Lea Jiebelle G.

Sildora
BSHM-CM/ TTH 2:30-4:00 PM
FINAL EXAMINATION

Sagutan ang mga sumusunod na pahayag:

1. Sa mga halimbawa ng mga epiko sa Visaya, suriin ang mga akda "HINILAWOD AT
MARAGTAS" (pagkakatulad at pagkakaiba)
A. TAUHAN: (papel na ginampanan,at pangyayari)
HINILAWOD
• Buyung (Datu) Paubari
- Mabuting pinuno ng Halawod
- Kabiyak ni Alunsina
- Ama ng tatlong prinsipe

• Alunsina
-Ang bathalang babaing napangasawa ni Datu Paubari
- Ina ng tatlong prinsipe
- Lubos na mahal ang kanyang pamilya at handing magsakripisyo

• Labaw Donggon, Humadapnon at Dumalapdap

- Ang tatlong anak na prinsipe ng mag-asawang Paubari at Alunsina.
- Haharap sa iba't ibang pakikipagsapalaran.

• Haring Kaptan
- Ang hari ng mga bathala
- Ang nagnanais na magpakasal na si Alunsina

• Iba Pang Mga Tauhan

• Suklang Malayon
- ang kapatid ni Alunsina na tumulong sa kanilang mag-asawa.

• Uyutang
- Isang halimaw na nakatunggali ng isa sa mga prinsipe.

•Manalintad
- Ang halimaw ng Handug na ginapi ni Labaw Donggon bilang kapalit ng pagpapakasal kay
Angoy Gibintinan na anak ng pinuno ng Handug.

MARAGTAS
Mga tauhan
• Sultan Makatunao- isang malupit at masamang sultan.
• Pabulanan- asawa ni Datu Paiborong.
• Datu Paiborong- nagbalak manlaban kay Sultan Makatunao.
• Ilehay at si Ilohay- mga anak ni datu Paiborong at Pabulanan.
• Datu Sumakwel- isang datu na mabait, magalang at matalino.
• Datu Bangkaya- nagbalak din na manlaban kay Sultan Makatunao.
• Datu Puti- punong ministro ni Makatunao.
• Pinampangan- asawa ni datu Puti.
• Kapinangan- asawa ni datu Sumakwel.
• Datu Bangkaya- asawa ni Katorong.
• Katorong- kapatid ni Sumakwel.
• Balinganga- anak nina datu Bangkaya at Katorong.
• Datu Domangsol- isang datu na may asawa.
• Kabiling- asawa ni datu Domangsol.
• Datu Padihinog- isang datu na may asawa.
• Ribongsapaw- asawa ni datu Padihinog.
• Datu Domingsel- binatang datu
• Datu Balensuela- binatang datu.
• Datu Dumalogdog- binatang datu
• Datu Lubay- binatang datu.
• Ati- katutubo sa pulo ng Aninipay.
• Marikudo- hari ng Aninipay at isang mabuting pinuno.
• Maniwantiwan- asawa ni haring Marikudo.

B. TRADISYON AT KULTURA (pagpapakasal panganganak at paglilibing)

HINILAWOD
- Malaki ang papel na ginagampanan ng mga binukot sa kultura ng tribong Bukidnon. Tinuturuan
silá ng mga oral tradisyon at pagkanta ng Hinilawod, na epikong-bayan ng Panay. Ang pagkanta
ng mga sugilanon o kuwentong ito ay tumatagal nang lagpas sa tatlumpong oras para sa isang
kanta lamang. Tinatayang may sampu hanggang labindalawang sugilanon at tumatagal ang
pagkanta ng mga ito nang mahigit sa sandaan at dalawampung oras. Bilang tagapag-alaga at
tagapagpatuloy ng kultura at tradisyon, ang mga binukot ay sinasabing may kapangyarihan din
sapagkat pinapalabas silá para kumanta, tumugtog ng mga katutubong instrumento at sumayaw
lalong-lalo na sa panahon ng tag-ani at sa panahon ng pagtanim at pinaniniwalaang ang pagkanta
nilá ay nagbibigay ng sigla sa lupa upang maging mabunga ang mga pananim. Karaniwan din na
ang mga binukot ay inaalayan ng mas mataas na dote para mapangasawa at ang pag-aasawa ng
isang binukot ay para lámang sa mga may mataas na katayuan sa komunidad.

MARAGTAS
- Nakapaloob sa “Maragtas” ang etnograpikong deskripsiyon ng pamumuhay at kultura ng mga
Ati, ang naunang nanirahan sa isla ng Panay, at gayundin ng mga dumating sa isla na taga-Borneo
sa pamumuno ni Datu Puti. Bahagi din ng “Maragtas” ang naratibo ng pangyayari sa buhay ng
pangunahing datu at kanilang mga asawa partikular na ang kina Sumakwel at Kapinangan/Aloyon
at Datu Bangkaya at Katurong. Sa huling bahagi rin ay ang lista ng mga naging pinuno ng mga
banwa at ang mga naunang dumating na mga Kastila sa Isla.

C. RITWAL (saan, paano, bakit)

HINILAWOD
- Bahagi lamang ito sa naitalang epiko na tinatayang isa sa pinakamahabang epiko sa Sulod, "mga
grupo ng tao sa kabundukan ng Gitnang Panay" isa itong bahagi ng ritwal pangrelihiyon ng mga
Sulod at hindi isang piyesang lamang. Mapapansin sa teksto na nagtataglay ito ng mga sargadong
bahagi ng kanilang ritwal sa pagngangamot. Ang pagiging banal ng epiko ay dahilan kung bakit
pinakikinggan ang epiko kahit mahaba ito. Ngunit maaaring naaakit din ang mga tagapakinig sa
paghalo ng banal at secular. Inaawit ang epiko sa iba’t ibang okasyon: sa lamayan, sa kasalan, sa
pagganap ng iba’t ibang ritwal.

MARAGTAS
- Sila ay naniniwala na ang sinumang magkasakit sa kanila ay gawa ng masamang
espiritu, kaya't upang ang may karamdaman ay gumaling agad, naghahandog sila ng pagkain
 sa masasamang espiritu. Kasamang ibinabaon sa Itang namatay ang isang bagay na
mahalaga sa kanila sapagka't lubha daw nag-aalala ang namatay kung ito ay maiiwan. May
ibang paraan sila ng paglilibing, sa loob ng ilang araw, ito'y patayong nakabaon sa lupa nang
may salakot bago ito tabunan ng lupa. Sinasabi rin na ang lupang pinagbaunan ng isang patay
ay isang mabisang lupang dapat pagtaniman.

D. Kabayanihan at pakikipagsapalaran
HINILAWOD
- Maituturing na epiko ang akdang Hinilawod sapagkat pumapaksa ito sapakikipagsapalaran at
kabayanihanng pangunahing tauhan. Nag-iiwan din ito ng aral na maaaring magamit sa pang-
araw-araw na buhay.

MARAGTAS
- Ang Borneo noon ay nasa pamumuno ng isang malupit at masamang sultan na si Sultan
Makatunao. Kinamkam niya ang lahat ng yaman ng nasasakupan. Kanya ring pinupugayan ng
dangal ang mga babae, pati ang mga asawa at anak na dalaga ng mga datu na nasa ilalim niya.
Palihim na nagpulong ang sampung datu at napagusapan nilang kalabanin ang sultan
e. Katapangan at kahinaan
Nakasaad sa dalawang epiko na lubhang matatapang ang mga kalalakihan at walang inuurungang
labanan, ngunit ang kanilang kahinaan ay ang kanilang mga kasintahan. Ipinamalas ng mga
tauhan ang kanilang kabayanihan para sa kanilang nasasakupan at maging minamahal na nagiging
sanhi din ng minsan nilang pagbagsak.

2. ALAMAT NG HUNDRED ISLANDS MGA TANONG:

A. Naniniwala ka ba sa alamat ng "Hundred Islands"? (Palawakin ang iyong sagot)
- Hindi, dahil ang alamat ng hundred island ay isang uri ng panitikan na nagkukuwento tungkol sa
mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa daigdig ibig sabihin dahil Isa lamang siyang kuwento
kuwento Kung saan nagmula ang mga bagay.

B. Ayon sa alamat ano ang mga dahilan at naging mga maliliit na isla ang mga sundalo?
(ipaliwanag)
- Ang mga patay na mandirigma na palutang-lutang sa karagatan ay unti-unting naging mga pulo.
Halos isandaan ang mga nasawi sa nasabing digmaan para sa perlas na nagdudulot ng
masaganang huli. Ito ngayon ang naging tanyag na isandaang mga pulo ng Alaminos.

C. Kung tunay ang pakikipaglaban ng ating mga sundalo sa kasalukuyan nating panahon,
ano ang mga aral na ibinabahagi at natutuhan sa alamat na ito?
- Bagamat ang mga sundalo ay kilkala ng iba bilang pumapatay sa walang dahilan nginit mali,
sila ang nagpoprotekta sa mga tao, kaya nararapat lamang natin na pahalagahan ang mga
sundalong handang magbuwis ng kanilang buhay para sa ating kaligtasan mula sa mga
pamansamantalang mga tao. Lumalaban sila upang manatiling ligtas tayo kahit kapalit nito ay
kanilang buhay.

D. Sa iyong palagay, tama ba ang naging pasya ng mga namuno na salubungin ang mga
kaaway sa gitna ng dagat? (Pangatwiranan)
- Oo, dahil nais lamang nilang protektahan ang anak ng diwata. Tungkulin nilang protektahan
ang mga diwata mula sa mga kaaway bago makarating sa pangpang.

E. Katapangan ba o kahinaanang ipinamalas ng mga sundalo. Ibigay ang sarili mong

opinyon.
 - Marami sa atin na ang katapangan ay siya ring kahinaan. Ang mamatayan ay kahinaan ng lahat,
ngunit ipinapakita lamang nila ang kanilang katapangan at dedikasyon sa bawat mga digmaan.
3. BIAG NI LAM-ANG MGA TANONG:
A. sa epikong ito, paano ipinamalas ni Lam-ang ang kanyang katapangan at kagitingan?
(Magbigay ng mga halimbawa ng kanyang mga ginawang kagitingan)
- Ipinakita ni Lam-ang ang kanyang katapangan noong kinalaban at pinatay niya ang lahat ng
Igorot, kasama ang kanilang pinuno na pinahirapan muna bago pinatay sapagkat nakita niyang
nagkakasiyahan ang mga ito habang nakapalibot sa ulo ng ama.

B. Ihambing ang katangian ng epikong Lam-Ang sa epikong Hinilawod (estilo, aral at

kabayanihan)
- Pakikibaka at pakikipaglaban ng mga pangunahing tauhan sa kanilang mga kalaban ang
ipinamalas ng dalawang epiko.

C. Ano ang naging kahalagahan o gamit ng mga epiko sa ating mga ninuno? (Ibigay ang
sariling opinyon)
- Ang mga epikong ay nagpapakita ng katangian ng ating mga ninuno noong unang panahon,
makikita dito ang kanilang kagitingan at katapangan sa pakikipaglaban para sa nasasakupan. Ang
mga epikong ito ang nagiging basihan ng kanilang kultura at pamumuhay.

D. Bilang mag-aaral, magbigay ng sitwasyon na nakapagpamalas ka ng katapangan o tibay

ng loob (pangyayari)
- Bilang isang mag-aaral, ang isang sitwasyon na nagpatibay sa akin ay ang paglaban na paglaban
sa kabila ng nararanasan natin ngayong panahon ng pandemya.

E. Isa-isahin ang ipinamalas na kagitingan ni Lam-ang sa epikong ito.

• Inalayan niya ng ginto at kayamanan si Ines na siya niyang nililigawan
• Hinuli niya ang isda na obligasyon ng mag lalaki na gawin.
• Paglalakbay niya sa kagubatan sa loob ng siyam na buwan
• Pagpatay niya sa grupo ng mga Igorot na pumatay sa kanyang ama

4. KAHIT MINSAN LAMANG (TULA) Sagutan ang mga sumusunod na katanungan ng

tulang binasa:

A. Paano mo mailalarawan ang imahe at anyong kaisipan ng manunulat sa tulang ito?

(Ipaliwanag)
- Kapag ito ay naglalayong maipahayag ang damdamin ng makata o manunulat nito. Kilala ito sa
malayang paggamit ng wika sa iba’t ibang anyo at estilo. Nagpapahayag ito ng damdamin at
magagandang kaisipan gamit ang maririkit na salita. Ito ay matalinghaga at kadalasang
ginagamitan ng tayutay.
B. Sa iyong palagay, tama ba ang inilapat na pamagat ng tula? (kung tama, ipaliwanag,
kung hindi, pangatwiranan)
- Opo, sa palagay ko ay tama ang inilapat na pamagat sa tula dahil ito ay tugma sa nilalaman ng
tula at nais na iparating ng manunulat.

C. Naranasan mo na bang mabigo at masaktan? (ibahagi sa pamamagitan ng maikling

pagkukuwentong -pasulat)
- Lahat tayo dito sa mundo at nakaranas ng mga kabiguan sa buhay, ibat ibang kabiguan sa buhay
ang ating naranasan. Minsan sa ating mga kabiguan sa buhay at mawalan na tayo ng pag asa dito
sa mundo. Minsan sasabihin nalang natin na wakasan ang ating buhay dahil ang naiisip natin ay
kung wala na tayo dito sa mundo ng ating ginagalawan ay lahat ng ating suliranin ay nalulutas na.
Kaya nga hindi lingid sa ating kaalaman na may mga taong nagkitil ng sariling buhay dahil sa
mga kabiguan sa buhay na. Hindi nila kayang tanggapin kung hahantong man tayo sa matinding
kabiguan sa ating buhay,kaingang tibayan natin ang ating loob,huwag tayong mawalan ng pag
asa. Maraming beses na akong nabigo at nasaktan dahil sa labis na pagmamahal sa taong hindi
ako kayang mahalin ng tunay. Kahit ang sariling kong magulang ay hindi ito naibigay sa akin.
Napapaisip na lang ako kung hindi ba ako karapatdapat na mahalin. Pero nauunawaan ko na hindi
na sila magkakasundo at magkakabalikan pa kaya tinanggap koi to at naging masaya na lang sa
desisyon nila.

D. Ipaliwanag sa sariling pananaw ang tatlong (3) huling hanay ng tula.

- Ang bawat nilalang na may buhay ay minsan lang dadaan dito sa mundong ibabaw. Ang
pinakamahalagang biyaya na natanggap natin mula sa ating dakilang lumikha ay ang ating buhay.
Tayo ay ginawa ng Diyos na pantay-pantay sa kanyang paningin. Magkaiba man ang ating kulay,
anyo, at hubog ng pangangatawan, lahat tayo ay pare-pareho lamang. Sa lahat ng nilalang na may
buhay sa mundo tao ang bukod tangi na may pinakamataas na antas ng kaisipan at damdamin.
Makulay, mahirap at puno ng pagsubok ang buhay. Ang bawat isa sa atin ay may kanya-kanyang
uri ng buhay na tinatahak.