Το φύλο της κοινωνικής πολιτικής

(εκδόσεις Μεταίχμιο)

Μάθημα «Εισαγωγή στις σπουδές φύλου»

Τμήμα Κοινωνικής πολιτικής
ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΜΑΡΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΗ
 Το φύλο της
κοινωνικής πολιτικής
1. Φύλο και κράτος πρόνοιας
2. Οικογένεια, αναπαραγωγή, μητρότητα
3. Φροντίδα, οικιακή εργασία, κοινωνικές
υποδομές
4. Αμειβόμενη εργασία /κοινωνική
ασφάλιση
5. Βία κατά των γυναικών
6. Φύλο και μετανάστευση
 Αλληλεξάρτηση φύλου – ΚΠ:
 χώρος παραγωγής/αναπαραγωγής
 Ιδιωτικό/δημόσιο
 Οικογένεια/αγορά εργασίας
 Στόχοι:
 έμφυλη συγκρότηση της ΚΠ (κοινωνική
διαδικασία)- επίπτωση σε γυναίκες/άνδρες
 Διπλή προσέγγιση του φύλου
 Κοινωνικές κατηγορίες Γυναίκες/Άνδρες,
 Σύστημα κοινωνικών σχέσεων εξουσίας
1 Φύλο και κράτος πρόνοιας
1. Καταπίεση των γυναικών και έμφυλες
κοινωνίες
2. Φεμινιστικές κριτικές του κράτους
πρόνοιας
3. Εμφυλα καθεστώτα ευημερίας
4. Η κοινωνική πολιτική ως δημόσια
πολιτική
 1.1. Καταπίεση των γυναικών και έμφυλες
κοινωνίες
 Από τις «γυναίκες» στο «κοινωνικό φύλο»
 Βιολογικός ντετερμινισμός
 Ενγκελς – ατομική ιδιοκτησία –οικονομικός
ντετερμινισμός
 Σιμον ντε Μπωβουάρ –κοινωνική κατασκευή
 Β΄κύμα γυναικεία καταπίεση- απελευθέρωση
 Βιολογικό φύλο “sex’ κοινωνικό φύλο “gender”
 Εμφυλες σχέσεις gendered relations
 Πατριαρχική εξουσία δημόσια - ιδιωτική σφαίρα
 Kate Millet 1971 πατριαρχία (πέρα από τους άνδρες
/θεσμοί, κράτος, καπιταλιστικό πατριαρχικό κράτος
 Ριζοσπαστικές φεμινιστικές θεωρίες σώμα
σεξουαλικότητα «το προσωπικό είναι πολιτικό»
 Gayle Rubin “Σύστημα βιολογικού/κοινωνικού φύλου
 Heidi Hartman” πατριαρχία/καπιταλισμός
 Καταμερισμός εργασίας = κοινό εργαλείο
 Ισορροπία = συζυγική οικογένεια διπλού εισοδήματος
 Το όρια της διάκρισης βιολογικού και κοινωνικού
φύλου
 Κοινωνικοποίηση του βιολογικού βιολογικοποίηση
του κοινωνικού
 Pierre Bourdieu φυσιοποιημένη κοινωνική κατασκευή
σωματικές έξεις (habitus)
 Judith Butler εσωτερίκευση κοινωνικών
προδιαγραφών, παραστασιακές επιτελέσεις
 Φεμινιστική θεωρία και πολιτική δράση
 τυπική ισότητα (de jure)
 Ουσιαστική ισότητα (de facto)
 Απελευθέρωση των γυναικών
 Αλλαγή του συμβολαίου του φύλου (gender contract)
 Κατάργηση του φύλου
 1.2. Φεμινιστικές κριτικές κράτους
πρόνοιας (4 λόγοι)
 Οι γυναίκες πλειονότητα των αποδεκτών
 Πλειονότητα των εργαζομένων
 Παρεμβαίνουν στις σχέσεις των φύλων
 Διαμορφώνουν πρότυπα φύλου
 Προσεγγίσεις του κράτους πρόνοιας ως προς
τις γυναίκες
 Elisabeth Wilson κρατική οργάνωση της
οικογενειακής ζωής
 Gillian Pascal- Hilary Rose πατριαρχικός τρόπος
ανάπτυξης του κράτους για τις ανάγκες της
καπιταλιστικής παραγωγής
 Παράδειγμα η έμφυλη βία
 Εμφυλο κράτος πρόνοιας και διεκδικήσεις των
γυναικών
 Φορέας αναπαραγωγής της έμφυλης κοινωνίας
 ΑΝΤΙΦΑΣΗ
 Υποστηρίζουν ατομικές και βραχυπρόθεσμες ανάγκες
των γυναικών
 Αναπαράγει μακροπρόθεσμα τα κοινωνικά πρότυπα
 Αιτήματα για περισσότερο & καλύτερο κράτος πρόνοιας
 Εξάρτηση από το κράτος vs. Οικογένεια???
1.3 Εμφυλα καθεστώτα ευημερίας
(welfare regimes) (post 1975)
 Κατάταξη Esping-Andersen
 Φιλελεύθερο,

 Συντηρητικό -Κορπορατιστικό,

 Σοσιαλδημοκρατικό

ΚΡΙΤΗΡΙΑ
 Απαραίτητα αγαθά κοινωνικό δικαίωμα

 Κοινωνικά αγαθά είναι καθολικά

 Κοινωνική προστασία (σχέση

κράτος/αγορά/οικογένεια)
 Η οικογένεια και το φύλο στη διαμόρφωση του
κράτους ευημερίας
 Jane Lewis πρότυπο οικογένειας που προωθούν
Diane Sainsbury νέα περισσότερα κριτήρια (όχι μόνο
του). Διατύπωση δύο προτύπων κράτους πρόνοιας
 1. Πρότυπο του άνδρα κουβαλητή (male breadwinner

model)
 2. Εξατομικευμένο πρότυπο (individual model)

ΠΙΝΑΚΑΣ
ΠΕΔΙΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
Πεδία Πρότυπο άνδρα Εξατομικευμένο
διαφοροποιησης κουβαλητή πρότυπο
Ιδεολογία οικογένειας Εξιδανίκευση του γάμου Μοιρασμένοι ρόλοι
Καταμερισμός εργασίας Α Α κερδίζει & φροντίζει
κερδίζει / Γ φροντίζει Γ κερδίζει & φροντίζει
Δικαιώματα Διαφορετικά Όμοια

Θεμελίωση δικαιωμάτων Ο κουβαλητής μισθωτός Ο πολίτης

Αποδέκτης δικαιώματος Ο αρχηγός του Το άτομο

νοικοκυριού
Μονάδα Το Νοικοκυριό Το άτομο
δικαιώματος/εισφοράς
Φορολογία Κοινή φορολογία Ξεχωριστή φορολογία

Πολιτικές απασχόλησης Προτεραιότητα στους Και στα δύο φύλα

άνδρες
Σφαίρα φροντίδας Ιδιωτική σφαίρα Δημόσια σφαίρα

Εργασία φροντίδας Μη αμειβόμενη Μερικώς αμειβόμενη

 1.4. Η κοινωνική πολιτική ως δημόσια
πολιτική
 Οι φορείς της κοινωνικής πολιτικής
 Επίπεδα άσκησης κοινωνικής πολιτικής ΕΕ, ΟΤΑ)
 Συνδικαλιστικές οργανώσεις, κινήματα κλπ
 Τυπικά και άτυπα δίκτυα
 Ο πολιτικός λόγος της κοινωνικής πολιτικής
 δύναμη του λόγου (discourse)
 Ανάλυση νοηματικού πλαισίου (conceptual frame
analysis)
2. Οικογένεια, αναπαραγωγή,
μητρότητα
 2.1. θεωρητικές προσεγγίσεις της
οικογένειας
 Κλασικές θεωρητικές προσεγγίσεις
 Σύγχρονες θεωρήσεις της οικογένειας
 Φεμινιστικές προσεγγίσεις της οικογένειας
 2.2. Κοινωνική μητρότητα και νέες
τεχνολογίες αναπαραγωγής
 Κοινωνική κατασκευή της μητρότητας
 Νέες τεχνολογίες αναπαραγωγής (ΝΤΑ) και
αναπαραγωγικά δικαιώματα
 Φεμινιστικές προσεγγίσεις των ΝΤΑ
 2.3. Εμφυλες διαστάσεις της οικογένειας
στην Ελλάδα
 Τα χαρακτηριστικά της οικογένειας στην
Ελλάδα
 Η νομική ισότητα στις οικογενειακές σχέ
 Ο νόμος για τις αμβλώσεις
 Ο νόμος για την τεχνική αναπαραγωγή
3. Φροντίδα, οικιακή εργασία,
κοινωνικές υποδομές
 3.1. Εμφυλοι ρόλοι στην φροντίδα και
την οικιακή εργασία
 Η φροντίδα των παιδιών και των
εξαρτημένων ατόμων
 Η οικιακή εργασία
 Συσσώρευση ρόλων και καταμερισμός
εργασίας κατά φύλο
 Η κατανομή της φροντίδας και της οικιακής
εργασίας στην Ελλάδα
 3.2. Πολιτικές για τη «συμφιλίωση»
εργασίας και οικογένειας
 Ευρωπαϊκές πολιτικές για την συμφιλίωση
 Ο όρος «συμφιλίωση» και τα μέτρα
πολιτικής
 Το ευρωπαϊκό πλαίσιο των πολιτικών
«συμφιλίωση» στην Ελλάδα ν
 3.3. Κοινωνικές υποδομές φροντίδας
στην Ελλάδα
 Υποδομές φροντίδας παιδιών
 Υποδομές φροντίδας ηλικιωμένων και
ατόμων με αναπηρίες
 Προοπτικές ανάπτυξης των κοινωνικών
υποδομών
 3.4. Χρονικές διευκολύνσεις για τους
εργαζόμενους γονείς στην Ελλάδα
 Άδεια μητρότητας και πατρότητας
 Μειωμένο ωράριο μητέρων ή ισόχρονη
άδεια με αποδοχές
 Γονική άδεια και άλλες άδειες για τους δύο
γονείς
 Τα όρια της εφαρμογής των χρονικών
διευκολύνσεων