COĞRAFYA Beşeri Sistemler: Ekonomik Faaliyetler

Özet

1. Ekonomik Faaliyetlerin Sınıflandırılması

İlk çağlardan günümüze kadar insanlar pek çok ekonomik faaliyet yürütmüşlerdir. Bu
ekonomik faaliyetler insanların yaşam biçimlerine göre değişiklik göstermiştir.
İnsanların yaşam biçimleri ve sürdürdükleri ekonomik faaliyetlere göre bu faaliyetler;
birincil, ikincil, üçüncül, dördüncül ve beşincil ekonomik faaliyetler olarak toplamda
beşe ayrılmıştır.

Birincil Ekonomik Faaliyetler

Birincil ekonomik faaliyetler doğrudan doğal ortamda, doğadan faydalanarak yürütülen
faaliyetlerdir. Tarımsal faaliyetler, hayvancılık, madencilik, balıkçılık, avcılık ve
toplayıcılık gibi faaliyetler birincil ekonomik faaliyetlerdendir.

İkincil Ekonomik Faaliyetler

İkincil ekonomik faaliyetler ham maddenin işlenmesi esasına dayanır. Bu faaliyetlerde
işlenen ham maddeler insanların kullanabileceği hâle dönüştürülür. Ham maddelerin
işlendiği sanayi faaliyetleri ve el sanatları gibi faaliyetler ikincil faaliyetlere örnektir.

Üçüncül Ekonomik Faaliyetler

Üçüncül ekonomik faaliyetler ürünün doğrudan doğadan elde edilmediği, üretim
sürecinde ise fabrika veya atölye gibi mekanlara ihtiyaç duyulmayan ekonomik
faaliyetlerdir. Eğitim, sağlık, bankacılık, ulaşım gibi faaliyetler üçüncül ekonomik
faaliyetlerdendir.

Dördüncül Ekonomik Faaliyetler

Dördüncül ekonomik faaliyetler gelişen Dünya’da bilişim sistemleri üzerinde yürütülen
faaliyetler olarak tanımlanabilir. Bilginin toplanması, yayılması, işlenmesi gibi faaliyetler
dördüncül ekonomik faaliyetler içinde ele alınır.

Beşincil Ekonomik Faaliyetler

Bu faaliyetlerde, dördüncül ekonomik faaliyetlerden elde edilen bilgilere dayanan karar
verme faaliyetleri gerçekleştirilir. Kamuda veya özel sektörde yöneticilik faaliyetleri ve
CEO’lar bu faaliyet grubundadır.

1/5
COĞRAFYA Beşeri Sistemler: Ekonomik Faaliyetler

Özet

Nüfusun ekonomik faaliyet alanlarına dağılımı ülkelerin gelişmişliklerine göre farklılık

gösterir. Gelişmemiş ülkelerde birincil ekonomik faaliyet alanlarında çalışanların daha
fazla olduğu görülür. Gelişmekte olan ülkelerde ise nüfusun yarısına yakını üçüncül
ekonomik faaliyet alanlarında çalışır. Gelişmiş ülkelerde ise nüfusun büyük çoğunluğu
üçüncül faaliyet alanlarında çalışırken çok az bir kısmı birincil faaliyetlerde çalışır.

2. Üretim, Dağıtım ve Tüketim Faaliyetleri

Ekonomik faaliyetler kendi içinde;
 üretim faaliyetleri (mal ve hizmetin sağlanması),
 dağıtım faaliyetleri (mal ve hizmetin tüketiciye ulaştırılması),
 tüketim faaliyetleri (mal ve hizmetin kullanılması)
olmak üzere de üçe ayrılır
Üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetleri; coğrafi konum, yer şekilleri, iklim ve bitki örtüsü,
akarsular ve göller, toprak özellikleri, arazi yapısı gibi doğal koşullardan etkilenebileceği
gibi; teknoloji, sermaye olanakları ve devlet politikaları gibi beşerî faktörlerden de
etkilenebilir.

2/5
COĞRAFYA Beşeri Sistemler: Ekonomik Faaliyetler

Özet

Doğal Koşulların Üretime Etkilerine Örnekler

 Arazinin engebeli yapıda olması tarımsa üretimi sınırlar.
 İklimin çok soğuk veya kurak olması tarımsal üretimi sınırlar.
 Sulama imkânlarının zorluğu tarımsal faaliyetlerin azalmasına neden olur.
 Toprakların verimlilik derecesi üretim miktarını düşürebilir.
 Orman açısından zengin bölgelerde kâğıt ve mobilya gibi orman ürünleirnin
üretimi fazladır.
 Yağışlı ve bulutlu bölgelerde güneş enerjisinden yararlanma oranı düşüktür.
 Çay Türkiye’de yalnızca Karadeniz Bölgesi’nde yetiştirilir.

Doğal Koşulların Tüketime Etkilerine Örnekler

 Soğuk bölgelerde ısınma amaçlı yakıt tüketimi daha fazladır.
 Kurak bölgelerde sulama amaçlı su tüketimi daha fazladır.
 Soğuk bölgelerde kalın giysilerin kullanımı daha fazladır.
 Deniz kıyısında olan yerlerde su ürünlerinin tüketimi daha fazladır.

Dağıtımı Etkileyen Koşullar

Doğal Koşullar
 Yer şekilleri dağıtım faaliyetlerinin daha kolay veya daha zor olmasını sağlar.
 İklim koşulları dağıtım faaliyetlerinin zamanını veya kolaylığını etkiler.
 Deprem ve heyelan gibi afetler dağıtım faaliyetlerini sınırlar.

Beşerî, Ekonomik Koşullar

 Sermaye olanakları
 Teknolojik gelişmeler
 Devlet politikaları

Üretimin Doğal Koşullara Etkilerine Örnekler

 Fosil yakıt kullanımıyla enerji üretimi hava kirliliğinde artış olur.
 Orman ürünleri üretimi için kesilen ağaçlar nedeniyle orman tahribatı artabilir.
 Baraj göllerinin artması nedeniyle biyoçeşitlilikle azalma meydana gelebilir.
 Sanayi üretiminin artması nedeniyle biyoçeşitlilikle azalma meydana gelebilir.

Tüketimin Doğal Koşullara Etkilerine Örnekler

 Fosil yakıt tüketiminin hava kirliliğine neden olur.
 Kâğıt ve mobilya ürünlerinin tüketimin artması orman tahribatının artmasına
neden olur.
 Aşırı su tüketimi su kaynaklarının azalmasına neden olur.
 Doğal kaynakların aşırı kullanımı çevre sorunlarına yol açar.

3/5
COĞRAFYA Beşeri Sistemler: Ekonomik Faaliyetler

Özet

Dağıtımın Doğal Koşullara Etkilerine Örnekler

 Dağıtım faaliyetlerinde kullanmak için yol, köprü ve viyadüklerin yapılması
sonucunda doğal ortamın görüntüsünde değişiklikler olur.
 Dağıtım amacıyla kullanılan motorlu araçların yaydığı gazlar hava kirliliğine
neden olur.
 Ulaşım için açılan kanallar ve tüneller doğal çevreyi değiştirir.
 Akarsulardan ulaşımda faydalanılması amacıyla yataklarının ıslah edilmesi
nedeniyle doğal çevrede değişiklik olur.

3. Doğal Kaynaklar
Doğal kaynaklar;
 yenilenebilir doğal kaynaklar,
 yenilenemeyen doğal kaynaklar
olarak ikiye ayrılır.

Yenilenebilir Doğal Kaynaklar

Yenilenebilir doğal kaynaklar doğada bulunan tükenmeyen veya kontrollü kullanım
sayesinde kendisini yenileyebilen kaynaklardır. Toprak, Güneş, su, bitki örtüsü, hayvan
toplulukları bu kaynaklara örnektir.

Yenilenemeyen Doğal Kaynaklar

Doğada bulunan ve belirli bir miktarı olan kaynaklardır. Bu kaynaklar kullanım
sonucunda azalır ve biterler. Fosil yakıtlar ve madenler yenilenemeyen kaynaklara
örnektir.

4/5
COĞRAFYA Beşeri Sistemler: Ekonomik Faaliyetler

Özet

5/5