Ελληνική Κοινωνιολογική Εταιρεία

4ο Πανελλήνιο Συνέδριο
Κοινωνικές Ταυτότητες και Κοινωνική Συνοχή: Προκλήσεις και Προοπτικές

Ερευνητική προσέγγιση των έμφυλων διακρίσεων στις δομές

φιλοξενίας αιτούντων άσυλο Αλλοδαπών της Αττικής

Φωτεινή Μαρμάνη
Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας Πάντειου Πανεπιστημίου

Οι διαδρομές των ανδρών και των γυναικών, που ανήκαν σε μετακινούμενους

πληθυσμούς ήταν διαφορετικές , διέφεραν οι χώρες αποστολής , διαφορετικοί ήταν
οι λόγοι της μετανάστευσης και άλλες οι σχέσεις με τις χώρες αποστολής
.Διαφοροποιούνταν οι συνθήκες ζωής και εργασίας ,καθώς και οι όροι κοινωνικής
ένταξης ανάλογα με το φύλο τους . Οι έμφυλες σχέσεις και διαφορετικές ανάγκες
μέσα σε ένα πλαίσιο υποδοχής με αρκετά περιθώρια βελτίωσης αποτελεί ένα
ουσιώδες θέμα προς διερεύνηση με αναμενόμενο αποτέλεσμα αυτής της έρευνας
τις τεκμηριωμένες προτάσεις για αλλαγές στην πολιτική για τους αιτούντες άσυλο
και τα μέτρα, που θα πρέπει να ληφθούν, ώστε να ικανοποιούνται οι ειδικότερες
ανάγκες των γυναικών.
Η μεθοδολογία της έρευνας περιλαμβάνει μια σειρά ερευνητικών
εργαλείων, ποσοτικών και ποιοτικών. Μέσω του συνδυασμού κλειστών και
ανοιχτών ερωτήσεων με αντίστοιχη ποσοτική και ποιοτική επεξεργασία των
στοιχείων , έγινε προσπάθεια να προσεγγιστεί με τον όσο πιο αποτελεσματικό και
ολοκληρωμένο τρόπο η κοινωνική πραγματικότητα. Επιπλέον σε μια προσπάθεια
συγκερασμού και συνδυασμού των δύο παραδειγμάτων έρευνας που, όπως
προαναφέραμε κρίνεται επιβεβλημένη, χρησιμοποιήσαμε, στα πλαίσια της
ποσοτικής μεθόδου την τεχνική του ερωτηματολογίου και στα πλαίσια της
ποιοτικής μεθόδου την τεχνική της συνέντευξης.
Πληθυσμό της έρευνας αποτέλεσαν γυναίκες και άνδρες ηλικίας 18 έως 46
ετών και άνω που διαβιούν στο Κέντρο Προσωρινής Διαμονής Αιτούντων Άσυλο
Αλλοδαπών του Λαυρίου, στον Ξενώνα των Γιατρών του Κόσμου, στο πρόγραμμα
Στέγη της ΜΚΟ Πράξις , στην Εστία Προσφύγων της ΜΚΟ Άρσις και στον Ξενώνα του
Ε.Κ.Πο.Σ.Π.Ο. Νόστος. Θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπήρξε δυνατότητα επιλογής
τυχαίου δείγματος και κατά συνέπεια τα αποτελέσματα της έρευνας δεν είναι

377
 Ελληνική Κοινωνιολογική Εταιρεία
4ο Πανελλήνιο Συνέδριο
Κοινωνικές Ταυτότητες και Κοινωνική Συνοχή: Προκλήσεις και Προοπτικές

γενικεύσιμα στο σύνολο του πληθυσμού των αιτούντων άσυλο. Το μέγεθος του
«διαθέσιμου» δείγματος είναι 207 αιτούντες άσυλο, εκ των οποίων 89 είναι
γυναίκες και 118 άντρες με χώρες καταγωγής, όπως η Τουρκία, το Αφγανιστάν, το
Ιράκ ,το Ιράν και η Συρία ,καθώς και 37 επαγγελματίες(επιστημονικό και διοικητικό
προσωπικό )των δομών ,που συμμετείχαν στην έρευνα.
Η παρούσα έρευνα αφορά αποκλειστικά στην περίοδο Νοεμβρίου 2011 –
Μαρτίου 2012 και τους αιτούντες άσυλο (άνδρες και γυναίκες), που φιλοξενούνται
στις δομές ,κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Τα αποτελέσματα της έρευνας
δεν μπορούν να είναι αντιπροσωπευτικά του συνόλου των ατόμων ,που διαβιούν
στις δομές προσωρινής διαμονής όλης της χώρας, καθώς τα δημογραφικά και
ψυχογραφικά χαρακτηριστικά των αιτούντων άσυλο των υπόλοιπων περιόδων και
των υπόλοιπων δομών της χώρας, είναι πιθανό να διαφέρουν. Το ίδιο ισχύει και για
τις απόψεις του διοικητικού και επιστημονικού προσωπικού των δομών.
Συνοπτικά , λοιπόν, θα λέγαμε ότι οι αιτούντες άσυλο αντιμετωπίζουν
προβλήματα ανεξαρτήτως φύλου, όπως τον υπερσυνωστισμό στις Δομές και τις
κακές συνθήκες διαβίωσης, το γλωσσικό εμπόδιο, την ανεργία ,καθώς και τα
ψυχολογικά προβλήματα και τις διαταραχές στον ύπνο και την υγεία, που προκαλεί
η αβεβαιότητα για το μέλλον τους. Επίσης ,διαφαίνεται η έντονη επιθυμία τους να
αποκτήσουν τα νομιμοποιητικά τους έγγραφα.
Επιπλέον ,ο συνδυασμός της ιδιότητας της αιτούσας άσυλο και της θέσης
της ως γυναίκα οδηγεί το γυναικείο φύλο αυτής της κοινωνικής ομάδας σε δύσκολη
θέση. Παρουσιάζονται περισσότερο εγκλωβισμένες στην οικιακή εργασία και δεν
συμμετέχουν το ίδιο συχνά με τους άντρες σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες και
,ενώ επιθυμούν να εργαστούν δεν το καταφέρνουν ,λόγω έλλειψης υπηρεσιών
επιμέλειας των παιδιών τους και επαγγελματικών προσόντων. Βέβαια, η έρευνα
έδειξε ότι οι γυναίκες αφγανικής καταγωγής εξέφρασαν μια άποψη ,η οποία
συνδέεται με αντιλήψεις της πατρίδας τους και η οποία δεν συναντήθηκε στις
υπόλοιπες γυναίκες, που υποστήριζε ότι οι σύζυγοι τους θα έπρεπε να εργάζονται
και όχι οι ίδιες.
Αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα ,που συνδέονται με την
κουλτούρα και τη θρησκεία τους ,όπως η εξέτασή τους από άντρα ιατρό, που είναι

378
 Ελληνική Κοινωνιολογική Εταιρεία
4ο Πανελλήνιο Συνέδριο
Κοινωνικές Ταυτότητες και Κοινωνική Συνοχή: Προκλήσεις και Προοπτικές

απαγορευτική για εκείνες ,όπως και η δυσκολία συνεργασίας τους με τους άρρενες
διερμηνείς των Δομών ,που καθιστά την επικοινωνία και την ικανοποίηση των
αναγκών τους αντίξοη. Η ανάγκη ύπαρξης γυναίκας διερμηνέα ,με εξαίρεση το
Κ.Π.Δ.Α.Α.Α.Λ, όπου και οι δυο διερμηνείς είναι γυναικείου φύλου αποτελεί αίτημα
των γυναικών. Επίσης ,δεν γίνεται παραδοχή της ενδοοικογενειακής βίας ,ωστόσο
διαπιστώνεται ότι οι γυναίκες είναι περισσότερο εκτεθειμένες σε κινδύνους (π.χ
σεξουαλική εκμετάλλευση και trafficking) σε σχέση με τους άνδρες.
Παρόλα αυτά ευκρινείς έμφυλες διακρίσεις στη δεδομένη χρονική περίοδο δεν
φάνηκαν να υπάρχουν, καθώς η οικονομική και κοινωνική κρίση έχει επηρεάσει την
ζωή και των αιτούντων άσυλο. Έχουν αλλάξει οι συνθήκες διαβίωσης προς το
χειρότερο για τους Έλληνες αλλά και για τις μεταναστευτικές ομάδες
συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων άσυλο ,με αποτέλεσμα να αλλάζουν οι ρόλοι
μέσα στα πλαίσια της οικογένειας και της κοινωνίας και να δημιουργούνται
ξενοφοβικές τάσεις και στην ουσία μοιάζουν να έχουν απολέσει τις διαφορές τους
τα φύλα ,καθώς αποκτούν μια κοινή αντίληψη των πραγμάτων και των ανησυχιών
τους.
Από την πλευρά του διοικητικού και επιστημονικού προσωπικού των Δομών το
βασικό πρόβλημα, που αντιμετωπίζουν όλες οι Δομές, αστικές και ημιαστικές
(Κ.Π.Δ.Α.Α.Α.Λ), είναι η έλλειψη κονδυλίων, που δυσκολεύουν την χρηματοδότησή
τους και εν μέρει η έλλειψη προσωπικού, η διακοπή των προνοιακών επιδομάτων
,καθώς και η καθυστέρηση των διαδικασιών χορήγησης ασύλου.
Η πρόβλεψη για τις ιδιαίτερες ανάγκες των γυναικών στον τομέα της υγείας
περιορίζεται στον γυναικολογικό έλεγχο και την εγκυμοσύνη, ωστόσο δίνεται η
δυνατότητα ενημέρωσης για θέματα υγιεινής, ενώ οι περιπτώσεις γυναικών ,που
δεν επιθυμούν να επισκεφτούν άνδρα γυναικολόγο αντιμετωπίζονται με
επανακανονισμό επίσκεψης σε ιατρούς γυναικείου φύλου ,εκτός δομών .Επιπλέον,
οι συμβουλευτικές υπηρεσίες υπάρχουν σε όλες τις Δομές φιλοξενίας και
χρησιμοποιούνται συχνά από τις γυναίκες, οι οποίες αντιμετωπίζουν πολλά
προβλήματα και δυσκολίες προσαρμογής ,καθώς και ψυχολογικά προβλήματα
λόγω σεξουαλικής κακοποίησης και βασανισμών από τις στρατιωτικές αρχές .

379
 Ελληνική Κοινωνιολογική Εταιρεία
4ο Πανελλήνιο Συνέδριο
Κοινωνικές Ταυτότητες και Κοινωνική Συνοχή: Προκλήσεις και Προοπτικές

Επιπρόσθετα ,δεν λειτουργούν υπηρεσίες επιμέλειας τέκνων ,σχεδόν σε όλες τις

Δομές φιλοξενίας , ωστόσο παρέχονται μαθήματα ελληνικής γλώσσας. Οι γυναίκες
είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, έχουν τις ίδιες δυνατότητες πρόσβασης σε
εκπαιδευτικά προγράμματα με τους άντρες και δεν εργάζονται και εκείνες .
Επικρατεί ελευθερία θρησκευτικής έκφρασης και πραγματοποιούνται γυναικείες
συναντήσεις, στα πλαίσια κοινωνικών ομάδων. Βασικό μέλημά τους αποτελεί η
φροντίδα των παιδιών τους.
Τέλος ,ο ρόλος των ΜΚΟ στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και στήριξης είναι
πολύ θετικός ενώ το μεγαλύτερο μέρος των ερωτώμενων απάντησε ότι η βοήθειά
τους στην καθημερινότητα προέρχεται από τις δωρεές.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι ο ρόλος των Δομών είναι εξαιρετικά σημαντικός
,όσον αφορά στη βοήθεια ,την συμβουλευτική/ψυχολογική υποστήριξη, στην
παροχή αναγκαίων ειδών και στέγασης ,ωστόσο η έλλειψη γνώσης ουσιωδών
πληροφοριών ενός μικρού αλλά σημαντικού μέρους των επαγγελματιών, η έλλειψη
υπηρεσιών επιμέλειας τέκνων και προώθηση εργασίας ,όπως και η ελλιπής
χρηματοδότησή τους και η μη ύπαρξη ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού πρέπει
να ληφθεί σοβαρά υπόψη και να αντιμετωπιστεί μέσω νέων πολιτικών και
προτάσεων προς τις ίδιες τις Δομές και την ελληνική πολιτεία.

380