Türkü her ne kadar "Savrulup gidiyor ömür dediğin" dese

de, ölümün ardından bir rüzgar savurur insanın

küllerini.

Oğuz Abl vefat etmiş!

Bu beklenmiyordu işte. Çok şey yapmıştı. Koskoca bir
toplumu etkilemişti. Mizah ile kültürümüzü, bizi
birleştirmişti. Ona kızdılar bazıları, 'sulu' dediler.
Bazı danslar böyledir, cesaret ister, büyülü bir yetenek
ister, içtenlik ister. Oğuz Aral milyonları güldürdü, bir türlü
onların yüzünü güldürmeyenlerin karşısında "Gırgır" dansı
yaparak. Bu mizah tarzı Ulke dışına da yayıldı. Bizim
tarzlarımızdan birinde onun da imzası var. Oğuz Abi tarihe
geçti çoktan... Oğuz Abi öldü ... Kendi toplumlarının
tarzlarını yaratanlar ölümsüzdür. Rüzgar, onların eserleri
daha iyi görülsün diye savurur belki de küllerini.

lspanyol dünyası kendi tarzlarından biri olan flamenco'nun

ustası Antonio Gad es'i yitirdi.

Büyük dansçılar böyledir, bütün yükseltilerin üzerinde

dansetmek isterler. Küba'da, Sierra Maestra sıradağları
"üzerinde bir avuç kül savruluyor şu sıra, Antonio Gades'in
külleri. Küba devriminin ölümsüzlüğü düşüncesine adamış
ruhunu büyük dansçı. Ölümünden altı gün önce vasiyet
etmiş; Ben bir öze inandım, o dağların üzerinde, küllerim
arda savrulsun demiş.

Birileri yükseklerde dans edince toplumlar da yükselir.

( içindekiler )

!Urkiye'.de
Necip Fazıl . nektarın
lslamı" var!
100 yaşında
- k s·o· yı eş,,
"kaça_=
·

AMurat 26 nafer
;;>,Yaralı olma 42
aYncalı9ı kpçük
WTunalı ermiş
>-BarıŞ,arak
isken der
ve Coke

Jules
Veme
74 kilrşad
oğuz
 kaçakgündem
2004 Yaşar Navi Hayır ôykU ÖdUlll'rıe Batman­ ilk ödülü kaptı
lı yazar Yavuz Eklncl değer göıtıldü. Ancak ödü· Josi! Emllio Pacheco, Meksikalı şair, dünya­
lü başka biri kazandı.Bu bir şaka değil.Arka­
da ilkler arasına girdi; Uluslararası Pablo

ı
daşımız Yavuz ödülü yönetmeliğini iyi okuma­
NerudaÖdlilU'nün itki ona verildi. l<açak'ırı
mış. Ödül ilan edilmeden bir hafta önce cadde
Yayınları'ndan katıldığı dosya kitap olarak çık­ gündeminde bu ödülU duyurmak var.Ayrı­
ca Pablo Neruda bizim için çok değeri!. Ba­

fl
mıştı. Oysa kitaplaşmamış dosyalar ödüle katı·
lacakmış.Ekinci'nin yarışma dışı kaldığı açık· sının gözünden kaçmış,edebiyatsever!erin

:� � ��� : d!��� �� ������ ��� : ���� ��:

nd .
nd l
u
r
a · a
ı n
1

Ödlllü düzenleyenler çok kızmışlardı herhalde.

r
gözünden kaçsın istemedik. Jose
Pacheco'yu buradan tebrik ediyon.ız.Ken­
Emilio

disiKaçak dostu ilan edilir.

Böyle kızgın jüriler de yarışma dışı bırakılmalı.

Bir yazar doğuyor Alman yayıncıdan lsabetll,karar

Sıkı edebiyat okurları onun ismini iyi bilirler.
Edebiyat dünyası onu tanımıyor ama onu
Ihsan Oktay Anar, lzmirli felsefeci ve yazar.
yakında tanıyacak.FakatKaçak okurlarılil·
Onu biz de seviyoruz. Kaçak seni seviyor Ih­
rnrlar. Yazarlarımızdan çünkü, ilk sayıları­
san Oktay Anar! Kaçak seni tebrik ediyor,
mızdan beri. Esra Tayllk, bir öykü kitabıyla çLinkLi Puslu Kıtalar Atlası. Ammann yayınları
geliyor; Bana Yaktrı Bir Yerlerde. arasından Almanya'da çıkmış.
Esra'nın yığınağı sağlam, iki roman hazırda Türk edebiyatı böyle sıkı yazarlarla evrensel
bekliyor.Cadde yayınları onu heyecanla su­ edebiyat ailesine katılacak. Avrupa yayıncıla·
nacak. Ne zaman mı? Pek yakında, t Ey­ rının yenl konsepti Türk edebiyatı olmalı.
lül'de. Daha çok yazar, daha çok Ihsan Oktay Anar.

Derya Sayın

Sayı:16 ·Ağustos2004/Ayhkyerel50�ll yayındır.

Sahibi: LM BasınYaym Lıd.Şti.adınaTuncayAkgün

Yayın Ylinetmenl: Tun�ay Akgün Yayın O...ışmanı: Adnan Ozer adnanoıer570hoımo;l.<Om Editör' Aslan Ozriemlr aslanoıdemlrO!fl'man.tom.tr
Sorumlu Yazılşlul MDdllrtl: Ayhan Erdoğan Genel Tasanm: Mithat Çınar Grafik Tasarım: Tanzeı Ercanpolat fotot!Wrı Sinan Gliksel
DJzgl: Nurgül Sedef Kıran ODzeltl: Hüseyin Kıran MDessese MOdUrll: AliYavuz Sallf MUdDrll: Cengiz Kocalı 11..tıı Sonııııluııı.ıı Tanju Kine
Abone-Reklam:SevinçSelvl

Tol,o>ı1·192 9ııso·29195�ı(4llat\·f1>C:a>ı2·29•ı,491AIH>nelllıl!lnTtl:o>ı2·2929.ısolı19
Adw.;,firu>•taMahalı,..;,o,,ftl!fdarYok"'iuNo,47E!ey<ıtlu/l>!•nbulllulıı,leManM;ııbo•sıTtl:on2·8s80093(1'1o.}o.tııım=B9tıMerkeı
 Yer Kaçak Yayın'ın terası, gün batmak üzere. Hafif.
ten duyulan müzikle birlikte birer ikişer insanlar do·
luyor terasa. Haliç'in mavi suları, görkemli Topkapı
Sarayı, ufuktaki adalarda yanan ilk ışıklar ve Galata
8
Kulesi,batan güneşin kızıllığıyla karşılıyor onları. ay
önce imam Adnan sokaktaki Leman binasının dersli·
ğinde başlayıp 2,5 aydır da bu terasta devam eden
seminerlerin bitişi kutlanacak. Herkes heyecanlı ama
65kişinin sevinci ayrı,onlar sertifıkalarını alacaklar,
hepsi birer çocuk gibi heyecanlı. Daha önce dersler
boyunca tartışmalar, s dakikada yazılacak öyküler
için terledikleri bu terasta şimdi alkolle ve müziğin
ritmiyle terlemeye geldiler.
8
Evet ay önce,edebiyat aşkı,edebiyatın paylaşıla­
bilir, yayılabilir bir şey olduğu inancıyla çıkıldı yola.
Her zaman okuyucusuyla iç içe olan Kaçak Yayın, Ka·
nat Ahştıranlar'la beraber devam etmek istedi. Ma·
dem edebiyatı seviyorduk,madem her şeye inat yazı·
yorduk ve madem birileri kendi evlerinde yazıp bize
ulaşmaya çabalıyordu, bu paylaşılmalıydı. Gençlere,
yazıyı hayatının merkezi yapmış yenilere el verilmeliy­
di. Riskli bir denemeydi ama değerdi. Her türlü eleş­
tiriye rağmen ilk adımı attık. Akademik bilgi değildi
paylaşacaklarımız, yazı deneyimimizin ta kendisiydi.
Gönüllüce bize destek veren herkes kerıdi adırıa bil­
diği, öğrendiği ne varsa paylaşmaya hazırdı. Kimileri­
ne göre delilikti yapılan ama edebiyatın akıllı işi ol­
duğunu hiç iddia etmedik ki. Onlarca yazı geldi elimi­
ze genç kalemlerden. Edebiyatı seven, onunla ilgili
bir şeyler öğrenmek isteyen o kadar çok kimse vardı
ki, sadece bu bile haklı olduğumuzu ortaya koyuyor·
du.Seçim yapmak zordu,ancak otuz kişiyi seçip baş·
ladık yolumuza.
Seminerin ilk dersi gelip çattığında,hem bizim hem
edebiyatçı adaylarının heyecanı görülmeye değerdi.
ilk sözü söyleyerek başladı her şey ve akıp gitti. Ne
de olsa ortak paydamız belliydi; edebiyat. Haftalar
o
haftaları kovaladı,her hafta aynı saatte aynı yerde
aynı heyecanla toplanıyorduk.Bir monolog gibi değil­
di dersler, herkes fikirlerini paylaşıyor, herkes cümle­
lerini ortaya döküyordu. Yazarlarla gençler arasında
bir köprü olduk. Sıcacık dostluklar kuruldu. Çevresin­
de edebiyatla ilgili insanlar bulamamaktan şikayetçi
olanlar sımsıkı sarıldılar edebiyat dostlarına. Konuşul­
du, gülündü, tartışıldı ve üç ay devrilip gitti. Söz bit·
ti yazı kaldı geriye. Herkes artık kendinden daha
emin,daha inanarak yazıyordu. Paylaştıkça çoğalıyor­
du yazılanlar.
Daha ilk seminerler bitmeden ikincisi çıktı yola. Yi·
ne talep çok yoğundu ve yine birbirinden hevesli otuz
beş kişi aynı heyecanla sınıfı doldurmuştu. üstelik
onlar biraz daha şanslıydı baharın gelişiyle kapalı sı·
nıf yerine teras olmuştu derslikleri. Gözlerini kamaştı­
ran güneş,vapur düdük!eri,martı sesleri arasında ko­
nuşuyorlardı edebiyatı -şimdi mis gibi sucuk kokuları
yayılan kahkahaların yükseldiği bu yerde- Ağızlardan
çıkan her cümleyi kaçırmadan dinliyor, onaylıyor, iti­
raz ediyor ve her an yeni fıkirler üretiyorlardı.lki sa·
atlik dersler yetmez olmuştu, buldukları ilk kafede
sohbetlerine devam ediyorlardı. Artık yazı her yerdey­
di.
Bu eğlence aslında küçük bir rahatlama sadece
yoksa seminercilerin yapacakları daha bitmedi. Koca
bir edebiyat defteri hazırlayacaklar Adnan Özer için.
Şiirlerden, klasik öykülerin yeniden yazımlarına kadar
birçok başlıktan oluşan. Yaz tatili yasak yani bu yola
baş koyanlara. Derse geldikleri ilk günden beri peşle­
rini bırakmadı zaten ödevler. Çocuk olup şaşırın ve
yeniden yazın geçmişi dendi. Ürktüler.Büyümemişler
miydi artık, edebiyat büyük işi değil miydi? içine gi­
rince anladılar ne demek istendiğini. Kimi zaman bir
kıymık öyküsü yazmaları istendi,kimi zaman asansdr.
Sayfalar doldurmaları yetmedi, şimdi bir defter dol­
durmalılar. Kolaya kaçmak yine yasak,defter en az iki
ortalı harita metod olacak. (Bu şartı yeni açıklıyoruz,
eııenceden önce uykusuz kalmasınlar istedik.)
Ama bu gece ödevler düşünülmeyecek. Kısa bir mo­
la çalışmaya. Şimdi eğlence vakti. Daha gün batma­
dan birer ikişer gelenlerle ağır aRır doluyor teras. Tat­
lı bir telaş hakim herkese. Çünkü herkes gece güzel
geçsin diye elinden geleni yapmaya hazır. Ama iki ki­
şinin telaşı ayrı,Adnan Ozer ve Aslan Ozdemlr.Semi­
nerin fikir babaları, dergiye gelen onlarca yazıya sa·
dece birkaç satır cevap yazmaya gönülleri elverme·
yen. Edebiyat dünyasının bireysellikle değil paylaşım·
la, bilgi ve tecrübe aktarımıyla yürüdüğüne inanan.
8
Gençlere inanan.•. aydır harcadıkları emeRin meyve·
sini görmekten keyifliler ama eğlencede de her şey
mükemmel olsun istiyorlar, düzende aksama olmasın
diye gözleri her şeyin üstünde. içlerinden acaba bu
kadar yüksekte toplanmasa mıydık diye geçiriyorlar,
alkol sişede durduğu gibi durmaz,aman bir düşen ol·
masın. özellikle Aslan Özdemir içki masasına uğrama·
maya çalışıyor, artık kendini ne kadar tutabilirse...
Aylarca defter kalemlerle dolan masaların üstünde
simdi şaraplar, biralar,çerezler var. Masiılarda,ayak·
ta her yerde insanlar var. Birbirini hiç tanımayan iki
seminer grubunun öğrencileri, ders verenler, gazete·
ciler, yayın dünyasından insanlar, teman grubu çalı·
şanları, hatta bir sonraki seminere katılmak için şim·
diden heyecanlanan öğenci adayları... Küçük sohbet­
ler başlıyor birbirini tanımayanlar arasında,kısa süre­
de koyu sohbetlere dönüşen. Burası öyle bir yer ki
kimse on dakikadan fazla yabancı kalamıyor diğerine.
Güneşin batışıyla bir duman yayılıyor etrafa. Eyvah
Kaçak yanıyor galiba diye ufak bir telaş yaşansa da
çok geçmeden bunun köşede yanan mangal olduğu
anlaşılıyor. Konuklar aç bırakılmayacak, ama önce
sertifikalar dağıtılacak. Konuklar bir şeyler yemek için
sabırsızlanırken tüm öğrenciler Adnan Özer'in etrahnı
sarıyor. Birçoğu bitirdikleri okullardan aldıkları diplo·
•
malar için bile böyle heyecanlanmamıştı belki de.
ı6'dan 45'e kadar her yaştan "genç",öğrencilere has
bir duyguyla sertifikalarını bekliyor. Resmi olarak ge·
çerli olup olmamasını önemseyen yok hep birlikte
yaptığımız yolculuğun küçük sembolleri bu sertifika­
lar ve biraz da bahanesi hep birlikte olabilmenin. Ve
ilk ismin çağrılmasıyla alkış kopuyor. Her isim okun·
dukça alkışlar, ıslıklar, tezahüratlar. O birkaç saniye­
lik an için her öğrenci gecenin yıldızı oluveriyor. Baş­
ta ders verenler olmak üzere bir çok yazar, yayıncı
ders vermemiş olsalar da aynı inancı paylaşan dost­
lar veriyor sertifikaları...
Ve ne güzel söylüyor Başar Başanr elindeki sertifi­
kayı vermeden önce. Bu seminerlerle ulaşılmak iste­
nen amacın önemini vurguluyor. Ortaya konan eme-
ğin büyüklUğünü, yıllardır içinde bulunduğu edebiyat
camiasında hiç göremediği bir fedakarlığı gördüğünü
söylüyor. Tartışma ortamının böylesi özgürce yaşana­
bildiği nadir yerlerden olduğunu belirtiyor seminerle­
rin.Burada içtenlik var diyor. içtenlik,doğallık ve ne­
şe. Yani edebiyat ortamlarında pek bulunmayan şey­
ler. Ve "hizipçi" olun diye öğüt veriyor seminer gru­
buna, bu hizibi sürdürün. Siz bu dünyanın içinde hi­
zipçi olun. Birbirinin ayağını kaydıranlar, başkasının
düşüşünü kar sayanlar, birlik olmaktan kaçınanlar
arasında hizipçi otun diyor. Şimdi olduğu gibi hep bir­
lik olun diyor, birbirinize inanın diyor, iyiyi doğruyu
güzeli savunun diyor. Yazık ki kötülük öyle bir yayıl­
mış ki, böyle bir hizibe ihtiyaç var..
Sertifikalarını alanların da artık öğrenciliği bırakıp
eğlenceye karışmasıyla ilk anlardaki kokteyl havası
yerini çılgın bir partiye bırakıyor. Açılışı Latin müziği
eşliğinde Adnan Özer yapıyor pistte öRrencisi öz­
tem'le birlikte. Yazıdaki kıvraklığa pistte de sahip ol·
duğunu gösteriyor dosta düşmana. Yavaş yavaş mü·
ziğin ritmi herkesi sarıyor,sohbet aralarında dans hiç
eksik olmuyor. Eğlence artık her yerde. Suat Özkan,
Soner Günday başta olmak üzere Leman çizerleri te·
rasın en nadide köşesinde -mangal başı- bir yandan
komik danslar ediyor, bir yandan da esprileri ardı ar­
dına patlatıyorlar. Birbirlerini bulan yazarlar köşeler­
de çok sıkı sohbe\ere koyulmuş. Yanlarından meraktı
öğrenciler hiç eksik olmuyor, ne öğrenseler kar yan­
larına Öğrencilerin halleri gerçekten görülmeye değer.
Sanki hepsi aylardır bu geceyi beklemiş dağıtmak
için, duydukları her müziğe aynı coşkuyla eşlik edi·
yorlar. Aralarında da onlardan biri gibi eğlenen iki
isim var, Nafer Ermiş ve Hakan Şenocak. Derslerde
başlayan ilişki uzun sohbetlerle sıcak bir dostluğa dö­
rrüşmüş bile. Hasirre Şen de ya\rrız bırakmamış öğ·
rerrcilerini, dans etmeyi tercih etmese de bir köşederr
izliyor.
Bir de burada olamayıp selamı gelenler var.Bir semi­
ner öğrencisi Viyana'daydı geçen hafta. üç gün geçirmiş
Oktay Taftalı'yla. Taftalı'nın da aklı burada,bir kutu pu­
ro göndermiş tüttürüldükçe adı anılsın diye. Ama buna
gerek yok zaten dersi h&la dillerde. Atilla Birkiye selam
göndermiş yazmaya gititiği uzaklardan, gelememekten
hüzünlü. Ömür candaşBodrum'da,yaz soİıuna istediği
ödevler akıllarda. Salih Bolat Ankara'da ama yakında o
da taşınacaklstanbul'a öğrenciler şimdiden sandalyesi­
ni hazır ediyorlar aralarında. Seminerlerde ders veren
yazarlar inci Ara� Bjöm Kem, RUstem Aslan'ın da adla­
rı anılmadan geçilmiyor.
Aniden yağmur başlıyor. lstanbul'un havasına gü­
ven olmaz malum. Dans edenler ilk damlalarda fark
edemiyorlar yağmuru, ama yağmur ısrarlı,hızını gide­
rek artırıyor. Aniden gece,müzik,alkol ve yağmur bir­
birine karışıyor. Ama yağmur yağmış fırtına kopmuş
kimin umurunda. Eğlence daha da bir canlı devam
ediyor. Ne müzik susuyor, ne sohbetler kesiliyor ne
de dansın ritmi düşüyor. Aksine artık bir panayır ye­
rine dönüyor ortalık. Herkes ıslanmaktan keyifli coş­
tukça coşuyor tutabilene aşk olsun.
o
Saatler hızla akıp gitti,artık herkes sırılsıklam ve sar­
hoş. Yavaş yavaş ayrılma vakti ama kimsenirr gidesi
yok.Son biı'bira,son bir sigara diye söz uzadıkça uzu­
yor ama rrafile müzik kısıldı, vedalaşmalar başladı. Her
köşede birileri kucaklaşıyor,Adnan ôzer'e,Aslan özde­
mir'e teşekkürler bitmiyor. Daha gece bitmeden tekrar
ne zamarr buluşulacağına dair konuşmalar yükseliyor.
!rrsanlar azaldıkça koca bir çöp yığını çıkıyor ortaya. Şi­
şeler,izmaritler,kirli tabak bardaklar... Gecenin artıkla­
rı.Sonra yine kollar sıvanacak yeni seminerler için. Hem
lstanbul'da hemlstanbul dışında yeni bu\uşmalar yaşa­
nacak.Bu ilk adımdı,daha ulaşılacak çok insan var. Ve
tabii sonrasında da daha böyle güze!geceler yaşanacak
defalarca,edebiyat ve eğlence hiç eksik olmayacak Ka­
çak Yayın'ın gündeminde.
Kimler Yoktu ki
Radikal'in sanat editörlJ Cem Erciyes,
CNN Türk'ün Kültür Sanat Koordinatörü
öyklJcii Başar Başanr, Vatan Gazatesi
Kitap Eki'nin yöneticisi Kiirşad Oğuz,
Radikal köşe yazan Zeki Coşkun, E Der­
gisi Editörü Zerrin Yllmaz, Doğan Kitap
editörlerinden Deniz Yüce, şair-yazar
Metin Celôl, Karikatürist-oyuncu Hasan
Kaçan, onun oyuncu biraderi Fatih Ka­
çan; Leman çizerlerl Suat Ôzkan, Soner
Günday, Bahadtr Boysal; Seminerlerde
ders verenlerden Hasine Şen, Nafer Er­
miş, Hakan Şenocak, Başar Boşanr da
geceye kattlanlar arasmdaydı
 bambu gibi esnek, nilüfer gibi güzel ve zambak gibi
,��iddet�z zarif olun.
Kendiniz olun, komşunuz gibi

mücade\'e
olmaya çalışmayın
Ruhunuzu sakinleştirin ve her şeyin kaynağı olan,
kötülük ve bencilliğin tüm zerrelerini yıkayıp temizle·
yen pınarı arayın. Eğer komşunuzun iyilik ve kötülük­
lerini ortaya çıkarmakla çok fazla meşgul olursanız,
kendi ruhunuzu ihmal etmiş olacaksınız ve başkaları·
---- --

Aikido olarak bilinen dövüş sanatının yaratıcısı Mo· yargılamak için kullandığınız enerji sizi tüketecek ve
rihei Ueshiba'nın (1883-1969) yazıları zaman zaman yenecektir. Hayat sevginin tezahürüdür, ve bir savaşçı
m

okunmaya değer. Öğretilerinden derlenen bu yazılar, her zaman savaşmaya kışkırtmak yerine barışa teşvik
karşı karşıya gelmek insan doğasının bir parçası olsa etmeye odaklanmalıdır.
da, insanın kendisiyle, komşusuyla ve dünyayla uzlaş­
ması için de kullanılabileceğini gösteriyor. işte kısaltıl· Yeteneklerlnlzl ve erdemlerinizi
mış ve uyarlanmış haliyle onun bazı öğretileri: geliştirin
Kendini geliştirmek isteyenler asla teorilerin ve söz·
Bilgeden ııtrenmek lerin esiri olmamalıdır; kusursuz hareket etmeye çalış·
Çevrenizdeki dünyaya bakın, yapıl­ malıdır ve bunun için şu dört önemli erdemi kullanma·
mış bütün işleri görün, büyüklerini­ lıdır: Cesaret, akıl, sevgi ve dostluk. Bunu yapabilmek
zin size öl!:retmeye çahştıklannı din­ için takip edeceğiniz çeşitli yollar vardır, tıpkı bir da·
leyin ve bütün bunları size bırakılmış ğın zirvesine birçok farklı yoldan ulaşılabileceği gibi.
bir miras olarak kullanın. Çünkü Ancak buradaki zirve sevgidir ve gerçek bir savaşçı ne
gerçek orada, gözlerinizin zaman bir karar vermek zorunda kalsa, bu kelimeyi
önündedir ve her şey -bir tam manasıyla anlamış olduğundan emin olmalıdır.
adam, bir nehir, bir bitki- Bunu yapmak için çok çalışın, ama sezgileriniz size yol
sizin öğretmeniniz olabilir. göstersin; çünkü sezgi her zaman en iyi yolu seçme­
Suyun nasıl özgürce kaya· mizi sağlar.
tarın üzerinden aktığını
görün ve o su gibi olma· Savaşçının yolu
ya çalışın. Her sabah Keskin ve parlak kutsal kıhç her zaman kökündeki
gökyüzünün ve yeıyüzü· kötülüğe saldmr. Eğer bu kıhç demirden olsaydı, saf­
nün giysilerini üzerinize lığı bozulmuş olur ve ilk darbede kırıhrdt. Ama kılıç
giyin, kendinizi sevginin demircinin ellerinde dövülüp çekiçlenerek şekillendiril­
enerjisiyle yıkayın ve di ve çeliğe dönüştürüldü. Bu çelikse! kalite aynı za­
kendinizi tabiat ananın manda kılıcı kullanan erkek ya da kadındadır. Geçmiş·
kalbinde, beşikteymiş gibi ten gelen her darbe aynı zamanda bir ders alma ve
sallanmaya bırakın. gelecekteki tuzaklardan kaçınmayı öğrenme yoludur.
Gerçek yol dört erdemle katedilir. Ve eğer bunu sade·
iç ses dışandan geUr ce fiziksel görünümüyle · beden ile · kısıtlarsanız güç·
Kalbiniz yeşermek için ışığı tün düşürürsünüz, çünkü bedenin yapabilecekleri sı·
görmeyi bekleyen pek çok bere· nırlıdır. Ama ruh evren kadar geniştir ve sevginin bize
ketli tohum taşır. ışığın ruhunuza öğrettilti her şeyi anlayabilir.
girmesine izin verin: Hayatın akışı· Gerçek savaşçı her zaman Uç silahını yanında taşır:
nın size yol göstermesine izin ve· Barış getiren ışıltılı kılıç, akıl ve dostluğun parlak ay­
rin, çevrenizde büyüyen şeylerin nası ve paha biçilmez tanrısal ışık. Bu tanrısal ışık
özelliklerini taklit etmeye çalışın. cennette ya da dünyada değildir. o her birimizin için·
Her zaman bir çam ağacı gibi y�n. dedir.

•
Hangi Yazar?
B�r yazarın gerçek hayatı 11e gerçek kimli8i hakkındaki
_
diışüncelerimizi birçok durumda yine başka blr yazar ta·
rafından kaleme alınmış biyografisi, yazarın kendi haya·
tını a�lattığı otobiyografisi veya kendisiyle yapılan söyle­
şiler üzerine kuruyoruz. Bazen ise, sevdi!!imiz bir yazarla
şahsen tanışıp sohbet etme şansımız da oluyor, ama bu
ka�ılaşma hayal kınklığı da yaratabiliyor, hattaeserlerin­
den bile uzaklaşmamıza neden olabiliyor. Karşımızda
oturan yazar, kitaplannı okurken kafamızda şekillenen
yazardan çok farklıdır çünkü. Peki hangisine güvenmeli·
yiz?
Okurlar ve eleştirmenler yazarın gerçek hayatırıın ne
� ere cede önemli olduğunu saptama konusunda oldukça
�zg.ur_ �ırakılmıştır. Bazılarına göre yazarın gerçek hayatı
ıle ılgıl_ ı bazı ayrıntıların bilinmesi okuma sürecini kısıtla·
�
makt dır. Bu, tabii ki yazann hayatı ile ilgili bilgilerin
meını aydınlatmadıll:ı anlamına gelmiyor, fakat dilin ve·
ya imgelerin içind ��
ömli!ü olan olası anlamların ortaya
çıkmasını engelledıtıni ıfade ediyor.
Bazıları ise yazar merkezli okumanın edebiyat eserinin
lıll:ı olan Amlrl'yi kutlanmaya başlamış. sol görüşü benim·
anlaşılmasındaki yerini vurguluyor. Freud, örnell:in, "Dos·
seyince ise lmamu sözcüll:ünü adından atmıştır. Bu ör·
toyevski ve Baba Katillı�i" başlıklı yazısında Dostoyevs­
neklerden de görüldüğü gibi, yazarın kendisi de, kişlve
k l'nin yapıtlarını yazarın kendi hayatındaki olaylar ışıll:ın­
sanatçı atarak, sancılı bir kimlik arayışı içindedir bazı du·
da irdeliyor, eserlerindeki karakterler ve temalara daya·
rumlarda. Eleştiri kuramları,yazar kimlill:inin çok katman­
narak lse yazarı n sara hastalığına, babasına karşı hlsset·
!
!ili: nefret duygusuna ve homoseksüellik eıı:ilimine işaret
lı bu özellill:ini de aydınlatmaya çalışmıştır.
Wayne C. Booth yazarın farklı kimliklerini sınıflarıdır·
edıyor: Emst Jones da Shakespeare'in Hamlet oyununa
benzer bir yazar-merkezli eleştiri getiriyor. "Jon es 'a glJre
� ��ay alışan kuramcılardan biridir. Kendisi beş tür yazar
kımlıll:ınden söz eder. Yazar, gerçek bir yaşam sürdüren,
eserde buldugumuz Oidipus durumu Shakespeare'in ken­
tüm dill:er insanlar gibi etten ve kemikten oluşan, fiziksel
di ruhsal durumuno ışık tutmaktadır. Shakespeare'in ba·
bir varlıktır, Booth'a göre. Bu anlamda Yazar, ara sıra ya·
basının ı6oı 'de öldügüne ve Hamlet'in de hemen bu ola·
yın ardından yazıldıgına inandıgı için, Janes, yazann baba·
yımcısıyla tartışabilen, kepek sorunu veya aldatılma gibi
her ö1üm1Unün karşılaşabileceği türden problemler yaşa·
sına karşı çowklugunda duydugu hislerin can/andıgı bir
sırada Ham/et'i kaleme oldıgı sonucuna vafır".' yabilen, bazen üzülen, bazen mutlu olan, bazen ise öfke·
lenebilen bir insandır. Manavdan sebze alırken görebile·
Daha sonraki eleştiri akımları ise okuma sürecindeki
ceğimiz bu Var Olan Yazar, zamanla Var Sayılan Yazar'a
ağırlık merkezini yazardan metnin kendisine veya okura
dönüşür. VarSayıtan Yazar, eııen ve kemikten oluşan Ya­
doğru kaydırmaktadır. Paul Ricoeur, örneğin, bir kitabı
zar'dan farklı olarak, eleştirmenlerin ve biyografi yaıar!a­
okumak, onu yazan kişiyi ölü kabul etmek demektir dü·
rının katkılanyla toplumun zihninde yaratılan figürdür.
şüncesini savunuyor. Birçokyapısakılık ötes! kuramcı da
Birçok durumda tutarlı bir kişi değildir bu, çünkü farklı
metnin anlamını yazarın hayatında dell:il, başka metinler·
eleştirmenler, edebiyat tarihçileri ve kuramcılar, Yazar
le kurmuş olduğu ilişkilerde, yani metinlerarasılık özelli­
hakkında farklı düşüncelere sahiptir. Booth'un sınıflandır­
ll:inde anyor.
.
�
P kii bir kitabı yazan kişi ile kitabın üzerindeki yazar
.
ma listesinde bir de Dramatize Edilen Yazar yer alıyor.
�
Bu, an atıcı olarak birinci tekil kişinin seçildili durumlar­
ısmı, bır yazann takma adı ile gerçek kimliği arasındaki
ball:lantı nedir? Gerçek adı MaryAnn Evans olan ünlü in·
� görlilür. (Kuşkusuz sadece deneyimsiz bir okur bir öy­
kü veya romandaki .. ben" ifadesinin yazarın gerçek kim·
giliz romancısı kitaplarını bir erkek adı altında, George
lill:ine denk düştüğüne inanır.) Birçok durumda bu anla­
Eliot olarak yazm ıştır örnell:in. Amerikalı zenci yazar Le
. tıcı Yazar' dan farklıdır, ama Yazar' ın kendi düşünceleri­
Rol Jones ıse müslümanlıll:ı benimseyince adını lmamu
ni ve hayat deneyimlerini de dile getirebilir. örneğin Nat­
Ameer Baraka olarak değiştirmiş, kısa bir süre sonra
tKıniel Hawthorne'un Püriten toplumun değerlerini eleş·
adındaki Arapça Ameer sözcüğü yerine Swahili'de karşı·
tirdill:i KIZll Harf (rhe Scarltt Letter) romanında Yazar ile

•
Dramatize Edilen Yazar' ın sık sık örtüştüğünü görebiliriz.
Fakat edebiyat eseri, Yazar ve Dramatize Edilen Yazar'
la hiçbir bağlantısı olmayan yaratıcı bir kişi de oluştura­ BEŞİR SEVİM
bilir. Bir edebiyat eserinin bütün olarak ima ettili bu ya­
zan Booth Zımni Yazar olarak tanımlıyor. Zımni Yazar
farklı sözcüler aracılıyla seslenebilir okura: Güvenilir, gü­ mOrOr-ı zaman
venillr olmayan, lronik v.s. Yazar ile Zımni Yazar' ın ara­
sındaki mesafe de çok değişkendir. Biyografi niteliğinde­ yavuz'a
ki bir yazıda Aılt Nesin' in aşın cimrililinden söz edil­
mesi birçok okurda şok etkisi yaratabilir, çünkü bu özel· incecik bir gamdan,
lik kitaplarının oluşturdulu Zımni Yazar "Aziz Nesln"e
ters düşmektedir. Anlatıcı ile Zımni Yazar' ın da her za­ en çok acıya kenar süsü
man örtüşmesi beklenemez. Bir Wordsworth şiiri okur­ oluyor gözümüz eski.
ken bize seslenen kişiyi şiirin yazarı olarak düşündüğü­
müz Wordsworth'tan ayırt etmek genelde zor olur. Gulll­ kınk kurşun konduğu dal
�r'in Gezilerf nin yazan Jonathan Swlft'in başka bir ese­ dan! geçiyor kör kurşun;
rinde, "Yoksul Çocukların Ailelerine Ve Dikeye YUk Olmo­ üzülüyor kuş, ağaç eski.
lorını Önleyerek Onlon Topluma Yararlı Hale Getirmek
için Naçizane bir ônerf• başlıklı yazısında durum çok da­
ha farklı. Toplum refahım düşünen bir yurttaşın aızından yalım yalım bir yaz göğü
yazılan bu yapıtta, yoksul aile çocuklarının zenginlerin altında kesmiş yüzümü dudakların
sofrasına yiyecek olarak sunulmasıyla ülkedeki ekonomik sustuğumca aşk... lekeni eski.
durumunun düzeleceği savunulmakta. Acımasız bir ironi­
ye dayanan bu yazı, "naçizane linerlde" bulunan anlatıcı parmaklarım acır boynunu bağışlasam
ile Yazar/Zımni Yazar Swlft arasındaki çellşkiyi ifade eden gecenin neresi uzar, yaklaştıkça
en çarpıcı örneklerdendir. ama çocuğun gözleri kandil eski.
Her Yazar yazma serüveni boyunca yarattııı her eserle
birlikte farklı Zımni Yazarlar yaratmaktadır. Bu Zımni Ya­ hınçla tuttum güzelliğini, siyah
zarlar dizini incelendiğinde beliren ortak yazınsal merke· kestim kimsesiz bileklerimi
ze Booth Kariyer Yazan ismini veriyor. Yazarın bu kimli· bir jileti paylaşamayan eski.
linin ise yapıtlarıyla pek bir ballantısı olmadan elde et­
til!;i ün veya imajdan {Ahmet Altan'ın son dönemlerde el­ zalimdi nisyan dediğinde insan
de ettiği imajı düşünün) ayırt edilmesi gerektiğini de vur­ ktnldım boş bir tabutun önünde
guluyor.ı damarlarında karıncalann gezdiği
Yazar, içinde bu kadar farklı kimlikler barındırabiliyor­
sa veya ona bu kadar farktı kimlikler atfedilebiliyorsa,
onu otorite olarak ka· bir kuş ö1üsüyüm eski.
bul etmek de zorlaşı­
yor kuşkusuz. Onun
kimlilindekl çok kat­
manlılığı kavramak en
temel özelliğine işaret
etmiyor mu aslında?
Yazmak, çağdaş ltal·
yan yazınının başlıca
temsilcilerinden Glor­
gio ManganelU'nin de­
yimiyle "doguşton kU·
çUk hırsızlık/ora ya do
dUzenbaz/ıga egilimli,
oma bUyUk iilçllde suç işleme yllreklill#i olmayan kişinin
dolandırma biçimidir belki de", yazar ise
"hiç kimsenin
degerlendiremeyecegi zihinsel dUzenekler uydurarak al­
datan biri.'"'
• Dev.m edecek •

ı Berna Mor.ın,Edebiyat Kur.ımlaıt ve Ele�tlrl, lstanbul: Cem Ya·

yınevl, 1991,137
1A.e.,138
1WayneC.Booth,Critlc.alUnderstandingThePo-rs andllmlts
of Plurıllsm,Chic.ago: Unlverslty ofChlcago,1979, 268-171
4Glorgio Miınpnelll, OOıyızmın ince Sesi, lstanbul: Yıpı Kredi
Yayınlan,2002,21

•
 Edebiyat, pedagoji ve Batman
Batman Belediye'sinln Konferans salonunda konuşmala
rımızı yapmak üzere izleyiciler karşısında yerimizi aldık. Ar·
kamızdaki bez afişte "Edebiyat ve Eğitim Paneline Hoşgel
diniz" yazıyor. Batmanlı öykücü Yavuz Ekinci heyecanını
yenmiş gibi görünüyor. Gözleri geniş konferans masasının
bir ucuna yığılmış kitabının kapağına dalıyor. "Meyaser'in
Uçuşu" adlı öykü kitabı doğduğu yer ola11 Batman'daki ga­
lasına hazır işte. Yapılan etkinlik aslında bir 'kitap galası,'
panel de, daha bir içerik katılsın diye... Meraklı, sevecen
gözler üzerimizde ...
Bu olayı önemsiyonım,çünkü böyle böyle kültür,edebi·
yat alanındaki aşırı merkezileşme durdurulabilir. 1983 yılın­
da bu yana kafayı taktığım,bizzat kuramlaştırdığım �bağım­
sız kültürel yayıncılık" küreselleşme gerçeği karşısında Tür­
kiye'nin önemli seçeneklerinden. O yıllar merkezileşme yıl­
larıydı ve ben akıntıya karşı çok kürek çektim. Fakat şim­
di... konjoktür de uygun,Anadolu rönesansı başlasın! Bu
rönesansın içeriği nedir? diye sararsanız,söyleyelim:
1- Yerel basın modernleşecek.
(Okunan,güçlü bölge gazeteleri istemez misiniz?!)
2- Bölge yayınevleri kurulacak.
(Entelektüalizmin yaygınlaşmasını,açık toplum edebiyatı
esprisinin tutmasını istemez miyiz?!)
3-Anadolu üniversiteleri kültürel ve sanatsal destek bu·
lacak.
(Öğretimin genel toplum eğitimi ile desteklenmesini .iste·
mez miyiz?!)
4· Kültür-sanat imk.3nları yaygınlaştırılacak.
(Yerel düşüncenin, yerli, modern düşünceye dönüşmesi­
ni istemez miyiz?!)
5- Anadolu'daki geleneksel kurumlar, varlıklar yenilene­
cek.
("Kendi olma" ve �yenileme" bilincimizin kötü bir 'tarih­
çilik' ve battal bir folklorizmin uyuşukluğundan sıyrılmasını
istemez miyiz?!)
Maddeler çoğaltılabilr, ama konumuz bu rönesansın
programı değil, bu program için ciddi çalışmalara ihtiyaç
var. Ben bir işaret çakmak istiyorum,ve haydi! diyorum.
Batman'da olduğumuza göre Kürt modernleşmesinden
söz etmeliyiz; bunu görmek için sosyolog olmaya gerek
yok,her türlü tozun dumanın altından böyle bir olgu görü­
!üyor. Bu modernleşme Anadolu rönesansına destek ola­
cak,karşılıklı hata yapmazsak, olacak!Ardından unutulan iç
Anadolu ve Trakya (evet Trakya,kimse benim memleketi­
min halini sormuyor) ele alınmalı. ..
Biliyorum,bunlar iri iri laflar, ama gecikmiş modernlik so­
run(arını yerli kalarak aşmalı diyorum.
Batman gazeteleri "Batmanlı yazar kentine döndü" diye
yazdılar. On iki ile on dokuz yaş arasını orada geçirmiştim.
Hayır,bu benim için fazlaydı, gurur vericiydi ama fazlaydı.
Gönülden bir hemşehrilik benim durumuma daha uygun
olacak. Babam oraya "şark hizmeti" ne gönderilmişti. Bu
adı konulmamış bir sürgündü. TCDD hareket memuru lsma·
il Özer orada tam ıo yıl hizmet verdi. Tekirdağ'daki varlığı·
mızı kaybettik,benim ve iki kardeşimin eğitimi ona keza.
Ama Batman suçlu değildi bundan. Batman bana cesaret,
verdi,arkadaş verdi,platoni verdi,irnge verdi,bir tLirkü
gırtlağı verdi (o hançereden söylerim). Ben ona birkaç şiir
verebildim. Borcum borç,planım plan,ona en az iki roman
vereceğim.Zaten o zaman da Batmanlı pekçok romancıola
cak. Eleştirmen bile olacak.
Büyük güzel bir ülkede yaşamayı kim istemez?!
 kaçakyazar
ve şiddete
benzeyen şeyler...
"intikam vahşi adalettir" der Fran­
cis Bacan, haksızlığa isyan eder ve
dilzeltilmesini ister. Onun söz ettiği
vahşi adalet şudur: Yasaların adale­
ti hakkaniyetiyle dağıtmadığı za­
manlar, adaleti kendimiz sağlama­
ya çalışırız...
Günah ve şiddet denilince aklıma Edgar Allan Poe
gelir. Poe şair olmaktan öte modern kent hikayecisi
kimliğiyle Amerika'nın görünmeyen yüzünü kendi pen­
ceresinden anlatmaya çalıştı. Şiddet ve çılgınlık onun
için vazgeçilmez bir kurgu oldu her zaman. Onun yaz­
dıklarını okurken zevk almamak elde değil, ama 'teh­
likeli' olduğunu da belirtmek gerekir. Poe'nun düşün­
celerinin tehlikeli, 'suç' olduğunu ya da düşüncenin
tehlikeli olduğunu ben savunmuyorum elbetteki, Dan­
te düşüncenin de bir tür suç olduğuna ve tehlikeli ol­
duğuna atıfta bulunuyor. Dante, cehennemin tüm dü­
zeylerinde iki temel günah olduğunu belirtir. Biri şid­
det "forza", diğerini sahtekarlık "farda" diye adlandı­
rır. Dante'ye göre şiddet suçluları cehennemin en di­
binde değiller, cehennemin en dibinde zihinsel suçlu­
lar bulunmakta. Zihinsel suçların, fiziki suçlardan da­
ha kötü olduğuna işaret eder Dante. Dahası Federico
Garda lorca, yaşamın; hissedenler için trajedi, düşü­
nenler için komedi olduğunu söyler. Yunanların tiyat­
royu temsil eden simgeleri trajedi ve komedi maske­
metinaksoy
tarını yazar ve Kürt sorununa da bu açıdan bakardım.
Yani mıjik bir bakış açısıyla olaya bakardım, diğer bir
deyişle gücün yarattığı şiddet açısından olaya bakar­
dım. Kürtlerin korumak zorunda oldukları kültürlerini,
neden geliştiremediklerini, kendi dillerinde neden ko­
nuşup yazamadıklarını, çocuklarına neden daha iyi bir
eğitim veremediklerini, neden birbirlerini öldürdükleri­
ni, neden uzun yıllar süren kan davalarının hala sür­
mekte olduğunu yazardım. Dahası şiddetten başka se­
çenekleri olmayan toplumların psikolojisini, şiddet
içinde büyüyen çocukların sonraki yaşamlarında ölü­
me, ö!dürmeye ne kadar meyilli olduklarını araştırır,
Kürt sorununa da bu açıdan bakardım. Ve şiddetten
uzak durmaları için öncelikle Kürtlere öğüt vermezdim,
bu şiddetin yaratıcılarına alternatif çözümler sunardım.
Şayet Edgar Allan Poe'nun gözünden olaya bakar­
sak şiddet bir kurgudur, Poe: "Ve çok çılgınlık ve daha
fazla günah ve dehşet, işte kurgunun ruhu" der. Eğer
bir şiddet kurgusu yapılacaksa -ki bu türden kurgula­
rı düşünce adamları yaratır- Poe'nun olmazsa olmaz
seçeneklerini kullanmakta yarar var. Durduk yere bir
insan sevgilisini öldürüp mahzenin duvarının içine
gömmez ya da durduk yere bir insan yaşlı birini öldü­
rüp oturduğu sandalyenin altına gömmez. Şiddetle
yoğrulmayan bir insan şiddete başvurabileceğini san­
mıyorum. Bu biraz da Dante'nin "forza" terimine ben­
ziyor, şiddete başvuranlar cehenneminin en dibinde
değiller. Onları yaratanlar cehennemin en dibindeler.
Ve günah •••
Francls Bacon, "intikam vahşi adalettir" diyor. Hak­
sızlığa isyan eder ve düzeltilmesini ister Bacon. Aslın­
da Bacon'un söz ettiği vahşi adalet şudur: Yasaların
adaleti hakkaniyetiyle dağıtmadığı zamanlar, adaleti
kendimiz sağlamaya çahşırız. Bacon'u adeta doğrula­
yan Kutsal kitaptaki "Göze göz, dişe diş, ele el, aya{Ja
ayokn sözüne karşılık, lsa nın: "Biri sa!] ayaiJını vurur­
'

leri de aynı fikri destekler. Kaşlarını çatan maske tra­

sa, ona öteki ayafjını çevir; ve biri sana dava açıp palto­

jedi, gücü ifade eder. Gülen maske komedi, sahtekar­

n u isterse ona ceketini de ver; ve biri seni bir mil yürü­
Galiba günahtan
lığı ifade eder.
meye zorlarsa, onunla iki mil yürü . "
ve vahşi adaletten uzak durmak için lsa'nın sözüne
katılmaktan başka çare yok gibi.
Ve şidde�... Peki, Kürtler vahşi adalet aradı, intikam almak iste-
Radikal gazetesinin Temmuz zoo4 tarihli haftalık di ve şiddete başvurdular diyelim, o zaman ötekiler de
eki IKl'de ôrtadoğu Teknik Üniversitesi Araştırma Gö- düşünce günahı işledi, inan Rüma gibi, hatta yıllardır
ıı

revlisi inan Rüma imzasını taşıyan "Türkiyeli Kürtler" bu günah işleniyor. Yüzlerce araştırmacı, yüzlerce kö-
başlıklı bir yazı yayınlandı. İnan Rllma Türkiyeli Kürt- şe yazarı, yüzlerce gazeteci, yüzlerce yazar durmaksı-
lerden şiddetten uzak durmaları durumunda kendileri- zın düşünce günahı işliyor. Ve onlar cehennemin en
nin yararına olacağını söylemekle kalmayıp, Iraklı dibinde yanacaklar, en azından Dante öyle diyor ve
Kürtlerin de pervasızca davrandıklarını ve bu durumun ben de Dante'ye bu noktada katılıyorum. Şiddeti Kürt-
da Kürt sorununa yeni bir boyut kazandırdığını belirt- ler yaratmadı, bir tek şiddete başvuran Kürtler değil.
mekte. Yazının ana amacı Kürtlerin şiddetten uzak Şiddetten uzak durması gereken de sadece Kürtler de-
durmaları için öğüt niteliğini taşımakta. Yani bir tür ğil.
1 düşünce. Şayet ben inan Rüma'nın yerine Kürtlerle il- Garda Lorca'nın dediği gibi hayatı hissetmeyi öğren-
gili bir yazı yazma ihtiyacı duysaydım, insanların ne- mek zorundayız trajediyi görmek zorundayız, komedi
deo ş;ddete bul''"""''"· oedeo ş;ddete b'ş vucduk· 4D moskeled ""P ;k; yü,lülükteo mgeçmet;y;,_
 ismet özel, ilk "dönüşüm"ünü zannedildigi gibi
1975 yılında, o güne kadar tutkulu bir savunucusu ol·
dugu soldan kopup lslami camianın içine girerek yap­
madı. Çok daha eskilere, çocukluk yıllarına ilişkin blr
macerası var. O yıllarda, mahalledeki arkadaşlarının
çogunlugu gibi ismet özel de Galatasaraylı'dır. Demek
ki isyankar ruhu daha çocuklugunda kendini belli et-
Fotograflar: Eren Aytug
•
meye başlamış ki, bir gün canına tak eder. "Herkes
Galatasarayh'ysa ben Fenerbahçeli olurum" deyip es·
ki takımını bırakır. Ve bu kararını sokakta üç teker­
lekli bisikletine binen bir arkadaşına açıklar: "Ben Fe­
nerbahçeli oldum." Arkadaşı, hiç beklemediği bir ce­
vap vererek özel'in bir daha takım tutmamasına, hat·
ta ilerki yıllarda "insan neden birilerine göstermek
 KaçakSöyleşi Kü'l<'d Oğuz
e
A

rin lslamı'' var!

ra gelen iki kitap: "Henry Sen Neden Buradasın 1 ve il." Bir otobiyografi ve daha
da önemlisi "İsmet Özel'in vedası" niteliğindeki bu kitaptan mutlaka okuyun. Siıe
ön bilgi olması için ilk bölümü 14 Temmuz tarihli Vatan Kitap'ın ikinci sayısında yer
alan "son.. İsmet Özel söyleşisinin devamını sunuyoruz...

için top peşinde koşar" fikrine kapılmasına yol aça­ 2001'den bu yana da Bilgi Oniversitesi'nde şiir üzeri­
caktır: "Dönek!" ne dersler veriyor.
Özel, çocukluk yıllarında yaşadığı bu tedirginliğe özel, kendi dünya görüşünü otobiyografik bir anla­
rağmen 6o yıllık hayatının her diliminde "bildiğini söy­ tımla ilk kez "Watdo Sen Neden Burada Oeğilsin"le or·
leyen" adam olarak çıktı karşımıza ve gerçekten de taya dökmüştü. Ralph Waldo Emerson'la Henry David
"sadık" okurları, taraftarları oldu. ı975 öncesinde mi­ Thoreau arasında geçen diyaloğu bilirsiniz. Thoreau,
litanlık derecesinde "sol"u savunup etrafını da "dev­ 185o'lerde yaşamış bir anarşistti. Hiçbir mesleğin kah­
rim" yolunda cesaretlendirirken "başkalarının" kendi­ bına girmeyen, evlenmeyen, yalnız yaşayan, oy kullan­
si kadar heyecanlı olmadığını görüp saf değiştirdi. Ye· mayan, kiliseye gitmeyen, silah sıkmavan, dev!ete ver­
ni camiası lslamcılar da çok geçmeden onu "bagrına gi vermeyi reddeden Thoreau, 1846'da bu yüzden
bastı" ve hatta yavaş yavaş "bilge kişi" konumuna hapse düştü. Yakın arkadaşı Ralph Waldo Emerson
yükseltti. 28 yıl lslamcı çevreyle haşır neşir otan Özel, onu hapiste gördüğünde şaşırıp, "Henry, Sen Neden
son yıllarda Türkiye'nin farklı kentlerinde düzenlediği Buradasın" demişti. Henry'nin cevabı o yıllarda Özel'in
toplantılara futbol stadı kalabalığı çekti. Ama bir yan­ kendine dair anlatmak istediklerini özetliyordu: "Wal·
dan da ls1ami kesimi "içten" eleştirmeye başlamış, do, Sen Neden Burada Değilsin?"
içinde bulunduğu camianın büyük kısmının gerçek Is­ işte, 2004 Martı'nda çıkan "Henry Sen Neden Bura­
lamı değil, "sahte bir dünyayı" yaşadıklarını söyler ol­ dasın"m ilk kitabında ismet özel bir kez daha düşün­
muştu. Nihayet, geçen yıl tam bu dönemde Milli Gaze­ celerini yaşamından kesitlerle anlattı. Geçen ay yayım­
te'de yazdığı "Bir Zamanlar Bir ismet özel Vardı" ya­ lanan ikinci kitapla da bu çabasına bir nokta koydu.
zısıyla lslami camiayla bağlarım fiili olarak kopardı. Aslında, medyada yankı bulmayan bu iki kitapta haya­
Kendi tabiriyle, altmış yıllık ömrünün ilk yarısı sona tına, fikirlerine ve neyi nasıl gördüğüne ilişkin çok şey
erene kadar sosyalistlerle (Komünistlerle) merhabalaş­ söylüyordu özel. Bu söyleşi, size birazcık bunlardan
mış, ikinci yan süresince de Müslümanlarla Ostamcılar­ bahsetmek için yapılmıştır...
la) selamlaşmış biri olarak ismet Özel, en çok şiirleriy­
le kendini sevdirdi. ı963 yılında dergilerde yayımla­
maya başladığı ilk şiirlerini 1966'da "GeC'eleyin Bir Ko­
şu" adlı ilk kitabında topladı; ikinci şiir kitabı "Evet. Hıyıtınııdı tllrden bir fıydı ıattıdınıı mı?
isyan" (1969) büyük yankı uyandırdı. 197o'te Ataol Sağladım tabii. Kendi düzeyimi farkettim.
Behramoğlu'yla Halkın Dostları dergisini çıkardılar. YUkselttfnlı mi ıynı zamandı?
Özel'in lslami camiaya girdikten sonra çıkardığı ilk şi­ Bu, çabayla olacak bir şev değil. Seçmeyle olacak bir
ir kitabı ise "Cinayetler Kitabı" oldu. Şiirlerinin hala şey. Uğraşıp didinip sanatın iyi alanlarına kavuşulmaz.
sol ve laik kesimin yayın organlarında yer buluyor ol­ Sadece bayağılıktan sakınmayı ilke edinip bu ilkeye sa­
ması, onun şiirinin gücünü gösteriyordu. Dördüncü şi­ dık kalmak noktasında bir iş düşüyor olabilir insanın
ir kitabı "Celladıma Gülümserken"de (1984) iyice ol· üzerine; onun dışında, bütün dünya toplumlan ve bü·
gunlaşan Özel, şiirlerini topladığı "Erbain"le (1987) tiln zamanlar için şöyle bir ölçil getirilebilir: Eğer insan
her kesim tarafından ayakta alkışlandı. 1993 Temmu· kendisine sanatın dışında bir şev vermesini bekleyerek
zu'ndaki Sivas Katliamı'ndan sonra söylediği "Ne va· sanat işine girişirse, o başından bozulmuş sayılır.
ni, Sivas semalarında Sırp uçakları mı uçsaydı" sözle­ TOrklye'd• $imdi nnıt ne için yıpıhyor sizce?
ri büyük tepki alsa da 1999'da yayımladığı "Bir Yusuf Türkiye'de şiir ve romana ilişkin bir medyum, bir or­
Masalı"yla ona küsenlerle tekrar barıştı. Hacettepe tam, bir çevre, bir alan yok. Tam tersine piyasa dedi­
Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı mezunu özel, ğimiz, bazılarının serbest piyasa dediği, bazılarının hür

•
teşebbUs dediği ilişkiler ağıyla be­
lirleniyor sanat. Garip bir şekilde
insanlar kendi hayatlarına ilişkin
bir açılımı temin etmek gayesiyle
değil, tam tersine. bir şeyden geri
kalmamak, bir şeyden mahrum kal­
mamak için okur durumdalar Türki­
ye'de.
Romanı da mı kasdediyorsunuz?
Tabii. Bütün edebiyatı -gibi görü­
nen şeyi. Günümüzde artık roman
yaz m a n ı n teknikleri de geliştirildi.
Bu öyle meçhul bir şey değil. Nasıl
kitle iletişim araçları bir malzeme
üretiyorsa, öbür alanda da buna
benzer bir iş yapılıyor.
Kitap yazmanın formlllleri mi var
demek istiyorsunuz?
Sadece formülleri yok, aynı za­
manda mecburiyetleri de var. Me­
sela terörizm t a n ı m ı n ı kimden a l ı ­
yoruz? Terörizm b a ş k a alanlarda
hakimiyeti olan bir güç tarafından
ideolojik anlamda üretilmiş bir ta­
nıma sahip. Yani Amerikan kurulu
düzeninin terörizm t a n ı m ı yalnız
geçerli değil, aynı zamanda aksi
konusunda yasaklar işleyen bir şey.
Bir '"terfirizm terörizmi" var yani.
Evet. Dolayısıyla bugün okunur
bir yazar olmak oldukça rahatsız
edici ve temiz olmayan bir şey. Bu­
na kendini de dahil ediyor musun
diye sorarsan şöyle bir nokta ile
kendimi temize çıkarmaya çalışabi-
lirim: Benim sadece ısrarlı okuyu­
cularım var. 1980 y ı l ı n d a "Şiir Oku­
ma Kıtavuzu"nu yayı mladığım za­
man Türk basınında, edebiyat der­
gilerinde, edebiyat eklerinde, hiçbi­
rinde t ı k yoktu. H i ç kimse böyle bir
kita b ı n yayı mlandığından söz etme­
d i . Ama ben gayet iyi biliyorum ki,
en azından b u n u satıştan anlamak
mümkün, şakır şakır okundu, çatır
çatır okundu, satır satır okundu.
Yani yeni bir şey değil.
Kaç sattı şimdiye kadar?
Bilmiyorum.
ilgilenmiyor musunuz?
Hayır. Ama geçenlerde Şule Ya­
yınları'na sordum, "Siz dedim, ye­
dinci baskı yapmışsınız, b u başın­
dan beri yedinci baskı m ı , yoksa si­
zin· yayınevinizdeki mi?" Bizimkinde
dediler.
Hangi kitap?
"Faydasız Yazılar." Sadece Şule
Yayı nları'nda yedi baskı yapmış.
"ÇAl;DAS
TORK ŞilRİ YOK"
Son okuduğunuz roman nedir?
Demek aradan çok geçmiş ki, öy­
le bir şey hatırlamıyorum. Bir de
şunu vurgulayım. lnternet çok vak­
timi alan bir şey haline geldi. Çok
geniş bir kaynak. Çok güzel bir ta-
•
nım var, lnternet bir şey arayıp
başka bir şey b u l d uğunuz yerdir di­
yorlar. O çok başıma geliyor. Beni
meşgul ediyor.
Manipote de ediyor ama•.•
Tam tersine, ben o n u manipüte
ediyorum, çünkü merak ettiğim bir­
çok konuda beni ikna eden bir ce­
vapla karşılaşmasam bile, başkala-
rının o konuda kafaları n ı n nasıl ça­
lıştığı n ı öğrenmek bakı m ı n d a n ba­
na çok faydası oluyor.
Ne zamandan beri kullanıyorsu­
nuz?
Yoğun olarak üç senedir.
Görüşmeye başlamadan önce
'"Çağdaş TDrk şiiri yok"' demiştiniz?
Ne zaman bitti? Bilgi Ontversite­
si'ndeki derslerinizde en son kim­
den bahsediyorsunuz?
En son ikinci Yeni'den ve onların
yaşadığı maceradan. Çünkü ikinci
Yeni şairleri bir a k ı m olarak yaşa­
madı lar. Her biri sonradan kendi
isimleri çerçevesinde şiir kurdu.
Görüş değiştirseler bile şiirleri bir
şey kaybetmedi. Bunlar ciddi şey­
ler. Çünkü Türkiye'de Tanzimat'tan
bugüne kadar toplumun meselesiy­
le şiirin parlayışı arası nda doğru
orantı vardır. Garip akımı belli bir
dönemin adeta ihtiyacına cevap
vermek için doğmuştur. Aynı şey
ikinci Yeni için de söylenebilir, Beş
Hececiler için de . . .
Şimdi toplum şiire ihtiyaç mı duymuyor?
Ş i m d i Türkiye'nin toplum olarak varlığı tartışma ko­
nusu. B i r Türk toplumu var mı? Hatta Türk m i lleti var
mı?
.. Henry Sen Neden Buradasın ll"'de bu meseleye tak·
mış gibisiniz. Albert Sorel'in ..Türk milleti diye bir şey
yoktur"" lafına atıfta bulunuyorsunuz. Gerçekten yok
mu? Hemen ardından da "Türkiye feraha çıkmadıkça
dünya da çıkmayacak" diyorsunuz.
Eğer dünya bir siste m i n baskısı altı ndaysa, d ü nyada
bir hegemonya ilişkisi varsa bu hegemonya ilişkisinin
bir yerden etkisiz b ı rakı lması lazım. B u sosyalizm yo­
luyla olabilecek bir şey değil. Bunu hem reel sosyalizm
ispat etti, hem de hegemonya kurulmasına sebep olan
z i h n iyetle hegemonyayı reddeden z i h n iyet aynı kay­
naklara başvuruyorlar. Halbuki bugün globalleşme adı
altında bütün d ü nyayı etkisi altında bırakan hegemon­
ya i l işkilerine en son eklemlenmiş ülke Türkiye. Dola­
yısıyla Türkiye'nin hegemonya kurmuş toplumun refe­
ranslarına ihtiyaç duymadan geliştirebileceği bir top­
lum modeli var. Eğer böyle b i r şey isteniyorsa buna ra­
hatlıkla ulaşılabilir. Ama istenmediği için ulaşı lamıyor,
o ayrı konu. Türkiye'de biz kendimiz için bir çare bu­
lalım ki bu çare d ü nyadaki hegemonya ilişkisinin d u r­
duğu yer anlamına gelsi n. Bu sağlandığı takdirde d ü n ­
ya en azından hegemonyanın yürürllikte o l m a d ı ğ ı bir
alanı ta n ı m ı ş olacak. Bu da o sistemin s o n u demektir.
"BU ÜLKEDE İZİNSİZ
BAŞBAKAN OLAMAZSIN"
Aynı kitapta Tllrkler'in b ü y ü k bir kısmını ahmak, hat­
ta aptal olmakla suçluyorsunuz.
Salak ... Ben Türk dediğim zaman ırki bir birimi işa­
ret etmiyorum, doğrudan doğruya dini bir anlam yük­
lüyorum. Onun için soruyo rum; Türk müsün gavur mu­
sun? Buna kendisi cevap verecek. Eğer Türküm diyor­
sa o zaman Müslliman olduğunu a n lıyorum. Türküm
ama Müslüman değilim diyorsa o adamı gözlem altına
almak lazım.
Bir yandan da, TOı1der'ln toplum oluşturduğu yerlerde
muhafazakir kesJm hiçbir çağda doğmadı diyorsunuz.
Şimdi bizim değerlendirmelerimizi genellikle Avrupa­
lılar önceden şartla n d ı rmışlardır. Onun için kim oldu­
ğumuz konusu Avru pa'dan öğrenilmiş b i r şey. Biz ken­
d i kendimize, biz kimiz diye sormamışız. Kim olduğu­
muz söylenmiş ve biz de b u n u kabullenmişiz. Yani ne­
yin bilineceği n i birileri önceden tespit ediyor. Dolayı­
sıyla biz iki farklı şey bilsek bile bize ot biçmenin bi­
linmesi gereken şey olduğunu söylüyorlar. Ama birimiz
otu orakla, birimiz tırpanla biçiyor. Benim söylediğim
pekl'l:la kendimizin neyin bilin meye değer olduğunu
keşfedebileceğimizdir. Bu ihtiyacı duymak iyi bir şey·
dir, bunu söylemek istiyorum. Ama insanlar hayır, bu
ihtiyacı duymak iyi bir şey değildir, herkes gibi yaşa-
•
yalım diyorlar. ..
Bu Fransızlar ya da Almanlar için de geçerli olamaz
mı?
Hayır. Onların ne ve kim olduklarını belirleyen b i r
b a ş k a unsur var işin i ç i n d e . Mesela Fransız mi lleti n i n
o l m a s ı için ticaret kapitalizminin o ü l k e d e gelişmiş o l ­
m a s ı gerekti. Fransız Akademisi 17. yüzyılda, 14. L u i s
zaman ında k u r u l d u . Y a n i Fransızca'nın n a s ı l b i r dil o l a ­
c a ğ ı n a Akademi karar v e r d i ta o z a m a n . Her toplumun
kendine mahsus hem oluşum süreci var hem de hızlan­
d ı rıcısı. Türkiye'de ise yakın geçmiş dediğimiz şey par­
çalanan bir imparatorluk. Başka bir şey yok. Biz Türk
m i lleti olarak Avrupa'da doğmuş milletlerden birisi de­
ğiliz. Bizim varlığımıza kapitalizm maya temin etmedi.
Halbuki Avrupa'daki toplulukların hepsinin mayasında
kapitalizm var. Millet eşittir kapitalizm. Bizim Türklüğü­
müz Türkiye'de oluşmuş bir şeydir. Türkiye Türkler'i
oluşturmuştur, Türkler Türkiye'yi oluşturmuştur.
Anadolu'da mı TOrkiye'de mi?
Türkiye d ü nyada b i r tane. Başşehri de b u rası.
Ne kadar genişletiyorsunuz bunun sınırlarını?
Misak-ı Milli s ı n ı rları tabii. Misak-ı Milli'nin Ali Rıza
Paşa h ü k ümeti tarafı n d a n ilan edildiğini bu kitapta
yaz d ı m . Yani Misak-ı Milli son Osmanlı meclisi n i n ilan
ettiği bir şeydir. Ve b u Misak-ı Milli'nin içinde de bu­
günkü I rak topraklan da vardır. Yani şu a n d a Misak-ı
Milli mantalltesine dönersek, ABD müttefikleriyle bera­
ber Türkiye'yi işgal etmiştir. Bunu Genelkurmay da bi­
liyor.
Yani biz de asker gönderseydik kendimiz işgal etmiş
olacaktık.
Oluyor biliyorsunuz, akrep de kendini sokabiliyor.
Asıl farkedilmesi gereken şey, Türkiye'de ciddi bir şe­
kilde kılcallara kadar işlemiş bir denetim mekanizması
olduğu. O işliyor. Fakat o denetim mekanizması acaba
Türkiye'yi b i r basamak yukarı çıkarmak isteyen insan­
ların emrinde mi, en önemli nokta o . Mesela ben Cu­
ma Mektupları'ndan birinde "Kürt realites i n i niçin red­
detmeliyiz" diye b i r yazı yazd ı m . S ü leyman Demirel 1 2
Eylül'den s o n r a siyasi hayata d ö n e b i l m e k için bu c ü m ­
l e y i sarfetti: K ü r t realitesini kabul ediyorum. Yani d ü n ­
y a d a k i b ü y ü k güçlerden siyaset y a p m a k için birileri n i n
i z i n a l m a s ı gerekiyor ve bu iznin de şartlan v a r . Y a n i
sen K ü r t realitesini reddet, s o n ra Türkiye'de Başbakan
ol, bu mümkün değil. B u n u söylediler ama, o da paşa
paşa kabul etti ve Başbakan oldu. Hatta Cumh urbaş­
kanı oldu. Böyle b i r şey var. Sen bugün hem AB'ye
Türkiye'nin girmesi aleyhtarı ol, hem de Başbakan ol.
Bu mümkün değil.
Bunların biri de ılımlı lstam'ı savunmak mı?
Onu zaten ılıştırdı lar. Onlar, biz ı h m h lslamı savu nu­
yoruz demiyorlar, bakıyorlar, ı l ı k b u zaten diyorlar. Biz
lslam'ı savunuyoruz diyorlar.
Onlar dediğiniz?
AKP. Biz bu kadar Müslümanız diyorlar.
iyi bir Müslüman olmanın kıstası ne sizce?
 Ne olursa olsun Müslüman ya da şeftali, bir şeyin
iyisi demek aslına sadık olant demek değil mi? Mese­
la nektarine iyi bir şeftali diyebilir misiniz? Yani Türki·
ye'de nektarin lslamı var.
Bu solcular için de geçerli mi?
Herkes için geçerli. Dediğim gibi, şeftali için geçerli
olduktan sonra...
George Bush, NATO Zirvesi için lstanbul'a geldiğin­
de, Tllr1dye'nin lslam ülkelerine örnek olduğunu söyle­
di; Ortaköy'deki camiyi, sinagogu, kiliseyi gösterip
"medeniyetler burada buluşuyor, Dogu Batı zaten
kôprüyle birleşiyor" dedi. Ardından da MTann Türki·
•
ye'yi korusun ve ABD'yi korumaya devam etsin" deyip
"Boğaz konuşması"m bitirdi.
Biz zaten God bless Amerika" diyorduk, Allah onu
devam ettirsin diyor. "Tanrı Türkiye'yi koiusun dedik
..
de, Amerika'yı bırakıp Türkiye'yi korusun demiyoruz"
diyor.
Sizce Bush neden lstanbul üzerinde bu kadar duru·
yor? Hatb bir ara da Ortıan Pamuk'un .. lstanbut en lyf
kllprGden görilnGr.• !' dlmleslne de atıfta bulundu ...
George Waller Bush'un IQ'su tartışma konusu bili­
yorsun. Ama lstanbul diye bir mesele dünyada var. Bu
mesele bugünün meselesi değil. L Dünya Savaşı önce·
sinde, yani savaş bitmeden Rusya'da ihtilill çıkmasay·
dı lstanbul Rusya'nın bir şehri olacaktı. Bunda zaten
iki taraf anlaşmıştı. Rusya'da ihtitill çıkmasaydı Rusya
kazanan tarafta olacaktı. Kaybetseydi bile lstanbul'u
Ruslar'm alma ihtimali vardı. Ve Lozan'da da Boğazlar
meselesinin muallakta bırakıldığını biliyorsunuz. Bu·
•
gün lstanbul fethedilmiş bir şehir midir, yoksa başka
bir şey midir? Bu mesele gündem dışı tutularak fstan·
bul konuşulmak isteniyor. lstanbul diye bir şehir 1453
yılından itibaren bir karaktere sahip midir, yoksa ta Bi­
zans'tan da eski olan şehirden mi bahsediyoruz?
Onemli olan bu. Yani lstanbul'un kllprüden iyi görün­
düğü bir martaval. Çünkü lstanbul değil buralar. lstan·
bul Suriçi'dir. Hatta söylendiğine gllre Bili Clinton,
Tansu Çitler'in eline Suriçi'nin ikametten arındırılması
projesini dosya olarak vermiş. Neyse, insanlar Üskü·
dar'a giderken lstanbul'da olduklarını düşünmezlerdi.
Salt Faik der ki, "Üsküdar fstanbu/'a Diyarbakır kadar
uzaktır. " Ben biliyorum, Kadıköylüler lstanbul'a gidi·
yorum, lstanbul'dan geliyorum diye konuşurtar. Kadı·
köylüler kendilerini lstanbultu saymazlar.' Dolayısıyla
her şeyi anlaşılmaz kıldıktan sonra en parlak lafı söv·
!emek pek akıl kiirı değil. Çok önemli bir şey. Benim
çevirdiğim kitaplardan birinde diyor ki adam. "Türkler
fstanbu/'u alır almaz her yükseltiye bir cami yaparak
şehrin her şeyini degiştirdi/er. " Once Fatih Camii yapı·
lıyor ama ondan sonra yedi tepeyle sınırlı olmayacak
bir şekilde her yükseltiye bir cami yapılıyor. 1453 yılın·
dan sonra kubbe ve minare çizdiğin zaman, işte lstan·
bul diyorsun. istersen Latin Amerika'da, Maleıya'da
sor, işte lstanbul diyor. Bu çok önemli bir şey. lstan·
bul bu mudur, yoksa başka bir şey midir?
Yoksa köprü mGdGr?
Kllprü nedir? Ben ona her zaman emperyalizmin te·
nasül uzvu dedim. Şu anda iki tane var ama köprü tar·
tışması yapılırken köprülerin yapılmasına itiraz eden
mimarlar diyorlardı ki, eğer Boğaz'a köprü yapılacaksa
ancak yedi tanesi yapıldıktan sonra durulabilir. Yedi
köprü kaldırır bu Boğaz diyorlar. Şimdi üçüncüsünü
durdurmaya çalışıyorlar.
Büyük Ortadoğu Projesi diye bir şey var. Tüı1dye'nin
İslam ntkesi olarak diğer ülkelere model olmasından
söz ediliyor. Türkiye şu anki konumuyla bir model
olabiUr mi, olması gerekiyor mu?
Neyi kasdediyorlar, bunu niye yalan söyleyerek ya·
pıyorlar? Şimdi Türkiye' n i n model olacağı konu ne?
Türkiye hem bir lslam ülkesiymiş, hem d e laikmiş. Ôy·
le m i acaba? Yani Türkiye hem bir !slam ülkesi, hem
de laik mi? Ben lsveç konsolosu ve karısına sordum,
Bo'li yı llarda, lsveç laik b i r ülke m i dedim, hayır dedi·
!er. Şimdi Türkiye laik b i r ülke diyorlar. Hangi konso­
losumuza sorsan öyle diyor. Nasıl b i r şey b u laiklik?
içinde halk var laikliğin, bir ülkede eğer laiklik varsa
o ülkede halk dini meselelerde söz sahibi demektir.
O n u n için lsveç laik değildir. Halk orada dini mesele·
terde söz sahibi değil. Devlet söz sahibi. Peki Türki·
ye'de halk m ı söz sahibi devlet mi? Şimdi l rak'taki ye­
n i a nayasaya, Türkiye'de ben laikim diyenler kızıyor·
lar. O anayasaya göre, çıkarılan hiçbir kanun Kuran'a
ve s ü n n ete aykırı o lmayacak, a n ayasa maddesiymiş
bu. Böyle olur mu diyorlar, b u laik değil diyorlar. Ta·
marn, doğru, laik değil. Çünkü a n ayasa h ü k m üyse bu,
laik değil. Peki Türkiye'de mesela a nayasa n ı n din ve
vicdan h ü rriyetine ilişkin maddesi uygulanabiliyor mu?
Yani gerçekten insanlar, hangi din olursa olsun, kendi
dinlerinin gereğini yeri n e getirebiliyorlar mı? Türki·
ye'de problem bu.

(OK G�ÇMİŞİM OLDUGUNU

DÜŞÜNOYORUM " ... Korkulu günler bunlar.
"Henry Sen Neden Buradasın ll"ye dönersek... "Bilge­
Kimse tek ı)ık yakmıyor.
lik hayret etmekle başlar" diyorsunuz kitabın başında. Bu gidi)le, gemilerin ı)ıkları
ismet ÖZel'in şu sıralar en çok hayret ettiği şey nedir?
i nsanların bu kadar avanta düşkünü ve tabansız ol· görününceye kadar da
malan. Elbette büyük ölçüde insanların böyle olduğu·
mı gençliğimden beri bi!iyorum ama derecesine hayret yakarnkları yok...
ediyorum. B u kadar m ı olur diye çok şaşırıyorum.
6o yıllık hayabmzda soldan da lstamolat'dan da dost· Gemileri bekliyoruz..."
lannız oldu.
Tanıdıklarım var diyelim.
i nsan dosta ihtiyaç duyar. Mesela sol camianın için­
deyken Ataol Behramoğlu'yla aranız iyiydi, mektup·
laşmalannrz vardı. Sonra görüştünüz mil?
Dünyalarımız değişti.
Bit telefon açayım dediğiniz olmuyor mu?
Hayır. Çün k ü çok bariz . bir şekilde insanların nelerle
tatmin oldukları ortada. Öyle eski alışkanlıklarım da
yok, içki içmiyorum 1974'ten beri. Dört senedir de si­
gara içmiyorum. Dolayısıyla böyle. Şimdi düşündüğüm
tek şey çalışmaya başladığım metinleri sona erdirmek.
Şimdi Gabriela Mistral üzerine bir kitaba başladım. Şi­
irler konusunda bir şeyler çıkacak sanıyorum. Kafam­
da birçok proje var, bir kısmını da fiiliyata döktüm.
Bir yaşlılık psikolojisine girmiş gibisiniz.
Kesinlikle. Ben çok geçmişim olduğunu düşünüyorum .

•
 ne kadardır acaba?
;p... lu§! devlet ve "Güç ve irade imkanlarını elinde bulundurması do­
layısıyla, içinde yaşadığı anı mutlak sanan bir insan
�nr_ası için, kendi ölümü kadar şaşırtıcı bir şey yoktur. Mısır
firavunlarından günümüze kadar, herhalde sayısız
"büyük insanı" bu gülünç duruma örnek gösterebiliriz.
Ancak "güç ve irade" imkanlarının dışında kalan ge­
niş kitleler açısından da, yaşadığı maddi hayatı, tüm
Uluslar kapitallzmln şafağında doğarlar zamanların ortak niteUklerinin bir ifadesi olarak algıla­
K. Marks mak olağan bir ruh halidir. Eğer insan, biraz soyutla·
insan beş duyusu aracıhl!:ıyla ancak yaşadıil:ı an'ı; o ma deneyimine sahip değilse, maddi dünyanın hep
an içinde cereyan eden maddi olaylan, nesneleri ve böyle dönüp durduğunu sanır. Bir ulus kavramı içeri­
insanları algılama imkanına sahiptir. Geçmişe veya ge­ sinde, yurttaş olarak yaşamanın Batı'dan ithal edilmiş,
modern yüıyıllara özgü bir icat olduğunu, bu icat ön­
leceğe ait duyusal (empirlk) bir algı mümkün değildir. cesinde toplumsal maddi yaşamın nasıl sürüp gittiği·
ömegln, 2004 yılında yaşayan bir insanın, fstanbul'un
fethine tanıklık etmesi, o dönemin lstanbul'undan bir niYalan tahayyül etmek oldukça zordur.
yanlış bile olsa tarihi filmler, romanlar, öykü
seyyar satıcıyla alışveriş yapması veya Bizans hükü­
metine bir dilekçe vermesi düşünülemez. Yine gele­ ve söylenceler bize belli ipuçlan vermektedirler. Ancak
cekte. diyelim 2195 yılında seçilecek bir belediye baş­ leo dönemin maddi yaşantısını duyu {empirik) verileriy·
kanıyla bugünden söyleşi yapamazsınız, o gün göste· ait algılama imkanımızın olmayışı dolayısıyla, bugüne
duyularımız, bizi hızlı bir unutmaya zorlar.
rilecek bir filmi şimdiden seyredemez, o gün kızartıla· Toplumsal maddi hayat biçiminin, her zaman değiş­
cak bir balığın kokusunu şimdiden duyamazsınız.
Bu çıplak hakikati dile getirmek, öncelikle abes kar­ mesine karşın, değişmez olan insanların daima toplu­
şılanabilir. insanın, geçmişi ve geleceği duyu verileriy­ luk halinde yaşamalarıdır. Bu değişimin olgusal ve bi·
çimse! alanda gerçekleşmesi, hakikatte değişimin bir
le algılayamaması gayet doğaldır. Ne var ki bunda?
Aslında yaşadığımız zamana ait birçok yanılgı ve ha­ ilerleme içerip içermediği tartışmasına da yol açar. De­
ğişimin, ilerleme olarak algılanması ve öyle dayatıla·
talarımızda, kendi zamanımız dışındaki maddi hayatı, ması ise. tarihte belli bir toplumsal yapı biçiminin
çıplak duyu verileriyle algılayamayış�mrzın katkısı bü­ oluşması ndan sonra ortaya çıkmıştır,
yüktür. Ancak bunun yanısıra, fetışleştirilmiş akıla
olan inanç ve güven, kendi dışımızdaki zamana ait iÇERiK OLARAK ULUS DEVLET
maddi verileri, akıl sayesinde kolaylıkla kavrayabilece­
ğimiz önyargısını da besler. Bu bağlamda insan denen Nasıl ki, demokrasi veya faşizm bir devletin yönetim
canlı ne kadar geçmişten, tarihteki olaylardan ders çı· biçimini
kardığını iddia etse bile, öncelikle kend.i yaşad.ığı içeriğini oluşturursa, ulus da, bir devletin yöneti n
oluşturur. örneğin, devletin yönetim biçimi
maddi dönemi mutlaklaştırmak gibi bir eğihme sahıp­ olarak demokrasi
tir. üstelik tarih denildiğinde; bir de hangrtarih, ne tür mından yaklaşık 2500 yıl önce,dönemde,
HeUenistik ulus kavra­
bir tarih sorusu, durumu daha da içinden çıkılmaz ha­ ne uygulanmaya çalışılmıştı. site yurttaşları içeriği·
le getirebilir. Ulus kavramının ortaya çıkışına, Avrupa'da Aydın­
Belki ölümsüzlük dürtüsü, belki kendisini evrenin
merkezine koyma kibiri, vb. nedenlerden olsa gerek, lanma'yla başlayan burjuva demokratik devrim süreç·
lerinde tanık oluyoruz. Dolayısıyla, utus devlet mese
..tarihten ders çıkartmak, tarihten ögrenmek" ne denli lesine ilişkin olarak yapılacak her türlü değer1endirme,
hoş ve güven verici bir söylem olsa dahi, sonuçta Avrupa tarihinin belirli bir dönemini çıkış noktası o
abartılı bir ifadedir. Çünkü gerçeğin böyle olmadığını, rak almak zorundadır. Bu coğrafyada 16. VY dan itiba­
�·

insan olarak, bizzat kendi bireysel tarihimizden bile ren başlayan süreçte; Fransız ihtilali öncesi "ço�u/ küf·
yeterince ders. almadığımızı, öğrenmediğimizi kanıtla türlü" feodal imparatorlukları n yerini, ihlillil sonrasın­
yacak sayısız örnek söz konusu edilebilir.
Dahası, toplumsal hiyerarşide "güç ve irade" imkan­ da, sınırlannı belirlediği
gelişmekte olan liberal kapitalist ulusal
larına sahip konumda olanlar için, an'ı mutlaklaştır­ ekonomilerin yeni toplumsal yapılanmalar
mak karşı konulamaz bir tutkudur. Dünyada ve ülke· almıştı. Avrupa'nın. kendi tarihi oluşumunun dayattığı
mizde, toplumların tarihinden öğrenmek bir yana, biz­ gerçekler, yine kendi aklını doğurmuştur. Hegel, ünlü
zat kendi geçmişiyle bile çelişmeyen politikacı sayısı önermesiyle,
'"akla ugun alan gerçek. gerçek olan ise akla uygundur"
bu durumun özgün bir formütasyonunu

•
 >uluŞ, devlet ve Ş,oma�
dile getiriyordu. Çoğul kültürlü feodal imparatorluklar yen çevreler, bu ve benzeri ifadelerle, aslında ulusla­
sonrasında, Avrupa devletlerinin öznesini oluşturan rarası sermayenin 'rasyonel kiJr' hesaplarını dile getir­
yurttaşlar, serbest rekabetçi 'liberal kapitalist' bir eko­ mektedirler. Yoksa bağımsız bir ulus devlet'in akılcı çı­
nomik yaşantı birlikteliği kapsamında, yine bu ekono­ karlardan öte haysiyet, kişilik vb. "karın doyurmayan"
mik yaşantı birlikteliğinin belirlediği coğrafi sınırlar ve "duygusal" hesaplarının da olması gerekmez mi?
içerisinde yaşayacaklardı. Avrupa'da; çoğunlukla_hıris­ Bu bağlamda, kapitalizmin son aşaması olarak emper­
tiyan halkların yaşadığı coğrafi sınırlar içerisinde, ko­ yalizmin, uluslaşma sürecini yakalayamamış toplumlar
nuşulan resmi bir dil, ortak tarihi bir geçmiş, yurttaş­ ve onların 'ulus,A.ılusol olmayan devletleri' üzerindekI,
lık ülküsü temelinde tarihsel olarak "ilerlemek", ba­ baskı ve sömürüsünü ifade edecek .sayısız örnek veri­
ğımsız ulus halinde yaşamanın nice! özelliklerini oluş­ lebilir. Geçelim.
turuyordu. Ancak ulus olmanın nitel koşulu, dönemin
'liberal kapitalist' ekonomik yaşantı birlikteliği tarafın­ BMIMSIZ BİR u�us DEVLET MODELİ
dan belirleniyordu. Avrupa'da, biraz öncesi ve biraz OLARAK SOSYALiST DEVLET
sonrasıyla 1789-1871 yılları arasında cereyan eden 'li­
beral kapitalist' dönem, tarihi ve hakiki olarak 'ulus Uluslaşma sürecini Avrupa'ya koşut bir zaman dili­
devlet' treninin kalktığı sürece işaret eder. Bu tren minde ve Avrupa modelleri kapsamında gerçekleştire­
kalktıktan sonra, uluslaşma çabaları başka halklar ta· meyen Asyalı, Afrikalı vb. halklar için Leninist teori,
rafından da sürdürülmüştür. Bu çabaların geç dönem geçen yüzyılın başında bir umut vaadediyordu. Buna
örneğini, trene en son istasyondan binmeye çalışan göre: uluslararası sermayenin ve bu sermayeyi denet­
Ruslar'ın ve Türkler'in 1917-1923 devrimleriyle sergile­ leyen emperyalist ülkelerin kıskacındaki halklar, işçi
diklerini söyleyebiliriz. Kapitalizmin 19oo'lerden itiba­ sınıfı ideolojisi ve partisi önderliğinde, toplumun diğer
ren küreselleşerek, tekelleşmeye yönelmesiyle sona antiemperyalist karakter taşıyan sınıf ve kesimleriyle
eren serbest rekabetçi dönem, treni kaçıranlar için ba­ ittifak yaparak, ulusal demokratik bir devrimle kader­
ğımsız ulus devlet kurabilmenin maddi koşullarını or­ lerini değiştirebileceklerdi. Ulusal demokratik devrim
tadan kaldırmıştır. Aslında yeryüzünde Japonya'nın özetle, a) Ülkede emperyalizmle ittifak yapan işbirlik­
öze! ve istisnai durumu hariç, hakiki anlamıyla 'ulus ci kesimleri ve onların iktidarını tasfiye edecek, b) Bu
devlet', Avrupa'da seksen bilemediniz yüz yıllık bir sü­ ülkelerde mevcut olan geri ve feodal üretim ilişkileri­
reci kapsayan özgül maddi koşulların bir verisidir. Sü­ nin, kapitalizm aşamasını atlayarak, kesintisiz biçimde
reci son anda ucundan kıyısından yakalamaya çalışan sosyalist üretim ilişkilerine dönüşmesinin önünü aça"
devletlerin, bugün karşı karşıya kaldıkları sıkıntıları, cak, c) Ülke içinde ezilen öteki azınlık uluslara, kendi
bir kez de yukarıdaki perspektif doğrultusunda ele al­ kaderlerini tayin hakKı sağlayarak, ulusal sorunu her·
manın yararlı olacağı söylenebilir. kes açısından çözecek bir tasarım içeriyordu.
ULUS DEVLET VE BA/;IMSIZLIK
Değinmek gerek ki, kapitalist Batı medeniyetine ait
bir kavram olan 'ulus devlet'i tartışırken, en azından
tanımlama aşamasında, bu kavramı geliştiren batılı
aklın ve onun kategorilerinin kapsamında iş görmek,
ister istemez kaçınılmaz oluyor.
Ulus devlet'in amaçladığı, özel teşebbüs ve mülk
edinme hakkına sahip, hukuki ve ekononiik olarak öz­
gür yurttaşlardan oluşan ulus toplumu, ulus devletin
de siyasi, hukuki ve ekonomik olarak bağımsız ve öz­
gür olması koşulunu dayatır. Buradan anlaşılabileceği
gibi, kapitalizmin serbest rekabetçi döneminin hemen
ertesinde ortaya çıkan tekelci uluslarası sermaye (fi­
nans kapital) 19oo'!erden itibaren, bu süreci yakalaya­
mayan halkların coğrafyalarına nüfuz ederek, onların
hakiki birer ulus olabilmelerinin ve bağımsız ulus dev­
letler kurabilmelerinin imkanını ortadan kaldırmıştır.
19oo'lerden itibaren uluslararası sermaye, tekelci ta­
biatı gereği, girdiği her ülkede yurttaş adaylarının özel
teşebbüs hürriyetini mır anlamda kısıtlayarak, yerel
ulusal sermayenin yatırım ve birikim imkanlarını en­
gellemiştir. Bugün her fırsatta, uluslararası ilişkilerde
akılcı çıkar hesaplarını esas almanın gereğini yinele·
 Ancak ulusal demokratik devrimin nihai başarısı ve
küresel em peryalist zincirin dışında varlığını sürdüre­
bilmesi, onun, kesintisiz olarak sosyalist devrimle bü­ HÜSEYİN KIRAN
tünleşmesine bağlıydı. Antiemperyalist nitelikli ulusal
demokratik devrim, eğer ulusal ekonominin, kapitalist
üretim ilişkileri temelinde düzenlenmesini ö n görecek Beni Hecele
olursa, uluslararası sermaye n i n oluşturduğu e m perya­
list zincire, b i r yan sömürge olarak yeniden eklemlen­
m e k kaçınılmazdı. K ü resel emeryalist sisteme rağmen, Beni Hecele!
bağımsız b i r ulus devlet olarak mevcudiyetini sürdüre­ ilk savaşçıyım kara kılgılar içinde
bilmenin b i ricik koşulu, ulusal s ı nırlar içerisinde, sos­ kara kaygılar içinde ayet çekirdekleri
yalist üretim ilşkilerini tesis etmekten geçiyordu .
dövülen atların teriyle sulu
Yine u l u s a l demokratik d e v r i m s ü r e c i n d e sosyalist
altyapı için gerekli olan üretim i n toplumsallaşması,
elektrifikasyon (enerji) sorunun çözümü ve betli bir ya­ ter içinde
tırım sermayesin i n biriktirilmesi gibi, kapitalizmin yap­ dudaklanm atacın içinde
ması gereken ödevler de tamamlanmalıydı.
Batılı Aydı n la n m acı ve ilerlemeci toplum fikrinin e n
hayvanı hayvan eden o şeyden söz etmede
gelişmiş örneğini ve zirve uygulamalarını içeren leni­
nist teori, uluslaşma ve ulus devlet kurma trenini ta­ Ey çalan zili ve çanı topralın
rihi olarak kaçırmış olan halklar için belki son imkan­
doğrulan bu sabahın bittiği yerdeyiz
d ı . Tam da b u n o ktada zirve yapan Aydınlanmacı-iler­
lemeci düşünce, ne yazık ki, 9o'lann ortasına tekabül öyleyse gldllebllen o tek yerdeyiz
eden süreçte, yine aynı noktadan itibaren kaçınılmaz çürüyen zamanın kuru ruhu
olarak teoride ve pratikte inişe geçmiş bulunuyor. beni koru, gümrahlığın açılmasını engelle
Başta Rusya olmak üzere, sosyalizmi a n d ı ra n kol\ekti­
vist uygulamalar sonucu, b i r süre kapitalist Batı me­
deniyetinin ve onun emperyalist sisteminin dışında Beni hecele! Ey kara gece!
kalma başarısını gösteren Asyalı uluslar, günümüzde bir tel mi gerili tende
hızla Batı em peryalizmine eklemlenerek, bağımsız ulu­ atzı mda köpüren bir güneşle
sal ekonomilerini, kültür ve k i mliklerini yitiriyorlar.
uluyorum, beni uluyor ve
B u durumu b i r zafer olarak algılayan kapitalist Batı
meden iyeti, tarihte görülmedik bir cüretle, meselenin önümden çekiliyor dlnellş
üzerine gidecek cesareti kendisinde bulmuş görünü·
yor. Batı medeniyeti, em peryalist sisteme yeni eklem­ Beni biçen ölçü, ey şakıyan şey!
lenen Asyalı ülkelerle birlikte, daha önceden kendi
ırmak kıyıları n ı n sadellll botucu
sistemi içerisinde d i lediği gibi kullandığı ülkelerin
müslüman halklarını düşman ilan ederek olaya n o kta­ kötürüm tannlann yerleştiği bir evde
yı koymuştur. tarla açan adamlann sert nefesi
Dolayısıyla Avrupa tarihine koşut olarak, zamanında sıvalı kollarımdan bir put biçimlemede
ulus devlet olma i m k a n ı n ı yakalayama m ı ş halkların,
bugünden sonra uluslaşma çabaları n ı n hiçbir kıymeti
ve anlamı kalmamış görünüyor. Bu en olmayanın hep oldutu yere
Burada, bir dönem sosyalizmi a n d ı ra n kollektivist geleceıım kara giysiler içinde
süreçler yaşamış ülkelerin bile ulus devletleri tehdit Rıza ıöstermelldlr suyun uyumu
altındayken, böylesi bir s ü reci yaşamamış ve sosyaliz­
etimin serildiği bu yere
mi de asla hedeflemeyen feodal kabile toplulukları n ı n ,
emperyalizmin güdümünde bir ulus d e v l e t kurabilece· müjdelerle bildirilecek size
ği iddiası, sadece bir safsatadan ibarettir. ey uçuşan kanatlanmdır bu
Kapitalist Batı medeniyeti, kendi sorunlarını bile ey heylenen atı gecenin
ulus devlet modeli içinde çözmekte zorlanırken, baş­
kaları n ı n uluslaşmasına ne denli istek duyup, yard ı m ­
ey kalıttan ve ipekten yayılan dalgınlık
cı olacaktır? B u n u da a y n c a düşünmek gerekiyor. ey tutuşan kanatlan md ı r bu
beni hecele!

•
Necip Fazıl'a ait terinde görmüş­
tüm. Kendimi bir
anda Sarhoş Ge­
mi'nin güverte
Amlar ve Notlar sinde boşluğu ku­
caklayan bir
adamla konuşu­
Cahit Tanyol yormuş gibi his­
settim. O yıllarda
aykırı şiir anlayışı·
Necip Fazıl Kısakllrek'in ölümü, gençlik yıllarımın nı edebiyat piya­
umut yüklü rüzg§rlarını da alıp götürmüştü. Oysa onunla sasına sürenler­
Büyük Do�u dergisi çıktıktan sonra ilişkilerimiz hemen he­ den biri de Nazım
men kopmuş gibiydi. Bunu dostluğumuzun eksildiği anla­ Hikmet'ti. Bir yı­
mında söylemiyorum, ölümünün içimde bırakmış olduğu ğın taklitçileri şi­
derin boşluktan anlıyorum. Ölümü üzerine ertelenmiş, da­ ire kabadayı bir
ha doğrusu yarım kalmış bir yazıya şöyle başlamıştım: eda vermeye çalışıyorlardı. Elbette şair için yasak olan
Bu yazınırı ilginç bir serüveni var.Ayrı ayrı zamanlar­ yoktu, buna ideo!ojiler de dahil. Fakat bu, şiiripolitikaya,
da kaleme alınmıştı. Tamamlanması için, biri diğerinin inançlara tutsak etmek anlamına gelmez. Yahya Kemal'le
ölümünü bekliyormuş gibi, yazının son durağı Necip Fazıl birlikte şiirin kelimeler içindeki ürpertiyi yakalamak oldu­
KısakUrek oldu. Bunlar benim sevdiğim dört şairdi: Ah· ğu düşüncesi edebiyatımıza yeni bir estetik açı getirmiş·
met Kutsi Tecer, Ahmet Hamdi Tanpınar, Nazım Hikmet ve ti. Bu şiir anlayışında Türk Edebiyatının görünümü değişi­
Nedp Fazıl Kısakllrek. Önce Ahmet Kutsi öldü. Sessiz se­ yordu. Şiirin insana dönük yanı söz sanatlarının ön planı­
dasız gidişi içime dokunmuştu. Birisi için başladığım ya­ na geçiyordu. Artık şiir söz canbazlığı olmaktan çıkmış, in·
zıya diğer üçü de karıştı. Bu bir raslantı mıydı, yoksa far­ san duygularını yansıtan bir tür iç ayna olmuştu. ilk kez,
kına varamadığım bir bağlantı mı vardı aralarında? Bunun şiir anlayışında Türkçe, çağı yakalamışı. Bunun bilincinde
üzerinde durmayacağım. Bunlar ayrı dağların çobanları olanlardan biri de Necip Fazıl Kısakürek'ti. O günden bu
idiler. Belki de testilerini doldurdukları aynı pınar düşün­ güne şiir anlayışında hiçbir değişme olmamış, tam tersi­
cemde onları bir araya getiriyordu. Bu şiirpınarı idi. içtik­ ne Heldegger, Paul Sartr'e gibi filozofları arkasına almış-
leri su aynı, kullandıkları su kabı ve çığırdıkları türkü fark­ tır.
lı idi. Gerçi daha önce Heget doğa güzelliklerinin sanat ese·
Necip Fazıl ölümüyle kendi kuşağının yaşam perdesi­ ri sayılamayacağını söylemişti. Ona göre: insanın var ol­
ni kapattı. Şimdi artık çobansız kalan dağlarda onların madığı hiçbir yapıt sanat eseri sayılamaz. Hegel'e göre,
türküleri yankılanıyor. Kutsi çoktan unutuldu. Tanpınar şiir insanın en iyi gerçekleştirdiği bir sanat dalı olduğu
kendisi olmayan bir yerde değerlendiriliyor. Nazım bir ide­ için "sanatlann prensi" sayılmıştır. Bu doğru. Neyi gerçek­
olojiyi arkasına aldı. Bu, şiir için hem yanıltıcı, hem tehli­ leştiriyor? sorusuna verdiği cevap yanlıştı. "düşünceyiger­
keli idi. Yanlış blr dünyanın başarısı karşısında ideoloji çekleştirir" diyor Hegel. Doğrusu; insanın "şair soyut bir
devresini kapayınca, şair olarak arkada aşk ve özlem şiir­ ifade aracı olan dile kendi duygularını sindirir. " Ki buna so­
leri kaldı. yut olan kelimelere somut bir nitelik kazandırma da diye­
Necip Fazı l la tanıştığım kırklı yıllarda şiir alanında üç biliriz. 1940 savaş yıllarında şiirin bu özellikler} tartışılır­
belirgin kümelenme vardı. Bir tarafta Gavsi Ozansoy'un ken ben lzmir'de Kemal Bllbaşar ve şair ilhan ileri ile çı·
'

Halit Nahri Ozansoy'un oğlu- bir gurup genç şairle Uya­ kardığımız Aramak dergisinde Arı Ş/Jt'in savunmasını ya­
nış-Serveti Filnun- dergisinde başlatmış olduğu tasfiye pıyor, Ahmet Haşim ve Yahya Kemal'den sonra Ahmet
hareketi. Bunlar Yahya Kemal ve Ahmet Haşim'le başla­ Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek ve Ahmet Kutsi
yan şiir akımı dışında kalanlar hariç diğerlerirıi tasfiye edi Tecer'in şiirlerini bu açıdan değerlendiriyordum. Üstelik
yorlardı. Daha önce de Nazım Hikmet ve Serteller, putla­ bu şiir anlayışının felsefi analizini yapan Heldegger ve
rı kırma adı altında edebiyatımızı gereksiz işgal edenleri Sartre gibi filozoflar, Paul Valery, Yahya Kemal gibi şair·
tasfiye etmeye çalışmışlardı. Eleştiriden çok satirle insan ter henüz sağdı. Ve Ataç gibi gerçek şiiri nerede olsa ya­
tasfiyesinin politikada olacak yerde edebiyatta olması, sa­ kalayan bir eleştiri ustası da aramızda idi. Aramak lz­
nat ve edebiyat alanına hiç bir yarar sağlamış değil. Don­ mir'de çıkıyordu ama yayın imkanı bulamayan genç şair­
muşluğa karşı bir tepki dışında. lere de olanak sağlıyordu. Rıfat llgaz'dan Asaf Halet Çe·
Yahya Kemal ve Ahmet Haşim'den sonra Türkçe'de tebi'ye Ruhi Su'dan Behçet Necatigll'e kadar birçok şair­
"şiir estetiği" değişmişti. Qn(ar Türkiye'de Baudeleaire, ler, Hilmi Ziya Ülken, Pertev Naili Boratav, Bahri Savcı gi·
Verlaine, Mallerme rüzgarı estiriyorlardı. Ahmet Haşim, bi yazarlar ve düşünürler derginin kadrosunda yer alıyor­
Remy de Gourmont dan esinlenmiş, Yahya Kemal, Henrf du. lzmir'de 17 sayı çıktıktan sonra Aramak lstanbul'da
Bremond daha Saf Şlir-Poesie Pure adlı kitabını çıkarma­
'

çıkmak üzere yayına ara verdi. işte tam bu sırada Nurul­

dan önce arı şiirin savunmasını yapıyordu. Tanpınar, Pa­ lah Ataç, Orhan Veli'nin Süleyman Efendi'nin Nasın şiiri­
ul Valery 'Necip Fazıl Kısakürek Rimbaud ile atbaşı bera­ ni öven bir yazı yayınladı. O dönemde Ataç bizim kuşağın
ber yürüyordu. Onun "Sarhoş Gemi" şiirini ilk defa Necip gözdesi idi. Etkisi büyüktü. Başta Necip Fazıl KısakUrek
Fazıl'dan dinlediğim zaman "Kaldırımlar" içinde esen taş­ olduğu halde Yahya Kemal, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet
kın fırtınasının başıboş ve rahatsız yönünü yüzünün çizgi- Hamdi Tanpınar, Hilmi Ziya Ülken bu "Garip" hareketinin

•
karşısında yer aldı. Fakat basında kavgasını Necip Fazıl
KısakUrek veriyordu. O tarihte Son Telgıraf gazetesinde
günlük fıkra yazıyordu. Beyazına sözlü ve yazılı tartışma­
ların yapıldığı, Camiye bitişik Küllük Kahvesi vard ı . Orada
Necip Fazıl'la Akşam gazetesi yazarı Şevket Rado Garip şi­
i r üzerine bir tartışmaya giriştiler. Bu tartışma gazetede
de devam etti. Birlikte bir sanat ve edebiyat dergisi çıkar­
mayı düşündük. Ya onun çıkardıfjı Ağaç dergisinde inan­
mış oldufjumuz şiir sanatını savunacaktık, ya da Aramak
'ta. Aramak'ın bir avantajı vardı. Milli Efjitim Bakanlı�ı der­
giye abone idi. Fakat Necip Fazıl'a "gel 'Aramak'ı tebeşir/e­
ye/im" demek yakışık olmazdı. Necip Fazll: "Ne Afjaç, ne
Aramak yeni bir isim düşünelim, bu arada da yazı kadrosu­
nu hazırlarız" dedi.
Birlikte hazırladığımız yazı kadrosunda kimler vardı?..
Aşağı yukarı, şimdi hatırladığım kadarıyla: şair olarak baş­
ta Yahya Kemal olmak üzere, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ah·
met Kutsi Tecer, Cahit Sıtkı Tarancı, Arif Nihat, Celal Sı­
lay, Cevdet Kudret, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Sabahattin
Kudret, Asaf Halet Çelebi, Gavsi Ozansoy, yazar ve düşü­
nür olarak da Mustafa Şeklp Tunç, Hilmi Ziya Otken, Ad·
nan Adıvar, Ali Fuat Başgil, Ataç Sabahattin EyUboğlu, kı­
sacası devrin kalburüstü ne kadar düşünür ve yazarı var­
sa yazı kadrosunda yer alıyordu.
Necip Fazıl'la gündüzleri Meserret Kıraathanesi'nde,
akşamları Kurtuluş'a saparken köşedeki Haylayf Pastane­
si'nde buluşuyor, dergi için projeler hazırlıyorduk. Fakat
Necip Fazıl bazen öyle isimler söylüyordu ki edebiyatla il­
gisi yoktu. Bir gün heyecanla Haylayf'a geldi. "ismi bul­
dum: Büyük Doffu... Bu isim büyük ve yeni bir dünyanın
habercisi alacak, bunu bir resimle kutlayalım," dedi. Şişli
Postanesi'nin üstünde bir fotoğrafçı vardı oraya Büyük
Dogı/nun/doğuşunu tesbit ve tesit ettik. Necip Fazıl pek
içki içmezdi, Beyoğlu'nda bir lokantaya gittik, yemekte bi­
ra içerek o günü kutladık. Onun yüzünde sevinç benim
içimde bir yığın sorun. Öyle sevinçliydi ki bir sanat dergi­
si için garip olan bu isim üzerinde tartışmak istemezdim.
Dünyada her şey aklıma gelirdi de Büyük DotJu'nun son­
radan bir akım olacağı aklıma gelmezdi.
O gün benim için bir melogamani gösterisi anlamını
taşıyan bu davranışın, bu davranışın gerisindeki sır per­
desi meğer geleceğe yönelik bir gerçeğin habercisi imiş.
Ben Necip Fazıl'!a içinden zengin, dışından anlamlı bir
sanat dergisi çıkaracağımızı hayal ediyordum. Bir gün ba­
na acele Meserret Oteli'ne gelmem için telefon etti. "Baş
yazıyı yazdım, okuyayımn dedi. Ben yazıyı şiir ve edebi­
yat alanında izlenecek bir program olarak hayal ediyor­
dum. Karşıma mevcut politikayı ve iktidarı, b ı rakın eleş­
tirmeyi, topa tutan bir yazı çıktı. lstanbul'da örfi idare var,
öyle şeyler söylüyor ki insan onu aklından geçirmeye ür­
ker. O gün Necip Fazıl KısakUrek'le yollarımız ayrı ldı. O
kavga adamı, ben düşün adamıyım. Aynr kulvarda koşma­
mız mümkün değildi. O düşünceyi eylemin bir motoru gi­
bi görüyordu. 'Kaldırımlar şairi' perdeyi kendisiyle kapa­
mıştı. Ne ben onu aradım, ne o beni. Ne ben ona darıl­
dım, ne de o bana . . .
Nihayet aylarca s ü r e n bir hazırlıktan sonra, Babıii!ide
bir ürküntü ve korku estiren bir havada Büyük Dogu 1943
yılında yayın hayatına girdi. Tam o sırada ben de Ahmet
Emin Yalman tarafından haftada bir "Salı Konuşmaları"
başlığı altında Vatan gazetesinde yazı yazmaya çağrılmış-
•
tım. Gazeteye gittim. Ahmet Emin Bey elime Büyük Oo­
fftlnun itk sayısın ı tutuşturdu. "Cahit Bey, Büyük Do[Juçık­
tı isterseniz onunla başlayın" dedi. "Salı Konuşmaları'nın
ilk yazısı "Mecmua/ora ve Büyük Do{Ju'ya Doir başlığı altın­
da -21{9 1943- çıktı. Yazı şöyle başlıyordu:"
"Vatan gazetesinde haftada bir edebi konuşmalar
yapmayı üzerime aldım. Ağırbaşlı mecmuaların bile işi po­
litikaya döktüğü ve siyasi dedikoduların ortalığı tuttuğu
bir zamanda siyasi bir gazetenin haftada bir de olsa öyle
bir sütun ayırması takdire değer," dedikten sonra mecmu­
aların kültür hayatımızdaki yerinin önemine işaret ettim,
iyi ve ömürlü mecmualara olan özlemi şöyle dile getirdim.
"]yi ve ömürlü mecmualara olan ihtiyacımızı ve hasre­
timiz dolayısıyla Necip Fazı l' ın Büyük Dofju adlı mecmu­
asını merakla bekliyorduk. Nihayet çıktı ve gördük; yalı­
nız şunu söyleyeyim ki bu mecmuanın çıkış tarihi ne ka­
dar yeni ise de çıkma isteyiş tarihi çok eskidir. üç sene
önce Necip Fazıl bütün bir fikir ve sanat hayatında inkT­
lap yapacağını umduğu bu mecmuadan ve iddialı isimden
bana bahsetmişti. Ona göre Büyük Do[Ju bir mecmua adı
değil, bütün idealini kucaklayan mukaddes bir kapıya işa­
retti. Bundan dolayıdır ki duvar ilanlarından çok önce,
beklenilen bir ayet gibi 'bu isim yazılarında sık sık geç­
mekte idi . . .
Fakat ilk sayısını görünce şairin bir dostu o l m a k sıfa­
tiyle cidden üzüldüm. Kendisine en kötü niyetli düşman­
ları n ı n bile bu mecmua kadar fenalık edeceğini hiç um­
mam. ihtimal Necip Fazıl da bir düşman kaleminden bek­
lediği böyle bir tenkidi, bir dost ağzından duyacağını dü­
şünmemiştir. Buna da şaşmam ... Çünkü bizim sanat dün­
yamızdaki dostluk telakkileri tenkitlerdeki meddahlığı do­
ğal kabul eder, dedikten sonra ona söyleyemediğim bazı
düşünceleri içeriyordu. K ı rıcı bir yazı değildi. Sadece yaz­
mamdan hoşlanmayacağı fikirler vardı içinde. Necip Fazıl
yazıyı okur okumaz Vatan gazetesine gelmiş, Ahmet Emin
Bey'e beni sormuş, gelmediğimi söyleyince çekip gitmiş.
Burada, günümüz Medya'sı açısından çok önemli bir nok­
taya dokunmak istiyorum. Rahmetli Ahmet Emin Bey ken­
disinin kırk yıllık liberal olduğunu söylerdi. Liberalliğin
düşünce özgürlüğünü içerdiği bir yana, ona karşı olduğu­
n u da Ahmet Emin Yalman'dan öğrendim. Eğer Büyük Do­
{Ju hakkında eleştiri yapmamı isterken kafasının içinden
dergiyi öveceğim geçmiş olsaymış, belli ki yazım çıkma­
yacakmış. Nitekim daha sonraki haftalarda iki yazım san­
sür edildi. Biri Vedat Nedim Tör'ün Hep Bu Topraktan ad·
lı dergisi için yazmış olduğum eleştiri, diğeri Ataç için yaz­
mış olduğum Kezban'a Mektup adlı söyleşi. Dergiyi yer­
diğim Ataç'ı övdüğüm için her iki yazımın da basılması uy­
gun görülmedi. Tabii gazeteyi hemen terkettim. Meğer
Büyük Dogıl yu bana kendisi nin vermesi rahman değil
şeytani imiş. Bunu Ahmet Emin Yalman'ı yermek için söy­
lemiyorum. Liberalizmin olduğu yerde özgürlüğün barına·
mayacağını anlatmak istiyorum. Hele şimdi medya namı
altında toplanan sözlü ve yazılı basında düşünce özgürlü­
ğünü patronun çıkarları tayin ediyor. Türkiye gibi ekono
mik açıdan az gelişmiş ülkelerde medya duvarı nı yıkmaya
bir Necip Fazı l'ın değil bir çok Necip Fazıl' ı n gücü yetme2.
Çünkü Ziya Paşa'nın dediği gibi... Her holdingin kapısın­
da: Derbanları var göz kapıda el degnekte kiralanmış bek­
çileri var.
Büyük Dogu yayımlandığı sürece şark ahlil:kının saldır-
gan ayıbı yanında, kendine özgü lsllimi bir tarih felsefesi­
ni savunur. Gerçekten bir anlamda isim onun tarih ve ev­
ren görünüşün bir özetidir. Kendisi ne söylesin, bizi ortak KALDIRIMLAR
bir deger olarak birleştiren şiir varhRı dergide eRreti bir
O
süs gibi sıntır. temeli, şeriatın katı kalıplarından çok, ta·
O,
'
sawufa dayanan bir devlet görüşünü savunur. Batıcı­ Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında;
lara karşı Batılıdır. Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.
Necip Fazıl'ın aktarma kavramlara karşı allerjik bir tep­ Yolumun kara n l ı l;a saplanan noktasında,
kisi vardı. Benim 'Kurtuluş Ve Fetih Destanı' kitabımın ön­
Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum .
sözünde:
"Dünkü Türk devletini Anadolu Evliyaları kurmuştu.
Yarın ı n Türk devletini ancak Yunuslar, Akşemseddinler, K a ra gökler k ü l rengi bulutlarla kapa n ı k ;
Hacı Bayram sultanlar gibi üstün bir feragat ve kişilige sa· Evlerin bacasını kolluyor y ı l d ı r ı m l a r..
hip sosyalist evliyalar, kurabilir,'" demiştim. Necip Fazıl l n cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık;
Destan için beni kutladı. Önsözü beıı:endigini söyledi. Biri benim, biri d e serseri kaldrnmlar.
'Sosyalist evliyalar' ifadesinin muhtevası OçeriğO doRru
ifadesi yanlış dedi. Sosyalist kelimesi evliyalara yakışmaz
içimde damla damla bir korku b i rikiyor;
isl.ll m kültüründe bu mefhumun (kavramın) yeri yok dedi.
Sanıyorum, h e r sokak başını kesmiş devler...
Bu ifadesine bir başka konuşmamız açıklık getirdi. Bir
gün vapurda Necip Fazıl'la karşılaştık. Cumhuriyet gazete­ üstüme camlarını, h e p simsiyah, di kiyor;
sinde yazıtarımın kesildilli günlerde idi. Gazetede bir tür Gözüne m i l çekmiş b i r ama gibi evler.
iç darbe olmuş yönetim degişmiş, soku yazartar tasfiye
edilmişti. Ben de yazılan kesilenler arasındaydım. Necip Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Fazıl Kısakürek: '"Şu cumhuriyet denilen rezil gazeteyi bı­ K a l d ı rı m lar, içimde yaşamış bir insandır.
rakrınına sevindim," deyince "Hayır, ben çıkmadım beni Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;
solcu diye kovdular, " dedim. Cevap olarak: "Cahit Tohyol,
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisan d ı r ..
sen kime yutturuyorsun, sen ne solcu, ne sosyalist olabilir­
sin" deyince, ne demek istediginl anlamadıQım için durak·
ladım. "Sen ancak komünist olabilirsin, çünkü ben de an­ Bana d ü şmez can vermek, yumuşak bir kucakta;
cak komünist olabilirim" dedi. Ben b u kaldırı m ların emzirdiği çocul;um!
Kuruluş ve Fetih Desta n ı 'nda, "Sosyalist evliya" ifa­ Aman, sabah olmasın, b u karanlık sokakta;
desine neden itiraz ettiği açıklık kazandı. Necip Faz ı l'da B u karanlık sokakta bitmesin yokulul;um!
hayatı n daki bütün çelişkilere ragmen, düşüncelerin i n
gerisinde bir iç tutarlık vardı. örneğin onu h i ç b i r kuvvet Ben gideyim, y o l gitsin, ben gideyim, yol gitsi n ;
Milli Mücadele'n i n Mustafa Kemal'i ile devrimlerin Ata·
iki y a n ı m d a n a k s ı n , bir sel g i b i fenerler.
tilrk'ilnü aynı çizgide degerlendirmeye götüremez. ls­
l!mcı kesim üzerindeki otoritesi, onların akıllarından Tak, tak, ayak sesimi aç köpekler işitsin;
geçirmeye korktukları fikirleri Necip Fazıl ' ı n ürkmeden Yolumun zafer takı, gölgeden taş kemerler.
söylemesine dayanır.
Nedp Fazıl'ın her zaman para ile arası açıktı. Daha N e sabahı göreyi m , n e sabah görüneyim;
doğrusu onda para kavramı yoktu. Ne aldıgını verir, ne G ü n d üzler size kalsın, verin karanlık.lan!
verdiRini alırdı. Zaten eline geçen para cebinde bir gece· ıslak bir yorgan gibi, s ı m s ı kı b ü rüneyim;
den fazla kalmazdı ki birilerine versin. Bazıları bunu ku· Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları.
marla bağlantılı olarak yorumlarlar. Bu konuda kendisi ne
söylüyorsa o dogrudur. Benim tanık oldull;u·m iki olay var.
Biri benimle ilgili, diğeri kendisiyle. Benimle ilgili olanı Uzanıverse gövdem, taşlara boydan boya;
hayatımın en sevimli anılanndan biri olduıtu için onu kim­ Alsa buz gibi taşlar alnımdan b u ateşi.
seyle paylaşmak istemem. Dill:eri fırtınalı bir hayatın son Oabp, soklklar kadar esrartı b i r uylc.uya,
dramı. Hayatının son yıllarında bir gün beni üniversiteye ötse. kaldınmlann kara sevdalı eşi...
giderken vapur iskelesinde gördü. ille kendisiyle yemeıı:e
gelmemi söyledi. Yorgun bir hali vardı. Bulunduıtu yerin
adresini verdi. Ertesi gün Cağatoğlu'nda tarif ettill:i yere
gittim. Şimdi arasam bulamam. merdiven altı gibi daracık
bir odaydı. Hacı yal!:• satan Darendeli kılıklı bir adamla çe­
ke çeke yazmış oldugu küçük bir broşürün pazarlıgını ya­
pıyordu. Sanki bir yoksulluk gömleRI giymişti, içimde bir
hüzün fırtınası eser gibi gözlerim doldu. Bu NMlp Fazıl'la
domates. peynir ekmeli paylaştığımız son yemek oldu.
Şimdi ne zaman onun anısına törenler düzenlendiğini
duysam, gözümün önüne bu fı rtınalı adamın yoksul haya­
li beni tedirgin ediyor...

•
"Makam- ı Yusufta
i ki karşıt:
Sabahattin Ali ile
Necip Fazıl
Mehmet Ergün
"Burası sizin için en münasip yerdir. Marka Paşa'nm da
sahibi burada . ..
Yukarıdaki sözleri Necip Fazıl'm "Hapishane Notla­
rı"ndan aldım'. Konuşma, insanın " ... bir polis memurun·
dan ayrılırken bile teessür duydufu garip bir mekAn­
da ... "', "lstanbul Ceza Ve Tevkif Evi'"nde geçiyor. Sözü
edilen en münasip yer ise, Kısakürek'in ağırlanacaRı
"hücre" oluyor!
"MAKAM-1 YUSUF"A UZANAN YOL
Necip Fazıl'm yolunu "Milkam-ı Yusuf"a düşüren, BO·
yük Dotu 'da yer verdiği bir "yergi": "Sultan Hamfd'in Ru­
haniyatından lstimdar' ... Altındaki imza ise, Rıza Tev­
ftk'in. Yazar olarak değil, yayınlayan olarak "sanık", yani
KısakOrek.
"Sultan Hamid'in Ruhaniyatından istimdat", yapılan
açıklamaya bakılırsa, Serab·• ömrüm şairi n i n ,
"(1947"den) 15·20 yıl ewel kaleme alıp sııınatı olan ya·
bancı ülkede neşrettili ve ana vatanda kimsenin bilme·
dili müthiş bir şiirinden bir kaç parçadıt'1•
"ismi ile müsemma"', adı içeriğinin aynası, bir "yergi"
bu. "Geçmiş" yüceltilerek "şimdi" yeriliyor. Ancak "'ye·
ren", "yerdlA;inin" dışında tutmuyor kendini: ötesl oldu·
tunu vurguluyor. Bu nedenle de özeleştirisel bir havada
gelişiyor şiir.
"Geçmiş" açık: il. Abdülhamit ve dönemi... "Şimdi" ise
öyle değil, bulanık. "Yergi"nin yazıldığı dönem mi, yoksa
bu dönemi hazırlayan Milli Mücadele öncesi süreç mi
amaçlanıyor, pek belli değil. Belirsizliği çoıtaltan bir et·
men de "yergi"nin bazı sözcükleri çıkarılarak yayımlan·
ması.
Gerçekten de sekiz dörtlüğüne yer verilen "yergi"nin
beşinci ve altıncı dörtlüklerinin birer dizesindeki bazı
sözcükler, noktalarta geçilmiş. Şöyle:
Bunlar halkı didik didik ettiler,
Kat/i§ma kadar sürüp gittiler,
Saçak t;pmeyenler secde ettiler,
...................... .... Pis kUl§hına.
Bugün varsa yoksa ..
ŞlJhretine herkes fuzuli de/illi,
Alemi m§nada bak da ibret al
Utursuz talihin ŞU kemrahına!
BOyük Dotu, bu "tasarruf"a ilişkin herhangi bir açıkla·
ma yapmıyor. BelJrsizliti amacına uygun buluyor besbel·
li. Nitekim KısakQrek'in "Müdafaa"sından, söz konusu
sözcüklerin çevresinde büyük gürültü koptuğu anlaşılı·
•
yor. Yolunu "Makam-ı Yusuf"a düşüren de bu oluyor za·
ten.
Gerçi türklüğe hakaretle suçlanıyor. Ama daha çok nok­
talarla geçilen sözcüklerin imledilti kişi ya da kişilerin
kimliği üzerinde duruluyor. Bu arada "yergi"nin "bir oku­
yucu tarafından postayla gönderil"diğini ve ikinci dizede­
ki sözcüklerin okur, ilk dizedeki sözcüklerinse BOyük Do·
tu tarafından çıkarıldığını öğreniyoruz. Şöyle sürdürüyor
Necip Fani: "Manzumenin aslını Rıza Tevfik'ten ôtren­
mek istiyoruz. Kendisi (. ..) Manzumenin aslını gizliyor
(. ..r•. Bu nedenle ve "yergi"de ele alınan soruna "mü­
cerret ve sembolik bir eda ver"mek amacı ile sözkonusu
sözcüklerin noktalarla geçildiği belirtiliyor. Ve ekleniyor:
"Maksadı rr#l{. .•J D§vayı küçük şahıs pi/§nından çıkarıp
büyük tar y7 çtimai, ruhi, ahlaki, teşhis plllnına intfkal
ettirmek, bciylece şu veya bu şahısla hiçbir alllkamız ol­
madıtını gôstermektir. "'
Söylenenlerln doğruluğu ya da yanlışlığı üzerinde dur·
mayacağım. Sonuçta "müdafaa" amaçlı sözler bunlar.
Ancak Büyük Doğu'nun belirsizlikten ve olası çağrışımla­
rından yarartanmayı amaçladığı açık. Olası çaıtnşımlardan
biri de yolunun "M3kam·ı Yusuf"a düşmesine yol açıyor.
Mahmut Golottu'nun Demokrasiye Geçiş (1946-1950)
adlı yapıtında söylediklerine bakılırsa, Kısakürek'in yaz­
gısında, "sokak gösterileri"nin de payı var:
"... lstonbul'daki Atatürkçü gençlik (. ..) Necip Fazıl Kısa­
kOrek'in çıkordıgı BOyOk Doju G<Jzetesi'nde, T{Jrkiye'nin
parçalanmasını amaçlayan Sevr Antlaşmasını imzalodıgı
için Yüzelli/ik/er listesine konmuş ve bu nedenle de yurt dı­
şına çıkmak zorunda kalmış olan Filozof Rıza Tev(ik'in Am­
man'dan yazdıgı Sultan Abdülhomid'in Ruhaniyetinden fs·
timdot başlıklı şiirinin yayınlanmasını devrimlere aykırı bu­
lup protesto etmiş, sorumlular tutuklanmış, gazete kopa·
tı/mıştır."'
"EN MÜNASiP YER"?
"Görevli", "en münasip" nitelemesiyle ayncahklı bir
konuk sayıldığını duyumsatmak istiyor Necip Fazıl'a.
"Herhangi bir yer"de, dahası "münasip bir yer"de bile
değil, "en münasip yerde" atırtanacağın ı vurguluyor çün­
kü. Kuşkuya yer vermemek için gerekçesini de belirtiyor:
"Marko Paşa'nın sahibi" de oradadır!
"Marko Paşa'nın sahibi" mi? Sorulmaz ya, biliniyor
çünkü, yine de yanıtlıyalım: Sabahattin AU! Onun ağırlan­
dığı "hücre", "en münasip yer" olarak sunuluyor Necip
Fazıl'a. Şöyle de söylenebilir: "En münasip"liğin göster­
gesi, sunulan yerde Sabahattin AU'nin de ağırlanıyor ol­
ması. Burada biraz durmak ve soluklanmak gerekecek.
Dünya görüşleri karşıt iki insan söz konusu çünkü. "Ma·
kam·ı Yusuf"ta karşıtıyla aynı hücreyi bölüşmek zorunda
kalmak / b ı rakılmak pek de "münasip" olmasa gerek! Şu
sorunun tam yeridir: "Görevli", alay mı ediyor acaba? Usa
gelen tek olasılık: "Bir taşla iki kuş vurmak". Karşıt iki
insanı aynı "hücre"ye kapatmak, cezalarım katlamak an·
lamına gelir olsa olsa. "Makam·ı Yusuf"ta geçirecekleri
günleri karabasana çevirmek sözkonusu çünkü. Ama öy·
le olmuyor. Necip Fazıl ile Sabahattin Ali karşllaştıklann­
da birbirlerin i n gırtlağına sanlmıyorl.ar. Tam karşıtı, ola·
bildiğince sıcak bir karşılaşma oluyor bu. Şöyle anlatıyor
Necip fazıl:
"... satdaki ranzanın üstüne bembeyaz saçlı, çocuk
yüzlü, kenarı eski moda ince altın g6zlüklü, pijamalı bir
adam batdaş kurmuş ... (Marko Paşa) sahibi Sabahattin
Ali'nin çocuk yüzüne onu büsbütün çocuklaştıran bir
.
kahkaha doldu:
- Vay efendim, safalar getirdiniz!"'
Görülüyor: "Görevli" oldukça içten sözlerinde. "En mü­
nasip" nitelemesiyle sunduğu "yer"in "fiziksel durumu"
bilindiğinde, daha da kesinleşiyor bu. Şöyle betimliyor
Necip Fazıl:
"9 numaralı hücrenin içinde, yanyana, çifter yataklı iki
ranza. Ranzalar birbirine bitişik gibi bir şey... Hücre o ka­
dar dar. . . ..
"Hapishane Notlan"nın başka bir yerinde yaptığı betim
ise çok daha canlı, çok daha çarpıcı: "En dar bir vapur ka­
marasından daha dar bir hücrenin içinde iki demir ranza
ve d6tt yatak.. ."' Böyle bir yer için "en münasip" nitele·
mesi kullanıldığında nasıl bir gerekçe gösterilebilir? Orada
ağırlanmakta olan kişi(ler)den başka? "Marko Paşa'nın sa­
hibi"nin orada olması salt gerekçe değil, güvencedir de!
İKİ "KARŞIT"
Belirtilmişti: Necip Fazıl ile Sabahattin Ali, dünya gö·
rüşleri karşıt iki sanatçı. Ama "Makam·• Yusuf"ta karşılaş­
tıkları 1947 yılında ortak bir yanları var: "Muhaliflik" . . .
Değişik isteklerle b i l e o l s a , "Milli Şef" yönetimine karşı
ikisi de.
"Marka Paşa'nın sahibi", Sabahattin Ali, dergisinde,
"demokrasi kavgası" veriyor. Koşullarla da bağdaşan bir
tutum bu. "Tek partili siyasal yaşam"dan "Çok partili si­
yasal yaşam"a resmen geçilmeye çalışılan bir dönem söz
konusu çünkü. Dönemin siyasal tarihimizde nasıl değer­
lendirildiği ise biliniyor: "Demokrasiye geçiş" . . . Sabahat­
tin Ali, bir anlamda, bu sürece katkıda bulunmaya çalışı­
yor. Ancak yukardan, "Milli Şef"in yönergesiyle başlayan
bu süreçte payına düşen baskı otuyor. Bunun nedeni,
kavgasını verdiği demokrasi ile geçilmeye çalışılan de·
mokrasinin bir ve özdeş olmaması. Demokrasiyi emekçi­
lere kapalı, mülk sahiplerinin kendi aralarında oynadıkla·
rı bir oyun olarak gören anlayışa karşı çıkıyor o. Emekçi­
lerin de mesleki ve siyasi örgütleri ile oyunda yer alma­
ları n ı savunuyor. Bunu önleyen bentlerin aşılmasının kav­
gası n ı veriyor. "Tam Demokrasi" başhkh lronik yazısında,
"hükümet"i, " ... kafalarında her hangi bir fikir taşımak gi­
bi demokrasiye aykırı harekette bulunanları derleyip top­
layıp kamplarda muhafaza suretiyle demokrasiye hizmet
etmek"le yükümlü kılarak çarpıcı biçimde dile getiriyor
bunu'". Ama Sabahattin AII bununla kalmıyor; art tasa­
rımda çok daha yaşamsal bir yaklaşım sergiliyor: ABD ile
kurulmakta olan ve uzun erimde ülkenin bağımsızlığını
tehlikeye düşüreceğini düşündüğü ilişkilere karşı çıkıyor.
Marko Paşa'nın ilk sayısına yazdığı "başyazı"nın "lstik­
l!ll" konusuna ayrılması da bundan. " ... Mustofo K�m8l'in
kurdugu Türkiye Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler Kuru­
lu'ndaki murahhası(nın), Ordün'ün her bakımdan müsta·
kil ve tam manasiyle hür oldugunu, hemen Birleşmiş Mil­
letler Kurulu'na katılmasının gerektigini ileri sür" mesln­
den yola çıkarak, tam bir yarı-sömürge durumundaki bu
ülkeye bağımsız denmesine takılıyor ve böyle bir anlayı­
ş ı n yaygı nlaşması n ı n tehlikelerini vurguluyor. "Tu­
tum"unu son paragrafta açıkça ortaya koyuyor:
"On sekiz milyon insan, Ordlln gibi müstakil olmamak
•
için gene silllha sarılmaya her an hazırdır. Bu milletin em­
peryalistler elinde bir kere daha oyuncak olmıya hiç ni·
yeti yoktur. Aksini düşünen/er, Dt111111t F�n"f'in hüsranına
ugramıya mahkGmdurlar. "''
-istiklal" gibi, "yabancı sermaye" gibi pek de tekin ol·
mayan konuları dışlamadan ve geçilmeye çalışılandan
farklı bir demokrasinin kavgasını vermenin ödencesi do·
ğal olarak "baskı" oluyor. "Çok partili siyasal yaşam"a
yeşil ışık yakılması üzerine kurulan Türkiye Sosyalist Par­
tisi ile Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi'nin ka­
patılmasın ı n gerisinde de bu yatıyor.
Necip Fazıl ise, BUyUk Dotu'da, somut bir "devlet pro­
jesi" ile "Milli Şef" yönetimine karşı çıkıyor. Karşı çıktığı
amaçlad ığının yanında küçük kalıyor. Konuyu ayrıntılı
olarak ele alan Cemil Koçak, şöyle yazıyor:
..BOyllk Dotu'nun tasvir ettigi yeni devlet 6rgüti1 gMl·
şünün bir çok gôrüşten etkllendlti açık (. ..) Ancak 'Baş­
yüce/ik Devleti' projesinin temellerinin faşist ideolojiden
kaynaklandıgını belirtmek mübalaga olmaz. 1945 yılında­
ki 'demokrasi patlaması'nda!J hiç etkilenmemiş bir dergi
de anlaşılan BOyOk Dofu... "
Görülüyor; ba8daşmatarına olanak bulunmayan iki eği·
limin temsilcisi onlar. Üstelik Sabahattin Ali'nin Marko
Paşa'sı, zaman zaman Necip Fazıl'ı iğnelemekten de ge­
ri durmamıştı. Derginin daha ilk sayısında yer alan " Ga·
ibe ihtar" başlıklı kısa yazıda şunlar söyleniyor örneğin :
"Firar suçundan sanık olan aklım v e iz'anım, bütün ara­
malara ragmen bulunamamıştır. MezkOr sanık hakkında
firar suçundan 6türü son tahkikat açı/mata karar verilmiş
oldugundan gaibin bir ay zarfında 'Büyük Dolu' zaviye­
sinde ıspatı vücut etmesi veya saklandıtı yeri bildirmesi,
aksi taktirde akıl ve iz'andan mahrum olduguma hüküm
edilecegi ihtar ve i/5n olunur. ..,
Derginin dördüncü sayısında yer alan " Yalan SiJyle­
mez" başhklt kısa yazı ise şöyle:
"Peyami Safa; NKlp Fazrl'ın (Para) isimli piyesini ita/­
yanca bir eserden çaldıgını iddia ediyor.
Necip Fazıl da, Peyami Safanın (Atilla) isimli tarihi ro­
manını, Marsel Brlyon'dan çaldıgını iddia ediyor. Biz, her
iki kıymetli Muharririn de yalan söyliyeceklerine ihtimal
vermiyoruz. -
Beşinci sayıda ise "çagırı" başlığı altında şunu okuyo­
ruz: " Yedek Tabur imamı Necip Fazrl'ın Evkaf müdürlUtü·
ne müracaatı lazımdır."15
Kuşkusuz Necip Fazıl da, boş durmuyordu. O da, BU·
yük Doğu'sunda Marko Paşa'ya karşı yazıyordu. Ancak
onunkiler, Mark.o Paşa'dakiler gibi iğneleme amaçlı de­
ğil. iğneleme sınırları n ı n dışında kalıyor yapılan. "lh·
bar" ı n sınırları içerisine giriyor:
"Tan isimli ana gemilerinin batışından sonra, komünist
gazete ve mecmuaları, bir zaman şaşkın, boynu bükük
kalmışlar. (. ..) Fakat şimdi bu minik hücum botların, ana
gemiden mahrum da olsalar, bir filotil§ nizamı içinde bir·
denbire harekete geçtiklerini giJrüyoruz. Bu hücum botla·
rın isimlerini sayalım:
1- Markopaşa, 2- Gün, 3- Ses, 4- Yıtın, 5- Sendika.
(. ..) Her şeyden ewe/, aziz ve temiz milli mukaddesat
köküne baglı olanlara ait bir hak olan muhalefet moda­
sını istismarla işe başlayan ve aralarında MOstMablot'u
{Türkiye Sosyalist Partisi'nin 6nderi Esat Adil MOstKab·
botfu- M.E.), Sabahattin Ali, Doktor Şefik (Türkiye Sos-
yalist Emekçi ve Köylü Partisi'nin önderi Dr. Şefik HUsnU
Detmer- M.E.) gibi şahıslar ve bu şahısların tuttutu ma·
şalar bulunan komünist zümrenin nasıl bir devirde, ve ne
yapmak sevdasında bulundugunu, sırasile, devlete, mil­
lete, hükDmete, genç/ite ve halka haber verir; bu anı ke­
miyet kalaba/ıgına, son derece planlı bir teşebbüs gözile
bakılmasını tavsiye ederiz. "16
Görüldüğü gibi Büyük Doğu takılmıyor; yasal olarak
kurulmuş sosyalist partilerle önderlerini ve yine yasal
olarak yayı mlanan dergi ve gazeteleri, yalan-yanlış sav­
larla suçlayarak hem "ihbar" ediyor. hem de "hedef"
gösteriyor. Dizgenin kendisini de "meşru muhalif" say­
mamasına karşın Büyük Doğu, sıraladığı kişilerle ilişkili
oldukları yayın organlarını "aziz ve temiz mi/{/ mukadde·
sat köküne batlı olanlara ait bir hak ol"duğunu ileri sür­
düğü "muhalefet modasını istismarla" suçlamakta da hiç·
bir sakınca görmüyor. Bu satırların yayımlanmasından
çok değil üç gün sonra, 16 Aralık 1946'da düzenlenecek
olan büyük operasyonla yasal olarak kurulmuş sosya­
list partiler kapatılacak, yönetici ve üyeleri tutuklanacak
ve yine yasal olarak yayımlanan dergiler kapatılacak ya
da kapanmak zorunda bırakılacaktır. Bu uygulamadan
Sabahattin Ali ile Az iz Nesin de paylarını alacak ve iki
haftayı aşkın bir süre sorgusuz-sorusuz gözaltında tutu·
lacaklardır.
Bütün bunlara karşın, önceden de belirttiğim gibi ortak
oldukları bir nokta var: "Milti Şef" yönetimine karşı ol·
mak ... Aynı "hücre"yi bölüşmek zorunda kalmaları n ı n /
bırakılmaların ı n gerisinde de bu yatıyor. "Miikam·ı Yu·
suf"taki sıcak karşılaşma b u "yazgı ortaklığı"ndan mı
kaynaklanıyor acaba? Payı olmasına karşın tek etken bu
değil. Aralarındaki "insani ilişki", "Miikam-ı Yusuf"ta baş·
lamıyor çünkü. Çok daha gerilere gidiyor. "Yazgı ortaklı­
ğı"ndan önce "kalem arkadaşlığı" yaptıkları bir dönem
var yaşamlarında.
İKİ "KALEM ARKADAŞ!"
Ağaç, Necip Fazıl'ın Büyük Dotu'dan önce çıkardığı, alt
başlığına gönderme yaparak söyleyelim, Sanat·Flklr·Aksl·
yon dergisi. ilk sayısı 14 Mart 1936'da yayımlanıyor. Se·
rüveni 17 sayı sürüyor. Son sayısı ise, 29 Ağustos 1936
tarihini taşıyor. Her sayı n ı n arka kapağında, "Alfabe Sıra­
sile Yazıcılar" başlığı altında, dergin i n yol arkadaşlarının
dökümü yapılıyor. Aralarında Sabahattin Ali de var.
Derginin çıkışına "Kafa K§aadt' adh öykü�ü ile katı h ·
yor Sabahattin Ali . imzasız, a n c a k biçeminden Necip Fa·
zıl' ı n kaleminden çıktığı anlaşılan bir açıklama !le sunu·
luyor öykü:
"Bu gün, Türk hikayesi diye bir şey var mıdır? Bu sor­
gu edebe aykın görünmesin, var mıdır? Her gün Sirkeci
garına giren tiren/erin getirdikleri en pespaye Fransız ga­
zetelerinden en pespaye şartlar altında hırsızlanan ve al·
tında iki isim, bir de soy adı halinde üç Türk ismi atılan
bir gündelik gazete hik§yesi ve hikayeci/igi vardır. Bun·
dan başka yerli bir yazıcının yazdıgı, yerli bir sanat kıy­
metini, yerli bir realite görüşünü, yerli bir ruh haletini arz
eden bir hikaye var mıdır? ilk gençliklerinde hikaye yaz­
mış ve artık yazmaz olmuş bir iki kişi bir tarafa, bu gün
bu vasıfları taşıyan tek hik§yeci faaliyette delildir. Bu hi­
kayeyi okuyunuz. Bakalım onda Anadolu'ya ait nasıl bir
ruh haleti ve nasıl bir perspektif göreceksiniz. ..,
•
Görülüyor: Sakıngan bir dil kullanmasına karşın oy'u­
nun Sabahattin All'den yana olduğunu duyumsatmaktan
kaçınmıyor Necip fazı l. Varolan duruma karşı olduğunu
açıkça belirtiyor. Yine de bağlayıcı yargıdan uzak duruyor.
Bir soru ile okura "ihale ediyor" yargıyı.
Ağaç'ın 21 Mart 1936 tarihli ikinci sayısına da katkıda
bulunuyor Sabahattin Ali . " Thomas Mann ve Almanya"
başlıklı ve adının baş harfleri ile imzaladığı kısa bir deği·
nidir bu yazı'". Bundan sonra Ağaç'ta bir daha gözükmü­
yor Sabahattin Ali. Ancak 9. sayıya dek adı "Yazıcılar"
arasında korunuyor.
Bir öykü ve kısa bir değini yazısı ile noktalanan "kalem
arkadaşlıkları"nın öncesi var mı, bilmiyorum. Ancak bun­
dan o n bir yıl sonra, değişik amaçlarla bile olsa, aynı
noktaya yüklenen iki sanatçı ve yazgı ortağı olarak "Ma­
kam·ı Yusuf"ta karşılaşıyorlar. Karşılaşmanın sıcaklığının
gerisinde b u ilişkinin yattığını düşünüyorum.
"HAPİSHANE HOCAM • • • "
Necip Fazıl'ın "Miikam-ı Yusuf"a yolunun ilk düşüşü
bu. "Müdafaa"sından anlaşıldığına göre beklenmedik bir
durum bu onun için. Şöyle anlatıyor çünkü:
"... Cumhuriyet savcılıgı hakkımızda takibe girişiyor. Bi·
zi (. ..) Taharri memurları vasıtasiyle yakalatıyor ... 'Peki,
beş dakika için dışarıya çıkınız; şimdi sizi çatırttırırım!'
diyen Sulh Ceza Hakiminin bir daha yüzünü bile göremi·
yoruz. Bir lahzada (. ..) Tevkifhaneyi boyluyoruz ... '"'
Ve ekliyor:
"Cumhuriyet savcı/ılı, (. ..) Yerimizi, katillerin yanı başı
olarak t§yin etmiştir. """
Birkaç aylık bir tutuklulukla noktalanan bu serüvenin
etkisel boyutlarını, "Hapishane Notları"nın genel hava­
sından çıkarmak olanaklı; bilmediği, dahası düşman bir
yere paraşütle bırakılmış gibi Necip Fazı l. . . En ince ayrın­
tısına varınca herşeye dikkat ediyor ve beynine nakşedi­
yor. Karşılaştıklarında Sabahattin All'nin durumu öyle de·
ğil oysa. KısakOrek'in yaşadığı "şok"u yıllar önce, henüz
yirmi dört yaşındayken atlatmış o. Bilmediği, tanımadığı
bir dünya değil onun için "tutukevi dünyası". Kısakürek'i
şaşırtan, yadırgatan, giderek de irkilten şeyler onun için
son derece doğat. "Mahpus yata yata biter" dizesi de
onun zaten.
Sabahattin Ati, "Miikam·ı Yusuf"a yolu ilk kez düşen
kadim "kalem arkadaşı"na "kıdemi"nin tüm olanaklarını
sunuyor. "Racon"unu bilmediği, "ıstılahlar"ma yabancı
olduğu bu dünyada gören gözü, duyan kulağı oluyor. Ne·
cip fazı l da gizlemiyor bunu ve Sabahattin All'den, "ha·
pishane hocam" diye söz ediyor''. "Allah Kurtarsın!" Baş­
lığı altında şöyle yazıyor sözgelimi:
"Galiba bu cümleyi ilk defa Sabahattin All'den duy­
dum. 'Uç babatorik!' der gibi kahkahalı bir çocuk şivesiy­
le ilk hapishane selamını verdi.
· Allah kurtarsın beyim!''"
Necip Fazıl, "Miikam·ı Yusuf"ta geçen günlerini konu
edindiği "Hapishane Notları"nda "hücre", dahası "ranza"
arkadaşından söz ederken sıcak, sevecen bir dil kullanır.
Aralarındaki "kıdem" farkını da yansıtan şu bölümde ol­
duğu gibi:
"... Haaa, benim üstümdeki yatakta 'Marka Paşa' .
Uzun ve bitmez geceler Sabahattin A/i'nin rahat ve müs­
terih horultu/arıyla çökerttili şi/tesindeki vücud kabarık-
lıgına bakarak sabahlara kadar sigara içtigimi unutmaya­
cagım. "''
"İŞBİRLl<':i•
Necip Fazı l He Sabahattin Ali'nin "M.likam-ı Vusuf'"'ta
geçirdikleri günler geçmişte kalmış bir dostluğun tazelen­
mesine mi yol açtı, yoksa yeni bir dostluğa zemin mi ha­
zırladı bilmiyorum. Ama ilişkilerinin oradaki günlerle sı­
nırlı kalmadığı, özgürlüklerine kavuşmalarından sonra da
sürdüğü anlaşılıyor. Değişik isteklerle bile olsa, aynı şe­
ye karşı olmak, dolaylı bir işbirliğine yol açıyor araların·
da. Necip fazıl, "kıdem"inin olanaklarım cömertçe kendi­
sine sunan "kadim" kalem arkadaşına Büyük Doğu Mat·
baası'nın olanaklanm sunuyor çünkü.
Marko Paşa yayın dünyasına karıştığı andan başlaya­
rak engellerle karşılaştı ve onlarla boğuşarak yoluna de­
vam eylemek zorunda bırakıldı. "Milti Şef"in yönergesi ile
başlatılan "demokrasiye geçiş süreci"nde aykın bir ses
olmaya çalışmanın bir bedeli olacaktı elbette. Bu "fatu­
ra" Marko Paşa'ya çıkarıldı. O da ödemekten kaçınmadı.
Marko Paşa yalnızca yasal engellerle uğraşmak zorun­
da kalmadı. Bir yayın organı açısından yaşamsal önem
taşıyan dağıtım ve basım gibi sorunlarla da uğraşmak zo.
runda bırakıldı. Marko Paşa, zaman zaman, bu konuda
sivri dilli açıklamalar bile yaptı. ikinci sayıdaki "Sabotaja
ugradık" başlıklı açıklamada, ilk sayının dağıtımının en­
gellendiği belirtilmekte ve şöyle denilmektedir:
'"Markopaşa' millet tarafından umdugumuzdan daha
büyük bir ragbetle karşılandı. 'Markopaşa'nın kimseye
düşmanlıgı olmamakla beraber nedense onun düşmanla­
rı varmış.
Gazete bayilerinden hiçbiri ragbet etmedi. Bir kısmı da­
gıtmak üzere aldıkları halde, sonradan vazgeçtiler. Bun·
dan dolayı bayilere darılmış degiliz. Şüphesiz onların ku­
laklarını bükenler var, kulak bükerler, kulak da çekerler,
hana koparırlar blle. "''
Dördüncü sayıdaki "Dikkat!" Başlıkh ve "Sevgili Oku­
yucu/anm," diye başlayan açıklamada ise şöyle deniyor:
"Marko Paşa daha ilk sayısında gazete bayilerinin hış­
mına ugradı. ikinci sayısında baskı güçlükleri başladı.
Kendisine çok hürmetimiz olan ve memleketin en büyük
matbaasının sahibi en son dakikada basamayacagını bil·
dirdi. Her gün bize haber glinderiyorlar:
- Dligecegiz.
• Yıkacagız.
· Baskın yapacagız.
Aynı haberler matbaaya da gittigi için, şüphesiz basmı·
yorlar." Ve ekleniyor: "Bu sayıyı basan matbaaya teşek­
kür ederiz.•"'
Sık sık kapatılan ve kapatıldıkça değişik adla yeniden
yayımlanan Marko Paşa'nın çıkarıcılannın asıl sorunu bu
dolaylı baskıydı işte. Söz konusu baskının her geçen gün
biraz daha yoğunlaştığını belirtmeye gerek yok sanırım.
Öyle ki gün geliyor basımevi bulamadıkları için Marko
Paşa'nın yayımını geciktirmek zorunda kalıyor çıkarıcıla­
rı. işte bu dar dönemde Sabahattin Ali'ye omuz veren
.. ranza" arkadaşı Necip Fazıl oluyor. Marko Paşa'mn Ma­
IOm Paşa "nam-ı müstearı" ile yayımlanan sayıları, bir
"protokol" çerçevesinde, BUyilk Doğu Matbaası'nda ba·
sıhyor. "Protokol" şöyle:
"N«lp Fani KısakDM'in sahibi bulundugu (Büyük Do·
•
gu) matbaa ve müessesi (Ma/Om Paşa) gazetesini aşagı·
daki şartlar altında basmayı kabul etmiş ve her iki taraf
anlaşmayı imzalamıştır:
1) Bu gazete en yakın ve uzak m§nada kominlzm ide­
olojisi ile hiçbir a/Okası olmadıgını ve metinleri altında bu
manayı uyandıracak hiç bir satır bulundurmamayı kabul
ve il§n eder.
2) Bu gazete, din ve mukaddesatı, samimiyetsiz ve ha·
lisiyetsiz olarak sırf istismarcı bir ruh haletiyle benimse·
yenlerin şahıs ve fikir seciyeleri müstesna, gerçek din ve
mukaddesat bahsinde en küçük bir tecavüz ve ihtifafa
sayfalannda bir yer vermemeyi kabul ve i/On eder.
J) Necip Fazıl da, bu gazetenin yukarıdaki iki madde
mahfuz olarak istedı"g/ siyasi' kutup ve rejime karşı, iste·
digi mikyasta ve istedifi gôrüş merkezinden hareket ede·
rek zıt cephe almakta serbest o/dutunu kabul ve i/§n
eder. (g.9.1947). "''
"lşbirliği"ni olanaklı kılacak, sınırların belirlendiği ve
"arakesit"in yeterince seçik bir biçimde ortaya konduğu
bir "protokol" bu. Necip Fazıl "yakın ve uzak manada ko­
minizm ideolojisi"ne açılan kapıları MalOm Paşa 'ya kapa­
tırken, "din ve mukaddesatı (...) istismarcı bir ruh hale­
tiyle benimseyenlerin şahıs ve fikir sedyeleri"ne yönele­
cek eleştirilere kapıları ardına kadar açıyor. Dokunulmaz
kıldığı ise, doğrudan doğruya "dinci ideoloji" oluyor. "Zıt
cephe alma özgürlüğü"nü tanıdığı "siyasi kutup ve rejim"
ise, "ara kesit"i oluşturuyor. Dönemin koşulları gereği
adı seçikçe konulamıyor ama amaçlananın "Mim Şef Yö­
netimi" olduğu çok açık. Necip Fazıl, Marko Paşa'nın "et·
ki gücü"nün bilincinde ve "Milli Şef Vönetimi"nln yıkıl­
ması için bu güçten sonuna dek yararlanmaya çalışıyor.
"Protokol"e bağlanan bu işbirliğini okurlarına duyurur­
ken değerlendirme yapmayı da gereksiniyor Necip Fazıl.
Öyle anlaşılıyor ki Sabahattin All'ce yönlendirilen dergi·
terin Büyük Doğu Maıbaası'nda basılması yüzünden Ne·
cip fazıl çevresinden tepki almış. Onu göğüslemek için
de sözkonusu işbirliğinin dünya görüşüne zararlı değil,
yararlı olduğunu kanıtlamaya çalışıyor. Şöyle:
"Şu iki vesikayı lütfen dikkatle okuyunuz ve evvelll
(MalOm Paşa), sonra da (Marko Paşa) isimli gazeteyi Bü·
yük dogu Matbaasında basmaya razı oluşundaki sırn an­
lamaya çalışınız. iç fikir ve duyguları ne olursa olsun,
bliy/e bir vesikayı imzalamaya razı olabilen ve ondan
sonra matbaamızda kaldıkça bu anlaşma hükümlerine
baş kesmeye mecbur bulunan Markopaşa'cıfar Büyük Do·
gu•cuları, ara/anndaki tam ve kamil tezat içinde muhake­
me edip zaferin ne tarafta oldugunu ve hangi tarafın ken­
di nefsine, gayesine ve d§vasına karşı ulvi mevkide bu­
/undutunu kestirin! Ticaretle en küçük al§kası bulunma­
yan ve her şeyin başında onun prensibini şadetmekten
başka iş ve lilçü tanımayan (Büyük Oogu) bôy/ece kendi
mukaddes gayesi yolunda, matbaamızda kaldıkça (Mar­
ko Paşa)ya beri istikamet/eri mutlak olarak kapamak ve
kendisinin de zıt oldugu bazı istikamet/eri serbestçe aç·
makla, lsl§mi' siyasetin en incesini tatbik ve zaferlerin en
büyügünü temsil ettigi kanaatındadır. ••
"Protokol"de açıkça dile getirilmeyen "ara kesit"in altı
bir kez daha çiziliyor; kapatıldığı vurgulanan "beri istika·
metler", "komünizm ideolojisi" savunuculuğu ile "dinci
ideoloji"ye karşıtlık; açıldığı belirtilen ve .. kendisinin de
zıt olduğu bazı istikametler" ise, "Milti Şef Vönetimi"dir.

Sözcülüğı.inü yaptığı "dinci ideoloji"ye dokunulmazlık ka·
zandıtarak gerçekleştirdiği bu "işbirliği" için yaptığı de-
ğerlendirme kendi içinde tutarhdır.
-
1 1/e� foııı Kll&Orft. "�
llOllMı ()7', lllfı(ll< Dotu. lol: 2, Qi1, ),
�, 69 (24 E1•'" •94T) . .. u
2 N""i� f.,0 Kı ..kUl'tk, " llap/sll.f..
ııarı.n rır. llDy!ll< Dot\l. vıı, " o�, J.
Soyı: 68 (ı7fkim ı94f), 1. tı
..
l Rııa t tıı. , "5utr•11 1Qmld'i<I Rll
h<ııı'*" -..ı.r . 90,ok Dollı. l•l: J,
C*': J. S.,., 6s (}l)Moy11 1947J, 1. 2
• """" f..ıl (1(..--,ı , " M<ldt
"". 90,ok tJosu, Yıl; l, Ott , 5-yı
67 (ı7 f)'M.ll ..,.7), ı.. 6
s ,_, ,.._
6 M..Wnu1 Golotlu. � Gt­
� (�195Q}, ımobul, K...... '911ı. ..
...
' '"°''o h1'K,..klltff.. "�
llO!lıtı (tr. � ııotu. Y�: >. OI ),
Saıo: '9 (>• Eltim 941\. •. ıı
• 1cı, 1. 11
? N<<ıp hı.I Kı..kli<fl.."�_.
111>11.ı11 (9r. 11Dy111< Dol'J, Yıl: >, Cit: J,
S.y" 7" <.16 0tlk19,.Sl. t. u
'� (Sııl>lh,ıthn 1"0, "T•m O..,.,.,,.
s/'. Mllko l'lsl, ld: ı, S.yı: ı l60ak
1947), , ,
" CSAblhottio "1i). "!.V.J.lt', Mllko
l'lsl, Y�: ı, Soyı 1S h""' ı�, ._
" � K� "ır.llırıl' O.-.W P<t>­
lnl: &o>y� (W!fff, T.., ..,. Top
Un. C. ı1, S.,.: 71 �k ı999IJ, •
" Em 1947), J. ı.
tJ •G.ıM /hUr � P-. Yol: ı,
S.0,.: ı {ıs K_,, .,.ıi), o. •
... . Y_ S6ylo...,.., "'-ıl<o "-".
YO: ı. � • lı6Arıhk ı1M6), S.. •
tS -ç,vırf'. Mllto Paa, Yıl: l. Soyı:
5 (1> CkM: ı1M1). •. ıı
tti 1ı1uhb<ı, ")(om"�...,... 81lyQk
Oofu, (1)Aralil �6), s. 11
•1.. S.,,: ı lııı Marl ı9)6) . .. ı).
ı!l s!ıballln in)A(li). " """""' .ılım
... -�.-. -. s.,-., . (lı ""'�
ı9}6). .. ı6.
19 NeOp fo:ol (KoSlk(ı<Ş}, "Mı,ida-
ı..- , 9Uylll Dotu, Yıl; ). Cil: J. Soyı
67 {17 EıQ 11M7). 1. 6
'° Ja. •. 6.
ıı ll•dpfm!Koul<Otft."�
1'oıJM ur. ııoyca. °"il'- Yı� " Olt: l·
'Sıyo: J) (>6 Nalık ı947), 1. u.
.
n Ne<ipfllll K ... iJıek. "�
,,..lil<ılı.rt/.tr. � Dotu,V<i: >, Oll
). Soyı: 70 ()ı Ekim >!M7l. s. ıı.
'l Nt<ip Fo:ol Kıuku"k. "/Vp/Jlv
,,..ll<>Ndn(5T", 811yQk Dofu, Vılc >,Olt
'!. s..y,, ,. 17 (..., '9'7l, ı.. n
••·s.ııc.ı.ıı uı-u- . MMto PIA.
Yol; ı, S.., > (ı Arllık ı946), ı.. ..
>s •ıı;.ıur.·. MMto Paa, Y.t: " s.
yıo ıı {ı6Araiıl; '9ıı6). •. ).
2' c...,;ı KO(Ak. 11Y. • 6o
•1 •· '- '°"
•8 c0ıtı.onErt.ip),•s.�c-
ı•mıt'. Maob Paa. Yot ı. Styıı >s (19
o
stat N ecıp F azı l
o
Ali Haydar Haksal
Şiirinde ve sanatının hemen bütün alanlarında dehası­
nın sanatıyla birlikte renk!er sundutu, ufuk açıcı, bir yüz­
yıla damgasını vuran en önemli şahsiyetlerden biri.
Bohem yaşama sürecinde; sadece ve öncelikle şiirle
yoRrulu bir ruh halinin, modem şiir taşıyıcılıtını gelenek­
le buluşturarak bir doruk oluşturan bir şiir kuramcısı. He·
cenin dorutunda modern söyleyişiyle hep genç duran bir
şair. Hece şiirinin olanaklarını sonuna kadar zorlayan, dö­
nemindeki hemen bütün şairleri bu anlamda gölgeleyen
bir büyük usta. Kl�sik ve sıradan söyleyişin ötesinde bir
şiir ufku. Ömrünün sonuna kadar dizeleriyle uRraşan ve
mükemmelin peşinde olan, bütün şiirlerinin ilk ve son
ha\leri de şiir estetiğlnin, buluşunun güzelliklerlndedir.
Zor yakalanır imgelem gücünün dizeye yansıyan bir hali.
Mistik ruh dünyasıyla doğrudan buluştuğundan itibaren
sanat yoğunluğunu çeşitli sanat alanlanna ve tUrleıine
açan, kaleminden çıkan her eser bir diğerinin üzerinde.
Piyeslerinde, denemelerinde. polemiklerinde, biyografik
eserlerinde sınırlan sürekli zorlayan ve kendi ötesine ge·
çen bir sanat gücü. Kendisinden sonra. dotrultusunda
önemli bir yol açan, kanal oluşturan ve bir çizgiye yön ve·
ren bir başlangıç ve dönüşüm ustası, üstadı. Siyasal kav·
galarında gözü pek, dost ve arkadaşlarına sonuna kadar
bağlı. Sanat ortamında. meydanda mücadeleyi seven,
dost meclislerinde hiçbir şey olmamış gibi davranan bir
insanlık örneği. Sabahattin Ali'den
Nazım Hikmet'e, Çetin Altan'a, Peya­
mi Safa'ya kadar dostluklarını sür·
dürmeyi bilen, sanaı anlayışları ve si·
yasal bakışları bakımından kendi ye·
rinde duran sağlam bir insan portre­
si. Sabahattin Ali'nin ·ıı:afa K3ad ı '
a d l ı öyküsünü Ağaç dergisinde ya·
yımtayan ve sunuşunda dönemin öy­
kü anlayışını eleştiren ve yerli öykü
bakımından bu öyküyü örnek göste·
ren bir insan. Sait Faik'ten Sabahat­
tin Ali'ye. Ahmet Hamdi Tanpınar'a,
Nahit Sırrı örik'e. Oktay Akbal'a, il­
han Berk'e, Şükran Kurdakul'a kadar
dönemin sanatçılarıyla aynı dergi ve
sanat ortamında bulunan, bulunabi­
len bir büyük özveri örneği. Büyük
DoOu ile birlikte genç yeteneklere sa·
nat tarlası oluşturan ve birçok gencin
yetişmesine öncülük eden, yol göste­
ren bir anlayış. Siyasal duruşu, yer
seı;işi geçmişteki dostlarıyla yollarını
ayırsa da, o eylemini Jçerlde sürdüren
ve sürekli hapisahenlerde cinnet
i1 n e 2 n
Mwr '4 ;���� ��� � f ��������t����:
n ir n b
lığın her turlüsüne karşı, en seçici ve
en özenli bir bakış arayıcısı.
"Bozuk Ölümler"
Nihat Genç
Korsan yayınlarıyta baskı adedi yüzü, iki yüzü çoktan
geçmiş bir şiir kitabı var. Bu inanılmaz şiir kitabının adı:
Çile. Yazan, Necip Fazıl! Necip Fazıl büyük şair. O da ölü·
mü, mistik tarafından yazdı! Bütün şiiri, varlık, yokluk,
hiçlik! Hepsi soyut! Gaipler, mavera deyip durdu! Ardın­
d a çökmüş, yıkılmış, bedenleri, beyinleri pelteleşmiş mil­
yonlarca genç bıraktı! Tarihin e n coşkun ırmaklarının ak·
tığı b u topraklarda sabah, akşam ve seksen yıl aralıksız
•hiçlik• şiirleri yazdı! Türk ve ls!am edebiyatında onun
kadar ölüm yazan, onun kadar karanlıkların, kabristanla­
rın içinde gezinen başka şair yoktur. Benim okuduğum
dünya klasikleri içinde ölümü onun kadar işleyen bir şa­
ir görmedim, bulursanız beni de haberdar edin. Necip Fa­
zıl'da ölüm yüzlerce sayfayı aşar! Ölüm mısralarının aca·
yip bir şiddeti vardır, derin bir ıstırapla birkaç mısra sizi
kefenlerin içine sokuverir! Türkçe'nin ve hecenin en ba­
şarılı örneklerini vermiştir ve b u inanılmaz gücünü, ölüm
tavsirlerinde kullanmıştır! Her an ölüp ölüp dirilen bu in­
san milyonların sevgilisi haline geldi! MiUiyetçilerin Al·
sız'ı sevmesinden daha çok, lslamcılar Necip Fazıl'ı sev­
di! Necip Fazıl'a kendini kaptırmayan tek bir müslüman
yoktur! Zekasının en uç şahikalarını ötüm estetiğiyle şa·
heserleştirdl! Bu topraklarda ölüm estetiği üzerine en
kuvvetli adam Necip Fazıl'dır! Şiirini morgdan, kabristan­
lardan hiç çıkartmadı. 17 yaşında bir gencin bütün hayal­
terini, umutlarını düşüncelerini eğip bükecek, şekilleye­
cek kadar derin ve yüksek değerde mısralar kurdu! An­
cak Necip Fazıl, çok soyut bir ölüm anlattı! Kupkuru bir
ötüm, yani, diyelim Yunus Emre de birçok kez ölümü an­
lattı, "bir garip öldü diyeler" gibi, ama, ölümü atfettiği
"bir garipti" bir yoksuL Necip Faztl'ın ötümünde yoksul,
zengin, yani, b u dünyaya dair kimliği yoktur, yalnız ölüm·
dür, sapık bir ölüm! Aşk sahnesi anlatır gibi ölüm anlat­
tı, milyonlarca genci genç yaşta bu yoğun karamsarlığın,
hayatın nafile, dünyanın boş olduğunu derin bunaltının
içine sokmayı başardı! Ölüm tabiatta eşit dagıtılmıştır, bir
çocuk, kuşun ölümünü görür, komşusunun, aile bireyle­
rinin ölümUllü.. Ölümü herkes görür, ama Necip Fazıl,
ölümü sabah, akşam, her gün, her an, her mısrada, her
düşüncenin arasında mutlaka yazar! Hayata ve dünyaya
hiç şans vermez!
". .Ben şairim, gaibi kurcalayan çilingir / Canlı cenazele­
rin başında Münker-Nekir"
•
"Her ağızda, her telde fanilik dırıltısı / Sonunda tek bir
şarkı tabutun gıcırtısı"
"Ölüm dedikleri, ölünceye dek f Dünya, balı zehir, ya
lancı petek f Orada bulursun, biraz bekle, tek / Burada
yaşamak sandığın düşü . . "
"Büyük randevu . . Bilsem nerede, saat kaçta / TabLJtu·
mun tahtası bilsem hangi ağaçta"
"Ağzıma soğuk kLJrt!ar dolacak, gözüme kum / Dipsiz
kLJyu, sürdükçe zaman, sürecek uykum".
"Ufka bakarlar, ölüm uzakta mı, LJzakta / Ve tabLJt bek­
ler, suya inmek için kızakta!
"Bu dünyada renk, nakış, lezzet, ne varsa küsüm / Gö·
zümde son marifet, Azrail'e tebessüm."
Necip Fazıl'ın tüm şiirleri ölümü anlatır, genç insanın
ruhunu karartır, göğsünü daraltır, gözlerine llÇLJrumlar
koyar, her nesneye suikast gibi ölüm tuzağı düzenler. Ke­
limelerin arkasına. ötesine ulaşıp, "öte" dilinde resme·
der. Nesneleri kavrayış şekli ölümdür. Binlerce mısra için­
de ölüm konulmamış birkaç mısra birkaç kelime bulmak
dahi zordur. Olum tarlasıdır şiir kitabı. Ölüm bir değirmen
gibi bütün kelimeleri, bütün nesneleri öğütür. Karşı ko­
nulmaz bir kader olarak ölümü daha da sertleştirmek,
daha da ürkütücü hale sokmak için bir ömür çalıştı! Her
şiirinde ölüm: "lçimde bir mahşer ugultusu var / R u h um­
dur çağıran tenimi cenge / Gözlerim bir kuyu, dilim kör·
düğüm f Mermer bir kabuğa girip, ördüğüm f Bir görün·
mez alem olsa gördüğüm . . M Necip Fazıl b u mısralarla Tür·
kiye'de müslümanların gözünü. beynini, duruşunu, düşü­
nüşünü topyekün degiştirmiş, bambaşka bir kuyuya sok­
muştur.
Şairin ölümle hesaplaşması asla kötü değil, ama,
aralıksız bütürı mısralar ı n ı ölümle işlemesi, hayata kar­
şı Mdürüstlük" değildir! Necip Fazıl'da sanki başka duy·
gusallık yoktur, gökyüzüne doğru kanat açmış kuşlar
hiç yoktur. Ölümü, beyin ve yürek öldürücü zehir hali­
ne sokmuş, tabiatın ve inancın coşkusundan hiç ama
hiç bahsetmemiş. Necip Fazıl'ın kabir, mezar, iskelet·
ten oluşturdugu b u şiir kitabı hiç ama hiç incelenme·
miş, sadece hayranlıkla övülmüştür. Milyonları ölüm
tuzağına düşürmüş, ölümü, şantaj, tehdit diye kullan­
mış. Gece yarıları odasına kapanmış her gencin ateşli
coşkus u n u , bedeni ni b u kelimelerle öldürüp, çürütmüş­
tür. Anneler·babalar gönüllü ve koşarak, 13-14 yaşların­
da çocuklarına Necip Fazıl'ın şiirlerini uzattı, bir hazine
niyetine. Bilerek isteyerek hayatın dışına kaçtılar. Top
mermileri, şarapnel parçaları dahi insan beynini b u şi­
irle r gibi dagıtamaz. Bu kadar karanlığı başka hiçkimse
başaramaz. Kelimeleri 'agu'ya döndürmüştür.
(Yazann daha önceki bir yazısından)
Bohem ve Şövalye
Şair ve Kahraman
Snop ve Derviş
Mehmet Çetin
Türk edebiyat ve düşünce hayatının en ilginç, en renk­
ti, en şaşırtıcı ve ürkütücü kişiliklerinden biri... Herkese
ve her şeye rağmen sevilen, her şeye ve herkese rağmen
nefret edilen ... Dehasının ve dahas ı n ı n farkında, ünlü ve
karizmatik . .
Hasta A d a m i l a n edilmiş bir devletin sıhhatini kaybet­
miş bir ailesine ait, kasvetli ve her köşesinde bir soru ve
sorun bulunan bir konakta oluşmuş bir çocukluk ... Dış
tesirlere kapalı, değerlerinden emin, dünyasını gelenek­
lerle ve ilkelerle ve devlete sadakatle oluşturmuş bürok­
rat bir büyükbaba ... Hastalıktan ve ölmekten korkan, her
şeye ve herkese sahip olduğu statü ile değer ve anlam
biçen bir babaanne. Hayatın anlamına değil renklerine,
hatırlamağa değil unutmaya, sormaya, sorgulamaya değil
yaşamaya, anlamaya değil elde etmeye, toplamaya, birik­
tirmeye değil dağıtmaya, yapmaya değil yıkmaya ve boz­
maya, sevdaya de!ı;il şehvete tutkun, kadında ya da ka­
d ı n larda kendini bulan değil kadı n larda kendini kaybe­
den bir baba ... Varlık alanı kocasının karısı, çocuğun u n
a n n e s i olarak sınırlandırılan, varlığına tahammül edilen,
halktan, yani aşağı sınıftan, mahcup ve onurlu, içli ve içi­
ne kapanık, çocuğundan başka hiçbir şeyi olmayan, ço­
cuğundan başka her şeyden vazgeçmiş, ruhuyla varlığıy­
la Osmanlı Devletinin yüksek bir bürokratına ait bu ko­
nağın dışında tutu!an bir anne ...
Bohemdir. . . Döneminin bir çok aydını gibi ve kadar bo­
hem. Ama bohemlik onun için bir yaşama tarzı, hayatına
bir renk katma çabası değil diğerleri gibi... Hayatın vaat
ettiklerini sonuna kadar görme, elde etme, tatma ve keş­
fetme, daha fazlasına sahip olma, herkesten ileriye git­
me, herkesten fazlasını yaşama demektir. .. Onu kadınla­
ra ve kumara çeken aynı cazibedir. " içindeki azgın da­
vet " . ikisinde de sınırsızdır. Tükenir ve tüketircesine sı­
n ı rsız ...
Hayatın azgın davetine icabet ederken babası gibidir.
Ama babası kadardan ibaret değil. .. Onu huzursuz eden,
bir şeylerin hep eksik ve yetersiz kaldığını hissettiren bir
şeyler vardır. Salkımsaçak sorularla ve sorunlarla doludur
dünyası. Herkesin inandığı, ona inandırıcı getmez, herke­
sin katlandığı sahicilikten yoksun hayata katlanmaz, kat­
lanamaz ... E n iğrendiği şey herkes olmak, herkes gibi ol­
mak, herkesin içinde kabul edilmek, sürüden sayılmak ...
Büyükannesinin herkese yukardan bakan tavrı n ı n toru­
nunda kendisini göstermesi mi bu?.. Elbette değil. Büyü­
kannesin i n statükonun kendisine bahşettiği imtiyazlı ko­
numu o eseriyle ve emeğiyle elde etmek istemektedir.
Hatta daha fazlasıyla bir ve biricik olmak istemektedir.
Hepimizin içinde yatan bu tutkuyu o gizleme, örtme, ima
ve işaret etme gibi bir yola başvurmaz, düpedüz iddia,
•
hatta ispat eder. .. Hayatı ve toplumu, büyükbabasının şı­
marttığı gibi kendisini şımartmak zorunda olan bir im­
kilnlar alemi gibi algılamaktadır adeta ... Bütün bunlar
O'nu snop (züppe ve küstah) ve kahraman yapar ... Her­
şeye ve herkese karşı pervasızdır. Bir kahraman kadar
başı dik, bir şövalye kadar burnu havada,. . . Kurnazlıkla­
ra, çıkarcılıklara, küçük hesaplara karşı şövalyedir. Bazen
eldivenleri ile tokat atarak aşağılar muhatabını, bazen
değerini küçümsediği para i!e ... Para karşısında inanılma­
yacak kadar özgürdür. E n uzlaşmaz sermaye ve para kar­
şıtı bile parayı bu kadar değersizleştirmemiştir. Para kar­
şısında da bohem, snop ve kahramandır. Ve çevresi ken­
disini böyle kabul etmeye hazırdır ve eder de ... Böyle bir
kimlikle sevilir, hayran olunur, kıskanılır ve nefret edilir.
Kimseyi beğenmez. . . Hemen herkesi çok keskin bir dil­
le eleştirir... Dehasından, sanatından, düşünceleri nden,
bütün " e n " lerin ibrelerin i n kendisini gösterdiğinden
emindir. .. Önüne sürülen hazır düşüncelerden, hazır çö­
zümlerden, paket mutluluklardan ve s ı n ı rları bugünden
çizilmiş istikbalden nefret eder.
içinde, derin bir yerlerde ise bir şeyler iyi gitmemek­
tedir. Kendisini yalnız ve yabancılaşmış hissetmekte­
d i r. Kaldırımlar şiirindeki ruh hali; yaşadığı zaman, me­
kiln ve toplumda, hatta sevdiklerinde ve sevmediklerin­
de kendine ait bir işaret bulamayan " başını bir gayeye
satmış kahrama n ' ı n ortak bir dili ve kaderi paylaştığı ki­
sesiz sokaklara vuruşudur kendisini. Son nefesini vere­
ceği sokaklara ve hayata ... Modern hayatı n , insanı kim­
sesiz!eştiren, yalnızlığı kadar özgürleştiren ya da özgür­
lüğü ölçüsünde yalnızlaştıran içeriğin i n çok erken bir
keşfidir bu şiir.
Mistiktir. 'Kadın Bacakların ı ' ve 'Kaldırımları' yazarken
de mistik. Abdülhakim Arvasi ile karşılaşması bütün dün­
yasını değiştirir. Şövalyeliği kahramanlığa, varlığını her­
kese kabul ettirme çabası, varlığını kavrama ve anlam­
landırmaya, mistik algılayışı tasavvufi seziş ve kavrayışa,
bohem hayatı inanmış bir adamın ilkeli bir yaşama ara­
yışına, snoptuğu dervişliğe dönüşür. Büyükbabas ı n ı n il­
keli, disiplinli, kendinden ve değerlerinden emin duruşu
çıkar ortaya. Bir farkla... Büyükbabası bittiği, biteceği
varsayılan değerleri korumaya, savunmaya çalışmaktadır.
O aynı değerleri yeniden keşfetmeye, yeniden yaşanabi­
lir kılmağa çalışan kurucu bir kimlikle ortaya çıkar ve hü­
cuma geçer adeta. Bireysel macerasıyla toplumsal geliş­
meler arasında i!gi, ilişki ve paralellikler kurar. Kendisini
kurtaran nefesin toplumu da kurtaracağına inanır. Şiiri
dahil herşeyini gözden geçirir. Şiiri dahli yeni duruşuna
uymayan n e varsa değiştirir. Bu inanı lmaz değişikliği
kimse inandırıcı bulmaz. insanları şaşırtmaktan zevk alan
bir şairin geçici hevesi olarak değerlendirilir. Herkesin
terkettiği adrese dön üş, yakın çevresinde önce alaycı
bir hoşgörüyle, sonraları gittikçe dozu artan tepkilerle ve
daha sonra düşmanlıkla karşılanır. Seçkinlerde karşılığını
bulamayan bu inanış ancak seçkinini kaybetmiş halkla
bütünleşebi!irdi ve o içinden geldiği seçkin ve egemen
çevreyi terk ederek halkın yanında olmayı tercih etti. Bu
tercih halktan biri olan annesini tercihtir bir bakıma. Ses­
siz, başına gelen her şeye tevekkülle katlanan, hiçbir
umudu kalmadığı için arzularını, beklentilerini içine gö­
men, güçsüz ve sahipsiz annesini. Bu yüzden dünya gö­
rüşünde sadece lslilm değil, Türklük ve Anadoluculuk da
önemli bir yer tutar. "Sakarya Türküsü" bu tercihini ve duyarlı­
ğını yansıtan ürünüdür. Büyük ve sessiz çoğunluğu tercihinden
sonra mücadelesi ginikçe siyasileşir ve sertleşir. Ağır suçlamalar,
ithamlar dönemi başlar ve ötekileştirilmeye çalışılır. Askere alın·
malar, tutuklamalar, üstüste açıtan davalar hapishaneler peşpe·
şe gelir. Zaman zaman evlnln elektrik faturasını ödeyemeyecek
kadar parasız kalır. Mücadelesi yaygınlaşıp güçlendikçe şiirden
uzaklaşır. O'nu sevmeyenlerin gözünde 'sabık şair'dir artık.
'O'nun gözünde şiirin yeri ve anlamı da değişmiştir. Artık gözü
' b üyük sanatk!rtıktadır. Derviş ve kahramandır artık. Ve bir yol
gösterici. Ondan nefret edenlerin diliyle " Süper Mürşid" Yıllarca
yetişmesine emek verdiği gençliğin gözünde ise 'Üstad'
Geride çeşitli alanlarda yüzlerce eser ve hatıra bıraktı. Türk
muhafazakfühğını en derin, en bir mücadele adamı oldu. Bir çok
şair, yazar ve düşünürün yolunu açtı. En büyük mutluluğu yetiş­
mesine emek verdiği gençliğin manevi babası olmaktı. Oldu da.
Bugünden bakıldığında bir kazanılmış Necip fazıl vardır, bir de
kaybedilmiş. Tek parti baskıcılığının, soğuk savaş şartlarının
içinde boğuşan Necip fazıl kaybedilmiş bir Necip fazıl'dır. Biraz
daha serbest, anlayışlı ve verimi! bir ortamda çok daha fazla ve
çok daha büyük eserler verebilecek bir Necip Fazıl ... Hep ken·
dini savunmak zorunda kalan Necip fazıl... Mahkemelerde, mey·
danlarda, gazete köşelerinde ... Şiir ve düz yazılarında, eş-dost
sohbetlerinde inancını, değerlerini, mücadelesini, kişiliğini, ya·
şantısını, sevdiklerini, hatta eşini bile savunmak zorunda kaldı.
Sadece karşıtlarına değil, yandaşlarına karşı da durmadan sa­
vundu kendisini. Savundu ve saldırdı. BEKLENEN
Kazanılmış Necip fazıl, kendisini bulan ve kazanan, adanmış
N e hasta bekler s a b a h ı ,
Necip fazıl'dır.. Öldüğünde üzerinde kesinleşmiş bir mahkumi­
yet, başında Sultan'üş Şuara tacı, cenazesine eşlik eden on bin­ N e t a z e ö l ü y ü m ezar,
lerce genç vardı.
Bütün nefret ve sevgilere rağmen anlaşılmamış bir insan ola­ N e d e şeyt a n , bir g ü n a h ı ,
rak yaşadı. Cesur ve samimiydi. Ölürken bile ... Son sözleri; " De­ S e n i b e k l e d e ğ i m ka d a r.
mek böyle ölünüyormuş' oldu.

Ey genç adam, yolumu adım adım bilirsin Geçti, iste m e m g e l m e n i ,

Erken gel, beni evde bulamayabilirsin! Yokluğ u n d a b u l d u m s e n i ;
. (197s) B ı ra k v e h m i m d e g ö l g e n i ,
G e l m e , a rt ı k neye yarar?
ŞiiRLERiM VE ŞAIRLICIM / Necip Font KINkDr.ı. (1937)
Şairliğim on iki y a ş ın d a b a ş l a d ı .
B a h anesi t u h a ftır:
VE NEFS
Annem h a s t a h a n e d e y d i . Ziyareti n e , gitmiştim • . . Be· Köpek kokusiyle korktum ölümden,
yaz yatak örtüs ü n d e , siyah saplı, küçük ve eski bir
Ölmeden ölmeyi a n layamadım.
d e fter... Bitişi kte yatan v e re m l i genç kızın şiirleri
varmış d e fterde . . . H a b e ri veren a n n e m , b i r t n göz­ Ne güneşler doğup battı üstümden;
leri m i n içini taray ı p : Bir günü bir güne bağlayamad ı m .
· S e n i n d e d i : Ş a i r o l m a n ı n e k a d a r isterd i m !
A n n e m i n d i l e ğ i b a n a , i ç i m d e besleyip d e o n iki y a ·
ş ı m a k a d a r fark ı n d a o l m a d ı ğ ı m b i r ş e y g i b i g ö r ü n · H ı rsıma ne şöhret yetti, ne de ş a n ;
d ü . Varlık h i k m e t i m i n t a k e n disi... Gözlerim, hasta·
hane o d a s ı n ı n penceresinde, savrulan k a r D ö n d ü ğ ü m her nokta d ü nyadan n i ş a n .
uluyan rüzg�ra karşı, i ç i m d e n k a rarım ı verd i m : N e fs i m i n a rd ı n dan koştum perişa n ,
• Ş a i r olacağı m !
O n d a n bir kıl b i l e avlayamadım . . .
Ve o l d u m .
(1972)

•
1 tanja d
uc I<e rs
••
Kitabı n Öteki
Yüzü
Kendine ôşık edebiyatçılar ve
bu aşkı destekleyen ve talep eden
edebiyat d/Jnyası /Jzerlne.
ikinci Dünya Savaşmdan s o n ra Nazi-Mitosu üzerine
yazmış olan dikkati çekecek kadar çok Alman yazar var;
örneğin, GOnat Grass, Rose Ausllnder, Mkhııel KrO·
ger, Hans J6rg Z.uner ya da Uwe Kalbe. Ş i m dilerde ise
tiyatroda. şiirde ve romanda "'narsist kişilik" olarak bir
hayalet halinde dolaşıyor delikanlı sayfalar boyunca.
Bu k i m seyi şaşırtmasın; ekonomik kalkınma mudzesin­
den sonra kişisel ihtiyaçların karşılanması sorunu orta·
dan kalkınca doğal olarak bireysel sorunlara b i r dönüş
oldu; Ben'e doğru b i r yönelimdi b u ; 68'lilerin jargonuy­
la söylemek gerekirse. kendini ifade etmeye doıtru b i r
y ö n e l i m d i ve edebiyatta da k a r ş ı l ı ğ ı m buldu. Psikana­
lizciler hastaları n ı n semptomlarının başka alanlara kav­
dığını açıkladılar; Frwud'un, Junl'un ve Adier'in döne·
minde histeri va da nevroz en popüler tedavi nedeniv·
di, b u "klasik nevrozlar" şimdi çoktan "narsist kişilik
bozukluklan"na ve genellikle bunlara akraba olan "Bor·
derline·Sendro m u " n a kavd ı . Frwud da narsisizm üzerine
düşünmüş ve onun oluşumunun "fallik dönemde" ger·
çekleştiğini tahmin etmişti, bununla beraber b u kişilik
bozukluğu pratikte istisna olarak kalmıştı, ki b u da b u
hastalığa vakalananlan "terapive d i rençli" o l a r a k rapor
eden Freud'u rahatlatmıştı. Mart. luise Kachnltz he·
nüz "Tuhaf bir aşk, Ben ve Ben" ("Narsist şiirinden,
ı9s7) üzerine düşünür ve lnp Miller boğuk b i r sesle
vakınırken: "'SANA DILSIZROL O OYNAMA HAKKiNi KiM
VERiYOR• (Avnı isimli şiirden), Karin Kiwus "'Efendi v.
Uşak "'ta kendi narsisini "çocuksu ovun" kavramıvıa
vansıtırken, Dagmar leupold ileri görüşlülükle °'Gft'cze'
yankısı• üzerine kafa patlatırken ve Grass'ın " N a rsist"i
(şiir, ı96o) henüz kendine "kırık topuklu avakkabılar"
a l ı rken, 21. vüzvılın başlarındaki genç ve rahat vazar,
asil çizmeler, gök mavisi avakkabılar va da inek derisi
taklidi moda pabuçlar givivor. Amerikan romancı Tom
Wol.fe'dan cesaret alarak süreklJ, can sıkıntısı içindeki
narsistleri yazıvor, a m a d ö n ü p dolaşıp vine kendini a n ·
tatıyor.
Yazarın metni bırakıp kendine dönme olgusu incelen·
meve değer. Ve kesinlikle negatif olarak değerlendiril-
•
•İ
memelidir: Son o n yıl içinde gelen vazar kuşağı bu
mesleğe uygun "iş elbisesi"nin, vani nikel gözlük ve gri
bogazlı kazak ya da kısa saçlar, giysilerin meslek de·
ğiştirmeden de rahatlıkla değiştirilebllecegini kanıtla·
madı mı? Mesela Berlin'de vıne i l k kez yazarlar gece
müşterilerini DJ'lerln elinden kapmak için uıtraşmadılar
m ı ; iyi b i r kabare akşamı, eıtlenceli b i r Poetry Slam va
da tuhaf b i r metin-performansı dUzenlemek suretiyle?
"'Surf·ŞalrlM, .. '7111 -KonllŞlln Uyuflurucu'" · kısa bir
süre öncesine kadar kimse bu isimlerin arkasında bü·
y ü k vayınevi yazarlan n m ya da yazar gruplannm olac.a·
ğ ı n ı kesinlikle tahm i n edemezdi. Edebiyatçılar salonları
bırakıp medyaya vöneldiler, akademik matinelerden
club ortamlarına, radyo söyleşilerine, Goethe Enstitü­
sü'nün vurt dışı etklnliklerine kadar birçok sahnede ba·
şanyla boy gösterdiler; örn@Rin genç rap şairi Bastian
Böttcher Sao Paulo'dan Pekin'e taşındı durdu. Aync.a
b u yazarlar, ortalığa çıkmak onlara "acı vermivormuş"
gibi görilnmevr başardılar, hatta bunun tadını çıkardı·
lar. Rahatlıkla ş u sövlenebilir: Büyük vayınevleri edebi·
yat d ünvası n ı n , sinema ya da televizyon gibi diter za­
man harcama endüstrilerivle baıtım kavbettili yolunda­
ki korkularını p o p star benzeri genç edebiyatçılar save·
sinde aşmavı başardılar. Edebiyat dünyasını ivi tanıma·
yan b i ri "'OU P." ile '"Ben,_ıNn 5.1'" arasındaki farkı an­
laya b i l i r mi? Peek&Kloppenburg reklamındaki sarışın
suratın b i r şarkıcıya m ı , b i r radyo sunucusuna m ı yok­
sa b i r edebiyatçıva m ı alt olduıunu k i m bilebilir? Ve bir
kitabın kapağındaki fotoıtrafta, çarşaflara sarılmış kadı·
n m b u kitabın vazarın ı n kendisi m i olduğunu, yoksa
"sadece b i r model" m i olduRunu k i m biliyor? Bu, b i r sa­
atlillne fotomodelin vücuduna giren yazar Syblll9
Bers. G ü n ü n birinde EMMA fazlasıyla renkli kişilik ka·
zandı ve SPIEGEL vazarları n d a n Yolıer flale' n i n ortaya
attığı ama aslında lıiçblr şey ifade etmeyen "Savan Mu·
cize• kavram ı n a ateş püskürdü ve böylece "ivi kadın ki­
tapları" dizilerinin b i r anlamda i l k dürtüsünü verdi. Otv
yavınevin i n çıkardıRı "Dolu-Batı Divaları" dizisi sadece
b i r örnektir; kadın vazarların, kendilerln i n özel bir şe-
 kilde piyasaya sunulmalarına karşı ayaklanmaları hak­
lıydı gerçi, ama yine de kad ı n yazarlar tabii ki edebiya­
tı, ister erkek ister kadın olsun yazarın biyolojik ve cin­
sel kim!iğinin ortadan kalktığı ütopik bir yer olarak gör­
mek yerine, kadın-erkek gettosu düşüncesinin tuzağına
düştüler.
Ama yazarlar loncasın ı n erkek temsilcileri de kibirle­
rinden bir şey kaybetmediler: Edebiyat toplantılarında
ipek elbiseler içinde fotoğrafçıların etraflarında pervane
olmasına izin verdiler ya da o bildiğimiz motosiklet kı­
yafetleri içinde "ben her şeyin doğru yapıldığı Doğu Al­
manya'dan geliyorum," yazan tabelalarla dolaştılar;
alınlarına astıkları b u harfler o kadar belirgindi ki insan
onların kitaplarını okumaya artık ihtiyaç duymuyordu,
çünkü içinde ne olduğunu hemen hemen hissediyordu;
anekdotlar biçiminde eski Doğu Almanya'dan gelen ve
motosiklet elbiseleri giyen düzgün bir herif anlatı lıyor.
Bazen insan neredeyse şu izlenime kapı lıyor: Kitabı al­
mama gerek yok, içindeki metnin nasıl bir şey olduğu­
nu anlamak için sadece yazarların fotoğraflarına bak­
sam yeterli. Sybilte Berg acılar içinde yatakta m ı yatı­
yor, hemen burada mutsuz b i r aşkın anlatıldığını anlı­
yorsun, platonik bir aşk değil elbette. ipek saçlı kravat­
l ı bir züppe m i var fotoğrafta, bu durumda kitap 68'1i-
1er üzerine ve artık piyasada gitmeyen bir estetikle ya­
zılmış.
Şu çok tuhaf: Eskiden kitap filme tercih edilirdi, çün­
kü kitap hayalleri sınırlamazdı, ama artık tam tersi bir
moda var gibi görünüyor: Dergilerdeki sayısız yazar fo­
toğrafına bak, hemen kitabın içindeki dünyanın nasıl
bir şey olduğunu aşağı yukarı kestirebilirsin.
Beyaz ve fildişi rengindeki takım elbiseler giymiş
genç adamlar "Bütün Akıllar" barında oturuyor, yana
yatmış başıyla bir Modigliani-kadını, köylü kıyafetleri
içinde bir motorcu kız, İ ngo Schulz'un hemen yanımız­
daki komşuymuş gibi duran havası -yazarlar giderek
daha çeşitli biçim lerde birbirlerinden farklılaşıyor, okur
kesimlerini tanımlıyorlar. Bazı yayınevleri Frank Goosen
örneğinde olduğu gibi daha belirgin işaretler verebil­
mek için kitapların içine CD'ler yapıştırıyorlar. Go­
osen 'in, başarılı romanında sözsel ritim verdiği şarkıla­
rı metin olarak vermek yetmiyor, hayır, onların okurun
kulağına da doğru olarak ulaşması gerekli.
Bugünlerdeki bir başka moda ise gazetecileri part-ti·
me romancıya dön üştürmek. Yayınevleri için bunun
avantajı açık: Yazar gazetede çıkan her yazısında ken­
di a d ı n ı n ve işlediği konuların bedava rekla m ı m yapar.
insan bir an şunu düşünmekten kendini alamıyor:
Eğer edebiyat d ü nyası, yani yayıncılar yazarlarının, ay­
rıntıları ne olursa olsun narsist portrelerine giderek da­
ha çok önem veriyorsa, resimle imaj arasındaki farkı
anlayabilen okurlarını riske atıyorlar demektir. Narsist
önderlerin çıkışını desteklemek, diyor sosyal bilimci Va­
mik O. Volkan, "onları takip eden insanların gerileme·
sine yol açar." Yirmi yaşından küçüklerin körlemesine
kitap satın almaları, baş döndürücü satış rakamları, te·
levizyon reklamları - "iyi" yazarın yeni imajı bu mu? "iyi
yazar" kendisini artık sadece şifresi hemen çözülen işa­
retlerle m i tanım lıyor? Ve sonuçta; birden b i re imajı pi­
yasada pek gitmemeye başladığı için "pek de sağlam
olmayan kendine güven duygusu" sarsılan narsisizm
yüklü yazara ne olacak? Geçmiş aylarda ve yıllarda kul·
lanılan resimleri kullan ı l ı p tüketildiğinde ve okurlar ar­
tık b u DJ yazarlar için yanıp tutuşmamaya başladığında
ne olacak? Metinleri belki eskisinden daha iyi olan,
ama dış görünüşleri ve sahne performansları eskisi ka·
dar çarpıcı olmayan b u yazarlara ne olacak? " B üyüklü­
ğün öteki yüzü olarak depresyon" o n lara musallat ola­
cak ve sanatsal ifadelerini frenleyecek mi? Yoksa bir
imaj danışmanına gidip kendilerine yeni bir imaj ve ye­
n i bir yazma biçimi m i bulacaklar? Bir yazarın dış görü­
nüşü ve davranış biçimi hiçbir zaman önemsiz olmadı,
ama kita b ı n içiyle dışı arasındaki önem ilişkisi hiçbir
zaman bu kadar sansasyonel ve orantısız da olmadı.
Amerikalı psikolog Christopher Lasch, yetmişli yılların
sonunda çok okunan "'On Norcissism" adlı çalışması­
n ı n bir bölümünü " Narsisizm ve Yaşlanma" konusuna
ayırmıştı. "Narsist, içsel rezervleri özellikle az olduğu
için diğerleri nden kendi değerinin onaylanmasını bek­
ler (...) " - ama bu onay yaşlanmayla birlikte genellikle
azalır, bilhassa gençlik coşkusu içindeki bir toplumda.
Ve burada da edebiyat dünyası geri kalmak istemedi,
sosyal bünyede kendine ait, inatçı bir rol oynamak yeri­
ne sürekli yeni gelenlere yöneldi; bunlar hep, belki yete­
nekli ama deneyimsiz yazarlardı, yazarları yetiştirmek, ol­
gunlaştırmak ve okurun bilincine yerleştirmek yerine her
altı ayda bir yeni bir yüz piyasaya sürdüler. Ve sonra, bu
"genç� ve çıtır" enflasyonunda, yurt dışında Thomas
Mann ve Heinrith Böll dışında yeni Alman yazarların he­
men hiç tanınmamasına şaşırıyorlar. Doksanlı yıllardan
bu yana yazarın başlangıçta açıklanan narsist yüklenme­
sinden doğan pozitif etki, "kitap kurdu" imajının geri
dönmesi ve birtakım ortamlar için (club'lar, barlar vs.)
saydam hale gelmesi, karşılığında yüzün, hayat hikayesi­
nin ve bir yazarın özel etki alanları n ı n sömürülmesi so­
nurnnu doğuruyor. Yazarın kişiliğine yoğunlaşma ile sü­
rekli üzerinde çalıştığı eserine yoğunlaşma arasında tam
tersi oran farkı var. üç ya da dört kitap yayımlamış olan
bir yazar pek nadir olarak basından ilgi görür, daha doğ­
rusu ilk kitabını yayımlayan bir yazar kadar görür (tabii
ilk kitabını yayımlayan kitabını büyük bir yayınevinden
yayımlamamışsa), bazı edebiyat ödülleri ve burslar " 35
yaş" ile sınırlıdır, verilen desteklerin yarısı yeni yetişen
edebiyatçılara yöneliktir.
Yazarın görsel ve narsist sunumuna odaklanmanın,
ister yazarın kendisi ya da yayıncı, ister medya tarafın­
dan lanse ediliyor olsun, dezavantajı metnin kendisi
açısından ortaya çıkmaktadır� Bu metinler okunmaz,
ama bunu yazarın imajında göremezsiniz. Çağdaş ro­
manlardan biri olan "Yağmur Romanı"nın doğa tasvir­
lerindeki şiirsellik algılanmıyor, Terezla Mora' n ı n ro­
manlarındaki kara mizah gözden kaçırılıyor. Ve Leander
Scholz gibi politik bir konu üzerine yazan genç yazar­
lar hem diskalifiye ediliyor, çünkü o n lardan beklenen
bu değil.
Sonuçta olan yine aynı şey. Mitolojideki Narsist ken·
d i imajından nasıl kurtulamıyorsa bugün de kendi gö­
rüntüsüne duyulan narsisçe tutkunluk yazarı, metni ve
mahremiyeti boyu nduruğu altına alıyor ve tek bir mo·
nolog ifadeye dönüştürüyor.
Çev: Nafer Ermiş
Meramı kalaycılık değil, kıçını çalkalamak. (Türk atasözü)
TARİH
17 AGUSTOS 1999
Bazı yerler, bazı anlar, bazı ses·
ler, bazı sözler vardır, bir de bun­
ların çatnştırdıklan. O çatnşımla­
nn önüne geçemezsiniz, muhakkak
aklınızdan geçen her neyse onunla
birlikte çakar düşünceniz. Bir süre
sonra çail;rıştırdıtı şeyin aracı ola­
rak kalır gerçek olan. Kurtulamaz­
sınız, esiri olursunuz çatrışımlann,
algılannıza hUkUmetmeye başlar.
Gerçeğin kendisi olur çağrışımla
gelen. Hatta önüne geçer. Dört beş
yıldır her Ağustos ayının bendeki
çatrışımı gibi. ..
Hayır! Yazı veya tatil beldelerini,
güneşli havaları delil, artık her
Ajustos ayı bana Gölcük depremi­
ni hatırlatıyor.
Miguel de Cervantes
Bilmeceler
Kaç ki� daha antaYac� �i
t<�in adıru s,aYJl<ladıg,lnı
ta\ •ldıin ve Y�m ��r menneı1tre',
TUrkiye 17 Atustos'ta sabaha
karşı acılarla sarsılarak uyandı.
Merkez Ussu GOicük olan 7.4 şid·
delindeki (bu şiddetteki deprem·
lerden hasar almadan kurtulan ül­
keler var) deprem bütün ülkeyi
yasa botdu. Depremin olacatı ko·
nusunda yetkililerin uyarıldıtı ve
bu uyarılara itibar edilmeditl için
yaklaşık ellibin vatandaşımız ya­
r,:r.�� ��:� � ���=::� �� �: ���
şamını yitirdi. "Deprem sonrasıdır
a a t
y r n m
li Cem Karaca. Şarkıdaki gibi, yı­
kılmış binlerce yapı içinde tek tük
sag1am kalmış blnalan da görmek
mümkündU. Demek kl sagtamı da
yapılabiliyordu. Ama en önemlisi,
bilim adamlarının depremden ön­
ceki uyarılarının dikkate alınma·
masıydı. Depremden hemen önce,
•
bilim adamlarının, Türkiye deprem
riskinin çok yüksek oldutu bir ül­
ke, bunun için önlem alınmalı ve
deprem riskine karşı çalışmalar
başlatılmalı konusunda yaptıkları
çagnlar, cevapsız çagrı olarak kal­
acaktı.
Marmara depremi, acısı u n uıul­
mayacak kadar büyilktü. Ama bel·
legimiz ne kadarını hatırlıyor.
Unutulmamalı.
Yine uyan ama önlem alan kimi
lstanbul·Ankara seferini yapan
Yakup Kadri Karaosmaoıtu isimli
hızh tren kazasından blr hafta ön·
ce, bir profesör hızlı trenin sefer­
den kaldırılması gerektitlnl, mev­
cut rayların bu seferleri kaldıra·
mayacatını söyledi. Onun bu söz­
leri de devlet mercileri tarafından
duyulmazdan gelindi. Sonuç )7
kişi hayatını kaybetti. Hilkümetin
11k lşl bu seferlere zorla tayin ol·
muş maklnlstterl tutuklatmak ol·
du. Ve sanki suçlu maklnlstlermlş
gibi onları cezaevine gönderdi.
Tıpkı Susurtuk'takl trafik kazasın·
da "Siyasetçi-polis-mafya" üçge·
nlnin ortaya çıkmasını satlayan
kamyon şoförünün, o kadar şuçlu
arasında tek suçlu olarak hapis
yatması gibi.
Hayır, oldu olacak bari profesör·
leride tutuklayalım, yarın olacak
başka birşey için, �va, yine uyardı­
lar, yine bir önlem alınmadı!� diye
kendimizi paralamayahm.
 GEZİ/ADA'DA BİR GÜN
Van gölünde şöhretl sımrlarımızın dışına çık·
mış Ak.damar isminde küçük bir ada vardır.
Ada'da bir de kilise var. Bin yıllık kiliseyi, ge­
nelde yabancı uvruklu turistler ziyaret ediyor.
Kilisedeki gezi sırasında vahim bir olay yaşan­
dı; yabancı turist kafilesine kiliseyi anlatan tur
rehberi ile kendi rehbeı1iğini yapan vatandaş­
lar arasında birden ağız dalaşı yaşandı. Tur
rehberi, kendi turist kafilesi dışındaki gurubun
gezerken çok gürUltU çıkarttıgını ve derhal kili·
seyi terketmelerinl söyledi. Bunları çok kaba
ve görgüsüzce bağırarak yaptı. Yaklaşık yUzel­
li kişilik bir grubu kendi evinden kovar gibi ki­
liseden kovmaya çalışıyordu. Sanki evine, tar­
lasına hırsız girmiş de o hakh1ıkta tepki veri·
yor, batınyor çağınyor!.. Bir kaç üniversite öğ­
rencisi rehbere tepki gösteriyor ama o müslü·
manlann o an orada olmalarını bir tOrlü kabul·
lenemiyor, sürekli burayı terk edin diyor. Bizim
yerli turislerin kibar yaklaşımları bir tOrlü kar
etmiyor. Karşılıklı bir tartışma başladı kilisede.
Ben kilisenin bölümlerinden birinde olayı şaş·
kınlıkla izliyorum ... Geziye başlarken turist ka·
filesinin müslüman grubuna küçümseyici ba·
kışlan zaten hemen dikkat çekmişti. Bize, aşa·
ğılık bir mahlukatı görmüş kadar tiksinerek ba·
kryorlardı. Birde bariz bir şekilde bunu hisseti·
riyortardı bizlere. Bir tür sahiplenme bakışı, ta­
mam bu duygu belkl anlaşılı r bir şey ama her­
şeyin bir sının vardı. Kiliseyi gezmekte olan
öğrencilerden biri dayanamadı ve buranın artık
müslümanlara ait olduğunu söyledi rehbere.
"Burası bir kiUse olablllr ama artık TOrklerln
ellndel" dedi. Bunu söyleyen genç elbette hak­
lrydı. Fakat rehber kimseye aldırmıyor, bağı·
rımaya ve oradakileri aşağılamaya devam etti.
Öfkeli genci sakinleştirip rehbere de "Buyrun
şimdfUk siz gezin, ne de olsa ŞtJ an burada ml­
saflrslnlzl" diyerek, diğer arlı.adaşlarla öfkell
gençleri güçlükle sakinleştirip killsenln dışına
çıkarttık. Ne saçmaydı ya ....
Fotoğrafaltı/ Kırk Oda ve Gezgin
Sararmış bahar yaprakları arasından üzerime dökülen güneş
ışıkları, bedenime tattı bir keyif katıyordu. Bir öğle üstü girilen
sade düşler (!) uyuklamalar. . . Yatay düşler içinde kırk odaya ki·
litlenen bey kızlarından hangi düşü yormasını bekleyecektik ki?
Kaç defa daha ay dolayacaktı göğsümüzü. Ay ışıll:ıyla yıkanan bir
kadın kaç defa daha yıldız püskürtecekti, bu kapısız dört duva­
ra. Lanet edilmiş kırk o d a n ı n izbe koridorunda gölgesinden daha
saf ve hızlı bir gezgin dolanıyordu artık. Bu gezgin sonsuzluk ale·
m i n de, kırk odanın son kapısına göğsünden kırmızı b i r gül çıkar­
tıp koydu. Olmayan kapıya b ı rakılan gül hem a nahtarın sembolü
oluyor, hem de güzelliği sadece düşlere girebilen bey kızın ı n ,
kurtarıcısı olduğu a n l a m ı n a geliyordu. Gezgin ilk girdiği kapıda;
ağlayan b i r baba ve ölmüş kızını yiyen b i r kurt gördü. Kapıyı ka­
payınca kurt yok oldu. Kız tekrar yaşama devam etti. Girdiği ikin­
ci odada sütuna çivilenmiş yaşlı b i r kadın ve çocuk gülüşü duy­
du. Yaşlı kadını çivilerden kurtarınca, kadın deve dönüşüp gülen
çocuğu yemeye başladı. Üçüncü oda da sonu olmayan b i r okya·
nus ve yürüyen bir at çıktı. Diler odaya geçıiginde yüzlerce kuş
çeşidi b i r anda uçup gitti. O n altıncı kapıyı açtığında birbirinden
güzel üç kız, üç başh b i r cadının başını yıkıyordu. Öbür kapıyı
araladıgında "ölüm, yaşam ve aşk" bahçelerine ayrılıyordu yollar.
Bu arada gezgin her kapıyı açışında, olmayan kapıya b ı rakılan
gül b i r çocuk tarafından çatınıyor çalındıkça, gezgin göğsünden
b i r gül daha çıkartıp eski yerine koyuyordu.
Yirmi yedinci odaya gelindiğinde, karşılaştıgı gölgeyi sanki
daha önceden tanıyor gibiydi. Öç almaya gelmiş tuhaf kokulu bir
varlık gibi şüpheli d u ruyordu. Gölge, ışığın filtresine daha b i r say·
damlık katan beyin fırtınamız. Daha hızlı geçişler, sızmalar, süzül­
meler, aralıklar yaşanır, olması .,.----..­
gereken her şey olur {kapılara·
rası) veya geri geldiğinde sahi·
binden ayrı yaşayan, tüm kırıl·
maları her a n kendine tattıran
koyu renkli şaibe. (Gölge)
Otuz dokuzuncu oda; gül
odası budak reçinesi tel odası
insanoglunun b i r dişiyle takaca·
ğı gümüşün balina ağzı nda bu­
lunduğu oda. Zümrüt büyük b i r
hassasiyetle balığın ağzı n d a n
alınır. Y e r i n e yine aynı titizlikle
sahtesi bırakılır. B u sahtelik ola­
ğan durumu dengeler. Geçtiği
odaların tümünü i l k bakışta ye­
niden yaşar, ses bozulur. Oto­
matik kapı açılır. Son anda göl·
ge de dışarı atıhr.
Kırkıncı odaya yaklaşttgında,
şimdi olmayan kapıya yaklaşır
gezgin . K a p ı n ı n önünde gülleri çalan çocukla z ü m rüt degiştirilir.
Olmayan kapı birden belirir ve kolayca açılır, çocuk buluttan bir
ata dönüşüp uçar. Akan b i r suyun dibine çalıntı güller dökülür.
Uzaklarda bir yerlerde b i rbirlerini ısırmak için bekleyen çakallar
egitilmiş kurt'a d ö nüşür.
Ay ışıgıyla yıkanan bey kızları artık düşleri şere yorabilirler.
Gezgin artık uykudan uyanır. Güneş s o n b i r defa yüzünü gösterir
iki dagın arası n d a n . Yeni bir yaşamda anlam bulur gölge.
•
 ....

İ
. � lrdiA be �Ü jİTI ' ötürüyor?I Belirsiz bir hafıza topla·
Bu
mı . mi, ypk�·çidtiiyeıinj' ldıybetmiş çocuklugumun özgiır kal·
rıı a a'rzi.ıs\ı niu?!.·oy� "ka ı.1 balığa karışan ve o kalabalıkla bir·
Hk.te koşkdca bit tatih!.·yenlden kurgulayan zaaflarım. geriye
�öl'liik b�kıŞJanm. ·nias,U miyetimle çoğulladığım otoritem,
gljli so��klafım, terk 1!Uiğim mahalle arkadaşlanm bile var.
Sımsıkı kclpa!ıll'f\ış bir kapı lstanbul: 8izans aıı:acmdan. Ki·
tidint -sokı,ıydrunı ııartnağımı; MSen, sabahlan sokağından
g.eç_erı askerlerih yazdııt:ı bJr yar mektubusun. Bırak, mektup·
km sM:leet> dQgal mü.zlsyen martılar okusun. Topla eşyaları·
nı ve -git bura1ardiin. Gittiğin yerlerde buraları özlemeyi, bu­
ralarda yalnız katmanın hayalini öıt:ren. Trafikte bunalmayı,
-varoşiarda topraktan çorba yapma mecburiyttinl, geceleri
ktndi kalblne biT kıirt glbl lnmeyl ve tamburun sesindeki ln·
C:e ı:arafetln sorum,lulugunu hlsseıM diyor lstanbul. Elinde il·
tthaJ)lı bil bıça!G bıçak durmadan hayat başlamayacak!
Şimdi bkaı sinemaya gidelim; oyuncu görelim, dublör gö·
relim. Ki m oytıncu / kim dublör, onu görelim. Sonra bir ma·
sa bula km.· Üçgen bir masa. Masaya bulanla garantimiz de
olsun.Kim tuz I kim şeker, onu bilelim. Merhaba sevimli ço·
cuk. Yeni tanıştık. Bir yılı geçli ama, biz bu adreste, bu at·
mosferde-, bu doıt:al afet ortamında yeni tanıştık. Chat gibi,
t�graf gibi, tel,efondan kısa mesaj gibi; hadi hayırtısı; kim
katil J kim .ceset, onu bulma umuduna saplanalım. Bellf de
olrnaz, "'n k.alkar ytızüme bir parça kimyonlu kezzap da dö·
kerim. O kadınla Den yatarım; sen yatamazsın, etin yok.
Saadetin yok. AkJnetonun yok. Tonsuzsun. Hap olan her ex,
ölüm anlamındaki ex'ten de beslenir. Belli de olmaz, ben
kalkar yüzüme bir parça limonlu kek dökerim. 8iteklerimln
ana çaddelerinde dolaşınm. ite, boka ruh taklidi yaparım; si·
nemaya girerim. Filmlerle oynaşırım. Alaturka tuvaletlerde
otuz bir, alafranga tuvaletlerde mastürbasyona dadanınm.
Sık sık sQrf yapanm vücudumda, başka vücutların doll:aüs!O
varsayımlanyla. Kalk; oyuncu görelim, dublör görelim. Car·
los Sıantana'yı nedensiz öldürelim. Su bir biçim. Bir geomet·
rik tandans. Ahlaki değer sızıntısı. ONA'sal silah tehlikesi.
Akıl ishali. Bu bir 'ben seni neden tanıdım, neden kabullen·
dlm seni ve senin varoluşuna neden hükmetme sefaletine
ve keyfiyetine kapıldım' meselesine tek taran. yaklaşım. Me­
caz. canı isteyen tannyı anlamaz.

Bu şehirden beni kim götürüyor?! Belirli bir yaralı olmak

ayncalığı mı, yoksa ortada bırakılmış olma gerçeğiyle yüzle·
Şirk.en kendi iç kimlill:ime duyduıt:um öfke mi?I Tren mi, uçak
mı, otobüs mü, ayaklarım mı?! Beni bu şehirden ne göturü·
yor?! Bardaklara, şişelere aıtııt:ım yumruklar mı, bir söz söy·
leyecekken boğazıma oturan yumruklar mı, sevgimi bağırır·
ken üzerime kalkan )'Umruklar mı?1 Senin yumruğun mu, be·
nim yumruıı:um mu: Kimin bu el; hanginizin ya da hangimi·
!in?! Tutulmak istenen bir el nasıl şekli değiştirip yumruk
oluyor?! canı isteyen tanrısına yumruk atmaz. Tanrısından
yumruk yiyen ise. bir daha ayağa kalkamaz.
Yerdesin. Yerdeyim. Ama unutma ki: Diğerleri de yakında,
hepten yerde olacak!

•
ı tan ıklıldar
sali h bolat
·
Her yıl yaz �mine girerken, çe$kli dergi ve ga­
zetelerin, "'tatil kltapıan•, "yazın okunacak kitaplar"'
ılbl adlar altında, okurtanna kitap önermeleri bir ıe·
lene«. oldu. Aslında bu iyi bir şey. işte, Picus, Radikal
Kitap ve Kaçak Yayın ılbl dergiler, aeçtltlmlı ay Çe$it·
il yazar ve şalrler1n yaz mevsimiyle ilgili kitap önerile·
rlnl yayımladılar. lnsantann tatilde okuyacaktan dllşü·
nülerek. bu tür kltaplann hafif, fazla kafa yormayan,
ince, (ilneş t$tllnt yansıtan, aÇtk renk ve sürükleyici
türden olduktan dikkat çekiyor. Ama ömelln, T•
Wun s.n., ,. ..,,, romanı, kaim oldutu içjn ktşbk
,
bir kitaptır. Ort.. ,_.. un ltlltıl ıor.,, adlı romanı
da, adı üstünde, •Kara" oldulundan, yazın okunma­
ması gereken kitaplardan. 8lnblr G«w ..,,_,,.,,_ IJo.
fU .....,lon flbl kitaplar da lo$1ık türden. Terry Ell·
..._.•ın, ICuro,,,.,, Somw, AWft dl lotlDn'un ,.,_,..
llht Tftıdl/sl, Adomo'nun Effblyot Yazrf.n da bana
kalırsa kışlık türden kitaplar.ltalO Cllvlno ' nun Girin­
,.. � ve ......,. Youranar'ın DolU "r*DI•
ti, Yhel loMlfoıy' u n Olalldr Oqlndold ve Oantıt'nln
/'9lıl ._.,,..s ı ise, dokunanı pktıklan lçtn, bence
hiç yaklaŞtlmaması gereken kitaplar. Kendi adıma söy·
lemem gerekirse, tatile glttlllm zaman (pek tatile git·
tlllm de yok ya ••• ) yanıma lkl·Uç kitap alırken, beni yo·
rup yormamasını delil. ilgimi en çok çeken, o günler·
de kafa yordulum bir konuyta çok yakından ilgili, sin·
dire sindire okuyabllecetımı dllfündoıum kitaplan se·
çerlm. Gerçi tatilde kitap okuyablUr miyim, emin deli·
llm. CırcıfbOceklerinln sesleri, r1lzglnn getlrdlll lyod
kokusu, sessizlik, deniz ... işi gücü zaten okumak olan
beni, kitap okumaktan uzaklaştınr. Bir kez, kentle il·
glll, ülke sorunlanyla ilgili hiçbir şey düşünmek iste·
mem. Ama haber bültenlerini dinlemekten de geri kal·
mam. Neyse •••
Yazarlann ve şairlerin yaz için önerdikleri kitaplar
arasında şiir ldtaplannın hiç yer almaması, çok ilginç.
Yalnızca bu konuda Kaçak Yaym'ın Temmuz sayısında
yer atan halk röportajında, ikinci llg futbolcusu oldu·
tunu belirten bir kişi, tatilde Yllmu: �·nın şiir·
terini okuyacatını belirtiyor. Yani yalnızca yazar ve şa·
lr olmayan bir klfl tatilde şiir okuyacaıını belirtiyor.
Bu durumda insan sormadan edemiyor: Bizim yazar
ve şalrlerimlz, şiir kitaptan önermediklerine göre, de·
mek şiir okumadan da yazabiliyorlar. Burada kimseye
•
ı'I
:·.-:J ·� 1.,\:
şiirin önemini anlatmak gibi bir kaygım yok. ama ör·
netin bir Yan Gosh'u büyük yapan şeylerden birinin,
içinde Jlirin de bulundutu çok yönlü bir kültürlenme
süreci oldutunu, kardeJI Theo'ya yazdılt bir mektup·
tan anlıyoruz: • Guy de Maupaulnt' a rastlamış Glman
bir şans; 'Ml#OIO� adlı ilk kitabını yeni okudum, ho­
cası Flaubert'e adadıtı şiirler; 'Sa ICnon,.,,, • adlı iM·
rinde kendini bulmuş artık. Ressamlar arasında .......
rudt'a kıyasla o.lfl1I Yan Dar ..., ne ise, ....,...
unt da Fransız romancılan arasında Zola'ya luyasla
odur."
Tatilde okunacak kitaplar öneren yazar ve şairlere
bir kitap önermem gerekseydi, bize kulatı nı kesen
bir manyak olarak tanıtılmış olan Van Gosh'un, kendi
döneminin şiirini ve edebiyatım nasıl yakından izledi·
tini ve eleıtlrel bir bakışa sahip oldutunu gösteren
mektuplannı okumalannı önerirdim. Bu mektuplardan
anlıyoruz ki, dünya edebiyatının en önemli öykü ya·
zartanndan biri olan .....,..._ şiirler de yazmış.
hatta ilk kitabı, ..,,,,.,.,,,,. adını taşıyor. Bir ressam
olan YM Goth'un edebiyatla bu denli yakından lls'·
lenmesl karşısında, blzlm yazarlanmızın çolunun şllr
okumadılln dOJünUnce, bulundutumuz yerin neden·
lerlnl anlamakta zorluk çekmiyorum.
HO$ÇAKAI. VEDAT GONYOU
Yedlt GDııyral adını ilk kez YHI Ufuklar dergisinden
duymuıtum Daha sonra Çan Yayınlan'nda yayımlanan
kitaplardan. Yeni Ufuklar dergisi, TUrldye'nln aydınlan·
ma sürecinde önemli yeri olan bir dergiydi. Yayınına
uzun sure anı verdikten sonra, son bir sayı yayımlan·
dı. Veda sayısıydı. Derginin bu sayısını, Hacenepe Onl·
versıtesi'nde, faJlstler tarafından katledilen sanat tari·
hl ötretim Oyesl Doç.Dr. IH..atn C8mert'ln kitapla·
nndan oluşan ve onun adına kurulan kütüphanede
okumuştum Yeni Ufuldar'ın son sayısında, dergide
yazı ve şiir yayımlamış, dergiye em@ll geçmiş hertr.e·
sin dergiyle llııtı düşüncelerine yer veriliyordu. O yıl·
larda cezaevlnde bulunan Yıılmu GDney de bir mek·
tupla katılmıştı derginin veda sayısına. Mektubunda,
yıllar sonra bir itirafta bulunuyordu. "Yedlt AllbtY"
diye başlayan mektubunda, Adana'da bulundutu yıl·
ıarda, Yeni Ufuklar için satladıtı yirmi abonenin pr·
çekte olmadıtını, yirmi dergiyi de her ay kendisinin
satın aldıtını belirtiyordu.
Bazı insanlarla hiçbir ilişkiniz olmasa bile onlann ol·
dutunu bilmek yaşama tutunmanızın gizli nedenini
oluşturur. Yaşartr.en haklı oldutunuzu, mücadele et­
meniz gerektillni bu lnsanlann varlıklanyla anlarsınız.
Bu insanlar hayattan aynlınca, içinizde kocaman bir
boşluk oluşur. Kimsesiz kaldıtımzı doşunorsonoz. işte
Ytdaıt GOnyol da böyle bir insandı. Tıpkı Yılma GQ..
...,. gibi. ..
-· ·- -
 mır ımbatı egehaber savaş DnlD

Taşköm rünün yazgısını değiştirdiği bir kentimiz

Zonguld;ık, Kara elmas, Üzülmez Deresi'nin aRzmdakl
kuçücük bir balıkçı köyunü bugünkü durumuna getfr­
miş. Mavı ve veşilın kucaklaştığı Zonguldak'a ya�m
veren kômur madeni.
K('nfte kald tımız sure içerisinde, kömür dışında
üretime dönük bir şeve rastlamadım. Hayvancılık, ta·
n m dışmd;ı.
Batı Karadeniz'ın sakin ve şlrin kenti ye
vakfa sponsorlar aranıyor. Çorbada tuzunuz olsun is­
terseniz buyrun: Telefon: (0.372.2537459)

DOST BAKIŞLI ŞAiR

Yunus Nadi Şiir ôdülü'nü Ahmet Erhan'la paylaşan
Tuğrul Keskin "Zifir" adlı şiir dosyasıyla kazandı. Tuğ­
rul Keskin, 2004 Yunus Nadi Şiir Ôdülü'nü aldı. Bunu
fazlasıyla hak etmişti. Gençlik yıllarında başlayan şiir
ve yazı çalışmaları 1986 yılında kitaba dönüştü. O yıl­
dan beri kitaplarıyla buluşuyor şiir sevenler.
Yunus Nadi Şiir Ödülü törenine CHP !I Başkanı Ala­
attln Yüksel ve Büyükşehlr Belediye Başkanı Aziz Ko­
caoğlu'da katıldı. Alaattln Yüksel her zaman olduğu
gibi güzelliğini, farkltlrğınt !stanbul'daki törene katıla­ Mehmet Fırat Pürselim
rak gösterdi.
Seminere zevkle katıldım. Fırsatını bulursam yine
katılırım. Bu seminer bizlere çok şey kazandırdı.
ARMAliANI KAÇAK YAYIN Dünyaya aynı gözle baktığımız insanlarla tanışmamı­
zı sağladı. Yazarlığın, daha doğrusu gözü kapalı
Bartın'ın tanınan ve sevilen kişilerinden Noyan Eröz­
çelik. Sanata, sanatçıya, kültüre sevgisi çok fazla. Bar­
yaptığımız şeylerin ne olduğunu anlamamıza yar­
tın gibi nüfusu 40 bini bulmayan güze\, şirin kentte dımcı oldu. Yazar ve edebiyatçılarla tanıştık. O gü·
sanat etkinlikleri zelliğin tadı da bir başka.
Seminerin yazmana katkısı oldu mu?
için uğraşıyor. Çaba
Elbette oldu. Gözü kapalı yaptıklarımızı görerek yap­
harcıyor, insanları
mamızı sağladı. Yazarlığın tekniği olmaz, insanın
harekete geçiriyor.
içinden gelir. Bize öğrettiklerinin en önemlisi bence
Bartın'da bir kitap
"nasıl daha rahat yazabiliriz?' oldu.
fuarı düzenleniyor­
Her seminerde farklı yazarlar geliyordu. Bizlerle
sa buna da katkısı
deneyimlerini, sanatta bakış açılarını paylaşıyorlardı.
var. Amasra ve Bar­
Bu ortamda çok şeyler kaptık.
tın'da tiyatro etkin­
Başkalarına da önerir misin?
liklerine katkı sağlı­
Evet öneririm. !çinde yazmaya karşı ilgisi olanlar ka­
yor. içinde yer alı­
tılmalı. Bu seminerler bence itici bir güç. Ben çok
yor. Amasra'yı ün­
yararını gördüm. Birbirimizi bulmamız açısından ya­
lendiren "G6nderil­
rarlıydı. Edebiyat, bir kuyuya taş atmak gibi bir şey.
memiş Mektuplar"
Herkes kuyuda yalnız olduğunu sanıyor. Ama yan
filminde de rol al­
yana kuyuların olduğunu anladım.
mış.
Senin öykü çalışma la rın da var. Gelecekle ilgili proje­
Sevgili Noyan'ın
lerin var mı?
e n önemli özelliği,
Daha işin başındayım. Projelerim o denli çok ki,
Kaçak Yayın'ı okuyor ve okutuyor. Bir arkadaşına,
üzerinde çalıştığım "Dörtleme Öyküsü" kitabı. Ölüm,
dostuna armağan alacak olsa KAÇAK YAYIN alıyor.
aşk, iç ses, gerçeküstücülüğü işledim. Çalışmalarım
lstanbul ve Ankara'daki etkinlikleri kaçırmıyor. Sı­
sürecek.
cak bir Ege gününden yeşillere bürünmüş Bartın'a ve
ÖykOnU okudum. Çok beğendim. Yaşın genç olmasına
sevgili Noyan'a selam ...
karşın, geçmişe bir özlem var öykünde, buna ne diye­
ceksin?
BiR RASTLANTI MI? Çocukluğum güzel bir ortamda geçti. Çocukken çok
Savaş Büke Gülmece Yanşması'nda birincilik ve Se­ mutluydum. Bu mutluluğu bir şekilde ifade ettim.
çiciler Kurulu Özel Ödülü Kaçak Yayın seminerine ka­ Çocukluğumla ilgili olarak bir mizah dizisi tamamla­
tılan Mehmet Fırat PDrsellm ve Bülent Karakaş kazan­ mak istiyorum. Çocuk gözüyle mizah düşünüyorum.
dı. Mansiyon ödülünü Toprak Işık aldı. Başarılar diliyorum.
Yarışmanın birincisi Mehmet Fırat PUrsetlm ile söy­ Teşekkürler. Kaçak Yayın'a ve benimle röportaj yap­
leştik: tığınız için size yürek dolusu teşekkürler.
Kaçak Yayın edebiyat seminerlerine katıldı. Bu semi·
ner sana neler kazandırdı?
�ıAcık MaVi'den karadenizhaher
irfan Yıldız

ZeYtuni ni okumuştum. Coşkuyla konuştuk üzerine... Son Yaz

M�vf'Ye
Bildirisi bölümünün, daha doğrusu kitabının beni sa­
ran gizemini-büyüsünü söyledim ona. Sahi mi? Dedi.
Sahi olmaz mı, bu, gerçeğin ta kendisiydi. Azer'in şi­
iri gibi. Veda vakti, ben ekibe yetişeceğim, izinle ay­
rıldım. Hoşçakal şair, yine görüşeceğiz; evet, yine, yi­
US·KUMRU'DAN BOZTEPE'YE, ne ... 'Şimdi git, yol boyu, düşüne-düşüne. iyidir böy­
lesi, kendini dinler insan!' dedi. Bu kendini dinleme
BÜLBÜL DERESl'NDEN TAŞBAŞl'NA işine öyle gereksinim vardı ki .... Aynem öyle yaptım.
ORDU ŞiiR GÜNLERi Bir yandan Ruhi Su'yu dinledim, o gür, o ırmak sesli
yüce sanatçıyı. Çok, pek çok dinlediğim gibi. Bir yan·
dan, akan ırmağın boyunca kendimi. Şiirlerinii düşün­
Ey şuara! Ey şiir okurları! Şiire bağımlı, tutkun, aşık, düm, gözlerimin buğusu, yüreğimin burkuntusu olan
tutsak, özgür, hangi durumda olursa olsun, şiire değen elemli dizelerimi... Neyse. Kumru, bildiğim yer. Var·
ya da şiirin değdiği kim varsa! Ey şiir halkı, size sesle­ dım. Şelale'yi bulmam gerek. Bunca yıldır Kumru'ya
niyorum. Dinleyin beni: gider-gelirim, şelaleyi bilmem. Sora sora buldum. öy­
Türkiye toprağı n ı n şair koordinatlı insanları, Karade­ le ya, ırmak boyunda bir yerde olmalı. Pesküdan Şe­
niz'in duyargalı lacivert-yeşil-siyah dalgalarmm sağana­ lalesi Tesisleri. Aman, b u ne, gerçekten şelale. Coş­
ğı arasından merhaba diyorum. kun ... Yemyeşil doğa içinde bir harikuladelik. Qlağa­
N'oldu biliyor musunuz? Ordu Şiir Günleri yine ya­ nüstülüğün tablosuna bakarken gözlerim şairleri ara­
pıldı. Gökhan Akçlçek'in güzel çabası nın ve içtenlikli dı. Biraz yürüdüm. Baktım ki, babalar sefada. Selam!
emeğinin ürünü olan bu şenlik, gerçekten kıvanç verici Afiyet olsun! (Ah, aslında, ben de sizinle gelecektim
bir ortam, hava yaratıyor Ordu'da. ki! Ne iyi olurdu. Bir iki kadeh de atardık, diye hayıf­
Bu yıl iki ayaklı oldu bu iş. Günlerden cumaydı ve landıydı Azer ağabey ... Bu geldi aklıma, hafif içlen·
aylardan hazirandı. Hani buna, şair duyarlılığıyla hüzi­ dim.) Şairlerin birazı b u tarafında masanın, birazı
ran da diyebiliriz. Gökhan, alo dedi, lstanbul'dan ge· öbür tarafında. Rakılar gelmiş gitmiş, hata gelmekte.
lenler, sabah Fatsa'da. Kim·kim? Hüseyin Alemdar, Yıl· Sigaralar. .. Te\lenmekte. Şairler, doğanın içinde del-
maz Arslan, Halil l brahlm Ozcan,
Nevzat Çelik.•• Bedrettln Aykın. iç­
lerinden bir Nevzafla tanışıklığımız
yok. Neyse. Ben Ünye'den gecik­
tim. Biraz da Kaya Demlral'a ayak
sürüdüm, Samsun'a gitmişti. Yeti­
şemedi. Koştum, vardım Fatsa'ya.
Ekip, Azer Yaran'dan. Programda
vardı bu. Koştum ki.. .. Konvoyla
dönüş halinde karşılaştık. Kucak­
laşma faslı. Bedrettin Aykm, 'Bil
bakalım, ben kimim?' dedi. 'Seni
kim tanımaz Aykın?' dedim, gülüş­
tük. Onlar program gereği Kum­
ru'ya yöneldiler. Ben, ısrarla Azer'e
yöneldim. Çünkü, onu görmek du­
rumundaydım. Yoluma bakardı, bi­
liyordum. Nitekim, gittim. iyi ki, git­
mişim, gerçekten beklemiş. Bir tu­
tuştuk muhabbete, bir saat. Elbet­
te, dostları görünce mutlu olmuştu.
lsta n b u t'dan gelenler, Ordu'dan
G&khan, Şinasi Tepe... Giz Menekşesi çıkmıştı ya, mut· lenmekte ... Kısa süre sonra, ortalığın neşesi arttı. Fık­
luydu. Söyleşi işimiz vardı. Birçok soru bırakmıştım. ralar, şakalar, şamatalar.... Derken, fotoğraf çektirme
Soruların yanıtlarını hoşbeşimizin satır aralarından al­ faslı. Herkes, çağlayan eksenli bir fotoğrafa durmak
dım. Hafızayı Beşer, bunları kaydetti. . . Giz Menekşe'si- istiyordu. Halllibo edemedi, suyun içine girdi, oradan

o
belgesini verdi. Kumru'nun içinden, bir eczacı, bir
doktor, bir eczacı daha ...• Harika insanlar. • . . Şiiri böy·
le safıyane, böyle karşılıksız seven dostlar. Akşama
ramak kala, hızla inildi Kumru'ya. Kumru'nun içinde
bir havuzbaşı. Semaverde geldi çaylar. Gencecik, pırıl
pırıl, kıpır kıpır öRrenciler. Defterlerine yazdırdılar ko­
nuklara... Herkes en güzel tümceleri yazdı onlar için.
Nevzat Karakış, sazıyla söyledi, mest eyledi. Çok iç­
ten, çok derinden bir ses, bir saz ustahRı. Akşam eriş­
ti, bir kısım öRrenci köylerine daRıldı, hatıra defterle­
rindeki eşsiz a n ı larını alarak ... Sonra, Halk ERitim Mer­
kezi'ne geçildi. Ama, önce, Kumrulu şair Erçal'm Uzak
Doğu tipi minik evine gezi yapıldı. Hey hong, n'aber
song diyeceRi geliyor insanın, evi görünce. Tamamen
otantik bir tasarım. Vardık, Halk Eğitim Merkezine. il­
gi iyi, içten. Belediye Başkanı, bürokratlar, öRretmen­
ler; gençler... Yani, Kumru'da, saygıdeRer bir ilgi. ..
SaygıdeRer bir öğretmen, en güzel, en içten tüm·
celerle sundu konukları. Sonra, bir şiir, bir Nevzat Ka·
rakış'tan türkü. insanlar, etkilendi konuklardan, ko·
nuklar da izleyenlerden. Kültür dolayımında, sanat do­
layımında anlamlı sözler söylendi sonunda. Nevzat
Karakış'ın türküleri, şiirlerin arasında öz�l birer imge
durağı oldu. Kumru, Kumru olalt böyle bir salon gör·
memişti. Doktor dedi ki artık, Kumru da, Türkiye {kül­
tür) haritasında yerini aldı. Gece, konuklar Kumru'da
konakladı. Ben, geceyi bir ok gibi yararak, Ünye'yi
buldum. Karadeniz'in sesini duyaraktan, rüyama şiir·
ler koyaraktan uyud um. Ertesi gün, cumartesi. Artık,
ekip Ordu'da buluşacak. Ben, Kaya Oemlral'm yalpa­
layan heybetini de alarak, Ordu'yu, oradan da Bozte·
pe'yl buldum. Gökhanlar da az önce gelmiş. Trab­
zon'dan Yaşar Bedri de orada. içtenlikle konuştuk. Şi·
irin ve şairin halleri üzerine. Şiirin şaire neler ettiği
üzerine. Trabzon'dan Ada çıkmıştı. Bu arada, Sam­
sun'dan da bir Ada çıkmıştı. Dergiler üzerine de söy­
leşildi. Yaşar Bedri, resim ve ressamlık öyküleri anlat·
tı, anılan ... lstanbul'a gitmiş şuarayla görüşmüş, on-
•
lardan söz etti. Sonra, bir başka mekana geçildi. Bol
çay içildi. Memleketin türlü şiir ve kültür ikilemlerin­
den, sorunlarından konu açıldı. Diyalogdan, iletişim­
den, hoşgörüden söz açıldı. Ben, naçizane, Beyazıt'ta­
ki Çorlulu Ali Paşa Medresesi adlı çayevinden, kahve­
haneden söz ettim, oradaki hoşgörü ortamından. Ora­
ya, hep herkeslerin geldiğinden, değişik bir saygı-sev­
gi ortamı olduğundan ... Anarak orayı, o günleri Halil!·
bo, Sivas kıyımından söz etti, kıyımı yapanları kınadı.
Nevzat Çelik de, hararetle paylaştı bunu. Sivas kıyımı,
acıyla, üzünçle, tepkiyle anıldı. Sonra, Ordu'ya inildi.
Boztepe'den: Yaşar Bedri'nin bolca çektiği fotoğraflar
kalacak en çok. Boztepe'nin bir de kestirmeden yolu
varmış. Bunca yıldır çıkarım da, bilmezdim. Gökhan,
Kaya Bey, birlikte indik. Taşbaşı üzerinden, Öğretme­
nevi'ne. Orada oturuldu. Sonra, Yılmaz, Şinasi, Hallli­
bo, ben, yürüyüşe çıktık, kolaçan ettik Ordu'yu. Der·
ken, vakit oldu akşam, dolduk tarihi eski kiliseye.
Taşbaşı Kültür Merkezi'ne. Ordu i l Kültür Müdürlü­
ğü'nün öncü katkılarıyla gene özel bir şiir gecesi ya­
şandı. Bir yanda dalgalarıyla musikiye katılan Karade­
niz, öbür yanda mehtabıyla, geceye imgeler sunan
gökyüzü. Diğer yanda tarihiyle, derinlik katan Taşba·
şı ••. Nevzat Karakış, araya sunduğu engin sesiyle, şu­
arayı da, şiirseverleri de mest etti. Onu ilk kez, şiir
günleri cuma-cumartesinde dinledim, hep din lerim ar·
tık. Gece kemale erince, şuara, hep birlikte, ÖRretme­
nevi'nin çatısında, hem Ordu'yu ve Karadeniz'i izledi,
hem, ortamın sağladığı şenliRin içinde geleceğe değin
düşleri yorumladı. (Gündüzleyin, Hallllbo, Yılmaz,
Bedrettln Aykm, Ordu Sanatevl'nde, tiyatro-şiir dolayı·
mında çaylar içtik. Halillbo, sahneye çıkıp şiirini oyna­
mak istedi. Ama, başaramadı. Hayattan şiir oldu, ama,
şiirden tiyatro olmadı. Belki de o anda olmadı. Başka
zaman olur mu ki?)
Rakısını içen, şarabını içen, birasını içen, söyleşiye
giren, güller açan derken, gece, evet bitti. Veda vakti
dostum. Veda, hüzün demekti. Al. önce neşe, şimdi
sessiz hüzün.
Son, Nevzat'la vedalaştım. Son sözü, 'Göbeği erit'
oldu. Halbuki, lıfan göbeksiz olur mu?
Daha önce, telefondan tanıştığım Bedrettin Ay­
kın'ı, yüz yüze, can sıcağıyla tanımak beni ayrıca mut·
lu etti. Saygın bir insani mesafede duran nezaketli bir
adam. Şiir dünyamızın, bu tip kişiye gereksinmesi ger·
çekten var.
Vedalar, çatıda kaldı. Biz indik düze. Kaya Demi·
ral'la koyulduk yola.
Gecenin içinden, sessizce geçerek, düştük ün­
ye'ye.
Bu yılkı Ordu Şiir Günleri, daha öncekilerden, ba­
na göre, çok daha iyi oldu. Zaten, Gökhan, bu işte,
her sene artı koyuyor.
Bu sene, Ozcan O lkü 'yü aradı gözler.
Seneye ... Gökhan elbette bilir işini. Ama, bu sene­
den daha düzeyli olmalı düzenleme. Gelişerek, büyü-
yerek, saygınlığı artarak gitmeli. Bu seneden geriye
düşmemeli. Sürekli yaşanan deneyimler, şiir günlerine
bakış açısını, şiir günleri anlayışını geliştiriyor elbet.
ltiraf edeyim ki önceki yıllarda duraksamalarla, acaba·
tarla geldiğim şiir günlerinin, bana çok özel deneyim·
ler kazandırdığını ayırdettim. Yaşanmadan bilinmiyor.
Ayrıca, bir diyalog, hoşgörü, ileşitim bağlamı var bu
işin. Bu da bir artı, bir katkı bence.
Bedrettln Aykın 'ın, Yılmaz'ın, Hüseyin'in, Nev·
zat'ın, Ha\ilibo'nun buralara yolu düşer miydi başka
türlü? En azından, düşmeyebilirdi.
iş, Ordu Şiir Günleri. Ama, herkesin aklı dünde kal­
mıştı. Yani, Kumru'da, yani birinci ayakta. Şelale ba­
şında, bir şiir dergisi bile düşünüldü. Fikir Hüse­
yin'den geldi. Arkadaşlar içinde kesinlikle Kumru geç­
sin dediler. Osmaniye'den katılan Tayyip Atmaca Us­
kumru olsun dedi. Poetik-us, Okuyan·us gibi seçki ve
yayınevi isimlerinden dolayı, duraksamalar oluştu. Azer Yaran çalışma masasında
Kumru-us (Kumr'us) olsun, dendi. Ne değişti ki, aynı
şey... Sonuçta, bir "Us-kumru" adı kaldı. Dur bakalım türlü insanlar. Bir kültürel edep erkan gözlemleniyor
n'olacak. Bu şelaleden ne doğacak? Şelale başına ah­ hemen.
şap bir konukevi yapıyorlar. Sahipleri, işletenleri çok işte böyle.
can-ciğer insanlar. Sıcaklar. Şuaranın sohbetine katıl­ Bir şiir günleri de böyle geçti.
dı lar. Üstelik, hiç de maydanoz rolüne düşmediler. Li­ Tozlu-topraklı-yeşil-mavi yollarından yıldız suretin·
mon da sıkmadılar muhabbete. Zaten, iki eczacı, bir de geçip gitti şairler. Ses gibi hızlı, görüntü gibi ya­
doktor, bir de cevahir muhasebeci, okuyan-eden-kül- vaş . Su gibi mağrur, şelale gibi gizemli...
 anadoluhaber
Sabri Özdemir

Al':USTOS AKIYOR Akşama Doğru her g ü n TRT2'de 20.3o'da. Seynan Le­

BAKIŞLARINOAN TİMSAHLARIMA vent s u nuyor. izleyin mut(aka.
Durmadan çalışıyor karıncalar•.•. Panel
Posta ...Takıntılar E s k i Yargıtay b a ş k a n ı Doç. D r . Sami Selçuk Eğiti m - B i r­
Sen'in çağrılısı olara k geldi Düzce'ye yağmurlu bir gün­
Müthiş bir öfke duyuyorum hayat ı m ı z gibi trenlerin de
de. 'Avrupa Birlit}i Yolunda Demokrasimizin Açmazları'
hızla nmasına. Sokak l a mbaları altındaki romantizm çok
k o n u l u bir konferans verdi ö n c ü Koleji salonunda. "in­
ırakta. Hilal'in dediği gibi zaman ayırmıyoruz aşka. Sizim
san et}iti/mez" dedi önce, "komünizm iyi bir şeyse biz ge­
d ı ş ı m ız d a bir hayat artık yaşa d ı ğ ı m ız, zaman yok sokak
tiririz fe/sefesi"ni a n lattı sonra, "başkasına saygı göster­
ö n ü oturmalarına htz!andırılmış b i r oyunda ve 2 5 . saat
meyen faşisttir" dedi. Fotoğraf çektirdik, kitap i mzaladı,
arayışlarında. (Matrix bu). Babam hep a n latır, B a l ı ke­
Kaçak Yayın'ı verdim o n a . E n çok 17 için 'kritik saat' sö­
sir'den Erzurum'a trenlerin ü ç gün gittiği yıllarda, dostluk­
zünü sevd i m . "Teşekkür ederim bu kritik saatte beni din­
lar kurulurmuş her kompart ı m a n d a , yolculuk boyunca.
/edit}iz için" dedi. Yağmur vardı dışarıda ... Dışarıda yağ­
Ş i m dilerde beş saatte gidlyor trenler lsta nbul'dan Anka­
mur vardı ...
ra'ya. Ve biz beş dakika ayırmıyoruz aşka. O l s u n , bitme­
yen yolculuklara sevdalı insanlar o l d ukça ve trenler Mah·
mut Celaloğlu gibilere e m anet kaldıkça, o m ü t h i ş ütopya
yaşayacak... i n a d ı n a .
Hilal g ö n d e r d i Le poete Trovoitle Oerglsfni. O l d u kça et­
kileyici bir dergi. Ahrriet Bozkurt'un Akşom-lık'ta okudu·
ğ u m bir yazıs ı n ı anımsıyorum. Hayata saldıra n ları yanıtlı­
yordu. Oysa şair çalışıyordu ve birileri Erzincan'ı Paris'ten
çok uzakta sanıyordu. Ş a i r h§.1§ çalışıyor ve şiirleri m d e n
kadınlar savruluyor P a r i s ' i n kulelerine. B a z ı l a r ı kendi ku­
leleri n i n tarafını tutsa da lobi sarhoşluğunda, kaleler yıkı­
lacak ş i i rler savruldukça .. . (lapoetr@hotma!Lcom).
ETKEN yeni bir dergi. ilk sayısı geldi ş i i rde ritm dosya­
sıyla. ikinci say ı n ı n konusu şiirde kolaj. Şair Hilal Karahan
d a var kadroda. (Hllal'in yazmadığı yer yok gibi zaten).
Hilal'e de yazdı m , alışkın değilim konuların akademik dil­
Sinema . . Sinema Ve Truva Tüm Aşklarıyla
le sunulmasına. B i r d e yazıların karma o l m a s ı n d a n yana­
(Kaç ş i i r yazdı şairler aşka).
yım, sıkıcı geliyor takılmak önceden belirlenen konulara.
Filmden Takılanlar: Kargalar lçin güzel b i r g ü n -* Ha­
Y a l ı n la ş malıyız hayatın her alanında, boğulmadan sanat
yatımda gördüğüm e n iri adam, o n unla asla savaşmaz
içi n sanat boşluğunda. (etkenetken@yahoo.com).
d ı m ... Bunun için kimse seni hatırlamayacak -* Tanrılar
iSLiK Oerglsfnin kahverengi sayfalarını ve genel este­
kurtları tepelerden, k a d ı nları yatağımızdan eksik etmesin
tiğini çok sev d i m . Ahmet Ada sevdiğim bir ş ai r. lslık'ta ol­
- O n u b ı rakacak mısınız efe n d i m ? . . Prens ö l d ü rm e k için
d u ğ u gibi birçok dergide onu görmek hoşuma gi diyor. B u
erken b i r saat. - Sana bir sır verey i m , Tanrılar bize i m re­
a r a d a ÜCRA'd a n Bülent Keçeli'nin ş i i r i n i görd ü m . Murat
niyor.
OsWbal çizgi dışı ve geleneksel şiir alışka n l ı ğ ı n ı n dışında­
Truva yandı sonunda. Ve Brad Pitt'in ölürken son söy­
ki O cra'yı 9. sayıdan 1 5 . sayıya kadar gönderdi Biga'ya.
lediği sevgi lisine a ş k adına: "Önemli det}il" ....
SARI ZEYBEK Söke Şairler Ve Yazarlar Derneği tarafın­
(Haydar Abi filmin afişini verdi bana).
d a n çıkarılıyor. Sanata turizm eklemişler. Yazılar kültür­
sanat format ı n ı n d ı ş ı n d a ve her konuda. Bu hoş bir ayrı­ Kurtuluş Amca
calık dergi adına. Her dergi kendi adına b i r özgünlük ya­ Kurtuluş Amca yakma tablolar yapıyor küçücük dükka­
kalasa daha renkli o l u rd u dünya. (02 5 6 - 5 124384). n ı n d a . Kaçak Yayın'ı verdim o n a . Aslan Özdemir'in Ad­
Dostlar, dergileri koklayıp d a m ı dizelim, yoksa boyun nan Öze r' i n arşivi nden tırtıkladığı ve hazira n d a k i yazısın­
m u eğelim sanallığa? N e dersiniz? (Basılı dergicil i k m i , sa­ da 'Küskün Zeytin Ağacı' başlığıyla yayımladığı fotoğra­
n a l dergicilik m i ? B u anket i çi n klarnet7@e-kolay.net ad­ fı çizmeye başladı h e m e n . Yaz s o n u n d a bakacağım tab­
resi m i kullanın. Aşk için myneti, trenler i ç i n tnn'i. Lüt­ l o n u n s o n d u r u m u n a . (Ve daha çok yazacağım Kurtuluş
fen ... ). Amca' y ı sonbahard a fotoğrafıyla).
K Ç K bakkallarda b i le var Biga'da. Biraz t a n ı t ı m çalışma­ *17 Ağustos Düzce depreminin yıldönümü.•• Unutul­
sı yapacağım b u rada da. mamalı asla••.
zombahar@tnn.net-mordize@mynet.eom
 �· almanya haber
�"1
� •
. �- 1
�;b u\rnaca\af.1•1• .,;;;/ - �=--- · - . .. . .. ' \ '
:eraganu�u
.. , ı ,· ' Bamberg Kilisesi'ne gömülmüş. Yazar Thomas
ıkadln\a(.�'�'·
- lsveç'e, sonra da lngiltere'ye göçer. Uzun bir sürgün
�effi\7 9ü'n,\ ei
Bulmacanın günlük yaşamımızdaki yerini alışının ka·
çıncı yıldönümü olduğunu saptamam çok zor şimdi.
Ama, artık fyice kalıcı, altı kalın çizgiyle çizili bir yeri ol·
duğu kesin. Karelere hapsedilmiş sorular, vazgeçilmez­
ler arasına girdi çoktandır. Baksanıza. gazetelerin pa­
zar günkü ekleri "çapraz", "kare","şifre", "mozaik",
"armağanlı", "heceli", "sözcük avı", "konulu şifreli" ..
ve bilmem daha ne bulmacayla dolu. Pazar günü sıkıl·
manıza hiç gerek yok. Alın bol resimli bir gazete, olsun
bitsin! Gazeteyi nasıl olsa kısa sürede evirip çevirerek
okuyacak, resimlerine bakacaksınız. Ama, bulmacalar
öyle mi ya! Size resimdeki artistin, şarkıcının, şairin,
kadının kim olduğunu sormadan tutun da, "ya ben bu·
nu biliyordum, geçen gün de sorulmuştu" dedirtecek
sorularta boğuşmanızdan elbette siz kMı çıkacaksınız:
Genel kültürünüz artacak, ansiklopedi kanştıracak ve
bilginize bilgi ekleyeceksiniz.
Bulmaca kültürü yalnızca bizde mi yaygın samyorsu·
nuz? Tüm dünyada "bulmaca çözme" hastalan var. Ga·
zeteyi okumadan bulmacaya sanlanlar mı, dünkü bul­
macada bilemediklerinln ne olduğunu öğrenmek için
gazeteyi sabırsızlıkla bekleyenleri mi, sağa sola telefon
ederek yardım isteyenleri mi ararsınız? Öyl� ya, bulma·
ca ünlü "altzheimer" hastalığım da önlüyormuş! Yani
beyni çalıştırması açısından orta yaşlılara önerilen bir
beyin jimnastiği!
Sözü uzatmadan Bertin'in ağırbaşlı gazetelerinden
Tagesspiegel, geçtiğimiz günlerde bulmaca çözümleri·
ne geniş yer ayırdı. Başlık: OladanüstU Kadınlar. Bul­
macalarda çok sık sorulan on "olağanüstü kadın"ın
kimliğini açıklıyordu gazete: Bu, pek çok yönden fark·
h kadınlann bazılannı bizler de tanıyoruz.
Gelelim bu OladanüstlJ Kadınlar'ın kim olduğuna:
Nofretete: Doğum tarihi bilinmeyen, ölümü lsa'dan ön­
ce 1350 olduğu tahmin edilen ve güzelliğiyle ölümsüz·
leşen Mısır tarihinin en önemli kadını. Eşiyle birtikte
Mısır'daki dini reformlann da öncüsü olmuş bu ölüm­
süz kadın. Eşi Echnaton Oô) 1364·1347 yıllan arasında
Mısır'da hükümdarlık yapmış ve eşinin güzelliğini mer-
•
�-
mer büstte {Berlin'dekl Mısır Müzesi) ölümsüzleştirmiş.
Bir başka soylu kadın; Azize Kunlgunde: Bunun da do·
ıum tarihi bilinmiyor, ölümü ıo33. 2. Kalser Heln­
rich'ln eşi. Eşinin yanında aktif rol üstlenmiş. ikisi de
Mann'ın en büyük kızı Erib Mann (1905·1969). Üç yıl
evli kaldığı eşi Gustaf GrUndgens ile birlikte Max R@ln­
hardt'ın yanında tiyatro eğitiminden sonra ortaya koy­
duğu kabaresi "BiberDe#irmeni"yte ünlenir. ı933'de
yaşamını ikinci eşi Wysbın Hugh Auden 'le birlikte
1936'da Amerika'ya göçerek yaşar. Zürich'te de ölür.
Avusturyalı şair, romancı lngeborg Bachmann'ın (1926-
1973) yapıtlarını ülkemizdeki yazarlar, şairler yakından
tanıyorlar. lnsbruck, Graz ve Wiyana'da felsefe eğitimi
görür. 1958'de Max Frisch'le karşılaşır ve Zürich ve Ro·
ma'da birlikte yaşarlar. Roma'da 2sf25 Eylül 1973 ge·
cesi sigarası yangına neden olur ve yanarak ölür Frlt­
zf Massaıy (Friederike MasarMk, 188ı-ı969). Wiya·
na'da dolar ve 30 yıl yaşayacağı Berlin'e gelir 1904'te.
Operetleriyle gününün starı haline gelir. ikinci eşi şov·
men Max Pallenberg'le 1918'de evlenir. Eşinin ölümü­
nün ardından Viyana üstünden Londra ve KaHfomi­
ya'da sürgün yaşamı sürer ve Holtywood'ta ölür. Lotte
Lenya (Karollnle Wllhelmlne Chartotte Batmauer.
ı8981190c>-ı981). Lenya da Viyana doğumlu bir tiyatro
sanatçısı. Zürich'te tiyatro eğitimi gördükten sonra
192o'lerde Berlln'e gelir ve asıl kariyerini bu kentte
gözler önüne serer. 1928'de, Brecht tiyatrosunun
önemli adlarından olan eşi Kurt Weill ile birlikte ..Or:
Kuruşluk O�nı"da büyük çıkışını yapar. Sonra Paris
üzerinden New Vork'ta sürgün yaşar ve orada ölür. Pa·
ula Modersohn-Becker (1876-1907). 31 yaşında ölen
Paula Oresden'de dolar ve resim öğreneceği Bremen'e
gelir. 1898'de büyük bir sanatçı grubunun yaşadılı
Worpswede'de Frftz Mackensen'den resim dersleri ahr.
Paul Gıı uguln 'den etkilenmiş bir halde bir yıl Paris'te
yaşar. Sonra Paris'te döner ve kısa süre evli kaldığı
ressam Otto Modersohn'la evlenir. Ölümünden iki haf·
ta önce bir çocuk doğurur. Günlükleri ve mektupları
ölümünden sonra yayımlanır, pulu basılır. Anette von
Droste-- HDlshoff (1797-1848) Münster yakınlarındaki
Hülshofl'da doğar. ilk şiir kitabı 1838'de yayımlanır.
Kendisinden 18 yaş küçük kütüphaneci Levfn SchDc­
kl n g'le evlenir Yaşadığı dönemin toplumsal yapısını
şiirlerinde ele almış ve ününü de buna borçlu hala se·
vilen bir şairdir. Yunanlı bu sanatçıyı tanımayan mı var,
MetUna Mercourt'yi? (Ameüa Marta, 1925·1994). Dede­
si 30 yıl Atina belediye başkanlığı yapmış. Babası bir
süre içişleri Bakanı ve milletvekili olmuş. ı96<J'da M�
Una "Pazar/an ... asla" filmiyle büyük bir başarı kazanır
bütün dünyada ve onun o unutulmaz şarkısıyla: "Bir
9eml 9elecek .. Yönetmen Jules Dassln'le evlenir. 1981-
1989 ve 1993-1994 yılları arasında New Vork'ta yaşar ..
Albaylar Cuntasr'ndan sonra Yunanistan'ın Kültür Ba·
kanı olur. Peggy (Margueritte) Guggenheim (1898-
1979) babası Benjamin Guggenheim 1912'deki Titanic
faciasında boğulur. 2o'li yılların başında Avrupa'yı
dolaşır ve büyük b i r ü n e sahip olan lawrence Vail' le
Paris'te evlenir. Samuel Beckett'!e kısa ilişkisi sonucu
çağdaş resme yönelir ve b i r galeri açar. 1941'de ressam
Max Ernst'le evlenir. 1948'den sonra Venedik'te yaşa­
maya başlar. Topladığı eserler daha s o n ra adına açılan
müzede sergilenir ve zaman zaman d ünyayı dolaşır.
işte böyle bulmacada kilitli olağanüstü kadınların kısa
biyografileri. Öyle ya, "bulmaca buldurmaca, d i l üstün­
d e kaydırmaca" Bulmaca çözmek az m ı keyiftir? B u n u
yadsımak o l a s ı m ı ?
ö n e m l i g ü n le r çizelgesini gördüğümde nasıl da şaşır­
mıştım! Neredeyse 365 günün her günü anlamlı bir şe­
yi ifade ediyor. U N ESCO' n u n önerdiği ve d ünyaya k<İ­
bul ettirdiği g ü n lerin yanında h e r ülkenin kendi ulusal
g ü n leri d e büyük b i r anlam taşıyor bizdeki 23 Nisan ve
19 Mayıs gibi. 8 Mart, 1 Mayıs gibi uluslararası olanla­
ra eklenebilecek başka g ü n ler d e vard ı r elbette. Anne­
ler, babalar ve sevgililer günü artık tüketimi körükle­
meye yönelik g ü n ler olarak kutlanıyor. 3 Mayıs, Ulusla­
rarası Basın Özgürlüğü Günü, 5 Haziran, Dünya Çevre
Günü gibi. Ama h i ç duymadığımız ve şaşırıp kaldıkları­
mız da var elbette: 2 Şubat, Dünya Nemli Bölgeler Gü­
nü, gibi örneğin. 11 Şubat'ın Dünya Hastalar Günü ol­
duğunu duymuş muydunuz? 21 Şubat'ın Uluslararası
Anadil Günü olduğunu bilen kaç kişi vardır acaba? Si­
gara içen!erin g ü n ü yok a m a sigara içmeyenlerin günü
var, 31 Mayıs. U N ESCO'ya da kabul ettirildi 21 Mart' ı n
Dünya Şiir Günü old uğu. Ayrıca 2 1 Mart Uluslararası Or­
mancılık Günü ve yine 21 Mart Dünya Ev Ekonomisi Gü­
nü olarak tarihteki yerlerin i a l mışlar çoktan. ı Haziran
Dünya Köylü Günü, 21 Haziran Dünya Uyku Günü, yine
21 Haziran Avrupa Müzik Günü, 23 Haziran Arkeoloji Gü­
nü, 24 Haziran Açık Kapı Günü ... olarak kutlanıyor. 3
Mayıs Güneş Günü olarak kutlanırken, 15 Mayıs Ba­
yern'de Süt Günü olarak halkın yaşa m ı n daki yerini alı­
yor. B Eylül Dünya Okuma-Yazma Günü'yken, 26 Eylül
Avrupa Konuşma Günü olarak a n ı lıyor. 5 Ekim Ulus­
lararası Öğretmenler Günü, 9 Ekim Dünya Postacılık Gü­
nü, 20 Kasım Dünya Çocuk Günü a m a 21 Kasım Dünya
Televizyon Günü, 10 Aralık da insan Hakları Günü .. . 12
Ağustos, Uluslararası Gençlik Günü, 23 Ağustos, Ulusla­
rarası Köle Ticaretini Anma Günü .. . ve listeyi uzatmak
' mümkün elbette. G ü n lerimizin nasıl da anlamlı olduğu­
nu göstermeye yeter sanıyorum b u kadar örnek.
Olağanüstü günler ve olağanüstü kadınlar derken
geldik m i olağanüstü öykülerin olduğu b i r kitaba. Tati­
limi Ayvahk'ta geçireceğim de, artık yan Ayvalıklı sayı­
lan Pınar KU r' ü n 12 yıl aradan sonra yayımladığı Haya­
let Hikiiyeleri'ni okumayacağım, otur mu öyle şey?
'Gizli Saklı Konuşmalor'ın yer aldığı 5 öyküden oluşan
kitabı b i r solukta okudum. S o n ra da uzun uzun düşün­
düm; geçmişle günümüz arasında kaybolup giden ya­
şamları, fotoğrafları, a n ı ları, aşkları, sevgilileri . . • Yaşa­
m ı m ızda n e çok şey var elimizden kaçıp giden, bir ha­
yalete d ö nüşen; gerçekten bunları yaşadık m ı dedir­
ten: Ama yaşadı kları mızı, kaybolup giden leri nasıl yok
sayabiliriz ki?
Bir yanda bulmacalar; günü değerlen d i r değerlendi­
rebildiğin gibi. B i r yanda hayalete dönüşen öykülerle
boğuş d u r geçmişini didikleye d i dikleye ve Türkçenin
tadına vara vara oku Pınar Kllr'ü; s o n ra da anma gün­
leri, uluslararası önemli g ü n le r ağıyla çevrili b i r dün­
yada yaşa ... Ayvalık'ta o l m a n ı n tadına varıyor musun
varmıyor musun, sen o n a bak?
"Gece gezen ölüler midir hayaletler, yoksa ancak ge­
ceye sığınarak yaşamayı sürdürebilen canlılar mı?" B u
sorunun karşılığı 'çapraz' b u l macalarda nasıldır acaba?
Aaa, yeni farkına vardım, henüz 'dünya bulmaca/ar gü­
nü' yok.
 kaçakdosya Hazırlayan: Barış Pehlivan
barisalim@hotrnail.com

Tren ve sinema ...

Banş Pehlivan: Kısa film gibi bir konuyu konuşurken,
h e m sinematografik h e m de onun kadar dinamik b i r yer­
de toplanalım diye düşündüm. Tren garları v e trenlerin
sinemadaki yeri düşünüldüğünde, doğru mekandayız ga­
liba ... Nedir mesela, sinemada trenin önemi ...
Hilmi Etlkan: B i r kere görseldir sinemada tren ... Buluş­
m a yerleridir, ayrılma yerleridir... Herkesin yaşa m ı n d a u!!>
rak yeri olmuş b i r mekandır. Bisiklet, şemsiye gibi bazı
şeylerin özel b i r yeri vard ı r sinemada ... O n lardan b i r ta­
nesi d e trenler.
Banş Pehlivan: Peki yönetmen olarak, sizin için n e ifa­
d e ediyor trenler?
Tan Tolga Demirci: Benim ikinci kısa filmimin a d ı ;
'Trenler m i Terke d i l m iştir, Y o k s a istasyonlar m ı ' ... Bu
film de a n latmaya çalıştığı m , b i r ayrılık öyküsüydü. B i r a n ­
lamda b e n i m için ayrılığı hacimleştiren mekanlar, t r e n i s ­
tasyonları ve n e s n e l e r olarak da trenler ö n plandaydı. B i r
de ben O r t a A v r u p a ve K u z e y A v r u p a Sineması'nı çok se­
viyorum. Oradaki görüntü yönetmenleri n i n , d ü n yaca isim
yapmış olmaları n ı n nedenlerinden biri, trenleri ve istas·
yanları b i r anl a m d a konuya ve plastiğe doğru oturtma·
!arıydı. Ama farklı b i r dilden konuştuğumuz kesin ... On­
lar için daha plastik unsurlar ö n planda, benim için konu
öykü daha ö n planda ...
Caner Yalçın: Benim, içinde tren olan bir fil m i m yok Ama b i z bugün bir kısa film festivalinde o filmleri göste·
a ma , trende şey güzel. Çoğu zaman pencerede, güzel fo­ rebiliriz... B u da çok ters düşmez. Sinema tarihi içerisin­
toğrat1arın çerçevesi oluyor... Görselliği zengin b i r ulaşım de kısa filmler diye, L u miere Kardeş!er'in fı lm!erinden
göstere b i l i riz ...
Tan Tolga Demirci: Trenin Gara Girişi . . . i l k çekilen gö·
Kısa filmi mitleştirmenin bir anlamı yok! rüntü demek daha doğru film demektense ... Tabi kısa bir
Barış Pehllvan: Sinema tarihine baktığımızda sinema­ görüntü son uçta ve belge amacı taşır ... Ama bunu kısa
n ı n kısa filmle başladığını görüyoruz. O zamanki kısa fil m nosyonuyla ilişkilendirmemek gerekiyor, diye düşü­
filmler, ş u a n bizim kısa film dediğimiz konsepte uyuyor n üyorum ...
muydu? Barış Pehlivan: Kısa film için ayrıca, 'sinemanın şiiri'
caner Yalçın: Teknik durumdan dolayı kısa o zamanki d e n iyor. Belki, kısa filmin niteliği ve ö n e m i b a k ı m ı n d a n
filmler... Ş i mdiyle kıyaslamak pek doğru olmaz. Farklı yapılmış b i r tanım ... B a ş k a b i r açıdan bakarsak; şiir yaz­
kulvarlarda filmler sonuçta ... m a k basit ve herkesin yapabileceği b i r iş gibi görünüyor
Tan Tolga Demirci: O zaman çekilen kisa filmler, daha am a, niteliğe gelince soru işaretleri çıkıyor karşımıza ...
çok finı görüntülemek adına çekilen filmlerdi ... Dolayısıy­ Sizce böyle ortak b i r kaderi var m ı , kısa filmle şiirin?
la belgeselden ziyade, belge özelliği taşıyan kısa filmler­ Hilmi Etlkan: Ya ben b u tür benzetmelere karşıyım . iş­
d i . Hizmet ettiği amaç; tamamen tarihi belgelemek ve b i r te kısa film özgürlüktür, filan gibi ...
s o n r a k i k u ş a ğ a aktarmakla i l g i l i y d i . Şimdi ç e k i l e n l e r çok T a n Tolga Demirci: Uzun film romansa, kısa fılm öykü­
farklı a maçlara hizmet edebiliyorlar... dür. .. (Gülüşmeler)
Hilml Etlkan: Onlar kısa film değildi, onlar film d i . Ç ü n ­ Hilmi Etlkan: Kısa film şiir bile o\sa, yani o tanım ka­
kü u z u n u y o k t u... Yani kısa fi l m , uzun f i l m diye b i r nas· b u l ediliyor bile olsa; iyi şiir var kötü şiir var. . . Yani kısa
yon daha oluşmamıştı o zaman. O zaman daha yeni bir fil mi, mutlaka b i r şeyle koşut tanımlamanın anlamı yok ...
şey b u l u n m uş zaten. Daha kameralar yeni, b i r şeyler çe­ Kısa fi l m sinema sanatı içerisinde b i r konsepttir; bir üre­
kiyorlar, görüntü perdeye düşüyor; herkes heyecanl an ı ­ t i m alanıdır. Şiir değil yani ... Niye şiir olsun kL.
y or , ses yok biliyorsun ... Sinema tari h i n i n b i r b ö l ü m ü on­ Tan Tolga Demirci: Kısa film şiir değil ama, belki şiir·
lar, kısa film tarihi n i n b i r b ö l ü m ü değil... A m a o zaman sel bir kısa film olabilir ...
ekonomik nedenlerle, sinema kameralarının kapasiteleri Hilmi Etlkan: Aynen, çok doğru. Bütün kısa filmler şiir­
nedeniyle, işte banyo koşulları, ı ş ı k koşulları nedeniyle sel olacak diye b i r şey yok . . . Kısa filmi a l ı p da çok mit­
kısa yapılmış çalıŞmalard ı . Yoksa kısa filmler değildi ... leştirmenin b i r a n l a m ı yok .

•

Banş PehUvan: Ben festivaller konusuna gelmek istiyo·
rum... Araştırdığım kadarıyla kısa film alanında 50 küsur
festival var Türkiye'de... Belki daha fazla vardır... Bu ni­
celik fazlalığı olumlu mu kısa film için?
Hilmi Etlkan: O çok önemli bir konu, açtığın iyi oldu ...
Hiç olumlu delil! Şimdi her filme bir festival düşmeye
başladı. Bugün kısa film alanında çok da alçak gönüllü
olmaya gerek yok, en kapsamlı organizasyonu yapıyoruz.
Ama biz hal3 kısa film günleri diyoruz ... Çünkü, festival·
ler şenliklerdir. Bir şeyin festivalini yapabilmek için, o ül­
kede onun varolması gerekir...
Banş Pehlfvan: Festivallerde sizin yaşadığınız zorluklar
neler?
Cıner Yalçın: Zaten kısa filmciler çok iyi niyetli... Kim
çağınrsa gider; biz filmini gösterelim, der birisi, biri işte
röportaja çağırır, ona gider... (Gülüşmeler) Bu iyi niyetin
biraz sömürüldüğünll düşünüyorum. Yakın za �anda çok
canımı sıkan bir şey oldu, Tolga da vardı... iyi bir üniver­
sitenin yaptığı bir festival oldu... Kısa film günleri oldu,
diyelim daha doğrusu, çünkü festivali onlar da yanlış bu­
luyorlardı...
Banş Pehlivan: Şimdi ad söyleyelim yani, gizli kalma­
sın...
Caner Yalçın: ODTO. Çok canımız sıkıldı orada mesela ...
Benim üç defa filmim gösterildi... 1,5 dakikalık filmim
var, ilk gün sesi yok, ikinci gün görüntüsü yok, üçüncü
gün görüntüsü var ama soru cevap kısmı yok...
Tan Tolga Demirci: Büyük bir disiplinsizlik söz konu­
suydu, sebebini hemen söyleyeyim... Organize edenlerin
kısa filmden haberleri yok! 'Kısa film nedir, ne değildir,
daha önce izlemişler mi, izlememişler mi', bu işin zihin
•
tarafı... Bir de teknik tarafı var. Bu işi yapmayı bilmiyor­
lar ama, bu işe soyunuyorlar ...
Kısa film niye llcretslz olsun ki•..
Banş Pehlivan: Peki siz bu kadar zorluk karşısında hiç
umutsuzluğa düşOyormusunuz? Bu ülkede ne yapacağım
ben diye ...
Tan Tolga Demirci: Bu ülkeyle ilgili umutsuzluğa düşü­
yorum ama kendimle ilgili düşmüyorum... Yani böyle bir
olumlu çelişkim var. Ben Ankara Rtm FestlvaU Kısa Alm
Yanşm ast'nda, birinci oldum geçen sene ... Bu ülkeyle il­
gili düştüğilm taraf şu, yönetmen YDkset Yıvuz'la görilş­
tüğümde bana şunu söyledi... Sen eğer bu ödülün famil·
yasından bir ödUIU Almanya'da almış olsaydın, Alman
Oevleti'nin fonları, uzun metraj yapman için akardı sana,
dedi. Şimdi bunlar gerçekten Ozücü şeyler.
caner Yalçın: Bir uzun film festivall düşünelim... Bileti
mesela 7-10 milyondur, kısa film gösterimleri ücretsiz­
dir... Ben mesela bundan çok rahatsızım. Kısa film niye
ücretsiz olsun ki, ona da bir emek harcanmış... Uzun fil.
min seyircisi bir para verip izliyorsa, kısa filme de para
verip izlesin. Zaten kısa film için, 10-15'lik paket yapılır
genelde festivallerde. Bu da bence itibannı biraz zedeli­
yor...
Hilmi Etlkan: Uzun metrajla kısa metraj film gösterim­
leri aynı paket içerisinde olduğu zaman, orada kısa film­
ciler hep ikinci plana itiliyor. Ankara Alm Festlvıll'ydi sa­
nıyorum bir ara hatta ayırdı; kısa film bitiyordu ondan
sonra uzun film başlıyordu ... Antalya bir ara onu yaptı.
Ve gidiyorsun mesela şimdi, kısa film yönetmenlerini gö·
rürsün hep, köşededirler böyle, bir yerde toplanırlar fa­
lan... Bütün kameralar işte Kadir lnanır'ın üzerindedir.
Her kısa filmci
sinema tarihinin
kendi filmiyle
başladığı n ı
d üşünür •.•
Mesela uzun metarjcılar, kent merkezlerindeki otellerde
kalırlar, kısa filmciler eter konuk edilirlerse -ki çoR:u ye­
re de edilmiyorlar- kent dışında otobüslerle gidip gelinen
bir yerlerde kalırlar. Bakın mesela Clermont Rtm festlva·
U'ne, başlı başına bir kısa film festivalidir ... Birlikte ol­
duktan zaman ikinci planda kalıyorlar... Medya da hep
böyle uzun metraja yöneldiği için, ayak altında dolaşıyor·
larmış gibi oluyor.
Mustafa Alboklar'ın eli
Şahika Tekand'ın boynunda ...
Tan Tolga Demirci: Bu, uzun metrajcrlarla kısa metraj·
cılar arasındaki ayrım ... Bir de kısa metrajcıların kendi
içerisinde ayrımlar var. (Gil!Uşmeler) O çok önemli. ör­
gütlenmek her türlü varolmalıdır, diye düşUnUyorum. Çok
ciddi Olke sinemaları, zihinsel örgütlenmeyi bir anlamda
var edebildekleri için geliştiler. Yeni Dalga, bunun en bil·
yük örneğidir. .. Bizde kısa film festivalleri, kısa filmcileri
buluşturmak adına var, hiçbir kısa filmci oturup da birbi·
riyle adam gibi konuşmuyor. I FSAK'da da gördüm ben
bunu ... Yanı birbirinin yüzüne bakıyorlar, yok! YUz çeviri·
yorlar. Konuşmaya çabalıyorsun ama, o çaban bir duvar·
la karşılaşıyor, belkJ o duvar sende de var farkında olma·
dan ...
Hilmi Etikan: Her kısa filmd sinema tarihinin kendi fil.
miyle başladığını düşünür ... (Gülüşmeler) Yani Türk Sine·
ması, onun filminden önce, onun filminden sonra diye
ikiye ayrılıyor, eleştiriye kapalılar. Birkaç defa bunları bir
araya getirmeye kalktık, kavga ediyorlardı! Oturup bir fil.
min üzerine konuşurken, 'Sen niye onu öyle yaptın' de·
diğin zaman, işte 'Sen ne yaptın, yap da görelim' gibi laf·
lar ediliyor. .. Hemen sertleşiyorlar. Ama mesela Adana
•
Albn Koza Film Festlvall çok iyiydi, o maalesef devam et·
medi. ..
Tan Tolga Demirci: Evet hep anlatılır ya, ben yetişeme·
dJm o zamana ...
Hilmi Etlkan: Bir keresinde Ankara Film Festivali'nde
bir enstitüde jüri toplantısı yapılmıştı. Şahika Tekand da
jürideydi. .. Mustafa Altıoklar'ın da bir filmi vardı. Musta·
fa Altıoktar'ın filmine ya ödül vermemişler ya da bunun
beklediğinin altında bir ödül vermişlerdi. .. Arkadaşlar,
sonuçlar açıklandıktan sonra isterseniz çıkalım, demiş;
çıkalım yukarıda kafeterya gibi bir yer var, hani bir de
aramızda konuşalım diye düşünmüşler... (Gülüşmeler)
Mustafa Altıoklar, Şahika Tekand hepsi yukan çıkmış·
lar... Ben geldim baktım ki; Mustafa'nın eli Şahika'nın
boynunda ... Mustafa. dedim, n'apıyorsun ya falan, ken·
dine gel... (Gülüşmeler) Bir tartışma başlamış ... işte her·
halde demiş o, senin filmin iyi değil... Ben şurasını sev·
miyorum; sen benim filmimi nasıl sevemezsin diyerek·
ten ... Ondan sonra, kadını boğazlıyordu yani neredeyse
Mustafa Altıoklar ... Sonra kendine geldi. Böyle agresif bir
yönleri de var, zor zaptediliyortar yani ... Bir şey daha
söyleyeyim; mesela çok ilginç o da ... Kısa filmde ortak
bir haberleşme gurubu var... Burada ıo kişi mi ne tanışı·
yorlar... Ve bunlar habire mektuplaşmaya başlıyorlar ken·
di aralarında ... Ondan sonra diyorlar ki bunlar 2·3 ay
sonra; ya hep böyle mailleşiyoruz, hadi bir araya gele·
lim ... Bana da geliyor o mailler, ben takip ediyorum ama.
hiç karışmıyorum ... Neyse, bunlar aralannda karar verdi·
ter buluşmaya ... Bir çocuk dedi ki, Pazar günü Atatürk
KUltür Merkezi'nin önünde buluşalım ... Öbürü bir mail at·
tı ... 'Sen şimdiden kendini lider m i ilan ediyorsun?!'. ..
(Gülüşmeler)
Pencereden bakan KOltDr Bakanhğl•••
Banş PehUvan: Ben de tam soracaktım; 2o'yi aşkın ile·
tişlm fakültes! var bu ülkede, b u kadar atölye var, bu ka·
dar festival var ... Niye örgütlenilemiyor? Ama sorumu ge·
rl mi çeksem acaba?..
Hilmi Etikan: örgütlenmek için çıkar birliğinin olması
lazım ... Ve örgütün yaptırım gücünün olması gerekiyor.
Yoksa böyle kendiliğinden bir örgütlenme, dağılıyor gidi·
yor... Senin şunu demen lazım; ben bir örgüt kurdum,
sen bu örgütUn içinde yer alacaksın ve bu örgütün içeri·
sinde yer alırsan şu avantajların olacak ... Bu örgütün
içinde yer almazsan şu avantajlardan mahrum kalacak·
sın ... Anlatabiliyor muyum? Yani böyle bir yaptırım gücü
olması gerekiyor... Mesela alt yapımızdan yararlanabilir·
sin ... Biz dünya festivallerini günü gününe duyuruyoruz,
bundan yararlanabilirsin ... Yoksa bunlan sana haber ver·
meyiz. Biz buradan mesela, paket programlar yapıp dUn·
ya festivallerine gönderiyoruz ... O paket programlarının
içerisinde senin filmine yer vereceğiz... Ama biz sadece
Uyelerimizin filmlerine b u ayncahğı tanıyoruz ... Böyle bir
yaptırım gücün olursa, o zaman insan ister istemez yer
almak ve o disipline uymak zorunda kalıyor...
Banş PehUvan: Kültür Bakanlığı'nm kısa filme bakışı
 nasıl oldu bugüne kadar? filminde de, savaşa karşı muhalif bir tavır var... Ve son
Hilmi Etikan: Pencereden baktı .. (Gülüşmeler) Kültür yazdığın senaıyo, Yorgan'da da, bir eleştirel duruştan
Bakanlığı ayrı bir konu... Kültür Bakanlığı bir kere bizim bahsedebiliriz değil mi?
ülkemize yakışmayan bir bütçeye sahip... Türkiye bütçe· Caner Yalçın: Yorgan, Uçan Süpürge Kadın Filmleri
sinin binde 3'üne sahip... Bu bütçenin büyük·bir kısmını Festivali Kısa Film Öykü Yanşması'nda, en iyi 10 öykü
da maaşlara veriyorlar... lşte operadaki personel maaşla- arasına girdi ve senaıyosu birinci seçildi... Uçan Süpür·
rına, devlet sanatçılarına ... Şimdi bir de Turizm Bakanlı­ ge, kısa filme diğer festivallere nispeten daha önem ve­
ğı'y!a birleştiği zaman, turizmcilerin altında Kültür Bakan­ riyor .. Yorgan, aldığı ödülle Filma-cass tarafından ya­
lığı iyice artık eridi bitti, yok oldu... Bugün Kültür Bakan­ pımcılığı üstlenilip, çekilmeye hak kazandı... Evet, iki ger­
.

lığı'na hakim olanlar, turizmciler.. Kısa filme filan değil, çek hikayeden yola çıkılarak yazıldı Yorgan ve o da mu­
bir şeye baktıkları yok yani... halif bir tavır içinde duruyor. Bir Savaş Filmi'ni zaten bi­
Barış Pehlivan: 1995 senesinde yayınlanan bir yönet­ liyorsun, söylemek istediğini doğrudan söyleyen bir fılm
melik var galiba... oldu...
Hilmi Etikan: Uygulamıyorlar. Resmi Gazete'de yayımla· Tan Tolga Demirci: Şimdi şu muhalifliğe geri dönersek,
trldı sadece... Hiç unutmuyorum, sinemanın icadının 100. bu muhalifliğin altyapısının oluşturulması gerektiğinden
bizim Kültür Bakanlığı, kısa fılm varmış haa, de­ yola çıkarak söylüyorum... Şimdi ben yaklaşık 10 senedir
Yani devlet, kısa filmin olduğunu resmen kabul et- gerçeküstücü ekole bağlıyım... Bu bir şeki!de muhalif ol­
ti... mayı gerektiren bir şey... Gerçeküstücülüğün kökenlerin­
de, neye karşı çıktığına ve anlatım tekniklerine baktığı­
Muhalif olmanın da kendine has nızda, onun muhalif tavrını da hemen görürsünüz... Ama
bir raconu vardın bunun Türkiye versiyonunu yapmak bir şekilde, aydınlan­
Barış Pehlivan: Kısa film festivallerini konuşurken, siz­ ma sonrası modern sariatın içerisinde varolmuş bir dü·
lere de dönmek istiyorum...Sen mesela Tan, Alfabetik şünce disipliniyle, bu coğrafyadan herhangi bir öyküyü
Düşler'le, İf istanbul'da hem en iyi film ödülünü, hem de anlatmaya çalıştığınızda, ciddi bir eşleme yapmak zorun·
Radikal'in düzenlediği en iyi izleyici ödülünü aldın ... Şim· dasınız... Bu eşlemeyi beceremezseniz, filminizin anlatı­
di Alfabetik Oüşler'e bakınca, birçok kavrama karşı mu­ mında bazı aksaklıklar olacak... Dolayısıyla Alfabetik
halif ve eleştirel bir tavır görünüyor. Genel olarak bakar· Düşler'in içerisinde geçen düş sözcüğü, zaten muhalif ol­
sak, bu muhalif tavır kısa filmin içinde barındırdığı bir mak için yeterli, diye düşünüyorum... Çünkü Türk Sine­
şey galiba... ması'nın da bence en büyük eksikliklerinden bir tanesi,
Tan Tolga Demirci: Kısa filmin kendine has muhalif bir anlatacak düşlerinin olmaması... Bu düşü fantazya famil­
tavrı var tabi ama, yönetmenin kiminle aşık attığını, ki yasından düşler anlamında söylemiyorum... Çok basit bir
minle uğraştığını bilmesi gerekiyor. Yani muhalif olmak biçimde gece uyurken gördüğümüz düşlerden bahsediyo·
adına muhalif olursa, o zaman çok ciddi sorunlar ortaya rum. Bu düş içeriği benim filmimde alfabeyle sistematize
çıkabiliyor... Örneğin, gülünç duruma düşebiliyorsun. sa­ edildi ve kavramları düşsel bir şekilde yalayıp geçil...
na yöneltllen eleştirileri blle algılayamayacak halde ola­
biliyorsun ... Dolayısıyla, herhangi bir kavrama ya da sis­ (Bu projemizi destekleyen ve ilgilerini esirgemeyen,
teme muhalif olabilmek için önce bir altyapının olması TCDD Bosm Yaym ve Halkla ilişkiler Müşavirli�i'ne ve
gerekiyor. Bir de neyi nasıl anlatacağını bilmen ve ifade Sirkeci Gar Müdürü Tayfun Akbulut'a çok teşekkür edi­
etme gücünü, o yetkinliği kazanmış olman gerekiyor. Do­ yorum.)
layısıyla herkes muhalif olamaz, muhalif olmanın da ken­
dine has bir raconu vardır, diye düşünüyorum· ...
Barış Pehlivan: Peki Alfabetik Düşler'de bu raconu
uyabildin mi sence?
Tan Tolga Demirci: Hep ekonomik sıkıntılardan bahse­
diyorlar, benim için özellikle, Türk kısa filmciliği adına
konuşuyorum; çok ciddi bir sorun daha var, o da zihni­
yet. Yani, büyük bir yaratıcılık sorunu olduğunu düşünü­
yorum, ODTÜ'deki şenlikte kısa filmciler, kendilerine yö­
neltilen eleştirilere, 'Bizim için önemli olan çekmekti,
hangi koşullar altında yaptığımızı bilmiyorsunuz' diye ce­
vap veriyorlar. Bir şeyi tam olarak yapmaktansa, sadece
yapmış olmaya yönelen bir zihniyet vardı orada...
Türk Slneması'nın anlatacak düşleri yok!
Barış Pehlivan: caner sen ODTÜ'ye, Bir Savaş Filmi 'yle
gittin sanırım . Demin konuştuk muhaliflik üzerine; senln
 özgm a p a çe
'Leo Buscaglia'yı hiç okudun mu?' dedi arkadaşım.
"Hayır, adını da ilk kez duyuyorum."
"Çok ilginç blr yazar. Mutlu olma sanatı, sevgi, hayata
olumlu b<ı_kı � gibi konularda pek çok kitabı var. Gü � ey Ka·
liforniya Unıversitesi'nde bu konularda dersler verıyordu.
Kitaplarını okuyup çok etkilendim. Bir konferans vermek
üzere Türkiye'ye çağırmayı düşünüyordum, ama olmadı."
"Neden olmadı? Gelemedi mi?"
"Tam çağırmaya hazırlanıyorduk ki, intlhar ettiğini öğren­
dik!"
Türker A!kan'ın Radikal Gazetesi'ndeki 26.6.2004 tarihli
köşe yazısında okuduğumuz bu satırlar arkadaş çevremde
küçük çaplı bir inliala yol açtı. Türker Aklan aldığı bu ha­
berden yola çıkarak Buscaglıa'ııın öğrettiğini gerçekleştir­
mede zorlukla karşılaşmış olabileceğlni dair yorumlar yapı­
yordu ama biz çok daha acımasızdık. Hiçbir ölümün ardın­
dan yapılmaz belki ama bizi hafif gülümsetmişti bu olay.
Nasıl olur diyorduk. Bütün ömrünü sevgiyi öğretmeye ada·
yan bin insan, yaşamının kendisinin tanrının bize verdiği
bir armağan olduğunu anlatmak için ıo'un üzerinde kitap
yazan bir felsefe hocası neden bir gün intihar etmeye karar
verir? Olacak şey değildi doğrusu. Hepimiz Leo Buscag·
lıa'nın bütün kitaplarını okumamış da ol·
sak, ortaokul yıllarımızda en azından bir­
kaçı elimizden geçmişti. "Birbirimizi Se­
vebilmek", "Yaşamak Sevmek ve Öğren
mek", "9 Numaralı Otobüsle Cennete Se·
yahat�, "Sevgi için Doğmak" kitapları tek
tek gözümüzün önüne geldi. Okuduğu·
muz satırları hatırlamaya çalıştık ve birbi­
rimize ya bu adam bir kitabında şunu da
sbylemişti bunu da söylemişti diyerek
şaşkınlıkla saatler geçirdik. Ama içimiz­
den biri en vurucu olayı yaptı, laptop'ını
açtı ve yazarın kimi satırlarını internetten
bulup yüzünde müstehzi bir gülümse­
meyle okumaya başladı. Buscağlıa'nın
kitaplarının arkasında yayınevinin notun­
da şöyle deniyordu:
"Leo Buscaglıa Güney Ca!ifomia Üniversi-
te'sinde Eğitim Profesörü olup, eserlerinin çevirisiyle tüm
dünyada tanınmaktadır. Çok sevilen bir konferans ustası
olan doktor Buscaglıa dinleyicilerinde bir yaşama ve pay­
laşma hevesi uyandırmaktadır."
lntemette dolaştıkça kitaplarından en çok alıntı yapılan
yazarlardan biri olduğu gördük. Sevgiden, aşktan, hayattan
sbz eden pek çok sitede onun satırları giriş sayfasının bir
yerlerine iliştirilmişti. Hayatı ne çok sevdiğine ve hepimizin
de sevmesi gerektiğine dalr uzuıı uzuıı cümlelerini okuyup
okuyup nasıl olup da intihar ettiğine şaşırırken pes doğru­
su dedirten satırları da bulduk. Buscaglıa'dan bir kitabında
hayatın kendisinin aslında cennet olabileceğini anlatıyordu.
"Bazıları için cennet uçsuz bucaksız yeşil çayırlardan,
gökkuşaklarını yansıtan duru sulardan oluşurken, bazıları
için de New York'un altın rengi grup ışıkları önünde beli-
JfJ
ren bı:'ton siluetidir. .. Belli ki bir dünya cenneti olacaksa,
her birimizin kişiselyaratıcılığına göre, özel bir yer olacak
tır... Eğer bir ortak nokta bulunması şartsa, bana öyle ge·
liyor ki, birçok şeyi hevesle sevenler için cennet hayatın
kendisidir."
Kızdık tabi içimizden birilerine, ne de o\sa ö\ünUn arka
sından konuşulmaz hele ki ölüyü alya konusu yapmak iyi­
ce yakışıksız bir davranıştı. Ama dinlemediler. Kimileri te­
lefona sarılıp ortaokul lise arkadaşlarını arayıp hatta özel­
likle hala leo busrnglıa'yı sevenleri arayıp "Ya ne olmuş
biliyor musun? Senin sevgi pıtırcığı intihar etmiş ... Gerçek­
ten, inanmıyorsan aç bak, Türker Aklan yazmış.'" gibi kö­
tülük çağrıştıran şu cümelleri dahi sarf ettiler.
Belki leo Buscaglıa ve kitap!arı bizim için çok gerilerde
kalmıştı, hatta artık bazen alay konusu dahi yaptığımız ki­
şisel gelişim kitaplarından konu açıldığında bu sevgi insa·
nını hafif gülümseyerek anıyorduk ama yine de intihar et­
miş olması bizim için haber değeri taşıyordu. 1998 yılında
intihar etmişti ve biz tam 5 yıldır bu gerçeği bilmeden ya­
şıyorduk. Türkiye'de de kitapları çok satan bu yazarın ölü­
mü neden haber olmadı diye düşündük. Belki olmuştu da
biz kaçırmıştık. Ama şimdi asıl merak ettiğimiz konu sev­
gi üstadını hayata küstürenin ne oldu­
ğuydu?
Bu kez ben aldım elime laptop'ı.
Araştırıyordum ama internette leo Bus­
caglıa'nın nasıl, nerede ve neden inti
har ettiğine dair küçücük de olsa bir
haber çıkmıyordu. Sadece California
Üniversitesi'nde eğitim verdiği dönem­
lerde genç bir öğrencisinin intihan üze­
rine ne kadar üzüldüğüne, hatta bu ola­
yı hayatının dönüm noktalarından biri
olarak kabul edip üniversitesinde öğ
rencilerine hayat sevgisi aşılamak için
bir sevgi kursu açtığına dair pek çok
haberlere rastlıyordum. özellikle de ilk
adını vererek kurduğu ve insanlarasev­
meyi paylaşmayı öğretmeyi amaçlayan
felice Vakfı ile ilgili bilgiler vardı internet­
te. Ama blümüne dair tek bir cümle bile yoktu. Ama yılma­
dım, ve sonunda yazarın ö!limüyle ilgili bir haber karşım­
daydı. Çok şaşırdım çünkü leo Buscaglıa'ının intihar etme­
diği evinde geçirdiği bir kalp krizi sonucunda öldüğü yazı­
lıydı. Garip bir hırsla devam ettim. Ölümüyle ilgili başka
haberler de buldum sonunda ve hepsi de kalp krizi geçi­
rerek öldüğUnü söylüyordu. Yani o intihar etmemişti. Açık·
çası epey rahatladım, daha doğrusu rahatladık. Çeşme'de
bir tatil gününü bir köşe yazısından yola çıkarak kendi
kendimize yarattığımız bu küçük çaplı sansasyonla geçir·
dlk. Ama içimizden hiçbirinin bu noktadan sonra telefon
edip de "pardon arkadaşlar, biraz önce verdiğimiz haber
asılsız çıktı, siz hala, eğer isterseniz bu sevgi insanına
inanmaya devam edebilirsiniz, adam intihar etmemiş." de·
meye dili varmıyordu. Kötü haber yayılmlştı bir kere.
 195o'lerin Malatya'sı. Değil gramofon, radyo
bile h e r evde yok. Gezgin desta n c ı la r ı n a c ı k l ı
sesini saymazsak, d o l a y ı s ı y l a g ü r ü l t ü k i r l i l i ğ i de
yok. Ama bazen kemerli b i r p e n cereden, bazen
b i r evin sokağa taşan "çıkma"sından, bazen b i r
bahçeden, bazen b i r kahvehaneden b i r feryat
y ü k seliverir. H i kAyeleri olan bir feryat. Vurulan
kaçakç ı n ı n , sınır ötesinde sıla özlemiyle ölen
Ezo Getl n ' i n , Kore Savaş ı ' n d a n d ö n ü n ce e ş i n i
kardeşiyle evli b u l a n ge n c i n , "zalim mahpusha·
ne ha vası"n d a n y a k ı n a n h ü k ü m l U n ü n , yavrusu­
n u yitirmiş kekliğin hikayelerini a n latan b i r fer·
yat. Bazen de, yarin narin e n d a m ı n ı s ı m s ı k ı sa­
ran siyah bir e l b i s e n i n , san bir kurdele n i n ardı
s ı ra lirikleşir, duygusallaşırdı o ses. Çocukluk
yılları m ı n Malatya's ı n ı n öğeleri n d e n b i ri de o
sesti. Modernle kesişen geleneksel yapılar gibi,
ş e h r i n bağrında kaynayan sular gibi. . . Bir ses,
b i r ş e h ri y e n i d e n kurabilir mi? Hem de nasıl!
197o'lerde onun taş plaktan aktarılan kırk beş­
l i k plakları n ı lsta n bul'daki öğre n c i evimize gö­
türdüğümde, benim ve kardeşleri m i n olanca
"daüssıla"mızı kanatıvermişti.
O 195o'li y ı l larda Fahri Kayahan'ın sesi Malat·
ya'daydı ama kendisi ortalarda yoktu.
1936 yılında, Malatya ' n m cephesi göz çelici
konaklarından birinde b i r gece duyulan b i r silah
sesinden beri yoktu. Ö l e n , o s ı ralar yirmi yaş
dolayları nda olan Fahri değil, birkaç yıl önce ev­
lendiği eşi Fahriye'ydi. Fahri c i n ayetten tutuk­
landı. Herkes, b u arada birlikte müzik meşk et­
tikleri kayın babası Hamikottu Hacı Ağa bile,
kurtul ma sı i ç i n çalıştılar. Olaya farklı b i r biçim
verildi. Ancak Fahri, iki yaşındaki kızını alarak
şehirden ayrılmak zorunda k a l d ı . Bir s ü re s o n ra
Malatya'ya kendisi değil ama sesi geri d ö n d ü :
Yerleştiği lstanbul'da 'Malatyalı Fahri' olara k
ü n l e n m işti. Özel yapım, metal ve u z u n s a p l ı b i r
t a m b u r çalıyor, türküler ve şarkılar . söylüyor,
bazen b u i k i tarzın arası , bazen fanteziye kaçan
besteler yapıyor, o s ı ralar moda olmuş M ı s ı r
fi lmlerine T ü r k ç e müzik d u b lajı yapıyor, fi lm ler­
de oyn uyor, senaryolar yazıyor ve peşpeşe
plaklar çıkarıyordu. Bir fi l m i n d e Müzeyyen Se­
nar ile, b i r fi l m i n d e Suzan Yakar i l e karş ı l ı k t ı ,
d ö k t ü r m ü ş , "Bizim Fahri ' n i n filmi" diyen Malat·
yahlar'ı o s ı ralar peş peşe açı lmaya başlayan ta onu bir grup arkadaşıyla b i rl i kte, ellerinde sazlarta,
s i n e malara koşturmuştu. keman larla, plaklarla görüyoruz. Arkalarına ise haşmet­
l i b i r gramofon kurulmuş. Babası, Gaffar Ağagillerden
AYKIRI SES Mustafa Bey, Malatya ' n ı n e n b ü y ü k mağazaları n d a n b i ­
Fahri Kayahan, taş plak d ö n e m i sanatçıları n ı n ri n i n s a h i b i olduğu için Fahri' n i n b u tür l ü ksleri o l a b i l ·
e n a y k ı n s ı d ı r. Yaşantısıyla değil, müziğiyle. O miş. B i r s ü re b a ğ l a m a çalmış. S o n ra Karaköytu Reşat
hiçbir tanıma uymaz. Kaynağında kuşkusuz h a l k Oayı 'dan tambur çalmayı öğre n m i ş . Kayın babası Hacı
müziği v a r . Çocukluk d ö n e m i n e ait b i r fotoğraf- Ağa ' n m konağında ise piyano ve kemanla tanışmış. O

•
yıllarda d e miryollanyla ulaşılır hale ge­
len Anadolu şehirleri, modernin eşiğin­
d e n atlam ışlardı. B u lvarlar, s i n e m a lar, ti
yatrolar, halk gazinoları, h a l kevleri, sa·
nayi h a reketleri hepsinin yüzünü değişti
rir olm uştu. Radyo ve gra m o fo n d a aynı
yaşa n t ı n ı n " l ü ks" öğeleri olarak çıkagel­
miş, hali vakti yerinde olan ailelerin ev­
lerine ve k a h v e h a n elere yerleşmişti.
Genç Fahri ' n i n h e m dışardan b u yolla
gelen müzikle, h e m yerel kaynaklardan
gelen müzikle erken yaşta 'hemhal' ol­
duğu kestirilebilir. Sonradan taş plakla­
rında seslendireceği ti.irkü formundaki
kimi parçaların hangisinin k e n d i bestesi
olduğunu, hangisinin b u d ö n e m d e 1ih·
nine n akşettiği a n o n i m ezgiler o l d u ğ u n u
kestire b i l m e k ise zor. B u nlara sonra ları
başka yörelere ait kimi t ü rküler d e ekle·
necektir. "Şu dagları delmeli", "Dert ben·
de yare bende", "Ay dogdu düze düştü",
"Dag/ara vardım", "Bir oda yaptırdım hur·
ma dalından", "Deryadan gemi gelir",
"Kürdün gelini", "Sarı gelin .., "Hozat tür·
küsü", "Ela gözlüm ben bu ilden gider·
sem", "Ormanlardan Aşogı" o n u n sesin·
d e n d i n leyebildiğimiz türkü form undaki
örneklerden bazıları. H a l k müziğinin sa­
dece türkü formuyla yeti n m i ş , sesini ma·
ya ve hoyrat gibi formlarda ise h i ç dene­
m e miştir.
öte y a n d a n , "Narin endamını sımsıkı
soran siyah elbisenin yerinde olsam",
"Nazlı yare fiske ile taş attım", "Derin hül·
yalara kapıldı gönül", "Tabip açma iyileş·
mez yaramı .., "Ayrılık bitmiyor neden",
"Ne kapımı çalan var" vd. gibi çok sayı
da parça ise kuşkuya yer bırakmayacak
biçimde onun özgün besteleri. Su beste·
terde h e m h a l k müziğinin, h e m klasik
Türk müziğinin, h e m Arap müziğinin tını
tarını duymak mümkün. Yirmi yıl önce çı­
k a n bir yazımda, haykıran, tonlar arası n ·
da k o p u kça g i d i p g e l e n , iç ç e k e n , lııçkı·
ra n . sesini genzine kaçıran okuyuş tarzı·
n ı ve hızlı · kesik mızrap vuruşunu göz
önüne atarak, o n u "arabesk" müziğinin
öncüsü d e sayabileceği mizi belirtmiştim.
Kalan Müzik'in arşiv serisi n d e güzel bir
albümünü hazırla m ı ş olan M e l i h Duygu­
lu d a benzer b i r yaklaş ı m d a b u l u n m a k ·
ta. Kuşkusuz b u durum, s a d e c e kimi
besteleriyle s ı n ı rl ı . "Sarı kurdele", "Ayrı·
/ık ateşten bir ok" g i b i k i m i besteleri ise
doğrudan klasik Türk m üziği repertu arın a girmiş, m a n için b i r rekord u r.
hata TRT yayınlarında icra edilen parçalar. Kendisi, Fahri Kayahan, Atatürk'ten çok daha fazla o larak
kırk beş adet plağa doksan eser o k u d u ğ u n u , b u n ­ İ smet İ nönü ile yakındır. Sadece o yı llarda Malatya
lardan a l t m ı ş iki tanesi n i n k e n d i bestesi o l d u ğ u n u denince a k la öncelikle ikisinin a d ı geldiği için değil.
söylemiştir. Plakla r ı n ı n ö n e m l i b i r b ö l ü m ü n ü savaş H e r ikisi de Malatya ' n ı n i leri gelen aileleri n d e n o l ­
öncesi gittiği ve b i r y ı l kadar kaldığı, konserler ver­ d u kları için, a r a l a r ı n d a b i r ç e ş i t ' e ş r a f çocuğu y a k ı n ­
diği Almanya'da, Polydor firmas ı n a d o l d u rm uştur. l ı ğ ı ' v a r d ı r . Nitekim ö m r ü n ü n b i r d ö n e m i n i l nönli­
Fahri Kayahan, taş plaklarıyla Anadolu'yu fethet­ ler'in S ü leymaniye'deki evleri nde, bir d ö n e m i n i de
miştir ama y o r u m tarzıyla d ö n e m i n resm i müzik a n ­ Ö mer İ nönli ' n ü n Tarlabaşı ' n d a ki evinde geçirecek­
layışı n ı n d ı ş ı n a d ü ş m ü ş , d olayısıyla o y ı l larda tekel tir. İ smet İ nönU, ezgilerine de girmiştir. Erzincan
d u ru m d a k i devlet radyos u n d a n pek az ilgi görebil­ d e p re m i n i n a r d ı s ı ra çıkan b i r plağı "Milli Şef Fela­
m i ştir. Sözge l i m i , 1940 yılında Malatyalı gençlerin ket Sahasında" a d ı n ı t a ş ı r ve İ n ö n ü "milletin baba­
A n k a ra'da düzenledi kleri 'Kaysı Gecesi' dolayısıyla sı" olarak nitelenir. Fahri Kayahan, !sta n b ul'a yer-
program yapmak için A n k a ra radyos u n a gitti­ leştikten s o n ra da Malatya' n ı n ileri ge�
ğinde len ailelerinden otan gençlik arka­
Mesut Cemil'den tamburu d olayısıyla daşlarıyla ilişkilerini sürdürmüş­
şöyle b i r tepki a l m ıştır: "Fahri Bey, nedir o, t ü r. H a l k m üziği sanatçılarından
bir tavaya kulp takmış çalıyorsun!". O ise, çok klasik Türk müziği sanat­
"Beni bu tamburmeşhur etti" d e m i ş , bildi­ çı larıyla düşüp k a l k m ı ş t ı r.
ği yoldan ayrı l m a m ıştır. Onun dönemin H a l k müziği sanatçıları ara­
sanatçılarından farklı o l a r a k 'ince s a z ' e ş ­ sında en çok Urfalı Cemil
l i ğ i n d e o k u m a d ı ğ ı n ı , halk m üziğindeki a ş ı k Cankat ile 'ülfet'i o l m u ş ­
tarz ı n ı a n d ı ra n b i r y ö n t e m l e s a d e c e k e n d i tur. Bazı halk m üziği sa­
çalgısıyla yeti n d i ğ i n i de görüyoruz. natçılarına t a m b u ruyla eş·
l i k de e t m i ştir. Hayat çizgi­
BİR SARI KURDELE s i n e b a k ı larak onun 'bo­
Dönemin b ü t ü n müzik sanat­ hem'e yatkın olması ge­
ç ı ları gibi onun da Atatürk ile rektiği d ü ş ü n ü lebilir: An­
macerası var. Bir gece, saat iki cak h i ç de öyle değildir.
dolaylarında, Cağaloğ­ Alkol kullanmaz, sigara
l u ' n d a kaldığı p a n s i y o n u n kullanmaz. Hatta "Sazımla
k a p ı s ı n a s e r t t a v ı r l ı b i r po- sözümle en büyük Yeşi/aycıyım
lis dayanır. "Giyinip be­ ben" diye propaganda plağı bile
nimle geleceksin!" der. O, y a p m ı ştır. Ş ı k giyi n i r, h e r z a m a n ba­
"Nereye gidiyoruz, suçum -wr" k ı m l ı d ı r. Erken yaşta ölümü de bir
nedir?" diye telaşlanır. trajediye dayan ır. Bir gece, b i r ko­
"Cinayet işlemişsin" diyen n u kl u ktan d ö n d ü ğ ü n d e evi n i n so­
polis onu motosikletin y u l m u ş , plakları n ı n , özel eşyaları-
yan s e p e t i n e a t a r a k gaza nın göt ü r ü l m ü ş o l d u ğ u n u görür, rahat­
basar. Sanatçı üstüne suç a t ı l d ı ğ ı n ı s ı z l a n ı r . Düştüğü yataktan kalkamaz, 1969 y ı l ı n ­
d ü ş ü n erek yol b o y u k o r k u ç e k e r . S o n ra k e n d i s i n i da kalp yetersizliğinden ö l ü r.
O o l m ab a h çe Saray ı ' n ı n ö n ü n d e b u l u r. Polis, "Şaka Fahri Kayahan'ın hayatı k o n u s u n d a da, benzerle­
yaptım. Seni Atatürk istemiş" diyerek o n u i n d i rir. rinde olduğu gibi gerçekler söylenti lere karışır, kimi
Fahri Bey, Atatürk'ü n meclisine katılır. Nubar Tek­ b ö l ü m le r de kara n l ı kta kalır. Onun hayatıyla ilgili
yay, Şükrü Tunar, Necati Tokyay, Selahaddin Pınar, ayrıntıların çoğunu "Sarı kurdele"nin peşine d ü şen·
Safiye Ayla gibi sazendeler ve okuyucular da ora­ ve b u lguları n ı Malatya Eğitim Vakfı dergi s i n i n Mayıs
dadır. Atatürk, masadaki çerezleri gösterip: "işte 1989 tarihli say ı s ı n d a yayı m layan h i kayeci ve araş­
fındık, işte fıstık, işte badem. Başla bakalım!" der. tırmacı Adnan l ş ı k ' ı n çabalarına b o rçluyuz.
Fahri Kayahan d a nakaratında "Ben esmeri fı n d ı k Aynı sayıda a m c a s ı oğlu Yaşar Kayahan'ın, yazar
i l e , ben esmeri fıstık ile beslerim" sözleri geçen ü n ­ Lütfi Kaleli ' n i n , arkadaşı Hasan Gi.inay'ın yazıları da
lü "Sarı kurdelem" şarkı s ı n ı o k u r , i s t e k üzerine t a m var.
yedi kez de t e k r a r eder. O günden sonra d a Ata­ B u d ü nyadan, iz o larak sesini b ı rakarak, b i r de
türk'ün İsta n b u l'daki saz tak ı m ı n a d a h i l olur. "Sarı "Malatyalı Fahri" geçmiştir...
Kurdele"n i n plağı tam 210.000 adet satar. Bu, o za-
 haber
Kapadokya'da Bir
Can Yayın/an 'nın
Pacha Tours ' un desteği ile düzen­
lediği
Kapadokya Edebiyat-Kültür Günleri ıo-13 Haziran
tarihleri arasında yapıldı.
Gllrsel Korat, Ürgüp Belediye
Meydanı'nda yaptığı konuşmada bu konu üzerinde
durdu. Kadim Anadolu, pek çok dinden toplulukların
yaşadığı bir insanlık cenneti idi; bu bölgede yaşayan
hıristiyan Türkler, ölülerinin mezar taşlarına Allah rah­
met eylesin yazar, bunun için de Yunan harflerini kulla­
nırlardı. Anadolu mozaiği bir esneme gerektirirdi, çün­
kü bu topraklar hoşgörünün topraklarıydı. ..
Kapadokya'daki etkinliğe katılan yazarlar!a birlikte
Ortahisar kasabasına gittik. Başta Belediye Başkanı
Yücel Yazıcı olmak üzere bütün belediye çalışanları bi·
zi çok sıcak bir ilgiyle karşıladılar. Çay içmek üzere
oturduğumuz bahçede bize Ortahisar'ı anlattılar ama
bir de sürprizleri vardı: Ortahisar'da tarihi bir kütüpha·
ne var. Bu kütüphane yüz yılı aşkın bir süre önce Kan·
dilcibaşı SOleyman Efendi tarafından kurulmuş ve aile·
si de kütüphaneyi yaşatmış. Bugün Ortahisar kütüpha·
nesinin başında ailenin 'yaşayan tarihi,' Kandilcibaşı
Sllleyman Efendi'nin torunu Sllleyman Yavuz var.
SUleyman Bey, Belediye Çay Bahçesi'rıe konuk edil·
di ve bize kütüphanenin tarihini anlattı . . Sonra hep
birlikte kütüphane binasına geçildi. Çoğunluğu Kültür
Bakanlığı tarafından gönderilen kitaplar... Görevli, ge·
çen yıl kütüphaneden üç bin iki yüz kitabın ödünç alın·
dığını söyledi. Drtahisar'ın dört bin nüfuslu bir kasa­
ba olduğu düşünülürse bu iyidir.
Faruk Duman
Halk Kütüphanesi
Eşekli Kütüphaneci adıyla bilinen Mustafa Güzel·
göz, Ürgüp'teki büyük kütüphanede çalışır, civar köyle·
re eşek sırtında kitap taşırmış. Yani köylüleri kütüpha·
ne üyesi yapmakla kalmamış, kitabı onlara götürerek
bir 'gezici kütüphane' uygulaması başlatmış. Bu, yanıl·
mıyorsam dünyadaki gezici kütüphane uygulamalarının
da ilkidir. Sonraları SUleyman Bey'in kütüphanesi de
bu gezici kütüphane çalışmasına dahil olmuş. Uygula·
ma şöyle yapılmış; bölgedeki her kütüphane bir çalışa·
nına görev vermiş ve bu görevli köylere kitap taşımış.
Benzerine az rastlanır bir olaydır bu; bir kıvılcımdır.
O yıllarda Türkiye bir aydınlanma atağı içindeydi.
Genç Cumhuriyet Milli Eğitim Bakanlığı öncülüğünde
bir Dünya Edebiyatından Tercümeler çalışmasına giriş·
miş, Köy Enstitüleri kurulmuş, romanlar, öyküler, tiyat·
ro eserleri köylere kadar gitmişti. Bu, karşılık da bul·
muştu tabii; Ortahisar'daki kütüphaneci aile tek örnek
değildi... Sonuç olarak Anadolu buna hazır: Kültür Ede·
biyat Günleri çerçevesinde Kızılvadi'de yapılan şiir oku·
ma etkinliğine Ortahisar köylerinden yüzlerce vatanda·
şımız katıldı. .
DTCF Kütüphanecilik Bö!ümü'nden hocam Osman
Ersoy'u da anayım burada. Süleyman Bey anlattı: Vak
tiyle Dil·Tarih'ten Osman Ersoy hoca geldi öf1renci/eriy·
le. Çocuklar sordu bana. . . 800 ne? Edebiyat... Hepsini
bildim. Okumadım ama iyi kütüphaneciyim ben...
 �·sen dolduğumda Tann hastaydı' diyordu Cesar
Vallejo. Ve dostlar, Türkiye'de bir büyük şair halk oza­
nı vardı. Vardı diyorum. çünkü iki yıl önce yitirdik onu.
Şöyfe diyordu: 'Daha iınamdan doğmadan neden ben
ihtiyar oldum?' Aşık Mahzuni'ydi onun a � ı . Benim us­
tam. Cesar Vallejo ile Aşık Mahzun! tanışmıyorlardı.
Şimdi burada sizin karşınızda bir dizelik de olsa tanış­
tılar. Hırkiye ve Kolombiya bir nefeslik de olsa tanış­
tılar. lstanbul ve Medellin bir nefeslik... Caldas (Kal­
das) ve Taşlıtar1a, benim semtim bir nefeslik... "
Bu kısa konuşmam bir anlık şaşkınlığın ardından ok·
kah bir alkış aldı.
19 Haziran gününün akşamı, oranın saatıyla 19.00
sutarı, yer Caldas Belediyesi Kültür Evi. Sahnede dört
şair: Monica Gontovnik (Kolombiya), Adnan özer {Tür­
kiye). Manlio Argueta (El Salvador) Kasım Haddad
(Bahreyn).
Caldas da neresi? diye soracak olursanız, Kolombi­
ya'd, Medellin şehrine yakın bir belde. işte Kolombi·
ya'dayım Ne demişti Pablo Neruda; "Nasıl bilebilirdin
söz erbabı Kolombiya sen, / çıplak ayaklı taşlarının I
öfkeli altından bir fırtına sakladıklarım?" Buraya res·
mi adı Gaziosmanpaşa olan Taşlıtarla'dan geldim,
göçmenlerin ve çingenelerin kurduğu, neşesi ve öfke­
si bir anda patlayan, söz erbabı Taşlıtarta'dan.
Aptal derecesine naif olacağım, onca yoksullukla bi·
riktirdilim duygular, utanma yok, bir düğün şarkıcısı
gibi çıksın hançeremden.
Pekçok ülkede şiir festivallerine katıldım. Lakin hiç­
birinden bir satır olsun söz etmedim, övünüyor deme­
sinler diye. Ama burayı yazmazsam, anlatmazsam Ju­
an'ı, Ruben'i, Dora Alba'yı, Andrea'yı, Rafael'i, Anji'yi,
haksızlık olacak. Çünkü onlann dostluktan başka hiç­
bir iddiaları yoktu. Hiçbiri de şair delildi. Bu yüzden
dünyanın iki ucundan kalenderce dostlulu en kestir­
meden kaynaştırdık. Juan, Medellin şehrinde büyük bi­
naların dış cephelerini temizleme işini yapıyor. Kazan­
cı yerinde sayılır. Beni gezdirip eğlendirmek uğruna iş·
lerini aksattı. Ruben (Dario), gördüğünüz gibi Latin
Amerika'nın Yahya Kemal'i sayılabilecek -teşbihte ha-
ta varsa bir Amerikanist çıksın, tartışalım· bir şair ismi Benim de hayatımda taptığım bir koku vardır: tropi·
taşıyor. Otel hizmetlisi. Şehrin en girilmez yerlerini kal koku. Şöyle anlatayım: Yaz akşamı ·tropiklerde ik·
o n unla gezdik. Oora Alba ve Andrea, iki esmer teyze lim genelde yaz dolayında seyreder·, yemyeşil gürlük
kızı, onlar sayesinde otelin restoranı bizim evin mut· giderek koyulaşmaktadır, gece mavisi, kızıllığı parça
fağı oldu. Rafael bir gecekondu semti olan Bello'da parça kemirip, emmektedir, meyveler, çiçekler küçük,
(BeUo, 'güzelce' anlamına geliyor. Tabii bu t ü r ağır nazlı renk bayraklarını dürmeye başlamıştır, o zaman
sosyolojik şakalara biz lsta n b u llular alışığız) oturuyor. bir koku yükselir; gökyüzü, toprak, okyanus ve yağ·
Orada dernekleşmenin başını çekiyor. Bello'da edebi­ murun kimyası yeşillik, meyve, çiçek, toz. kaya ne var­
yat ve siyaset kolkola. Anji, tarikata gireceğim diyor. sa çürütür ve bir koku hasıl olur. O kokuyu tropiklerin
Kadın evliyalanmız da olduğunu öğrenince, iyiden iyi­ efendisi nem kendi altm tabağında sunar.
ye hevesleniyor. Daha on dokuz yaşında. Baş döndü· Açıkhavada başıma geleceği biliyord u m ; koku sal­
rücü güzellikte b i r üniversiteli. Tarikat, Konya, Mevla­ dırdı. O n u Küba'dan tanıyord u m . işte o koku beni
na, insan aşkı, tasavvuf b u sözcükleri ezberlemiş. Ona kendime getirdi, yorgunluğumu. yılgınlığımı aldı. Ve
Türk.iye'de b u işlerin çok siyasallaştığını, özünden kay­ ben türlü naifliği, hatta kakavanlığı göze alarak tekrar
dığını anlatmaya çatışıyorum ... şair olmaya karar verd i m .
B u dağınık anlatım kalbimin darmadağın olmasın­ ilk günler sana ' h ü z ü n l ü T ü r k ' diyorduk, fakat öyle
dan belki de. Hayır aşktan söz etmiyorum, kalbim Ko­ değilmiş, canlı bir kişi!iı!in varmış diyordu Patricia.
lombiya'ya karşı şevkat d uygusuyla titreyen parçalara Sen beni asıl gençken görecektin dedim. Duvarı, yıl­
ayrıldı. Ülkeme benziyordu, insanlarıma benziyordu, gınlığı, anlatmalıydım önce, sonra da burada yavaş
birlikte çalıp söylemeyelim diye aramıza her tür engel­
lerin konulduğu insanlarıma. Sanat baronlan, sanat
sevicileri, hasetlikten, fesatlıktan biraraya gelmeyen
yazarlarımız, medya-moda-bulvar kıskacı nın süslü fa·
releri, paranoyak muhafazakarlar, şairlerimiz ·Tanrı
Türk. şiirini onlardan korusun-, cahil, duyarsız politika·
cılarımız hep birlikte örmüşlerdi o duvarı.
Duvara kafamı çarpa1ı yıllar ol m uştu. Bir, bir daha ...
Sonunda ne yapacağımı bilmez bir halde, iyice ser·
semlemiş, sancısı, coşkusu, hayalleri uyuşturulmuş bir
hale gelmiştim. Yarı ölüler diyarında olduğumu deh­
şetle anlamıştım. Donuktum, ses çıkaramıyord u m .
Y a r ı ö l ü l e r benim sinmiş halimi daha çok sevdiler.
Kendi halleriyle yakınlık kuruyor olmalıydılar. Aslında
benim en çok ölümü seveceklerdi, ama ölmeden önce
durutmalıydım biraz, öyle kıpır kıpır ölmemeliydim.
kod bozulurdu çünkü. Duvarı koruyan kod bozulurdu.
17 Haziran günü oranın saatıyla 14.3o'da Bogota ha­
vaala n ı n a indiğimde bazı şair ve yazarlarımızın böyle­
si gezi ve etkinlikler üzerine yazdıkları yazıları düşü·
nüyordum. Çoğu kakavancaydı. Kakavanca betimle­
nen ayrıntılar, birkaç günün beyliğini bal!andıra bal·
tandıra anlatmalar. .. O zaman b u olayı yazmak gibi bir
zorunluluğumun, böyle bir görevim olmadığına şükret·
tim. (Hiçbir kurum adına katılmıyord u m ; Türk şiirini
temsil ettiğim söylenebilirdi söylenecekse. Fakat hey­
hat, Türkiye'de bununla kim ilgilenir?! Festival komite­
si tarafından Venezüela'daki büyükelçiliğimize haber
verilmiş. verdikleri yanıt Mödeneğimiz yok", Kültür Ba­
kanlığı'mıza haber verilmiş, yanıt aynı. Edebiyat çevre­
lerimiz ve medyamızın haberi olmaması için bizzat
ben özel dikkat gösterdim, zira bırakın ilgiyi, oralar­
dan b u fakire aşağılama ve küfür gelecekti. Ne güzel
hayat. ne şirin ortamlar. değil mi!) Tek bir satır olsun
yazmama kararım iyice pekişti o anlarda.
insan hayatında kokuların yerini anlatmak için kitap
yazıldı, daha nicesi de yazılabilir.
yavaş kendime geldiğimi. Ama işi espriye v u rd u m .
Evet, Kolombiya beni k e n d i m e getirmişti, b i r iki ş i i r
o k u m a s ı n d a n s o n ra çevremde genç Kolombiyalı şair­
ler ve gencecik şair adayları toplan maya başlayınca
iyice coşt u m . S o n u n d a olan oldu, dosya s ı n ı kapan
doğru bizim otele. Kendi kendime, eh Adnan Özer, Ko­
l o mbiya'da da editörlük yaptın ya, artık 'kendi başını
belaya sokma ödülü' alma yolunda iyice ilerledi n , d i ­
yor gülüyord u m . ( H a l e n elektro n i k p o s t a a d resime Ko­
lombiya'dan yayı m la n m a m ı ş ş i i rler geliyor, taze heye­ a m a n e yapayım
canlar.) birtak ı m , Tv dizi­
Anladığınız gibi Kolombiya'da da Türkiye'de olduğu si oyuncuları n ı n ,
gibi 'üç kişiden beşi şair' (bu deyiş Aziz Nesin'den). m a n ke n le r i n ,
Gençler ö n ce ş ii r atölyelerinde pişiyorlar, b u çok ho­ s pikerlerin, pop
ş u m a gitti, sanat görüşleri yakın ya d a kafaca uyuşan şarkıcıları n ı n şi­
gençler şiir grupları oluşturuyorlar. Tabii edebiyat iri ele geçirmeye
atölyeleri de. Her atölyeni n b i r ismi var. B u atölyeler, çalıştığı b i r ülke­
şehirde başta okuma olmak üzere etkinlik yapabile­ de benim tarzım
cekleri yerleri kovalıyor sürekli, m ahalleler, kafeler, d a hoş görüle.
barlar, o k ullar, sivil toplum örgütleri, resmi yerlere va· Gelecek sayıda
r ı ncaya. meraklılar bilgi,
Bizim Yeni Türkü hareketi düşüyor aklıma hemen. enformasyon ve
Biz b u n u yaptık diyorum. Bugün de yapılmalı, gençle­ deneyim bula­
re hararetle öneririm. c a k l a r , hem de
Yeri gelmişken gençlere ş u n u da önermekten kendi­ daha düzgün b i r
m i alamıyorum; Latin Amerika geleneğine eğilsin ler, üslüpla.
yarı ölülerin u nutturmaya çalıştıkları bize 'uzak k om­
şu' olan b u geleneği t e k ra r gündeme getirsinler. XX.
Ruben ile görü!Uyoruz.
Kolom biya'n m
genç şairleri-1
Hazırlayan ve çeviren: Adnan Özer
ışığa kesti her yan
ı ş ı k değil b u b i r katliam
B i l i c i n i n kehanet ettiği gibi
saat d u racak
ve s e n sürüneceksin topra k üstünde.
E k im meltemi
saçacak afy o n u n u
s e n i n d ü ş c u m h u riyetine.
USULCA
Keşfediyorum seni
Orada gölgeler arasına gizlen m i ş
H e r gece n i n kapı ardı meskeni
Sesini t a n ı m laya m ıyorum b i r türlü
Tek bildiğim bede n i n i n tahrik edici fısıltısı
Gizliden ben i saran, bizi ayrı-gayrı yapan
Duvarın üstünde telaşsız
Işık altında, belirsiz.
Ye ni b i r s o l u k beklemekteyim buluşmada
B u d ü ş ü beslemek için uyuma s e n
Rüzg§rla s e rs e m l e m i ş yağ m u r a d a m ı m .
Marleny, ben ve Tatiana
K u rbağalar
içecek k a n ı n ı ,
döllenecekler
ve doğuracaklar yeni d ünya sakinlerini.
Çöz ü m ü olacak şifre n i n .
G ü n e ş i n yaraladığı b u lutlar
kızıl b i r yağmur getirecek güneye kadar,
larvala r yiyece k habire
güzün ölü yapraklarını.
Sıçra ve atıl üstüme ve ısır b e n i
Zam a n ı n delik deşik e t t i ğ i asfalt üstünde
Sen, b u gülen şehirde sıvışıp gidiveren
Sen, b u acı şehirde her d e m kalan .
G ü n l e r fısıltıyı getirdi
Dönüşü olmayan yeni yalnızlık sakini.
Söyleyiverdi ağzım
Anısız ölenlerin isimlerini.
B u gece y a n ı m d a uyuyan
o s e n i n sessiz!iğindi.
 Özlem Tansal: Öncelikle kitabın adıyla başlayalım iste·
dik, kitabın adı neden "Öteki Aşk�?
Nafer Ermiş: Öyküler sıra dışı, gündelik yaşamda pek
karşılaşmadığımız; karşılaşsak da bize tuhaf gelecek bir
takım aşktan ve genel anlamda aşkın unuttuğumuz yön·
!erini içeriyor, diye düşünüyorum. Buna bir gönderme
yapmak istediğim için kitabın adını "Ötek� Aşk" koydum.
Kitaptaki bütün öyküleri kapsayabilecek en iyi başlık
buydu.
Gülçin Akçay: Öykülerinizde hem bildiğimiz aşk tarifle­
rine uymayan bir aşkı, hem de normal olmayan, hep kay­
beden, yaralı lnsanları anlatıyorsunuz. Bunlar hiçbir za·
man mükemmel insanlar ya da güçlü kahramanlar değil.
N.E.: Ben onların çok da zayıf olduklarını düşünmüyo­
rum: bazı yerlerde çok güçlüler.Yani öyle bir yer geliyor
ki bu yerden sonra o zayıftık güç ha!ine geliyor. Burada
güç kavramına bakışı biraz değiştirmek isterim ...
Özlem: Zaten acı çekmeyi göze almış insanın da bir gü­
cü vardır.
N.E.: işte buradan başlayabiliriz. Zayıflık ve güçlülüğü
bir imgeyle anlatabilirim belki: Doğadaki cisimler kendi­
lerini iki şekilde savunurlar; ya kaya gibi sert olurlar ve
onlara hiçbir şey işlemez ya da bulut kadar yumuşak
olurlar ve üstlerine gelen şeyler onların içinden geçip gi·
der ve onlar tekrar eski halini alırlar. Eğer sen gaz hali­
ne geçebiliyorsan kayadan da sağlamsındır. Çünkü bir
an gelip de o kaya parçalandığında onu onarmanın yolu
yoktur. Bir daha eski haline gelemez. Ama bulut neyle
karşılaşırsa karşılaşsın, eski halini geri alacaktır. Kitapta­
ki kahramanların zayıflıklarını da biraz böyle algılamak
lazım. Zayıflar ama ne yaptıklarını, üzerine gelen tehlike­
lerin ne olduğunu biliyorlar ve bu tehlikelerin üzerine,
on\arın sonunu getirecek olsa bile cesaretle gidiyorlar,
çünkü zaten sonlarına razılar. Hatta onu istiyorlar.
Eser Poyraz: Hem "Kargaların Gecesi"nde, hem de
"Tedirginlik"te inanılmaz bir yetiyle bir duyguyu anlatı­
yorsunuz. B u iki öykünün özelliği nedir?
N.E,: Sorunun ilginç tarafı her iki öykünün de ana mo­
tifinin karga olması. Bu öykülerin bir başka yönü de on­
'
larda kendime alt olmayan şeyleri anlatmış olmam. Özel-
likle "Kargaların Gecesi�nde kendime ait pek bir şey yok.
Gülçin: Kitapta sürekli dönüp duran imgeler var; göz­
lerde aylar, ince ve uzun eller, karanlıkta kaybolan kar­
galar. Bunlar da kitaba düşsel bir hava katıyor.
N.E.: Benim üslübum görsel imgelere dayanıyor. Her
insanın hayatı boyunca kurtulamadığı birtakım imgeler,
görüntüler vardır, o n lardan ne yapıp etseniz de kurtula­
mazsınız. Bunlar zaman zaman, bazen de şekil değiştire­
rek yüzeye çıkar. Mesela karga imgesi benim yazdığım
birçok öyküde bir yerlerde bulunur. Kargada beni en çok
etkileyen şey onun gece içindeki hali. Çünkü gecenin si­
yahlığıyla karganın siyahlığı birdir.
Özlem: Olmayan b i r şeyi var ediyorsun bir şekilde ama
onlar her a n yok da olabilirler.
N.E: Yazar bazen kendi karanlığından, kendi sonsuz
gecesinden karganın ya da gölgenin siluetini çizip onu
bir varlık haline getirir ve sunar ve sonra yok eder. Göl­
gelerin karanlıkla bir olmasın ı belki de varolma ve tekrar
ölüme gitme süreci olarak düşünebiliriz.
Glllçln: Ben bu kitabı okuduğumda şunu hissetmiştim;
bu kitap hem çok imgesel ama aynı zamanda da bir film
izlemek gibi. "Rüzgar ve Örümcekler"i okurken halın ı n
üstünde yatan adamı, o tozları görüyorsun, balkon de·
mirlerin i n renk değiştirmesi gibi somutluklar da var ama
aynı zaman da çok imgesel. Çok somut cümleler yok, ya­
ni kadın bir anda rüzgara dön üşüyor ve sen ona i n a n ı ­
y o r s u n ama aynı z a m a n d a inanman gereken bir ş e y de
yok, orada sadece dönüp d u ra n bir şey var ve sen onu
seyrediyorsun.
Zeynep: Hikiiye n i n iki ayrı yönü var gibi, biri daha ger·
çekçi biri daha imgesel ve b u n lar hep birbirine paralel gi­
riyor. Hakan Şenocak'ın da kitabın arka kapağında söy·
lediği gibi yazar bir labirent yaratıyor ama seni kendi
eliyle oradan çıkartmasın ı da biliyor.
N.E.: Tabii labirentin e n önemli özelliği çıkışı bulmanın
biraz zor olmasıdır. Çıkışı bulmak çok kolay olsaydı labi­
rentin hiçbir anlamı olmazdı Yaz ı n ı n en önemli özelliği
yazma sürecin i n biraz zaman almasıdır. Tabi b u çok ko­
lay değil yani okurun çözmesi gereken bir yapı var, o
okura çok hazır bir şekilde sunulmuyor ama yine de ki­
tapta verilen yolu izlediğinde okur labirentten çıkabilir.
Özlem: Benim kitapta en çok ilgimi çeken şey orada
•
verilen yaşam detayları; çaydanlığın sapının kırık olması,
çayın içinde dönüp duran şeker, ellerini nereye koyaca­
ğını bilememek gibi küçük detaylan alıp döndürüyorsun.
Bu da insanı aşktan uzaklaştırıp biraz yaşam ayrıntıları­
n a bağlıyor.
N.E.: A:ı. önce Zeynep'in de söylediği gibi öykülerin iki
yanı var. Biri somut, biri de daha soyut yanı. B u somut
ayrıntılar hem hepimizin hayatında varlar, hem de yazma
sürecindeki bir ihtiyaçtan kaynaklanıyorlar. Hepimiz ne
kadar aşık olursak olalım, kafamız ne kadar bulutlarda
gezerse gezsin, ayaklarımız hep yeryüzündedir. B u masa­
ların başına oturup b u somut çayları içiyoruz. Her ne ka­
dar aşktan ölsek de yemek yiyoruz: sonuçta gerçek ha­
yattan kopmuyoruz. Dolayısıyla bu detayların olması hem
okur açısından hem de yazar açısından rahatlatıcı. So­
nuçta b u olaylar b u dünyada oluyor ve sanırım onlar ol­
masaydı hayat çok sıkıcı olurdu ve havada kalırdı.
Zeynep: Bunlar aynı zamanda insana başka b i r bakış
açısı da sunuyorlar.
N.E.: Biz her şeyi karşıtı ile algılarız. Yani bir yerde bir
güzel varsa çirkin kavramım bildiğimiz için vardır. Eger
somut şeyler yoksa soyut şeyleri anlamayız ya da soyut
şeyler olmasaydı somutu biz kavramazdık. Belki de bu
kontrastı yaratmak için b u ayrıntılar öykülerimde vardır.
Yani yazarken hiçbir zaman içinde biraz somut şeyler de
olsun diye düşünmedim ama b u benim de içimdeki bir
ihtiyaç olduğu için ve ben dünyayı böyle algıladığım için
onlar burada.
Eser: Sizin için her cümlenin kelime kelime anlamı var
mı, yoksa sizin için de biraz sezgisel bir şey m i bu öy­
kü?
N.E.: Sezgisel bir yönü her zaman var. Ve ben onların
ipuçların ı biliyorum. Yani o cümleyi düşünmeye başlar­
sam nereye gideceğimi biliyorum. Ama tabii ki yilz say­
falık bilgiyi b i r cümleye sıkıştıramazsmız, ancak yüz say­
fa sürecek bir sezgiyi bir cilmleye sıkıştırabilirsiniz. Eger
 N.E.: Ayrıca okurun da beynini mantıktan
arındırıyor ve bilinçaltında akıcılığı sağlıyor.
Özlem: Orada da anlaşılmama riskini göze
almışsın aslında.
N.E.: Ben hep "ben anlaşılmıyorum" deme·
yi yanlış bulmuşumdur. Hiçbir yazarın bu şe·
kilde yakınmaya hakkı yoktur; çünkü anlat­
mak senin görevindir. Eğer okur bunu anla·
mıyorsa onlarda değil sende bir sorun vardır.
B u aynen gidip bir adama eskimo dilinde bir
şey söylemek ve anlaşılmamak gibidir. Sen
o n u n dilinde konuşmak zorundasın, o senin
kullanabileceğin bütün d i lleri öğrenemez. ile­
tişimin böyle bir şartı vardır; a nlatan kişi kar­
şısındakinin anlayacağı şekilde konuşmalıdır.
Benim böyle bir yakınmam yok çünkü ben
anlatmak istediklerimi anlatabildiğimi düşü­
nüyorum. Ama yine de benim üzerinde dur­
Yazmak cesaret gerektiren bir iş. duğum anlama biçimi zihinsetden çok sezgi­
seldir. B u n u n sayesinde okuyanlara bir şeyler
anlatmaktan çok yaşatmayı deniyorum.ve
o sezgin i n peşinden giderseniz o sezgin i n bir sürü ayrıntısına gire· bence b u çok daha önemli.
bilirsiniz.
Gülçin: B u biraz da yazarın cesaretli olma­
Eser. Peki yazarken b u sıkıştırmayı bilinçle m i yapıyorsunuz yok­ sını gerektiriyor.
sa ortaya çıktıktan sonra m ı fark ediyorsunuz?
N.E.: Aslında yazmak genel anlamda cesa­
N.E.: Aslında tam ikisinin ortası.Yani bir yanda şiirin doğasında ret getiren bir iş. Farkh üslüpta yazılan dokuz
bulunan bir esriklik ifadesi var. Ayrıca b u kadar imgelerle dolu bir
öyküyü bir kitapta toplamak da cesaret bel­
dünyanın mantığını zihni nizle kurmanız çok zor, ancak. bunu s�zgi­ ki. B u cesaretin kaynağı da yazdığın şeye
leriniz(e, bi!inçdışınızla kurabilirsiniz. Bende de böyle bir sezgı var inanmaktan geliyor. Hatta inanma sorunu bi­
a m a tabii aynı zamanda bilincin yönettiği bir tarafı da var. Belki de te yaşamıyorsunuz: Siz dünyayı öyle algılıyor­
bendeki şairle yazarın beraber çalışabildiği bir öykü oldu b � - H e � sunuz. B u küçük bir köpeğin kendinden yir­
_
bir roman yazarı gibi kontrolü elden bırakmadım, hem d� cumlelerı m i kat büyük bir köpeğe saldırması gibidir. O
söyleyen hep bir şair oldu. Fakat b� ç ? !!:unlukla yaz � a � ü �ecinı � d �: orada cüsseler arasındaki farkı düşünmez.
l r bir şey. Yazdıktan sonra çok az i.ıstunde . çalıştım oykunun, _ __ç . n k u
� Onun içinde bir dürtü vardır, buna inanır ve
a k ı l h a t a y a p a r ve o öyküde, yapılacak e n ufak bir h a t a bir suru ş e ­ saldırmak zorunda olduğunu hisseder. Hiçbir
?
yi bozabilir. D e d i ğ i m gibi şair k o n u ş t u , o s ı r a d a da roman- ykü y a ­ zaman bunu hesabını yapmaz. Yazmak da bi­
z a r ı b u n u hep kontrol e t t i ; her ş e y i y e r t i y e r i n e o yerleştirdı. raz b u n u n gibi.
Gülçin: Bana hep b u son öyküde sanki önce öykünün ritmini v� Zeynep: H e r insanın yazmak için farklı ne­
duygusunu yakalamışsınız da ondan sonra öykü ortaya çıkmış gıbı _
denleri, farklı çıkış noktaları vardır. Sizin için
geliyor. B u da aslında şiirin yazılım sürecine benziy� r. bunlar neler?
_ _ yazım sure­..
N.E.: Yazma süreci tam dediğ!n gibi oldu. B u da şıırın N.E.: Bunun iki yönü var, birincisi kendim
cine benzer. Yani o ruh hali içinde birden bire ilk cümle geldi. Aslın· için olanı: Bence blı acıları bilince çıkartma·
da b u cümle bütün öykünün mantığını, ritmini, hikllyesin i içeriyor­ n ı n da e n iyi yolu yazmaktır.
d u . önemli olan o c ü mleyi iyi hissetmek ve iyi takip etmekti. ÖZiem: Yazmak biraz da olaylara mesafeli
Eser: Biraz da ilk öyküden bahsetmek is!lyorum."Sayın baya n ı n a!· bakmayı gerektiriyor ve b u n u n sonucunda bir
dığı iki mektup"ta özellikle hoşumuza giden şey adam ı n sevgilisine rahatlama getiriyor.
_ çok acıtan
"siz" ve "sayın bayan" diye hitap etmesi. B u insanın içıni N.E.: Bunu siz de çok iyi biliyorsunuz. Yaz­
bir şey. makla olayları kendinden uzaklaştırıyorsun.
. . .
N.E.: Orada kadının kişiliğini ve aradaki Hişkiyı vermek ıçın kulla· Bir bakıma kendi kendinin psikologu oluyor­
nılan hitaplar b u n lar. Bana gelen tepkilerde o kadının hiç tasvir edil· sun.Yazdığınız zaman sizin ve öykünün ya da
memesine rağmen n e giydiğini, yllzünde nasıl bir ifadenin o\duğunu yazdığınız metin neyse onun arasına üçüncü
anladığını söylüyorlar insanlar. Ayrıca b u hitaplarla kadının kişiliği, bir yüzey giriyor; işte masaya oturup yazan
adamın kadına bakış açısı, adamın saygısı ve kendini teslim etmesi kişi b u aradaki yazar kişiliği. Yazarlık o yazar
de sezdiriliyor. Böylece bir sürü şeyi söylemekten kurtuluyo�su�-
kişiliğini geliştirmek demek bence, o n u eğit­
Özlem: Öyküler değişik anlatımlar içeriyor. Ama yine de Oykı.i ki· mek, bilgilendirmek, güçlendirmek. O ne ka­
tabı bir bütün.mesela "Öteki Aşk"ta i m l a kullanmadın. B u ilk defa
dar güçlü olursa sizi o kadar iyi ifade edecek·
denenmiş bir şey değil ama yine de orijinal ve öykünün ruhuna çok
tir. O hem sizin olaylara mesafeli bakabilme­
iyi uyum sağlıyor.
nizi sağlar, hem de aklınızdakileri, içinizden
N.E.: Biz bunu Oğuz Atay'dan biliriz. Ayrıca James Joyce bunu us­ fışkıranları süzgeçten geçirir. B u bakımdan
talıkla kullanır; b u artık anonimleşmiş bir biçim ve getirdiği birtakım
hem benim, hem de öykümün denetimini o
avantajlar var. özellikle akıcılığı sağladığı için b u öyküde kullandım
sağlıyor diyebiliriz.
a m a her öykü de kullanmam tabii ki.

•
k k ktif
r Merhaba g l K çakl ;;'
Onur
sev i i a ar! Merhabaliır! Ben Eskişehir' de
Erdoğan. Siıe söylemek isterim
Ben Hollanda'da yaşıyorum ve her gün işe gitmek içln trenle seyahat ki son aylarda Kanat Alıştıranlar bö­
ediyorum. işte bu seyahat(erim esnasında gazete bayiine uğrayıp lümüne verdiğiniz küçük yer yüzün­
merakımı teskin etmek ve yeni heyecanlar keşfetmek maksadıyla Türkçe den hayal kırıklığına uğradım! En
mecmualar köşesine rıazar ediyorı.ım. azından 3-4 kişinin hikayesini ya da
Leman dergisini tanıyorum ve ara sıra alıp okuyorum. Rekla m ı n ı şiirini yayırnlarnalı ve eleştirrne!isiniz
lema n ' d a daha önce gördüğüm h a l d e b u r a d a i l k d e f a Kaçak'a rastladım. bence! örneğin Kanat Alıştıranlar ki­
Yıllardır burada aradığım, özlediğim edebi yazılar ve kitap tanıtımları ile tapçığınız harikaydı! Ordaki eserler
dopdolu bir dergi. l n a n ı n çok heyecarılandım. ve eleştirilerden çok şey öğrendim!
Bundan sonra da yeni sayılarınızı takip etmeyi ümit ediyon.ım. B u geıçekten başka bir yede bula­

Yusuf
Muvaffakiyetler dilerirn. mayacağırnız bir fırsat ve zevkli bir
Saraç Hollanda � ğraştı! Bilgilerinlze.
�
Selamlar, kolay gelsin, Temmuz sayınız b i r harika,ellerinize sağlık ... Kaçak okurda n kaçak bir merhaba. Sa­
Korhan yı lZ KaçakProfil. Erdal öz yanıtlıyor.
"Öykü romandan çok başka bir şey"
Sayın Tuncay Akgün ••• cümlesiyle başlayan paragrafta savıyla
ömek!endirmesini çelişkili buldum. lyi bir
öncelikle, sahibi olduğunuz Kaçak Yayın dergisi'nin ı. yaşını kutlamak is·
tiyorum. Bu yazıyı, hem bunun için hem de derginizdeki değişimle ilgili gö· ÖSS Türkçe sorusu çıkar diye düsünüyo­
rüşlerimi söylemek içln yazıyorum. Son sayınızda yazarlar, gazeteciler gö­ rum. Saygılar.
rüşlerini bildirmişler dergi için . .Siz istemişsiniz onlardan biliyorum ama, ol­ Suat Kuzucu
sun . . Ben de blr okur olarak söyleme hakkını buluyorum kendimde. Kaçak
Yayın, salaşlıkla düzenin uyumu bence .. Bu biraz da hayatın tanımı gibi bir­ Merhaba Kaçak Yayın dostları.
şey oldu ama, dergiye bakınca zaten o dinamiği görüyorsunuz.Ocakbaşın· Size Van Yüzüncü Yıl Üniversite·
da edebiyat konuşmak ve bunu yayınlamak belkide en güzel kanıtı bunun. si'nden yazıyorum. Ben size 2 şiir
Baskı ve kağıt kalitenizin iyileşmesi gerekiyordu, olmuş ve umarım böyle göndermiştim ama yayımlamadınız.
devam eder. Grafikler ve seçilen pastel renkler dergiye ayrı bir ruh katmış Size söylemek istediği m şiiri yayınla
Dergiyi geç aldığım için, tam okuyamadım .. Ondandır ki ilk gördüklerimi mak önemli değil ama usta şairlerin
söylüyorum .. Bir de 4. sayfadaki, Gonzalo Rojas ile ilgili haberin bir yerin­ yanında bizim de şiirlerimizin olması
de, n Mart o!an lspanya'daki terör olayı, n Mayıs olarak verilmiş .. Bu ara­ sevdiğimiz dergi ve e n başta bizim
da dergide daha çok şiir görmek istediğimi de söylemek isterim. için sevindirici olurdu. Usta şair ol·
Son olarak ve tekrar. Uzun bir ömür Kaçak Yayı n ' ı n olsun .• Derginin bu duğumu iddia etmiyorum sadece
değişiminde ve yaşamasında emeği geçen herkesin yüreklerine, ellerine duygularımı yazmıştım. Eğer şiirlerini
sağlık. seçerek yayınlıyorsanız dergide ya­
Aysel ONU zabilirsiniz. Şiirler başka dergiye de
gönderebilirdik ama Kaçak Yayın'ın
diğer dergllerden daha yakındır bize.
Merhaba, Kanat Alıştıranlar bölümünüz içln iki çalışmamı yollamak istedim.
iyi çalışmalar.
Söz konusu parçalar ilişiktedir. Derginizin uslubu çok keyif verici, umarım daha
Ahmet Öndek
uzun seneler bizleri edebiyattan mahrum brakmazsınız. teşekkürler.
Kerem Kadayifcloglu - Sariyer

BiZE ORON GÖNDERENLER

HASAN HÜSEYiN SARITAŞ, TAHiR UÇUK·ISTANBUL, BAHADIR ÖZAY-!STANBUL, M. FATiH ŞAFAK·ŞANLIUR-
�Nri.:. E����� �G���������r: �b��l� ����:;��D��ı�T6��1����0� c��Lg����s���z:u�T
T L M N
SEÇKiN-BiTLiS, GÜLCAN GENCAY-DENiZLi, ORHAN YALÇIN-IZMIR, YUSUF SARAÇ-HOLLANDA, UFUK KARA·
KURT, PERiHAN UYSAL-IZMIR/BORNOVA, NiLGÜN ATAR-ANTALYA, BEHÇET YANI-BATMAN, RECEP ŞENER-15·
TANBUL, AYŞE FIRAT-ADANA/SEYHAN, AHMET SAYAR·CANAKKALE/EZINE, SEMRA CELIK-TRABZON/BEŞIKDÜ·
ZÜ, ERSAN OOAK-ISTANBUL, ÖZGEN AYDOS, ALPER TOLGA AKKUŞ, OZAN CAN, MEHMET EMiN EYLÜL,
AYŞE KARA/ !ZMlR ALPEREN ATIK
Sevgili Kanatçılar, ürün lerinizi a l d ı k . Ö n ü m üzdeki.sayıdan itibare n Kanat Alıştıranlar eki eski for­
matında, dergiyle b i r! i kte yer alacak, böylece ü r ü n lerinize genişçe yer verme ve değerlendirme i m ­
k a n ı b u lacağız. Lütfen göndereceği nlz(şiir, h i kaye, deneme) ü r ü n l e r i n ko lay o k u n u r o l m a s ı n a dik­
kat edin.
Gönderinizi M a i l ile, "kacak@leman.com.tr" adresine, posta yoluyla, Cihangir Mahallesi, Defter­
dar yokuşu No 47 Beyoğlu/İ stanbul. Zarfın üstüne Kaçak Yayın yazmayı unutmayın.
 GÜZEL Ol, DiNÇ YAŞA­
Bengamin Gayelord Hauser
"Bu kitabı, güzellik incili yapın" / CHICAGO AMERICAN
"Büyilleyld kitap ... lstediginlz şu cevabı aynanıza verdi-
recek
.. Siz onların en güzelisi·
nlz." I THE WASHıNGTON
POST
--r•l.&i
INGILIZ.C�
0C:RENINIZ
"lçinize sinercesine lngi­
llzce konuşabilmeniz! en­
gelleyen, tam bir şey söy­
leyecekken sizi duraksa­
tan engeller vardır. Belki
bugüne kadar üstesinden
gelemediginiz bu sorunu
bu kitap çözecektir. Yolu­
nuz açık olsun." 'Ekman
Sistemi !le lngillzce Ogre·
niniz' kibar bir rica, sizi
zorlamıyor, paşa keyfin bi·
lir tavrıyla yaklaşıyor oku·
•
yucuya. Ama ben zayıfladım, filinta gibi oldum, akayım ta­
til ortamlarına dedl!!:!n an; bu sene çok yabancı turist yap·
tı haberin olsun. Yabancılarla yeni dostluklar kurabilmek
için o bozuk lngilizce ile "ver ar yuu fı rom" mu diyeceksi·
niz? Kitabın kapağına da efendi gibi yazmışlar: "An easy
way to English for Turkish People" yani tam çevirisi;
"Türk halkına armağan edilen, lngilizce öğrenmenin şaha­
ne bir yolu" diye belirtilmiş. Eski fiyatı 50 lira olan, Öğre·
tim Yayınevi'nln 1979 yıhnda hazırladığı bu kitabı beş yüz­
bin lira karşılığı satın aldınız diyelim. Ders çalış çalış da bi
yere kadar. Bu durum göz önünde bulundurularak egzer·
sizlerin aralarına fıkralar serpiştirilmiş. Ruhunuz da gıda­
sız ka1mayacak yanl. Hadi iyi çalışmalar.
GİZEMCiLER ve SEKS
" ... Tantra Yoga'nın cinsel ilkelerini içtenlikle inceleyerek
ve uygulayarak, o ana dek ancak birkaç saniye sürebile·
ceğinl sandığımız cinsel birleşmenin doruğundaki ulu se­
vinci bir saate, hatta daha da uzun bir süreye çıkarabile­
cek cinsel güce kavuşabiliriz ... " / Om.ar V. Gıı ntson
" . . . i nsanlar. son derece yalın ve doğal cinsellik olgusu­
na, olağan Ye tarafsız bir gözle bakamamakta, cinsellikle
ilgili konulan hemen şakaya dökmektedirler ... " / Alice A..
8altey
" ... Taocular yalnızca bir tek zaman tanırlar · o da şim­
didir. Tek bir yer Yardır - o da burasıdır ... Bir şey kanıtla·
maya gerek duymaksızın ... Seksi, hiçbir amaca alet et·
meksizln ... " / Bhagwan Shree' Rajnees
Dinç bir vücut ve harika lngilizce ile manitayı kaptım. Şu
kitaptan da lkl pozisyon
öğrendim mi gizemclnin
u ı z
�:�ı�r: :Sk� ;r;;tı ��� GiZEMCiLER ve SEKS
yüz lira, yeni fiyatı bir
milyon lira olan bu kita­
bı görür görmez atlaya­
caktır. Yanılırsınız, felse­
feniz yanlış. Tamamen
ciddi öğretilere dayanan,
cinselliğin ruhunu keş·
fetmenlze yardımcı ola­
cak bir çalışma Ye bunu
gerçekleştirmek öyle Sa·
n ı ldığı kadar kolay değil.
Söz Yayın·ın başlattığı
bir seriden bahsedilebi­
lir; "Ying Yang-Çlnde Se·
Yişme", "Afrodizyaklar için Yararlı Bir Rehber" gibi eserler
de meYcuttu raflarda. 1984 'te yayımlanan kitabımızda ol­
duğu gibi; bütün seriyi halkımıza kazandıran ısım olarak
Nevzat Erkmen'i görmekteyiz. Belli ki bu yola baş koy·
muş, güzel bir kişl!ik. Tebrik ediyoruz. lyl okumalar.
faruk.kayaOmyneı.com

J ules VemeOlağanüstü demek yerine onun
romanının adı kullanılı yordu!
Tek P>Cuğuna ilgisiz kal­
manın cezasmı çekti desek,
çok mu ağır söylemiş
oluruz Jules Verne için?
Yoksa onu "edebiyattan "
uzak tutmaya çalışıp daha
·�ocukça• yazmaya iten
yayıncısı Hetzel'in mi kur­
banı oldu /ules Verne? Her
halüklirda, •Denizler Altın·
da 20 Bin FetSOh, " "Balon­
la Beş Ha�a-gibi çağının
P>k 6tesinde kitaplar kur­
gulamış olmasına rağmen
ancak ve ancak ı95o'lerin
ortasmdan sonra itiban
iade edildi bu ı9. yüzyıl
Fransız yazanmn...
Kürşad Oğuz
"Bir daha düşlerimden başka hiçbir yerde seyahat etmeyece#im... "
Bu sözü, 11 yaşında Hindistan'a doğru hareket eden bir gemide babası ta­
raf1ndan yakalanıp sert bir azar işitince söyledi Jules Verne. Romanlarından
bol para kazanınca nispet olsun diye üç gemi yaptırana kadar da denize pek
açılmadı. Aslında çok saf ve hayranlık uyandıracak bir amacı vardı o gemiye
sak!anırken. Bunu daha sonra anlatırız; netice itibariy!e babasının bu azarı
kUçük Jules'ün kendi hayal dünyasının sınırlarını zorlamasına ve insanlığın uf­
kunu genişleten bilimkurgu türünün ilk örneklerini vermesine neden oldu.
Jules Verne'in doğumu 8 Şubat ı828'e ve Fransa'nın sahil kenti Nantes'a
denk geliyor. Babası Pierre Verne dava vekiliydi; annesi Sophie Allote de la
Fuye, denizci ve armatör bir aileden geliyordu ve Nantes'ın asil denebilecek
sınıfına mensuplardı. Verne ailesine önce Paul eklendi (1829) ardından da üç
kız: Anna (1837), Mathilde (1839) ve Marie (1844) ...
Aslında, hayret uyandıran romanlarıyla kıyaslarsak, hayatı durgun ve sıkıcı
denecek kadar sakin geçti. 6 yaşında, bir uzun yol kaptanının dul eşinden ilk
derslerini alan Jules'ün ilk macerası yazının başında bahsettiğimiz wkaça­
mak"tı. 11 yaşında, bir miçoyu küçük bir paraya kandıran Jules, Hindistan'a
doğru yol alan bir gemiye kamarot olarak girdi. Bir müddet gitti de o gemi·
de. Ancak yanaşılan ilk liman PaimboeuFde babası tarafından yakalandı. Ne·
den mi yapmıştı böyle bir şeyi? Aşk yüzünden. Kuzeni Caroline Tronson'a
mercan bir kolye götürmek için yola çıktığını itiraf etmişti babasına, ama işit­
tiği azar yüzünden kendi kendine söz verdi: "Bir daha düşlerimden başka
hiçbir yerde seyahat etmeyeceğim ... "
oılLU ııoc';DuliUNDA YANINDA YOKTU
Bütün bunları ömrünün son yıllarında bir Amerikan gazetesinde yazdığı "Ço·
cukluk ve Gençlik Anıları"nda anlatan Verne, dindar bir anne babaya sahipti.
Bı.ı yüzden, önce Saint-Stanislas Koleji'ne, ardından da ı944'te, geleceğin ra·
hiplerini yetiştiren Nantes Lisesi'ne kaydettiler onu. Burada retorik ve felsefe
dersleri aldı. Caroline'i sevmeye devam etti. Ta ki o, ı847'de evlenene kadar.
Ailesi zaten baba mesleğini yapmasını istiyordu. Bu vesileyle Jules, babasın·
dan hukuk eğitimini Paris'te tamamlama izni aldı. 20 yaşında bu şehre ilk adı·
mını atan Jules için elbette Paris bulunmaz bir nimetti. Hukuk açısından de·
ğil; çocukluğundan beri edebiyata, şiire ve tiyatroya i\gi duyan Jules, küçük hi­
k�yeler ve piyesler yazmayı tercih etti. Bunda, oğul Alexandre Oumas'yla kur·
duğu arkadaşlık da etkili oldu. Dumas'larla karşılaştıktan sonra, baba Du
mas'nın sahibi olduğu "Theatre Historique"de, 1850 yılında, oğul Oumas'yla
birlikte yazdığı bir komediyi sahneye koyma fırsatı buldu. Hukuk okurken bir
yandan da sık·sık Milli Kütüphane'yi arşınlıyor; bilime ve yakın keşiflere bü­
yük bir merkla yaklaşıyordu. ı85o'de hukuk diplomasını alan Verne, babası­
n ı n ısrarlarına rağmen Nantes'a dönmeyi reddetti ve 1854'e kadar "Theatre
Lyrique"in sekreterliğini yaptı, burada piyesler sundu. Gerçi aylık maaşı sade­
ce ıoo Frank ise de burada kalabilir ve hayatını devam ettirebilirdi.
Jules, o güne kadar pek çok kez aşkı tanımış, ama dedikodular yüzünden
bir evlilik gerçekleştirememişti. Ama yalnızlık giderek daha ağır geliyordu. An-
 nesine yazdıtı mektuplarda bundan bahse·
'" ..-·�
"�
diyordu 1856'da Amiens'de katıldıRı bir
� � '·
du u
:
� ���
an .
g d n in
��� �� � � �; : :; �;:
0 ei i 0
e

& -� , " vardı; Valentine (4) ve Suzanne

(2). Evlilik töreni ertesi yıl,
maddi problemler yüzünden
Paris'te kısıtlı sayıda katı·
lımcıyla gerçekleşti ve Ju·
les, yeni sorumluluklannı
karşılamak için para ka­
zanmak zorunda oldutu·
nu anladı. Paris borsasın-
daki komisyoncuların bir
firmasına girerek seneler­
ce sadakatle çalışmak
zorunda kalacaktı.
Evlilik ilk ve tek mey­
vesini 1861 yılında verdi:
Michel. otlu doğdutunda
Jules seyahatteydi ve ço­
cuğun daha ilk günden ba·
basıyla ballan kopmuştu.
\ Jules'ün babalık duygu�rı
kendi babasıyla ilişkisi yü·
zünden pek sağlam değildi.
Bu ilgis!zUği Michel'i önce
ıslahevine, daha sonra da
1.5 yıl boyunca bir gemiye
göndermeye kadar varmıştı
(Babasının bütün kitaplarını ge­
miye götürüp okuyan Michel, iler­
de intikamını bu yolla alacaklı). Sıra­
sı gelmişken, Michel'in önce bir komed­
yenle, bir süre sonra da boşanarak onu
biraz daha '"yola sokmayı" başaracak bir
başka kadınla evlendiğini hatırlatalım.
6o'ların başında Jules Verne'in bazı ar·
kadaşlarıyla lngiltere, lskoçya ve lskandi·
navya seyahatlerine çıktığını görüyoruz.
Özellikle de kfişif Aristide Hignard'la. Hig·
nard sözleri çoğunlukla Jules Verne'e alt
şarkılar yazıyordu. Ama onu asıl bilim-
kurguya yönelten, Nadar 13kaplı fo·
toğrafçı ve baloncu Felix Toumac·
hon oldu. Nadar. Paris'in balon·
dan fotoğraflarını çekip bir heli-
kopter yapmayı planlıyordu.
186o'ta, Geant adlı büyük bir
balon yapmaya başlamıştı.
Bu balon, birkaç odayı içine
alabilecek büyüklükte bir
gondolu havaya kaldıracak­
tı. Jules Veme, kendisini bu
projenin cazibesine iyice
kaptırdı ve Nadar'la birlikte
"Havadan daha agır araçla­
rın hareketini teşvik etme
demeği"ni kurdular. Nad�r
daha sonra arkadaşı Verne'e
"Aya Seyahat" (1865) ve "Autour
de la Lune" {1865) romanlarındaki Mic­
hel Ardan (Ardan • Nadar) karakterini
açımlamıştı.
 BALONLA BEŞ HAFTA
Edebiyata hep ilgi du'fan. Verne, 1862 yazında Paristi
editör Pierre·Jules Hetzel'te çok belirleyici bir karşılaşma
yaşadı. "P.·1. Stahl" lakaplı Hetzel (1814-1886) çok tutku·
lu blr cumhuriyetçiydi. :z Aralık 1851'dekl darbeden son·
ra Brüksel'e sürülmüş, ı86o'ta Parls'e dönüp Jacob So·
katı 18 numaraya yerleşmişti. Büyük ihtimalle Jules Ver­
ne'le de bu büroda tanıştı. Verne ona "Voyage en alr"
(Gökyüzünde Seyahat) adlı bir dosya bırakmıştı; işte bu
dosya "Balonla Beş Hafta"ya dönüştü. Verne'ln bir grup
kflşifin Afrlka'da tUy1erl diken diken eden maceralannı
anlattığı kitap ı863 Ocakı'nda Hetzel tarafından iUOstras·
yonsuz basıldı ve bu, uzun bir edebi işbirliğinin başlan­
gıcı oldu.
Ancak Hetzel'le sözleşmesi onu çok kısıtlıyordu {çocuk·
tar korkmasın diye bazı bölümlere sansür uyguluyordu
Hetzel). Aslında Verne ve Hetzel arasındaki anlaşma da·
ha çok Hetzel'in işine yarayacak şekildeydi ve bu anlaş·
ma Hetzel'e yazarın romanlarını o hak iddia etmeksizin
elden geçirme imkllnı veriyordu. Hetze!, Verne'ln elyaz­
malarını düzeltiyor, eleştiri geldiği izlenimi verip değişik·
ilkler yapıyordu. Veme'in bu değlşikUklere sesi pek çık·
mıyordu: çünkü düşUnUldUğUnUn tersine öyle çok da var·
lıkh değildi. Bununla birlikte, başka dergi ve gazetelerde
de Veme'in roman ve hlkliyelerl tefrika ediliyordu: Ame·
rikan ve lngiliz gazetelerinde bile. ilk romanından ltlba·
ren tüm dünyada değişik dillere çevrilmeye başlanmıştı
kitapları. Çünkü yazarımız, bir romanı başarıya ulaştıra­ tattı. 1866'dan ı87o'e kadar Honorine'le birlikte Cro­
cak kesin formülü bulmuştu: Fantastik bir plan hazırla ve toy'da oturdu Verne. Bu, Fransa · Prusya Savaşı'nın en
bir sürü gerçek ve rakamla bunun gerçek olabileceAini hareketli dönemiydi. Hatta Verne de zorla sah!I muhafızı
gösteri olarak görevlendirilm!şti. Ordudan emekli olmuş ve tü·
Verne, sonraki yıllarda Hetzel Yayınevi'yle pek çok an­ fekleri paslı birkaç kişiyle Somme sahlUerinde devriye
laşma imzaladı. 20 Mart 1864 tarihti ilk sayısından itiba· gezmek zorunda kalmıştı. 187o'te savaşın bitmeslyle Ver­
ren Hetzel'in gençler için çıkardığı "le Magasin d'Educa· ne ailesi Amiens'e yerleşti. Daha fazla yalnız kalmak, ro·
tlon et de Reaction" dergisine çalıştı. Bu dergide eserle· manlarıyla ilgilenmek istiyordu Verne.
rinin çoğu eskiz halinde yayımlandı. Romanları bazerı de 1869 · 1870 tarihleri arasında basında yayımlanan ma·
"Journal des Debats" ya da "le Temps" gibi çok ciddi ga­ kaleler, yeni açılan tünel ve kanallar sayesinde dünya
zetelerde de yer buldu. çevresinin Uç ayda gezilebileceğini gösteriyordu. Verne,
Veme'ln romanları 1866'dan itibaren illüstrasyonlu bir "So Günde Devrlalem"i bu sayede tasarladı ve 1872'de
koleksiyon halinde "Voyages Extraordinalres dans les tefrika olarak yayımlandı bu kitap. En başarılı romanı da
mondes connus et lnconnus" {"Bilinen ve Bilinmeyen bu oldu. ''l'lle Mysterieuse" (Esrarengiz Ada) ve "Michel
Dünyalarda OlaAanüstU Seyahatler") adıyla yayımlandı. Strogofl"' geldi. Daha sonra Veme, romanlarından OçünO
Yazar ve editörü yeni bir edebi proje hazırladılar: Roman uyarlamak için tiyatroya döndü ve Adolphe d'Ennery'yle
şeklinde bütün yeryüzünü tasvlr edecek uzun bir kltap çalıştı. "Bo Günde Devrialem," "Kaptan Grant'ın Çocukla·
serisi. Adı da belliydi: "le Roman Geographlque." n," özellikle de "Michel Strogoff' büyük başarı kazandı
Hetzel 19. yüzyılın büyük Fransız yazarları n ı n (Balzac, ve yazarına bol para kazandırdı. 188o'den sonra Fransız·
Hugo, Musset, Sand gibi) eserlerini yayımlamış olsa da 1ar "olağanüstU" demek için "Strogoff' demeye başlaya­
ismini önemli sanatçılann {Ferat, Riou, Neuvitle, Benett, caktı ...
Roux gibi) illüstrasyonlarıyla süslü, yaldızlı ve ciltli kitap­ 1876'da Honorine'in saAlığı bozuldu, doktorlar 48 sa­
lara borçluydu. ilk dönemin "Voyages Extraordinaires"le· ati kaldıAını söylüyordu. Ama kan değişimi sayesinde ya­
rinin başlıktan çok tanıdıktı: "Balonla Beş Hafla," "Dün· vaş yavaş düzelen Honorine 8o yaşına kadar yaşadı!
yanın Merkezine Yolculuk," "Kaptan Grant'ın Çocukları," Başarı, yazara lüks bir hayat, büyük bir ev, hizmetçiler
"Denizler Altında zo Bin Fersah," "Aya Seyahat ... " Yine getirmişti. Ama Verne'in aklı seyahat!erdeydl. Hem artık
1863 yılında, ilk romanın ı n başarısından sonra Jules Ver· elinde imkan da vardı. önce Sainı Michel {oğlunun adı)
ne Hetzel'e fütürist bir elyazması gönderdi ve Hetzel bu· ardından Saint Michel 2 ve son olarak da Saint Mlchel 3
nu Ustu kapalı olarak reddetti: "zo. Yüzyılda Paris." adli Uç tekne yaptırdı. Bu teknelerle lngllıere kıyılarını, ls­
1994'te tekrar bulunup yayımlanan bu roman bugün bü· koçya, St. Petersburg, Hamburg, Kopenhag, Akdeniz, Ce·
yük blr başan kazanmış durumda. ıayir, ltalya, Venedik ve Amerika'yı dolaştı. Niagara şela·
lesine kadar gitti. Bu seyahatlerin en OnlOsU 1884'te Ak·
Oç B0V0K TEKNESi OLDU deniz'e yaptıAı oldu: Yazar, "Mathias Sandoıf" romanı için
Denize ve seyahatlere tutkun olan Verne, 1867'de de· ilham ararken Malta açıklarında neredeyse batıyordu.
niz subayı kardeşiyle birlikte llverpool'dan New York'a Jules Verne o dönemde zamanının çoa:unu özellikle bl·
dönemin en ünlü gemisiyle seyahate çıktı: "Great·Eas· Umsel kitapları, dergileri ve gazeteleri okumaya harcıyor·
tem." Bu gemiyi "Une ville flottante" adlı romanında an- du. Fransa ve 1868'den itibarenkl kolonllerinin coğrafya-

•

sını hazırlayan Veme, 1870 - ı88o arasında Hetzet'in tale­
biyle "Histoires des grandes voyages et des grands voya·
geurs"ll {"8üyllk Seyyahlar ve Seyahatler Tarihi") yazdı.
KURŞUNLA GELEN ORAM
9 Man 1886'da çok sevdigi kllçük kardeşi Paul'lln oglu
Gaston Veme, bir sinir krizi sırasında amcasına hiç neden­
siz iki kurşun sıktı. Bacağından yaralanan Verne hayatının
bundan sonraki kısmını sakat geçirmek zorunda kaldı.
Bundan birkaç gün sonra da Heızel'Jn ötümU geldi. Yayı­
nevini devralan ogul Hetzel, Veme'in kitaplarını yayımla­
mayı sürdllrdll. Ta kl 1914'1e yayınevl Hathette'e devredi­
lene kadar.
1886'da Veme'in onemtl bir kitabı daha yayımlandı:
"Robur-le conqueranr ("Fatih Robur"). Robur, bir çeşit
helikopter olan "Albatros"un yaratıcısıydı. Verne'ln
1904'te "Maitre du Monde" adıyla yazdıgı romanın deva·
mında bir iblise dönüşen Robur uçan ve yUzen bir araç
sayesinde terör estirecektl.
1888'de. anık Paris'e neredeyse hiç uğramayan ve ya·
yıncısıyla da ilişkilerini mektupla sürdüren Veme, Ami·
ens'in belediye meclisine seçildi. Özellikle tiyatro ve pa·
nayırlarla ilgileniyor ve işlerini çok ciddiye alıyordu.
ı889'da şehrin ilk sirki için ön ayak oldu ve yapımını biz·
zat savundu. cascabe1 adlt bir sirk sanatçısından etkile·
nen Verne, adı "Cesar Cascabel" olan bir romanyazdı. Bu
arada "Voyages Extraordinaires" dizisindeki kitapların ya­
yımı da sürüyordu. Veme bu dizide toplam 65 kitap ya­
yımladı.
Coğrafya Derneği, Amlens Akademisi gibi pek çok kuru­
luşun Uyesi olan yazar anık kendini neredeyse bu şehre
adamıştı. Söylevler veriyor, halka okumalar yapıyordu.
Bunlardan en eğlencelisi elbette Amiens'li!ere Amiens'in
2ooo'dekl halini anlattığıydı. Bu ilgi, Veme'e, Amlens be­
lediye başkanlığının öneri!mesine yol açtı ama her sabah
beşte kalkıp kendini yazmaya veren yazar, teklifi reddetti.
1895'e doğru, Jules Verne'in bir grup yazann sosyal un·
vam olduğu yolundaki efsane italya'ya yayıldı. Romancı·
nın var1ığını doğrulamak için ltalyan yazar Edmondo de
Amatis, Amlens'e geldi ve yaşlı Veme'ler tarafından
dostça karşılandı. 1B96'da kimyacı Eugene Turpln, Jules
Veme'in yayımladığı "Face au Orapeau" adlı romandaki
Thomas Roch karakterinde kendini gördüğüne inanarak
Veme'e ve yayıncısına dava açtı. Veme gerçekten de on·
dan etkilenmişti ve aldığı cezayı ödemekte tereddüt et·
medi.
"Voyages Extraordinalres" dizisinin başarısı yüzyıl so·
nunda yavaş yavaş azalınca Veme, yeni bir tıır olan po·
lisiye romana yöneldi: "les Freres Kip; "Un drame en ll·
vonie" ve "Maitre du monde." Ancak pek başarılı oldu·
gunu düşünmUyordu. "Beni en çok çeken bu tarzın ate·
şi, ve benim en büyOk Uzüntüm bu turde başanlı olama·
mak" diyecekti bir gazeteciye yazdığı mektupta.
Başarı? Evet başarılıydı aslında ama "gerçek" edebiyat
çevreleri tarafından takdir edilmemek onu bacağındaki
kurşun yarasından daha faz1a Uzüyordu. Alexandre Du·
mas'nın desteğine rağmen Fransız Akademisi'ne hiç ka­
bul editmeyen Veme, edebiyatta hak ettiği yere sahlp ol­
madığının farkındaydı. Değerini tekrar bulması, ancak ve
ancak, 1950 sonrasında, Butor, Carrouges ve daha sonra
da Barthes, Foucault. le Clezio ve Serres onun eserleri­
nin arka planında sembollerle, yaratıcılıkla dolu bir dün­
ya olduğunu keşfedip onu mahkum olduğu "çoc.uk yaza­
n" yaftasından kurtardıklarında oldu.
GözUndeki katarakt ve 24 Mart ı905'te ölümüne neden
olan diyabet belasına rağmen 1904'e kadar çalışmaya
devam etti Verne. Son yıllan yeterince UzOcOydll. ı900'de
oturdukları güzel evden daha gösterişsiz bir eve taşın·
mak zorunda kaldılar. Edgar Ailen Poe, ı902'de "Anhur
Gordon Pym"in maceralarına tutkuyla bağlanan Veme'in
50 yıldan beri en sevdiği yazardı. Veme, 24 Mart 1905'te
ölmeden once Amiens'deki evinde 10 kitap daha bitirdi.
So'den fazla roman yazan, ıs'ten fazla tiyatro oyunu sah­
neleyen Verne, daha sonra şaşırtıcı billmsel keşiflere iliş­
kin bilgisi nedeniyle H. G. Wells'le blr1ikte en iyi blUmkur­
gu yazarlan arasında gösterilecekti.
Jules Verne, Amiens'de z8 Mart 1905'te gömülUrken
Fransız hUkümeti ve burnundan kıl aldırmayan edebiyat­
çılar onu yine yalnız bırakmıştı. Alman imparatoru bile el·
çisini gönderirken, cenazede Fransız hOkOmetinden kim·
se yoktu.
Ölümünden sonra ise ilgisizlik sırası hayatı boyunca
babasına iyi duygular beslemeyen Michel
Verne'e geldi. Yazarın ölümünden
sonra geride bıraktıklarını yayım­
lamak üzere oğul Hetzel'le anla­
şan Mlchel, editörün şan koş­
tuğu her tür10 deRişikliği ka­
bul etti. Böylece 1905 · 1910
arasında yayımlanan kitap­
lar, çoğunlukla yazarın dO·
��:��:�;� ��ji��� �:ıf���:
deki sosyal davranış tahlil­
ler! M!che1'ln kltaplarında
onadan kayboluyordu. Oysa
Verne'in romanlarında, poli·
tik eleşı!rl!er de vardı ...
•
� s m u >l o n 91 21 91
DİPLOMA TÖRENİ
Geçen hafta Kaçak Yayın ' ı n d a n ı ş m a n ı Adnan
Ozıer' i n yoğun ilgi ve ısrarlarına mazhar olduk. Siz de­
yin beş kez ben diyeyim o n kez telefonla aradı ve bi­
zi Leman binasının terasında yapı lacak diploma töre·
n i ve "köfte partisi"ne davet etti. Kaçak Yayın'ın ya·
ratıcı yazarlık kurslarında ikinci dönem de bitmiş, bi­
rinci ve ikinci d ö n e m mezunlarına b i r diptoma töreni
yapılacak, ardından da mezuniyet kutlanacakmış. B u
törene yazarlar. gazeteciler de katılacakmış. Mutlaka
bizi d e aralarında görmek isterlermiş. Adnan beyin ıs·
rarları karşısında neredeyse boş bulunup "Evet" diye­
cektim ki o boş bulundu ve "Artık d i plomalardan bir
tanesini de siz verirsiniz!" deyiverdi, yani dilinin altın·
daki baklayı çıkarttı. Böylece d e b u davetin ardındaki
gerçek niyeti anlamış oldum. E fe n d i m , biliyorsunuz,
b i r süredir "sanal robot" gibi deyimlerle itham edili­
yor, aslında var olmadığım, b i r yazarın takma ismi ol­
duğum yazılıyor. E n büyük kuşku altında bulunanlar
da Kilçak Yayın'ın yaratıcı kadrosu Adnan Özer, Aslan
Özdemlr ve Tuncay AkgDn. O n lardan birinin müstear
adı olduğuma inan ılıyor. Hatta, bu yazıları tek bir im­
za altında ü ç ü n ü n birlikte yazdığı bile söyleniyormuş.
Adnan bey kendince bu ithamlara cevap verecek, dip­
loma töreni bahanesi ile beni deşifre edecek, yazarla·
ra, gazetecilere .. Bakın Yahya Kebir bu beydir!" diye·
cek, kendini kurtaracak. Neyse ki paranoyaklığım bu­
rada işe yaradı, b i rd e n kafamda h e r şey netleşti ve
Adnan beye b i r yaz gribine tutulduğumu, b u sıcakta
Bostancı'dan kalkıp Cihangir'e gelirsem hasta l ı ğ ı m ı n
i y i c e azacağı yala n ı n ı att ı m ve y e r i m e vekilharç olarak
yeğe n i m Memet'i yollayacağımı söyledi m . Adnan bey
"Biz sizi arabayla aldırınz, terasta da korunaklı bir yer­
de misafir ederiz" dediyse de lafım d i n letemedi.
Dönüşte, bizim yeğen Memet diploma töre n i n i bal­
l a n d ı ra balla n d ı ra a n latmaya başlayınca . n e kadar iyi
etmiş olduğumu da anladım. Bizim kültür fukarası Me·
met bile, Radikal'in sanat editörü Cem Erciyes'i, CNN
Türk'ün Kültür Sanat Koordinatörü öykücü Başar Ba·
şanr'ı, Vatan Gazatesi Kitap Eki'nin yöneticisi KOrşat
otuz' u , Radikal köşe yazarı Zeki Coşkun'u, E Dergisi
Editörü Zerrin Yılmaz'ı, Doğan Kitap editörleri n d e n
Deniz YUce'yi t a m m ı ş . O n u n t a n ı m a d ı ğ ı önemli şahsi·
yetleri de ekleyince anlayın beni hangi aslanların önü­
n e atacaklarmış!..
Diploma töre n i n i Adnan bey s u n m u ş ve tahmin edil·
diği üzere orada n e kadar yazar ve gazeteci varsa hep·
sine de diploma verdirtmiş. Ben de orada olsam b i r
diploma da bana verdirip, d e ft e r i m i d ü recekmiş. Artık
ondan s o n ra hakkında yazd ı ğ ı m bütün yazarlar ve ga·
zeteciler başıma üşüşüp bana n e yaparlardı bilmem!
•
Bu deşifrasyon teşebbüsünden ucuz kurtulduk! Şimdi
Adnan beye ilk hatırlatacağı m söz "Alma mazlumun
ahını çıkar aheste aheste!"dir. Bu girişimler devam
ederse, benim de kulağımın n e kadar delik olduğu or­
taya çıkar; Adnan beyin "Ka/ombiya'ya Medelin Şiir
Festivaline gidiyorum!" diyerek çıktığı yolculukta Pa­
ris'te, Madrit'te yaşadığı maceralan a n latıveririm, ayık·
lar pirincin taşın ı .
BİZİM OPRAH'LARIMIZ
B i r komploya kurban gitmekten son anda kurtulduk
ve b u diploma töreni sayesi n d e b u ayın e n çok konu­
şulan mevzulannı da öğre n m i ş olduk. Bizim Memet,
sağ olsun, gece n i n sonuna kadar daya n m ı ş ve kültür
ve sanat aleminin üstadlan n ı n tüm sohbetlerine elin·
den geldiğince kulak misafiri olmuş. Törende medya
mensuplan çok o l unca tabii ki en çok konuşulan med­
ya imiş. "Bizim Oprahlarımız var mır diye tartışmış ga­
zetecilerimiz.
Geçtiğimiz günlerde önce Doğan Hızlan, s o n ra da
Ozdemlr ince Hürriyet'teki köşelerinde bu olayı konu
etmişler. Özdemir lnc:e ..Anna Korenlna'yı keşfedeme­
mek" baştrklı yazısında şöyle diyormuş; "Dopn Hız·
lan elini çabuk tuttu. Anna Korenlno'yı keşfetmek ko·
nusunda yazdı (Hürriyet, 16.o6.04). B i r gün önceki
Hürriyet gazetesine sabahleyin hızla bakarken haber
gözüme ilişmişti a m a dikkatimi gerçekte Ülker ince
çekti. Tolstoy'un 1873-1877 yıllan arasında yazdığı An·
na Karenlna adlı romanı ABD'de son günlerde birden
çok satan kitaplar arasına girmiş. Kitabın yayıncısı
Penguin Books talepleri karşılayabilmek için 961 b i n
a d e t ek sipariş v e r m e k z o r u n d a k a l m ı ş . Bu patlama­
n ı n arkasında ABD'nin ünlü televizyon meddahı Opnıh
Winfrey h a n ı m ı n sözleri varmış. özellikle kadın TV iz·
leyicilerin tapındığı Oprah Winfrey b i r program ı n d a ro·
man için "Tüm zamanların en güzel aşk hikayelerinden
biri" diyesiymiş. i n s a n ı n aklına hemen b i r Türk televiz­
yon meddahı Sabahattin AU' n i n KlJrk Mantolu Modan·
na adlı kitabı için "En begendifiim aşk romanı dese ne
olur'?" sorusu geliyor. "Hiçqir şey olmaz!"
Ozdemlr Beye göre okumak kültür işi olduğundan
bizim kültürsüz televizyon meddahlarımız kitap tanıta·
mazmış, tanıtsa da kimse o n ları takmazmış. "Türki·
ye'de herhangi bir televizyon programı kitabın satışını
olumlu yönde etkilemez"miş . "Türkiye'de ne Oprah
Wlnfrey var, ne de Anna Karen/na okumaya niyetli bir
televizyon seyircisi... " diye sözü bağlamış.
Yazarlarımız, gazetecilerimiz ise Ozdemir beyden
farklı d U ş ü n üyormuş. Progra m ı n d a ya da köşesinde
b i r kitabı tanıttığında satışı n ı artıran iki tane Oprah
varmış; HUiya Avşar ve Ayşe Arman. HUiya Avpr'ın
programına çıkan yazarın kitabı ertesi gün hemen bir olacakmış. Almanca'da yayınlanan kita b ı n ı n başlığı da
baskı daha yapıyormuş. Ayşe Arman bir kitaptan söz ..Splegel der Stadt von Elif Shafok" (Uteraturca Ver·
ederse, hele köşesinde elinde o kitap yatağa uza n m ı ş lag) imiş. üstelik bu soyadı kullanımı sadece edebi ha·
okur gibi poz verirse bir s a t ı ş patlaması yaşan ıyormuş. yatla sınırlı değilmiş, Elif h a n ı m akademik hayatında
Cinsiyet olarak Oprah olamasa da Hıncal Uluç'un da da ..Shafak'" soya d ı m kullanıyormuş. Bu soyadıyla
okurlar üzerinde böyle b i r etkisi varmış. Üstelik o sırf Amerikan üniversitelerindeki akademik faaliyetlerini
kitap da değil, sinema, tiyatro gibi sanat dallarında da izlemek için internete bakmak kafi imiş.
okurları n ı yönlendirebiliyormuş. "Bir ÇJ� Yürek'" hiç
okun mazken ve piyasaya çıkması n ı n üzerinden aylar ENiS BATUR'UN YENi YAYI NEVİ
geçtikten sonra Hıncal Uluç hakkında yazınca kitabın lnternetin gazeteciler ve yazarlar tarafından en çok
sat ı ş ı n ı n nasıl patladığını herkes biliyormuş. okunan sitesi medyatava.net'miş ve "Medyatavo yoz·
dıysa do!}rudur!" sloga n ı n ı şiar edinen İnternet sitesi
"ŞAFAK" MI, "SHAFAK" M I ? medya ile ilgili yazdığı doğru haberlerle tanınıyormuş,
Diploma töre n i n i n ilgileri toplayan kişilerinden biri d e ama pek de bilmediği anlaşılan edebiyat alanına des·
genç öykü yazarı Nafer Ermiş'miş. Nafer bey'in Elif Şa­ tursuz girince asparagasçı konumuna düşüvermiş.
fak hakkında yazdığı yazılar gecenin başlıca konuların­ Medyatava'da ı6.07.2004 tarihi saat 11:12'de yay ı n la·
danmış. Genç dostu m uz ardı ardına yazdığı yazılarla Elif nan haber şöyle imiş; "ENiS BATUR VE ARKADAŞLAR/
h a n ı m ı n Türkçe'nin niteliklerini övüp övüp sonra da i n · KOÇ YA Y/NlARl'NDA! Bir süre önce Yapı Kredi Yayınla·
gilizce r o m a n yazmaya soyunmas ı n ı eleştiriyormuş. Elif rı'ndan ayrılan Enis Batur ve Ayfer Tunç'un Kaç Grubu
hanıma "Madem Türkçe bu kadar zengin ve güzel bfr bünyesinde faaliyet yürüten Kaç Yayınları 'yla anlaştıgı
dil, niçin lngilizce yazıyorsunuz?" diye soruyor ve ceva· ö!}renildi. Batur'un, Koç Yayınları ile anlaşması üzerine,
b ı n ı da kendi veriyormuş. Nafer beye göre Ellf H a n ı m Can Yayın/orı'nda işe başlayan Ayfer Tunç da, eski çalış­
Amerika'da bilinen ve tanınan bir yazar olmak istiyor· ma arkadaşıyla hareket etme kararı aldı. Yayın dünya­
muş, bunun yolu da lngilizce yazmaktan geçiyormuş. sında sır gibi saklanan transferin, Eylül ayında duyuru/·
Gerçi o zaman in· ması planlanıyor."
san artık Türk va· Bu asparagasın tekzibi ise çok gecikmemiş, aynı
zan değil Ameri· gün (16.07.2004) saat 14:15'de bizzat Enis Batur' dan
kan yazarı o l u r· gelmiş. Batur, 'Sır gibi saklanan haber anlaşılan ben­
muş ama zaten den de sır gibi saklanmış' diyor ve mesaj ına şöyle de·
Elif H a n ı m ' ı n bu vam ediyormuş; "Peki, medyatava yazdıysa dogru mu·
konuda b i r kaygı· dur? Sır gibi saklanan haber anlaşılan benden de sır gi·
sı yokmuş. Ameri· bi saklanmış, çünkü benim Kaç'la hiçbir temasım olma·
ka'da meşhur ol· dı. Dahası, bi/di!}im kadarıyla, Koç yayın işinden çekil·
mak için "Şafak" me kararı almıştı. Sizden ricam, bu kısa notumu medya·
olan soyad ı m de· tava'da yayımlamanız : Aslı astarı yoktur kısacası. Se·
ğiştirmiş, "Sha· lam/ar, Enis Batur"
fak" olarak kulla­ Oysa Enis Batur'un Koç Yayınlan'nın başına geçece·
nıyormuş. Zira biz ği söylentisi uzun zama n d ı r edebiyat çevrelerinde do·
nasıl "0, t!, A" gi· taşıyormuş. Ama edebiyat çevreleri Medyatava yazar·
bi harfleri b i l m iyor ları gibi yayın dünyasından habersiz olmadı kları için
ve yadırgıyorsak, bu söylentiye kulak asmamışlar. Zira 31.1z. 2003 tarihi
"Ş" harfi ne de itibariyle Koç Kültür Sanat Yayı ncılık kapatı lmış ve yö·
Amerikalıların dili neticileri Özalp Birol ve Samih Rifat görevlerinden
dönmezmiş, d i lleri dön meyince de garipser, bu yaban· a l ı n m ışlar . ..Sır gibi saklanan .. esas haber Özalp beyin
cı yazarı beni msemezmiş. yeni görevi imiş. Enis Batur'un yakın dostu ve YKY'de
Bazı dostları Nafer beyin olayı gereğinden fazla abart· eskl çalışma arkadaşı olan Özalp bey, Koç ailesi n i n
tığını düşünmüş ve bu soyadı değişikliği iddiasını damadtı i n a n Kıraç b e y i n h o l d i n g i n i n k ü l t ü r ve sanat
abartmadan kaynaklanan bir espri olarak kabul etmiş· faaliyetlerinin başına geçiyormuş. Bu kültür ve sanat
ler. Ama yanılan Nafer bey değil arkadaşlarıymış. Me· faaliyetlerinin kapsa m ı n d a yayıncılık da varmış ve bu
!!;erse Elif hanım ..Şafak'" soya d ı n ı sadece Türkiye s ı n ı r · yayı n c ı l ı k işinin başına kimin getirilmesi düşün ülüyor·
! a r ı içinde k u l l a n ı r m ı ş . Y a l n ı z Amerika'da d e ğ i l Avru· muş biliyor musun uz? Ben biliyorum ama söylemem!
pa'da da "Shafak.. soyadı ile tanı n ı rmış. Bit Palas kita· O bilgiyi de edebiyat haberlerinde işi sağlama ahp
b ı n ı n lngilizcesi n i n kapağında "The Flea Palace by Elif birkaç kaynaktan teyit etmek gerektiğini asparagasçı
Shafok" (Consortium) yazıyormuş. lngilizcede yayın la· konumuna düşerek acı bir şekilde öğrenen Medyatava
nacak yeni kita b ı n ı n başlığı da ..The Saint of lncipient araştırıp bulsun!
lnsanlties by Elif Shafok" (Farrar, Straus and Giroux)

•
 YAZARIN RÖVANŞI
Geçen ay "Biz Evleniyoruz'un Yazar Adayı" başlığı
altında bilimkurgu yazarı Orkun Uçar beyin televizyon
maceralarından söz etmiştik. Orkun bey, "Biz Evleni­
yoruz"un elemelerine katılmış ve yarı fınaldeyken ya­
rışma hakkını son anda kaçırmıştı. Orkun bey, bu ya­
rışmaya katılma amacı olarak, toplumu "idiotlaştıran"
televizyon programlarına müdahale etmek ve de o
programları kendi amacı için kullanarak günlerce ve
saatlerce sürecek canlı yayınlarda halka edebiyat sev­
gisi aşılamak olduğunu ama son anda eleniverdiğini
açıklamıştı.
Anlaşılan Orkun bey, yenilen pehlivan misali güreş­
meye doyamamış ve bir teşebbüste daha bulunmuş.
Kanal D'nin yeni bilgi yarışması Düello'ya başvurmuş
ve yarışmacı olarak kabul edilmiş.
Orkun Beyin ortak·
!arından olduğu bilim
kurgu yayınevi xasi­
ork'un internet site­
sinde aynen şöyle bir
açıklama yer almış;
"15 Temmuz Perşem­
be gecesi yayımevimiz
oıtafjı ve yazarı Orkun
Uçar Kanal D'nin ya­
rışma programı Düe/­
/o'ya katıldı. Orkun
Uçar ilk turdaki tüm soruları bildi. Daha sonra difjer ya­
rışmacı Alev Karaca ile altın külçelerden 6 tane alarak ı2
milyarlık ödüle hak kazandılar. Finalde ikisi de yarı yarıya
diyerek 6'şar milyar lira şeklinde ödülü pny/aştılar. Orkun
Uçar bu parayı yayınevi faaliyet/eri do/ayısıyla Bafjkur'a
biriken 5 milyar prim borcunu ödeyebilmek için kul/ana­
ca!Jını söyledi. " Anlayacağınız Orkun bey görsel medya­
ya karşı verdiği mücadelede halkı bilinçlendirme amacı·
ni:ı ulaşamamış ama en azından rövanşı kazanmış ve 6
milyarı kapmış. Güle güle harcasın!
EN ÇOK SATAN KAÇ SATAR!
Hatırlayacaksınız, okurlarım Ahmet Altan'a ve onun
bir milyon satan kitabına kafayı taktığımı söyleyip be­
ni eleştiriyor ve umeyva veren ağacı taşladığı"mı sa­
vunuyorlardı. Normaldir, meyva veren ağaç taşlanır.
önemli olan fırsat vermemek! Sağolsun Alkım Yayıne­
vl sahipleri Savaş ve Barış beyler basına o kadar çok
beyanat veriyor ve rekor üstüne rekor açıklıyorlar ki
Ahmet Altan'ın ve sevgili kitabı " i çimizde Bir Yer"in
her dakika konuşulmaması olanaksız. Savaş ve Barış
beyler en son Neşe DUzel hanıma Radikal gazetesin­
de tam bir sayfa beyanat verip Ahmet Altan'ın kita b ı ­
n ı n en k ı s a sürede bir milyon satışa ulaşan kitap o l a ­
r a k Avrupa rekoru k ı r d ı ğ ı n ı i d d i a etmişler. B a z ı müna·
fıklar Bill Cllnton'ın anıları n ı n sadece iki günde bir mil·
yon adet sattığını, dolayısıyla Ahmet Altan'ın rekoru­
nun maalesef tarih olduğunu, yeni rekortmenin Clin-
ton olarak kayda geçtiğini söylese de, bazıları "bir mil­
yon basmak bir milyon satmak defjildir" dese de ve yi­
ne bazıları rekorlar kitabına bakıp karşılaştırmalar
yapsa da konumuz o değil.
Efendim, benden daha münafıkların söylediğine ba·
karsanız Ahmet Altan'm kitabı Savaş ve Barış beylerin
iddia ettiği gibi Avrupa bir yana Türkiye'de bile rekor
kırmamışmış. Kitabevlerinin her hafta ilan ettiği "En
Çok Satan Kitaplar" listelerine göre durum söylenen·
den çok farklı imiş. !stanbul Pandora Kitabevinin lis·
tesine göre en çok satan kitap beş yazarımızın imza·
sını taşıyan "Beşpeşe .. imiş. Pandora'da "içimizde Bir
Yer", Ayşe Kulin'in Kardelenler'i ve Dan Brown'ın Di­
jital Kale'sinden sonra dördüncü sırada yer alıyormuş.
Ankara imge Kitabevi'nde de durum aynıymış, "İçimiz­
de Bir Yer" aynı kitaplardan sonra dördüncü geliyor­
muş. Remzi Kitabevleri'nde de Dijital Kale ve Karde­
lenler'den sonra "içimizde Bir Yer" üçüncü imiş, An·
kara Bilgi Kitabevi'nde de Salim Taşçı' n ı n "Satılık
Dünyası" birinci "içimizde Bir Yer" ikinci imiş. Kitap
İnternet kitabev!eri ldeefıxe'de üçüncü ve Yenisay­
fa'da da ikinci durumda imiş. Ahmet Altan'ın kita b ı n ı n
ç o k sattığı sadece iki kitabevi varmış; Ankara Dost v e
DR kitabevleri. üstelik b u d u r u m s ı r f b u haftaya
(15.07.2004, Cumhuriyet Kitap) mahsus bir şey değil­
miş, önceki haftalarda da aynıymış.
Ahmet Altan'ın kitabından daha çok satanların "Bir
milyon sattık!" diye bir iddiaları olmadığına göre bura­
dan şu sonuçlar çıkartılabilirmiş; "içimizde Bir Yer" bir
milyon satmamışmış ya da diğerleri bir milyondan faz­
la satmışmış ama ayıp olmasın diye bu durumu açık­
lamıyorlarmış. Ayrıca, Türkiye'nin ve dünyanın en ucuz
kitabı olması nedeniyle Ahmet Altan'ın kitabı n ı n fiya­
tından yola çıkıp "Ucuz kitap çok satar!" diyenler (Is·
met Berkan'ın kulakları çınlasın!) da böylelikle tezle­
rinde haksız çıkıyormuş, zira listelerde baş sıralarda
yer alan kitapların en ucuzu bile "İçimizde Bir Yer"in
iki katı fiyatına imiş.
Ben b u kez münafıklık yapmayacağım ve birkaç ger­
çeği açıklayacağım; bir kere "içimizde Bir Yer" sadece
kitapçılarda satılmıyor, marketlerde, kuru yemişçilerde,
cep telefoncularda, çiçekçilerde de satılıyor. Bu neden­
le kitapçılarda satışının düşük olması garip değildir ve
bu durum bir milyon satışa ulaşmasını engellemez. Ku·
ruyemişçi ve çiçekçilersatış rakamlarını açıklarsa ve Ah­
met Altan'ın kitabından başka kitap listelerde yer al­
mazsa ne diyeceksiniz! ikincisi, b u listelerin doğru ol·
duğu ne malum? Herhangi bir kontrol, noter tespiti var
mı? Yoksa isteyen istediğini mi açıklıyor! "içimizde Bir
Yer"in ı milyon basıldığı noter tara�ndan tespit edildi,
ama diğer kitaplar için tespit yaptıran yok! Liste açıkla·
yan b u kitapçıların Ahmet Altan'a garezi olmadığını ne·
reden biliyoruz? Yakında Savaş ve Barış beyler bir no·
ter çağırıp kitabın ı milyon sattığını da tespit ettirirse
bu çok satan listelerinin inandırıcılığı kalır mı ve kita·
bevlerl liste yayınlamaktan vazgeçer mi?
 Bir dahi olduğunu herkes kabul ediyor;
Amerika ile Japonya onu paylaşamıyor;
ve dünya ondan bir Nobel bekliyor.

HARUKİ Murakami

"İmklinsızırı Şarkısı büyük bir sürpriz.

Herhangi bir edebi eser olarak kabul
edilemez, bize herhangi bir yeni yazan
da müjdelemiyor; bu eser gerçek bir
dehayı gözler önüne seriyor."
Chfoago Tribune

"Bu sade ve hüzünlü aşk hikayesi

Murak.ami'ninJaponya'da olduğu kadar
tüm dünyada da geniş bir okuyucu
kitlesi kazanmasını sağladı."
The Los Angeles Times

"Aşkın imkansızlığı ve şiddeti üzerine ·

yazılmış bu hüzünlü roman insanın

tüylerini ürpertiyor. Ama Murak.ami'nin
asıl başarısı hikii.yenin en umutsuz
anlarında bile elden bırakmadığı
muzip bakış açısında ... "
The New Yorker

�DDCAN
.. KiTAP
www.dogankiLlp.com.tr
Ve Nihat Genç Cadde'de ...