DOĞAL

SİSTEMLER
CEVAP
Temel Kavramlar: COĞRAFYA BÖLÜMÜ
ANAHTARI
Erozyon, Heyelan, Toprak, Organik Madde,
Humus, İnorganik Madde, Horizon, Zonal
2021-2022
Toprak, Azonal Toprak, İntrazonal Toprak,
Ağaç, Ot, Çalı.
10. SINIF
DERS NOTU -11-

TOPRAK
Kazanımlar: OLUŞUMU
Yeryüzündeki toprak çeşitliliğini oluşum süreçleri
ile ilişkilendirir.
VE
Toprakların dağılışını etkileyen faktörler ile toprak ÇEŞİTLERİ
tiplerini ilişkilendirir.
Toprakların kullanımını verimlilik açısından
değerlendirir.

ETKİNLİK-1: “Video Analizi”

Yönerge: Video-1 ve Video-2’yi izleyerek aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
1- Videoda izlediğiniz olaylara verilen isim nedir?

Heyelan
2- Bu olaya neden olan arazinin özellikleriyle ilgili neler söylenebilir?

Yüksek eğimli yamaçların bulunması

1
 3- İzlediğiniz her iki videoda da meydana gelen olay üzerinde, etrafta bulunan bitki örtüsü belirleyici olmuş
mudur?

Belirleyici olmamıştır. Yamaçlardaki taş, toprak ve kayalarla birlikte ağaç toplulukları da kütle halinde yer
değiştirmiştir.
4- İzlediğiniz olay üzerinde etkili olan doğal faktörler nelerdir?

Arazinin eğimi, yağışlar, kar erimeleri, tabakaların konumu, kayaç yapısı

5- Bu olay ülkemizde de rastlanılan bir doğa olayıdır. Ülkemizin özellikleri düşünüldüğünde hangi bölgede
görülme olasılığı daha yüksektir?

Karadeniz

6- Ülkemizin iklim özellikleri düşünüldüğünde bu olaya hangi mevsimde en çok rastlanılır? Neden?

İlkbahar mevsimi. Kar erimeleri bu mevsimde gerçekleştiği için

7- Aşağıdaki görselde verilen dağın hangi yamacında yukarıdaki olaya rastlanma olasılığı daha yüksektir?
Neden?

I’de daha yüksektir. Çünkü tabakaların konumu

yamaç eğimine paraleldir.
I II

ETKİNLİK-2: “Video Analizi”

Yönerge: TEMA Vakfı Toprak videosunu izlerken aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

1- 10 cm. verimli bir toprağın oluşmasında etkili olan faktörler nelerdir?

 Güneş’in kayaları ayrıştırması (fiziksel parçalanma)
 Yağışın kayaları ayrıştırması (kimyasal parçalanma)
 Rüzgârlar
 Hayvan ve bitkiler (organik madde) – verimliliği arttırıyor, humus özelliği veriyor.
2- 10 cm. verimli bir toprağın oluşması için geçerli süre ne kadardır?
2000 yıl
3- Toprağın yok olmasında etkili olan aşırı erozyondan koruyan en önemli unsur nedir?
Ormanlar ve bitkiler
4- Toprağın aşınmasını (erozyon) artıran tarım alanlarındaki insan kaynaklı faktörler nelerdir?
 Ormanların kesilmesi
 Tarım alanları özensiz işleniyor
 Tek ürünlü tarım yapmak
 Eğimli arazide eğime paralel toprağı sürerek tarım yapmak
 Hasattan sonra alanların çıplak ve korumasız bırakılması (nadasa bırakmak)
5- Erozyona neden olan doğal faktörler nelerdir?
Su ve rüzgâr
6- Dünya üzerinde 2011 yılında ne kadar verimli toprak erozyonla kaybedilmiştir?
24 milyar ton
7- Toprakların kullanımı kısıtlayan erozyon dışındaki faktör nelerdir?
2
 Şehirleşme
8- Her yıl Almanya’daki Berlin şehri büyüklüğünde bir alanın şehirleşmesi topraklar üzerinde nasıl bir
etkiye neden oluyor?
Şehirlerdeki toprakların yarısı mühürlenir yani artık tarım yapılamaz arazilere dönüşür.
9- Paha biçilemez olan bu topraklar şüpheli ve karanlık yollarla kimlerin eline geçmektedir? Bu durum en
çok kimleri etkilemektedir?
Büyük şirket ve devletlerin/Kırsal alanda yaşayan fakir aileleri
10- Arazileri ele geçirilen aileler hayatta kalmak için ne yapmak zorunda kalmaktadır? Bu durum toprak
üzerinde nasıl bir etkiye neden olur?
Yeni tarım arazileri açmak amacıyla ormanları tahrip ederler./ Erozyon artar.
11- Ekilebilir arazilerin 2050 yılında günümüze göre nasıl bir değişim yaşayacağı ön görülmektedir? Bu
durumun etkisi nedir?
Topraklar yarı yarıya azalacaktır./1 milyar insan açlıkla boğuşuyor ve bu sayı giderek artıyor.
12- İnsanların açlıkla mücadele edebilmesi için topraklarla ilgili hangi uygulamalar önerilmektedir? Bu
uygulamalardan hangisi gerçek dışıdır?
 Toprakları insanlara adil olarak paylaştırmak. (toprak ile ilgili kanunlar çıkartılması)
 Verimi artırmaya yönelik tedbirler almak
 Verimli topraklar üzerine şehirleşmeyi engellemek
 Yeni bir yaşanabilir dünya keşfetmek/gerçek dışı

ETKİNLİK-3: “Deney Gözlemi”

YÖNERGE: Şişeler içerisinde bulunan toprakların görünümlerini aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz.

1. Şişe 2. Şişe

Renkleri nasıl?

Taneli bir
yapıdalar mı?

Madde
boyutlarıyla
ilgili neler
söylenebilir?

Bir toprak katmanı en üstten en alta aynı özelliklere mi

sahiptir? Görünümdeki farklılıklara göre katmanlara
ayırabilir misiniz? Madde boyutlarındaki farklılıkları göz
önüne alarak yandaki boşluğa çizeceğiniz bir şekil
üzerinde katmanları gösteriniz.

Toprağı nasıl tanımlarsınız?

Kayaçların ufalanmasıyla meydana gelen içerisinde organik madde, mineral, hava ve su barındıran
yerkabuğunun en üst katmanıdır.

Toprak oluşumu nasıl gerçekleşir, toprak nasıl bir ortamdır?

3
Toprak oluşumuna etki eden beş temel etmen vardır: İklim, bitki örtüsü ve organizmalar, topoğrafya, ana
malzeme ve zaman. Bu faktörlerden sadece biri ya da birkaçı etkili olunca toprak oluşumunu tamamlayamaz.
Toprağın oluşumu gerçekleşmez.

Toprak katmanları ve özellikleri nelerdir?

O
Humus katmanıdır.
horizonu

Bitki köklerinin önemli bir kısmı,

mikroorganizmalar ve solucan gibi canlılar
A
daha çok bu katmanda bulunur. Yıkanma
horizonu
katmanıdır.

Üst katmanlardan yağışlarla taşınan kireç,

B
tuz vb. materyallerin biriktiği katmandır.
horizonu

Ana kayadan ayrışmış materyallerin yoğun

C
olduğu katmandır.
horizonu

D
Ana kayadır.
horizonu
ETKİNLİK-4: “Metin Analizi”
YÖNERGE: Aşağıdaki metni okuyarak soruları yanıtlayınız.

Toprağın organik maddesi

Toprak, mineral parçacıkların yanı sıra organik madde de içerir. Organik madde toprakta oluşan veya toprağa
düşen bitkisel ve hayvansal canlılar ya da bunların cansız kalıntılarıdır.
Toprakta organik madde birikiminin toprağın üst katmanlarında olmasını toprak işleme sırasında dikkate almak
gerekir. Toprak solucanları ve çeşitli canlılar tarafından ayrıştırılan cansız organik maddeler mineral besin
maddesine dönüştürülür. Organik madde belirli bir ayrışma aşamasından sonra daha kararlı ve kalıcı olan humusa
dönüşür.
Toprakta oluşan humus, toprağın havalanması, su tutması ve toprak canlıları için daha uygun bir barınak olması
bakımından önemlidir. Toprak verimliliğini toprakta bulunan organik madde miktarı etkiler ve bu miktarın özellikle
ekolojik tarım yapılan alanlarda artırılması gerekir. Toprakta bulunan canlıların çokluğu ve çeşitliliği de toprağın
verimliliğinin bir göstergesidir. Topraktaki organik madde içeriği ne kadar önemliyse bunun uzun yıllar boyunca
korunması da o kadar önemlidir.
Topraktaki organik maddenin ve toprak verimliliğinin korunmasına yönelik olarak şu tedbirler alınabilir:
 Toprağın uygun işlenmesi organik maddenin ayrışmasını hızlandırır.
 Topraktaki organik madde içeriğini ve verimliliğini artıran temel element Azot (N)’tur. Bu nedenle azot
miktarını artıran baklagil ve yem bitkilerinin ekilmesi önemlidir.
 Topraktan kaldırılan ürün sonrası anız materyali topraktan uzaklaştırılmamalıdır.
 Mümkünse ekim nöbeti (münavebe) sistemiyle üretim yapılmalıdır.
 Yanmış hayvan gübresi ve kompost, organik madde kazanımında çok faydalıdır.
 Baklagil türü bitkileri içeren yeşil gübreleme, toprağa organik madde kazandıran önemli bir girdidir.
Toprak verimliliği
Ekolojik tarımda toprak verimliliği bitki verimliliğinden önce gelir. Esas olan topraktır. Çünkü toprak ne kadar iyi
beslenir, bakımı iyi yapılırsa o kadar sağlıklı sebze ve meyve verir. Toprağın sağlığı, verimliliği ve kalitesi, sağlıklı
bitkiler yetiştirmenin baş koşuludur. Topraktaki yetersiz bitki besin maddesi, yetersiz sulama, yüzeyde su
birikmesi, sıkışmış toprak gibi olumsuzluklar bitkinin sağlıklı gelişimini engeller ve bitkiyi hastalık- zararlı etmenlere
karşı daha dayanıksız kılar.
Verimli bir topraktan beklenen özellikler şöyle sıralanabilir:
4
  Toprak derinliği; bitki köklerinin şekli ve gelişimi birbirinden farklı olduğu için (bazıları derin köklüdür)
bunların kolayca gelişebileceği yeterli toprak derinliği olmalıdır.
 Toprak nemi; bitkinin su ihtiyacını karşılayabileceği yeterli nem olmalıdır. Toprak suyu; aşırı ıslaklık veya
taban suyu varlığı bitki gelişimini engelleyeceği için toprak yüzeyinde ve toprak içerisinde aşırı su
birikiminin olmaması gerekir. Taban suyu yüksek olan yerlerde de drenaj sistemleri kurularak fazla su
giderilmelidir.
 Toprak Ph’ı; toprağın aşırı derecede asit ya da alkalin olmaması, Ph’ın normale yakın olması gerekir.
 Toprak organik madde içeriği; toprakta uygun özellikte ve yeterli miktarda bitki besin maddesinin (organik
madde, humus vb.) bulunması bunun sürekliliği ve toprak içinde yaşayan canlıların çeşitliliği ve sürekliliği
gerekir.
 Toprak, aşırı tuz, pestisit ve ağır metallerle bulaşmamış olmalıdır.

Bir toprağın kalitesini fiziksel, biyolojik ve kimyasal özelliklerinin bütünü belirliyor. Topraktan örnek alıp analiz
ettirerek toprağın kalitesini öğrenmek mümkün. Ekolojik tarım yapmak için uygun arazi ve toprak kalitesi kadar
tarım yapılacak alanın çevre faktörlerinin de önemli olduğunu unutmamak gerekiyor.

Toprak işleme
Toprak işleme, bitki yetiştirmek için toprak üzerinde yapılması gereken çalışmalardır. Tohum yatağının
hazırlanması ve ekim, yabancı ve zararlıların kontrolü, gübreleme ve hasat işlemleri toprak işlemeyle doğrudan
bağlantılıdır.
Genel olarak toprak işleme 3 kısımda uygulanır:
 Temel toprak işleme (sonbahar toprak işlemesi),
 Tohum yatağı hazırlama (ekimden önce toprak işleme),
 Vejetasyon esnasında toprak işleme (bakım işleri ve yabancı ot mücadelesi)
Ekolojik tarım yapmak için en uygun toprak işleme tekniği koruyucu toprak işleme yöntemidir.

Yazan: Hilal Caber (Ziraat Mühendisi) 

Buğday Ekolojik Yaşam Dergisi/ Temmuz- Ağustos 2006- Sayı 38 
Kavram ve terimler:
Ekolojik tarım:
Ekolojik (Organik, Biyolojik) tarım; üretimde kimyasal girdi kullanmadan, üretimden tüketime kadar her
aşaması kontrollü ve sertifikalı tarımsal üretim biçimidir. Organik tarımın amacı; toprak ve su kaynakları ile havayı
kirletmeden, çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını korumaktır.
Anız: Bitkilerin ekinler biçildikten sonra tarlada kalan köklü sap kısımlarına denilir.
Kompost: Biyokimyasal olarak ayrışabilir çok çeşitli organik maddelerin, bitkiler tarafından tekrar kullanılabilir hali.
Drenaj: Herhangi bir yerdeki suyun doğal veya yapay yollarla uzaklaştırılmasına yönelik yapılan çalışmalardır.
Toprak Ph değeri: Toprağın asitlik ve bazlık derecesinin göstergesidir.
Pestisit: Zararlı organizmaları engellemek, kontrol altına almak ya da zararlarını azaltmak için kullanılan madde ya
da maddelerden oluşan karışımlardır.
Humus: Ayrışmaya uğramış organik madde ürününe humus denilir. Bitkisel ve hayvansal materyal artıklarından
oluşur.

Aşağıdaki soruları metne göre cevaplandırınız.

1- Toprak verimliliği kavramından ne anlıyorsunuz?

Hava(%25), su(%25), organik madde(%5) ve inorganik madde(%45) miktarının doğal oranlarda olmasıdır.
Toprak derinliği, nemi, ph değeri, organik madde içeriğinin normal değerde olması ve aşırı tuz, pestisit ve ağır
metal birikiminin az olması gerekir.
2- Toprak verimliliği üzerinde etkili olan unsurlardan herhangi birinin fazla ya da az olması arazide nasıl bir
görüntü oluşturur?

Hava az ve su fazlaysa bataklık oluşur.

Organik madde ve su azsa toprak tanelidir, gevşektir, aşınmaya/erozyona karşı dayanıksızdır.
Aşırı tuzluysa organik madde azdır.

3- Topraktaki minerallerin kaynağıyla ilgili neler düşünüyorsunuz?

5
Minerallerin kaynağı kayaçlardır.

4- Birbirinden bağımsız bölgelerde oluşan iki toprak katmanı farklı kalınlıktaysa bu durumu nasıl
açıklarsınız?

Toprağın meydana gelebilmesi için öncelikle kayaçların aşınması gereklidir. Aşınma üzerinde bölgenin iklim
özellikleri, zaman, organizmalar, yer şekilleri ve ana materyal gibi özellikler belirleyicidir. Eğimli yüzeylerde
toprağın kalınlığı yer çekimine bağlı olarak daha azdır. Nemli iklim bölgelerinde kurak iklim bölgelerine göre
daha kalındır.
5- Kayaçlar nasıl aşınır?

Kayaçlar sıcaklık farkına bağlı olarak fiziksel olarak aşınabilir.

Akarsular, buzullar, rüzgarlar vb. gibi dış kuvvetler kayaçları taşıdıkları materyallerin etkisiyle parçalayabilir.
Kayaçların arasına sızan sular kayaçların çözünerek aşınmasına neden olabilir. Kimyasal çözünme

6- Ekim nöbeti ifadesinden ne anlıyorsunuz?

Ekim nöbeti, aynı tarım alanı üzerinde farklı türlerden kültür bitkilerinin düzenli aralıklarla arka arkaya
yetiştirilmesidir. (Örneğin buğday hasadından sonra ayçiçeği, ayçiçeği hasadından sonra soya veya soya
hasadından sonra şekerpancarı yetiştirilmesi gibi).

7- Ekim nöbetinin toprak açısından ne tür yararları olduğu söylenebilir?

Yabancı otlar, hastalık ve zararlılarla mücadele etmek, toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısını
iyileştirmek, toprağın çeşitli katmanlarından aynı derecede faydalanmak, erozyonu önlemek ve toprak
verimliliğini korumaktır.
Örnek: monokültür patates yetiştiriciliği yapılan alanlarda patates uyuzu çok büyük verim kayıplarına yol
açarken patates ile şekerpancarı münavebeye sokulduğunda bu hastalık daha kolay kontrol altında
tutulabilmektedir. Bu nedenle pancardan önce patates ve pancardan sonra buğday yaygın bir münavebe
uygulamasıdır.
8- Topraklardaki aşırı tuzlanmaya neden olabilecek beşeri faktörler neler olabilir?

Toprağın aşırı sulanması zaman içerisinde aşırı tuzlanmaya neden olabilir.

9- Topraktaki pestisit miktarını artıran yanlış arazi kullanımı ne olabilir?

Endüstriyel tarım sonucunda toprağın uzun yıllar boyunca sürekli ekilmesi suni gübreleme, ilaçlama topraktaki
pestisit miktarını artırır.

ANAKAYANIN PARÇALANMASI
Fiziksel Parçalanma: İklime bağlı olarak donma-çözülme / genleşme-büzüşme süreçleri sonrasında kayaların
ufalanması veya köklerin kayaları çatlatmasıyla oluşur. Nem azlığı nedeniyle günlük sıcaklık farklarının çok olduğu
yerlerde görülür.
Kimyasal Parçalanma: İklime bağlı olarak nemli, yağışlı bölgelerde suyun minerallerin kimyasal yaısını
değiştirmesiyle, (çözünme) görülür. Nem fazlalığı nedeniyle günlük sıcaklık farklarının az olduğu yerlerde görülür.

TOPRAK TİPLERİ

Topraklar oluşumlarına göre üçe ayrılır. Bunlar; Zonal, Azonal ve İntrazonal topraklardır.
Zonal topraklar: Bulunduğu yerdeki iklim, bitki örtüsü özelliklerinin etkisiyle oluşmuş topraklardır. Oluşumlarında
taşınma ve/veya birikme yani Dış Kuvvetlerin etkisi yoktur. Tarımsal verimleri oluştuğu iklime göre değişir.

Azonal Topraklar: Dış kuvvetlerin aşındırıcı etkisi sonucu taşınarak biriktirilen malzemenin birikim alanında
ayrışmasıyla oluşan topraklardır. Düzenli horizon yapısına sahip olmayan bu topraklar, genellikle mineral ve organik
madde yönünden zengin, tarımsal verimi yüksek topraklardır. Akarsular tarafından taşınan malzemelerle oluşan
alüvyonlu topraklar, rüzgarlar tarafından taşınan malzemelerle oluşan löslü topraklar veya buzullar tarafından
taşınan malzemelerle oluşan morenli topraklar buna örnektir.

6
İntrazonal Topraklar: Bulunduğu yerdeki anakayanın etkisiyle oluşmuş topraklardır. Belirgin bir
tabakalanma(horizonlaşma) görülmeyen; kurumuş göl tabanlarında kil içeriği yüksek halde veya kireçli alanlarda
tuz içeriği yüksek halde ya da bataklık alanlarda oluşan topraklardır. Tarımsal verimleri oldukça düşüktür.

BİTKİ FORMASYONLARI
Bitkiler, tür ve topluluklarının temel özellikleri dikkate alındığında ağaç, çalı ve ot formasyonu olmak üzere üçe
ayrılmaktadır.
Ağaç formasyonu: Yağış ve sıcaklığın elverişli olduğu alanlarda bitkiler ağaç şeklinde gelişir.  Ağaçlar sıcaklık
koşullarına göre geniş yapraklı ve iğne yapraklı olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Yağış azlığı ve yetersizliği, şiddetli
buharlaşma, aşırı soğuk ağaç yetişmesine engel olur.
Çalı Formasyonu: Ömürleri kaç yıl olursa olsun, boyları hiçbir zaman 5 metre yüksekliğe ulaşamayan odunsu
bitkiler çap ve boylarına göre çalı veya ağaççık olarak adlandırılmaktadır. Çalılar çok yıllık odunsu bitkiler olup
ağaçlardan boyunun kısalığı ve uzamayı temin eden bir orta sürgünün olmayışı ile ayrılır. 
Ot Formasyonu: İklim şartlarının ağaç yetişmesine imkân vermediği alanlarda belirli mevsimlerde düşen yağışlarla
veya tamamı toprağın derinlerine sızmayan suya bağlı olarak yetişen ot cinsinden bitkilerin oluşturduğu
topluluktur.

ETKİNLİK-5: “İklim Grafiği Analizi”

GRUP ÇALIŞMASI
Yönerge: Aşağıdaki çalışmada “Zonal toprakların” bulunduğu bölgelere ait iklim grafikleri verilmiştir. Bu bölgelerin
iklim özelliklerini düşünerek aşağıdaki tabloyu doldurunuz. (Bu çalışmada internet araştırma yapabilirsiniz.)
1

İklim Türünün Doğal Bitki Örtüsü Türü

Bitki Örtüsünün Adı Toprağın Adı
Adı Ağaç Çalı Ot
X
Laterit Toprakta Yağış ve Topraktaki Humus
/ Yıkanma Oranı
Ekvatoral Yağmur Ormanları
Ekvatoral kuşak Orman Yok Var Yetersiz Yeterli
Toprağı X X
Minerallerin bulunduğu katman
Tarımsal Verim Alt Üst
Düşük X Yüksek X

7
2

İklim Türünün Doğal Bitki Örtüsü Türü

Bitki Örtüsünün Adı Toprağın Adı
Adı Ağaç Çalı Ot
X
Kahverengi Orman
Toprakta Yağış ve Topraktaki Humus
Toprağı
Yaprak Döken Yıkanma Oranı
Ilıman Okyanus /
Ormanlar yok var yetersiz yeterli
Orta kuşak Orman
Toprağı X X
Minerallerin bulunduğu katman
Tarımsal Verim alt üst
Düşük Yüksek X X

İklim Türünün Doğal Bitki Örtüsü Türü

Bitki Örtüsünün Adı Toprağın Adı
Adı Ağaç Çalı Ot
X
Kestane Renkli Toprakta Yağış Topraktaki Humus
Ilıman Karasal Topraklar ve Yıkanma Oranı
Bozkır
(Step) / yok var yetersiz yeterli
Step Toprağı X X
Minerallerin bulunduğu katman
Tarımsal Verim alt üst
Düşük X Yüksek X

8
4

İklim Türünün Doğal Bitki Örtüsü Türü

Bitki Örtüsünün Adı Toprağın Adı
Adı Ağaç Çalı Ot
X
Toprakta Yağış Topraktaki Humus
Yarı Nemli Çernezyom ve Yıkanma Oranı
Karasal (Sert Çayır /
yok var yetersiz yeterli
Karasal) Kara Topraklar
X X
Minerallerin bulunduğu katman
Tarımsal Verim alt üst
Düşük Yüksek X X

İklim Türünün Doğal Bitki Örtüsü Türü

Bitki Örtüsünün Adı Toprağın Adı
Adı Ağaç Çalı Ot
X
Toprakta Yağış ve Topraktaki Humus
Tundra Toprakları
Tundra (Liken ve Yıkanma Oranı
Tundra İklimi /
yosunsu bitkiler) yok var yetersiz yeterli
Permafrost Toprakları
X X
Minerallerin bulunduğu katman
Tarımsal Verim alt üst
Düşük X Yüksek X

9
ETKİNLİK-6
GRUP ÇALIŞMASI
Yönerge: Aşağıda verilmiş olan özelliklerle toprak adlarını eşleştiriniz.

NO ÖZELLİK TOPRAK ADI NO

Oluşumunda anakaya, iklim ve bitki örtüsünün belirleyici olduğu toprak Alüvyal

1 9
tiplerinin ortak adıdır. Toprakları
Bu topraklar, ekvatoral yağmur ormanlarının altında oluşmaktadır.
Sıcaklık ve yağışın yıl boyunca yüksek olmasından dolayı kimyasal
Moren
2 çözünme fazladır, toprak oluşumu hızlıdır. Gür bir bitki örtüsü bulunduğu 10
Toprakları
hâlde humus oranı azdır. Bunun nedeni yağışlardan dolayı gerçekleşen
yıkanma ve mikroorganizmaların kalıntıları tüketmesidir.
Bu topraklar, orta kuşağın kışın yaprağını döken orman örtüsü altında
3 oluşmaktadır. Toprağın üst kısmı, bitki kalıntılarından dolayı koyu Lös Toprakları 11
renklidir ve humus bakımından zengindir.
Bu topraklar bozkır bitki örtüsü altında yıllık yağış mik- tarının 400 mm ile
Azonal
4 600 mm arasında bulunduğu yerlerde oluşmaktadır. Humus bakımından 8
Topraklar
fakir olan bu topraklar, tahıl tarımına elverişlidir.
Çernozyomlar, karasal iklimde çayır bitki örtüsü altında oluşmaktadır.
Bitki kalıntıları, toprağın organik madde bakımından zengin olmasını
5 Çernozyom 5
sağlamaktadır. Bu nedenle çernozyomlar koyu renklidir ve kara topraklar
olarak adlandırılır. Çernozyomlar, zonal toprakların en verimlisidir.
Tundralar, kutup altı ikliminde görülen topraklardır. Kanada, İskandinav
Yarımadası ve Sibirya’da geniş yer kaplayan bu toprakların kalınlığı azdır.
Toprağın üst kısmı, yılın büyük bir kısmında donmuş hâlde bulunur.
6 Tundra 6
Toprağın alt kısımları ise sürekli donmuş hâldedir. Yaz döneminde
yeşeren cılız otlar, likenler ve kara yosunları altında oluşan bu topraklar
tarıma elverişli değildir.
Belirgin bir tabakalanma görülmeyen tarımsal verimi düşük toprak İntrazonal
7 7
tiplerinin ortak adıdır. Topraklar
Kestane Rengi
8 Taşınmış toprakların ortak adıdır. 4
Bozkır Toprağı
Akarsuların taşıyıp belirli alanlarda biriktirdiği toprakardır. Az eğimli
yerlerde biriktiğinden kalın topraklardır. Alüvyonların horizonları yoktur. Zonal
9 1
Mineral bakımından zengin topraklardır. Bu nedenle verimli Topraklar
topraklardandır.
Buzulların taşıyıp erime bölgesinde biriktirdiği topraklardır. Bu tür
10 topraklara yüksek enlemlerde ve buzul etkisinde kalmış dağlarda Laterit 2
rastlanır.
Rüzgârın taşıyıp belirli alanlarda biriktirdiği topraklardır. İnce unsurlu ve Kahverengi
11 3
gevşek yapılı topraklardır. Orman Toprağı

10
11