da pauperi-
tus esse,vade, vende
bus. Et nese illa quas muUum amabal, hoc modo
perdere existimaret:£i habebis,\aq[ii[, thesaurum
in coelis. Deindeaddidit,£^< yeni.se^uereme; necui-
quam, cum haec fecerit, aliquid prodesse existime-
tur, sinon sequilur Chrislum. At ille quidem tristis
abscessit, qui videritquemadmodum iila Legis men-
data servaverat puto enim quod se arrogantius
:
quam verius servasse responderat. Verumtamen
magister bonus mandatalegis ab ista exceilentiore
perfectione distinxit :ibienimdixit, Sivisveniread
vilam, serva mandata ; hic autem, Siyis perfectus
esse, vade, vende omnia quse habes, etc. Cur ergo
negamus divites, quamvis ab iila perfectione ab-
sint, venire tamen ad vitam, si mandata servave-
rint, et dederint ut delur ilhs, et dimiserint ut
dimittatur illis {Luc. vi, 37 38) ?
26. Credimus enim ministrum Novi Testamenti
fuisse apostolum Paulum, cum scribens ad Timo-
Iheum dicerel, P7'oecipe divilibus hujus ynundinon
superbe sapere, neque sperare in incerto divitiarum,
sedin Deo, qui praestatnobisomniaabundanterad
fruendum Bene faciant, divites sinl in openbus bo-
.
nis, faciletribuant, communicent thesaunzent sibi , Audianthocetisti ;el sijam omniasua vel vendide-
fundamentum bonum infuturum, ul aprehendant
ieternamvitam^{\Tim.yi, 17 19): de quaetilhado-
lescenti dictum est, Si vis venire ad vitam. Puto
qiiod ista preecipiens, divites instruebat,
Apostolus : qui non ait, Prsecipe divitibus hujus
mundiutvendant omniaqu8ehabent,dentpauperi-
bus, et sequantur Dominum ;sed, non superbesa-
pere, neque sperareinincerto divitiarum. l&idisuper-
bia divitem illum qui jacentem antejanuam suam
coulemnebat pauperem justum, et istaspes in in-
certodivitiarum,quasepropterpurpuramjbyssum,
et epulas splendidas beatum putabaf, non ipsse
divitias perduxerunt ad inferni tormenta.
27. AnfortequiaDominusadjunxit,etdixit,^»zen
dico vobis, difficile dives intrabit in
rum : etiterumdicovobis, Facilius intrabit camelus
perforamen acus,quamdivesinregnumcoelorum
ideoputantistidivitem.etiamsifaciat istaquae divi-
tibus prsecipienda scripsit Apostolus, in
' Bid. Ara. Er. et Vatic. Mss., veram vitam:s,\c etiam
infra in omnibus Edd.
S. AUGUSTINI EPISCOPI 688
: coelorum intrare non posse^Quidergo est? utrura
Apostolus contra Dominum loquitur, an isti nesciunt
quidloquantur ? Quid horum credat, eligat chris-
tianus,Putomeiius nos credere istos nescire quid
loquantur quam Paulum contra Dominum loqui.
;
non Deinde cur non in consequentibus etiam ipsum
Cui Dominum audiunt dicentem discipuhs promiseria
illi diviti divitum contristatis Quod hominibus impostibile
:
est, Deo fucile est ?
28. Sed ideo,inquiunt, hocdictum est, quia fulu-
rum erat utaudito Evangelio, divitesvendito patri-
monioerogatoquepauperibus Dominum sequeren-
tur, et intrarentinregnumcoelorura,atqueilafieret
quod difticilevidebatur:non utmanentesin divitiis
suis, praecepta Apostoli custodiendo, id est non
:
superbe sapiendo, neque sperando in incerto divi-
tiarum,sed in Deo vivo, bene faciendo, facile tri-
buendo, et communicando indigentibus, veram
appreheudant vitam ;sedetiamistapr8ecepta apos-
tolica venditisomnibus suis rebus implerent.
29. Haec sidicunt.scioquippe eos illadicere, non
attenduntprimitusquemadmodumDominuscontra
eorumdogmasuamgratiarapreedicaverit.Nonenim
ait, Quod hominibus impossibile videlur, facile est
hominibus si voluerint; sed, Quod hominibus, in-
quit, impossibile est, Deo facile est : ostendens,
quando ista recte fiunt, nonfieri hominis potentia,
sed Dei gratia. Hoc ergo attendant isti, et si reprehen-
dunteosquiglorianturindivitiissuis,caveantipsiin
suavirtuteconfidere:simul enimutrique reprehen-
duntur iaPsa.\mo,Quiconfidu}itinvi}'tutesua,etqui
in abundantia divitiaruyn suarum gloriantur{Psal.
xLviUjT^.Audiantilaquedivites^Owo^/Aommiftusim-
possibileest, Deofacileest: etsivemanentes in divi-
tiissuis, atqueex eisbonaoperafacientes ', siveillis
venditis, et per indigentiaspauperumdistributisin-
Irent inregnum coelorum, gratiae Dei tribuant, non
propriis viribus bonum suum.Quod enim hominibus
impossibile non hominibus, sed Deo facile est.
est,
runt, etpauperibus tribuerunt, vel adhuc id agunt
atque disponunt, et hoc modo praeparant inlrare in
regnumcoelorum, non hoc tribuantvirluti suae, sed
non fallebat eidem gratiae divinae. Quodenim hominibusimpos-
sibileest,nonipsis,quiaetipsihominessunt,sedDeo
facileesl.HocquippeillisetApostolusdicit: Cum ti-
moreet ti^emore vestramipsorumsalutem operami-
ni. Deusenimestquioperaturin vobisetvelle,etope-
rari, pro bona voluntate {Philipp. u,12, 13). Ce.rte
ideo se dicunt de suis rebus vcndendis perfectionis a
Domino suscepisse consihum, ut sequantur Domi-
num, quoniam iUic additum est, et veni, sequere
me : cur ergo in iis bonis quae faciunt, de sua tan-
tum voluntate praesumunt, nec audiunf Dominum,
regnum caelo- quem sequi se dicunt, increpantem atque testantem,
Sine me nihil potestis facere {Joan. xv, 5) ?
;
30. SiautemApostolusitadixit, Prascipedivitibus
hujusmundi, non superbe sapere,nequesperare in
regnum incerto divitiarum, ut vendant omnia quae possi-
' In prius excusis desiderabanturhaec verba .•
Atque ex
eit bonaopera fatientet, quaein omnibus Mss.leguntur.
 : :

689 EPISTOLARUM CLASSIS III. 690

denl, et eapretiadiatribuendoindigentibus, faciant 33. Hac quippe lege etcondilione.non illi lanlum
quod sequitur, faciletribmnt, communicent, the- qui menhs excellentia perfeclionis consilium rece-
saurizent sibi fundamentum bonum infuturum. et perunt,ut vendita sua pauperibus distribuerenl, et
aliler eos in regnum coelorum intrare posse noii cre- humeris ab omni sfficuli hujus sarcina liberioribus
dit ; faliit ergo eos quorura domos lam diligenter levem Christi sarcinam ferrent ; sed etiam quisquis
doctrinse sanitate componif, admonens et prseci- infirmior, etilli gloriosissimffiperfectionirainusido-
piens quales se praebere debeant uxores viris, viri neus, qiii lamen merainerit se veraciter esse chris-
uxoribus, tilii parentibus, parentes filiis, servi do- lianum, cum audierit sibi proponi quod nisi hffic

minis domini servis : nam quomodo hffic agi pos- omniadimiserit.diraissurus estChrislum,apprehen-
sunt sine domo, et sine aliqua re familiari ? det polius turrim fortitudinis a facie inimici (Psal.
An hoc eos movet quod ait Dominus Quicum-
3 1 . : Lx, i):quiacum eam in sua aedificaret fide,corapu-
que dimiserit omnia sua propter me, accipiet in hoc tavit suraptus quibus perfici potesl(Lwe.xiv,28),id
sseculo cenluplum,el in futuro vitam aeternam possi^ est, eo animo accessit ad fidem, ut huic sfficulo noa
debit (Matth. xix, 29)?Aliud esl dimiserit ; aiiud est solura verbis renunliaret; quia et si erait aliquid,

vendiderit nam et in iis quee dimittenda mandavit,

: tanquam nou possidens erat, et si utebatur hoc
etiam uxorcommemorataest, quamnullis humanis mundo,tanquam non utens erat (I Cor. \ii, .30,31),
legibus licetvendere, Christi autem legibus nec di- non speruns in incerto divitiarum, sed in Deo vivo.
mitlere, excepta causa fornicationis [Id. v, 32). Quid 34. Cum enim oranis qui renuntiat huic sfficulo,
sibi ergo volunt (non enim possunt
ista prsecepta sinedubio renuntiet oranibusquffisunt ejus,utpos-
inter se esse contraria), nisi quia occurrit aUquando sit Christi esse discipulus (ipse enim,cum de sump-

necessitatis articulus, ubi aut uxor dimittatur, aut *ibus ad lurris ffidificiura neccssariis, et de bello ad-
Christusrut alia omiltam,si ipsi uxori maritus dis- versus regera alterum prffiparando, simililudines
plicuerit christianus, eique proposuerit aut a se di- prffimisissel, adjunxit sic Qui non renuntiat omni-
:

vortium, aut a Christo? Hic ille quid eligat nisi bus quse sunt ejus, non potest meus esse disripulus
Christum, et dimittat uxorem laudabihter propter [Lmc.xvi,33]) profecto renuntiat etiam divitiis suis,
;

Christura ? Ambobus quippe christianis Dominus si quas habet, aut sic ut eas omnino non diligens,
jjreecepit ne quisquam dimittat uxorem, excepta totas distribuat indigentibus, et superfluis exonere-
causa fornicationis. Ubi autem quaelibet ex eis per- tur sarcinis ; aut sic ut plus diligens Christum spem
sona intidelis est, consiliura Apostoli attendatur : ab eis transferat in ipsum, atque ita utatur illis,ut
Ut si inQdelis con?entit habitare cura viro fideli, vir facile tribuens et communicans, thesaurizet in coe-
nondimittatuxorem.Sirailiter etuxor fldelis virum, lo paratusque sit, queraadmodum parentes et filios
;

si cum illa habitare consenserit. Quodsiinfidelis, in- et fratres et uxorera, hoc modo et istas relinquere,

qaitfdiscedit, discedat :non esl enim servitutisubjec- si talis conditio proposita fuerit, ut nisi dimisso

tus frater aut sororin hujusmodi (I Cor. vii, 12, 13) Christo eas habere non possit. Nara si ahter huic
id est, si infidelis noluerit esse cum conjuge fideli, sfficulo renuntiat, quando accedit ad fidei sacraraen-
hic agnoscat fidelis suara hbertatera.ne ita se sub- tura, facit quod de lapsis beatus Cyprianus ingemit,
jectum deputet servituti ut ipsam dimittat fidem, dicens. 5a?CM^o verbis solis renunliantes,et nonfac-
ne conjugem amittat infidelem. tis. De hoc quippe dicitur.cum veniente tentatione

32. Hoc etde filiis atque parentibus,hoc de fratri- magis ista metuit amittere, quam Christum negare
busetsororibusintel]igitur,propterGhristumomnes Ecce homo qui ccepit aedificare, et non potuit perfi-
essedimittendos, cum proponitur ista conditio, ut ce?'e.Ipse est etiam qui, cum adhuc longe esset ad-
Christum dimittat, si illos secum habere desiderat versarius ej us, raisit legalos quffirens pacem ; id est,
Hoc ergo et de domo atque agris, hoc et de iis rebus nondum affligente, sed adhuc imminente ac mi-
qutBJure pecuniario possidentur.hoclocoaccipien- nante tentalione, utiis non careat, quffi plus diligit,
dumest. Similiterenimetiamdehisnonait,Quicum- ad relinquendura Christura negandumque consentit.
que vendiderit propter me quaecumque ficitum est Et multi sunt tales, qui etiam putant sibi ad augen-
vendere sed, Quicumque dimiserit. Fieri enim po-
; das opes suas, et raultiplicanda deleclaraenta ter-
test ut dicatur christianoab aliqua potestate, Aut rena, religionera sufiragari debere christianam.
christianus non eris, aut si in hoc permanere vo- 35. Sed non sunt tales divites christiani, qui licet
lueris, domum, possessionesque non habebis. Tunc ista teneant, non tamen ab eis ita tenentur, ut hffic
vero etiam illi divites, qui in suis divitiis sic statue- Christo anteponanl; quia veraci corde sfficulo renun-
rant permanere, ut ex earura bonis operibus pro- nuUa spem in talibus ponant. Hi uxores
tiarunt, ul
mererentur Deum, hffic dimittant potius propter universasque familias ad christianam reli-
et filios
Christum, quam propter hffic Christum ul accipiant ; gionem tenendam sanaerudiunt disciplina.Horum
in hocsfficulocenluplum, cujus uumeri perfecfione domus hospitalitate ferventes, recipiunt juslum in
significantur omnia {Fidelis quippe hominis totus nominejusti,utmercedem justiaccipiant(J/a/^/i.x,
mundus divitiarum est ; fiuntque hoc modo quasi 41). Frangunt esurienti panem suum, nudum ves-
nihil habentes, et omnia possidentes [II Cor. vi, tiunt,captivum redimunt (/sai. lviii, l,elMatth.xx\,
10]),etinfuturosfficulopossideant vitara ffiternam; 33, 36), thesaurizant sibi fundaraentum bonum in
ne propter ista dimisso Christo, in mortem prffici- futurum.ut apprehendant veram vitam.Et si forte
pitentur ffiternam. profideCbristipecuniaria damnaperpetienda sunt,
69i S. AUGUSTmi EPTSCOPi 692
oderunt divitias suasrsi snorum orbilalesvelsepa- plantat vineam,etdefructu ejus non ediffquis pas-
rationes pro Chrisfo minaturhic mundus,oderunt cit gregem, et de lacte ejus non percipit (I Cor. ix,

parentes, fratres,tilios, uxores:poslremo si de ipsa 7)?Quamvis talia dispufare, qualia isfi disputant,
hujus corporis vita cum adversario paciscendum non sit railitare, sed rebellare non sit planlare ;

est, ne deserlus deserat Chrislus, oderunt insuper vineam, sed eradicare non sit pascendos congre-
;

animam suam. De iis quippe oranibus mandatum gare, sed perdendos a grege separare.
acceperunt, quod aliter discipuli Christi esse non 38. Sicut autera ipsi qui divitum religiosis obse-
possint (Luc. XIV, 26, 27). quiis aluntur atque vesliunlur (neque enim ad suas
36. Nec tamen quia prseceptum est eis ut oderint necessitates nihil accipiunt,nisi ab eis qui res suas
pro Christo et animassuas, vendendas eas habent, vendunl),non tamen judicantur atque damnantur
aut iliatissibi manibusefTundendas sedparati sunt :
abexcellentioribusChrisfi membris.qui majori vir-
eas amittere, pro Christi nomine moriendo, ne mor- tute,quara multum commendat Apostolus, suis se
tui vivant, Christum negando. Sic etiam divitias, ad manibus transigunt {Act. xx, 34) sic nec isti dam- :

quas vendendas parati non fuerunl monente Christo, nare debent inferioris meriti christianos, quorum
ad perdendas eas debent parati esse pro Christo, ne opibus transiguntur ; sed recte vivendo et recte
*

cum eis pereant perdito Christo, Habemushincutri- docendo magis eis dicere, Si nos vobis spiritualia
us([ue sexus divitesclarissimasquepersonasmarty- seminavimus, magnum est si vestra carnalia mela-
rii gloria sublimatas. Ita multi quos rerum suarum mus Cor. ix, Multo quippe minori impuden-
(I 1 1) ?
venditionepiguerat anle perfici,Christi imitatapas- tia servi Dei,qui manuum suarum honestis operi-
sione sunt repente perfecti ; et qui nonnullam infir- bus vendifis vivunt, damnant istos a quibus nihil
raitatemcarnisetsanguinis suisdivitiisperfecerunt, accipiunf, quam isti qui propter aliquam corporis
subito adversus peccatum pro fide usque ad sangui- infirmitatera non valentes raanibus operari, dam-
nera certarunt.Quibus autem non provenit corona nant eos ipsos de quorura facultatibus vivunt.
martyrii, neque illius perfectionis de vendendis re- 39. Ego qui hsec scribo, perfeclionem de qua Do-
bus suis consiliumtam grande tamque praeclarum minus locutus est, quando ait diviti adolescenti,
receperunt, et tamen a damuabilibus immunes cri- Vade, vende omnia quse habes, et da pauperibus,et
minibus esurientem Chrislum paverunt, sitienti habebis thesaurum in coelo;etveni,sequereme(Malth.
potum dederunt, nudum vestierunt, peregrinantem XIX, 21), veheraenter adamavi, et non meis viribus,
susceperunt;non sedebuntquidem cumChristo su- sed gratia ipsusadjuvantesic feci.Nequeenimquia
blimiter judicaturi.sed adipsius dexteram stabunt dives non fui, ideo minus raihi imputabitur nam ne- :

misericorditer judicandi {Matt. xxv, 34-40). Beati queipsiAposloli,quiprioreshocfecerunt,divitesfue-

enim misericordes, quoniam ipsorum miserebilur runt. Sed fotum mundum dimittit qui et illud quod
Deus {Id. v, 7). Et judicium sine misericordia fiet habet, et quod opfat habere, dimittil.Quantura au-
illi qui non fecit misericordiam superexsultat au- :
tera in hacperfectionis via profecerim, magis qui-
tem misericordia judicio {Jacobi 11, i3). dem quam quisquam alius homo sed
novi ego, ;

37. Proinde desinantcontraScripturas loqui,

ista magisDeus quam ego. Et ad hoc propositum quan-
et in suis exhortationibus ad majora sic excitent, ut tis possura viribus alios exhortor, et in noraine Do-
minora non damnent. Num enim et
sanctam virgi- rainihabeo consortes, quibus hoc per raeum minis-
nitatem aliter exhortando persuadere non possunt, terium persuasum est sic tamen ut prBecipue sana
;

nisi conjugalia vincula damnaverint,cum docente doctrina teneatur, nec eos qui ista non faciunt, vana
Apostolo, unusquisque donum proprium habeat a contumacia judicemus, dicentes eis nihilprodesse
Deo,aliussic,aliusautemsic(ICor.vii,7)?Ambulenl quod pudice, quamvis conjugaliter vivunt, quod
itaque perfecfionisviam,venditis omnibus suis re- domos suas et familias christiane regunt, quod ope-
bus, et misericorditer erogatis. Sed si vere pauperes ribusmisericordiae sibi thesaurizantinposterum;ne
Christi sunt, et non sibi, sed Christo colligunt, intir- isladisputando, non Scripturarum sanctarum trac-
miora ejus membra quare puniunt antequam sedes tatores, sedearum accusatores inveniamur. Quod
judiciarias acceperint ? Si enim tales erun t, qualibus ideo commemoravi.quoniam isti, quando talia di-
Dominus dicit, Sedehitis supe?' duodecim sedes,judi- cere prohibentur ab eis qui hoc Domini consilium
cantes duodecim tribuslsrael {Matth. xix,28) ;etde non ceperunt, respondent eos talia disputari nolle,
N
qualibus Apostolus diGW., escitis quoniam Angelos quoniam vitiis suis favent, et dominica prsecepla
judicabimus (I Cor. vi, 3) praeparent se polius non
; implere detrectant: quasi non, ut de iis taceam,qui,
criminosos, sed rehgiosos divites recipere in taber- licet infirraiores, religiose tamen utuntur divitiis,
nacula selerna, a quibus aniici facti sunt de mam- etiam ipsi cupidi et avari male his utentes, et in ter-
mona iniquitatis (Lmc.xvi, 9). Puto enimquod qui- reno Ihesauro cor luteum figentes, quia el ipsos
dam eorum quiheec impudenter atque imprudenter necesse est usque ad finem portet Ecclesia, sicut
garriunt, a divitibus christianis et piis in suis ne- illa refia usque ad littus pisces malos (/rfem, xui, 47,
cessitatibus sustentantur. Habet enim Ecclesia quo- 48), tolerabiliores in ea sint quam isti, qui talia
dammodo suos milites, et quodammodo provincia- sermocinando et disseminando, ita se videri ma-
les : unde dicit Apostolus, Quis militat suis stipen- gnos volunt, quia divitias suas vel quautulacura-
diis unquam ? Habet vineam et planlatores, habet
et ' Edd., operibus, cujus loco unus e Vatic Mss. subs-
gregem et pastores : unde consequenter dicit, Quis tituit opibus.
 693 EPISTOLARUM CLASSIS III. 694

que patrimonia ex pr»cepto Domini vendiderunt, EvoDius, et fratres qui mecum sunt, in Domino
ut ejus haeieditatem, quae usque ad fines terree di- salutem.
latatur atque diffundilur hac doctrina non sana i.Debitumflagiloepistolse quammisi ; et volui primo
perlurbare atque evertere moliantur. illud discere quod interrogavi, et postea hoc requirere.

CAPUT V. — 40. Unde quia ex

hac quidem occa- Audirem,quia dignaris, quae me fecit impatientem, ut
slone, sed lamen jam brevifer dixi quid etiamde Ec- et idfeslinarem nosse, si fieri potest, Quem-
in hac vita.

clesia Christi in hoc sseculo senliam, id est, quia us- dam puerum habui presbyteri Armeni Melonitani (i-
que' ad finem hujus saeculi necesse est portet bonos liurn notarium : hunc jam sieculo se mergenlem, nam
et malos, quoniam et hoc inter tuas qusestiones in- scholastico proconsulis excipiebal, per meam eruit Deus
terrogasti,prolixamepistolam jamtandemaliquan- humilitatem. Fuitquidem, utpuerilis setashabet,prom-
do conciudam. Jurationem cave quantum potes. ptus, aliquantulum inquielus, et accedente setate (nam
Meliusquippenec verum juratur.quamjurandicon- vigesimo et secundo anno solvitur), ita eum gravitas
suetudine.et in perjurium ssepe caditur,et semper morum, et custos bona vita ornavit, ut satis delectet
perjurio propinquatur. Scd illi, quantum aliquos ejus habere memoriam. Erat autem strenuus in notis,

Borum audivi,quidsit jurare prorsus ignorant:pu- et in scribendo bene laboriosus, studiosus qtioque esse
tanteoim se non jurare,quandoin ore habent, Scit ceeperat lectionis, utipse meam tarditatem causa legendi
Deus (II Cor. xii, 2); et, Testis est Deus {Rom- i, 9, et nocturnis horis exhortaretur ; nam aliquanto tempore
Philtpp. 1, 8); et, Testem Deum invoco super animam noctis mihi ipse legebat, cum omnia siluissent : nec vo-
meam {II Cor. 1, 23); quia non dicitur, Per Deum, et lebatpraeterire lectionem, nisi intellexisset, et tertio et
quia talia reperiuntur in apostolo Paulo.Sed etiam quarto repetebat,et nec dimittebat, nisi sibi apparuisset
illaibicontraeosinvenlaest quam'confitenturesse quod quaerebat. Coeperam eum non quasi puerum et no-
jurationero, ubiait AposLolus : Quotidie morior, per tariumhabere, sed amicum quemdam satis necessarium
vestram gloriam, fratres, quam habeo in Christo Jesu et suavem. Delectabant enim me fabulse ipsius.
Domino nostro{l Cor. xv, 3i).ln graecis enimcodici- 2. Optabat quoque quod ei prsestitum est, dissolvi et

bus reperilur omnino esse hanc j urationem ne quis : esse cum Christo {Philipp. i, 23). Nam segrotavit sex'

in latina lingua hoc sic intelligat dictum, per ves- decim diebus apudparentes suos, et memorise videScri-
tram j/ortam, quomodo dictum est, per meum adven- pturis pene tota segritudine loquebatur. Sed ut ad finem
tum iterum ad vos; et multa similia, ubi dicitur,per vitse proximus esse ccepit, psallebat audientibus omni-
aliquid, et non est juratio. Sed non ideo quia in suis bus, « Desiderat »t properat anima mea ad atria Dei »

Litteris juravit Apostolus, vir in veritate firmissi- {Psal. Lxxxni, 3) ; et post hsec iterum psallebat,
mus, ludus nobis debet esse juratio. Multo enim « Impinguasti in oleo caput meum ; et poculum tuum
tutius, ut dixi,quandum ad nos attinet, nunquam inebrians quam prseclarum est {Psal. xxii, 5) ! > Ibi
juramus, ut sit in ore nostro, Est, est ; non, non, fuit occupatus ; hac se oblectabat consolatione. Deinde
SicutDominus monet {Matth. v, 37). Nou quia pec- cum solvi ccepisset, signare se ccepit in fronte, ita ut
catum est, verum jurare sed quia gravissimum : sic descenderet manus ad os quod sibi cupiebat signare,

peccatum est falsum jurare quo citius cadit qui ;

cum jam interior homo, et bene renovatus de die in
consuevit jurare. diem, domum luteam dimisisset. Mihi tantum gaudium
41.Accepistiquodmihi videtur; meliuseiponant accrevit, ut arbitrer quod dimisso proprio corpore in
istameliores; nonisti quorum novi jam sententiam meumanimum ingressus sit, etibi mihi quamdam luci-
reprobandam, sed alii qui veraciter possunt. Nam ditatemprsesentiae suse prsestet, quia liberatione et secu-
et ego paratior sum dicere quam docere et tu ;
ritate illius nimis gaudeo; dicit non potest. Non enim
magnumconferesbeneficium,sieaquae iUicasanc- levem ei exhibui soUicitudinem, timens setati adolescen-
tisfratribusadversusislorum vaniloquia disserun- tis. Nam curaviex eo quserere, ne forte feminse conta-
tur, non me facias ignorare. In Domino recte et gione fuisset pollutus : liberum se esse testatus est, ma-
fideliter vivas, dilectissime fili. gis ut nostrum gaudium cumularetur. Solutus est ergo.

EPISTOLA CLVIII * (a). Exsequiasprsebuimus satis honorabiles,et dignastantse

Evodius Uzalensis episcopus laudabiles mores ac felicem animx ; eam per triduum hymnis Dominum coUauda-
adulescentis cujusdam obitum prosecutus, ejusque et
vimus super sepnlcrum ipsius, et redemptionis Sanra-

aliorum defunctorum narratisapparitionibus, inqui- menta tertio die obtulimus.

rit ulrumanimaper mortem soluta non omni careat

3. Sed biduum qusedam vidua honesta Ur-
ecce post
bica de Figentibus, quse duodecim seannos viduamdi-
corpore, quo possit ferri de loco in locum. Tum edo-
cebat, ancilla Dei, somnium vidit tale. Videl quemdam
ceri cupit qua varia ratione de Deo et hominibus
dicitur sapientia. diaconum ante quadrienniumcorpore exutum, cumser-
vis et anciUisDei vir^ginibus et viduis palatium praepa-
Domino venerabiliterquedilectissimofratri etcon-
rare.Ornabatur autem, ut claritas loci fulsisset, et locus
sacerdoti AuGUSTmo, etfralribus qui tecum sunt,
omnis argenteus putaretur. Cum illa studiosius interro-
gasset cuinam hoc prxpararetur ; respondit ille diaco-
• Lov. etplerjque Mss., non confitentur. At Bad. Am.
Er. et Ms. Gisterc. negationc carent. nus, puero qui hesterno consumptus est, filio presbyteri
* Ad codicem Vaticanum, in
quo solo Ms. reperitur, prseparari. Et in eodem palatio quemdam senem candi-
recognita est, et ad Lov.
(o)Alias 258 quae : autem 158 erat, nunc 139. Scripta
datum apparuisse, qui juberet duobus candidatis ut
an. cjrciter 414. pergerent, et corptte ablatum de sepulcro ad ccelum leta-
 ;. :

698 S. AUGUSTINI EPISCOPI 696

rent. Cumque, inquit, de septilcro corpus fuissel assump- XVII, 3), cum Quanquam et in apocryphis*
conttititsent.

tum atque in coelum levaium, ramos rosarum virginum et m qum scriptura caret aucto-
secretis ipsius Moyti,

(sic enim clausm appellari solent) de eodem sepulcro ritate, tunc cum ascenderet in montem ut mnreretur,
lurrexisse. vi corporis efficitur, ut aliud esset quod terne mandare-

4. Narravi quid fuerit gestum. Modo qusestione mau- tur, aliud quod angelo comitanli sociaretur. Sed non
dire dignare, et doce quod ijuxro. Cogit enim me istius satis urget me apocryphorum prseferre sentenliam illis

animfe migratio talia percunctari. Cum in corpore su- superioribns rebus definitis. Videndum ergo,et sive au-
mus, est nobis sensus interior solers pro agilitate studii ctoritate sive ratione indagandum quod quieritur. Sed
nostri ; et tanto vigilantior et ferventior,quanto fueri- dicilur quod resurrectio futura ostendat eam omni cor-
mus studiosiores, et adhuc impedimento corpo7'is relar- pore caruisse. Nec satis impedit, quandoquidem illi An-
dari nos videtur esse probabile. Quisautem omnia quse geli, qui invisibiles etiam sunt, cum corporibus apparere

animus ex corpore patitur ,poterit enarraref Inter has voluerunt et videri, et quaecumque illa posilio corporum
turbas et molestias, ex suggestionibus, ex tentationibus, sit eorum spiritibusdigna, tamen apparuerunl ad Abra-
,

ex necessitalibus, diversisque calamitatibus venientes, ham (Gen. xvui, 2) et aa Tobiam (Tob. xii, lo). Ita
fortitudinem suam nondeserit animus : resistit, vincit fieripotest ut resurrectio quidem cumis istius,qua' bene
aliquandovincitur. Tamenquoniammeminit sui,agilior creditur futura sit, tamen sic anima illa reddatur, ut
et sollicitior effirilur excitatus tantis laboribus, et rum- corpore aliquo nunquam caruisse reperiatur. Cum enim
pit quosque nodos malitise, et transit ad meliora. Quid ex quatuor elementis corpus ipsum constet, unum vide-

dicam dignatur intelligere Sanctitas tua. Ergo cum in tur amittere, calidum scilicet, cum e corpore isto mi-
hac vita sumus, talibus egestatibus impedimur, et ta- grare videatur. Nam remanet quod lerrenum est, et

men, sicut scriptum est, « supervincimus per eum qui liqtior non deest ; nec frigidae materiai elementum abest
dtlexit nos » (Rom. viu, 37). Exeuntes de corpore, et solum illi eximitur calidum ; quod forte secum ipse ani-

OHM< omne, peccatum evadentes, qui sumus ?

et agile mus trahit, si de loco ad locum migrat. Hoc interim de
5. Et primum quasro utrum aliquod corpus sit, quod corpore dixerim.
rem incorpoream, hoc et ipsius animx substantiam non 7. Videtur quoque mihi quod si in corpore positus,
deserat, cum dimiserit hoc terrenum corpus, ne forte ut jam dixi, vegeto, strenua utitur mentis intentione,

de quatuor unum sit, aut aerium, aut xtherium. Cum quanto magis expeditus, agiiis, vegetus, fervens, stre-

enim incorporea sit anima, si omni corpore caret, jam nuus, intenttis erit, et capacior efficitur ac melior, ut in
una est omnium. Et ubi erit ille dives purpuratus, et corpore positus gustaverit virtutem ! Quo depositoma-
Lazarus vnlneratus ? Quomodo etiam meritis discernen- gisquoque abstersa nube, totus serenus effectus esl, in
tur, ut ille poenam, ille gaudium habeat, si una ex om- '
tranquiUitate sine tentatione positus, videal quod desi-
nibus incorporeis apparuerit anima : si tamen figurate deraverit, amplexetur quod amavit. Recordetur quoque
illa significata non sunt. Certum est autem, quse locis et amicorum, et quos jam praemiserat, agnoscat, et quos
tenentur corporibus tenentur, ut ille dives in flanma, et post se dimisit : forte sic est ; ergo nescio, discere quaero.
pauper ille in sinu Abrahae (Luc. xvi, 19, 22). Si loca Satis autem me perturbat ,si soporem quemdam accipit
sunt,corpora sunt, et in corporibus animae sunt ; in cor- animus ipse, ne talis sit, qualis cum dormit in corpore
pore autem. si poense vel prsemia in conscientiis sunt constitutus, quasi sepultus, et in spe tantum vivens :
Quaivis est ista una anima, effecia ex mullis animis, caeterum nihil habens, nihil sciens ; maxime si somnio

affligatur, et Isetetur in una, ut appareat substantia ex nullo pulsetur. Quae res vehementer terret, et quasi
multis animis coUecta ; aut si hoc dicitur quemadmodum exstinctum indicat animum.
una res animus incorporeus, et in eo memoria est, et 8. Illud etiam quaero, si corpus habere fuerit indaga-
voluntas, et intellectus, et hse omnes causse incorporese tus, utrum et aliquo sensu non careatf Certe si non odo-
congruam portionem *, nec
sunt, et habenl officiorum randi necessitas ei, ut puto, ingeri polest, neque gu-
tamen altera alteram impedit. Utcumque puto posse standi, sed nec tangendi : dubito remanere videndi et
responderi, ut et aliquas posnse, et aliquas praimia co- audiendi. Nam quid est quod audire dicuntur dsemones,
mitentur in una ex multis animis collecta substantia. non in omnibus quod vexant, nam et in his qusestio est,
6.Aut si non ita esi,quid impedit si unusquisque ani- sed etiam cum apparent in corporibus suis ? De visu
mus, cum corpore hoc solido caret, aliud habeat corpus, autem quomodo transeunt de loco in locum, si corpus
ut ipse animus semper aliquod corpus animet ; aut quo habent, si sensu visibili duce carent ? Putas non ita sunt
transitum facit, si ulla regio est ad quam eum necessi- animse humanse cum de corporibus egrediuntur, ut et
tas ire compellit? Quandoquidem et ipsi Angeli nec corpus aliquod habeant, et sensu aliquo non careant ?
multi dici possunt, si non corporibus numerentur ; ut Quid est et illud, quod plerique mortui visi sunt in

ait ipsa Veritas in Evangelio, « Possem rogare Patrem domibus ita ingredi, ut soliti sunt, aut per diem, aut
meum ut duodecim mihi legiones angelorum misisset » per noctem a vigilantibus, ad ambulaiitibus'! Non hoc
(Matth. XXVI, 53). Deinde cum constet Samuelem in semel audivi, et illud quod dicitur plerumque in qua-
corpore fuisse visum,quando excitatus est ad peiitionem damparticula noctis, in locis in quibus humata cor-
Saiil (I Reg. xxvui, 14) ; et Moysen, cujus corpus se- pora sunt, et maxime in basilicis fieri tumultus et ora-
pultum est secundum Evangelium, manifestum sit in tiones. Non enim ab uno hoc audisse me memini; nam
corpore eum venisse ad Dominum in monte (Matth. testis est visionis istius vir quidam sanctus presbyter, qui
Lov., summa. Sed verius Ms. Vatic, multitudinem talium de baptisterio exeuntium in corpo-
• si una,
* Vatic. codei habet, proportionem. ribus lucidis, et postea in medio ipsius ecclesise orationes
697 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 698

adverterit.Haec ergo omnta aut illi nostrx inquisitioni posse, illare^, utputo, ostendit, quia Deus solus omni
favent, aut si fabulai sunl, mirum : tamen vellem ali- corpore semper caret. Post transitum autem animam,
quid ex hac re nosse, quia veniunt, et visitant, et viden- quam magis vigilantiorem fore arbitror, expositio tanlas

tur exceptis somniis. molis corporere oslendit ; tunc enim in actione et cogni-

Non enim modo tione expedita tanto vinculo, ut puto, apparet prsestan-
9. Ex quibus alia nascitur quxstio.
tior, et omnis illa quies spiritualis, omnibus perturba-
phantasiam e.go curo, quam sibi cor inerudilum fingil :

tionibus et erroribus liberam demonstrat, non marcidam,

visilationes loquor. Quomodo apparuitJoseph per som-
et quasi segnem, et torpidam, et implicatam facit :
nium (Matlh. i, 20), quomodopleriquevisitalisunt.Sic
nostri quos praimisimus ahquando veniunt, ipsi quippe cui sufficit perfrui etiam ipsa libertate quam
ergo el

apparent per somnium, et loquuntur. Nammemini me adepta est, cum mundo et corpore caret ; nam intelle-

Privatum, Servilium, ctum ea pasci, et ponere os spiriluale ad (ontem vitae

ego ipse, et Projuturum, et et

monasterio prsecessisse prudenter dixisti, ubiestfelixet beataproprietalemenlis

quos memini sanctos viros de ^,

loculos mihi, et ita factum fuisse ut dixerunt. Aut si

suae. Nam aliquando ego Servilium fratrem post ejus

aliquis spiritus melior est, qui eorum figuramassumit, exitum per somnium vidi adhuc positus monasterio, m
qui dixitqtiod nos per rationem laboremus tendere ad
et mentem visitat, viderit ille cui omnia nuda a summa
intellectum, se atitem et tales inipsa contemplationis de-
cervice sunt. Siquid ergo de hisomnibus tux Sanctitati
lectatione manere.
Dominus per rationem loqui dignabitur, rogout facere
12. Peto quoque ut quot modis sapientia dicatur,
me digneris participem hujus scientise. Prxterire au-
ostendas mihi ; ut sapientia Deus, ut sapientia animus
tem et hoc nolui ; forte enimpertinet ad inquisitionem
sapiens, quomodo dicitur ut lux, ut sapientia Beseleel
meam.
qui fabricalusest Tabernaculum, velunguentarium, ut
10. Puer ipse de quo agitur, tempore quo solveba-
sapientia Salomonis,vel siqtta est alia, etquid invicem
tur, exhibitus quodammodo pergit. Nam videlur per
distent : et utrum una illa sapientia seterna ctim Patre
somnium condiscipulus et conlector ipsius, cum quomihi
in his gradibus intelligenda sit, quomodo diversa munera
excipiebat, quijamante octo menses corpore erat exem-
dicuntur Spiritus sancti qui dividit unictiique propria
ptus, venisse. Cum interrogaretur ab eo qui eim tunc
proutvult.Anexcepta illasola sapientia quse factanon
oernebat, cur advenisset ; ait ille, Ad amicum meum
est, istae factse sunt, propriam habent substantiatn ?
et
hunc ducendum veni : et ita factum est. Nametindomo
an effectasunt et Multa
ex definitioneoperisacceperunt ^!

ipsa senicuidam pene vigilanti, apparuit homo laurum

requiro; del tibi Dominuset gratiam inveniendi, etsa-
portans in manu,scriptum.At ubi illevisus est, adjun-
pientiam dictandi, et ad nos celeriterscribendi. Impertte
gitur adhuc quod post exitum pueri, paier ipsius pre-
et rustice scripsi : sed quiadignaris nosse quidquseram,
sbyter cum sene Theasio in monasterio esse cwperant
per Chrislum Dominum obsecro ut in his corrigas me,
consolandi se gratia, sed post tertium diem pueri de~
et doceas quod intelligis me scire cupere.
functi, videtur idem puer ad monasteriumingressus,et
a quodam fratre per quoddam somnium interrogatur EPISTOLACLlX*(a).
utrum sciret se fuisse mortuuml Dixitse scire.Utrum Augustinus Evodio,respondens ad qusestiones deanima
fuisset a Deoreceptus ? Et hoc secummagna retulit gra-
soluta corpore, et de vtsis prodigiosis.
tulatione. Cumque causa quxreretvr cur advenisset, ait
tunc ille Missus sum ut exhibeam patrem meum.Evi-
:
Domiao beatissimo.etvenerabili acdesiderabilifra-
gilat cui haecostendebantur,etnarrat.Pervenit usquead tri ac consacerdoti meo Evodio, et tecum fratribus,
aurem episcopi Theasii. Qui permotus objurgavitdicen- AuGusxmus, et mecum fratres, in Domino salu-

tem, ne facile perveniret adaurempresbyteri,etperlur- tem.

baretur talinuntio. Quid diu ? Postdies forte quatuor 1. nomine Barbarus, servus Dei est
Frater iste
visitationis cum loquitur, nam modicamsenserat febri- jam diu apud Hipponem constitutu3,et verbi Dei fer-
culam, periculum nullum erat, medicus aberat, qui pe- vidusacstudiosusauditor.DesideravitadtuamSan-
nitussoUicitudinemnullamessetestaretur : at ubi se in ctitatem litteras nostras;in quibus tibi eum in Domino
lectum inclinavitfSolutus est idem presbyter.Nec taceo, commendamus, tibique per eumsalutem debitara
et in hoc ipso die quo puer solvebatur, petit patrem ad dicimus.Litteris autem Sanclitatis tuae, quibus in-
pacem, et petit tertio, et in singulis osculis dicebat pa- gentes, texuisti qnaestiones,respondere operosissi-
tri, Pater, dicamus Deo gratias ; et patrem cogebat ut mum est, etiam otiosis, et multo majore quamnos
pariter secum dixisset, quasi communem exhortans ad sumus, praeditis facultate disserendi et acrimonia
migrandum ex hac vita.Nam tnter utrosque septem dies intelligendi. Duarumsaneepistolarum tuarumqui-
medii numerantur. Quidfietde tantis rebus ? Quis erit busmultaet magnaconquiris,unanescioquomodo
occultarum istarum causarum fidelissimus magister ? aberravit, et diuqusesitanon potuit reperiri : altera
yBs<us cordis meirefundit setibi intempore angustise. vero,qu8einventaest,habet commendationemsua-
Dispensatio exitus pueri, ejusque patris est manifesta, vissimam servi Dei boni et casti adolesceutis, quo-
quia duo passeres non cadent ad terram sine voluntate modo ex hac vita migraverit, et quibus visionum
Patris (Matth. x, 29).
11. Anim^m ergo omni corpore carere penitus non * Recensitaad bl.cc. cb. ff. gg. r. sb. vc.duost. tres
V. et ad Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alias 100 : quee autem 159 erat, nunc 133. Scripta
' Vatic. Mss., proeestisse. postsuperiorem.
 :

699 S. AUGUSTINI EPISCOPI 700

fralernarum atteslationibus meritum ejus vobis sanctorura:sinistraautenipartequidsevidisserefu-

insinuaripotuerit.Deindeexhacoccasioneproponis lit, non satis memini. Evigilavif, et somnium
et versas de anima obscurissimara quieslionem, fugit 1, tantumque de illo quanlum de somnio co-

utrum cum aliquo corpore cgrediatur e corpore, gitavit.

quo possit ad corporalia loca ferri, veliocis corpo- 4. Alia vero nocte, ecce idem ipse juvenis eidem

ralibusfiontineri. Hujus igitur rei tractatus, si tamen rursus apparuit, atque abilloutrumcognosceretur
ad liquiduma talibus quales nossumus, examinari interrogavit :responditistequodeumbeneplaneque
potest, curarealqueoperam negotiosissimam pos- cognosceret.Tunc ille quaesivit ubi se nosset.Nec me-
tulat, ac perhoc mentem ab his occupatiouibus moriaedefuitquidisteidenlidemresponderet;tolum-
oliosissimam.Siautembrevitervisaudire quid mihi que visum illud, hymnosque sanctorum ad quos au-
videatur, nullo modo arbitror auimam e corpore diendos eo duce venerat,qua recenlissimos reoorda-
exire cum corpore. batur facilitate narravil. Hic ille perconlatus est
2.Visionesaulemillae,futurorumquepr8edictiones utrumnam id quod narraverat, in somnis vidisset,
quomodofiant, jamexplicare conetur,qui novit
ille an vigilans : respondit, in somnis. At ille, Bene,
qua vi efficiantur iu unoquoque animo tanta,cum co- inquit, recohs : verum est, in somnis illa vidisti ; sed
gitat. Videmusenim, planeque cernimus in eo tieri etiam nunc in somnis te videre scias. Haec cum audis-
reruiu multarum visibilium, etad caeteroscorporis setiste, ita esse credidit, atque id responsione fir-

secius pertinentium, innumerabiles imagines quae :

mavit. Tunc qui hominem docebat, adjecitet ait

non interest quam ordinate vel turbide Qaut; sed tan- Ubiestmodo corpustuum?llle respondit Incubi- :

tumquiafiunt, quod manifestumest, qua vietquo- culo meo. Scisne, inquit ille, in eodem corpusculo
modofiantquisquis potueritexplicare (quae omnia nuDC illigatosesse, et clausos, et otiosos oculos tuos,

certequotidianasuntatque continua), audeatprae- nihilque illis oculis te videre ? Respondit :Scio.

sumere aliquid ac definire etiamde illis rarissimis Tunc ille : Qui sunt ergo, inquit, isti oculi quibus
visis. Ego autem tanto minushoc audeo, quanto me vides? Ad hoc iste non inveniens quid respoa-

minus id quoque in uobis quod

continua vigi-
vita deret,obticuit.Guih8esitanti,iIlequodhis interroga-
lantes dormientesque experimur, quo pacto fiat tionibus docere mohebatur, aperuit ; et continuo ;

explicare sufficio. iNon cum ad te dictarum hanc dormiente

Sicutjinquit, illioculicarnis tuee utiquein

epistolam, teipsum animo contuebar, te utique atque in lectulo jacente, nunc vacant, nec aliquid
absente atque nesciente, et quomodo possis his operantur, et tamen suntisli quibus me intueris, et
verbis moveri, secundum notitiam quae mihide te ista uteris visione ita cum defunctus fueris, nihil
;

inest,imaginabar;atqueidquonammodo inanimo agentibusoculiscarnistuaeyita tibi ineritquavivas,

meo fieret.capere ac investigare non poteram,certus sensusque quo sentias. Cave jam deinceps ne
tamen non fieri corporeis mulibus, uec corporis dubites vitam manere post mortem. Ita sibi homo
qualitatibus, cum corpori simillimum fieret hoc :
fidehs ablatam dicit hujus rei dubitationem : quo
interim habeas, ut ab occupato et festinante dicta- docente, nisi providentia et misericordia Dei ?

rum. In duodecimo autem libro eorum quos de 5. Ista narrationedixerit aliquis tantae rei nos non
Genesi scripsi, versatur haec quaestio vehementer, solvisse, sed vinxisse * quaestionem. Verumtamen
et ex multis rerum expertarum atque credibiliter cum his verbis credere, vel non credere, liberum

auditarumexemplisdispulatio illasilvescit. Quid in cuique seipsumquisque habet,quoseavocetad

sit;

ea potuerimus vel effecerimus, cum legeris, j udica- profundissimam quaestionem. Et vigilat homo, et
bis;sitamenDominusdignabiturdonareuteosmihi dormit homo quotidie, et cogitat homo dicat unde :

libros, quantum possum congruenter emendatos, fiant ista similia formis, similia quaUtalibus similia
jamliceat edere,et multorumfratrum exspectatio- motibus corporum, nec tamen materie corporali ;

nem non jam longa disputatione suspendere. dicatsipotest.Siautemnonpotesl,quidsepraecipilat

3. Narraboautemunumaliquidbreviterunde co- de rarissimis aut inexpertis quasi definitam ferre
gites.FraternosterGennadius,notissimusfereomni- sentenliam,cumcontinua etquotidiananon solvat?
bus, nobisque charissimus medicus, qui nunc apud Ego autem, quamvis quo modo fiant ista veluti

Carthaginemdegit, etRomse suae artisexercitatione corporeasine corpore, verbisprorsus explicarenon

praepolluit,uthominemreligiosumnosti, atqueerga possim tamen sicut scio non ea corpore fieri, uti-
;

pauperumcuramimpigramisericordiafacillimoque nam sic scirem quo modo discernerentur quae

animobenignissimum, dubitabattamenaliquando, videnturaliquandoperspiritum.etpercorpusvideri
ut modonobisretuht, cumadhucessetadolescens, putantur quove modo distinguantur visa eorum
;

et in his eleemosynis ferventissimus, utrum esset quos error velimpietas plerumquedeludit, quando
ulla vita postmortem.Hujusigitur mentem etopera visispiorum alque sanctorumsimiliapleraque nar-
misericordiae quoniam DeusnuUomodo desereret, ranturlquorum exempla si commemorare voluis-
apparuitilliin somnis conspicuusjuvenis et dignus sem, tempus mihipotiusquam copia defuisset. In
intendieique dixit : Sequereme.Quemdum seque- Domini misericordiavegeteris,domine beatissime,
retur, venit ad quamdam civitatem, ubi audire et venerabilis et desiderabilis frater.

cctpit a dextera partesonos suavissimae cantilenae,

'InMss. prope omaibus, et somnium ul /"ut/ ; forte pro
ultrasolilamnotamquesuavitatem;tunciIleintento aufugit.
quidnam esset, ait hymnos esse beatorum atque * Edd., auxisse. At inMss. melioris notae, vinxisse.
 ioi EPISTOLARUM CLASSIS III. '702

EPISTOLA CLX "

(a). quando sine ratione fuit, atit ratio sine Deo. Tunc enim
Deus estsi est ratio, et tunc Filius est si est Pater ; ut
Evodius Augusttno, movens quxstionem de ratione
si i'at?o auferatur sicul dictumest, , quoddici fasnonest,
et Deo.
ne ipse quidem Deus est : per ejus enim ralionem est
EvoDiusAuQusTiNO Episcopo, salutem '.
actuset operatiout sitDeus. Rursuseademdicamus.Si

1. omniumi-erumprxstat
Perfeda. ratioHla est quae
ratio non fuit, Deus nonfnil; et si Deus non est, ratio
scientiavi,et maxime xternarum rerum qux intellectu
non fuit. Ratio ergo et Deus sempiterna res : et Deus et

ratiosimili modores sempiterna. Connexioautem atque

comprehenduntur hanc xternam esse, .rternam esse :

unitiorationisad Deum, et Dei adrationem, Patrisad

debuisse ; xternum illud esse quod nec ccepit, nec mu-
Filium, Filii ad Patrem,principia sibiquodammodo et
tatur, nec variatur, ipsa docet atque ostendit ratio :

xternam, non solum quod seterna causas exislendi prxstant ;quia alterum sinealteroesse
quam necesse est esse
non potest. Deficilur in verbis, et quodcumque dicitur,
doceat et demonstret, sed multo magis quod ipsa xter-
nitas non potest esse sine ratione ; quia, arbitror, non
adhocdicitur, nesileatur. Ulrum autemgermen rationis

esset aeternitas, si ratio ipsa seternanon fuisset. Detnde Deum dicamus, an Dei germen rationem, quia nec fru-
ctus sine radice esse potest ,nec sine fructu radix aliquid
Deum esse, vel esse debuisse, nec aliter fieri debere
quam ut Deus esset, ralio dcmonstrat. Quxutique sive
est ? [Similitudo sit ducta, ut quiddam intelligentix de

non essent, tamen cum xler-

essent qui hoc scirent, sive
Deo signetur ; vivit enim etin grano tritici ratio fecun-

nussitDeus, dubitandumnon est seternam esserationem dans, qua sterile non sinitur esse : sed iterum si gra-

qux Deum esse oportuisse intenderet, et ita ut illi se num tritici non esset, ex qua re ista produceret, ratio

demonstraret esse coxternam. non haberel).

2. Sunt autem quxdam qux ratione Ci)guntur ut sint, 4. Cum igitur ratio qux Deus est, aut ostendat Deum
utanterior sit ratio,et effectusposterior ejus reiquam rationem, autrationem esse Deum, unum quodam modo
futuram esse oste^idit ratio: ut verbi gratia,cum mun- alteru m ostendens ; non ostcnditur Pater nisi per Filium,

dus factus est ,ratiohabuit ut fieretmundus. Prior ergo nec Filius ostenditur nisi per Patrem; ettunc quasiin

ratio quammundus est. Eaergoquxscivit ratio futura silentio sit Filius, quando per Patrem venitur ad Fi-
esse, subsecuta sunt , utsit princeps ratio,postea mundi lium, ut unum quodam modo abscondatur, alterum de-

operatio. Jam nunc quoniam ratio oitendit Deumesse, monstretur : utdemonstrans se unus, demonstret etalte-

vel necesse esse ut Deus esset, qiiid cui prxponemus ? rum, nec possit unus sciri, ut lateat alium quid « Qui
rationem Deo, aut rationem mundo, an Deum rationi, mevidit, » inquit, « vidit et Pat}'em ; » et, a Nemove-
sine qua Deum nullatenus esse probabile est ? si enim nit ad Patrem, nisi per me » (Joan. xiv, 9, 6); et,

Deumesss xternum, est rationeesse xternum, qux est « Nemo venit ad me, nisiquem Paleratlraxerit > [Id.

Ergo autDeus est, aut Dei est, utipsa docet ra-

ratio ? VI, 44). Arduum vehementerque difficile negotium ini-
tio : qux si ipsa est Deus, ratio ostendit Deim esse ra- vimus, ut aliquidde Deo non intelligentes inlelligeremus.

tionem, et possunt ista coceva'et cooeternaesse. Si autem Tamen quemadmodum omniaqux sunt,sine quadam spe-
Dei est similitudo hxc ratio,ostendit rai''onem Deiesse cie non inteUiguntur,et incognoscibilia sunt ;sic multo
similiter: el hoc eritcoxvumet coaeternum.Deum autem magis sine Filio, hoc est, sine ratione incognitus est

esse similiter fieri 7ion posse, nisi esset Deus, ipsa ratio Deus. Quid enim ? an aliquando sine ratione Pater alo-

ostendit : qux ratio si auferatur, quod dictu nefas est,

gus fuit 1 Quis hoc audeat dicere'! Cognoscendumitaque
non erit Deus, si ratio non ostenderu necesse esse ratione Deum unum ex uno, vel unum in uno simul
Deum. Tunc ergo Deus est, cum ejus ratio ostendit ut unum esse : quia unus est Deus, cui necesse est illam

sit Deus. Dcus ergo quia est sine dubio est ratio qux :
inesse dilectionem quam semper habendam ipsa ratio

docuit quia est. docet, vel Detts prxcipit dilectionem exhibendam esse.

3. Quid ergo est, si dici potest, in Deo primum, ra- EPISTOLA CLXI (a).
tio, an Deus ? Sed Deus non erit, nisi fuerit ratio qux
Evodius Augustino, de eo quod scriptum est in epi-
doceat Deum esse debere. Ratio quoque non erit, nisi
Deus erit. Nihil ergo ibiprimum, etpostremum. Natura stola 137, ad Volusianum, « Si ratio quxritur, non
ergo hxc divina simul quodammodo habet et rationem « erit mirabile, » etc, quo dicto abuti eosposse osten-
et Deum. Unum autem unumgenerat, aut ratio Deum,
dit, qui vellent corporeis oculis a Christo Deum vi-

aut Deus rationem. Subjectum autem, aut in subjecto deri, contra quam doctut Augustinus inepistola 92,

forte dicatur ratio et Deus. Deus et ratiounusin uno.

ad Italicam.
Bene autem Deus generat rationem : quia ratio Deum Domino sancto, venerabiliter dilectissimo fratri et
essedemonstrat. Intelligitur autem Deus a ratione ut consacerdoti Augustino, et ^fratribus qui tecura
Filius a Patre, et ratio a Deo, utPater a Fiiio. Nam suDt, EvoDius, etfratres qui mecumsunt,salutem
et ipsa ratio cum Deo Deus esl. Neque enim Deus ali- in Domino.
1. PerJobinum^ quid ad possessionem Marcianensem
Salutationis formula desideratur in Mss. solumque
' missus erat, dudum unam quxstionem de ratione et Deo
habetur Episiola sancti Evodii ; sive, uti constanter in
:
missa epistola mea interrogavi ; cujus adhuc responsum
plerisque codicibus scribitur, Eubodii.
* Epistt. GLG et LXI castigatfB sunt ope codicum cb.
gg. r. sb. t. vc. trium v. et Lov. In vetustis codicibus, per Jovinum.
'

Alias 246: qute

(a) autem 160 erat, nunc 134. Scripta Alias 247
(a) quae autem 161 erat, nunc 49. Scripta
:

an. circiter 414. videntur an 414.

708 S. AUGUSTINI EPISCOPI m
non mertti. Sed quiaepistolas Sanctitatis luae, unam ad volunt, nec exemplum reddiiur ', quia unico hoc prse-
illustrem virum Volusianum, et alteram ad Italicam stitum est : quemadmodum eisrationon redditur de con'
iUnstrem in Christo leminam, in manibiis legenles ha- ceptione et generatione, sed in illo soloinvenitur singu-
buimus;occurrit quod in priore epistola de Domini Jesu lare ; sic de ejus visione ratio non reddatur, nec exem-
Christi Dei noslricarnalt tn Virgine conceptione,etex plumrequiratur,sedsoliillisingulariterliceredivinitalis
ea nativitate posuisti, << Si ratioqua^ritur, non erit mi- substantiam corpore videre. Si respondebitur ralionem
rabile ; si exetnplum poscitur, non eril singulare : » et posse reddi, quia corporea re incorpoream rem nequ*-
visum eslposse deomni nalivitate, ethominis vel cujus- quam cernere liceat ;metuo ne respondeatur quia et con-
libet animantis vel seminis tale aliquid dici. Si ratio ceptio iUa ratione exponi, et exemplis possit firmari,
enimejus quwralur, nonindagabitur ,etutique erit mi- Aut enim in hominibus ratio deficiet, el exempla cessa-
rabile ; et si exemplum poscatur, quia nihil tale sit in bunt, el confirmabunt corpore suo Unigenitum videre
exemplis, erit singulare. Nequeenimquis conventus viri posse Deum : aut si ratio hic reddila fuerit, conseque-
et feminie, vel cujuslibei conceptionisaliquando, quod in tur rationemreddi posse ab aliquibusnimis sapientibus
secreto formatur,7'atione poteritexponi :aut verosemi- viris, et illius conceptionis, consequentis generationis.
numexterranascentium,primitusputrescentium,postea Quid ergo talibus respondeatur, percunctor. Non enim
fructificantium ulla ratio invenietur. Non enim et hoc certamina semino, sedquemadmodum insidiosis respon-
mirabile non est vermem unum sine ullo parente, si ad deatur interrogo. Ego tamen sic credo Virginis con-
singularitatem aliquid requiratur, intrapomum virgi- ceptionem etpartum,quomodo sempercredidi et corpore :

neo conceptu forniatum, perfeclum inveniri : unde ad quoque clartficato Deum videri non posse,utcumque ra-
exemplum arbitror dictum, « Egovermis, etnon homo» tione colligo. Obviandum tamen censeo hominibus qui
{Psal. XXI, 7). De conceptionibus ergo sive conjuncto- aut sediliones ex quseslionibus solent excitare, aut fer-
rum, sive singularium iiescioqusenam possit ratio exht-
, venli studio ad discendum evigilare. Orapronobis. Pax
beri. Non ergo de conceptione Virginis tantum non et Charitas Christi Sanctitatem tuam nostri memorem
redditur, sed de nulla quidem arbitror conceptione perficiat, domine sancte, venerabiliterque beatissime
posse persolvi rationem. frater.

2. Si exemplum poscitur : ecce et de vento dicuntur EPISTOLA CLXir (a).

equse, et de cinere gallinse, et de aqua anates, et alia Augustinus Evodio respondet solutionem qusestionis in
nonnulla animam, me virili semine, fetus proprios epistola 160 propositse petendam esse ex aliis opuscu-
edere. Certe si integrse non reddunt, lamen possunt il- quam
lis a se editis. Confirmat opinionem in epistola
libatse concipere:quomodo ergoponitur, nSi exemplum \ 59 tetigerat de anima corpore soluta, deque visis
poscitur, non erit singulare, » quando tot exempla pro-
prodigiosis. Postremo vindicat sententiam illam in
ceduntf Nascietiam in corporibus, nonsolum femineis, prsemissa proxime epistola reprehensam : « Si ratio
verum etiamvirorum, inlrinsecus dico, qusedam anima- quseritur, non erit mirabile, » etc.
lia, notum est omnibus numquid : et ibi semen facit con-
Doraino beatissimo, et venerabili fratri et coepis-
ceptionem f Ecce excmpla, ecce miracula, de qtiibus
copo sancto Evodio, et tecum fratribus, Augusti-
ratio nullatenus redditur. Aut siad hoc redditur, quia
Nus, et mecum fratres, in Domino salutem.
in virgine homine nihil tale unquam contingit ;tamensunt
exempla in aliis rerum naturis, quia nata et sine semi- 1. Multa queeris ab homine multum occupato ;

nibus concipiuntur, ex quibus penitus ratio reddi ne- et, quod est gravius, ea putas praecipitari debere
quaquam potest. Tamenetin generaiioneestaliquid tale dictando, quse sunttanidifficiiia,utcum magnadili-
invenire quod sic edat partus, ut integritas naturse non gentia dictata vel scripta, vix perduci possint ad
violetur. Soleoenimaudire quod araneasine ulla virili intellectum etiam talium qualis ipse es. Hunc accedit
conceptione et partus corruptione, illa omnia fila ex quia non tu et taies tantummodo cogitandi estis
quibus tentis hserere, soletsecundum naturse susemodum quod scribimus sed utique et illi qui
lecturi esse ;

proferat mirabiliter, et sibi tantum quasi singulari prse- minus acuto minusque exercitato ingenio praediti,
stitum esse demonstret. Ergo si et hoc quseratur, eo tamen studio ferunlur ad cognoscendas litteras
non tantum mirabile est, sed exempla talia rerum dari nostras, sive amico.sive inimicoanimo, uteissub-
nnllatenus possunt. Metuo enim ne ob hoc ipsa prse- trahiomninononpossint.Istacogitanticernisquanta
cesserint in exemplis, ut qui non credidissent virginem curain scribendo esse debeat, prsesertim de rebus
concipere posse, his exemplis convincerentur esse qui- ita in eis et magni laborent. Si autem
magnis, ut
dem cum aliquid inmanibushabeo, intermittendum est
mirabile, sed tamen non erit singulare : nam
omnia Dei opera mirabilia;quia in sapientia facta suni, et differendum, ut ad ea potiusrespondeatur quae
supervenientia requiruntur;quidfiet si eliam ipsis
St ergo hoc nobis objiciatur, quid respondebimus ?
dum respondetur, aUa superveneriat?Num placet
3. Illud etiamme urget vehementissime,quod sic po-
ut etiam his omissis illa suscipiantur, et semper
test dicide corporisipsiusDominiclarificati subslantia,
quia et ipsa poterit videre Dei substantiam {aisti enim
Sic tres Vatic. Mss. et aliquot e nostris. At Edd. ha-
'

in epistola ad Italicam non posse ; et certum est) : ut bent Nec ralione quceri voluil, nec exemplo ; quia, etc.
:

cum rationem reddere coeperimus quia non potest, hoc

•
Collata cum bl. cb. £f. gg. r. vc. duobus sb. duo-
bus t. tribus v et cum Am. Bad, Er. Lov.
nobis objiciatur, quia si quod illa conceptione et nativi- quee autem 162 erat, nunc 43. Scripta
(a) Alias 101 :

tate factum est, mirabile estetsingulare, necratio quam forte an. 415.
 ,

tOB EPISTOLARUM CLASSIS III. 706

priora fiant quae posteriora oboriuntur, eaque sola in tantumoculossecum auferret, quamlibet subti-
terminare contingaf, quibus cum scribunlur non liores, corporeos tamen quod non facit. Verumta*
;

supervenerit aliquid quodquaeratur ? Quod ul mihi men aufert secum quosdam simillimos, sed non
accidat difficillimum est sed non opinor tibi hoc
; corporeos,quibus visa simillima cernit in somnis,
placere.Nonergo debui alia interrumpere cum tua sed nec ipsa corporea.
supervenissent, sicut nec tua, si alia rursus irrue- i.Porrosialiquiscontendatetiamvisasomniorum
rinl; ettamenservarehancjustitiaranonsinor.Nam quae similiacorporibus apparent, uonessenisicor-
ecceut tibihaec ipsarescriberem,quibus id admo- porea, videtur sibi aliquid dicere, nec ista ingenii
nerem, intermisi qu8e agebam, et animum meum tarditas facile convincitur multorum quippe esl;

ad hanc epistolam ab alia magna intentione detorsi. eliam non mediocnteracutorum: quoniam parum
2. Facile autem fuithancexcusationem, ut arbi- attendunt quantum valeant imagineo corporum,
tror, noniniquam,litteris inditamlibiremittere ;re- quaefiuntin spiritu, necomnino suntcorpora. Cum
spondere autem inquisitionibus tuis nonita facile est: vero eas coguntur intueri, si recte adverterint, at-
et puto in ipsis opusculis quee me nunc intentissi- que compererint non eas esse corporeas, sed cor-
mum detinent, non defulura qu8edamloca,ubih»BC porum simillimas, rationem tamende bisnoncon-
ipsa expediamquaerequiris,siDominusfaverit.Jam tinuo valentreddere, quibus causis et quemadmo-
etiam exiisquGestionibusquasmodomisisli, multa dumfiant, qua deniquenatura sua subsistant, vel
solutasunt in eis librisquosnondumedidi, sive de in quo subjecto siut : utrum ita in animo fiant ut in
Trinilate,sivedeGenesi. Quanquam etiUa sirelegas membranaex atramento litterae, ubi ufraque subs-
quae tibi jamdiunota sunt, vel, nisi fallor, fuerunt, tantia est, membranascilicet et aframentum an; si-
quiaeafortasseoblitusesquae teconferenlemecum cut sigillum iu cera,veifigura quaelibet cui cera sub-
ac sermocinante conscripsi, sive de Animae Quan- jectumest, illain subjecto;an utroquemodo fiant
titate, sivede Libero Arbitrio invenies unde dis- ; isla in spiritu nostro, aliquando sic, aliquando
solvas,etiam sine meaopera,dubitationes tuas,adhi- autem sic.

bito scilicet nonnullolaborecogitationis, utiisquae S.Movent enim non solum ea quae absunt asensi-
ibi ad intellectum iiquidum certumque perducta bus corporis, et in nostra reperiuntur memoria, vel
sunt, consequentia nectantur. Habes etiam librum qu* nos ipsi ut libitum est, facimus, disponimus,
de Vera Religione, quem si recoleres atque perspi- augemus,minuimusi,sUu,habitu, motu,innumera-
ceres, nunquam tibi videretur, ratione cogi Deum bihbusqualitatibusformisque variamus. Talia sunt
esse, vel ratiocinando effici Deum esse debere.Quan. fortassis etiam illa quibus deludimur dormientes,
doquideminrationenumerorum,quamcerteinusu quando nondivinitus admonemur; nisi quodhtec
quotidianohabemus,sidicimus,Septemettriadecein volentes agimus^illapraeterarbitriumpatimur. Non
essedebent, minusconsiderateloquimur;non enim solum haec moventquae in animo deipso animo fieri
decem essedebent, sed decem sunt. De quibus ita- nonabsurdequisputat(quamvisethoccausisoccul-
querebusrectedicatur quodessedebeant, sivejam tioribus,quibusagiturut istud potiusquamilludin
sint, sive utsint, satis quantumarbitror disputavi- conspectumanimi veniat); sedetiamquod ait pro-
mus in eis libris quos commemoravi. Homo enim TpheldiyEtdixitmihiAngelusquiloquebaturtnme {Zach.
sapiens esse debet, si est, ut maneat ; si mpndum I, 9). Neque enim forinsecus voces ad aures corpo-

est, utfiat :Deus autemsapiens nonessedebet, sed reas Prophetae venisse credendum est, cum dicit,
est. qui loquebaiurinme, non, Adme. Utrum voceserant
3.Illaquoquedevisis,quaetibinuperrime scripsi, de spiritu factae, corporalibus similes, quales agi-
et ea commemorassubtiliterdicta,sed majoribus te mus cum apud nos taciti multa memoriter, ple-
quaestionibus implicasse,recense etiam atque etiam, rumque etiamcantando transcurrimus, sed tamen
et cogita diligentius, nec pertranseat, sed habitet editaeab Angelo sihi suggerente?Et quod in Evan-
in eis consideratio tua; et indefortasse utcumque gelio scriptum est, Ecce Angelus Dei apparuit illiin
conjicies quomodo sit anima praesens vel absens. somnis dicens {Maith. I, 20) : Quomodo enim appa-
In eisquippevisisdemoraturin somnis, cum abest ruerit,velcorpus angelicumoculisclausis(Abrahae
a sensu praesentiaque cernendi quam praebet oculis, quippe vigilanti sic apparuerun t, ut eos etiam, cum
vigilans : hanc autem ab oculis,hoc est tanquam a pedes Iaviteis[Gen.xviu,4], contrectandosentiret)?
luminaribus corporis animae absentiam, quae fit vel spiritus spiritui dormientis in specie aliqua si«
cumdormimus, si vis major augeat,ut totum quod mili corpori, sicutnos ipsi nobisvidemurtali figura
est inde subtrahatur, mors est, Sicut ergo a cer- etiam per loca moveri somniantes, longe aliter
nendi sensu ad visa somniorum, non cum ahquo quam membra moventur.
in stratis jacentia
corporeabscedit, nisi forteillaquaevidenturinsom- 6. Heec ideo mira sunt, quia occultioremhabent
nis corporea,nosqueipsosinterilla,hacatqueillac rationem, quam ut videri vel reddi ab homine ho-
ferri acreferricum aliquo corpore existimabimus; mini possit. Nam istae causee sunt admiralionis,
quod jam tibi arbitrornon videri :ita si tota peni- cum vel ratio cujusque reilatet, vel eademresusi-
tus abstrahatur atque absit, quodfit in morte, non tatanonest, quodautsingularisautraraest. Ex illa
secum putanda est auferre aliquod corpus ex cor-
Nam * Lov., nonsolum ut cogitemus ea quce absuntt etc,
pore. si auferret, profecto eliam cum dormL tedetiam siiu, habitu, etc. At Bad. Er. et pierique Mss.
mus et abscedit ab oculis, in quantum eos relinquit carent his verbis, ut cogitemus, et, sed etiam.
 707. S. AUGUSTINI EPISCOPI 708
ergo caiisa lalenlis ralionis, ego dixi in epistola 9. Lafetratiodiversarumcoramuiationiim;ethinc
quain te legisse coininemoras (bJpint. 137, oii Volu- est omuium visibilium silva miraculorum : num-
responderemqiii negantesse cre-
sianutn), cuin eis quid famen ideo latetesse corpora, habere uoscor-
dendum.quod Christum virgo pepererit,virgo per- pus, nuilumessequautulumcumquecorpusculum,
manserit, S< ralio quwrtliir, non erit mirabile: hoc quoduonprosuomodolocioccupetspatium; necin
enim dicluin est, non quod ratione res careat, sed eo quod occupat ubique sit tolum, sed minus sit in
quod eos lateat quibus hoc Deus voluil esse mira- parte quam inlolo ? Heec quoniam non latenf, his
bile. Ex aiia vero admirationis causa, quae ideo est, contexendasuntconsequentia, quodnuncfacere ni-
quia insohtumaliqiiidoccurrit, scriptumest de Uo- mis longum est,quibus ostendattir non rafionem la-
mino quod miratus sit Centurionis fidem neque ; tere, sed rationem omnino nuUara esse (jua credi
enimeumreiuUius ratiopotuillatere.sedadmiratio debeat, vel possitintelligi, Deum qui ubique totus
pro laudeposita eslejuscujusparinpopulo Hebraeo est, nec per spalialocorumcorporeamoledifFundi-
non apparuerat :undeipsa admiratiosalisexposita tur, in qua necesse habeaf partibus majoribus mi-
est, cum Uominus ait, Amen dico vobis, non inveni noribusque consfare, cerni corporeis oculis posse.
tantam fidem in Jsrael (Luc. \i\, 9). Undp plura dicerem sihocin episfola ista suscepis-
7. Quod autem adjeci in eadem epistola, Siexem- sem,incujusloogitudinem nonsenfiensprogressus
plum poscitur, non erit singulare; frustra tibi visus sum,peneoblitus occupationum mearum,itautfor-
es vehitexemplainveuissedevermiculoquiinpomo tasse,quodnonarbitrabar, intentionituaFj satisfece-
nascilur,et araneaqueehlum lextrinae suse corpore rim, quipotes paucisadraonituspluracogitare quae
velut integro paril.Dicunturenim ahqua argulecu- compefunt sed non etiam eorum in quorum ma-
;

jusdam simiiitudinis gratia, aha remotius, aha nusnoniuanifer venireistapossunf,sidiligentiuset

congruentius;sed solus Christus natuseslexvirgi- copiosius disserantur. Laborant aulera horaines in
ne: unde jatnintenigis.quanlum existimo,curhoc et brevia non valenf inteUigere, prolixa
discendo,
esse dixerim sine exemplo. Habentitaque omnia non amanf legere. Laboranf itidemindocendo,qui
causas suas alque raliones rectas et inculpabiles, et pauca tardis, et raulta pigris frusfra ingerunt.
quaeDeusvelusitatavel inusitata operatur. Sed hae Mitte et iUius epistolae exeraplum, quae apud nos
causee atque rationes cum latent, miramur quae aberrans non pofuit inveniri.
fiunt;cum autempalent,consequentereavelconve- EPISTOLA CLXIII* (a).
nienter fieridicimus ;nec mirandumesse.quiafacta
Evodius Augustino proponit aliquot quaestiones.
sunt, queeratioexigebatuffiereut. Aut, simiramur,
EvoDius episcopus, Augustinus episcopo.
noninopinata stupendo, sedexcelientia laudando
miramur:quogenereadmirationisCenturioillelau- Pridem qusestionesmisi ad Sanctitatem tuam : unam
datus est. Nec ideo reprehendenda est sententia qua de ratione et Deo, puto per Jobinum qui servit ancillis

diclumest, Si ratioqnxritur, non erit mirabile ; qyxo- Dei ^

; alteramdecorpore Salvatoris, de quo aestimatur
niam est ahud genus admirationis, etiam cum ratio
quodsubstantiam Dei videat. Tertiam dico nunc: anima
manifesfa estadmiranti:nequeenim proptereacul- rationalis quam Salvatorcum corporeassumpsit,utrum
patur sententiaqua dictum est, Deus neminem tentat tn una de opinionibus est illis qux proponuntur cumde

(Jacobt 1, 13), quoniam est aliud genus tentafionis, animae origine quseritur, si qua ibipotest veritate ful-
propter quod recte ifidem dictum est, Tentat vos ciri ; an quanquam rationalis sit nontamen ex, iis spe-

Dominus Deus vester [Deut. xni, 3). ciebus quse de animalium anima dicuntur, sed in alia

8. Necquisquam existimet ideo meritoposse di- habetur. Quartam interrogo : qui sunt illi spiritus, de

ci corporeis oculis a Filio Pafrem videri, ac non quibus in Epistolasuaponit Petrus testimonium de Do-
potiussicutaPatre Fihum, quiaiili qui hocputant, mino, dicens, « Mortificatus carne, vivificatus spiritu :

cum reddenda rationedefecerint, possunf efipsi

in in quo eteis qui incarcere erant spiritibus veniensprse-

dicere, Siratioquasritur, non eritmirahile:

hoc enim dicavit » (I Petr. ni, 18, 19), et csetera ; hoc inserens
dicfum est, nou quia non esf ratio, sed quia latet. quod ininferno fuerunt, et descendens Chrislus omnibus
Illiusautem non miraculi.sederroris, demonsfrare evangelizavit,omnesque a tenebris et poenis per gratiam
debef nuUam esse rafionem, quisquis id opinanfes liberavit,ut atempore resurrectionis Domini, judicium

refeUere aggreditur. Sicut enim nuUa ratio est qua exspectetur extnanitis inferis. Quid ergo in hac re
Dei natura moriatur, aut corrumpafur, aut peccet; Sanctitati tuse videatur, cupio nosse.

ef cum hoc Deum non posse dicimus, non deroga- EPISTOLACLXIV(i).

mus potestati ejus, sed aeternitafem veritafemque Augustinus Evoclio, respondens ad duas quasstio-
laudamus cumdicimus non posse videri ocu-
: ita nes, quarum altera est de loco obscuro primx
lis corporeis, non latet, sed pafef ratio bene intel-

hgentibus, qua perspicuum est Deum corpus non Vatic. Mss. carent his verbis, quiservit ancillis Dei.
'

Recognita ad gg. r. sb. duos t. duos v. et ad Am.

'

esse, nec aliquid corporeis oculis cerni posse, nisi

Bad. Er. Lov.
quod ahcujus intervalii interposifione cernafur :
(a) Alias 98 : quae atitem 163 erat, nunc 44. Scripta

id autem nonnisi corpusesse,eamque substantiam paulo post superiorem.

" Emendata subsidio codicum a. bg. bl. fl. g. gv. j. n.
quae minor sit in parte quara in toto quod de Deo s. vc. vd. duorum a. 2 bn. 2 sb. 2. t. 4 v. et Am. Bad.
;

credere ifefas esse debet etiam Er. Lov.

iis qui hoc inteUi-
(6) Alias 99 : quae autem 164 erat, nunc 87. Scripta
gere nondum valenf. eodem tempore.
 f^ EPISTOLARUM CLASSIS III
710
Petri, tertio cdpite, altera de anima Christi. dolores, in quibusimpossibileerat
eum teneri (Psal
Domino beatissimo, coepiscopo Evodio,
fratri et XV, 10, et Act. II, 24, 27). Quis
ergo nisi iofidelis
AuGusTiNus, in Domino salutem. nega verit fuisse apud in feros Chrislum ? Quod si
CAP. PRIMUM. — i. Quffistio quara mihi propo-
movet quemadmodum accipiendum sit inferni ab
«iiisti ex Epistola apostoli Petri, solet nos, ut illo solutos dolores (neque enim coeperat in eis esse
te la-
non arbitror, vehemenlissime commovere, quo
tere tanquam in vinculis, et sic eos solvit tanquam
si
modo illa verba accipienda sint tanquam de infe- catenas solvisset quibus fuerat
alligatus) facile
•

est intelligere sic eos solutos

ris dicta. Replico ergo tibieamdam quaestionem, esse quemadmodum
ut sive ipse potueris, sive solvi possunt laquei venantium,
aliquem qui possit inve- ne teneant non ;

neris, auferas de quia tenuerunt. Potest et sic, ut

illa atque finias dubitationem eos dolores eum
meam. Quod prior potuero, cum id donaverit
si
solvisse credamus, quibus teneri ipse non poterat
Dominus, tibique impartiri valuero, non fraudabo sed quibus alii tenebantur, quos ilie noverat libe-
Dilectionem tuam ; nunc autem quee me ibi mo- randos.
veant intimabo, ut secundum heec de illis verbis 4. Verura quinam isti sint, temerarium
est defi-
apostolicis, vel ipse cogites, vel quem idoneum nire. Si enim omnes omnino dixerimus tunc
re- esse li-
pereris consulas. beralos, qui illic inventi sunt, quis non gratuletur
2. Cum dixisset Christum mortificatum carne, vi-
sihocpossimusostendere?praesertirapropterquos'
vificalum spiritu continuo subjecit, In quo et dam qui nobis litterario iabore suo familiariter
;
iis in-
qui in carcere erant conclusi, spiritibus veniens notuerunt, quorum eloquium ingeniumque raira-
prasdicavit,quiincredulifueruntaliquando,quando
mur; non solum poetas et oralores, qui eosdem
exspectabat Dei patientia in diebus Noe, cum ipsostalsos deos gentium multis
fa- opusculorum suo-
bricaretur arca, in qua pauci, id est octo animse rumlocisconteranendosridendosqueraonstrarunt
salvse factx sunt per aquam : deinde subjunxit et ahquando eliam unum Deum
et verumque confessi
Quod sunt, quaravis
ail, nunc simili forma Baptisma saioos
et vos illa superslitiosa cum c«teris cole-
fecit (I Petr. iii, 18-21). Movet itaque, si apud rent; verura etiara illos qui
h«c non cantando vel
infe-
ros Dominus, quando mortuus est, in carcere declamando, sed philosophando dixerunt
con- multos :

ciusis spiritibuspraedicavit, quid etiam quorum litteras non habemus,

boni soli merue- sed in illo-
rint,ut Dominus ad infernadescendereti, rumhtterisdidiciraussecundumquemdamraodum
qui tunc
infideles fuerunt cum fabricaretur arca. laudabiles vitas, ut exceplo Dei cultu,
Etenim in quo erra-
post tempora Noe, multa millia tot gentium verunt colentes vana quae publice
usque colenda fuerant
ad passionem Christi mortua sunt,qu£e potuit mstituta,etcreaturaepotius quam Creatori
apud servien-
inferos invenire (es, in caeteris moribus
non utique eorum qui in Deum
: parciraoni^, continentiae
crediderant, sicut Prophelae et Patriarchee de cashtatis, sobrietatis,raortis pro
stirpe patriee salute con-
Abrahae, sicut ipse retro Noe et lota domus temptus,servataequefideinonsoluracivibus,verum
ejus,
quae salva facta esl per aquam, excepto ethostibus,imitandiraeri(oproponantur. Qusqui-
fortassis
uno filio, qui postea reprobatus est sicut dera omnia quando non referuntur
etiam ; ad finem rectffi
praeter progeniem Jacob, veraeque pietatis, sed ad fasfum
fuerunt credentes in alii inanera huraanffi
Deum, o.>^ui
sicul Job,
«v/x^, a.uui
, sicut civitas
i;ivucis ninive,
Ninive, et si qui alii o——
laudis et gloriae, v.i,.i*.xj
etiara lyoaipsa n
, inanescunt quodam-
sunt, qui vel apparent in Scripluris,
vel in
^^^^' ^'eriliaque redduntur veruratamen
genere quii :

humano latent : sed eorum dico multa millia ho- ^^"lodoleanimiita delectant,.ut eosinquibushaec
minum, qui Deum ignorantes, et daemonum fuerunt, vellemus vel praecipue,
vel cum cseteris
vel
simulacrorum cultui dediti, a temporibus ab inferm cruciatibus fiberari, nisi
Noe us- ahter se habe-
que ad passionem Christi, ex hac vita ret sensushumanus, aliter justitia Creatoris.
emigrarunt,
quos apud inferos Christus inveniens, 5. Quae cura ita sint, si omnesinde
quomodo solvit Salva-
iHis non praedicavit, sed illis tor, et, sicut
requirens scripsisti, exinanivit
tantum, qui in diebus infer-
Noe increduli fuerunt, cum fabricaretur na, ut deinceps judicium jam
exspectaretur extre-
arca ? Aut
si omnibus praedicavit,
cur illos solos Petrus com- mum haec sunt quae in hac re non imraerito mo-
:

memoravit, pra^termissa multitudine vent, quae mihi interim cogitanti

tam innume- solent occurrere.
rabili caeterorum ? Primum, qua auctoritate firraetur ista
sententia.
CAPUT
11. —
3. Et Dominum quidem
carne morti-
Quod enim scriptum est in morte Christi factum so-
ficatum venisse in infernum, satis lutis doloribus inferni vel ad ipsum potest intel-
constat. Neque :

enim contradici potest vel propheliae ligi quod eos hactenus solverit, hoc esl
pertinere,
qu£e dixit.
Quoniam non derelinquesanimam meam irritos fecerit,
ne ab eis ipse teneretur, prsserlim
in infemo •

quod ne aliterquisquam sapereauderet, quia sequitur, in quibus impossibile

erat teneri eum.
in Aclibus
Apostolorum, idem Petrus exponit Vel si causa quaeritnr cur voluerit
venire in
vel ejusdera :
infer-^
Petri illis verbis, quibus eura nura, ubi dolores essent, quibus teneri omnino
illi
a^^seviisolvisseinferni
non poterat,quia erat,ut scriptum est,
' Veteres Edd. hic intexunt locum mortuis m
quem infra n 7 liber {Psal. lxxxvii, 6), in quo
princeps et preepo-

'^"'^' ^«P«"tiooeii ne- deberetur hoc scilicet quod scriptum

i^llmMnatm^t""'''''''' :
est. solutis
doloribus inferni, non in omnibus,
sed in quibus-
 ;

7H S. AUGUSTINI EPISCOPI 71;^

datu accipi potest.quos digaos ista liberalione

ille ros, et in eorum doloribus constilutis hoc benefi-
judicabat ut neque friistra iiluc descendisse exis.
; cium praestitisse non dubilc Unde illis justis qui
tiinetur, nulli eoruui profuturus qui ibi teneban- insinu Abrahie erant, cum ille in inferna descen-
tur iaclusi, nec tamen sit consequens ut quod di deret, nondum quid contulisset inveni, a quibus
vina quibustlam misericordiajusliliaque concessit, eum secundum beatificam prBesentiam suae diviui-
omnibus concessum esse pulandum sit. tatis nunquam video recessisse sicut etiam eodem :

CaPLT lil. —
6. Et de illo quidem primo homine ipso die quo mortuus est, promisit latroni quod

patre generis huniaui, quod eum iode solverit.Kccle- cum illo in paradiso fuisset futurus (Luc xxiii,
sia fere tola consentit quod eam non inanitcr credi-
; 43), quaudo ad solvendos inferni dolores fuerat
disse credendura est, undecuraque hoc tradituui sit, descensurus. Profeclo igitur in paradiso atque sinu
etiamsi canonicarum Scripturarum hinc expressa Abrahee, eliam ante jam erat beatificante sapientia,
noa proferatur auctoritas : quanquam illud quod et apud inferos judicante potentia : ubi eoim non
in libroSapientiae scriptum Bsecillum, quipri-
est, est nullo loco obsessa divinitas ? Verumfamen se-
mus faclus esl, palrem orbis terrarum, cum solus cundum crealuram, quam ex quodam tempore
esset creatus, custodivit, et eduxit illum a delicto suo, manens Deushomo factus est,hoc est
suscipiendo,
el dedit ei virtutem continendi omnia {Sap. x,i, 2), secundum animam eum fuisse apud inferos aperte
magis pro hac sententia quam pro ullo alio intel- Scriptura declarat, et per propheliam preemissa, et
lectu facere videatur. Addunt quidam hoc benefi- per apostolicnm intellectum satis exposita, qua
cium antiquis etiam sanctisfuisse concessum, ALel, dictum esl : Non derelinques animam meamin in-
Seth, Noe,et domui ejas, Abraham.Isaac et Jacob, ferno (PsaL. xv, 10).

aliisque Patriarchi est Prophetis, ut cum Dominus 9. Scio quibusdam videri, morte Domini Christi
in infernum venisset, illis doloribussolverentur. jam talem resurrectionem praeslitam justis, qualis
7. Sed quonam modo intelligatur Abraham, in cu- nobis in fine promittitiir quoniam scriptum est, illo
;

jus sinum pius eliam pauper ille susceptus est, ia terraemotu quoin ejus passione petrae scissae et n\o-
illisfuissedoloribLisegoquidemnonvideo:expIicant numenta aperla sunt, multa corpora resurrexisse
fortasse quipossunt. Solos autem duos,idestAbra- justorum, et visa cum illo quando resurrexit in
ham et Lazarura, in illo memorabilis quietis sinu sancta civitate (Matlh. xxvii, 51-53). Qui utique si
fuisseantequaraDominusin infernadescenderet,et non iterum repositis corporibus dormierunt, vi-
de istis tantum duobus dictum fuisse illi diviti, dendum est quemadmodum intelligatur Chrislus
Jnter vos et nos chaos magnum firmatum est, ut ii primogenitus a viortuis (Apoc. i, 5), si eum in illa
qui volunt hinc li'ansiread vos 7ion possint, neque resurrectione tot praecesserunt. Quod si responde-
inde huc transmeare (Luc. xvi, 26), nescio utrum tur hoc diclum esse per anticipationem, ut monu-
quisquam sit cui non videatur absurdum. Porro menta quidem illo terraemotu apertaintelligantur,
si plures quara duo ibi erant, quis audeat dicere cum Christus in cruce peaderet, resurrexisse autem
non ibi fuisse Palriarchas et Prophetas, quibus in justorum corpora non tunc, sed cum illo priorre-
Scriptura Dei juslitiae pietatisque tam insigne tes- surrexisset quamvis lunc, ut dixi, anticipando
:

liraonium perhibetur Quid his ergo praestiterit

? fuisset adjunctum, ut et Christus primogeoitus a
qui dolores solvit inferni, in quibus illi non fuerunt, mortuis sioe ambiguitate credatur, et illis justis
nondum intelligo praesertiai quia ne ipsos quidem
;
cootiouo concessum ut ipso praeeunte inaeternam
inferos uspiam Scripturarum in bono appellatos incorruptionem atque immortalitatem resurgerent
potui reperire. Quod si nusquam in divinis aucto- illud adhuc restat quod moveat, quomodo a Petro
ritatibus legitur, non utique sinus ille Abrahse, id dici potuerit, quod utique verissime diclum est,
est secretae cujusdain quietishabitatio, aliquapars quando per illam prophetiam non de David, sed
inferorum esse credenda est. Quanquam in his ip- de Christo asseruit fuisse praedictum, carnem ejus
sis tanti magistri verbis, ubi ait di::isse Abraham, non vidisse corruptionem et quod adjunxit de Da- ;

Inter vos et nos chaos magnum firmatum est, satis, vid, apud eos esse monumentum ejus (Act. n, 27,
ut opinor, appareat non esse quamdam partem, 29) : unde illos utique non convincebat, si corpus
et quasi merabrum inferorum, tantae illius felicita- ejus ibi jam ooo erat; quia si etaole io receotisua

tis sinum. Chaos enim magnum quid est, nisiqui- morte resurrexisset, oec caro ejus vidisset corrup-

dam hiatus, multum ea separans ioter quae noo tionem, posset nihilorainusillud monumentum ma-
solum est, verum etiam firmatus est ? Quapropter nere. Durum autem videtur ut David non fuerit in
illa resurrectione justorum, si eis jam aeterna
* do-
si in illum Abrahae sinum Christum mortuum ve-
non norainato in-
nisse sancta Scriptura dixisset, nata est, cujus Christus ex seraioe tam crebro, et
ferno ejusque doloribus, minor si quisquam ad tanta evidentia, tantaque honorificentia commen-
inferos cum descendisse asserere auderet. datur. Periclitabitur etiam illud quod ad Hebraeos
Sed quia evidentia testimonia el inferoum com'
8. de justis antiquis dicitur, Quia pro nobis meliora
meraoraot et dolores, ouUa causa occurrit cur ille providerunt, ne sine nobis perfecti perficerentur
credalurveoisse Salvator, nisi ut ab ejus doloribus (Heb. XI, 40) si jam in illa resurrectionis incor-
;

salvos faceret; sed utrum omnes quos in eis inve- ruptione constituti sunt, quae nobis perflciendis in
nit, an quosdam quos illo beneficio dignos judica- fine promittitur.
vit, adhue requiro fuisse tamen eum apud infe-
: ' Mss. quatuor : ^terna viia donota estm
 EPISTOLARUM CLASSIS III. 714
713

— lO.CurergoPelruseostanlumcom- nantur reddere rationem, ideodicuntChristoad in-

CAPUT.IV.
feros descendente, iis qui ibi inventi sunt, illa loca
memorarevoliierit.quibus incarcereinclusisEvaa-
poenalia lanquam carceres exinanitos, qui non au-
gelium praedicatum est, qui in diebus Noe cura fa-
arca increduli fuerunt, vides quam dierant Evangelium, quod illis viventibus nondum
bricaretur
toto orbe preedicabatur, eljustashabebant causas
latebrosum sit, et quae me moveant ne affirraare hinc
cur non credidissent, quod eisnon fueratannuntia-
aliquid audeam. Huc accedit, quia cum dixisset
apostolus, Quod et vos nunc simili forma Baptisma sal-
tum deinceps autem non habituros excusationem,
:

non carnis depositio sordium, sed conscientix qui praedicationem Evangelii per omnes gentes cele-
vos facit ;

bratara difiusamque contemnunt et ideo illis tunc

bonse interrogatio in Deum per resurrectionem Jesu
;

Christi, qui est in dextera Dei, deglutiens mortem, ut

evacuatis carceribus jam justura restare judicium,

vitae oeternae hceredes efficeremur, profectus in ccelos,

quo contumaces et in fideles etiara aeterno igne pu-

con- niantur.Necattenduntqui hocsentiunt, hanc excu-

subjectis sibi Angelis et Potestatibuset Virtutibus ;

tinuo subjecit, Christo igitur in carne passo, et vos sationemhabere posse omnesquietiampost resur-
eadem scientia armamini quiaqui passus est incarne, rectionem Christi antequam ad eos Evangelium
;

jamnon hominum desideriis, perveniret,exhacvitaemigrarunt.Nequeenimpos-

desiii a peccatis, in hoc ul

sed voluntate Dei quod reliquum est in carne vivat tem-

teaquam Dominusreraeavit ab inferis, nerao per-
deinde enim prceteritum tempus ad missus estiterumire ad inferos, nisiauditoEvange-
pus : ait, Sufficit
lio, cum tammulti morerentur totoorbeterrarum,
voluntatem hominum consummatum ambulantibus in
libidinibus, etconcupiscentiis, et ebrietate,comessationi-
antequara ad eos haec annuntiatio perveniret qui ;

bus, potattonibus, et iUicitis idolorum servitutibus, in omneshabebuntexcusationem, quae ablata dicitur

quo stupescunt non concurrere vos in eamdem luxuriai eis quibusDominus cum venisset, quia ante non
confusionem Qui reddent rationem ei
blasphemantes. audierant, in inferao dicitur praedicasse.
13. Nisi forte dicatur etiam istos quipostDomini
qui paratusestjudicarevivosetmortuos .hisdiclis sub-
nectit, Propterhoc enim et mortuis evangelizatum est,
resurrectionem,nondumsibi annuntiato Evangelio
ut judicentur quidem secundum homines in carne, vi- mortui sunt, sive moritintur, illic apud iaferos audi-
vant autem secundum Deum spiritu. re potuisse velposse, utiliic credantquod deChristi

Quem non moveat ista profundilas ? Mortuis veritalecredendumest, et habeaatetiam ipsi remis-
11.
dicitevangelizatum:quosprofectosiiutellexerimus, sioaeraac salutem, quamilli merueruat quibusibi
qui de corpore exierunt, illi opinor erunt de quibus Chrisius aanuntiavit.Neque enim quia rursus ascen-

supradixit, Qui increduli fuerunt in diebus Noe ; aut ditChristus ab inferis, ideo ibi fama ejus exstincta

certe oranes, quos apud inferos Christus invenit. est ; nara et hinc ascendit in coelum, et tamen ejus

Quid ergo vult, ut judicentur quidem secundum

sibi annuntiatione,qui in eum crediderint, salvi erunt.

homines incarne,vivantautemsecundum Deumspiritut Ideo quippeexaltatus est, etdonatum est einomen

quomodo judicanlurin carne, quara non habent, si quod est super omne aomea, ut ia aomioe ejus
apud inferos sunt;velquara nondumreceperunt, si omne genu flectatur, non solum coelestium et terres-
etiam a doloribus inferni soluti sunt ? Neque enim
trium,verumetiaminfernorum(P/tt/iipp.n,9,tO).Sed
sl, ut quaerendo dicis, exinaniti sunt inferi, omnes hanc opinionem si adraittimus, qua putari potest,
etiam qui tunc ibi fueruut, in carne resurrexisse horaines, qui cum viverent, minime crediderunt,
credendi sunt aut qui resurgentes apparuerunt
;
posse ia Chrislura apud inferos credere, quis ferat

cura Doraino, ad hoc carnem receperunt, ut in ea quee consequuntur absurda, fideique contraria? Pri-
judicarentursecundurahominem quodnecdeillis :
mum, ne frustra dolere videaraur eos qui sine ista
video quo modoaccipipossit, quiincredulifuerunt gratia de corpore exierunt, frustraque curam gerere,
in diebus Noe ;uonenim eosin carnevixissescrip- atque instaaterhortari ut eam homiaes priusquam
tum aut credi potest ideo solutos dolores in-
est, raoriaatur percipiant, ne sempiterna morte puniaa-
ferni, ut qui inde liberarentur, carnem ad luendara tur. Aut siilii taotum apud iuferos inutiliter atque
poenara reciperent. Quid est ergo, ut judicentur se- infructuose credunt, qui Evangelio sibi annuntiato
cundum homines in carne, vivant autem stcundum hic crederenoluerunt; illis autem proderitcredere,
Deum spiritu'} an fortehoc praestitum est eis quos quinonhiccontempseruntquod audire rainime po-
apud inferos Christus invenit, ut per Evangelium tuerunt, aliud sequitur absurdius, ut hic non sit
viviticarentur spiritu, quamvis in futura resurrec- Evangelium praedicandum, quoniam omnes uti-
tione in carne judicandi sint, ut per aliquara car- que morituri sunt, et sine ullo reatu contempti
nis poenam transeant in regnum Dei ? Quod si ita Evangelii venire ad inferos debent, ut eis pro-
est, cur hoc tantura de illis qui quondam non cre- desse possit, cum ibi credideriat : quod seotire,

diderunt in diebus Noe, ac non etiam de caeteris irapiae vaoitatis est.

quos illic Christi visitatio comperit, per Evangelii CAPUT V. — 14. Quamobrem teneamusfirmissi-
praedicationem spiritu revixerunt, postea transi- me, quod fides habet fundatissima auctoritate fir-

toria poena in carne judicandi ? Quod ma.ldi, QuiaChristusmortuus secundum Scripturas,

est
de omni- si

et quiasepuUus est, el
quiaresurrexit terliadie secundum
bus acceperimus, manei quacstio, quare Petrus
commemoravit, qui tunc increduli Scripturas{[ Cor. xv, 3, 4), et caetera quae de illo testa-
eos tantum
fueruntcum fabricaretur arca. tissimaverilateconscriptasunt: inquibusetiam hoc
12. Movet etiam iilud, quod ii qui dehac re co- est, quod apud inferosfuit, solutisque eorum dolo-

Patrol. XXXIII. {Vingl-Ti^ois.)

 : ;

m S. AUGUSTINI EPISCOPI 716

ribus quibus eum eratirnpossibile leneri, aquibus sunt, et intidelibus offendiculum, et fidelibus aedi-
eliam recte inlelligitur solvisse el liberasse quos ticium. Aliquando autemin eadem figura velgesta
voluit, corpus quod iu cruce reliquerat in sepulcro vel dicta, etiam duis resaliquidunum significant
positnm recepisse. In illavero quam proposuistide sicut fideles signiricaveruntlignaqueeinarcai fabri-
verbis Petri apostoli quajslione, quoniam quae nie cam coaptata sunt, eosdemque etiam animie octo
moveant perspicis, et alia fortasse, si diligentius qute in eadem arcaliberatae sunt : quomodo in illa
discuelianlur, possunt movereapud nos ea; vel evangelica similitudine de ovili, idem ipse Chri-
cogitando, vel quos dignum estet possumus con- slus esl el pastor etjanua (Joan. x, 2). 1 ,

sulendo, quaeramus. CAPUT Vi. —

17. Nec moveat ad impediendum

15. Considera tamen ne forle totum illud quod de istum inteilectum, quod eumdem Chrislum dixit
conclusis in carcere spiritibus, qui in diebus Noe non apostolusPelrus praedicasse illis incarcere conclu-
crediderant, Petrusapostolusdicil,omninoad infe- sis qui quondam non crediderant in diebus Noe, ut

ros non perlineat; sedad illapotius temporaquorum ideo non arbitremur hoc inlelligeudum quia illo
formam ad baec tempora Iranstulit. Iliaquippe res tempore uonduin venerat Christus. Nondum enim
gesta forma fuerat futurorum, ut ii qui modo non venerat scilicet in carne, sicut venit quando post
credunt Evangelio, duminomnibusgentibusaedifi- haec in terra visus est, et cum hominibusconversa-
catur Ecclesia, illis inlelligantur esse similes, qui tus est (Baruch. verumlamen ab initio ge-
iii, 38) :

tunc non crediderunt cum fabricaretur arca illi : neris humani, vel ad arguendos malos, sicut ad
autem qui crediderunt, et per Baptismum salvi Cain, ac prius adipsum Adam uxoremqueejus; vel
fiunt, comparentur,qui tuncineademarcasalvi
illis ad consolandos bonos, vel ad utrosque admonen-
factisuntperaquam; undeait,Ste et vos simili forma dos, ul alii ad salutem suam crederent, alii ad
Baptisma salvos facit. Ad hanc igitur formae simi- ptenam suam non crederenl, ipse utique non in
litudiuem, ceetera etiam de incredulis coaptemus, carne, sed in spiritu veniebat, visis congruis allo-
et non suspicemur quod apud inferos ad faciendos quens, quos volebat, sicut volebat. Quod autem
fideies atque liberandos Evangelium prcedicatum dixi, In spiritu veniebal, et ipse quidem Filius in
sit, vel adliuc etiam praedicetur, quasi et ibi sit subslantia Deitatis, quoniam corpus non est, uti-
Ecciesia constituta. que spiritus est : sed quid facit Fihus sine Spiritu
16. Ad illum ergo sensum quimovet, ideo vi- te sancto, vel sine Patre, cum inseparabilia sint
deutur attractiquihocPelrumsensissecrediderunt, oinnia opera Trinitatis ?
quiadixit, conclusis in carcere spiritibus praedica- IS.IpsaquoqueScripturaeverbadequibusagitur,
tum, quasi animae non possintintelligi spiritus, quae satis hoc, ut puto, indicant eis qui diligenter atten-
tunc erantincarne, atqueignorantiae tenebrisvelut dunt : QuiaChristus, inqmt, semel propeccatisnostris
carcere claudebantur; dequalicarcere sedesiderat mortuus esl,justus pro injustis, ut nos adducat Deo,
liberari ille qui dicit, Educ de carcereanimammeam, mortificatus quidem carne, vivificatus autem spiritu : in

ut confiteatur nomini tuo (Psai. cxLi, 8) ; quae alibi quo et iis qui in carcere conclusi erant, spiritibus adve-
urabramorlis appellatur: de qua non utiqueapud niens proedicavit, qui increduli fuerant aliquando,
inferos, sed hic liberali sunt, de quibus scriptum quando exspectabat Dei patientia in diebus Noe, cum
est, Qui sedebant in umbra mortis, lumen ortum est fabricaretur arca. Jam utarbitror, attenditur ordo *

eis (Isai. ix, autem in diebus Noe frustra

2). IUis verborum, Christus mortificatus carne, vivificatus
praedicatum est, quia non crediderunt, cum exspec- autem spiritu. In quo spiritu adveniens praedicavit
taret eos Dei patientia per tempus tot annorum * et illisspiritibusqui increduli fuerantahquando in

quibus arca eadem fabricata est (nam ejus etiam diebus Noe: quoniam prius quam veniret in carne
fabricalio quodammodo praedica'io fuit) ; sicut pro nobis moriturus, quod semel fecit, siepeantea
modo similes eorum non credunt, qui sub eadem veniebat in spirilu ad quos volebat, visis eos admo-
forma, ignorantiae tenebris velut carcere conclu- nens, sicut volebat, utique in spiritu, quo spirituet
duntur, frustra intuentes Ecclesiam toto mundo vivificatus est, cum in passione esset carne mor-
construi, imminente judicio, tanquamdiluvio quo tificatus. Quid est enimquodvivificatus estspiritu,
tunc omnes increduli perierunt: ait quippe Domi- nisi quod eadem caro, qua sola fuerat mortifica-
nus, Sicutindiebus Noe, ita erit et indiebus Filii homi- tus, vivificante spiritu resurrexit ?
nis. Manducabant, bibebant, nubebant, uxores ducebant, CAPUT VII. — 19. Nam quod fuerit anima morti-
donec intravit Noe in arcam; venit diluvium, et perdi- ficatus Jesus,hoc esteospirituquihominisest, quis
dit omnes{Luc. xvn, 26|. Sed quia ea res gesta etiam audeat dicere ; cummorsanimaenon sitnisipecca-
futuram rem significabat,ideoibidiluvium, et Bap- tum, aquoilleomninoimmunisfuit, cumpro nobis
tismum significavit tidelibus, et infidelibus poenam carne morlificaretur ? Si enim omuiura hominum
sicut in figura non rei gestee, sed tantummodo dictae, animaeexillaunasunt, quaeinsufflataest primoho-
quod de lapide scriptum est (Psal. cxvii, 22 Isai. ; miniperquempeccatumintravit in raundura,etper
vin, 44, et xxvni, 16 ; Dan. ii, 34, 45; Matth. xxi, 44 ;
peccatum mors, etitain omnes horainespertransiit
Luc. XX, 17 ; Act. iv, 11 ; Rom. ix, 33, etc), quo (fiom.v, 12) ;autnonestindeanimaChristi,quoniam
signiticatus estChristus, duoquaedam praenuntiala nullum habuitomnino peccatum, vel originaIe,veI

' Bad. Am. et Er„ per tempus cantum annorum. '

Sic Mss. At Edd., forma.
 : :

717 EPISTOLARUM CLASSIS III. 718

proprium, propter quod ei mors debita videretur ;

dum Deum spirilu, quia el in ipso fuerantmortifica-
proaobiseatnqiiippequaiuDon debebatexsolvil, in ti,cum morteinfidelitatisetimpietalisdetinerentur.
quo princeps muudi, mortisque preeposilus nihil in- 22. Heec expositioverborumPetricui displicet, vel
venit ( Joan. xi v, 30) neque enim absurdum est ut qui
; cui etiamsi non displicet, non taraen sufficit, quserat
primohominianimam creavit,creareletsibi aut si : ea secundum inferos intelligere. Quisi valueritilla
et ipsa inde est, eam suscipiendo mundavit, ut sine quibusmeraoveri supra comraemoravi,ita solvere
ullo prorsus peccato, vel perpetrato, vel traduclo, uteorum auferatdubitationem, imparliat et mihi
ad nos veniens de virgine nasceretur. Si aulem quod si factumfuerit, potuerunl illaverba utroque
aaim8enonexillaunapropagantur,et solaex Adam modo inlelligi ; sed ista sententiade nulla falsitate

caro trahit originale peccatum, ita sibi creavit ani- convincitur. Ad illas autem qusestiones quas anle
raam Dei Filius, ut caeteris creat, quam non tamen misisti, exceptaDei visionepercorpus, unde majus
carnipeccalimiscuit, sedsimilitudini carnispeccati opus moliendum est, ut potui, respondi, et per
{Hom. vin, 3). Sumpsit enim ex Virgine veram qui- Asellumdiaconummisi.quodteaccepissejamputo.
dem carnis substantiam ; non tamen peccati car- In recenti autem commonitorio tuo, cui nunc
nem, quia non ex carnali concupiscentia, sive respondi, duoquaesieras, quorum utrumque tracta-
seminatam, sive conceptam mortalem sane, ac ; tumest, unumlatius,alterumbrevius, de Petrisci-
per eetates mutabilem, tanquam carni peccatisine licet apostoli verbis, et de anima Domini. Exem-
peccato simillimam. plum sane litlerarum tuarum, quse continent
Acper hoc quaecumque de animaopiniovera
20. interrogationem utrum Dei substantia corporaliter
sit, quarum nullam lemere affirmare adhuc audeo, velut in loco videri possit, et apud nos nescio quomo-
nisi tantum illam repudiare, quacredunturanimae do aberraverunt, nec inveniri cum diu quaereren-
promeritisnescioquorumsuperioramactuumsuo- tur potuerunt, iterum admoneo mitterenegraveris.
rum,siagul8einsingulacorporatanquamincarceres
EPISTOLA CLXV *
(o).
trudi certe anima Christi non solum immortalis
;

secundum ceeterarum naturam, sed etiam nuUo Hieronymus Marcellino et Anapsychix e.xponensdiver-
,

mortificata peccato vel damnatione punita est, sas senientias de origine animx, hortans ut reliqua

petant ab Augustino, et indicans quibus ipse sii occu-

quibus duabuscausismors animee intelligi potest;
el ideo non secundum ipsam dici potuit Christus patus siudiis.

eare quippe viviticalusest,in

vivificatusspiritu. In Dominis vere sanctis atque omni officiorum chari-
quafueratmortificatus; ergo de carne dictumest. tate venerandis filiis Marcellino {b) et Anapsy-
Ipsa enim revixit auima redeunte, quia ipsa erat CHiiE, HiERONYMus, inChristo salutem.
mortua, anima recedente. Morti/icalus ergo carne
dictus est, quia secundum solam carnem mortuus
CAPUT PRIMUM. — I Tandem ex Africa vesirx litie-
.

ras Unanimilatis accepi; et non me pceniiet impuden-

est: viviflcatus autem spiritu, quia illo spiritu ope-
tix, qua tacentibus vobis meas frequenier in-
epistolas
rante, in quo ad quos volebat* veniebat et prsedi-
non
gessi, ut rescriptum mererer, et vos esse sospiies,
cabat, etiam ipsa caro vivificata surrexit, in qua
aliisnuntianiibus ,sedhestropoiissimum sermone cogno-
modo ad homines venit.
scerem. Super memini vestrx quxstiun-
animx siaiu
Proinde etiam illud quod postea dictum est
21.
culx, imo maximx ecclesiasticx quxsiionis : Uirum lap-
de incredulis, Qui reddent rationem ei qui paratus est
sa de ccelo sit, Pythagoras philosophus, omnesque
ut
vivos mortuosjudicare, nonest consequens uteos
et
Plntonici, ei Ortgenes putant ; an apropria Dei subs-
hic intelligamus mortuosqui de corpore exierunl.
taniia, ut Stoici, Manichxus, ei Hispana PrisciUiani
Fieri enim potest ut mortuos dixerit infideles ; hoc
hxresis suspicaniur ; an in thesauro habeaniur Dei,
est inanimamortuos, de qualibus dicitur, Dimitte
olimconditx, nt quidam Ecclesiastici stulta persuasione
mortuos ut sepeliant mortuos suos {Matth. vni, 22)
confiduni; an quotidiea Deo fiant, et mitianiur in cor-
vivos autem qui credunt in eum, non frustra au-
pora, secundum illud quod in Evangelio scriptum est,
dientes, Surge qui dormis, et exsurge a mortuis, et
« Paiermeus usquemodo operatur, ei ego operor {Joan.
illuminabilteChristus{Eph. v, 14);dequalibusetiam
V, 17); » an certe ex traduce, ut Tertullianus Apolli- ,

ipse Domiuus dicit, Venit hora, et nunc est, quando

naris, et maxima pars Occidenialium autumant; ui
mortui audient vocem Filii Dei ; et qui audierint, vi-
quomodo corpus ex corpore, sic anima nascatur ex
vent {Joan. v, 25). Proinde etiam quod sequitur et
dicit Petrus, Propter hoc enim et mortuis evangeliza-
amma, et simiLi cum bruiis animantibus conditione
subsistai. Super quo quid mihi videreiur, in opusculis
tum est, ut judicentur quidem secundum homines in
conira Ruffinum scripsisse me novi, adversus eumlibel-
carne, vivant autem secundum Deum spiritu, non co-
git apud inferos intelligi. Propter hoc enim in hac '
Ad bl. bn. tt. vc. quinque. v. et ad Am, Bad. Er.
vila et mortuis evangelizatum est, id est intidelibus Lov. recognita.
quoe autem 165 erat, nunc 53. Scripta
Alias 27
et iniquis; aut cum
crediderint, judicentur quidem (a) :

non multo post 410. aii.

secundum homines in carne, hoc est in diversis tri- (6) Marcellinus hic ille est tribunus, ccesus abhaereti-
bulationibus, et ipsa morte carnis unde idem apos- cis subinvidia tyrannidis Heracliante, uti ex Hieronyino
;
observavimus supra, ad epist. 151. Gui Marcellino ta-
tolus alio loco dicit, Tempus esse utjudicium incipiat metsi datie fueruot istee litterae haud miilto post annum
a domo Domini (I Petr. iv, 17) : Vivant autem secun- 410, non tamen eas edi oportuit seorsum ab epistola
proxirae sequenti, quippecujusillustrandiE causalocum
» Mss. prope omnes: Adrquos veniebat, prcedicabat. habuere hactenus inter Epistolas Augustinianas.
Il^ S. AUGUSTlNI EPISCOPI 720

lunKiuemsanctae memoriae Anaslasio, episcopoRomartse pondendum olium non esie respondit. Ego vero quousque
Ecclesiae, dedit ; in quo lubrica et subdola, imo stulta essct in corpore, hos libros edere nolui, ne forte
confessionc , dum auditorum snnplicitati illudere nili- responderet atiquando, et cum ipsa responsione ejus
tur, suae fidei,imo perfidix illusit : quos libros reor potius ederentur. autem defuncto ad hoc edidi
Illo

sanctum parentem vestrum habere Oceanum ; olim priorem, ut qui legit admoneatur aut non quaerere
enim edxlisunl, multis lUijfini libris adversus cnlum- omnino quomodo dttur anima nascentibut, aut certe de
nias respondentes . Certe habes ibi virum sanclum et re obscurissima enm solutionem quaeslionis hujus
eruditum Augustinum episcopum, qui viva, ul aiunt, admittere, quae conlrarianon sit apertistimis rebus quas
voce docere le poleril, et suam, imoper se nostram ex- deoriginali peccato fidescntholicanovit inparvulis, nist
plicare senlentiam. regenerentur in Chrislo sine dubilatione damnandis ;

CAP. II. — 2. volumen olim aggredivolui,

Ezechielis posteriorem veroadhoc utqusestionisdequa ibiagilur,
el sponsionem creberrimam sludiosis lectoribusredde- etiam quae nobis visa est solutio ipsa notcatur. Hoc
re; sed in ipsodictandi exordio ita animus meus occi- opus sic incipit: « Deum nostrum qui nos vocavit ».
dentalium provinciarum, et maxime urbis Romse vasta-
iione confusus est, ut juxla vulgare proverbium,
DE ORIGINE ANIM^ HOMIMS
proprium quoque ignoraremvocabulum diuqnetacui, :

sciens tempus esse lacrymarum. Hoc autem anno cum LIBER,

ires expiicassem libros, subitus impelus barbarorum, SBU

de quibus tuusdicit Virgilius, « Lateque vagantesBar- EPISTOLA CLXVI *
(a).
csei » [Virg. JEneid. iv), et sancta Scriptura delsmael,
Augustinus Hieronymo, recensens varias de animse
« Contra faciem omnium fratrum suorum habitabit »
origine sententias, cupit doceri quse potissimum le-
{Gen. XVI, i2), sic ^gypti limitem, Palaestinae, Phae-
nendasit; elquomodo adversus Pelagianorum dogma
nices, Syrix percurrit, ad instar torrentis cunctasecum
defendipossit ea quam illein superiore epislola suam
trahens, ut vixmanus eorum misericordia Christipo-
esse fere insinuavit, Singulat animas novas nascen-
iuerimus evadere. Quod si, juxta inclylum oralorem,
tibus fieri.
« silentinter arma leges » {Cic. pro Milone); quanto

magis studia Scripturarum, qux ei librorum multitu-
dine, et silentio, ac librariorum sedulilate, quodque
proprium est, securitate et otio dictanlium indigent
Duos itaque libros misisanctae filise mese Fabiolae, quo-
rum exemplasi volueris, ab ipsa poteris mutuari. Pro
angusiia quippe temporis alios describere non polui
quos curn legeris etvestibula videris,
erit, qualis ipsa sit futura domus.
misericordia qui nos adjuvil in difficillimo principio
CAPUT PRIMUM — i. Deum nostrum qui nos
vocavit in suum regnum et gioriam (I Thess. i\, 12),
! et et rogo ut hoc quod ad te scribo, sancle
rogavi
frater Hieronyme, consulens te de his quae nescio,
fructuosum esse nobis velit *. Quanquam enim te
: multo quain ego sum aetate majorem, tamenetiam
facilis conjectura ipse jam senex consulo ; sed ad discendum quod
Sed credo in Dei opus esl, nulla mihi aetas sera videri potest; quia
etsi senes magis decet docere quam discere, magis

supradicti operis, quod ipse adjuvet et in penultimis tamen discere quam quid doceant ignorare. Nihil
Prophetse partibus, in quibus Gog et Magog bella nar- equidem molestius fero in omnibus augustiis meis
rantur (Ezech. xxxviu, et xxxix) ; et in extremis, in quas patior in difficiilimis quaestionibus, quam in
quibus sacralissimi et inexplicabilis tempii xdificatio, tam longinquo tuee Charitatis absentiam, ut vix
varietas, mensuraque describitur (Id. xl-xlii1). possim meas dare, vix recipere litteras tuas, per
CAPUT lll. — 3. Sanctus frater noster Oceanus, cui intervalla, non dierum, non mensium, sed aliquot

vos cupitis commendari, tantus et lalis est, et sic eru- annorum;cum,si fieri posset, quotidie praesentem

ditus in lege Domini, ut absquenostro rogatu instruere te habere vellem, cum quo loquererquidquid vel-
vos possit, et nostram super cunctis qusestionibus Scri- lem. Nec ideo tamen non debui facerequodpotui,
pturarum pro modulo oommunis ingenii explicare si non potui totum quod volui.

sententiam. Incolumes vos et prolixa setate florentes 2. Eoce venit ad me religiosus juvenis, catholica

Christus Deus noster tueatur omnipotens, domini vere pacefrater,aetatefiIius,honorecompresbyternoster

sancti. Orosius, vigil ingenio, promptus eloquio, flagrans
studio, utile vas in domo Domini esse desiderans ad ,

DE DUABUS EPISTOLIS PROXIME SEUUENTIBUS. refellendas falsas perniciosasque doctrinas, quee

(lIB. 11 RETRACT. CAPHT XLV). animas Hispanorum mullo infelicius, quam corpora
Scripsietiam duos libros ad Hieronymum presbyterum barbaricus gladius,trucidarunt. Nam inde adnos
sedenlem in Betlilehem : unumde Origine Animse homi- usque ab oceanilittore properavit,faina excit us quod
nis;alterum de SententiaJacobiapostoli,ubiait, « Qui- ameposset dehis quae scire vellet, quidquid vellet
cumque lotam legemservaverit, offendat autem in uno, audire. Neque nullumcepit adventus sui fructum.
factus est omnium reus » (Jacobi u, 10) ; de utroque Primo, ne de me multum famae crederet: deinde
consulenseum.Sedin illo priore quaestionem quam pro-
Lov., velis. At Bad. Er. etMss., habent t;e/t7.
'

posui, ipse non solvi ; inposteriore autem quid mihi de * In hujus recensione coUati sunt b. bl. c. ct. s. j. I.

illa solvenia videretur ipse non tacui : sed utrum hoc mr. r. sb. t. tt. vc. duo bn. duo th. decem v. et Am.
approbaret etiam Bad. Er. Lov.
ille, consului. Rescripsitautem, lau-
(a) Alias 28 quae autem 166 erat, nunc 105. Scripta
:

dans eamdem consultationem meam,sibi lamen adres- an. 415. verno tempore.
721 EPISTOLARUM CLASSIS III. 721

docui hominem quod potui ;

quod aulem non po- et ubique tota est, corpus est anima quoniam tale ;

lui, unde discere posset, admonui, atque ut aii te aliquid ipsa non est.Porro si corpus non est, nisi
iret hortatus sum. Qua inre consiliura vel priEc p- quod per loci spatium aliqua longitudine, latitu-

tum meum cum libenler et obedienter acciperet, dine, altitudine ita sislitur vel raovetur, ut majore
rogavi eum ut abs te veniens, per nos ad propria sui parte raajoreralocum occupet.et breviore bre-
remearet. Quam ejus pollicitationem tenens, occa- viorem, minusque sit in parte quam in toto, non est
sionem mihi credldi a Domino esse concessam,qua corpus anima.Per totura quippe corpus quod ani-
tibi scriberem dehis qu<B per te scire cupio. Quee- mat, non localidiffusione^sed quadain vitali inten-
rebam enim quem ad te mitterem, nec mihi facile tione porrigitur : nam per omnes ejus particulas
occurrebat idoneus, et fide agendi, et a^critate tota simui adest, nec minor in minoribus, et in ma-
obediendi, et exercitatione peregrinandi. Ubi ergo joribus major; sed alicubi intentius,alicubi rerais-
istum juvenem expertus sum, eura ipsum esse qua- sius, et in oranibus tota, et in singulis tota est.

lem a Domino petebam, dubitare non potui. Neque enim aliter, quod in corpore etiam non toto

CAPUT II. — 3. Accipe igitur quae mihi,pelo, ape- sentit Staraen tota sentit:nam cum exiguo puncto
rire ac disserere non graveris. Qusestio de anima in carne viva aliquid tangitur, quamvis locus ille
multos movet, in quibus etme esse confiteor. Nam non solura totius corpori non sit, sed vix in cor-
quid de anima firmissime teneam, non lacebo : pore videatur, animam tamen totam non latet ;

deinde subjungam quid mihi adhuc expediri velim. neque id quod sentitur, per corporiscunctadiscur-

Animahominisimmortalisest.secundumquemdam *rit, sed ibi tantum sentitur ubi fit. Unde ergo ad to-

raodum suum. Non enim omni modo sicut Deus, de tam mox pervenit quod non in toto fit, nisi quia et

quo dictum est quia solus habet immortalilatem ibi tota est ubi nec ut tota ibi i^it, ceetera deserit?
fit,

(I Tim. VI, \ 6). Nam de animae mortibus sancta Scrip- Vivunt enim ea preesente, ubi nihil tale fac-
et illa

tura multa coramemorat; unde illud est, 5memor- tum est. Quod si fieret, et utrumque simul fieret,
tuos sepelire mortuos suos [Matlh. viii, 22) sed : simul utrumque totam pariter non lateret. Proinde
quod moritur alienata a vita Dei, ut taraen in
ifa .et in omnibus siraul, et in singulis particuhs cor-
natura sua viverenon omnino desistat; itamorta- poris sui, tota simul esse non posset, si per illas ita

lis ex aliqua causa invenitur, ul etiam immortalis difFunderetur,ut videraus corpora diffusa per spa-
non sine ratione dicatur. Non est pars Dei anima. tia locorum, minoribus suispartibus minora occu-

Si enim hoc esset, omni modo incommulabilis at- pare, et amplioribus ampliora. Quapropter si anima
queincorruptibihs esset. Quodsi essef,necdeficeret* corpus esse dicenda est, corpusqualenon est certe

in deterius, nec proficeret

in raehus nec aliquid in
semetipsa vel inciperet habere quod non habebat,
vel desineret habere quod habebat, quantum ad
ejus ipsius afifectiones pertinet: quara vero aliter se
habeat, non opus est extrinsecus testimonio
quis seipsum advertit, agnoscit. Frustraautemdici-
tur ab eis qui animam Dei partem esse volunt, hanc
ejus labem ac turpitudinem quam videraus in ne-
quissimis hominibus, hanc denique infirmitatera et
aegritudinem quam sentimus in omnibus homini-
bus, non ex ipsa illi esse, sed ex corpore quid in-
terest unde segrotet, quae si esset incommutabilis,
undeUbet aegrotare non posset ? Nam quod vere
;
terreoum est, nec quale humidura, aut aerium,aut
aetheriura.Oraniaquippe taliaraajorasuntin majo-
ribuslocis,et minora in rainoribus, et nihil eorum
in aliqua sui parte totum adest ;sed ut suntpartes
;
quis- locorum, ita occupantur partibus corporum. Unde
intelligitur anima, sive corpus, sive incorporea di-
cenda sit, propriam quamdam habere naturam,
oranibus his mundanee molis clementis excellen-
tiore substantia creatara, quae veraciter non possit
in ahqua phantasia corporahum imaginura, quas
: per carnis sensus percipimus, cogitari, sed mente
Neque haec proinde loquor,
intelhgi, vilaque sentiri.
ut te quae tibi nota sunt doceam sed ut aperiam :

incommutabile et incorruptibile est, nullius rei
accessu commulari vel corrumpi potest alioquin
non Achillea tantura, sicut fabulaeferunt, sed om-
nis caro esset invulnerabilis, si
deret.Non est itaque natura incommutabilis, quae
aliquo modo, aliqua causa, aliqua parte-rautabilis
est:Deum autera nefas est,nisi vere summequein-
commutabilera credere. Non est igitur anima pars
Dei.
4. Incorpoream quoque esse animam,
quid firmissirae de anima teneam, ne me quisquam,
: cum ad ea venero quee requiro,nihil de anima vel
scientia vel fide tenere arbitretur.
nullusei casus acci- 5. Certus etiam sum animara nulla Dei culpa,
nuUa Dei necessitatevel sua,sed propria voluntate
in peccatura esse colIapsam:nec liberari posse de
corporemortishujusvel suae voluntatis virtute,tan-
quam sibi ad hoc sufflciente, vel ipsius corporis
morte, sed gratia Dei per Jesum Christum Dominum
etsi diffi- nostrum (iiom. vii, 24, 25) nec omnino esse animam
;

ciletardioribus persuaderipotest, raihi taraenfateor ullam in genere huraano, cui non sit necessarius ad
esse persuasum. Sed ne verbi controversiam vel su- liberationem raediator Dei et hominum homo Chris-
perfluofaciam,velmeritopatiar,quoniamcumdere tus Jesus.Quaecumque autem sinegratia Mediato-
coustat, non est opus certare de nominB:si corpus ris et Sacramento ejus, in qualibet corporis aetate,

est omnis substantia, vel essentia, vel si quid aptius de corpore exierit, et io pcenara futuram, et in ul-
nuncupalur id quod ahquo modo est in seipso,cor- timo judicio recepturam corpus ad poenam. Si
pus est anima.Item si eam solam incorporeara pla- autera post generationem humanam,qu8e factaest
cet appellarenaturamquae summeincommutabilis ' Mss. aliquot, quod in eorpore non toto fit tamen, etc.
723 S. AUGUSTINI EPISCOPI 714
ex Adam, regeneretur in Christo ad ejus perlinens inculpabilem inviolabilemque naturam a creaturfie
societatem.etrequiem post mortem corporis habi- vitiiset labe secernerem,cum illi asubstantia mali,
turam, et corpus ad gloriam recepturam. Haec sunt cui proprium principium principesque tribuunl,
qufB de anima firmissime teneo. ipsam boni Dei substantiam ex parte qiia capta '

CAPUT III. —6. Nunc accipe.quaeso, quid requi- est, corruptam et oppressam.et ad peccandi neces-
ram, et noli me spernere sic non le spernat qui
;
• sitatem perduclam esse contendant. Hoc itaque ex-
pro nobis dignatus esl sperni.Quaero ubi contraxerit cepto haereticae opinionis errore, ex quatuor reli-
anima reatum quo Irahitur in condemnationem, quis opinionibus quaenam sit eligenda scire desi-
etiam infantis morte pr*venti,si ei per Sacramentum dero. Qiiaecumque enim eligenda est, absit ut
quo eliam parvuU baptizantur, Christi gratia non impugrfct hanc fidem de qua certi sumus, omni
subvenerit. Non enimesexillis qui modo novaquee- animae etiam parvuli infantis necessariam esse li-
dam garrirecoeperunt,dicentesnullum reatum esse berationem ex obligatione peccati.eamquenullam
ex Adam tractum, qui per Baptis mum in infante sol- esse nisiper Jesum Cbristura, et hunc crucifixum.
valur.Quodte sapere si scirem,imo nisi te id non CAPUT IV. —8. Proindenelongumfaciamus.hoc
sapere scirem, nequaquam hoc abs te quaererem quodsingulas animas singulis nascenti-
cerle sentis
aul quaerendum putarem. Sed quia tenemus de hac bus etiam modo Deus faciat. Cui sententiae ne obji-
re sententiam tuam concinentem catholicae funda- ciatur quod omnes creaturas sexto die consiim-
lissimaefidei^quaetJovinianivaniloquiaredarguens,. maverit Deus et septimo die requieverit, adhibes
adhibuisti testimonium exlibro Job, iVewo mundus testimonium ex Evangelio, Paler meus usque nunc
in conspectu tuo, necinfans cujus est diei unius vita ope?'a/Mr(Joan.v,17).SicenimadMarcellinum scrip-
sujoer^m-Qw (JoftTxv, 4, sec,LXX),deindeadjimxisti, sisti in qua epistoia etiam mei commeraorationem
:

Tenemurque reiin similitudinepraevaricationis Adse benevolentissime facere dignatus es, quod hic me
(/fte?'on.Zi7>,2aflfi;e?'SMsJoyi>i.);etlibertuusinJonam haberet in Africa, qui ei ipsam facilius possem ex-
prophetam satis hoc insigniter dilucideque declarat, plicare sententiam [Sup.epist. 165). Quod si potuis-
'
ubi jejunare parvulos propteripsum originale pec- sem, non ilie tam longe posito inquire-
hoc abs te
catum, merito coactos esse dixisti (Id.inJonam): ret; si tamen id tibi ex Africa scripsit. Nam quando
non inconvenienter abs tequ8ero,hunc reatum ani- scripserit nescio; tantum scio qiiod de hoc bene
ma ubi contraxerit, unde oporteat eam etiam in cognoverit cunctationem meam unde me incon- :

illa aetale per Sacramentum christianae gratiae 11- »sulto facere voluit. Quanquam etiam si consuleret,
berari. magis hortarer, et gratias agerem quod nobis om-
7. Ego quidem ante aliquot annos, cum nibus conferri * posset, nisi tu breviter rescribere,
libros
quosdaro scriberem de Libero Arbitrio,qui in mul- quam respondere maluisses credo ne superfluo :

torummanus exierunt, etnunchabentur aplurimis, laborares, ubi ego essem,quem putabas id optime
scire quod ille quaesiverat. Ecce volo ut illa sen-
quatuor opiniones de animae incarnatione, Utrum
tentia etiam mea sit, sed nondum esse confirmo.
ex illa una quae primo homini data est, caeterse pro-
pagentur an singulis quibusque novse etiam modo
:
9. Misisti ad me discipulos ut ea doceam quae non-
fiant an ahcubi jam existentes, vel mittantur divi-
:
dum ipse didiei. Doce ergo quod doceam : nam ut
nitus, vel sponte labantur in corpora ita putavj ;
doceam multi a me flagitant, eisque me sicut alia

earum vera esset.non

esse tractandasjUt quaelibet multa, et hoc ignorare confiteor:etfortasse quam-
impediret intentionem meam, qua tunc adversus vis iu os meum verecundentur, tamen apud se di-
eos quantis poteram viribus agebam,qui naturam cunt, Tu es magisterin Israel, et haecignoras [Joan.
mah suo principio prajditam *,adversus Deum co- iquodquidem Dominuseidixit, qui erat unus
111,10)

nantur inducere, id est contra Manichaeos (De Libero
Arbitrio, nam de Priscillianistis adhuc
lib. 3 c. 21) :
nihilaudieram,qui non multumab isfis dissimiles
blasphemias fabulantur. Ideo quintam opinionem
non addidi, quam in tua epistola inter caeterascom-
memorasti.ne aliquam preeterites.ubi dehacquaes-
illorum quod delectabat vocari Rabbi:unde etiam
ad verum magistrum nocte venerat, quia fortassis
erubescebat discere, qui docere consueverat. Me au-
tem potius magisfrum audire, quam velut magis-
trum delectat audiri. Recolo enim quid dixerit eis
quosprae caeteris elegit Vos autem, inquit, nolite
:

tione interroganti rescripsisti religiosee memoriae vocari ab hominibus Rabbi; unus est enim magister
viro.nobisqueinChristicharitategratissimo Marcel- vester, Chnstus [Matth. xxtii, 8). Nec alius docuit
lino, quod aniraa ' sit pars Dei primo, quia non :
Moysenetiam per Jetro {Exod.iywi, 14-23), necalius
de incarnatione ejus,sed de natura quaeritur,cum Cornelium etiam per priorem Ve\.vn\Q{Act. x, 25-48),
hoc quaeritur; deinde, quia hoc sentiunt illi contra nec alius Petrum etiam per posteriorem Paulum
quos agebam, et id maxime agebam ut Creatoris {Galat. \\, 11-21) : a quocumque enim verum dici-

tur,illodouantedicilur,qui est ipsa Veritas.Quid si

ideo adhucista nesciraus, et ea neque orando, ne-
' Mss. quatuor, si non te spernat. Bad et Er., ne ie
spernat que legendo, neque cogitando et ratiocinando inve-
«Lov editam. At editiones antiquiores et Mss., prcB- non solum indoctos
ditam.
nire potuimus, ut proberaur
* Edd., anima non sit pars Dei. Expunximus negatio

tionem, quae abest a melioribus Mss. Nempe hoc Mani- Mss. sex, ex parte quce caplaest.
chaei sentiebaut, quod anima sit pars Dei. Edd., conferre.
 : !

725 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 726

quanta charitate doceamus, verutu a doctis etiam malia : sed quod ea quae ood erant, tuoc fecerit,
quanta hurailitate discamus? maaifestum est. NuDa eoira erat avis.nullus pis-
10. Doce ergo, queeso, quod doceam, doceqiiod cis, nulla arbor, nuUum animal : et bene intelligi-

teaeam, et dic mihi, si animae singillalim singulis tur ab his creatis requievisse, quae noa eraat, et

hodiequenascentibusfiunt, ubiinparvuiis peccent, creata sunt, idestcessasse, neultraquae noo eraot

ut indigeanl in Sacramento Christi remissiouepec- creareotur. Sed auoc quod dicitur aniraas non io
cati, peccantes in Adaraex quocaroest propagata oescio quo fonte jam existentes raitlere, necde illa
peccati autsi non peccant, qua juslitia Creatoris
: una originaliter Irahere, nec pro deliclis antecar-
ita peccatoobliganturalieno,cumexindepropagatis nem commissis carneis vinculis compedire, sed
membris mortalibusinserunlur, ut eas,aisiperEc- aovas creare siogulas siogulis suam cuique nas-
clesiam subventum fuerit, damnalio consequatur; ceoti, oooaliquid facere dicitur, quod aoteooofe-
cum in earum potestate non sit, ut eispossitgratia Jam enim sexto
cerat. die fecerat homioemadima-
Baptismi subveniri.Totigitur animarum milia,qu8e gioem suam quod ; utique secuodum aoimam
ia mortibus parvulorura sine indulgentia christia- ratiooalem fecisse iotelligitur ^ Hoc et ouoc facit,
ni Sacramenti de corporibus exeunt, qua flequitate ooo iastitueodo quod noo erat, sed multiplicaodo
damnanlur,sinov8ecreatae',nullo suo praecedente quod erat. Undeet illud verum est, quod a rebus,
peccato, sed voluntate Creatoris singulae singulis quae oon erant, instituendis requievit: et hoc ve-
nascenlibus adhaeserunt, quibus eas animandis ille rum est, quod ooo solum guberoaodo quae fecit,
creavit et dedit; quiutique noveratquod unaquae- verum etiam aliquid ooo quod ooodum,sed quod
que earum nulla sua culpa sine baptismo Christi jam creaverat, oumerosius creaodo usque auoc
de corpore fueral exitura ? Quoniam igitur neque operatur. Vel sic ergo, vel alio raodo quolibet exi-
de Deo possumus dicere quod vel cogat animas mus ab eo quod oobis objicitur de requie Dei ab
fieri peccatrices, vel puniatinnocentes neque ne- ; operibus suis, ne propterea non credamus nuoc
gare fas aobisest,easqu8esine Christi Sacrameoto usque fieri animas novas, ooo ex illa uoa, sed si-
de corporibus exierint, etiam parvulorum, non nisi cut illam suam.
in damnationemtrahi obsecro te, quomodo haec : 13. Nam quod dicitur. Quare facit aoimas eis
opiniodefenditur, quacredunturanimaenon exilla quos oovit cito morituros ? possumus respoodere,
una primi hominis tieri omnes, sed sicut illa una pareotum hioc peccata vel coovioci, vel flagellari.
uni, ita siagulis singulee ? Possumus etiam recte illius moderatiooi ista relia-
CAPUT V. —
Ea veroqueedicuntur aliacon-
11. quere, quera scimus omoibus temporaliter traa-
tra hancopinionem.facile pulomeposse refellere; seuntibus rebus,ubisuot eliara aoimalium ortus et
sicuti est illud, quo eam sibi quidam videntur ur- obitus, cursum proatissimum dare sed oos isla ;

gere, quomodo consummaverit Deus omniaopera seotire ooo posse, quae si seotiremus, delectatione
jsua sexto die et septimo requieverit (Gen. ii, 2), si ioeffabili mulcereraur. Noo eoim frustra per pro-
novas adhuc animas creat? Quibus si dixerimus phetam, quihoecdivioitus iaspirata didicerat, dic-
quod ex Evangelio in supradicta epistola potuisti, tum estde Deo Qui profert numerose soeculum{a).
:

Patermeus usque nunc operaiur ; respondent operatur
dictum est, institutas administrando, non novas
iastituendonaturas, neScripturee Geneseoscontra-
dicatur.ubiapertissimelegiturconsummasseDeum
omnia opera sua. Nam et quod eum scriptum est
requievisse, utique acreandisnovis creaturisintel-
ligendum est, aoa a guberaaadis quia tuac ea
Uode musica, id estscieotiaseosusve beae modu-
laadi, adadmooilioaem magoae rei etiam mortaU-
bus ratioaales habeotibus aoimas Dei largitate
coocessat est. Uode si homo facieodi carmiois ar-
tifex oovit quas quibus moras vocibus tribuat, ut
illud quod caoitur decedeotibus ac succedeotibus
;
soios pulcherrime currat ac traoseat quaato ma- ;

quae aoa eraat fecit, a quibus facieadis requievit gis Deus, cujus sapieotia, per quam fecit omia,
quiacoasummaverat omnia qufe autequam esseat, looge omoibus artibus praefereuda est, oulla in
vidit esse facieada, ut deinceps non ea quae non oaturis oasceotibusetoccideotibus temporumspa-
erant, sed exhisqueejam eraat, crearet etfaceret tia, quae taoquam syllabae ac verba ad particulas
quidquid faceret. Ita utrumque verum esse moas- hujus saeculi pertioent, ia hoc labeotium rerum
tratur, et quod dictum es\, requievit ab operibus suis; taoquam mirabili caotico, vel brevius, vel pro-
etquoddictum est, usque nunc operalur quoniam : ductius, quam modulatio praecogoita et praefioita
Genesi aoa potest Evaogelium esse cootrarium. deposcit, praeterire permitlitHoc cum etiam de !

12. Verum his qui haec ideo dicuot ae credatur arboiisfolio dixerim, et deoostrorum oumero ca-
modo Deus, sicut illam uoam oovas aoimas quae pillorum quaoto magis dehominis ortu etoccasu
;

ooo eraot, facere ; sed ex illa uoa quae jam erat, cujus temporalisvitabrevius productiusvenouteo-
eas creare, vel ex foate aliquo sive thesauro quo- ditur, quara Deus dispositor temporum novit uai-
dam quem tunc fecit, cas mittere,facile responde- versitatis moderamiui coosooare
tur etiam illis sex diebus raulta Deum creasse ex
'
Mss. quinque Vat. et sex Gallic, post fecisse intel-
his oaturis quasjam creaverat, sicut ex aquis ali-
ligitur, heec inserunt : Tandem post longam disputatio-
les el pisces ; ex terra autem arbores, fenum, ani- nem, ecclesiasticam confirmasti sententiam. Hoc et nunc
fmcit, etc.
(a) Legitur apud LXX. Isai, sx, 26, ho ekpherdn kat'
'
In Mss. non paucis, ereaturce. artichmon lon kosmon aKtot^.
 ;

72T S. AUGUSTINI EPISCOPI 728

14. Id etiam quodaiunt, omnequod in tempore Deus juslusest, Deus omnipotensest:hocdubitare

coepit esse, immortale esse non posse quia omnia ;
omnino dementis est. Tanlorum ergo malorum
orta occidunt, et aucta senescunt, ut eo modo credi quae fiunt in parvulis, causa justa dicatur. Nempe
cogant.animum humanum ideo esseimmortalem, cum majores solemus dicere aut
ista paliuntur,
quod aule omnia tempora sit creatus, non movel sicut inJob merita examinari, aut sicut in Herode
fidem nostram ul enim aiia taceam, coepitesse in
: peccata puniri et de quibusdam exemplis quae
:

tempore immortalitas carnis Christi, qusn tamen Deus manifesta esse voluit, alia quae obscura sunt
jam non moritur, el mors ei ultra non dominabi- homini conjectare conceditur sed hoc in majori- ;

tur {Rom. vi, 9). bus. De parvulis autem quid respondeamus edis-
quod in libro adversus Ruffinum
15. Illud vero sere, si paenis tantis nulla in eis sunt punienda
posuisti, quosdamhuic sententiee calumniari.quod peccata : nam utique nulla est in illis aetatibus
Deum dareanimas adulterinis conceptibus videa- examinanda justitia.

tur indignum, unde conanturastrueremeritis ges- 17. De ingeniorum vero diversilate,imo absurdi-
t8e ante carnem vitse, animas quasi ad ergastula tate ' , quid dicam ? quae quidem in parvulis latet, aed
hujusmodi jnste posse perduci (Adv. Ruffinumjib. abipsis exordiis naturalibusducta.apparetin gran-
3) ;non me movet multa cogitantem quibus haec dibus, quorum nonnulli tam tardi et obliviosi sunt,
possit calumnia refutari. Etquod ipse respondisti, ut ne prima quidem discere litterarum elementa
non esse vitium sementis in tritico quod furto di- potuerint:quidamverotantae suntfatuitatis,ut non
citur esse sublatum, sedin eo qui frumenta fura- multum a pecoribus dififerant;quosmoriones vulgo
tus est nec idcirco terram non debuisse gremio
; vocant.Respondetur fortasse, Corpora hoc faciunt.
suo semina confovere.quia sator immunda ea pro- Sed numquid secundum hanc sententiam quam
jeceritmanu elegantissima simiiitudo est.Quam et defendi volumus, anima sibicorpuselegit, et in eli-
antequam legerem, nullas mihi objectio ista de gendo cum falleretur, erravit ? aut cum in corpus
adulterinis fetibusinhacqusestione faciebatangus- cogeretur intrare nccessitate na5cendi,alia corpora
tias, generaliter intuenti multa bona Deumfacere, praeoccupantibus animarum turbis,ipsaaliud non
etiam de nostris malis nostrisquepeccatis.Anima- invenit,et sicut in spectaculoahquo locum,ita car-
lisautem cujuscuraquecreatio^si habeatpium pru- nem non quam voluit, sed quam valuit, occupavit ?
dentemque consideratorem, ineflfabilem laudem Numquid haec et talia vel dicere possuraus, vel sen-
Creatoris exitat ;quanto magis creatio noncujusli- tire debemus? Doce igitur quid sentire, quiddicere
bet animalis, sed hominis 1 Si autem causa creandi debeamus, ut constet nobis ratio novarum anima-
quaeritur nulla citius et melius respondetur, nisi rum singillatimque factarum singulis corporibus.
quia omnis creatura Dei bona est. Et quid dignius CAPUT VIL— 18.Egoquidemnondeingeniis,sed
quam ut bona faciat bonus Deus, quae nemo po- saltem de poenis parvulorum, quas in hac vita pa-
test facere nisi Deus ? tiunlur, dixi aliquid in librisillis de Libero Arbitrio.
CAPUT VI. — 16. Haec et alia quae possum,8icut Quod quale sit, et cur mihi in ista quam habemus
possum,dicoadversuseosqui hancopinionem qua in manibus quaestione non sufficiat, inlimabo, et
credunturanimae sicut illa unasingulisfieri, labe- eum ipsum de tertio libro locum excerptum his lit-
factare conantur. Sed cum ad paenas ventum est teris inseram.Nam ita s,ehaihei Decruciatibusautem :

parvuIorum,magnismihi crede coarctor augustiis, corporis qutbus affliguntur parvuli,quorumper3etatem

nec quid respondeam prorsusinvenio non solum : nulla peccatasuntySianimse quibusanimaniur,nonprius-
eas poenas dico, quas habet post hanc vilam illa quam ipsi homines esse cseperunt, major querela et quasi
damnatio, quonecesse est trahantur, side corpore misericorsdeponi solet,cum dicitur, Quidmali fecerunt,
exieritsine christianae gratiae Sacramento sedeas ; ut istapaterenturfquasi possitesse merituminnocentise,
ipsas quae in hac vita dolentibus nobis versantur antequam quisque nocerealiquidpassit Cuin autem boni !

ante oculos, quas enumerare si velim, prius tem- aliquid operatur Deus in emendatione majorum, cum
pus quamexempla deficient. Languescunt aegritu- parvulorum suorum qui eis charisunt, doloribus acmor-
dinibus, torquentur doIoribus,fame et siti crucian- tibus flagellantur, cur ista non fiant, quandocum trans-
membris.privantur sensidus, ve-
tur, debilitautur ierint,pro non factis erunt, in quibus facta sunt : pro-
xanturabimmundisspiritibus.Demonstrandumest pter quos autem factasunt,aut meliores erunt,sitempo-
utique.quomodo ista sine illa suamalacausa juste ralibus incommodis emendati, rectius elegerint vivere
patiantur. Nonenim dici fasest, aut ista ignorante aut excusationem in futuri judicii supplicio non habe-
Deo fieri, aut eum non posse resistere facientibus, bunt, si vitx hujus angoribus, ad aeternamvitamdeside-
autinjuste ista vel facere velpermittere.Numquid- rium convertere noluerint^ Quis autem novit quid par-
nam sicut animahairrationabilia recte dicimus in quorum cruciatibus duritia majorumcontundi-
vulis, de
usus dari naturis excellentioribus, etsi vitiosis, tur,aut exercetur fides,autmisericordia probatur : quis
sicut apertissime in Evangelio videmus porcos ad ergo novit quid ipsis parvulis in secreto judiciorum suo-
usum desideratum concessos esse daemonibus rum bonse compensationis reservet Deus'l Quoniam quan-
{Matth. vm, 32) hocet de homine recte possumus
; quam nihil recte fecerint, tamen nec peccantes aliquid
dicere ? Animal est enim, sed rationale, etsi mor- ista perpessisunt. Non enim frustra etiam infantes illos,
tale. Anima est rationahs in illis membris, quae absur
'
Bad. Am. Er. et Mss. undecim omittunt, im,o
tantis afflicUonibus paeaas luit ; Deus bonus est. ditale.
 729 EPISTOLARUM CLASSIS III. 730
qui cum Dominus noster Jesus Christus necandus ab dam, id est spirilualem generationem veniunt, qui-
Herode qusereretur, occisi swit, in honorem martyrum cumque ad Christum perveniunt. Ideo ergo dictum
receptos comijiendat Ecclesia {De Libero Arbitrio, lib. omnes, et ibi omnes quia sicut omnes
est, et hic :

3, c. 25, n. e'^). qui moriuntur, nonnisi in Adam moriuntur ita :

19. Hoec tunc dixi, cum hanc ipsam de qua nunc omnes qui vlvificabuntur, nonnisi in Christo vivi-
agitur vellem communire sententiam. Sicut enim ficabuntur. Ac per hoc, quisquis nobis dixerit
paulo ante commemoravi, qusecumque illarum de queniquam in resurrectione mortuorura vivificari
animae incarnatione quatuor opinionum vera essel, posse nisi in Christo ; tanquam pestis ' communis
inculpatam substanliam Creatoris, et a nostrorum fideidetestandus quisquis dixerit quod in
est. Iteui

peccatorum societate remotissimam nitebar osten- Christo vivificabunturetiam parvuliquisine Sacra-

dere. Et ideo queecumque illarum veritate posset menti ejus participalione de vita exeunt, hic pro-
convinci et repudiari, ad curam intentionis meae, fecto et coutra apostolicam preedicationem venit,
quam tunc habebam,aon pertinebat ;quandoqui- et totam condemnat Ecclesiam, ubi propterea cum

dera cunctis diligentiore disputatione discussis,
quaecumque illarum recte vinceret caeteras, mese-
curissirao fieret, quando etiam secundum omnes
id quod agebam, invictum persistere demonstra-
bam. Nunc vero unam volo, si possum, ratione
baptizandis parvulis feslinatur et curritur, quia sine
dubio creditur aliter eos iu Christo vivificari om-
ninononposse.QuiautemnonvivificaturinChristo,
restat ut in ea conderanatione raaneat de qua dicit
Apostohis Per unius delictum in omnes homines
:

recta ehgere ex omnibus et propterea hujus ipisus

; ad condemnalionem (Rom. v, 18). Cui dehcto obno-
de qua nunc agimus defensionem, in his quee com- xios parvulos nasci, et oranis credil Ecclesia, et
memoravi de illo hbro, verbis meis attenlius ;in- et ipse jam conlra Joviniaomn disputans, et expo-
tuens, validam firmamque non video. nens Jonam prophetam, sicut paulo anle comme-
20. Nam velut firraaraentum ejus illud est, quod moravi, fide veracissiraa definisU credo et in aliis ;

ibi dixi Quis autem novit quid parvulis, de quo-

:
locis opusculorum tuorum quse vel non legi, velin
rum C7'uciatibus duritiamojorum contunditur, aut praesentia non recordor. Hujus igitur damnationis
exercetur fides, aut misericordia probaiur : quis in parvulis causam requiro quia neque anima- ;

e7'go novit quid ipsis parvulis in secretojudiciorum rum, si novae fiunt singulis singulae. video esse
suorum bonae compensationis reservet Deus ? Sed ulkim in illa aetate peccatum, nec a Deo damnari
hoc non immerito dici video de his qui vel pro aliquam credo, quam videt nullum habere pecca-
Christi nomine ac vera religione tale aliquid etiam tum.
nescientes patiuntur, vel Sacramento Christi jam CAPUT vm. — 22. An forte dicendum est, in par-
imbuti sunt ;
quia sine societate unius Mediatoris vulo carnem solam causam esse peccati novam ;

liberari a damnatione non possunt, ut possit eis, vero illi animam fieri, qua secundum Dei praecepta
etiam pro iliis malis quae hic in diversis afflictioni- vivente, in adjutorio gratiae Christi, et ipsi carni
bus pertulerunt, compensalio ista preestari. Nunc edoraitae ac snbjugatae possit incorruptionis meri-
autem cum ista quaestio non possit absolvi, nisi tum comparari : sed quia in parvulo anima non-
etiam de his parvulis respondeatur, qui post gra- dum id agere potest, nisi Christi acceperit Sacra-
vissimos cruciatus sine Sacramento ohristianse so- mentum, per hanc gratiam carni ejus acquiritur
cietatis exspirant ;
quae circa eos compensatio cogi- quod iilius moribus nondum potuit si autem sine ;

tanda est, quibus insuper et daranalio praeparata illo Sacramentoanimaparvuli exierit, ipsaquidem

est ? Nam et de baptismo parvulorum in eodem in aeterna vita erit, unde eam nullum peccatum
libro, non quidem sufficienter, sed quantum illi potuit separare, caro vero ejus nou resurget in
operi satis esse videbatur, utcumque respondi, Chrislo, non percepto ante mortem ihius Sacra-
quod etiam nescientibus, et fidem suam nondum mento ?
habentibus prodest non tamen de damnatione
: 23. Hanc opinionem nunquam audivi, nunquam
eorum parvulorum, qui sine illo ex hac vita emi- legi. Sed plane audivi et credidi, propter quod et

grant, tunc ahquid dicendum putavi, quia non locutus sum, Quia venit hora, quando omnes qui
quod nunc agitur, agebatur. in monumentis sunt, audient vocem ejus ; etproce-
21. Sed ut omittaraus et contemnamus ea quse dent quibene fecerunt inresurrectionem vilee{Joan.
,

brevi tempore paliuntur, nec transacta revocantur, v, 28, 29) ipsa est de qua dicitur, et per unum
:

nuraquid similifercontemnere possumusquod per hominem resurrectio mortuorum ; ipsa est qua in
unum hominem tnors, et per unum hominem resur- Christo omnes vivificabuntur : qui autem male ege-
rectio mo7'tuorum. Sicut enim in Adam omnes mo- runt,in resurreclionemjudicii. Quid hicergodeiUis
riuntur,sicetinChristoomnesvivificabuntur{\Cor. infanlibus intelligendum est, qui priusquam pos-
XV, 21 et 22) ? Per hanc enim apostolicam, divinam, sent agere vel bene vel male, sine Baptismo cor-
claramque sentenliam, satis evidenter elucet, ne- pore exuti sunt ? nihil hic de tahbus dictum est.
minem ire in mortem nisi per Adam neminem ;
Sed si caro eorum ideo non resurget, quia nec boni

ire invitam aeternam, nisi per Chrislum. Hoc est aliquid fecerunt, nec mali nec illorum resurrec-
;

quippe omnes, et ownes,quiasicut omnes homines tura esl, qui percepta Baptismi gratia, in illa setate

per primam, hoc est per carnalem generationem defuncli sunt, in quanihilbene vel male agerepo-
pertinent ad Adam ; sic omnes homines ad secun- * Thuanus Ms.^ hoslis.
 ;

184 8. AUGU8TJNI EPISCO»>I 732

tuerunt. Si auteni illi inter sanctos resurgent, id 8piritu8e.xilliuaunius8piritupropagatus,nontamea
esl iuter eos qui quos et illi
bene egerunt ; iiitei' ad eum revertitur, sed ad Dominum a quo illi datus
resurrecturi sunt, nisi inler eos qui male egerunt, est. Verum quia hoc teslimonium ila pro istis sonat,
ne aliquas humanus animas credamus corpora ul non omni modo huic opinioni quam dnfendi
sua non recepturas, sive in resurrectionem vitae, volo, videatur esse contrarium, admonendam tan-
sivein resiirrectionemjudicii?Qu8e sententiaprius- tum credidi prudenliam tuara, ne talibus testimo-
quam refellatur, ipsanovitate jamdisplicet deinde : niis ex his angustiis me coneris eruere. Nara licet
quis ferat, si credant seBaptismum cum
illi qui ad nemo faciatoptando, ut verum silquod verum non
suis parvulis currunt, propter carnes eorum, non est tamensifieri posset, optarem ut haec senten-
:

propler animas currere ? Beatus quidem Cypria- tiaveraesset sicut opto ut, siveraest, absleliqui-
;

nus non aliquod decretum condens novum, sed dissime atque invictissime defendatur.
tidem firmissimam servans, ad corrigen-
filcclesiae CAPUT IX. —
autem difficultas etiam
27. Haec
dum eos qui putabanl anle oclavura diem nativi- illos jam existenles alibi animas, et
sequitur, qui
tatisnonesse parvulum baptizandum.noncarnem, ab initio divinorum operum praeparatas, a Deo mitti
sed animam dixit non esse perdendam ; et mox opinantur in corpora. Nara et ab his hoc idem quae-
natuni rite baptizari posse, cum suis quibusdam ritur si animae inculpatae obedienter veniunt, quo
:

coepiscopis sensuit [Cypr. epist. 39,
24. Sed contra Cypriani aliquam opinionem, ubi
quod videndum fuit, fortasse non vidit, sentiat
quisque quod libet tantum contra apostolicam
; hac facilius exire qusestione, qui aniraas asseve-
jnanifestissimam fidem nemo
delicto omnes
condemnationem duci praedicat:
in
ex qua condemnatione non liberat, nisi gratia Dei
per Jesum Christum Dominum nostrum, in quo
ad Fidum). mittuntur ; cur in parvulis, si non baptizati vitam
istam finierint, puniunfur ? Eadem prorsusin utra-
que sentenlia difficultas est. Illi sibi videntur de
sentiat,quae ex unius rant pro meritis vitae prioris singulas singulis cor-
poribus implicari. Hoc enim putantesse in Adam
mori, in carne scilicet quae propagata est ex Adam,
supplicia pendere a quo reatu, inquiunt, gratia
:

uno omnes vivificantur quicumque viviticantur. Christi liberat pusillos cum magnis. Hoc quidem
Contra fundatissimum morem nemo sen-
Ecclesiapi recte, veraciter, oplimeque, quod gratiaChristi libe-
tiat, ubi ad Baptismum, si propter sola parvido- rat a reatu peccatorum pusillos cum raagnis. Sed
rum corpora curreretur, baptizandi offerrenlur et in alia superiore vita peccare animas, et inde prae-
mortui. cipitari in non credo, non ac-
carceres carneos,
23. Quae cum ila sint, quaerenda causa est atque quiesco, non consentio. Primum, quoniam per
reddenda, quare damnentur animae quae novae nescio quos fieri circumitus id aiunt isti *, ut post
creantursingulis quibusque nascentibus, si prceter nescioquanta volumina saeculorumiterumadistam
Chdsti Sacramentum parvuli moriantur damnari : sarcinam corruptibiliscarnisetsuppliciapendenda
enim eas, si sic de corpore exierint, et sancta Scrip- redeundum sit qua opinione quid horribihus cogi-
:

tura, et sancta est lestis Ecclesia. Unde illa de ani- tari possit, ignoro. Deinde,quis tandem justus de-

marumnovarum creationesentenlia, si hancfidem functus est, de quo non (si isti vera dicunt) solli-
fundatissimam non oppugnat, sitetmea ; si oppu- citi essedebeamus, ne in sinu Abrahae peccans, in

gnat, non sit et tua. flammas illius divitis dejiciatur {Luc. xvi, 22, 23) ?
Nolo mihi dicatur, pro hac sententia debere
26. cur enim non et post hoc corpus peccare possit,
accipi quod scriptum est, Qui finxil spiritum ho- si et ante potuit ? Postremo, longe aliud est in
minis in ipso (Zach. xn, 1) et, Qui finxil singiUalim Adam peccasse, unde dicit Apostolus, in quo om-
corda eorum {Psal. xxxn, 15). Aliquidfortissimum nes peccaverunt ; et aliud est extra Adam nescio
atque invictissimum requirendum est, quod nos ubi peccasse, et ideo in Adam, id est in carnem
non cogat Deum credere uUarum animarum sine quaeex Adam propagata est tanquara in carcerera
culpa ahqua damnatorem. Nam vel tantumdem trudi. Illam vero opinionem, quod ex una fiant
valet, vel plus est forsitan creare, quam fingere ;
omnes animae, nec discutere volo, nisi necesse sit

ettamen scriptum est, Cor mundum crea in me, atque utinam ista, de qua nunc agimus, si vera
Deus (Psal. l, 12) nec ideo putari potest, auimam
: est, sic abs te defendatur, ut hoc necesse jam non sit.

hoc loco optare se fieri, priusquam aliquid esset. 28. Quaravis autem desiderem, rogem, votis ar-
Sicut ergo jam existens creatur innovatione justi- dentibus exoptem et exspectem ut per te mihi Do-
tiae, sic jam existens fingitur conformalione doc- minus hujus rei auferat ignorantiam tamen si, :

trinae. Nec iliud quod in Ecclesiaste scriptum est, quodabsit, minime meruero, patienUam mihi pe-
Tunc convertetur in terram pulvis sicut fuit, et tam a Domino Deo nostro in quem sic credimus, ;

spiintus revertetur ad Dominum qui dedit iUum ut si aliqua nobis non aperiat etiam pulsantibus,
(Eccle. xu, 7) istam confirmat sententiam, quam
; nullo modo eum murraurare debeamus.
adversus
volumus esse nostram plus enim hoc sufFiagatur
:
Meraini prius Apostohs dictum, Mulla habeo
* ipsis
eis qui ex una putant omnes esse animas. Nam vobis dicere ; sed non potestis iUa portare modo
sicut convertitur, inquiunt, pulvis in terram, sicut {Joan. XVI, 12). In his, quantura ad me atlinet, etiam
fuit tamen caro, de qua hoc dicium est, ad ho-
; et hoc deputem neque qui hoc sciam me indigner
:

minem non revertitur, ex quo propagata est, sed

'Mss. qumdecim Pernescio quos circuitus idaguntisti.
:

ad terram, unde primus homo factus est sic et : * Mss. tredecim Meminerimus ipsis, etc.
;
 :

733 EPISTOLARUM CLASSIS III. 734

indignum, ne hoc ipso etiam convincar indignior. tavi esse quaerendum, ne forte ex illis opinionibus
Multa enira alia simililer nescio, quae commemo- incarnationis animae aliquam teneamus incautius,
rare vel enumerare non possum et hoc tolerabi- : quae liberandam prorsus animam parvuli contra-
liter ignorarem, nisi metuerem ne aliqua istarum dicaf, negans eam esse in isto malo. Hoc igitur
opinionum contraillud quod firmissimaretinemus firraissime retento, quod anima parvuli de reatu
fide, incautis obreperet mentibus. Sed antequam peccati liberandaest, nec alio modo liberanda,nisi
sciam queenam earum potius eligenda sit, hoc me gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum :

non temere sentire profiteor, eam quse vera est non sipossumus etiamipsius mali causam et originem
adversari robustissimae ac fundatissim8efidei,qua nosse, vaniloquis, non disputatoribus, sed liliga-
Christi EccJesia nec parvulos homines recentissi- toribus paratius instructiusque resistimus ; si au-
me natos a damnatione credil, nisi per gratiam tem non possumus, non quia latet miseriae princi-
nominis Ghristi, quam in suis Sacramentis com- pium,ideo pigrescere raisericordiae debet officium.
mendavit, posseliberari. Adversus eos autem qui sibi videnlur scire quod
nesciunt, hoctutiores sumus, quod hanc ignoran-
DE SENTENTIA JACOBI tiam nostram non ignoramus. Aliud est enim quod
LIBER,
nesciremalum est; aliud quod sciri velnon potest,
SEU
velnon opus est, vel advitam quam quaerimus in-
EPISTOLA CLXVII *
(a).
differens est hoc vero quod de Litteris apostoli
:

Augustinus Hieronymo, de loco qui est Jacobiu, 10,

Jacobi nunc requiro, in hac ipsa qua vivimus, et
« Qui offendentinuno,factus est omnium reus: »
ut semper vivamusDeo placere sludemus, actione
multa admiscens de Stoicis, qui docebant omnia
versatur.
peccataesseparia;el quisquis haberet unam virtu-
tem,habereomnes;quicareret una,nullam habere. Quomodoigitur intelligendum est, obsecrote,
3.

CAPUT PRIiMUM. —
Quod ad te scripsi, hono-
1 . Quicumque totam Legem servaverit, offendat autem
rande mihi in Christo frater Hieronyme, queerens de in uno, factus est omnium reus ? Itane qui furtum
anima humana, si nascentibus singulis novae sin- fecerit, imo vero qui dixerit diviti, Sede hic, pau-

gulee nunc usque tiunt, ubi peccati vinculum con-
trahant,quod per Sacramentum gratiae Christi etiam
in infantibus recenter natis solvendum esse non
dubitamus, cum
non parvum voiumen proce-
in
deret, nolui ullaaUa onerare quaestione sed quod
urget acrius, multo minus est negligendum. Proin-
de quaeso, et per Deum obsecro ut exponas mihi,
quod multis existimo profuturum, aut si jam vel
peri autem, Tu sta illic, et homicidii, et adulterii, et
sacrilegii reus est ?Quod si non est, quomodo qui
in uno offendat factus est omnium reus ? an illud
quod dixit de divite et paupere ad ista non perti-
: net, quorum si quis in uno offenderit, fiet omnium
reus ? Sed recolendum est unde venerit illa sen-
tentia, et quae illam superiora pepererint, quibus-
queconnexadependeat./^ratmmei, nolite, iuquit,

abs te vel ab alio aliquo expositum habes, dirigas in personarumacceptione habere fidem Domini nos-
nobis, quomodo accipiendum silquod in Epistola tri Jesu Christi gloriae. Etenim si introierit in con-
Jacobi apostoli scriptum est, Quicumque enim to- ventum vestrum vir annulum aureum habens in
tam legem servaverit,offendatautemin uno,factus veste candida, introierit autem et pauper in sordi-
estomnium reus. Quae res tahs actanta est, utquod do habitu, et intendatisin eum qui indutusest veste
hinc tibi non jam olim scripsi, multum me poe- prxclara, et dicatis ei, Tu sede hic bene ; pauperi
niteat. autem dicatis, Tu sta illic, aul^ Sedesub scabello
De agenda namquepraesentivita^quomodoad
2. pedum meorum nonnejudicatis apud vosmetipsos,
:

vitam perveniamusaeternam,non deprseterita per- et facti estis judices cogitationum iniquarum 1 Au-

scrutanda.quam penitusdemersit oblivio, sicutest dite, fratres mei dilectissimi ; nonne Deus elegit

illud quod de anima quaerendum putavi, haec ver- pauperes in hoc mundo, hxredes
divites in fide, et
titur quaestio. Eleganter autem dictum esse narra- regni quod repromisit Deus dilligenlibus se ? Vos
tur quodhuicrei satis apte convenit. Cum quidam autem exhonorastis pauperem : propter illum sci-
ruissetin puteum, ubi aqua tantaerat, uteumma- licet cui dictum est, Sta illic : cum habenti annu-
gis exciperet nemoreretur, quam suffocaret nelo- Iumaureumdictumesset,rMserfeAic6ene.Acdeinde
queretur ; accessitalius, et eo viso admirans ait* sequitur, eamdem ipsamsententiam latiusversans
Quomodo huc cecidisti ? At ille : Obsecro, inquit, et explicans Nonne, inquit, divites per potentiam
:

cogila quomodo hinc me Jiberes non quomodo ;

opprimunt vos, et trahunt acl judicia ? nonne ipsa
huc cecideriu), quaeras. Ita quoniam fatemur, et blasphemant bonum nomen, quod invocatum est su-
tide catholica teneraus, de reatu peccati tanquam pervos ? Siquidem legem perficitisregalem, secun-
de puteo, etiam parvuli infantis animam Christi gra- dumSc7'ipturam,Diliges proximum tuumsicut tei-
tialiberandam salis est ei quod modum quomo-
; psum, bene facitis si autem personas accipitis,
:

do salva fiatnovimus, etiamsi nunquam quomodo peccatum operamini, redarguti a lege quasi trans-
in malum illud devenerit, noverimus. Sed ideo pu- gresso7'es. Vide quemadmodum transgressores legis
' Mss. decem, miserans ait. appellat, qui dicunt diviti,Sede/w"e, et pauperi, Sta
* Emendata est collatis bl. c. fs. mr. tt. vc. duobus Vide, neputarentcontemptibile essepeccatum
ilLic.
6. duobus sb. octo v. et Am. Bad. Er. Lov.
(a) Ahas 29 quae autem 167 erat, nund 89. Scriptaeo-
:
inhac una re legem transgredi, secutus adjunxit,
dem tempore. Quicumque autem totam legem servaverit, offendat
735 S. AUGUSTINI EPISCOPI 736 I

aitlem in uno, factus est omnium reus. Qui enim tiam in bono ponit : unde, Eslotenstuti ut terpen-
(iixit, Non mxchabens, dixitet, Non occides. Quod tes {Matth. x, 16) ; el illud, Ut et innocentibus det
sinonoccides,iii(echarisautem,factuses(ransyresso7' aslutiam {Prov. i, 4). Quanquam et apud illos Ro-
legis propter id (iuod dix(!rat, redartjuti a lege,
: manae linguae disertissimus dixerit, Neque illi ta-
quasitriins(jresso7'es. Quae ciim ifasint, conseqiiens men ad cavendum Uolus, aut astutia deerant {Sal-
videtur (nisi aiio modo iateiligendum ostendatur) lust., de Bello Catilin.), astutiam ponens in bono :

ut qui dixeritdiviti, Sed hic, et pauperi, Sta illic, sedapud ilIosrarissiuiura,apud nostrosfrequentis-
huic uon lionorem, quem illi deferens, et idololatra, simumest. Itemqueinparlibus temperantiae, aper-
et quod
biaspliemus, etadulter, ethomicida, et ne, tissime contraria est effusio parcimoniae : ea vero
longumest,cunctacommemorem,reusomnium cri- quae tenacitas dici vulgo solet, vitium quidem est,
minumjudicandussitjoffendensquippem uno,fac- tamen parcimoniae simile, non natura, sed fallacis-
iuseslomnium reus. sima specie.Itemdissimilitudine mauifesta contra-
CAPUTII. —
4. At enim qui unam virtutem ha- ria est injustitia justitiae solet aulem quasi imita- :

bet, omnes habet; et qui unara nonhabet, nuUam ri jiistitiam vindicandi se libido, sed vitium est.
habet ?Hocsi verum esl, confirmatur ista senlentia. Ignavia fortitudini perspicue contraria est duritia :

Sed ego eam exponi voio, non conflrmari quae per ;

vero distat natura, fallit similitudine. Constantia,
seipsam apud nos omnibus philosophorum aucto- parsqusedam virtutis est;abhac, inconstantialon-
ritalibus firmior est. Et iiiud quidem de virtulibus ge abhorret, et indubiecontrasistit pertinatia ve :

etvitiis, si veraciter dicitur, non est consequensut ro constantia dici affectat, et non est quia illa est ;

propterhocomniapeccata sint paria. Nam illud de virtus, hoc vitium.

tamen
inseparabilitate virtutum,etsiforsitanfallor, 7. Ut ergo non iterum eadem commemorare ne-
si verum memini, quod vix memini, omnibus phi- cesse sit, exempli gratia ponamus aliquid unde pos-
losophis placuit, qui easdem virtutes agendee vitee sint cajtera intelligi. Catilina, ut de illo scripserunt
necessariasesse dixerunt. Hoc autem de parilitate qui nosse potuerunt,frigus, sitim,famem ferrepo-
peccatorum, soli Stoici ausi suntdisputare, conlra terat,eratque patiens inediae, algoris, vigiliae, supra
omnem sensum generis humani quam eorum va- : quam cuiquam credibile est, ac per hoc et sibi et
nitatem in Jovinianoillo qui in hac senlentia Stoi- suis magna praeditus fortitudine videbatur {Sallust.,
cus erat, in aucupandis autem et defensandis vo- de Bello Sed haec fortitudo prudens non
Catilin.).
luptatibus Epicureus, de Scripturis sanctis diluci- erat; malaenim probonis eligebat: temperansnon
dissime convicisti {Hieron. lib. 2 cont. Jovin.). In erat corruptelisenimlurpissimisfcedabatur: justa
;

qua tua suavissima et prseclarissima disputatione non erat;namconlrapatriam conjuraverat. Etideo

satis evidenter apparuit, non placuisse auctoribus nec fortitudo erat; sed duritia sibi, ut stultos falle-
nostris, vel ipsipotius, quae per eos locuta est, ve- ret, nomen fortitudinis imponebat nam si : fortitudo
ritati, omnia paria esse peccata. Quomodo autem esset, non vitium, sedvirtus esset; si autem virlus
fieri possit ut etiamsi hoc de virtutibus verum est, esset, a caeteris virtutibus tanquam inseparabilibus
non tamen ideo cogamur fateri aequalitatem om- comitibus nunquam relinqueretur.
nium peccatorum, quantum possum, adjuvante S.Quapropterdumquaerituretiam devitiisutrum
Domino aperire conabor quod si effecero, appro- :
ipsa simihter omnia sint, ubi unum erit; autnulla
babis ; ubi vero causae defuero, tu supplebis. sint, ubi unura non erit laboriosum est id osten- ;

Certehincpersuadent, qui unara virtutem ha-

0. dere, propterea quia uni virtuti duo vitia opponi
buerithabere omnes, et omnes deesse cui una de- solent, etquod aperte contrariumest, et quod spe-
fuerit, quodprudentia, nec ignava, necinjusta,nec cie similitudinis adumbratur. Unde illa Catihnae*,
intemperans potest esse nam si aliquid horum : quia fortitudo non erat,quaeesset, cumsecumvir-
fuerit, prudentia non erit. Porro si prudentia tunc tutes alias non habebat, facilius videbatur: quod
erit, si et fortis, et justa^et temperans sit, profecto vero ignavia fuerit, ubi exercitatio quaslibet gra-
ubi fuerit, secum habet caeteras. Sic et fortitudo vissimas molestiasperpetiendi atque tolerandi,su-
imprudens esse non potest, vel inlemperans, vel pra quamcuiquam credibileest, fuit, aegre persua-
injusta : sic temperantia necesse est ut prudens, deri potest. Sed forte acutius intuentibus, ignavia
fortis, etjusta sit : sicjustitia non est, nisi sit pru- apparet ipsa duritia; quia laborem bonorum stu-
dens, fortis, et temperans. Ita ubi vera est aliqua diorum quibus vera acquiritur fortitudo, neglexe-
earum, et aliae similiter sunt ; ubiautera aliae de- rat. Verumtamen quiasunt audacesqui timidi non
sunt, vera illa non est, etiamsi aliquo modo simi- sunt, etrursus timidiquibus abestaudacia, cumsit
lis esse videatur. utrumque vitium ;
quoniam qui vera virtute fortis
6. Sunt enim, ut scis, quaedam vitia virtutibus est, nec temere audet, nec inconsulte timet ; cogi-
aperta discretione contraria, ut imprudentia pru- mur fateri vitiaplura esse virtutibus.
dentiae. Suntautemquaedamtantumquiavitiasunt, 9. Unde aliquando vilium vitio toUitur ut amore ;

ideo contraria, quadam tamen specie fallaci simi- laudis, amor pecuniae aliquando unum cedit, ut
:

lia, ut eidem prudentiae, non imprudentia, sed as- plura succedant; velutqui ebriosus fucrit, simodi-
tutia. Nuncenim eamdico astutiam, quae usitatius cumbiberit,el tenucitatemetambitionem didicerit.
in malitiosis intelligi et vocari solet non sicut ; PossuDtitaque vitia etiam cedere vitiis succedenti-
nostra loqui Scriptura consuevit, quae saepe astu- 1 Mss. duo: Illa Catilince duritia, quia forliludo, etc,
 ;:

ni EPISTOLARUM CLASSIS III. 738

bus, non virtulibus ef ideo plura sunt. Virtus vero

; sive quia nemo eam sive quia
vincil, sicut mortera ;

quo una ingressa fuerit, quoniam secum cseteras in hac usque ad mortem est mensura charitatis,
vita
ducit, profecto vitia cedent omnia quflecumque ine- sicut Dominus ait Majorem hac chariiutem nemo
;

rant: non enini omnia inerant, sed aliquandototi- habet,quam ut animam suam ponat quispro amicis
dem, aliquando plura paucioribus, vel pauciora suis {Joan. xv, 13) ; sive potius, quia sicut mors
pluribus succedebant. animam aveilita sensibus carnis, sic charitas a con-
CAPUT III. — 10. Haec utrum ita se habeant, dili- cupiscentiis carnalibus.Huic subservit scientia,cum
gentius inquircndum est. Non enim et ista divina est utilis ; nam sine illa inflat (i Cor. viii, 1) : quod
sententiaest,quadicitur,Quiunamvirtutemhabue- vero illa aedificando impleverit, nihil ibi ista inane
rit,omneshabel eiquenullainest.cuiunadefuerit:
; quod Utilem porro scienliam defi-
inflet, inveniet.

sed hominibus hoc visum est, multum quidem inge- niendo raonstravit, ubi cum dixisset, Ecce pietas
niosis, studiosis.sedtamenhominibus.Egoverone- est sapientia ; continuo subjunxit, Abstinere veroa

scio quemadmodum dicam, non dico vinim, a quo malis, scientiaest. Cur ergo non dicimus,qui hanc
denominatadiciturvirtus, sedetiammuiierem quee virtutem habet, habere oranes cum plenitudo legis ;

viro suo servattorifidem, si hoc faciat propterprse- sit charitas {Rom. x:n, 10) ? An quanlo magis est in

ceptum et promissum Dei, eique * primitus sit fide- homine, tanto magis est virtute praedilus quanto :

lis,nonbaberepudiciliam,autpudicitiamnullamvel autem minus, tanto minus inest ei virtus quia ipsa ;

parvam essevirtutem; sic etraaritum quihocidem est virtus;et quanto minus inest virtus, tanto raa-
servat uxori: et tamen sunt plurimi tales, quorum gis est vitium ? Ubi ergo illa plena etperfecta erit,
sine aliquo peccato esse neminem dixerim, et utique nihii ex vitio reraanebit.
illud qualecumque peccatum ex aliquo vilio venit. 12. Proinde mihi videntur Stoici falli, quiaprofi-
Unde pudicitia conjugalis in viris feminisque reli- cientem hominem in sapientia nolunt omnino ha-
giosis cum procul dubio virtus sit, non enim aut bere sapientiam sed tunc habere; cum in ea oranino
nihil, aut vitium est, non tamen secum habetom- perfectusfuerit: nonquia illum provectuni negant:
nes virtutes. Nam si omnes ibi essent, nuUumesset sed nisi ex profundo quodam emergendo, repente
vitium; si nuUum vitium, nuUum omnino pecca- emicet in auras sapientiae liberas, nulla ex parte
lum :quisautem sinealiquopeccato? quisergosine esse sapientem. Sicut enim nihil interest ad homi-
aliquovitio, id est fomite quodam, vel quasi radice nera praefocandum, utrum aquam stadiis multis
peccati,cumclametquisuprapectusDominirecum- super se habeat altam, aut uno palmo, aut digito :

bebat, Sidixerimus quia peccatum non habemus, sicillos qui tendimt ad sapientiam, proficere qui-
nos ipsos decipimus, et veritas in nobis non est dem dicunt, tanquam ab imo gurgitis surgentes
[IJoan. 1, 8)? Nequehoc apud te diutius agendum in aerera, sed nisi totam stultitiam velutopprimen-
est; sed propter alios qui forte hoc legerint, dico. tem aquam, proficiendo velut emergendo evase-
Nam tu quidemeodemipsooperesplendidocon-
in rint, non habere virtutem,nec esse sapientes ubi :

tra Jovinianum ii) etiam hoc de Scripturis

{Lib. autem evaserint, mox habere totam, nec quid-
sanctis diiigenter probasti ubi etiam ex hac ipsa
: quam stultitiae remanere,unde omnino ullum pec-
Epistola, cuj us verba sunt quorum nunc intellectum catura possit existere.
requirimus, posuisti quod scriptum est, In multis 13. Haecsimilitudo, ubi stultitiavelut aqua, et sa-
enim offendimus omnes{Jacobi lu, 2). Nonenim ait, pientia velut aer ponitur, ut aniraus a praefocatione
Oflfenditis, sed offendimus, cum Christi loqueretur stultitiae tanquam emergens, in sapientiamrepente

apostolus : etcumhoc loco dicat, Quicumque autem respiret,nonmihividetursatisaccommodatanostra-

totam legem servavent^off^endatautemin uno, fac- rum Scripturarum auctoritati sedilla potius, ut vi- :

tus esl omnium i^eus ; ibi non in uno, sed in mul- tium velstultitia tenebris, luci autem virtus vel sa-
tis; nec quosdam, sed omnes dicit offendere. pientiacomparetur,quantum istasimiliadecorpora-
11. Absitautem ut quisquam fidelis existimet tol hbus ad intelligibilia duci possunt. Non itaque sicut
millia servorum Christi, qui veraciter dicunt se ha- de aquis in aerem surgens, ubi earum summum
bere peccatum, ne seipsos decipiant, et veritas in eis transierit, repente quantum sufficit inspiratur ;

non nullam habere virtutem, cum virtus magna

sit, sed sicut de tenebrisinlucem procedens, paulatim
sit sapientia: dixit autem, ipsa sapientia, homini, progrediendo illuminatur. Quod donec plenissime
Eccepietas est sapientia {Job xxviii, 28, sec. LXX). fiat, jam eum tamen diciraus tanquara de abditis-

Absit ergo ut dicamus tot ac tantos fldeles et pios siraa spelunca egredientem, vicinia lucis afflatum
homines Dei non habere pietatem, quam Graeci vel tanto magis, quanto magis propinquat egressui :

expressius et plenius QsoaiSuwj vocant

vjdiStiav, vel ut illud quod in eo lucet, sit utique ex lumine quo
quid autem esl pietas, nisi Dei cultus?et unde ille progreditur;iIlud aulemquod adhucobscurumest,
colitur, nisicharitate?Charitasigitur de corde puro sit ex tenebris unde egreditur. Itaqueet nou justi-
et conscientia bona et fide non ficta, magna et vera ficabitur in conspectu Dei omnis vivens {Psal.
virtus est, quiaipsaest etfinispraecepti (1 Tim. 1,5). cxLii, 2); et tamenjustusexfide vivit {Habac. n, 4).

Merito dicta est fortis sicut mors (Cant. vin, 6) Etinduti sunt sancti j ustitia {Job. xxix,i4), alius ma-
gis, alius minus etnemo hic vivit sine peccato,et
Edd.,e( quce primitus. SedmeliusMss. Casal.etVatic,
•

eique primitus ; vel, uti habent alii tres Vatic, et cui pri-
hoc alius magis, alius minus;optimus autem est,
mitut sil (idelis, scilicet Deo. qui minimum.
739 S. AUGUSTINI EPISCOPI 740

CAPUT —
U. Sed quid ego,lanquam oblitus
IV. cidium facies, non furaheris,non concupisces,et si
cuiloquor, doclori siiuilis factus sum, cum propo- qui)destaiiudmandatu)n,inhocsermonerecapilula-
suerim quid abstediscerH veiim?Sed quia depec- iur,\neoqiiode^[,Diliiies p7'oximum luumtanguam
catorumparilitate, uude iu id quodagebam incidit teipsum Dileclio proximimalum non ope7'alur Pie-
. .

quffistio, exainiuandam libi senleutiam meampro- nitndodnlemlegis, charilasiRom. xni, 9, I0)./\emo

mere statueram,jau) eam tandem aliquando concl u- auteradiligitproximum, nisidiligensDeum, elhoc,
dam. Quia elsi verum est, eum qui habet unam, quantum potest, proximo impendat, quem diligit
omnes babere virtutes;eum qui unara non babet, tanquam seinetipsum, utetiille diligat Deum; quem
nuilam babere nec : sic peccata sunl paria. Quia ubi si ipse non diligit, nec se, nec proxiraura diligit. Ac

virtus nuila esl.uiliilquidem rectum est; uec tamen per hoc qiii totamlegemservaverit, si inuno oflen-
ideo uon pravopravius est, distortoque distortius. derit, tit omnium reus; quia contra charitalem fa-
Siautem, quod puto esse verius, sacrisque Litteris cit, unde tota lex pendet. Reus itaque fit omnium,
congruentius, itasuntanim<eintentiones, utcorpo- faciendo contra eam
pendent omnia.
in qiia
ris membra, non quod videanlur locis, sed quod 17. Cur ergonon dicantur pariapeccata?An forle
sentiantur allectibus; etaliudilluminatur ampUus, quia magis facit contra charitatem, qui gravius
aliud ininus, aliud omnino caret lumine et tene- peccat rainus, qui levius? et hoc ipso quod admit-
;

bro.soinumbraturobstaculo:profecto,itautquisque tit, fit quidem omnium reus sedgravius peccans, :

illustratione piee cbarilatisalleclus est, in alio actu vel in pluribus peccans, raagis reus levius autem ;

magis,in alio minus,in alio nihil sic potest dici ha-

; vel in paucioribuspeccans, minusreus: tanlo ma-
bere aliam, et aliam non habere, aliam magis, jore scilicet realu, quanto amplius tanlo minore, ;

aHam minushabere virtutem. Namel, Major esLin quanto minus peccaverit tamen etiamsi in uno :

isto charitas,quam in iIio,recte possumus dicere et, ; offenderit, reus omnium est, quia contra eam facit
Aliquainisto, nuliainillo, quantumpertinetadcha- in qua pendent omnia? Quae siverasunt, eomodo
ritatemquaepietas est: et inipso unohomine quod et illud absolvitur quod ait homo etiam apostolicee
majoremhabeatpudiciliamquam patientiametma- gratiae, In multis enim o/fendimus om^ies {Jacobi
joremhodiequamheri, siproficit; etadliucnonha- m, 2). Omnes enim offendimus, sed unus gravius,
beat continentiam, et habeat non parvam miseri- aIiuslevius,quantoquisque gravius leviusve ' pec-
cordiam. caverit : tanlo in peccato committendo major, quan-
15. Et ulgeneraHterbreviterquecompleclarquam to in diligendo proximo minor et rursus,
Deo et ;

de virtute liabeam notionem.quodadrecte viven-
dum attinet. virtus est charitas,
gendum major, in aliis
est diligitur. Haec in aliis
minor, in aliis nulla est, plenissima vero quae jam
tanto minorin peccati perpetratione, quanto major
qua id quod dili- in Dei et proximi dilectione. Tanto itaque plenior
iniquitatis, quanto inanior charitatis. Et tunc per-
fecti sumus in charitate, quando nihil restat ex

non possit augeri, quaradiu hic Iiomo vivit, est in intirmitate.

nemine ;
quamdiu autem augeri potest, profecto
illud quod minus est quam debet, ex vitio est. Ex
quo vitio nonest justus in terra, qui faciatbonum,
et non peccet(lll Reg. vm, 46) :ex quo vitiononjus-
liticabitur in conspectu Dei omnis vivens. Propter
l8.Necsane,quantumarbitror,putandumestleve
essepeccatum in personarum acceptione habere fi-
dera Domini nostri Jesu Christi, siillamdistantiam
sedendi ac standi ad honores ecclesiasticos refera-
mus quis enim ferateligi divitera ad sedem honoris
:

quodvitium,sidixerimus quodpeccatumnonhabe- Ecclesiae, conterapto paupere instructiore atque

mus,nosmetipsos seducimus,et veritas in nobis non sanctiore? Si autem de quotidianis consessibus lo-
est(I Joan. i, 8): propter quod etiam quantumlibet quitur, quisnonhinc peccat?Si tamenpeccat, nisi
profecerimus, necessarium est nobis dicere, Dimitte cumapudseipsumintusitajudicat,uteitantomelior
nobis debita nostra {Matth. vi, 12) ; cum jam om- quanto ditior illo esse videatur : hocenim videtursi-
nia in Baptismo dicta, facta, cogitata, dimissa gmiiGa.sse,cumdici\.,Nonnejudicatisapudvosmetip-
sint. Videt itaque, quirecte videt, unde, etquando, sos, et facti estis judices iniquarum cogitationum ?

et ubi speranda sit illa non sit quod

perfectio cui CAPUT VI. — 19.
Lex itaque libertalis, lex chari-
adjici possit. Si autem prsecepta non essent, non tatisest dequa tamen legemperficitis rega-
dicit: Si

utique esset ubi se homo certius inspiceret, et vi- le7n secundumScripiuras, Diiiges pi'oximum tuum

deret averteretur, quo conaretur, quare gra-

unde sicut teipsum, bene facitis. Si autempersonas acci-
tularetur,quid precaretur. Magna est ergo utilitas pitis,peccatumoperamini,reda7'gutialegetanquam
preeceptorum, si libero arbitrio tantum detur, ut transg7'essores. Etpostillam sententiam adintelli-
gratia Dei amplius honoretur. gendum difficillimam,dequa satisdixiquoddicen-
CAPUT V. —
le.Quae siitase habent, unde fiet dum putavi, eamdera legem libertatis coramemo-
omnium reus, si in uno offendat, qui totam legem rans,5tc loquimini, inquit, et sic facite, sicutper
servaveril?Anforte,quiaplenitudolegischaritasest legem libertatis incipientes judica7'i. Et quoniam
qua Deusproximusquediligitur, in quibuspraecep- quid paulo ante dixerit, novit, quoniam in multis

tis charitatis totalex pendet et Prophetse {Matth.xxn, offendimus omiies, suggerit dominicara tanquara
meritotitreusomnium,quicontraillamfacit, in
40), quotidianam quotidianis, et si levioribus, tamen
quapendentomnia?iNemo autem peccat^nisi adver- vulneribus medicinam. Judicium enwn, inquit, sine
s\xsi\l3,m(a.ciejido : qaidL,Non,adulterabis,non homi- * Mss. undecim, magis minuei'e peccaverit.
 ;

741 EPISTOLARUM CL.VSSIS III. 742

misericordia qni non facit miserncordiam. Hiac

illi lectio, per Dominum obsecro ut id nobiscum com-
eDim et Dominus, Dimitlile, inquit, et dimittelur municare digneris.
vobis dale,etdabitur vobis(Luc. vi, 37, 38). Supe-
; EPISTOLA CLXVIII '
(a).

rexsultat autem misericordia judicio : non dictum Timasius et Jacobus Augustino, gratias agenles pro
est, Vincit luisericordia judicium, non enim est scripto ipsis libro de Natiira et Gratia, adversus li-
adversajudicio; sed, superexsultat,qu[sL pluresper bellum Pelagii, naturam non sine gratiae invidia de-
misericordiam coUigunlur,sed qui misericordiam fendentis.
preestiterunt. Beati enim misericordes, quia ipsis DomiDO vere beaUssimo, etmerito venerabili patri
miserebilur Deus {Matth. v, 7). episcopo AuGusTiMO, Tiaiasius et Jacobus, in Do
20. Et hoc utique justum est, ut dimittatur eis, miDO salutem.
quia dimiserunt ; et detur eis, quia dederuut. Inest Ita nos refecilet recreavil gratia Dei, ministrate per
quippeDeoetmisericordiajudicanti,etjudiciummi- verbum tuum, ut prorsus germani dicamus, « Misit ver-
seranti. Propter quod ei dicitur, Misericordiam et bum suum, etsanavit eos » (Psal. c^i, 20), domine bea~
judicium cantabo tibi, Domine {Psal. c, 1): nam tissime, et merito venerabilis pater. Sane ea diligentia
quisquis velutnimiumjustus judicium siue miseri- ventilasse Sanctitatem tuam textum ejusdem libelli re-
cordia quasi securus exspectat, iraru justissimam perimus, ut ad aingidos apices responsa reddila slupea-
provocat, quam timens ille dixit, Ne inlres in ju- mus, sive in his quas refutare, detestari, aut fugere de-
dicium cum Unde dicitur
servo tuo (Psal. cxlh, 2). ceat christianum ; sive in illis in quibus non satis
populo contumaci, Quid vultis mecumjudicio con- invenitur errasse, quamvis nescio qua calliditate, in
tendere (Jer. v, 29 ? Cum enim rex justus sederit
) ipsis quoque gratiam Dei credidil supprimendam. Sed
in throno, quis gloriabitur castum se habere cor ? vnum est quod nos in tantobeneficio afficit, qnia tarde
aut quis gloriabitur mundum se esse a peccato ? hoc tam prseclarum gratise Dei rnunus effulsit : siqui-
Quae igitur spes est, nisi superexsuUet miseri- dem contigit absentes fieri quosdam, quorum csecitati
cordia jadicio? Sed erga illos qui misericordiam ista tam perspicux verttatis illustratio deberetur (b)
fecerunt, veraciter dicendo, Dimitte nobis debita ad quos, etsi tardius, non diffidimus propitio Deo eam-
nostra,sicut elnosdimittimus ;e\.?>\nemnvmviVdL\.\oii& demgratiam pervenire, qui vult omnes homines salvos
dando ;hilarem enim datorem diUgit Deus (II Cor. fieri, et ad agnitionem veritatis venire (I Tim. n, 4).
IX, 7). Deniquesanctus Jacobus jam existoloco de Nos vero, etsi olini spiritu claritatis, quiin te est, docti,
misericordifleoperibusloquitur, utquosvehementer subjectionemejus abjecerimus erroris , inhoc etiam nunc
iUa sentenUa terruerat, consoletur cum admonet ;
gratias agimus, quod hsec quse ante credidimus, nunc
quomodo etiam quoUdiana peccata, sine quibus aliis aperire didicimus, viam facilitatis uberiore Sanc-
hic non vivitur, quoUdianis reraediis expientur :
titatis luae sermone pandente. Et alia mauu.-/ncoZu-
ne homo, qui cum in uno ofifenderit tit omnium mem Beatitudinem tuam, nostrique memorem, miseri-
reus,inmulUsoflfendendo(^UiammM/</s offendimus cordia Dei nostri glorificet in seternum.
omnes) propter magnum aggerem reatus sui minu- EPISTOLA CLXIX "*
(c).
taUm coUectum, ad tribunal tanti j udicis perveniat *, Augustinus Eoodio, respondens ad duas qusestiones, de
et eam quam non fecit, misericordiam non inve- Trinitate, et de columba in qua Spiritus sanctus de-
niat ; sed potuis dimittendo atque dando mereatur monstratus est ; docens difficiliorum hujuscemodi
sibi dimitU peccala, reddique promissa. quaestionum intelligentiam minime necessariam esse
21. MuUa dixi, quibus Ubi tuedium forlassis infer-
ad salutem.
rem, qui haec, quae tamenapprobas, non exspectas AuGUSTiNus episcopus, EvoDio episcopo.
discere, quod eadocereconsuevisti. Si quidautem CAP. PRIMUM. —
I. Si eaquaeme magis occu-
est in eis, quantum ad rem ipsam pertinet nam ;
pant, a quibus in aliud averti nolo, SancUtas tua
quali eIoquioexplicalasint,nonDimis curo ; siquid nosse tanU habel, mittealiquem qui Ubidescribat.
ergo in eis,quod eruditionem offendat luam, quae- Jamenim plura perfecta sunt, quae hoc anno ante
so ut rescribendo admoneas, et me corrigere non pascha propinquante quadragesima a nobis f uerant
graveris. Infehx est enira qui non tantos et tam
inchoata. Nam tribus illis libris de Civitate Dei,
sanctos tuorum studiorum labores et digne hono- conlradaeraonicolas inimicosejus, duos aUosaddi-
rat, et dehis Domino Deonostrocujusmuneretalis
dimus quibus quinque libris saUs disputatum ar-
:

es, gratias agit. Unde cumlibealmsdebeamaquo-

bitror adversuseos quipropter praesentis vitaefeli-
libetdiscerequod inuUliterigaoro,quam promptius
quosUbet docere quod scio quanto justius abs te * Huc translata est ex libro de Gestis Pelagii.
;

(a) Ex Ub. deGest. Pelagii : quaeautem 168 erat, nunc

hoc charitaUs debitum flagito, cujus doctrina, in 34. Scripta iorte an.41o.
nomine et adjutorio Uomini, tantum in laUna lin- ** Hanc emendavimus ad bl.ff. vc. tres v. Am. Bad.
Er. Lov., quibus accessit Ms. Sulpitiani coenobii ex ord.
gua ecclesiasUcee litterae adjulae sunt, quantum
Cisterc.
nunquara antea potuerunt Maxime tamen istam
!
(6) « Ipsum prcecipue Pelagium cogitabant Timasius
senientiam, Quicumque totam legem servaverit, « et Jacobus, cum
dicerent, bocseafliciquodtarde illum
« librum scripserim... Nomen quippe, vel nomina ipsi
offendal autem in uno, factus est omnium reus, si « quoque adhuctacenda putaverunt, utviventeamicitia,
quo alio modo exponi meUus posse novit tua Di- « error potius moreretur amicorum. » Hsec verba sunt
Augustini in lib. de GesUs Pelagii, c. 23, proxime post
Mss. aliquot, omissa voce propter, habent sic ; Ma-
* allatum epistolae superioris exemplum.
gnum aggerem reatus sui minutatim colleclum adtribunal (c) Alias 102 quse autem 169 erat, nunc 3S. Scripta
:

tanti judicit pervehat. exeunte an. 41S.

 743 S. AUGUSTINI EPISCOPI 744

citalem deos colendos pulant, eaaique felicilatem vos facere credentes. Haec stullitia praedicationis,
a uol)is iuipediri opinaules, christiano nomiiii in- ac slultum Dei, quod sapientius est hominibus (I

festi suul. Deiucepsdicendumest, siculprimo libro Cor. I, mullos conlrahit ad saliitem, utnon
21, 2o),
poUiciti sumus (DeCivit.Dei, lib. i, c. 3()),adversus solum qui noudum certa valent intelligentia cons-
eos qui propler vitam posl mortemfuturam neces- picere naturamDei,quamfide tenent, vcrum etiam
sariuinexislimant cullumdeoruin suorum, propter qui nondura in ipsa anima siia ita incorpoream
quam vilam noschrisliasumus.Dictavi etiam trium substantiama corporis generalitatediscernunt.que-
psalmorum expositiones, nonparvis voluminibus, madinodum certi sunt se vivere, nosse, velle, ideo
se.vagesimi seplimi,sepluagesimi primi, septuage- non sint alieni asalute, quam stultitia illa praedi-
simi septimi. Reliquinondum dictati neque trac- cationis tidelibus confert.
tali,vehemeuter a uobis exspectantur atque flagi- 4. Nam si proptereossolos Christusmortuus est,
tantur. Ab hismerevocari etrelardari, irruenlibus qui certa iutelligentia possunt ista discernere, pene
de trausverso quibushbet quaestionibus, nolo; ita frustra in Ecclesia laboramus. Si autem, quod ve-
ut neclibrosde Trinitate.quos diuin manibusverso ritas habet, infirmi popiili credentium ad medicum
nondumque complevi, modo attendere velim, quo- currunt, sanandi per Christum.et hunccrucifixum,
niam nimis operosi sunt, et a paucis eos inlelligi ut ubi abundavit peccatum, superabundet gratia
posse arbitror unde magis urgent quse pluribus
; {Rom. v, 20) ; miris fit modis per altitudinem divi-
utilia fore speramus. tiarum sapientiae et scientiae Dei, et perinscrutabilia
2. Non enim, ul scribis, Quiignorat, ignorahitur judicia ejus {Id. xi, 33), ut et nonnulli a corporibus
(I Cor. xiw, 38), de hacre dixit Apostolus, tanquam incorporea discernentes, cum sibi ex hoc magni
ista poena iile plectendus sit, qui non valet intel- videntur, et irrident stultitiam praedicationis, qua
ligentia sic discernere ineflabilem Trinitatis unita- salvi fiunt credentes, ab unica via longe exerrent,
tem, sicut discernitur in animo nostro memoria, quae ad vitam aeternam sola perducit : et multi in
intellectus.voluntas :aliundehoi;dicebatApostoIus. cruce Christi gloriantes, et ab eadem via non re-
Lege, et videbis quodealoquebatur, quae fidem vel cedentes, etiamsi ista quaesublilissiraedisseruntur,
mores multorum aedificarent, non quae vix ad pau- ignorant, quia non perit unus ex iUis * pro quibus
corum, eamque exiguam, quantulacumque in hac mortuus est (/oan.xvu, 12), adeamdem perveniant
vitade re tanta esse potest, intelligentiam perve- aeternitatem, veritatem charitatem, id est ad sta-
nirent id est, ut linguis prophetia praeponeretur,
; bilem, certam, plenamque felicitatem, ubi manen-
ut non perturbate illa gererentur, quasi prophetiae tibus, videntibus,amantibussuntcunctaper?picua.
spiritus etiam invitos loqui cogeret, ut mulieres in CAPUT II. —
0. Proinde in unum Deum, Patrem

ecclesia tacerent, ut omnia honeste et secund um or- et FiliumSpiritum sanctum firma pietate cre-
et

dinem fierent. Haec cum ageret, ait, Si quis vidit damus, ita utnec Filius credatur esse qui Pater est,
esse "propheta, aut spiritualis, cognoscat quse scribo vo- nec Pater qui Filius est, nec Pater nec Filius qui
bis, quia Domini mandatum. Si quis autem ignorat,
est utriusque Spiritus est. Nihil putetur in hac Trinitate
ignorabitur : ad pacificum
his verbis coercens, et temporibus locisve distare sed haec tria aequalia
;

ordinem revocans inquietos, tanto ad seditionem esse et coaeterna, et oranino esse una natura non :

facihores, quanto sibi videbantur spiritu excellere, a Patre aliam, et a Filio aliam, et a Spiritu sancto
cum superbieudo cuncta turbarent. Si quis ergo aliam conditam esse creaturam sed omnia et sin- ;

videturprophetaesse, aut spiritualis, cognoscat, inquit, gula quae creata sunt vel creantur, Trinitate cre-
quae scribo vobis, quia Domini est mandatum. Si quis ante subsistere nec quemquam liberari a Patre sine
videtur esse, et utique non est : nam qui est, sine Filio et Spiritu sancto, aut a Filio sine Patre et Spi-

dubitationecognoscit, nec admonitione et cohorta- ritu sancto aut a Spiritu Sancto sinePatre et Filio;

tione opus habet, quia omnia judicat, et anemine sed a Patre et Filio et Spiritu sancto, uno, vero,
judicatur {Id. ii, lo).Illiergoseditioneset perturba- vereque immortali, id estomni modo incommuta-
tiones in Ecclesia faciebant, qui videbantur esse in bili solo Deo. Multa autem etiam separatim in

Ecciesia,quoduon erant. Hos docet cognoscereDo- Scripturis de singulis dici, ut insinuetur, quamvis
mini esse mandatum,5MJononesf seditionisDeus, sed inseparabilis Trinitas, tamenTrinitas : ut quemad-
pacis.Siquisautemignorat, ignorabilur,idest, impro- modum simul dici non possunt cum sonis corpo-
babitur, Non enim Deus,
ad scientiam referas,
si ralibus commemorantur, quamvis simul sint in-
ignorat eos quibus dicturus est, Noe novi vos{Luc. separabiliter ita et quibusdam Scripturarum lo-
;

xm, 27) sed eorum improbatio hoc verbo insi-

;
cis, et per quasdam creaturas singillatim vicissim-

nuata est. que monstrentur, sicut Pater in voce qua sonuit,

3. Gum autem Dominus dicat, Beati mundo corde, Tues Filiusmeus {Luc. ni, 22) et Filius in homine;

quoniam ipsiDeum videbunt {Matth, v, 8), eaque visio quem suscepit ex Virgine {Id, ii, 7) ; et Spiritus

nobisin fine summumpraemium promittatur, non sanctus in columbae specie corporali {SJatth. ni,

est metuendum, nunc ad liquidum, quae de Dei

si 16) : haec separatim quidem, sednullomodo sepa-
nalura credimus,coaspicere nonvalemus, ne inde rata tria illa demonstrant.
sit dictum, Qui ignorat, ignorabitur. Quia enim in
* Mss. duo v., non perit unus ex pusillis. Prope acce-
sapientia Dei non cognovit.mundus per sapientiam
dit Sulpitiaa. God., qui habet Non perit unus pusillHS,
:

Deum^placuit Deo perstultitiam praedicationis sal- pro quibus, etc.

745 EPISTOLARUM CLASSIS III, 746

6.Ad hoc utcumque intelligendum assumimus coaeternus Patri, sed in Verbo solo; et sepullus est
memoriam, intelligentiam, voluntatem. Quamvis Filius Dei, sed in carne sola.
enim haec suis separatisqus temporibus singiliatim 8. Proinde quae de Filio Dei verba dicuntur, viden-
singula enuntiemus, nihil tanien horum sine aliis dumest secundumquiddicantur.Nonenim homine
duobus agimus aut dicimus. Nec ideo pulanda sunt assumpto personarum numerus auctusest, sed ea
heec tria Trinitali sic comparata, ut omni ex parte dem Trinitas mansit. Nam sicut in nomine quolibet,
conveniant:cuienimsimilitudiniindisputandocon- praeter unum illum qui singulariter susceptus est,
venientia tanta conceditur, ut ei rei cui adhibenda anima et corpus una persona est ; ita in Christo
est,ex omni parte coaptetur? vel quando ex crea- Verbum et homo una persona est. Et sicut homo,
tura ad Creatorem aliquid simile assumitur?Primo verbigratia,philosophusnon utique nisi secuuduiu
ergoin hocinveniturista siraililudodissimilis.quod animam dicitur, nec ideo tamen absurde, sed con-
tria hfiBC, memoria intelligentia, voluntas, animee gruentissima ct usitatissima locutionedicimus phi-
insunl; non eadem tria, est anima iila vero Tri- : losophum caesum, philosophum mortuum, philo-
nitas non inest, sed ipsa Deus est. Ideo ibi mirabi- sophum sepultum, cuni totum secundum carnem
lis simplicifas commendatur quia non ibi aliud est ;
accidat,non secundum illud quod est philosophus :

esse, aliud intelligere, vel quid aliud de Dei na-

si ita Christus Deus, Dei Filius, Dominus gloriae, et si

tura dicitur ; anima vero quia est, etiam dum non quid hiijusmodi secundum Verbum dicitur et ta- ;

inlelligit, ahud esl quod est, quod intelligit.

aliud menrectediciturDeuscrucitixus,cumiioceumsecun.
Deiude quis audeat dicere Patrem non intelligere dum carnem passum esse, non secundum illud quo
per seipsum,sed per Fihum, sicut memorianon in- Dominus gloriae est, non habetur incertum (o).

telligit per seipsam,sed per inteilectum,vel potius 9. Sonitus auteiu ille vocis, et columbae species
anima ipsa, cui hsec insunt, per intelleclum tan- corporalis, et linguae divisee velut ignis qui insedit
tummodo intelligit sicut per memoriam tantum-
; superunumquemque eorum.sicutillainmonteSina
modomeminit,etpervoluntatem lantummodovult? quee lerribili specie facta sunt {Exod. xix, 48), et
Ad hoc ergo adhibetur ista similitudo, ut quoquo sicutcolumna illa nubis per diem, et flammae per
modo intelligatur,quemadmodum horum trium in noctem (Id. xni, 21), significativa operatione acta
auima oum singula nomina enuntiantur, quibus ea- atque transacta sunt. IUud in his raaxime cavendum

dem singula demonstranlur, tamen unumquodque est, ne cuiquam Dei natura vel Palris, vel Filii, vel
nomen his Iribus cooperanlibus enuntiatur,cum et Spiritus sancti commutabilis et converlibilis esse
reminiscendo. et intelligendo, et volendo dicitur ; ita credatiir. Nec moveat quod aliquando res quae si-
Dullam esse creaturam,qua vel solus Pater,vel so- gnificat, nomen ejus rei quam significat, accipit.
his Filius, vel solus Spirilus sanctus demonstretur, Spiritus sanctus dictus est corporali specie tan-
quam non simul Trinitas operetur, quae insepara- quam columba descendisse et mansisse super eum.
biliter operatur ac per hoc nec vocem Patris, nec
: Sic enim et petra Christus (I Co7\ x, 4), qui signifi-
animam et carnem Filii, neccolumbam Spiritus cat Christum.
sancti esse factam, nisi eadem cooperante Trini- CAPUT III. — 10. Miror auteiu tibi videri sonitum
tate. vocis illius qua dictum est, Tu es filius meus, non
7. iNec sane sonus ille vocis, qui continuo esse de- mediante anima, sed divino nutu sola corporali na-
stitit,coaptatus est inunitatempersonae Patris,nec tura sic fieri potuisse et non tibi videri eodem modo
;

illa columbae speciescorporalis coaptata est in uni- potuisse fieri animantis cujuslibet speciera corpo-
tatem personae Spiritus sancti. Nam ipsa quoque, ralem motumque viventi similem, divino nutu, nullo
sicut nubes illa lucida quae operuit in monte cum animaliinterposito spiritu. Si enimobtemperatDeo
tribus Discipulis Salvatorem {Matth. xvn, 5), vel creatura corporea sine vivificantis animae miuiste-
potiussicutilleignisquieumdem Spiritumsanctum rio,utedantur soni quales edi ex corpore auimato
demonstravit {Act. u, 3), officio significationis im- solent, ul forma locutionis articulatae auribusinfe-
pIeto,moxesse desivit.Sed solus homo,quiapropter ratur cur ; non obtemperet, ut sine animae vivifican-
ipsam naturam liberandam illi omnia fiebant, in tis miuisterio figura motusque volucris, eadem po-
unitatem personse Verbi Dei,hoc est unici Filii Dei tentia Creatoris, ingeratur aspectibus ? An sensus
mirabili et singulari susceptione coaptatus est, per- audiendihocmereri potest, videndinon potest.cum
manente tamen Verbo in sua natura incommuta- exadjacenti materia corpus * utrumque formetur,
biliter, inquanihilcompositicum quo subsistatulla etquodinsonatauribusetquod apparet aspectibus,
phantasia humani animi suspicandum est. Legitur et vocis arUculi et linearaenta raembrorum, et au-
quidem, El Spiritus sapientiae mulliplex {Sap. vn, dibilis et visibilis motus, ut et verum sit corpus
22) sed recte dicitur etiam simplex. Multiplex enim,
; quod sentitur corporis sensu, et nihil sit amplius
quoniammultasuntquaehabet;simpIexautem,quia quam quod sentitur corporis sensu ? Anima enim
nonahudquamquodhabet est : sicut dictus est Fi nuUo sensu corporis vel in aliquo animante senti-
liushabere vitaminsemetipso(/oan.v, 26),eteadem tur.Non igitur est opusquaererequomodoapparue-
vita ipse est. Homo autem Verbo accessit, non Ver- ritcolumbae speciescorporalis,sicut non quaerimus
bum in hominem convertibililer accessit; atque ita quomodo sonuerint voces articulati corporis. Si
el Filius Dei simul cum homine suscepto dicitur :
* Sic Vatic. codex. At alii habent, corporis.
unde idem Filius Dei incommutabilis est atque (a) Vide Epist. 187, c. 3. n. 8 et 9.

Patrol. XXXIII. {Vingt-quatre.)

747 S. AUGUSTINI EPISCOPI 748
!

enini potiiit aniraa non esse oiedia, ubi vox, non defendi possit illa sententiaquam religioste memo"
qnasi vox, dicitur facla; quauto magis potuil, ubi rifie Marcelluio suam esse scripsit, sioyuZas animas
dicitur^arj^^wnmcoZMmfta.hocverbo significata sola novas natcentibus fteri, ut non labefactetur funda-
speciecorporali ocuiis reddila,non natura viventis tissima Ecclesiai fides, qua inconcusse creilimus
animantis expressaVlIoc modo etiam illud dicitur. quod in Adam omnes moriuntur (1 Cor. xv, 22), et
Factus est subito de coelo sonus, guasi ferretur (la- nisi per Christi graliam libereniur, quod per suum
'

tus vehemens, et visx sunt iUis lingux divisse vetat Sacramentum etiam in |)arvulis operatur, in cod-
ignis ubi dicilur species quaedam quasi flatus, el
: demnatiouem trahuntur. Scripsi et alium ad eum-
velut ignis sensibiiis usitatis similis uotisque natu- dem (a), qiioinodo illi videatur accipiendum quod
ris, non ipsse usitatee notteque uaturaj ad tempus scriptum est in Epistola Jacobi, Quicumque autem
factae sigoiticari videntur. totam Legem servaverit, o/fendat autem in uno,
11. Si autem sublilior ratio, vel excellentior rei factus est omnium
reus {Jacobi, ii, 10). Sed in hoc
vestigatio demonstrat eam naturam qu«e nec lempo- dixi etiam quid mihi videatur in ilio autem, de :

raliter nec locaiiler movetur, non moveri nisi per
illam quffi temporaiiter lanlum, non localiter mo-
veri potest;consequenserit ut omnia illaperminis-
teriumcreaturieviventisetfectasint, sicut perAnge-
los tiunt:unde diligentius disserere ellougum est,
et non necessarium. Huc accedit quia sunt visiones,
quee apparent spiritui tanquam corporis sensibus,
non solum dormienlibus vel furentibus, sed aii-
quandosan8ementisvigiiantibus;nonper failaciam
illudentium daemonum, sed peraliquaui revelatio-
nem spiritualem, quee fit per formas incorporeas
corporibus similes; quse discerui omnino non pos-
animse origine tantum quid ei videatur, cousultato-
ria quadam disputatione quaesivi. Occasionem
quippe cujusdam sanctissimi et studiosissimi Ju-
venis presbyteri Orosii, qui ad nos ab ultima His-
pania, idest, aboceanilittore.solosauctarum Scrip-
turarum ardore inflammatus advenit,amittereno-
Iui;cui,ut ad illumquoque pergeret,persuasi. Huic
etiam ipsiOrosioadquaedam interrogataquae iUura
dePriscillianistarumhaeresi,et Origenisquibusdam
opinionibus quas non recepit Ecclesia, permove-
bant,uno libro non grandi, quanta potui brevitate
et perspicuitate respondi. Scripsi etiam grandem

sunt, nisi divino adjutorio pleuius reveientur, et
menlisintelligentiadijudicentur.vixaliquandocum
fiunt ^sedplerumque postea cum transierint. Quee
cum ita sint, sive in naturis corporeis, sive sola
speciecorporali,naturaautem spirituali,nostrospi-
ritui tanquam sensibus corporis apparere videan-
lur,quando heec sacra Scriptura commemorat, cu-
jusistorum duorumgenerissint,et utrum mediante
quemdam librum adversus Pelagii haeresim (6),
cogentibus nonnullis fratribus, quibus contra gra-
tiam Christi opinionem perniciosissimam ilie per-
suaserat. Haec omnia si habere volueris, aliquem
milte qui tibi cuncta describat.Me autem permitte
hisvacarequ8erendisatquedictandis,qu«equoniam
multis sunt necessaria, praeponenda esse arbilror
advaldepaucos pertinenlibus inquisitionibus tuis.

viva creatura tiant, si corporetemere

fiunt, judicare EPISrOLA CLXX *
(c).

non debemus :dum tamen hoc estsum-

Creatoris, Alypius et Augustinus Maximo medico recens ab
mae atque ineffabilis Trinitatis invisibilem incom- ariana hxresiadfidem catholicam converso, hor-
mutabilemquenaturam,eta mortalium carnalium tantes ut sludeat et alios eodem adducere,prseser-
sensibus, etabomni convertibilitate,siveiu melius, tim cum nonnullos
errorem adduxisset aucto-
in
sivein deterius,sive in quodlibetaliud atque aliud, ritale sua; inslruentes illum adversus eos qui de
remotam atque discretam,vel sine uUa dubitatione triumpersonarumeademessentiaimpiedisputant.
credamus, vel qualicumque etiam inteUigentia ca- Domino eximio, meritoque honorabili et religioso
piamus. fratri Maximo *, Alypius et AuGUSTiNus,inDomino
CAPUT IV.— 12. Haec tibi de duabus quaestioni- salutem.
bus,hocest, deTrinilate, et columba, in qua Spiritus 1. Gum a sancto fratre et coepiscopo nostro Peregrino,

sanctus non suanatura, sed significaiiva specie de-
monstratus est sicutet Filius Dei non suanativitate,
;
de qua Pater dixit, A^ite luciferum genui le {Psal.
cix, 3), sed in homiue suscepto ex utero Virginis,a
judseis crucifixus est; videris quam olioso ego ta-
de tua tuorumque non corporali, sed spirituali salute
prsecipue quaeieremus, de tua guidem laetos, de tuorum
vero tristes nos ejus responsa lecerunt, quod non sunt
Ecclesioe cathoiicae salubri correclione sociati. Et quia
id cito futurum sperabamus, adhuc non esse factum
multum • dolemus, domine eiimie, meritoque honora-
bilis et religiose frater.

men occupatissimus scribere potui. Nec putavi

* Lov., qui per suum, etc. At nostram lectionem prae-
omnia pertractanda quae posuisti in litteris tuis ;
ferunt Mss. omnes.
verum ad illa duo quae ex me audire voluisti, me ' Mss. constanter hic et in sequente epistola praefe-
,

runt nomen, A/axmi.-praeterquam quod vetustiores Gor-

respondisse, etsi non sufficieuter aviditati tuae,
beiensis, Germanensis, etc, hancce inscriptionem pree-
tamen charitati obedienter existimo. mittunt Sanctorum Alypii et Augustini ad Maximum
:

13. Praeter autem illos duos libros, quos tribus

medicum ThenitanumEunomianistam. Attamen in Possi-
dii Indiculo, c. ^, dicitur scripta haec epistola ad Maxi-
me adjunxissesupra comuieuioravi, el trium psal- minum. In Ms. cc, Maiimus dicitur medicus civis Theni-
morum expositionem {Supra, cap. 1, n. I), scripsi tanus.
' Sic quatuor Mss. [non esse factum dolemus, etc.].
etiam librum (a) ad sanctum presbyterum Hierony- * Emendata ad a. bl.
cc cb. ff. gg. mr. vv, vc. duos t.
mum de Animae Origine,consulens eum quomodo duos V.
(a) Epist. 167.
(6) Lib.de Natura etOratia, adlimasiumet Jacobum :

* Sic duo Mss. [fierent]. (c) Alias 66 : quae autem 170 erat, nunc 52. Scripta
(a) Hic liber est Epist. 166. forte an. 415.

749
i. Proinde Gharitatem tuam in Domini pace salulan-
tes, et praecipimus, et rogamus ut eos quorl didicisti,
docere non dilTeras unam scilicet Deum esse soluin,
;
cui servitus ilia debetur quae ).«7pcia Groeco vocabulo
nuncupatur.Ipsumenimverbumestin lege.ubi scriptum
est, Dominum Deum luum. adornhis el illi soli scrvies (o)
{Deut. VI, 13) : quem siDeum Palrem tanfummodo
rimus, respondebitur, Ergo la.Tpsiot. Filio non debclur;
quod nefas est dicere. Si autem debetur, quomodo ergo
uni tantum debetur Deo,si et Patri et Filiodebetur, nisi
quia unus Deus, cui soli per ),«ro£(«vservirejussisumus,
iiadicitur solus Deus, ut et Pater intelligatur el Filius,
immoetiam et Spiritus sanclus ? De illo quippe dicit Apo-
sloias, Nescitis quia corporavestra lemplum sunt in vobis
Spintus siincti quem habetis a Deo, el non estis veslri f
Empli enimestis magno prelio.Glorificate Deum.et porlale
in corpore vestro (I Cor. vi, 19, 20) quem Deum, nisi
Spiritumsanclum cujuscorpora nostradixeratesse tem-
plum? Debeturergo/.arpsiaSpiritui sancto. Nam si tem-
plum etfacere, sicut Salomon fecitde ligniset lapidibus,
juberemur; utique faciendo templum, 'Kuzoiiuv exbibere
convinceremur quanto magis),aT/3£iavdei)emuscui non
:
templum lacimus, sed sumus!
3. Ac perhocsi Patriet Filioet Spiritui sancto ).oi.-:pdot.
debetur, etexhibetur a nobis.de qua dictum est, Dominum
Deum luum adorabis,el illi soli servies ; prociililubio Domi-
nus Deus noster, soli per Xaroetav serviredebemus, non
est Pater solus, nec Filius solus, nec solus Spiritus san
ctus. sed ipsa Trinitas unus Deussolus, Paler, el Filius,
et Spiritus sanctus non ut Pater sit ipse qui Filius, vel
:
Spirilus sanctusipse sit aut Pateraul Filius.cum sitinilla
Trinilate Pater Filii solius, etFilms Patrissolius.Spiritus
auleni sanctus et Patris et Filii silSpiritus: sed propter
unam eaindemque naluram atque inseparabilem vitam,
ipsaTrinitas,quantumab homine potest, fidepraecedente
intelligiturunus Dominus Deus noster.de quo dictum est,
Dominum Deum tuum adorabis, et itli soli servies, et
quem praedicat Apostolus; a.it en\m,Quoniamexipso. et
in ipso, et per ipsum sunt omnia ; ipsi gtoria in scBcula
swculorum. Amen [Rom. xi, 36).
4. Non enim sic ex Deo Patre unigenitus Filius, quein-
admolum ex illo est universa creatura,
creavit. Hunc quippe de sua subslantia genuit, non ex
nihilofecit: neceumextempore genuit, perquem cuncta
tempora condidit. Quoniam sicut flamma splendorem
quem gignit, tempore nonpriiecedit;iia Pater nuraquam
sine Filio fuit. Ipse est quippe Sapientia Dei Patris, de
qua scriptum est Splendor est enim lucis wterntB{Sap.
:
vii, 26). Luci ergo cujus candor est, id est, Deo Patri
sine dubio coseterna est et ideo non sicut in principio
:
fecit Deus ccelum et terram, ita, in principio fecit Ver-
bum sed in principio erat Verbum {Joan. i li. Spiritus
;
quoque sanctus non sicut creatura exnihilo est factus
sed sic a Patre Filioque procedit, ut nec a Filio nec a
Patre sit factus '.
5. HiBC Trinitas unius est ejusdemque naturoe atque
substantice:non minor in singulis,quain in oinnibus.nec
majorin omnibus.quaminsingulis sed tantainsolo Pa- ;
tre, vel in solo Filio, quanta iii Patre simul et Filio ct
tantainsoIoSpiritu sancto, quanlasimul in PatreetFilio
et Spiritu sancfo. Neque eniin Pater, ut haberet Filium
de seipso, minuitseipsum sed ita genuitde sealterum
;
se, ut totus maneret in se, et esset in Filio tantus quantus
etsolus. Similiter el Spiritussanctus integer de integro,
nonprsecedit unde procedit, sed lantuscum illoquantus
exillo, nec minuit eumprocedendo, nec auget hterendo.
Et bfecomnianec confuse unum sunt, nec disjuncteUria
sunt sed ciim sint unum, tria sunt, et cum sint tria,
:
unum sunt. Proindequi tam multis cordibus fidelium suo-
rum donavitut essentcor unum, quantomagisconservat
in seipso ut sint hoec triaet singula Deuset simul omnia
non tres dii, sedunus DeusIHic est
noster, cui universa pietate servitur, cui soli ),«roet«
illa debetur.
6. Qui cum in rebus quoe nascuntur in temporo, siia
bonitate effecerit utsuae substanticc prolemquielibet res
gignat, sicuthomo gignitliominem.non alterius nalur;B,
sedejuscujus ipse est ;vide quam impiedicatur ipseiion
genuisseid quod ipse est. HiEcenim propinquitatissunt
(a) Latreuseis.
.\h6sl Filioque a Mss. Gob. Gerin.
'
quidam codd. uti et Edd. Bad. Am. versuiu
prorsus omittunt Sed sic a Patre Filioque procedil ut
:
nee a Filio, nec a Patre sit factus.
* Edd., distincte. At Mss., disjuncte.
:
EPISTOLARUM CLASSIS III. 750
nomina, non naturoe, et ideo ad aliquid. vel relativa di-
cuntur, quffi aliquando eadem sunt, aliquando diversa.
Eademscilicet cum fraterreferlurad fratrem, amicus ad
amicum, vicinus ad vicinum, cognatus ad co^^natum, et si
qua 8imilia,(iu(e infinitum est velle omnia percurrere. In
his eniiii quod est iste ad illum, hoc est ille ad istum. Di-
di.xe- versa sunt autem, sicutpater ad filium, filius ad patrem,
socer ad geiierum, gener ad socerum, dominus ad ser-
vum, servusad dominum. Non esl quidem hoc istead il-
lum. quod ille ad istum sed ambotamen homines sunt
;
si altendas quid m
relalio di versa est. non natura.Quonia
si alterad alterum, non est hoc ad illum iste, quod ad
isium ille quia iste pater, ille filius aut iste socer,
: ;
ille geiier aut iste Dominus ille servus. Si autem atten-
;
das quid quisque sit ad seipsum, vel in seipso.hoc cst
ille quodistc quia ille homoestsicul iste. Unde intel-
;
ligit prudentia tua non ab eis rationabiliter dici, a quo-
:
rum errore te Dominus liberavit, ideo Dei Piitris et Dei
Filii naturaiu esse diversam, quia iste Pater est, ille
Fillius et DeuinPalrem non genuisse id quod est ipse,
;
quianongenuit Palrem Filii sui, quodestad illum ipse
quis enim nou vidcat ista vocabula nou in seipsis demon-
trare naturas, sed alterius ad alterum significare per-
sonas ?
7. Tale est etiam illud quod siinili loquunfur errore,
ideo Filium allorius essenaturae, diversueque sub.stantia?,
quia PaterDeus nonest dealtero Deo.FIIiumauLem Deus
est quidem, sed de Patre Deo et hic enim non indicatur
:
substantia, sed origo, id est, non quid sil, sed unde sit
quisquevel nonsit. Neque enim Abel et Adam ideo non
unius naturiE atque substantiiE fueriint, quia iste fuit
homo de homine illo, ille de nullo. Siergo utriusque na-
tura quaeritur, homo AbeI,homo Adam: si autem ori^o,
primus homo cx quo Abel, nullus homoexquo Adam. Ita
in Deo Patre el Deo Filio, si ulriusque naturaqu-eratur,
uterque Deus, nec magis alter altero Deus' si autem
:
origo, Pater est Deus de quo Filius Deus ;dequo autem
Pater. nullus est Deus.
Frustra itaque ad hoc respondere conantes dicunt
8.
Sedhomo cum passione generat, Deus autem sine pas-
sione genuil Filium.Hocenimnon solum ipsos nihil, sed
nosadjuvat plurimum.Nam si temporalibus etpassibili-
quam ex niliilo bus rebus Deus tribuitut quod sunt hoc generent, quanto
magis ipse isternus et impassibilis, non aliud quam est
ipse generavit, unusunicum; ideonostrainenarrabiliad-
miratione,quoniamsinepassione, ettanta secum oeguali-
tate, ut euin nec potestate praicederet, necsetale Sed ideo t
totum quodhabet, quodpotest, nontribuitsibi, sedPalri
quia non est aseipso, sed a Patre. iEqualis estenim Pa-
tri, sed hoc quoque accepit a Patre nec sic accepit unde
:
esset tEqualiS; quasi prius fuerit iuajqualis; sed natus
sequalis, sicut semper natus, ita semper «qualis. Non
itaque insequalem genuit, et sequalitatem jam nato addi-
:
dit sed gignendo eam dedit, quia tequalem non impa-
;
rem genuit. Ideo in fornia Dei iequalem esse Deo, non
ei rapina fuerat {Philipp. u. 6i, sed nalura quoniam ;
id nascendo sumpsit, non superbiendo praesumpsit.
9. Propterea vero Patrem dicitesso majorem, quia se-
ipsum exinanivit, formam servi accipiens, nou amittens
;
Dei propter quam formam servi, non tantum Patre, ve-
:
rum etiam seipso et Spiritu sancto minor factus esl nec ,
tantum hac excellentissima Trinitale, sed etiani minora-
tusestpaulo minus ab Angelis {Hebr. ii, 9) hominibus ;
qiioque minor fuit, quandoparenlibus subdilusfuit(Luc.
II, 51).Propter hanc utique formaiu servi,quam veniente
plenitudine temporis exinanitus amisit, (\i\\\.: Pater ma-
jor me est {Jonn. xiv, 28). Propter illam formam vero,
quam nec exinanitus amisit, dixit, Ego et Pater unum
sumus (/d, X, 30) et homo scilicetfaclus, et permanens
;
Deus homo enim assumplus esl a Deo, non in homine
:
consumptus est Deus. Ideo valde rationabiliter et Palre
minor est homo Ghristus, et Patri fequalis est idem
unus Dominus Deus ipse Deus Christus.
Guinigitur huicrectae atqiiecatholiciB fideipriBsen-
10.
tibus nobis cuin magna exultatione populi Dei consoiiia-
tum teesse gaudeamus, quare adhuc de luorum segnitia
tristes sumus? Obsecramns teper misericordiam Dei, ut
ipso adjuvante auferasistum mtEroremde cordibusnos-
tris. Neque enim credondura esl aucloritatera tuam ad
perversitatem tuorum plurimum valere potuisse, et ad
correctionem ralere nitiil. An forte contemnunt te, quia
in Ecclesiae catholiCiP participatiouem hac ajtate venisti,
cum te ampliuslebeant aiinirari, atque venerari, quia
Regio et Vict. Alii
vetustissimumerrorein senili quadam juventute vicisti?
l£r. hunc
^ Kdd, magis magnus alter, etc. ktYailic. Mss. duo, now
,
magis atter allero Deus. Duo Gallic, nec major, etc.

751
Absit ut resistanl libi vera diceali, cui conseuseranl a
veritate devianti absil ul nolint tecuni recla senlire,
;
cuiu quo eos delectavil errare.Tu tantuniora proeis, et
insla cis. Iniaio vero adduc eos ad doaiuai Uei tecuui,
qui in doino tua sunt tecuni vel le non piyeat in do-
;
niuin Uei cucu illis venire, qui in doinuiu tuaia soiili
fueranlconvenire prajsertim cuiu Calliulica inaler aii-
;
quos a le petit, aiiquos repetil petit eos quos apud le :
invenit repetit eos quosper te perdidit. Noa e\crucic-
;
tur daiuais, sed polius lietetur lucris acquiral nlios quos
non habuil, noa plaagut quos tiabuil. Orainus ad Ueum^
ut lacias quod borliiiuur et speraajus de laisericordia
;
ejus, quod lilteris saacti Iralris et coepiscopi nostri
1'eregrini, et rescriptis Uileciionis tuije, cito de liac re
gaudio explebitur cor nostruin, et ligua nostra exsulta-
tione {Psal. cxxv, 2).
EPISTOLA CLXXI
Excusal formam superioris epislolee
Doinino beatissimo, el venerabiliter cbarissimo fratri et
coepiscopo 1'eregrino, Alypius et Augustinus, in Do-
luino salulem.
Ad honorabiletu fratrem nostrum Maximum litteras de-
dimus, credenteseumgratantereas susceplurum: utruai
taiucn uliquid proleceniuus, proxiiuaoccasione, quam re-
perire polueris, dignare rescribere. Scial sane proli.^as
epistolas ad lamiliarissimos uostros, non solum iaicos,
veruiu eliatu episcopos, sicquuuiodo ista scripta est, ad
eos scribere nos solere, ul ei cilo scnbantur, et charta
tenealur commodius cum leguntur, ne torte istuiu mo-
' tem boaae vitije gradibus venerimus, sive tardius, sive
reiu nostrum nesciens, factatu sibi arbitretur iajuriam.
FRAGMENTUM
EPISTOLjE HACTENUS IMEDIT^ AUgUSTlNt AD MAXIMUM.
/n Primasii super Apocalypsim Commenlariis reperlum,
libro secundu ad hiec verba Hos septem quin etiamgra-
:
dus... idetndoctoramplissimus Augustiaus multis lue-
morat ad Maximutu (c) denique scribens dicit sic
: :
Prseceptis Dei, qua utbenaeagamus accepimus vitam
tuam moresque conformes, a religioso timore incipiens.
Initium sapienliai limor Domini {Psal. cx, 10), ubi fran-
gilur et debilitatur humana superbia. Deinde ut pietate
mansuetus et luitis, etiam quae noaduminlelligis, etquae
ituperitis videntur absurda sibique conlraria iu Scriptu-
ris sanctis, non oblucteris anituosa conleattoae, nec su-
periiuponas sensuiu luutu seasibus dtviaorum Libro-
ruiu sed cedas potius, atque iiitelleclum mitisdifferas,
;
quain secrelum immitis accuses. Tertio, cum tibi ad co-
gnitionem tuiaperiri coeperil inlirmitas humana, etscie-
risubi jaceas, quatu penalia vincula tuortaittatis de Adatu
propagalus tecum tralias, et quaia longe peregnnensa
Domino atque perviderisaliam legem in meaibris tuis
;
repugnantem legi mentis tuae, elcaptivum te ducentem
in lege peccati, qune est in membris tuis ; e.vclames,
Miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus
Sic optimae notae Mss. At Lov. Nos scribere
* :
lere, ut et cito scribanlur, et certa teneantur
'
Recensita ad cb. gg. gv. n. r. sb. vc. duos
v. et Lov.
(a) Alias 220 quae autem 171 erat, nunc 75. Scripta
:
post superiorem.
(6) Hoc D. Augustini ad Maximumepistolae fragmen-
tum iutomo tertio apud PP. Benedictinos et in toiuo oc-
tavo editionis GG. inopportune relegalum invenitur.
Quapropter, vestigiiseorumnimisinsisteutes, in eumdem
errorem incauti primumimpegeramus ubi vero rem ha-
buiraus conspectam, nobis visum estitupensas et operam
non male perituras, si suo loco, huicscilicet toiuo2, pre-
tiosum illud fragiaentum restitueretur. M.
(c) Dubilare vix licet, quin hic ipse sit Maxituus medi-
cus Thenitanus, qui cum
.\rianam haeresim ejurasset, re-
cepit epistolain nunc ordine 170 Alypii et Augustini no-
oiine scriptam ad roborandum illum in Trinitatis
tide. Hinc nimirum heri putamus, ut liic Trinitalem se-
melet iterum commemoret AugusUnus cum id minime
postuletres ipsa quae tractatur Confer istud fragmen-
tum ad librum secundum de Doctrina Christiana, cap.
7 ;
et ad librum primum de Sermone Domini in monte,
cap. 3.
.
S. AUGUSTINI EPlSCOPi 752
{Hom. vii, 24) ? ut te lugenlem consoletur, liberationem
ipsatu pollicens gratia Dei per JesumtJhristum Dominum
oustruiu. Quarto, jam desidera te iiuplerejuslitiatu luulto
vehemeatiusafque lervenlius^ quaiud nequissimis hoiui-
nibusvoluplatescarnisdesiderarisolent; nisi quod in spe
adjatorii Uiviniest inislo appetitu tranquillus ardor, el
llamma secunor. In lato auleiu quarlo vitae gradu ora-
tioaibus inslanter incumbitur, ul e»urieatibu8 et siticn-
tibus salurilas justiliae concedatur ut non solum onero-
;
:
sutu non sit, veruiu eliaiu deleclet ubstinere a voluptate
omaiscorruplionis.sive 8uae,sivealterius, velobluclando.
Quod ut fucile diviiiitus tribuatur, quintus adjungitur,
consilium exhibendae misericordice, ut in eo quod potes
adjuvesinopeai quia iaeoquodnondum potes.abOmni-
;
poteiiteadjuvaricupis.Munus autein misericordiu; gemi-
nutu esl cum vindicta donatur, et cum humanitas exhi-
;
betur. Quu; duo breviter Dominus ita couiplexus est :
Dimittite, et dimittetur vobis ;dale, et dabitur vobis (Luc.
*
(a).
VI, 37 el 38). Hoc auteai opus etiam ad mundationem
ad Maximum dalvB. cordis valet, ut quantutuin hac vita licet, incommutabi-
lem Deisubstantiampuraintelligentiacernere valeamus.
Tenetur enim aliquid ad versus nos, quod relaxan-
dumest, ut aciesnostraerutupat in lucem undeipse Do- :
minus, Verum dale, inquit, eleemotynam, et ecce omnia
7nunda sunt vobis (Luc. xi, 41). Quapropter sexta conse-
quitur cordis ipsa mundatio. Ut autem in lucem veram re-
ctus et purusuirigatur aspectus, aeque illa qui£ beneat-
que ladabiliterfacimus, neque illaquu; acute sagaciter-
que dispicimus. ad tiiiemplaceadi hominibus, vel subve-
niendinecessitatibuscorporisreferenda sunt.Gratisenim
se vultDeu» coli quia nequequidquata estpropterquod
;
ipse appelendus sit. Gura ad istam iutclligentiae purita-
celerius, tuac dicere audeamus, valere nos aliquantuiu
meute contingere summae atque inelTabilis Trinitalis uni-
tatem ubisummapaxerit quia ultra quod exspectetur
: ;
non est, cumreformati ad sui generis imaginem filii Dei
(6). ex hominibus facli,paternaincommutabtlitateperfruua-
tur. Priiuo enim, iSeati pauperes spiritu ;xihi timor Deiest.
Deinde, Beati mites ; ubi pietas docilis.Terlio, Beati lugen-
(es ; ubiscienlia propriae iulirmitatis. Quarto. Beati qui
esuriu7itetsitiunt justiliam ; ubi forlitudoconandi doiui-
tas habere libidines Quinto, Beati miseruordes, quoniam
ipsorum miserebitur ; ubi consilium est adjuvandi, ut
adjuvari merearis. Tunc ad sextum pervenitur gradum,
in quo dicitur, Beali mundo corde, quoniam ipsi Deum
videbunt (Mattii. v, 3-8) ; ubi purus iulellectus et habi-
lisadinlelligendum quantulacutuqueex purteTrinitatem
cernere nou potest, nisi et laudetu hutuanam non appe-
tamus, quamvis laudanda faciumus. Proinde septimo
gradu pervenimus ad pacis illius tranquillitatem.quam
dare non potestmundus. Nam etiam illis virtutibusqua-
tuor, quas tnemorabili pridem industria philosophiquo-
que indagare potuerunt, id est, prudentiae, forlitudini,
teuiperantias atque justitice, si ad perlectum religionis
cullum tria haec jungentes addamus, id est, fidem, spem
el charitatem, septenarium profecto numerum inveni-
mus. Recte enim hcec tria non omittuntur, sine quibus
nec Deum colere, nec ei quemquam novimus posse
placere.
EPISTOLA GLXXIl » (a).
Hieronymus Augustino, laudans quidem illius duos libel-
non so- los de Origine animce, ac de Sententia Jacobi ; sedexeur
sans cur non responderit.
t. duos
Domino vere sancto, et omni mihi affectione venerabili
papae Augustino Hieronymus, in Christo salutem.
Virum honQrabilem fratrem meum, filium Di-
4.
gnationis tuae, Orosium presbylerum, et sui merito, et
te jubente suscepi. Sed incidit tempus difficillimum,
;
quando mihi taceremelius fuit quam loqui, itaut nostra
studia cessarent, et,iuxtaAppium, canina exerceretur
facundia. Itaque duobus libellis tuis,quos meonomim
dedicasti, eruditissimis et omni eloquentiae splendore
fulgentibus, ad tempus respondere non potui : non quo
quidquam in illisreprehendendumputem; sed quiajuxta
;
* Recognitaad a. b. bl. bn. c. cc. fs. j. l. mr. sb.t. tt.
vc. decem v. etad Am. Lugd. Er. Lov.
(a) Alias 30 quse autem 172 erat, nunc 51, Scripta
:
ineunte an. 416.
 ; :,

733 EPISTOLARUM CLASSIS III. 754

beatum Apostolum, « Unutquisquein suosensu abundet fecisisli, qui jumento tibi moxadmofo uti noluisti,
alius quidem sic, alius autem sic » {Rom. xiv, 5). et te ad terram gravifer coUisisti : nam ulique
Certe, quidquid dici potuit, et sublimi ingenio de Srri- alius qui adductus est tecum, collega fuus illaesus
pturarum sanctarum hauririfontihus, a tepositum atque venit, qui talia sibi ipse non fecit.

ditsertum est. Sed, qu^so Reverentiam tuam, parum- 2. Sednequehocputas tibifieridebuisse,quia ne-
per patiaris me tuum laudareingenium. Noseniminter minem existimas cogendum esse ad bonum. At-
nos eruditionis causa disserimus. Cseterum at muli, et tendequidApostoiusdixerit, Qui episcopatum deside-
maxime hxretici, si diversas inter nos sententias vide- rat,bonumopusconcupiscit (I rtm.ni,1) ; ettamentain
deanimicalumniabuntur rancore descendere. Mihi
rint, mulli ut episcopatum suscipiant tenentur inviti,
autem decretum est te amare, te suspicere, colere, mi- perducuntur, includuntur, custodiuntur,paliuntur
rari, tuaque dicta quasi meadefendere. Certe et in dia- tanta quae nolunt, donec eis adsit voluntas susci-
logo, quem nuper edidi {Lib. 3 adversus Pelagianos), piendi operis boni quanto magis vos ab errore
:

dignum fuerat, recordatus sum :

tuse Bectitudinis, ut pernicioso. inquovobis iaimici estis,trahpndiesfis,
magisque demus operam ,ut perniciosissima hieresisde et deducendi ad veritatem vel cognoscendam vel
ecclesiisauferatur, quas semper simulatpcenitentiam, ut eligendam,nonsolumuthonorem salubriterhabea-
docendi in ecclesiis habeat facultatem ; ne, si aperta se tis, sed etiam ne pessimepereatis ! Dicis Deumde-
luce prodiderit, foras expulsa moriatur. disse liberum arbitrium ideo non debere cogi ;

2. Sanctpe ac venerabiles filise tuse Eustochium et hominem nec ad bonum. Quare ergo illi de quibus
Paula, et genere suo etexhortatione tua digne gradiun- supradixi.cogunfur ad bonum?Attende ergoquod
tur, specialiterque salutant Beatitudinem tuam; omnis considerare nonvis. Ideovoluntas bonamisericor-
quoque fraternitasquai nobiscum DominoSalvatori ser- diter impenditur, utmala voluntas hominis diriga-
vire coyiatur.Sanctum presbyterum Firmum \ anno tur. Nam quis nesciat nec damnari hominem, nisi
prseterito, obrem earuui Ravennam, et inde Africam merito malae voluntatis, nec liberari nisi bonam
Siciliamque direximus, quem putamus jam in Africse habuerit voluntatem? Non tamen ideo quidiligun-
partibus commorari. Sanctos tuo adhxrentes lateri, nt tur, malse suae voluntati impune et crudeliter per-
meo obsequio salutes, precor. Lilteras quoque meas ad mittendi sunt ; sed ubi potestas datur, et a malo
sanctwn presbyterum Firmum direxi ;quse siad teve- prohibendi, et ad bonum cogendi.
nerint, ei dirigere non graveris. Incolumem te, et mei 3. Nam si volunfasmalasempersuaepermittenda
memorem, Christus Dominus custodiat, domine vere est libertafi ;
quareisraelitae recusanteset murmu-
sancte, et beatissime papa. Et subter * : Gr^andem rantes tamduris tlagellis a maloprohibebantur, et
latini sermonis in tsta provincia natariorum patimur ad terrara promissioniscompellebantur ? Si volun-
pepuriam ; et idcirco prseceptis tuis parere non possu- tas mala seraper suae permittenda est libertati
mus, maxime in editione Septuaginta, quse asteriscis quare Paulus nonestpermissus uti pessima volun-
verubusque distincta est : pleraque enim prioris labo- tatequa persequebatur Ecclesiam, sed prostratus
ris, fraude cujusdam amisimus. est ut exceecaretur, et excaecalus est ut mutaretur,
mutatus ut mitteretur, missus ut qualia fecerat in
EP1ST0I>A CLXXIir (a).
errore, talia pro veritate pateretur ? Si voluntas
Augustinus Donato, viUss Mutugennse in dioecesi Hip- mala semper suee permittendaest libertati; quare
ponensi presbytero donatistse,quijussuscomprehendi monetur pater in Scripturis sanctis, filiumdurum
et adduci ad ecclesiam, conatus est sibi vim inferre, non solum verbis corripere, sed etiam latera ejus
suadet ut re sobrie perpensa resipiscat, docens pra- tundere, ut ad bonam disciplinam coactus et do-
vam voluntatem recte cogi ad meliora. mitus dirigatur {Eccli. xxx, 12) ? Unde idem dicit
Donato presbytero partis Uonali, Augustinus Tu quidem percutis eum virga ; animam autem ejus li-
episcopus Ecclesiae catholicae. beras a morle{Prov. xxni, 14). Simalavoluntas sem-

posses videre dolorem cordis mei, et sollici-

1 . Si persuae permittendaest libertati; quarecorripiun-
tudinem prosalute tua.fortassis miserererisanimae tur negligentes pastores, et dicitur eis Errantem :

tuae, placensDeo audiendo verbo,

{Eccli. xxx,-24)iu ovem non revocastis, perditam non requisistis {Ezech.
non nostro, sed ipsius nec ej us Scripturas sic in me- ;
XXXIV, 4) ? Et vos oves Chrisfi estis, characlerem
moria tuafigeres, utcontra eas cor clauderes. Dis- dominicum Sacramento quod accepis-
porlatis in
plicet tibi quia traheris ad salutem, cum tam multos tis ; sed erratis et peritis. Nonideovobis displicea-

nostros ad perniciem traxeritis'.Quid enimvolui- mus, quia revocamus errantes, el quaerimus perdi-
mus,nisi tecomprehendi.etpreesentari.etservarine tos. Melius enim facimus voluntatem Domini
pereas ? Quod autem in corpore laesus es, ipsetibi
monentis iit vos ad ejus ovile redire cogamus,
quam consentimus voluntati ovium errantium, ut
Sorbonicus Ms. bis habet, Firminum, caeteris refra-
'

gantibus. perire vospermittamus. Noliergojam dicerequod

« Edd. omittunt et subier, quod inMss. assidue audio dicere Sic volo errare, sic volo
plerisque exhi- te :

betur.
' Mss. AtEdd. traxeris.
Sic.
enim nos hoc omnino non permitti-
perire. Melius
* Hanc contalimus cum a. bg. bl. c. cc. fi. g. gv. j.
mus, quantum possumus.
r. n. 8. vd. duobus bn. duobus s. duobos t. quatuor v. 4. Modo quod te inpufeum.ut morereris, misisti,
et cum Am. Bad. Er. Lov.
(o) Aiias 204 quae autenr 173 erat, nunc 66. Scripta
:
utique libera voluntate fecisti. Sed quam crudeles
circa an. 416. essent servi Dei, si huic malae tuae voluntati te per-
 755 S. AUGUSTINI EPISCOPI 756
millerent, et non te de illa morte liberarent quis ! ci sobriam cogitalionera ; atlende diligenter utrum
eos nou luerito culparet ?quis non impios recte ju- ad errorem et impietatem voceris, et palere pro
LJicaret ? Et tamen lu te volens in aquam misisti ut verilate quaslibet molestias. Si autem tu potius in
mororeris ; illi tenolentemde aqua ievaverimt, ne errore atque in impietale versaris, quoautemvoca-
morereris tu fecisti secundiim volimtatem tuam,
: ris ibi est veritas et pietas, quia ibi est christiana
sed in perniciem tuam illi contra voluntatem tuam,
; unilas et sancti Spiritus charitas ;
quid adhuctibi
sed propter salutem tuam. Si ergosalus istacorpo- esse conaris inimicus ?
ralis siccustodienda est, uteliamin noletilibus, ab 7. Ideo prapstitit misericordia Dei ut et nos et epi-
eis qui eos diliguni, servetur ;
quantomagisillaspi- tam frequenti numerosoque convenlu
scopi vestri
ritualis, incujusdesertione mors eeternametuitur ! Carlhaginem veniremus, atque inter oos de ipsa dis
Quanquam morle quaro tibi lu ipseinferre
in ista sensione ordinalissime conferremus. Gesta con-
voluisti, non solum ad lempus, sed etiam in aeter- scripta sunt, nostrte etiam subscriptiones tenentur ;

num morereris quia etsi non ad salutem, nonad

;
Ecclesise pacem, non ad Christi corporis unitalem,
non ad sanctam Tet individuam charilatem, sed
ad mala aliqua cogereris, nec sic tibi ipse mor-
lem inferre liebuisti.
5. Considera Scripturasdivinas, etdiscutequan-
tum poles, et vide utrum hoc fecerit aliquis ah-
quando justorum alquefidelium, cum ab eis tanta
mala perpessi sinl, qui eos adaeternum interitum,
non ad vitam aeternam, quo tu compelleris, adige-
bant. Audivi quod dixeris apostolum Paulnmsigni-
ficasse hoc fieri debere, ubi
lege, vel patere ut tibi leganlur, et tunc elige quod
volueris. Audivi quod nobiscum de
dixeris posse te
ipsis Gestis aliquid agere, siomittamus verba epis-
coporum vestrorum,ubi dixerunt, A^^eccoMsa causse,
nec persona personae prsejudicat. Haec verbavis omit-
tamus,ubiper eosnescientesveritasipsa locutaest.
Sed tu dicturus es hic eos errasse, et in falsam sen-
tentiam incautius cecidisse. Nosautemdicimushoc
eos verum dixisse.ethocperleipsum facillimepro-
bamus. enim episcopi vestri electi ab universa
Si
parte Donati, qui causam omnium sustinerent, et
ait, Elsi tradiderocor- si quid egissent gratum et acceptum capteri habe-

pusmeum ut ardeam (I Cor. xin, 3) quia videlicet ;

rent, tamen in eo quod illos temere et non recte
omnia bona dicebat, quae sine charitate nihil pro- dixissearbitraris, non vis ut tibi praejudicent ve- ;

sunt, sicut sunt

linguaehominum etAngelorum, et rum ergo dixerunt, quia nec rausa causae, nec persona
omnia sacramenta, et omnis scientia, et omnis pro- debes agnoscere, quia si
personse prsejudicat. El ibi
phetia, et omnis fides ita utmontes Iransferantur, persona episcoporum tuorum in illis septem
tot
et rerum suarum distributio pauperibus ideo vi- i
;
constitutorum non vis ut praejudicet personae
detur tibi etiam hoc inter bona numerasse,ut sibi Donati Mutugennensis presbyteri, quanto minus
quisque inferat mortem. Sed atlende diligenter et non debet praejudicare Caeciliani persona, etiamsi
agnosce quemadmodum dicat Scriptura,quod tra- mali aliquid in illo esset inventum, universae uni-
dat quisque suum corpus
ut ardeat. Non utiqueut tati Christi,quae non in una villa Mutugenna con-
ipse se in ignem miltat,
quando persequentem pati- cluditur, sed toto terrarum orbe diffunditur ?
turinimicum; sedquando eiproponiturutautmali 8. Sed ecce facimus quod voluisti ; sic tecum agi-
ahquid faciat. autmali aliquidpatiatur,eligat non mus, ac si non dixerint vestri, Nec causa causse, nec
facere maJa quam non pati mala : atque ita cor- persona personse prsejudicat. Tuinveni quidillidicere
pus suum tradat in potestatem interfectoris, sicut debuerint, cum eis objecta esset causa et persona
tres illi viri feceruntquiauream statuam cogeban- Primiani, qui daranalores suos et damnavit cum
tur adorare, et nisi facerent, minabatur eis ille qui caeteris, etdamnatos ac detestatos in suos rursus
cogebat, caminumignisardentem.Idolumadorare honores suscepit, et baptismum quem mortui dede-

noluerunt non ipsi se in ignem miserunt et ta-

; :
rant (quia deipsis in illaproeclara sententia dictum
men etiam deilHssicscriptumest,quod/radtderMn< erat quod mortuorum funeribus plenasint littora [In
corporasua, utneque servirent,nequeadorarent ullum* Bagaitano concilio]), agnoscerepotius et acceptare,
deum, sed Deumsuum [Dan. m, 14-9o), Eccequomodo quam exsufflare et rescindere maluit, totumque
dixit k^iosiola?, ,Si tradidero corpus meum ut ardeam. dissolvitquodmale intelligentes dicere solelis, Qui
6. Quod autem sequitur, vide Si chariiatem baptizatur a mortuo ', quid ei prodest lavacrum ejus
: non
habeam,nihilmihiprodest. Adistam charitatemvoca- [Eccli. xxxiv, 30) ? Si ergo non dicerent, Neccausa
ris, ab ista charitate perire non sineris causae, nec persona personse prsejudicat, rei leneren-
et putas ;

tibi aliquid prodesse, si te ipse praecipitesin inte- turin causa Primiani : cum autem hoc dixerunt,
ritum, cumtibinihilprodesset, etiamsialterteocci- immunem Ecclesiam catholicam, sicut
fecerunt
deret charitatis inimicum! Foris autem abEcclesia nos asserebamus, a causa Gaeciliani.
constitutus, et separatus a compage unitatis et vin- 9. Sedcaetera lege,caetera discute. Vite utrum in

culo charitalis, aeterno suppliciopunireris, etiamsi ipsum Caecilianiim, de cujus persona praejudicare
proChristinominevivusincendereris:hoc estenim conabantur Ecclesiae, aliqiiid mali probare potue-
quod ait Apostolus,^<s/ tradiderocorpusmeumutar- rint. Vide utrum non potius etiam pro illo multa

deam, charitatemautemnonhabeam, nihilmihiprodest. egerint,utpluribiislectiouibus,quascontraseprotu-

Revocaergo animum ad sanam considerationem, leruntet recilaveruut,causam ejiis bonam omnino

'Hic in vulsatis interjectum est. et ilerum tangil, mor-

* Edd., pauperibus prosit.
tuum. quod abest a Mss. et veroaDonatislispriEteraiitti
* Ms. quatuor, illum.
solebat, ex. lib. 1 Retract., c. 21, n. 3.
 757 EPISTOLARUM CLASSIS III. 756

raodo, sancto fratri et consacerdoti pap» Alrelio

firmaveriat. Lege ista, vel leganturtibi. ConsiJera
omnia, retracta diligenter, et elige quid sequaris:
utrum nobiscuminChristi pace, in Ecclesiae catho-
licae unitate, in fraterna charitate gaudere an pro
nefariadissensione, pro Donati parte, pro sacrilega
divisione, importunitatem nostrse circa
tionis diutiussustinere.
10. Attendis enim et ssepe repelis, sicut audio,
quod in EvangelioscriptnmestrecessisseaDomino
8eptuagintadiscipulos,et arbilrio suae malae atque
impise discessionis fuisse permissos,
duodecimquiremaoserant,fuisseresponsum,iVMm-
quid el vos vultis ire(Joan. vi,
quia tuoc primum Ecclesia novello germine pul-
lulabat, nondumquein ea fueratcompleta illapro-
phe['vd, E l adorabunt etimomnes regesterrx; omnes
gentes servient illi (Psat. lxxi, 11): quod utique
quanto magisimpletur, tantomajore utiturEcclesia
potestate, iit non solum invitet, sed etiam cogat ad
bonum. Hoctunc Dominus signiticare volebat, qui
quamvishaberet magnam potestatem.priustamen
elegit commendare humilitatem. Hocet inilla con-
vivii simililudine satis evidenter ostendit, ubimisit
ad invitatos, et venire noluerunt, et ait servo
in plateas et vicos civitatis, et
et csecos, et claudos introduc huc. Et
'
AuGUSTiNLS, in Domino salutem.
De Trinilate, Deus summus et verus est, li-
(]iife
;
brosjnvenisinchoavi.senexedidi.Omiseramquippe
hoc opus, posfeaquara comperi praereptos mihi
te dilec-
esse sive subreptos antequam eos absolverem. et
retractatos,utmeadispositiofuerat,expolirera. Non
enim singillatim, sed omnessimul edere earatione
decreveram,quoniam preecedentibusconsequentes
inquisitione proticiente nectuntur. Cum ergo per
caeterisque eos homines (quia priusquam vellem, adquosdam
illorum pervenire potuerunt)disposilio meanequi-
68)?Et non attendis vissetimpleri,interruptam dictationem reliqueram,
cogitans hoc ipsum in aliquibus meis scriplis con-
queri, utscirent,qui possent, non a me fuisse eos-
dem libroseditos, sed ablatos priusquam mihi edi-
tione mea iligni viderentur. Verum multorum fra-
trum vehementissima postulatione, etmaxime tua
jussione compulsus, opus tam laboriosum, adju-
vante Domino terminare curavi ; eosqueemendatos
non ut volui, sed ut potui, ne ab illis qui subrepti
jam in manus hominum exierant, plurimum dis-
creparent, Venerationituae perfilium nostrum con-
: Exi diaconum charissimum misi etcuicumque audien-
pauperes, et debiles, dos, describendos,legendosque permisi: inquibus
ait servus si servari meadispositio potuisset, essent profecto,

domino, Factum esl ut imperasti, et adhuc locusest. etsi easdem sententias habentes multo tamen eno-
Et ait do inus seroo, Exiin vias et sepes, et com-
I datioresatqueplaniores, quantum rerum tantarum
pelleintrare, ut impleatur domus mea{Luc. xiv, 21- explicandarum difficullas etfacultas nostra patere-
23). Vide nuncquemadmodura de his quiprius ve- tur. Suntautemquipriraos quatuor velpotiusquin-
nerunt, dictum est, Introduc huc ; nondictum est, que etiam sine prooemiis habent, et duodecimum
compelle : ita significata sunt Ecclesiae primordia siue extrema parte non parva sed si eis haec edi-
:

adhoccrescentis,utessentvires etiam compellendi. tio potueritinnotescere, omnia si voluerintet value-

Proinde, quia oportebat ejus jam viribus et magni- rint, emendabunt, Peto sane ut hanc epistolam,
tudine roborata etiam compelli homines ad convi- seorsum quidem, sed tamen ad caput eorumdem
vium salutis aeternae,posleaquam dictum est, Fac- librorum jubeas anteponi. Vale. Ora pro me.
tum est quodjussisti, et adhuc est locus ;Exi,\n(i\x\\.,
EPISTOLA GLXXV *
(a).
in vias et sepes, et compelle intrare. Quapropter si

ambularetis quieti extra hoo convivium salutis Patres concilii Carlhaginensis, Innocentio pontifici
aeternae et * sanctae unitatis Ecclesiae, tanquam in Romano, de actis adversus Pelagium et Celes-
viis vos inveniremus ; nunc vero quia per mulas tium.
mala et saevaquaein nostroscommittitis, tanquam Dominobeatissimoethonorandissimo,sanctofratri
spinisetasperitatepleni estis, vos tanquamin sepi- InNOCENTIO, AuRBLnjS, NuMIDiaS, RuSTICIANUS, FlDENTlA-
bus invenimus, et intrare compellimus. Qui com- NuSjEvAGRius,', Antonius ', Palatinus, Adeodatus, Vin-
pellitur, quo uon vuit cogitur sedcum intravent, ;
CENTius, Publianus ', Theasius, Tutus, Pannonius ,

jamvoiens pascitur. Cohibe itaque tam iniquumet Victor,Restitutus, RusTicus, Fortunatianus, alius Res-
TiTUTus, Ampeliuus, Ambivius ', Felix, Donatianus,
impacatum animum, ut in vera Ecclesia Christi
AdeODATUS.OcTAVIOS.SeROTINUS, MaJORINUS, POSTHUMIA-
invenias salutareconvivium.

EPISTOLA CLXXIV *
(a). '
Rad. Am. Er. et Lov., Mundius Rustieanus, Fidentius.
At Mss. Valic. et Gallic. necnon Gonciliorum edttiones,
Augustinus Aurelio Carthaginensiepiscopo, trans- Numidius, Rusticiamus, Fidentianus. Quanquam in Rus-
mitfens libros deTrinitate, absolutos demum se- ticiano haud ita consentiunt nam plerique Cdd. hoc
:

loco, Rusticus postea autem in Rescripto Innocentii,

cundum ipsius Aurelii aliorumque desiderium,
;

quae est hic Epistola 181 habent, Rusticiano.

et emendatos. « Mss. Galiic. et unus e Vatic. scriptum hic habent,
Antoninus. At in epist. 181, Antonio.
Domino bealissimo, elsincerissimacharitate vene- ' Concil. Ediliones, Publicanus.
*
Sic Mss. constanter. At Edd., Panthonius.
' Bad.Am.Er. et Lov.,^/u»ius.Gonc.Edd., Avimus.Ms^.
' Sic. Lov. At Mss. quindecim et anliquiores Edd. omit- porro episcopi hujus nomen hic praetermittunt sed in ;

tunt, salutis wternce, et. Epist. 181 reslituunt Ambivio vel Ani6t6io.
* Hiic ascitaex 4 Tomo, ubiolim edita fuit ante libros * Recognitaad cb. ff. gg. rm. th. vc. duosv. Am Bad.
de Trinitale. Er. Lov.
(a) tix tomo 3, pra?fixa libris de Trinit. quae autem 174 : (a) Alias 90 : quae autem 175 erat, nunc 239. Script.
erat, nunc 238. Scripta circiter an. 416. an. 416.
7 59 S. AUGUSTINI EPISCOPI 760

Kcs ', Crispulus •.VicTon, alius Victor, Leucius ', Ma- postea pervenisse dicatur, nisi haec apertissime
niANUs, Fructuosus, Faustimanl's,Quodvultdeus, Gando- analhemaverint, ipso anathemari oportere, ut si
RIUS.MaXIMUS, McCiASlUS,RuSTUX'S,RuFl.NIANUS,l*ROCULUS, ipsoruiu non potueril, saltem eoruni qui ab eis
Severus, Thomas *, Januarius, Octavianus, I'r^textatus, decepti sunt vel decipi possunt, cognita senlentia
Sixtus ', Quodvultdeus, Penthadius, Quodvultdeus, quaP! in eos lata est, sanitasprocurelur.
Ctcrianus, Servilius, Pelagianus', Marcellus, Venan-
2. Hoc itaquegestum.doraiue fraler, sancta? Cha-
Tius, DiDTMus, Saturninus, Bizacenus ', Germancs, Ger-
ritati tuae intimandnin duximus, ut slatutis nostraB
MANiANUs, Inventius, Majorincs, Inventius *, Candidus,
mediocritatisetiamapostolic«Sedisadhibeatur au-
GyPRIANUS, ^MILIANUS, RoMANUS, AfRICANUS, MaRCEL-
i

• qiii concilio ecclesise Cartha- ctoritas, pro tuenda salute multorum, et quorum-
LiNus, et caeleri iii

ginensis adfiiimus. dam perversitate etiam corrigenda. Id enim agunt

\. Cum ex more ad Carthaginensem ecclesiam isti damuabilibus disputationibus suis, ut non de-
solemniler venissemus, atque exdiversis causis fendendo, sed potius in superbiam sacrilegam ex- i

congregata ex uobis synodus haberetur, compres- tollendo hberum arbitrium, nullum relinquant lo-

byter uoster Orosius nobis litteras sanctorum Ira- cum gratiae Uei, qua
sumus, qiia et ipsum
cnrisliani
'" nostrae voluntatis arbitriumvere fit liberum,dum a
trum consacerdotuin noslrorumdedil Herolis
et

et Lazari, quaruin formam his constituimus esse carnalium concupiscentiarum dominaJione libera-
tur, dicente Domino, Si vos filius liberaverit, tunc
subdendam. His ergo lectis, Pelagium et Celestium
auctoresargui'' nefariiprorsus.etabomnibusnobis vere liberi eritis (Joan. vni, 36) quod auxilium ;

anathemandi'*erroris adverlimus.Undefactumest Domino nos-

tides impetrat, quaeeslin Christo Jesu

ut recensendum peteremus; quid anteferme quin-

tro autem asserunt, sicut a fratribus qui
'. Isti

quennium super Celestiinominehicapud Carthagi- etiam eorum libros legerunt, cognovimus, in eo

Dei gratiamdeputandam, quodtalerc hominis ins-
nem fuerit agitatum. Quo recitato, sicut ex subdilis
tituit creavitque naturam, quae per propriam vo-
advertere poteritSanctitastua,quamvis et judicatio
luutateui legem Dei possit implere, sivenaturaliter
manifesta constaret, qua illo tempore episcopali
in corde conscriptam, sive in litterisdatam eam-
judicio excitum hoc tantum vulnus ab Ecclesia
:

videretur nihi lominus tamen id communi deli-

:
dera quoquelegem ad gratiam Dei pertinere, quod

beratione censuimus, hujusmodipersuasionisauc- illam Deus in adjutorium hominibus dedit {Isai.

viu, 20, sec. LX-X).
tores, quamvis et ad presbyterium idem Gelestius
3. lllam vero gratiam qua, ut dictum est, chris-
tianisumus,cujusApostoluspraedicator*est,dicens,
* Apud Bad. Am.
Er. Lov., Posthumanus. In Ms. Vic-
tor., Fostumanius ; in uno e Vatic, Pontinianus ; in Condelector enirn legi Dei secundum interiorem ho-
Aliis Cdd., Poslhumianus. minem : video autem aliam legem in membris meis
* Sic in Mss. At in Edd. scribilur, Trispulus.

' Unus e Vatic. Mss. constanter, Leontius.. Gcrm, repugnantem cnptivantem me

legi mentis meae, et
vero habet hic tantum, Eleutius. Mox omnes Mss., Ma- sub lege peccati, quae est in membris meis. Miser
rianus, pro quo Edd., Macianus vel Macinus.
* Sic omnesMss. constanter. Ad Bad. Am. Er. et Lov.,
ego homo ! quis me liberabit de corpore morlis hu-
Megarius, Rustieus, Rufianus. Proculianus Thomas, prae- jus ? Gratia Deiper Jesum Christum Dominum nos-
lermisso Severi nomine, quod in omnibus Mss. exhibe-
tru7n{Rom.vu, 22-25;, nolunt omninocognoscere
lur. Ex his etiam nonnulli habent hic, Rusticius ; sed
;

in epist. 181, Rustico. sed uec aperte quidem oppugnare audent sed :

5 Mss. Ga.\\\c.hic, Proetextius, Sextius. At in Epist. 181

quid aliud agunt, cum hominibus animalibus non
concordant cum Edd.
Sic Mss. constanter, excepto codice Rem. Ecclesioe,
' percipientibusquaesuntSpiritusDei(ICor.ii,14)per-
quo scribitur Pelaianus. At in vulgatis, Pelagius. suaderenon cessant, ad operandam perficiendam-
' Edd., Tiazacenus. Unus e Vatic. Mss., Bizatenus.
Alter cum Gallic. nostris, Bizacenus.
que justitiam et Dei mandata complenda solam
« Mss. Vatic. duo, Viventius. Gallic tres, Invenitus, sibi humanam sufficere posse naluram ? non at-
Majorinus, Inventinus, qui tamen in Epist. 181 utroque
tendentes quod scriptum est, Spititus adjuvat in-
loco habent scriptum./«ve«ifo. Porro in Concil. Editio-
nibus Juventius bis legitur. (irmilalem nostram{Rom. ym,%&) ; ei,Nonvolentis,
^ In Edd. de est et cceteri, quod quidem in Vatic. et neque currentis, sed miserentis est Dei {Id. ix, 16);
Galiic. Mss. reperitur.
'" Mss. Vatic. habent Anerotis. Edd. ConciL, Avero- et quod unum corpus sumus in Christo, sinyuli au-
this. Bad. Am. Er. et Lov., Herodis. Sed verius Gallic. i.em aller alterius membra ; habentes dona diversa
Mss., /fcro<is. Eral hic Arelatensis;Lazarus vero.Aquen-
sis in Gallia episcopus qui ambo suis pulsi sedibus
:
secundum gratiam quse data estnobis {Id. xii,5,6);
cum in Paiaestinam venissent, libellum contraPelagium el, Gratia Dei sumid quod sum, et gratia ejus in rne
etCelestium Primati dederunt, Eulogio videlicet Cagsa- vacua non fuit, sed abundanlius omnibus illis la-
reensi, cujus auctoritate Diospolitana synodus an. 415
ceiebrata fuit. boravi non ego aulem, sedgratia Dei mecum ; et,
;

'' Ita in omnibus Gallic. Mss.Atin Edd. de est argui. Gratias Deo,quideditnobis victoriamper Dominum
Edd., anathemalizandi ; et infra, anaihematizarint,
•^

ipsos anaihemalizari, etc. At Gallic. Mss.constanlerana- nostrum JesumChristum \\Cor. xv, 10,57); et,iVon
themandi, anathemaverint et anathemari ; quam vete- quia idonei sumus cogitare aliquid quasi ex nobis-
rem lectionem probat Claudius Salmasius, not. in Ter-
met,ipsis;sedsufficienlianoslrae.TDeoest{\\Cor.\\\,
tull. lib. de Pallio, c. 3, adillud « animata slamina vol-
ves » ubi restitui vult, nemata, ex verbo nemare, quod
; 5); el Eabemus thesaurum istumin vasis fictiiibus,
fit a graeco nema ; sicuti a plasma plasmare, a chrisma
chrismare, a sagma sagmare ; quo pactp etiam Veleres Mss. Corb. et Cerm. omittunt Quod auTilium
' : fides
observat dixisse ab anathema anathemare hanc iectio- impelratqucB est in Christo Jesu Domino nostro.
nem alibi retinuerunt Lov. Er., etc. ' Mss. tres Gallic Tessis est. :
761 EPISTOLARUM CLASSIS III. 768

ut eminentia virtutis sit Dei, et non ex nobis (II Cor. tanlo pretio redimatur : quia nihil est in eis vHia-

IV, 7) inmimerabilia talia, quee de Scripturis

; et tum, nihil tenetur sub diaboli potestate captivum,
omnibus si coliigere velimus, tempus non sufH- ^ nec pro eis fusus est sanguis quifusus in remissio-
cil. Et veremur ne apud te ista
ipsacommemoran- nem legitur peccalorum {Matth. Quan-
xxvi, 28).

do, quae majore gratia de Sede apostolica prserii- quam per baptismum Christi etiam parvulorum
cas, inconvenienter facere videamur sed ideo : fierirederaptionem, in iibellosuo Celestius inCar-
facimus, quia eo quo infirmiores sumus » quaqua- ,
thaginensi ecclesia jam confessus est sed multi :

versum quisque nostrum verbo Uei prfedicando qui eorum perhibenturesse velfuissediscipuli,h8ec

putatur altenlior, crebrius eos patimur in nos et malaquibus fundamentachristianae fidei conantur
audacius insurgentes. evertere, quacumque possunt, affirmare non ces-
4. Si ergo Peiagius episcopalibus Gestis quee in sant. Unde etiamsi Pelagius Celestiusque correcti
Oriente confecta dicuntur (a), etiam tuse Venera- sunt, vel se isla nunquamsensisse dicunt, etquee-
lionijuste visus fuerit absolutus error tamen ipse ; cumque scripta contra eos prolalafuerint sua esse
et impietas, quae jam multos assertores habet.per negant, nec est quemadmodum de mendacio
diversa dispersos, eliam auctoritate apostolicae convincantur generaliter tamen quicumque dog-
:

Sedis anatheraanda est. ConsideretenimSanctitas matizat et affirmat humanam sibi ad vitanda *

tua, et pastoralibus nobis compatiatur visceribus, peceata, et Dei mandata facienda sufficere posse
quam sil pestiferum ovibus Christi, quod
et exitiale naturam, et eo modo gratiae Dei, quae sanctorum
istorum sacrilegas disputationes necessario con- evidentius orationibus declaratur, adversarius in-
sequitur, ut nec orare debeamus ne intremus in venitur et quicumque negatparvuios per baptis-
;

tentationem, quod Dominus et discipulos monuit mum Christi a perditione liberari, et salutem per-
{Matth. XXVI, 41), et posuit in oratione quam do- cipere sempiternam, anathema sit. Quaecumque
cuit {Id. VI, 13); aut ne deficiat fides nostra, quod autem alia eis objiciuntur, non dubitamusVenera-
pro apostolo Petro se rogasse ipse testatus est tionem tuam, cum
Gesta episcopalia perspexerit,
{Luc. xxu, 32). Si enim haec possibilitate naturae.et quse in Oriente in eadem causa confecta dicuntur,
arbilrio voluutalis iu potestate sunt constituta ; id judicaturam unde omnes in Dei misericordia
quis non ea videat a Domino inaniter peti, etfalla- gaudeamus. Ora pro nobis, domine beatissime
citer orari, cum orando poscuntur qua naturae Papa*.
nostrae jam ita conditie sufficientibusviribus obti- EPISTOLACLXXVI*(a).
nentur ? nec debuisse dicere Dominum Jesum, Vi-
Milevitaniconcilii Patres Innocentio,de cohibendis
gilate et orate ; sed la.ntummodo, Vigilate ne in- Pelagianis haereticis.
tretis in tentationem ?nec beatissimo Petro primo
Domino beatissimo meritoque venerabili, et in
Apostolorum, Rogavi pro le, sed, moneo te, vel Innocentio, Silvanus', Va-
Christohonorando Papae
impero ac prsecipio ne deficiat fides tua ? LENTINUS, AURELIUS, DONATUS, ReSTITUTUS, LuCIANUS, AlY-
5. Contradicitur etiamistorum contentionebene-
pius, AuGusTiNus, Placentius S Severus, Fortunatus ',

dictionibus nostris, ut incassum super populum
dicere videamur quidquideisaDoraino precamur,
ut recte ac pie vivendo illi placeant vel illa quae
pro fidelibus precatur Apostolus, dicens Flecto
genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi,
exquo omnispaternitasin cxlis et in terranomina-
lur,ut det vobis secundumdivitias glorias suagvirtute
corroborariper Spiritumejus(Eph.in, li-[6).S>iergo
voluerimusbenedicendosuper populum dicere, Da
illis, Domine, virtule corrohorari per Spiritum
tuum istorum nobis disputatio contradicit, affir-
;
mans negari liberum arbitrium, si hoc aDeo pos-
citur quod in nostra est potestate Virtute enim
corroborari sivolumus, inquiunt,possMr?2ws eapos-
sibilitate naturse, quam nunc non
cum crearemur accepimus.
PossiDius, NovATus, Secundus, Maurentius, Leo, Fausti-
nianus.Cresconius, Malcus, Littorius °, Fortunatus.Do-
; NATUS, PoNTICANUS, SatURNINUS, GhRISTONIUS "^, HONORIUS,
: Lucius, Adeodatus, Processus, Gresconius, Secundus,
Felix,Asiaticus,Rufinianus ', Faustinus.Servus, Teren-
tius.Gresconius, Sperantius, Quadratus, Lucillus, Sabi-
Nus Faustinus ', Cresconius.Victor, GiGNANTius ", Pos-
siDONius, Antoninus ", Innocentius ,Pr«sidius,Crescen-
TIUS '*, FeLIX, AnTONIUS ", VlCTOR, HONORATUS, DoNATUS,
1 Edd., ad rjincenrfo. Mss., ad vitanda.
» Mss. Gallicani carent his postremis verbis, ora.e c.
' Conciliorum editiones, Silvanus Senex.
* Deest, Ptacenlius, in Mss. octo Gallicanis.
^ Mss. Gerv. et Gemm., Fortunus.
: *
Mss. quinque, Litorius. Gasalensis, Lictoriux. Conc.
Editt., Viclorius.
'Mss. septem, et Concil. Editt. sic, Cresconius. C&sa,-
accipimus, sed lensis codex, Crisconius.
* In Conc. Edd., Rufinus ; et infra pro Servo, scribi-

6. Parvulos etiam proptersalulem quae perSalva- tur, Servius.

» In Goncil. Edd., hic omitittur Fausiinus ; ejusque
lorem Christum datur, baptizendos negant, ac sic loco ponitur, item Sabinus.
eos mortifera istadoctrina in 8eternumnecant,pro- '"Mss. Vatic. tres et Gallic. septeni, necnon Concil.
Edd., Giganlius.
miltentes etiamsi non baptizantnr,habiturosvitam " Mss. duo Vatic, Possidius, Antonius.
aeternam, nec pertinere ad eos de quibusDorainus "In Concil.Edd. et in Gallic Mss. septem deest Cres-
centius, nec nominatur Prcesidius nisi semel, post Pe-
ait, Venit enim Filius hominis quaerere et salvare
trum.
quod penerat {Luc. xix, 10) quia isti, inquiunt, ; » In Concil. Edd. et in Mss. pluribusconstanter, An-
non perierant, nec est quod in eis salvetur, vel toninus.
* Recognita ad a. bg. bl. c cb. ff. g. gv. n. s. sb. t.
* Bad. Am. Er. et Concil. Edd., tomus. th. vc duos r. qualuor v. et ad Am. Bad. Er. Lov.
• Unus e Vatic Mss., quo inferiores sumus, (a) Alias 92 : quse autem 176 erat, nunc 240. Scripta
(a) Gesta DiospoUtanee synodi. paulo post superiorem.
 ;

763 S. AUGUSTINI EPISCOPI 764

PxTRus. PnxsiDius, Crescomvc, Lahpadius, Dblpui^us Christi penitus aiienant, omnino dissimulare doq
ex concilio MilevitaDO, in Uomino saiutem. possis.

l.Quia teDominiisgraliaesuaepraecipuomunereiQ 4. Hujus autem perniciosissirai erroris auctores

Sede aposlolicacollocavit, laiemqut>nostristempo- esse perhibenturPelagiusetCelestiu<,quosquidem
ribus prseslitit.iitnobis pofius ad cuipam negiigen- in Ccclesia sanarimalumus,quamdesperatasolute
tiee valeat, siapudtuam Veneralionem, quaeproEc- ab Ecclesio resecari,si necessitas nulia compellal.

ciesia suggerenda sunl, tacueriinus, quam ea tu Quorum uniis, etiam ad presbyte-

id est Celestius,

possis vei fastidiose vei negligenter accipere ma- ;

gnis pericuiis intirmorummembrorumGhristi pas-
toralem diiigentiam,qu8esumus,adhiberedigneris.
2, Novaquippe haeresisetnimium perniciosa
tatassurgere inimicorumgratiaeChristi', quinobis
rium in Asia diciturpervenisse: dequo anlepaucos
annos quid gestum fuerit, Sanctitas tuadeCartha-
ginensi Ecclesia melius instruitur. Pelagius vero,
sicutaquibusdamfratribusnostrismissjeloquuntur
ten-
epistolae,Jerosolymis constitulusnonnuilos fallere
asseritur verumtamenmuitopiures. Tuiejus sen-
:

etiam dominicam orationem impiis disputationi-

sus diligentius indagare potuerunt, adversus eum
bus conantur auferre. Ciim enim Dominus docue-
pro gratia Ghristi et catholicae fidei veritateconfli-
dicamus, Dimitte nobis debita nostra, sicut
rit ut
gunt; sed praeciqoe sanctus filius tuus, frater et
etnos dimittimus debitoribus nostris; isti dicunt
compresbyter noster Hieronyraus.
posse hominem in hac vita, praeceptis Dei cognitis,
5.Sed arbitramur.adjuvante misericordia Domioi
adtantam perfectionem justitiae sine adjutoriogra-
Dei nostri qui regereconsulentem,et orantem
te et
tiae Saivatoris, per soium iiberum voluntatis arbi-
exaudire dignetur, auctoritati Sanctitatis tuae, de
trium pervenire, ut ei non sit jam necessariumdi-
sanctarum Scriplurarum auctoritate depromptae,
cere, Dimille nobis debita nosfra. Illud vero quod
facilius eos qui tam perversaetperniciosa sentiunt,
sequitur, Ne nos inferas in tentationem{Matth.vi,
esse cessuros, utde correctione potius eorum con-
12, 13), non ita intelligendum, tanquam divinum
gratulemur, quam contristemur interitu.Quodlibet
adjutorium posceredebeamusne in peccatum ten-
autem ipsi eligant, certe vel aliis, quos piuriraos
latidecidamus sed hoc in noslra esse posltum potes-
;

possunt, si ab eis dissimuletur, suis laqueis impli-

tate, et adhocimplendumsolam sufficere voiunta-
care, cernit Venerabilitas tua instanter et ceieriter
tem horainis tanquam fruslra Aposlolus dixerit,
:

providendum. Haec ad Sanctitatem tuara de conci-

Non volentis neque currentis, sed miserentis estDei
lioNumidiae scriptadireximus,imitantes Carthagi-
{Rom. IX, 16)",- et, Fidelis Deus, quinon permittet
nensis Ecclesiae* et Garthaginensis provinciae coe-
vos tentain super id quod potestis ; sed faciet cum
piscopos nostros, quos ad Sedem apostolicam,
tentatione etiam exifum, ut possitis sustinere (I Cor.
quam beatus illustras, de haccausascripsissecom-
x,13).FrustraetiamDominusdixeritapostoloPetro,
perimus '. Et alia manu : Memor nostri, in Dei
Rogavi pro te, ne deficiat fides fua {Luc xxii,32)
gratia augearis, domine beatissime meritoque ve-
et omnibus suis, Vigilate, et orate, ne intretis in
nerabilis, et in Christo honorande sancte Pater.
tentafionem {Matth. xxvi, 41); sihoc totum est po-
testatis humanae. Pueros quoque parvulos, et si EPISTOLA CLXXVIl *
(a).
nuliis innoventur christianae gratiae Sacraraentis,
Au7'elius aliique tres una cum Augustino episcopi,
habituros vitam aeternam, nequam praesumptione ad Innocentium de Pelagio,retegentes ipsius hx-
contendunt, evacuantes quoddicil Apostolus, Per
resim, eamque ab apostolica Sede proscribi pos-
unum hominem peccatum intravit in mundum, et tulantes.
perpeccatum tnors, etita in omnes homines per-
transiit, in quo omnes peccaverunt{Rom. v, 12); et
Domino beatissimo, meritoque honorandissimo
alio loco, Sicut in Adam omnes moriuntur, sic et fratri Innocentio Papae, Aurelius, Alypius, Augus-
TiNus, EvoDius, et PossiDius, in Doraino salutem.
in Christo omnes vivificabuntur (I Cor. xv, 22).

S.UtergoaliaomittamusquaecontrasanctasScri- 1. De conciliis duobus provinciaeCarthaginensis

pturas piurima disserunt; haec interim duo, quibus atque Numidiae ad tuam Sanctitatem a non parvo
omnino totum quod christiani sumus nituntur ever- episcoporura numero subscriptaslittera? missimus
tere, quaj fideiia corda sustineant*,non esse rogan- contra inimicos gratiae Christi, qui confidunt in vir-
dum Deum ut contra peccati malum atquead ope- tute sua, et Crealori nostro quodamraodo dicunt •

randam justitiam sitnoster adjutor, et non opitulari Tu nos fecisti horaines justos autera ipsi nosfeci-
;

parvulisadconsequendam vilam aeternamchristia- mus.Qui naturam humanam ideo dicunt liberam,

nae gratiae Sacramentum: haec insinuantes apos-
'Sic in Mss. At io vulgatis omittitur, Carthaginensit
toiico pectori tuo.nonopus babemus multadicere,
EcclesicB, etc.
ettantamimpielatem verbis exaggerare,cum pro- ' Reliqua verba absunt a Vatic. et Gallic. Mss. Sed

cul dubio te ita permoveant, ut ab eis corrigendis.ne reperiuntur in omnibus Edd. e quibusBad. Am. Er. et
Lov. liabent, in Deum gratia augearis. Concil., in Do-
latius serpant, multosque contaminent, vel potius mini, vel in Dei gratia.
interimant, dum eos sub nomine Christi, a gratia * Ad hanc emendandam usi sumus fl. th. duobus v.
Am. Bad. Er. Lov. — In Mss. necnon in Conciliorum
editionibus praefert huncce titulum : Epislola familiarit
* Bad". Am.
et Er. : Et nimium perniciosa tempestas sur- quinque episcoporum ad Innocentium papam.
gere inimicorum graticB Christi caepit. (a) Alias 95 : quae autem 177 erat, nunc 241. Scripta
^ Edd., sustinent.
circa idem tempus.
 ;

765 EPISTOLARUM CLASSIS III. 766

ne quaerant Liberatorem ideo salvam, ut super-

; cum eo per litteras agendum ; et cum inventus
fluum judicent Salvatorem. Tantum enim dicunt fuerit hanc dicere quam docet ecclesiastica et apos-
valentem, ut suis viribus semel in origine su8e crea* tolioa verifas, tunc sine ullo scrupulo Ecclesiae,
tionis acceptis, possit per Jiberum arbitrium, niliil sine latibulo ambiguitatis ullius absolvendus est,
ulterius adjuvanle illius gratia qui creavit.domare tunc est revera de ejus purgalione gaudendum.
et exstinguere omnes cupiditates, tentalionesque 4. Siveenim gratiam dixerit esse liberum arbi-

superare; mulliqueeoruminsurguntadversumnos, trium, sive gratiam esse remissionem peccatorum,

et dicunt animee nostrae, Non est salus iUi in Deo ejus sive gratiam esse legis praeceptum ; nihil eorum di-

(Psal. 111, 3). Familia ergo Christi quse dicit, Quando cit, quee per subministrationem Spirilus sancti per-
infirmor, tunc fortis sum (II Cor. xu, 10), et cui di- tinentadconcupiscentiastentationesquevincendas,
cit Dominus ejus, Salus tua ego sum (Psal. xxxiv, quem ditissime efluditin nos (Tit. iii,6),qui ascen-
3), siispenso corde,cum timore et tremore adjuto- ccElum,et captivans captivitatem deditdona
dit in
rium Doraini etiam per charitatem tuae Veneratio- hominibus(^pA.iv, 8).Hincenim oramus ut pecca-
nis exspectat. torum tentationem superare possimus, ut Spirilus
2. Audivimusenimessein urbe Roma,ubiillediu Dei, unde pignus accepimus(ll Cor. ii, 22), adjuvet
vixit,nonnullosquidiversiscausiseifaveanf,quidam intirmitatemnostram (i?om.vui,26).Quiautemorat
sciiicet,quia eis talia persuasisse perhibetur • ,plures et dicit, Nenos inferas in tentationem, non utique
vero,qui eum talia sentire non credunt^praesertim id oral ut homo sit, quod est uatura neque id orat ;

quia in Oriente, ubi degit, Gesta ecclesiaslica facfa ut habeat liberum arbitrium, quod jam accepif,
essejactantur(a),quibusputaturessepurgatus: ubi cum crearetur ipsa natura ; neque orat remissio-
quidem si episcopi eum catholicum pronuntiarunf, nem peccaforum.quia hoc superius dicitur, Dimitte
non ob aliud factum esse credendum est,nisi quia nobis debita nostra(Matth. vi, 13, 12) ; neque orat ut
se dixit Dei gratiam contiteri, etita posse hominem accipiat sed plane orat ut faciat man-
mandatum :

suo labore ac volunlate juste vivere, ul ad hoc ad- datum '. Si enim in tentafionem inductus fuerit,
juvari Dei gratianon negaiet.His enim auditis ver- hoc est, in tentatione defeceril, facit utique pecca-
bis, catholici antistites nuilam aliain Dei gratiam tum quod est contra raandatum. Orat ergo ut non
intelligere potuerunt, nisi quam in Libris Dei legere, peccet,hocest ne quid faciat mali,quod pro Corin-
el populis Deiproedicare consueverunt:eam utique thiisorat Apostolus Paulus, dicens: Oramus autem
de qua dicit Apostolus, A^on irritam facio gratiam ad Dominum ne quid faciatis mali (II Cor. xm, 7).
Dei. Nam siper Legemjustitia, ergo Christus gra- Unde satis apparet quod ad non peccandum id est, ,

tis mortuus est (GaLat. ii, 21) sine dubio gratiam

; adnonmale faciendum,quamvisessenondubitetur
qua jusliticamur ab iniquitate,et qua salvamur ab arbitrium voluntatis,tamen ejus potestas non suffi-
intirmitate,non qua creati sumus cum propria vo- ciat, nisi adjuvetur intirmitas. Ipsa igitur oraUo,cIa-
lunlate. Nam si intellexissent illi episcopi eam illum rissima est gratiee testiticatioihanc ille contiteatur,
dicere gratiam, quam etiam cum impiis habemus, el eum gaudebimus rectum, sive correctum.
sive
cum quibus homines sumus negare vero eam qua ; 5. Distinguenda est lex, et gratia.Lex jubere no-
filii Dei sumus;quis eum patieuter ca-
christiani et vit, gratia juvare. Nec lex juberet, nisi esset volun-
tholicorum sacerdotum non dicimus audiret, sed tas; nec gratia juvaret, si sat esset voluntas.Jube-
ante oculos suos ferret? Quapropter non culpandi tur ut habeamus intellectum, uti dicitur, Nolite
suut judices, quia ecclesiaslica consuetudine no- esse sicut equus et mulus, quibus non est intellectus
men gratiae audierunt, nescientes quid hujusmodi (Psal. XXXI, 9) ; et tamen oramus ut habeamus in-
homines vel in suse doctrinae libris, vel in suorum tellectum, ubi dicitur, Da mihi intellectum ut dis-
solent auribus spargere. cam mandata tua (Psal. cxviii, 125). Jubetur ut
3.Non igiturde uno Pelagio,qui jam forle corre- habeamus sapientiam, ubi dicitur, Stulti aliquando
ctus est,quod utinam itasit;seddetain multis,qui- sapite (Psal. cxiii,8) ; et tamen oratur ut habeamus
bus loquaoiter contendentibus, et iufirmas atque sapientiam, ubi dicitur, Siquis autem vestrumin-
incruditas animas velut viuctas ^ trahentibus, tir- diget sapientia, postulet a Deo, qui dat omnibus
mas aiitem et in tide slabiles ipsa contentione fati- afftuenler, et non improperat; ei dabitur ei * (Ja-
gantibus.usquequaque jam plena sunt omnia. Aut cobi 1, 5). Jubetiir ut habeamus continentiam, ubi
ergo a tua Veneratione acciendus est Romam, et di- dicitur, Sint lumbi vestri praecincti (Luc. xii, 35)
ligenter interrogandus quam dicat gratiam, qua ef tamen oramus habeamus continentiam, ubi
ut
falealur, si tamen jam fateatur,ad non peccandum dicitur, Gum sciremquia nemo potestesse continens,
justequevivendumhominesadjuvari,authocipsum nisi Deus det,et hoc ipsum erat sapientise, scire cu-
'
Apud Bad. Am.
Er. Lov. et Goncil. editiones, quia vos jus esset hoc donum ; adii Dominum, et deprecatus
ialia persuasisseperhibent.lnMs. Yailic. quianobis. per- , . .
sum (Sap.y\\\,1\.). Postremo ne nimium longum sit
hibetur. Fortasse legendum, quia vobis. Certe Pelagiani,
uti narrat Possidius c. 18, « perfidiam suam per suam am-
cunctapercurrere,jubeturutnon faciamus malum,
« bitionem eonabaiitur persuadere sanctae Sedi » neque ;

absimile vero e&t jactatum fuisse ab ipsis eam se illi re- >
Deerant apud Bad. Am. Er. et Lov. vcrba isthfec,
ipsa persuasisse. Atlamen amplectimur aliam lectionem sed plane orat ut faciat mandatum ; quee ex Vatic. Mss.
ei Ms. Oxon. substitutam a R. P. Quesnelio, cui vulgata restituimus.
lectio contumeliosa in Romanum pontilicem videbatur. * Hanc et subsequentem periodum, utramque in hac-
* Bad. Am Er. et Lov., convinctas. At Mss., vinctas. tenus editis parte priore mulilam, sic in integrum resti-
(a) Gesla Diospolilaaae synodi. tuunt Mss. Vatic. et Fuxensis.
 ;,

767 S. AUGUSTINl EPISCOPI 768

1
uhi dicitur, Deelina a malo; et non
taraen oratur ut 8. De hac gratia quaeslio verlebatur,quando aliis

faciaiuus maliim, ubi dicitiir, Oramus nittem ad qiios Pelagius graviter offendebat atqiie turbabat,
Dommum ne quid faciads ma/j. Jiibel ur ut faciamus dicebaturei qiiod eam oppu-
suis disputationibus
bonum, iibi dicifiir, Dectina a malo, et fac bonum gnaret, quibus assereret non solum ad facienda,
{Psal. xxxvi, 27); et lamen oratur ut faoiamus bo- verum etiara ad perticienda mandata divina, per
num, ut)i cessamus pro vobis orantes et
dicitur, A'on liberumarbilriiimhuraanamsibisufficerenaliiram'
postutantes alque iuter caetera, quae pro illis orat,
: Hanc apostolica doctrina gratiamnonimraeritoisto
dicit, Ut ambuietis digne Deo in omne beneplacitum nomine qua salvamur et justificamur ex
appellat,
in omni opere et sermone bono (Coloss. i, 9, (0). fide Christi.De hac scriptum est, Non irritam facio
Siciit ergo agnoscimus voluntatem, cum haec prseci- gratiam Dei. Nam si perLegemjustilia ; ergo Chris-
piuntur; sic etipseagnoscat gratiam, cum petuntur. tusgratismortuusest{Galat. II, 2[):de hac scriptum
6. MisimusReverenti8etii(elibrum,quemdederunt est, Evacuati estis a Christo, quiin Lege justifica-
quidam religiosi et honesli adolescentes servi Dei, mini ; a gratia excidistis {Id. v, 4) de hac scriptum :

quorum etiam nomina non tacemus nam Timasius ; est, Si autem gratia,jam non ex operibus ; alioquin
etJacobiis vocantur qui, sicut audiviraus, eletiam
: gratia jam non est gratia (flom.xi, 6):dehac scrip-
nosse dignaris, ipsius Pelagii exhortatione spem tiim est, Ei autem qui operatur merces non impu-
quam habebant in saeculo reliquerunt,et niinc con- tatur secundum gratiam, sed secundum debitum :
tinentesDeoserviunt.Qui cumeodem erroretandem ei autem qui non operatur, credenti autem in eum
aliquando perqualemciimque opeiam nostram Do- qui justificat impium, reputatur fides ejus ad justi-
mino inspirante caruissent, protuleriiut eiimdem tiam {Id. iv, i, .5); et multa alia, quae melius potes
librum,Pelagii esse dicenles, et utei responderetur ipse meminisse, et intelligere prudentius, et illus-
impendio rogaverunt. Faclum est; ad eosdem res- trius praedicare. lllam vero gratiam qua creati su-
cripta est ipsa responsio (a) : agentes gratias res- mus homines, etiamsi ila appellan^iam non irame-
cripserunt(6). Utrumquemisimus,etcuiresponsum rito intelligimus, mirum est tamen si ita appellatam
esl, et quod responsum est et ne nimium essemus
: in ullis legitimis propheticis, evangelicis, apostoli-
onerosi, signa fecimus his locis ubi petimus ins- cisque Litteris legimus.
picere non graveris, quemadmodum sibi objecta 9. Cum itaque de liac gratia Christianis fidelibus
queestione quod gratiam Dei negaret,ilarespondit, catholicisque notissima,illi objiceretur quaestio, ut
ut eam esse non diceret nisi naturam in qua nos eam oppugnare desineret;quid est quod ciim haec
condidit Deus. sibiin libro suo velutadversantepersona idem ipse
autem hunc esse suum librum negal, aut
7. Si objecisset, ut se respondendo purgaret, nihil aliud
eadem in libro loca, non contendimus; auathemel respondit, nisi naturam creati hominis referre gra-
ea, et illam confiteatur apertissime graliam quam tiam Creatoris ; atque ita se dicere, sine peccato
doctrina christiaua demonstrat et praedicat esse pro- impleri posse justitiara per liberum arbitrium cura
priam Christianorum.quae non est natura, sed qua adjutorio divinae gratiae,quod Deus hoc dederit ho-
salvatur natura: quae naturam non auribus sonante mini ipsa possibilitate naturae?Cui merilo respon-
doctrina vel aliquo adjumento visibili fovet, sicut di&\.(^v, Ergo evacuatum est scandalum crucis{Galta.
plantator quodammodo et irrigator extrinsecus * V, 11). E7'go Ch7'istus g7'aiis mortuus est. Num enim
sed subministratione spiritiis,et occulta misericor- si non moreretur propter delicta nostra,et resurge-
dia, sicutfacit
ille qui dat incrementum Deus (I Cor. ret propter justificationem nostram {Rom. iv, 25),
III, enim quadam non improbanda ratione
7). Etsi nec ascendisset in altum, et captivans capUvitatem
dicitur gratia Dei qua creati sumus, ut nonnihil daret dona hominibus, ista naturae possibilitas
essemus, nec ita essemus aliquid ut cadaver quod quam defendit, in hominibus non esset?
non vivit,aut arborquae non sentit,autpecus quod 10. An mandatum deerat, et ideo Chri-
forte Dei
non intelligit, sed homines.qui et essemus,et vive- stus mortuus est? Imo jam et hoc erat sanctum,et
remns, et sentiremus, et intelligeremus, et de hoc justum, et bonum (Id. vii, 12) jam dictum fuerat, :

tanto beneficio Creatori nostro gratias agere valea- Non concupisces {Exod. xx, 7) jam dictum fuerat, 1 :

mus; unde roerito et ista gratia dici potest, quia
praecedentium aliquorum bonorum operum meri-
tis, sed gratuita Dei bonitate donata est alia est
tamen qua vocamur, justificamur, glo-
praedestinali
rificamur, ut dicere possimus, Si Deus pro nobis,
quis contra nosl Qui Filio suo proprio non pepercit,
non Diliges p7'oximum tuum tanquam teipsum {Levit.
XIX, 18), in quo sermone Apostolus omnem legem
: dicit impleri {Rom. xui, 9). Et quoniam nisi diligat
Deum, nemo diligit seipsum, ideo Dominus in iis
duobus praeceptis totam Legem Prophetasquedicit
pendere [Matth. xxn, 37-40) quae duo prsecepta :

sed pro nobis omnibus tradidit eum {Rom. vni, jam erant hominibus divinitus data. An aeternum
31, 32). praemium justitiae promissum nondam eral? Hoc
ipse non dicit qui in suis Litteris posuit etiara in
• Lov. Solvalur natura, non auribus sonante doclrina
Vetere Testamento regnum coelorum esse promis-
:

velaliquo adjumento visibili sicui plantatur quodarnmodo

et irrigatur extrinsecus. Bad. Am. Er., salvatur natura, sum {Bebr. xi). Si ergo ao faciendam perficien-
non auribus, etc. Sed melior lectio Ms. Vatic. ad quem damque justiliam,jam erat naturee possibilitasper
hunc iocum castigavimus.
(o) Lib. de Natura et Grat. liberum arbitrium, jam erat Legis Dei sanctum et
(b) Epist. 168. justum bonumque mandatum, jam erat promis-
 ! ;

769 EPISTOLARUM CLASSIS IIl. 770

sum praemiura sempiternum jergo Christus gralis tia Uei ; et incipial esse in homine justilia, non sua,
iuortuus est. sed Dei, hoc est data dono Uei?
!!. Ergo neque per Legem justitia, neque per U- Quam etiam nunc quidam ignorantes Dei
nalurae possibi Jilatem, sed ex fide et douo Uei per justitiam, sicut et tunc de Judaeis dictum est, et

Jesum Cluistum Dominum uoslrum, unum media- suam volentes constituere,jus(itix Dei nonsunt sub'
tortm Uei et hominum (/ Tim. n, 5) qui nisi iu : jecti {Id. X, i). Per Legem quippe et illi juslificari
pleniludine temporis mortuus esset propter dehcta searbitrantur, sufficientesibiadeamcustodiendam
nosira, et resurrexissetpropterjusliticationemuos- libero arbtrio, hoc est, juslilia sua prolata ex na-
Iram, proleclo et autiquorum tides evacuaretur et tura humana non donata ex
; gratia divina, prop-
nostra. Fide vero evacuata, quee homini justilia ter quod Unde item scriptum
justitia Uei dicitur.

reuianeat, cum justus ex tide vival {Habac u, 4) ? esl Per Legem enim cognitio peccati. Nunc au-
:

Ex quo euim per uuum hommem peccatum inlra- tem sine Lege juslitia Dei manifestata est, testifi-
vilinmundum.etperpeccatummors, etitainomnes cata per Legem et Prophelas {Id. \n, 20, 21). Cum
homiues pertransiit, in quo omnes peccaverunt dicit, manifestata esl ; ostendit quia et tuncerat, sed
{tiom. v, 12) procul dubio a corpore morlis hujus,
: tanquam illa pluvia quamGedeon impetravit, tunc
ubi aha iex repugnat legi mentis, uemiuem iibera- velut in vellere occulta, nnnc autem veiut in area,
vit aut liberalsuapossibihtas, qua; perdita Kedemp- manifesta {Judic. vi , 36-40). Cum ergo Lex sine gratia
tore indiget,saucia Salvatore sed gratiaDei per h- ; non mors peccati potuisset esse, sed virtus sicenim ;

dem unius mediatoris Uei et hominum, hominis dictum est, Aculeus mortis peccatum,virtus autem
Christi Jesu {Id. vn, 2t-2o) : qui et Ueus cum esset, peccati Lex (1 Cor. xv, 56) sicut confugiuut multi :

hominem fecit et manens Ueus, bomo factus re-

; a facie reguantis ipeccali adgratiam velut in area
fecit ipse quod fecit. nunc patentem, ita pauci ad eam confugiebanL
12. Pulo autem quod eum lateat, fidem Ghristi, velut in vellere tunc lateutem. Haec vero temporum
quae posiea in revelationem venit, inocculto fuisse distributio refertur ad altitudinem diviliarum sa-
temporibus patrum nostrorum per quam tamen ;
pientiae et scientiae Dei, de qua dictum est Quam :

etiam ipsi Uei gratia liberati sunt, quicumque om- inscrutabilia sunt judicia ejus, et invesligabiLes viae
nibus humani generis temporibus hberari potue- ejus {Rom. xi, 33 )
runt, occulto judicio Uei, non tamen vituperabih. 15. Quapropter
ante tempus Legis, et tem-
si et

Unde dicit Apostolus, Habentes auteyn spirilum pore ipso Legis justospatres ex fide viventes, non
fidei, utique eumdem quem et illi, secundum guod possibilitas naturae inhrmae et mdigae * ac vitiatae
scriptum est, Credidi, propler quod et locutus sum ; et sub peccato venuudatae, sed Uei gratia per tidem
et nos credimus, propler quodLoquimur {II Cor. et justiticabat; etnunceademinaperlumjamveuiens
IV, 13) inde est quod ait ipse Mediator, Abraliam
: anathemet ergo Pelagius scripta
revelatajustificat:
pater vesler concupivit videre diem meum ; el vidil sua, ubi contra eam, etsi non per contumaciam,

etgavisus est {Joan. vui, 50) inde Melchisedech : tamenperignorantiam disputat, possibihtatem de-
prolalo sacramento mensae dominicae, novit aeter- fendo naturae ad vincenda peccata, et implenda
num ejus sacerdotium * ligurare (Gen. xiv,l8). mandata aut si ea sua esse negat, aul scriptis
;

13. Jam vero data in Litteris Lege, quam dicit suis ab inimicis suis dicit immissa quoe sua esse
Aposlolus subintrasse ut abundarel delictum, et de negat, anathemet ea tamen et damnetpaterna ex-
qua dicit, Si ergo ex Lege liedseritas, jam non ex hoitatione et aucloritate Sanctimoni<e tuse. Si vult
promissione Abrahx autem per repromissionem do- ergo, onerosumsibietperniciosumEccIesiee discat
navit Deus. Quid autem lex ? Transgressionis gra- scandalum auferre quod scandalum auditores et
;

tia p7'oposila est, donec veniret semen cui promis- in perversum dilectores ejus usquequaque
spar-
sum est, dispositumper Angelos in manu Mediatoris. gere non quiescunt. Si enim cognoverint eumdem
Medialor aulem unius non est ; Deus autem unus hbrum, quem illius vel putant esse vel noruut,
est. Lex ergo adversus promissa Dei ? Absit. Si episcoporum cathohcorum auctoritate, et maxime
enim data essei Lex quae posset vivificare, omnino Sanctitatis tuae, quamapuJ eum esse majoris pon-
ex Leye essel justitia. Sed concLusit Scriptura minime dubitamus, ab eodem ipso anathe
deris
omnia sub peccato, ut pi-omissio ex fide Jesu malum atque damnatum, non eos ulterius existi-
Christidareturcredentibus {GuLat. ui, 18-22) ; nonne mamus ausuros, loquendo contra gratiam Dei, quee
satis ostenditur hoc actum esse per Legem, ut pec- revelataestperpassionemetresurrectionem Christi
catum agnosceretur, et praevaricatione augerelur pectora fidelia et simpliciter christiana turbare
{UbienimLexnonest,nec praevaricatione {Rom. iv, sed potius adjuvantemisericordiaUomini,
concer'-
15) ; et sic adversus victoriam peccati ad divinam tantibus nobiscum charitate ac pietate
tlagranti-
graiiam, quee in promissionibus est, confugeretur :
bus orationibus tuis, non solum ut in seternum
atque Lex non esset adversus promissa Uei
ita ;
verum etiam jusli et sancti sint, nonin sua
beati,
quia ideo per illam tit cognitio peccati, et ex prae- eadem gratia coufisuros. Unde et ad
virtute, sed in
varicatione Legis abundantia peccati, ut ad libera- ipsum scriptam ab uno nostrum epistolam,
ad
lionem quaerantur promissiones Dei, quod est gra- quem per quemdam orientalem diaconum, civem
' Unus e Vatic. Mss., repugnantis.
« Bad. Er., etc., indigna. At Lov, et
• In Ms. Vatic, taerificium. Mss., indigat
81 ve antiqua scnbendi ratione, indigua.
 :

771 S. AUGUSTINI EPISCOPI 772

autem Hipponetisem, tanquam purgalionis suse famen dicitur posse fieri per adjutorium gratifB e^
queedam scnpta Iransiuisit, tute Beatitudini polius Spiritus Dei.quod ut fiat conaudum atqueposcea-
credidimus dirigeudam, melius judicantes et pe- diim esl, tolerabiiiter in eo quisque fallitur ; nec
tenles ut eam ei miUere ipse digneris : sic enim diabolica iuipielas, sed error humanus est elabo-

eum legere polius nou dediguabitur, inagis in iila randa etoptanda affirmare, etiamsi qiiod affirraal
eum qui misit, quam qui scripsit attendeus. non possit ostendere id enim credit fieri posse,
:

16. lllud vero quod dicunt posse hominem esse qiiod cerle laudabile est velle. Nobis autem suflicit

sine peccato, et mandata IJei facile custodire si quod nulliis in Ecclesia Dei fideliiim reperitur ia
velit,quamvis cum boc per adjutorium gratise, quolibet provectu excellentiaque juslitiae, qui sibi
quee tameu per incarnatioaem Uuigenili ejusreve- audeat diceie non necessariam precationem ora-
lata alque douata est, dicitur, tolerabilius dici vi- tionis dominicae, Dimilte nobis debila noslra ; et

dealur lameuquoniam non imraerito movere po-

:
dicat senon habere peccatuu), neseipsum decipiat,
test, ubi et quando per eamdem gratiam id efti- et veritas in eo non sit (I Joan. \, 8), qiiamvis jam

ciaturin nobis, ut sine ullo prorsus peccato simus ;

sine qiierela vivat. Noa enim qualecumque etiam
ulrum in hac vita quando caro concupiscit adver- tentationis hiimanse, sed grave peccatiimest quod
sus spirilum {Galat. v, 17), an vero ilia cum fiet m in querelam venit.

sermo quiscriplus est, Ubi es(, mors, victoria tua ? 19. Caetera quae illi objecta sunt, sicut Geslis de-
ubi est, mors, aculeus tuus ? Aculeus enim mortis fensa perviderit, ita de his procul dubio tua Beati-

esl peccatum (I Cor. xv, 54-56) ; diligentius per- tudo jiidicabit. Dabit sane uobis veniam suavitas
tractandum propter alios quosdam qui senserunt, mitissima cordis tui, quod prolixiorem epistolam
atque iu suis litteris memoriee mandaverunt, etiara fortassis quam velles tuae misimus Sanctitati. Non
in hac vita esse posse homiuem sine peccato, non enim rivulum nostrum tuo largo footi augendo re-
ab sed conversione a pecca^
inilio activitatis suae, fundimus sed in hac non lamen parva tentatione
:

tis adjustiliam, et avita reproba ad bonam vitam. temporis, undenos liberet cui diciraus, J<!e nos in-
Sic enim iutellexerunt quod de Zacharia et Elisa- feras in tentationem, utrum etiam noster, licet exi-
belh scriptum ambulasse eos in omnibus jus-
est, guus, ex eodem quo etiam tuus abundaus, ema-
tificalionibus Dominisine querela. Hocquoddictum net capite fluentorum, hoc a te probari voiumus
est,5i«e^Me;'ei'/;sinepeccatodictumacceperunt,non tuisquerescriptis decommuni participatione uaius
quidem negautes, limo etiam, quod aliis locis in gratiae consolari.

litteris eorum invenitur, pie conlitentes adjutorium EPISTOLACLXXVIII'(o).

gratise Domini nostri, non per naturalem spiritum
Augustinus Hilario, de Pelagiana haeresi duobus in
hominis, sed per principalem Spirilum Dei {Am-
Africa conciliis damnata.
broa. in Luc Qui parum videntur conside-
i, 6).

rasseipsum Zachariam fuisse utique sacerdotem ;

Domioobeatissimo, etioChristi veritaleveoerando
fratri et consacerdoti Hilario Augustinus, jq
omnes autem tuac sacerdotes necesse habebant (6),

ex lege Dei primitus pro peccalis suis oflerre sa-

Dominosalutem.
crificium, deinde pro populi {Levit. ix, 7, et Hebr. 1 . Honorabilis filius noster Palladius cum de nos-
vii, 27). Sicut ergo nunc per orationis sacrificium tro littore navigaret, beneficium poscendo magis
convincimur noa esse sine peccato, quoniamjussi dedit, ut non solum eum verum
Benignitati tuae,
sumus dicere, Dimitte nobis debita nostra ; ita et etiam meipsum tuis oraUonibus commendarem,
tunc per sacrificia victimaruin animalium convin- dominebeatissime, etinChrislicharitate veuerande
cebantur sacerdotes sinepeccato non esse, qui pro frater. Quod cum facio, profecto et Sanctitas tua
suis peccatis jubebantur offerre. faciet quod de te ambopraesumimus. Qufe autem
17. Quod si res ita se habet, ut per gratiam Sal- circa nos sint, quoniam scio dilectionem vestram
vatoris proficiamus quidem in hac vita, deficiente pro nobis, sicut et nostram pro vobis esse soUici-
cupiditate, cresceote charitale ;
perficiamur autem tam, a memorato perlatore audiet Sanctitas tua.
completa
in illavita, cupiditateexslincta, charitate Verumtamenquod maximenecessarium est brevi-
profecto illudquod scripsum est, Qui natusest ex ter dicam. Nova quaedam haeresis inimica gratiae
Deo, non peccat (I Joan. iii, 9), secundum ipsam Christicontra Ecclesiam Ghristi conalur exsurgere;
charitatem dictum est, quae sola non peccat. Ad
* Hanc emendavimus ad bl. cb. ff. gg. rm. vc. qua-
nativitatem quippe qute ex Deo est, augenda et tuor V. et ad Am. Bad. Er. Lov. -

perficienda perlinet charitas ; non ea quse mi- (a) Al as 94 quae autem i78erat, nunc in Appendice
:

est 19. Scripta eodem tempore.

nuenda est et consumenda cupiditas quae tamen :
(b) Hilarium istum, cui cortsacerdoti salutein dicit, idest
quamdiuestin membris nostris, legequadam sua coepiscopo, justa Ms. (Jorbeiensis inscriptionem, quippe
id muneris in transmarinis partibus suslinuisse intelli-
repugnat legimentis sed natus ex Deo nec obe-
;
gitur ex aliis Augustini verbis, haud immerito suspice-
diens desideriis ejus, nec exhibens membra sua ris eumdem esse ac Hilarium Narbonensem, ad quem
arma iniquitatis peccato, potest dicere, Jam non Zosimus anno 417 scripsit. Gredimus porro diversum
esse, tum ab
Hilario Arelatensi, qui episcopatiim ante
ego operor illud, sed illud quod habitat in me pec- annum tumab Hiiario viro laico, qui
428 non suscepit ;

catum {Rom. vii, 20). Augustinum ipsum de t^elagiana haeresi in Sicilia emer-
gente certiorem faciebat per litteras, circiteran. 414
18. Sedquoquomodosehabeatistaqua3stio,quia
:

quippe cum iste, cui nunc scribitur, Pelagianam haere'

etsi non invemtur homo in hac vita siae peccato, id sim hactenus nescivisse videatur.
773 EPISTOLARUM CLASSIS III. 774

sednondum evidenter ab Ecclesia separata est ho. :

EPISTOLA CLXXIX *
(a).

minum scilicetqui lanlumaudent inlirmitatiliuma- Augustinus Joanni episcopo Jerosolymilano, rele-

nae tribuere potestatis ,
hoc solum ad Dei gra-
ut
gent Pelagii haeresim contentum in ejus iibro quem
liain pertinere contendant,quod cum hbero arbilrio ipsilransmittit una cum libro deNatura et Gralia
et non peccandi possibilitate creati sumus, et Dei a se contra istum elaborato petens vicissim ut
;
mandata quae a nobis implerenturacce[)iinus icee- mittat Gesta ecclesiaslica Diospolitanse synodi,
lerum ad eadem mandata servanda et implenda quibus Pelagius purgatus esse perhibetur.
nullodivino adjulorio nos egere.Necessariamvero
nobis esse remissionem peccatorum, quia ea quae
Domino beatissimo, ac merito venerabili fratri et
coepiscopo JoANNi, Augustinus, in Domino salu-
anobisinpraeteritum malefactasunt, infecta facere
tem.
non valemus. Cavendis autem futuris vincendisque
peccalis, omnibusque tentationibus virtute supe- 1.Quodtuae Sanctilatis scriptanon merui, nihil
randis, sine ullo deinceps adjutorio gratia Dei ua- audeo succensere melius enim perlatorem credo
:

luraii possibilitate humanam sufficere volunlatem.
NecparvulosindigeregratiaSalvatoris,quaper ejus
baptismum a perditionelibereiitur,eoquod nullum
ex Adam contagium damuationis attraxerinl.
2. Quam sint haec inimica gratiae Dei.quae per Je-
sum Ghristum Dominum nostrum humano geueri
indulta est, et quemadmodum totius fidei chris-
tianae fundamenta evertere moliantur, pervidet no-
biscum Venerabilitas vestra. Neque apud vos tacere
defuisse, quam me suspicoratua Veneratione con-
temptum, domine beatissime, etmerito venerabiUs
Nunc vero quoniam servum Dei Lucam, per
fraler.
quemistadirexi, citocomperi esserediturum,agam
Domino, et tuse benignitali uberes gratias, si me
lilteris fueris visitare dignatus. Pelagium vero fra-
trem nostrum, filium tuum, quem audio quod mul-
tum diligis, hanc illi suggero exhibeas dilectionera,
ut homines qui eum noverunt et dihgenter audie-

debuimus, ut ejusmodi homines, quos quidem sa- runt, non ab eo tuam Sanctitatem existiment falli.

nari in tcclesia, quam ex illa reseoari magis volu- 2. Namquidam ex discipulisejus adolescentes ho-

mus et optamus, cura pastorali caveatis. Jam enm nestissimenati,etinstitutisliberalibuseruditi,spem

cum istasciiberem, coguoveramus inecclesia Car- quamhabebantiasaeculo,ejusexhortationedimise-
thagiuensi adversuseos episcopalis concilii condi- runt*, et se ad Dei servitium coatuleruat. la quibus

tum luisse decretum, per epistolam sancto et vene-
rabili Fapae Innocentio dirigendum » et nos de
conciho Numidiae ad eamdem apostolicam Sedem
jam simililer scripseramus.
Omnes enim qui spem habemus in Christo, huic
3.
pestiferse impietati resistere, eamque concorditer
damnare et anathemare debemus quae contradicit
tamea cum apparuisseat quaedam sanae doctrinae
;
adversantia, quee SalvatorisEvaageliocontinetur, et
apostolicissermoaibusdeclaratur,idestcuminveai-
reatur coatra Dei gratiam disputare,propter quam
christiaaisumus, et ia qua spirituex fide spem jus-
exspectamus, etadmoaitioaibus aostris incipe-
titiae
reat emendari; dederunt mihi librum, quemejus-
:

dem Pelagii esse dixeruat, rogaates ut ei potius

etiam orationibus noslris, concedens quidemutdi-
respoaderem : quod posteaquam vidi me facere
camus, Dimitte nobis debita nostra, sicul el nos di-
debere, ut eo modo error ipse aefarius de cordibus
mittimus debitoribus nostris(Maitk. vi, 12); ethocita
eorum perfectius auferretur, legi alque respoadi.
concedens, ut asserat hominem in hoc corruptibili
3. In ille Dei gratiam non appellal nisi
hoc libro
corpore quod aggravat animam, posse suis viri-
naturara, qua libero arbitrio conditi sumus. Illam
bus ad tantam justitiam pervenire, ut neque hoc
vero.quam innumerabilius testimoaiis saacta Scrip-
illi sit dicere aecessarium, Dimilte nobis debita
tura commeadat, ea aos justificari,hoc est, justos
noslra. lUud vero quod sequitur, Ne nos inferas in
fieri doceos, et ia omai opere bono, sive ageado,
tentationem [Ib. 12, 13), non sicaccipiunt tanquam
siveperficieodo,Deimisericordiajuvari;quod etiam
Deus orandussitquonos ad superandas tentationes
orafiones sanctorum apertissime ostendunt, quibus
adjuvet peccatorum, sed ne quisquam irruens cor-
eapetuaturaDomino,quaepraecipiunturaDomino :

poraliternoshumanuscasus af&igat; quoniampec

hanc ergo grafiam non solum tacet, sed ei contraria
catorum tentationes vincere ita sit jam in nostra
multa loquitur.Affirmatenim,vehementerque con-
positum potestate, possibihtate naturae, ut hoc ina-
teodit,per solum Uberum arbilrium sibi humaoam
niterimpetrandumorahouibnsarbitremur.Nonpos-
sufficere posse oaturam ad operaodam justitiam et
sumus una epistola brevi omma vel plurima tantae
omoia Dei maodata servaada. Uode quis non vi-
impietatis argumenta colligere, prsesertim quia
deat, cum eumdem librum legerit, quemadmodum
cum ista conscriberem, perlatores navigaturi me oppugnetur gratia Dei,de qua dicit Apostolus, Mi-
immoraridiutius non sinebant. Puto aulem onero«
ser ego homol quis me liberabit de corpore mortis
sum me non fuisse sanctis sensibus tuis, quod de
hujus ? Gratia Dei per Dominum nostrum Jesum
tanto malo, omnique vigilantia ', Domino adju-
'
Am. Bad. Er. et aliquot Mss., omnium vigilantia.
vante, vitando, tacere non potui. ' emendat codei Vatic, nam in Edd. legebatur
sic ;

Eruditi quam habebant in sceculo exhortalionem dimi-

serunt.
' In Mss. plerisque, inlirmitatis humancB tribuere pote- * Editaapud Lov. ex Ms. Valic in quo solo a uobis
ttati. reperta est.
' Lov., Innoeenlio dirigendam ; et nos.
At Edd. antiquio- (a) Alias 252 quae autem 179 erat, nunc ISO. Scripta
:

res et Mss. tres Vatic, dirigendum. circa idom tempus.

 :

775 S. AUGUSTINI EPISCOPl 776

Christum {Rom. vli, 24, 25); et nulliis locus divino omnes liberantur, quicuraque liberantur quoniara :

adjutofio.reiuiquatur, propterquod orautes dicere nemo, praeter ipsam, quolibet alio modo liberari
debeaiuus, Ne nos inferas in tentatiunem {Matth. potest. Propter hoc scriptum est, Sicut in Adam
VI, 13) ; siue causa eliam Douainiis apostolo Fetro omnes moriuntur, sic et in Christo omnes vivifica-
dixisse videatur, pro te,nedeficiat fides tua
/io</rtyi buntur (I Cor. xv, 22) ;nonquia nemodamnabitur;
{Luc. xxu, 32), si hoc tolum in nobis uullo auxilio sed quia nemo aliter liberabitur'. Quia sicut nuUi
Uei, sed potestate volunlatis implelur? nisi per Adam filiihominis, ita, nulli nisi per Chris-
4. His itaque disputationibus perversis et impiis, tum fllii Dei.Omnes itaque filii hominisnonnisi per
non solum conlradicitur orationibus nostris, quibus Adam, el ouines ex eis filii Dei nonnisi per Chris-
a Domiuo petimus quidquid sanctos petiisse legi- tum fieri possunt. Aperte itaque etiam hinc expri-
mus el tenemus verum etiam beuedictionibus nos-
; matquid sentiat utrum piaceat ei etiam parvulos
;

tris resistitur, quandosuper populum dicimus.op- qui nondum justitiampossunt vellevelnolle.,tamen

tantes eis et poscentes a Domino, ut eos abundare propter unum hominem, perquem peccatuin intra-
facialin charitate invicem,et in omnes (I Thess. iii, vit in muudum, et per peccatuin mors, et ila in

12), et det eis secuudum diviuas gloriae suee virtule
corroborari per Spiritum ejus {Ephes. ui, 16)
impleat eos omni gaudio, et pace in credendo, et
abundeut iu spe, et potentia Spiritus sancti [Rom.
XV, 13). Utquid eis ista petimus, quae populis a Do-
mino petiisse Apostolum novimus, si jam natura
noslra, creata cum libero arbitrio, omnia
potest sua volunlate praestare? utquid etiam dicit
idem ipse Apostolus, Quotquot enim Spiritu Dei
aguntur, hi filiisunt Dei; si spiritu naturse nostrae
agimur, ut efticiamur filii Dei? utquid dicit simili-
ter, Spiritus adjuvat infirmitatem nostram (Id.vm,
14, 26) si uatura nostra sic creata est, ut Spiritu ad
; cum dehacrefamaincertaperturbat:sed
opera justitiae non iudigeat adjuvan ? utquid scrip-
omnes homines pertransiit, in quo omnes pecca-
; et verunt {Rom. v, 12), per Christi gratiam liberari
utrum etiam pro ipsis fusum credat sanguinem
Christipropteroriginalepeccalum.qui utique inre-
missionem fususest peccatorum (i/af<A.xvi,28).De
hismaxime ab illo volumus nosse quid credat.quid
haec sibi teneat, quid certe contiteatur et praedicet.In aliisau-
tem quae illi objiciuntur, etiamsi errare convincitur,
tamen donec corrigatur, tolerabilius sustinetur.
7. Peto etiam nobis transmittere,quibus perhibe-
tur essepurgatus,ecclesiasticaGesta digueris.Quod
ex multorum episcoporumdesiderio peto,quosme-
ideosolus
hoc quia occasionem perlatoris festinantis
scripsi,

tum est, Fidelis autem Deus, qui non permittet vos
tentan super id quod potestis,sed faciei cum lenta-
tione etiam exitum, ut possitis sustinere (I Cor. x,
13); si jam ita conditi sumus, ut viribus liberi ar-
bitrii universas teutationes saslinendo superare
possimus ?
5. Quid pluribus agam apud Sanctitatem ves-
tram ?quandoquidem me onerosum sentio maxime
quia per interpretem audis Htteras meas. Si diligi-
tis Felagium, diUgat vos etiam ipse, imo magis
seipsum et non vos fallat. Cum enim auditis eum
; infantia usque ad senectamy qui nunquam pecca-
contiteri gratiam Dei et adjutorium Dei.putatis hoc
eum dicere quod et vos qui cathoUca regula sapi-
tis, quoniam quid in libro suo scripserit ignoratis.
Propter hoc, ipsum librum misi, et meum quo ei
respondi;uudeperspiciatVenerabilitasvestra,quam
a nobis, quem cito ad nos audivi posse remeare,
praetermittere nolui. Pro quibus Gestis jam nobis
misit non quidem uUam partem Gestorum, sed
quamdam a se conscriptam velut defensionem
suam,quasedixitobjectisrespondisseGallorum(a).
In qua, ut aliaomittam, cum ad illud responderet,
quod ei objectum est,eum dixisse posse hominem
; essesine peccato,et mandata Dei custodiresi velit,
Diximus, inquit; hanc enim illi Deus possibilitatem
dedit. Non diximus, quoniam inveniatur quis ab
verit;sedquoniam a peccatis conversus labore pro-
prio, et gratia Dei adjutus potest absque peccato
esse, nec propier hoc in posterum erit inconverti-
bilis.
8. In hac Pelagii responsione cernit Reverentia tua

gratiam vel adjutorium Dei dicat, quando illi obji- hoc eum fuisse confessum, priorem hominis vitam,
citur quod gratiae Dei et adjutorio cootradicat. quae est ab infantia, sioe peccalo non esse, sed eum
Proinde ostende illi docendo, et hortaodo, et pro ad vitam quae sine peccato sit, labore proprio ei
ejus salute, quse in Ghristo esse debet, orando, ut adjuto per gratiam Dei posse converti.Cur ergo in
eam Dei gratiam confiteatur, quam probantur hoc libro, cui respondi, vel ita hic vixisse dicit, ul
sancti Dei fuisse confessi, cum Domino ea ipsi
a nihil omnino peccaverit? Nam ejus de hac re ista
peterent quae illis jubebat ut facerent quoniam
: sunt verba Hoc, inquit, recte dici polest de his quo-
:

neque juberentur, nisi ut nostra voluntas ostende- rum neque bonorum,neque malorum Scriptura sii
retur; neque peterentur, nisi ut voluntatis infirmi- memor : de illis vero quorum justitix meminit, e>

tas ab illo qui jusserat, juvaretur. peccatorum sine dubio meminisset, si qua eos pec
6. Aperte interrogetur utrum ei placeat orandum casse sensisset. Sed esto, iaqmt,aliis temporibus tur
esse a Domino ne peccemus. Quod si ei displicet, bae numerositate omnium dissimulaverit peccati

iegatur in auribus ejus Apostolus dicens,
auiem ad Deum, ne quid faciatis mali (IlCor.xni,
7) si autem placet, aperte praedicet gratiam qua
:
juvamur, ne * ipse laciat multum mali. Hac enim
gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum
Oramus contexere; in ipsostatim mundiprimordio, ubinon
'
Lov., ut ipse. At Mss. Vatic, ne ipse.
* In vulgatis hsec deerant: Nonquia nemo damnabitur
sed quia nenio aliter liberabitur ; qu£B ex Mss. Vatic
restituimus.
(a) Herotis et Lazari, de quibus in Epist. 175, n. 1.
777
nisi quatuor homines erant, quid, inqnit, dicimus,
curnon omnium oolueril dicla
ingentis mulliludinis causa, qux nondum
quia iUorum tanlum, qui commiseranl, meminit, il-
lius vero qui nulLa commiserat, meminisse non
potuil ? Certe, inquit, primo in tempore Adam el
Eva, ex quibus Cain et Abel nati sunt,qualuor ho'
mines tantum fuisse referuntur. PeccavilEoa;Scrip-
tura hoc prodidit : Adam quoque deliquit; eadem
Scripturanon tacuH :sedel Cainpeccasseipsa quo-
que Scriptwa testata est. Quorum non modo pec-
cata,verum etiam peccatorum indicat qualitalem.
Quod si et Abel peccasset, inquit, et hoc sine dubio
Scriptura dixisset : si non dixit, ergo nec ille pec~
cavit.
9. Haec verbadelibro ejus decerpsi,quBe in ipso
quoque voltimine tua Sanctitas
ialelligatis quemadmodum et csetera
dere debeatis. Nisi fortedicat ipsumAbelnihilpec-
casse sedideo non fuisse sinepeccato, et ideonon
;
posse Domino comparari, qui in carne mortali so-
lussinepeccatofuit.quia erat in Abeloriginalepec-
catum, quod de Adara traxerat, non in seipsoipse
commiserat utinam saltem hoc dicat, ut interim
:
ejus de baptismo parvulorum certam sententiam
tenere possimus Aut si forte, quoniam dixit ab in-
I
fantia usque ad senectutem, ideo dicat Abel non
peccasse, quia nec senuisse monstratur. Nou hoc
indicant verba ejus
ab initiopriorem vitam dixit
;
peccatricem; posteriorem vero posseesse sine pec-
cato. Ait enim non se dixisse, quoniam inveniatur
quis ab infantiausqueadsenectutem,quinonpecca-
verit ; sedquoniam apeccatis conversuslabore pro-
prio, et gratia Dei adjutus potest absque peccato
esse. Cum enim dicit, a peccatis conversus, osten-
dit priorem vitam in peccatis agi. Fateatur ergo quod
peccaverit Abel, cujus prima vita fuit in saeculo,
quam fatetur non * carere peccatis, et respiciat
librum suum, ubi etmi dixisse constat, quod
hac defensione, Non diximus.
10. Si autem et hunc libr um,
locum esse negaverit suum
;
testeshabeo honestos et fideles viros, et ejus sine
dubio dilectores, quibus attestanlibus purgare me
possum, quod eumdem librum ipsi mihi dederint,
et ibihoclegatur, eumque Pelagiiesse dixerint, ut
saitem hocraihisufficiat, ne dicat a me fuisse sive
conscriptura, sive falsatum. Jara inter illos eligat
quisquecui credat; meum nonestdehacre diutius
disputare. Hogamus utcerte transmittasipsi, sine-
gaveritse ista sentire, quae
illi
gratieeChristi.Tamquippe opertaest ejusdefensio,
ut si vestram sanctam prudentiam, qui ejus aha
scripta non
nullaverborum ambiguitate fe-
nostis,
fellerit, magno gaudiogratulabimur non multum
curantes utrum illa perversa et impia nunquam
senserit, aa se ab eis aliquando correxerit.
' Lov., non fateatur earere. At Vatic. Mss. fatetur
earere.
Patrol. XXXIII.
EPISTOLARUM CLASSIS III. 778
EPISTOLA CLXXX*(a).
memorare? Uirumne
Augustinus Oceano, rescribens paucis de animx
eral ? an
origine, et de officiosn mendacio, petensque ut mil-
tat nieronymi librum de Resurrectione carnis.
Domino merito charissimo, et in Christi raembris
honorando fratri Oceano, Auglstinus, salulem.
1. Duas accepi simul epislolas Dilectionis tuee,
quarum in una facis tertiae mentionem, et eam te
prius misissecommemoras quam accepisse non re-
;
colo, imo bene mihi recolere videorquod non acce-
perim. Deiistamen quas accepi, agouberesgratias
benignitati erga nostuee. Quibus ut nou continuo
responderem,inaIiaatque aliadiversarum occupa-
tionum tempestate direptus sum. Undenunc slillam
vacanlis temporis nactus, respondere aliquid ma-
lui, quam ad tuam sincerissimam charitalem diu-
poterit invenire; ut
neganti cre- turnum habere silentium, et fieri taciturnitate,
quam loquacitate importunior.
2. DeorigineanimarumquidsanctusHieronymus
sentiat, jam sciebam, ethoec ipsa quae ex libro ejus
in epistola tuaposuisti verba jam legeram. Verum
non hoc qusetionem molestam facit, quod movet
quosdam, quomodo Deusadulterinisetiam concep-
tibus juste animaslargiatur; cum beneviventibus,
et ad Deum fide ac pietate conversis, ne propria
quidem, quanto minus parentum, possint obesse
peccata. Sedmerito quaeritur, siverum est novasex
nihilo animas singulas singulis nascentibus fieri,
quomodo tam innumerabiles animae parvulorura,
quas Deocertum est, anle rationales annos, ante-
quam quidquam justum injustumve sapere vel
capere possint, sine iJaptismodecorporibus exitu-
damnationem dentur, ab illo utique
ras, juste in
apud quem non est iniquitas [Rom. ix, 14). Noa
opus estde hac re plura dicere, cum scias quid ve-
lim, vel potius quid nolim dicere ; satis existimo
sapienti esse quod dixi. Verumlamen si aliquid
ait in
hinc, quo ista quaestio solvi queat, vel legisti, vel
ex ore ejus audisti, vel tibi ipsi Dominus cogitanti
donavit ut noveris imparlire, obsecro, mihi, ut
;
hunc in eo libro
vel gratias uberiores agara.
ego quidem idoneos 3. lUud verode officioso utiliquemendacio, quod
exemplo Dominidedie ethorahujussaeculifiniendi
nec Filium sciredicentis(il/a?r.xni,32),putastiesse
solvendura conatu quidem ingenii tui, cum lege-
;
modo
rem, delectabar, sed nullo raihi videtur tro-
picam locutionemrectedicipossemendacium.Noa
enim mendacium est, cum diem laetum dicimus,
quod laetos faciat aut tristem lupinum, quod gus-
;
tantis vultum amaro sapore contristet sicut Deum ;
objiciuntur inimica scire, cum cognoscentemhominemfacit; hocenim
dictum ad Abraham {Gen. xxii, 12) ipse comme-
morasti.Nequaquamsiint ista mendacia; quodipse
facillime advertis. Proinde bealus Hilarius, cum
;
obscuramquaestionemobscuro hoc genere tropicae
locutionis aperuit, ut inteljigeremus in eo se nimi-
rum dixisse nescientem,in quo alios facit occultando
* In Mss. non reperta est, praeterquamin Vaticano.
non (a) Alias 260 quaj autem 180 erat, nunc 228. Scripta
:
circa finem an. 416.
{Vingt-Cinq.)
779 S. AUGUSTINI EPISCOPI 780

nescientes.non excusavit mendacium, sed menda- InNOCFNTIUS, AURELIO, NUMIDIO *, RUSTICIANO, FlDE.N-
TIANO, EVAGHIO, ANTONIO, PaLATINO, AdF.ODATO,
cium non esse monstravil ; non solum in his usila-
verum in iiiaetiam, qiiieappelialur VlNCENTlO, PUBLIANO, THEASIO, TcTO, PaN.NONIO,
tioribus tropis,
cousuetiidiue omnibus Victoki, Restituto, alteri Restituto, Rustico,
melapliora, quie locjuendi
nota eM{Hilar. de Trinilale, Hb. 9). Nam gemmare FORTUNATIANO, AMPELIO, AmBIVIO, FeLICI, DoNA-
TIANO, ADEODATO, OCTAVIO, SeUOTINO, MaJOIUNO,
viles, Uuctuare segetes, florere juvenes, conlendet
quispiam esse mendacium, quod in his rebus nec Posthumiano, (;iuspulo, Vic.tohi, alteri Victoki,

uudas, neclapides, nec herbas, nec arbores videt, Leucio, .Makia.no, Fhuctuoso, Faustiniano, Quod-
vultdeo, Candorio, MAxiMO, Megasio, Rustico,
ubi proprie ista verba dicuutur ?
4. Porro autem pro tuo ingenio alque eruditione
Rufiniano, Proculo, Severo, ThomjE, Januario,

fdcillime perspicis quantum ab hisditleratquodait OCTAVIANO, PHiETEXTATO, SlXTO, QuOVULTOrO,

Apostolus Ctan videremquianon recte ingrediun-
:
Pentadio, Quouvultdeo, CvPRiANO, Servilio, Pe-

twadveritatem Evangelii, dixi Petro coram omni- LAGUNO, MaRCELLO, VeNANTIO, DlDYMO, SaTUKNINO,
bus, Si tu,cum sisJudaeus, genlililer et non judaice
RizACENO, Germano, Germaniano, Inventio, Majo-

vivis, quemadmodum Gentescogis ludaizare(Galat. KiNo, Inventio, Candido, Cvpriano, Romaniano,

NuHa est hic tropica obscuritas, verba siinl Emiliano, Africano MAKCELLiNo'et caiteris qui in
11, 14) ?
propriaapertfe locutionis. Hoc profecto Doctor Gen- Carthaginensi concilio atluerunt dilectissimis

tiuiu, his quos parturiebat donecChristusformare- fratribus, in Domino salutem.

tur in eis {Id. iv, t9), et quibus subdivina attesta-
1. In requirendode ^ hisrebus.quas omnicumsol-
tione prfecJixerat, Qux aulem scribo vobis,ecceco-
licitudine decet a sacerdotibus, maximeque a vero
ram Deo, quia non mentior {Id. i, 20), aut verum justoque et catholico tractari conciiio,antiqux tra-

si falsum, quod absit, quoe se-

ditionis exemplaservantes,etecclesiasticsememores
dixit, aut falsum :

quauturadvertis et ambo ista exhorrescasadmo- disciplinse, nostrss religionis vigorem non minus
;

net ' verilalis indicium, etin apostolo Petro mira- nuncin consulendo ,quam antea cum pi^onuntiare-
tis, vera ratione firmastis, quiad nostrum referen-
bilis humiiitalis exemplum.
Sed quid hiuc diutius? cum de hac quaestione
5.
dum approbastis esse judicium, scientes quid apos-

inter nos, egoet preedictus venerabilisfrater Hiero- tolicse Sedi, cum omnes hoc locopositi ipsum sequi
nymussatis ]itterisegerimus;et in hocopererecen- desideremus apostoLum, debeatur, aquoipseepisco-
tissimo, quodsub nomineCritobuli adversus Pela- patus ettota auctoritas numinis hujus emorsit.Quem
giummodoedidit(Li6. iadversusPelag.), eamdem sequentes, tam mala damnare novimus quam pro-

de ista re gesta dictisque aposlolicis sententiam te- bare laudanda. Yel id vero quod patrum inslituta

nuit, quam
bealissimiCyprianietiamnos secutisu- sacerdotali custodientes officio non censetis esse cal-

mus {Epist. 71 adQuintum). Illudpotiusde origine canda, quodilli non humana, sed dioinadecrevei^e
animarum, non propler partus adulterinos, sed sententia, ut quidquid quamvis in disjunctis remo-

propter innocentium, quod absit, damnationem, tisqveprovinciis agerelur,non pnus ducerent finien-

quod, opinor, non stulte quseritur ;siquid ataiiac dum,nisiadhujus Sedis notitiam pervenirel : uttola
taulodidicisti viro, quod recte respouderiambigen- hujus auctorilate juslaquxfuerit pronuntiatiofir-
tibus possi t, quaeso nobiscum communicare non ab- maretur, indeque sumerent caeterae Ecclesiae {velut
nuas. Itaquippemihi inepistolistuiseruditusetsua- de nalali suo fonte aquse cunctae procederent, et
vis apparuisti, ut operae pretium sit tecum Htteris per diversas totius mundi regiones puri latices ca-
colloqui. Nescio sanequem librum ejusdem hominis pilis iiicorrupti maiiarent) quid prxciperent, quos
Dei, quem
presbyter Orosius attuht, tuaeque Dilec- abluerent, quos velut caeno inemundabili sordida-

tiooidescribendum dedit, ubi deresurrectionecar- tos mundis digna corporibus unda vitaret.

nis praeclare disputasse laudatur, jam nobis peto

2.Gratulor igitur, fratres chanssimi, quod per
nondifferasraittere.Ideoquippenoneumcitopopos- fratrem et coepiscopumnostrum Juliumlitteras ad

cimus, quia describendum et emendandum uti-

et
nos destinastis, et cum illis curam geritis quibus
quecogitavimus;cuiutriqueoperilargissimumjam praesidetis EccLesiis, soLLicitudinein vestram pro

putamus tempusindultum.MemornostriDeovivas. omnium utilitate monstratis, et per cunctas totius

orbis EccLesias omnibus una quodprosildecernen-
EPISTOLA CLXXXI * (a).
dum esse deposcitis : ul suis constabiLita reguLis
Innocentius, Carthaginensis concilii Patribus con- , EccLesia, et hoc, quo iLlos caveat, pronuntiationis
firmans ipsorum doctrinamac sententiam adver- justasfirmata decreto taLibuspaverenonpossit'' qui
sus Pelagianos. ' Sicin Mss. Vatic. et Gallic. Atin vulgatis, nominato
uno Aurelio, subditur ; Et omnibus sanclis episcopis, vel
Lov., exhorrescas amovetveritntis,Ms. Vatic, exhor-
^ coeteris, etc
rerens admonel, etc. Suspicamur dilemma isltiucquod * ItaMss. excepto Vaticqui post nomcn Jlfarcentni hoec

proponitur, scil. Aiit verum dixit, aut fahum, etc.mem- interponit, et omnibus sanctis episcopis.
bro nliquo decurtatum esse. Non enim subjicitur su- ^ Mss. Corb. et Germ. /n requirendis Dei rebus.
:

* Sic Mss. Gallic At unus e Vatic.

binde, si verum dixit, etc. habet Ul suis cons- :

* Recensita ad bl. cb. ff. gg. rm. th. vc. et ad Am. labilitce regulis Ecclesim et hos caveant institutis firmce
Bad. Er. Lov. derelaiibus, et alios quorum nondum perfidia palnit, qui
{a) Alias91 ^quaeautem 181 erat, Italicffi inscripta, con- perversis instriicti, etc. Bad. Am. Er. et Lov. Ut sui$ :

tinetur in epistola 147 ad Paulinam. Scripta posl supe- conslabilila regulis Ecclesia, ex hoc quod illos caveat pro-
riorem. nunliationis justce firmala decretalibus.
781 EPISTOLARUM CLASSIS III. 782

perversis instjntcli, imo destructi verborum argu- 6. Nam si ille clamat adjutorio sibi opusesse divino,

tiis, subimagine catholicse fideidispudantss, velut qui digne hoc non qusereret, si cui liberum arbitrium
pesliferum exhalantes virus,uthominum rectesen- plus prodesset ;
quippe cumvir beatus et jam electusa
tientium in deteriorem partemporta corrumpant, Domino nihil egeret ; tamen ita Deum deprecalar po-
totam veridogmatis quaerunteverlere disciplinam. stulans,a Adjulormeus esto ; ne derelinquas me,neque
3. Sanandum ergo celerius, ne longius exsecrandus despiciasme, Deus saluturismeus» (Psal.xx\i, 9):nos
animismorbus irrepal : sicut medicuscum viderit hujus nobis liberiim arbitrium ; iUesihi Dcum postulat adju-
terreni corporis aliquem essc languorem, magnum sux torem ! quod nali sumus posse sufficere nos dicimus,
artis aestimat documentum,si cito quisillius interventu ille Deumne derelinquatur exorat ! Non,rogo,manifeste
desperatus evadat velcum putre vulnus aspexeril,ad-
; discimus, quid oremus *, cum ille tantoperebeatus, ut
hibel fomentavelcxtera, quibusillud possit quod nalnm supra diximus, vir ne despiciatur exoptat ? enim ////

fuerat vulnus obduci ; ac si idmanens sanar i non poterit, necesse est istaarguanl,qui illaconfirmant. David enim
ne corpusreliquum sua tabe corrumpal, ferro umputat orationis ignarus, et sua.' naturaenescius accusetur ,qui
quodnocebat quo reliquum integrum servet et intactum. cum • sciat tantum in sua inesse natura, adjutorem
Pra;sid,indum id ergo est, quod velut puro sanoque ni- sibi Deumet assiduum adjutorem, nec illi sufficit assi-

mium corpori vulnus obrepsit, ne cum tardius abster- duum, sed ne aliquando illum despiciat, orationibus
gitur, in ipsis pene visceribus hujus mali non exhau- proiius exoptat, etper corpus omne Psalteriihoc etpro-
rienda post sentina considat. dicat et clamat I Sic ergo hoc illetam magnus sicut as-
4. Nam quid nos de his posthac rectum mentibus sidue dicere, ita necessarium confessus est ut doceret;
existimemus, qui sibi se putant debere quod boni sunt, quemadmodum Pelagius Caelestiusque seposita omnire-
necillum considerant cujusquotidie gratiam consequun- sponsione Psalmorum,talique ab dicata doctrina,suasu'
turt Sed jam isti, qui tales sunt, nullam Dei gratiam ros se aliquibus esse confidunt, nos adjutorium Deinec
consequuntur ,qui sine illo tantum se assequi posse con- debere quaerere, nec eo egere ; cum omnes sancti nihil
fidunt, quantum vix illi qui ab illo postulant,accipere se sine hoc agere posse testentur ?

promerentur. Quid enim tam intquum potest esse, tam 7. Liberum enim arbitrium olim ille perpessus,dum
harbarum,tamtotiusreligionisignarum,tamchristianis suisinconsultiusulitur bonis, cadens inprxvaricationis
mentibus inimicum, quam huic te negare debere quid- profunda demersus est ; et nihil quemadmodum exinde
quid in quotidiana gratia consequeris,cui te ipse confi- surgereposset invenit ; suaque in seternum libertate de-
terisdeberequod natus es? Ergo eristibiin providendo ceptus hujus ruinse jacuisset oppressu, nisi eum post
prxstantior, quam potestin te esse, qui te ut esse effe- Christipro sua gratia relevasset adventus : quiper novae
cit I Et cum te putes ei debere quod vivis, quomodo te regenerationis purificationem, omne prseteritumvitium
nonputas illidebere quod quotidiariam ejus consequendo sui baptismalis lavacropurgavit,el ejus firmans statum
gratiam taliter vivis J Et qui nosadjutorio negas indi- quo rectiusstabiliusque procederet, tamen suam gratiam
gere divino, quasi ex nostra in totum possibilitate per- in posterum non negavit. Nam quarnvis redemissel ho-
fectos, quomodo non ^ adjutoriumejus innos, cumtales minem a prseteritis ille peccatis, tamen sciens iterum
a nobis etiam possumus, provocamus ?
esse posse peccare, ad reparationem stbi, quemadmodum
Qui enimadjutorium Dcinegat, vellem interrogare
5. posset illumet post ista corrigere,multa servavit : quo-
quid dicat ; nos non mereri, an illum hoc non posse tidianaprsestat ille remedia, quibus nisi freticonfisique
praestare ? an nihil esse propter quod unusquisque hoc nitamur, nuUatenus vincere humanos poterimus errores.
debeat poslulare ? Posse hoc Deum, opera ipsa testan- Necesseest emm ut quo auxilianle vincimus, eo iterum
tur : et adjutorio quotidiano nos egere, negare non pos- non adjuvante vincamur. Sed possem plura dicere,nisi
sumus. Hoc enim seu bene vivimus, provocamus,utme- vos constaret cuncta dixisse.
lius sanctiusque vivamus ; seu prave sentientesa bonis 8. Quisquis ergo huic assentiens videttir esse senten-
avertimur, ut ad rectam redeamus viam, ejus auxilio tise, qua dicat adjutorio nobis non opus esse divino, ini-
plus egemus. Namquid tam mortiferum, tam praeceps micum se catholicse fidei, et Dei beneficiis profitetur
videatur ad casum, tamexpositumad omnia pericula, ingratum. Nam ^ nec nostra communione sunt digni,
si hoc solum nobis putantes posse sufficere,quod liberum quamprgedicandotaliterpolluerunt.Ipsienimsuasponte
arbitrium cum nasceremuracepimus,ultrajam a Domino dum sequuntur illa quse dicunt dongius a vera religione
nihil quieramus,idest,auctorisnostri oblili,ejus poten- refugerunt Cum enim . hoc totum in nostra professione
tiam ut nos ostendamus liberos, abjuremus, quasi jam agamus nisi
consistat, quotidianisque precibus nihil
ampliusquod possit dare nonhabeat, qui te in tuo ortu quemadmodum Dei misericordiam consequamur que- ;

liberum fecitt nescientes quod nisimagnis precibus in madmodum ferre possumus ista jactantes ? Quis, rogo,
nos Dei gratia imploratadescendal,nequaquamterrense tantus illorum pectora errorobcsecat,ut, si ipsi nullam

labis et mundani corporis vincereconemur errores,cum Deigratiam sentiunt,quia nec digni sunt nec merentur,
pares nos ad resistendum non liberum arbitrium, sed necde aliis comiderent quid quotidie singulisgraliadi-
Deisohnn facere possitauxilium. vina largitur? Sunt quid emistiomnicsecitate dignissimi,

' Bad. Am. Er. et Lov. quomodo vero. At Mss. Callic. • Sic Miss. At vulgati plerique Nos ergo dicimus :

et vatic. quomodo tion. Sic legendum esse intelligitur ex manifeste, Quid oremtis ?
consequentibus ; quia probare vultlnnocentius, justum * Ms. Gorb., qui cum sesciat, etc. Paulo post Lov., et
vita sua provocare auxilium Dei, quo sanctius vivat. assiduum adjutorem invocat. At Bad. Er. et Mss. carent
Hinc paulo infra Mss. iidem habent, seu hene vivimus, verbo invocat.
provocamui ; ubi Edd. plures, precamur. ' Adjecimus nam, ex codice
Vatic.
 , . .

1
m S. AUGUSTINI EPISCOPI 784

quinechoc sibi reliquerunt,ut seauxilio credant revoca- 1 Inter casteras Romanx Ecclesiie curas, et aposto-
riaberrovibuspossedivino. Negantes enim adjutorium, licse Sedis occupationes, quibus diversorum '
consulta
nonaliis, sed sibi hoc penitus abslulerunt ; (juiavellendi fideli ac modica diceptatione Iractamus, fraterel coepi-
suntUm(jius,et ab Ecclesix proculremovendi visceribus, scopus noster Julius Dilectionis vestrse litteras,quasea
nediu iiiullus multa ' occupans, insanabilis posl error Milevilano concilio ' cura fidei propensiore misistis,
increscal . Sienm diu sub hac juerintimpunitate versati mihi inopinentur ingessit. Carlhaginensisetiam synodi
necesse est multos in hanc suae pravitatem mentis indu- querelse parilis scripta subjungens. Nimirum exsultat
cant decipiantque innocentes, vel potius imprudentes, Ecclesiatantam soUicitudinem cojnmisiit gregibusexhi'
qui /idem catholicam sequuntur .Putabunl enimeos recte bere pastores, ut non solum neminem ex his patiantur
sentire, quos adhucviderint in Ecclesis perdurare. errare, sed si quas magis ovium scsevse delectationit
9. Separetur ergo a sano corpore vulnus insanum herba seduxit, ac si in errorepermanserint, aut segre-
remotoque morbi soevientis afflatu cautius qmn sunt sin- gari penitus velint aut ilUcenter dudumpetita vitantes
cera perdurent,et grex puriorab harmali pecoris con- custodiae pristinx circuinspectione tutari, in utraque
tagionepurgetur. Sit totius corporis illibalaperfectio, parte videlicet consulentes,ne vel suscipiendo tales simili
quam vos sequi et tenerehac in illos pronuntiatione co- cseterse seducantur exemplo vel spernendo redeuntes, ;

gnocimus una vobiscum pari assensione servamus.

et luporum morsibusvideantur ingestx .Prudens admodum
Quisi tamen aliquod inse Dei adjutorium, quodhuc- et calliolicse fidei plena consultatio ^. Quis enim aut

usquenegaveruut, provocarint, et opus sibi ejus auxilio tolerare possit erranlem, aut non recipere se corrigen-
esse cognoverint, ut hac labe in quam sui cordis tncur- tem ? Nam ut durum arbitror conniventiam prsebere
vatione corruerant,liberentur ,et quasi in lucemde faeda peccantibus,ita impium judicomanum negare conversis,
tracticaligine, remolis abdicatisque omnibus,quibusto- 2. Diligenler ergo et congrueapostoliciconsulilis ho-
tus,ne verum aspicerent,fsedabaturet caligabataspectus, norisarcana {honoris *, inquam ,iUius quem.prseter illa

damnent hsec quae hucusque senserunt, et aliquandoani- quse sunt extrinsecus, sollicitudo manet omnium Eccle-
mum rectis disputationibus commodantes, ab hac ali- siarum [II Cor. xi, 28]) super anxiis reUus, quse sit te-

quanlulum labe correcli, veris se sanandos consiliis nenda sententia, antiquxscilicetregulseformamssecuti,

tribuant atque submittant.Quod si fecerint eril inpo- , quam toto semper ab orbe mecum nostis esse servatam.
testate pontificum,istis aliquatenus subvenire,et tahbus Verum hxcmissa facio ; neque enim hoc vestramcredo
aliquam curam prsestare vulneribus,quam solet lapsis, latere prudentiam : qui id enim actione firmastis, nisi
cum resipuerinl, Ecclesia non negari : ut a suis revo- scientes quod per omnes provincias de apostolico fonte
cuti pruecipitiis,inlru ovile Domini redigantur; ne foris petentibus responsa semper emanent ? pra>sertim quoties
positi, et tanto praesidio a fidemunitionisexclusi,peri~ fidei ratio ventilatur, arbitror omnes fratres et coepisco-
culis omnibus exponantur, devorandi luporum dentibus pos nostros, nonnisi ad Petrum, id est, sui nominis et
atque vexandi, quibus obsisterehac, quaillos in se irri- honoris auctorem referre debere, velut nunc retulit ve-
taverant doctrinae perversitate , non possint. Sed satis st7^a Dilectio, quod per totum mundum possit omnibus
vestris monitis, sic abundantibus nostrse legisexemplis, Ecclesiis in commune prodesse. Fiant enim necesse est
probatur responsum ; nec quidquam superesse du-
esse cautiores , cum inventores malorum,ad duplicisrelatio-
ximus quod dicamus, cum nihil prseiermissum a vobis nem synodi, scntentise nostrx statutis viderint ab eccle-

nihilconstet asse suppressum,quo illirefutati etpenitus siastica communione sejunctos.

agnoscantur esse convicti. Ideoque a nobis testimonia Gemino igilurbono charitas vestra fungetur.Nam
3.
nulla ponuntur,quia et his plena relatio est, et satis etcanonumpotiemini gratia servatorum,etbeneficiove-\
constat tot doctissiynos sacerdotes cuncta dixinse, nec de- stro tolus orbis utetur.Quis enim catholicorum virorum
cet credcre vos aliquid, quod ad causam possit proficere cuni adversariis Christi velit ulterius miscere sermonemf |

prseteriisse. Et alia manu : Bene valete, fratres. El ad quis saltem ipsam lucemvitse communione partiri ?No-
latus : Data vi cal. « febr. post consulatum Theodosii vse hsereseos nimirum fugiantur auctores. Quid enim
Augusti vii, etJunii Quarti v. c. acerbius in Deumfingerepotuerunt, quamcum adjuto-

EPISTOLA CLXXXII '

[a). riadivina cassarent, causamqiie quottdianseprecationit
auferrent ? Hocest dicere, Quid mihi opus est Deo^^Me-
Innocentius Romanus pontifex, Patribus concilii Mi-
rito in hos dicat Hymnidicus: « Ecce homines, qui non
levitani, comprobsns illorum acta adversus Pelagia-
posuerunt Deum adjutorem sibi » {Psal.u, 9). Negan-
nos.
tes ergo auxilium Dei, inquiunt hominem sibi posse
Innocentius, SiLVANoseni, Valentino. et caeterisqui
suffirere, nec gratia hunc egeredivina, qua privatus ne-
in Milevitana synodo interfuerunt dilectissimis occumbat.dum ad om-
cesse est diaboli laqueis irretitus
fratnbus, in Domino salutem. nia vitseperficiendamandata,sola tantummodolibertate
contendat.Opravissimarummentiumperversadoctrinal
' Sic Ms. Corb. At Edd., ne diutius multa.
' Sic Mss. at Edd., quinto calendas, omissis consuli-
; ' Ms. Vatic, u7iiversorum.
bus, quos aDiiotavimus ex Mss. Vatic. Gorb. et Genn., duo Ex Milevitano nostra auctoritate
' Vatic. Mss. :

quamquam in Corb. alter consulura Lunus seu Lunius concilio.

appellatur. lii Valic. autem, Lucius, uti et in Germ. in 3 Mss. Vatic. et concil. Edd.,p/ena consultationis vo-
quo ex prava inlerpretatione notarum v. c scriptum lunlas. Bad. Am. Er. et Lov., plena consolalio. Nonnuli'
est, Lucio Quarlo V Cousu/ibus.
Cdd., co7isultatio
* Hecensita ad bl. ff. th. duos v. Am. Bad. * Sic concil. Edd. At unus e Vatic. Mss. habet
Er. Lov One-, :

(a) Alias 93 quaeaulem 18:2 erat,

:
nunc inAppendice ris arcana, oneris, inquam, etc. Alter Vatic, honoris
est 1. In scnpta ineunte an. 417.
arcanis. Er. et Lov., apostolico consulitis honori.
 . ,

783 EPISTOLARUM CLASSIS III. 786

Advertal id tandem quod prmum hominem ita libertas et consentientis favorem. Addoet amplius : plerumque
ipsadecepit, ut,dttmindulgentius frenis ejus utitur,in dediscit errare, cui nemo consentit. H;ecigitur, fratres

praevaricationem pnesumptione conciderit ; nec ex hac charissimi.in supradiclosmaneat fixa sententia; absint
potuit erui, nisiprovidentia regeneralionis, statumpri- atriis Domini, careant ' custodia pastorali, ne duarum
stinse libertatis Christi Domini reformasset adventus. oviumdira contagia serpant forsitanper vulgus incau-
Audiat David dicentem, « Adjutorium nostrnm in no- tum, rapacique lupuscorde laeletur intra oviledomini-
mine Domini » {Psal. cxxiii, 8) ; et, « Adjutor meus cum tantas ovium fusas catervas,dum a custodibus dis-
esto, ne derelinquas me, neque despiciasme, Deus salu- simulanter habetur vulnus duarum. Prospiciendum est

taris meus » (Psal. xxvi, 9) ; qufe incassum dixerit, si ergo ne permittendo lupos, mercenarii magis videamur
iantum in ejus erat positum voluntate quoda Domino esse quam pastores.
flebili sermone poscebat. 7. Jubemus sane, quoniam Christus Domimis propria
4. Quce cumita sint ,cumquein omnibusdivinis pagi- voce significavit nolle se mortem morientis, tantum ut
nis voluntati liberse nonnisiadjutorium Dei legamus esse revertatur etvivat (Matth. ix, 13), si unquam ad sa-
nectendum,eamquenihilposse coelestibusprxsidiis desti- num, deposito pravi dogmatis errore, resipuerint, da-
tutam ;quonam modo huic soli possibilitatem hanc per- mnarinlque eaquorum se ipsi pnevaricatione damnarunl
tinaciter, ut asseritis, defendentes, sibimet, imo, quod eis medicinam solitam, id est receptaculum suum ab
est dignius dolore communi,jam plurimis Pelagius Ce Ecclesianon negari : ne dumeosredeuntes forsitan pro-
lesti usque persuadent ? Multifariis equidem addestruen- hibemus, vere extra ovile romanentes et exspectantes
dum tale magisterium uti possemus exemplis, nisi scire- hostis ' rabidis faucibus glutiantur, quas in semetipsos
mus Sanctitatem vestram ad plenum Scripturas omnes spiculis inalx disputationis armarunt.Bene valete,fra-
callere divinas ; prxsertim cum vestra relatio tantis ac tres. Datum sexto calend. februarias, Honorio et Con-
talibus testimoniis sitreferta, ut hissolis valeat prsesens stantio viris clarissimisconsulibus.
dogma rescindi ; opusquenon esse reconditis, cum et iis
EPISTOLA CLXXXIII *
(a).
quie facile vobis occurrentia posuistis, nec audeant ob-
InnocentiiadquinqueEpiscopos rescriptum, improban-
viare, necpossint. Ergo Dei gratiam conantur auferre,
tis doctrinam Pelagii, eumque, nisi haeresim ejuret,
quam necesse est, etiam restituta nobis status pristini
quferamus quippe qui nec alias diaboli ma-
damnandum esse pronuntiantis
libertate, :

chinas, nisi eadem possumus juvante vitare. Dilectissimis fratribus Aurelio, ALypio, Augustino,
5. Iliudvero quodeos vestra fraternitas asserit pne- EvoDioet PossiDioepiscopis, iNNOCENTius.salulem.
dicare, parvulos seternxvitae praemiis etiamsineBapti- 1. Fraterniiatis vestraelitteras, plenas fidei, totoque
smatis gratia posse donari, perfatuum est. Nisi enim i^eligionis catholicae vigore firmatas, a duobus missas
manducaverint carnem Filiihominis, et biberint sangui- conciliis per fratrem el coepiscopum nostrum Julium
nem nonhabebunt vitam in semetipsis {Joan. vi,
ejus, pergrato suscepimus animo, quod earum tenor omnis-
5i). Qui autem hanc eis sine rcgeneratione defendunt, que contextio in consideratione quotidtanse gratiseDei,
videntur iiiihi ipsum BaptismumveUe cassare, cumprae- et ineorum correctione qui contra sentiunt, integra ra-
dicant hos habere quod in eos creditur nonnisi Bapti- tione consistit; ut et illis omnem tollere possit errorem,
smate conferendum. Siergo nihil voluntofficerenon re- et idoneum, dato quovis ^ nostrse legis exemplo, quem
nasci, fateantur necesse est nec regenerationis sacra sequi debeant dignum possint praebere doctorem.Sedde
fluenta prodesse. Verum utsuperfluorumhominum pra- his jamsatis,ut opinor, supra diximus, cum vestris re-
va doctrina celeriveritatis possit ratione discindi,pro- lationibus respondentes rescripsimus quidvel de illorum
clamat hoc Dominus in Evangelio, dicens : « Sinite in-
perfidia, vel devestra sententia sentiremus.Sedsubinde
fantes venire ad me, et nolite eos prohibere ; talium contra eos subvenit et suppedttat quod dicatur, nec po-
est enim regnum ccelorum » {Luc. xviii, 16). iest aliquando deesse * quod vincat, cum tam miserum
6. Quare Pelagium Celestiumque, id est inventores
impiumque ^it quod nostrse fidei virtute et ipsaplenius
vocum novarum, quie, sicutdixit Apostolus, aedificatio-
veritale vincatur. Qui enim omnem vitse spem respuit at
nis nihil, sed magis vanissimas consueverunt parere que contempsit, inimicadamnabilique cor suumdispu-
qua^stiones, ecclesiastica communione privari, apostolici tatione confundens, cum credit nihil esse quod a Deo
vigoris auctoritatecensemus, donec resipiscantdediaboli
accipiat, nec aliquid superesse quod petat adsanandum
laqueis, a quocaptivi ienentur secundum ipsius volunta- se ; qui sibi hoc abstulit, ulterius quid reliquit ?
tem (II Tim. ii, 23, 26) ; eosque interim dominico ovili
aliqui, quos in sui defensionem per-
2. Si ergo siint
non recipi,quod ipsi, perversse viaesecutitramitem, de- tanta devinxit, qui kuic dogmati dedant
versitas se
serere voluerunt : abscindendi suntenim quivos conttir-
atque conjungant, sperantes hoc ad catholicam pertinere
bant, et volunt convertere Evangelium Christi {Galat., doctrinam, quodabhorrens longius et penilus approba-
7). Simulautem prcecipimusut quicumque idpertinacia
simili defensare nituntur,par eos vindicta constringat. ' Vatic.Ms. : Careantduntaxat custodio ;sic etiam con-
cil. lidd.
Non solum enim qui faciunt, sed etiamqui consentiunt 2 Sic Ms. Vatic. At valgati : Remanenlei exspectanlis
facientibus digni swit morte ^ {Rom. \, 32) ;
quia non hoslis.
^ Sic. Mss. At Bad. Am. Er. et Lov., dato cuivis ; et
multum interesse arbitror inter committentis animunK mox, sequi debeal.
* Edd. plerique, esse. Mss. Vatic, deesse.
* Castigataad cb. ff. th. duos v. Am. Bad.Er. Lov.
' Ex Mss. Vat. restituioius, digni sunt morte ; quod (a) Alias 90 quie autem 183 erat, nunc in Appendice
;

desiderabatur in Edd. est 2. Scripta ineunte an. 417.

787 S. AUGUSTJNI EPISCOPI 788

tur adversim, infeeti illorumet ntonitis etverbis ut la- contra Dei gratiam legimus esse eonscripta, mulia bla-
berenlur inducti, quatenus adrcctum vix tramitemred- sphema, nihil qitod placeret, et nihil pene quod nonpe-
eant feslinabunt, ne diutius mentem obsidens velut eo- nitus displircrei, a quocis damnandum alque calran-
rum sensibus pastus error invadat. Nam si Pelagius
dum; cujus similiu, nisi qui isia scripserat,nemo alter
quocumque restitit loco, eorum animos qui facilevel in mentem reciperetatque senliret. Namhoc loco latius

simpliciter crederent disputanti, hac affxrmatione dece- cle lege disputare, velut coram posito repugnanieque

pit : seu luic illi in vrbe sint {quos nescientes nec ma- Pelagio, necessarium essc non duximus, cum vobiscum
nifestare possumus nec negare, cum et si sunt lateant,
totam^ scienlibus parique nobiscum assensione gauden-
nec aliquando audeant vel illum prsedicantem ista de-
tibus colloquamur. Tunc enim melius hsec exempla po-
fendere.veltalia aliqno nostrorum priesente jactare,nec nuntur, qiiando cum iis quos harum consial rerum im-
intanta populi multitudine deprehendi aliquis facile, prudenles esse, iraciamus. Namde naiurie possibiliiale,
nes alicubi possit agnosci), sive in quovis terrarum loco de libero arbitrio, et de omni Dei gratia, et quotidiana
degant ; Dei nostri misericordia gratiaque credimus gratia,cui nonsilrecte sentienti uberrimum disputare ?
quod facile corrigantur, audiia ejus damnalione qni Anathematizet ergo i.staqu<esensit,utilliquiejussermo-
fuerit pertinax et resistens hujusdogmatis auctor in- nibus fuerani prcecepiisquecoUapsi ,quid iandem habeat
ventus: nec interest ubiisti fuerinl, dum ubicumquein- fides vera, cognoscant. Facilius enim revocaripoterunt,
veniri potuerint sint sanandi. cum ista a suo senserint auctore damnari. Quod si ille
pertinaciter in hac voluerit impieiaie persistere, agen-
3. Nobis tamen nec persuaderi potest eum esse pur-
du7n est quaienus vel iis possitsubveniri, quos non suus,
gatum, quamvis ad nos a nescio quibus laicis ' sint
sed hujus magis error induxit *
; ne ei illis haec medi-
Gesta perlata, quibus ille et auditum se crederel etab-
cina pereat cujus iste talem non admitiit nec poslulat
solutum : qux utrum verat sint dubitamus, quod sub
nulla concilii
curam (Et alia manu) :
^ Deusvos iyicolumes custodiat,
illiiis * prosecutione venerunt, nec eorum
fraires charissimi. Data vi calendas februarias, post
aliquas accepimus de hac re litteras, apud quos istius
rei iste prxstitit causas.
consulatum yloriosissimi Theodosii Augusti vu, el
Quod si de sua ille potuisset
purgatione confidere, hoc magis credimus quad egisset, Junii Quarti Palladii v. c.
quod multo verius esse potuerat, ut illos cogeret epi- EPISTOLA CLXXXIV *
(a).
stolis suis, quiddijudicaverunt, indicare. Verumcum Innocentius, AuRELio et AuGUSTiNO episcopis.
sint aliqua in ipsis posita Gestis, quae objecta partim
ille vitando suppressit,partim mulla in se verba relor- Accepiissimi mihi Germani compresbyteri illorecur-
quendo toia obscuritate confudil ; aliqua magis falsis sus vacuus officio nosiro esse non debuit. Per charos
argumeniis quam vera ratione, ut ad tempus poterat enimsalutare charissimos, naturale quodammodo nobis
videri, purgavit, negando alia, alia falsa interpreta- videiurei consequens. Gaudere ergo in Domino vesiram

tione vertendo. Germanitatem amantissimi cupimus, et pro nobis paria

i.Sed utinam, quod optandum magis

ad Deum voia rependere precamur, quia, ut bene nos-
est, jam se ille
abveram tis, communibus et alternis plus agimus oraiionibus,
catholicse fideiviam abillo suitramitis errore
converta', utcupiatveliique purgari,considerans quoti-
quam singularibus aut privatis.

dianam Dei gratiam, adjutoriumque cognoscens, utvi- EPISTOLA CLXXXIV BIS' {b).
deatur verum,et approbetur ab omnibus manifestara-
LaudansPetriet Abrahae siudium, Pelagianosobi-
tione correctus,non Gesiorum indicio,sed adcatholicam
ter noiat, probatque parvulos absque bapiismo
fidem corde converso ! Unde non possumus illorum nec
decedenies,utpoteconcupiscentiaseminatos,dam-
culpare nec approbare judicium, cum nesciamus utrum
nari ;infideles vero, quorum muliplex genus est,
verasint Gesta ; aut si vera sunl, illum constet magis
subterfugisse, quam se tota veriiate purgasse. Qui si Mss, Vatic, <o<amrem. Edd.plerique, <o/wm. Quesne-
*

confidit noviique non se nostra dignum esse damnalione lius, totam ; et melius, referendo ad Legem fit enim allu- :

sus ad illud Rom. vu, 1, scientibus enim Legem loquor.

quod dicat jam totum hoc se refutasse quod dixerai, * Sic in Mss. At Lov. allique plures Edd. Quosnon :

non a nobis accersiri, sed ipse dcbei potius fesiinave,ui scelus huc, sed magis error induxit.
3 Ex. Corb. cod. huc transtulimus, ct alia manu.
possit absolvi. Nam si adhuc taliter sentit, quando se * Bad. Am. Er. et Lov. annotant, v cal. febr. At. Ms.
nostro judicio quibusvis accepits litteris, cum sciai da- Valic. et concil Edd. vj cal. febr. praetermissisconsulibus,
mnandum qui designantur in Corb. codice, non quidem uti ex
se ? Quod si accersiendus
esse, commiiiet
Sirmondo reiert Noris in hist. Pelag. lib. i, c. H, scilicet
esset, ab iis melius
qui magis proximi et non
fieret, c< febr. postconsulatum gloriosissimi, »
Data pridiecal.
longo terrarum spalio videntur esse disjuncti. Sed non etc. sed sic
; « Data pridie cal.
: febr. gloriosissimi
« Theodosii Augusti qui et Junii Quarti Paliadii V. C.
deeritcura, si medicinse praebeatille materiam. Poiest « conss. » ubi duo peccassevideturexscriptor :primum,

enim damnare quse senserat, ac, datis litteris, erroris quod notas P. C, quae post consulatum significabant,
loco movens interpretatus est, pridie cal. a,herum, quia ,
sui, ul regressum ad nos decet, veniam postulare, fra-
ex notis vu, fecit qui.
tres charissimi. '
CoUata cum cb. flf. duobus v. Am. Bad. Er. Lov.
Alias 97
(a) quoe autem 184 erat, nunc in Appendice
:

5. Librum sane, qui ejus esse diceretur, nobis a ve- est 3. Scripta circa idem tempus.
stra Chariiate iransmissum evolvimus
"
Hific epistola, qufe deest in B., ex uno Gottwicensi Ms.
: in quo multa
prompta est, ut in praefat., col. xxxviii et sqq., anno-
tatur. M.
'Mss. sic habent. Edd. w^ro, anoslris quibusdam laieis.
(6) Vide praef., coL 49-50, ubi agitur de duabus epis-

Mss.
Edd. omittebant eoncilii ; quae vos restituta est ex tolis Augustini recens inventis. Script» sub initium —
anui 417. M.
 ;

789 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 790

non Scripturse sacrxaiictoritate corrigi, sed sup- 3. Concupiscentia quippecarnalis, quaseminan-

plicibus oralionibus convcrli.Librorum Civitatis tur etconoipiuntur, non erat ante peccatuni, nec
Dei institutum ac ordo. fuisset omnino, nisi hominis inobedientiam poena
Dominis dilectissimis,et sanctis /iliis Petro et Abra- reciprocaetiamsuaecarnisinobedienliasequeretur.
H^, AuousTiNus, in Domino salutem. Qiiomalo quamvis bene utatur nuptiarum bonum,
CAPUTPRIMUM. — l.Sanctum quidein studium non tamen sine iilo fieri potest etiam nuptialis, id
vestrum, quo a me mulla putatis esse quserenda dest liberorumprocurandorumcausalicitushones-
iit contentiosis impietatibus non inermes resistere tusque concubitus. Sine iilo autem fieri posset, si
valeatis, nec debet justitia spernere, nec charitas huraanaineo statuinquoconditaest, nonpeccando
potest. Sed diligentem ad omnia responsionem una naturamansisset. Possentenimmembraetiamgeni-
epistola, quaailibet sit prolixa, non capit. Plurimis talia,sicut caetera, ad opusproprium peragendum
autem opusculis nostris aut ad omnia, autpene ad nutuvoluntatis moveri, non aestu libidinis excitari.
omnia, quae requiritis, jamme respondisse^ quan- Nam quisnegetilla Dei \erha, CresciteetmuUiplica-
tum potui, noveritis (a). QucB si legatis, quoniara mini{Gen. i,22), non maledictionem peccatorum,
sicvos audio instituisse vitam qiia Deo servitis, ut sed benedictionem fuisse niiptiarum ? Per hanc ergo
vobis ad legendum vacet, aut omnis vobis patebit concupiscentiam quia (a) neque seminatus, neque
instruclio, aut non niultum existimo defuturum, conceptus (quoniam selongealilcr ha-
est Christus
preesertim quia inest vobis Doctor interior, cujus buit Virginis partus[6]);per hanc,inquam,concu-
gralia tales estis. Nam
quid hominem ad aliquid piscentiamquidquid hominumseminatur, concipi-
discendum adjuvat homo, si non simus docibiles tur, et nascitur, ne puuiatur, opus est renascatur.
Domini (Joan. vi, 45) ? et in hac tamen epistola Quia, etsiderenatis parentibus nascitur, non potest
nequaquam exspectationem vestram, sicut Domi- huic praestare generatio carnalis, quod illis non
nus adjuvat, brevi saltem respousione fraudabo. praestitit nisi regeneratio spiritualis. Sicut uon solum

2. Dominus ait Qui crediderit et baptizatus fue-

: deoleastri, sedetiamde olivse seraine non nascitur
rit, salvuserit; qui autem non ci-ediderit, condem- nisi oleaster, quaravisoleanons!toleaster(c).Multa
nabitur [Marc. xvi, 16). Si ergo parvuli cum bap- dehisetiaminaliisnostrislitterisdixiraus,qu8evolo
tizanlur, non inaniter dicitur, sed veraciter agitur, potius ut legalisquam noseademrepetere cogatis.
ut inter credenteshabeantur {b), unde etiam nova CAPUT II. —
4. Infidelibus vero, qui nulla te-

proles ore Christianorum omniura nuncupantur ;
profecto si non
crediderint, condemnabuntur ac
per hoc, quia nihil ipsi male vivendo addiderunt
ad originale peocatum, potest eorum merito dici
in illa damnatioue minima poena, non tamen nulla
(c), Quisquis autem putat diversitalem futuram
non esse poenarum, legat quod scriptum est To-
lerabilius erit Sodomse in die judicii, quam illi ci-
nentur Christianorum auctoritate Librorum, ope-
: rosius respondetur. Neque eorum pravitas potest
divinae Scripturee pondere corrigi, adversus quos
potius ipsa, quae ab eis apertius accusatur, debet
utique Scripturadefendi.QuodsietvosDominus.ut
valeatis, adjuverit, parum tamen agitis apud eos,
: quos cupitis essechristianos,sieoruminfidelitatem
veracibus disputationibusvincitis nisieisetfidem ;

vitali{Matth. x, 15). Non ergoa deceptoribus inter supplicibus orationibus poscatis. Et ipsa quippe,
regnumetsuppliciummediusiociisquaeraturinfan- utscitis, tidesmunusestDei, qui unicuique partitur
tibus {d)\ sed transeanl a diabolo ad Ghristum, hoc mensurara fidei et lale munus, quod intellectum
est,a morte ad vitam,neira Deimaneat supereos :
necessarium est ut praecedat. Non enira propheta
ab hac quippe ira Dei non liberat nisi gralia Dei. fa.\['[luv d\cens:Nisicredideritis,nonintelligetis(lsai.
Quid est autem ira Dei, nisi a Deo justo poena de- vu, Etquia nisi^ ut crederent non projara fide-
9).
bila atque vindicta? neque enim Deus aliqua com- libus, sedadhucproinfidelibusJudseisorabatApos-
molione turbatur, sicut irascitur mutabilis ani- tolus, quandodicebat :Fratres, bonavoluntas qui-
mus ; sed ea quae dicitur ira Dei, nihii est aliud, dem cordismei,etdeprecatio ad Deum filproillis in-
quam justa poena peccati, quse non mirum, quod salutem (i?om.x,l); proillis scilicet,qui occiderant
transit in posteros. Christum, qui ' profecto istum quoque, si potestas
daretur, occiderent. ProqualibusetDominus, cum
(rt) Eodem ferme exordio utitur Augustinus
ad Oro-lib.
sium contra Priscillianistas, cap. 1, n. 1 « Respondere pendens irriderelur {Luc. xxui, 34), et beatus Ste-
:

« libi quferenti, dilectissime fili Orosi, nec ad omnia

« debeo, quie in luo commonitorio posuisti, nec omnino
« non debeo, ne studium tuum quod mihi gnitissimum
« est contempsisse videar, et ob hocintemperanter ollen-
« ilam. Nam in quibusdam opusculis noaris qmc vel
« iegisti vellegere poleris, multa dicta sunt qute valeant
»
Ita cod. Gottw. Editio vero Viennensis omittit nisi ;
forsitan minusrecle.Hicenim ?usi idem sonat acnonntsi
exempla habes iipud auctorespurissimffi latinitatis.
« Ita cod. Gottw. At Edd. subsequen., quem profedo
isti perperam non enim ait Aug. intideles quoque Ghris-
: ;

« adversus hsresim l^riscillianistarum, » etc. Hsec exnm- tum occisuros fuisse si data fuisset ipsis poteslas sed ;

pli causa descripsimus deinceps vero loca supparia ac

; JudEOS, occiso Ghristo, Paulum quoqueoccisuros fuisse
pora/ei/a indicare satis erit. nisi a centurione prohibiti fuissent ac nihilominus :

(b) De Peccatorum Meritis, lib. 1, n. 24, et lib. 3, n. Aposlolum pro Judajis orasse, nimirum, ut mox subditur,
2 ;
epist. 98, n. 10 serm. 294, n. 14
; Operis imperfecti
; pro qualibus et Dominus, cum pendens irriderelur, et
contra Julianum lib. 6, cap. 3. bealus Stephnnus, cum lapidai-etur, oravit.
(c) De Peccalorum Meritis, lib. l,n. 21. (a) Forte, qua.
(d) Ex D. Augustino Op. imperf. lib. 1, cap. 130, « locum (b) De Gen. ad litt. lib. 10, nn. 32, 35, et epist. 202
« secundffi fclicitatis « parvulisnon baptizatis nedificabant altera, n. 20.
Pelagiani quem pius Antistes ibid. cap. 50, « tertium
, (c) Epist. 194, n. 44 ; etcont. duas Epist. Pelag. lib.
« locum » salse appellat. l,n. 11.
 ;

791 S. AUGUSTINI EPISCOPI 792

phanus, cum lapidaretur (Act. vii, 59), oravit. sanctis, et damnandos irapios cura angelis mali-
CAPUT III. —
Islorum sane infiiielium, quos
D. gnis.si Deus voluerit, et quibus voluerit credibile
velGentiles, veljam vulgousilalovoeabuloPaganos fiet.

appellareconsuevinuis.quouiam duo suutgeuera 7. oneranda est haec epistola,

iNon itaque ulterius
unum eorum, qui superstitiones, quas (a) putaiit, Ubienim speretis per ministerium no-
dilectissimi.
Christianfe religioui anteponunt alterum eorum,
; slrum nosse quod vultis, satis diximus eteosdem ;

qui nulio religionis nomine obstricti sunt ego in ; libros, si nondum habetis, ut habere possitis, per
quibustlaiu libris, quos de Civitale Dei praenolavi, sanctum fratrem et compresbyterum meum Fir-
quorumad vosexistimo jampervenissenotitiam, et mum (a), qiii vos multum diligit, nobisque diligen-
quorum adhuc reliquos, si Dominus voluerit, absol- tius intimavit, ut muluae dilectioni gratias
vestrae
vendos in inediis meis occupationibus molior, ad- agat, pro noslrae tenuilalis facultate curavimus.
versusprimumistorum genusquod Apostolus no-
DE EPISTOLA SUBSliQUENTE.
lat, ubi dicit, Quse immolant gentes, dsemoniis, et

nonDeo immolant([ Cor. x,20); veicerte, ubi dicit, (lIB. II RETRACT., CAP. XLVIII.)
Coluerunt et servierunl crealurae potius quain Eodem lemporc scripsi eliam librum de Correc-
Creatori(llom. i, 23) ; decem volumina non parva tione Donatislarum, propter eos qui nolebant illos
confeci, quorum priora quinque illos redarguunt, legibus imperialibus corrigi. Hic Liber sic incipit :
qui propter adipiscendamvel
relinendamhumana- « Laudo, et gralulor, et admiror. »
rum rerum istam terrenam temporalemque fehci-
tatem, non unius summi el veri, sed mulforum
DE CORREGTIONE DONATISTARUM
deorumcultumnecessariumessecontendunt.Poste- LIBER,
rioravero alia quinquecontra illossunt, quisead- SEU
versus salutarera doctrinam tumidius et inflalius
EPISTOLA CLXXXV *
(b).
extollentes, ad bealitudinem, quaeposthanc vitam
speratur, etiam per daemonum muUorumque deo- Auguslinus Bonifacio (tribuno ac demum comitiin
rum cultum existimant pervenire. Ubi et nobiles Africa,exepist. 220), commonstransilli Donatis-
eorum pliilosophi in tribus his (b) quinque, sed tarum haeresim nihil hahere commune cum Aria-
ultimis libris, refeiiuntur a nobis. Caeteriab unde- na, el qua moderatione per metum legum impe-
cimo quot esse potuerint, quorumjam tresabsolvi, rialium hseretici possunl ad Ecclesiae societalem
quartumin manibus habeo, ea qufenosdeCivitate reduci : nonnulla de Donatistarum et Circumcel-
Dei tenemus et credimus, ne aliena continebunt ;
lionum immanitale, ac postremo de peccalo in
tantummodo refutare, non etiam nos train hoc opere Spintum sanclum non remittendo. Idem argu-
asserere voluisse videamur. Isteautempost decem mentum tractavit in epistola 93.
quartus, idemquetotius operis quartus decimusli- CAPUT PRIMUM. — 1. Laudo, et gratulor, et ad-
ber, siDominus voluerit, enodatas habebit omnes, miror, tili dilectissime Bonifaci, quod inter curas
quas mihi proposuistis in vestra epislola, quaes- bellorum et armorum, vehementer desideras ea
tiones. nosse quse Dei sunt. Vere hinc te apparet etiam de
6.Porrocumaltero infidehumgenere,qui vel vim ipsa virtute militari, fidei servire quam habes ia
nullam esse divinam credunt, velad eamreshuma- Christo. Ut ergo breviter insinuem Dileclioni tuge,
nas pertinere non credunt, nescio ulrum sermo sit inter Arianorum et Donatistarum quid intersit erro-
habendus de aliqua qusestione pielatis quamvis ;
rem, Ariani Patris, et Filii, et Spiritus sancti diver-
nonferequisquam nostristemporibus(c)reperialur sas substantias esse dicunt Donatistae autem non :

ita stultus, quivel in cordesuo dicere audeat: Non hoc dicunt, sed unam Trinitatis substantiam con-
est Deus (Psal. xiu, 1). Ilh autemahi stulti nonde- fitentur. Et si aliqui ipsorum minorem Filium esse
suut qui dixerint, Nonvidebit Doininus{Psal. xciii, dixerunt quam Pater est, ejusdem tamen substan-
7) ; id est, provideutiam suam in haec terrena non tiae non negarunt plurimi vero in eis hoc se dicunt
:

tendit (d). Verumtamen in his libris, quos volo ut omnino credere de Patre et Filio et Spiritu sancto»
legat Charitas vestra, dum (e) asserit Civilas Dei, quod catholica credit Ecclesia. Nec ipsa cum illis
non solumesse Deum,quod naturainsitumvix ulla vertitur quaestio sed de sola communione infeli-
;

unquam exstirpat impietas sed eliam rerumhu- ; citer litigant, et contra unitatem Christi rebelles
manarum curam gerereab ipsa institutione homi- iuimicilias perversitate sui erroris exercent. Ali-
num usque ad beatificandos justos cum Angelis quando autem, sicut audivimus, nonnulli ex ipsis

(ai Forte, quam magnl putant. * In liujus recensione collati sunt a. bg. bl. bn. c. cc.
(b) Forle, horum quinque. ff.g. gv. j. s. t. vc. duo sb. quinque v. Am. Bad. Er. Lov.
(c) Serm. 69, cap. 2 nuiii. 3. (ai Firmus, de quo hic, Afer erat eum Augustinus :

(tf) Forte, noD inteodil :itaserm. 69, c. 2, n. 3, idem summa amicitia complectebatur. Monasticam agebat, si
argumentum trnctans, ait: « Oculum in te non intendit tamen is quo Hieronymus ad Augustinum epist,
est de
« suum qui fecit tuum ? »
81 ; cum eodem Hioronymo, Paula, Eus-
qui aliquandiu
(e) Exvelusti coilicis notis fugientibusquas legenlium tochio, et aliis sanctis Betblehem commoratus est. Gerte
oculi assequi
non poterant, vocem dwm cond.itam osse conversatio ejus ex hac ipsa, nec non ex 248 epist.,
quae minim in modum orationem cruciat ac deformat,
confirmari atTatim potest.
quidam suspicanles censent legendum, quod auidem quae autem 185 erat, nunc iu Appendice
(6) Alias 50 ;

assertl.
est4. Scripta circa an. 417.
 :
: :

793 EPISTOLARUM CLASSIS HI. 794

volentes sibi Gothos conciliare, quando eos vident trari, ipsumjam mortuum anatheraatizaremus (a)
aliquid posse, diount hoc se credere quod et illi sed taraen Ecclesiara Christi, quae non liligiosis
credunl. Sed majorum suorum auctoritate convin- opinionibus fingilur, sed divinis altestationibus
cuntur quia nec Uonatus ipse sic credidisse asse-
;
comprobatur, propter quemlibet relinquere non
ritur, de cujus parte se esse gloriantur. debemus ;
quia bonum est confidere in Domino,
quam confidere in homine {Psal. cxvii, 8). Neque
2. Non teautem istaconturbent, fili dilectissirae.
enim, quod sine injuria innocentiae illius dixerim,
Haereses enim et scandala futura praedicta sunt, ut
si peccavitCaecilianus.ideohaereditatem suamper-
inter inimicos erudiamur ; ac sic et fides et diiectio
didit Christus. Facile esthomini, seu vera, seu fal-
nostra possit esse probatior : fides ulique, ne ab eis
sa de altero homine credere sedscelerateeimpu- ;
decipiamur ; dilectio autem, ut etiam ipsis corri-
dentiae est, propter crimina horainis, quae orbi
gendis, quantum possumus, consulamus ; non so-
terrarura non possis ostendere communionem ;
luminstantes ne infirmis noceant, atque ut ab er-
orbis terrarum velle damnare.
rore nefario liberentur, sed etiam orantes pro eis,
S. UtrumCaecilianusatraditoribusdivinorumCo-
ut aperiat Dominusillissensura, et inlelligant Scri-
dicum fuerit ordinatus, nescio ab ini- ; non vidi,
pturas. Quia insanctis Librisubi manifestatur Do-
micis ejus audivi non mihi de Lege Dei, non de
:

minus Christus, ibi et ejus Ecclesiadeclaratur : isti

preeconio Prophetarum, non desanctitate Psalmo-
autemmirabili caecitate, cum ipsumChristumprae-
rum, non de Apostolo Christi, non de Christi elo-
ter Scripturas nesciant, ejus tamen Ecclesiam non
quio recitatur. Ecclesiam vero toto terrarum orbe
divinarum Litterarum aucloritate cognoscunl, sed
diffusam, cui noncommunicatpars Donati, univer-
humanarumcalumniarum vanitate confingunt.
sarumScripturarum teslimonia consoua vocepro-
Agnoscunt nobiscum Christum in eo quod le-
3. clamant. In semine tuo benedicentur omnes gentes,
Foderunt rnanus meas et pedes 77ieos ; dinu-
gitur, Lex Dei dixit {Gen. xxvi, 4). Ab ortu solis usque ad
meraverunt omnia ossa mea. Ipsi vero considera- occasum, sacrificiummundum offerturnomini meo
verunt et conspexorunt me diviserunt sibi vesti-
; quoniam glorificatumesl nomen meum in gentibus
mentamae, etsuper vestem meam miserunt sortem per Prophetam Dominusdixit {Malach. i, 11). Do-
et nolunt agnoscere Ecclesiam in eo quod post minabitur a mari usque ad mare, et a flumine us-
paululura sequitur, Commemorabuntur et conver- que ad terminos orbis terrarum, per Psalmura Do-
tentur ad Dominum universi fines terrse ; et ado- minus (Psa^ lxxi, 8). Fructificans et crescens
dixit
rabunl in conspectu ejus univei^sae palrise gentium in universo mundo, per Apostolum Dominus dicit
quoniam Domini est regnum, et ipse dominabitur {CoLoss. I, 6). Eritis mihi testes in Jerusalem, et in
gentium {Psal. xxi, 17, 18, 19, 28,29). Agnoscunt tota Judaea, et idSamaria, et usque in fines terrse,
nobiscum Christum in eo quod legitur, Dominus Filius Dei ore suo dixit {Act. i, 8). Caecilianus Ec-
dixit ad me, FiLius meus es tu, ego hodie genui te : clesiae Carthaginensis episcopus humanis litibus
et nolunt agnoscere Ecclesiam in eo quod sequitur, accusalur Ecclesia Christi in omnibus gentibus
:

Postula a me, dabo tibi gentes hsereditatem tuam

et constituta, divinisvocibus commendatur.Ipsa pie-
etpossessionemluam terminosterrae [Psal. ii, 7, 8). tas, veritas, charitas, nos non permittitcontra Cae-
Agnoscunt nobiscum Christum in eo quodipse Do- cilianum accipere testimonium, quos in Ecclesia
niinus in Evangelio loquitur, Oportebal Christum non videmuscui Deus perhibet testiinonium qui :

pati, et resurgere a mortuis teria die : et nolunt enimdivina testimonia non sequuntur, pondushu-
agnoscere licclesiam in eo quod sequitur, et prse- mani testimonii perdiderunt.
dicari innomine ejus pcenitentlam et remissionem CAPUT11. — 6. Addo quod Caeciliani causam,
peccatorutn per omnes genles, incipientibus ab Je- ipsi ad imperatoris Constantini judicium accusan-
rusalem {Luc. xxiv, 46, 47). Et innumerabilia sunt do miserunt imo vero ipsum Caecilianum post
;

testimouia Librorum sanctorum quifi in hunc librum episcopalia judicia {b), ubi eura opprimere non po-
coarctare non debui. In quibus sicut apparet Do- tuerunt, ad supradicli imperatoris examen, perti-
minus ChristuS; sive secundum divinitatem qua nacissimis persecutionibus perduxerunt. Et quod
eequalis est Patri, qui in principio erat Yerbum, et in nobis modo
reprehendunt, ut decipiant impe-
Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbmn ; ritos, dicentes non debere christianos contra ini-
sive secundum susceptee carnis humilitatem, qua micos Christi aliquid a christianis imperatoribus
Verbumcarofactum est, et habitavit in nobis{Joan. postulare, ipsi priores feceruntQuod etiam incol-
I, 14) sic apparet etiam ejus Ecclesia, non in
1, :
latione quam simul apud Carthaginem habuimus,
sola Africa, sicut isti impudenhssima vanitatedeli- negare non ausi sunt imo et gloriari ausi sunt
:

rant, sed totoorbe terrarum diCfusa.

quod apud imperatorem majores eorum crimina-
4. Tesliraoniis enim divinis lites suas praeferunl, Uter CaBcilianura fuerintinsecuti ; insuperaddentes
quiain causa Cseciliani quondam Ecclesiee Cartha- mendacium, quod eum illic vicerint fecerintque
ginensis episcopi, cui crimina objecerunt quae nec damnari.Quomodoergoipsinonsuntpersecutores,
potuerunt probare nec possunt, se ab Ecclesia ca- qui cum accusando persecuti sint Caecilianum, el
tholica, hoc est, ab unitale omnium gentium, di- (a) Producta
fuit hoecepistola in quintaSynodo.coIlat
serunt. Quamvis etsiveraessentquae abeisobjecta 5, cum
de Ttieodoro Mopsuesteno agerelur, quaereretur-
que an is posset post obitum damnari.
sunt Caeciliano, et nobis possent aliquando mous- {b) Romanum et Arelatense.
 ;:

79S S. AUGUSTINI EPISCOPI 796

ab eo fuerint superati, falsam sibi gloriam irapu- obtemperarenon vult, acquirit grande praemium :

dentissimo mendacio arrogare voluerunt nonso ; qiiicumque autem logibus imperatorum, quae pro
lum culpam non putanles, veruin etiam pro sua Dei verilate feruntur,obteinperare non vult, acqui-
laude jactantes, si probarent Cfeciiianum majori- rilgraude supplicium. Nam et temporibus Prophe-
bussuis accusantibus fuissedamnatum ?Qiiemad- tarum omnes reges qui in populo Dei non prohi-
modum autum in ipsa collatione modis omnibus buerunt nec everterunt quee contra Dei praecepta
victi sint, quoniamvalde prolixasiint Gesta, et tibi fueraut instituta, culpaiitur et qui prohibuerunt ;

aliis rebus Romanse paci necessariis occupato, super aliorum merita laudantur. Et
et everterunt,
multumest ut legantur, lireviarium (a) eorum tibi rex .Nabuchodonozor, cum servus esset idolorum,
legi forsitan poferit, quod credo babere fratrem et constltuit sacrilegam legem ut simulacrum adora-
coepiscopum meum Optatum aut si non habet, ; retur ; sed ejiis iinpiae coustitutioni qui obedire no-
potest facillime accipere de Ecclesia Sitifensi ' : iuerunt, pie fideliterque fecerunt : idein tamen rex,
quando quiJein etiam liber iste jam sua prolixitate divinocorrectusmiraculo, piain laudabilem pro
et
curis tuis forsitau onerosus est. veritate constituit, ut quicumque diceret blasphe-
7. Hoc enim contigit Douatistis, quod accusatori- miamm Deumverum Sidrac, Misac, et Abdenago,
bus sancti Danielis. Sicut enim inillos leones(Z)an. cum domo sua penitus interirel {Dan. ni, 5, 96).
VI, 24), sic in istos conversie suntleges quibus in- Hauc legem si qui contempseruut, et id quod fue-
Docentem opprimere voluerunt nisiqtiod propter ; rat conslitutum merito perpessi sunt, debuerunt
misericovdiam Cbristi, magis pro eis sunt istee le- dicere quod isti dicunt, se justos esse, quia ex le*
ges, quee iliis videntur adversfe : quoniam multi ge regis persecutionem paliebantur : quod utique
per illas correcti sunt, el quotidie corriguntur ;
dicerent, si ita iusanireut, sicuti isti insauiunt qiii

et se esse correctos, atque ab illa furiosapernicie dividunt merabra Chrisli, etexsufflant Sacramenta
liberatos oderant diligunt,
gratias agunt. Et qui Christi, de persecutione gloriantur quia pro-
et ;

molestasque sibi fuisse saluberrimas legfs, quan- hibentur ista facere legibus imperatorum, quas
tum in insania detestabantur, tantum recepla sa- couslituerunt pro uoitate Christi et jactant falla- ;

nitate gratulantur ; el iu residiios, cum quibus citer innoceotiam suam, et quam non possunt a
fuerantperituri, jam siinili dilectione nobiscum.ut Domino accipere, ab hominibus quaerunt marty-
pariter instemus neilli ppreant, excitantur. Moles- rum gloriam,
tus est enim
nos dicus furenli phrenetico, et
et 9. Veri autem martyres illi sunt, de quibiis Dorai-
pater indisciplinato
filio ille ligando, iste caedendo
; nus ait, Beali qui persecutionempatiuntvr propler
sed ambodiligendo. Siautemillos negligant,elper- jusiiliam {Matth. v, iO). Non ergo qiii propter iniqui-
ire permitlant, ista polius mansuetudo falsa cru- tatem, et propterchrislianfe unitatis inipiam divisio-
delis est. Si enim equus et mulus, quibus non est neni, sed qui propter justitiam persecutionem pa-
intelleclus, morsibus et calcibus resistunt homini- tiuntur, hi marlyres veri siint. Nara et Agarpassa
busaquibuseorum curandavulneracontrectantur; est persecutionein a Sara {Genes. xvi, 6) ; et illa
et cum ioter dentes eorum et calces ssepe horaines erat sanctaquaefaciebat,iil.iiuiquaquaepatiebatur.
periclitentur, etaliquando vexentur, non tamen eos Numquid huic persecutioni quara passa est Agar,
deserunt, donec per dolores et molestias medici- comparandus estsanctus David quem persecutus
nales revocent ad salutem quanto magis homo : est (I Beg
iniquus Saiil xxni, xix, et sqq.) ? Valde
.

abhomine, et frater a fratre, ne in aelernum pereat, utique distat, non qniapatiebatur, sed quiapropter
non est deserendus,qui corredtusintelligerepotest justitiam patiebatur. Et ipse Dominus cumlalroui-
quantum sibi praestabatur benefioium, quaudo se bus crucitixus est{Luc. xxiii, 33) :sedquos passio
persecutionem perpeti querebatur ! jungebat, causa separabat. Ideo in Psalmo vox illa
8. Sicut ergo Apostolus dicit, Infatigabiles, cim intelligenda est verorum martj^rura, volentiam se
tempus habemus,operetnusbonum adomnes [Galat. discerni a martyribusfalsis, y^^rfica me, Deus,etdi-
VI, 10) quipossunt, catholicorum praedicatorum *
: cerne causammeamde genlenon sancla{Psal.xui,
sermonibus quipossunt.catholicorum principura
; \) non:dixil, Discerne poenam meam ; sed, dis-
Iegibus;partim pereosquidivinis admonitionibus, cerne causam meam. Potest enim esse impiorum
partim per eos qui jussis imperialibus parent, om- similis poena, sed dissimilis est martyrum causa ;

nes ad salutem vocentur, omnes a pernicie revo- qiiorum et illa vox est, Injuste persecuti sunt me,
centur. Quia et imperatores quando pro falsitate adjuvame {Psal. cxvni, 86) : ideo sedignum exis-
contra veritatem constituunt malas leges, proban- timavit qui adjuvaretur jusfe, quia illi perseque-
tur bene credentes, et constituunt malas leges, pro- baiitur injuste nam si juste illi perseqiierentur,
;

banturbene credentesetcoronanturperseverautes non fuerat adjuvandus, sed corrigendus.

quando autem pro veritate coutrafalsitatemcons- 10. Si autem putant, quod nemo possit juste ali-
tituunt bonas leges, terrentur saevientes, et corri- quem persequi, sicul in collatione dixerunt, illam
guntur inteiligentes. Quicumque ergo legibus im- esse veram Ecclesiam quae perseculionem patitur,
peratorum, quee contra veritatem Dei feruntur, non quee facil omitto dicerequod superiuscomme-
;

moravi,quiasiitaestutdicunt,Caecilianusadveram
* Edd., Siiivensi. At Mss. tredecim, Silifensi.
* Edd., proeceptorum. At Mss. plerique, proedieatorum. Ecclesiam perlinebat,quando eummajores iilorum
(a) Breviculus coliationis exstat tom. 7. usque ad Imperatoris judicium accusando perse-
 :

797 EPISTOLARUM CLASSIS III. 798

quftbantur. Nos enim dicimus ideo illum ad verara accidisset, possenthabere qualemcumque umbram
Ecclesiam pertinuisse, non quiaperseciitionempa- nominis martyrum sed ad hoc solum veniebant,
;

tiebatur, sed quia [)ropter justitiam patiebatur illos ; ut inlcgris idolis ipsi perimerentur nam singuli:

autem ideo fuisseabalienatosabEcclesia,non quia
persequebanlur, sedquia injuste persequebantur
nos itaque hoc dicimus. Illi vero si non quaerunt
causas quare quisque faciat persecutionem, vel
quare paliatur, sed hoc putant esse signum veri
Gbristiani, persecutiouem non faciat, sed patia-
si
tur ; sine dubioCaecilianum inea definitione cons-
tituunt, qui non faciebat, sedpatiebatur majores
quique valentissimi juvenes cultores idolorum, quis
quol occideret ipsis idolis vovere consueverant.
Quidam etiam se trucidandos armatis viatoribus
ingerebanf, percussuros eosse,nisiab eis perime-
rentur,terribilitercorarainantes. Nonnunquamet a
judicibus transeuntibus extorquehant violenter, ut
acarniflcibusvelab officio ferirentur. Unde quidam
: illos sic illusisse perhibetur, ut eos tanquara percu-

autem suos ab ea definitione foras mittunt, qui tiendos ligarietdimitti juberet, atqueita eorumira-
faciebant, non patiebanlur. petum incruentuset illuesus evaderet. Jamveroper
li.Sed hoc, ut dixi, omitto; illud dico:si Ecole- abrupta per aquas et flammas oocidere
praecipitia,
siaveraipsaestqu;Rpersecutionempatitur,nonquae seipsos, quotidianus illis ludus fuit. Haec euim eos
facit;quacrant ab ApostoloquamEcclesiamsignifi- tria mortis genera diabolus docuit, ut mori volentes,
cabat Sara, quando perseculionem faciebat ancillae. quando non inveniebant quem terrerent, ut ejus
Liberamquippe malremnostram, coelestemJerusa- gladioferirentur, per saxa semitterent, autignibus
lem,idestveram Dei Ecclesiam.inilla muiieredicit gurgitibusque donarent. Quis autem illoshaec do-
fuissefiguralam,qu8eaflligebat auciilam(Ga/a^ iv, cuissecredendusest.possidens cor eorura, nisi ille
22-3 1autem melius discutiamus, magis illa per-
). Si quietSaIvatorinostro,utse de pinna ttMnplipraeci-
sequebatur Saram superbiendo, quam illam Sara pitaret, tanquam de Lege suggessit (Luc. iv, 9) ?

coercendoiillaenira domiuae faciebatinjuriam,ista Cujus suggestionem a se utique prohiberent, si

imponebat superbae disciplinam. Deinde quaero,si magistrum Christum in corde portarent. Sed quia
bonietsanctineminifaciuntpersecutiouem.sed tan- iu se diabolo potius dederunl locum,autsic pereunt
tummodopatiuntur,cujusputantesseinPsaImovo- quemadmoduragrexilIeporcorum,quemdemonte
cem, ubilegitur, Persequar inimicosmeos, et com- in mare turba daemonum dejicit (Marc.x, 13) aut ;

prehendam illos, et non convertar donec deficiant illis mortibus erepti, et pio matris Catholicae gremio
{Psal.xMi, 38). Siergoverum dicere velagnoscere collecli,italiberantur, quemadmodumestaDoraino
voIuraus,est persecutio injusta,quamfaciuntimpii liberatus, quem pater ejus a daemonio sanandum
Ecclesite Christi ; et est justa persecutio quam obtulit, dicensquod aliquando cadere in aquana,
faciuntimpiis Ecclesiae Christi. Islaitaquebeataest aliquandoinignem soleret (Matth. xvn, 14).
quaj persecutionem patitur propter justiliam ; illi 13. Undemagnaineosfitmisericordia, cumetiam

vero miseri qui perseculionem patiuntur propter per islas imperatorum leges, ab illa secta, ubi per
injustitiam.Proinde ista persequitur diligendo, illi doclrinas daemoniorum mendaciloquorum mala ista
saeviendo ; ista ut corrigat, ilii ut evertant ; ista ut didicerunl, prius eripiuntur invili, ut in Catholica
revocet ab errore, illi ut praecipitent in errorem : posteabonis praeceptisetmoribus sanentur assueti.
deniqueista persequitur inimicos etcomprehendit, Nam multi eorum quorum jam in unitate Christi,
donecdeficiantin vanitate, utinveritateproficiant; pium charitatemque miraraur, cum
fidei fervorera
illiaulemretribuentes mala probonis,quiaeis con- magnalaetitia Deo gratias agunt quod illo errore
sulimus ad aeternam salutem, etiam lemporalem caruerunt, ubi mala ista bona putaverunt quas :

nobisconantur auferre, sic amantes homicidia, ut in gratiasmodo volentes non agerent, nisi priusetiam
seipsiseaperficiant, quando inaliisperpetrarenon nolentes ab illa nefaria societale discederent. Quid
possunt. Sicut enira charitas laborat Ecclesiae sic de illis dicamus,quinobisquotidie confitentur quod
eosabilIaperditioneIiberare,uteorumnemomoria- jamolira volebant essecatholici ;sedintereoshabi-
tur;siceorumlaborat furor autnosoccidere, utsuae tabant, interquosid quod volebant esse non pote-
crudelitatis pascant libidinem, aut etiam seipsos, rantper infirmitatem timoris, ubi si unum verbum
ne perdidisse videantur occidendorum hominum pro Gatholicadicerent, et ipsiet domus eorum fun-
potestatem. ditus everterentur?Quis esttam demens, qui neget
CAPUT III. —
12. Qui aulem nesciunt consuetu- jstis debuisse per jussa imperialia subveniri, utde
dinem illorum, pulant eos modo seipsos occidere, tantoeruerenturmalo, durailliquostiraebanttiraere
quando ab eorum insanissima dominatione, per coguntur,et eodem timoreaut etiam ipsi corrigun-
oecasionem legura istarum quae pro unitate sunt tur, aut certe cum se correclos esse confingunt,
constitutae,tanti populi liberantar.Qui autem sciunt correctis parcunt, a quibus antea timebantur?
etanteipsas leges quid facere soleant, non eorum 14. Si autem seipsosoccidere voluerint, ne illiqui
mirantur mortes, sed recordantur mores; maxime liberandi sunt liberentur, et eo modo liberantium
quando adhuc cultos fuerat idolorum, ad Pagno- terrerepietatem,utdum timeturne quidam perditi
rumceleberriraus solemnitates ingenlia turbarum pereant, non eruantur perditioni, quiveljam nole-
agmina veniebant.non ut idola frangerent, sed ut bant perire, vel coerciti poterant non perire ;quid
interficerentura cultoribus idolorum. Nam illud si hicagit charitas christiana, praescrtim cum illiqui
accepta legitimapotestatefacere vellent,siquid eis suasmortes voluntarias etfuriosas miaantur,in po-
 ;

799 S. AUGUSTINI EPISCOPI 800

pulorum liberaodorum coraparalione perpauci sint? 16. Horrebant isfa plurimi in ipsa superstitione
Quid agit ergofraternadileolio? utriim dum paucis hiprelicaconstiluti ;etcuminnocenfi(esufesufficere
transitoriosignesmetuitcaminorum.dimittitomnes arbitrarentur quod sibi taliadisplicerent, dicebatur
eeternis ignibus gehenuarum et tam inullos vel
; eis a catholicis : Si innocentiara vestratn raala ista
jara volentes, vel postea non valentes per calhoiioam nonpolluunf, quomodo dicitis orbera christianum
pacem ad vitam venire perpetuam, relinquit in vel falsis, vel certe ignotis Caeciliani [»eccatis esse
interitum serapiternum, cavendo ne quidam volun- poUufum ^quomodovosnefario scelere, ab unitate
tario raorianturinlerilu.qui vivunt ad irapedimen- cafholica, tanquam ab area dorainica separatis,
tumsalutisaliorum, quos non permittuntsecundum quae usque ad tempus ventilationis necesse esl ut
Chrisli doctrinam vivere, ut eos doceant quocum- habeat etfrumentum in horreo recondendum, et
que tempore secundum consuetudinem doctrinse paleamignibusconsuraendara(3/fl<</i.ni,12)?Atque
diabolic8eadeas,qunB inillismodotimentiu', mortes ita quibusdam ratio reddebatur, ut aliqui ad uni-
voluntarias festinare ? an potius conservat quos tatem calholicam, etiam iuimicitias perditorum
polest, etsi sponle pereant quos conservare nou parati sustinere ; Iransirent ;
sed plures, quam-
potest ? Ut enim omnes vivant, ardenfer exoptat vis id vellent, eos tamen homines, quibus tanta
sed oranes ne pereanf,plus laborat. Grafias autem fuerat licentia saeviendi, inimicos facere non aude-
Domino,quodef apudnos, nonquidemin omnibus, bant : nonnulli quippe illos, cum ad nos transis-
sed valde in plurJbus locis,e( per alias Africaj partes, seuf, crudelissimos passi sunt.
sine ullis istorum insanorummortibus, pax catho- 17. Acciditeliam ut apud Carthaginemquemdam
lica cucurrit, et currit. Ibi autem illa funesla con- diaconumsuum,nomine.Maxiraianura,contraepis-
tingunt, ubi est tam furiosum et inutile hominum copum suum superbientem, quidam episcoporum
genus, qui et aliis temporibus eadem facere con- ejusdem parfis, factoschismate et inplebe Cartha-
sueverunt. ginisdivisaparteDonatiordinarentepiscopumcon-
CAPUTIV.— lo. Et prius quidemquamistse loges
tra episco})um. Quod cum eorum pluribus displi-

a catholicis imperaloribus mitterentur, pacis afque

ceret, eumdem Maximianum cum aliis duodecim
qiiiejus ordinationi pra^.^entes affueranf,damnave-
unitatis Christi panlatira doctrina crescebat, et in
earaqiiisque sicut discebat,
autem ad eamdem societatem schis-
runt, caeteris
et volebat, et poterat,
matis perlinentibus, die constituto, facuUatem re-
exipsa parte transibat; cumtamenapud illos per-
deundi dederunf. Sed posfea ex ipsis duodecim
ditorum hominumdementissimi gregesin diversis
causis quietem innocentium perturbareal. Quis non
quosdam, et ex illis qiiibus dilatio data fuerat,
post diemposifum redeuntes,propfer pacem suam
dominus servum suum timere compulsusest,si ad
illorum patrocinium confugissel ? quis eversori
in siiis honoribus susceperunt ; et quoscumque
minari saltem audebat'?quis consumptorem apo-
extra ipsorum communionem daranafi baptiza-
verant, rebaptizarenonausi sunt. Coepithoceorum
thecarum.quisquemlibetpoteratexigeredebitorem,
factum conlraillos proCatholicaraultum valere, ut
auxilium eorum defensionemque poscentem ?
Timore fustiumetincendiorum mortisquepraeseu-
oraeorum penitus clauderentur. Quee res cum (sicut
oporlebat) ad sanandos ab schismate animos ho-
tis, pessiraorura servorum, ut liberi absoederent,
minumspargereturinstantius,etquaquaversumpo-
tabulae frangebantur. Exlorta debitoribus chirogra-
terat,catholicorura sermonibus ac disputationibus
pha reddebantur. Quicumque dura illorum verba
monstraretureospropace Donati et damnatossuos
confempserant, durioribus verberibus, quodjube-
inhonoremsuumintegrumsuscepisse,etbaptismum
bant, facer cogebantur.Innocentiura qin eos offen-
quera damnati veletiaradilati, foris abEcclesia eo-
derant,domusautdeponebanturad solum,autigni-
rumciederant, nonaiisos fuisse resciudere etorbi
bus cremabantnr. Quidam patresfamilias honesto ;

terrarum contra pacem Christi conlarainationera,

loco nati, et generoso cultu educati, vix vivi post
noscio quorum, objicere peccatorum, et evacuare
eorum caedes ablati sunt, vel vincfi ad molam, et
baptismum in illisquoque Ecclesiisdatum, undein
eamin gyrum ducere.tanquam jumentacontempti-
Africam veuit ipsura Evangeliura plurimiconfun- :
bilia, verbere adactisunt.Quod enim de legibus au-
debantur, et manifestaveritate erubescentes corri-
xilium acivilibuspotesfatibus adversus eos aliquid
gabantar, solito crebrius, et multo raagis ubicumque
valuit?quisinpraesentiaeorumofflcialisanhelavit ?
ab eorum saevitia respirabaf aliquanta libertas.
quis, quod illi noluissent, exactor exegit ? quis eos
18. Tura vero illi sic exarserunt, et tanlis sunt
quieorum cfedibus exstincfi sunt. vindicare tenta-
odioruin stimulis incitati, ut contra eorum insidias
vit, nisi quod propria de illis poenas poscebat insa-
atque violentias et appertissimalatrocinia, vix ullae
nia, cum alii provocandis in se gladiis hominum,
nostrfe comraunionis Ecclesiaepossentesse securae
quos, ut abeis ferirentur, morte terrebant, alii per
vixullaviatutaquaiteragerentqiiicumqueadversus
variapraecipifia, alii per aquas, alii perignes se in
mortes voluntariasusquequaque mittebant,et ani-
eorum rabiem pacem catholicam praedicarent, eo-
ruraquedementiamperspicuaveritateconvincerent.
mas feralesa se sibi illatis suppliciisprojiciebant?
Usque adeo prorsus non solum laicis, vel quibuslibet
clericis,sed ipsis quoque episcopis catholicis quo-
1 Am. Bad.Er. el Uss T^lures Audebat auctori quiscon-
„

sumptorem. Forte pro^ audebal aut prohiberi consumpto- dummodo proponebatur dura conditio. Aut enim
rem : et paulo post Mss. habent, apolhecarium. tacenda erat veritas, aut eorum immanitas perfe-
 , ;

80 i EPISTOLARUM CLASSIS III. 802

non ad vos pertineat, in regno vestroquis velitesse

renda. Sed si veritas taceretur, non solnm nerao
sivereligiosus, sive sacrilegus quibus dici nonpo-
fuerat ejussilentio liberandus, sed multi etiam il-
:

si anfem veritalis fest, Non ad vos perfineat, in regno vestro quis velit
lorum seduclione perdendi :

prsedicatione furor eorum ad sseviendum provoca-
retur,aliquil)iisliberatisnostrisquefirmatis, rursus
a sequenda verilate formido iinpediret intirmos.
Cum igilurhis angusliis affligeretur Ecclesia, quis-
quis existiraat omnia potius sustinenda,
Dei auxilium, utper christianos imperatores ferre-
pudicus esse, quis impudicus? Cur enim cum da-
tum sit divinitus homini liberum arbifrium, adul-
teria legibus piiniantur, et sacrilegia permittantur ?
Antidem non servare leviusestanimain Deo,quam
quam feminam viro ? aut si ea quae non contemptu, sed
ignorantia religlonis committuntur, mitius vindi-

tur, fuisse poscendura, parum atlendit uon bonam

canda, numquid ideo negligenda sunt ?

dehac negligentia reddi potuisse rationem. CAPUT VI. — 21 quidem (quis dubita-
. Melius est

CAP. V. — 19. Quodenimdicunt qui contrasuas verit)? ad Deura colendum doctrina homines duci,
impietateslegesjustas inslituinolunt.nonpetiissea
quampoen8etimoreveldolorecompelli:sednonquia
isti meliores sunt, ideo illi qui tales nonsunt,negli-
regibus terrse Apostolos laiia, non considerant aliud
gendisunt. Multis eniinprofuit (quod experimenlis
fuisse tunctempus, et omnia suis temporibus agi.
probavimus probamus) prius tiraore vel dolore
et
Quis enim lunc in Christuui crediderat imperator,
cogi, ut postea possent doceri,autquodjaraverbis
qui eipro pietate contra impietatem leges ferendo
didicerant, opere sectari. Proponunt nobisquidam
serviret, quandoadhuc illud propheticum comple-
popuLi meditati sententiam cujusdam saecularis auctoris, qui dixit:
batur, Quarefremuerunt gentes, et

sunt inania 1 Astiterunt reges terrae, el principes Pudore et llberalitate liberos

conveneruntin unum adversus Dominum,et
sus C hrist um ejus : nondixva autem agebatur,quod
paulo post in eodem psalmo dicilur, Et nunc reges
Retinere, satius esse credo, quam metu.
adver-
(Terent. in Adelpli. act. i, scen. 1.)
Hoc quidem verum est sed sicut meliores snntquos
;

erudimini quijudicalis terram. Servile

intelligite;
dirigitamor,ifapluressuntquos corrigit timor.Nam
Dominoin timore, et exsultate ei cum tremore{Psal. ut de ipso auctore istis respondeatur, apud illum
II, l, 2, 10, 11).Quoraodoergo reges Domino ser- etiam legunt :

viunt in timore, nisi ea quae contra jussa Domini Tu nisi malo coactus, reste facere nescis.

fiunt, religiosa severitate prohibendo atque plec- Porro autera Scriptura divina, et propter illos me-
tendo? Aliter enim servit, quia homo est aliter, ; liores dixit, Timor non esi in charitate ; sed per-
quiaetiam rex esl quiahomoest, eiservitvivendo
: fecta chanta:^ foras mittii timorem (Joan. iv, 18)
fideliter quia vero etiam rex est, servit leges justa
; et propter hos inferiores, qui plures sunt, a.H,\erbis
prcecipientes et contraria prohibentes convenienti non emendabitur servus durus ; si enim ei intelle-
vigore sanciendo. Sicut servivit Ezechias, lucos et xerit, non obediet {Prov. xxix, 19). Cum dixit, ver-
teraplaidolorum,etillaexcelsaquaicontrapr8ecepta bis eum non emendari, non eum jussit deseri, sed
Deifuerant construcla destruendo^IVi^eg^.xvni,^): tacite admonuif unde debeat emendari alioquin :

sicutservivitJosiast3liaetipsefaciendo(/6zrf.,xxiii, non diceret, Verbisnon emendabitur ; sed tantum-

4,5):sicut servivit rex Ninivitarum,universamcivi- modo diceret, Non emendabitur. Alio quippe loco
tatera adplacandum Dominum compellendo (Jon« dicit non solum servum, sed etiam filium indisci-
Hi, 6-9) sicut servivit Darius, idolum frangendum in
: plinatum pIagisessecoercendum;et magnofructu:
potestatem Danielidando, et inimicos ejus leonibus nam, Tu quidem, inquit, percutis eum virga; ani-
ingerendo (Oan. XIV, 21, 41): sicuf servivitNabucho- mam vero ejus liberabis a morte {Id. xxni, 14) ; et
donosor, de quo jam diximus, omnes in regno suo alibi dicit, Quiparcit baculo, odit filium suum (Id.
positosablasphemandoDeo legeterribili prohiben- XIII, 24). Da enim qui recta fideveroque intellectu,
do(/rf. 111, 96). lu hoc ergo serviunt Dominoreges, totisanimae sueeviribus dicat, Sitivit animameaad
inquantura sunt reges, cnm ea faciunt ad servien- Deum vivum ; quando veniam, et apparebo antefa-
dum illi, quae non possunt facere nisi reges. ciem Dei {Psal.xu, 3)? ethuic tah.nonsolumtem-
20. Cum itaque nondnm reges Domino servirent poralium poenarum, vel imperialium Iegum,sed nec
temporibus Apostolorum, sed adhuc meditarentur gehennarum timorest necessarius, cui tara deside-
inania adversus Dominum et adversus Chrisfum rabile bonum est adhaerere Deo, ut non solum ab
ejus.utProphetarumprsedictaomniacomplerentur, illa felicitate tanquam magnum suppli-
alienari,
non utique tunc possent impietates legibus prohibe- ciura perhorrescat, verum etiam differri moleste
ri, sedpoliusexerceri.Sicenimordo temporumvol- ferat. Sed tamenantequam dicantbonifilii, Concu-

vebatur,utet Judeei occiderentprfedicatores Christi, piscentiam habemus dissolvi, et esse cum Christo
putantes se officium Deo facere, sicut praedixerat {Philipp. 1, 23) ; multi prius, tanquam mali servi et
Christus (yoan. xvi, 2),etGentes fremerent adversus quodammodoimprobi fugitivi, ad Dominumsuum
Christianos, etomnes pafientia raartyrum vinceret. temporaliumflagellorum verbere revocantur.
Postea vero quam coepit impleriquod scripturaest, 22. Quis enira nos potest araplius amare quam
Et adorabunt evm omnes reges terrx ;omnes gentes Christus, qui animam suam posuit pro ovibus suis
servient illi {Psal. lxxi, ll);quis meote sobriusre- {Joan. X, 15)? Et tamen cum Petrum et alios Apos-
gibus dicat. Nolite curare in regno vestro a quo tolos solo verbo vocasset, Paulum prius Saulum,
teneatur vel oppuguetur Ecclesia Domini vestri Ecclesiae suae postea magnum ffidificatorem, sed
 803 S. AUGUSTINI EPISCOPI 804

horrenduiuauleavaslatoretn.non solum vocecom- jubet convivas, postea cogi nara cura ei servi sui
:

pescuit, verum etiauipoleslate proslravil, atque ut respondissent, Doinine, factum est quodjussisti, ei
intidelitalis teurbris sfEvienteiu ad desiderandum adhun est locus Eiile, inquit, in vias et sepes, et
;

lumen cordis urgeret' prius corporis caecitate per- quoscumque inveneritis, cogite intrare (Luc. xiv,
cussit. Si non esset, non ab ea postuio-
poena ilia 22, 23). la illisergoqtii leniter primo adductisunt,
dum quando apertis oculisuihil vide-
sauaretur: el completa est prior obedientia; in istis aiilem qui
bat, si eos salvos habcret, non al inipositiouem coguntur, iuol)edientia coercetur : nain quid est,

manus Ananiae, ut eorum aperiretur obtulus, tau- cogite intrare, cum primo dictum esset, adducile,
quam squamas, quibus clausus fuerat, inde ceci- etresponsuin esset, Factum esl quod jussisti, et
ix, 1-18). Ubi eslquod
disse Scripturanarrarel (Act. adhucest locus'} Si miraculorumterroribus cogen-
isticlamare consueverunt: IJberum est credere, dos voluisset intelligi magis ad eos qui prius vo-
;

vel non credere? cui vim Christus inlulil? quem catisunt, diviua miracula multafactasunt, [uaxime
coegit?l"]ccehabent Paulum a[)Ostolum ;aguoscaut ad Judaeos de quibusdictumest/urf«i signapetunt
ineoprius cogentem Christuin, etpostoa docenleiu (I Cor. I,quoque Gentilibus laliatem-
22): iu ipsis
prius ferientem, et postea consolanteui. Mirum est poribus Apostolorum miracula Evangelium com-
autem quomodo iliequi poeua corporisad Evange- mendaverunt, ut sitalibus cogijuberentur, priores,
lium coactus inlravit, pius illis omnibus qui solo ut dixi, polius convivae coacti esse merito crede-
verbo vocatisunt, in Evangeho iaboravit (lCo?'.xv, renlur. Quapropter,si potestate quam per religio-

10); etquem major limor compuht ad charitatem, nera ac lidem regum, tempore quo debuit, divino
ejus perfecta charitas foras misit timorem. munere accepit Ecclesia, hi qui inveniuntur in viis
23. Curergo non cogeret Ecclesia perdilos tilios et in sepibus, id est in haeresibus et schismatibus,
utredirent, si coegeruut alios ut peri-
perditi fiiii cogunturintrare;non quiacoguntur reprehendant,
rent? Quamvis etiam illos quos non coegerunt, sed sed quo cogantur, attendant. Conviviura Domini,
tantummodo seduxerunt, si per lerribiles sed salu- unitasestcorporisChristi, nonsoluminSacramento
bres leges in ejus gremium revocentur, blandius altaris, sed etiam in vinculo pacis. De ipsis sane
pia mater ampleclitur, et de illis multo amplius possumus verissime dicere quod neminem cogant
quamdehisquos nunquam perdiderat, gralulalur. ad bonum quoscumque enim cogunt, non cogunt
:

Annon pertinet ad diligentiaiu pastoralem, etiam nisi ad malum.

illas oves qufe non violenter ereptfe, sed blande CAPUT VII. ~ 25. Verumtamen antequam istae
leniterqueseduclse.agrege aberraverint, et abalie- leges quibus ad convivium sanclum coguntur in-
nis coeperint possideri, inventas ad oviiedomini- trare, in Africam mitterenlur, nonnullis fratribus
cura, si resistere voluerint, flagellorum terroribus, videbalur, in quibus et ego eram, quamvis Dona-
vel etiam doloribus revocare : praesertim quoniam tistarum rabies usquequaque saeviret, non esse
si apud fugitivos servos et praedones fecunditate petendumabimperatoribusutipsamhaeresimjube-
multiplicentur, plus habet juris quod in eis domi- rent omninonon esse, poenam constitueodoeisqui
nicus character agnoscitur ;
qui in eis quos susci- in illa esse voJuissent sed hoc potius constitue-
;

pimus, nec tamen rebaptizamus, minime violatur ? rent, ut eorum furiosas violentias non paterentur

Sic enim error corrigendus est ovis, ut non in ea qui veri tatem calhoiicam vel praedicarentloquendo,
corrurapatursignaculumRedemptoris. Nequeenim, vel legereot coustituendo. Quod eo modo fieri ali-

si quisquam regio charactere a signato desertore quatenus posse arbitrabatnur, si legem piissimae
signetur, etaccipiant indulgentiam, atque ille re-
* memoriae Theodosii, quam generaliter in omnes
deat ad militiam, ille aulem essein militia, in qua haereticos promulgavit, Ut quisquis eorum episco-
nondum erat, incipiat in aliquo eorum character
;
pus vel ciericusuhiiibelesset inventus, decem libris
ille non potius in ambobus agnos-
resciuditur, ac auri multaretur, expressius in Donatislas, qui se
citur, et honore debito, quoniam regius est, appro- negabant haereticos, ita confirmarent, ut non om.
batur. Quiaergo non possunt malum esseostendere nes ea multa ferirentur, sed in quorumregionibus
quo coguntur, nec ad bonumsecogi oporterecon- aliquasviolentiasaclericis.velaCircumcellionibus,
lendunt. Sed a Christo coactum ostendimus Pau- vel populis eorum, Ecclesia calholica pateretur : ut

lum: imitatur itaque Ecclesia in istis cogendis Do- scilicet post prolestationem Gatholicorum quifuis-
minum suum, quse prius ut neminem cogeret sentista perpessi, jam cura ordinum ad persolven-
exspectavit, ut de fide regum atque gentium prae- dam multam episcopi sive ministricaeteri teneren-
dicatio prophetica compleretur. tur. Ita enim existimabamus eis territis, et nihil

24. Etiam hinc enim non absiirde intelligitur illa audentibus,posse libere doceriet teneri
tale facere

apostolica sententia, ubi Paulus beatus dicit : Parati calholicam veritatem, ut ad eain cogeretur nemo,
ulcisci omnem inobedientiam, cum completa fuerit sed eam qui sine forraidine vellet, sequeretur, ne
prior obedientia vestra (II Cor. x, 6). Unde et ipse
falsosetsimuIatorescatholicoshaberemus.Etquam-
Dominus ad magnam coenam suam prius adduci \is aliis fratribus aliud videretur, jam aetate gra-
vioribus, vel multaruracivitatumet locorum exem-
Vlz%.,dQCQva: Alque infidelitatis tenebris swvientem,
^ pla cerneutibus', ubi tirmametveram catholicam
ut ad desiderandum lumen cordis surgeret.
* Edd., aecipiat. Mss. vero, accipiant, scilicet, qui si- * Sic unus e Vatic. Mss. Alter. narrantibus. Edd. au-
gnat et qui signatur. tem, currenlibus.
 :

805 EPISTOLARUM CLASSIS III. 806

videbamus, quae tamen ibi lalibus beneficiis Dei cicatricibus, suis tam multis, fam ingentibus, tam
dumperpriorumim-
constitutaessetatque firmata, recentibus, non frustra famam mortuum se nua-
peratorumlegesad comuiunionem hominescatboli- tiasse raonstravit.
cam cogerentur obtinuimus tamen ut illud potius
;
28. Auxilium ergo petivit ab imperatore chris-
quoddixi,abimperatoribuspeteretur :decretumest tiano, non tam sui ulciscendi causa, quara tuendae
inconcilionostro(a),legatiad(]omitatummissisunt. Ecclesioe sibi creditae. Quod si prseterraisisset, non
26. Sed Dei major misericoidia, qui sciret ha- ejusfuissellaudanda patientia, sed negligentiame-
rum legum terror etqueedam medicinalis molestia rito culpanda. Neque enim et apostolus Paulus vi-

quam multorum esset pravis vel frigidis auimis taesuee transitoriae consulebat, sed Ecclesiae Dei,
necessaria, et illi duritiae quae verbisemendari non quandocontrailiosquieumoccicierecouspiraverant,
potest, sed tamen aliqnantula severitate disciplinae consilium illorum tribuno ut proderetur etfecit
potest, id egit ul legati quod susceperant,
nostri ande factum est ut eura ad locum quo fuerat per-
oblinere nou possent. Jam enim nos prseyenerant ducendus, deduceret miles armatus, ne illorum pa-
ex aliis locis quasdam episcoporum querelae gra- teretur insidias {Act. xxiu, 17-32). Romanas etiam
vissimce, qui mala fuerant abipsismuita perpessi leges implorare minime dubitavit, civem Romanum
el a suis sedibus exturbati praecipue horrenda et
;
se esse proclamans, quos tunc affligi verberibus
incredibilis caedesMaximiaui episcopi catholici Ec- noa itemque ae Judaeis eum
licebat (Id. xxn, 23) :

clesifE Bagaiensis etlecit ut nostra legatio jam quid

' iaterimere cupientibus traderetur, G;esaris popos-
ageret non haberet. Jam euim lex fuerat promul- citauxilium {Id. xxv, 11), Romani quidem princi-
gata, ut tantae immanitatis h;eresis Donatistarum, pis, sed non christiani. Ubi quid facere
satis ostendit
cui crudeiius parci videbatur quam ipsa seeviebat, postea deberent Christi dispensatores, quando im-
non tantum violenta esse, sed omnino esse non si- peratores christianos periclilante Ecclesiae reperi-
nereturimpune:nontamensupphciocapitali, prop- rent. Uiac ergo factum est ut Imperator religiosus
terservandametiamcircaindignosmansuetudinem et pius, perlalis ia aotitiam suam talibus causis,
christianam, sed pecuniariis damnis propositis, et mallet piissimis legibus illius impietatis errorem
in episcopos vel ministros eorum exsilio consti- omuino corrigere,eteosquicoutra Christum Christi
tuto. signa portarent, ad unitatem catholicam terrendo
27. Supradictum quippe episcopum Bagaiensem, et coercendo redigere,quam saeviendi tantummodo
quoniam apudordinariumjudicem,dictainterpar- auferrelicentiam,eterrandiacpereundirelinquere.
tes senlentia, obtinuerat basilicam (6), quam illi, 29. Jam vero cum ipsae leges venissent in Africam,
cumcatholica esset, invaserant, stantemad altare praecipue illi qui quaerebant occasionem, aut sae-
irruentes horrendo impetu et furore crudeli, fus- vitiam furentium metuebant, aut suos verecuada-
tibus et cujuscemodi telis, lignis denique ejusdem bantur offendere, ad Ecclesiam continuo transie-
altariseffractiimmunilerceciderunl; pugioneetiam runt. Multi etiam qui solaillic a parentibus tradita

percusserunt in inguine; quo vulnere sanguis ef- consuetudine tenebantur, qualem verocausam ipsa
fluens eum exanimem redderet, nisi ei ad vilam ma- haeresis haberet nuaquara aatea cogilaveraat, oua-
jor ssevitia eorum profuisset. Nara cum graviter quara quaerere et coasiderare voluerant, mox ubi
sauciatum perterram msuper traherent, exundanli ccfiperunt advertere, et nihil in ea digaum iaveaire
venfle pulvis obstrusus sanguinem abstinuit *, cujus propter quod taata damaa patereatur, sine uUa
effusione ibat in mortem. DeinJe cum ab eis tau- difticultate catholici facti sunt: docuit enim eos
demrelictum, nostricumpsalmisauferre tentarent, quos negligentes securitas fecerat. Is-
sollicitudo,
illi ira ardentiore succeasi, eum de portantiumma- torum autem omnium praecedentium auctoritatem
nibus abstulerunt, male mullatis fugatisque Catho- etpersuasionem secuti suntmulti, quiminusidonei
licis, quos ingenli multitudine superabant, et fa- erantperseipsosinteUigerequiddislaret inter Dona-
cileseeviendoterrebant.Indeinquamlam turremle- tistarum errorem, etcatholicam veritatem.
valum, jam defecisse arbitrantes, cum ille ad- 30. Ita cum magaa agmiaa populorum vera ma-
huc viveret, adjecerunt. Sed quodam raolli aggere ter ia siaumgaudeasreciperet, remaaseruat turbse
exceptus, el a quibusdam nocte transeuntibus per durae, et io illa pesle iofelici aoiraositate sisteotes.
lucernam conspectus, agnilus atque collectus, et Ex his quoque plurirai siraulaado commuaica-
ad religiosara domum apportatus, adhibita magna veruot, alii paucitate latueruot. Sed illi qui simu-
cura, posl multos dies ab illa desperatione recre- labaot, paulalim assuesceodo et praedicationem
atus est: occisum eum tamen fama scelere Dona- audiendo, maxime postcoUationem etdis-
veritatis
tistarum etiam trans mare nuntiaverat,quo postea- putationem quae inter nos et episcopos eorura apud
quam venit, et vita ejus inopinatissima apparuit. Carthaginem fuit, ex magna parte correcti suat.
la quibusdam vero locis, ubi pertiaacior et impa-
' In excusis, Vagiensis. In Mss. aliquot, Vaginensis. catior praevaluit multiludo, cui resistere aoo po-
In aliis plerisque, Vagaiensis : scilicet inutato B ia V quorum
cum scribendum sit, Bagaiensis. Consule not. in epist.
;
teraot pauciores erat melior de commu-
88 ;n. 8, et lib. 3 cont. Cresconium, c. 43. aiooe seateotia, aut turbae auctoritati paucorum
* Lov., sanguine obtinuit. Bad. Am. et Er., sariguinem
poteutiorum subditae in malam partem obtempe-
oblinuit. Xt Mss. prope omnes, sanguiiiemabstinuit.
la) Carthagin. an. 404, die 26junii.
rarunt, aliquanto diutius laboratum est. Ex his sunt
(b) Fundi Galvianensis lib. 3 cont., Crescon., c. 43.
: inquibusadhuclaboratur, inquo labore multa Ga-
 ;

807 S. AUGUSTINI KPISCOPI 808

tholici, et maxime episcopi et clerici horrenda el tanli furoris auderent horum ergo populorum :

dura perpessisunl.qiiascommemorare lonf,'umesl congregationes perplurimas AfricKregiones ab illa

quando quorunulam el oculi exalincti sunt, et cu- perditione libHratorum, si sub uno conspectu vi-
jusdain episcopi mauus et lingua praecisaest ; non- deres ; tuncdiceres uimi<e fuisse crudehtatis, si dum
nulli etiam trucidati sunt. Taceo crudelissimas cae- timerelur ne horaines desperati, et istorum innu-
des, et (lomorum depreedationes, per noclurnas merabiliraultitiulininullaaestiraationecomparandi,
aggressiones et incendia, non solum privatorutn suis voliintariis ignibus cremarentur, isli in aeter-

habilaculorum, verum etiam eoclesiarum in quas ; num perdendi et sempiternis ignibus cruciandi re-
ilammas non defuerunt qui et Codices dominicos liuquerentur.
mitterent. 33. Si enim duo aliqui in una domo habitarent,
31. Sednoshujusmodiafllictos malis,consequens quara certissime sciremiis esse ruituram, uobisque
consolatus est fructus. Nam ubicumque a perditis id praenuntianlibiisnollent credere, atqiie in eama-
ista commissa suut, ibi ferventiusatque perfectius nere persisterent ; si eos inde possemus eruere vel
unitas chrisliana profecit et uberius laudatur Do- invitos, quil)us iraminontera illam riiinam postea
minus, qui donare dignatus est ut servi ejus pas- demonslrareinus, ut redire ulterius sub ejus peri-
sionibus suis lucrarenlur fralres suos, et oves ejus ciilum non auderent, puto nisi faceremus, non im-
mortifero errore dispersas in pacemsalutiseeternae merito crudeles dijudicareraur. Porro si uDUs illo-

suo sanguine congregarent. Fotens est Dominus rum nobis diceret, Quando intraverilis eruere nos,
et misericors, quemquotidie rogamus ul eliamcce- meipsiim contiuuotrucidabo; alter autera necexire
teris det poenitenliam, et resipiscant de diaboli quidem inde, neo erui veilet, sed neque uecare se
laqueis, a quo captivi tenentur secundum ipsius auderet quid eligeremus,utrum ambos ruinae oppri-
;

voluntatem (U Tim. ii, '26) : qui non quaerunt nisi mendos relinquere, an uuo saltem per misericordem
unde nobis calumnientur, et retribuant mala pro nostram operam liberato, alterum non nostra cul-
bonis;quianec noverunt,qaemcircaeos
intelligere pa, sed sua potius interire? Nemo est tara infelix

animum dilectionemque servemus, et quomodo qui non quid fteri in talibus causis oporteat, facil-
eos vehmus secundum Domini praeceptum, quod lime judicet. Kt deduobushominibus, uno scilicet
per Ezechielem prophetam pastoribus dedit, revo- perdito, et uno liberato similitiidinem istara propo-
careerrantes,etperditosinvenire.(^:ef/i.xxxiv,4). sui : qiiidergo sentienduraestdequibusdam paucis
CAPUT vm. —autem. quod et alibi ali-
32. IIU perditis, et innumerabili mullitudine populorum
quando diximus, et quod nobis faciunt, sibi non liberatorum? Non enim vel tot sunt illi homines
imputant et quod sibi faciunt, nobis imputant.
; qui suavoluntatepereunt, qiiod liberantur per istas
Quis enim nostrum velit non solum aliquem illo- legesabiliapestiferaaeternaqueperniciefundi,pagi,
rum perire, verum etiara aliquid perdere ? Sed si vici, castella, municipia, civitates.
ahter non raeruit pacera habere domus David, nisi 34. Si autem diligentius rem de qua loquimur co-
Absalon tilius ejus in belloquod contra patrem giteraus, piito quod si plurimi essentin domorui-
gerebat, fuisset exstinctus, quamvis raagna cura tura, et inde saltemunus liberari posset, atque id
mandaverit suis ut eum quantum possent vivum cumfacereconaremur, aliiseipsos praecipilio neca-
salvumque servarent, ut esset cui poenitenti pater- rent, doloremde caeteris nostrum, deunius saltem
nus afiectus ignosceret qaid ei restitit, nisi perditum
;
salute consolaremur non tamen, ne seipsos alii ;

flere, et sui regui pace acquisita suam mcestitiara perderent, perire universos nuUo liberato permit-
consolari(lI/?e3.xviii,xxii).Sicergocatholicamater, teremus. Quid igitur de opere misericordiae, quod
bellantibus adversus eum quibus aliis quam filiis pro vita aeterna adipiscenda, et poena aeterna vi-
suis, quia utique ex ipsa magna arborequae ramo- tanda, hominibus debemus impendere, jiidican-
rum suorura porrectione toto orbe diffunditur, iste dum est si pro salute ista non solum temporaii,
;

in Africa ramusculus fractus est, cum eos charitate sedetiam brevi, ad ipsum terapus exiguum libe-
parturiatutredeantadradicemsinequaverara vitam randa, sic nos hominibus subvenire, ratio vera et
habere non possunt si aliquorum perditione cae-
; benigna compellit ?
teros tam multos colligit, praesertira quia isti, non CAPUT IX. —
33. Quod autem nobis objiciunt,
sicut Absalon casu bellico, sed spontaneo magis quod res eorum concupiscamus et auferamus; uti-
interitu pereunt, dolorem materni cordislenit ei sa- nam catholici fiant, et non solum quae dicunt sua,
nat tantorum liberatione populorum. Quorum si sed etiam nostra, in pace nobiscum et charitate
videas pace laetitias, frequentias, alacri-
in Christi possideant Usque adeo autem calumniandicupi-
!

tates, et ad hymnos audiendos et canendos, et ad
verbum Dei percipiendum celebreshilaresque con-
ventus, multorumque in eis cum dolore raaguo re-
cordationera praeteriti erroris, et cura gaudio con-
siderationem cognitae veritatis, et
ditate caecantur, ut non atlendant quam sint inter
se contraria quae loquuntur. Ipsi certe dicunt, et
invidiosissime sibi conqueri videotur quod eos
in nostraracommunionem violento legiim imperio
cura indignatione coarctainus hoc utique nullo modo faceremus, si
:

etdetestatione mendacium magistrorum, quod rao- res eorum possidere velleraus. Quis avarus quaerit
do cogijoscant de nostris Sacramentis quam falsa compossessorem?quisdominandicupiditateinflam-
jactaverint; multorum etiam in eis confessiones matus, vel fastu dominationis elatus desiderat ha-
quod olim vellent esse catholici, nec inter homines bere consortem ? Ipsos cerle attendant quondam
 ;

809 EPISTOLARUM CLASSIS III. 810

suosjjamnostros socios et fraterna nobis dilectine janiDonhabetmacuiamautrugamautaliquidhujus
conjunctos, quemaduiodum sua
non so- tencant, modi (Eph. V, 27) nescienleshocmodoin eiscom-
:

lum quae liabebanf, sed etiaiu nostra quie nonha- pleri, qui vel post Baptismum continuo.veldimissis

bebant qaee tamen, si pauperum compauperes

: debilis,quoedimittendainorationeposcunlur,dehoc
sumus, et nostrasuntet illorum ;siautem privatim e.\eunt corpore; in tota veroEccIesiatunc futurum,
qucB nobis sufliciant, possidemus, uon simt illa ut sit omnino non habens maculaai aut rugam, aut
nostra sed pauperum quorum procurationemquo- aliquidejusmodi, quando dicendum erit. Ubi est,
dammodo gerimus, non proprietatem nobis usur- mo)'s,victoria tua ? ubi est, mors, aculeus tuus ?
patione damnabili vindicamus. Aculeusenimmortisestpeccatum (I Cor. xv,55,36).
36. Quidquidergo nomineEcclesiarum partisDo- 39.1iihacautemvi(a,ubicorpiisquodcorrumpitur
nali possidebalur, (ihrisliani imperalores legibus aggravat aniniam {Sap. \x, 15), si Ecclesia eorum
rehgiosis cum ipsis Ecclesiis ad Cathohcam transire jamtalisest,nonergodicantDeo, quodOominusnos
jusserunt (a). Cum ergo nobiscum sint earumdem Dimillenobisdebita nostra{Matth. vi,
oi'a.re(iocaH,
Ecclesiarumpauperes qui eisdem* possessiunculis 12). Cumenimin Baptismocuncla dimissa sunt, ut-
aiebantur, ipsi potius foris positi desiuant concu- quid hoc poscit Ecclesia, si jametiaiu in hac vila non
piscere aliena; sed intrent in unitatis societatem, habet maculam, autrugam,autaliquidhujusmodi?
ut paritergubernemus, non illa tantum quje dicunt Contemnant apostolum Joannem clamanlem in
et
sua, verum etiamquaedicunturet nostra. Scriptum Epistola sua: Sidixerimusquiapeccatumnonhabe-
est enim Omnia vestra sunt ; vos autem Clwisli
: mus,nos ipsos decipimus, et veritas in nobis non est.
Christus autem Dei (I Cor. ni, 22, 23). Sub illo ca- Siautem co)ifessifuerimuspeccatanQStra,ftdelis est
pite, in uno ejus corpore unum simus, et de istis eljustus, quidimittat nobis peccata,et mundet 7ios
talibus reus faciamus quodscriptumest in Actibus abomniiniquitate{\Joan. 1,8, 9). Pvoplerha.ncspem
Apostolorum : Erat illis anima una et cor unum ;
dicit universa Ecclesiai, Dimitlenobisdebita^iostra,

etnemo dicebat aliquid proprium, sed erant illis ut uonsuperbientes, sedcontitentes

mundetnos ab
omnia communia {Act. iv, 32). Amemusquod can- omni iniquitate, atque ita Dominus Christus ex-
sibi
tamus, Ecce quam bonum et quam jucundum, ha- hibeat in illadie gloriosam Ecclesiam non habenlem
bitare fratres in unum {Psal. cxxxn, 1) utsicex- ! maculam, aut rugam, aut aliquid ejusmodi; quam
periantur et sciant quam veraciter ad eos clamet modoinundat lavac)'o aqux in verbo: qaianeqneaU-
raater Catholica quod scribit beatus Apostolus ad quidremanet inBaptismo, quod non dimittatur om-
Corinthios, Non qusero qux sunt vestra, sed vos niumpraeteritorumpeccatorum (si tameu ipseBap-
(II Cor. XII, 14). tismusnonfrustraforishabeatur,sedautintusdetur,
37. Si autem consideremus quoddiclum estinlibro aut sijamforis datus est, non foris cum illo rema-
Sapientise, Ideojustitulerunt spoliaimpiorum {Sap. neatur); etqiiidquidab eis qui post acceptumBap-
X, 19) item quod legitur in Proverbiis, Thesauri-
; tismum hic vivunt, infirmitate humanacontrahitur
zanturautemjustis divitireimpiorum {Prov.xm,22, quarumcumqueculparum,propteripsamilavacrum
sec. LXX); tuncvidebimusnonessequserendumqui dimittitur.Nequeenimaliquidprodestnoubaptizato
habeantreshaereticorum.sedquisintinsocietatejus- dicere, Dimitte nobis debitanostra.
torum. Scimus quidem tanlam sibi arrogare illos ^O. Ita modo mundat
Ecclesiam suam lavacro
juslitiam, uteam sejactent nou solum habere,sed aquaeinverbo, ul tunceamsibi exhibeatnonhaben-
etiamaliishominibusdarc. Ase quippe dicuntjusti- temmaculam autrugam, aut aliquid ejusmodi^ to-
ficarieumquembaptizaverint;ubinihileisrestalnisi tamscilicetpulchram atqueperfectam, quando ab-
dicere illi qui baptizaturab eis, ut in baptizatorem sorbebitur mors in vicforiam (1 Cor. xv, 54). Nunc

suumcredat:curenimnonfaciat,quandoApostolus ergo in quantum viget in nobis qnod ex Deo nati

dicAt,Credentii)ieumquijuslificatimpium,deputatur sumus, ex fide viventes, justi sumus: in quantum
fidesejusadjustitia)n{Rof)i.iv,^)2ln\psnmergoeve- autemreliquiasmortalitatisexAdamtrahimus,sine
dat, sieumipsejustiticat, utdeputeturfides ejusad peccato non sumus. Et illud enim verura est, Qui na-
juslitiam.Sedpufoquodetiamipsiseipsoshorreant, tusestex Deo,nonpeccat(lJoan.i\\, 9) ;el\l\ndvernm
si tamenista velcogitare dignantur. Justusenim et est,Sidixeri)nusquiapeccatumnonhabe)nus,nosip-
jnstificans non est, nisi Deus. Potest autem etdeistis sosdecipimus,etve)'i(asinnobisnonest([d.i, 8). Do-
dici quod dicit Apostolus deJudaeis, quia.ig)W)'an' minus itaque Christus et juslus est, et justificans
;

tes Dei ju%titia)n, et sua)n volentes co)istituere, nosautemjustificafigratispergratiamipsius(i?ow.

justitiie Dei )io)i su)it subjecti {Rom. x, 3). 111, 24). Non aulem justificatnisi corpus suum, quod
38.Absitautemutquisquamnostrumitasejusfum ^st Ecclesia: et ideo si
corpus Christi tollit spolia
dicat, ut aut suam justiliam velitconslituere, id est impiorum, et corpori Christi thesaurizantur divi-
quasiaseipso sibi datam,cumdicaturei, Quidoiim tiae impierum, uon debent impiiforis remanere,
ut
habes quod non accepisti (I Co?-. iv, 7)? aut sinepec- calumnientur, sed iutrare potius ut justificentur.
caloseessejactare audeat in hac vifa, sicutipsiin 41. Undeetilludquod dedie judicii scriptumest,
nostra collationedixeruntin easeesse Ecclesiaqu» Tuncstabuntjustiinmagnaco)istanliaadvei'suseos
qui se angustiaverunt, etabstulo-untlaboreseoi-um
' f.ov. :
Nobiscum sint plebes earumdem Ecclesiarwn, /o^„ „ n r. .•
^^^ utique sic . n-
• •

nobiscum pauperes, qui ab eisdem. At nostram lectionem ^ ^' ^' ''

,
intehigendum est, quia
'' ^^'^''•«'"'«'- i^<^rumque culparum,
''TJrcTd. ¥heod. I. 52, de H^reticis. per ^im^.''"'"'
Patrol. XXXIII.
iVingt-Six.)
 ; :

8H S. AUGUSTINI RIMSCOPI 812

slabit Chananfpus adversus Israel Chananaei

; cum rum, nec scientiam omnium sacramentorum, nec
abstulerit labores Israel ; sed stabit Nabuthieus prophetiam, nec tantam fiilem qiia monles Irans-
adveisus Achab, (juouiaui labores Nabuthieialjstu- ferantiir, nec oiuuia qiuK possidet hoiuo dislnbula

lit Acliab Cliauauceus qui[)pe itnpius, Nabullueus

: pauperibus, uec corporis iniguibuspassiouem pro-
justus. Eodeuimodo, non slabit paganus adversus desse aliquid Apostolus testis est (I Cor. xui, f-3)
christianumquiabstulitlaboresejus, quandoidolo- hoc ergo tam magnum bonum, si parvum vel nul-
rum exspoliala vel diruta simt templa sed stabit ' ; luin piifatis, merilo iufeliciter erratis ; merito si in
chrislianusadversus paganum quiabstulit labores uuilatera catholicam non transitis, peritis.

ejus, quando martyrum strala sunt corpora. Sic 44. Si ergo, inqiiiunt, oportet ut nos extraEccIe-
ergo, non stabit hiBreticus adversus catholicumqui siam adversus Ecclesiam fuisse poeniteat, utsalvi
et

abstulit labores ejus, quando praevaluerunl leges esse possiraus; quomodo post istam pfEuifeutiam
calholicorura iinperatorum sed stabit catholicus ; apud vos clerici, vel etiam episcopi permanemus?
adversus hcerelicum qui abstulil labores ejus, qiian- Hocnonfieret, quoniain revera.quodfatiuidum est,
do furores prsevalebant impiorum Circumcellio- iieri non deberet, nisi pacis ipsius compensatione
num. Ipsa quippe Scriptiira solvit quaestionem, sauaretur. Sed sibi hoc dicant, et multo maxime
quiB non ait, Tunc stabunt homines, sed, Tunc huiniliter doleant, qui in tanta morte priecisionis
stabiml justi: et ideoi» magna constantia, qiiiain jacent, ut isto quodam vulnere matris Catholicee
bona conscientia. reviviscant. Cum enim praecisus ramus inseritur,
42. Juslus aulemhic nemoest justitia sua,id est, fit aliud vuluus in arbore, quo possit recipi, ut
tanquamsibiaseipso facta sed,ut dicit Apostolus, ;
vivatqui sinevita radicisperibal: sedcum receptus
Sicut unicuique Deus parlitus est mensuram fidei. recipienti coaiuerit, et vigorconsequitur et fructus ;

Sequitur autemet adjungit Sicutenim in wiocor- : siautem noncoaluerit, quidemarescit,sedvita

ille

fioremulta membrahabemus,omnia autemmembra arborispermanebit.Estenimettaleinserendigeniis,

non eumdem actum habentrita multi unum corpus ut nullo praeciso ramo qui iutus est, ille qui foris
sumus in Christo Ac per hoc nemo
(Rom. xn, 3-5). est inseratur, non tainen nullo, sed vel levissimo
potest esse justus, quamdiu fuerit ab unitate hujus arboris vulnere. Ita ergo et isti cum ad radicem
corporis separatus. Quemadmodum enim mem- Catholieam veniunt, nec eis quamvis post erroris
brura si prcEci ialur ab hominis vivi corpore, non sui poeuilentiam honor clericatus vel episcopalus
potesttenere spidtum vitae sichomo quiprseciditur ; auiertur, fit quidem aliquid tanquain in cortice
de Christi justicorpore, nullomodopolestspiritum arboris matris contra integritatem severilatis :

tenere justitiae, etiamsi figuram membri leneat, verumtamen quia neque qui planlat est aliquid,
quam sumpsitincorpore. In hujusergocompagem noquequi rigal(I Cor.\\\,l), ad IJei misericordiam
corporis veuiant, et labores suos non dominandi precibus fusiscoalescenteinsitorum pace ramorum,
cupiditate, sed bene utendi pietate possidere, Nos charitas cooperit multitudinem peccatorum.
autem voluntatem nostram, ut jam dictum esf, ab 45, Ut enim constitueretur in Ecclesia, ne quis-

huj us cupiditatis sordibus,quolibet inimico J udican- quampostalicujuscriminispoeuiteutiamclericatum

tepurgaraus, quando eos ipsos quorum labores accipiat, vel adclericatum redeat, vel in clericatu
dicuntur, ut nobiscumetillis et nostris insocietate maneat (a), non desperalione indulgentiae, sed
utantur, quantum valemus inquirimus. rigore factumestdisciplinae : alioquincontra claves
CAPUT X. — 43. Sed hoc est, inquiuut, quod nos datasEcclesiae disputabitur, de quibus dictum est,
movet siinjuslisumus, quarenosqua3ritis?Quibus
:
Qus£ soloeritis in lerra ,soluta erunt etinccelo (Matth.
respoudeu]us:Quaerimusvosinjustos,nepermanea- XVI, f9). Sedne forsitanetiam detectis criminibusi,
tis injusti; quserimus perditos, ut de inventis gau- spe honoris ecclesiastici animus intumesceus su-
dere possimus, dicentes, Mortuus erat frater, etre- perbe ageret poeuitentiam, severissime placuit ut
vixit perierat, et inventus est (Luc xv, 32). Quare
;
post actum de crimiue damnabili poeuitentiam,
ergo me,inquit, nonbaptizas, utabluasapeccatis? nemo sil clericus, ut desperatione temporalis
Respondeo Quia non facio injuriam characteri
:
altiludinismedienamajoretverioressethumilitatis.
imperatoris, cumerroremcorrigodesertoris.Quare, Nam sanctu David de criminibus mortiferis
et

inquit, apud non ago?Imonisi

tevel poenitentiam poenitentiam egit,et tamen iu houore suo perslitit.
egeris, salvus esse non poteris quomodo enim :
Et beatum Petrum quando amarissimas lacrymas i

gaudebis te esse correctum, nisi doleas fuisseper- fudit, utique Dominum regasse poenituit, et tamen i

versum ? Quid ergo, inquit, apud vos, cum ad vos Apostolusmansit.Sednonideosupervacuaputanda

transimus, accipimus? Respondeo Non quidem :
est postexuorum diligentia, qui ubi saluti nihil
accipitis Baptismum, qui vobis extra compagem detrabebatur, humilitati aliquid addideruut, quo
corporis Christi inessepotuit,prodessenonpotuit salus tutius muniretur, experti, credo, aliqnorum I
sed accipilis unitatem spiritus in vinculo pacis (Eph. flctas poenitentias per affectalas honorum poten-
jv, 3), sine qua nemo poterit videreDeum, et cha- tias. Coguut enim multas invenire medicinas
ritatem, quae, sicut scriptum est, cooperitmuititu-
dinem'peccalorum (IPe/r.iv, 8). Quodtammagnum ' Edd., etiam de cccleris criminibus Mss., delectis.
.

(a) Innocenlius Papa I, in epistola 6 ad Apulia) epis-

bonum, sine quo nec linguas hominum et Angelo- copos, Agapituin, Macedonium, etc, scribit, « Gonstitu-
« tos apud Nicocam canones, poenitentes etiam ab infi-
* Alias, danata. c mis officiis clericorum excludere ».
 ; ;

813 EPISTOLARUM CLASSIS III. 814

raultorura experimentamorborum.Verum in hujus- honoribus receperunt ; et Baptismo quem foris ab

raodi causis ubi per graves dissensionurascissuras eis damnati dederant, nuUam
contradictionem
non hujus aut illius liominis est periculura, sed quaestionemque moverunt ? Quareergo rairantur,
populorumstragesjacent, detrahendum estaiiquid aut queruntur, aut calumniantur quod eos sic
severitali, ut majoribus raalis sanandis charilas suscipiraus pro verapaceChristi, et non recordan-
sincera subvcniat. tur quid ipsi fecerint pro vana, queet contra Chris-
46. Habeant ergo
de praeterito detestabili er-
isti tum est, pace Donati ? Quod eorum factum si
rore,sicutPetrusliabuitdemendacitimore,amarum contra eos teneaturet intelligenter asseratur, quid
dolorera, etveniautadEccle.siamChrisli veram,hoc oranino respondeant non habebunt.
estnialrem Calholicara : sintin illaclerici, sintepi- CAPUT XI. — 48. Quod autera dicunt, Si peccavi-
scopi utiliter,quiconlrai]larafuerunthostiliter.iNon mus inSpiriturasanctum.quiaexsufflavimusbapti-
invidemu«,imoamplectimur,optamus,hortamur,et smura vestrura, utquid nos queeritis, cura reraitti
quos in viis et sepibus invenimus, iulrare cogimus nobis hoc peccatura omnino non possit, dicente
etsi nondum ' quibusdam persuademus quianon Doraino, Quipeccaveritin Spi^itum sanctum, non
res eorura, sedipsos qu«riraus. Apostolus Petrus remitleturei, nequein hoc saeculo, neque in futuro
quando Salvatorera negavit, et llevit, et apostolus {Mattk. XH, 32) non attendunt quia secundum
;

mansit, nondimi acceperat promissum Spiritum istum sensura nemo liberandusest. Quisenimnon
sanctura sedraultomagisisticum nonacceperunt,
: loquitur adversus Spiritum sanctum et peccat ia
ubi a corporis compagedivisi, quod solura corpus eum, sive qui nondura est cliristianus, sivequi est
viviticat Spiritussanctus, extra Ecclesiam etcontra haereticus Arianus, aut Eunoraianus, auf Macedo-
Ecclesiam Ecclesise Sacramenta tenuerunt, et tan- nianus,qiiieumdicuntessecreaturam;autPhotinia-
quam civili bello, noslris contranos erectis signis nus, qui ejus omnino negataliquam esse substan-
arraisque pngnaverunt. Veniant; fiatpax in virtute tiam, sed unum tantumraodo esse Deum Patrem ;

Jerusalera, qucevirtus charitasest : cuisanctse civi- quos commeraorare longuraest ?

sivealii haeretici,
tati dictum e<i\., Fiat pax invirlutetua,et abundan- Nulli ergo istorum liberandi sunt ?aut ipsiJudaei,
tia in tu7')-ibustuis {Psal. cxxi, 7). Non se extollant quibus Dominus hoc objecit, si in eum crederent,
adversus raaternarasollicitudinem,quam proipsis, non erant baptizandi ?non enim ait Salvator, la
etprofantis populis quosdecipiuntveldecipiebant, Baptismo remittetur ; sed, non remittetur, inquit,
colligendis et habuit et habet : non superbiant, neque in hoc sxculo, neque in futuro.

quia sic eos suscipit ; non referant ad elationis suse 49. Intelligant ergo non omne.sedaliquodsigni-
raalura quod facit ipsa propter pacis bonura. ticatum esse peccatura inSpirifum sanctura, quod
47. Sic raultitudinibus per schismata et heereses oranino non reraitfetur. Sicutenim cum dixisset,iSt
pereuntibus subvenire consuevit. Hoc displicuit non venirem, peccatumnon haberent{Joan.-s.y, 22),
Lucifero (a), quiafactum est in eis suscipiendis at- ufique nonomnepeccatura intelligi voluit, quando-
quesanandis qui veneno perierant Ariano et cui ; quidera pleni erant multis magnisque peccatis sed ;

displicuit intenebrascecidit schisraatis, amisso lu- aliquod proprium peccatura, quod si nonhaberent,
mine charitatis. Hoc evga istos ab initio servavit possent illis orania diraitti quae habebant, id est,
Africana Catholica ex episcoporum sententia, qui in quod in cum venieutem non crediderunt hoc enim ;

EccIesiaRomanainterCgecilianum etpartemDonati non habereut peccatum, si non veniret sic eliam :

judicaverunt, daranatoque uno quodam Donato (6)
qui auctor schismatis fuisse manifestatus
ros correctos, etiarasiextra Ecclesiara ordinati es-
sentjinsuishonoribussuscipiendosessecensuerunt:
non quod etiam foris ab unitate corporis Christi
possent habere Spirifum sanctum
propter eos, quos forispositipossentdecipere, et a
susceptioneillius munerisimpedire;deindeuteliam
ipsorum intirmitas lenius excepta intus sanabilis
lieret.jam nullapetotinacia claudenteoculos cordis
adversus evidentior veritatis. Quid autem aliud
etiam ipsi cogitaverunt, quando Maxiraianislas
quos in sacrilego, sicut eorura
schisraate damnaverant, et inquorumjara locura
aUos ordinaverant, posteaquam viderunt ab eis
cum Qui peccaverit inSpiritum sanctum,\e\,
dixit,
est, csete- Quiverbum dixerit adversus Spiritum sanctum,non
utique omne quod in Spiritum sanctum peccatur
facto sive dicto, sed aliquod certura et
proprium
Hocestautem duritia cordis usque
intelligivoluit.
; sed maxime ad fidem hujus vitae, qua homo recusat in unitate
corporis Christi,quodvivificat Spiritussanctus, re-
raissionem accipere peccatorura .Cum enim dixisset
discipulis, Accipite Spiritum sanctum, continuo
subjecit, Si cui dimiseritis peccata,dimittentur ei
si cui tenueritis, tenebuntur {Id. xx, 22, 23). Huic
ergo dono gratiaeDei, quicumquerestiteritet repu-
concilium (c) indicat, gnaverit, velquoquo raodo fuerit abeo alienusus-
quein finera hujus temporalis vitae, nonremittetur
ei, neque in hoc saeculo, neque in futuro hoc scili- ;

populos non recedere, ne omnesperderent, in suis cet tam grande peccatura, ut eo teneantur cuncta
peccata, quodnonprobaturabaliquoesse coramis-
sum,nisi cura decorporeexierit. Quamdiuverohic
' Sic aliquot Mss. Edd. vero, et sic nondutn. Ms. Au-
gustiniaiioruin Et sic intrandum quibusdam.
:
vivif, eum, Dei ad
sicut dicit .Vpostolus, patientia
(n) GalariUuo episcopo. Vid. hb.de AaoneChristiaDO. pcenitenliamadducit ;sedsi ipse perseverantissima
°
c. 30.
Casensi Nigronsi. iniquitate, sicut consequenler adjungit Apostolus,
(6)
(c) Bagaitanum. Secundmn duritiam cordis sui et cor impcenilenSf
 813 S. UGUSTINI liPISCOPI 816

thesaurizat sibi iram in dieirx etrevelationis justi omnia quae circa nos suntpossil Sinceritastua tau-
judicii Dei {liom. n, 4, 3), nonremitteturei, neque quam per viventem atque intelligentem epistolam
in boc saeciilo, ueque in futuro. noscere. Pelagium, quem credimus, utabillodis-
agimus, vel de quibus
50. Isti auteni cuui quijjus tinguereturquiPelagiusTarenti dicitur ', IJritonem
agimus, uou suut desperaudi ; adhuc euim sunt in fuisse cognominatum (a), quod ut servum Dei dile-
corpore sednonquferantSpiritumsanctura,nisiin
: xeris, noviraus nunc autemquemadmodum dili-
:

Christicorpore,cujiishabentforissacrauientum,sed gas, ignoramus. Nam et nos non solum dileximus,

remipsam non teuentintuscujusestillud sacramen- verum etiam diligimus eura sed aliter nunc dili- ;

tum et ideo sibi judicium manducaut et bibunt (1

; gimus, aliter aliquando dileximus tunc enim, :

Cor. XI, 29).Unusenim panis sacramentumestuni- quia nobis rectae fidei videbatur nunc autem, ut ;

tatis, quoniam sicut Apostolus dicil, Unus panis, ab iis quee inimica et adversa gratiae Dei sentire di-
unumcorpusmullisumus{Id.Ti,\~).Vto\n6&\'.cc\e%'\dk citur, illius misericordia liberetur. Nam cum hoc de
catholica sola corpus est Christi, cujus caput esl ille aliquaudiufama jaclaret, non utique
illo facile cre-
Salvatorcorporis sui {Eph. v, 23).Extrahoc corpus dendum fuit ;solet quippe fama mentiri : sed pro-
neminem vivificat Spiritus sanctus quia, sicut ipse ;
pius ut crederemus, accessit quod librum quemdam
dicit Apostolus, Charilas Deidiffusa e&tin cordibus ejus, ea prorsus persuadere molientera quae gra-
nostris per Spiritum sanctu7n qui datus est nobis tiara Dei per unum mediatorem Dei et hominum
{Rom. V, o) : non est aulem particeps diviuce chari- hominera Jesum Christum generihumano imper-
tatis,quihostis est unitatis. Nonhabentitaque Spi- titam. de fideliura cordibus creditam deleantjegi-
ritum sanctum, qui sunt extra Ecclesiara de illis : raus, tradituranobisa famuIisChristi, qui eum talia
quique scriptumest, Quiseipsos segregant, anima- docentem studosissime audierant, fuerantque se-
lesy Spv'ilumnon habentes {Judae 19). Sed nec ille ctati. Cui quidemlibro, eisdemrogantibus, quiaid
eum percipit, qui tictus est inEccIesia, quoniam et fieri oportere videbamus, tacito nomine auctoris,
iudescriptumest, Sanctus enim S pirilm disciplinse ne offensus insanabiliorredderetur, unius nostrura
effu(/iet fictum {Sap. i, 5). Qui ergo vult habere disputatione responsum est(6). Quo libro id conti-
Spiritum sanctum, caveat foris ab Ecclesia rema- nelur -, atqueabundanterasseritur,
et multipliciter

nere, caveatineademeam simulatusi intrare: aut
sijam talisintravit;caveatinsimulationepersistere,
ut veraciter coalescat arbori vitee.
51. Prolixum tibi librum direxi, et tuis fortasse
occupationibus onerosum. Si ergo potuerit libi vel
partibus legi, dabit tibi Dominus intellectum, ut
quod etiam quibusdara htteris agit ad tuam Vene-
ratiouem datis (c), ubi dicit se non debere existi-
mari sine gratia Dei defendere liberum arbitrium,
cum possibilitutem volendi atque operandi, sine
qua nihil boni velle atque agere valeremus, a Cre-
atore nobis insitam diceret ut videlicet haec iutel-
:

habeas quid respondeas eis corrigendis alque sa- ligatur doctore ipso gratia Dei, quae Paganis atque
nandis, quos etiamtibiipsi tanquamfideli filio ma- Christianis, impiis et piis, fidelibus atque infideli-
ter Ecclesia, ubi potueris, et quomodo potueris, bus comraunis est.

siveipseloquendo et respondendo, sive ad docto-
res Ecclesiae perducendo, in adjutorio Domini
corrigendos sanandosque commendat.
EPISTOLA CLXXXVI
Alypius etAugustinus Paulino episcopo, ipsum ple-
nius instituenles adversus Pelagii hxresim.
2. Haec inala quibus Salvatoris evacuaretur ad-
ventus, ubi hoc possurausdicerequodde Legedicit
Apostolus, Si per niit\iva.m juslilia, ergo Christus
gratis mortuus esi {Galat- ii, 21), refellebamus, ut
*
(a).
poteramus, in cordibus eorum, qui ista sentirent,
ut his cognitis, etiamille,si fieri posset, non laces-
situsista emeudaret atque itaetpernicies destru-
;

Domino beatissimo et in Christi visceribus ger-

eretur erroris, et hominis verecundiae parcerelur.

manitus amplectendo, plus quam dicipotestde- Sed posteaquam ad nos litterae de Oriente vene-
siderabili fratri et coepiscopo Paulino (6), Aly- runt, eamdem causam aperlissirae ventilantes,

pjus et AuGusTiNus.
nulloraodo jamqualicumqueepiscopaliaucloritate
deesse EcclesiaBdebueramus. Missoe sunt itaquede
CAPUT PRIMUM. — l.Tandem aliquando provi- hac re ex duobus conciliis, Cathaginensi et Milevi-
ditDeus nobis litterarurafidelissimumperlatorem,
tano, relationes ad apostolicam Sedem {d), ante-
omnium nostrum merito charissimura fratrem quam Gesla ecclesiastica, quibus apud episcopos
Januarium ; perquera, etiarasi non scribereraus,
provincige Palaestinae Pelagius perhibeturesse pur-
gatus, vel in manus nosfras, vel in Africam perve-
' Edd., stmuJafe. At Mss., simulatusintrare. nissent. Scripsiraus etiara ad beatae meraoriae Pa-
* Adhibiti sunt ad hujuscastigationem cc. ff. vc. duo
V. Am. Bad. Er. Lov. quibus accessit Ms. Sulpitianus.
(a) Alias 106 quce autem 186 erat, nuncin Appendice
: '
Mss. cc. ct Sulp., Terenti dieitur.
est 5. Scripta circa medium an. 417. * Sic.Ms. Sulp. respo7isum est quod libro continetur.
{b) Non Bonifacio, uti codices quosdam habuisse mo- (a) Pelagius gente Britannus dicitur a MarioMercatore
nent Erasmus et Lovanienses ;sed Paulino Nolano epis- in (^ommonitorio ab Orosio in Apolo., Brilannicus
;

copo datam esse hanc epistolamliquet prorsus, cum ex noster ; a Prospero in Carmine de Ingratis, Coluber
lib. de J)eno perseverantise, c. 21, atque ex lib. Prosperi Britannus ; isque inde putatur suggillari ab Hieronymo
contra Collatorem. c. 43, tum etiam ex iis quoe Augus- praelat in Jerem. Scotorum pultibus pragravatus.
tinus bic n. 40 commemorat de originis vitio dicta ab (b) In lib. de Natura et Gratia.
illo qui scribit quoe quidem verba de prompta sunt ex
; (c) Vid. lib. de Gratia Ghristi, c. 35.
Paulini epistolaad Severum octava. (d) Epist. 175 et 176.
 :

817 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 818

pam Innooentum, praeter conciliorum relationes, vensprodige, cuncta consumpsit, et miseriadurae

lilteras faiuiliares uh)i de ipsa causa aliquanto diu- servitulis attritus,reversusquein semetipsumdixit,

tiusegimus (a). Ad omnia nobis iile rescripsit eo Surgam, el ibo ad ipatrem meum {Luc. xv, 12-18)
modo, quo '
fas erat atque oportebat apostolicae, quam cogilationem bonam quando haberet, nisi
Sedis antistiten {b). et ipsamilli inocculto pater misericordissimus ins-
3. Quteomniamodolegerepoteris, sieorumforfe pirasset ? Quod intelligens ministerille Novi Testa-
ad te vel nuliavelnoncunctapervenerant:ubivide- menti.A^^on quiaidoneisumus, inquit, cogitare ali-
bisjservata erga hominem moderatione quae debuit, quid a nobis quasi ex nobismetipsis ; sed sufficientia
ne damnaretur si prava damnaret*, ipsum tamen nostra exDeo est. Unde et ille cum dixissct, Fortitu-
novelhim et perniciosum errorem sic ecclesiastica dinem meam adte custodidm {ll, Cor. iii, 5) ne vel ;

auctoritate compressum, ut multum miremur esse hoc ipsumquiacustodit,suisviribusarrogaret, tan-

adhuc quosdam quiper quemlibet errorem gratiae quam ei venissetinmentem quia nisiDominuscus-
Dei conentur obsistere si tamen hsec gesta esse
; todieril civitatem,ia vanumvigilantquicustodiunt
didicerunt quae gratia Dei per Jesum Christum Do- eam {l^sal. c.xxvi,l); et non dormit neque dormi-
minum nostrum (quod fides veraetcatholica tenet tat qui custodit Israel {Psal. cxx, 4) ; adjunxit cau*
semper Ecclesia) pusillos cum magnis a morte sam unde fiatidoneus custodire, vel quo potius
primi hominisadvitam secundi hominis transfert; custode servetur, Qiioniam, inquit, Leus, susceptor
non solum peccata dolendo, verum etiam ad non meus es.

peccandum recteque vivendum, eos qui jam uti 6. Recolatigituristesi polestmeritasua, undefa-
po.-sunt voiuntatis arbitrio sic adjuvando, ut nisi ctuiusitutDeusdignareturejusessesusceptor, ac si
adjuvet, nihil pietatis atquejustitiae, sive inopere, Deus esset susceptus. Recolat utrum quaesierit, aa
sive eliam in ipsa voluntate habere possimus : quaesitussit, abillo scilicet quivenitquaerere etsal-
Deus quippe operatur innobis et velle, et operari, vare quod perierat {Luc. xix,10). Nam si quaerere
pro bona voluntate (Philip. u, 13). volueritantegratiamquidmerueritutaccipereteam,
CAPUT II. — 4. Nam quisnos, nisiquivenit quae- malasua poterit homoinvenire, nonbona, etiamsi
rere et salvare quod perierat, ab illa perditionis eumuniusdicivitamhabentem super terram gratia
massa et couoretione discernit ? Unde Apostolus Salvatoris invenerit. Quia si aliquid boni operatur
interrogat dicens, Qiiis eniyn te discernit ? ubi si homoutgratiam mereatur, noneimercesimputatur
dixeritliomo,Fidesmea,voluntasmea,bonumopus secundumgratiam,sedsecundumdebitum.Siautem
nieum respondetur ei, Quidenimkabesquodnon
; credit in eum qui justificat impium, ut deputetur
accepisti ? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi fides ejus ad justitiam {Rom.iV; i, 5) (justus enim
non acceperis (l Cor.vr, 7) ? Hoc utique totumideo, exfide vivit [Habac n, 4]), profeoto anlequamgra-\
nonuthomononglorietur, sed ut qui gloriatur, in tia justificetur, id est justus efficiatur, irapius quid
Domino'glorietur [Id. i, 31); non ex operibus, ne est, nisiimpius ?Quem sidebitum sequeretur, quid
fortequisextollatur {Eph.n,9) nonquiabonaopera : ejus merito nisi supplicium redderetur ? Si ergo
' frustrantur, cumDeusreddatunicuiquesecundum jam non ex operibus est alioquin gratia
gratia, ;

operaejus,sitquegloria et honor et pax omni ope- jam non esl gratiam {Rom. xi, 6). Operibus enim
ranli bonum^Ro^Mije^lO^^sedquiaoperaexgi-atia» debitum redditur, gratia gratisdatur; unde etiam
non exoporibusgratia; quoniam fides quae per dilec- nuncupatur.
tioneui operatur(Gato^v, 6), nihil operaretur nisi CAPUT III. — 7. Si quis autem dixeritquodgra-
ipsa dileclio Dei diffunderetur in cordibus nostris tiam bene operandi tides mereatur negare non;

per Spiritum sanctum qui datus est nobis(/?ow.v, possumus, imo vero gratissime confitemur. Hanc
5).Nec ipsa fides essetin nobis, nisi Deus unicuique enim tidem volumus habeant, qua irapetrent cha-
partiretur mensuram iidei{Id. xu, 3). ritatem quse sola vere bene operatur, isti fratres
5. Bonumest igitur horaini ut cum totis viribus nostri qui multum de suis operibus gloriantur :

liberi arbitriisui veva.cHev dicaii,
ad tecustodiam {Psal. lviii, 10) quia ille qui puta-
vit une ipsius adjutorio se posse custodire quod
dedit, profectus in longinquam regioaem, et vi-
Fortitudinem^neam charitas autem usque adeo donum Dei est, ut Deus
: dicatur (I Joan. iv, 8). Qui ergo habent fidem qua
impetrentjustiftcationem, per Deigratiampervene-
runt ad legem justitiae unde dicitur, Tempore ac-
:

ceplabiliexaudivite,et indie salutis adjuvi te {Isai.

• Sic leg. ex Mss. [Rescripsif eodem niodo, quo fas eral,
etc.]. Nucnon paulo inforius, adlitteram Gex Ms. Sulp. xLix, 8). Proinde in iis qui per electionem gratiae
in textum haec lectio relata est, scilicet Si tamen luec : salvifiunt, adjutorDeus operaturetveIle,et operari
gesla esse didicertiiil qiue, etc. [S'i lamenhcec Gesla didi- quoniam diligenfibus Deus
cernnl : qiiod, etc.].
pro bona volunfafe ;

- Mss. Vatic. Erga homines moderatione, ne damnaren-

•
omnia cooperantur in bonum {Rom. vm, 28) si :

lur, si
^ EJd.
prava iamnarenl. omnia, utiqueet ipsam dilectionem quam fide im-
htri pia cogilalione fruslrantur : mendose, ut
:

visum est eruditis viris qui substitiierunt, relrihutione pelraraus, ut eura qui nos prior dilexit ut inillum
fruslrantur. Sed opinamur id quod admarginem anno- crederemus, per ejus graliam diligamus, et dili-
tatum fucrat, scilicet, pia cogilnlio irropsisse deraum in
lextum quippo cum Bedio vulgatus commentarius ad
:
garaur qui operati non sumus.
Galat. 2 et VelusCorb. codex ejusdem operis sub Flori 8. Qui vero suis merilis praeraiatanquam debita
nomine, habeant tanlummodo, f)ona opera fruslrantur.
(a) Lpist.
exspectant,nec ipsa meritaDeigrafiaetribuunt, sed
177.
(6) Epist. 181, 182 et 183. viribus propria; voluntatis, sicut dictum estde car''
819 S. AUGUSTINI tP SCOPI 820

nali Israel, persequentes legem justiliae, in leRem quo iargitore suscepit. Nec ob aliud merelur am-
justiliffi non perveniiint : quare V Quia non ex tide, pliora, nisi pie fideiiterqiie sciendo a quosibi bona
sed tanquam ex operibus. Ipsa esl eniin justiliaex sunt omnia, et hoc sciendo non ex seipso, ne vel
iide,quam (ientes apprehenderunt, de qiiibus dic- hoc ' eo quod non sit exDeo. Undeoptime
sit in
tum est Qidd ergQdicemus'^ QuiaGcntes,qusc;non
: Apostolus Nos inquit, non spirilum hujus inundi
:

cognoverunt jiislitiam apprehenderunt juslitiam ;

, acceiiimus, sed Spirilum qui ex Deo esl utsciamus ;

justitiam autemqua: ex fide est. Israel autem per- quie a Deo donata sutit nobis (\ Cor. ii, 12). Ac per
sequens tegemjustitix, iti legem justitix nonperve- hoc et ipsum lioininis meritum donum est gratui-
nil :quare? Quia nonex fide, sed tanquam ex ope- tura nec a Fatre iuminiim, a quodescenditomne
:

ribus. Offenderunt enim in lapidem offensionis, si- datura optimum (Jacobi i, 17), boni aliquid acci-
cut scriplum est, Ecce pono in Sion lapidem offen- pere quisquam meretur, nisi accipiendo quod
sionis,etpetram scandali ; etquicrediderit in eum non merelur.
non confundetur [Rom. ix, 30-33). Ipsa est juslilia CAPUT IV. — H. Multum eslautem indulgentius,
exfide, qua credimus nos justificari,hocest, justos et sine ulla dubitationc magis graluitura, quod Dei
lieri gratia Dei perJesumChristiim Dominum nos- gratiaperJesumChristum Dorainumnostriimprees-
trum, ut inveniamur inillo, non habentesnostram tatur infantibus, ut eis non obsil ex Adam gene-
justitiam quaeexLege est, sed eamquaeest per fidem ratio, et prosit in Christo regeneratio, inquibus et
Christi.Quoeex Deojustitia(PAi/iyOji;. iii, 9) in fide, ipsura accipiendi sensum tanto ante misericordia
infideutiqueest^quacredimusnobisjustitiamdivi- Dei praevenit qui certe si in hac parvula fletate de
:

nitus dari,non anobisin nobisnostris viribustieri. corpore exierint, vitam aeternam regnumque coe-
9.Namcur illamiustitiam quae ex Legeest, suam lorum scientesaccipiunt, ejusraunerismeritoquod
dixit Apostolus, non ex Deo
? quasi Lex non sit ex hic cum utiqiie profuit, nescieruut. Certe in iis post
Deo? Quishoc impius senseril ? Sed quia Lex
nisi priorum doclrinam, ista nonnisi priora sunt dona,
per litteram jiibet,non perSpiritumjuvat,quicum- in quibus donandis Dei gratia sic operatur, ut nec
que sic audit htteram Legis ut ei sufficere videatur voluntasaccipientum vel praemittatur, vel adjunga-
cognovisse quid jubeat aut prohibeat, quo id se tur, vel subsequatur quandoquidem tantumbene- :

arbitrii sui virtule impleturum esse contidat, nec fide ficium non solum non libentibus, verum etiam re-
confugial adjuvandusad Spiritum vivificantem,ae luctantibus datur ; quod eis ad magnum imputa-
reum factum llttera occidat is profecto zelum ;
retur sacrilegium, si jam in iis aliquid valeret vo-
Deihabet, sed non secundum scientiam. Ignorans luntatis arbitrium.
enim Deijuslitiam, id est, eamqusedaturexDeo, et 12. Hoc diximus propter eos qui non valentes in
suamvoIensconstituere.uttantummodoexLegesit, causa gratiae inscrutabilia Dei judicia perscrutari,
justitise Dei non est subjectus Finis enim legis : cur ex Adam massaquaeprofectoexunoincondem-
Christus adjustitiam omni credenti (Rorn. x, 2-4), nationem tota collapsa est, illud vas faciat in ho-
sicut idem apostolus dicit, M/ nos si>«i<s_;M5^i7m Dcim norem, illud in contumeliam tamen audent par- ;

ipso (II Cor. v, 21). Justificatiigitur exfide, pacem vulos reos propriorum constituere peccatorum, ul
habemus ad Deum per Dominum nostrum Jesura qui bona malave cogitare non possunt, putentur
Christum (Rom. v, 1) justificati autem gratis per
: per liberum arbitrium vel poenam raereri possevel
gratiam ipsius(/d. iii, 24),ne;fides ipsasuperba sit. gratiam cum potius apostolica veritas dicendo,
:

10. Nec dicat sibi, Si ex fide, quomodo gratis ? Ex unoomnes in condemnationem (Ro7n. v,l6),satis
quod enim fides meretur, curnon potiusredditur, ostendat quod nascantur in pcena, ut non merito,
quam donatur ? Non dicat ista homo fidelis, quia sedmisericordiarenascanturingratia.Alioquingra-
cumdixerit, Utmerearjustif]cationem,habeofidem; tia jam non si non divinis operibus gra-
estgratia,
respondetur ei, Quid enim habes quodnonaccepisti tis humanis meritis redditur. Quae sola
datur, sed
(I Cor.Cuiu ergofides impetraljustificatio-
IV, 7) ? sio discernita pcena, utcumpoena sitex Adaraom-
nem, sicutunicuiqueDeus partibusestetiamipsius nibus debita, gratia vero per unum Jesum Christum
mensuram fidei, non gratiam Dei aliquid meriti nulli debita, sedgratuita, ut vere - sit gratia, ins-
praecedit humani, sed ipsa gralia meretur augeri, crutabilia judicia Dei tanquam Dcus, esse possint,
iitauctamereaturperfici, comitante, non ducente, cum quos merita nulla
par.vulos ipse discernat,
pedissequa, non praevia voluntate. Unde iile qui discernunt; sed iniqua essenon possint, quia uni-
dixit, F ort.it udinem meamndtecustodiam,ca.iisaiaa- versae viae Domini misericordia et veritas (Psal.
que reddidit dicens, Quoniam Deus sitsceptor meus XXIV, 10). Unde cum praebetur alteri misericordiae
es;tanquam requirens quibus id meritis fuerit gratia, non habet quod de humano merito glorie-
consecutus, nihilquese in inveniens ante gratiam tur quoniara non exoperibus, nefortequis extol-
;

Dei, Deus meus, inquit, misericordiaejus praeveniet latur. Gum vero alteri vindictae reddilur veritas,
me. Qiiatumciimque, inquit, cogitaveroanteceden- non habet cur juste queratur enim redditur
: id
tia merita mea, misericordia ejus prseveniet me. qiiod peccato jure debetur ;
quoniam unus in quo
Proinde ab illo attiibutam fortitudinem suam ad omnes peccaverunt, utique etiam in singulis qui-
illura custodiens, eodem servatore non perdidit, busque punitur. quorura poena clarius osten-
In
ditiir quid vasis misericordiae per non debitam,
• Sic Mss. et primae editiones. At Lov. : Qmc ex Deo '
Mss. Vatic. et cc, ne vel hoc non sil in eo Non inalo.
est justitia, in fide ulique est, qua, etc. * Mss. tres, ut vera.
 :

821 EPISTOLARUM CLASSIS III. m

sed veram graliam, hoc est gratuitam, conferatur. aclibustam impudenter resistitur ?curmerilisprae-

CAPUT V. —
13. UuJe autem argumentenlur ad- venirigratiaperhibetur ;qua3gratianoness(;t, si se-

versus Apostolnm apertissime (iicentem, Per uniau cundum meritum imputaretur?Cur coiitra saiutem
hominem peccatum intravil in mundum, et per qiue missa est perditis.quiB venit indignis, quam-
peccalum mors, et ila in omnes homines perlransiit, iibet acuta, quamlibet copiosa et ornata, mirum

in quQ omnes peccavei-mt (Rom. v, 12), dicentes tamen christiana disputatione contenditur ?
si

etiam parvulos propria per liberum arbitrium ha- CAPUT VI. —

16. Sed quomodo, inquiunt, non

bere peccata, twdet attendere, pigetque proferre, est apud Deum, si diligendo discernit
iniquitas
sed magis compellimur dicere. Quod enim potue- quosmerita operumnuUa cliscernuntHia, nobishoc
runt magna acuta ingenia cogitare, aut inopijB
et dicitur tanquam id Apostolus ipse non viderit, non
est tacendo vitare, aul arrogantiee contemnendo proposuerit, non responderit. Vidit utique quid iis
prreterire. Ecce, iuquiunt, Esau et Jacob intra vis- audilis liumana posset iutirmitas vel ignorantia
cera materna luctanlur, et dum nascuntur, alter cogitare, et eamdem
quaestionem sibi ipse propo-
supplantatur ab allero, atque i}i pede prxcedentis nens, Quid ergo dicemus ? inqiiit, numquid ini-
manu ' consequentis et tenentis inventa, perseve- quitas apud Deum^l Continuo respondit, Absit. Ra-
rans quodammodi) lucia convincitur. Quomodo ergo tionemque reddens cur absit, id est cur non sit ;

in infantibus hsec agentibus, nullum est vel ad bo- iniquitas apud Deum, non enim vel ait, Merita
num vel ad maium propriae voluntaiis arbitrium^ operajudicatetiam parvuIorum,etiamsiadhucsint
unde prsemia sive supplicia merilis praecedentibus in materno utero constituti quomodo enim hoc :

subsequantur ? diceret, quijam dixerat de nondum natis, et de iis

14. Ad hoc nos dicimus, ideo motus illos et lan- qui nihil adhuc egerant boni vel mali, quod non
quam litigium parvuiorum signum rerum fiiisse ex operibus, sed ex vocante diclum sil, Major ser-
niaguaruu),quia nonfuit arbitrium,sed prodigium. viet minori ? sed cum vellet ostendere cur in iis

Neque enim daturi sumus et asuiis liberum arbi- non sit iuiquitas apud Deum, ait, Moysi enim in-
trium voluntatis, quoniam hujus generis jumen- quit, Miserebor cuimiserlus ero, et misericordiam
tum, sicut scriptum est, subjugale sine voce, ho- praestabo cui misericors fuero. Quid nos hic docuit,
minis voce respo7idens vetuit prophetae demendam nisi massa primi hominis, cui merito mors
ex illa

(II Pelr. II, 16). Hi autem qui tales non prodigio- debetur, non ad merila hominum, sed ad Dei mi-
sos motus, sed voluntarios aotus, nec de parvulis, sericordiam pertinere quod quisque liberatur at- :

sed a parvulis factos esse contendunt, qui Apostolo que ita non esse iniquitatem apud Deum quia ;

responsuri sunt, qui cum et hos geminos ad docu- neque remittendo S neque exigendo quod debe-
mentum gratuilee graticecommemorandos videret, tur, iujustusest ? Ibi euim gratia" est indulgentia,
Nondum enim natis, inquit, nec aliquid aqentibus ubi justa posset esse vindicta. Et hinc evidentius
boni aut mati, ut secundum electionem propositum apparet, a poena debita liberato et gratis justifi-
Dei maneret, non ex operibus sed ex vocante dic- cato quantum beneficii conferatur qiiod alter
tum esl, Quia major serviet minori{Ro}n.i\, 1-13) ? i eequaliter reus siue punientis iniquitate, punitur.
deiude adjuugeus testimouium prophetee longe 17. Denique subjuugit etdicit, Igitur non mentis
postquidem ista dicentis, sed tamen de hac re an- neque currentis, sed miserentis est Dei :hoc prop-
tiquum Dei consilium declaraulis, Sicut scriplurn ter eos dictum est, qui per gratiam liberati justifi-
est, inquit, Jacob dilexi, Esau autem odio habui cantur. Propter eos autem super quos ira Dei ma-
{Maiach. i, 2, 3). net, quia et ipsis Deus bene utitur ad docendos
15.Nempe Doclor Gentium in fideet veritate islos alios quos liberare dignatur, subjunxit atque ait
geminos nondum natos nihil boni aut mali egisse Dicit enim Scriptura Pharaoni, Quia ad hoc te
testatur, ut gratia commendetur ut quod dictum ; excitavi, ut ostendam in te potentiam meam, et ut
est, Major serviet minori, non ex operibus, sed ex annuntieiurnomen meum in universuterra. Deinde
vocante dictum intelligatur, ut secundum electio- ad utrumque concludens, E7'go, inquit, cujus vult
nem propositum Dei maueret, nou meritum homi- miseretur, etquem vult obdurat ; profecto neutrum
nis anteiret. Nou euim dicit electionem voluntatis aliqua iniquitate, sed utrumquemisericordia et ve-
humauie sive naturee, cum par esset in utroque ritate. Et adhuc tameu audax movetur infirmitas,
mortisdamnationisqueconditio;sedelectionempro- eorum scilicet qui secundum conjecturas cordis
cul dubio gralise, quae uoq invenit eligendos, sed humani inscrutabilem altitudinem judiciorum Dei
facit, de qua et in consequentibus ejusdem Epis- cogitare conantur !

tolye loqiiens ait Sic ergo et in hoc tempore, reli-

: 18. ex adverso opponens
Hauc qucestionem sibi
quiae per electionem gratise salvae factae sunt. Si Apostolus ait Dicis ilaque mihi, Quid adhuc con-
:

autem graiia, jnm non ex operibus ;alioquin gra- queritur ? nam voluntati ejus quis resistit ? Nobis
tiajam non est gratia {Rom. xi, o, 6). Cui loco satis hoc dictum putemus. Quid ergo aliud quam quod
locusistecoucordat,ubicommemoratur,nonexope- respondit Apostolus, respondere debemusj? aut si

ribus.sedex vocantedictuui esse, Major serviet mi- et nos talia movent, quia et nos homines sumus,
nori. Utquidergo prajclarissimo gratiae commeuda-
E(ki., neque permittendo. At altere Vatic. Mss., neque
'

tori de infanture hbero arbitrioet nondum nalorum

remitlendo : quam lectionem Lov. conjiciendo assecuti
erant.
'
Sic Ms. Vatic. [manus]. ' Bad. Am. Er. Fuxensis, grata.
 .

823 S. AUGUSTINI EPISCOPI 824

siraul oportet omnes aiuiiamus dicentem, homo, 21. Quomodo, inquiunt, Esau non damnatur in
ttt qitis ? Numquid dicit fiijmentttni
rexpondeas Deo dignus, si « non ex opeiibus, sedex vocanledictum

eitjui esqiiise/inxit, Qunre me fecisti sicl Aunun hn- est, Quia mnjor servietrninoiif » Sicul eniui illius

bet potestatem /iyulus luti, ex eadcm massa facere nulla prxcesserant operu bona, ut ad (jrutiam
aliud vas in honorem, aiiud in contumeliam (fd. pertineret, sic nec hujus mala ut ad poenam perli-
IX, 14-21) ? Hflec massa si esset ita media, ut que- nere deberet Nulia planein ufroque opera vel bona
.

madmodum nihil boni ita nec mali aliqiiid mere- velmala, sed propria uterque auleiu illi uni ob-
:

retur, non frustra videretur iniquitas, ut ex ea fie- noxius erat, in quo oranes peccaveruut, ut omnes
rent vasa contumeliam cura vero per liherum
iii : in illo morerentur : quicumque enim ex illo uno
arbitrium primi hominis in condemnationem uni- multi iu seipsis futuii erant, tunc inillounus erant.
versa (iefluxerit, procul dubio quodexoafiunl vasa Proinde illud peccatum solius essel, si ex illo niillus
in honorem, non ipsius jiistitim, qua? gratiam nulla exiisset: porroautem quo erat natura coraraunis,
in

prsecessit, sed Dei misericordife ;qiiod veroin con- ab ejus vitio est nullus immunis. Si ambo qui non-
tumeliam, non iniquifati Dei, qure absit utsit apud dum propria vel bona vel mala operabantur, rei
Deum, sed jiidicio deputandum est. Hoc quisquis tamen ex origine iiascebanlur laudet misericor- ;

cum Ecclesia catholica sapit, non contra gratiam diam quihberatur, nonculpetjiidiciumquipunitur.
pro merilis disputat, sed misericordiam et judi- C.\PUT VII. ~ 22. Hic si dixerimus, Quantome-
cium Domino cantat, ut nec misericordiara recu- hus ambo liberarentur ; nihil nobis convenientius
set ingratus, nec judicium accuset injustus K dicelur, quam,homo, tu quis es qui 7'espondeas
19. Alia est namque illa consparsio de qua idem Deo ? Novit quippe ille quid agat, et qiiantus nu-
dicit Apostolus Si autem delibatio sancta est, el
: merus esse debeat priraitus omniiim liominum,
consparsio ; el si radix sancta est, et rami {Rom. deindesanctorum, sicutsiderum, sicut Angelorum;
XI, 16). Illa est ex Abraham, non ex Adam, id est atque, nt de terrenis loquamur, sicut pecorum,
ex comraunione sacramenti et simihtudine fidei, piscium, volatilium, sicut aiborum et herbarum,
non ex propagine mortali ista vero vel conspar- : sicul denique foliorum capillorumque nostrorum.
plerisque codicibus legifur, massa
sio, vel sicut in Nam nos humana cogitatione adhuc possumus
quoniara tota mortis est, cum per unum homi-
(a), dicere, Quoniam bona sunt cuncta ista quse fecit,
nem peccatiim intravit in miindum, et per pecca- quanto melius illa duplicasset, et multiplicasset,
lum raors, et ita in omnes homines pertransiit, in ut multo essent plura quam sunt si enim non ea :

quo omnes peccaverunt misericordia ex illa fit; caperet mundus, niiraquid non possel etiamipsum
ahud vas iu honorem, judicio autoraaliud in con- facere quantuiu vellet ampliorem ? El tamen quan-
tumeliam. Neque prcEcedunt merita gratiara
ibi lumcumque faceret vel illa plura, vel islum capa-
liberanfis ; neque hic effugiunt peccata juslitiam ciorem atque majorem, nihilominus eadem de
punientis.Quod quidem in <etatibus majoribus ad- multiplicandis eis dici possent, et nuliusesset im-
versus contensiosos non tam evidenter apparef, moderatus (a) modus.
ubi pro meritis hominum qualicumque velut pro- 23. Etenim etiam illiid dici potest, sive sif grafia
tec-ti obscurifate confugiunt : sed ideo contra eorum qua justificantur injusti, de qua nobis dubitare fas
contentionem illos invehit Apostolus,
quibus in non esf, sive, ut quidam volunt, semper praecedat
nondum natis, neque agentibus aliquid boni aut Uberum arbitrium, cujus meritum sequatur vel
mali, 7ion ex operibus, sed ex vocante diclum est, poena vel pr8emium, cur omnino creati sunt quod
Major serviet minori. Deusitapeccaluros,utaefernoessentignedamnandi,
20. Qua in re quoniam nimis alfa et inscrutabi- sine dubitatione prsescivif ? Quamvis enim peccata
lia suntjudicia Dei, et investigabiles viae ejus(/6irf. non fecerit, nafuras tamen ipsas, quae per seipsas
33), interim teneat homo non esse iniquitatem apud sine dubio i)onse sunt, quibus tamen ex arbitrio
Deum ; sed qua aequitate ciijus vult miseretur, et voluntatis futura essent vitia pecoatorum, et ia
quem vult obdurat, se tanquam hominem iguorare muitis talia quii)us esset geterna poena reddenda,
fateatur sane ut propter illud quod inconcus-
: ita quisnisiDeus creavit?Quare,nisi quiavoIuit?quare
sumtenet, nonesseiniquitafem apud Deura, quam- aufera voluerit, o homo, tu quis es qui respondeas
visnemo ab illojustificetur meritis praecedentibus, Deo ? Numquid clicit fig^nentwn eum ei qui se
neminem tamen obdurari, nisi merito, noverif. Pie Quare sic me fecisti^ Annon habet poiesla-
finxit,
namque et veraciter creditur Deus nocentes atque temfigulusluti,exeadem conspai-sione facere aliud
impios justificandoapoenis debitisliberare: quem- quidem vas in honorem, aliud autem in contume-
quam vero immeritum et milli obnoxium peccato liam ?
si Deus damnare creditur, alienus ab iniquitafe non 24.Atque utinam discamus quod sequitur Si :

credifur. Ubi ergo hberatur indignus, tanto debe- autem vole^is Deus osiendere i7'am, et deiyionstrare
t'ir major acfio gratiarura, quanto poena justior
potentiam suam, pertulit in multa patientia vasa
debebatur ubi autem damnatur indignus, nec
:
irx, quse perfecla sunt perditionem, ut iiobisfa-
iii

misericordia nec veritas obtinetur -. ceret divitias g Lorise sudein vasa7nisericoi'dice. Ecce
' Alias, invilus.
Bad. vero et Am. necnon Mss. dao habent, indignus ;
'Edd., nec veritasdamnatur. At Mss. omnes, obtinetur.
et melius quippe contra urgetur, Quomodo Esau non
Pioxime ante Er. ot Lov., ubi autem damnalur dignus, :

damnatur indignus, etc, supple, damnatione.

(a) Phurama. (a) Forlasse, moderalus.
 ;; ;

EPISTOLARUM CLASSIS III. 826

jam ratio reddila est homini, qnanta debuit ho- quod perierat {Luc. xix, 10) : non enim ait, Quod
niini ; si tamen vcl istam capit, qui pro siii arbi- periturumfuerat.sed^MOf/po^era^/quidostendens,
Irii lil)ertale in tanlje infirmilatis servitute conten- nisi peccato primi hominis universi generis Iiumaui

dit : ecce dictse sunt causfe. Tu ergo, qui es qui periisse naturam ? qui ergo aliter docet, et non
respondeas Deo si volens Deus ostendere iram,
;
acquiescens ei quae secundum pietatem est doctrinae

et demonstrare potentiam suam, quod et malis bene (11 7'/m. VI, 3), conira gratiam Salvatoris, et contra
uti optimus possil, malis duntaxatnon conditione sauguinem Redemptoris tanquam salvam et libe-
divina, sed vitiata voluntatis iniquitale natura, ramnaturamdefendihumanam,eLchristianolamen
quse a Deo conditore condila est bona, pertulil in censerivocabulo affectat; qiiid de parvulorum dis-
multa patientia vasa irse aptatain interitum non : cretionedicturus cur alius in vitam secundi ho-
est,

quod illi essent necessaria, sive angelica sive hu- minis assumatur, alius in morte primi hominis
mana peccala, cui nec juslilia creaturae cujusquam relinquatur?Si dixerit liberi arbitrii merita pr;eces-
est necessariased ut notas faceret divitias glorise
;
sisserespondet Apo^tolus qua3 supra diximus de
;

suae in vasa misericordiae, nc se in bonis operibus nondum [natis neque aliquid agentibus boni aut
tanquam de propriis extollerent viribus, sed hu- mali. Si autem dixerit quod adimc in libris quos
militer iutelligerent, nisi illis non debita,
Dei gratia nuperrimePelagiusperhibeturedi(lisse,defenditur
sed gratuita subveniret, id fuisse reddendum me- quamvis jam videatur anathematizasse in episco-
ritis suis, quod aliis in eadem massa redditum palijudicioPaLxvstino eosquidicuntquodpeccatum
cernerent ? AdaeipsumsoIumliKserit, etnou genus humanum :

25. Certus est ergo Dei praescientiae definitus nu- si dixeris ambe sine judicio natos, nec aliquid de

merus, et multitudo sanctoram, quibus diligentibus primi hominis damnatione traxisse profeclo quo- ;

Dewn, qiiod eis donavitper ditlusumincordibuseo- niam negare non audet in regnum coelorum adoptari
rum Spiritum sanctum, omnia cooperantur in bo- eum qui fuerit regeneratus in Christo respondeat ;

num, iis qui secundum propositum vocati sunt. quiddeillofuturura sit,quinullasuaculi)a nonbap-
Quoniam quosante pnescivit, et prcedeslinavit con- morte praeventus. Si non
tizatus,ista fuerit temporali
formes fieri imaginis Filii sui, ut sit ipse primoge- putamus esse dicturum quod inuocentem Deus,
nitus in multisfratribus. Quos autem prxdestinavit, nec habentem originale peccatum ante annos qui-
illos et vocavit hic subaudire debemus, secundum
: bus habere poterat proprium, seterna morte dam-
propositum. Suut enira et alii vocati, sed non electi nabit ; cogitur itaque respondere quod Pelagius in
ac per hoc non secundum propositum vocati. Quos ecclesiasticojudicio, utaliquo modocatholicuspro-
autem vocavit (hoc est secundum propositum) illos nuntiaretur, anathematizare compulsus est, infan-
et justificavit quos autem justificavit, illos et glo-
: etiamsinon baplizentur, habere vitam aeternam
tes, :

rificavit {Rom. vin, 28-30). Ili juntfilii promissionis, hacenim negata, quidnisi mors fetei^na remauebit ?

hi suntelectiqui per eleclionem gratiae salvi fiunt, 28.Acperboc contra sententiam Domini disputa-
uhidiclvLin est: Si autem gralia,jamnon exoperibiis bit dicentis, Patres vestri manducaoerunl manna
alioquin gratia jam non est g^'atia. Hsec sunt vasa indeserto, et mortui sunt: hicest panis qui de cxlo
misericordiae, in quibus Deus etiam per vasa irae descendit, ut manducaverit non mo-
si quis ex ipso
notas facit divitias glorise suee. Horum fit per Spi- riatur ; non enim de ista morte loquebatur, quam
ritum sanctiim cor unum et anima una(Ac^ iv, 32), necesse est patiantur etiam quide ipso pune man-
quae benedicil Deum, et non obliviscitur omnes ducaut et paulo post, Amen, amendico vobis, Nisi
:

retributiones ejus, qui propitius fitomnibusiniqui- manducaverilis carnem filii hominis, et biberitis
tatibus ejus ;
qui sanat omnes languores ejus; qui ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis{Joa7i.
redimit de corruplione vitam ej us ;
qui coronat eam VI, 49, 50, 54); utique illam quieposl hanc mortem
in misericordia (Psal. cu, 2, 2), quia non volentis futura est : et contra apostolicae Sedis auctoritalem,
neque currentis, sed miserenlis est Dei. ubi de hac ipsare cum ageretur, hoc testimonium
autem homines ad istam socielatem
26. Cseteri adhibitum est evangelicum, ne parvuli non bap-
non pertinentes, quorum tamen et animam et cor- tizati vilam posse habere credantur {Innocent. in
pus Deibonitasoperataest, et quidquid habet ipsa Epist. 182, n. 5) ; etcontraipsiusPelagii verba apud
natura praeter vitium, quod eidem inflixit super- episcopos aquibus audiebatur, expressa, ubi ana-
bientis voluntatis audacia, propter hoc a Deo prses- thematizavit eos qui dicerent infantes nou bapti-
ciente creali sunt, ut in his ostenderet hberum zatos habere vitam seternam.
desertoris arbitriumsinesuagratiaquid valeret ; et Quod propterea commemoravimus, quoniam
29.
in eorum justis et debitis poenis vasa misericordiae, quidem apud vos, vel in vestra polius civitate, si ta-
qu£e non suorumoperum meritis, sed gratuita Dei men verumestquodaudivimus,tantaproisto errore
gratia suntab illa concretione discreta, quid sibi quidam obstinatione nituntur, ut dicanl facilius esse
collatum esset addiscerent ut omne os obstruatur ; ut etiam Pelagium deserantatquecontemnant, qui
{Rom.m, 19), et qui gloriatur, in Domino glorietur hoec sentientes anathemalizavit, quam ab hujus
(I Cor I, 31). senleuliie, sicut eis videtur, verilate discedaut. Si
CAPUT VIII. — 27. Quisquis aliter docet, et non autemceduntSediapostoIicaj, vel potiusipsimagis-
acquiesoitsanissermonibusDomininostriJesuChri- troet domino Apostolorum, qui dicit non habituros
sli quidixit, Venit Filius hominis quaerereetsalvare vitam in semetipsis, nisi manducaverint carnem
 :;
:

827 S. AUGUSTINI EHISCOPI 828

liliihorainis,et biberint sanRiiinem,qiiod nisi bap- genus humanum: et quodinfantesnupernafi in illo

non utique possiint nempe aiiquando fate-
tizati ; statu sint, in quo Adam fuit ante prmvaricationem :

buntur parviilos non baptizatos vitain habere non et quod nequeper mortem vel per pnevaficntionem
po*se, ac per hoc, (piauilibel tolerabilius oiiinil>us Ad.v omni; genus humanum moriatur, rieque per
qui eliaiu piopria peccata CGinmittunt, taraen teter- resurreclionem Christi omne genus humanum re~
na morte midtari. surgat : et infanles, eliamsi non baptizentur, Aa-
30. audeant disputare, et qui-
Qnai cuiii ila sint, bere oitam aHernam : el diviles baptixatos, nisiom-
bus possuul persuadere contendant Deum justiiin, , nibus rennntient, si quid boni visi fuerint facere,
apiul qiiein uon est iniquitas, parvulos a peccatis non repulariillis, nec eos habere posse regnum Dei:
propriis innoceutes, si nec iilo ex Adam obligati et etgraliam Dei atque adjutorium non ad singulos
obstricli sunt, morte perpelua dainnaturum. Qtiod actusdari,sedin Libero arbitrio esse vel in legeatque
si absiirdissimura est et ajusliliaDei peuilus alie- doclrina: et Dei gratiam secundum rnerita nostra
num, et fainen nuUus qui se meminil calholicce dari : et filios Dci non posse vocari, nisi omnino nbs-
fidei christianum, negat aut dubitat parvulos non que peccato fuerinl e/fecli : et 7ion esse liberum ar-
accepta gralia regenerationis in Christo, siue cibo bitrium, siDei indiget auxilio ; quoniam in propria
carnis ejus et sanguinis potii, non habere in se voluntdte habet unusquisque facere aliquid, vel
vitain, ac per hoc pcEnje sempiternee obuoxios ;
non facere : et victoriam nostramnon ex Dei adju-
profecto reslat ut quiaipsinonegerunt aliquid boni torio esse, sed ex libero arbitrio : et quod poeniten-
aut inali, ideo mortis eorum justa sit pcEua, qiiia iibus venia non delur secundum graiiam et miseri-
in illo moriuntiir, in qiio omoes peccaverunt uude ; cordiam Dei, sed secundum meritum et laborem
in isto solo juslificantur ', a qiio peccatum nec eorum qui per pcenitenliam digni fuerint miseri-
originale tralii potuit, nec propriiim perpetrari. cordia.
31. Ipse vocavit nos non soium exJudaeis, verum omniaPelagiussicanat1iematizavit,quod
33. Hfiec
etiam ex Gentibus quoniam et illius Jerusalem
;
satis Gesta ipsa testantur, ut nihil ad ea quoquo
filios, qiife iuterfecit Prophetas,el lapidavit uiissos modo defendenda dispulationis attulerit ; unde lit

adse, qiiamvis ipsanolentecollegitipse quos voluit conseqiiens utquisquis sequitur illius episcopalis
{Matth. xxiu, 37), et aute incarnationem suam, aiictoritatemjudicii, etipsius Pelagiiconfessionem,
sicut ipsos Prophetas, et posteaqiiam Verbum caro hasc tenere debeat, quae semper tenuit catholica Ec-
factum est, sicut Aposlolos et hominum millia qui clesia Adam, nisi peccasset, non fuisse moritu-
:

et pretia reruin suarum ante pedes Apostolorum rum quod peccatum ejus non ipsum soiumlaese-
:

posuerunt(Ac^ u, 41,eiiv, 4, 3i, 35). Omnesquippe rit, sed et genus humanum et quod infantes :

illi lilii suut Jerusalem nolentis ul colligerentur, qiii nuper nati non sint in illo statu, in quo Adam fuit
tainen illa nolente - coUecli sunl ; de quibus dicit aute praevaricafionem, ut ad ipsos pertineat etiam
Siegoin Baelzebub ejicio dxmonia, /ilii vestri in quod breviter ait Apostolus, Per unum hominem
quo ejiciunt? Ideo iisi judices vestrierunt {Matth. mo}'s, et per unum hominem resurrectio mortuo-
XII, 27). De iis prgedictuiu erat ; Si fuerint filii Israel rum. Sicut enim in Adam omnes morimitur, ita
sicut arena maris, reliquixsalvse fient {Isai, x, 22 et in Chrislo omnes vivificabuntur (I Cor. xv,
Osee ], 10 ; Roni. \x, 24-27). Nou potest excidere 21, 22). Uude tit ut infantes non baptizati, non
verbum nec repuht plebem suam quam praes-
Dei, solum regnum ccelorum, verum etiam vitam
civit, qusetamen reliquice per electiouemgratiae sal- asternam habere non possint. Confiteatur etiam,
vae factae sunt. Si aute.m grntia, qiiod sa^pe dicen- divitesbaptizatos, etiamsidivifiis suis non careant,
dum est,yam nonex operibus ; alioquin gratiaiam et sint tales quales ad Timotheum describit Apos-
non est gratia ; non htec utique nostra ,sed Apostoli tolus dicens, Praecipe divitibus hujus mundi non
verbasunt (/?om. xi, 2, 5,6). Quodergoad Jerusalem superbe sapere, neque sperare in incerto divi-
nolentem coUigi liHos suos ille clamabat, hoc nos tiurum, sed in Deo vivo, qui prsestat omnia abun-
clamamus adversus eos qui tilios volentes Ecclesias danter ad fruendum divites sint in operibus bonis,
,•

colligi nolunt : nec saltem post judicium (a) quod faciletribuant, communicent, Ihesaurizentsibi fun-
de ipso Pelagio in Palaestina factum est,corriguntur damentum bonnm infuturum,"ut apprehendant ve-
de quo damnatus exissel, nisi objecta sibi contra ram vitam (1 Tim vi, 17-19), non eos regno Dei
gratiam Dei, dicta quae obscurare nou potuit, ipse posse privari. Fafeatur gratiam Doi et adjutorium
damnasset. etiaiu ad singulos actus dari ; eamque non dari se-
CAPUT IX. — 32.
enim quae, quo mo-
Praeter illa cundum merita nostra, ut vera sit gratia, id est
do potuit, ausus est quaiicumque ratione defendere, gratis dafa per ejus misericordiamqui dixit, Mise-
objecta quaedam sunt, quae nisi remota oinni ter- rebor cui miserlus ero, et misericordiam prscstabo
giversatione anatliematizasset,ipse aualhematizatus cui misericors fuero (Exod. xxxm, 19). Fafeatur
exisset. enim eum dicere 0««a .^rfam
Objectum est : filios Dei vocari posse illos qui quotidie dicunt,
sive peccaret, sive non peccaret, moriturus essct Limitle nobis debila nostra {Matt/i..\i, 12) : quod
et quod peccatum ejus ipsum solum Issserit, et non utique veraciiernon diceront, si essent oiuniiuodo
sinepeccato, Fateaturesseliberumarbitrium, etiam
' Ms. Sulp., vivificaniur.
* Mss. Vatic., il/o volenle. si diviuoindigetadjutorio. Fateatur quandoconlra
(o) Diospolitanuiu. tentationesconcupiscenliasqueillicitasdimicamus,
 S29 EPISTOLARUM CLASSIS III. 830

qaaravis et illic habeamus propriam volimtatera, quae Jerosolymitanae anlistes Ecclesiaj (a), sicut in
non taraen ex illa, sed ex adjutorio Dei nostram eisdera Geslis legitur, ipsi Pelagio se dixisse cora-
provenire vicloriam. Non enim aliter veriun erit meraorat, cum ad eum
perlatum esse quod sine
quod Apostohis ait Non volentis neque currenlis,
:
gratia Dei diceret absque peccato iiominem esse
sed misereniis est Dei. Fatealnr seeundura Rratiam posse ? Hcfic sunt enim ab illo dicta tria testimonia
etmisericordiam Dei veniam poeniteatibus dari, non valde magna contra hujusmodi impiam pra^sump-
secimdum merita eorum quandoquidem eliam ;
tionem, quod Apostolus ait PIus omnibu^ illis labo-:

ipsam paiuitentiam donum Dei dixit Apostolus, ravi; non ego autem, sed gratia Dei mccum (l Cor.
ubi de quibusdara Ne forle det illis Deus pce-
ait :
XV, 10) ; et, Non volentis, neque currentis, sed mise-
7iitentiam(U Tim. n, 25).HtBComniasimplicitersine rentis est Dei {Rom. ix, 16) ; et Nisi Dominus wdifi-
ullis fateatur ambagibus, si quis in auctoritatem cavertt domum, in vanum laboraverunt xdificantes eam
cathoiicam et in ipsius Pelagii expressa ecclesias- (Psal. cxxvi, 4). Quomodo ergo quod Deus jubet,
ticisGestisverba consentit. Neque enim illaqusehis sine adjutorio ipsius vel difticile impletur, cum si

sunt contraria, veraciter aoathematizata esse cre- Dominus non aediticet, in vanum aediflcans iabo-
dendum est, nisi haec quibussunt contraria, fideli rasse dicatur; neque scriptum sit, Est quidem vo-
cordeteneantur.etapertaconfessionepromantur. lentis, atque currentis, facilius autem miserentis
CAPUT X. — 34. Nec ia istis libris recentioribus, est DeijSed scriptum sit,iVon volentis,nequecurrentis,
quos idem Pelagius post illud judiciiim dicitur sed mtserertis est Dei ; non quia nuUa est hominis
edidisse,quamvis adjutorio divinee gratiae con- volunlas atque cursus sed quia nihil potest, nisi
'

hac re senliat satis evi-

sentire videatur, quid de ille misereatur nec Apostolus dixerit, Et ego, sed
:

denler apparet. Aliquando enim ita paribus mo- dixerit, Non ego autem, sed gratia Dei mecum : non
mentispotestatem voluntatis aequa lance perpen- quia ipse nihii boni agebat, sed quia nihil ageret,
dit, utquanlumad peccandum, tautum etiam ad • siillanon adjuvaret? Quanquam illa possibilitas
non peccandum valere definiat quod si ita est,nul- : liberi arbitrii tam in bonum quam in raalum ex
lus locusadjutorio gratitereservatur, sine qua nos cequa lancisperpensione nec huic facilitali locum
dicimus ad non peccandum nihil voluntatis arbi- relinquit,quam saltem videturesse confessusdicen-
trium valere. Aliquando autem quotidiano gratiae do, Facilius possunt implereper gratiam, facitius im-
Deimuniri nosconfiteturauxilio, quamvis habea- pletur per gratiam bonum *, facillime autem sinegra-
mus adnon peccandum forte ac tirmum liberum tiafitmalum: profectoista possibilitasnonaequalan-
arbitrium quod utique invalidum et intirmum
: ce perpenditur.
debuit contiteri, donec sanentur omnes languores CAPUT X[. — 37.
Sed quid plura? Non solum ad
aniracC nostrae. Non enim pro intirmitate corporis istos vitandos cautiesse debemus, verura etiam ad
precabatur, qui dicebat, Miserere mei, Domine,quo- docendos vel monendos, si patiautur, pigrescere
niam infirmussum ; sana me,Domine,qu.oniamcontur- nondebemus.PIus eis tamensine dubitationeprses-
bata sunt ossa mea :na.m ut ostenderet pro anima tamus, si utcorrigantur oremus, ne cum tantis in-
se rogare, secutus adjunxit, et antma mea turbata geniis vel pereant, vel alios perdant priBsumptione
est valde {Psal,wi, 3, 4). damnabili quia zelum Dei habent, sed non secun-
:

35.Videtur ergo auxilium gratiae tanquam ex
abundanti putare concedi, id est, ut etiamsi non
concedatur, habeamus tamen ad non peccandum
forleactirmumliberum arbitrium. Quod ne
memurde illotemere suspicari,et fortasse quisdi-
cat ' sic eum sentire forte ac tirmum ad non pec-
candumliberumarbitrium(quamvissineDeigralia
id effioereatque adimplerenon possit), sicutsanos
ocuJos firmos dicimus ad videndum, quod tarnen
nullomodo facere possunt, si desitlucis auxilium;
alio loco quid diceret, vel quid putaret ostendit,
ubi ait, Ideo Dei gratiam hominibus dari, ut quod fa-
cere per liberum jubentur arbitrium,
implere per gratiam.Uliqne cum
vull intelligi, nisi et gratia si desit,;posse per
rumarbilrium,velfacile, vel etiam
dum scientiam ; id est, justitiam qux a Deo est igno-
ranles, et suam volentes constituere, justitise Dei non
sunt snbjecti (Rom. x,2, 3). Quibus utique, quoniam
existi- christiani appellantur,magis observandum est quara
Judaeis, de quibus hoc dixit Apostolus, ne offen-
dant in lapidem offensionis [Id. ix, 32), velut argute
defendendo naturam et liberum arbitrium, que-
madmodum philosophi hujus mundi, qui vehe-
menter egeruut ut putarentur vel putarent sibi
beatam vitam virtutae propriae voluntatis effice-
re (b). Caveant ergo isti ne per sapientiam verbi
evacuent crucemChristi (I Cor. i, 17), el hoc sit eis
facilius possint oflendere in lapidem otiensionis. Natura enim hu-
dicit, facilius, quid mana etiamsi in illa integritatein qua conditaest
hbe- permaneret,nuIlo modo seipsam Creatore suo non
difticile queedi- adjuvante servaret cum igitur sine Dei gratia sa-
:

vinitus jubentur impleri (a) ? lutemnon possitcustodirequam accepit quomodo ;

36. Ubi est ergo, Quid est homo, nisi ^ quod memor
esejus (Psal. vni, 5)?
'
Sic Mss.melioris noti^.AtBad. Ara.et Er. Nonquia :

Ubi postremo illa testimonia, in illa esl hominis atque voluntatis'concursus. Lov. Non :

quia nullus est hominis atque voluntatis cwrsus. Mss. duo,

' Sic juxta Ms. Sulp. Lov., ul aliquanlum eliam. An- voluntas alque concursus.
tiquiores Edd. et Mss. quatuor, ut quantuin etiam. [Ut * Mss.duo omilluni.per gratiam bonum. Codex excusus
aliquantum eliam.] Lovanii, an. 1647 Farilius possunt implere.Si enim. per
:

* Bad. Am. et Ms., dicaf non sic eum. gratiam lex facilius implelur, etc.
" Edd., homo, quod. At Mss., homo. nisi quod. (a) Joannes.
(a) Vid. lib. de Gralia Christi, c. 7, 26 et seqg.
(b) Vid. supra, epist. 155, n. 2et seqq.
 !

831 S. AUGUSTINI EPISCOPI 832

sine Dei gralia polest reparare quam perdidit ? do,expeclans redemplionem corporis tui, etnon-
38. iNon uutem ideo proislis non orare debemus, dum re, sed spe salvum te esse cognosceus {Hom.
quia si non r,orrif,'iinlnr, eorum iinputandum est viii,23, 24).
vohuitali, (pii noluut crodere ctiam ad lioc ipsum 41. Sed fortassistu ahumin te transfigurasli.cum
sibi necessariam gratiam Salvatoris, quod putant haec diceres, uec aliquas de carne concupiscente
consislere in solis viribus voluntatis. Nam et illi adversus spiritum^qoamvis ei non consentias.mo-
quibus sunt isti in hac causaomnino similiimi, de lestiasimportunaspateriset odiosas verumtameu :

quiinis lioc di.xit Apostolus, quod tynoranles Dei et tu.el quisquishiec patitur,et gratiam Christi per
juslitiam, et suam volentes constitueve, justitiie Dei quam de corpore mortis hujus liberetur exspectat,
non sunt subjedi, profecto sim voluntatis vitio non nondum quidem evidenter in seipso, sed in illo

credebant. Non enim utessent infideles, cogeban- homine latenter ibierat,quaudo cibus vetitus tan-
tur in vitium ; sed uolendo credere, iutidelitalis cri- gebalur, et concipiebatur louge laleque percunc-
mine non carebant. Ettamen quia voluntas, ut ad tos itura perditio. De orando autem, el gemilihus
vera credenda moveatur.non sibi sufficit, nisi per flagitando proficiendi ac recte vivendi adjutorio,
gratiam Deus opituletur, dicente ipso Domino cum quae tiia non fervetepistola ' ? quid quan-
est tui
de non credenlibus loqueretur, yemo vcnit ad me, tumcumque sermouis; ubi uon sit sparsum geme-
nisi ei datum fuerit a Patre {Joan. vi, 66), propter bunclapietatquodinorationedicimus^A^^enostn/cras
ho'^ et Apostolus, quamvis eis instanter Evange- in tenlalionem(itfaii/i. vi, 1.3), Invicem itaque nos et

liumproedicaret, parum tamen esse credebat, nisi consolemur in his omuibus,etexhorlemur,elquan-

pro illis etiam oraret ut crederent : ait enim, Fra- turadatDominusadjuveuuis. Quaeautem,et de qui-
tres, hona volunlas quidem cordis mei, et deprecatio bus audierimus quae multum dolemus et facile
ad Deum fit proillis perhibero quia zelumDei habent, crederenolumus audiet a communi amico Sanc-
;

sed non secundiim scientiam, etc. Oremus ergo pro titas tua, quo in Dei misericordia cum salute re-
illis, sancte frater. meante speramus nos de omnibus fieri posse cer-
CAPUT XI!. — 39. Cernis quippe nobiscum quam tissimos.
malo errore teneantur.Fragrantenim epistolae tuae
odore sincerissimo Chrisli, ubi germanissimus gra- DE SUBSEQUENTE EPISTOLA.
tiaeipsius dilectoret confessor appares. Sed quod (lIB. U rtETRACT. C\P. XLlx).

diu lecum ex hac re loquendum putavimus,primo De prsesentia Dei scripsi librum,ubi nostra inlenlio

quia jucundissimum est.fecimus quid enim debet :

contra hasresim Pelagianammaxime vigilat, non ex-
esse jucundius, vel infirmis gratia qua sanantur, pressenominalam sed in eo etiam de prxsentia natu-
:

vel pigris gratiaqua excitantur,vel volentibusgra- r;e,quem Deum verumet sumnium dicimus, et de tem-

tia qua juvantur ? deinde, utsiquid nostra dispu- plo ejus operosc ac subtililer dispulatur. Ilic libcr sic

tatione Deo adjuvaute possemus, tua, non fides, incipit : « Fateor me, frater dilecilissime Dardane. »
sed fidei contra tales adminiculetur assertio, sicut
nos quoque in hanc facultatem tu* Germanitatis DE PR^SENTIA DEI
lilleris adjuvamur.
LIBER,
40. Quid enimuberius etveracissimaconfessione SEU
plenius, quam illud est in quadam epistola tua, EPISTOLA CLXXXVIl '(a).

ubi naturam nostram non mansisse, ut condita Respondet ad duas quwstiones Dardani, interroganlis
est, sed viliatamesse per illum generis humani pa- primo de Chrislo,quomodo nuncin ccelo sit,qui latro-

trem, humiliter deplorasli dicens : Pauper ego et ni in cruce dixerit eum secum illo die futut^um in

dolens, qui adhuc terrense imaginis squalore concretus paraliso ; num forle quia Christus ubique existit,an

sum, et plits de primo quam de secundo Adam carnis quiaparadisusin ccelositus est: secundo de parvidis,

scnsibus et terrenis aclibus refero, quomodo tibi au- utrum non Deum noverint,etiam in utero existentes,

debo me pingere, cum coelestis imaginis inficiator pro- siquidemJoannes in utero exsullavil acl prxsentiam
bercorruptione terrena^ Utrinque me concludit pudor. malris Domini.
Erubesco pingere quod sum ; non audeo pingere quod CAP. PRmUM.— l.Fateorme, fratrerdilcctissime
non sum : odi quod sum ; et non sum quod amo. Sed Dardane {b), illustrior mihi in charitate Christi,

quid misero mihi proderit odisse iniquitatem, et amare * Edd. Qiieni tua non ferirel epislola. Sed melius
:

Mss., quce tiia non fervet, id est qnae ex tuis epistolis.etc.

virtutem ; cum id potius agam quod odi, nec elaborem •
Gorrecta ad a. bg. bl. c. cc. If. g. gv. j. n. s. vc. vd.
piger id potius agere qiiod amo ? Ipse discors et intes- duosbn. duos sb. duos t. quin^ue v. et ad Am. Bad.
tino bello dtstrahor,dum spiritusadversus carnem,caro Er. Lov.
(a) Alias 57 quoe aulem -187 erat,
: nunc in Appendice
adversus spiritum dimical, et lex corporis lege peccati est 6. Scripta sub mediuia an. 4J7.
legem mentis impugnat. Infelixego, qui in me venena- (b) Intelligitur fere ex iis quns in hoc vino agnoscit
cuin sublirai dignitate conjunclas animi dotes, illum
tum inimicx arhoris guslum nec crucis ligno digessi ipsum csse Dardanuin pra'fectuia Galli.irum insignenti
Diirat enim mihi illud per Adam ' virus paternum, cui ctiam Ilieronymus proponenti qua'Stioneni quain-
quo universitalem generis sui pater prxvaricalus in-
dam de terra promi.ssionis rescripsit circiter annum
Chrisli 414, in iiiec vcrba « Qua-ris, Dardane, Ghrislia-
:

fecit {Paulinus, in Episl. 8, ad Severum) : et ccet^ra « norum nobilissime, etnobilium christianissime, » ctc,
Et epiitolam finiens « llrec tibi, aif, vir cloquenlissi-
qucB de hac miseria multaconnectis - ingemiscen-
:

« rae, in duplicis proefecturoc honore transacla> nunc in

» Apud Paulinum legitur, ab Adam. « Ghristo honoratior, tumultuariaet brevi lucubralione
* Mss. tres, contexis. « dictavi, »

I
 ;

833 EPISTOLARUM CLASSIS III. 834

quam hujus saecnli dignitate,lilteris tuis tardius

in anima carni, velanimaeipsimenshumanadefuerit.
respondissequain debui. Cujus rei causas nolleui ri.Siergosecundumhomineraquera Verl)uraDeus
quoereres, ne molestius mc feras diulius exciisan- suscepit, putaraus dictuin esse, Ilodie rnecumerisin
tem, quara pertulisti tardius rescribentem cum ; paradiso, non ex his verbis in coelo existimandus

egote malim eirensionimeoefacileignoscere, quam estesseparadisus:nequeenira ipsodieincoelofutu-

de mea defensione judicare quaeciimque : illoe rus eral horaoChrislus Jesus;sedin infernosecun-
causee fuerint, crcde nuilum lui apud me esse po- duiu aniraum, in sepulcro autem sccundura car-
luisse contemptum. Imo enim velocissime rescrip- nem. Et de carne quidem quod eo die in sepulcro
sissem, si secontempsissem. Nec modo quia tan- sit posita, manifestissimum est Evangelium quod :

dem aliquando rescripsi, ideo saltera tandem ali- vero illaanima iu infernum desceuderit, apostolica
quando dignum aliquid te lectore molitus sura, doctrina praedicat quandoquidem beatus Petrus
;

et quod meritopossim tuonomineprijenotare sed ; ad hanc rem testimonium de Psalrais adhibet, ubi
rescribereutcumquejam malui.quam pati ethanc praedictum esse demonstraf, Quonian non derelin-
aestatem '
rae hujus officii debitore transire. Nec ques animam meam in inferno, neque dabis sanctum
tua rae dignitasterruit fecitque cunctantem, cum tuum videre corruptioneni (Act. u,27, elPsal.xv, 10).
sit humanis tua gratior quam illa suspectior. Sed Illuddeanimadictumest, quianon ibi estderelicta,
unde te magis amo, hinc difficilius undesufficiam unde tam cito remeavit illud de corpore, quod ia
:

tantne aviditali rehgiosi tui araoris invenio. sepulcro corrumpi celeri resurrectione nou potuit.
Huc accessit, quod preeter mutufe charitatis
2. Sed iu sepulcro paradisum nullus intelligit. Et si
flammam, qua ht ut etiaiu eos, quos nunquam vi- quisquam esset itaabsurdus, ut hoc sapere corna-
dimus, diligamus, dum eos habere quod dihgimus retur, eo quod illud sepulcrura iu horto erat certe ;

credimus, ubi me utiquc praevenisli, fecistique ut hinc ab ista opinione revocaretur, quod ille cui dic-
verear in rae decipi opinionem alque exspectatio- tum esf, Hodie mecum eris in paradiso, non ille die
nera tuam : praeter hoc ergo mihi tales quiiesliones fuit cura Christo iu illo sepulcro nec ejus fidei pro :

in tua epistola proposuisti, quaesi a quohbet propo- maguo munere offerretur sepultura carnis, nihil
sittTe forent, otioquoque meo, quod mihi defit, non gaudii vel doloris in morte sentientis, cuui ille de
parvum negotium propo-
fierent *. Cura vero abs te requie ubi sensus est cogitaret.
nuntui", cui profunda riraanti solutionis earura su- 6. Restal igitur ut, si secundura hoiuinem dictum
perficies nequaquam sat est, et proponuntur occu- est, Hodie mecum eris inparadiso, in infernointel-
patissimo aliorumque curarum molibus vaHato et ligatur esse paradisus, ubi erat eo die futurus secun-
obstricto ; tufe prudentife est etbenevolenliae cogi- dum humanara animam Christus. Iltrum autem
lare quamplacidum habere debeam, vel quod
te sinus ille Abrahae, ubi dives impius cum in tormenlis
diu non respondi, vel si etiam nunc pro tuae in- esset iuferni, requiescentem pauperem vidif, vel
tentionis granditate nonrespondero. paradisi censendus vocabulo, vel ad inferos perti-
CAPUTII. —
3 Queens igi\,u.v, Mediator Dei et homi-
. nere existimandus sit, non facile dixeriiu. De illo

num homo Chnstns Jesus quomodo nunc esse cre- quippedivitelegirausdictumesseji/or^n (/6- esiau^em
datur in coelo, cum ipendens in ligno, jamque mori- et dives, et sepultus esl in inferno et, cum apud infe-
tvrus, latroni credenti dlxerit : Hodie mecuvi eris ros m <or?nenfis esseMn pauperis autem morfe velre-
in paradiso {Luc. xxiu, 43). Et hiuc fortasse intel- quie non sunf inferi uominafi sed, Conligit, inquit,
:

ligendum dicis paradisum, quasi in aliqua coeli mori inopem illum, et auferri ab Angelis in sinum
parle positum, aut, quia ubique Deus sit, hominem Abrahse. Deinde ardenti diviti dicit Abraham, 7n-
quoque illura qui in Deo sit ubique diirusum ex ; ter nos etvos chaos magnum firmatum est [Luc. xvi,
hoc nimirum intelligi volens etiam in paradiso esse 22-26) : tanquara inter inferos sedesque bealorum.
potuisse qui ubique sit. Non enim facile alicubi Scriptui-aruiu inferorura
4. Ubiegoquajro, vel potius agnoscoquemadrao- nomeu posiluminvenitur iu bono Uude ef iam quaeri .

dum accipias hominem Chrisfum. Non ulique sicut solet, siuonnisipcenalia recteintelligunturinferna,
quidam Verbum Dei et carnem, hoc est
lieeretici, quomodo animam Domini Chrisfi pie credaiuus
sine aniuiahumana ut Verbum esset carni pro ; fuisse in inferno.Sed bene respondefur ideo des-
anima vel Verbum Dei et animam et carnera, sed
: cendisse, ut quibus oporfuit subveniret unde bea- :

sine mente humana ut verbura Dei esset animce ; tus Petrus eura dicitsolvisse dolores inferni, in qui-
promentehuraana (a).Non utiquesicaccipishomi- bus iiupossibile eraf feneri euiu [Act. ii, 24). Porro
nem Chrislum, sed sicut superius locutus es, ubi si utraque regio et dolenfium et requiescenfium, id

aistiChristuraomnipotenteraDeumeateratiouecre- est, et ubi dives ille torquebatur, et ubi pauper ille

Deum non crederes, nisi perfec-
dulitatis accipere. ut laetabatur, in inferno esse credenda est quis audeat ;

tum etiam hominem credidisses. Profecto cum dicis dicere Domiuum Jesum ad poenales inferni parles
homineraperfectum,totaminio uaturamhumanam venisse tantumraodo, nec fuisse apud eos quid in
vis intelligi : non est autemhorao perfectus, si vel Abrahae sinurequiescunt ? Ubi sif fuit, ipse estiutel-
' Edd., cBtalem. At Mss. sexdccim, aslatem. ligendus paradisus quem latronis aniraae illo die
* Sic. Mss. oranes ubi Er. et Lov. liabent,
: quodmihi dignatus est polhceri. Quae si ifa sunt, gencrale
deest, non parvum negotium facerent.
(a) Ariani.ex hb. deHgeresib., c.49; et Apollinaristte,
paradisi nomeu est, ubi feliciter vivifur. Neque enim
Ulua., c. 55. quia paradisus est appellatus ubi Adam fuil ante
 ;

835 S. AUGUSTINI EPISCOPI m

poccattim.propterea Scriptiira prohlhita esteliam. 10. Noli itaque dubitare ibi nunc esse homineiu
Kcclesiarn voiiareparadisum ciim fniclii pomorum. Christum Jesum, unde venlurus est ; mfMuoriter-
CAfLirill. — 7.Hst autemsensiismiiltoexpetlilior, que reoole, et lideliler tene christianain coufes*
etabhisomuibusaml)iguitatibiisliber,sinonsecua- aionem, quoniam resurrexita mortuis, ascendit
dum i(I quoil homo erat, sed secuniium id quod in coeliim, sedet ad dexteram Patris, nec aliunde
Deus erat 'lliristus dixisse accipiatnr, Hodie mecum qiiain inde venturus estad vivos raortuosque judi-
eris in paradisn. Homo qaippe Christus illo die se- candos. Kt sic venturus est, illa angelica voce lea-
cundum carnem in sepulcro, secundum animam tante, quemadmodum ire visus est ia coehiin {Act.
in inferno futurus erat Deus vero idem ipse Chris- : 1, 10, i i), id est in eadem carnis forma atque subs-
tus semper esl. Kst enim lux qune liicet
ul)iqiie tanlia ;cui profectoimmortalitatem dedil, naturam
etiam in lenebris, quamvis eam tenebr<B non com- non abstulit. Secuudum hanc formam non est pu-
prehendant {Joan. i, 5). Est Virtus et Sapieutia Dei, tandus ubique dittusus. Cavendum est enioi ne ita
de qua scriplum est quod attiugat a tine usque ad divinitatem astruamus hominis, ut veritalem cor-
finem fortiter, et disponat omnia suaviter {Sap. vin, poris auferamus. Non est autem conseqiieus ul
I); et atliiigat ubique propter suam muudiliam, quod in Deo est, ita sit ubique, ul Deus. .\am et de
etnihil inquinatum in eam incurrat {Id. vii, 24). nobis veracissima Scriptura dicit quod iUo vi- m
Ubicumque ergo sit paradisus, quisquis bealorum vimus, movemur el sumus {Act. xvii, 28), nec tamea
ibi est, cum illo ibi est, qui ubique est. sicut ille ubique sumus sed aliter homo ille in Deo,
;

8. Cum euim sit Christus Deus et liomo ; Deus quoniam alitcr et Deus ille in homine, proprio quo-
utique unde Ego el Pater unum sumiis {Joan.
dicit, dam et singulari modo. Una enim persona Deus
X, 30) homo autem unde dicit, Pater major me est
; homo est, et utrumque est unus Christus Jesus ;

{Id. XIV, 28) idemque Filius Dei unigenitus a Pa-

; ubique per id quod Deus est, ia coelo autem per id
tre, et fdius hominis ex semine David secundum quod homo.
carnem utrumque in illo observaudum est cum
: CAPUT IV. — H. Quanquam et in eo ipso quod
loquitur, vel cum de illo Scriptura loquitur, et quid dicitur Deus ubique diffusus, carnali resistendum
secundum quiddicatur intuendum. Nam sicut unus est cogitationi, et raens a corporis seasibus avo-
homo est aniuia rationalis et caro, sic etunus Chris- canda, ne qiiasi spatiosa raagnitudine opinemur
tus est Verbum et homo. Proinde quod ad Verbum Deum percunctadiffundi, sicuthumus, aut hiimor,
attinet, creafor estChristus ;Omnia enim peripsum aut aer, autluxistaditFunditur (omnis enim hujus-
facta sunt {Joan. i, 3) : quod vero ad hominem, cemodi magnitudo minor est ia sui parte quam ia
creatus * est Christus ; Factus est enim ex semine toto) ; sed ita potius sicuti est magua sapientia,
David secundum carnem{Rom. i, 3), et in simiiitu- etiam in homine cujus corpusest parvum. Et si duo
dinem hominum factus (Philipp. n, 7). Item quia sunt sapientes, quorum sit alter corpore grandior,
in homineduo sunt, anima et caro secundum ani- ; neutersapientior,uonestilIainmajoremajor,minor
mam tristis fuit usque ad mortem {Matth. xxvi, in minore, aul minor in uno quam in duobus sed ;

38),secundumcarnempassusestmortem(.4c/.iii,18). lanta in hoc quanta in illo, et tanta in unoquoque

9. Nec tamen cum Filium Dei Christum dicimus, quanta in utroque neque enim si aequaliter sunt
:

hominem separamus Christum ; aut cum eumdem omnino sapientes, plus sapiunt ambo quam sin-
filium hominis dicimus, separamus Deum. Secun- guli ;quemadmoduin si pequaliter sint immortales,
dum hominem namque in terra erat, non in coelo non plus viviint ambo quam singuli.
ubi nunc est,quaDdo d\c&haL\,,Nemoascenditin cce- 12. Ipsa denique immorlalitas corporis, quae ia
lum,nisiqui de coelo descendit ,Filius hominis quiest Christi carne preecessit, nobisqueiin finefuturapro-
in coelo {Joan. iu, 13) quamvis secundum id quod
:
mittitur, cum magna sit res, non est profecto mole
Filius Dei erat, esset in coelo secundum id vero ; magna ; sed licet corporaliter habeatur, incorporea
quod filius hominis erat, adhuc esset in terra, non- quaedam excellentia est. Nam cum ipsum immor*
dumque ascendisset in coelum. Similiter cum se- tale corpus minu^s sit in parte quam in tolo, im-
cundum quod Filius Dei est, sit Dominus gloriae
id mortalitas ejus partequam in toto;
tam plenaesl in
secundum id autem quod est filius hominis, cruci- et cum sint aliis alia majora, non tamen aliis alia
fixus sit ait tamen Apostolus
; Si enim cognovis- : immortaliora sunt membra. Sicut nunc quando ex
sent, nunquam Dominum glorix crucifixissent omni parte sani sumus secundum modum preesen-
(1 Co;'.u,8). Ac per hoc et filius hominis secundum tis in corpore sanitatis, non quia major estmanuj
Deum eratincoelo, etFiliusDeisecundumhominem tota quamdigitus, ideo manus totius sanitatem ma-
crucifigebatur in lerra. Sicut ergo potuit recte dici jorem dicimus esse quam digiti sed in illis inae- ;

Dominus gloriee crucifixus, cum ad solam carnem qualibusaequalis estipsa, quandoitabrevioragran-

illa passio perlineret : ita recte dici potuit, Hodie dioribus comparantur, ut quod tam magnum esse
mecum eris in paradiso, cum juxta humanam hu- non potest quam est aliud, possit tamen esse tam
militatem, per carnem in sepulcro, per animam sanum. Esset autem major sanitas in majoribus
in inferno die futurus esset juxtadivinam vero
illo ; membrisj si essent majora saniora cum vero noa :

immutabilitatem nunquam de paradiso, quia ubi- est ita, sed majora atque minora tam sana sunt,
que est semper, recessissel. dispar est profecto in membrorum raolibus quan-
' Edd., creatura esl. Mss. septemdecim, creatus est. titas, sed par est in disparibus sanitas.

ill
 ! ; .
;

837 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 838

13. Ciim ergo sit corpiis aliqna substanlia, quan- ait Aposloliis, vel quod jam dixi, vel eliam illnd •
titasejusest inmaguiluciiuemolisejiis; sanitasvero Nescitis quia tempLum Deieslis, etSpiriius iJei ha-
ejns nonquautitas, sed qualitas ejus est. Nonergo bitut in vobis (Id. iii, 16)5* Uiide et e contrario de
potuitobtinerequantitas corporis, quodpoluitqua- quibiisdara dicit: Quisquis autem Spiritum Chrisli
litas. Nam ita distautibus partibus, queesimiil esse non hahet, hic non est ejus (Hom. vui, 9). Quis porro
non possunt.quoniam sua qufeque spatialocorum audeat opinari, nisi quisquis inseparabilitatem pe-
tenent, minores rainora, et majora majores, non nilusTrinitalis ignorat, quoii in aliquohabitare pos-
potuit esse in singulis quibusque parlibus tota vol sit Fater aut Filius, in quonon habitet Spirilussanc
lanta.sedamplior estquantitasiu amplioribuspar- tus, aut in aiiquo Spiritus sanctus in quo non el
libus, hreviorin brevioribus, et innuilaparle tanta Paler el Filius?Uudefalendum esl ubiqueesse Deura
quantapertotuni:qualitasverocorporis,qucesauitas perdiviuitatisprcesentiam, sednonubiqueperhabi-
dicitur,cuinsanumcorpusesttotum,tanlaestinma- tationis gratiam. l'ropter hanc euim habitationem
joribus, quanta in niiuoribus partibus; nou enim ubi procul duhio gratia dilectionis ejus aguoscitur,
qucB minus magneesuut, ideominus saucB sunt, aut non dicimus, Pater uoster qui es ubique, cum el hoc
qua3 ampliores ideo saniores. Absit ergo ut quod verum sit, sed, Pater noster qui es in c<elis (Matth.
potestin corpore qualitas creati corporis, non pos- VI, 9) ut templum ejus potins in oralione comme-
;

sil in seipsa substanlia Creatoris. moremus.quodetnosipsiesse debemus,etin quan-

14. Est ergo Deus per cuncta diffusus. Ipse quippe tuiu sumus, in tantum ad ejus societatem et adop-
ail per prophelam, Coelum terram ego impleo et tionis familiam pertinemus. Si enim populus Dei
(Jer. xxni, 24); et quod paulo ante posui de sapien- nondum factus eequalis Angelis ejus adhuc in is-
tia ejus, Atiingit a ftne usque ad fmem fortiter, et ta peregrinatione dicitur templum ejus, qaanto ma-
disponit omnia suaviter (Sap. viu, itemque scrip- 1 ) ; gisesttemplumejusinccelis,ubiestpopulusAngeIo-
tum est Spiritus Domini rcplevit orbem terrarum rum, quibus aggregaudi et coeequandi sumus, cum,
(Id.\, 7) ; eiquedicitur in quodam psalmo, Quo abi- finita peregrinatione, quod promissum est sum-
bo a spiritu tuo, et a facie tua qiio fugiam ? Si as- pseiimus !

cendero in ccelum, tu ibi es ;si descendero ad infer- 17. Cum ubique est, non in omnibus
igitur qni
num, ades^ (Psal. cxxxvui, 7). Sed sic estDeusper habitet;etiamiuquibushabitat, uongequaliterhabi-
cuncta ditfusus, ut nousitqualitasmundi ;sedsubs- tat. Nam unde est illud quod Elisaeus poposcit, ut
mundi, sine labore regens, et sine
tantia creatrix dupliciter in eo fieret Spiritus Dei -qui erat ia Elia
onere coulinens muudum. Non tamen per spatia (IV Reg. u, 9) ? et unde in omnibus sanctis sunt alii
locorum,quasi molediffusa, ita utin dimidiomiindi aliis sauctiores, nisi abuudantiushabendo habitato-
corpore sit dimidius, et in alio dimidio dimidius, rem Deum? Quomodo ergo verum supra dixiiuus,
atque ita per lotum totus sed in solo coelo totus,
: quod Deus uhique sit totus, quando in aliis est am-
el iu sola terra totus, etin coelo et in terra tolus, et plius, in aliis minus ? Sed non esl negligenter
uullo contentus loco, sed in seipso ubique totus. intueudum quod diximus, in seipso esse ubique to-
15. Ita Pater, ita Filius, ita Spiritus sanetus, ita tum. Non ergo in eis quia alii plus eum capiunt,
Trinitas unus Deus. Neque enim mundum inter se alii minusi. Ideo enim uhique esse dicitur, quia

in diviserunt, quas singulas singuli

tres partes nulli parti rerum absens est ideo totus, quia uon ;

implercnt, quasi non haberet ubi essel Filius aut parti rerum partem suam praesentera pra^bef, et al-
Spiritus sanotus in mundo, si totum occupasset Pa- teri parli aiteram partem, aequales aequalibus, mi-
ter.Non ita se habet vera incorporea immutabilisque nori vero minorem, majorique majorem sed non ;

divinitas. Non enim corpora sunt, quorum amplior solum universitati creaturae, verum eliam cuilibet
sit in tribus quam in singulis magnitudo
nec loca ; parli ejus tolus pariter adest. Uique ab eo longe
suis molibus tenent, ut distautibus spatiis simul esse esse dicuntur, qui peccando dissimillimi facti sunt
non possint. Si enim anima in corpore constitula, et hi ei propinquare, qui ejus similitudinem pie vi-
non solum nullas angustias, verum etiam quamdam vendorecipiunt. Sicutrectedicunturoculi tanto esse
lalitudinerainvenit, non corporalium locorum, sed ab hac luce longius, quanto fuerint caeciores. Quid
spiritualium gaudiorum cum fit quod ailApostolus, enim tam longe est a luce quam caecitas, etiamsi
Nescilisquoniam corpora vestra templum in vobis lux praeslo sit, atque oculos perfundat exstinclos?
Spiritussanctiest, quem habelisaDeo (1 Cor. vi, 19) Propiuquare autem luci merito perhibentur oculi,
nec diconisi stultissime potest, non habere locum qui sauitatis accessu aciem recipiendo proficiunt*
in noslro corpore Spiritura sanctum, quod tolum CaPUT VI. — 18. Porro autem quod parum dis-
nostra anima impleverit quanto stuUius dicitur
: tincte putavimus posse iQtelligi cum diceremus
ullis augustiis impediri alicubiTrinitatem, ut Paler Deumesseubique totum, nisi adderemus,Iu seipso,
et Filius et Spiritus sanctus ubique simul esse video diligcnlius exponendum. Quomodoenim ubi-
non possint que, si in seipso?Ubique scilicet, quia nusquam est
CAPUT V.— 16. Verum illud estmultomirabilius, absens. In seipso autem, quia non continetur ab
quod cum Deus ubique sit totus, non tamen in om- eis quibus est praesens, tanquam sine eis esse non
nibus habitat. Non enim omnibus dici potest quod
' Mss. magno consensu Alia plus eum capiunt, alia
:

Post ades, hfcc in vulgatis adduntur Quia substantia-

'
: minus.
liter Deus ttbique diffusus ;q\joi verba absunt a novein- - Sic M?s. quindecim. At Edd.,
aciem recipiendo, lucem
deciin Mss. videnturque e margine huc translata esse. recipiunt.
839 S. AUGUSTINI EPISCOPI 840

possit. Nam spalla locoriiin tolle corporibus, nus- cum sani sumus, una, neque diversa, nec alibi
quamerunt,elquiamisquainerunl,necenuit. ToUe majore, alibi minore, sed ciim sint ipsa disparia,
ipsa corpora (lualilatibiis corporum, non erit ubi communi et parili salute congaiident. IIujus corpo-
sint, et ideo necesse est ul non sint. Etenim ciim ris caput est Christus.hujus corporis unitasnostro
per totain siiam molein coipus aeqnaliter sanum sacrificio comuiendatur quod breviter significavit
:

est^autiequalilcr caudidum,nonestiu unaquam in Apostolus, dicens, Unus panis, unum corpus muUi
alia parte ejus sanitas major autcandor, necmajor sumus (1 Cor. x, 17). Per caput uostrum reconci-
in toto quam in parle ejus quia non sauius aut ;
liamur Deo, quia in illo est divinitas Unigeniti facta

candidius tolum constat esse quam parlem. .Si particeps mortalitatis nostrae, ut et nos participes
autem inoequaiiter sit sanum aut incequaliter can- ejus immortalitatis essemus.
didum, fieri potest ut in minore parte sit sanitas 21.Hoc sacramentum longeestacordibussapiea-
major aut candor, cum minora quam majora sa- tium superborum, et ideo non christianorum, ac per
niora vel candidiora sunt membra usque adeo ;
hocnec veresapientium lllorum etiam dico sapien-
non mols constat quod in qiialitatibus magnum tium qui cognoverunt Deum quia cognoscentes ;

dicitur esse vel parvum. Verumtamen si moles Deum, sicut dicit Apostokis, non sicul Deum glo-
ipsa corporis, quantacumque vel quantulacum- rificaverunt, aut gratias egerunt {liom. i, 21). Nosti

que sit, penitus auferalur, qualilates ejus non autem in quo sacrificio dicatur, Gralias agamus
erit ubi sint, quamvis non mole metiendae sint. At Domino Ueo noslro. A cujus sacrificii humilitate
vero Deus non, minus capitur ab iilo cui proesens
si longe abest typhus, et cothuruus illorum. Et ideo
est, ideo ipse minor est. Totus enim in seipso est, multum mirabilis res esl quemadmodum quorum-
nec in quibus est, ita est ut indigeat eis, tanquam dam nondum cognoscentium I)eum sit inhabitator
non possit esse nisi in eis. Sicut autem nec ab iilo Deus, et quorumdain cognoscentium non sit. >Jec
abest, in quo non habitat, et totus adest, quamvis illienim ad templum Dei pertinenl, qui cognos-
eum ille non liabeat ita et illi iu quo habilat, totus
; centes Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut
est preesens, quamvis eum non ex toto capiat. gratias egerunt et ad templum Dei pertinent par-
;

•19. Neque enim ad habitaudum dividit se per ho- vulisanclificati Sacramento Christi, regenerati Spi-
minum corda seu corpora, aliam sui partem liuic ritu sancto, qiii cerle per aetatem nondum pos-
tribuens, illi aliam, sicut lux ista per aditus et per sunt cognoscere Deum unde quem
potuerunt illi
:

fenestras domorum : sed polius,si quemlibet sonum, nosse nec habere, isti potuerunt habere antequam
cum corporea res ac transitoria, surdus non ca-
sit nosse. Beatissimi autem sunt,quibus hoc est Deum
pit, surdasfer non totum capit, alque in his qui au- habere quod nosse ipsa quippe notitia plenissima,
;

diunt cum parilerei propinquant, tantomagis alius verissima, felicissima est.

alio capit, quanto est acutioris, tanto autem minus, CAFUT VII. — 22. Hinc jam oportet etiam illam
quanto est oblusioris auditus, cuin ille non varie quam post epistolae tuai subscriptionem addidisti,
magis minusve insonet, sed in eo loco in quo sunt, pertractare qu.dss[ionem: Siadhucigno7'antparvuli
omnibus cequaliter prfesto sit quanto excellentius ;
Deum, quomodo Joannes eliam antequam nasce-
Deus natura incorporea et immutabiliter viva, qui retur, ad adventum et prxseniiayn matris Domini,
non sicut sonus per moras temporum tendi el di- in sux matris utero potuit exsuliare. Cum enim
vidi potest, nec spatio serio tanquam loco suo in- commemorasses te legisse librum meum de Bap-
diget, ubi praesentibus prsesto sit, sed eeterna sta- tismo Parvulorum, addidisti et aisti De yrsegnan- :

bilitate in seipso manens, totus adesse rebus om- tibus quid senlias opto cognoscere, cum credulilalis
nibus potest, et singuUs totus, quamvis in quibus fidem propueromater J oannis Baptistae responderit.
habitat, habeant eum pro suae capacitatis diversi- 23. HascsuntcerteverbaElizabethmatrisJoannis :

tate, alii ampUus, alii minus, quos ipse sibi dilectis- Beata tu inter mulieres, et beatus fructus ventris
simum templum gratia suae bonitalis aedificat! tui: El unde hoc mihi, ut veniat mater Domini mei
20. Etdonationum quidem dictse suut divisiones ad me ? Ecce enim utfacta est vox salutalionis tuse
tanquam per partes et membra unius corporis, ubi in auribus meis, exsultavitin gaudio infans in ule-
et simul omnes unum templum, et singuli singula ro nieo (Luc. i, 42-44). Hoc autem ut diceret, sicut,
templa sumus; quia non estDeusinomnibus quam Evangelistaprajlocutusest, repleta est Spiritu sancr^
in singulismajor : et fit plerumque ut plures eum to, quo procul dubio revelante cognovit quid illa^

minus capiant, unus amplius. Sed cum dixisset exsuUatio significaret infantis id est, illius venisseii ;

Apostolus, Divisio7ies autem donatiotium su7it ; con- matrera,cujuspraecursoripseet demonstrator essel||

tinuo subjecit, Idem aulem Spiritus : item cum futurus. Potuit ergo esse ista significatio rei tantas<|
ipsasdonationum divisionescomraemorasset Om- ; a majoribus cognoscendae, non a parvulo cognitje
nia autem hxc, inquit, operatur unus atque idem Nam neque, cumhocante in Evangelionarraretur,"
Spiritus, dividetis propria unicnique prout vult dictum est, Credidit infans in utero ojus ; sed, eX'
(ICor.xu, 4, 11). Dividens ergo, nou ipse divisus, sultavit : neque ipsa dixit, Exsultavil in fide infans
quiaipseunusatqueidem.Illae vero divisionesdictae in utero meo ; sed, exsultavit in gaudio. Videmus
sunt, sicut membrorum in corpore quia non idem ; autem exsultationem non solum parvulorum, sedi
valent'aure3 quod oculi, atque ita membra castera etiam pecorum, non utique de aliqua fide, vel reli-
diversis offlciis concorditer distributa : quae tamen gione, vel qualicumque rationali cognilione venien-

I
 ;

8il EPISTOLARUM CLASSIS III. 842

tem. Sed haeo plnne inusitata et nova exstltit, qiiia quemadmodum nesciunt et mentem suam cujus ;

in utero, et ad ejns advenlum qu<e hominum Sal- in eisralio, quauti nondum possuut, velutqutedam
vatorem fuerat paritura. Ideo mira, ideo in maguis scintilla sopita est, excitauda celatis aocessu. Neque
signis deputanda ideo haec exsultatio, et lanquam lioc in parvulis mirum debet videri, cum Apostolus
matri Domini reddita resalutatio, sicut solent mi- quibusdam etiam majoribusdicat, iVesc<7<s7«m fe«?-
racuhi fieri, facta est divinitus ia infante, uon hu- pluin Deiestis, et Spiritus Dei habUal in uoOir. (1 Co7'.
manitus ab iufante. III, de qualibus paulo ante dixerat, Animalis
16) ?
24. Quanquam etiarasi usque adeo est in illo pue- autem homo non percipit quae sunt Spiritus Dei
ro acceleratus usus rationis et voluntatis, ut intra quos etiam parvulos vocat, non carnis aelale sed
viscera materna jam possot agnoscere, credere, mentis(W.n, 14, eMu, 1,2). Non ilaque percipiebant
coasentire, quod in aliis parvulis fetas exspecfalur cognilione Spiritum sanctum qui habitabat in eis ;

ut possint; etiam miracuhshabendum di vince

hoc in ethabitante in se Spiritu sancto, adhiic animales,
potenliie, non ad humanae traheuduin est exemplar nondum spirituales eraut, quia nondum poterant
naturse. Nam quando Deus voluit, etiam jumentum habitatorem suum Spiritum cognitione percipere.
mulum rationabiliter est locntmn {Nuui. xxii,28) : 27. Habitareautemideoet in talibus dicitur,quia
nec ideo suntadmonitihominesindeliberationibus in eis occulte aglt, ut sint tpmplum ejus; idque ia
suis etiamasininaexspectare consilia. Quocirca nec proficientibus el proficiendo perseverantibus per-
quod factum estin Joanneoontemno,nec inderegu- ficit. Spe enim salui facli sumus, sicut Apostolus

lam quid sentiendum sit de parvulis figo imo id in : dicit ; cum aiio loco dicat,
Salvos nos fecit per
illo propterea inirabihter praedico, quia in aiiis non lauacrum. regenerationis [Tit. ni, 5). Cum ergo hic
invenio. Habet quidem aliquid simile eliam illa in dicixl, Salvos nos fecit, tanquamsalus ipsa jam dala

Kebeccfe utero lucta geminorum verum et hoc us- ; sit, quemadmodum intelligendum sit, illioexponit,
que adeo prodigium fuit, ut divinum propterea ubi Spe enim salvi facti sumus. Spes aiitem qux
ait:

mulier oraculum qujereret, et audiret duobus illis videlur, non est spes ; quod enim videt quis, quid
infantulis duos populos fuisse figuratos {Goi. xxv, sperat Si autem quodnon videmus speramus, per
"^

22, 23). padentiam exspectamus {Rom. \iu, 24, 25). Multa

2o. Nescire autem divina parvulos qui nec hu- namquedicuntur in Scripturis tanquam facta sint,
mana adhuc noverint, si verbis velimus ostendere, cum in spe adhuc esse intelligantur. Unde est et
vereor ne ipsis sensibus nostris facere videamur illud quod Dominus discipulis ait, Omnia quae au-
injariam,quandoidIoquendosuademus,ubiomnes divi a Palre meo nota feci vobis {Joan. xv, 15) :

vires otBoiumquesermonisfacillimesuperateviden- quod usque adeo secundum spem dictum estfutu-

tia veritalis. Annon videmus eliam cum articulatae rorum, ut postmodum
dicat, Multa habeo vobis
eis
vocis qualiacumque signa edere coeperint, atque ad dicere, sed non
portare modo (/rf. xvi, 12).
potestis
inifium fandi transire ab infantia, adhuc eos talia Agitergoinquibus mortalibus adhuc habitat,ipsam
senlire ao dicere, in quibus si remansissent, annis- aedificationem habitaculi sui.quamnon in ista, sed
qne accedentibus tales esse persisterent, nullus eos, in alia post hanc vitam quando absorbe-
pcrficit,
vel fatuus nimium, fatuosesse dubitaret? Nisi forte bitur mors in vicforiam diceturque illi Ubi est, :

id reslat, ut invagitu infantiee, vel in ipso adhuc mors,victoriatua?ubiesl, mors,aculeus tuus ? Quid
uteri sileutio credamus parvulos fuisse sapientes, est autem mortisaculeus, nisi peccatum ([ Cor. xv,
postea vero quam nobiscum coeperunt loqui, ad 5 4-56) ?

hanc ignorantiam quam videmus, crescendo ve- quod nunc etiam renati ex aqua et
28. Propter
Quodopinari videsquam sitabsurdum, cum
nisse. Spiritu, omnibusque peccatis sive originis ex
puerorum sensus in qualiacumque verba prorum- Adam, in quo oinnes peooaverunt, sive facto-
pens, qui certe ad ea quse majores sapiunt pene rum, dictorum, cogitationumque nosfrarum, in
nuUus tamen comparatus illi in quo nascuntur,
est, illiusiavacrimundafionedeletis; tamenquia mane-
intelligentia dici potest. Unde autem in ipso tanto mus in hac vita humanaquae tentatio est super ter-
quandoeis christiana gratiasubve-
salutisprflesidio, ram, merito dicimus Dimitte nobis debita nostra
:

nitur, quod vocibus quibus possunt et motibus (^Matth. VI, 12). Et hanc orafionem dicit universa
reluctantur, non eis imputatur, atque omnis reni- Ecclesia, quam mundat Salvator lavacro aquie in
susipsorumnihilipenditur, donecineisSacramenta verbo, uleamsibiexhibeatgloriosam,nonhabentem
peragantur, quibus id quod de originali damna- maculam, aut rugam (fi^p^. v, 26, 27), aut aliquid
tiouetractumest expietur, nisi quia in tautum nes- ejusmodi ; tunc utique cum perficietur in re, ubi
ciunt quid faciunt, ut nec facere judicentur ? Porro nuncproficiendoarabulatur in spe. Nam quomodo
si jam uterentur rationis et voluntatis arbitrio, quo est nunc non habens macuiam,aut rugam, autali-
illi sanctificationi adliiberideberet assensus, quan- quid ejusmodi, quae vel in omnibus ad eam perfinen-
tum mali esset resistere tantee gratiae, quamque tibushominibusqui jam ratioue nientis utuntur et
non solum nihilprodesset quodfieret, verumetiam voluntatis arbifrio, raortalisque carnis sarcinam
inde reatus accresceret, quis christianus ignoret ? portant, vel certe, quod etiam ipsos contentiosos
CAPUT Vlll. —
26. Dicimus ergo in baptizatis necesse estfateri, in multis suis membris veraciter
parvulis,quamvis id nesciant, habitare Spiritum dicit : Dimitle nobis debita nostra ?
sanctum. Sic enim eum nesciunt quamvissit ineis, 29. Cumitaqueproficientes,inquibus mortalibus

Patrol. XXXIII. {Vingt-sept.)

 :

843 S. AUGUSTIM EPISCOPI 8U

babilat, diun de die iii diotn renovantiir, mapis j ustitia non fit sine iJeo. Ac per hoc nec moreremur
magisquejustiticet,exaiulial oraules,mundel coj.ti- nisi per carnalem propaginem de membris il-
tentos, ul exbil)eat sibi templiim nnmacuiatum iu lius veniremns nec viveremus nisi per spiritiia-
;

aBternum merito dicilur non babitare in eis qiii

;
lem counexionem membra hujns essemus.ldeo no-
cognoscenles l^eum.nonsicutDeiimgloriticaverunt, bis opus fuit nasci,et renasci, illi autempropter nos
vel gratiasegerunt.Colencioenimet serviendo crea- tantummodo nasci.Nosenim apeccato adjustitiara
turajpoliusquam Creatori {Hom. i.^i, 2 i), non unius renasceudo transimus ille autem a nullo peccato
;

veri Dei templum se esse volnerunt : atque ila dum ad justitiam transitum fecit sed in eo quod bapti- :

volunt euiu bal)ere cum multis, facilius eirecerunt z-dus esl.nostne regeneralionis Sacraraentum, sua
ut eum non baberenl, quam ut diis mullis falsisve huiuilitate allius comineudavit ; veterem tamen
miscereut. El merilo dicitur babitare in eis quos se- bominem uostrum passione, uovum autem resur-
cundum propositum vocatos, justilicandos glorifi- rectioiie significans.
candosque suscepit, etiam anteqiiam inoorpoream, 31 . luobedientia namqiie concupiscenliae quaeha-
quae ubique tota est, valeant ejus nosse naluram, bitat iucarne morlali,qua tit iit eadcm etiam mem-
quantum nosci ex parte per speculum et in eenig- braprtstervoluutatis moveantur arbitrium, ad eum
mate ab homine in hac vita (1 Cor. xui, i2), cura modum redigitur justitia conjugah, ul
copu- licite

plurimum profecerit, potest. Sunt euim, in qiiibus latis parenlibus genereutur, quibussit necessarium

habital, mulli taies qualibus dicit Apostolus : Non regeuerari. Non tamcn per hiijusmodi convenien-
potiii vobis Loqui qunsi spiritnalibus, sed quasi car- tiam maris et feminae venire voluit carnem siiam
nalibus. Tanquam parvulis in Christo, lac vobis Christus sedde virgine nihiltale iu ejus coneeptu
;

potum non escam : nondum enim poteralis ;

dedi, concupiscente, similitudinem carnis peccati sumpsit
sed nec adhuc quidem potestis (Id. iii, 1, 2). Ilis illepro nobis.quacaropeccatimundaretur in nobis
quippe etiam illud dicit Nescitis quia lemplum Dei
: (Rom. viu, 3, 4). Sicut euim per unius deLiclum, ait
estis, et Spiritus Dei habitat in vobis {Id. vi, 19) ? Apostolus, in omnes homines ad condemnalwnem ;
Hos tales si etiam antequam pei veniaut ad spiri- ita per unius ju>ificationem in omnes homines ad

tualem menlis .etatem, ubi non lacte alantur, sed jmiificationem vitse{Id. v, 18). Nemo enim nascitur,
solido cibo, dies vitiB hujus extremus inveuerit ;
nisi operanteconcupi-centia carnali, quae tracta est
perficiet in eis habitator illoram quidquid bic in- ex pri mo homine qui est Adam ; et nemo renascitur,
telligeuliae minus babuerunt, quoniam ab unitate nisi operante gratia spirituali, quae data est per se-
corporis Christi qui nobis via factus est, et atempli ciindum hominem,qiii est Christus. Quapropter si
Deisocietatenonrecesserunt. Unde utnonrecedant, adilluinnascendo pertiueraus,adhuucrenascendo,
regulam fidei pusillis maguisque communem in nec renasci quisquam potest antequam natus sit;
Ecclesia perseveranter tenent, et in quod pervene- profecto singulariter natus est, cui renasci non
ille

runt in eo ambulant, donec eis Deusrevelet, siquid opus fuit;quia non ex peccato, in quo nimquam
aliter sapiunt, cogilationes suas carnales non dog- fuit, transitum fecit, neqiie in iniquitate couceptus
matizant quianou obduranl * contentiosis defensio-
;
est, aut eum mater ejus in utero aluit
in delictis
nibusimmanendo, sed quodammodo ambulando, quia Spiritus sanctus supervenit in eam, et virtus Al-
id est proficiendo desudant, intelligentiae perspicui- tissimi obumbravit eara; unde quod natura est ex
tatem impetrantes per fidei pietatem. eaSanctum, vocaturFilius Dei. Nupliarura enim bo-
CAPUT IX. — 30. Qugecumifa sint, duo ista quffl num nou exstinguit, sed raodificat inobedientium
in unofiuuthomine, nasci etrenasci, ad duos homi- merabrorummalum,utliraitataquodammodo con-
nes pertinent : iinum ad illum primum Adam, aite- ciipiscentia carnalis, fiat saltem pudicilia conju-
rum ad secundum qui dicitur Ghristus. Sed non galis. Virgo autem Maria cui dictum est, Et virlus
prius, ait Apostolus, quod spiritnale est, sed quod ALlissimiobumbrabit Libi{Luc\, 35),in sanctam con-
animale ; postea spirituale. Primus homode terra, cipiendo prolem, sub tali umbraculo nullo ardore
terrenus ; secundus homo de cceLo, coeLestis:qualis concupiscentiae hujus sestuavit. Hoc ergo exceplo
terrenus,taLes et terreni ; et qualis coeLestis, tales et lapide angulari, non video qiiomodo aedificeutur ho-
ccelestes. Sicut porlavimusimaginemterreni, porte- mines in domum Dei ad habendum in se inhabilan-
musetimaginemejus quidecceloest .•item dicit, Per teniDeum, nisicumfuerintrenati;quodnonpossunt
unum hominem mors, etper unum hominem resur- esse antequam nati.
rectio mortuorum . Siciit enim in Adam omnes mo- CAPUT X. — 32.Quamlibet itaque sententiam de
riuntur, itaet in Christo omnes vivificabuntur {Id. praegnantibus, imo de hominibus habeainus adhuc
XV, 46-49,21,22). Omnes, et omnes ideo dixit, quia intra raaterna viscera constitutis, utrum existime-
in mortem nemo nisi per illum, in vitam nemo nisi museos necne donari posse aliquo sanctificationis
per istum. In primo patutiquid hominis arbitrium modo;vel propter Joannem, qui nonriuin in hanc
valeret ad mortemin secundo autem quid Dei
;
editus lucem, tamen exsultavitin gaudio quod uti- :

adjutorium ad vitam. Denique primus

valeret que nisi operatione Spiritus sancti fieri potuisse
homo, nonnisi homo ; secundus vero, Deus et quis credat ? vel propter Jereraiam, cui Dorainus
homo : peccatum enim factum est relicto Deo ; dicit, Priusquam exires de vuLva, sancfi/icavi te
{Jerem. i, 5) tameu illa sancliticatio qua efiicimur
:
' Lov., obdurantur, Bad, Am. Er. et Mss. plerique,
obdurant. et singuli templa Dei, et in unum omnes templum
 ;

845 EPISTOLARUM CLASSIS III. 8i6

Dei.non estnisi renalonim; quodnisi nalihoraines et a nobis autem et ab illis futurus exspectatur ad
esse non possnnt. Nullusautem vitam in qua natus judicium ejus adventus. Non est enim aliud Dei
est, bene tiniet, nisi renatus antequam finiat. mysterium, nisi Christus, in quo oporteatvivificari
33. Quod si quisquam dicit jam essenatum horai- raortuos in Adam quia sicut in Adam omnes mo-
;

nem, etiam cu m adhiic est in utero raatris, testiino- 7'iuntur,sicetinChristoomnesvivificabuntur{lCor.

niuraque adhibet ex Evangelio, quia dictum est ad XV, 22), quemadmodum superius disseruimus.
Joseph de praepjnante Virgine Domini niatre, Quod CAPUT XH. — 33.QuamobremDeus, qui ubique
enim in en naluui est, de Spirilu sancto est {Matlh. praesens est, etubique totus, nonin omnibushabi-
1, 20) ; numquidnam huicnativitali accedit secimda sed ineis tantum quosefTicitbeatissimum tem-
tat,
nativitas ? Alioquin non eritjam secunda, sed ter- plum suum, vel beatissima templa sua, eruens eos
tia. Dominus autem cum hincloqueretur, Nisi quis, a potestate tenebrarum, et transferens in regnum
inqiiit, renntus fuerit dcnuo (Joan. \u., 3) eam sci- ;
Filii charitatis suas {Coloss. i, 13), quod incipit a
licet computanspriniam nafivilatem, qufe fit malre regeneratione. Aliter autem dicitur templum ejus
pariente, non concipiente atque praegnante.quaefit in significatione, cum fit per manus hominum de
ex ea, non quoe fit in ea. Neque euim renatum di- rebus inanimis, sicut tabernaculum, lignis, velis,
cimus hominemqiiem mater peperit, tanquam ite- pellibus atque hujusmodi mobilibus sicut etiam ;

rum natus sit, qui jam semel natusfueratin utero :

per Salomonem regem, templum Iapidibus,lignis,
sed illa nativitate non computata quoe gravidam metallis constructum ahter vero re ipsavera quoe
:

facit,natus dicitur hoiuo partu, ut possit renasci illis significationibus figurata est. Unde dicitur, Et
ex aqua et Spiritu. Secundum quam ex raatre na- vos tanquam lapides aedificamini domus spi-
vivi,
tivitatem, etiam ipse Domiuus in Bethleh.^.m Judr?. ritualis (I Pelr. unde item scriptum est,
ii, 3) : et
dicitur natus [Matth. ii, 1). Si igilur homoregene- ^"05 enim templa Dei vivi sumus, sicut Beus dicit,
rari per gratiam Spiritusin uteropotest, quoniam Quoniam inhabitabo in illis et inambulabo ;et ero
restat illi adhiic nasci, renascitur ergo antequam illorumDeus, et ipsi erunt mihi plebs{U Cor. vi,16).
nascitur quod fleri nullo modo potest. Proinde
;
36. Nec movere nos debet, quodperquosdamad
in corapagem corporis Christi tanquam in vivam hoc templum non pertinentes, vel nondum perti-
strucluram templi Dei, quae est ejus Ecclesia, nati nentes id est in quibus non habitat, vel nondum
homines,nonexoperibusjustiti0equce fecerunt, sed habitat Deus, aliquid virtutis operatur sicut per
;
reuascendoper gratiamtransferuntur tanquam de illum qui in nomine Christi expellebat daemonia,
massaruinse ad cedificii firmamentum. Praeterhoc cum Christum non sequeretur, quem permitti jus-
enira sedificiura,quod beatificandum construitur sit propter multis utilem commendationem nomi-
ad iBternamhabitationem Dei, vita hominis omnis nis suis [Marc. ix, 37-39). Multos quoque ait sibi in
infelix, et mors est potius appellanda quam vita. novissima die dicturos, In nomine tuo virtutes
Quisquis ergo habitabitur a Deo, ne ira Deimaneat multas fecimus : quibus utique non responderet,
super eum ab hoc corpore, ab hoc templo, ab Non vos novi {Matth. vu, 22, 23), si ad templum
hac civitate ' non erit alienus. Omnis autem non Dei, quod inhabitando beatificat, pertinerent.Cor-
renatus alienus est. nelius etiam centurio antequam regeneratione in-
CAPUT XI. — 34. Sacramentumporroregenera- corpoiaretur huic templo, missum ad se angelum
tionis nostree manifestum esse voluit manifestatus vidit, audiitque dicentem quod exauditse sint ora-
Mediator. Erat autemantiquisjustis aliquod occul- tiones ejus, et eleemosynaeacceptae {Act.x, 4). Agit
tum, cum tamen et illi eadem fide salvi fierent,
enim haec Deus tanquam ubique praesens, vel per
quae fuerat suo tempore revelanda. Non enim au-
sanctos Angelos suos.
demus tideles temporis nostri praeferre amicis Dei
37.Namilla, priusquam exiretde vulva,sanctifi-
per quos nobis ista prophetala sunt, cum Deum
catio Jeremioe, quanquam nonnuUi hoo in typum
Abraham Deumlsaac et Deum Jacob, ita se Deus
et
Salvatoris accipiant^ qui regeneratione non eguit
esse commendet, ut hoc dicat suum nomen in aeter-
tamen etiamsi de ipso Propheta accipiatur, potest
num {Exod. ni, 15). Quod si circumcisio antiquis
et secundum proedestinationem non inconvenien-
sauiUis pro Baptismo fuisse creditur, quid respon-
ter intelligi : Dei appellat Evangelium
sicut filios
dcbitur de hisqui antequam hoc praeceptum esset,
nondum regeneratos, ubi Caiphascum de Domiuo
DeopIacuerunt,non tamensine fide?Quia sine fide,
dixisset, Expedic vobis ut unus moriatur homo pro
ut scriptum est ad Hebreeos, impossibile est Deo
populo, non tota gens pereat ; nos Evangelium
et
placere {ffebr.xi, 6). Habentes aute77i,mqmtXpos-
secutum adjunxit, Hoc autem a semetipso non di-
tolus, eumdem Spiritum fidei, propier quod sci'i-
xit ; sed cum esset pontifex anni illius prophetavit
ptum est, Credidi, propter quod et locutus sum ; et
quia Jesus moriturus erat pro genle ; et non tan-
noscredimiis, propter quodet loquimur {\l Cor. iv,
tum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi,
13). Non diceret, eumdem, uisi et illorum idem ipse
esset Spiritus ftdei. Sicut autem illi, quando idem
congregaret in unum {Joan. xi, 50-32). Filios Dei
appellavit utique praeter Hebraeam gentem, in cae-
Sacrauientum occultum erat, credebaul Christiin-
teris etiam omnibus gentibus constitutos,nondum
carnationem futuram,sicetnos credimusfactam :

fideles, nondum baptizatos. Quomodo ergo Dei fi-

Mss. Vatic. quatuor et aliquot Gallic, ab hac vita ;
'

Don lu^le, si ro eras ad superioia verba, tanquam in lios, nisi secundum proedestinationem, secundum
vivam slruclu.rum. quam et Apostolus dicit quod nos elegerit Deus m
 8i7 S. AUGUSTINI EPISCOPI 848

Christo, ante constiliitionem inuudi {Eph. i, 4) ? dici potuif, aut potest, aut poterit, Verhum caro
IJlaveroin unuiu congregaliofactura eos eratlilios factum est {Id. i, 14) : nullus sauctorum quulibet
Dei.Neque eniiu unuin dictuui est aliqueiu cor-
in praeslantiagratiaR, Unigenitinomenaccepil, utquod
poraleni locuiu, cumdelali vocalione genliuinpro- et ipsum Dei Verbum ante sieeula, hoc simul ciim
pheta prtBdixerit, Et adorabunl eum, unusquisque assiiraplo homine diceretur. Singularis esl ergo
de loco stio, omnes insulw gerttium {Soph. u, 11) ; illasusceptio, nec cumhoiuinibusaliquibus sanctis
sed congregaret in unum dictum esf, in unum spi- quantaIibelsapientiaetsanclitatepraRstantibus,uilo
ritum, et in uiuim corpus, cujus unum caput est modopotest esse communis. Ubi divinae gralife sa-
templi Christus. Talis congregatio ffiditicatio est tis perspicuum clarumque documentum est. Quis

temph Dei. Talem congregationem non generatio eniin tam sit sacrilegus, ut audeat affirmare ali-
carnalis, sed regeneratio spiritualisfacit. quam posse animam per merituin liberi arbitrii,
CAPUT XIII. — 38. HabitatitaqueinsinguIisDeus ut alter sit Christus efTicere ? personam
Ut ergo ad
tanquam omnibus simul in
in templis sui?, et iu Verbi unigeniti pertineref, quo pacto perliberum
unum congregatis, templo suo. Quod
tanquam in arbilriumcommuniteroranibusetnaturaliterdatum
templum quamdiu sicut area Noe iu hoc sajciilo una sola animameruisset, nisihoc singularis gra-
fluctuat, fit quod in Psalmo scriplum est, Dominus tia prsestitisset quam fas est praedicare, de qua
;

diluvium inhabitat : quamviset propter mullos in nefasest vellejudicare ?

omnibus gentibus populos lidelium, quos aquarum 41. Heec si proviribusnostris, quantumDominus
nomine Apocalypsis significat(.l jooc. xvn, 13), pos- adjuvit, rite tractavimus ;
quando Deum ubique
sit iulelligi congruenter, Doninus diluvium inha- praesentem,et non spatiisdistantibus, quasi aliqua
bitat. Sequitur autem, Et sedebit Dominus rex in mole vel distentione difTusum, sed ubique totum
seternum (Psal. xxvui, 10) utique in ipso templo :
cogitare te mentem ab omnibus
extendis, averte
suo jam in vila aeterna post lluctuationem hujus imaginibus corporum, quas humana cogitatio vol-
saeculi constituto. Deus
ubique praesens est,igitur vere consuevit.Nonenim sicsapientia, non justilia,
et ubique totus praesens nec ubique habilans, sed ;
non deuique charitas cogitatur, de qua scrip-
sic

in templo suo, cui per gratiam benignus est et tum est, Deuscharitas est (I Joan. iv, 8). Cum vero

propitius:capiturautemhabitans, abaliis amplius, habitationem ejus cogitas, unitatem cogila congre-

ab aliis minus. gationemque sanctorum maxime in ccelis, ubi :

Deipsovero capitenostro Apostolusait: Quia

39. propterea praecipue dicitur habilare, quia ibi fit
in ipso inhabitatomnis plenitudo divinitatis corpo- voluutas ejus pcrfecta eorum, in quibus habitat,
raliter. Non ideo corporaliter quia corporeus est obedientia deinde in terra, ubi aedificans habitat
;
,

Deus sed aut verbo translato usus est, lanquam

;
in templo manufacto non corporaliter, sedumbra-
tiliter habitaverit, id est praefiguranlibus signis
nam illasomnes observationes, umbrasfuturorum
vocat [Coloss. 11, 9, 16, 17), etiam ipso translato
vocabulo summus enim Deus, sicutscriptum esf,
;
non manufaciis templis habitat {Act. xvii, 24)
in
aut certe corporaliter dicium est, quiaetin Chrisli
corpore quod assumpsit ex Virgine, tanquam in
templo habitat Deus. Hinc est enim quod Judeeis
signum peteutibus cum dixisset, Soivile
hoc, et in triduo resuscitabo illud
quid hoc est consequenter exponens, ait Hoc au-
iem dicebat deleinplo corporissui{Joan. n, 19, 21).
40. Quid ergoest ? Hoccine interesse arbitramur
inter caput et membra caetera, quod in quohbet
quamvis praecipuomembro, velut inaliquomagno
propheta aut apostolo, quamvis divinitas habitet,
domum suam in fine saeculi dedicandam. Christum
autem Dominum nostrum unigenitum Dei Filium
•
aequalcm Patri, eumdemque hominis filium quo
major est Pater, et ubique totum praesentem esse
non dubites tanquam Deum, et in eodem templo
Deiessetanquam inhabitantemDeum, etin loco ali-
:
quo coeli propter veri corporis modum. Sed cum
me delectat loqui tecura, nescio utrum servaverim
sermonis sufficientis modum, quasi diuturnum
silentium loquacitate compensem. Verum quia re-
templum ligione et benevolentia qua me praeoccupasti, ita
; evangeiista invisceratus es cordi meo, ut tanquam cumamico
:
verecoUoquar, quidquidinopere stili nostriutiliter
elaboratum essecognoscis, Deogratias age. Si qua
autem vitiamea perspicis, uti charissimus amicus
ignosce; eadem scilicet sinceritate dilectionis mihi
optans medicinam, qua concedis et veniam.
EPISTOLA CLXXXVIII (a). '

non tamen sicut in capite quod est Christus, omnis Augustinuset Alypius Julianx viduse matri Deme-
plenitudo divinitatis ? Nam et in nostro corpore triadis virginis, ne ipsa familiave ipsiusimbbiat
iuest sensus singulis membris sed non tantus
;
virus propinatum in iibro ad Demelriadem scri-
quantus in capite, ubi prorsus omnisest quinque- plo, cujus libri auctorem rescire cupiunt.
partitus : ibi enim et visus, et auditus, et olfactus, Dominae debitis in Christo officiis honorandte, et
etgustus,et tactus autem solus est tac-
in casteris merito illustri fihae JuLiANiE, ALVPiuset Augustinus,
;

tus. An etiamprasterhocquod, tanquamin templo, in Domino salutem. 'f

in illo corpore habitatomnis plenitudo divinitatis, CAP. PRIMUM. — l.Grateadmodumnobis jucun-
quod inlersit inter illud caput, et cujusli.
est aliud deque accidit ut simul nos constitutos apud Hip-
betmembri excellentiam ? Est plane, quod singu- '
Eraendata ope a. bg. bl. c. cc. ff. j. g. gv. n. r. s.
lari quadam sb. t. vc. quatuor v. Am. Bad. Er. Lov.
susceptione hominis ilhus una facta quae auteml88 erat, nunc in Appendice
(a) Aiias 143 :

est persona cum Verbo. De nullo enim sanctorum est 7. Scripta an. exeunte 417, aut ineunle 418.
 ;: ;

849 EPISTOLARUM CLASSIS III. 850

ponem tiiae Reverentiae iitleroe reperirent, quibus quod nobis revelal scientiam,nihil nos adjuvet utea
h.nec rescripta pariter redderemus, cognita vestra quae facienda discendo novimus, etiam diligendo
incoluraitatcgaudeales,vicissimquenostram,quam faciamus ; naturaraatque doctrinam deti-
scilicet

vobis charam esse confidimus, mulua dilectione nientesfantummodoesse gratiaraDeiet adjutorium

nuntiantes, domina debitis in Christoofliciis hono- ut recte j usteque vivamus. Ad habendara vero bonam
randa, et merilo iUustris filia. Scire auteni vos voluntatera, ubi est hoc ipsura quodjuste vivimus,
optime scimus quantumvobisdebeamusreligionis et ipsa charitas quae ia omnibus Dei donis ila excel-
atfeclum, quantaque nobis et apud Deura et inter lit, ut etiam Deiis dicta sit (I Joan. iv, 8), qua una
liomiuessitcuradevobis. Licet enimvos perlitteras adiiupletur ia nobis quid divinae legis
si et admo-
priauim, deinde eliam proesentia corporali, pia et nitionis impleraus, nolunt nos divinitas adjuvari,
calhoiica, hoc est vera membra Christi exiguitas sed nos ipsos dicuntarbitrio proprio nobis adista
nostra cognoverit ; tamen etiam per miuisterium sufficere. Non vobis vidcatur error iste mediocris,
nostrum, cum accepisselis verbum auditus Dei, profiferise veile christianos^nec velle audireapos-
sicut dicit Aposlolus, accepistis non ut verbum tolum Chrisfi.qui cum dixisset, C/ta?-{/as Z)eirfi/7"Msa
hominum, sed sicut est veve, verbum Dei (I Thes. estin cordibus nostris; ne quisquara eain se habere
n, 13). Cujus ministerii, nostri adjuvante gratia et nonnisi per propriura putaref arbitrium, continuo
raisericordia Salvatoris, in domo vestra tantus subjunxit, per Spiritwnsanctumquidatus est nobis
fructus exortus est,ut humanis nuptiis jam paratis {Rotn. v, 5). Hancesse magnam gratiam Salvaforis,
sancta Deraetrias spiritualem sponsi illius praeferret qui ascendens in altura captivavit captivitatem et
amplexum, cui specioso prae filiis hominum ad dedit dona hominibus {Psal.Lxwii,\9,et Eph. ]v, 7)

habendara spiritus uberiorem fecunditatem, nec quisquis nondum confitetur, quantumetquam exi-
amiltendam carnis integritatem, virgines nubunt. tiabiliter erret, intelligis.
Nescireraus aufem quemadraodum nosfra illatunc CAPUT II. — 4. Quomodo
ergo a vobis, quibus
exhortatio a fideli et nobili virgine fuisset accepta, tanfam dilectionem debemus, adraonendis ut talia
nisi nobis profectis, cum post paululum professa caveatis, dissimulare possemus, cum legissemus
fuisset sanclimoniam virginalem, hoc ingens Dei librum, quem ad sanctam Demetriadera quisnam
donnm, qiiod per servos quidera suos plantat et scripserit (a), vel utrum ad vos pervenerit, vestris
rigat, sed per seipsura dat incrementum (1 Cor. potius rescriptisnosse volumus: ia quo libro,sifas
111, C, 7), nobis operariis provenisse, vestrarum est, legatvirgo Chrisfi undecredat virginalem suam
litterarum laelissirao nuntio et veraci testimonio sanclitatera, oranesque spirituales divitias, nonnisi
disceremus. ex seipsa sibi esse; atqueifa, priusquamsitplenis-
2.Qu8e cum neino nos improbos dixerit,
ita sint,
sime beata, discatsit Deo esse, quodabsit,ingrata.
si in vobis admonendis utcontraria gratife Dei do- Verba eniraad illamscripfa ineoderalibro suntista:
gmafa devitetis,necessituf!ine sumus propensiore sol- Habes ergo et hic, iaquit, perquae merito prsepona-
liciti.NamlicetnosApostolus nonsolum opportune, ris aliis; imo hincmagis: nam corpoi'alis nobilitas

verura etiara importune preedicando verbo instare atque opulentia, tuorum intelliguntur esse nontua
pr8ecipiat(ll non tamen ineorum horai-
Tim. iv,2) ;
spiriiuales vero divitiasnullus tibiprxier ieconfere

nuranumerovoshaberaus, quibussermovelpagina poterii. In his ergojure laudanda, in his merilo

noslrairaportunavideatur,quandoidquodadsanam aeteris prseferenda es, quse nisi ex teet in ie esse non
doctrinamnon pertinet,vos utvigilanter evitetis al- possuni {Epist. ad Demetriadem, c. 11).
loquimur. Hinc ergo est quod admonitionem nos- ^. Cernis nempe quanta in iiis verbis sit cavenda
tram tam grato aniraosuscepistis, utinepistola tua pernicies. Namutiquequoddictum &%{, Non possunt
adquauinunc rescribimus, diceres Sanequod me :
esseistabona iiisiin te, optirae ef verissime dicfum
hortatur Reverenlia vestra, ne aures indulgeam his est ;iste planecibus est:quod vero a.[[,nonnisiex ie,

homijiibus qui pravis tractatibusvenerandumfidem
sxpecorrumpunt,gratiasuberes ago tarnpix admo-
nilioni.
Quod ifaqueadjungis etdicis, Sednoverlt sacer-
3.
dotium vestrum,longe me ac domunculum meam ab
hoc orauino virus esf. Absif uf haec libenter audiat
virgo Christi, quae pie intelligit propriara pauperta-
tem cordisliuraani, etideoillicnisi sponsi sui donis
nescit oraari.Audiatergo potius Apostolum dicen-
tera, Desponsavi vos uni viro,virginem castam exhi-

hujusmodi perso)iis essediscretam .-omnisque fami- bere Chrisio. Timeo auiem ne sicut serpens Evam
lia nostrn adeo calholicam sequitur fidem, ul in scduxitin versutin sua, sic et vestrsementes corrum-
nullam hseresim aliquando deviaverit, necunquam paniur n castitate qux est in Christo (II Cor. xi, 2, 3)
lapsa sii;nondico in eas sectas qux vix expianlur, et propterea de his quoque spiritualibus divitiis,

sed nec in eas qux parvos haberevidentur errores; non istum qui dicit, Nullus tibi eas praster te con-

hoc est quod nos magis magisque corapellit non ferre potesi, et, nisiex teet in te esse yion possuni
tacere apud vos de iis qui etiam illa qiiee sana sunt sed illum audiat qui dicit, Habemus ihesaurum
vitiareconaiitur.Domumeiiimvestrara.nonparvara istum in vasis fictiiibus, ut eminenlia virtutis sit

Christi Ecciesiam deputamus. Ncc sane parvus est Dei, et non ex nobis {Id. iv, 7).

errorillorumqui pulantex nobisipsisnoshabere si (a) Pelagium libri hujus scriptorem esse agnoscit
Augustlnus in lib. de Gratia Christi, c. 22 et seqq., ei-
quidjustitiee,continenti8e,pietatis,castitatisinnobis
demque Orosius tribuit in Apologetico, Exstat liber ist^
est, eo quod ita nos condiderit Deus, ut ultra, praeter hic in Appendice, Epist. 17,
 ::

851 S. AUGUSTINI EPISCOPI «52

6. De ipsa qiioque sacra continentia virginali, trium propriura sine quo non operamur bonura,
quod non sibi sit ex seipsa, sed sit Dei doniira, nontamensiculistedixit.norjnisi exilta. Proprium
qiiamviscredentivolentiquecollatum, eumdem au- qu>ppe arbilrium nisi Dei gratia juvetur, nec ipsa
diat veracem piumquedoctorem, qiiicum hincage- boua voluiitas esse in nomine potest. Deus est

ret, ait: F6'//e/Homnesesse sicutmeipsum;sed unus- enim, inquit Apostolus, qui operatur in vobis et

quisquepropriumdonumhabelaDeo,aliussic,alius velle, et operari, pro bona voLuntale (Philipp. ii,

autem sic(lCor. vn,7). Audiateliam ipsum.nontan- 13) : non, sicut isti tautuminodo scien-
senliunt,
tum suum, sed universfe Kcclesiae unicum sponsum, tiam revelando, ut novorimus quid facere debea-
de tali castitateatque integritatedicentem, A^on om- mus ; sed etiam inspirando charitatem, ut ea quae
nes capiunt verbujn hoc,sed q uibus datum est {Maf Ih. discendo noviraus, etiam diligcndo faciamus,
XIX, H) ut inteiligat ex eo quod habet tam ma-
; 8, Nara utiquenoveratdlequara raagnumbonum
gnum bonura atque praeclarum, se potius Deo et essel contiueutia qui dicebal, Et cum scirem quia
Domino nostro gratias agere debere, quam cujus_ nemo potestesse continens, nisiDeusdet. Nonsolum
quam verba, quod velut ex seipsa id hal)eat, ut non ergo sciebatquantumessethocbonuni,etquamde-
dicamus assentantis adulatoris, ne de occultis, siderabiliter esset concupisceudum, verum etiam
hominum temerejudicare videamur, certe erran- quod nisi dante Deo esse uon potest docuerat :

tis laudatoris audire. Omne quippe datum op- enira eurasapientia ; nam hoc dicit, Et hocipsum
timum, et omne donum perfectum, sicut dicitetiam erat sapientix, scire cujus esset hoc donum. Nec ta-
apostolus Jacobus,rfe5?i?-s«m est,descendens aPa- men ei scientia suffecit ; scd ait : Adii Dominum,
tre Luminum {Jacobi i, 17) hinc ergo et sancta virgi-
:
etdeprecatus sumiLLum (Sap, viii, 21). Non igiUir
nitas, qua te fiHa volentem gaudenteraque vicit, tantummodoin hoc nos adjuvat Deus, ut sciamus
natu |)Osterior,actuprior,genereexte, honoreante quid agendumsit, verumetiamut amandoagamus
te,aetatesubsequens, sancfitate praecedens inqua ;
quoddiscendojamscimus. Nemo itaque poteslesse
etiam tuum esse c(jepit quod in teesse non potuit. non soluin sciens, veruin etiam continens, uisi Deus
lllaquippecarnaHternonnupsit,utnontanlumsibi, det. Unde cum jam ille baberet scientiam, precaba-
sed eliam tibi ultra te spiritualiter augeretur quo- :
tur ut haberetetcontinentiam,ut esset etiamin illo
niam et tuea compensatione minor * illa es,quod qiiod sciebat quia non esset ex illo : aut si propter
ita nupsisti utnascerctur. Hasc Dei dona sunt, et ves- liberum arbitrium,propriuma!iquantum elexillo,
tra quidem sunt, sed non ex vobis habetis enim :
non tamen nisi ex illo quia nemo potestesse con- ;

thesaurum istura in terrenis corporibus, et adhuc tinens, nisi Deus det. Iste autem de spiritualibus
fragilibus tanquam in vasis fictilibus, ut eminen- divitiis, in quibus est uliqueetiam ipsa luminosaet

tia virtutis sit Dei, et non ex vobis. Nec miremini, speciosa contuientia, non ait, In te et ex te esse
quia dicimus et vestra esse, et ex vobis non esse :
possunt: sed ait, ?iis/ ex te etin te essenon possunt;
nara panem quotidianum dicimus nostrum, sed
et ut quemadmodum non ei sunt alibi nisi in illa,

tamen addimus, Da nobis {Luc. xi, 3j, ne puteiur sic ei non aliunde nisi ex illa esse posse credanlur,
esse ex vobis. et ob hoc (quod miserator Dominus a corde ejus
7. Proinde sicut scriptum
est, Sine intermissione avertat !) sic glorietur, quasi non acceperit.
orate,in omnibus gj^atiasagite (IThess. v, 47, 18) CAPUT 111. —
9. Et nos quidem de sanctae virgi-

oratisenimutperseveranteretproficienterhabentis;
gratiasagitis, quia nonexvobis habetis. Quisenim
vosabillaexAdaramassamortisperditionisquedis-
cernit?iNonneille quivenit quaerereetsalvarequod
perierat [Luc. xix, 10) ? An vero quando Apostolo
dicente audierit homo, Quis enim
ponsurusest, Bonavoluutasmea,tidesmea, justitia
mea, et non coniinuo quod sequitur auditurus, Quid
nisdisciplinaethumilitatechristiana.inquanutrita
eteducataest,hocexistimamus,quodillaverbacum
legeret, si tamenlegit, ingemuit, etpectushumiliter
tutudit, ac fortassis et flevit, Dominumque cui dicata
et a quo sanctificataesttidenter oravit,ut quomodo
tediscernit? res- illa nonsunt verbaipsius,sed alterius,itanonsitta-
lis et tides ejus, quasealiquidhabere credat,dequo
in se non in Doraino glorietur. Namgloriaquidem

enim habesquod non ej us in ipsa est, non in verbis alienis, sicut Apostolus
accepisli'? Si autem et acce-
pisti.quidgloriarisquasinonacceperis (I Co?mv,7)? dicii Opus autein suumprobet unusquisque,et lunc
:

Nolumus ergo ut virgo sacra, cum audit vel legit, in semeiipso gloriam habebit , etnoninallero{GaLat.

Spiritualesdiviliasnullustibiprxterteconferrepo- VI, 4). Sed absitut gloriasua ipsasit, etnon illecui

terit : iniisjure laudanda.in iismeritocaeterisprx- dicitur GLoriamea, et exaltans caput meum (Psal.
:

ferenda quxnisiex ui, 4) Ita quippe est in ea salubriter gloria ejus,

es, te et in te essenonpossunt !

nolumus prorsus ila glorietur quasi non acceperit.

cum Deus qui in illa est, ipse est gloria ejus, aquo
Dicat quidem, In me sunt, Deus, vota tua, quse
habet omuia bona qiiibus est bona et habebit ;

reddam laudis tibi (Psal. lv, 12) sedquia in illa,

«
:
omnia quibus melior erit, in quantum inhac vita
non etiamexilia, meminerit etiam dicere, Domme, melior esse poterit etquibus perfecta erit, quando
;

in voluntate tua praeslilisti decori meo virtutem fuerit divina gratia, non humana laude perfecta.

(Psal. xsix, 8) :quia etsi etiam ex illapropterarbi- InDominoeniralaudabiturauimaejus(Psa/. xxxiu,

2), qui satiavit in bonis desiderium ejus (Psai. cii,
» major. Sed melius alii Edd. et Mss., minor.
Lov.',
Edd., lauden tibi. At Mss., laudis libi, juxta sriECum
* 5);quia et hoc desiderium ipse inspiravit, ne virgo
textum Lxx, aineseds sou. ej us sic in aliquo bouo glorietur quasi non acceperit.
 333 EPISTOLARUM CLASSIS III 884
iO. De hocergo ejusaffeclii utrura nonfallamur, XI, 6],ex qua justus vivit [Rom. i, 17J, quae per
inde nosfacpolius rescribpndo certiores. Namillud dilectionem operatur [Galat. v, 6], ante quam et
Oi)timenovimus, cum omnibus vestriscuKores vos sine quara omnino nulla cujusqtiam bona opera
non hinc so-
csse et fuisse iudividufe Triuitalis. Sed existimanda sunt, qiioniam omne quod non est ex
lum errorhumanusobrepit, utaliqtiidsecus sentia- tide peccatiim est [Hom. xiv, 23J). Deura dicit uni-
tur de individua Trinitate.Suntcnim etalia in qui- cuiqiie partitum {Id. xn, 3) : nec sola revelatione
bns perniciosissiiue erratur, sicut hoc est, unde scientiaenos divinitus adjuvari, ut pie justeque
(liutiusforlassequam satis essetvestraj (idehcaslae- vivamus, qiue sine charitate inflal (1 Cor. viii, 1);
qne prudentiee in hacepistola locuti sumus. Quan- verura etiam inspiratione charitatis ipsius, quae
qnamquibonumquod exDeoest.negatesse ex Deo, plenitudo legis est (Rom. xiii, 10), et quae cor nos-
nescimus cui faciatinjnriamnisi Deo,acper hoc illi trum, ut scientia non inflet, aedificat. Sed adhuc
quod mahim absita vobis, sicut
uti(jue Trinitati : nusqiiam tale aliquid in eorum litteris potuimus
abesse credimus Absit omnino ut tale ahquid in
! invenire.
animo, non dicimus tuo, vel sacrae virginis fiHiE tuae, 14. Maxime autemlioc inisto libro esse vellemus,
sed incujtisquamextremi meriti famuli vel famulae ex quodescripta illa verba posuiraus, ubivirginem
veslrae hber exquo nonuulla verbaqufe
istefecerit, Christa italaudans tanquam spirituales divitias nul-
facihusinteHigi possent ponenda credidimus. luseipraeter ipsam conferrepossil, et tanquamnisi
11. Si autemdihgentius intendatisetiam illa, quae ex ipsaesse non possint, non vult eara in Domino
ibi videtur velut progratia sive adjutorioDeiriiceie, gloriari, sed sic gloriari quasi non acceperit. In quo
sic invenietis ambigua, ut possint referri vei ad libro quaravis nec ipsius nec ture Reverentiaj nomen
nafuram, vel ad doclrinara, vel ad remissionem expresserit, tanien a raatre virginis ut
ad eamscri-
peccatorum. Nam et quod coguntur contiteri, orare beret.asepostulatumessecommemorat. Inquadam
nos debere neititremus in teutationem, possiintad veroepistoIasuaidemPelagius, ubiet noraensuura
hoc referre, ut hactentis nos ad id respondeant apertissime ponit, nec nomen sacrae virginis tacet,
adjuvari, quatenus oranlibus atque pulsantibus dicit ad eara se scripsisse, et ejusdem sui operis
nobis aperiatur intelligentia veritatis.ubidiscamus testimonio probare nititursegratiam Dei quamvel
quid faceredebeamus,nou utviresaccipiat voluntas tacere vel negare asseritur, apertissime confiteri.
nostra, quibusid quoddiscimus faciamus. Etquod Sed ulrum ipse sit iiber, in quo de spiritualibus
nobis in gratia vel adjutorio Dei dicunt Domiuum divitiis illa verba posuit, vel utrum ad vestram
Christum bene vivendi propositum exempltim, ad pervenerit Sanctitatem, rescriptis vestris peUraus
eamdem doctrinam revocant; quia scilicetin ejiis nos dignemini facere certiores.
exemplodiscimusquemadmodum viveredebeamus: EPISTOLACLXXXIX '
(a).
non atitem volunt ad hoc nos juvari, ut quod Bonifacio in militia merenti prsescribit vitx
dicendocognoscimus, eliam diligendo faciamus rationem; ostendens obiter licei^e chrisliano pro
12. Aut certe in eodem lihro invenite aliquid, si publica pace arma tractare.
polestis, ubi excepta natura, excepto quod ad Domiuo eximio, et merito insigni atquehonorabili
eamdein naturain pertinet arbitrio voiuntatis, ex- filio Domino salutem.
BoNiFACio, AuGusTiNUs, iu
cepta remissione peccatoriun et revelatione doctri- 1. Jam
rescripseram Charitati tuae, sed cum
nae.taleDeiadjutoriumconfileatur, quale coufitetur epistolcB dirigeudae occasio quaereretur, supervenit
qui ihxit: Cum scirem qiiia nemo potest esse
ille dilectissiiuus filius meus Faustus, pergens ad Exi-
continens, nisi Deus det, et hoc ipsum erat sapien- mietatem tuam Qui cum ipsas li teras quas jam fece-
.

tix, scire cujus esset hocdoiium; alHDominumet ram, accepisset luae Benevolentiae perferendas,
deprecatussum t7/M?n.Neque eiiim isteautnaturara stiggessit raihi multura te desiderare ut aliquid tibi
precando volebat accipere, in qua conditus erat ;
scriberera quod te aedificet ad sempiternam salu-
autde natiirali voluulatis arbitrio salagebat, cuin tem,cujus tibi spes est in Domino uostro Jesu Christo.
qiio conditus erat ; aut remissionem peccalorum Etquamvis mihi occupato tantum inslititut facere
desiderabat, qui potius continentiam, ne peccaret, non difTerrem, quantum scis quod te sinceriter
oplabat ; quid faciendura esset scire cupiebat,
vel diligat. Festinanti ergo ut occurrerera, lualui fes-
ctira jam se scire fateretiir cujusesset hoc doniim :
tiuanter aliquid scribere, quara religiosum tuum
sed utiqiietautasvoluntatisvires,tautumdilectionis desideriura retardare, domine eximie, et merito
ardorem volebat accipere Spiritu sapientiee, qui insignis atque honorabilis flli.

siifficeret ad im[)lendam magnitudinem contiuen- 2. Qiiod ergo breviterpossura dicere, Dilige Dotni-
tine.Si ergotaleaIiquidiIIicinvenirepotuerilis,uber- num Deum tuum intoto cordetuo, etin totaanima
riiuas gratias agemus, si rescribendo insinuare tua,etin lotavirtutetua;p.t, diligeproximum tuum
dignoraini. ianquam teipsum: hoc est onira verbura quod brevia-
13. Satis enim dici nonpotestqiiantumcupiaraus vitDomiuus super terram, dicens in Evangelio, In
ineorurahorainuniscriptis,qiiipropteracrimoniam his duobus prxceptis tota lex pendet et Prophetse

atque facundiara leguntur a pluiimis, apertara (.l/«/i/i.xxii,37,39, 40). luhacergodilcctionequoti-

coufessionemilliusgratifereperiri,quamvehementer ' Correcla ad a. b^. c. cc. fT. g. gv. j . 1. n. s. duos sb.
coramendatApostolus, duos duos vc. quatuorv. Lov.
qtii etianiipsius mensuram t,.

(a) Alias 20.5 qua; autem 189 erat,

: nunc in Appen-
fidei (sine qua impossibile est Deo placere [Hebr. dice est 8. Scripla circa an. 418.
 ;

855 S. AUGUSTINI EPISCOPI 806

die profice, et orando, et bene ajjendo, ut ipsoad- utique sub armis railitare prohibuit quibus suum ;

juvanlequitibi eara pr«oepit atqiiedonavil, nutria- stipendium sufTicere debere pr8ecef)it.

tur et ciescat, donec lia^c te perfectaperliciat. Ipsa o. .Majorisquidemloci sunt apudi)eum,quiomni-

est eniiu cha7-it(is, quae, sicut Apostolus dicit, dif- bus istis siHCularilnis aclioiiibus derelictis, etiam
fusa est in cordibus 7WstrisperSpii'ilum sanctum qui summa contirientia castifatis eiserviunl; Sed unus-
datus est nobis {Bom. v, 5) ipsa est de qua item: quisque,sicvil.\.[>0!ilo\iiS(i\cH,propriumdonumhabet
dicil, Pieniludo legischaritas {Id.xw, 10) ipsaest : a Deo ; alius sic, aliusautem sic (I Cor. vii, 7). AUi

perquaui lides operatur; unde ilerum dicit,iVe<^«e ergo pro voi)is orando pugnant contra invisibiles
circumcisio quidqunm valet, neque prasputium ; sed inimicos vos pro eis pugnandolaboralis conlra vi-
;

fidcs qnx per dilectionem operatur {Galat. v, 6). sibiiesbaibaros. Ulinam unafidesessetiuomnibus,
3. Inhac ergo omnes sancli palres noslri et Pa- quiaet minus lal)oraretiir, etfaciliiis diabolus cum
triarchce et Prophetae et Apostoli placnerunl Deo. In angeiis suis vinceretur! Sed quiainhoc stBCulo ne-
bac omnes veri martyres usque ad sanguinemconlra cesseestutcivesregnicoelorumintererrantes etira-
diaboUim certaverunt ; et quia in eis non refriguit pios tentationibus agitentur, ut exerceantur, et tan-
necdefeoit, ideo vicerunt. luhac omnes fidelesboni quam in fornace sicut aurum prol)entur {Sap. ui,

quolidie proficiunt, pervenire cupientes non ad re- 6), nondebemiis ante ferapus vellecurasolissanctis
gnum mortahura, sed ad regnum coelorum non ad ; et justis vivere, ut hoc suo tempore mereamur
temporalemjsedadsempiternamhaereditatemjadnon accipere.
aurum etargentum, sed ad divitias incorruptibiles 6. Hoc ergo primura cogita, quando armaris ad

Angeiorum; non ad aliqua bona liujus s;i'culi, in
quibus cnm timorevivitur, necea quisquamsecum
potestauferredummoritur,sedad videndum Deum:
cujussuavilasetdelectatioexceditomnemnonsolum
terrestrium, verum etiam coelestium corporurapul-
chritudinem, excedit omnem decorem animarum
quantumlibet justarum atque sanctarum excedit
omnem speciem supernorum Angelorum atque
Vu'tutum; exceditquidquidde illo non solumdioi-
tur, verum etiam cogitatur. Neque hanc tam ma-
gnam promissionem, quia valde magna esf, ideo
desperemus, sed potius, quia valde magnus eam
promisit, accepturosnon essecredamus: sicutenim
dicit beatus Joannes apostolus, Filii Dei sumus, et
nondum apparuit quid erimus : scimus quia cum
pugnara, quia virtus tua etiam ipsa corporalis do-
num Dei est. Sic enira cogitabis de dono Dei noa
facerecontraDeum. Fidesenim quandopromittifur,
etiamhosliservandaestcontraquembellumgeritur;
quanto magis amico pro quopiignatur! Pacem
habere debet voluntas, bellum necessitas, utliberet
;
Deus a necessitate, et conservet in pace. Non enim
paxquaeriturutbellamexcitetur,sed beilura geritur
ut pax acquiralur. Esto ergoetiam bellando pacifi-
cus, ut eos quos expugnas, ad pacis utilitatem vin-
cendo perducas: Beati enim pacifici, aitDominus,
quoniam ipsi filii Dei vocabuntur {Matth. v, 9). Si
autem pax hamana tam dulcis est pro temporali
salute mortalium,quantoestdulcior paxdivinapro
seternasalute Angelorum Itaque .hostem pugnan- !

apparuerif, similes ei erimus, quoniam videbimus tem necessitas perimat, non voluntas. Sicut rebel-
eum siculi est {IJoan. m, 2). lanti et resistenti violentia redditur, ita victo vel
4. Noli existimare neminem Deo placere posse, capto misericordia jara debetur, maxime in quo
qui in armis bellicis militat. In his erat sanctus pacis perturbatio non timetur.
David, cui Dominus tam magnum perhibuit testi- 7. Ornet mores tuos pudicitia conjugalis, ornet
monium: in his etiam plurimi illius temporisjusti. sobrietas et frngalitas : valde enim turpe est, ut
In hiserat et ille Cenfurio qui Domino dixif, Non quem nou vincit homo, vincat libido et obruatur
;

sum'dignus utinires subtecium meum ; sed tantum vino, qui non vincitur ferro. Divitiae saeculares si
dic verbo,etsanabiturpuer meus. Nam etego homo desunt, non per mala opera quaerantur inmundo;
sum subpotestaleconstitutus, habens subrne milites, si autem adsunt, per bonaopera serventurin coelo.

et dico huic, Vade, et vadit; et alii, Veni, et venit Animum virilem et christianum nec debent, si

et servo meo, Fac hoc, et facit: deqno et Dominus, accedunt, extollere, nec debent frangere, si rece-
Amen dico vobis, non inveni tantamfidcm in Israel dunt. IUud potius cogitemus quod Dominus ait,

{Matth. vui, 8-10). In his erat et ille Cornelius ad Vbi est thesaurus tuus, ibi erit et cortuum {Matth.
quem missus angelus dixit, Corneli, acceptas sunt VI, 21)et ulique oum audimus ut
;
cor sursum ha-
elecmosyme exauditw sunt orationes tuse:
tuse, el beamus, non meudaciter respondere deberaus,
ubieum admonuitutad beatum Petrum apostolum quod nosti quia respondemus.
mitleret, el ab illo audiret quee facere deberet ; ad 8. Etin hisquiderabenestudiosura teesse cogno-
quem apostolura, ut ad eura veniret, etiam religio- fama tua multum delector, multumque tibiin
vi, et

sum militem misit {Aci. x, 4-8). In liis erant et illi Domino gratulor, ita ut hsRC epistola magis tibi sit
quibaptizandicumvenissent adJoannem, sanctum speciilum ul)i qualis sis videas, quam ubi discas
Domini praecursorem et amicum sponsi, de quo qualis esse debeas: verumtamen quidquid sive in
Dominus ipse ait, In natis mulierum non surrexit isla sive in Scripturis sanctis inveneris, quod tibi
major Joanne Baptisla {Matlh. xi, 11), et qusesiis- ad bonara vitam adhucmiuus est,iustaut acquiras
sent ab,eo quid facerent respondit eis, Neminem
; et agendo el orando et ex iis qufe habes gratias
;

concusserUis, nulli calumniatn feceriiis ; sufficiat ageDeo tanquam fonti bonitatis undehabes atque ;

vobis stipendium vestrum {Luc. ni, 14). Non eos in omnibus bonis actibus tuis illi da claritatem,

857
libi humilitalem. Sicut enim scriptura
daliiDi omne donum perfeclum desur-
oplhnum et
sum est, descendens a Patre luminum (Jacobi i, 17).
Quantumcumque autein in Dei et proximi charitate
atque in vera pietale profeceris, quamdiu in hac
vita conversaris, sine peccato te esse
de ipsaquippc legitur in Litteris sdinc\.\%,
non tentalio est vila humana super terram (Job.
vn, 1)? Proinde quoniam semper, quamdiu es in
hoc corpore, necessarium est libiin orationedicere
quod Dorainusdocuit, Dimitte nobis debilanostra,
sicut et nos dimitlimus debitoribus nostris {Matth.
VI, 12) ; memento cito ignoscere, si quis in te pec-
caverit, et a te veniam postulaverit,
possis orare, et peccatis tuis veniam valeas impe-
trare. Haec Dileclioni quidem tnae feslinanter scri-
psi, quoniam me festinatio periatoris urgebat. Sed
Deogratiasago, qnoniam bonodesiderio tiioquali-
tercumque non defui. Semper te misericordia Dei
protegat, domine eximie, el merito insignis atque
honorabihs fih.
EPISTOL\ GXC (a). •
Oplato demonstrat quidde animx origine certumsit
quid merito vocelur in dubium, satagendumque
esse hac inqu.vstione ut saivasit imprimis
qua '.redimus neminem nasci ex Adam
culodamnationisobstrictum, neminemque inde li-
berari nisi renascendoper Christum.
Domino bealissimo, et sincera dilectione desidera-
bili fratrietcoepiscopo Optato, AuGusTiNL;S,inDo-
mino salutem.
CAPUT PRIMLM. — 1. Quamvis tuce
nullasadnie ipsumdatas acceperira lilteras;tamen
quiaillce quas ad MauritaniamCsesariensem misisti,
meapud Gaesaream prffisentevenernnt, quonosin-
juncta nobis a venerabiU papa Zosimo apostolicfe
•Sedis episcopo ecclesiastica necessitas traxerat
ctum est ulea quae scripsisti, etiam ipseperlegerem,
tradenle raihi eamdemepistolam tuam faraulo Dei
sancto Renato, inChristo nobis fratre charissimo;
quopelente.etmihi licet ahis occupalo vehemenler
instante,adeasumresponderecompulsus. Accessit
huc etiamalterius sancti etcumdebito honore no-
minaudi fratris nostri, et quantum ab illo comperi,
necessarii tui Muressis i,cuminsupradicto oppido
remoraremur, advenlus qui mihi retulit eliarasibi
;
missasde hacre litterasVeneratiouis tufe, et rae de
hacipsaquoestione consnluit.ut quidindesentirem,
vel raeis vel suis rescriplis ad te facerel pervenire:
Utrura scilicet animse utcorporapropagationenas-
cantur, sintqueexilla una quaeprirao hoaiinicreata
est;an Creatoromnipotens, qui utique usque nunc
operatur, sine ullapropagalione novasfaciatsingu-
lis proprias.
2.De quare antequara aliqnid adraoneam
tatemtnam,sciretevolointaramultisopusculisraeis
' Unus e. Yatic. Mss., Maurensis. Alter Vat. et Giiilic.
quatuor, Murensis. Alii duo Gallic, Murusis.
* Huicemaculandie adhibitisunta.bg. bl. bn.c.cc. cb.
ff. g. gg. gv. n. r. s.duo e. duo sb. duo t. duo vc. quin-
que v. Am. Bad. Er. Lov.
(n) Alias 157 qiuB antem 190 erat, nunc in Appendice
:
esl 9. Scripta paulo post medium an. 418.
,
EPISTOLARUMCLASSISIII. 858
est, Omiie nunquam mefuisseansumdehac quaestionedefini-
tam proferrcsentenliam.el irapudenterreferreinlit-
terasadaliosinforraandos.quod apud menonfuerit
explicatura. Qiiarum autem rerura atqiie causarum
consideralione perraovear, ut in neutraraassertio-
non credas : nem meus incliueliir assensus, sed adhuc inter
Numquid utraraquedisceptem,nimislongumest hac epistola
exproracre; nectaranecessariura.uthocoraissonon
possit de hac quaestione quod aalis est disputari,
etsi non ad auferendara cunctalionem, certe ad
cavendara lemeritatera.
3. lilud euim ubi vel maxime tides chrisliana
consistif,quO(l Pe?* hominem mors et per hominem
ut veraciter resurrectio mortuorum : sicut enim inAdam omnes
moriuntuv, ila et Christo omnes vivificabuntur (I
Cor. XV, 21; 22) et quod Per unum hominem pec-
;
catum in hunc mundum intravit, etper peccatum
mors : et ita in omnes homines mors pertransiit in
quo omnes peccaverunt ; et quod Judicium quidem
ex uno in condemnalionem : gratia aulem ex inul-
tis delictisin justiftcalionem vilfe ; etquod Perun/ws
delictum in omnes homines ad condemnationem,
et per unias justificationem in omnes homines in
jusliftcationem vilse {Rom. v, 12, \6, 18) ct si qua :
fidcs,
alia lestiraonia declarant nerainein nasciexAdam,
nisivin- nisi damnatiouis obstriclum, ne-
vinculo delicti et
miueraqueinde liberari nisi renascendo per Chris-
tuin ;tara inconcusse tenere deberaus, ut sciamus
eura qui hoc negaverit, niiUo raodo ad Christi
fidem, etad eamquajperChristura daturpiisillis et
magnis, Dei gratiam pertinere. Unde si origo ani-
Sanctitatis
mae lateat, dum tamen
redemplio clareat, pericu-
lura non est nequeenirain Christumcredirausut
:
nascaraur, sed ut renascamur, quomodocutuque
nali fucrimus.
4. Hactenus aulera diciraus sine periculo latere
; fa-
aniraaR originera, utnon taraen eam partem Dei
esse credamus, sed creaturam. Nec de Deo natam,
sedabillo factara, atqiie in ejus genus adoplan-
dam rairabili dignatione graliae, non parili digni-
tate naturfe. iNec eaiu corpus esse, sed spiritutn ;
non Creatorera utique, sed creatum. Nec ideo ve-
nisse iuhoc corpuscorruptibilequo gravatur,quod
adillud eam vitae in coelestibus vel in quibusiibet
aliis partibus mundiantearaale gest<E raerila cora-
piilerinl.Nondum eniranatos Apostolus,cura deRe-
beccae geminis loqueretur, nihil egisse dicit boni
vel mali ut non ex operibus, quibus nullis alter
;
distinguebatur ab altero, sed ex vocante diceretur,
minori serviturum esse majorem {Id. ix, 11-13).
C.\PUT II. — 5. His igitur lirmissime conslitutis,
si tam reconditum aique additum est in occultis
operibus Dei, ut nec Scripturarum divinarura raa-
nifesto eloquio declaretur, utrura propterea nihil
sinceri-
boni vel mali nonduin nati egisse credendi siiit,
quia non ex aliis {)ropagatas,sed mox ex nihilo crea-
tas animas singuli accipiunt an quia cum essent
;
originaliterin parenlibus,adhuc ipsiuullierant qui
suas et pioprias vitas agerent iiUi taraen sit tides
:
salva,quacredirausnullurahorainura,siveraajoris,
siveparvulaequamlibet et recentis aetatis,liberari a
 .

^
859 S. AUGUSTINI EPISCOPl 860

contagione mortis antiqufle et obligalione peccati in regno mortis nemo sine Adam, ita in regno vi-
t
quotl prituanalivitaiecontiaxit.nisi per unum lue- liH nemo sine Christo. Sicut per Atiam omnes in-
diatorem Dei et hoininum, hominem Christum jiisti, ila per Christum omnes justihomini^s. Sicut
Jesum (1 Tim. n, 5). per Adara oinues mortalesiu poena facti sunt hlii

6. Ciijds liominis ejustlemqiie Doi sahiherrima saeciili, ita et per Chrislum omnes iramortules in
etiam illijusti salvi facti sunt.qui, priusquam
tiile, gralia fiunt fllii Dei.
veniret in carne ', cretliderunt incarne venturum. CAPLT III. —
Cur autem creentur etiam illi
9.

Katlem namque fiiles est et noslra et illorum, quo- qiios Creator praBsoivit ad dainnationem non ad '

niam hoc ilU crcdiderunl fiilurum, quod nos crt^Ji- gratiara perliiiere, beatiis Apostolustanto succinc-
musfactum: unde dicit apostohi» l*auhis, Habcn- tiorc brevitate, quanto raajore auctoritate comme-
les fidei, secundum quod
autem eumdemSpiritutn morat. Deum enim dicil \o\eniem ostendere ij-am,
scriptum est, Credidi, propter quod locntus sum, el demonstrare poientiam suam, attulisse inmulta

et non credimus, propter quod el loquimur(l\ Cor. patientia oasa irx, quae perfecla sunt in perditio-
IV, 13). Si ergo eumdem Spirilum fidei et ilh hahe- nem, et ut notas faceret diviiias glorix sux in vasa
bant qui veuturum in carne Christum praenuntia- misericordix ; quem superius dixerat tanquam
runt, quem eliara ilh qui eiim venisse nuntiarunt; figiilum ex eadem massa facere aliud vas in
Iiili

sacramenta esse potuerunt pro temporum tliversi- honorem, aiiud in contumeliam {Rom. ix, 22, 21). (I
tate tliversa, ad uuitatem tamen ejusdem lidei IM 'rito autem videretur iiijiistiira,quod fiunt vasa

concordissime recurrentia.Scriptum est iu Actibus
Apostolorum, ioquente apostolo Petro Nunc ergo
quid ten'alis Deum imponere jugum supra colLum
discipu lorum quod neque palre-^ nostri, neque nos
,
portare potuimus ? Sed per gratiam Domini Jesu
credimusnossalvosfieri.quemadmodum etilli {Act.
XV, 10, II). Si ergo et iih, il est, patres, portare
juguiu legis veteris non valeutes,per gratiam l)o-
mini Jesu salvos se fieri crediderunl manifestum
est quod haec gratia etiam antiquos juslos vivere
fecit ex fide: justusenim ex lide \ivH{Habac.u,i).
7. Les autem subiotravitut abundaret delictum;
ut superabundaret gralia {Rom. v, 20), per quam
sanaretur delicti abundantia. Si enim data esset
lex qucB vivificare omnino ex lege esset
posset,
irae ad peniilionera, si non esset ipsa universa ex II
: Ailam massa daranata. Quod ergo fiunt inde nas- li
cendo vasairae, pertinet ad dobitampoenara: qiiod
aiittvn fiunt reiiascendo vasa misericordiae, perti-
net ad indebitam gratiam.
10. Ostenditergo Deusiram suam ;nonutiqueani-
i
mi perlurbationem, sicut est qiicB ira horainis uun-
ciipatur, sed justam fixaraque vimlictam, quia de
; stirpe inobedientiae ducitur propago p^^ccati atque
pupplicii.Et Ao>mna/M.?ej;?nMi{iere,sicutinIibroJob
scriptumest,6?'et'ises< vitfe et plenusiracundi;e {Job
XIV, LXX).E)us enim rei vas est, qua plenus
1, sec.
est: uode irae vasa dicuntur. Ostendit etpotentiam
suam, quabene etiamutitur malis multaillis natu-
ralia et temporalia bona largiens, eoriimque mali-
i

justilia. Cui tamen bonoLex data sit *, consequen- tiara atl exercendos et comparatione a Imonendos
ter adjunxit dicens:5erf conclusit Scriptura omnia bonos accoramodans, ut in eis discant agere gra-
sub peccato, nt promissio ex fide Jesu Chritis dare- tias Deo qiiod ab eis, non suis rneritis, quae in eadem
tur credentibus {Galnt. w, 21, 22). Danda itaque massa paria fuerunt *, sed illius miseratione dis-
I
fuerat Lex, quae miuifeslins sibi ipsum ostenderet creti siint. Qiiod mavime apparet in parvulis, de
hominem, ne superbus animus huraanus aseipso quibus, cam per Christi gratiam renascuntur, et
se posse esse justum putaret, et ignorans Dei justi- istam vitam in illa tenera aetate finientes in seter-
tiam, id est quae hominiex Deo est, etsuam volens nam transeunt et beatam, non potest quod
ilici

constituere, id est quasi suis viribiislpartam, justi- libero discernnntur arbitrio ab aliis infantibus qui
tiae Dei subjectus non fieret {Rom. x,3). Oportebat sine hac gratia in ipsius massae damuatione mo-
itaque ut addito mandato ciijus vox est, iVow con- riuntur.
cupiscet {Exod. xx, superbo peccatori etiam
17), 11. Si autem hi soli crearentiir ex Adam, qui es-
prasvaricationis criraen accederet atque ita gra- ; sentpergratiamreo.reanfIi,et praeter illos qui in Dei

tiae raedicinam non sanata per Legem, sed convicta tiliosadoptantur,nul!ialii homioes nascerentur, la-
infirmitas quaereret. teretbeneficiumqiioddonareturiodignis;quia nul-
8. 1'roinde, ciim omnes justi, hoc est veracesDei lis ex eatlemdamnabili stirpe venientibasdebitiira
cultores, sive ante incarnationem, sive post incar- supplicium redderetur. Cum vero altulit in mulla
nationem Christi, nec vixerint, nec vivant, nisi ex patienlia vasa ircB, quae perfecla sunt in perdilio-
fide incaruationis Ghristi, in quo est gratiee pleni- nem,nonsoluraostenditirametdemonstravitpoten-
tudo profecto quod scriptum est, Non esse aliud
; tiam suam redhibendo vindictam, et bene utendo
nomen subcoeloMquo oporteat salvos fieri nos{Acl. non bonis, sed etiam notas fecit divitias glori?e suae
IV, 12), ex illo fempore valct ad salvandum gonus in vasa raisericordiae.Ita enim quid prfBsletur sibi
humanum.ex quoin Adam vitiatum estgenus hu- dicit gratis jiistificatus, dum non suo merito, sed i i

manum. Sicut enim in Adam omnes moriuntur, gloria largissiiute Dei misericordice discernitur a
ita et in Ckristo omnes vioificabuntur. Quia sicut
' codex voluit. Germ. et Corb.. notnl.
Victoriiis
|

Mss. pl('rique conslanler habent, in carnem.

' -
Vat. codex Qai in endim mansa pares faernnl-
Unus :

' Sic .Mss. piures melioris noloe,

necnon Batl. Am. et Aller Vat., qaie... pariter, elc. Ed. ,qui paria. Sed nie.i
Er. At Lov. habet Qui tamen quare lex bona dala sit.
: lius Mss. quainplures, quce paria ; scilicet, nierita. !
8GI EPISTOLARUM CLASSIS III. 862

damnafo, cum quo eadem justitia
damnandus.
12. Tamraullosautem creandonascivoluit, quos
adsiiamgratiamnon pertinorepnBscivif,ut mullitu-
dineincomparabili plures sint iilisquos insuiregni
gloriam filios promissionis prnedestinare dignatus
est utetiam ipsa rejectorum multitudineostende-
; catorum remissionembaptizat, vera lides praedicat
retur, quam nullius momenti sit apiui Deum jus-
tum quantaiibet numerositas justissime damnato-
rum. Atqud ut hinc quoqueintelligant qni ex ipsa
damnatione redimuntur, hocfuissedebitum massae
illi universpe, qnod tam magnae parti ejus reddi-
tum cernerent, non solum in eis qui originali pec-
catomulta addunt malee voluntatis arbitrio, verum
eliam in tara multis parvulis qui tantummodo vin-
tiulo peccati originalis obstricti, sine gratia Media-
fuerat et ipse 15. Qua dementiarepulsa a corde atque ore chri-
stiano, quisquisanimam, sicuti est, non esse corpus
sedspiritum confitefur, et tamen in filios exparen-
tibusduci; ineo quidemnullis coarctafm-angustiis,
quod omnes aniinas, etiain parviilorum, quos
Ecclesia non utique in falsam, sed in veram pec-
trahere originale peccatum propria primi hominis
voluntate coinmissum, etin omnes posteros gene-
ratione Iransmissum sola regeneratione purgandum:
sed cum considerari et pertractari cceperit quid
dicatur, mirum si ullus sensus comprehendit hu-
manus quonam modo tanquam lucerna accendatur
et sinedetrimento alterius alter inde ignis existaf,
sic anima de anima parentis hat in prole, vel tra-
ducatur in prolem ufrum incorporcum semen
;

toris ex hac luce rapiuntur. Tota quippe ista massa animee, sua quadam locculfaet invisibili via seor-
justoedamnationis reciperet debitum, nisi ex ea fa- sum ex patre currat in matrem cum fit conceptus
ceret non solum
justus, sed etiam misericors figu- in femina an, quod est incredibilius, in semine
;

lus aiia vasa in honorem secundum graliam, non corporis lateat. Cum aulem fluunt irrita sine uUis
secundum debitum dum et parvuJis subvenit,
; conceptibus semina, utrum semen animie non si-
quorum nulla merita dici possunt, etmajores prae- mul excat, an summa celeritate atque atomo tem-
venit, ut habere aliqua merita possint. poris unde exieratrecurrat, an pereat et si perit, :

CAPUT IV. — 13. Quae cum ita sint, si assertio quomodo ipsa cujusmortale semen esf,immortaIis
tua non eo tendit, ut novas aniuias dicas propter est anima an immortalitatem tunc accipit, quando
;

innocentiamnovitatissua?,antequamadpeccandutn formatur ut vivat, sicut justitiam quando forma-

hboro utantur arbitrio, damnationi originali obno- tur ut sapiat. Ef quo pacfo eam Deus flngat in
xiasessenonposse ;sedeasfidecatholica confiteris, homine, etiamsi anima seminalifer trahatur ex
etiamsi in tenera aetate de corpore exierint, in
illa anima, sicut flngil in horaine corporis membra,
daranationem perditionis ituras, nisi Sacramento quamviscorpusseminaliter trahatur ex corpore. Si
Mediatoris,qui vcnitquaerereet salvumfacerequod enim non etiam spiritualis creatura fingeretur a
perierat {Luc xix, 10), liberentur : qucere ubi, vel Deo, non scriptum esset, Qui fingit spiritum ho-
unde, vel quando coeperint damnationis raeritum minis in ipso {Zach. xii, 1) : et in eo quodlegifur,
habere, si novfesunf, ita sane ut Deum non facias, Qui fingit singillatim corda hominum [Psal. xxxii,
nec aliquam naturamquam non condidit Deus, vel IS) ; si per corda signiflcafae sunt aniraae, flngi eas
peccati earum
innocentum damnationis aucto-
vel posse quis dubitet ? sed qui«ritur utrum ex una
rem.Etsiinvenerisquodte qu;erereadmonui, quod anima hominis primi sicut flngit singillatim facies
;

ipseadhuc,fateor,noninveni,dpfende quantum po- hominum, ex uno tamen corpore homitiis primi.

tes,atqueassereaniraaruminfanfium ejusmodi esse
novitatem,ut nulla propagatione ducantur ;et nobis.
cumquodinvenerisfraternadilectione communica.
14. Si autem non inveneris quare vel quomodo
fiantanimae infantium peccatrices, et nihilinseipsis
CAPUT V. —
16. Cum heec afque hujusmodi de
hac re multa quaerantur, quee nullo sensu carnis
explorari possunt, et a nostra experientia longe
reraofa sunt, atque in abditissimis naturae sinibus
latent non erubescendum est horaini conflter
; ;

habentes malitiae,aquocogantur ex Adam trahere quod nescit, ne dum se scire menfitur,

se nescire
unde damnentur,cumeas creiiasnon ex illa prima nunquara scire mereatur. Qui autem negat non
peccatrice propagatas, sed novas atque insontes unius tantura, sed oranis animae creatorem Deura
includi carne peccati ; nec sicjam temere in aliam atque factorem, nisi qui ejus eloquiis apertissime
sententiam tua deflectatur assensio, ut eas ex illa refragatur ? Sine uila quippe ambiguitate per
una credas propagando traduci ne forte alius ; prophetam d\c\\,Omnem flatum ego feci {Isai.Lvn,
invenirepossitquodipse non possis, aut aliquando 16) animas videlicet iutelligi volens, quod verba
;

quod nunc non potueris. Nam et illi qui

invenias consequentia manifestant.Noniiaque unum quera
animas ex una propagari asserunt, quam Deus facto ex terra homini primo inspiravit, sed omnem
primo homini dedit, atque ita eas ex parentibus flatum ipse fecit, ipse adhuc facit. Quaeritur tamen
trahi dicunt, si Tertulliani opinionem sequuntur, utrum oranem flatum ex illo uno flatu, sicut omne
profecto eas non corpora esse conten-
spiritus, sed corpushominisex unoillo corpore, faciat an vero :

dunt, et corpulentis seminibus esoriri quo per- : novaquidemcorpora faciatex uno, aniraas autem
versius quid dici potest ? Neque hoc Tertullianum novas ex nihilo. Quis enim congruasuisoriginibus
somuiassemirandumest,quietiamipsumcreatorem genera rerum etiam de seminibus facit, nisi qui
Deum non esse nisi corpus opinatur (a). ipsa semina sine seminibus fecit ? Sed ubi res na-
turaliter obscuranostrum modulum vincit, et aper-
(a) Tertull. Jib. cont. Praxeam, c. 7. Vide Aug. lib.
10 de Genesi ad litt., c. 25. ' Mss. septem, animoe suce, quadam, etc.
 863 S. AUGUSTINI EPISCOFI 861

la (livina Scripliira non subvenit, teraere hinc significatur peridqiiod continetur illiid quod con-

aliqiiid dclinire humana coiijectura praesumit. Se- tiuet; sicutailquidam, V/;ia coronanl (Virg.^neid. I
cuuduin vilas auleui quas proprias habere iuci- 7), ciim coronarcutur vasa vinaria viuuni cnim :

piuut, novos homiues diciiuus nasci, sive anima, continetur, et vascontinet. Siciit ergo appeilamus

sivecorpore.At vero secundumoriginalepeccatum ecclesiam basilicam, qua continetur populus qui

veleres nascuutur; ideo Baptismate renovanliir. vere appcllatur Ecclesia iit noraine ecclesiae, id
;

17. Aliquid ergo certuin de aniuiae origine non- est, populi qui coutinetur, significemus lociim qiii

dum in Scripluris cauonicis comperi. Nam ii qiii coutinet ita quod auimaj corporibus contineutur,
:

novas sine uUa propagine asseriiul animas lieri, iutelligicorpora filiorum per nomiuatas aniraas
inter lestimonia quibus id nituntur ostendere, po- possunt. Sicenim melius accipilur etiain illud quod
nuut etiain illa duoqii.ne pauloaule comuiemoravi, i.ex inquiuari dicit eiira qui intraverit super ani-
Qui fnKjil spiritum hojniiiis in i/jso ; et, Qui finxil mam raorluam {Num. hoc est super defun-
ix,10),
sin(/illatiin corda liominum ; de quibus vides que- clicadaver, ut nomiue animae mortuae, mortuum
raadinoilum possit a resislenlibus responderi : corpusintelligalur,quod auimara continebat; quia
utrum euiin cum fiiigit, ex alio fiugat, an ex nihilo et absentepopulo, idest, Ecclesia, locustamen ille

incertum est. Illuri tHiueu iuter caetera testimo-
nium videturesse prsecipuum, quodin libro Salo-
raonis Ecclesiastae legitur : El
terram, siculerat; et spiritus
qui dedii eum {Eccle. xii, 7). Sed facillime respon-
detur, Corpus in lerramde quafacturaest primum
nihiiominus ecclesia nuncupatur. H.ec responde-
renlur, si, ut dixi, feminiuo genere positum esset,
7'everletur pulvis in quae exierunt de femoribus Jacob, id est, quae ani-
revertetur ad Deum, mae.Nuuc verocummasculinum genus sitposituin,
id est, qui exierunt de femoribus Jacob ; quis non
itaiutelligere malil, Omues auimae eoruin qui exie-

hominis corpus, et spiritus ad Deura a quo facla runt de femoribus, id est, aniraae hominum ut :

est priiua hominis anima sicut enim nostrum :

etiam sic possint iutelligi secundum corpus tantum-
corpiis, inquiunt, quamvis ex primo illo corpore modo exiisse homines deferaoribus patris, quorura
propagatiim sit, eo tainen redit unde ipsum pri- eraut illae animae, per quarum numerum intelli-

mumcorpus effecturaest; sic animanostra, quam- guntur tot horaines ?

vis ex illa anima propagata, non ad nihilum, quia CAPUT VI. —
Vellem aulem legere libellum
20.

immortalis est, sed ad iilum redit a quo ipsa pri- tuum cujus mentionera fecisti in litteris tuis, ne
ma facta est. Ac per hoc illud quod scriptum est nou ambigua posuisti.
forte aliqua ibi testimonia

despiritu cujusque hominis quod redeat ad Deura A me autem cum qua^siisset amicus mihi charissi- \
qui dedit eum, non solvit istam obscurissimara mus et divinarum studiosissimus lilterarura, quid
quaestionem quia sive ex illo uno, sive ex nullo
;
de hacquaistioue sentirem, eique remota verecun-
alio, Deus uliqiie dedit eum. dia,hiucaestusmeoselignoranliamfassuse3sera(a),
18. Iteraque illi qui propaginem animarura in- sciipsit iude longe traus mare ad doctissimum
considerata temeritate defenduut, inter alia testi- viruin:cui rescripsit illeutpotiusrae consuleret(6),
monia qiiae suaj causae sufTragari arbitrautur, nul- nesciens quod jain fecerat, nec aliquid a me
luin qiiasi raanifestius et expressius pro se possunt certum ac definitura audire potuerat. Significavit
putareproferendum, quara idqiiod in Genesi scrip- tamen in eadem brevi epistola sua, se potius fieri
tura est Omnes autem animae quseintroierunt eum
:
quara propagari aniinas credere sirauletiaraad- :

Jacob in^Egyptum,quiexierunt de femoribusejus monens animarum propaginein (quiaipse in Orien-

{Gen. xLvi, 26). Hoc enim velut evidentissimo tes- te est)occidentalem Ecclesiam solere sentire. Hac
timonio possunt credi animae in filios ex prsesen- ego majore occasione comperta, scripsi ad eum
tibus propagari quouiam satis aperte dictum vi-
;
non brevera librum, consulens eum, et petens ut
detur, aiiimas etiam de femoribus Jacob, non sola priusmedoceat,et tuncadraemittatqnosdoceam(e).
exiisse corpora filiorum. Ul eo modo etiain illud 21. Qui Iiber m<^us ut non doctoris sedinquisito-
iutelligi velintaparte totiim,quod dixit Adam,cum ris, et potiusdiscere cupientis, apud melegipotest:
illi raulier ejus ostenderetur, Hoc nunc os ex ossi- milti vero uspiam non debet, vel cuiquara foras
bus meis, et caro de carne 7nea {Id. n, 23) non :
dari, nisi cuin rescripta Doiuino adjuvante perce-
enim dixit, Et anima de anima mea sed ita fieri ;
pero ; id quod promptissime ac liben-
ille senlit,

potest ut carne noiuinata utruiuque iutelligatur,
sicut hic animas nomiuavit,
pora in liliis iutelligi voluit.
Sed hoc testimouiuin certe quasi tam clarum
19.
atque mauifesluin euodandae huic quaestioni non
siifficeref, nec si ila legeretur genere feminino,
qux exierunt de femoribus ejus, ut animas intelli-
gcremus quieexieruut ^ Ideoautem non sufficeret,
quouiam et aniiufe uoiuine corpus solum posse si-
gnificari, modo quodaiu locutiouis ostenditur quo
tissime defeusurus, si me docere poluerit quomodo
et tamen etiam cor- aniraae non ex Adam veniant, et tamen ex illo jus-
tam sortem damnationis inveniant, nisi ad remis-
sionem peccatorum renascendo perveniant. Absit
enim ut credamus vel animas parvulorum in la-
vacro regenerationis falsara accipere peocatorum
mundationein, vel Deum esse, aut aliquam natu-
rara quam non condidit Deus, illius ex qua mun-
dantur inquinalionis auctorem. Donec ergo aut
ille rescribat, autego, si Deus voluerit, aliquo mo-

(a) In pist. 143e., ad Marcellinuni.

' Sic Bad. Am. Er. et plures Mss. At. Lov., inlellige- (b) Hieron. supra, in epist. 16f).
remus usquequa^ue exire. \c) Epist. 166.
 ;

865 EPISTOLARUM CLASSIS III. 866

do discam, nullam de illa peccatrice originem

si cimur spiritualiter,per ipsum crucifigimur mundo.
ducit, qiife causa sit animee subeundi originale Ipsius niorte, mortis ab Adam omnibus nobis in-
pcccatum, quod necesse est esse in oninibus par- troductx atque transmissx universse anunx iiiud
vulis et qiio eam nec Deus cogit insonlem, quia
;
propagine contractum chirographum rumpitur, in
peccandi auctor non est, nec ulla mali natura, quia quo nuLius omnino natorum, antequam per Bap-
nou est ; nihil tale audeopraedicare. tismum liberetur, non tenetur obnoxius (a). lu his
22. Te autem, si libenler vel patienter admiltis, verbis apostolicfe Sedistam auliquaatque fundata,
charissime frater, admoneo ne haeresim novam mi- certa et clara est catholica fides, ut nefas sit de illa
nus cautus incurras, quee anliquissimce fideistabi- dubitarc christiano.
lita molilur fundamenta convellere adversus Dei 24. Quoniam ergo morte Christi, non unius aut
gratiam disputando, quam Dominus Christus pu- aliquarum, sed uuiversoe auim<ie propagine con-
sillis et magnis inellabili bonilate largitur : cujus tractum mortis chirographum rumpitur si poles :

vel auctores vei certe acerrimi notissimique sua- animas sic alienas a propagine defendere, uttamen
sores, cum Pelagius et Celestius exstitissent, con- hoc chirographo, quod sola Christi morte rumpen-
ciliorum episcopalium vigilanlia in adjutorio Sal- dum est, reclissima ratione demonstrentur obstric-

vatorisquisuam tuetur Ecclesiam, etiam a duobus t£E,nec sua propagine, sed carnis hoc debilo jusle
venerabilibus antistitibus apostolicee Sedis, papa appareantobligatae non solumnemine prohibente
:

Innoeentio et papa Zosimo, nisi correcti etiam ege- defende, verum etiam id nobis quomodo tecum de-
rint poenitentiam, toto christiano orbe damnati fendere possimus ostende. Si autem aliter nou
sunt. Dequibus exempla recentiumlitterarum, sive potest quodde animarumnovitatesentis, asserere,
qufle specialiler ad Afros, sive quae universaliter ad nisi ut eas dicas
peccato primi homiuis non teneri
omnes episcopos de memorafa Sede manarunt, ne aut per propagiuem non suam, sed carnis, auc-
fortead vestramSanctilalem nondumpervenerint, tore Deo, vel nescio quamali natura, iunocentissi-
vobis curavimus mitti ab eis fratribus quibus et mas fieri peccatrices : melius origo animte latet,
has lilteras, ut tuae Veneralioni dirigerent, dedi- dum tamcn eam non dubilemus Dei esse crea-
mus. Hi autem non ideo sunt haerelici, quia dicunt turam, quam vel Deus peccali auctor dicalur, vel
animas originem de illa prima peccatrice noQ du- contra Deum alieua mali natura introducatur, vel
cere, quod vel aliquafortasse ralionevera dici po- baptisma parvulorum irritum ducatur.
test, vel sine fidei labe nesciri : sed hinc conantur 25. Utautemet ametuaDilectiodehaecqucBstione
efScere (uude omnino apertissimi hferetici judican- aliquid audiat definitum, non parvi aestimandum,
tur) animas parvulorum nihil mali ex Adam tra- imo praecipuenecessariumatquerctineudum, qiio-
bere, quod sit lavacro regenerationis expiandum. modolibet se origo habeat animarum, sive ex illa
Nam Pelagii de hac re argumentatio, quae inter alia una, sive ex nulla alia propagentur Mediatoris ;

ejusdamnabiliaetiam litteris apostolicae Sedisad- tamen animam nullum ex Adam traxisse pecca-
juncta est, ita se habet Si anima, inquit, ex tra-
: tum dubitarefas non est. Si enim nuUa propaga-
duce nonesl, sedsola caro tantum habet traducem tur ex altera, ubi omnes tenentur propagata carne
peccati snla ergo pcenam meretur. Injustum est
,• peccati quanto minuscredendum est ex propa-
* :

enim ut hodie nata animanon ex massa Adx, tam gine peccatricis animam venirepotuisse, cujus ca-
antiquum peccatum porlet alienum ; quia nulla ro venit ex virgine, non libidine concepta sedfide,
ratione conceditur ut Deus quipropria peccala di- ut esset in similitudine carnis peccati (Roin. viii,
mittit, unumimputet alienum. 3), nonia carne peccati ! Si autem peccato primae
23. Si ergo ita potes animarum asserere sine ulla animae peccalricis ideo caeterae tenentur obuoxiae,
propagine novilatem, ut ratione justa et a fide quiaexillasuntpropagatae; profecto illa quam sibi
catholicanon aliena, eliam sic peccato primi ho- Unigenitus coaptavit,aut peccatum indenon traxit,
minis ostendantur obnoxige assere quod sentis, ;
automnino inde non tracta est. Neque enim non
ut potes. Si autem non eas aliter potes a propaga- potuit animam sibi trahere sinepeccato, qui sol-
ab omni
tione facere alienas, nisi ut simul facias vit autquinovam creavitei carni
nostra peccata ;

peccati vicculoliberas ;cohibe teabhujusmodidis-
putatione omnimodo. Non est enim falsa etiam in
parvulorum baptismate remissio peccatorum, nec
verbo tenus dicilur, sed veraciter agitur. Nam ut
jam verbis utar, quae in ipsa epistola beatissimi
antislitis Zosimilegunlur : Fidelis
bis suis, ejusque baplismusreacverbis,idest, opere,
confessione et remissione vera peccatorum, in omni
sexu, xtate, conditione generis
quam sineparentefecitex terra, non poluit novam
creare carni quam sine viro sumpsit ex femina.
26. Haecsicutpotui,nonquidemad me datis, sed
tamenadcharissimos nostros Sanctitatis tuae litte-
ris, nonperitiaquamdesiderastijsed sollieitadilec-
Dominusin ver- * Mss. septera, propagatw carne peccati : minus bcno,
tametsi vulgata lectio liaud satis intesra videatur. For-
tean post tenentur, supplcndum est, rece.
(a) Zohimus Innocentio Pontifici an. 417 succedens,
humani eamdem deluditur aliquandiu a Pelagianis venim rescriptis Afri- ;

plenitudinem tenet. Nuilus enim nisi qui peccati
servus est, liber efficilur, nec redemptus dicipotest,
nisi qui vere per peccatum fuerit ante caplivus,
sicut scriptum est : « Si vos Filius liberaverit, vere
canorum Patrum, et habito demum severiori examine,
certior factus de ipsorum ti.Tcresi, sententiam in eos dicit
anfe medium an. 418, emissa per universum christia-
num orbem Tractoria, ut vocat Mercator in GominoDit.
C.3 cujus Tractoria3 fragmentum hic habes, pra-teralte-
:

rum perbreve relatuma Prospero in appenJice epistolce

liberi eritis » [Joan. vni, 36). Per ipsum enim renas- CoelestiQi ad episcopos Gallice coetera non exstant. :
 867 S. AUUUSTINI KPISCOPI 868

lione respondi. Si grate acclpis, et admonitionem quoildatur iquiaut eis gratum sll, occullo el justo
fralernam non errunlo: sed prudenler
et iitilem, judicioDei nondatiir?
consider.iiido cuiu Kcclesi.e pace coiiservas, Deo '2. Qiiaprojtter, domine venerabilis, et in Christi
gratius. Si uiitem me ista nondiim nosse iniraris, charitatesuscipiende sanclefrater,quamvisopfime
vei etiain nec miraris, et me aliquid cerlum de facias, cum de hac re scribis ad fratres, apud qiiog
origine animarum salva ista lide qii;e certissima se illidt! tiiasolentefrerre amicitia ; tainen ha;ccura
utquoclarissima est, mutua charitate docere non major tii)i restal, ut non solum salubri severilate
remiis, multo uberius, Deo gratias. Memor nostri, plectantur qui errorem illura cbristiano infestissi-
Uominosempervivas, dominebeatissirae, etsincera mum nomini auilent garrire liberius, sed etiam ii

dilectione desiderabilis frater. diligentissime caveautur vigilantiapastorali',prop-

KPISTOLA CXCI '{a). ter intirniiores et sirapliciores dorainicas oves, qiii

Sixto presbylero (poslen pontiftci Romano)qui con Ira eum pressius quidera ac timidiiis, sed taraea insu-
Pelagianns, quibus favisse rumor fuerat, defen- surrare non cessant, penetiantes domos, sicut ail
sioneni gratix Dei suscepissel, (jratulatur^exhnr- Apostolus, et caetera qu» seqiumtiir exeroita ira-
tiins ul peryal impudentescohibere,dissimulanti- pietate facientns (II Tim. iu. 6,etsqq). Nec illinegli-
bus mederi. gendi sunt, qui usque ad profuadiim sileotiura sup-
Domino venerabiii elin Christi charitafe suscipiendo primunt tiinorequod seiUiunf, sed tamen eamdera
sanclo fralri et compresby tero SiXTO, Augustinus, perversitalemsenlire non desinunt. Nonnulliquip-
in Domino salutem. peeoriim,anleqiiam ista pestilentiamanifeslissimo
1. Ex quoHipponem litterfe IJenignitatistuae per etiara Sedis apostolicae judicio damiiaretur, nobis
sanctum fratremnostrum Firmumpresbyterumdi- innotescerepotuerunf, quosnuncrepente retiouisse
reclae me absente venenint, posteaquam illas cum perspicitis ; nec utrum sanati sint sciri potest, nisi
remeassem,quamvisjamin(le profecto earum per- cum non soluiu dogmatailla falsa tacuerint, verum
latore,legerepotui,h8ecprimaeademquegratissima etiam illis vera contraria, eo quo illa solent studio
rescribendioccurritoccasioperdilectissimumtiliuui defensaveriut qui tamenlenius profecto sunl trac-
:

noslrum Albinum acolythura. Quod autem quibus tandi. Quid enim eos terreri opiis est, quos satis
simul scripsisti, lunc non eramus simul, ideo fac- territos ipsa taciturnitas monstrat ? Nec ideo tan-
tumestutsiiigulorumsingulas.nonunamamborutn quam sani praetereundi sunt diiigentia raetlicinae,
epislolara suineres. A me quippedigressusestper- quorum vujuus iu abdito est. Etsi enim lerrendi
latorhujiispervenorabilem fratremelcoepiscopura non sunt ; tamen docendi siint ; et qiiantum exis-
meum Aiypium,qiii tuae Sanctitati aliam rescriberet, timo, facilius possunt, dumin eis tiinor severitatis
Iransituriis ; ad quem etiam ipsas, quas ego jam doctorem adjuvat veritatis, ul opilulaute Domino,
legerem,litteras tuas ipseporlavit. Quaenos quanta gralia ejus intellecta atque dilectaetiam loquendo
Ifetilia perfuderint, quid homo nilatur loqui quod expugnent quod jam loqui non audent.
non potest eloqui?nec teipsum salis nosse arbi- EPISTOLA CXCII (a).

tror, sed nobis crede, quantum boni feceris talia Augustinus Coeiestio {diacono postea pontifici Ro-
nobis scripta mittendo. Sicut enim tu testis es animi mano), de mulua benevolentia.
tui, ita nos nostri, quemadmodura sit affectus illa- Domino venerabili nimiumque desiderabili, sancto
rum sinceritate luculenlissima litterarum. Si enim fratri et condiacono Coelestino, Acgustinus, ia
brevissimam epistolamtuam, quarade hac ipsa re Domino salutem.
ad beatissimum senem Aurelium per Leonem (b) Quamvis longe absens fuerim, quando per
1.

acolythum direxisti, exsullanti alacritate descripsi- Projectum ^ clericum ad me directa Hipponem

mus,etquibuspoleramusmagnostudiolegebamus, Sanctitatis tiiae scripla venerunl tamen postea* ;

ubi nobis exposuisti quid de illo perniciosissimo quam veui, eisque lectis rescriptorura debitorem
doginate, vel quid contrade gratia Dei, quam pusil- me factum esse cognovi, reddendi fempus opperie*
lis magnisque largitur, cui est illud inimicissimura, bar : et ecce subito profecturi a nobis charissiml
sentias rquantanos putasista tuaprolixiora scripta fratris nostri Albini acolylhi gratissiraa occurrit
vel exsultatione legisse,vel cura, utlegantur, quibus occasio. De tiia igitur quae mihi exoptatissima est
valuimus aliis obtulisse, atque adhucquibus vale- salutelaetatus, Sanctitati tuaesalutationera debilain
mus offerre Quidenimgratiuslegi velaudiripotest,
! reddo. Semper autem debeo charitatem, quae sola»
quam grafiae Dei tam pura defensio adversusinimi- etiam reddita, semper detinet debitorem. Redditur
cosejus, ex ore ejus, qui eorumdera iniraicorum enim cum impendilur, debetur autem etiamsi red-
magni momenti patronus anle jactabatur ? aut dita fuerit quia nullum est tempus quando im-
;

iinde uberiores Deo debemus agere gratias, quara pendenda jam non sit. Nec cura redditur amitti-
quodejussicdefenditurgratia abeisquibus datur, tur, sed potius reddendo multiplicatur habendo :

adversus eos quibusvel nondatur,velingraturaest

* Mss. quinque H
vigilantissime caveantur diligentia
;

* Collalaest cum bl. fJ. m. r. sb. duobus v. Am. Bad. pastorali.

Er. Lov. - In Mss. quatuor Gallic, Proleclum. In iisdem paulo

(a) Alias 104 quae autem 191 erat, nunc in Appendice

:
post, necnon in duobus Vatic.pro^J6m». scribituri4/t;mi.
est lO.^Scripta versus finein an. 418. '
Recensita ad bl. cb. ff. gg. r. duos sb. duos t. duos
(6) Arbitrantur hunc ipsum esse Leonem magnura, v. Am. Bad. Er. Lov.
posteaSixto in Romana sede successit, anno 440. Consule (a) Alias &2 quae autem 192 erat, nunc in Appendica
:

Quesnelianam editionem operumLeoms,lom.2,dissert. 1. est 11. Scripta eodem tempore.

860 EPISTOLARllM CLASSIS IIL 870

enim reilditiir, non carendo. Etciim reddi non pos- me acceperitn. Ipsa quippe indignatiotiianonerat
sit nisi habeatiir, nec haberi potest nisi reddaliir : simultatis iuititira, sed indicinmcharilatis.Ulautem
iiuo etiam cumredtiitiir ab homine, crescit in ho- a Carthagine non rescriberem, non occasio defuit
mine ; et taulomajor acquirilur, quanto pluribus peilatorum, sed alia magis urgenlia, donec inde
redditur. Quomodo autem negf^lur amicis, qufe proticisceremur, nosoccupatissimos et inteutissi-
debelur et inimicis ? Sed inimicis cauta impeudi- mos continebant. Cum vero iude digressi sumus,
tur, amicis secura rependilur. Agil tamen quautum perreximus usqiie ad Mauritauiam Cajsariensem
potest, ut ab his etiam quibus pro malis bona re- (o), quo nos ecclesiastica necessitas Iraxit per ;

quod impendit. Optamus quippe

Iribuit, id recipiat
Heri amicum, quem veraciter diligimus inimicum
quia non eumdiligiraus nisi velimusbonum quod
utique non erit, amiserit inimicitiarum mahim.
2. Non ergo sic impenditur charitas, ut pecunia.
E.\ceploeuimquodimpendendoilladiminuilur,h(fic
augetur;eliamilioiutersedifferunt,quodpecuniam
cui dederimus,tuncei benevoleutioreserimus, sire-
ciperenonqua?ramus uonautera potestesseverus :
chaiitatis impensor, nisi fueril benignus exactor.
Quouiam pecuniacum recipitur, acceditcuidatur,
sed recedit a quo datur charitasvero non solum
quas totas terras cumintenlionemnostram huc at-
: queilluc, queeingerebanturseusibusiliversarapta-
;
reiit, nulliusiit tibi rescriberera adfuitadmonitoris
iustanlia, niilla occurrit opportuuitas perlatoris.
Deinde remeans, alias apud nostros jam querela
exasperatasliilerastujB Sinceritatisinveni,et aliiim
adversus novoshajreticoslibrum refertiim saucta-
rum testimoniisScripturariiiu; quibuslectisexcur-
sisque, etiam illisqiueprimum miseras,quiaetcha-
rissimi fiatris nostri Albiui {b) Ecciesife Romanae
acolylhi opportunissima se offerebat occasio, res-
: cribendum fuit.

apud eum crescit,qui hanc ab eo quem ddigit,exigil, 2.Egoitaquete,filidilectissime, scribentem mihi,

Bliamsinon recipit sed etiam illeaquoeararecipit,
; vei ad me consideranda tua scripta mittentem,absit
tunc iucipithabere cumreddit.Proinde, domiuefra- ut negligenter accipiam, vel superba vanitate con-
ter, miituam tibi charitalem libens reddo, gaudens- temnam, preeserliuicura mihide te gaudium tanto
que recipio quam recipio, adhucrepeto quam red-
: : raajussit,quantoraagisiuopinatumimprovisumque
do, adhuc debeo. Uuum eoim magistrum, apud provenit: fateor enim, tantum leprofecisse nescie-
^uem coudiscipuIisumus,perejusApostolumdoci- bam. Et quid nobis esse debet optatius, quam ut
!es audire debemus prsecipientem ac dicentem : abumleut quierrores infestantes catholicam fidem
Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligalis et iosidiantesintirmisineruditisquefratribususque-
[Rom. XIII, 8). quaque redarguant, et Ecclesiara Christi adversus
EPiSTOLA CXCIII •
(a). profanas vocura novitates (I Timoth. vi, 20) acriter
iugustinus Mercatori, excusans cur ad ipsius priores tidelilerque defendant; quandoquidem sicut scrip-
litteras nondumresponderit, ostendensque Pelagianos tura est, Multitudo sapientium sanitas est orbisterra-
in qu!eslione de baptismo parvulorum hoc ipso esse rum {Sap. vi, 26)? Inspexi ergo cor tuum in scriptis
prope convictos, quod fatentur parvulos quodammodo tuis quantum potui, et inveni amplectendura, et
credereper eos aquibus buptizandioff' runlur : deinde hortandum ut perseverautissima diligentia iu ante-
eosdem ex Enochi et Elise ante obitum translatione, riora te extendas, adjuvante Domino vires tuas,
siveex fideliumvivorum ad Chrtsti adventumraptu, qui lilji eas quas nutriret dedit.
frustra contendere mortem non esse poenam peccnti. CAPUT II. — 3. Non autem parum veritati pro-
)omiDO dilectissimo, et in Christi membrissiuce- pinquaruut de baptismo parvulorum,
iu quaestione
rissima charitate prtedicando tilio Mekcatori (6), quos devios in viamrevocareconamur, curainfan-
AuGusTiNus, iu Domino salutem. temquamlibetreceuli partumatris efiusum, tamen
CAPUT PRLMU.M. — 1. Litferce Dileclionis tuae, per eos a quibus baptizandus offertur, credere
[uas prius abste missas apud Carlhagiuem accepi, confitentur (c). Cum enimdicunt, sicut scribis, non
anlo me affecerunt gaudio,ut etiamin posterioribus infantes ita credere in remissiouera peccatorura,
esuccensentemquodtibinonrescripserim,gratissi- tanquara et illis rerailtantur, quos nuUum putant
'
Hic primuui prodit ex Ms. monasterii S. Bertini in habere peccatiira sed (quia ipsi quoque idem la-
;

Jelgio. vacrum pcrcipiunt, quo fit, in quibuscumque fit,

(a) Prodit nunc primum ex pervetusto codicemonas-
erii S. Bcrtiniiu Belgio. Quaj porro 193 erat, nunc in
remissio peccalorum) hanc credere in aliis, fieri

^ppendice est 12. Scripta eodein tempore. quae non filcura ergo dicunt, iNon ita cre-
in eis :

(b) Hic ipse estdul)io procul, cui Mario praenomen fuit,

duut, sed ita credunt profecto eos non ambigunt;
Luctor vulgatorum recens opusculoruiu contra Pela^ia-
los. Porro epislolam banc receusuit Possidius in Indi- credere. Audiant itaque Dominum Qui credit in :

;ulo, c. 4 ejusdemque tcrtiam partem transtulit .\ugus-

; Filium, hahet vitammlernam; qui autem incredulusest
inus in librum de Octo Dulcitii QuiTstionibus, proxime
id hiec verba qua'sl. 3 «De illisautemqui rapientur in
:
: nubibus, in quadam epistola, quam scripsi ad filium
t meum iiomiue Mercatorem, procul dubio notissimum
I vobis (sic poiro legitur in omnibus Mss., non autem
1 sicuti iiactcnus excusi habueruiit, « qua?incipit Pro-
( cul dubio nolissimum vobis, » etc), cum me consu-
1 iuissel de quibusdam qu*slionibusPelagianorum, qui
t negant mortem peccalo esse retributam, quatenus
I disputaverim, in subditis lege. lUi autem,inquam,
Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum
(a) Suscepti ase in Mauritaniam CDesariensem itineris
meminit Augustiuus supra, initio epist. 190. et in lib. 2,
: Hetract., c. 51; nec non Possidius. c. 14: quibus exlocis
constare potest hanc epistolam datam fuisse sub finem
an. 418.
(6)Hicipse perlatorfuitsuperiorum Litterarum adSix
— tumet ad Ccelestinum unde conjecturam capere licct
:

I de quibus, » et caitera quoe hic reproesentantur acap. Mercatorem id temporis apud Romam cum illis e^isse.
\ usque ad finem epistolae. (c) Vid. infra in epist. 194, cap. 10, n. 43.
 '

871 S. AUGUSTIM EPISCOPI 872

{Joan. ni, 30). Qiiapropler infantes, qiiia per alios Corpus quidem mortiium est propter peccatum ; spiritu$

fmnt creiienles, a qiiijjiis bai^tizmdi otlcrunlur, autem vila est propter justitiam. Siautem Spiritus ejus
per illos utiqiie sunt infireiliili, si apnd tales sunt, qui suscitavit Ckristum a morluis,habitat in vobis: qui
qui eos, duiu nihil ()i'odesse credunt, oirerendos suscitavit Cliristum a morluis, vivificabit et mortalia

esse non crodiint ao per hocsi per credentes cre-

: corpora vestra per inhahitantem Spiritum ejus invobi$
dunt.et haljent vitaiu ceternum; profecto perincre- (Hom.Mu, 11). Nectamenista sicdiciimis, ulnege-
dnlosinciednli sunt, el non videbunl vitam,sedira musDeumposseinquibusvoluerit, nunc faceresiae
Dei manot super eos. Non enim diclum est, Venit su- morte quod sine dubitatioue credimus in tam multis
pereos; sed, manet super eos, quia ex origine erat facturura esse post inortein: nec ideo tamen illud
jaui in eis, nec oiunino nisi gratia Uei per Jesum falsumcril,quod per unum hominempeccatum inhuM
ChristumDominiimnostrumauferturabeis. De hac munduminlravit, et per peccatum mors, et ita in omnet
ira legituretiam inlibro Job Ilomonatus exmultere,
: homines periransiil. IIoc enim dictum est, quianisi
brevis vil:e et plenus tracundi:e. Unde igitur ira Dei perpeccatura raorsintrasset, nullamorsesset. Nam
super innocentiam parviili, nisi originalis sorle ac et cum dicimus, Oranes propter peccata mittuntur

sordepeccati?dequaineodemlibroitidemscriptum in gehennam, nuinquid ideo falsum dicimus,quia

est,nonesseabhacraundum necinfantemcujiisest non omnes homines mitluntur in gehennam ? IUud
unius diei vila superterram (Jobxiv, 1, 5,sec.L.\X). quippe idco verura est, non qtiia omnis homo rait
4. Mon ergoin islis nihil egit quod adversns eos tatur, sed quia nuUus nisi peccatorum meritismit
instantissimcdispulatur,eteorumauribuscatholicae titur. Talis est e contrario etiain illa sententia, Per
voces hinc atque inde circumsonant, quandoqui- unius justificationem in omnes homines ad justificattQ
dein voleiitesarguiuenlaricontraSacrainentaEccle- nem in omnes liomines ad justificationem vitx (Id. v,

siae, tameu parvulos credcre. Noneis

confessi sunt 12, 18): nonenira omnes hominespertinent adjus
ergo promittant vitam, etiamsi non fuerint bapti- tificalionem Christi sed hoc dictum est, quia ne-
;

zati :de qua enim alia vita dicitur, Qui incredulus mo justificatur nisi per Ghristum.
est Filio, non videbit vitam ? Nec eos a regno coelo- 7. Magis ergo illa quaestio non imraerito raovet,cur

rum sic fateantur alienos, ut taraen a daranatione poena peccati, peccatononreraanente, remanet id ;

defendant:naraquid nisi darauatiosignificaturper est, simors etiaracorporispoenapeccatiesl,istapo

irara, quara Dorainnssupernon credeutera raanere tius aliquaqua^stioest, curmorialurinfanscumfue

lestatur?Multura prorsusaccessura est, etsinescru- ritbaptizatus, quam cur mortuusnon sit Eliascum
pulosa conflictationecausafinitaesl. Si eniraconce- fuerit justificatus. lUius enim tinito peccato movet
dunt parvulos credere, prociil dubio sicut eos tenet cursecuta sitpoena peccati ;hujus etiamfinitopeC'
illa sententia, Qui non renatns fueritex aqua etSpiri- catomoverenondebetsinonsequaturpoenapeccali.
tu, non intrabit in regnum coelorum (Joan. m, 5) sic ; Si ergo illam quoestionem de morlebaptizatorum,
eliam ista qufe ejusdera Doinini est, Qui credideril cur, facta abolitione peccati,sequatur tamen quae'
et baplizatus fucrit, salvus erit : qui autem non credi- dam poena peccati, in libris de Baptismo ParvulO'
derit, condemnabitur (Marc. xvi, 16). Quia ergo cum rum, quos tibiscioessenotissimos, quantum potul
parvuli baplizantur fatentur isti eos esse credentes, mus domino adjuvante dissolvimus (a):quaato
daranari non dubitent nou credentes ; el audeant minus ista moverenosdebetubidicitur, Quarejus
jam dicere, si possunt, a justo Deo daranari nihil tus Elias mortuus non est, si mors poena peccati
maliex origine traheutes, etpeccati contagiumuon est? quasi diceretur. Quare peccator Elias mor-
habentes. tuus non est, si mors poena peccati est ?
CAPUT 111. — 0. lllud vero quod in litteris tuis 8. Nisi forte aliud ex alio movent et dicunt Si :

coraraemoras ti, objicere nobis Enoch et Eliam quod Enochet Elias usque adeo nonhabebant peccatum,
mortuinon fuerint, sed cum suis corporibusex ista ut nec mortem, quoe peccati est poena, paterentur ;

horainum conversatione translati; quideos ad hoc quomodonerao hicvivitsinepeccato?Quasinoneis

unde agitur adjuvet,noninteliigo. Uteniraomittam probabilius respondeatur Ideoquos : linitis peccatis
quodipsi quoquemorituriposteaperhibentur, sicut YoIuitDominu3vivere,non hic perraissisuntvivere,
plerique exponunt Apocalypsim Joannisdeduobus quoniam hicquisquam sine peccato non potestvi-
illis prophetis, de quibus, tacitis eorum nominibus, vere. Sed hoecatquehujusmodiadversus istos dici
loquitur, quodisti duo sancti curasuistunccorpori- poluerunt, si pro certo aliunde convincerent illos

busapparebunt, inquibusnuncvivunt.utetiaraipsi iiunquam esse niorituros. Cum veroid docere non

quemadmoduracaeteriraartyrespro Christi veritate possint, meliusque illos venturos essecredatur ad
moriantur (Apoc. xi, 3-7): ut ergohocomittam,ista mortem, nihil est cur eos veliut nobis objicere
qusestione dilata, quomodolibet sese habeat, quid causfe suaj nulla ex parte aliquid profuturos. {

istosadjuvat, quaesole? iNeque enimhincostendunt CAPUT IV. —9. Illi autem de quibusdixit Apo-j
non propter peccatura horaines secundura corpus stolus, cumIoquereturderesurrectionemortuorum,i
mori. Nam si Deus, qui tam raultis fidelibus suis Et nos vtventes quireliqui sumus, simul cum illisrapie-mi

donatipsa peccata, voluit quibusdam etiamistara murin nubibus obviam Christo inaera; et ita semperi^
poenam donare peccati qui nos sumus qui respon-
;
cum Dominoerimus (I Thess.ix, 16), afferunt quidem!
deanius Deo, cnr alius sic, alius auteni sic ? aliquid qusestionis ; sed per seipsos, non propler
6. Diciraus ergo quod apertissime Aposlolusait, (a) Lib. 2, cap. 30 et seqq.
873 EPISTOLARUM CLASSIS III. 874

istos. Nam
non sunt etiam ipsi morituri, quid
etsi istorum, siveomnes debita morte pleclantur, sive
istos adjuvent omnino non video, ciim talia de his aliquibus ab hac conditione parcatur cum tamen ;

dici possint, qualia de illis dicta suntdiiobus. Sed
revera, quantum ad verba beati Apostoli pertinel,
videturasserere quosdaminfinesaecuJi adveniente
Domino, cum futura est resurrectio mortuorum,
non esse morituros, sed vivos repertos in illam
imraortalitartem quee sanctis etiam caeteris datur,
repente mutandos, et simui cum iltis rapiendos, si-
cut dicit, in nubibus : necaliquid aliud mihi visum
est, quoties de his verbisvolui cogitare.
constet mortem non solum animae, verum etiam
corporis secuturam non fuisse, si peccatum non
praecessisset, et gratiae mirabiliore virtute justos a
morte adjeternambeatiludinem reviviscere, quam
in mortisexperientiam non venire ? Haec propter
illosdequibusmihiscripsisfi,satisdictasint;quam-
vis eos jam non existimem dicere, etiamsinon pec-
casset Adam, fuisse vel corpore moriturum.
13. Caeterum quod attinetad quaestionemresur-

10. Sed vellem hinc potius audire doctiores, neil- rectionis, propter illosqui credunturnon esse mo-

lis etiam, qui putant aliquos morte non praecedente sed ex hac mortalitate ad immortalitatem
rituri,

vivificatos ad vitam perpetuam transituros, dicere sinemedia morte transituri, inquisitio diligenlior
iuveniatur Apostolus : Stultetuqiiodseminasnonvivi- adhibenda est et si quid hiuc absolutum ac defi-
;

ficatur,n«« j3rt«snior/a^u?-.NametiIludquodin ple- nitum disputatione rationabili afque perfecta vel

risque codicibuslegitur, omnes resurgemus{ICor. xv, audisti, vel legisti, vel etiam ipse cogitare potuisti,

36, 51), unde fieri poterit, nisi omnes moriamur ? siveadhucaudire, autlegere, autcogitarepolueris,
Resurrectio quippe,nisimorspraecesserit, nullaest. pefo mihi mittere non graveris. Ego enim (quod
Etquod nonnulli codices habent, omnes dormiemus, confitendum est Charilati tuae) plus amo discere
multo faciliusetapertius id cogitintelligi; etsiquid quam docere. Nam hoc admonemur etiam dicenfe
aliud tale in sanctis Lilteris invenitur, ad id videtur apostolo Jacobo : Sit autem omnis homo velox ad au-

impellereutnuilushominum existiraetur immorta- diendum, tardus ad loquendum {Jacobi

i, 19). Ut ergo

litalem, nisi mors praecesserit, adepturus, Proinde discamus, invitarenos debet suavitas veritatis ut ;

ubi dixit Apostolus, Etnos viventes qui reliqui sumus aulem doceamus, cogerenecessitascharitafis ubi :

in adventu7nDomini, non praeveniemus eosquiante dor- potius optandum estultranseat ista necessitasqua
mierunt. Ipse enim Dominum injussu,in voce archan- hominem docet aliquid homo, ut simus omnes do-
geli,et in tubaDeidescendel deccelo ; elmortuiin Vhri- cibiles Dei quamvis hoc simus, cum ea quae ad
;

sto resurgent primi : deinde nos viventes, qui reliqui veram pietatem pertinent, discimns, etiam quando
sumus, simul cum iUis rapiemur in nubibus obviam illa docere videtur homo. Quia neque qui plantat

Christo in aera
; et ita semper cum Domino erimus est aliquid, neque qui rigat sed qui incrementum ;

;
veiiem, sicut dixi, dehisaudiredoctiores,etsimodo dat Deus (I Cor. lu, 7). Cum itaque si Deus incre-
potuerinthaecita exponi, utineis possitintelligiom- mentum non daref, nihil essent Apostoli plantato-
nes homines qui vivunt, vel post nos victuri sunt, res et rigatores ;quanto magisego vel tu, vel qui-
esse morituros.corrigerequodhincaliquandoaliter libet hujus temporis homines, quando nobis
sensi.Nequeenimdebemusindociiesessedoctores: videmur esse docfores !

el certemeliushomo corrigiturparvus, quam fran- EPISTOLA CXCIV(a).

gitur durus cumiisqu«scripsiraus, itanostravel
; Augustinus Sixto Romano presbytero (et postea Ponti-
aliorum exerceatur et erudiatur infirmitas, ut tamen fici), instruens illum adversus Pelagianorum argu-
menta.
in eis nulla velut canonicaconstituatur auctoritas.
Dominoin Domino dominorumdilectissiroo,sancto
H. eniminhisverbis Apostolinullusaliussen-
Si
fratri et compresbytero SiXTO, Augustjnls, in
sus potuerit reperiri, et hoc eum intelligi voluisse Domino salutem.
claruerit quod videntur verba ipsaclamare ;id est, CAPUTPRIMUM. —
1. Epistola * quam per cha-
quodfuturi sintinfine saeculiet inadventu Domini, rissimum fratrem nostrum Albioum acolythum
qui non exspolientur corpore, sed superinduantur misi, prolixiorem me missurum esse promisi per
immortalitate, utabsorbeaturmortalea vita (II Cor. sanctum fratrem et compresbyterum nostrum Fir-
V, 4) huicsententiae procul dubio conveniet quod
: mum, qui nobislitteras attulit Sincerifatistuae,ple-
inregulafideiconfitemur,venturumDominumjudi- nas sinceritate fidei tuae, quae nobis tantum gaudium
caturum vivos et mortuos; ulnon hicintelHgamus contulerunt, quantura magis possumus habere
vivosjustos,mortuosauteminjustos,quamvisjudi- quam dicere. Quod enim falendum est Charitati
candi sint justi et injusti ; sed vivos quos nondum tuae, tristeseramusnimis,cum fama jactaret inimi-
exiisse, morluos autem quos jam exiisse de corpo- cis christianae gratiae te favere. Sed ut haec tristitia
ribus adventus ejus inveniet. Quee si ita esse cons- de nostris cordibus tergeretur primo, te priorem ;

titerit, illa verba excutienda erunt.quomodo sic acci- anathema eis in populo frequentissimo pronun-
piemus, Tu quod seminas non vivificatur, nisi prius tiasse eadem fama nou lacuit deinde cum lilteris :

moriatur; omnes resurgemus, sive, omnesdormie-

el,
mus, ul non adversentur huic sententiae, qua qui-
dam creduntur eliamcumsuis corporibus in aeter-
num, non degustata morte,
12. Sed utrumlibet horum veracior
'
Edd., In Epistola quam. Expungenda erat particula
in, quiE abest a Mss. lininivero de prolixiore epistola
quam se pollicitumesse dicit Augustinus, nihil tiabetur
in ea, quae per Albinum Iransmissa fuit [in epistola].
victuri.
* Recensuimus lianc ad b. bl. cb. ff. gg- m. rm. vc.
vv. duos sb. duost. quatuor v. Am. Bad. Er. Lov.
et perspica- (a) Alias 105 quae autem 194 erat, nunc in Appendice
:

cior inleliectusinveniatur, quidad causampertinet estl3. Scripta paulo post superiores epistolas.

patrol. xxxm. (Vingt-ffuit.)

 ;

873 S. AUGUSTINI EPISCOPI 876

(b) apostolicse Sedisdeillorumdamnalioiie ad Afri- causahunc liherariy illum punin". Nempeergojustum

cam iiiissis, tuee quoque litlerae ad venerabiiem se- est utrumqiie puniri : quishoc negaverit?Agamu8
nem Aurelium consfcutee sunt;que tamelsi breves ergogratias Salvatori,dum nobisnonredditumcer-
erant, tuum lamen vigorem adversuseorum erro- niiniis quod in damnatione similium etiam nobis

rem salis indicabaiit. iNunc vero cum apertius et debitum fuissecognoscimus. Si enim omnishomo
lalius quid de iliodogmale contraque senlires, in liberaretur, utique laleret quid peccato perjusti-
litteris tuisfidesipsanobiscumRomaueeEcclesiaelo- tiam debeatur; si nemo, quid gratia largiretur. Ut
querelur.cuipotissimumbealusapostolusPauiusde ergoin hac diflicillima quaestioneverbispotius uta-
gratia DeiperJesum Christum Dominum nostrum, mur Apostoli, Volens Deus ostendere iram, et demont-
mulla el uniltipiicilerest locutus; non soJum iilud trarepotentiamsuam,altulit inmultapalientia vasairse,
omne tristilite nubilum fugilde cordibus noslris, sed quse perlecta sunt in perditionem ; et ut nolas faceret
etiam tantuinibi liKtitiaelumeninfulsitjUtnihilegisse dioitias glorix suap. in vasa misericordix : cui nonpo-
inDobis viileretur ille moeror^et limor, nisi succes- test tigmentum Quare sic me fecisti ? cum
dicere,
surorum ampliorem flagrantiam gaudiorum. habeat potestalem ex eadem massa facere aliud vas in
2. quamvis non te videa-
Ilaque, fraler charissime, honorem, aliud in conti.meUam {Rom.ix, 20-2 t). Ub|
mus tamen
oculis carnis, aniino in fide Christi, in quiauniversa ista massa merilo damnataest, con-
gralia Christi,in membris Chrisli tenemus, ample- tumeliam debitam reddit jiistitia, honorem donal
ctimur, osculamur;elremeanteanobisad tenoslro- indebitum gratia, non meriti praerogativa, non fati
rum invicem colioquiorum sanctissimo et fidelis- necessitate, non temeritate fortunae, sed altitudine
simo perlatore,quem voluisti esse apud nos non divitiarum sapientiae Dei quam non
et scienliae ;

solumadvecloremscriptorumluorum,verumeliam aperit, sed clausam miratur Apostolus, clamans :

narratorem testemquefactorum,resciipta persolvi- altitudo divitiarum sapientise et scientise Dei\ Quam

mus,elaliquantodiutius tecum sermocinamur, ad- inscrutabilia suntjudicta ejus, et investigabiles vise ejus I
monentes ut docendisinstes, quibus terrendis satis, Quis enim cognovit sensum Domini ? aut quis consilia-
quantumcomperimus,instilisli.Suntenimquidam, rius ejus fuil ? aut quis prior dedit illi, et retribuetur
qui justissime damnatas impietates adhuc liberius eil Qaoniamex ipso,etperipsum,et in ipso sunt omnia :

defendendas putant; etsuntquioccultiuspenetraut ipsi gloria in saecula saeculorum. Amen {Id. xi, 3.3-36).

domos, et quod in aperto jain clamare metuunt, CAPUT III. — 6. Nolunt autem ut sit ipsi gloria in
in secreto seminare non quiescunt: suntautemqui justificandisimpiisgratuitagratia,quiejusignoran-
omnino siluerunt, magno tiraore compressi, sed tes justitiam, suam volunt constituere(/(i.x,3) vel :

adhuc corde retinent quod ore jam proferre non
audent ;qui tamenesse possunt fratribusex priore
ipsius dogmatis defensione notissimi. Proinde alii
severius coercendi, alii vigilantius vesligandi,
tractandi quidem lenius, sed non segnius sunt do-
cendi, ut si non limentur ne perdant, non tamen
negligantur ne pereant.
C.\PUT II. —
Quod euim pulantauferri sibi li-
3.
berum arbilrium, si nec ipsambonam voluntatcm
sine adjulorio Dei hominem habere consenserint
non intelhgunt, non se lirmare humanum arbi-
trium, sed impellere ^ ut per inania feratur, non
in Domino tanquam in petra stabili coUocetur
paratur enim voluntas a Domino.
4. Quod autein personarum acceptorem Deum se
credere existimant, si credant quod sine ullis praece-
denlibus meritis, cujus vult miseretur, etquos di-
gnatur vocat,etquem vultreligiosum facit;parum
jamconclamantiumreligiosorumetpiorum vocibus
pressi, ita sefatenturad habendam seu faciendam
justitiam divinitus adjuvari, utsuipraecedataliquid
alii meriti,quasiprioresvolentesdareut retribuatur eis
ab illo de quo dictum est, Quis prior dedit illi, et re-
; etsuo putantespraeiremeritoillum • de
tribueturei
quo audiunt, aut potius audire nolunt, Quoniamex
ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnm. Quarum au-
tem divitiarum est altiludo sapientiae et scientiaB
ej usjcx his suo t di vitiae gloriae ej us in vasa misericor-
diae,quaevocatin adoptionem; quas divitiasnotas
vult facere eliam per vasa irae, quae perfecta sunt ia
:
perditionem. Et quae sunt viae investigabiles, nisi
de quibus in Psalmocanitur: Universse viae Domini
misericordia etveritas{Psal.\xiv, 10)? Igiturinvesti-
gabiles sunt misericordiaet veritas ejus: quoniam
cujus vult miseretur, non justitia, sed misericordiae
gratia * et quem vult obdurat, non iniquilate, sed
;

attenduut quod debita reddatur poena damnalo in- veritatevindictae. Quae tamen misericordiaet veri-
debilagratialiberato, ut nec ille seiudignum que- tas ita sibioccurrunt, quia scriptum est, Misericor-

ralur, necdiguum ^eisteglorietur ;atque ibi potius <^'^ ^' veritas obviaverunt sibi {Psal. lxxxiv, II) ; ut
acceptionem nuUam
personarum, ubi
fieri * una nec misericordia impediat veritatem, quaplectitur
eademque massa damnalionis et offensionis invol- dignus, nec veritas misericordiam, qua liberatur
vit, ut hberatus de non liberato discat quod etiam indignus. Quee igilur sua merita jactaturus est libe-
sibi supplicium conveniret, nisigratia subveniref. ralus, cum
digna suis meritis redderentur, non
si

Si autem gratia, utique nullis meritis reddita, sed esset nisi damnatus ? Nullane igitur sunt merita
gratuita bonitate donata. justorum ? Sunt plane, quia justi sunt. Sed ut justi
5. Sed injustumest, inquiunt, t/i una eademquemala fierent, merita non fuerunt justienim facti sunt,
:

' Mss. novem Et : sua putanles prceire merita ad illum,

' Mss. tres, infirmare. Alii totidem, inflare. Sic Bad.Am. ct Er. At Lov.
Unus
» :Non juslilieB, sed mise-
* e Vatic. Mss , ubi omnes una. ricordice gralia. Mss. plerique : Non jutlitia, sed miseri-
{b) Zosiou. cordia*
87T EPISTOLARUM CLASSIS IIl. m
cum justificati sunt; sedsicut dicit Apostolus, yu5- Quapropter, ne se vel ipsius orationismeritum
10.

tifrcati gratis per gratiam ipsius (Rom. \u, 24). extollat, etiarasiad vincendas temporaliumrerum
7. Cum igitur huicgratiae iuimici infeslique sint cupiditates, et diligenda bonaaeterna alque ipsum
isti, Pelagius tamen in ecclesiastico judicio Palaj- fontera omuium bonorum Deum,adjutorium datur
stino (a) (non enim aliter iude impunitusexiisset), oranli ; fides orat quae data est non oranti, quae
anathemalizavit eosquidicunt graliam Deisecun- utique nisi data esset, orare non posset. Quomodo
dumraeritadari.Sed nihil aliudineorumetiampos- enim invocabunt,in quem noncrediderunllquomo-
lerioribus disputationibus invenitur, quam meritis do credent,quemnon audierunt 1 quomodo audient
dari eara graliam.de cujus commendalione maxime sine prxdicantef Igitur fidesex auditu,auditusau*
adRomanos apostolica Epistola ioquitur, utindese tem per verbum Christi {Id. x,l4, 17). Proinde mi-
prsedicalioejus velutacapiteorbis toto orbe diflua- nister Christi hujus fidei praedicator, secundum
deretrea estenim quajustificatur impius, idest, flt gratiara quaedata est illi (Id. xv, 1S,)6), plantator
justusqui priuseratimpius.Etideo percipiendaehu- est et rigator iVectamen qui plantat est aliquid,
:

jusgratieemeritanullapraecedunt, quoniam meritis neque qui rigal sed qui incrementum dat Deus (I
;

impii, non pcena debetur necistaesset

gratia, sed : Cor. ui, 5-8), qui unicuique partitur mensuram
gralia,sinondareturgratuita,seddebitaredderetur. fidei. Uade et alibi dicitur, Pax fratribuset chari-
8. Sed cum ab istisquaeritur quamgratiamPela- tas cum fide ;q\i3im nesibitribuerent continuo sub-
gius cogitaretsineuliisprfiecedentibus meritis dari, junxit, a DeoPalre et Domino nostro JesuChristo
quando anathematizabat eos qui dicunt gratiam (Eph. VI, 23);: quia nec omnium est fides, qui au-
Deisecundum meritanostra dari; respondentsine diunt verbum,sed quibus Deus partitur mensuram
ullis praecedenlibus raeritis gratiamipsam huma- fidei ; sicut nec omnia germinant quae plantantur
nam esse naturam in qua condili sumus neque : et rigantur, sed quibus Deus dat inoremenlum. Cur
enimantequamessemus,mereri aliquid poteramus autem ille credat, ille noncredat, cura ambo idem
ul essemus. Abjiciatur a Christianorum cordibus audiunt, et si miraculum in eorura conspectu fiat,
ista fallacia nam * omnino non istam gratiam
: amboidem vident ;altitudo est divitiarura sapien-
coramendat Apostolus, qua creati sumus ut horai- tiae etscientiae Dei,cujus inscrutabilia sunt judicia,
nes essemus, sed qua juslificati cum mali homines et apud quemnon est iniquitas,dum cujusvult mi-
essemus. Ista est enim gralia per Jesum Christum seretur,etquemvultobdurat(i?o/n.ix,)4,18): neque
Dominum nostrum. Etenim Christus non pro nuilis enim propterea sunt ista injusta, quia occulta.
ut homines conderentur, sed pro impiis mortuus 11. Oeinde post remissionem peccatorum, nisi
est ut juslificarentur jam quippe homo eralqui
:
mundatam domum habitetSpiritussanctus, nonne
dicebat, Miser ego homo, quis me liberabil de cor~ cum aliisseptem reditspiritus imraundus, eterunt
poremortis hujus ?Gratia Deiper Jesum Christum novissima hominisilMus pejora quamerant prima
Dominum noslrum (Rom.wi, 24, 25). (Matth.xn, 44,45) ?(Jtautemhabitet Spiritussanc-
9. Possunt quidem dicere reraissionem peccato- tus,nonne ubi vuit spirat(/oan. ui,8) et charitas Dei, ;

rum essegratiam, quae nullis prflecedentibus meri- sinequanemo bene vivit, difTundifur in cordibus
tis datur quid enim habere boni meriti possunt
:
nostris, non a nobis,sed per Spiritum sanctum qui
peccatoi'es ? Sed nec ipsa remissio peccatorum datus est nobis (i?om. v,5)? Hanc enimfidem Apos-
sinealiquomerito erat, si fideshanc irapetrat: ne- tolus definivit, dicens : Neque circumcisio est ali-
que enim nullum est meritum fidei ;
qua fide ille quid, nequeprseputium ;sedfides, quseperdilectio-
dicebat, Deus, propitius esto mihi peccatori; et nem operalur (Galat. v, 6). Ista quippe fides est
descendit justificatus merito fidens humilitatis ', Christianorum, non daemoniorura :nam et daemo-
quoniam qui se humiliat, exaltabitur [Luc. xviu, nescredunt et contremiscunt (7aco6i u, 19); sed
13, 14). Restat igitur utipsam fidem unde omnis numquid et diligunt ? Nam
non crederent, nonsi
sumilinitium, propter quod dicitur ad Ec-
justitia dicerent.rM est Tu es Filius Dei
Sanctus Dei; vei,
clesiam in Cantico canticorum, Venies et pertran- (Luc. IV, ii).Si autem diligereflt, non dicerent,
sies ab initio fidei {Cant. iv, sec. LXX) : restat, in- Quid nobis et tibi (Matth. vni, 29) ?
quam, utipsam fidem non humano, quod isti ex- 1 2. Fides igitur ad Christum nos trahi t,quae nisi de-

tollunt',tribuamusarbilrio,necullispr8ecedentibus super gratuito munere nobis daretur, nonipse dice-

meritis,quoniam inde incipiunl bona quaecumque ret Nemo potesl venire adme,nisi Pater ,quimisit me,
:

sunt merito sed gratuitum donum Dei esse fatea-

;
alti^axerit eum.UadeelpauloposlaiH, Verba quaeego
mur,sigratiamveram,idestsineraeritis,cogitamus: locutus sumvobis,spiriluset vila sunt. Sedsunt qui-
quia, sicutineadem Epistoia Jegitur, Deus unicui- damexvobis, quinon credunt : deindeEvangelista
que partitur mensuram fidei {Rom. xii, 3). Opera subjungil, Sciebat enimabiniiioJesusquiessentcre-
quippe bonafiunt abhomine fides autem tit in ho- ;
dentes, el quisesset tradiluruseum. Etne quisquam
mine,sinequailla a nullo finnthomine.Omne enim existimaret credentessic ad ejuspraescientiaraper-
quod non est ex fide, peccatum est {Id. xiv, 23). tinere,quoinodononcredentes, idest, utnoneisfi-
• Mss. Non omnino, non islam.
:
des ipsadesuperdaretur,sed tantummodovoluntas
'Bad. Am. et Er., fidelis humiiiatus, quibus consen* eorumpraenosceretur raox aJjecitatqueait -.Et di- ;

tiunt Mss. septem.

• SicMss. plures. At Edd. habent, quo isli extolluntur.
cebat, Propierea dixi oobis,quianemopotest venire
{a) DiospoUtano. wime,ni&ifueriteidatumaPaU'eraeoM\xi<iiita,{c[}XQ^
m S. AUGUSTINI EPISCOPI 880

eorum quiaudieranHoquenteD de carnesuaet
guinesuo,quidamscandaliz!itiabscesseruiil,quidam
credendo manserunl (Joan. vi, 44-66) quia nerao
polest venire ad iliura, nisi cui
ac perhoc et abipsoFilio, et a Spiritu sanclo. Ne-
san- etiam ipsa oralio inter gratise munera reperitur,
Quidenim oremus, ailDoctorGentium, sjc«< oportet,
: nescimus ; sed ipse Spii'itus interpellat pro nobis
datum esl a Palre, gemitibus inenarrabilibus. Quid est autem, in<er-
pellat, nisi, interpellare nos facit ? Indigentis enim

que enim separalasuutdona velopera inseparabi- cerlissimum indicium est interpeilare gemitibus.
lis sed Fiiius sic houorans Falrem, non
Trinitatis ;
NulUusauterareiesseindigentemfasestcredereSpi-
alYert ullius dislantiae docuraentura, sed magnum ritumsanctum. Seditadiclumest, m<erpe//a/, quia
praebet humililatis exemplum. interpeliarenosfacit, nobisque interpellandi el ge-
13. Hiciterum isti liberiarbitriidefensores.imode- mendi inspirat affectura; sicut illud in Kvangelio :

ceptores quia inflatores, etinflatoresquiapraesum-
plores,non adversum nos,sed adversus Evangelium
locuturi, quidaliuddicuntquamidquod Apostolus
sibi, quasi aialibusdiceretur, objecit IDicisilaque
mihi,Quidadhuc conquerilurt nam voluntati ejus
quis mtsti7?Hanccontradiclionem sibimelipsitan-
Non enim vos estisqui loquimini,sedSpiritus Patris
vestri,qui loquitur in vobis (Matlh. x, 20). Neque
enim ethocita fitdenobistanquamnihilfacienlibus
nobis. Adjutorium igiturSpiritus sancti sicexpres-
sumest, utipse facere dicereturquod ut faciamus
facit.

quamab altero opposuit, veiut ex eorura vocequi 17.NamnonesseintelIigendumspiritumnostrum,

noluntaccipere quod superius dixerat Ergo cujus : dtqno di\c{na\e?,i,interpellat gemitibusinenarrabi-
vultmiseretur,elquem vult obdurat.TdVihns itaque ftftws, sedSpritum sanctum, quo nostra infirmitas

dicamuscum Apostolo, non enim melius illo inve- adjuvatur, satis ipse demonstrat Apostolus. Inde
nire possumusquiddicaraus homo ,tu quis es qui
: enim coepil, Spiritus, inquit, adjuvat infirmitatem
respondeas Deo(Rom. ix, 18-20)? nostram ; deindeita subjunxit, Quid enim oremus,
14. Quaerimus namque meritumobdurationis,et sicut oporlet, nescimus De hoc quippe
; e[ dBiera..
invenimus. Merito namque peccati universamassa Spiritu apertiusalibidicit Nnn enim accepistisspi-
:

damnata est necobduratDeus impertiendo mali-

; riium adoptionis filiorum in quo clamamus, Abba,
tiam, sednon irapertiendo misericordiam. Quibus Paier (Rom. viu, 26, i5). Ecce hic non dixit quod
enira nonirapertitur, nec dignisunt,nec merentur : ipse Spiritus clamet orando sed, m quo cLama- ;

atpotius utnon imperliatur,hocdignisunt,hoc me- muSyAbba, Pater. Alio tamen loco ait Quoniam :

rentur. Quserimus aulem meritum misericordiae, filii Deiestis,misit Deus Spiritum Filii sui in corda

nec mvenimus, quia nullum est, ne gratia evacue-
tur, si non gratis donatur, sed meritis redditur.
15. Si enim dixerimus fidempraecessisse^inqua es-
setmeritumgratiae, quidmeritihabebat
vestra, clamantem, Abba, Pater (Galat.iw, 6).
Non hicait,m quo clamamus ; sed ipsum Spiritum
claraatem dicere maluit, quo efficitur ut clamen-
homo ante nus sicut sunt illa, Ipse Spintus interpellat gemi-
:

fidem,utacciperetfidem?quideuirahabetquodnon tibus inenarrabilibus ; ei,Spi7'itHs Pat7'is vestriest,

accepit?siautem accepit, quid gloriaturquasi non qui loquitur in vobis.
acceperit (I Cor. iv,7) ? Sicut enim non haberet homo 18. Sicut ergo nemo recte sapit, recte intelligit,

sapientiam, intellectum, consilium, fortitudinem, recteconsilio acfortitudinepraevalet, nemo scienter

scientiam, pietatem, timorem Dei, uisi secundum pius est, vel pie sciens, nemo timore casto Deum
propheticum eloquiumaccepisset Spiritum sapien- timet, nisi acceperit Spiritum sapientiaeet intellec-
tiaeet intellectus, consihiet fortitudinis, scientiaeet tus, consilii et fortitudinis, scientiseet pietatis et ti-

pietatis ac timorisDei (Isai. xi,2,3); sicutnon habe- moris Dei ; nec habet quisquam virtutem veram,
ret virtutera, charitatem, continentiam, nisi accepto charitatem sinceram, continentiam religi03am,nisi
Spiritu de quodicit Apostolus,iVo;2 enim accepistis per Spiritum virtutis, et charitatis, et continentiae:
Spiritnm timo7is, sed viriulis, etcharitatis,el conti- ita sine Spiritu fidei non est recte quispiam credi-
nenlix (11 rtw.i^T^^ita nonhaberetfidemnisiacce turus, nec sine Spiritu orationis salubriter oratu-
pissetSpiritumfidei,dequoidem ipsedicit.Haftenies rus. Nonquia tot sunt spiritus, sedomnia haecope-
autem eumdem Spirilum fidei,secundum quod scrip- ratur unus atque idem Spirilus dividens propria
tum est, Credidi, propter quod tocutus sum;et nos unicuique proutvult (I Cor. xn, H); quia Spiritus
credimus, propter quod et loquimur{\\ Cor. iv,13). ubi vultspirat (7oan. ni, 8) : sed quod fatendumest,
Non autem meritoaccepisse, sed misericordia ejus aliteradjuvatuonduminhabitans.aliterinhabitans.
qui cujus vult miseretur, manifeslissime ostendit, Nam nondum inhabitans adjuvat ul sint fideles,
ubi de seipso ait Misericordiam consecutus sum,
; inhabitans adjuvat jam fideles.
ut fidelis essem (1 Cor. vn, 25). CAPUT V.—19. Quod
est ergo meritumhominis
CAPUT IV. — iG.Sidixerimus meritumpraecedere quo merito percipiat gratiam, cum
ante gratiam,
orationis,utdonumgrati8econsequatur:impetrando omne bonum meritura nostrum non in nobis faciat
quidem oratioquidquid impetrat, evidenterdonum nisi gratia et cum Deus coronat merita nostra,nihil
;

Deiesseostendit,nehomoexistimetaseipsosibiesse aliud coronet quam raunera sua ? Sicut enim ab initio

quodsi inpotestate haberetur.non iitique poscere- fidei misericordiamconsecutisumus.non quiafide-
tur verumtamen ne saltem orationis putarentur
; leseraraus, sedutessemus ; sicinfine,quo erit vita
preecedere raerita, quibusnongratuitadareturgra- seterna, coronabit nos, sicut scriptum est, in mise-
tia,sed jamnec gratia esset,quia debitaredderetur, rationeet misericordia {Psal. cii, 4). Non ilaque fru-
 ;

881 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 882

stra Deocanfatur.E/ misencordiaejuspraevenietme de plenitudine ejusaccepimusnon solum gratiam,
[Psal. Lvin, H) et, Misericordia ejus subsequetur
; qua nunc juste in laboribus usque in finem vivi-
me {Psal. xxu, 6). Unde et ipsa vila ceterna, qnre mus, sed etiam gratiam pro hac gratia {Joan. i,
utiqiie in fine sine fine habebitur, et ideo merilis 16), ul in requie postea sine fiue vivamus, Hoc nihil
praecedentibus redditur ; tamen quiaeademmerita salubrius fides cretlit, quia nihil verius inlellectus
quibus redditur, non a nobis parata sunt pernos- mvenit : et debemus audire prophetam dicenlem,
tram sufficientiam, sed in nobis facta per gratiam, Nisi credideHlis, non intelligetis{Isai. vu, 9, sec.
etiam ipsa gratia nuncupatur, non ob aliud nisi LXX).
quia gratis datur nec ideo quia non meritisdatur,
; CAPUT VI. — 22. Sed excusabunt se, inquit, ho»n-
sed quia data sunt et ipsa merita quibus datur. nes, qui nolunt recte et fideliter vivere, dicentes :

Ubi autem inveniraus etiam vitam aeternam gra-
tiam nuncupari, habemus apud eumdem gratise
magnificum defensorem apostoiura Paulum Sti-
;o^nrfm»i, inquit, peccafi 7nors est ; gratia autem Dei
Quid nos fecimus quimale vivimus, quandoquidem
gratiam unde bene vioeremus, non accepimus ? Non
: possunt veraciter dicere nihil mali se fecisse qui
male vivunt si enim nihil mali faciunt, bene vi-
:

vita xterna in Chyisto Jesu domino noslro {Rom. vunt ; si autem male vivunt, de suo male vivunt,
VI, 23). vel quod originaliter traxerunt, vel quod insuper
20. Vide, obsecro te, in quanfa brevitate quam addiderunt. Sed si vasa sunt irae, quee perfecfa sunt
vigilanfer verba posueril, quibus diligenter consi- ad perditionem, quae illis debita redditur, sibihoc
deratis, quaesfionis hujus aliquantulum dilucescat imputent,quia ex ea massa factasunf, quam prop-
obscuritas. Cum enim dixissef, Stipendium peccati ter unius peccatum, in quo omnes peccaverunt,
mors ; quis non eum congruentissime et conse- merito Oeus justeque daranavit: si autem vasa sunt
quenter addere judicaret, si diceret, Stipendium misericordiae, quibus ex eadem massa factis sup-
autem jusfitiae vita eeterna ? et verum est quia ;
pliciumdebitum reddere noluil, non seinflent, sed
sicut merito peccati tanquam stipendium redditur ipsum glorificent, qui eis misericordiam non debi-
mors, ita merito justitiee tanquam stipendium vita fam praestitit, et si quid aliter sapiunt, ef hoc quo-
seterna. Aut si nollet dicere, Justitiee, diceret, fidei que illis ipse revelabit {Philipp. m, Ib).
quoniam justus ex {Habac. ir, 4, et Rom.
fide vivit 23. Postremo quonam se isti excusabunt modo ?
1, 17). Unde etiam merces appellatur plurimis
et Nempe illo quem breviter tanquam ex eorum voce
sanctarum Scripturarum locis nusquam porro : sibi objecit Apostolus, ut dicant Quid adhuc :

dicta est merces justitia vel fides, quia justitiae vel conqueritur ? nam volunlati ejus quis resistit ? Hoc
fidei redditur merces. Quod est autem merces ope- est enim Quid de nobis fit querela, quod
dicere,
ranti, hoc militanti stipendium. Deum oflfendamus male vivendo,cumi]lius volun-
21. Sed beafus Apostolus adversus elationem, nemo
tati possit resistere, qui nos obduravit mise-
quae usque adeo magnis tentat irrepere, ut et sibi ricordiam non praestando? Si ergo illos noo pudet
propter ipsam dicat datum angelum Satanae, a quo hac excusatione, non nobis, sed Apostolo contra-
colaphizaretur, ne verticem praesumptionis erige- dicere, cur nos pigeat eis quod dixit Apostolus,
ret (II Cor. xu, 7) adversus hanc ergo elationis
: hoc idem atque identidem dicere homo, tu quis :

pestem vigilantissime miiitans, Stipendium, inquit, es qui respondeas Deo ? Numquid dicit figmentum
peccati mors. Recte stipendium, quia debetur, qui ei qui se finxit, Quare sic me fecisti ? annon habet

digne retribuitur, qua merito redditur. Deinde, ne potestatem figulus luti, ex eadem massa, utique
justitia de humano se extolleret bono merito, merito recteque damnata, facere aliud vas in ho-
sicut humanum meritum malum non dubitatur norem indebitum propter misericordiae gratiam,
esse peccatum, non a contrario retulit, dicens, aliud in contumeliam debitam propter irae justi-

Stipendium justitiae vita aeterna sed, gratia, in- ; tiam, et ut notas faciat divitias gloriae suae in vasa
quit, Dei via seterna. Et haec ne praeter Mediato- misericordiae, sic ostendens quid eis largiafur,
rem aliqua alia via quaereretur, adjecit, in Christo cum supplicium recipient vasa irae, quod pari-
id
Jesu Domino nostro: tanquam diceret, Audito quod ter omnibus debebatur ? Satis sit interim chris-
stipendium peccati sit mors, quid te disponis ex- tiano ex fide adhuc viventi, et nondum cernenti
o humana, non justilia, sed nomine justi-
tollere, quod perfectum est, sed ex parte scienti (I Cor.
plane superbia ? quid te disponis extollere, et
tiae xui, 9, 10), nosse vel credere quod neminem Deus
conlrariam morti vitara aeternam tanquam debi- liberet nisi gratuita misericordia per Dominum
tum stipendium flagitare ? Cui debetur vita sefer- nostrum Jesum Christum, et neminem damnet nisi
na, vera justitia est : si aufem vera justitia est, ex aequissimaveritate per eumdem Dominumnostrum
le non est, desursura est descendens a Patrelumi- Jesum Christum. Cur autem illum potius quam
uum (Jacobi i, 47). Ut haberes eam, si tamen ha- illum liberet aut non liberet, scrufetur qui potest
beseam, profecto accepisti quidenim habesquod : judiciorum ejus tara magnum profundum, verum-
non accepisti (I Cor. iv, 7) ? Quapropter, o homo, lamen caveat praecipitium. Numquid enim est ini-
si accepturus es vitam aeternam, justitiae quidem quilas apud Deum ? Absit sed inscrutabilia sunt :

stipendium est, sed tibi gratia esf, cui gralia estet judicia ejus, et invesfigabiles viae ejus.
ipsa juslitia. Tibienim tanquam debita redderelur, 24. Et in majoribus duntaxat aetatibus merito
si ex te tibi esset justitia cui debetur. Nunc vero dici potest : Hi noluerunt intelligere, ut bene age-
 .

883 S. AUGUSTim EPISCOPI 881

rent {Psal. xxxv, 4). Hi, qiiod graviiis est, inlelle- realu originis, vel additamento etiam propriae vo-
xerunt, el non obedienint quia, sicut scriptum
: luntatis ; sive qui novil, sive qui ignorat, sive qui
esl, Verbis non emendnbUur servus durus ; si enim judicat, sive qui non jiidioat quia et ipsa ignoran-
et inlellexent, non obediet [Prov. xxix, 19). Unde tia iueisqui iotelligere noluerunt, sine dubitatione
non obediet, nisi sua pessima voiuntale ? Gui gra- peccatum est; in eis autem qui non potuerunt, pne-
vior damnulio divina aequitate debelur cui enim : na peccati. Ergo in utrisque non est jusfa excusatio,

pJus datur, plus exigitur ab eo [Luc xii, 47, 48). sed justa damnatio.
Istos quippe Scriptura dicit inexciisaliiies, quos 28. Ideo autem divina eloquia eos inexcusabiles
non latet veritas et in eis perseverat iniqiiitas. Re- dicunt, qui noii ignoranfes, sed scienfes peccant,
velalur enim ira Dei de coelo, ait Apostolus, super ut secundum judicium superbiae suae, quo multiim
otnnem iinpietatem et injustitiam hominum eorum confidunt de viribus propriae volunfafis, se inexcu-
qui veritatem in injustitia detinent quia quod no-
: sabiles videanl ; quia de ignorantia jam non habent
tum est Dei, manifestumest in illis. Deus enimillis excusationem suam, et nondum ' est justitia, cui
manifestavit.Invisibiliaenimejusacreaturamundi, prsesumebant sufficere voluntatem. Al vero ille cui
per ea qux facta sunl, inlellecta conspiciuntur ; Dominus et sciendi et obediendi largifus est gra-
sempilerna quoque virtus ejus ac divmilas, ut sinl tiam, Per Legem, ioqmt, Cugnitio peccati (Id. ni,
inexcusabiles. 20) ; et, Peccatum non cognovi, nisi per Legem :

25. Si ergo istos inexcusabiles dicit, qui invisi- nam concupiscentiam nesciebam, nisi Lcx diceret,
bilia illius per ea quse facta sunt, inleilecta conspi- Non concupisces. Nec vult inlelligi hominem prae-
cere potuerunt, nec obedierunt tamen veritati, sed ceptricis legis ignarum, sed liberalricis indignum
iniqui et impii neque enim nonco-
permanserunt ; graliae, ubi Condelector legi Dei secundum
dicit,

gnoverunt, sed cognoscentes, inquit, Deum, non ut interiorem hominem : et cum hac non solum scien-
Deum egerunt (liom-
fjlorificaverunt, aut gratias tia, verum etiam etdelectafione legis, postea dicit,

i, t8-21) quanlo magis inexcusabiles sunt, qui ex

: Miser ego homo, quis me liberabit de corpore mor-
lege ejus instrucli confidunt se ipsos duces esse tis hujus ? Gratia Dei per Jesum Christum Domi-

ceecorum, et alios docentes, seipsos non docent ; num nostrum (Id. vii, 7, 22, 24, 25). Nemo itaque
qui preedicant non furandum, et furantur et cee- ; liberat a vulneribus illius trucidatoris, nisi hujus
tera quae de ipsis Apostolus loquitur Eis quippe ! grafia Salvatoris. Nemo liberat vcnumdatos sub
dicit Propterea inexcusabilis es, o homo omnis
: peccatoavinculiscaptivantis.nisigratiaredimentis.
quijudicas : in quoenim aliumjudicas, (emetipsum 29. Ac per hoc uoiversi qui se in nequitiis et ini-
condemnas ; eadem enim agis quxjudicas (Id. ii, 1). quitatibusexcusatosvoIunt,ideojusfissimepuniun-
26. Dicit etiamipse OominusinEvangelio: Sinon tur,quoniam quiliberantur, nonnisi gratialiberan-
venissem et locutus eis fuissem, peccalum non ha- tur. Nam si excusafio illic justa essef, noninde jam
berent ; nunc autem excusationem non habent de grafia, sed jusfilia liberaret. Cum vero non liberat
peccato suo (Joan. xv, 22). iNon utique peccatum jusfum invenit in eo quem libe-
nisi gratia, nihil
nuUum haberent, qui pleni erant aliis magnis mul. raf non voluntafem, non operationem, non saltem
;

tisque peccatis ; sed hoc peccatum vult intelligi non ipsam excusationem nam si hsec justa est, quis-
;

eos habituros fuisse, si non venissef, quo, cum quis ea utitur, merito, non gratia liberatur. Novi
audissent eum, non crediderunt in eum. Hanc eos musenim liberari per gratiam Christi quosdam
excusationem non habere asserif, qua possint di- efiam eorum quidicunt, Quid adhuc conqueriturl
cere Non audivimus, ideo non credidimus. Hu-
: nam voluntati ejus quis resistit ? Quae si justa est
mana quippe superbia tanquam praesumens de vi- excusafio, non jam gratuita grafia, sed propter
ribus hberi arbitrii excusatam se putat, quando hujus excusationis justitiam liberanfur. Si autem
ignoranti8e,nou voluntatis videtur essequod pecca l' gratia esf qua liberanfur, profecto haec excusatio
Secundum hanc excusafionem, inexcusabiles
27. justa Tunc enim vera grafia est, qua homo
non esf.
dicif Scripfura divina quoscumque scienfes peccare liberatur, si non secundum debitum jusfitiae retri-
convincit. Dei famen justum judicium nec iilis par- buifur. Nihil ergo fit in eis, qui dicunt, Quid adhuc
cit, qui non audierunt Quicumque enim sine Lege
: conquerilurl nam voluntati ejus quis resistit ? nisi
peccaverunt, sine Lege peribunt (Bom. n, 12). Et quod legitur in Iibro Salomonis, Insipientia viri
quamvis se ipsi excusare videantur, non admittit viclat vias ejus : Deum autem causatur in corde
hanc excusafionem, qui scit se fecisse hominem suo (Prov. XIX, 3).
recfum eique obedientiee dedisse praecepfum, nec 30. Quamvis itaque Deus faciat vasa iree in per-
nisi ejus, quod male usus est, libero volunfafis ar- dilionem, uf osfendat iram, et demonstret poten-
bitrio, etiam quod transiret in posteros, manasse tiam suam, qua bene eliam ulitur malis etut no- ;

peccatum. Neque enim damnanfur qui non pecca- vasa misericordi«,

tas faciatdivifias gloriee siiae in
verunt, quandoquidem iliud ex uno in omnes per- quae facit in honorem, nondamnabili massae debi-
transiit, inquo ante propria in singulis quibusque tum, sed suue grafiae largifate donafum famen io :

peccata omnes communiferpeccaverunt (Id. v, 12). eisdem irae vasis, propter meritum massae in con-
Ac pey hoc inexcusabilis est omnis peccator, vel fumeliam debitam facfis, id est in hominibus prop-

Lov., voliintatis est quod peecat. At editiones anti-

' • Sic Bad. Am. Er. et melioris notoe Mss. Al Lov.
quiores et Mss. novem habent, videtur esse quod peccat. habet, el dum non est, etc.
 885 EPISTOLARUM CLASSIS III. 886

ter naturae quidem bona creatis, sed propter vitia gratia dari possit, nonnulla praecedere merila hu"
supplicio destinatis, iniquitatem, quamrectissimo mana contendunf ,ne sit personarum acceptor Deus ?
veritas improbat, damnarenovit ipse, non faoHie. quaelandemhicmeritapraecesserunt?Si eorumdem
Sicut enim voluntati ejiis tribuitur humana natura, cogitaverisparvulorum.nuilasimtpropria.utrisque
nullo dubitante laudanda sic hominis vohmtati ; massa communis si parentumattenderis,
est iila :

culpa (ribuitur, nullo recusante damnanda. Quae bona suntillaquorum repenfinis mortibussine
filii

voluntas hominis aut hasreditarium vitium trans- Christi baptismate perierimt mala vero illa quo-
;

misit in posteros, quos in se habuitcum peccaret; rum filii per Christianorum aliquam potestatem ad
aut acquisivit etiam ceetera vitia, cum in seipso Sacramenta Ecclesiae pervenerunt. Et lamen provi- '

unusqnisque perdite Sed neque ab illo quod

viveret. dentia Dei, cui nostri capilli numerati sunt, sine
originaliter trahitur, neque ab his quae unusquis- cujus vohmtate non cadit passer in terram {Matth. x,
que in vita propria vel non intelligendo vel no- '
29, 30), quae nec fato premitur, nec forluitis casibus
lendo intelligere, mala congregat, vel etiam ins- impeditur, nec ullainiquitatecorrumpitiir, utrena-
tructus ex lege, additamento praevaricationis exag- scanturad haereditatemcoelestem^non consulitom-
gerat, quisquam iiberatur et juslificalur, nisi gra* nibusparvulisfiliorumsuorum,etnonnulisconsuIit
tia Dei per .lesum Christum Dominum nostrum ;
etiam parvulis impiorum. Iste infans de fidelibus
non solum remissione peccatorum sed prius ipsius conjugatisorlus, laetitiaparentumsusceptus^matris
inspiratione fidei et timoris Dei, impartito salubri- vel nutricis somnolentia sufTocatus fit extorriset ex-
ter orationis affectu et effectu, donec sanet omnes pers fidei suorum ille infans de sacrilego stupro
:

languores nostros, redimal de corruptione vitam

et nascitur,crudelitimorematrisexponitur,aIienorum
nostram, el coronet nos in miseralione {Psal. cii, misericordi pietate coUigitur, eorum christianasol-
3,4). licitudine baptizatur, fit aeterniconsors et particeps
CAPUT Vll. — 31. Verum isti qui personarum audeant
regni. Ista cogitent, ista considerenf, hic
acceptoremfieri existimant Deum, siin unaeadem- dicere Deum acceptorem insua gratia persona-
vel
quecausasuperalios veniat misericordiaejus,super rum, velremuneratorempraecedentiummeritorum.
alios vero maneat ira ejns, nempetotas vires argu- 33. Nam etsi conabuntur majoris aetatis aliqua
mentationis humanae inparvulis perdunt. Nam ut merita suspicari seu booa seu mala, qiiid de islis
interim taceam quod non est praeter parvulos, infaotibus dicent, quorum nec iste sibi uUis pro-
quamlibet materno utero recentissimos, ea pcena priis meritis malis potuit acquirere violentiam suf-
de qua loquens Apostolusait, Per unius delicttm in focantis, nec bonis ille diligentiam baptizantis ?
omnes homines adcondemnationem ; undenon liberat Nimiae vanitatis et caecitatis sunt, si etiam his con-
nisi unus ille, de quo idem ait, Per unius justifica- sideratis nondum dignanturexclamarenobiscum :

tionem inomnes homines adjustificationem vitx{Rom. Oaltitudo divitiarum sapientix et scientix Dei IQuam
v, 18) ut ergo hoc ioterim omittam, et hoc solum
: incrustabilia sunl judicia ejtis, et investigabites vix
de parvulis dicam, quod ipsi quoque auctoritate ejus {Rom. xi, 33) I Non itaque misericordiae gratui-
evangelica territi, vel potius christianorum popu- tae Dei pertioacissima adversentur insania. Sinant
lorum concordissimafidei'conspiratione perfracti, Filiumhominisinqualibetaetatequaerere, etsalvum
sine uUa recusatione concedunt, quod nullus par- facere quod nec de inscru-
perierat {Luc- xix, 40) :

Yulus, nisi renatus ex aqua et Spiritu, intrat in re- tabilibus judiciis ejus audeant judicare, cur inuna
gnum ccelorum (Joan.xw,^) ;
quam quaeso ailaturi eademque causa super alium veniat misericordia
sunt causam, quod alius sic gubernatur ut bapti- ejus, superalium maneatira ejus.
zatushinc exeat, alius intidelium manibus traditus, —
CAPUT VIII. 34. Qui enim sunt isti qui respon-
vel etiam fidelium priusquam ab eis baptizandus deant Deo, quandoquidem iUe Rebeccse habenti
Anhoc fato, velfortunae daturi
offeratur, exspirat? geminos ex uno concubitulsaac patris nostri,cum
sunt Non opinor eos in tantam dementiam pro-
'? illi nondum nati nihil egissent boni vel mali, ut
rupturos, quantulumcumque nomen christianum secundum electionem propositum ejus maneret,
tenere cupientes. electionem scilicet gratiae, non debiti, electionem
32. Cur ergo in regnum coelorum, non accepto qua eligendos facitipse, non invenit; non exope-
regenerationis lavacro, parvulus nullus iotrabit ? ribus, sed ex vocante dicit, minoriserviturum esse
numquidnam ipse sibiparentes infideles velnegli- majorem ? In quam sententiam beatus Apostolus
gentes, de quibus nasceretur, elegit ? Quid dicam eliam testimonium prophetse longe posterioris as-
de inopinatis, et repentinis innumerabilibus mor- sumpsit, Jacob dilexi,Esau autemodio habui{Malach.
tibus, quibus saepe etiam religiosorum christiano- 1, 2, 3); ut iulelligeretur hoc apertum postea per
rum praeveniuntur et Baptismo praeripiuntur infan- prophetam, quod antequam illi nascereutur, erat
tes cum e contrario sacrilogorum et inimicorum
; in Dei praedestinatione pergratiam. Quidenim di-
Christi aliquo modo in christianorum manus ve- ligebat in Jacob antequam natus fecisset aliquid
nientes, ex hac vita non sine Sacramento regene- boni, nisi gratuitum misericordiae suae donum?et
rationis emigrent ? quid hic dicturi sunt, qui, ut quidoderatin Esau aotequamnatusfecissetaliquid
mali,nisioriginalepeccatum? Namneque inillodi-
' In excusis deerat hicnegatio.quamreslituimusquin-
Ugeret justitiam, quam nullam ille fecerat; neque
que Mss. auctorilate.
' Sic omnes Gdd., excepto Lov. qui habet,
fieri. 1 In Edd., et cur tamen.
 :

887 S. AUGUSTINI EPISCOP! 888 «

in islo odisset natiiram, quam bonam ipse fecerat. de suis, neque de parentum meritis aliorum, sed
j

35.Miriimestautemcuaihiscoarotaiiliirangustiis, ne de ipsius quidem unius patris, mutata forte m

j

in quanta se abrupta pr<Bcipiteul meluenles retia luelius voluiilate gloriarelur Jacob, dicens ideo se
j

veritatis. A/eo, iuquiunl, nondu/n natorumaliumode- a Creatore dilectum, quia pater ejus, quando eum j

rat,aliiimdiligebat,quiaeorumfuluraoperaprst:videbat. seminavit, melioribus laudabilior moribus fuit ? [

Quisistum aculissimum sensum defiiisse Aposlolo ex uno, inquit, concubitu ; unum tunc ad eos semi- i

non mirelur ?Hocquippeillenonvidit, quandosibi nandos merilumpatris, unumadcoucipiendos me- |

velut adversantis objecta quaestione, non id polius ritum matris quia etsi mater eos donec pareret
:
j

tam breve,tum aperlam.tam (siculisti putant) verum visceribus portavit inclusos, et forte voluntatesaf-
|

absolutumquerespondit.Cumenimremstupendam fectionesque variavit, non uni sedambobus utique

proposuissel,quomodo de nondum nalis nec aliquid variavit,quos pariter ventre portavit.
agentibus boui aut mali recle dici potuerit, quod inluenda est Apostoliquomodo
38. lutenlioigitur ;

uuum Ueus dilexeril,alium odio habuerit, ipsasibi propter gratiam commendandam noliteumde quo
objecta qufestione motum exprimeus auditoris, Domino gloriari: ut
diclumest, Jacob dile^i, nisi in
(Juid ergo diccmus ? inquit, numquid iniquitas apud cum eodem patre, eadem matre, iino concubitu,
ex
Deuml Absit. llicergo eratlocus, utdiceretquodisti antequam aliquid egissent boni aut mali, alterum
sentiunt: Fulura enim Deus opera praevidebat, quando Deus diligil, odit alterum Jacob ex illa
; intelligat
minori majorem serviturum esse dicebat. Non autem massa originalis iniquitalis, ubifratrem su;im,cum
hoc Apostolusdicit,sed potius nequisquamdesuo- quohabuitcommunemcausam, videt per justitiam
ruru operumaudeatmeritisgloriari, ad Deigratiam meruisse damnari,nonnisi pergratiamse potuisse
et gloriam commendandam voluitvalere quod di- discerni. Nondumenim nascentibus, nec agentibus
xit. Cuin enim dixisset, Absit ut sit iniquitas apud honnm a.ui ma.\um,ut secundum electionem propositum
Deum; tanquam ei diceremus, Unde hoc ostendis, Dei maneret, non ex operibus, sed ex vocante dictum
cum asseras non ex operibus, sed ex vocante dic- est ei: Major serviet minori.
tum esse, Major serviet minori ? Moysi enim dicit, 39. Electionem autem gratiae nuilis fieri operum
'mqoH, Miserebor cui misertus ero, et misericordiam praecedentibus merilis, alio loco apertissime idem
prsestabo cui misericors [uero. Igitur nonvolentisneque apostolus ostendens : Sic ergo, inquit,e< m hoctem-
currentis,sed miserentis est Dei. Ubi nunc merita, pore reliquise secundum electionem gratise salvae /actae
ubi opera vel praeterita vel futura tanquam liberi sunt. Si autem gratia, jam non ex openbus ; alioquin
arbitrii viribus adimpleta vel adimplenda? Nonne gratia jam non esl gratia {Rom. xi, 5, 6). Secundum
aperlam protulit Apostolus
de gratuitoe gratiae, hoc hancergogratiam, etiam propheticum teslimonium
est verae gratiae coinmendatione sententiam ? Nonne consequenter assumens, Sicut scriptum est, inquit,
stultam fecit Deus haerelicorum sapientiam ? Jacob dilexi, Esau autemodio habui ; el continuo, Quid
36. Quidauteiiiagebatur,uthocApostolusdiceret, ergodicemusTmqmt,numquid iniquitas est apud Deum?
ut eorum geminorum commemoraret exemplum ? Absit.Sed quare,.4.6si7?anpropter operaquaefutura
quid persuadere moliebatur? quid inculcare cu- praesciebat amborum? Iino et hocabsit; Moysi
piebat? Nempe hoc quod ipsorum oppugnat amen- enimdicit, Miserebor cui misertusero, et misericordiam
tia, quod superbi • non capiunt, quod sapere nolunt prxstabo cui misericors fuero Igiturnon volentis neque
qui ignorantes Deijustitiam,etsuara volentescons- currentis, sed miserentis est Dei. Atque ut in vasis
non sunt subjecti {Rom. x, 3)
tituere, justitiae Dei quae perfecta sunt iu perdilionera, quaj damnatae
de ipsa quippe gratia satis agebat Apostolus, et debitaest massae, agnoscant vasa ex eadem massa
ideo promissionis filioscomraendabat. Quod enim in honorem facta quid eis misericordia divinalar-
promittit Deus, non facitnisi Deus: habet namque gita sit, Dicit enim, inquit, Scriptura ad Pharaonem,
aliquid rationis et veritatis, ut homo promitlat, et Quia ad hoc te excitavi, ut ostendam in te potentiam
Deus faciat ; ut autem homo se facere dicat quod meam,etul glorificetur nomen meum in universaterra.
promiserit Deus, superbae impietatis est reprobus Denique ad utrumque concludit, Ergo cujus vult
sensus, miseretur,etquem vult obdurat .hoc facit apud quem
37. Commendans ergo filios promissionis, hoc non est iniquitas. Miseretur itaque gratuito dono ;

primum signiflcatum ostendit, per Isaac fllium obdurat autem justissimo merito.
Abrahie. Evidentius namque opus Dei apparet in 40. Sed dicat adhuc vel superbi infidelis elatio, vel
eo, quera non genuit
usitatus ordo naturas de ste- punitidamnabilisexcusatio,OMtdad/iMCCongMert<«r?
rihbus visceribus et senectute confeclis, ut in filiis namvoluntati ejusquis resistitf dicat, et audiat quod
Dei, qui futuri praenuntiabantur, hoc esset signum convenit homini, /io?no, tu quis es qui respondeas
divini operis, non humani. /n haac, inquit, vocabi- Deo{Id. ix,7-2;3)?etc8etera,dequibusjamquantum
tur tibi semen : hoc est, non qui filii carnis, iifilit Dei; potui satis ac saepe Audiat hac et non
disserui.
sed filii promissionis deputantur in semen. Promissio- conteranat. Quod si contempserit, ctiam ut conte-
nis enimverbum hoc est : Adhoc tempus veniam, et erit mneret, se inveniat obduratum: si auteni non con-
Sarae filius. Non solumautem,'mqmt, sedet Rebeccaex tempserit,etiamutnonconlemneret, secredatadju-
uno concubitu habens, Isaac patris nostri. Quo perti- tiim; sed obduratum debito, adjutum gratia '.

nuit utadderet, exuno concubitu, nisi ut non solum CAPUT IX. - 41. Neque enim, si duorum de

* Edd., superbia. At Mss. plures, superbi. Mss. duodecim, obduratum d«bite, adjutum gratii.
889
geminorum, quod quidemjamos-
Isaac patriarcha
tendimus quanta caecitate dicatur, futura preevidit
Deus opera, qui vixerunt atque senuerunt, el prop-
terea Jacob dilexit, Esau autem odio habuit, ideo
moriturorum etiam parvulorum potest quisquam
dicere, ut huic ad percipiendum Baplismum non
consulat, ilU autem consulat, Deum futura opera
eorum praevidere : quomodoenim
quee uuUa erunt?
42. Sed Z)eus, inquiunt, ineisquos hincaufert,pr%-
videt quemadmodum victurus esset quisque si viveret
ideo quem nequiternovit fuisse victurum,sine Baptismo
facit emori ; sic in eo puniens opera mala, 7ion quw fe-
eit, sed qufe factui^us fuit. Siergo divinitus etiam quae
commissa non sunt, mala opera puniuntur; primo
attendant quam falso polhceantur in damnationem
parvulosnonituros quisine Baptismate moriuntur,
qui propterea non baptizantur, quia male victuri
erant, si viverent propter ipsam quippe malam
: nem, etiamsi non possit istamsolverequaestionem
vilam procul dubio damnabuntur, si etiam mala
quse fuerant futura damnantur. Deinde, si eis ad
percipiendum Baptismatis consulitur sacramentum
quos novit Deus si viverent bene fuisse victuros,
cur non omnes tenentur in vita, quam bonis ope-
ribus ornaturi sunt ? cur etiam eorum qui bapti-
2anturquidamdiuviventespessimevivunt,etusque
ad apostasiam aliquando perveniunt ? cur ipsum
primum conjugium peccatorum, quos utique nove-
rat Deus peccaturos, non de paradiso anteprojecit
ne ibi commiiterent quod tam sancto locoesset in-
dignum, si jusle peccata etiam nondum commissa
puniuntur ?quid denique praestatur ei qui rapitur,
ne malitia mutet intellectum ejus, et ne tictio deci-
piat animamejus {Sap. iv, 1 l),si juste
niuntur, quse licetnonfecerit,fuerattamenvivendo
facturus ?Postremocurnonad percipiendumrege-
nerationis lavacrum, ei magis consuliturmorituro,
qui male fuerat victurus si viveret, ut ei peccata
qiiae fuerat commissurus,remiltanturinBaptismo?
Quis enim est tam vecors, qui ea neget per Baptis-
mum possedimitti,qu8e sine Baptismo dicitposse
puniri?
CAPUT —
Sed disputando adversus eos
X. 43.
qui usquequaque con victi etiam non commissorum
peccatorumDeum persuadere moHuntur ultorem,
verendum est ne nos in eos ista fingere existime-
mur ;autem nuUo modo tam hebetes esse cre-
iUi
dantur, uthaecvelsentiant,velcuiquam persuadere
conentur verumtamen nisi eos hajc dicere audiis-
: princeps utique peccatorum ? Proinde si jam eru-
sem, refellenda esse non arbitrarer. Circumj-tipan-
tur enim et divinarum auctoritate lectionum, et
antiquitus tradito etretento tirmo Ecclesiae ritu in
baptismate parvulorum, ubi apertissime demons-
irantur infantes, et cum exorcizantur et
per eosaquibus gestantur, renuntiare respondent
a diaboii dominationeliberari ; et
qua exeant, perguntin praecipitem
nolunt mutare sententiam.
44, niudsanesibividenturacutissimedicere Quo-
modo peccatum transit in fiiios fidelium, quod paren-
tibus non dubitamus dimissum esse
EnSTOLARUM CLASSIS IIL 890
Quasi proptereapossit non habere generatio carna-
lisquod sola toilitregeneratio spiritualis aut vero :
in Baptismoconcupiscentiae carnis inlirmitas con-
tinuo sanetur, sicut continuo reatus ejus abolelur,
sed gralia renascendi, non conditione nascendi.
Unde quisquis per hanc concupiscentiam, etiam
de renato nascitur, sine dubitatioue oberit nato,
fu,tura dicuntur Verum quidquid
nisi et ipse similiter renascatur.
est in hacquaestionedifticultatis, itain agroChrisli
non impedit operarios ejusquominus ab eis in re-
: et missionem peccatorum baptizenlur infantes, sive
de fidelibup, sive deiniidelibus nati sinl,sicut agri-
colas non irapeditquominus ab eis, inserendi cura,
in oleas convertantur oleastri, si ve de oleas tris, sive
de oleis orientur. Nam et hoc,siutrespondeat,rus-
tico proponatur, quae causa sit ut cum aliud sit olea,
aliud oleaster, non tamen nisi oleaster de semine
utroquenascatur non oraittit inserendi operatio-
;
:
alioquindum ex olivaesemine exortavirgulalanon
aliud quam oleas esse existimat, efficit desidiava-
nitatis uttotus illeager amara sterilitate silvescat.
45. Nam
illudquodexcogitaverunt, cum veritatis
pondere premerentur, quiafidelis Dominus in verbis
suis, propterea ejus Ecclesia nullo modo fallaciter
parvulos in remissionem peccatorum baptizat, sed
ut fide agatur quod agitur, utique titquod dicitur :
quod ergo excogitaverunt, cum haec eos apertissima
moles veritatis urgcret,quis non chrislianus irrideat,
quamlibet versutissimum cernat ? Dicunt enim,
Veraciter quidem respondere parvulos per ora gestan-
tium, in remissionemse credere peccatorum non lamen
quia sibi remittantur, sedquiacredant qiiod in Ecclesia
etiaraillapu- vel in Baptismo remittantur, in quibus inveniuntur, non
inquibusnulla sunt: Acperhocnolanteos?<a6a/)<i2ari
in remissionem peccatorum tanquam in eis fiat ipsa re-
missio, quos rontendunl nullum habere peccatum ; sed
quoniamlicet sine peccato, in eo tamenBaptismate bapti-
zantur, quo fit in quibusque peccatoribus remissio pec-
catorum.
46. Fieri quidem potest ut haecversipeUisastutia
subtilius et acutius exotio refellatur. Verumtamen
secundum istam suamcalliditatera non inveniunt
quid ad hoc respondeant, quod exorcizantur, et
exsufflantur infautes hoc enimproculdubio falla-
:
citerfit, sidiaboluseisnondominatur ;siautem do-
minatur, et ideo non fallaciter exorcizantur et ex-
sufflantur, per quid dominatur, nisi per peccatum,
bescunt nec audent dicere haec in Ecclesia menda
citer geri, fateantur, quod perierat, etiam in par-
vulis quaeri neque enim nisi propter peccatum
:
perierat, quod nisi per gratiam non potest quaeri,
cum ei se uon potest inveniri. Sed Deo gratias, quod saltem
cum arguraentatur contra remissionem peccato-
non invenientes rum,netiericredaturinparvulis,jamtamen,quam-
stultitiam, dum vis per corda et ora majorum, credere parvulos
confitentur. Sicutergoaudiunt Dominum dicentem,
: Qui non renatusfueritex aquaet Spiritu sancto,nonin'
regnum coelorum {Joan. ii\, 3), propterquod
troibit in
per Baptismum ? eos baptizandos esse concedunt, sic audiant eum-
891 S. AUGU8TINI EPISCOPI 891

dem Doininumdicentem, Qui non credideritcondem- quas ad venerabilem senem Donatianum (o) deca-
nabitur (Marc. xvi, 16) : quia sicuteos renasci per vendi Judaismi disceptatione misisti, ad rae ipse di-
niinislerium baplizanliuiu, ila etiam credere per gnatus est mitlere, alque ut eis responderem, pe-
corda et ora coniiteutiiim confitentur. Audeant tendo vehementius imperavit quem veritus con- :

ergo dicere quod a justo Deo innocens condemna- temnere, ut possum Dominoadjuvanterespondeo ;

bitur, si nullo vinculopeccatioriginalis innectitur. gratum existimans etiam Charilati tuae, quod ad te
47. Si etonerosusoccupa-
sermoiste prolixus est scribendo, illi jubenti, quem pro suis meritis ambo
tionibus tuis, da veniam quia ut licec ad te scri-
;
veneramur, obtemperare non renui.
berem, et occupatus lilteris tuis, indicibus erga nos 2. Christianos, maxime ex Gentibus venientes,
benevolentiae tuee, tecum ista colloquerer, eliam judaizarenon oportere Paulusapostolusdocet, ubi
ego vira interrumpendis occupationibus meis.
feci ait, Dixi Pelro coramomnibus, Si tUfCumsisJudaeus,

Si qua illos alia excogitare adversus fidem catholi- gentiliter et non judaice vivis, quemadmodum Gentes
cam scieritis,etqu8ecumqueadversuseos,ne domi- cogis judaizare ? Etsecutus adjunxit :Nosnatura Ju-
nici gregis infirma devaslent, vos quoque fuieli et non ex Gent'bus peccatores. Scientes autem quo-
dsei, et

planepastoralidileclionedisserilis.notafacitenobis niam 7ion justificalur homo ex operibus Legis, nisiper

HcBreticorum quippe inquietudine.utScripturas vi- fidem Jesu Christi,etnns inJesu Christo credidimus,ut
gilantius perscrutemur, unde, ne ovili Christi no- et nonexoperibus Legis ;
justificemur per fidem Chrisli,
ceant, eis possit occurri, tanquam de somno igna- quoniam exoperibus Legisnonjustificabitur omnis caro
viee nostra excitatur industria : ita permultiplicem (Galat. 11, 44-16).
gratiam Salvatoris, etiam quod iniinicus in perni- Non solum autemillaopera Legis, quaesunt in
3.

ciem machinatur, Deus convertil in adjutorium ; et nunc revelato Testamento

veteribus sacramenlis,
quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in Novo non observantur a Christianis, sicuti est cir-
bonum (Rom. vni, 28). Seraper inDeovivasmemor cumcisio preeputii, et sabbaticarnalis vacalio,eta
nostri, frater charissime. quibusdam pecorum in sacri-
escis abslinentia, et
EPISTOLA CXCV(a). ficiis immolatio, et neomenia, etazymum, et ceetera

Hteronymus Augustino, gratulanstlli quodhsereticorum hujusmodi verumeliamilludquod in Legedictum

;

omnium meruerit odium ; quod quidem gaudel sibi est, Non concupises (Exod. xx, 17) (quod utique et

cum tllo esse commune. ChristianisnuUus ambigitesse dicendum), non jus-

Domino sancto, ac beatissimo papae Augustino, tificat hominem nisi per fidem Jesu Christi et gra-
HlERONTMUS. tiam Dei per Jesum Christum Dominum nostrum.
Omni quidem tempore Beatitudinem tuam eo quo de- Idem ipsequippe dicit apostolus: Quidergodicemust
cet honore veneratus swn, et habitantem in te dilexi fjcx peccatum est ? Absit. Sed peccatum non cognovi,
Dominum Salvatorem :sed nunc, sijieri potest, cumulo nisiper Legem :namconcupiscentiamnesciebam, nisiLex
aliquid addimus et plena complemus, ut absque tui no- dtceret, Non concupisces. Occasione autem accepta, pe&-
minismentione neuyiamquidemhoram prseterire patia- catum per mandatum operatum est in meomnem concu-
mur ; qui contra flantes ventos ardoi^e fidei perstitisti, ptscentiam. Sine Legeenim peccatum mortuum est. Ego
maluistique, quantumin te fuit,solns liberari deSodo- aittem vivebam aliquando sine Lege. Adveniente autem
mis, quam cum pereuntibus commoravi. Scitquid dicam mandato peccatum revixit. Ego autem mortuus sum ;el
prudentiatua. Mactevirtute ; inorbecelebrarts, Catho- inventum est mihi mandatum quod erat tn vitam, hoc
lici te conditorem antiquse rursum fidei venerantur atque esse in mortem. Peccatum enim occasione accepta per
suspiciunt, et quod signum majoris glorise est, omnes mandatum fefellit me, et per illud occidit. Itaque Lex
hatretici detestantur: et meparipersequuntur odio ;ut quidem sancta,et mandatum sanctum etjuslum et bonum.
quos gladiis nequeunt, voto inlerficiant. Incolumem, et Quod ergo bonum esl, mihifactum est mors 1 Absit. Sed
mei memorem te Christi Domint clementia tueatur, do- peccatum ut appareat peccatum,per bonummihi opera-
mine vener^ande, et beatissime papa. tum est mortem ; ut fiat supra modum peccatum pec-
EPISTOLA CXCVI " (6). cans per mandatum Scimus enim quia Lex spiritualit
Augustinus Asellico episcopo, docens quse sit uiilitas est ; ego autem carnalis sum, venundatus sub peccalo.
Mosaicse legis, quam Judseorum more observare non Quod enim operor, ignoro ; non enim quod volo hoe
licet Christianis : hosenim vere esselsraelitas juxta ago, sed quod odi illud facio. Si autem quod nolo hoe
sensumspiritualem ; attamen istudnomenvulgo ipsis facio, consentio Legi, quoniam bonaest(Rom. vii, 7-16).
imponendum non esse. Pelagianos obiter notai m 4. Yidemusitaquein hisapostolicis verbisLegein
damnabilem Judaismum incidisse. non solum non esse peccatum, sed etiamesse san-
Domino beatissimo fratri et coepiscopo Asellico, ctam, et mandatum sanctum et justum et bonum,
AuGUSTiNus, in Domino saiutem. quo dictum est, Non concupisces. Sed peccatum per
CAPUTPRIMUM. —1. Litteras Sanctitatis tuae, bonum fallit, etperilludocciditeosqui eumsiotcar-
Collata cum c. mr. tt. duobusvd. sex v. uales,putantsuisviribusLegemspiritualem se pos-
Bad. Am
Er. Lov. se complere et per hoc fiunt non solum peccato-
;

** Recensita ad a bg. bl. c. ce. ff.

g. gv. 1. n. r. rm. res qiiod essent, eliamsi Legem non accepissent,
s. vc. duos sb. duos t. quatuor v. Am. Bad.
Er. Lov.
(a) Ahas 25 quse autem 195 erat, nuncin Appendice
: sed etiam praevaricatores, quod uon essent nisi
est 14. Scripta forte an. 418.
Legem accepissent rsic enimaliolocodicit, UbiLest
(6) Alias 200 quae autem 196 erat, nunc in Appen-
:

dice est 14. Scripta exeunte an. 518. (a) Primatem Bizacense provinciae.

*.•
 893 EPISTOLARUM CLASSIS III. 894

non est, nec prsevaricatw {Id. iv, 15). Lex ergo subin- qui Legem dedil.His autem similes sunt, qui cum
fra»t<, sicut alibi ipse [es[a.lur, utabundaret delictum. profileantur se esse christianos,ipsi gratiae Chrisli
Ubi aulem abundaret dilectum superabundavit et gratia sic adversantur, humanis viribns divina
ut se

{Id., V, 20). existiment implere mandata ac sic etiam ipsi ;

GAPUT —
S.Haec estigilurutilitasLegis, quia
II. ignorantes Dei juslitiam, el suam volentes consti-
ostendit hominem sibi ipsi, ut sciat infirmitatem tuere, justitise Deinon suntsubjecti,et non quidem
suam et videat quemadmodum per prohibitionem nomine, sed tamen errore judaizant. Hoc genus
augeaturpotiuscamahsconeupiscentiaquamsane- hominum capila sibi invenerat Pelagium et Celes-
lur. Appetunlur enimardentiusqusevetantur, dum tium, impietatis hujus assertores acerrimos : qui
idquod spirituaJiter jubetur, carnalis observare recenti judicio Dei per diligentes et fideles scrvos
compellitur. Ut autem sit spirituaUs, qui Legem im- ejus etiam catholica commuoione privali suut, et

pleat spiritualem, non fit ipsa Lege, sed gratia hoc ; propter cor impoeuitens adhuc in sua damuatione
est, nonimperio,sedbeneficio non jubentelitlera, ; persistunt.
sed juvanteSpiritu. Incipit autem homo secundum 8. Quisquis ab isto carnali et animali, atque ideo
gratiam inioteriori homine renovari (II Cor. iv,i6), non immerito reprehensibili atque daranabili Ju-
ut menle agat quod amat, nec carni consentiat daismoessequserit alienus, non solumveteresillas
agenti quod odit ; id est, non ut si omnino non observationes a se facere debet alienas, quae jam
concupiscat, sed ut post concupiscentias suas non revelato Testamento Novo, posteaquam venerunt
eat. Quod quidem tam magnumest, utsi omnimo- ea quae periUas significabunturessefutura, procul
do quamvisinsint, dum sumusincorpore
fieret, ef dubio esse necessarise destiteruut, ut non judice-
mortis hujus, desideria peccati, si nullieorum ta- tur io cibo etpotu,etin partedici festi et neomeniee
men adhiberemusassensum, non esse undedicere- et sabbatorum,quod est umbra futurorum {Coloss.

musPalrinostroqui est in coelis Dimittenobisdebita : 11, 16, 17): verum etiam illa quaein Lege ita prae-

noslra{Malth. vi,i2). Nectamen ideo tales jamesse- cepta sunt, utvaleant ad informandos mores fide-

mus, quales erimus cum mortale hoc indueritim- lium (id est, ut abnegantes impietatem et saeculares

mortalitatem tunc enim non solum nulli deside-

: cupiditates, temperanter et juste et pie vivamus in
rio peccati obediemus, sed nulla erunt desideria hoc sseculo[Tit. n, 12] ; undeest etiamhoc quod ex
talia, quibus non obedire jubeamur. Lege maxime commendandum elegit Apostolus,
6. Nunc ergo ubi (UcHar, Jam non ego operor illud, Non quaecumque de Deo
concupisces, et proximo et

sed id quod tn me habitat peccatum{Rom. de vii, \1), diligendo sine uUis figuris sacramentorum preeci-
concupiscentia carnis dicitur, quae operatur inno- piuntur in Lege,in quibus duobus praeceptis eliam
bis motus suos, etiam quando eis non obedimus, ipse Dominus Christus dicit lotam LegemProphe-
dumnon regnat peccatum innostromortali corpo- tasque pendere [Matlh. xxu, 40]), sic accipit, sic

re ad obediendum desideriis ejus, nec exhibemus amplectitur, sic observanda esse nondubitat, ut
membra nostra arma iniquitatis peccato {Id., vi, quidquid in eisproficit non sibi tribuat, sedgratiae
12, 13); in qua justitia nondum consummata per- Dei per Jesum Chrislum Dominum nostrum.
severaiiter proficientes, ad ejus consummationem CAPUT III. — 9. Verumtamen cum quisque isto
quandoque veniemus, ubi peccali concupiscentia modo fueritverus germanusqueChrislianus,utrum
Don cohibenda atque frenanda, sed nulla sit. Hoc etiam Judaeus aut Israelitadicendus sit, merito quae
enim Lex posuitdicendo, Nonconcuspisces,noQ quod ritiir. Quod quidemsi non carne, sed spiritu hoc-

hic valeamus, sed ad quod proficiendo tenda- esse intelligitur, non debet ipsum nomen sibi in

mus. Verum hoc tit non Lege quae hoc imperat,
sed fidequae hocimpetrat non lilteraqua jubetur, ; telligentia retinere,ne propter ambiguitatem voca-
sed Spiiitu quodonatur nonergo meritis operan- :
tishominis, sedlargientis gralia Salvatoris. Utilitas
itaque Legis est, ut hominem de sua
convincat, etgratise medicinaraquae in Christo est,
implorare compellat. Omnis enim qui invocaverit
nomen Domini, salvus erit {Joel u, 32, et Act. ii, 2)).
Quomodo ergo invocabiint, in quem non crediderunt ?
consuetudine sermonis imponere, sed spiritualiin-
buli, quam non discernit quotidiana locutio, illud
proHterivideatur quod estinimicum nomini chris-
infirmitate tiano. Hanc autem quaestionera, id est, utrum qui
Christianusest, etiam Judeeus vel Israelita possit
intelligi, idem beatusnobisaperiteldissolvit apos-
toIus,ubi dicit : Circumcisio quidem prodest.si Legem
custodias siautem prsevaricator Legts sis,circumcisio
:

quomodo credent, quem non audierunt ? Unde paulo tua prseputium facta est. Siigitur prseputium justitias
post dicit Igitur fides ex auditu ; auditus autem per
: Legis custodiat, nonne prseputium ejus in circumcisto-
verbum Christi. nemreputabitur, et judicabit quod exnatura est prsepu-
7. Quae cum ita sint, qui se Israelitas esse car- titim, Legem perficiens, te qui per lilteram et circum'
naliter gaudent, et praeter gratiam Christi, in Lege cisionem prsevaricator Legis es ? Non enim qui in
gloriantur, ii sunt de quibus item Apostolus ait manifesto Judseus est, neque quse in manifestoin carne
quod ignorantes Dei justitiam, et suam volentes cons- est circumcisio ; sed qui in ubscondito Judseus est, et

tituere, justitise Dei non sunt subjecti {Rom. x, 14, circumcisio cordis, quse spiritu est, non littera, cujus
17, 3). Dei quippe dixit justitiam, quae homini ex laus non ex hominibus,sed ex Deo est {Rom. u, 2o, 29).
Deo est suam vero, quam putantsibi sufficere
; Cum igituraudiamus Apostolum Christi commen-
ad facienda mandata siae adjutorio et dono ejus dantem nobis Judaeum in abscondilo, non carnis
 :

798 S. AUGUSTIM EPISCOPI o«Q

circumcisione, sed cordis, et spiritu, non littera ;

manifesto, sed in abscondilo ; nec laude ex homi*
qiiis est iste, nisi Christianus ? nibus, sed ex Deo : ut sit unusquisque Christia-
10. Sic ilaqiie suraiis Judjei, non carnaiiter, sed nus,sicul noncarnalis sed spiritualis Abrahae Hlius;
spirilualiter.queinadmodainsumussemenAbrahae, ita noncarnalis sed spiritualis Judaeus, nec carna»
non secuudumcarnem.sicutiiliqui de ipsonomine lis sed spiritualis Israelita. Nam et de isto nomine

carnalisuperbi;iglorianfur,sed secundumspirilum sic Aposlolus loquitur Non enim omnes qui ex Israel,:

fidei, quod non illi. Scimus enim nos fuisse pro- hi sunt Israel : neque qui sunt semen Abraham, om'
missos, quando ei dixit Deus Patrem multaritm : nes filii ; sed in Isaac vocabitur tibi semen : luyc est,

gentitim posui te(Gen. xvii, 4). Et quam multa de non ii qui filii carnis, hi filii Dei, sedfilii promissiO'
hacredicatApostolusnovimus./>icjmHse»um,inquit, nis deputantur in semen {Id. ix, 6 8). Nonne mira-

quoniam deputataesl Abrahx fides ad justitiam. Quo- biliamagna sunt i^ta, profundumque raysteriuai,
modo ergo deputala est ? cum in circumcisione esset, an ut multi ex Israel nati, non sint Israel ', et mulli
cum esset in pr.vputio ? A^on in circumcisione, sed in non sint tilii, cum sint semen Abrahae ? Quomodo
pneputto. El signum accepit circumcisionis, signa- enim non sunt, quoraodo nos ' sumus ? nisi quia
culum justitiai fidei, quae est in prseputio : ut si pater non sunl filii promissionis ad Christi gratiam perti-
omnium credentiumper praeputium-.ut deputeturetillis nentes, sed filii carnis nomen inane gestantes ? Ac
ad justitiam ut sitpater circumcisionis, non iis solum per hoc nec ilh sunt Israel, sicul suinus nos nec ;

quiexcircumcisione sunt ,sed et iisquistquuntur oestigia nos sumus Israel, sicut suotilli. Nosenim sumus
fidei,qux estinpneputio patrisnostri .Abraham. EtPau- secundum spiritualem regenerationem, illi secun-
lopost : Ideo, inquit, ex fide, ut secundiim gratiam fir- dum carnalem generationem.
ma sit promissio omni semini ; non eitantum quod ex 12.1ntuendum estquippeac discernendum.aliuna
Lege est,sed eteiquodex estAbraham, quiestpater
fide esse Israel qui propter carnem nomen accepit,
omnium nostrum, sicut scriptum est, Quia patrem alium veroquipropter spiritum, rem quae illo no-
multarum gentium posui te {Rom. iv, 9-17). Item ad mine significatur, obtiouit. Numquidenim ex Agar
Galatas ; Sicut Abraham, inquit, credidit Deo, et de- ancillaSarae nati sunt Israelitee ? nonne Ismael ei
putatum est illi adjustitiam. Intelligite ergo quoniam illa natus est, et non Israelitarum, sed Ismaelita-
qui ex fide, hi sunt filii Abraham. Providens aulem rum gentem suo semine propagavit ? De Sara naoi'
Sc7'iptiira quia ex fide justificat gentes Deus, prgenun- que venit Israelper Isaac,quiexpromissione natus
tiavit Abrahse, Quia benedicentur in te omnes gentes est Abrahae. Tamen cum secundum propaginem
itaut quiexfidesunt, benedicantur cumfideli Abraham. carnis se ita res habeat, venitur ad intellectum
Jam aliquanto post in eadem Epistola : Fratres, spiritualem, et inveniuntur ad Saram non pertinere
inquit, secundum hominem dico ; tamen hominis con- carnales illa carnis originem du-
Israelitae, qui ex
firmatum teslamentum nemo irritum facit aut superor- cunt ; ad eam potius Christiani, qui
et pertinere

dinat. Abrahas dictae sunt promissiones et semini ejus. non secuodum Ismael filii sunt carnis, sed secun-
Nondicit, Et seminibus, tanquam in multis ; sed tan- dum Isaac fihi sunt promissionis, non ad ipsiui
quam in uno, Et semini tuo, quod est Christus. Item Isaacearnale semen, sed ad spirituale mysterium
paulo post : Omnes eiiim vos, inquit, unum estis in pertinentes. Itaquippe ad Galatas Apostolusloqui-
Christo Jesu ; si autem vos estis Christi, ergo Abra'- tur, Dicite mihi, sub Legeesse volentes, Legem nonau-

hse semen estis,secu)idumpromissionem hseredes{Galat. distis ? Scriptum est enim quod Abraham duos filio$

ui, 6-29). habuit, unum de ancilla, et unum de libera. Sed ille

11. Secundum istum ergo intellectum apostoli- quidem qui de ancilla, secundum carnem natus est : qui

cum inveniuutur Judaei qui Christiani non sunt, autem de repromissionem ; quse sunt in al-
libera, per

cum ex carne Abrahse originem ducant, non esse legoria. Hsecenim sunt duo Testamenta. Unum quidem
fihi Abrahae. Cum enim d'\ci[,Intelligiteergoquoniam a monte Sina, in servitutem generans, quod est Agar :

qui ex fide, hi stmt filii Abrahae ;

profecto significat Sina enim mons est in Arabia, qui conjunctus esi huic
eos qui exfide nousunt, non fiUosAbrahaj. Acesse quse nunc est Jerusalem, et servit cum filiis suis. Qux I

per hoc, nisi Judaeis eo modo sit pater Abraham, autem sursum est Jerusalem, libera est; quse est mater

quomodo estnobis, quid eisprodest, quod decarne nostra. Scriptum esl enim, Lsetare sterilis, quse non

ejus exorti sunt,et nomen sine virtute Uenuerunt? paris, erumpe et exclama, quse non parturis ;
quia

Cum autem ad Christum transeunt, et incipiunt multi filii deserlse, magis quam ejus quse habet virum.
esse ex tide filii Abrahae, tunc erant Judaei, non Nos autem, fratres, secundum Isaac promissionis filii
in manifesto,sed in abscondito,circumcisionecor- sumus. Sed sicut tunc, qui secundum carnem natus
dis spiritu, non littera
; quorum laus non sit ex;
fuerat, persequebatur eum qui secundum spiritum, ita
hominibus, sed ex Deo. Ab hac autemfide alienati, et nunc. Sed quid dicit Scriptura ? Ejice ancillam et

in ramis fractis deputabuntur ex illa olea in cujus filium ejus ; non enimhceres erit filius ancillse cum filio

radicem idem dicit apostolus inseri oleastrura, id liberse. Nos autem, fratres, non sumus ancillse filii,

esl gentes{Rom. xi, 16-23); quod utique non fitper sed liberx ; qua libertate Christusnos liberavit {Galat.

carnem, sed per fidem neque per Legem, sed ; IV, 21-31).
per gratiam; necper litterara, sed per spiritum ;
13. Ecce secundum istam spiritualem atque
neque carnis circumcisione, sed cordis ; nec in Sic
'
Mss. At Edd. habent, ex Israel non sali ; sint

/srael.
» Unus e Vatic. Mss., veritate. * Bad. Am. Er Quomodo enim non
: sunt, quomodosunt.

ir
n EPISTOLARUM CLASSIS III. 898

postolicam intelligenliam nos potius pertinemus Judais Grsecis, Christum Dei Virtutem, et Dei Sa-
dliberam Saram, qni ex iila nullam caruis pro- pientiam (/ Cor. xi, 22-24). Quos dixit Grdecos, hos
aginem trahimus Judaei aiitem, qui ex iiia car-
:
etiam Gentium nomine significavit, eo quod haec
is propaginem trahunt, ad Agar polius ancillam
lingua maxirae excellit in Gentibus Judseos tamen :

ertiuere monstrantur, de qua carnis propagatio- ipsos vocavit, quos omnes hoc nomine appeliant.

em non trahunt. In nepotibus etiam Abrahfe et Nam si Ghristiani ipsi sunt Judaei, Christianis est

aree, id est filiis I-^aac geminis et Rebeccae, illis ergo scandalum Ghristus crucifixus, ne quo dictum
sau etJacob, qui posteavocatusest Israel, hocip- est : Judseis quidem scandalum. Quis hoc nisi in-

um magnum et profondum roysterium reperitur. sanissimus sentiat ?ilemdicit -.Sine offensioneestote

equo idera apostolusloquens.cum per Isaacpro- Judasis et Grascis et Ecclesise Dei {Id. x, 32). Quo-
commemorasset ad Christi graliam
lissionis filios modo ista dislingueret, si et Ecclesiam Dei in quo.
ertinentes Non solum autem, inquit, sed et Rebecca
:
tidiana loquendi consuetudine Judaeos appellare
c uno concubitu habens. Isaac patris nostri. Nondum
deberet? Quos et vocanit nos, non solum
Itera ait :

tim natis, nec qui egerint aliquid boni aut mati, ut ex Judaeis, sed eliam ex Gentibus. Quomodo voca-
•cundum electionem propositum Dei maneret, non ex vit ex Judaeis, si potius ex non Judaeis vocavit, ut

oenbus, sed exvocante dictum est ei,Quia major ser- essent Jtidaei ? Itemde Israelilis Quid ergodicemusi :

iet minori : sicut scriptum est, Jacob dilexi,Esau au- inquit Quia gentes quae non sectabantur justitiam,
:

m odiohabuit{Rom. ix, 10-13). Heec certe doctrina apprehenderunl justiliam ; justitiam autem quae ex
postolica atque catholica satis evidenter indicat no- fide est. Israel autem persequens legem justitiae, in
is, secundumoriginem carnis ad Saram Judeeos, legem justitise non pervenit. Quarel Quia non ex
iest Israeiitas ad Agar vero Ismaelitaspertine-
; fide, sed quasi ex operibus : offenderunt enim in la-

5 : secundumautem mysteriumspiritus.adSaram pidem nffensionis {Rom- ix, 24, 30-32). Itein ad :

hrislianos, ad AgarJudeeos. Item secundum ori- Israel autemquid dicit ? Tota die extendi inanus rneas
iuem carnis ad Esau, qui dictus est etiam Edom, ad populum non credentem et contradicentem {Id.
entera Idumaeorum ad Jacob aulem, qui dictus
; X, 21). Et secutus adjungit : Dico ergo, Numquid
sletiam Israel, gentem Judaeorum porro secun- : repulil Deusplebem suam ? Absit. Nam ei ego Israe-
ura mysterium spiritus,ad Esau Judaeos.ad Israel lita sum, ex semine Abrahae de tribu Benjamin.

ertinere Ghristianos. Ita quippe impietur quod Non repulit Deusplebem suam, quam prsesciuit {Id.
criptum Major serviet minori, id est, prior
est, XI, i, 2). Quomodo hic appellavit Apostolus Israel
atus populus Judaeorum posteriori nato populo non credentemetcontradicentem, si Christiani sunt
Ihristianorum. Ecce quemadmodumsumus Israel Israel, vel quomodo se appellavit Israelitam? Num-
.doptione divina,non humanacognationeglorian- quidexeoquodGhrislianusfactuserat?Non utique ;

es nec in manifesto, sed in occulto ; nec littera

; sed ex eo quod secundum carnem fuerat ex semine
ed spiritu nec carnis, sed cordis circumcisione,
; Abraham, de tribu Benjamin quod non sumus ;

udsei. nos secundum carnem, quamvis secundum fidem

GAPUTIV. —
14. Qusecumitasehabeant, non ta- simus semen Abrahae, ac per hoc et Israel. Sed aliud
len debemus consuetudinem sermonishumaniin- est quod agnoscil allioris intelligentia sacramenli,
ptaloquacitate confundere, et in rebus discernendis aliud quod exposcit quotidiana consuetudo voca-
•equentata vocabula perturbata signiflcatione mis- buli.

ere,ut eosquiGhristiani suntetappellatione usita- 16. Denique Aptus > iste nescio quis, de quo scri-

ssima Ghristiani vocanlur, inusitato vocabulo ali- psisti quod doceat judaizare Christianos, eo modo
uis affectet appellare Judaeos ; vel cum sit ipse se, sicut insinuavit Sanctitas tua, Judaeum et Is-

oceturqueGhristianus.lsraelitae polius nomine de- raelitam vocat, ut ab escis prohibeat,quibus a pro

jctetur;etquod in mysteriodebet semper intelli- temporis congruentia Lexper sanctum famu-
illius

ere,parciusautem oreproferre,hoc in quotidiana lum Dei Moysen data prohibebat, et caeteras illius
)quendi consuetudine magis eligat frequenlare temporis observaliones, jamnuncapudChristianos
lepta insolentia, et, si dicipotest, imperitascientia. abolitas remotasque, persuadeat quas umbras fu« ;

lumquidenimApostoli, perquoseadidicimus, ista turorum appellat Apostolus (CoZoss. II, 16, 17), ut
esciebant.quoiuodonospoliiis simus semen Abra- et prophetia in illis intelligatur, et eorum observa-
186 secundum Isaacpromissionisheeredes^etJudaei tiojam evacuatamonstretur unde apparet quare :

piritu, non littera ;cordis circumcisione, nou car- se iste Aplus velit Israelitam Judaeumque vocitari,

lis ;et non secundum carnem Israel, sed Israel Dei ? non spiritualiter, sedomnino carnaUter. Nos autem
lciebant utique ista multo sapieotius certiusque nec illis observationibus, quae Novo Testaraento
|uara nos ; et tamen in loquendi consuetudine Ju- revelato evacuatae sunt, tenemur obstricti, et prae-
Iseos et Israelitas eos appellabant, qui secundum cepta Legis, huic etiam tempori necesseria, qualia
arnem de Abrahee stirpe venientes, ab omnibus sunt, Non adulterabis,Nonhomicidiumfacies,Non
ocitabanlur hoc nomine. concupisces {Exod. xx, 13-17), et si quod est aliud

apostolus Paulus,
mandatum, quod inhocsermonerecapitulatur, Di-
lo. Judaei signa petunt, ait et
liges proximum tuum tanquam teipsum {Rom. xiu,
Jrxci sapientiarn quserunt : nos aulem prsedicamus
9); non viribus humanis, quasi nostram consti-
''ihristum crucifixum, Judaeis quidem scandalum,
lenlibus autem stuUitiam ; ipsis autem vocatis et i Edd.,vlp(tus.AtMss.Yatic. et alii prope omaes, Aptu*^
899 S. AUGUSTmi EPISCOPI 900

luentesjuslitiam, sed gratiaDeiperJesumChristura est. Nam cum Dominus interrogatus esseta

hioc
Doiuinum uoslrum, in ea juslitia, quaj nobis ab illo discipuUs suis Nemo, inquil, potest cognoscere lem'
:

esl. observanda esse didicitnus el doceuius Nec ta- pora,qu<e Pnter posuit in sua poteslate. Non eniai|!i
men ideo nos neKanitis sftmen Abrahae, quibus<li- dixit, Diem, vei, Horam, sed, /Cffjpora/quae in breyi

cit Apostohis, Vos ergo Abrahx semen estis (Ga- spatio non solent dici, sicut dies vei Uora, maxi-

lat. in, 29); aut Judasos in abscondito, dequahbus me si graecum ititueamur eloquium, ez qua Uugua
idem dicit, Non enim qui in manifeslo Judaeus est, in nostram eumdem librum, ubi hoc scriptum est,

neqne qux in manifesto in carne est circumcisio ; scimus esse translatum quamvis ialine satis ex-
;

sed qui m abscondilo Judseus est, et circumcisio cor- primi non potuerit. M^i enim grajce legitur, ;^p6vou(
dis, qux est non littera, cujus laus non ex
spiritu, h x«i|50'j?. Nostri autem ufrumque hoc verbumtem-

hominibus, sed ex Deo est {Rom. n, 28, 29) aut Is
raelitas spirituales, ad eum scilicet perlinentescu
minori praedictuni est servilurum esse majorem
sed haecvo^abulanobis nonindecenterimponimus;
eaque mysteriorum intelligentia conlinemus, non
verborum insolentia venlilamus.
KPISTOLA CXCVir (a).
; pora appellant, sive xpovou^, sive x«tpou;, cum
habeanthaecduo inter se non negUgendam differen-
tiam. Kaipo'j;quippe appeUantCraeci lemporaque-
dam, non lamen quse in spatiorum vohiminibuf
transeunt, sedquse in rebus ad aliquid opportuoiii
vei importunis senfiuntur ; sicut messis, vindemia,
calor, frigus, pax, beilum, et si qua simiUa xp6)»ov\ :

Augustinus Hesychio Salonitano episcopo, de die autem ipsa spatia temporum vocant.
supremo mundi non inquirendo, deque Hebdoma- 3. El hoc certe ipsi ApostoU non ita qutesieruot,

dibus Dnnielis. quasi iinum novissimum diem vel horam, id est exi-
Domino beatissimo Hesychio (b), Augustinus. guam dici partem scire voluissent sedutrumjaiu ;

1. Ad Sanclitalem tuam fiUo tuo compresbylero esset opportunum tempus quo regnum repreesen-

nostro remeante Cornulo \ per quem litleras tuae tareturlsrael. Tunc a.\id\eruu\, Nemo potesl cognos-
Veneralionis accepi, quibus exiguitatem meam vi- cere tempora,quae Pater posuitin suapotestate,\(iei
sitare dignatus es, tandem rescripta persolvo, et yjmox>c, h T^Kipoxi!; : quod si latine diceretur, tempon
debilum resaUitationis obsequium, multum me aut opportunitates, nec sic quod dictum est, esse
commendans acceptissimis Domino precibus tuis, expressum;quiasiveopportuna,siveimportunasin
domine beatissime frater. De propheticis autem dic- tempora,xaipoidicuntur. Temporaergo computare
lis sive preedictis, de quibus voluisti ut ahquid scri- hocest,x,o6yoji;utsciamusquandositfinishujussaBcu
berem, meUus mihi visum est sancli Hieronymi ho- U vel adventus Domini, nihil mihialiud videtur, quan
minis doctissimi expositiones eorumdem verborum scire veUe quod ipse ait scire neminem posse.
(ne illas forte non habeas) de opuscuhsejus excer- 4. Opportunitas vero iUius temporis profecto ooi
ptas dirigere Beatitudini tuae. Si autem jam eas ha- erit antequam praedicetur EvangeUum in univerwi
bebas, nec inquisitioni tuae satisfaciebant, quid de orbe in testimonium omnibus gentibus. Ape^
his sentias, peto mibi rescribere non graveris ; et tissima enim de hac re legifursentenfiaSalvatorii
quemadmodum ipse eadem prophetica oracula intel- dicentis Et praedicabitur hoc Evangelium regni w
:

Ugas. Ego enim maxime iliud de Hebdomadibus universo orbe in testimonium omnibus gentibus, a
DanieUs secundum tempus quod jam transactum tunc veniet finis (Mallh. xxiv, 14). Tunc veniet, quic
est, intelligendumputo : nam deSalvatorisadventu, est, nisi ante non veniet? Quando post ergo veniat

qui exspectatur in tine, tempora dinumerare non incertum nobis est ante tamen non esse venturua
;

audeo nec aliquem prophetam de hac re nume-

;
dubitare utique non debemus. Si ergo susciperen)
rumannorumexistimopraefiniisse, sedilhid potius hunclaboremservi Dei,ut, peragrato orbeterrarum
praevalere, quod ipse Dominus ait, Nemo potest quantum possent coUigerentquid remanet gentiureBji
cognoscere tempora, quse Pater posuit in sua pote- ubi nondum est EvangeUum praedicatum, hincadBil
state [Acl. i, 7). vertere utcumque possemus quantum hoc tempiulj
2. Quod enim in aUo loco ait, De die autem illa et longe sit a fine saeculi. Quod si propter quaedaaBi
hora nemo scit {Maith. xxiv, 36), sunt qui sicacci- loca inaccessibilia et inhospita fieri posse non crelj
piunt, utputent se posse computare tempora ; diem ditur, ut a servisDei peragretur orbis, et quotquaoBj
vero tantummodo ipsum et horam neminem scire :
taeque sint adhuc genles sine Christi Evangelio"ii
ubiomiltodicerequemadmodum soleant Scripturae fideUter renuntietur ;muUominus exisUmoinSorip i

diem velhorametiampro tempore ponere.Sed certe turis posse comprehendi, quanta usque ad finett ,

illud de ignorantia temporum apertissime dictum futura sinttempora, quandoquidem in eis legimus ,,

Nemo polest cognoscere tempora, quse Pater posuii i

* Mss. Victor. Corb. et unus e Vatlc. hic et in subse-

quente epistola prceferunt, Coronalum. in sua potestate. Unde si jam nobis cerlissimt ,

' Correcta est adbl. cb. ff. r. vc. duos sb. duost.duos
nunUafum fuisset in omnibus genlibus Evaugelium )

V. Am. Bad. Er. Lov.

(a) Alias 78 quaj autem 197 erat, nunc in Appendice
:
praedicari, nec sic possemus dicere quantum tem- i

est 16. Scripla videtur sub fmem an. 418, aut init. 419. usque ad finem sed magis magis-
poris remaneret ; ,

(b) Hic erat Salonitanus episcopus, exMss. nostris Ger-

manensi et Gorbeiensi, testante etiara Augustino in lib. que jam propinquare raerito diceremus. Nisi quii'
20 de Givit. Dei, c. 5 non quidem apud Afros, uti sa-
: forte respondeat, tanta celeritate praedicafo Evan- i

tis inteUigilur ex epist. 199, n. 46, « Sunt enira apud nos,

gelio Romanas gentes et plerasque barbaras occu-
hoc est « in Africa, » etc, sed apud Dalmatas idemque,
;

Qj^inamur, cum eo cui zosimus papa scripsit an 418. patas, atqaeita nonnuUas nonpaulaUm,sedsubitc ]
 :

»1 EPISTOLARUM CLASSIS IIL 902

id fidem Christi fuisse conversas, ut non sit in- terrx v {Act. J, 7, 8). Non ergo Apostolos tesles con-

sredibiie paucis annis, etsi non vilee nostrae qui jam SHvimationis mundi, sed nominis et resurrectionis stix

ienuimus, certe juvenum qui venluri sunt ad se- voluit intelligi.

leotam, universas omnino residuas gentes Evan- 3. Nam de temporibus eognoscendis ipse Dominus

![eIio posse compleri. Sed si ila erit, facilius, cum monet : « Quisnam esi fidelis servus et prudens, quem
actum fuerit, probari experiendo, quam legendo, constiluit Dominus super familiam suam, ut det illis ci-
mtequam fiat, inveniri potest. bum in tempore f Beatus ille servusquemveniens Domi-
5. Hoc me compulit dicere cnjusdam opinio. nus ejus invenerit sic facientem. >> Familia Christi
[uem presbyter quoque Hieronymus temeritatis verboprsedicationispascitur ,et fidelis jamulusinvenitur,
lotat (a), quod ausus fuerit Danielis Hebdomadas qui in tempore exspectantibus Dominum, necessariam
le advcntu Christi futuro, non de prseterito expo- escam credentibus prsestat.Malusenimservus sicrepre-
jere. Si quid autem pro meritispotioribus, sanctae henditur : « Quod si dixeritmalusservus, Moram facit
lumilitaticordis tui Uominusmelius revelavit sive dominus meus venire ; veniet dominus ejus in die qua
evelaveril, peto nobiscum communicare digneris, nescit, et hora qua ignorat ; a et reliqua. Item arguit

l haecnostra rescripta sic accipere, tanquam ho- quare tempusnon agnoscatur, dicendo : « Hypocrttx,
ninis, qui mallem quidem eorum quae a me inqui- faciem coeli nostis probare, tempus hoc quare nonagno-
listi, habere scientiam quam ignorantiam ;
sed scitis)> (Luc. xu, 42, 43,45, 56) ' Item Aposiolus.» In

fuia id nondum potui, magis eligo cautam igno- novissimis diebus instabunt lempora periculosa » (II

antiam confiteri, quamfalsamscienliam profiteri. Tim. ui, 1 ) ; et reliqua. Item Apostolus « De temporibus
EPISTOLACXCVIir (6). autem et momentis non necesse habemus vobis scribere :

iesychius Augustiuo, signifi.cans consideratis divinis vos enim ipsi diligenter scitis quia dies Domini, sicut
testimoniis de sseculi fine videri sibi diem quidem et fur in nocte, ita veniet. Cum enim dixerint, Pax et
horam frustra inquiri ; attamen cognosci posse ex securilas ; tunc subitaneus illis apparebit inieritus, quo-
signis numjam instet tempus adventus Christi, quem modo dolores parturientis, et non effugient » (I Tkess.
ut cito venlurum pie exspectari docet. V, i-3).Item Apostolus : « Non retineiis memoriaquia
)omino beatissimo, et charitate sincerissimavene- cum essem apud vos, haec dicebam vobis ? Et nunc quid
rando fralri et coepiscopo Augustino, Hesychius, deiineat, sciiis, ut reveleiur insuo tempore. Nam mys-
in Domino salulem. terium iniquiiatisjamoperalur; iantum quitenet,modo
{ . Desideranti et exspectanti mihi sanctus compresby- teneat, donec de medio fiat : et iunc revelabitur ille ini.
er noster Cornutus litteraspertulit quasmisisti, quseme quus,quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui »
aetificarunt, quia memoriamnostri bonam habere digna- (II Dominus inEvangelio increpat
Thess. n, 3-8). Item
us es, qui et niihipaucis, sermone proprio sanctxmen- Judxos:n Et tu,si cognovisses tempus visitationis tuae,
is tuae, de his quse petieram, in transitu significasti. forsitan permansisses ; nunc autem abscondita sunt ab
iliquanta autem de opusculis sancti compresbyteri Hic' oculis tuis » [Luc. xix, 42). Et Dominus sic prsedicat
•onymi adjunxisti, ut meam quaestionem lectione ejus ad Judaeos : « Poenitentiam agiie ; compleia sunt tem •

rperis de sanctis Scripttiris explere possem. Etquia di- pora, credite Evangelio » {Marc. i, 13). Eiad Judseos
piatus es id petere a nobis, utquid senserimusde ipsis quidem recte completa dicebat,quia eorum temporapost
\useslionibus , per litieras tuse sincerissimse charitati ejus prsedicaiionem et triginta ei quinque, vel quadra-
insinuaremus ; ad ea de quibus scripta legi, prout in- ginta annos finiia sunt. Et in Daniele : « Quoadusque
lellerAus exiguus mese mediocritatis sentire potuit aut interfecia est beslia, et periit, et corpus ejus daium est
Intelligere, infra scripsi. ut comburaiur reliquarum bestiarum regnum tran-
; et

2. Cum
Dei omnipotentis conditoris totius creaiurse slatum est, et magniiudo vitae data esteis usque ad tem-
arbitrioetpotestate cuncta gerantur ;velqux facta iunt, pus et tempus ; » quod grsece dicitur, iw; ;;^|36vou x«i
vel quae etiam futura sunt, sanctorum Prophetarum vo- xxLpoi). Et insequitur: €£i ecce cum nubibus coeliquasi
cibus cognoscuntur, quipriusquamfiereniea quaefutura Filius hominis veniensy> {Dan. vn, 11-13). Mysterium
erant, voluntate divinahominibus suntlocuti . Unde satis bestise e reliquarumbestiarum translatione intelligenti-
admiraiione plenum estsieaDeus quseprsedicivoluit,ad bus Scripturam manifestum est.

hominum sensus penitus nonposse pervenire constiiuit, i. Advenius Domini diligendus est et exspeciandus.
secundum hoc capilulum quod Dominus beatis Apostolis Est enim magna beatitudo diligentibus ejus adventum,
locutus est, dicens : « Nemo potesi cognoscere tempora, aicut tesiimonium perhibet beaius apostolus Paulus :
quse Pater posuii in sua poiestate. » Primum quia in « De csetero, » inquit, « reposita est mihi corona justi-
antiquissimis libris Ecclesiarum non iia scriptum est, tise,quamreddetmihi Dominusjustus judex in illadie :
K Nemo potest ; » sed scriptum est. « Non est vestrum non autem mihi solum, sed et iis qui diligunt adventum
nosse tempora vel momenia, quae Pater posuit tn sua Domini)) (11 Tim. iv, 8). Et Dominus in Evangelio :

potestate : » quse raiio sermonis sequenti verbo recie « Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno patris sui »
compleiur, cum dicit, « Sed eritis mihi iestes in Jeru- {Matth. xm, 43). Item propheta : « Ecce enim tenebrse
salem, etin Judsea, et in Samaria, et usque adullimum et caligo operient terramsuper gentes ; in le vero appa-

* Adeosdem Gdd. excepto uno sb. et insuper ad gg. '''^bit Dominus, et majesias ejus in tevidebitur »(/sat.

castigata est.
LX,2). Item propheia: aQuiveroexspectantDominum.
(a) Hieronymus, m Dan. c.9.
exsultabunt cum virtute producent pennas sicut
'

(6) Alias 79 : quse autem 198 erat, nune 148. Scripta ;

paulo post superiorem. aquilae, current et non laborabunt, ambulabunt et non

903 S. AUGUSTlNl EPISCOPI 904
esurienl n (Jd. xl, 2[). El pluritna talia, quieadbeati- manus immittent suas, et persequentur, et tradent vo$
tudineiHeorumpertinere,quidiU(juntadvenlumDomini, in synagogas et in custodias, ducenles ad reges et ad
inveniitntur. priesides, propter nomen meum » {Luc. xxi, il) : ut
0. Quod autem nemo possit mensuras temporum col- illud impleretur quod scripium erat ; « El velociler
ligere, manifestum Evangelium quidemdicil, « De
est. raedificaberis a quibus destrucia es. » Nam ex quo cle-

die illa et hora nemo scit > ego autem pro possibilitate
: mentissimi imperatores chrisliani Deivoluniateesse coe-

intellectus mei dico, neque diem, neque mensem, neque perunt ; quanquam paulatim fides, causa persecutionis,
annum adventus ipsius sciri posse ; sedsigna quie sunt crescebat in sieculo, factis regibus Christianis, uhique
adventus videndo et credendo, et exspectare meconvenit, in parvo tempore Chrisii Evangelium penelravii.
et credentibus escam hanc retrihuere, ut exspectantes 7. Expositio sane beaii Danielis de Hebdomadibus,
diligant adventnm ejus, qui dixil, « Hsec omnia cum vi- quam vir sancius compresbyier noster Hieronymus ex-
deritis, scitote quoniampropeestinjanuis. »Signa ergo posuit,qualilerdociores Ecclesiarum iradidissent, lecto-
evangelica et prophetica quie in nobiscompleta sunt, ad~ remsuspendtt. Nam si ipse dociissimusvir compreshyier
ventum Domini manifestant. Nam fruslraautquiquse- nosterait periculosum esse demagistrorum Ecclesiarium
runt, aut qui calumniantur, dies et annos in computo judicare senieniiis, et aiierum praeferrealteri; quanto

comprehendere quserunt, cum scriptum sit, quia « nisi magis hoc lecior facere non potesi,quod magister facere
abhreviati fuissent dies illi, non fieret salvaomniscaro : dubiiavii I Dominus ait :
Nos autem credimus quod
sed propter electos breviabuntur diesilli )y {3Iatt. xxiv, € Quia coelum et ierra iransieni; iota autem unum, vel

36, 33, 22). Certumest tempuscarere computo, quod hre- unus apex non iransiet a Lege, donec omnia fiant i
viandum est a Domino, qui tempora constituit ; appro- {Maith. V, 18). QuomodoergomysieriumHebdomadorum
pinquasse autem adventum ejus, cujus signa adventus sit impletum usque adnaiivitaiem et passionem Christi,

aliqua videmus ex iis qux facta sunt, esse completa, et admiror ; cum illud in dimidio hehdomadse Propheia
iterum dicit : « Hisautem fieri incipientibus, respirabi- locutus esi, dicendo : « /n dimidio hehdomadse iolleiur
tis et levabilis capita vestra,quoniam appropinquabit sacrificium meum, ei supplicatio, desolalionum inieri-
redemplio vestra. » Quse autem signa dixit videnda, tus, ei adsacrificium ahominalio » {Dan. ix, 27). Hxc
manifestum est in Evangelio sancti Lucx : <s.Et Jerusa- ergoabominaiio si jamcompleta fuerai,quomodo Domi-
lem calcabitur a gentibus, donec impleantur tempora nus monei ei dicii : t Cum videritis abominationem
gentium. » Hoc factum est, et fierinulli dubium est. Et desolaiionis, quod dicium est per Danielem prophetam,
insequitur : c Et erunt signa in sole, et luna, et in stantem in loco sancto, qui legit, inielligai » {Maiih.
stellis, et in terra pressuragenttum. » Ea quse patimur XXIV, 15) ? Ego auiem ne peiiiionis Beatitudinis itiae

conflteri et poena compellit, si fortenon curet voluntas: contemptor essem, haec quemadmodum
ad sensi, scripsi

nam in uno tempore et signa incoelo,et pressuram gen- tuam Charitaiem. Plenius auiem dignare nos verbo
tium in terris ab hominibus videri et sustinerimanifes- gratiae tuae rescrihendo insiruere et laetificare.

tum est (a). Et insequitur : « Arescentibus hominibus EPISTOLA CXCIX '

(a).

praetimore, et exspectatione quae supervenient universo DE FINE S^ECUU (6).

orhi. « NuUam patriam, nullum locum nostris tempori- Augustinus Hesychio, commonsiransquomodosiniiniel-
bus non affligi, aut humiliari certum est, sicut dictum ligentia Scripturae loca quae varie loquuntur de fine

est, « prse timore, et exspectatione quge supervenient sseculi ;

quodqueprsesiat noninquirere iempusadveU'
universo orbi » {Luc. xxi, 24-28) : el omnia signa, tus Christi,sed hocagere ut unusquisque ad excipien-
quae superius Evangelium legentibus manifestat, ex dum illum sii paraius.
maxima parte completa sunt. Domino beatissimo, et venerabiliter suspiciendo
6. Quod autem diclum est, « Et praedicabitur hoc fratri el coepiscopo Hesychio, Augustinus, in
Evangelium in universo mundo, et tunc veniet finis » Domino salutem.
{Matth. XXIV, 14) ^primum quodipsius Domini repro- CAPUT PRIMUM. — I . Accepi litteras Veneralionis
7nissio talisfuit, ut ipsi Apostoli ejus nominis et resur- tuae, quibusvalde salubriler exhortaris utSalvalo-
rectionis iesles fierent in Jerusalem, et in Judsea, et in ris nostridiligatur et desideretur adventus. Facis
Samaria, et usque adextremum terrse, el Apostolus hao hocutservusbonus ejusdem palrisfamilias,avidus
auctoritate docet : « Sed dico,numquid nonaudierunt ? lucroriim Domini tui, et volens habere plurimos
/n omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis sociosdilectionisquaipsepraecipueetperseverantep
terrse verba eorum » {Rom. x, 18). Item : « Propter accenderis. Intuenles igitur quod commemorasti
spem quse reposita est vobis, quam ante audistis in verho de Apostolo, quiaDominumdixitredditurum coro-
veriiatis Evangelii, quod advenit in vos, sicui ei in nam justitiae, non tantum sibi, sed et omnibus qui
omni mundo est fructificans ei crescens » {Coloss. i, 5, diliguntmanifestalionemejus(Iirm. iv,8),ilarecte "J

6). Sed ab Aposiolis nuntiata '

fi,des in gentibus, habuii vivimus, et in hoc saeculo tanquam peregrini agi-
multos persecutores, ui reienia tardius invalesceret, ut *
Hanc emendavimus ad a. bg. bl. c. cc. cb. S. g.
illud impleretur, « Anie hsec omnia, primtim in vos gg. gv. j. n. r. s. sb. vc. duos bn. duosc. duos t. qua-
tuor v. Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alias 80 quae autem 199 erat, nunc 262. Scripta
:

Mss. duo Vatic. et omnes GaUic. uno excepto, initiata.

»
post superiorem, an. 419.
(«) Respicit fortassisadinsigiiem illurn solis defectum, (6) Gum librum ederet vicesimum de Civitate Dei,
quem anno 418, die 19 julii contigisse produnt Historici ; cap. 5, meminit epistolae hujus, « quam rescripsi, in-
quemque « tanla siccitas secutaest, utiscribit Philostor- «quit, ad beatae memoriffi virum Hesychium Salonitanse
t gius, ut multorum liominum aliorumque auimalium « urbis episcopum, cujus epistolae titulus est, de Fine
4 insuetam ubique mortem inferret ». 0. sseculi ».
90^ EPISTOLARUM CLASSIS Itl. 906

mus, cum se in hac dileclione cor noslrum profi- dico, omnibxis dico, Vigilate (Matx. xiii, 35, 37).
cienlerextendit ;siveciliussivetardiiisveniatquam Qiiibus enim omnibus dicit, nisi dilectis et suis ad
putaf ur, cujus manifeslalio fideli charitate diligitiir, corpiis ejus pertinentibus. quod est Ecclesia ? Non
et pio desideratur affectu. Servusquippc iileqiiidi- soliim ergo quibus tunc audientibus lo-
illis dixit,

cil, Moram facilduminus meus ; e[ percutit conservos quebatur sed etiam illis qui fueruntpost illosante
;

suos, manducat et bibit cumebriosis(Z,Mc. xn, 45), nos, et ad nos ipsos, el qui erunt post nos usque
nonutique diligitmanifestationemejus.Exmoribus ad ejus novissimum adventum. Numquid autem
enim apparetanimusejus quosmores,licel brevi- ;
omnes inventiirus estdies ille in hac vita, aut quis-
ler, ideo magister bonus curavit exprimere, id est qiiam dicturus est quod ad defunctos etiam perli-
superbiam atqueluxuriam,ne quod dicebat, Mo' neat quod ait, Vigilate, ne cum repente venerit,

ramfacit dominus 7neus, desiderio domini sui dioere inveniatvos dormientes ?Cur itaqueoranibus dicit,
crederetu!', quo ardebat illle qui dicebat Sili- : quod ad eos solos pertineat qui tiinc erunt, nisi
vit animamea ad Deum vivum .-quando veniam,etappa- quia eo modo ad oranes pertinet, quomodo dixi ?
reboante faciem Dei {Psal. xli, 3) ? Dicendo enim, Tunc enim unicuiqiie veniet dies ille, cum venerit
quando veniam ? moras se perpeti moleste ferebat ;
ei dies ut talis hinc exeat, qualis judicandus est
quiaetiamqiiod tempore acceIeralur,desiderio tar- Ac per hocvigilaredebet omnis christianus,
illo die.

dum videtur. Quoinodoautemtardusestejusadven- neimparatiim inveniateum Domini adventus. Im-

tus, vel quomodo longe futurus est, cum ipsi Apos- paratum autem inveniet ille dies, quem imparatum
toli, tempore quo adhuc erant in carne, dixerint, invenerit suse vitae hiijus ultimus dies. Certe enim
Novtssima horaest{l Joan ii, 18) ?quamvisa Domino hoc saltem manifestum erat Apostolis, non eorum
audierint, Non est vestrum scire lempora. Hoc ergo teraporibus, cum hic in carne viverent, Dominum
nesciebant quod nescimus et nos (quantum ad me esse venlurum : et tamen quis dubitet eos prgeci-
altinet dico.et eos qui hoc mecum nesciunt) et ta- ; pue vigilasse et servasse quod omnibus dixit, ne
menquibus dlchimesl, J,'onest veslrumsciretempora, imparatos repente veniens inveniret ?
qux paler posuit in sua potestate {Act. i. 7), dilige- CAPUT II. — 4. Nondum sane intelligo quonam
bant ejus manifestationem, etdabantconservissuis modo accipi debeat quod scripsit Sanctitas tiia,
intempore cibaria, uec perculiebant eos domi- propterea dixisseDominum Apostolis, Non est ves-
nando eis, nec luxuriabantur cum araatoribus trum nosse tempora vel momenta, qux Pater po-
mundi, dicentes, Moram facit Dominus meus. suit m sua poiestate ; quoniam secutus adjunxit,
2. Alia est ergo ignorantia temporum, alia labes Sed eritis mihi testes in Jerusalem, et in Judaea, et

morumamorque vitiorum. Nam etapostolus Pau- in Samaria, et usque ad ullimum terrae {Ac'.. i, 7,
lus quando dicebat, Non cito moveamini mente, 8).Quem Scripturae sensum sic exponis, ut dicas :

neque terreamini, sive per verbum sive per episto- Non ergo Apostolos iesles consummalionis mundi,
lam, tanquam per nos missam, quasi insiet dies sed nominis et resurrectionis suse voluit intelligi.
Domini (II Thess. n, 2) ; nolebat utique ut crede- Non quidem ille ait, Non
est vestrum praedicare
renteisqui jampropinquare Domini arbitrabantur tempora ; sed, Non est vestrum nosse : verum si ita
advenlum : nec tamen volebatut, tanquam servus vis intelligi quod ait, Non est vestrum scire, ac si
ille, dicereut, Moram
Dominus meus venire,
facit diceret, Non est vestrura scientes facere, id est,
et traderent se superbiae luxuriseque perdendos ;
non vestrum hoc docere quis nostrum docere
est ;

sed sic eos nolebat depropinquante die novissimo audeat, vel se scire praesumat quod Deus ille ma-
falsis auscultare rumoril)Us,uttamenvellet eos pa- gister nec eos discipulos docuit, a quibus praesen-
ratos adventum Domini sui, liimbis accinctis et tibus interrogatus est praesens, nec illi tam sancti
lucernis ardentibus opperiri {Luc. xii, 35, 36): qui- magnique doctores Ecclesiam docere potuerunt ?
bus dicit, Vos autem, fratres, non estis in tenebris, 5. An respondebitur, heec non docuisse Aposto-
ut vos diesille tanquam fur compi^ehendat. Omnes lo^s, sed Prophetas ? Hoc enim aisti, et verum est,
enim vos filii lucis estisetfilii diei; non sumus noc- quodea^«« futnra sunt, sanclorum Prophetarum
tis neque tenebrarum (1 Thess. v, 4, 5). IUe autem vocibus cognoscunlur ; qui priusquani fierent, \nqi\is,
quisic dicit, Moram facit Dominus meus venire, ut ea quae futura erant, voluntate divina hominibus
percutiatconservossuos, etepuletur cum ebriosis, sunt Locuti. Sed si venratio tua satis admiratione
aon est lilius lucis, sed tenebrarum et ideo eum ; plenwn Deus quae praedici voluit, ad
esse dicit, si ea
tanquam fur dies ille comprehendet : quod unus- hominum sensus penilus non posse pervenire co7is-
quisque debet etiam de die hujus vitae suae novis- tili ; quanto majore admiratione plenum est, si ea
simo formidare. In quo enim quemque invenerit quae Prophetse hominibiis sunt locuti, haec Aposto*
suus novissiuius dies, in hoc eum comprehendet livel scire sunt prohibiti vel docere Qiiomodo !

mundi novissimus dies quoniam qualisin die isto

; autem Prophetae ista, de quibus agitur tempora
quisquemorilur, talis in die illo judicabitur. docentes, non intelligereiitur ab Apostolis, si intel-
3. Ad hoc pertinet quod in Evangelio secundum liguntur a nobis ? aut si eos Aposloli intellexerunt,
Marcum ita scriptum est Vigilate ergo, quia nes-
: istam mensuram temporis prophetantes quomo- ;

citis quando dominus domus veniat; sero, an media do non docerent quod intellexeriiiit, quando per
nocle an galli cactu, an mane, ne cum venerit re- eorum praeconium et ipsi Prophelae innotescebant,
pentCi inveniat vos dormientes. Quod autem vobi$ qui eos suis Libris ista docuerunt ? Et ideo per

Patrol. X5CXIII. iVingt-Neuf.)

 ;'

907 S. AUGUSTINI EPISCOPI 908

qiias Lilt(M'as ea ipsi didiceranl, per easdem pole- 9. Quidergo sciresufficiat, satis ipse
demonstrat
runl alii quoque in his geulibus discere, in quibus Apostolus.dicendo, Detemporibuset momentis non
Aposloliauctoritateuiproplielicamcomuiendabant. opus habemus vobis scribere ; vel sicutalii codices
Cur ergo eis dictum
veslrum scire, vel
est, Non est habent, Non opus habetis vobisscribi. Nec secutus
si ita intelligendum est. Non est vestrum docere adjunxit, Vos enim ipsi diiigenter scitis quanlum
tempora,quDe Pater posuit in sua potestate quan- ;
temporis restet ; sed ait, Vos enim ipsi diligtnler
doquidem sic ea docebanl, cum hi in quorum Lit- scitis,quia hora Domini sicut fur in nocte, ita ve-
teris discerentur, per illos innotescebaat ? Unde niet. Hoc ergo scire opus est, ut curent fihi iucis

credibihusest, nonDeum noliiisse sciri quod voluit esse et parato corde vigilare, qui nolunt ab illa
praedicari, sed noluisse praedicari quod videbat hora sicut a nocturno fure coraprehendi. Nam si
non utiliter sciri. ad cavendum hoc raalura, id est, ne hora Domini
Cwr er^o, inquis, de temporibus cognoscendis
6. tanquam fur inveniat imparatum, opus esset nos-
ipse DGminus monet, ubi dicit : Quisnam est ftde- c< se temporura spatia, non diceret Apostolus noa
lis seruus et prudens, quem conslituit dominus su- opus esse ut hoc scriberet, sed hoc potius eis esse
per familiam suam, ut del illis cibum in tempore'^. scribendura tanquam doctor providentissimus ju-
etc. Imovero monet, non ut bonus servus cognos- dicaret. Nunc autem nec
hoc opusesse moas- illis

cat tempor um finem sed ut omni tempore in opere

; quibus sufticiebat ut scireat imparatis atque
travit,

bono vigilet, quia nescit temporum finem. Non dormientibus horam Doraini sicut furemesse ven-
monet ut tempora, quse Paler posuit in sua potes- turam, atque hoc sciendo essent ipsi vigilanter pa-
tate, assequamur super Apostolos sed raonet ut ; rati post quantalibet tempora veniret ; et suura
quoniam nescimus quando veniat Dominus, in servavit raodum, ut licet apostolus, non tamea
cordis praeparatione imitemur Aposlolos unde : praesumeretaliosdocerequod Apostolis Dominura
jam supra satis iocutus sum. Arguitautem Judaeos dixisse cognoverat, Non est vestrum scire.
quare tempus non cognoscaat,dicens, Hypocritae, 10. Ponis etiam quod idem ipse dixitapostolus :

faciem coeli potestis probare, etc. {Luc. xn, 42, 56) Non retinetis memoria quia cum essem apud vos,
quoniam tempus non agnoscebant quod jam
illud haec dicebam vobis
Et nunc quid detineat, scitis,
1

volebat agnosci, id est primi adventus sui, quo in ut reveletur in suo tempore. Nam mysterium jam

eum crederent qui alterum ejus adveatum vellent operatur iniquitatis ; lantum qui tenet, modo te-
exspectarevigilantes,quandocumquefuturusesset. neat, donec de medio fiat, et tunc revelabitur ille
Qui enim adventum Domini non cognoverit pri- iniquus, quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris
mum, praeparare se noapoterit adsecundum, cre- sui (II Thess. u, 5-8. Vid. Lib. 20 de Civitate Dei,
deado ia eum fideliterque vigilando, ne iilum taa- Quai verba apostolica utinam non tantum-
c. 19).

quam fur in tenebris compreheadat, sive tardius modo ponere vero etiam ponere dignareris ita :

venerit, sive citius quam speratur. sane obscura sunt et mystice dicla, ut tamen ap-
CAPUT III. — 7. Dicitetiam,sicut admones.apo- pareat eum nihil de statutis dixisse temporibus,
stolus Paulus, In novissimis temporibus instabunt aullumque eorum intervallum spatiumque ape-
tempora periculosa, reliqua (II Tim. ni, 1). Sed
et ruisse. Ait enira, ut revelelur in suo tempore : nec
numquid ideo docet tempora, quae Pater posuit ia dixit post quaotum temporis hoc futurum sit.

sua potestate ? aut ideo quisquamaovit quam lon- Deiocle subjuaxit, Jam enim mysterium operatur
ga vel brevia sint eadem ipsa, quae fatendum est iniquitatis. Hoc ioiquitatis mysterium quomodoli-
novissima ? Cogitare quippe debemus quam olim betiotelligatur quid sit, abaliosic, ab alio autem
dictum sit, FilioLi,novissima horaest {IJoan. ii, 18). sic ; quamdiu tameo operetur, occultum est. Ne-
8. Rursuseumdemapostolum dixissecommerao- que id expressit Apostolus taaquam homo ex
ras De temporibus autem et momentis non neces-
:
eorum numero quibusdictura Non est vestrum
est,

se habemus scribere vobis : vos enim ipsidiligenter scire ternpora : quaravis enira nondum inter eos
scitis quia diesDomini sicutfur in nocte, itaveniet; erat, quando eis hoc dictum est ad eorum tamea ;

et cum dixerinl, Pax et securitas, tunc subitaneus collegium atque societatem etiam ipsum non am-
illisapparebitinterilus,quomododol9resparturien- bigimus pertinere.
tis, el non effugient (I Thess. v, i-3). Et hic noa 11. Item quod sequitur,
Tantum qui modo tenet,
dixit posl quantum teraporis hoc futurum sit, sed
teneat, donec de medio fiat : et tunc revelabiturille
quomodo fulurum sit id est, non quanta eritaeta-;
iniquus,quem Dominus Jesusinterficiet spiintu oris
brevitas vel prohxitas, sed quantumlibetinter- sui, docet nos Antichristum raanifestum futurum :
tis

vallum sitspatiumque temporis, nontameneishoc siquidem ipsum videtur aliquanto evidentiori si-
veniet malumnovissimum, nisicum dixerint, Pax gniticatione tetigisse interficiendum spiritu oris

et Quibus verbis videtur Apostolushu-

securitas. Domini Jesu Chrisli sed post quantum temporis
;

spem vel timorera ab hoc

jus novissimi dici vel istud erit, nec saltem obscure locutus est. Quisnam

nostro tempore removisse noa eaira videmus :

sit enira qui modo quid teneat, vel quid
tenet, vel

ipsosamaloreshujus saeculi, quibussubitaneus ap- sibi velit quodait, de medin

ftat, potest quisque se

parebit iateritus, jam dicere, Pax et securitas. coarctare ut intelligat, vel aliquatenus suspicetur,
quoniam quoquo modo scriptum legit quamdiu :

Lov.j quod noluilproedicari. Sed melius aliquot Mss

1
antem teneat, et post quanta temporum spatia di
VoluiU meo dio fiat, hic omQiao tacetur. !
909 EPISTOLARUM CLASSIS III. 910

CAPUT IV. — 12. Item Dominus, iaquit, in Evan- de ipsa merceden fidei desperaret. Noa ergo ijlc
gelio increpal Judaeo, dicens: a Et tu, si cognovis- diiigit adventum Doraiai, qui cum asseritaoa pro-
ses tempus visilalionis tux, forsitan permansisses ; pinquare ; aut ille qui asseril non propinquare ;

nunc autem abscondita sunt de oculis tuis » {Luc. sed ille polius ((ui eum, sive prope sive longe
XIX, 42). Sed hoc ad tetnpus primi adventus Uoini* sit, sinceritate fideij firmitate spei, ardore clia-
ni pertinet non secundi, dequo nunc quaestio est. ritatis exspectat. Nam si tanto magis diligitur Domi-

De secundo quippe adventu suo dixit, Non est ves- nus, quanto magis creditur et praedicatur cilius
trum sci7'e tempora, non de primo de illo enim : esse venturus ; magis eum diligebant qui ejus
ab eo quaesierunt Discipuli quem speraliant, non adventum jam instare dicebant, quarn hi quos
de islo quem jam videbant. Si enim primum ejus Apostolus eis credere prohibebat, vel ipse Aposlo-
adventum Jud'ei cognovissent, nunquam Dominum lus qui hoc ulique non credebat.
gloriae crucifixissent (I Cov. n, 8) ; et ideo nonever- CAPUTVI. —
16. Si autem onerosa non estinfir-
ti, sed permauere potuissent. Jamvero quod aitad mitas meaSanclitali tuee, peto apertius nongrave-
eos, Pcenitentiam agite ; completa sunt tempora, ris exponere quoraodo dixerisneminem posse tem-
credite EvangeLio {Mai'e. i, 15),etiamipse tirmas-
'
porum mensuras coLligere ; ne forte et hoc mihi
ti de iis temporibus dictum esse Judaeorum, quae
videatur quod etiam Charitati tuae, et frustra qui-
conlinuo post paucos annos fuerant transitura, et libet nostrum Cura hoc
instrui exspectet ab altero.
nunc novimus jam esse transacta, eversa sciiicet
enim dixisses, deiade subdidisti et aisli Evange- :

civitate iu qua regnum eorum fuerat constitutum. ium quidem dicit, De die et ho7'a nemo scit »
«.

13. Proiade quod ex Dauiele de iaterfecta bestia (il/a<^A.xxiv,36) :e^oaM^e/«.ioquis, pro possibiiitate
posuitVenerabilitas tua,etdereliquarumbestiarum inteLLectus mei dico, neque mensem neque an7ium
regno, et inter heec de fiiio hominis veniente cum adventusipsiussci7'iposse. Itaeaimhoc videtur so-
Dubibus coeli, manifestum esse dixisti intelligenti- nare, tanquam non quo anno venturus
possit sciri
bus Scripluram. Sed si digaatus fueris exponere sit, sed possit sciri qua hebdomade aanorum, vel
quomodoislapertineant ad cognoscendura tempo- qua decade tanquara dici possit atque definiri
;

ris spatium post quod erit Salvatoris adventus, ita

intra illos vel illos septem anaos, aut iatra illos
ut inveniantur sine uUa ambiguitate manifesta ; vel illos decem annos. Quod si ne hoc quidem
fatebor etiam ipse cum magna actione gratiarum, compreheadi potest, quaero utrum sic saltem
illud quod ait Domiaus, Non est vestrum scire tem-
possit detiairi terapas adveatus ejus, ut eum
pora, tanturamodo Apostolis esse dictum, noa veaturum esse dicamus intra istos, verbi gratia,
posteris eorum, qui ea fuerant cognituri. quinquaginta vel centum aanos, vel quotlibet seu
CAPLT V. —
14. Diligeadus ergo est, et exspe-
majoris aumeri seu miaoris aanorura, sed in quo
ctandus Domini, sicut saocte hortaris, adveutus ; eorum, nos igaorare. Hoc si jam compreheadisti,
magnamque dicis esse beatitudinem diligentibus multura estquodcompreheaderepotuisti. Idipsum
ejus adventum, et adhibes Apostoli testimonium, est autemqiiod rogo ut aobis benigiiusimpertias,
cujus verba sic ponis: De caetero repo&ita est mihi adbibeas idoaea docuraenta quibus id potuerisia-
coronajustitix,quamreddetmihiDominusjustusju- dagare si autem neque hoc te comprehendisse
:

dexim illa die:nonsolum aulemmihi,sed ethis qui
diliguntadventum DGmini{[[ rj7n.iv,8).Tuncenim,
sicut ex Evangelio commemoras, Justi fuLgebunt
sicutsolinregno Patris sui(Matth. xm,iZ): et quod
propheta dicit, Ecce enim caiigoet tenebraeoperient
terram super gentes; in tevero apparebit Dominus,
etmajestasejus in te videbitur{Isai,Lx, 2)
scriptumest, Qui vero exspectant
tabunt cum pennas sicutaquiLx,
virtute ; p7'oducent
praesurais, hoc sentis quod ego.
17. iNovissimaeaim esse ista tempora, multisre-
rumsignisapparentibus, quae Dominum praedixisse
legimus, oranes qui ea credimus, cernimus.Sed et
mille annorura tempus, si eorum finis esset sfeculi
finis, posset universum dici uovissimura tempus,
: item quod
vel etiam novissimus dies, quia scriptumest. M/Ze
Dominum, exsul-
anni ante ocuLos tuos, tanquam dies unus {PsaL.
Lxxxix, 4) ut quidquid per eosdem raiile annos
;

current et non laborabunt, ambuLabunt el non

gereretur, novissimo tempore vei novissimo diedi-
esurient {Id. xl, 31).
ceretur geri. Iterura enim dico, quodin hac causa
15. Hoc plaae piissime verissime dicis, com-
et
s8epedicendumest:coasideremusantequammultos
mendaas eorum beatitudinem, qui diligunt adven-
aanos dixerit beatus Joannes evangelista, Novis-
tum Domiai. Sed et illi quibus.iicebat Apostolus,
sima hora est. Nam si tunc essemus, hoc audito,
Noncitomoveaminimenle, quasiinstet diesDomini,
quaado crederemus tot aanos postea transituros,
diligebaat utique adveatum Domiai: aec eos hoc
ac noa potius,ipso adhucJoaaae ia corporecons-
diceas DoctorGentium ab illa dilectioaefraagebat,
tituto, Dominum speraremus esse venturura "?i\eque
qua ut iaflammareatur volebat et ideoaolebatut ;

enimdixit, Novissimum lempusest, autnovissimus

credereat eis a quibus audiebant iastare diem Do-
aaaus, aut measis, aut dies sed, Novissima hora ;
miai, ne forte cum traasisset tempus quo eumcre-
est: etecceistahoraquam longaest! aeclamen est
dideraat esse veaturum, et venisse non cernerent,
ille mentitus : sed utique intelligendus est horam
etiam caelera fallaciter sibi promitti arbitrantes, et
pro temporeposuisse. Quodnonnullisicaccipiunt,
* Edd., credite Eoangelio.AtMss. habent, in fiuanffe- utsexannorummilliacoastituaat velutuaumdiem,
Uo, iuxta griBcam pisteuete en td Euangelio, eumque in partes velul horas duodecim partiaa-
911 s. AUGUSTiNi i:piscofi 913

quingentos annos postremos hora vi- 20. Postremo, mullo cerlius securiusque dicitur
tur, ut sic
dealurhabereposlrema: iu quibus annisjamJoan- Domini adventum intra septuaginta, aut, ut pluri-
nes, inquiunt, ioqucbalur, quando
novissimam mum, intra cenlumannosfuturum, sihebdomades
istoe ipsum praenuntiant. Anni enim quadringenti
horam esse dicebat.
nonaginta sunt in hebdomadibus septuaginta a
Sed ahud esl nosse ahquid, aliud suspicari.
:

18.
nativitate autem Domini hodie coraputantur anni
Cur enim non potius, sisex annoruin mihia depulan-
fermequadringenti viginti;aresurrectioneauteijivel
duestunusdies, nonduodecima,sedvicesimaquarta
ascensioneejus.anniplusminustrecentinonaginla.
pars ejus una hora est, id est, non quingenti, sed
Ac per hoc, si ex quo natus esl computetur, seplua-
ducenti quinquagiula anui ? Totus enim dies, tolus
ginta sunt reliqui si ex quo passus est,circitercen-
circumitus solis veriusnuncupatur, non ab Oriente
;

tumremanent: intra quos Danielisomneshebdoma-

usquein Occidentem, sed ab Oriente usque in Orieu-
des, sidenovissimoejus adventu propbetata? sunt,
tem,unde toto dieperacto.idest vigiuli etquatuor
impIebuntur.Qui ergo dicit,Intra totannoserit,lunc
horis, rursus exoritar: ac per hoc hora istanovis-
falsumdicitsiultraerit: sedquiabreviabuntiu",pau-
sima, ex quo tempore id loculus est Joannes, ante
ciorespoteruntesse.nonplures.Recteitaquedicitur,
ferme sepiuaginta annos, ut minimum, jam repe-
Intrahos erit, quoniam quamtumlibet brevientur,
ritur esse transacta, et nondum venit terminus
sse-
verum erit ipsa naraque breviatio si eo modo intelli-
:

cuh. Huc accedit, quia iuspecta diligenter eccie-

genda est ut paucioresfiant, ullraeos diem Domini
siastica hisloria, reperitur Joannesapostolus longe
venire non patitur, sed magis magisque inlra eos
ante fuisse defunctus, quam quinque millia quin-
quantofuerintpauciores.Nonigituristabrevatiotur-
geutianniageneris huuianiexordio complerentur.
bat computatorem qui eo modo definierit, ut dical
Nondum erat itaqtiehora novissima, sisexmilhum
intra tot annosdiemDomioiesse venturum sedad-
annorum pars duodecima, id est quingeuti anni,
;

juvatpotius, quoniamquanto magisadpaucitatera

velut uniuslioree spatiumdeputatur.Porrosi secun-
redigentur dies, tanto magis erit intra, et ultraesse
dum Scripluras unum diem mille annos esse pona-
non poterit: atque ideo verum erilquod itadefini-
mus, muhomagis ohm transiitlam longae dicihora
tur, ut dicalur, Intra tot annos erit, quamvis nes*
novissima; nou dico si vicesima quarta pars ejus,
ciatui' quo anno futurum sit.
qui sunt anni paulo amplius quadragiata, sed si
duodecimadeputetur,qu8e illos annos duplos habet. 21.ProindetotaquaestioestutrumDanieIisHebdo-
UnJe convenienlius ihe apostolus creditur horam madesprimoadventu Uomini.impletaesint,anfinem
posuisse pro tempore ;
quse hora quam
longa sit, saeculi prophetaverint, an ad,utrumque pertineant.

iguoramus, quia non est nostrum scire tempora, Neque enim qui etiam hoc saperent, defuerunt di-
quae Pater posuit in sua potestate quamvis eam :
centes,temporeprimiadventus Christiessecomple-
novissimam esse noverimus, multo magis utique tas, et inde usque ad finem saeculi totidem rursus

nos, quam qui fuerunl ante nos, ex quo esse vel esse complendas. Equidem video quia si primus eas
dici coepithora novissima. noncomplevitadventus.necesseestutsecundus eas

CAPUT VII. — 19. Quod autem ideo videtur Ve- compleat; quoniam prophetia illa non potest esse
falsa: quae sitempore primi adventus impleta est,
nerationi tu8e comprehendi non posse temporum
mensuras, utdehniatur quo annofuturus est finis,
non cogit intelligi quod etiam de fine saeculi imple-
bitur. Ac per hoc incertum est, etiamsi verum est;
quia secundum promissionem Domini breviabun-
prorsus non intelligo Si enim sic bre- neque negandum quidem, sed neque praesumen-
tur dies ihi, .

viabuntur, ut fiant ex pluribus pauciores; queero

dum est id futurum. Relinquitur itaque, utqui vuU
cogere istam prophetiam credi saeculi fine complen-
secundumquam veritatem futuii erantplures, nisi
breviarentur? Hebdomades enim sancti Danielis non dam, contendatquantum potest, etostendat sipo-
test, primoadventu Domini non fuisse completam,
ad primum Domini adventum, sicut pleribus vi-
contra tot expositores divinorum eloquiorum, qui
s.um est, sedad secundum potius existimas p6rti-
hanc non solum computatione temporum, verum
nere. Itane ergo breviabuntur, ut vel una in eis
falsa erit propheha, etiam rebus ipsis completam fuisse demoustrant,
hebdomada minus fulura sit, et
maxirae quod ibi scriplumest, Etungetur Sanctus
quffi lanta diligentia numerum hebdomadarumde-
sanctorum : vel propter quod in eadem propheUa
finire curavit, ut quiddam diceret etiam dimidio
per prophetiam hebrsei codices expressiushabent OccidelurChris-
hebdomadis implendum?Miror
;
si
tus, et nonerit ejus{Dan. ix, 24,26). idest, nouerit
Chrishdestruitur prophetia Daniehs Deinde quale
ejus civitatis quoniara sic alienatus est a Judseis,
est ut putemus ignorasse Danielem, vel potius an-
;

dicebat breviaturum Dominum quieum propterea Salvatorem redemptoremque

gelum, a quo isla
errasse ut hoc diceret,- vel scisse qui-
suum non esse crediderunt, quia occidere potue-
dies illos, et
runt. Neque enim in fine saeculi ungendus aut oc-
dem, sed eiquem docebatfuisse mentitum ? Quod
cidendus estChristus,utista prophetiaDanielistunc
siabsurdumest,cur nonpotiuscredimussecundum
exspectetur impienda, quae nondum credatur
id quod breviaturus est Dominus dies illos, tot
impleta.
hebdomadas prophetasse Danielem ? si tamen ad
secundum Domini adventum (quod nescio quemad- CAPUT VIII. — 22. Quod autera de signisevange-
modum possit oslendi), illa numerus refertur an- propinquum
hcisetpropheticis,qu8efieri cernimus,

Qorum. DomiQi advantum sperare debeamus, quisaegat^ '

913 EPISTOLARUM CLASSIS III. 914

quotidie quippe magis magisque proximus. Sed fit sive amplius ? quod profecto nescimus, quia non
quaato intervallo propinquet.hoc, dictum est, non est nostrumscire temporavelmomenta, quae Pater
esl veslrum scire. Videquando dixit Apostolus,yVM??r posuit in sua potestate cum tamen sciamus, in
;

enimpropiorestnostrasalus,quamcumcredidinuis. novissimis teraporibus,in novissimisdiebus,in no-

Nox praecessit, dies autem appropinquavit (Rom. vissima hora nos agere, sicut Apostoli sed multo ;

xui,H,12) retecce quot anoi transierunt! nectamen magis qui fuerunt post illos ante nos, et multo
quoddixitfalsumest.Quantomagisnunc dicendum magis nos et raagis quam nos qui eruntpost nos
est propinquareDomini adventiim ;quando tantus donec adillosveniaturquieruntsidici potest,novis-
estad finem factus accessus ! Apostolus certe, Spi- simoruinaovissirai,atqiiead ipsum omnino novis-
ritus, inquit, manifeste dicit quia in novissimis tempo- siraura, quem vult intelligi Dominus, ubi dicit, Et
nbus recedent quidam a fide (1 Tim. iv, 1). Nondum resuscitabo eum in novissima die [Joan. vi, 40) : qui
utique eranteadem tempora, hflereticorum scilicet qui quara longe absit, comprehendi non potest.
eodem sermone describit sed
et talium, qiiales :
CAPUTIX. — 25.
Signa quae in Evangelio futura
jam venerunt ac per hoc in novissimis tempori-
:
preedicta sunt,sicutcommeraorat Sanctitas tua,se-
bus videmur etiam per ipsos de fine saeculi com- cundumLucara (Luc. XXI, 7-33), eadem sunt secun-
moneri. Itemque alibi dicens. Hoc auiem scilote, dum Matthaeum {Matth. xxiv, 1-44), et secundum
quoniam in novissimis diebus instabunt temporasmva, Marcum(il/arc.xiii).Hienim tres narrantquaedixe-
vel.sicutaliicodiceshabent, p^recutoa /deindequa- rit Dominus, cum interrogatus esset a discipulis
lia futura sint expriraens, Erunl enim homines, in- suis, quandofutiira essent quaedelemplieversione
quit, seipsos amantes, amatorespecunise, elati, super- preedixerat, et quod siguum essetadventusejus, el
bi blasphemi,parentibus non obedientes,ingrali,scelesti, coiisummationissaeculi.Nonenimdiscrepantrebus,
irreligiosi, sine affectione, detractores, incontinentes, si alius aliquid quod alius tacet, aut aiio
dicit
immites sine benignitale, prodttores, procaces, csecati, modo dicit :magis autem coUata invicem juvant,
voluptatumamatoresmagis quam Dei, habentes speciem utlegentisintelleclusregatur.Seddeomnibusdispu-
pietatis, virtutem autem ejus abnegantes. Mirum si tare nunc longum est.Inlerrogantibus eniraDomi-
tales homines aUquando defuerunl. Denique quia nus ea respondit, quaejam exillo tempore fuerant
et tuncerant, adjungit ac dicW,, Et hos devita. Ex his secutura sive de excidio Jerusalem, unde orta est
enim sunt qui penctrant rfomos.Nonait, Penetrabunt ipsius interrogationisoccasio sivede adventu suo
;

tanquam et hic futurum praenuntians, sicut siipra per Ecclesiara, in qua usque ad finem venire non
dixerat, Instabunt tempora periculosa ; sed ait, Pe- cessat : enim veniensagnoscitur, dum ejus
in suis
netrant domos, et captivas ducuntmuliercutas(l] Tim. quotidie membra nascuntur de quoadventu ait,
;

iii, 1-6) : non aif, Ducent, vel ducturi sunt ; sed, Amodo videbitis Filium hominis venientern in riubi-
jam ducunt. bus {Matth. xxvi, 64) de quibus nubibus dictum
:

23.Necputaadusest hocloco,pro temporis futnri est perprophetam, Mandabo nubibus meis ne pluant
verbis,pr8esentistemponsverbaposuisse; quando- super eam {Isai. v, 6) sive de ipso fine, in quo
:

quidem illosab eos cui scribit, evilari admonebat. apparebit vivos judicaturus et mortuos.
Nec tamen frustradixit, In novissimis diebiis insta- 26.Cumitaque signadicaf,qu8e adistatria perti-
bunt tempora periculosa ; el hinc ea periculosa futura nent,id est, ad excidium illius civitalis ad adven- ;

demonstrans homines futuros esse prsedixit,

tales tumejusincorporesuo,quodestEcclesia;adadven-
nisiquiatantoplureserunt, magisque abundabunt, tum ejus in capite Ecclesiae, quod estipse quod :

quantomagispropinquatur adfinem.Videmus ergo eotum signorunad quod horum trium referendum

tales nunc abundare.Sed quid, si abundantiores
eruntpost nos, et omnino abundantissimi quando
jam jamque ipse finis inslabit, qui quandiu aberit
ignoratur? Novissimi quippe dies
ipsis primis Apostolorum diebus,
coelumrecensessetascensus,quandodiePentecostes
misitpromissum Spiritum sanctura.et quidam stu-
pebant admirantes eos qui linguis quas non didi-
sit, diligenticonsiderationecernendumesf, neforte
quod perlinet ad eversionem Jerusalem, ad finem
saeculi referendum pufemus;aut e oontrario quod
dicti sunt, et in a i finem saeculi pertinet.affirmemus ad civitatis illius
cum Domini in excidium pertinere ; aut quod pertinef ad ejus
adventura in corpore suo, quod est Ecclesia dica-
mus pertinere ad ejus adventum novissimum in
corpore suo, quod est caput Ecclesiae aut rursus ;

cerant,loquebantur, quidam vero irridentes,musto quod pertinet ad adventura ejus novissimum per
plenos essedicebant. QuodiePetrus loquensadillos seipsum, ad eum pertinere asseveremus adventum
qui de hac re varie movebantur : Non enim. sicut qui est per Ecclesiam. In quibus omnibus sunt
inquit, suspicamini, ebrii sunt isti.cum sii hora dicit qusedam manifesfa, quaedam vero sic obscura, ut
tertia. Sed abtendite quoniam hoc est quod dictum est vel laboriosum sit ea dijudicare, vel temerarium,
per prophetam,Erit in novissimis diehus ,dicit Dominus, quamdiu nonintelliguntur, de his aliquid definire.
effundam de Spiritu meo super omnem carnem, etc. 27. Quiseniranonvideatad illamcivitatem perti-
[Act. II, t (17). nerequod dictumest Cum, autem videi'itis circum-
24.Jara tunc ergo erantdies novissimi quanto ;
dari e.vercitu Jeru^alem, tuncscitote quia appropin-
magisnunc,eliamsitantumdieruraremansit usque quavit desolatio ejus {Luc. xxi, 20) ? Ifem quis non
iu fiuem,qnantum ad hunc diera a Domini ascen- videat ad adventum Domini novissimum pertinere
sione iransactum est, vel aliquid sive minus restet quoddiotumest, Cumvideritis hasc fieri,scitote quo-
 ;

913 S. AUGUSTINI EPISCOPI 916

niampropeestregnumDei ? Illudantein quoddiclnm Jerusalem perlinere idquod diclumestdeabomina-

est, Va: prsegnantibus et uulrienlibus in illis diebus tionedesolationis.etquoddictumestdierumbrevia-
Orateaulemut nonfialfuga vestra kieme vel sabbato. tione propler electos quia etsi ea ipse nondixit,
;

Erit enim tunc tribulatio magna qualis non fuit dixit tumen apertiiis cieterade hocipso,quo et ista
abinitiomundi, neque fiet ; sic est positiim secundum pertineremonstravit.Nonenimdebemusambigere,
MallhiPum, et secundum Marcum, ul incerlum sit quando eversaest Jerusalem,fui8se in illo populo
utriim de excidio illiiis civitatis, an de saeculi fioe eIectosDei,quicircumcisione credideranl, sive fue-
inlelligi debeat. Sic enim hocipsum legitur apud ranl crediluri, elecli ante constitutionem mundi,
Marcum, Vae autem praegnantibus et nulrientibus in propter quos breviarentur dies illi, ul tolerabilia
illis diebus. Orate ut liieme non fiant. Erunt enim dies malafierent.Namquidamconvenienliusiutellexisse
illitribulationisiales, quales non fuerunt ab initio crca- mihi videntur, mala ipsasignificata nominedierura,
turre quam condidit Deus, tisque nunc, neque fient. Et sicutdictisuntdiesmali in aliis divinae Scripluree
nisi breviasset Dominus dies illos,non fuisselsalva omnis locis(£;y/ies. v, 16) : nequeenimdies ipsi mali sunt,
caro : sed propter electos, quos elegit, breviavit dies, sedea qu<E fiunt iu eis. Ipsa ergo dicta sunt bre-
Non dissiiniliter etMatthaeus. Hoc autein Lucasita viari,utDeodonantetolerantiam minussenlirenlur,
posuit, utappareatjadillius civitatisexcidium per- ac sic quae magna essent brevia fierent.
tinere ; nam sic apud eum legitur: Vie autem prx- Sed siveistomodointelligenda sitdierum illa
30.
gnantibuset nulrie>itibusin illisdiebus.Erit enim pres- breviatio, sive quod ad paucitatem redigerenlur,
sura magnasuper terram, et ita populo huic ; et cadent sive quod cursu solis celeriore breviarentur noa ;

in ore gladii, et captivi dncentur in omncs gentes; et enim desunt qui et hoc existiment, ita scilicet dic-
Jerusalem calcabitura gentibus, donecimpleanlur tem- tos breviores dies futuros, sicut fuit longior dies,
pora nationum. oranle Jesu Nave {Josue x, 12-14) : tamen Lucas
28. Unde autem adhoc ventum est, Matthaeus ita evangelisla et hanc dierum breviationem, et abo-
scrihii: Cum ergovideritis abominationem desolationis, minationem desolationis, quee duo ipse non dixit,
qusedictaesta Daniele propfieta,$tantem in loco sanclo, sed MatthiBus Marcusque dixeruot, ad eversionem
qui legit, intelligat : tunc quiin Judseasunt, fugiant i7i Jerusalemdocuitperlinere,aIiacum eisdicensaper-
montes ;et quiin tecto.non descendat tollerealiquidde tius de haceadem re, qiiee illi posueruut obscurius.
domo sua ; et quiin agro non revertatur tollere tunicam
, Nam Josephus qiii Judaicain scripsit historiam,
suam. Vae autem praggnantibuset nutrientibus in illis talia populo tunc accidisse, ut vix
mala dicit illi

diebus, etc. Marcus veroita;C«m autemvideritisabo- credibilia videantur unde noa immerito diclum
:

minationemdesolationisslantemubinondebet,quilegil, est, talemtribulationem nec fuissea creaturae initio,

intelligat : tuncqui in Judsea sunt, fugiantin montes ; nec fuluram. Sed etsi tempore Autichristi talisaut
etqui super tectum, nedescendat in domum, nec intro- major forsitan erit,inleUigendum estdeillopopulo
cat utlollat quid de domo sua ;et quiin agroerit, non dictum, quod ei talis ampfius futura non erit si :

revertatur retro toUere vestimentum siium. Vae autem enim Antichristum ifii primitus etpraecipue recep-
prxgnantibuset nutrientibus in illis diebus,el reliqua. turi sunt, facturus est tunc idem populus Iribula-
Lucas vero ut ostenderet tuncfactamfuisseabomi- tionem potius quam passurus.
nationem desolationis, quae a Danieleprsedictaest, 31. Non est ergo cur puteraus Hebdomadas pro-
quando expugaata est Jerusalem, hfBC eodem loco phetae Dauielis, vel propter dierum breviatioaem
Dominiverbacommemorat; Cumautemvideritis cir- fuisse turbatas, velillojamtemporenonfiiissecom-
cumdari abexercilu Jerusalem,tuncscitotequiaappro- pletas,sedinfinesaecuIiessecomplendas.Nonenim
pinquavit desolatioejus. Apparet itaquetuacibi posi- ante passiouem DominiimpletaBsunt.Quodquipu-
tam desolatioais abominationem, de qua duo illi tant, rectissime tua sententia refelluntur, qua dixis-
evangehsteelocuti sunt. Deniqueetiamiste similiter ti : Hasc ergo abominatio si jam completa fuerat, quo-
sequitur: luHC cui inJudasa sunt, fugiant in montes. modo Doini7ius monel et dicit, « Cum videritis abomi-
Et pro eo quod dixerunt illi, et quisuper tectum, ne nationem desolationis, quod dictum est per Danielem
descendat in domum,nec introeatut tollat/iuidde domo proplietam, stantem in loco sancto, qui legit, intelH-
istedixit, e/ quiinmedio ejussunt,discedant : utosten- gat » {Matth. xxiv, 15) ? His verbis Beatitudinis tu88
deretur illis verbis apud alios evangelistas positis, illi merito corrigendi sunt, qui dicunt eam, cum
festinalionemfugsefuissepraeceptara. Elproeoquod haec DominusIoqueretur,velantepassionemresur-
illi posnerant, etquiin agro erit, non revertatur retro rectionemque ejus fuisse completam. Qui autem
toLlere vestimentnm suum ; apertiusiste ait, etquiin dicunt, sicut aperlissime etiam Lucas evangelista
regionibusnon intrent ineam;quiadies ultionishi sunt testatur, tuuc fuisse factam, quandoeversa estJe-
ut impleantur omnia quae scripta sunt. Deinde simi- rusalem, quid eis respondeatur, videre debent qui
literetiam utprorsus manifestum sit
iste sequitur, in fine saeculivel circafinem existimant haecfutu-
de hac re ipsa omnium trium esse hunc Evangelii ra quanquamipsadesolationis
;
abominatio prop-
Iocum,F« autem praegnantibusetnulrientibus in illis ter obscuritatem dicti non uno modo ab omaibus
diebus, et caeteraadhoc perlineatia, quee jam com- potuerit ialelligi.
memoravi superius. 32. Et quod dictum esf, Qui est in tecto, non de-
Lucas ergo patefecit quod esse posse incer-
29. scendat tollerealiquidde domo sua ; et quiinagro, non
tum,'[non ad^saeculi finem, sed ad expugnationem revertatur tolle)'e tuntfam 5uam,-potestcoagruentius
9n EPISTOLARUM CLASSIS III. 918

Jntelligi spiritualiter.quodiDtribulationibus omni- passus est ? Quare si apparebunt etiam, talia si non
bus est cavendum, ne quisque devictus ad carna- spiritualiter potius intelligenda sunt, tunc appare-

lem vitam de spirituali sublimitale descendat, aut bunt, quando tinis sic appropinquabit ut debeant
qui profecerat inanteriora se exfendens, deficiendo apparere.
in posteriora respiciat. Quod si in omni tribuiatione, autem per diversa intervalla temporum
35. Bellis

quanto magis in illa cavendum prsecipi debuit, et Jocorum quando non terra contrita est ? Nam, ut

qu8B talis futura praedicta est illi civitati, qualis non nimis antiqua prseteream, sub iraperatore Gallieno,
fuit ab initio, neque fiet ; et si inista, qiiantomagis cum Romanas provincias barbaries usquequaque
in illa, quae novissima fulura est orbi lerrae.id est pervaderet, quam mullos fratres nostros qui tunc
Ecclesise toto orbe diffusae ! Nam et ipse Lucas, non erant in carne, putamus propinquumfinem credere
quidem quando a discipulis suis de advenlu suo potuisse, quoniam longepost ascensionem Doraini
Dominus interrogatus est, ubi hoc Matlhaeuscom- factum est ac per hoc etiam ista qualia futura
!

memoravit et Marcus, sed alio loco ubi Pharisaei sint, cum fiierit omnino finis proximus, ignora-
queesierunt ab illo quandoveniet regnum Dei.tale mus si tamen haec non ita praedicta sunt, ut in
;

aliqnid eum dixisse narravit : /n illa, inquit, hora, Ecclesia polius intelligi debeant. Duae quippegen-
qui luerit in tecto, et vasa ejus in domo, ne descen- tes sunt, et duo regna; unum scilicet Ghristi, alle-
dal tollere illa ; et qui in agro, similiter non redeat rum diaboli, de quibus dici potuit, Exsurget gens
retro (Luc. xvin, 20-31). super genlem, et regnum super regnum quod non :

33. Sed nunc propter computationem temporum desinit tieri, ex quod dictum est, Agite poenilen-
de Danielis Hebdomadibus agitur, quae si circa tiam ; appropinquavit enim regnum ccelorum
tempora primi adventus Domini completae non (Matth. m, 2). Quod vide quando dictum est, et ex
sunt, atquein fme complendsesunt, Apostolos hoc illo quot anni transieruut tamen verissime; et dic-

ignorasse, vel scisse quidem, sed docere probibi- lum est. Novissimis enim diebus Dominus per vir-

tos fuisse quis credat ? Quanqnam si hoc ita est, ginem nec diceretur isla hora novissima,
venit :

utiliter nesciunt gentes quod Dominus docere pro- nisi regno appropinquante coelorum, per quam

hibuit eos quos gentium voluit esse doctores. Si totam horara tiunt quae Dominus propinquante suo
autem jam completae sunt, quia jam est unctus regno futura praedixit sed haec hora quanto spa-
:

Sanctus sanctorum, jam occisus est Ghristus, ut tio si Apostolis dictum est, Non est
protendatur,
non esset civitatis ejus, jam de templo illo subla- vestrum scire ; quanto magis quilibet homo, qua-
tum estsacrificium, sublata est unclio, merito Apos- lis ego sum, modum suum debet agnoscere, ne
tolis de tine quaereutibus responsum est, Non est plus sapiat quam oportet sapere {Rom. xii, 3).
vestrum scire tempora, quae Pater in sua potestate CAPUT XI, — 36. Sed confiten nos, inquis, poena
posuit ; quoniam tempora quee per Danielis pro- nostra compellit adesse jam
impletur finem, dum
pheliam scire poterant, non ad finem saeculi, de quodpraenuntatiumest: « Arescenlibus hominibus
quo quaesierant, perlinebant. prae timore et exspectatione quae supervenient uni-
CAPUT X. —
Signa vero de coelo et terra,
34. verso orbi ». Nullam, inquis, patriam, nullum lo-
numquid majora nos vidimus, quam qui fuerunt cum nostris temporibus non affligi aut tribulari
ante nos ? Nonne si gentium legatur historia, tanta certum est ; sicut dictum est, « Prx timore, et exs-

mira reperiuntur extitisse de coelo terraque, ut ali- pectatione qux supervenient universoorbi. » Si ergo
qua etiam non credantur ? Sed, ut multa omit- ista mala quae nunc patitur genus humanum, certa

tam quee persequi longum est, duos soles quando sunt indicia jam Dominum esse venturum, quid
uos vidimus?quos visos litteris mandaverunt qui est quodait Apostolus, Cum dixerint, Pax et secu-
lunc fuerunt, antequam Oominus venisset in carne. ritas (l Thess. v, 3) ? Gum enim dixisset Evange-
Quando nos vidimus solem sic obscuralum, que- lium, arescentibus hominibus prae timore et exspec-
madmodum obscuratus est, cum Lumen raundi tatione ;cox\i\n\\o subjunxit, /Vam virtutes ccelorum
penderet in ligno ? nisi forte defectus solis et lunee, rnovebuntur : et tunc videbunt Filimn hominis
quos consueverunt computatores siderum anno- venientem in nube cum potestale magna et majes-

lare atque praedicere, inter coelestia prodigia nume- tate.

rabimus, quia lunam seepius in sua plenitudine, 87. Videamus itaque ne forte melius intelligalur
solem vero rarius, sed tamen vidimus in fine lunee nou ea modo impleri quae praedicta sunt ilhs ver-
secundum eorum computum defecisse. Non erat bis, sed tunc potius esse ventura, quando sic erit
talissolis ille defectus, quandocrucifixusest Ghris- tribulatio universo orbi ;utad Ecclesiam perlineat
tus, et ideo vere mirabilis erat et prodigiosus. Pas- quae universo orbe tribulabitur, non ad eos qui tri-

chaquippe quod nonnisi inlunae

fuerat Judeeorum, bulabunt eam. Ipsi enim dicturi sunt, Pax et secu-
plenitudine celebratur secundum astrologorum
: ritas ; ut repentinus illis superveniat interitus, et
autem numeros certum est solem, quando luna eos adventus Domini sicut fur in nocte compre-
plena est, non posse deticere, sed quando finisest hendat quando e contrario gaudebunt,
;
et exsul-
lunae non quidem semper, sed aliter nunquam,
; tabunt qui diligunt manifestationera Domini. Nunc
ciim secundum illos numeros deficit. Quid ergo autem ista mala, quae tanquam summaet extrema
taleunquamquisquammeminitapparuissedecoelo, creduDtur, utrique genli etutrique regno, et Ghristi
exquo Dominus illa praedixit,quale apparuit quando scilicet, et diaboli,videmus esse communia: pari-
 ; 1

r
«19 S. AUGUSTINI EPISCOPI »20 ,
«1

boni affliguDlur el mali nec est

ter qiiippe liis et ;
cedent et cadent, el quidera fideles fortisslmi tur-
qui iiicdl,Paxelsecuritas, iibicumqiie continguut, babuntur. Ideo aulem secundum Matthffiura et
vel meluitur ue couliugaut. Inter qute tauieu mala
Marcum po^t Iribulalionem dierum iiiorum dicitur m I

adhuc usquequaque fiequenlanlur luxuriosa cou- hoc futurum, nou quia transacta tota iiia perse-
\ivia, fervelebriositas, uvarilia grassalur, perstre- cutione accident ista sed quia praecedet tribula-
;

punt lascivi cautus, organa, libiae, lyrce, cilbarue, tio, ut sequatur quorumdam defeclio : et quia per

multa el varia gcuera sonorum alque lu- oiunes dies iiios ita fiet, propterea post tribuiatio-
tesseraj.
dorum hoccine esl arescere prse timore, au polius
:
nem dierum iliorum, sed tamen in eisdem diebus
madescere prae hbidine? Sed baec fiiii tenebrarum tiet.

abundautius habebunt, el exercebuut, cum dixe- 40. Quod ergo dictiim est secundum Lucam, Et
riut, Pax el securitas. iti terris pressura gentium, gentes voiuit lulelligi,

38. Quid ipsi filii iucis et fihi diei, qui non sunt non perlinentes ad semen Abrahae, in quo benedi-
tanquam fur dies compre- centur omues gentes(/(/. xxii, 18), sed genles qu»
in tenebris, ut eos ilie

hendat ? nonue adhuc utuutur lioc mundo tanquam ad sinistram stabunt,quauCo congregabunlur ante
non utentes ? Quia etsi aute multos anuos, Aposlo- Judicem vivorum et mortuorum omnes genles.
lorum temporibus dictiiiu est, pia taiuen sollicitu- Ltraque pars enim erit in omnibus gentibus una ;

quaj premat, altera quaepreraatur unaquae dical,

dine cogitaut quod dictum est, Tempus breve est
:

(I Cor. vn, 29). Nonne a maxima parte eorum no-

Vax et securitas ; aitera in qua sol obscuretur, et

veliatur, eedificatur, emitur, possidetiir, geruntur

Dou det luna iumen suum, et de qua cadantstellfB,
et in qua virtutes coelorum moveantur.
adhuc honores, ducuntur uxores ? Ue iis loquor,
qui exspectantes Domiuum suum, quando veuiat a Et tunc videbunt F dium hominis venientem in
^\.
niiptiis (Luc. xii, 36), non se tamen abstinent a nube cum potestate magna et majestale. Quod video
carualibus nuptiis, sed obedienlissima charitale duobusmodisaccipiposse;siveinEcciesiatanquaaa
audiunt Apostoium praecipientem quemadmodum iu nube venientem, sicut etiam nunc venire non
vivere debeant uxores cum viris, viri cum uxori- cessat, secuudum id quod ait, Amodo videbilis

bus,tilii cum parentibus,parentes cum tiliis, servi Filium hominis sedentem a dextris viriuiis, et
cum dominis, domini cum servis : nonnehiomnes venientem in nubibus cceli; sed ideo tuuc cum po-
iu his omnibus utuutur hoc mundo ? Arant, navi- testate magna et majestate, quia major potestas et
gant, comparaut, generaut, militanl, administraut. majestas ilUus apparebit sanctis, quibus magnam
Puto quod non erunt sic, quando erunt, quee in virtulem dabit, ne tanta persecutione vincantur :

Evangelio praedicta sunt, signa in sole, et iuna, et sive in in quo sedet ad dexteram Pat-
corpore suo,
slellis, et in terris pressura gentium, prae confu- tris, quo etiam mortuus est, et resurrexit, et
in
sione sonitus maris etfluctuvm ; arescentibus homi- ascendit in coelum, secunduin quod scriptum est
nibus prse timore, et exspectatione quae superoe- in Actibus Apostolorum, His dictis nubes suscepU
nient universo orbi : nam virtutes ccelorum movc' eum, el sublatus est ab eis. Et quia illic etiam dic-

bunlur. tum est ab Augeiis, Sic veniel, quemadmodum

quippein Ecclesia meiius existimo intel-
39. Heec vidistis eum euntem in coelum{Act. i, 9, 11), meiito

ligi, ne Dorainus Jesus appropinqnante secundo credeudus est, non solumin eodemcorpore, verum
adventu suo ea pro magno prsedixisse videatur, etiam in nube venturus quoniam sic veniet sicut ;

quae huic muudo et ante primum ejus adventum abiit, et nubes cum suscepit abeuntem.

consueverant evenire, et irrideamur ab eis qui haec, 42. Sedhorum duorumquid hicpotiuseligendum
quae velut novissima et omnium maxima horresci- sit, judicare difficiie est. Promptior quidem sensus

mus, piura in historia gentium, et muito majora est ut quisque cum audierit vel legerit, Et tunc in-
legerunt. Ecciesia est enim sol et iuna et steliae, debunt Filium hominis venientem in nube cum po-
cui dictum est : Speciosa sicut luna, electa sicut testate magna et majestate,ips[itn prorsus accipiat
sol {Cant. VI, 9). Ab hac adoratur Joseph noster in ejus adventum, non per Ecciesiam, sed per seip
hoc mundo, veiutin JEgypto, ex humiilimo subli- sum, quando venturus est ad vivos etmortuos ju-
matus nam illum Joseph mater certe adorare non
: dicandos: sed quoniam Scripturae scrutandae sunt,
potuit, quae ante defuncta est [Gen. xxxv, 19) quam nec earum siiperficie debemus esse contenti, quae
Jacob venisset ad fiiium (Jrf. xlvi), utiiiius somnii ad exercitationeui nostram ita modificatae sunt, ut
prophetici {Id. xxxvii, 9) veritas adimpienda Christo altiusse penetrari veliut, diligenter suntinspicienda
Domino servaretur. Quando enim sol obscurabi- sequentia. Cumenimdixisset, Ettunc videbunt Fi-
tur, etluna non dabit iuraen suum, et stellae ca- liumhominisvenienlem innube cum potestate ma-
dent de coeio, et virtutes ccelorum movebuntur, gnaet ma/esfa<e ;adjunxit atqueait, Bisautemfieri
sicut ab duobus Evangeiistis hic locus com-
aliis incipientibus, respiciteet ievate capita vestra, quo-
memoralus est, Ecclesia non apparebit impiis ; niam appropinquatredemptio vestra. Et dixit illis

tunc persecutoribus uitra modum saevientibus, et simili/udinem : Videte ficulneam et omnes arbores
remolo timore, tanquam arridente mundi felicitate cum producuntjam ex se fruclum, scitis quoniam

dicentibus, Pax et securitas : tunc steilee cadent de prope est sestas : ita et vos cum viderilis hsec fieri,

coelo, et virtutescoeiorum movebuntur quouiam ;

scilote quoniam prope est regnum Dei. Cum ergo
muiti, qui graUa fulgere videbantur, persequeutibus dicit, Cum videritis haec fieri; quee intelligere pote-
921
rimus, nisi ea qiise supra comraemorata sunt ? In
his est autem etiam quod ail, Ettunc videbunt Fi-
Imm hominis venientem in nubecum poteslatema-
gna et majeslate. Proinde etiam hoc cum visum
fuerit, non jam erit regnura Dei, sed prope erit.
43.Huncordinem videmus etduos aliosevangeli-
stastenere. Apud Marcum enim cumdictum
Et virtutesqme suntin ccelis, movebunlur; Ettunc,
inquit, videbunt Filium hominis venientemin nubi-
buscum virtute multa et gloria. Deinde subjungit
quod Lucas non dixit .Et tunc mittet Angelossuos
et cong7'egabitelectossuosaquatuorvenlis,asummo
terrse usque ad summum Tuncquodillede ficu
cceli.
et de aliis arboribus, iste !de sola ticu ponens A :
ficu autem discite, iuquit, parabolam. Cum jam
ramus ejus lener fuerit, et nata fuerint folia, co-
gnoscitis quia inproximosit aestas : sic et vos cum
videritis hasc fieri, scitote quod in proximo sit in
ostiis. Qaid est, Cum videritis haecfieri, nisi ea qnee
supra dixil ? In quibus est etiara illud quod ait, Et
tuncvidebunl Filium hominis venientem in nubibus
cum vtrtute multaetgloria: et tunc mittet Angelos
suos, et congregabit electos suos. Non
erit finis, sed tunc erit in proximo.
44. An dicendum est non omnia quae supracom-
memorata sunt, esseintelligenda,ubiait, Cumvide-
ritis hsec fieri, sed aliquaeorum ; hoc videlicet ex-
cepto quod dictum est, Et tunc videbunt Filium
hominis venientem, ?ipsequippe finis erit,non
etc.
tunc proximus erit. Sed Matthaeus aperuit, nullis
exceptis esse accipiendum quod positum est, Cum
videritis hascfieri: nam et apud ipsum cum diclum
esset, Et virtutes ccelorum movebuntur ; et tunc
apparebit, inquit, signu7n Filii hominis in ccelo, et
tunc plangent omnes tribus terrx. Et videbunt Fi-
lium hominis venientem in nubibus catli in virtute
multa et majestate : et mitlet Angetos suos cum tu-
ba et voce magna, et congregabunt electos ejus a
quatuor ventis, a summis coflorum usque ad termi-
noseorum. Ab arbore aulemfici discileparabolam.
Cumjamramusejus tener fuerit,
scitis quia p7'ope est aestas : ita et vos
haec omnia, scitote quia p7'ope est i)i
Tunc ergosciraus propeesse, cura viderimus
45.
non ahqua eorum, sed haec omnia, in quibus et
hoc est, quod videbitur Filius hominis veniens, et
mittet Angelos suos, et de quatuor muudi parti-
bus, id de toto orbe terrarum congregabit
est,
eleclos quod tota hora novissima facit, ve-
suos ;
niens in suis membristanquam in nubibus, vel in
tota ipsa Ecclesia quod est corpus ejus, tanquam
in nubemagna fructificante atque crescenteinuni-
verso mundo, ex quo ooepit praedicare et dicere,
Agite pcenitentiam, app7'opinquavit enim regnum
cselorum : ita ut fortasse omnia quae ab
evangelistis dictasunt de ejus adventu, diligenlius
atque discussa, invenianlur ad hoc
inter se collata
pertiuere.quod quotidie venit in oorpore suo,quod
estEcclesia(dequo adventu suodixit, Amodo vide-
Filium hominis sedenlem a dextris virtutis, et
bitis
venientem in nubibus coeli) ; exceptis hislocis ubi
EPISTOLARUM CLASSIS IIL 922
ab eo adventus ultimus in seipso, quando est
ille
vivos judicaturus et morluos, ita promittitur ut
propinquare dicatur.et quod in ultirao serraonis se-
cunduraMatlhjeumipse oraniuoadventusevidenter
exprimitur.cujus superiusquibusdamsignispropiu-
quitasintelligendamonstratur. Adhocquippeapud
esset, MatthfEumsermo ipseconcludilur : Cum autem ve-
nerit Filius hominis,inqml,i7i7najestate sua,et omnes
Angelicu)7ieo tunc sedebit super sedem 7najestatis
;
suse,tu7ic co7%gregabuntur ante eumom^ies gentcs ;
et caetera usquead ibunthiin sup-
illiid,ubi ail.Ei
plicium seternum ;justi autem in vitam seternam.
Hoc enim nuUus arabigit de Glu'isli adventu novis-
sirao et de fidesaeculi praedicturafuisse. Nam etil-
las quinque et quinquevirgines(3/a<</i. xxv, 1-13),
non defuerunt qui non conteraplibili disputatione
docere voluerint,ad hunc ejus adventum,quinunc
fit per Ecclesiam, pertinere. Sed haec nou suntte»
mere poUicenda, ne aliquid occurrat quod vaiide
contradicat,praesertimquiaintalibusdivinorum elo-
quiorum obscuritatibus, quibus nostras intelligen-
tias Deo placuitexercere, nou soliun alius alio mo-
itaque tunc vetur acutius eorum qui Scripturas sanctas non
improbabilitertractant sed etiam quilibet unus il-
;
lorum,a]iquandominus,aliquandomeliusintelligit.
CAPUTXII. —46. Nescio tamenutrumintueri ali-
quidcertiusinhac qusestione possemus, si uUa ra-
tione seu facultate possemus,quara illud quod in
epistola priore jamposui, quando Evangelio rnun-
dus universus irapleatur.Quod enira putat Venera-
bilitas tua jam hocperipsosApostolos factum,non
ita esse certis docuraentisprobavi. Suntenimapud
nos, hoc est, in Africa, barbarfeiuuraerabiles gen-
tes, in quibus non^lum esse praedicatura Evange-
liura, ex iisqui ducuutur inde caplivi, etRomano-
rura servitiisjam miscentur.quotidie uobis addis-
cere in promptu est. Pauci tamen anni sunt, ex
quo quidara eorurararissimi atque paucissirai.qui
pacati Roraanis finibus adhferent, ita ut non habaut
reges suos, sed supereospraefecti aRomanoconsti-
et folia nata, tuantur imperio,et illi etipsi eorum praefecti christia-
cum vide7'itis ni essecoeperunt. Interiores autem, qui sub nulla
januis. suntpotestateRomana,prorsus nec religionechris-
tianainsuorumaliquibusdetinentur,nequeullorao-
do rectedici potest istosad promissionem Dei non
pertinere.
47.Non enira Romanos, sed omnes gentes Dominus
semini Abrahae, media quoque juratiooe promisit
(Gen. XXII, 16-1 8) ;exquapromissionejamfactumest
utnonnullaegentesquaenontenentur ditioneRoma-
na, reciperentEvangelium, et adjungerenturEccle-
siae,quaefructificatet crescitinuniversomundo.Ad-
hucenirahabetquocrescat,donecfiatquoddeChris-
to^inSalomonis figura prophetatum esl :Dominabi-
his tribus tur a ma7'i usque ad mare,et a flu^nine usque ad te7'mi'
nos orbis te7'rse {Psal lxxi, 8). A flu77iine scilicet
ubibaptizatusest,quiaindecoepit Evangeliumprae-
dicare:a?«an autem usque admare totusestorbis
caraomnibusgentibus,quoniara marioceanocingi-
turuniversus.Quomodo auterairaplebituralilerilla
prophetia Omnes ge7ites,quotquotfecisti,venient,
: et
 : :

023 S. AUGUSTINI EPISCOPI 924

adorabuntcoram le, Domme{Psal. lxxxv, 9) ? Non per eos agendum fuif, quamvis et posteris eorum
enimde locissuismigrandovenient, sedinlocissuis eadem actio servaretur ?
credendo. De credentibus quippe Dominus dixit 50. Quod autem dixit Apostolus, Numquid non
Neniopoiesl veniread mcMisi datumfuerit eia Pa- audierunl ! In omnem terram exiit sonus eorum, et
tremeo(Joan.\i,(}6). Prophelaautem dicil Et ado- : in fines orbis te7'r;e uerbaeorum(Rom.x,i8, et Psal.
rabunt eumunusquisque de loco suo, omnes insulx xvui, 5) quamvis loculus sit praeteriti temporis
:

gevitum(Sophon.]\,\i).Omnesinsulx dixit.tanquam verbis.tamen quod futurum fuerat dixit, non quod

diceret, Etiamomnes insulae ;hincostendensquam jam factum atque completum ;sic.utipse propheta
nulia relinquatur terrarum ubi non sit Ecciesia ;
quo ususest teste, non ail, In omnem lerram exi-
quandonuilarelinquiturinsularum.quarumnooul- furus, sed, Ea:ii7, inquit, sonus eorum, quod utique
lae etiaminOceanosuntconstitutae, et quasdameo- nondum factum erat :quale esletiam \\\\xi\,Foderunt
rum Evangeliumjam suscepissedidicimus. Atque manus meas et pedes (Psal. xxi, 17) ; quod tam
insuhs singulis quibusque implelur quod
ita et iu longe poslea faclum novimus. Sed ne islas lantum
diclumest, Dominabilur a mari usque ad mare, quo propheticas loculiones, non el aposloJicas fuisse
unaquaequeinsula cingitur; sicut in universoorbe credamus, nonne idem ipse apostolus ait Qux :

terrarum, quae tanquam omnium quodammodo est Ecclesia Dei vivi, colwnna el firmamentum ve-

maxiu)a etipsam cingit Oceanus.ad

est insula,quia ritatis. Et sine bubio magnum est pietatis Sacra-
cujus littora in occidentahbuspartibus Ecclesiam mentum, quod manifestatum est in carne, juslifi-
pervenisse jam novimus, et quocumque Hllorum catumest in spiritu, apparuit Angelis, prgedicatum
nondum pervenit,perventuraest uliquefructifican- esl in gentibus cre Htum est in mundo, assumptum
doatquecrescendo. est ingloria (I Tim. iii, 15, 16) ? Nempe manifes-
ergo quia prophetia veritatis mentiri non
48. Si tum est hoc, quod in exfremo posuit, etiam nuuc
omnes gentes,quofquot fecit
potest, necesseest ut nondumessecorapletumiquantomagis tuncquan-
Deus.adorenteum quomodoadorabunt eum,nisi
;
do isfa dicebat ? Ecclesia quippe func assumetur
invocenteum?Quomodoauleminvocabunt,iuquem in gloria, quando dicetur, Venite, benedicti Patris
noncrediderunt? autquomodo credentquem uou mei, percipite regnum (Matth. xxv, 31) et tamea :

audierunt ?quomodo autem audienlsinepreedican- tanquam factum fuisset dictum est, quod certo
te ?autquomodo prajdicabunt,nisi mitlantur(/?ow. sciebatur futurum.
X, 14)?MittitenimAngelossuos,etcongregatelectos 5i. Multo minus mirandum est quod etiam ver-
suosa qualuor \en[h{Matth. xxiv,31),id estab uni- bis praesentis temporis usus est in eo quod illum
versoorbe terrarum. Inquibusergo gentibus non- identidem dixisse memorasfi, Propter spem, quae
dumestEcciesia,oportet utsit.non ut omnesquiibi reposita est nobis, quam ante audistis in verbo ve-
omnes enim gentes promissae sunt,
fuerint credant; ritatis Evangelii, quod advenit in vos, sicut et in
non omues homines omnium gentium: non euim omni mundo est fructificans et crescens (Coloss. i,
omniumest fides(II TAess. iii, 2). Credit itaque om- quamvis Evangelium nondum mundum te-
S, 6),
nis gens inomnibus quielectisunt anteconstitutio- nebat universum sed frucfificare illud in univer-
:

nem mundi {Eph. i, 4), in caeteris non credit, et somundodixitetcrescere,utita signiflcaret quous-
credeotes odit. Quomodo enim et illud implebitur, que fuisset frucliflcando et crescendo venturum. Si
E7-itis odio omnibus propter nomen meum {Matth. ergo laletquando Ecclesia frucfiflcante atquecres-
XXIV, 9) nisi in omnibus genfibus sint et quiode-
; ceute universus omuino a mari usque ad mare
rint, etquos oderint ? orbis implebitur, procul dubio latet quando finis

49. Quo pacfo igitur ab Apostolis est praedicafio erit ; ante quippe non erit.

ista completa, quando adhuc usque sunt gentes CAPUT XIII. — 52. Ut autem tibi tanquam sancto
(quod certissime estnobis) in quibus modo ccEpit, homini Dei et sincerissimo fratri aperiam de hac
et in quibus nondum coepit impleri ? Non itaque quaestione quid senliam : errorquidem inutroque
sic dictum est Apostolis, Eritis mihitestes inJeru- vilandusest,quantumab homine vitari potesl, sive
salem, et in tota Judse et Samaria, et usque in ex- citius sive tardiusquam futurum est, Dominus vea-
tremum te?'r3e {Act. i, 8), tanquamipsi soli, quibus turus esse credatur ; sed mihi quisquam non vi-
tunc loquebatur, tantum munus fuerintimpleturi deturerrare, scit, sedcum
cum aliquid nescire se
sed sicut eis solis videtur dixisse quod dixit, Ecce Removeamusitaque de
se putat scirequod nescit.
vobiscum sum usque in consummationem sseculi medio servum illum malum, qui dicens in corde
{Matth. xxviii, 20) quod tamen eum universae Ec-
; sno, Moramfacit Dominus meusvenire, dominatur
clesiae promisisse,qu8e aliis morienfibus aliis nas- conservis suis, convivando miscetur
et ebriosis
centibus hic usque in saecuh consummationem (Matth. XXIV, 48, 49, et Luc. xii, 45) iste quippe :

futura est, quis non intelligat ? sicut eis et illud proculdubio Domini sui odit adventum. Quo ser-
ait, quod ad eos omnino non pertinet, et famen sic vo malo remoto, constituamus ante oculos tres
dictum est tanquam ad solos etiampertineret, Cwm servos bonos, familiam dominicam diligenter so-
videritis hsecomnia,scitote
quiaprope est in januis brieque traclantes, adventum Domini sui sifienter
(/rf. xxiv, 33) ad quos enim hocpertinet, nisi ad
: desiderantes,vigilanterexspectantes,fideliferaman-
eos qui in carne tunc erunt, cum omnia comple- tes unus eorum citius, aller tardius Dominum
: si

buntur ? quanto magis illud quod ex magna parte putat esse venturum, lertius rero suam de hac re
23 EPISTOLARUM CLASSIS III. wd
jnorantiam confitetur quanquam omnes conso- ;
EPISTOLA CC* (a).

ent Evangelio, quia omnes diligimt manifesta- Augustinus Valerio comiti, transmttiens nuncupatum
eam ipsi librumprimum de Nuptiis et Concupiscentia.
onem Domini, et desideranter et vigilanter
xspectanl, videamus tamen quis amplius con- Domino illustri et merilo prflestantissimo, atque in
Christi dilectione charissimo filio Valeuio, Au-
onet. GUSTiNus, in Domino salntem.
53. Unus dicit, Vigilemus et oremus, quia citius \. Cum diu moleste haberem quod aliquolics
enturus est Dominus : alter dicit, Vigilemus et scripserim, et nulla tuae Sublimitatis rescriptame-
remus, quia brevis et incerta est ista vita, quam- ruerim, repente epistolas tres tuee Benignitatis
is tardius venturus sit Dominus ; tertius dicit, accepi : unam non ad me solumdatamper coepis-
igilemus et orenuis, quia et brevis et incerta est copum meura Vindemialem, et non longepostper
;ta vita, et nescimus tempus quando venturus compresbyterum Firmum duas qui vir sanctus, ;

st Dominus. Evangelium dicit Videle, vigilale, :

I orate ; nescitis enirn quando tempus sit {Marc.
ui, 33). Obsecro te, quid aliud dicere audimus
unc tertium, quam quod dicere audimus Evan-
elium ?Omnes quidem, prae desiderio regni Dei,
oc voluut esse verum quod dicit primus sei lioc
ecundus negat tertius vero non negat aliquid
;
orum, sed ignorare se fatetur quis verum dicat
lorum. Proinde si hoc factum fueritquod praedi-
erat primus, gaudebunt cum illo secundus et ter-
lus omnes enim manifestalionem Domini dili-
; praedicator.
unt.Exsultabuntitaquecitiusvenissequoddiligunt
i autem factum non
oc potius esse verum quod dicebat secundus,
letuendum est ne inter ipsas moras perturbentur
ui crediderant quod dixerat primus, et incipiant
lominiadventumnon tardum putare, seduullum
nobisque, ut ab illo scire potuisti, familiarissima
charitate conjunclus, raulta nobiscum de tuaexcel-
lentia colloquendo, etveraciter insinuando qualem
et in Christi visceribusnoverit, nonsolumeas quas
memoratus episoopus, vel quas ipse attulit, sed
; etiamillasquasnonaccepissequerebamur, litteras
vicit. Et ideo de te narralio ejus suavior nobis erat,
quiaea dicebat quaeipse nonposses.ne quidemme
inquirente, rescribere, oe tuarum laudum, quod
sancta Scriptura prohibet {Prov. xxvii, 2), fieres
Quanquamego verear haec ad te
et
scribere, ne suspicionem adulantis incurram,
fuerit, et apparere coeperit domine illustris et merito prsestantissime, atque
in Christi dilectione charissime fili.
2. Laudesitaque tuas inChristo.sive magis inte
laudes Christi, vide quid mihi deleclationis et laeti-
:
tiae fuit audire ab illo qui nec fallere me posset

ui vides quantus sil interitus animarum. Quod propter fidem suam, et eas ignorare non posset
i tantae lidei fuerint, ut se ad secundi preedicta propter amicitiam tuam.Sedaiiaetabaliis.etsinon
onvertanl, et Dominum eliam tardantem tideliter tam multavel certa, verumtamen audivimus,fides
t patienter exspectenl ; abundabunt tamen op- tua'quamsit sanaetcatholica, quampiaexspectalio
>robria et insultationes atque irrisiones inimico- futurorum, quae Dei fratrumquedilectio,quamnon
um multosinfirmosachristianafide averlentiura, superbe sapias inexcelsishonoribus, necsperesin
licendo tam promissum,
falaciter eis reguum esse incerto divitiarum, sed inDeo vivo, et dives sis in
[uam fallaciter dicebatur cito esse venturum. Qui operibus bonis; quam sit domus tua requies sola-
,utem credunt quod secundus dicit, tardius Do tiumque sanctorum, et terror impiorum quanta ;

ainum esse venturum, sifalsum fuerit inventum, tibicura sit ne quis insidietur membris Christi,
itius Domino veniente ; nullo modo qui ei credi- coopertus velamine nominis Christi si ve in veteribus
ieranl turbabuntur in fide, sed inopinato gaudio ejus, sive in recentioribus inimicis ;
quamque sis
>erfruentur. eorumdem inimicorum providus saluti, infestus
54.Quapropter qui dicitDominumcitiusesseven- errori. Haec atque hujusmodi, ut dixi, et ab aliis
urum,optabilius loquitiir, sedpericulosiusfallitur. solemus audire sed nunc ea per supra dictum
;

Jtinam ergo sitverum ;

quia erit molestum,si non fratrem plura ettestatiora cognovimus.
irit verum ! Qui autem dicitDominum tardius esse 3.Porroautemdepudicitiaconjugali,uteamquo-
'enturum,et tamencredit, sperat, amatejusadven- que in te laudare et amare possimus, numquid au-
um;pro(ectodetarditateejusetiamsifallitur,felici- diremus, nisi ab aliquo interiore familiari tuo, qui
er fallitur : habebit enim majorem patientiam, si vitamtuam, nonin superticie, sed penitus nosset?
loc itaerit ; majorem laetitiam, si non erit. Ac per De hoc itaque tuo bono, Dei dono, me quoquede-
loc ab eis qui diligunt manifestationem Domini, lectat familiarius etaliquanto diutius loqui tecum.
lle auditur suavius, isti creditur tutius :quiautem Scio me non esse oneri tibi, si aliquid prolixum
}uid horum sit verum ignorare se confitetur, illud mitto, quod legendo, diutius sis nobiscum. Nam et
)ptat, hoc tolerat, in nullo eorum errat, quianihil hoc comperi, quod inter tuas multas magnasque
iorum aul affirmat autnegat. Obsecro te ut me ta- curas, facile ac libenter legas, nostrisque opuscu-
em non spernas quia et ego te diligo idaffirman-
; lis, etiam qu<e ad alios conscripsimus, si qua ia

em quod verum esse desidero, et tanto magis nolo raanus tuas venire potuerunt, admodum delecte-
'allaris,quantomagisamoquodpolliceris,etquanto ris ;
quanto magis quod ad te scribitur, ubi tan-
nagis video periculosum si falleris. Da veniam, * Huc ascita ex tomo 7, in quo praefigitur libro 1 de
iionerosusfui sanctis sensibus tuis :quanto enim Nuptiis.
arius provenit, tanto metecum saltem perlitteras
(a) Ex tomo 7, prijefixa lib. 1 de Nuptiis. Quae porro
200 erat, nunc 196. Scripta videtur exeunte an. 418,
oqui diutius delectavit. aut. ineunte 419.
927 S. AUGUSTINl EFISCOPI m
quam prsesenli loquar, et adverlere dignaberis EPISTOLA GGII '
(a).

attenlius, et accipere gratius? Ab hac ergo epistola Hieronymus Alypio et Augustino gratulalur, quorun
perge ad iibruin quem siiniil luisi, qui tiiae Heve- opera Celestianahseresis exstincta sit; et excutat cur
rentiae et cur conscriptus sit, et cur ad te potissi- nondum re/ellerit libros Anniani Pelagiani.
mum uiissusj ipse suo principio commodius inti- Domiuis vere sanctis atqne omniaffectione ac jure
mabit. venerandis, Alypio AaGUSTiNoepiscopisHiEno-
ei

EPISTOLA CGI •
(a). NYMUs, in Christo salufem.
Imperatores nova in Pelagianos eortmque fautores CAPUT PRIMUM. — 1. Sanctus Innocentius presby-
sanctione edita, mandant Aurelio, necnonAugustino ter, qui hujus sermonis est portitor, anno prseterito,
per ejusdem tenoris lilteras scorsum ipsi inscriptas,
quasi nequaquam in Africam reversurus,meaadDigna'
ut adversus damnatam hxresim subscriptionem exi-
gant a cwteris episcopis. tionem vestram scripta nonsumpsit. Tamen Deo gratiat
Imperatores Honorius et Theodosius Augusli, agimus quod ita evenit, ut nostrum siletitium vestrit
AuRELio e[)iscopo, salutem. epistoslis vmceretis. Mihi enim omnisoccasio gratissima
1. Dudum quidem fuerat constitutum ut Pelagius at- est, per quam scribovcstrse Reverentise ; testeminvocant
que Celestitis infandidogmatis repertores ab urbe Ro- Deum quod si posset fieri, assumptis alis columbx,
ma,velutquxdam catholicie vcritatis contagia, pelle- vestrisamplexibusimplicarer semper quidempromerito ,

rentur, ne ignoranlium mentes sa^va persuasione virtutum vestrarum, sed nunc maxime, quia cooperato-
perverterent. In quo secuta est clementia nostrajudi- ribus et auctoribus vobis *, hseresisCelestianajugulata
cium Sanctitatis tuae, quoconstateos abuniversis justa est : quse ita infecitcorda muUorum, ut cum superatot\
sententise examinatione damnalos. Sed quia obstinati damnatosque esse se sentiant, tamen venena mentium
criminis pertinax malum, ut conslitutio geminaretur, non omittant ; et, quod solum possunt, nos oderint, per
exegit ; recenti quoque sanctione decrevimus ut si quis quos putant se libertatem docendse hsereseos perdidisse.
eosin quacumque provinciarum parte latitare non nes- CAPUT II. —
Quod autemquseritis utrum rescri-
2.

ciens, aut propelhre aut prodere distulisset, prsescriptae pserim contra libros Anniani (b), pseudodiaconi Cele-
pcence, velut particeps, stibjaceret. densis, qui copiosissime pascilur ,ut aliense blasphemise^
2. Praecipuetamen ad quorumdam episcopor'um per- verba frivola subministret : scialis me ipsos libros in J

tinaciam corrigendam, qui pravas eorum disputationes schedulis missos a sancto fratre Eusebiopresbytero sus-\
vel tacito consensu astruunt, vel publica oppugnatione cepisse, tion ante multum temporis ; et exinde vel in-'
non destruunt, pater charissime atque amantissime, San- gruentibusmorbis, vel dormitione sanctse et venerabilit^

ctitatis tuae auctoritatem imminere conveniet ;quatenus filise vestrse Eustochii, ita doluisse, ut propemodum con-
in abolitionempi'seposterse. hseresis omniumdevotio chri- temnendos putarem. In eodemenim luto hoesitat, et ea;'
stiana consentiat. Religio itaque tua competentibus scri- ceptis verbis tinnulis atqueemendicatis, nihil aliud lo\ \
ptts universos faciat admoneri, scituros definitione quitur. Tamen multum egimus ; ut dum epistolse mest\ t
Sanctimoniitui hanc definitionem sibi esseprsescriptam, respondere conatur, aperliusse proderet, etblasphemias' il'

utquicumque damnationimemoratorum, quopateat mens suas omnibus patefaceret. Quidquid enim in illa mise-

pura, subscribere impia obstinatione neglexerint, epi- rabili synodo Diospolitana dixisse se denegat, in hoc
scopatus amissione multati, interdicta, in perpetuum opere profitetur ; nec grande estineptissimis nseniis re-

expulsi civitatibus, comtnunione priventur. Nam cum spondere. Si autem Dominusvitam tribueritet notario[
ipsijuxta synodum Nicsenam confessione sincera con- rum habuerimus copiam, paucis lucubratiunculis re-\

ditorem rerum omnium Deum, imperiique nostri vene- spondebimus ; non ut cotivincamus hseresim emortuam.

remur auclorem ; non patietur tua Sanctitas sectse de- sed ut imperitiam atque blasphemiam ejus, nostris ser
testabilis homines in tnjurtam religionis novaet inusi- monibus confutemus : meliusque hoc faceret Sanctita;
tatameditantes, secretis tractibus occultaresacrilegium vestra ; ne compellamur contra hsereticum nostra lau-
semel ptiblica auctoritate damnatum. Una enimeadem- Imperatorum mandato paruit quamprimum, uti fideir
que culpa eorumqui autdissimulandoconniventiam,
est facit quoesuperest ipsius encyclica Epistolaadepiscopo:
provinciae Byzacenee et Arzugitance data calendisaugusti
autnon damnando, favorem noxiumprsestiterint, pater jquacum transmittendumcuravitexemplum imperialiun
charissime atque amantissime (Et alia manu) : Divini- litterarum, «quarura, eiemplaribus lectis
ait, siraul
« quemadmodum subscribere unusquique
vestrum de
tas te permultos annos servetincolumem. Data Viduum « beat, Dilectio vestracognoscat ». Hanc Epistolam ha
juniarum, Ravennse, Monaxio et Plinta cotisulibtis. bes evulgatam a Magdeburgensibus, a Baronio et ahis
Lov., adjuioribus vobis. At edition*; antiquiores e
'
Eodem tenoreetiam adsanctum Augustinum episcopum
Vatic. sex Mss. habenl, auctoribus ; ex iisdem Mss. duij
data (b). prsemitlunt, quiaoperatoribtis.
' Collata cura rar. tt. sex v. Am.
Bad. Er. Lov.
Accedithuic tomo emendataad varios Edd. et Mss. (a) Alias 24 quae autem 202 erat, nunc 91. Scripti
:

(a) Quae porro 201 erat, nuuc 90. Scripta an. 416. exeunte an. 419.
mense junio. (6) Hic latinitate donavit homilias aliquot Joanni;
(6) Isthaec verba in omnibus antiquis codicibus subji- Chrysostomi ;
quam operam animoprorsus haereticoal
ciuntur ubi vides id quod AurelioCarthaginensipropter
:
ipso susceptam fuisse intelliges ex priefatione ad Oron
Sedis dignitatem concedebatur, Augustino Hipponensi tium, episcopum illura Pelagianum qiii in Ephesina sy
episcopo ob personse meritum ac celebritatem fuisse dela- nodo damnatus fuit necnon ex ipsius ad Evangeliuii
;

tum ab Imperatoribus. Hinc rursum Theodosius anno Epistoia, apud Bcdam tom. 6 qua in Epistola, Tradn :

430, cum « Sacram scriberet. » inquit Liberatus in Bre-
viari^o, c. 5, « ad universosepiscopos ut Kphesuraconve-
« nirent, etconferrentdcNestoriilibriset Cyrillijudicio,
« scripsit Imperator Sacram et beato Augustino Hippo-
« nensi episcopo, per Ebagnium Magistrianum, ut ipsi
« conciho prsestaret sui pra-sentiam ». Porro Aurelius
ciani noinine designare Augustinum videtur, aut Hiero
nymura. Nec levis conjectura est hunc ipsura esse bla
teronem, cujus lingua et calarao Pelagius abutebatur
quod significat Hieronymus verbis illis, « qui copic
« sissime pascitur, ut aliense blasphemiae verba frivol
« submiaistret ».
 929 EPISTOLARUM CLASSIS III. 930

dare. Sancti filit conmunes, Albina, Pinianuset Mela- ut desidero, responsurus est, interrogationem
nia, plurtmum vos salutant. Has litlerulas de sancta raeam disceptationeoperosissima elaborataiu, sine
Bethlehem sancto presbytero Innocentio dedi perferen- sua responsione, quae adhuc desperanda non est,
das. Neptis vestra Paula miserabiliter precatur ut me- permanus hominum notitiamquediffundijuresuc-
mores ejus mullum vos salutat. Incolumes vos,
sitis, et censeat, idque jactantius quam utilius fecisse me
et memores mei, Domini nostri Jesu Christi tuetatur judicet, quasi ego potuerim quaerere, quod ille

clementia, domini vere sancts, atque omni affectione non potuerit enodare, cum forsitau possit, idque
venerabiles patres. dum exspectandura sit(n). Magis enim scio,
faciat,
EPISTOLA CCH BIS' (a). quod occupatur,qu8eminimedifferenda sunt,
aliic

Optato significat suae de animse origine consultationi abs plurisque pendenda,

Hieronymo non fuisse responsum, neque se hactenus 3. Quod ut tuaquoqueSanctitas noverit.attende
quidquam de hac qusestione asserere ausum fuisse. Ut paulisper quid mihi alio anno per lalorem (6),per
se imitetur non suotanlum exemplo, sedetiam ipsius
quem scripseram, remeantem scripserit, nam hoc
Optati litterarum instituto ac ratione hortatur. Petit
ex ejus epistola in istam transtuli(c) :Incidit, inquit
denuo utLibellum Fidei adsemiltat, acnedoctorum
tempus difficillimum, quando mihi tacere melius fuit,
episcoporum traditiones,doctor novellusetrudis cor-
rumpere aggrediatur Tandem quid de anima fides
.
quam loqui; itaut nostra studiacessarent, ne {d),juxta

doceat, breviter exponit,occurrentesque aliquot qupe- Appium, canina exerceretur facundia. Itaque duobus
stiones obiter solvit. libellis tuis, quos nomini meo dedicasti, eruditissimis

Domino bealissimo, sinceriterque charissimo, et et omni eloquentise splendore fulgentibus, ad tempus

desiderantissimo fratri etcoepiscopo Optato, Au- respondere non potui, non quod quidquam in illis re-
Domino salutem.
GUSTiNus, in prehendendum putem ; sed quia juxta beatum Aposto-
CaP. PRiMUM. — l.Per religiosum presbyterum lum, « Unusquisque in suo sensuabundat * ;ahMS qui-
Saturninura tuae Venerationis litteras sumpsi, hoc dem sic, alius autem sic » {Rom. xiv, 5). Certe quidquid
a memagno quod nondum habeo, flagitan-
studio, dici potuit, et sublimi ingenio de Scripturarum sanc-
tis. Sed cur hoc feceris causam mihi aperuisti, tarum hauriri fontibus, a te positum atque dissertum
quodscilicet credas dehac re mihi consulenti jam est. Sed quaeso Reverenliam tuam, parum perpatiaris

fuisse responsum. Utinara ita esset absit ut te, ! me tuum laudare ingenium. Nos enim inter nos erudt-
cujns exspectationem avidissimam noveriro,hujus tionis causa disserimus. Cseterum semuli, et maxime
muneris communicatione fraudarem. Sed si quid hseretici, si diversas inter nos sententias viderint, de
credis, frater charissime, quinque ferme anni ecce animi, calumniabuntur rancore descendere.Mihi autem
evoluti sunt, ex quo in Orientem misi librum (6) decretum est te amare, suscipere *, colere, mirari, tua-
Qou praesumptionis sed consultationis meae et ;
que dicta quasimea defendere. Certe et in dialogo quem
adhuc rescripta non merui, quibus mihi enoda- nuper edidi (e), Beatitudinis tuse, ut dignum fuerat,
returhaec quaestio in qua me cupis ad te certam recordatus sum : magisque demus operam, ut perni-
ferre sententiam. Utrumque ergo misissem, si ciosissima haeresis de Ecclesiis auferatur, quse semper
utrumque haberem. simulat psenitentiam ut docendi in Ecclesiis habeatfa-
2. Hoc autem quod habeo, sinealtero quod non- cultatem ; ne, si apertu seluce prodiderit,foras expulsa
ium habeo, cuiquam debere me jara mittere vel moriatur.
edere non videtur (c) ;ne iile (d) qui mihi fortasse, GAFUT II. — 4. Cernis nempe, venerande frater,
hsec mei charissimi verba inquisitioni meae reddi-
*HifiC epistola, quoe deest in B., ex uno Gottwicensi
Hs. prompta est, ut in prnefat., col. 49-50, annotatur.M. ta, non eam negasse responsionem, sedexcusasse
(o) Vide prsef., col. 49-50. ubi agitur de duabus epis- quod magis urgentia curam
de tempore, in alia
tolis Augustini recens inventis. Scripta sub linem anni
ii9 vel potius sub initium anni 420. M.
(6) Marcellmus, qui collationi Carthaginensi prsefuit 1 Apud Aug. et Hieron. locis citatis, legitur abundet ;
inno 412, ab Augustino sciscitatus est, quid de anima- non ita commode, licel in Graeco exstet.
•uin origine tenendum esset. Respondens sanctus Doctor ' Kdd. necnon apud Aug. et Hieron,, suspicere
; at Cod.
juator diversas hac de quiEStione vulgatas opiniones Gottw. lectio Hieronymiana magis vtdetnr. Suscipiendus
'etulit ita tamen ut, juxta Fulgentium, « nuliam vo-
; enim ab Hieron. Alypius dicitur in epist. 81 inter Au-
i luerit hujus rei definitam proferre sententiam »
Quod gustinianas eodem sensu eamdem vocem usurpat
;

3egre ferens Marcellinus, ad Hieronymum eodem anno
scripsit, ut dubitationemignorantiamque suam toUeret.
[neunte autem an. 413, uti paulo superius observatum
;st, rescripsil Hieronymus, stare se ab iis quicenserent
Aligust. epistt. 34, 35, 41, etc.
Quippe Augustino manebat alta mente repostum,
(a)
quod ei oiim abs Hieronymo fuerat exprobratum his
verbis « Nonnulli familiares mei et vasa Ghristi, quo-
:

i animas quolidie a Deo iieri et raitti in corpora » : « rum Jerosolymis et in sanctis locis permagna copia
lorlans eum, ut « virum sanctum et eruditum Augus- « est, suggerebantnon siniplici a te animo factum, sed
i linum episcopum consuleret, qui viva, ut aiunt, voce « laudem, atque ramusculos, et gloriolam populi requi-
1 docere eum posset, et suara, imo ipsius Hieronyrai « rente ut de nobis cresccresut muiti cognoscerent te :

: explicare sententiam. » Haec postrema verba Augus- « provocare, me timere te scribere ut doclum, me ta-
;

inum impulerunt ut ad Hieronymum epistolam, seu « cereut imperitum ettandem reperisse, qui garrulitatl
;

)otius iibellum consultationis de Originem animie ho- (rmeoemodum imponeret. » Apud Augustinum, epist.
ninis dirigeret quo de libello liic potissimum agitur.
; 72, num. 2.
/ide Augustinum, Epistt. 165 et 166. (6)Orosium. Vide epistt. 166, 169 et 172.
(c) I;le;a dicit epist. 190, n. 21. « Qui liber meus, "
(c) Haec et subsequentia usque ad flnem num. 3, ha-
;inquit, ut non doctoris, sed inquisitoris,et potius dis- bentur apud Hieronymum epist. 79 necnon apud Au- ;

tcere cupientis, apud me legi potest mitti vero us-

: gustinura epist. 172, num. 1 verum apud priorem »n- :

;piam nondebet, vel cuiquam foras dari. » Ast antea apil, non incidit legitur.
Lugustinum aliter sensisse docet ejusdem epistola 100, (d) Ibid. et ; male sic enim
: Hieronymi mens, oratio-
nisqueseries invertitur ac turbatur.
(d\ Hieronymus. (e) Lib.3 adversus Pelagianos, sub flnem.
93f S. AUGUSTINI EPISGOPI 932

cogereturirapendei-e.Videseliaraquambenevoliim poscis, ut mittam facerem, si ifa esset ut putas.

;

aniiniira erga rae gerat, qiiidve comraoneat ne ; Ego enim adhuc, fateor, non inveni, queinadmo-
scilicel qnod inter nos, saiva utique charitale ac diim anima et peccatum ex Adam trahat (uiide du-
sinceritale ainicitite, causa facimns,
eruditionis bitare fas non est), et ipsa ex Adam non trahalur;
caUirauientur raaxime haeretici
teiuuli, et de animi quod railii diligentius inquirendiim, quain incoa-
rancore descendere. l»roiudesiutrumqueopus uos- sullius asserendum est.
trum, el ubi ego iuquisivi, et ubi ipse ad inquisita GAPUT III. —
7. Habent litleriB tuse, nesr.io quot

responderit(a),homineslegerint;quia etiara opor- senes, et a doctis sacerdotihus instititlos viros, quos ad

tet ut, si eademquiestiosecundum ejus sententiam tusemodicitatis intelligentiatn, assertionemque veritate
sufhcienter fuerit explicala, me iuslruclum esse plenissimam revocarenonpoteras ; nec tamen exprimis,
graiias agam non parvus eril fructus, cum hoc
; quaenam sit asiertio tua veritate plenissima, ad quam
exierit janoliliam plurimorum ut minores nostri: senes, et a doctis sacerdotibus institutos viros revocare

non solum sciant quid de hac resentire debeant,qu8e non poteras. Si enim hoc tenebanl, vel tenent hi se»
juter nos diiigeuli disceptatione discussa est ; ve- nes, quod a doctis sacerdotibus aoceperunt, quo-
rum etiam discant exemplo nostro, Deo miserante modo tibi nistica, et minus instructa clericorum
atque propilio, quemadmodura inter charissimos turba molestias generaveratinhisrebus, in quibus
fratres, ita nou desit alterna inquisitionis gratia a doctis sacerdotibus fuerai instituta'*. Si autem senes
dispulatio, ut taraen maneat inviolata dilectio. isti, veltiirba clericorum ab eo,quoda dootis sacer-
5. Siautera sciiptum raeura, ubi res obscurissi- dotibus acceperat, sua pravitate deviabat, illorun»
ma tantummodo legitur inquisita, sine illius res- polius auctoritate fuerat corrigeada, et a tumultu
cripto, ubiforsitan apparebit invenlura,emanarit, contentiosissimo comprimenda. Se i rursus cum
latiuspergat, perveniat etiam ad illlos, qui compa- dicis, Te novellum rudemque doctorem iantorumac ta-

rantes, ut ait Aposlolus, semelipsos sibimetipsis (11 lium episcoporum traditiones timuisse corrumpere, et

Cor. x,i2), Don intelliguutquo animo a nobis fiat, convertere hominesinmeliorempartem, ob defunctorum
quod ipsieo animo facere nesciunt etvoluntatem ; injuriam formidasse ; quiddasintelligi, nisiquodilli,
meam erga honorandum pro suis ingentibus me- quos corrigere cupiebas, doctorum atque magno-
ritis dilectissimum amicum, non sicut eam vident rumjam defunctorura episcoporura traditionesno-
quando nec vident, sed sicut eis hbitum est, et si- lendo deserere, novello rudique doctori acqiiiescere
cutodiosuodictantesuspicantur, exponent quod : recusabant? Qua in rede illis interira taceo; tuam
profecto, quantum in nobis est, cavere debemus. vero asseriionem, quam dicis esse veritate plenissi'
6. Atsi fortequod per nosinnostecere nolumus, mam vehementer scire desidero ; non ipsam dico
eliaminvitisnobis, eis,quibusnolumusinnotuerit; sententiam, sed ejus assertionem.
quid restabit, nisi aequo animo habere Domini vo- GAPUT IV. —
8. Improbari enim abs te eos quj

luntatem ? Neque enim hoc scribere adquemquam affirmant omnes animas hominum ex illa una qu»
deberem, quod semper latere voluissem. Nam si, protoplasto data est, per generationum successio-

quod absit, aliquo vel casu, vel necessitate nun- nem propagari alque traduci, sufficienter quidem
quam ille rescripserit ;
procul dubio nostra con- in nostram notitiam protulisti sed qua ratione qui- ;

sultatio, quam ad euiu misimus, quandoque ma- busve divinarum Scripturarum testimoniis id fal-
nifestabitur. Nec inutilis legentibus erit : quia etsi sum esse monstraveris, qnia tu<ie lilterae non con-
uon illa invenient quaerequirunt, invenient certe tinent,quid ignoramus. Deinde quid ipse pro isto
quemadmodum inquirendo nec temere affir-
sint quod improbas, teneas, legenti mihi epistolam
mandaquae nesciunt ; et secundum ea quae ibi le- tuam, et quam fratribus antea Cesareeasibus, et
gerint, consulereetiamipsiquos poterint, studiosa quam mihi auperrime direxisti, aoa evidenterap-
charitate, non discordiosa conteutione curabunt; paret ; nisi quod video te credere, sicut scribis,

donec aut id quod volunt reperiaat, aut ipsa ia- Deum fecisse homines, et facere, et faciurum esse
f^

quisitione aciem mentis exerceant, ut ullerius in- neque aliquid esse in ccelis aut in terra, quod non ipso
quirendum non esse cognoscant. Nunc tamea Hoc sane ila verumest,
constiterit et constet auctore.

quamdiu jaraconsultiamici nondumesl desperan- ut dubitarehincnullus debeat.Sed adhuc te opor-

da responsio, edendam noa esse coasultationem tet exprimere,uadefaciatanimasDeus, quasnegas

nostram, quantum quidem iunobis est, puto quod ex propagiae tieri ulrum aliuade; et si ita est,
:

persuaserim dilectioni tuae : quam et ipse non eam quidnam illud sit ao omaioo de aihilo. Nara illud
:

solam poposceris, sedadjunclameliaraejus quem Origeuis et Priscilliaai, vel si qui alii tale aliquid

consului, responsionem tibi desideraveris mitti ;

sentiunt, quod pro raeritis vitai prioris terrena at

quod utique facerem, si haberem. Siautem, ut que mortalia contradantur an * corpora, absit ut
verbis tuae Sanctitatis utar, queeinlua epistola po- senlias huic quippe opinioni prorsus apostolica
:

suisti, sapientix mese lucidam demonstrationem,quam contradicit auctoritas, dicens, Esau et Jacob, ante-
mihi pro merito, ut scribis, vitaemese auctor lucisat- quam nati fuisseut, nihil operatos boni vel mali
tribuit, aou ipsam dicis coosultationem et inquisi- {Rom.w, H). Igitur non e\ toto,sed ex parte nobis
tiooem meam, sed mihi jam ejus rei quam quae- est tuade hacreuotasenteotia; assertio veroejus,

sivi, provenisse iaveotioaem putas.etipsam polius

{a\ Videepist. 190, num. 21. 1 Edd., in ; optime.

 :

)33 EPISTOLARUM CLASSIS III. 934

d est, unde doceatur veriim esse, quod sentis, nos sione defluere ; an potius ea, quam omnes fratres
senitus latet. vestri, el sacerdotes hic positi retinent et affirmant
9. Proptereapfitiveram prioribus lilleris meis (a), eligenda definitio, credulitasque retinenda, quae
it Libellum Fidei, quem te scripsisse commemoras, Deum auctorem universarum rerum, hominumqve
jique nescio quem presbyterum fallaciter subscrip- cunctorum etfuisse,et esse,etfuturum esse lestatur et
,isse conquereris, mihi mittere dignareris ;
quod credit. Horum igitur duorum qute consulens propo-
itiam nunc peto, etqiid t«stimoniorumdivinorum suisti, vis ut eligatur, tibiquerespondeatur alteru-
luic quaeslioni reserandae adhibere potuisti. Dicis trum ;
quod fieri deberet ab scieutibus, si essent
snim in epistola ad Ceesareenses placuiase vobis, inter se duo isfa contraria ut, altero electo, conse-
tt omnem veritalis ad probationem, etiam judices quenter esset alterum respuendum.
'ognoicerent saeculares, quibus ex communi depre- t2.Nuncautem,siquispiamnonalterumeduobus
'ationeresidenlibus, et adfidem univC)'sa rimantibus his eligat, sed utrumque verum esse respondeat,
d Divinitas, ut scribis, misericordiae stiae infusione id est, et in omne hominum geuus cajteras animas

argita est; ut majorem afftrmationem pro suissen- ex Adae protoplasti transfusione defluere, et nihilo-
ibus assertionemque profe7'rent, quam vestra circa minus Deum auctorem universarum rerum, homi-
:os mediocritas cum ingeniium testimoniorum auc- numque cunctorum et fuisse, et esse,et futurum

oritatibus retentabat. Has ergo testimoniorum in- esse credat et dicat ;

quid huic contradicendum
lentium auctoritates ingenti studio scire desidero. esse censes ? Numquidnam
sumus Si ex dicturi :

10. Solam quippe unam causam videris secutus, parentibus animae propagantur, non est Deus auctor
jua contradictores tuos refelleres quod scilicet ne- ;
omnium rerum, quia non facit animas ? Respon-
jarcnt esse opus Dei animas nostras. QuoJ si sen- debitur enim si hoc dixerimus
Ergo quia corpo- :

iunt, merito eorum sententia judicatur esse dam- ra ex parentibus propagantur, est Deus auc- non
landa. Nam hoc si de ipsis corporibus dicerent, tor omniumrerum, si propterhoc dicendusest non
procui dubio fuerant emendandi, vel detestandi. facere corpora. Quis autem neget auctorem huma-
3uis enim Christianus neget, opera Dei esse corpora norum omnium corporum Deum, sed illius dicat
iingulorum quorumque nascentium ? nec tamen ea solius, quod de terra primitiis finxit, autcerte etiam
propterea negamus a parentibus gigni, quia fate- conjugis ipsius quia et ipsara de lalere ejus ipse
;

nur divinitus fingi. Quando ergo dicilur sic etiam formavit nonautem etiam exterorum quia ex illis
;
;

miraarum nostrarum incorporea quaedam sui ge- caetera hominum corporadefluxisse uegare non pos-
leris semina, et a parentibus trahi, et tamen ex eis sumus ?
inimas Dei opere fieri ad hoc refutandum non
; CAPUT VI. —
13. Ac per hoc, si, adversus qiios
lumana conjectura, sed divina Scriptura testis tibi est hac quaestione conflictus, sic asseverant
in
idhibenda Nara de sanctis Libris canonicae auc-
est. animarum ex illius unius derivatione propaginem,
orilalis potuit nobis testimoniorum suppetere co- ut eas jam Deum negent facere, atque formare ;

pia, qua probatur Deus animas facere sed testimo- ; instaneis redarguendis, convincendis, corrigendis
aiis talibus ii redarguuntur, qui opera Dei esse sin- quantum, Domino adjuvante, potueris. Si autem
;ulas quasque animas in hominibus nascentibus initia qufedam ex illo uno et deinceps a parentibus
aegant non ii qui hoc fatentur, et tameneas sicut
; attrahi, et tamen singulas in hominibus singuUs
3orpora Deo quidem operante formari, sed ex pa- affirraant ab auctore oranium rerura Deo creari at-
rentum propagatione, contendunt. Ad hos refellen- queforraari;quideisrespondeatur,inquire,deScrip-
dos tibi divina testimonia cerla quaerenda sunt ;
turis maxime sanctis, ambiguum (a) quod non sit

aut si jam invenisti, nobis qui nondum invenimus, nec aliter possit intelligi. Aut si jam invenisti, ut
cum impensissime, quantum possumus, inquira- superius postulavi, dirige et nobis. Quod si te adhuc,
mus, mutua dilectione mittenda. sicut me, latet ; instaquidem omnibus viribus eos
CAPUT V. —
11. Tua quippe consultatio brevis confutare, qui dicunt animas non ex opere divino,
atque postrema in litteris quas ad fratres Caesare- quod eos dixisti in epistola tua priraa inter secre-
enses (6) misisti, ita se habet Exoro^ inquit, ut me
: tiores fabulas murmurasse, deinde propter hanc
filium vestrum alque discipuLum, et ad haec mys- sententiam stultam atque impiam a tuo consortio
leria nuper proximeque Deo juvante venientem, ei Ecclesiae servitio recessisse ; alque adversus eos
qua debetis et dignum est, et qua prudentes respon oranibus modis defende et tuere, quod in eadem
dere convenit sacerdotes, informatione doceatis : epistola posuisti, Deum fecisse animas, et facere,
utrummagisillasit lenenda sententia quae animam etfacturum esse; neque aliquid esse in cselis autin
dicit esse de traduce, et per occultam quamdam terra,quod non ipso consliteiit aut constet auctore.
originem ordinemque secretum in omne hominum Hocenim de omni omnio generecreaturae verissime
genus caeteras animas ex Adae protoplasti transfu- atque rectissime creditur, dicitur, defeaditur, com-
probatur. Deus enim auctor universarum rerum
(«) Epist. 190, n. 20.
Caesarea Mauritanise GsRsareensis urbs nobilior.Plin.
(6) hominumque cunctorum et fuit, et est, et futurus
Hist. nat. I. 5, c. 2 tOppidum ibi celeberrimum Gaesa-
:
est, quod in extrema tua ad coepiscopos nostros
« rea antea vocitatum Jol, Jubae regia, a divo Glaudio
« coloniaejuredonata, ejusdemjussudeductisveteranis. »
provinciaeCaesareensi3Consultationeposuisti,atque
Etiam num superest sub Algerii nomine, uti quibusdam
placet ast : Sanson, celebris saeculiproxime praeteriti Geo- (a) Legesis lib. 2 de Anima et eius Origine, c&p. 14,
graphus, refragatur. n. 20.
 ;

935 S. AUGUSTINI tPlSCOPI m

ut id potins eligerent, exeraploomnium fratriira et Utrura honim visutconfirmem.Possem, si nossem.
consacerdoliira, qiii simt apiid vos, atqiie id reli- Quod s: ipse nosli, en habes me cupidiorem discere
nent, qiiodaramo<lo hortatus es. quod nescio, quam docere qiiod scio (a). Si autem
«4. Sed alia quaestio est, ubi queerilur, utrura om- nescis,sicutego, orasicut ego.ut|8iveper qnemlibet
niuin animariim et corporum auctor, effectorqiie servum suiim (6), sive per se ipsiim Magister ille

Deus sit, qiiod veritas hat)et; an aliqiiid natiirarura nos doceal, qui dixit discipulis suis Ne vetitisdici :

exoriatur, quod ipse non faciat, qiuR opinio prorsus ab hominibus rabbi; unus est enim magister vesler
erroris est alia vero, ubi quaeritur, utrum Deus
: Christus(Mntth. xxin, 8) si tamenscit expedire no-
:

animas huraanas ex propasine, an sine propagine bis, utetiam talia noverimiis.qui novit nonsolum
faciat, quas tainen ab ilio tieri dubitare fas non est. qiiiddoceat,veruraetiamqiiidnobisdicereexpediat.
In qua quaestione sobriura te esse ac vigilanlera 16. Nam confiteor Dilectioni tnae ciipiditaiem
volo nec sic aniinarum propaginem destruas,ut
;
ineara. Cnpioquiflemethoc scire, quodquaeris ;sed
hferesim Peiagianam incautus incurras. Namsi hii- multomagis cuperem scire, si fieri posset, quando
maDoriim corporum, qiiorum propagatio est om- preesentetur (c) Desideratus omnibus genlibns, ftt

nibus nota,diciinustamen Ueiira, vereqiie dicimus, quando regiium futurum sitsanctorum, quam iinde
nonilliustantumpriraihomiiiis,conjugumveprimo- inhanc terram venirecoeperim :et tamen illiid cum
ruin,sed omnium exillis propagatorumessecreato- ab illo, qui scit omnia, discipiilisui.nostriApostoli,
rempnto;facileintelligieos,quianimarumdefendunt quaererent,responsuraacceperiint Nonestvestrum :

propaginera, non exhoc nos habere velledestruere, nosse tempus, aut tempora, qux Deus posuit in sua
quando Deiis animas facit, cum et corpora facit, potestate {Act. i,17).0uidsi ethoc scit(rf), non esse
quae de propagine tieri negare non possumus sed ;
nostriim scire, qui profecto scit.quid nobissit utile

alia documenta esse quaerenda, quibus hi, qiii sen- scire ? Et illud quidem per illura scio, non esse
tiunt propagari animas, repellantur, si eos errare nostri sciretempora quae Paterposuii in siia pofes-
veritas loquitur :de qua re illi magis fueraut, si tate. Utrum autem origiuem animarum, quam noa-
fieri posset, interrogandi, propter quorum inju- dum scio, nostrum sit scire, id est, pertineat ad nos
riam defunctorum, sicut scribis in epistola, quam id scire, nec hoc quidem scio.Nara si saltem hoc sci-
mihi posleriorem misisti in meliorem partem con- rem.quod nostrum non sit id scire, non soliim af-
vertere homines formidabas. Hos enim defuncfos, lirmare quamdiu nescio, verum etiam quaerere jam
tales tantosque et tam doclos episcopos fuisse di- desislerera. Nuncautem,quamvistamsitobscnrum
xisti, iit eorum tradiliones timeres doctor novellus ac profundura, ut pliis illic docendi caveara temeri-
rudisque corrumpere velLe. Itaque si scirepossem, tatem, quam discendi habeamcupiditatem: tamen
tales, ac tanti, et tam docti viri istara de anima- etiam hoc volo possum. Rt licet raultoam-
scire, si
rum propagatione sententiara, quibus vel * testi- plius sit necessariura, quod ait ille sanctus, Notum
moniis asserebant quam tamen in litteris ad Gee-
: 7nihifac,Domine,finemmeum{Psal. xxxviii,o),(non
sareenses datis, illorum auctoritatem nequaquam enim ait, inilium meum) (e) quod ad istam quaes-
respiciens,irti'en/ione/n novam el inauditum dogma tionem attinet, me lateret.
esse dixisti ; cum profecto, etsierror est, novum ta- CAPUT VIII. —
17. Verum de ipso quoque initio

men eum non esse noverimus,
tiquura (a).
CAPUTVII. —
15. Quandoauteranosaliquaecausae
inaliquaquaestionenon immeritodubitare compel-
lunt, non etiam hinc dubitare debemus utrum du-
bitare debeamas.De dubiis quippe rebus sine dubi-
tatiouedubitandumest.VidesquemadmodumApos-
tolus de se ipso dubitare xioxiAvih\\.&i{b),utrum in cor-
sed vetustum et an- meo ingratus Doclori meo non sum, quodanimam
humanam spiritum esse non corpus.eamqueratio-
nabilera, vel intellectualera scio; neceam Dei esse
naturam, sed poliuscreaturam aliquatenus morta-
lem (/), in quantum in deterius commutari, et a vita
Dei, cujus participatione beata sit, alienaripotest
et aliquatenusimmortalem, quoniam sensum, quo
ei post hanc vitam vel bene vel male sit, amittere

pore, an exfra corpus raplus sit in tertium coelum ;

non potest. Scio etiain non eam pro acfibus ante
sive hoc, siveillud, «escto, Detis scit{UCor.xu, 2,3). carnem gestis includi in carne meruisse sed nec ;

Cur ergo mihi quamdiu nescio, dubitare non liceal, ideo esse in homine sine sorde peccati, etsi unius
utrum aniiua mea in istam vitam ex propagine an dici, sicutscriptum est,fuerit vita ejus super ter7'am
sine propagine venerit cum ea utrolibet modo a
;

summo et vero Deo factam esse non dubitem ? Gur "(a) Idem testalur epist. 148, n. 4; epist. 157, n. 41 ;

mihi fas non sit dicere Scio aiiimam meam ex :

de Gen. ad litt. Iib, 12, c. 18, n. 39.
(6) Adi lib. contra Priscillianistas, num. ult.
opereDeisubsistere,etprorsusopusDeiesse ;sive ex (c) Legendum forte prmsenlielur. Sic Gonfess. lib. H,
propaginesicutcorpuSjSiveextra propaginem sicut cap. 18 « Utrum similissitcausa etiam praedicendorum
:

« futurorum, ut rerum, quae nondum sunt, jam existen-

illa quae primo homini data est, nescio, Deus scit ?
« tes proesentiantur imagines; confiteor, Deus meus,
« nescio. » Et mox « Quoquo modo se itaque habeat ar-
:

In EJd. oiniltitur vel quasi abundet. Forte legendum

'
« cana prsesensio futurorum, etc. Ubi antea corrupte
erat, qualibus, quibusve testimoniis ; aut potius, qua ra- <c XegehaiiVLV prcesententur pro prcesentiantur. et prcesen*
tione, quibusve testimoniis. Sic supra niim. 8, litt. C, qua « tia pro prasensio. »
ratione quibusve divinarum Scripturarum testimoniis. (d) Eanidem qufEstionem movet de Anima et ejus Ori-
(a) Tertullianus passim, et Irenaeus contra haer. lib. gine, lib. 4, c.n. 5.
4,
2, c. 34, nocent animas ex tiaduce fieri. (e) Legendum forte, 7iollem quod, etc.
(b) Eadem aut similiainculcat de Origine animae, lib. (/) Gonsulelib. contra Priscilliaa., c. 1, n. 1; et lib. i
.0. lo. . .
contra Maximia.. c. 12, n. 2.
 ;

097 EPlStOLARUM CLASSIS III. 938

{Job xiv,5,secunrfM»iLXX).Acper hocscio exAdam sime ut deviles, quantum possum, frater, admoneo,
per serieaa generationis sine peccato neminem cum de animarum origine sive cogitas, sive jam
nasci;undeet parvulisnecessariumest pergratiam disputas ne tibi subripiat (a) esse credendum,
;

regenerationis in Christo reiiasci. Hsec tam multa, uUam prorsus animam nisi unius Mediatoris, non
nec parva, de initiovel origine animarum nostra- ex Adam trahere originale peccatum, generatione
rum, in quibus plura sunt ad eara scientiam per- devinctum, regeneratione solvendum.
tinentia, quaefideconstant.et didicisse raegratulor,
EPISTOLA CCIII *
(b),
el nosse confirmo. Quapropter, nescioin origine
si

animarum, utrum illas Deus hominibus ex propa- Augustinus Largo.utbonasxculihujusvana exper-

gine, ansine propagine faciat, quas tamen ab ipso tus contemnat, uique ex perpessione malorum
fieri non ambigo, scirequidem
hocmagis eligo, et melior evadat.
quam nescire: sed quamdiu nonpossum, melius Domino insigni et preestantissimo, et desideran-
hincdubito, quam velut certum confirmare aliquid tissimo filio Largo(c), AuGUSTiNi]s,in Domino sa-
audeo, quod ilU rei sit forte conlrarium, de qua lutem.
dubitare non debeo.
Accepi lilteras Eximietatis tuae, quibus me ad te
18. Tu
itaque, mi fraterbone, quoniam consulis
unum horum definiam utrum animae petisti utscriberem.Quod quidem nondesiderares,
me, el vis ;

cseterae ex illo uno homine, sicut corpora per pro-

ethocquod me posse scribere existimasti, gra-
nisi

paginem, an sine propagine, sicut illius unius a

tumhaberesatquejucundum.Idautemest, utvana
saeculi hujus,si inexperta concupisti, experta con-
Creatore, singulis singulae fiant(ab ipso enim fieri
iemnas. Fallax est enim in eis suavitas, et infruc-
sive sic, seu sic non negamus) patere, ut etiam
;

tuosnslabor, etperpetuus timor,et periculosa subli-

ipse consulam, quomodoindeanima peccatumori-
mitas.Initium sine providentia, etfinis cum poeni-
ginaliler trahat, unde originaliter ipsa non trahitur.
Omnes enim animas ex Adam trahere originale tentia. Ita se habentomnia quae in ista mortalita-

peccatumsimiliternonnegamns, ne in Pelagianam tisaerumnacupidius quam prudentius appetuntur.

haeresim detestabilem irruamus. Si hoc quod ego
Alia est autem spes piorum, ahus laboris fructus,
alia periculorum merces. Nam in hoc mundo non
interrogo, nec tu scis sine me patienter utrum-
;

timere, non dolere, non laborare, non periclitari im-

que nescire, etquod tu interrogas, et quod ego :

possibile est sed plurimum interest qua causa,

si autem jam scis quod interrogo, cum hoc etiam
:

me docueris, tunc et illud quod vis ut respondeam,
nihil ibi jamintuens (a) respondebo. Peto ergo ne
succenseas, quia non potui confirmarequod quae-
ris, sed potuidemonstrare,quid qu8eras;quodcum
qua exspectatione, quotermino istaquisque patia»
tur. Ego quidem cum amatores saeculi huj us intueor,
nescio quando possitesseadeorum animos sanan-
dos opportuna sapientia quando enim res velut
:

inveneris, confirmare non dubites quod quaerebas.

prosperashabent, fastu respuunt salubres monitus,
et quasi anilem reputant cantilenam quando au-
i9. EthocquidemSanctitatitufBscribendumexi- ;

stimavi.quipropaginem animarum jam quasi cer- teminadversisagunt,magiscogitantevadereunde

tus improbandam putas. Caeterum si illis qui hanc
adpraesens anguntur, quam capereunde curentur,
et unde perveniant ubi angi omnino non possint. Ali-
asserunt^ rescribendum fuisset, fortassis ostende-
rem, quemadmodum id, quod se nosse arbitran- quandotamenquidamcordisauresadmoventatque
adhibent veritati, rarius inler prospera, crebrius
tur, ignorent et ne hoc asserere auderent, quan-
;

inter adversa sed tamen pauci sunt, ita enim prte-

tum formidare deberent. ;

dicti sunt inter quos te esse cupio, quia veraciter

Saneinrescripto amici,quodhuicepistol8ein-
20. :

serui, ne le forte moveat quod duos libros a rae mis-

diIigo,domineinsignis etpraestantissime.acdeside-
rantissime fili. Haec admonitio tibi sit mea resalu-
sos commemoravit, quibus respondere vacuum
sibi tempusnonfuisserespondit unus est de hac
tatio, quia etsi te deinceps taliaperpetiqualia per-
:

quaestione, non ambo

tulisti, nolo plustamendoleohaec ipsa te sineali-
in alio autem illud (b) ab
;
;

illoconsulendo etpertractando quaesivi.Quodvero qua in melius vitae mutatione fuisse perpessum.

admonet et hoitatur, ut magis demus operam,
ut perniciosissima haeresis de Ecclesiis auferatur * Recognila ad bl. cb. ff. gg. r. sb. vc. duos t. duos
V. Am. Bad. Er. Lov.
iIlamipsamPelagianamhaeresimdicit,quamcautis- (a) Forte legendum subrepat : sic eodem plane
sensu
tract. 51 m
Joan., n. 10: « Sed videnetibi subrepat, ut
(a)Locds obscurus, quem exconjectura sic legendum « teipsum velis interimere. » Et lib. 2. c. 6, n. 10, de
quidam censent Nihil ibi jam metuens respondebo.
: Anima : <i Temere credidisli quod libenter 'aurlisti, et
(6) Sane legendum, aliud ab illo. Quid sitautem istud « subrepsit tibi falsiloquiumper suaviloquium » Itaquo-
aliud, ab ipso Augustino accipe Retract. Jib. 2, c. 45. que Gregonus Magnus, lib. 1 in Evang., hom. 12. n. 1 :

« Scripsi eliam, inquit, duos libros ad Hieronymum se- « Ne appetitus laudis subrepat ubi tamen quidam Mss. :

« dentem in Bethlehem; unumdeOrigineanirase, alterum habent, subripiat. »

« de Sententia Jacobi ubi ait, Quieumque lolam legem ser- (b) Alias 82 quae autem 203 erat, nunc 23. Scripta
:

« vaverit, offendat aulem in uno factus est omnium reus ;

, forte circ. an. 420.
« deutroqueconsulens eum. Sed in illo priore qufestion- (c) Nescimus an hic idem sit cura Largo
qui procon-
« nem quam proposui, ipsenon solvi in posteriore au-
; sulatura in Africa gerebat an. 415 et 418, cx Theodos
« tem quid mihi de illa solvenda videretur, ipse non God.. hb. 10, tit. 10, leg. 27 et38 qui etiam anno 419 ;
< tacti sed utrum hoc approbaret etiam ille, consului.
: proconsul, acceptis Honorii litteris super pseudopapae
« Rescripsit autem, laudans eamdem consultalionem Eulalu schismate feliciter sublato. ad Aurelium Cartha-
« meam, sibi tamen ad respondendum otium non esse ginensem rescripsit quaruto litterarum exempiarefert
:

« respondit. » Baronius ad eumdem an. 419

Patrol. xxxin. {Trente.)

 . ;

939 S. AUGUSTINI EPISCOPI 940

EPISTOLA CCIV (a). fuisse comminalura quod tu illosapprehensosfue-

AugustinusDulcitio tribunoet notario, imperialium- ras occisurus, nouintelligentes de illa uece, quam
que jussionumadversus Donatistas datarum exse- ipsi volunt ingerere, te locutum. Non enim tu ia
cutori, ex lib. i lietract., c. 59, significans a se eos jus gladii uilis legibus accepisti, aut imperia-
jam abunde satisfactum (uisse querelis Donatis- libus constitulis, qiiorum tibi injuncta est exsecu-
larum ; et ostendens eorum vcsaniam, qui sibi tio, boc preeceptum est ut necentur. Secundo sane
necemultro consciscebant. edicto Dilectionis tuee planius quid volueris ape-
Doraino exiuiio, et honorabili filio DuLcnio, Augus- ruisti. Quod autem etiam ipsum episcopum (a) il-

sTiNUs, salutem in Domino. lorum alloquendum humanissime

putasti litteris ;

1 Non debui contemnere petitionem tuam,quade- ostendisli quanta mansuetudine temperati sint ia
siderastia me inslitui quemadmodum le oporteat cathoiica Ecclesia etiam qui potestate christiani
heereticis respondere, quorumsalus in Domini mi- Imperatoris, si ve lerrendo, sive plectendo corrigen-
sericordia, instantiaquoque tuae strenuitatis iuqui- dis praeficiuntur erroribus ; nisi quod honorificen-
ritur. Quamvis enim ingentes eorum multitudines tioribus eum verbis tractasti quam decebat hie-

(unde plurimum gratulamur), quid sibi beneficii reticum.

conferatur intelligant quidam lamen eorum Deo ;
4. Sed quod ejus responsionime respondere vo-
ethominibus miserabili instinctu furoris ingrati, luisU, credo te arbitratum eliamhocThamugaden-
ubi suis caedibus nos vaslare non possunt, suo sibus debere praestari, ut fallax doctrina ipsius a
nos exitio terrere se credunt, au laetitiam suam quoseducebantur,aliquanto diligenUus refellatur :

quaerentes de mortibus nostris, aut tristitiam nos- verum nos et occupaUssimi sumus, etjamin aliis
tram de mortibus suis. Sed non debet tot tanto- plurimis opusculis nostris hujusmodi vaniloquia
rumque populorum salutem furiosus error homi- refutavimus. Jam enim nescio quoUes disputando
num impedire paucorum, Quid eis velimus non et scribendo monstravimus non eos posse habere

solum Deus et prudentes homines, verum etiam martyrummortem,quiachristianorum non habent

ipsi, cum sint nobis inimicissimi, sentiunt. Cum vitam cum martyrem.nonfaciatpoRna, sedcausa.
;

enimsua pernicie nos terrendos putant, non dubi- Docuimus etiam liberum arbitrium sic homini
tant nos timere ne pereant. datum, uttamen etdivinis legibuset humanis rec-
2. Sedquid faciamus, videntes quod multi,adju- tissime gravium supplicia constituta sint peccato-
vante Domino,peroccasionemvestramviam pacis rum et perlinere ad religiosos reges terrae, non
;

inveniant ? numquid prohibere vos possumus vel solum adultena vel homicidia vel hujusmodi alia
debemus ab hac unitatis instantia, dum metuimus flagitia seu facinoia, verum eUam sacrilegia seve-

ne quidam durissimi, et in seipsos crudelissimi, ritate congrua cohibere (6) multumque illos falU
:

non nostra, sed propria voluntate se perdant ? Op- qui putant a nobis tales istos suscipi, quales sunt
taremus quidemut omnesqui contraChristumpor- quia non eos rebapUzamus. Quomodo enim tales
tant signum Christi, et contra Evangehum de ipso suscipiunturqualessunt, cum sinth8ereUci,etadnos
Evangeiio, quod non intelligunt, gloriantur, a sua transeundo fiant catholici ? Nequeenim propterea
perversitate discederent,etnobiscuminejusunitate corda depravata non iicetcorrigi,quiaSacramenta
gauderent. Sed quoniam Deusocculta satisdisposi- semel data non licet iterari.
tione, sed tamen justa, nonnuiios eorum poenis 5. De morUbus autemfuriosissimisquasquidam

preedestinavit extremis ;
procul dubio meiius, in- eorum ipsi sibi inferunt, de quibus solent detesta-
comparabiUnumerositate plurimisab illa pestifera biles et abominabiles esse muiUs etiam suis, quo-
divisione et dispersioneredintegratis atque collec- rum mentes demenUa non tanta possedit, eis se-
tis, quidam suis ignibus pereunt, quam pariter uni- cundum Scripturas raUonesqueChristianorumsae-
versi sempiternis ignibus gehennarum merito sa- pe respondimus quoniam scriptum est Qui sibi :

crilegse dissensionis ardebunt. Sic enim pereuntes nequam, cui bonus {Eccli. xiv, 5) ? Aut certe ia
istos doletEcclesia, quemadmodumrebeilemfilium eisdem positum tentalionibusmori volentem occi-
sanctus David, de cujus salute servanda soUicita dat et proximum, qui
sibi expedire et licere putat
dilectione mandaverat. Nam eum merito nefandae occidere seipsum, quoniamScripturadicit Diliges :

impietatis exstinctum, etiam cum testimonio lacry- proximum tuum lanquam teipsum {Levit. xix, 18,
mosae vocisingemuit verumtatem superboet ma-
: et Marc. xii, 81). Nullis autem jubenUbus legibus
ligno discedente in locum suum, populus Dei, qui vel legilimis potestatibus, non licere alterum occi-
f uerat illius tyrannide di visus, agnovit regem suum dere, etiam volentem et petentem, et vivere jam noa
et de amisso filio mceiorem patris, perfectio con- valentem, satis indicat Scriptura Regnorum, ubi
solata est uuitatis (II Reg. xvui, xix). rex David regis Saiilis interfectorem jussit occidi,
3. Non domine eximie et
itaque reprehendimus, cum ille dixisset ab eo jam saucio atque semivivo pe*
honorabilis fili, quod taleshominesapud Tharou- titum se fuisse ut hoc faceret, et animam corporis
gadem prius ediclo admonendos existimasti sed : nexibus obluctantem solvique cupientem uno ictu •

quod ibi dixisti, Noveritis vos debitse neci dandos, vulneris ab iilis cruciatibus liberaret (II Reg. i,

putaverunt sicut eorum rescripta iudicant, hoc te 1-16). Proinde quia omnis qui sine ulla legilimae
* Gorrecta juxta ff. vc. v. Am. Bad. Er. Lov.
(a) Alias 61 :autem 204
quae erat, aunc 173. Scripta (a) Gaudentium Thamugadensem.
circiter hoc tempus» (6J In Epist. 18S.
 ;

9i{ EPISTOLARUM CLASSIS III. 942

polestatisauctoritatebomine occidit, homicida est;
quisquis seipsum occidil non sit
homo Hsecomnia mullimodis in aliis plurimis
est.
nostris sermonibus et litteris diximus.
6. Verumtamen.quodfatendumest, de istoRazio
jeniore.quemsummaexemplorumioopiacoarctafi
je in Machabaeorum iibris, quasi ad auctoritatem
sceleris quoseipsos perdunl,perscrutatis omnibus
scciesiasticis auctoritalibus, vix aliquando seinve-
lisse gloriantur, adhuc eis nunquam respondisse
ne recoio. Sed, quod tuae Charitati et prudenlibus
|uibusque sufficiat ad istos redarguendos, si ad
Mlam Chrislianorum de Judeea gente atque illisLit-
erisparati suntomniumfaclorum^ exemplatrans-
erre, tunc et hoc transferant. Si autem illic sunt
slolaeimplendae satis sint. Debeo autem Thamuga-
homicida, si noa densibusejusmodi ministeriumcharitatis,quoniam
mihi et volo tuo el ab honorabili et cbarissimo filio
meo Eleusino, qui tribunatura apud eos egit, bene
insinuali sunt, ut ambabus epistolis Gaudentii
Donalislarumepiscopi.et maximeposteriori.quam
secundum Scripturas sanctasse fecissearbitratur,
ita respondeam,ae aliquidpraetermissumputetur.
EPISTOLA CCV(a).
AugustinusConsentio, respondensad illius percontatio-
nes de corpore Christi qualeiiunc sit necnon de nostris
corporibus qualiafutura sint in resurrectione.
Dileclissimo fratri Consemio, Augustinus.
CAPUTPRIMUM. — Quaalum ad oculos attiaet
i .

)iurima eorum quoque horaiaum,qui Litterarum corporaJes, quosdam videmus,nec novimus;quo-

Uarum veritate laudati sunt, vel huic jam tempori rum a nobis studia vitaque nesciuntur quosdam :

loa convenientia vel eliam illo tempore non recte novimus, nec videmus quorum aobis charilas et
;

acta; tale etiam hoc est, quod in seipsum Razius affectus iaaotuit, ia quibus et te aaaumeramus;et
ste commisit: qui cum esset apud suos nobilis, et ideo magis videredesideramus, utiniissis quos
te

nultum ia Judaismo profecisset (queesibi in com- et videmus et novimus. Nam illi qui ignoli nostris
)aratione justiti<e christianee damna et stercora ocuIisingeruntur,nonsolumdesiderabilesnoasuat,
uisse dicit Apostolus [Philipp. m, 8]), et propter sed vix tolerabiles suat, aisi aliquibus sigais pulohri-
toc idem Raius Judaeorum pater appellaretur quid tudo ia his hominis interiori appareat. Quorum
;

nirum est, si tanquam homini elatio superba su- autem, sicut tuus,nobis priusanimusintelligendo,
)repsit, ut malletmanu propria perirai, quam post quam videndo corpus apparuit.jam quidem novimus
Uam in suorumaspectibuscelsitudinem.sustinere eos ; sed ideo etiam desideramus, ut per
videre
ndignam in hostium maoibus servitutem? illudquod conspicilur oculis, multo jucundibus et
7. Solent in litteris Gentilium ista laudari. In his familiariuseo quem jara novimus, amico interiore
lutem Machabaeorumlibris quamvishomoipse fue- perfruamur. Verumethocde te nobis Deusfortasse
'it tamen ejusnarratum est, non
laudatus, factum doaabit,quietioribusettranquiIlioribus, sicut opta-
audatum, et judicandumpotiusquam imitandum mus, rebus humanis, ut id hoaestae charitatis sit
luasi ante oculos constitutum non sane nostro ju-
;
potius quam molestae necessitatis. Nuac ad ea res-
iicio judicandum, quod nos quoque ut homines poadeam, sicut Doraino adjuvaute potuero, quae
iabere possemus,sedjudicio doctrinae sobriae,quae praeler epistolam in alia chartula a me quaereada
n ipsis quoque Libris veteribus clara est. Longe misisti.

^uippe fuit iste Razius a verbis illis, ubi legitur: 2. Qwaeris utrum nunc corpus Domini otsa et san-
3mne qmd tibi applicitum fuerit accipe, et in dolore guinem habeat,aut reliqua carnis lineamenta. Quid si
mtine, et in humilitate tua patientiam habe {Eccli. ii, adderes,utruraetiaraVestiraeota?Nonne augeretur
Vj. Non ergo ehgendae mortis sapiens,
fuil iste vir quaestio ? Qua causa, nisi quia ea quae in usu vitae
sed ferendae humilitalis impatiens. huj us nostrae corruptibilia noviraus,sine corruplione
8. Scriptum est quod voluerit nobiliter et viriliter cogitarevixpossumus,cumdiviaorLimmiracuIorum
mori; sed numquid ideosapienter? Nobiliter scili- quaedaradocumentajam data sint, exquibus liceat
;et,ne libertatem sui generis captivus amitteret conjectare majora?Nam Israelitarumper
si vestis

militer autem, quod tantas vires animi haberet, tot annosin eremosine Iritura essepotuit, simorti-
[juibusidoneus esset ut se ipse perimeret quod gla- cinapellis calceamentorum tamdiu sinelabedura-
;

lio cum implere non posset, de muro se praecipi- vit, potestubique Deusquorumbibetcorporum,per

tem dedit, et sic adhucvivusabruptam cucurritad quantum voluerit tempus, incorruptam protendere
petram, atque ibi jam exsanguis intestinasua pro- qualitatem. Ego proindeDomini corpus ita in coelo
utraque manu dissipata spargebat in
duxlt, quae essecredo,uteratinlerra,quandoascenditincoelum.
populum, ac deinde postea defessus occubuit (II Dixerat autem Discipulis, ut inEvangelio legimus,
Uachab, xiv, 37-46). Magna haec sunt, nec tamen desuaresurrectionedubitantibus,etilludquodvide-
bona: non enimbonum est omne quod magnum bant, non corpus, sed spiritum esse putantibus :

estjquoniamsunt magna etiara mala. Deusdixit :

Videte manusmeasetpedes;palpateetvidete, quiaspiri-

Innocentemetjustumneoccidas {Exod. j.xm, 7). Si ergo tus ossaet carnemnonhabet ,sicutme videtishabere {Luc.

isteinnocens etjustus aoa fuit, cur proponitur eorum, cum esset in terra, cootre-
XXIV, 39). Sicut

iraitandus? Si autem innocenset justusfuit, quare ctatusestmanibus,siceorumest,cumiretincoelum,

iaterfector innocenlis et justi, id est ipsius Razii,
insuper putatur esse laudandus ?
' Hanc contulimus cum a. bg. bl. bn. c. cc. ff. g. gv.
j. n. r. s.t. duobus sb. duobus vc.quatuor v. cum Am.
9. Heeciaterim, ne nimium prolixa fiat, huic epi- Bad. Er. Lov.
(a) Alias 146 : qui» autem205 erat, nuac 189. Scripta
Edd., taHclonuA exempla. At Mss., (actorum^ circ. an. 420.
 ; :

943 S. AUGUSTINI EPISCOPI 941

deductus aspectibus. Ibi voz angelica sonuit Sic : est sequilur enim. et omnis honor carnis ut (los feni;
:

veniet, quemadmodum eum vidistis euntem in cxlum fenum aruit, flosdecidit([tai.xL, 6, 7). Numquidnaiu
(Act. I, 11). Pides adsit.et nulla quaeslio rernanebit. hoc etiam illi carui competit, de qua diclum est :

3. Nisi forle de sanguine requirendiim quia est, Palpate et videte, quia spiriluo ossa et carnem non ha-

cum dixisset, Palpate et videte,quia spiritus carnem betsicutme videtishaberet fi&va quomodoarescataul
et ossanon habet, uon addidil, sanguioein.Nonergo decidat.cum scriplumsitquodC/trj4<us*uryensamor-
elnasaddamusinquirerequod illenonaddiditdice- tuis, jam non moritur,etmorseiultranondominabitur

re et de compendio, si placet, finita sit quaestio.

:
(Rom. VI, 9) ?
Fortassisenim.accepta occasione sanguinis.urgebit 6. Proiude ipsam apostolicam sententiam desu-

nos inolestior perscrutator, et dicet Si sanguis, cur ;

perinspice, lotamque considera. Cum resurrectio-
non et pituita, curnon et felflavum etfelnigrum, nem mortuorumpersuadere velleteis quidicebaat

quibus quatiior humoribus naturam carnis tempe- qiiodresurreclio mortuorum non est, Christi resur-
rari etiam medicinae disciplina testalur? Sed quod- rectione praemissa in exemplum, inter caeteraquoB

libet quisque addat, corruplionem addere caveat, ibi disseruil^ intulit aibi quaestionem atque ait

ne suae fidei sanitatem castitatemquecorrumpat. Sed dicet altquis, Quomodo resurgent mortui ? qw)
auteni corpore venient ? id est, quali corpore ? Deia-
4. Ex consuetudinererum expertarum,inexperta
de adhibens documenta seminum Stulte, inquit, :
opera