Χαρτογραφία

ΓΕΩ234 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ Ι
(ΓΕΝΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ)
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 5Ο
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΡΟΒΟΛΩΝ
ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΕΩΝ
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ
Διδάσκων: Δρ. Παπακωνσταντίνου Απόστολος
ΤΕΠΑΚ
Δυνατότητες & όρια
2
προβολών
¨ Οι προβολές χαρτών αφορούν κυρίως την επιφάνεια της Γης.
¨ Για χάρτες μεγάλης και μεσαίας κλίμακας, η Γη θεωρείται ως
ελλειψοειδές από περιστροφή, και χρησιμοποιούνται γεωδαιτικές
προβολές.
¨ Οι καθ' αυτό χαρτογραφικές προβολές χρησιμοποιούνται για χάρτες
μεγάλης κλίμακας (1/100,000).
¨ Σε χάρτες με κλίμακα μικρότερη από 1/2,000,000 μπορεί να
αντικατασταθεί το ελλειψοειδές με σφαίρα χωρίς να προκύψουν
σημαντικά σφάλματα.
¨ Η αποδοχή ότι η Γη έχει σφαιρικό σχήμα αποτελεί τη βάση για την
περιγραφή, στη συνέχεια, των επιμέρους προβολών. Η ακτίνα της Γης
ίση με 6.371 Km.
¨ Το δίκτυο των χαρτών μικρής κλίμακας δεν είναι τίποτε άλλο, από το
δίκτυο των γραμμών που δίνουν οι παράλληλοι και οι μεσημβρινοί.
Μελέτη Γεωμετρικής
5
κατασκευής προβολής
Γεωμετρική κατασκευή Κεντρικής – Γνωμονικής προβολής
Η ΠΡ' είναι ίση με την ακτίνα Μ

του παράλληλου κύκλου στην
επιφάνεια προβολής.
ΠΡ’ =εφδ.
Η γωνία δ, χαρακτηρίζεται ως
πολική απόσταση του σημείου
και είναι ίση με την
συμπληρωματική γωνία του
γεωγραφικού πλάτους του
παράλληλου που περνά από το
Ρ.
Με την προβολή αυτή δεν μπορεί να απεικονιστεί ολόκληρο ημισφαίριο,

επειδή, ο ισημερινός τέμνει το επίπεδο του χάρτη στο ∞.
Μελέτη Γεωμετρικής
6
κατασκευής προβολής
¨ Το κέντρο της προβολής βρίσκεται στο κέντρο της γήινης σφαίρας.
¨ Οι αποστάσεις μεταξύ των παράλληλων κύκλων μεγαλώνουν όσο
απομακρυνόμαστε από το σημείο επαφής.
¨ Η μεγάλη αύξηση της κλίμακας, όσο απομακρυνόμαστε από το κέντρο της
προβολής προς τα άκρα (οι προβαλλόμενες επιφάνειες που βρίσκονται σε
γεωγραφικό πλάτος 45°, να είναι τρεις φορές μεγαλύτερες σε έκταση απ' ότι
στην πραγματικότητα).
Η προβολή αυτή δεν είναι ούτε ίσης έκτασης, ούτε ίσης απόστασης, έχει
όμως ιδιαίτερη πρακτική σημασία, επειδή όλοι οι μέγιστοι κύκλοι και η
Ορθόδρομος απεικονίζονται ως ευθείες γραμμές.
Ορθόδρομος = το τόξο του μέγιστου κύκλου, που περνάει από δύο σημεία
της γήινης σφαίρας και αντιστοιχεί στη μικρότερη δυνατή απόσταση
μεταξύ των σημείων αυτών.
Μελέτη Γεωμετρικής κατασκευής
7
πολικής γνωμονικής προβολής 1/5
Παράδειγμα-Άσκηση:
¤ Να κατασκευαστεί πολική Γνωμονική προβολή, στην οποία οι μεσημβρινοί
να απεικονίζονται ανά 30°, οι παράλληλοι ανά 15° και η προβολή αυτή να
περιλαμβάνει το βόρειο πολικό τμήμα της Γης μέχρι γεωγραφικό πλάτος 45°
και σε επιθυμητή κλίμακα 1:100,000,000
Δίδεται ακτίνα της Γης R=6.371 Km
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
Επειδή η γνωμονική προβολή είναι
Αζιμουθιακή, και οι γωνίες μεταξύ των
μεσημβρινών σ' όλες τις Αζιμουθιακές
προβολές είναι ίσες με τις αντίστοιχες γωνίες
των μεσημβρινών στη σφαίρα, με κέντρο ένα
σημείο Ο κατασκευάζουμε με το
μοιρογνωμόνιο διαδοχικές γωνίες των 30°.
πολική
8
γνωμονική προβολή
9
Ο πόλος Π αντιστοιχεί στο σημείο Ο και έχει

γεωγραφικό πλάτος 90°.
Η ακτίνα του 75ου παράλληλου κύκλου
υπολογίζεται από την εφαπτόμενη της πολικής
του απόστασης που είναι συμπληρωματική
γωνία του γεωγραφικού πλάτους δ = 90° - 75°
= 15° ⟹ δ=15°
R75ου = εφ15° = 0,2679.

10
Η ακτίνα του 60ου παράλληλου υπολογίζεται

από την εφαπτομένη της πολικής του
απόστασης που είναι
δ = 90° - 60° ⟹ δ=30°
R60ου = εφ30° = 0,5774.
Η ακτίνα του 45ου παραλλήλου υπολογίζεται

δ = 90° - 45° ⟹ δ=45°
R45ου = εφ45° = 1
11
¨ Προκειμένου να κατασκευάσουμε την προβολή αυτή σε μία επιθυμητή
κλίμακα, πολλαπλασιάζουμε τις τιμές των ακτινών των παράλληλων κύκλων
που υπολογίσαμε παραπάνω (ισχύουν για τον τριγωνομετρικό κύκλο), με τη
!
σχέση . Όπου R = ακτίνα της Γης και Κ = κλίμακα της προβολής.
"
¨ Η ακτίνα της Γης R=6,370 Km = 6,370,000 m = 637,000,000 cm.
¨ H επιθυμητή κλίμακα είναι 1:100,000,000 άρα
𝑹 𝟔𝟑𝟕, 𝟎𝟎𝟎, 𝟎𝟎𝟎 𝒄𝒎
𝚺𝚱 = = = 𝟔, 𝟑𝟕
𝑲 𝟏𝟎𝟎, 𝟎𝟎𝟎, 𝟎𝟎𝟎
¨ Οι ακτίνες των παράλληλων κύκλων, σε κλίμακα 1:100,000,000, έχουν τις
παρακάτω τιμές:
¤ R75ου = 6,37 cm . 0,2679 = 1,7 cm
¤ R60ου = 6,37 cm . 0,5774 = 3,68 cm
¤ R45ου = 6,37 cm · 1 = 6,37 cm
12
¨ Με κέντρο το σημείο Ο και ακτίνες 1,67 cm, 3,68 cm και 6,37 cm
γράφουμε ομόκεντρους κύκλους που αντιστοιχούν στους
παράλληλους 75°, 60° και 45°. Έτσι παίρνουμε την προβολή του
Σχήματος
6,37 cm
3,68 cm
1,67 cm
13
πολικής ορθογραφικής προβολής
¨ Παράδειγμα-Άσκηση:
¤ Κατασκευή πολικής ορθογραφικής προβολής
Το κέντρο της προβολής βρίσκεται στο άπειρο
και οι ακτίνες προβολής είναι παράλληλες
προς τον άξονα της Γης
Η γεωμετρική κατασκευή γίνεται με τη
βοήθεια των παρακάτω εξισώσεων της
προβολής :
• Γωνίες μεσημβρινών α = λ (γεωγρ πλάτος)
• Ακτινες παράλληλων κύκλων R = ημδ.
πολική ορθογραφική
14
προβολής
15
πολικής στερεογραφική προβολής
¨ Παράδειγμα-Άσκηση:
¤ Κατασκευή πολικής στερεογραφικής προβολής
Το κέντρο της προβολής βρίσκεται στο
αντιδιαμετρικό σημείο του πόλου, και για το λόγο
αυτό μπορεί να προβληθεί ολόκληρο ημισφαίριο
χωρίς σημαντικές παραμορφώσεις Η γεωμετρική
κατασκευή γίνεται με τη βοήθεια των παρακάτω
εξισώσεων της προβολής :
• Γωνίες μεσημβρινών α = λ (γεωγρ πλάτος)
• Ακτίνες παράλληλων κύκλων R = 2εφδ/2
πολική στερεογραφική
16
προβολή
ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΕΣ
17
ΠΡΟΒΟΛΕΣ
Γνωμονική κυλινδρική προβολή. Το κέντρο της

προβολής βρίσκεται στο κέντρο της γήινης
σφαίρας.
Ορθογραφική Κυλινδρική ίσης έκτασης

προβολή του Lambert.
18 Βιβλιογραφία
ΣΧ-Κεφ.5: 74-108,
e-book ΕΓΠ-Κεφ.5: 79-82
ΓΕΩ 234 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ Ι
Διάλεξη 5Η
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ
A
ΤΕΠΑΚ
Περίγραμμα
2
Διάλεξης
Χαρτογραφικές
Προβολές
Ορισμός
Συναρτήσεις
Χαρτογραφικού Μετασχηματισμού
Αρχές Απεικονίσεων
– Προβολών
Ορισμός Τύπος
αναπτυκτής επιφάνειας
Μέθοδοι δημιουργίας
προβολών & Ταξινόμηση
Προβολών.
Στρεβλώσεις
Επιλογή Προβολής
Χαρτογραφικές Προβολές
Ορισμός
3
¨ χαρτογραφική προβολή ονομάζουμε οποιοδήποτε

μετασχηματισμό μεταξύ της καμπύλης επιφάνειας
αναφοράς της γης και την επίπεδη επιφάνεια του χάρτη.
Η’
¨ χαρτογραφική προβολή σαν ένα σετ εξισώσεων που μας
επιτρέπει να μετατρέψουμε τις γεωγραφικές
συντεταγμένες (φ,λ) που αναπαριστούν τη θέση μας
πάνω στην καμπύλη επιφάνεια της Γης σε Καρτεσιανές
ή Γεωδαιτικές Συντεταγμένες (x,y.z).
4
Για κάθε χαρτογραφική προβολή οι

ακόλουθες εξισώσεις επιτρέπουν
το μετασχηματισμό:
x = f(φ, λ)
y = g(φ,λ)
x, y : Καρτεσιανές συντεταγμένες
ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ: αμφιμονοσήμαντη σχέση
λ, φ: Γεωγραφικές συντεταγμένες
Η απεικόνιση αυτή πάντα συνοδεύεται από

παραμορφώσεις. Σε κάθε απεικόνιση είναι αδύνατον να
Για τον λόγο αυτό έχουν επινοηθεί τρόποι διατηρούνται τα μήκη, τα εμβαδά και οι
απεικόνισης που να διατηρούν ορισμένες αποστάσεις ταυτόχρονα.
γεωμετρικές ιδιότητες των χωρικών
οντοτήτων αναλλοίωτες (εμβαδά γωνίες τα
μήκη σε ορισμένες διευθύνσεις).
προβολών
5
¨ Περιγράφει πώς υλοποιείται η χαρτογραφική προβολή. Η μέθοδος αυτή μπορεί να

είναι:
¨ γεωμετρική,
¤ προσομοιώνει την προβολή με ακτίνες. Η προβολή των σημείων της γης στην επιφάνεια προβολής
γίνεται με χρήση μαθηματικών και γεωμετρίας.
¨ ημι-γεωμετρική,
¤ μόνο μια οικογένεια γραμμών προβάλλονται, ενώ οι υπόλοιπες επάγονται αναλυτικά.
Παραδείγματα τέτοιων προβολών είναι οι ψευδοκυλινδρικές και οι ψευδοκωνικές προβολές. Στις
πρώτες από αυτές ο γεωγραφικός κάναβος αποτελείται από παράλληλους που είναι οριζόντιες
ευθείες γραμμές και από μεσημβρινούς που είναι καμπύλες γραμμές.
¨ συμβατική.
¤ δεν ακολουθεί τη διαδικασία της προβολής φωτός. Στη μέθοδο αυτή πρώτα ορίζεται ο γεωγραφικός
κάναβος ( π. χ., δίκτυο τετραγώνων, κύκλων, ή ελλείψεων) και στη συνέχεια προσδιορίζονται οι
συναρτήσεις προβολής. Στην περίπτωση αυτή δεν μπορεί να περιγραφεί η επιφάνεια προβολής
ούτε η θέση της.
προβολών
6
Ιστορικά
Προβολές
7
Ιστορικά
8
Προβολές
9
Στάδια δημιουργίας
10
ενός χάρτη
1. αρχικά η γη απεικονίζεται πάνω σε
μια σφαίρα που έχει σμικρυνθεί
στο επιθυμητό μέγεθος ανάλογα με
τη χρήση.
2. Στη συνέχεια η υποθετική αυτή
σφαίρα, που ονομάζεται υδρόγειος
σφαίρα, προβάλλεται, σημείο προς
σημείο, στην επιφάνεια ενός εκ των
τριών αναπτυκτών γεωμετρικών
σχημάτων.
3. Το ξετύλιγμα της επιφάνειας πάνω
στην οποία έχει προβληθεί η
υδρόγειος σφαίρα οδηγεί στο
τελικό στάδιο μιας χαρτογραφικής
προβολής, δηλαδή έναν χάρτη που
έχει τη μορφή του αναπτύγματος
του εκάστοτε γεωμετρικού
σχήματος
11
Ενδιάμεσο στάδιο
απεικόνιση
σε βοηθητική σφαίρα
Εξισώσεις Χαρτογραφικής Προβολής απλούστερες στην περίπτωση απεικόνισης

σφαίρας σε σχέση με το ελλειψοειδές.
Αναπτυκτή επιφάνεια
12
ορισμός
Τύπος
13
Τύπος
14
• Ταξινόμηση Χαρτογραφικών
Προβολών σύμφωνα με την
αναπτυκτή γεωμετρική επιφάνεια
στην οποία απεικονίζεται
(προβάλλεται) η επιφάνεια
αναφοράς (επιφάνεια της Γης), οι
οποίες και είναι οι:
• Κυλινδρική προβολή
• Κωνική προβολή
• Αζιμουθιακή προβολή,
(γνωστή και ως επίπεδη)
15
Προσανατολισμός
16
• Ταξινόμηση Χαρτογραφικών Προβολών σύμφωνα με
τη σχετική θέση σφαίρας και αναπτυκτής
επιφάνειας σε:
• Ορθή όταν ο άξονας συμμετρίας της αναπτυκτής

επιφάνειας προβολής ταυτίζεται με τον άξονα
περιστροφής της γης.
• Εγκάρσια όταν ο άξονας συμμετρίας της

αναπτυκτής επιφάνειας προβολής είναι κάθετος
με τον άξονα περιστροφής της γης.
• Πλάγια όταν ο άξονας συμμετρίας της

αναπτυκτής επιφάνειας προβολή σχηματίζει μια
τυχαία γωνία με τον άξονα περιστροφής της γης.
17
Αναπτυκτή επιφάνεια &
18
θέση φωτεινής πηγής
19
20
Προβολών σύμφωνα με τη θέση
της φωτεινής πηγής (επιφάνεια της
Γης), οι οποίες και είναι οι:
Γνωµονική
• Γνωμονική (πηγή στο κέντρο της
σφαίρας)
• Στερεογραφική (πηγή στον

αντίποδα του σημείου επαφής Στερεογραφική
επιπέδου και σφαίρας)
• Ορθογραφική (πηγή στο άπειρο)

Ορθογραφική
21
23
¨ Ο μετασχηματισμός μεταξύ της καμπύλης

επιφάνειας αναφοράς της γης και την επίπεδη
επιφάνεια του χάρτη δεν είναι ποτέ απολύτως
επιτυχής.
Δημιουργούνται στρεβλώσεις
• στο σχήμα,
• στην έκταση,
• στην απόσταση
• και στον προσανατολισμό
των δεδομένων.
24
illustration from the book “Elements of map projection with

applications to map and chart construction” written in 1921 by Charles
H. Deetz (born in 1864) and Oscar S. Adams, (born in 1874) is one of
the best illustrations of the concept of map projections ever.
25
Αναλλοίωτες γωνίες
Αναλλοίωτα εµβαδά
26
Κάθε προβολή είναι δυνατόν να

προκαλέσει χωρική παραμόρφωση
εμβαδόν
σχήμα
απόσταση και διεύθυνση

27
¨ Το πρώτο βήμα κατά τη διαδικασία της προβολής από τη

γήινη επιφάνεια στο επίπεδο, είναι ο ορισμός ενός ή
περισσότερων σημείων επαφής που καλούνται επίσης
σημεία (ή γραμμές) αφής.
¨ Μία επίπεδη επιφάνεια προβολής εφάπτεται στην
επιφάνεια της γης σε ένα σημείο.
¤ προβολή που προκύπτει είναι εφαπτόμενη
¤ σημεία επαφής ορίζουν σημεία με μηδενική αλλοίωση
28
¨ Αν η επιφάνεια της προβολής τέμνει την γήινη επιφάνεια η

προβολή που προκύπτει είναι τέμνουσα.
¤ Τα σημεία επαφής είναι πολύ σημαντικά ορίζουν σημεία με
μηδενική αλλοίωση.
¨ Η στρέβλωση αυξάνεται ανάλογα με την απόσταση από το
σημείο επαφής.
29 http://sandbox.azavea.com/projection-overlays/
30
http://thetruesize.com
Χαρτογραφικές Προβολές &
31
Γεωμετρικά Μεγέθη
Προβολών σύμφωνα με το είδος
του γεωμετρικού μεγέθους που
διατηρεί αναλλοίωτο από την
επιφάνεια αναφοράς στην
επιφάνεια αναπαράστασης.
• Ισαπέχουσα, Αναπαράσταση
αποστάσεων (μήκων) αναλλοίωτη
• Σύμμορφη: Αναπαράσταση γωνιών
αναλλοίωτη
• Ισοδύναμη: Αναπαράσταση
εμβαδών (επιφανειών) αναλλοίωτη
• Αζιμουθιακή: Αναπαράσταση
διευθύνσεων αναλλοίωτη
32
33
• Κάθε Χαρτογραφική προβολή έχει

και συνέπειες στην απεικόνιση.
• Οδηγεί σε παραμορφώσεις
• Στο σχήμα
• Στις γωνίες
• Στην επιφάνεια (έκταση)
• Στις αποστάσεις των
γεωγραφικών χαρακτηριστικών
34
Η Μερκατορική προβολή (Gerardus Mercator

1569) : Κυλινδρική προβολή χάρτη:
Σύμμορφη
-Ναυτικούς σκοπούς: Διατηρεί τις σωστές
γωνίες των γραμμών γεωγραφικού
πλάτους και μήκους εις βάρος της
επιφάνειας .
-Στρεβλώνει το μέγεθος και το σχήμα των
μεγάλων αντικειμένων, καθώς η προβολή
απομακρύνεται από τον ισημερινό προς
τους πόλους.
• Μερκατορική προβολή αλλάζει το
εμβαδόν των επιφανειών
• Γροιλανδία έχει πραγματική έκταση
περίπου 3.000.000 τετρ. χλμ .
• Αυστραλία έχει πραγματική έκταση
35
• ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ
• stereographic image
• to Mercator map
Ιδιότητες των χαρτογραφικών
36
προβολών
¨ Οι ακόλουθες ιδιότητες θα πρέπει να γίνονται σεβαστές ώστε
μία χαρτογραφική προβολή να θεωρηθεί επιτυχής:
1. όλες οι περιοχές σε οποιοδήποτε σημείο του χάρτη κι αν
βρίσκονται θα πρέπει να αναπαριστώνται σωστά.
2. όλες οι αποστάσεις θα πρέπει να είναι ίσες με τις
αρχικές στην επιφάνεια της Γης
3. όλες οι διευθύνσεις θα πρέπει να είναι ίδιες με τις
αρχικές στην επιφάνεια της Γης
4. όλες οι γωνίες θα πρέπει να είναι ίδιες με τις αρχικές
στην επιφάνεια της Γης
5. όλα τα σχήματα θα πρέπει να αναπαριστώνται σωστά
ως πιστά (υπό κλίμακα) αντίγραφα των αρχικών
Ορθές κυλινδρικές
37
απεικονίσεις
¨ Ένας απλός τρόπος δημιουργίας μιας οικογένειας συστημάτων απεικόνισης
(προβολών) είναι να οριστεί αρχικά μια απλή ισαπέχουσα (αποστάσεις)
απεικόνιση στην παράπλευρη επιφάνεια ενός κυλίνδρου ή κώνου ή στο επίπεδο,
και στη συνέχεια, να μετατραπεί σε σύμμορφη (γωνίες) ή ισοδύναμη (εμβαδά)
¨ Είναι ακόμα δυνατό να εφαρμοστεί στροφή 90° στην αναπτυκτή επιφάνεια μιας
ορθής απεικόνισης για να παραχθεί μια εγκάρσια ή μια τυχαία στροφή με σκοπό
να δημιουργηθεί μια πλάγια απεικόνιση.
Οι κυλινδρικές απεικονίσεις προκύπτουν από

την απεικόνιση της επιφάνειας του
σφαιροειδούς (ΕΕΠ, ΣΦ) στην παράπλευρη
επιφάνεια ενός κυλίνδρου, η οποία εφάπτεται
σε αυτήν
38
προβολές
• Στις Ορθές κυλινδρικές προβολές ο άξονας της γης ταυτίζεται με τον άξονα
συμμετρίας του κυλίνδρου.
• Οι χάρτες ορθών κυλινδρικών προβολών έχουν τα χαρακτηριστικά

• Οι παράλληλοι πλάτους απεικονίζονται σαν ευθείες παράλληλες προς τον
ισημερινό
• Οι μεσημβρινοί απεικονίζονται σαν ευθείες κάθετες προς τους παραλλήλους
πλάτους και τον ισημερινό
• Οι αποστάσεις διαδοχικών μεσημβρινών είναι ίσες
• Οι αποστάσεις διαδοχικών παραλλήλων συνήθως δεν είναι ίσες,
καθορίζονται από τις εξισώσεις απεικόνισης της προβολής για να
εξασφαλίσουν τις επιθυμητές ιδιότητες: ισαπέχουσες, σύμμορφες,
ισοεμβαδικές
Ορθές κωνικές
39
¨ Η πιο απλή κωνική προβολή είναι αυτή που δημιουργείται όταν ο κώνος
εφάπτεται στη σφαίρα της γης (υδρόγειος αναφοράς) κατά μήκος ενός κύκλου
παραλλήλου.
¨ Ο παράλληλος ονομάζεται βασικός παράλληλος (Standard parallel).
¨ Οι παράλληλοι προβάλλονται στον κώνο σαν δακτύλιοι.
¨ Ο κώνος «κόβεται» κατά μήκος οποιουδήποτε παράλληλου έτσι ώστε να παράγει
την κωνική προβολή, η οποία έχει για μεσημβρινούς, ευθείες συγκλίνουσες
γραμμές και για παράλληλους ομόκεντρα κυκλικά τόξα.
¨ Όσο πιο πολύ απομακρυνόμαστε από το βασικό παράλληλο, τόσο αυξάνεται η
παραμόρφωση.
40
Στις ορθές κωνικές προβολές η κωνική επιφάνεια μπορεί να

1. εφάπτεται στη σφαίρα σε ένα παράλληλο πλάτους που λέγεται βασικός
παράλληλος, εφάπτεται στην σφαίρα σε ένα μικρό κύκλο ή
2. να τέμνει τη σφαίρα σε δύο παράλληλους πλάτους που λέγονται επίσης βασικοί
παράλληλοι
τέμνει τη σφαίρα σε δύο μικρούς κύκλους που λέγονται βασικές γραμμές.
Αζιμουθιακές
41
¨ Οι αζιμουθιακές (επίπεδες) προβολές είναι χαρτογραφικές προβολές οι οποίες
χρησιμοποιούν ως ενδιάμεση αναπτυκτή επιφάνεια το επίπεδο
Οι επίπεδες προβολές προκύπτουν από ένα επίπεδο που εφάπτεται στο

ελλειψοειδές ή στη σφαίρα σε κάποιο σημείο.
Στις επίπεδες προβολές τα σημεία της επιφάνειας του σφαιροειδούς απεικονίζονται

σε ένα επίπεδο που εφάπτεται στην επιφάνεια της σφαίρας, χωρίς την ενδιάμεση
απεικόνιση σε κάποια άλλη αναπτυκτή σε επίπεδο επιφάνεια.
Ορθή επίπεδη ισαπέχουσα
42
προβολή
Σύγκριση ορθών
43
αζιμουθιακών προβολών
• Στη σύμμορφη προβολή (στερεογραφική)
οι εικόνες των παραλλήλων
απομακρύνονται μεταξύ τους όσο
πλησιάζουν προς τον Ισημερινό σε σχέση
με την ισαπέχουσα.
• Στην ισοδύναμη προβολή οι εικόνες των
παραλλήλων συμπιέζονται μεταξύ τους
όσο πλησιάζουν προς τον Ισημερινό σε
σχέση με την ισαπέχουσα.
• Στη γνωμονική προβολή οι εικόνες των
παραλλήλων απομακρύνονται μεταξύ
τους όσο πλησιάζουν προς τον Ισημερινό,
χωρίς όμως να είναι σύμμορφη.
• Στην ορθογραφική προβολή οι εικόνες
των παραλλήλων συμπιέζονται μεταξύ
τους όσο πλησιάζουν προς τον Ισημερινό,
χωρίς όμως να είναι ισοδύναμη.
Ειδικές προβολές
44
Πολυεδρικές προβολές
Jarke J. van Wijk. Unfolding the Earth: Myriahedral Projections.

The Cartographic Journal, Vol. 45, No. 1, pp.32-42, February 2008.
Ειδικές προβολές
45
Πολυεδρικές προβολές
Προβολικά
46
Συστήματα
¨ Οι κύριες παράμετροι που ορίζουν ένα προβολικό σύστημα είναι:
¤ Ο Κεντρικός μεσημβρινός (central meridian, λο): καθορίζει την αρχή των x
συντεταγμένων
¤ Ο Κεντρικός παράλληλος (central parallel, φο): καθορίζει την αρχή των y
συντεταγμένων.
¤ False Easting (Eο): για την αποφυγή αρνητικών τιμών στις τετμημένες (σημεία
δυτικά του κεντρικού μεσημβρινού) συνηθίζεται να προστίθεται μια
ποσότητα η οποία υπερβαίνει τη μέγιστη αρνητική τετμημένη (500.000 m για
ζώνες εύρους 6ο - 200.000 m για ζώνες εύρους 3ο )
¤ False Northing (No): για την αποφυγή αρνητικών τιμών στις τεταγμένες
(10.000.000 m για το νότιο ημισφαίριο – 0 m για το βόρειο ημισφαίριο)
¤ Συντελεστής κλίμακας σημείου (Point scale factor) ή μέτρο γραμμικής
παραμόρφωσης (m) του στοιχειώδους μήκους (s) στο προβολικό σύστημα,
προς το αντίστοιχο στοιχειώδες μήκος (S) στο ελλειψοειδές εκ περιστροφής.
Καθαρός αριθμός με τιμή λίγο μικρότερη της μονάδας. Μειώνει τη συνολική
παραμόρφωση της προβολής στην περιοχή ενδιαφέροντος.
Επιλογή
47
Χαρτογραφικής Προβολής
¨ Η επιλογή της καταλληλότερης χαρτογραφικής προβολής είναι
αρκετά δύσκολη υπόθεση, παρόλα αυτά υπάρχουν τρεις
παραδοσιακοί κανόνες που ακολουθούνται:
¤ Για χαμηλού γεωγραφικού πλάτους περιοχές πιο κατάλληλες
είναι οι κυλινδρικές προβολές.
¤ Για μέσου γεωγραφικού πλάτους περιοχές πιο κατάλληλες
είναι οι κωνικές προβολές.
¤ Για τις πολικές περιοχές πιο κατάλληλες είναι οι επίπεδες
προβολές.
¤ Για την κατασκευή χαρτών Ηπείρων και Ωκεανών, και για την
κατασκευή αστρονομικών, ναυτικών και αεροπορικών χαρτών
πιο κατάλληλες είναι οι επίπεδες προβολές.
Επιλογή
48
¨ Βασικό κριτήριο για την επιλογή μιας απεικόνισης αποτελεί η απλότητα
των σχέσεων που την ορίζουν.
¨ Το είδος του χάρτη που πρόκειται να δημιουργηθεί είναι δυνατό να
καθορίζει το είδος της απεικόνισης που θα χρησιμοποιηθεί.
¨ Τα χαρακτηριστικά μιας προβολής επηρεάζουν την απόφαση
υιοθέτησής της.
¤ Για παράδειγμα, οι ναυτικοί προτιμούν τις σύμμορφες προβολές ( π. χ.,
Μερκατορική προβολή), διότι διατηρούν τις γωνίες και διευθύνσεις.
¤ Ένας χαρτογράφος που επιθυμεί να απεικονίσει τα σχετικά μεγέθη των χωρών
της Ευρώπης επιλέγει μια ισοδύναμη προβολή.
¨ Θεματικοί χάρτες = ισοδύναμες απεικονίσεις,

¨ Τοπογραφικοί χάρτες = σύμμορφες. & πλάγιες απεικονίσεις για να
ελαχιστοποιηθούν οι παραμορφώσεις σε μια περιοχή περιορισμένης
έκτασης.
Επιλογή
49
¨ …επηρεάζεται από: α) τη θέση, β) το σχήμα της περιοχής προς
χαρτογράφηση, και γ) την εφαρμογή για την οποία προορίζεται
ο χάρτης.
¨ Αν η περιοχή είναι επιμήκης και ακολουθεί χοντρικά έναν μεγάλο
κύκλο της γης, τότε η κυλινδρική προβολή αποτελεί μια καλή
επιλογή.
¤ Στην περίπτωση που η επιμήκης περιοχή ακολουθεί έναν
μεσημβρινό, όπως η Χιλή, τότε μια εγκάρσια κυλινδρική προβολή
είναι κατάλληλη.
¤ Αν η περιοχή είναι επιμήκης κατά μήκος ενός παραλλήλου, εκτός του
ισημερινού, όπως ο Καναδάς, τότε μια κωνική προβολή αποτελεί
καλή επιλογή.
¨ Για σχεδόν κυκλικές περιοχές, όπως η Γαλλία, υπάρχουν πολλές
επιλογές, που περιλαμβάνουν τις αζιμουθιακές και τις κωνικές
σαν εφαπτομενικές ή τέμνουσες.
Βιβλιογραφία
ΣΧ-Κεφ.5: 74-108
Διάλεξη 6Η
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ
ΤΕΠΑΚ
2
Διάλεξης
Στοιχειώδεις
Παραμορφώσεις
Κλίμακα γραμμικής
παραμόρφωσης
Παραμορφώσεις
Γωνιών
Κλίμακα επιφανειακής
παραμόρφωσης
Νόμος Παραμορφώσεων –
Θεώρημα Tissot
Παραμορφώσεις πεπερασμένων
μεγεθών (γραμμής, γωνίας,
εμβαδού)
Οπτικοποίηση
παραμόρφωσης Δείκτριες
Tissot
Ορισμός
3
¨ χαρτογραφική προβολή ονομάζουμε οποιοδήποτε

μετασχηματισμό μεταξύ της καμπύλης επιφάνειας
αναφοράς της γης και την επίπεδη επιφάνεια του χάρτη.
Η’
¨ χαρτογραφική προβολή σαν ένα σετ εξισώσεων που μας
επιτρέπει να μετατρέψουμε τις γεωγραφικές
συντεταγμένες (φ,λ) που αναπαριστούν τη θέση μας πάνω
στην καμπύλη επιφάνεια της Γης σε Καρτεσιανές ή
Γεωδαιτικές Συντεταγμένες (x,y.z).
5
Ενδιάμεσο στάδιο
απεικόνιση
σε βοηθητική σφαίρα
ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ: αμφιμονοσήμαντη σχέση
Εξισώσεις Χαρτογραφικής Προβολής απλούστερες στην περίπτωση απεικόνισης

σφαίρας σε σχέση με το ελλειψοειδές.
6
7
8
Προβολών σύμφωνα με τη θέση
της φωτεινής πηγής (επιφάνεια της
Γης), οι οποίες και είναι οι:
Γνωµονική
• Γνωμονική (πηγή στο κέντρο της
σφαίρας)
• Στερεογραφική (πηγή στον

αντίποδα του σημείου επαφής Στερεογραφική
επιπέδου και σφαίρας)
• Ορθογραφική (πηγή στο άπειρο)

Ορθογραφική
Επίπεδες απεικονίσεις
9
Ανάλογα με τη θέση του σημείου από το οποίο γίνεται η προβολή των σημείων της
σφαίρας στο επίπεδο οι επίπεδες ή αζιμουθιακές προβολές διακρίνονται στις
επόμενες βασικές κατηγορίες:
Γνωμονική Στερεογραφική Ορθογραφική

10

επιτυχής.
11
• Κάθε Χαρτογραφική προβολή έχει

και συνέπειες στην απεικόνιση.
• Οδηγεί σε παραμορφώσεις
• Στο σχήμα
• Στις γωνίες
• Στην επιφάνεια (έκταση)
• Στις αποστάσεις των
γεωγραφικών χαρακτηριστικών
12
Η Μερκατορική προβολή (Gerardus Mercator

1569) : Κυλινδρική προβολή χάρτη:
Σύμμορφη
-Ναυτικούς σκοπούς: Διατηρεί τις σωστές
γωνίες των γραμμών γεωγραφικού
πλάτους και μήκους εις βάρος της
επιφάνειας .
-Στρεβλώνει το μέγεθος και το σχήμα των
μεγάλων αντικειμένων, καθώς η προβολή
απομακρύνεται από τον ισημερινό προς
τους πόλους.
• Μερκατορική προβολή αλλάζει το
εμβαδόν των επιφανειών
• Γροιλανδία έχει πραγματική έκταση
• Αυστραλία έχει πραγματική έκταση
Μεταβολή κλίμακας
13
σε διαφορετικές διευθύνσεις
Κύριες διευθύνσεις &
14
κύριες κλίμακες
Κύριες διευθύνσεις
Η ορθή γωνία επάνω στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς ή

σφαίρας εάν περιστραφεί γύρω από την κορυφή της
υπάρχει ένας συγκεκριμένος προσανατολισμός των
πλευρών της όπου η εικόνα της είναι ορθή γωνία στο
επίπεδο της απεικόνισης.
Κύριες κλίμακες = κλίμακες γραμμικής παραμόρφωσης στις

κύριες διευθύνσεις
m1 = max m2 = min
Στην περίπτωση ορθών προβολών, οι κύριες διευθύνσεις είναι οι

διευθύνσεις του μεσημβρινού του τόπου και του παράλληλου του
τόπου
m1=mp & m2=mm
Νόμος των παραμορφώσεων -
15
Θεώρημα Tissot 1/3
¨ ΕΡΩΤΗΜΑ: με ποιον τρόπο μεταβάλλεται η κλίμακα γραμμικής
παραμόρφωσης (m) για οποιαδήποτε απεικόνιση της επιφάνειας
του ελλειψοειδούς εκ περιστροφής ή της σφαίρας στο επίπεδο
!" = Ε !% & + 2) !% !* + +!*&
!, = - !% & + ./" & % !*&

H κλίμακα γραμμικής παραμόρφωσης (m) είναι
συνάρτηση
• της θέσης m = f (φ, λ )
• και της διεύθυνσης m = f (A)
H τιμή της κλίμακας γραμμικής παραμόρφωσης σε τυχαία θέση μεταβάλλεται στις

διευθύνσεις γύρω από αυτή τη θέση, θα υπάρχουν πάντα δύο διευθύνσεις που οι
τιμές της θα είναι αντίστοιχα η μέγιστη και η ελάχιστη.
16
¨ Συμπέρασμα ότι οι διευθύνσεις στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς
εκ περιστροφής (ή της σφαίρας) στις οποίες η κλίμακα γραμμικής
παραμόρφωσης έχει τη μέγιστη και ελάχιστη τιμή είναι κάθετες
μεταξύ τους.
¨ Το ζεύγος διευθύνσεων που διατηρούνται κάθετες πάνω στην

προβολή ονομάζονται κύριες διευθύνσεις
¨ στο επίπεδο της απεικόνισης οι κύριες διευθύνσεις απεικονίζονται

σε κάθετες μεταξύ τους διευθύνσεις.
¨ Σε κάθε σημείο της επιφάνειας του ελλειψοειδούς εκ περιστροφής (ή

της σφαίρας) υπάρχει ένα τουλάχιστον ζεύγος καθέτων
διευθύνσεων που η απεικόνιση των εικόνων τους στο επίπεδο
διατηρεί την καθετότητα (Auguste Tissot, 1881).
17
¨ «Όποιο και αν είναι το σύστημα μετασχηματισμού σε κάθε σημείο πάνω στη
σφαιρική επιφάνεια, υπάρχει τουλάχιστον ένα ζεύγος κάθετων διευθύνσεων
που θα παραμείνουν κάθετες και στην προβολή»
¨ ΕΡΩΤΗΜΑ: τι γίνεται με την τιμή του ΣΚ στις κύριες διευθύνσεις στο
συγκεκριμένο σημείο?
¨ Ο ΣΚ θα είναι συνήθως μεγαλύτερος ή μικρότερος από 1 στις διάφορες
διευθύνσεις σε κάθε σημείο πάνω στην προβολή
¨ Ο Tissot απέδειξε ότι οι μέγιστες αποκλίσεις του ΣΚ θα συμβαίνουν στις δύο
κύριες διευθύνσεις. Η μεγαλύτερη τιμή της απόκλισης του ΣΚ συμβολίζεται με a
και η μικρότερη με b.
¤ Σύμμορφες απεικονίσεις: a = b χωρίς παραμόρφωση στις γωνίες, διατηρούν
στο επίπεδο αναλλοίωτη τη μορφή στοιχειωδών σχημάτων
¤ Ισοδύναμες απεικονίσεις a*b = 1 ΔΕΝ παρουσιάζεται παραμόρφωση στα
εμβαδά
Έλλειψη παραμόρφωσης
19
δείκτρια Tissot
Η Δείκτρια είναι το σχήμα που προκύπτει

όταν ένας μοναδιαίος κύκλος στην επιφάνεια
της Γης απεικονίζεται στην αντίστοιχη θέση
στον χάρτη
20
Γραφικό εργαλείο για την
απεικόνιση των γωνιακών και
επιφανειακών παραμορφώσεων
που συμβαίνουν στα διάφορα
σημεία ως αποτέλεσμα του
προβολικού μετασχηματισμού
Το σχήμα, το μέγεθος και ο

προσανατολισμός της Δείκτριας σε
οποιοδήποτε σημείο εξαρτώνται από το
είδος της απεικόνισης
• Στις Σύμμορφες απεικονίσεις η Δείκτρια
είναι κύκλος
• Στις μη Σύμμορφες απεικονίσεις είναι
έλλειψη
21
Η δείκτρια δείχνει ένα
μετασχηματισμό του κύκλου,
στον οποίο ισχύουν τα
ακόλουθα: ΟΑ=ΟΒ=1,0.
ΘΥΜΑΣΤΕ???
Η Δείκτρια είναι το σχήμα που

προκύπτει όταν ένας μοναδιαίος
κύκλος στην επιφάνεια της Γης
απεικονίζεται στην αντίστοιχη
θέση στον χάρτη
22
Η δείκτρια δείχνει ένα
μετασχηματισμό του κύκλου,
στον οποίο ισχύουν τα
ακόλουθα: ΟΑ=ΟΒ=1,0.
Τα αντίστοιχα σύμβολα για την
έλλειψη είναι: ΟΑ΄=a=1,25, και
ΟΒ΄=b=0,80.
Για το μεγαλύτερο διακεκομμένο
κύκλο ισχύει: ΟΑ΄=a=1,25, και
ΟΒ΄΄=b=1,25.
κάθε στοιχειώδης κύκλος στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς εκ περιστροφής (ή σφαίρας)

απεικονίζεται στο επίπεδο ως έλλειψη ανεξάρτητα του συγκεκριμένου νόμου της
απεικόνισης
23
24
¨ Οι απεικονίσεις με μηδενική κλίμακα επιφανειακής
παραμόρφωσης (δεν έχουν επιφανειακές παραμορφώσεις),
διατηρούν αναλλοίωτα τα εμβαδά των σχημάτων και
ονομάζονται ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΣ (ΙΣΕΜΒΑΔΙΚΕΣ)
25
¨ Όταν μια απεικόνιση δεν έχει γωνιακές παραμορφώσεις στις
γωνίες των σχημάτων (ε=0) τότε η απεικόνιση ονομάζεται
ΣΥΜΜΟΡΦΗ.
26
¨ ΙΣΑΠΕΧΟΥΣΑ = Απεικόνιση που διατηρεί γύρω από ένα
σημείο, σε κάθε διεύθυνση, την γραμμική παραμόρφωση
ίση με την μονάδα (m=1.0).
¨ διατηρεί αναλλοίωτα τα μήκη από το σημείο αυτό προς
κάθε διεύθυνση.
¨ Δεν έχει γραμμικές παραμορφώσεις στο σημείο
Παραμορφώσεις πεπερασμένων μεγεθών
(μήκος γραμμής) 1/3
27
¨ Το πρόβλημα: ο υπολογισμός των παραμορφώσεων

πεπερασμένης γραμμής
¨ Γραμμή (Γ) μήκους S στο ελλειψοειδές ή σφαίρα
¨ η γραμμή (γ) με μήκος s είναι εικόνα της στο
επίπεδο της απεικόνισης
ds στοιχειώδεις γραμμές σχέση της κλίμακας γραμμικής παραμόρφωσης
Συνολικό μήκος της γραμμής προσδιορίζεται από

το επικαμπύλιο ολοκλήρωμα
η κλίμακα γραμμικής παραμόρφωσης (m)

συνάρτηση θέσης και της διεύθυνσης.
Επομένως, η τιμή της μεταβάλλεται κατά
μήκος της γραμμής
μέση κλίμακα γραμμικής
παραμόρφωσης κατά μήκος της
γραμμής
(γωνίας) 2/3
28
¨ Το πρόβλημα: ο υπολογισμός των γωνιακών

παραμορφώσεων
¨ γωνίες σχηματίζονται από τις εφαπτόμενες των
αντίστοιχων γραμμών στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς
και των εικόνων τους στο επίπεδο της απεικόνισης
! = &''&()*&(+&, σφα(01 abc

ABC ! = &5(5&+* 15&(6ό8(9:,
σημεία a, b , c στο επίπεδο απεικόνισης αποτελούν τις εικόνες των
σημείων Α, Β, C της επιφάνειας του ελλειψοειδούς ή της σφαίρας
δ = γωνιακή διαφορά τόξου-χορδής.
Η διόρθωση ε μπορεί να υπολογιστεί από τη διαφορά των

διορθώσεων που αντιστοιχούν στις γωνίες διεύθυνσης (ΩΒ και ΩC) των
δύο πλευρών της γωνίας στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς,
(εμβαδόν) 3/3
29
¨ Το πρόβλημα: ο υπολογισμός των παραμορφώσεων

πεπερασμένου εμβαδού
¨ πεπερασμένο χωρίο εμβαδού dΨ στο ελλειψοειδές ή
σφαίρα
¨ πεπερασμένο χωρίο εμβαδού dψ εικόνα στο επίπεδο της
απεικόνισης
σχέση της κλίμακας επιφανειακής παραμόρφωσης
Συνολικό εμβαδόν προσδιορίζεται από το επιφανειακό

ολοκλήρωμα
η κλίμακα επιφανειακής παραμόρφωσης (Μ)

συνάρτηση θέσης. Επομένως, η τιμή της
μεταβάλλεται στις στοιχειώδεις επιφάνειες που
!
Μ=μέση κλίμακα επιφανειακής απαρτίζουν το πεπερασμένο χωρίο
παραμόρφωσης κατά έκταση
! προσδιορίζεται προσεγγιστικά, χωρίζοντας

Στην πράξη η Μ
το χωρίο σε στοιχειώδεις επιφάνειες και υπολογίζοντας τη μέση τιμή της
κλίμακας επιφανειακής
παραμόρφωσης για κάθε στοιχειώδη επιφάνεια.
30
Προβολές
Δύο ορθογραφικές απόψεις μιας

σφαίρας (συν τον πολικό άξονα)
διαιρούμενες σε οκτώ ίσα
τμήματα
πάνω δεξιά:
• αζιμουθιακή ίσης απόστασης
• Κυλινδρική Lambert ίση
περιοχής,
• Maurer ίσου εμβαδού (με
τέσσερις λοβούς)
• Προβολή Winkel Tripel.
31
Προβολές

τμήματα
περιοχής,
32
Προβολές

τμήματα
• Κυλινδρική Lambert ίσου
εμβαδού,
33
Προβολές

τμήματα
περιοχής,
34
Προβολές

τμήματα
περιοχής,
36
Προβολές & μοτίβο κανάβου
37
38
39
40
ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΓΙΑ
41
ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ
Πολυεδρική προβολή
• Στην πολυεδρική προβολή η σφαιρική επιφάνεια της Γης αντικαθίσταται μ' ένα
πολύεδρο, του οποίου η κάθε έδρα έχει σχήμα τραπεζίου.
• Αν τα μεμονωμένα φύλλα χαρτών τοποθετηθούν σε επίπεδο, τότε θα αφήσουν
μεταξύ τους διάκενα κατά την έννοια του γεωγραφικού μήκους ή πλάτους,
εξαιτίας του σχήματος τους (τραπέζια).
• Η προβολή αυτή χρησιμοποιείται για την κατασκευή τοπογραφικών χαρτών
μεγάλης κλίμακας. Επειδή η επιφάνεια που καλύπτει κάθε φύλλο χάρτη,
συγκριτικά με την συνολική επιφάνεια της Γης, είναι πολύ μικρή, οι
παραμορφώσεις πρακτικά είναι ασήμαντες.
ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΓΙΑ
42
ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ
Πολυκωνική προβολή
• Η προβολή αυτή προκύπτει αν δεχτούμε ότι ζώνες της γήινης σφαίρας, με

διαφορετικό γεωγραφικό πλάτος, προβάλλονται σε κώνους με διαφορετική
γωνία κορυφής, οι οποίοι εφάπτονται στις ζώνες (Σχ.α). Οι κορυφές όλων των
κώνων βρίσκονται στην προέκταση του άξονα της Γης και σε διαφορετική
απόσταση από τον πόλο.
• Αν κόψουμε τις ζώνες των κωνικών επιφανειών όπου έχουν προβληθεί οι
αντίστοιχες σφαιρικές ζώνες, τις αναπτύξουμε σε επίπεδο και στη συνέχεια
προσπαθήσουμε να τις ενώσουμε μεταξύ τους, θα πάρουμε την εικόνα του Σχ.β.
43 Κύρια Είδη Προβολών
• Ορθές κυλινδρικές απεικονίσεις
• Ορθές κωνικές απεικονίσεις
• Ορθές επίπεδες απεικονίσεις
44
Ορθή κυλινδρική
45
ισαπέχουσα προβολή
¨ παρατηρείται ότι οι μεσημβρινοί και οι παράλληλοι απεικονίζονται σε
ευθείες κάθετες μεταξύ τους που μάλιστα στην περίπτωση της σφαίρας
ισαπέχουν.
¨ Στην επιφάνεια της σφαίρας, το δίκτυο των μεσημβρινών και
παραλλήλων απεικονίζεται στο επίπεδο από ένα δίκτυο τετραγώνων
Η προβολή αυτή δεν είναι

σύμμορφη ούτε ισοδύναμη, είναι
ισαπέχουσα διατηρεί τις
αποστάσεις στη διεύθυνση των
μεσημβρινών
παραμορφώσεις αρκετά σημα-

ντικές εκτός από τις περιοχές της
επιφάνειας της Γης που
βρίσκονται κοντά στον Ισημερινό
• τα μήκη των μεσημβρινών διατηρούνται αναλλοίωτα στο επίπεδο της απεικόνισης
• ο μεγάλος ημιάξονας της δείκτριας Tissot είναι προσανατολισμένος κατά τη
διεύθυνση των παραλλήλων.
Ορθή κυλινδρική σύμμορφη προβολή
46
- μερκατορική προβολή
¨ Η ορθή κυλινδρική σύμμορφη προβολή ή μερκατορική προβολή (16ος αι μΧ
Μερκατορ).
¨ Να παρέχεται η δυνατότητα σωστής αναπαράστασης των γωνιών (πλεύσεων και
διοπτεύσεων) και αναπαράστασης του λοξοδρομικού πολύ με ευθεία γραμμή.
¨ Οι μεσημβρινοί απεικονίζονται ως ευθείες παράλληλες και ισαπέχουσες με μήκος
όσο με την απόσταση βόρειου Νότιου πόλου
¨ Οι παράλληλοι απεικονίζονται ως ευθείες παράλληλες που είναι καθετές στους
μεσημβρινούς αλλά με αυξανομένη απόσταση μεταξύ τους.
Βασικές Ιδιότητες
• 1η απεικονίζει τις γωνίες χωρίς παραμορφώσεις

• 2η απεικονίζει του μεσημβρινούς ως
παράλληλες και ισαπέχουσες ευθείες.
Ορθή κυλινδρική σύμμορφη προβολή
47
- μερκατορική προβολή
Η μερκατορική προβολή είναι

σύμμορφη απεικόνιση (ε = 0),
δηλαδή, οι ελλείψεις
παραμόρφωσης εκφυλίζονται σε
κύκλους
Στη σφαίρα οι κύριες κλίμακες της

απεικόνισης = κλίμακες κατά
μεσημβρινό και παράλληλο
Κλίμακα επιφανειακής παραμόρφωσης

Ορθή κυλινδρική
48
ισοδύναμη προβολή
¨ Η ορθή κυλινδρική ισοδύναμη (ισοεμβαδική) προβολή επινοήθηκε από τον Lambert
1772.
¨ Οι μεσημβρινοί απεικονίζονται ως ευθείες παράλληλες και ισαπέχουσες
¨ Οι παράλληλοι απεικονίζονται ως ευθείες παράλληλες που είναι καθετές στους
μεσημβρινούς αλλά με ελλατούμενη απόσταση μεταξύ τους όσο αυξάνει το
γεωγραφικό πλάτος
¨ Δημιουργούνται πολύ μεγάλες παραμορφώσεις όσο αυξάνει το γεωγραφικό πλάτος
Οι δυο πόλοι απεικονίζονται με ευθείες γραμμές
οι παραμορφώσεις αυξάνουν όσο αυξάνεται το γεωγραφικό πλάτος

Ορθή κυλινδρική ισοδύναμη προβολή = άτλαντες, χάρτες με πολύ μικρές κλίμακες, απεικονίζουν
συνήθως ολόκληρη την επιφάνεια της Γης
49
50
Εφαπτόμενος Κώνος σε Ορθή Θέση
Διατέμνων Κώνος σε Ορθή Θέση

51
απεικονίσεις & παραμορφώσεις
Κωνικά μοτίβα παραμόρφωσης
(Α) το μοτίβο όταν ο κώνος εφάπτεται στη
σφαίρα σε ένα μικρό κύκλο.
(Β) το μοτίβο
όταν ο κώνος τέμνει τη σφαίρα κατά μήκος
δύο μικρών κύκλων.
Οι μικροί κύκλοι μπορεί να είναι γεωγραφικοί

παράλληλοι ή όχι.
Οι σταθερές γραμμές όπου ΣΚ=1.0, είναι με
κυανό χρώμα.
Γενικά οι «τέμνουσες» προβολές έχουν λιγότερη παραμόρφωση από μία προβολή

όπου ο κώνος εφάπτεται της υδρογείου αναφοράς.
Ορθές επίπεδες
52
Ορθή επίπεδη ισαπέχουσα
53
προβολή Postel
¨ Συνήθως η παραμόρφωση στο κεντρικό
σημείο (z=0) είναι μηδενική και αυξάνει, όσο
αυξάνει η απόσταση από το κεντρικό σημείο.
¨ Σε αυτή την προβολή ο πόλος της σφαίρας

απεικονίζεται σε σημείο,
¨ μεσημβρινοί = κεντρική δέσμη ευθειών που

συγκλίνουν στον πόλο
¨ παράλληλοι = ομόκεντροι κύκλοι με κέντρο

τον πόλο.
¨ Οι ακτίνες των παραλλήλων είναι ίσες με τις

πραγματικές τους αποστάσεις πάνω στην
επιφάνεια της σφαίρας, με αφετηρία
μέτρησης τον πόλο
Ορθή επίπεδη σύμμορφη -
54
στερεογραφική προβολή
• Το κέντρο της προβολής βρίσκεται στο αντιδιαμετρικό σημείο
του πόλου, και για το λόγο αυτό μπορεί να προβληθεί
ολόκληρο ημισφαίριο χωρίς σημαντικές παραμορφώσεις.
• Η προβολή είναι ισογωνική, άρα η χωρογραφική θέση κάθε

τόπου, λόγω της ανάλογης παραμόρφωσης των
μεσημβρινών και παράλληλων, παραμένει αμετάβλητη.
• Οι αποστάσεις των παράλληλων κύκλων αυξάνουν προς τα

άκρα της προβολής, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό
συγκριτικά με τη Γνωμονική προβολή.
• Παλαιότερα χρησιμοποιούταν για την κατασκευή ναυτικών

χαρτών σήμερα για αστρονομικούς χάρτες και χάρτες
καιρού.
Ορθή επίπεδη ισοδύναμη προβολή -
55
επίπεδη προβολή Lambert
• Κλίμακα ισχύει μόνο στο κέντρο,
αλλά σε όλες τις κατευθύνσεις
• Μπορεί να απεικονίσει το σύνολο
της Γης, αλλά οι γωνιακές
στρεβλώσεις είναι εξαιρετικά
μεγάλες στις άκρες
• χρησιμοποιείται ως πολική σε
άτλαντες για τους χάρτες των
πολικών περιοχών και των δύο
ημισφαίριων του πλανήτη.
• Η ισημερινή χρησιμοποιείται για
χάρτες των ανατολικών και δυτικών
ημισφαιρίων.
• Η πλάγια χρησιμοποιείται για χάρτες
των ηπείρων και των ωκεανών
Συνιστάται για χάρτες περιοχών που
χρειάζονται ίσα εμβαδά ή που είναι σχεδόν
κυκλικές.
Ορθή πολική
56
ορθογραφική προβολή
• Το κέντρο της προβολής βρίσκεται στο άπειρο και
οι ακτίνες προβολής είναι παράλληλες προς τον
άξονα της Γης.
• Μπορούν να προβληθούν όλοι οι παράλληλοι

κύκλοι, συμπεριλαμβανομένου και του
ισημερινού, αλλά οι παράλληλοι κύκλοι πέραν
του ισημερινού πλησιάζουν πολύ μεταξύ τους.
Τα μήκη των παράλληλων κύκλων
αντιστοιχούν, σε κλίμακα, με τα
• Η εικόνα του χάρτη που κατασκευάζεται με βάση
πραγματικά στη γήινη σφαίρα.
την πολική ορθογραφική προβολή είναι όμοια με
αυτή της γήινης σφαίρας.
Κατά μήκος των παράλληλων η
προβολή είναι ίσης απόστασης.
• Χρησιμοποιείται ιδιαίτερα για την κατασκευή
χαρτών της Σελήνης και για χάρτες που
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της είναι
χρησιμοποιεί η Μαθηματική Γεωγραφία.
η μείωση της κλίμακας προς τα
άκρα της προβολής.
ΣΧ-Κεφ.5: 74-108
Για το επόμενο εργαστήριο να έχετε

Υπολογιστή τσέπης
Millimetre χαρτί
Διάλεξη 7Η
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΑΡΤΗ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΟ

ΣΧΕΔΙΟ
ΤΕΠΑΚ
2
Διάλεξης
Σχεδιασμός Χάρτη
και Χαρτογραφικό
Σχέδιο
Στόχοι Σχεδιασμού Χάρτη

Στάδια
σχεδιασμού χάρτη Σύνθεση χάρτη
Συσχέτιση
Σύνθεση χάρτη παραμέτρων
Αρχιτεκτονικό
Οπτική Ιεραρχία
& Ισορροπία,
Σύνθεση χάρτη
Σύνθεση σχεδιασμός
3
χάρτη
¨ Μία χρήσιμη γραφική απεικόνιση σημαίνει πως αυτή θα
δώσει κάτι καινούριο ή κάτι περισσότερο από αυτά τα
οποία είναι προφανή ή γνωστά
¨ πρέπει να δίνεται προσοχή στη δόμηση της εικόνας, ώστε το

περιεχόμενο της πληροφορίας που μεταδίδεται να γίνεται
εύκολα αντιληπτό
¨ Οι κανόνες αποκατάστασης της οπτικής ισορροπίας σε

συνδυασμό με σειρά θεμελιωδών κανόνων από τη θεωρία
της χαρτογραφίας συνθέτουν την ονομαζόμενη και ως
γραμματική της γλώσσας των γραφικών – χαρτογραφικών
απεικονίσεων [Bertin, 1977].
Ο σχεδιασμός
4
του χάρτη
¨ Ο σχεδιασμός του χάρτη είναι μια δημιουργική – και όχι
τυποποιημένη – διαδικασία
¨ Χάρτης: Γραφικό σύστημα επικοινωνίας
¨ Συγγραφή: δομικά στοιχεία του γραπτού λόγου > λέξεις, σύνταξη,
γραμματική, ορθογραφία > Γραπτή Επικοινωνία
¨ Χάρτης: συμφωνία με τις αρχές της γραφικής επικοινωνίας
¨ Χρήση μεγάλης ποικιλίας γραφικών συμβόλων
¨ Σε κάθε γραφικό σύστημα επικοινωνίας, κάθε σύμβολο πρέπει να
διακρίνεται σαφώς από κάθε άλλο
¨ Συστηματική χρήση γραφικών ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ
των συμβόλων εκφράζει ομοιότητες και διαφορές των δεδομένων
που συμβολίζουν
5
του χάρτη
¨ Στόχος του σχεδιασμού του χάρτη είναι να ζωντανέψει στη
συνείδηση των χρηστών την εικόνα της γεωγραφικής περιοχής
και γενικότερα του θεματικού φαινομένου που απεικονίζει ο
χάρτης.
¨ Επιτυγχάνεται με:
¤ Τη σύνδεση των γραφικών χαρακτηριστικών των συμβόλων με
τα χαρακτηριστικά των δεδομένων που οδηγεί σε εννοιολογικά
χαρακτηρισμένα σύμβολα (με ποσοτική και ποιοτική σημασία)
¤ Τη διάταξη των συμβόλων στο επίπεδο του χάρτη σε μια
συνολική σύνθεση που τους προσδίδει γεωγραφική σημασία
και έτσι η απόδοση μετατρέπεται σε χάρτη
¨ Ο χαρτογράφος πρέπει να διαθέτει σχεδιαστική κουλτούρα
6
του χάρτη
Στόχοι Σχεδιασμού Χάρτη
¨ Αναπαράσταση γεωγραφικών δεδομένων, εννοιών και
σχέσεων
¨ Απόδοση σημασίας στα σύμβολα
¨ Διάταξη των συμβόλων σε συνολική σύνθεση
¨ Πιστή απόδοση της πραγματικότητας μέσα από το
συνδυασμό: επιστήμης, τεχνολογίας και τέχνης
¨ Ο χάρτης να ικανοποιεί αισθητικά, να προκαλεί τη σκέψη
και να επιτυγχάνει επικοινωνία
7
του χάρτη
¨ Η Χαρτογραφική δημιουργία είναι ένα μείγμα τέχνης, επιστήμης
και τεχνολογίας
¨ Διαθεσιμότητα απεριόριστων πρακτικά επιλογών για την
οργάνωση του οπτικού χαρακτήρα της απόδοσης
¨ Οι επιλογές αυτές ενέχουν ένα συνδυασμό διαίσθησης και
λογικής με τελικό σκοπό την αποτελεσματικότητα της
επικοινωνίας
¨ Σχεδιαστικές επιλογές = συμβάσεις
Χάρτες γενικής αναφοράς: απόδοση ποικιλίας γεωγραφικών

πληροφοριών μέσω της ευκρίνειας και της γραφικής αντίθεσης
μεταξύ των συμβόλων
Θεματικοί χάρτες: απόδοση της γενικής μορφής μιας δεδομένης
γεωγραφικής κατανομής
Στάδια
8
σχεδιασμού χάρτη
1. Μορφοποίηση της ιδέας μέσω γραφικών: Εξέταση των
εναλλακτικών τρόπων προσέγγισης του προβλήματος
1. Τύπος χάρτη, μέγεθος, σχήμα, δεδομένα, χαρτογραφικές
τεχνικές
2. Αποτέλεσμα: γενικό σκαρίφημα σχεδίασης του χάρτη
(Αρχιτεκτονικό)
2. Δημιουργία συγκεκριμένου γραφικού σκαριφήματος: Είδη
συμβολισμού, αριθμός κατηγοριών, χρήση χρώματος,
τυπογραφικά στοιχεία και σχέσεις, τα πάχη γραμμών......
3. Λεπτομερείς προδιαγραφές κατασκευής (σύμβολα, πάχη
γραμμών, χρώματα, ονοματολογία....)
Αξιολόγηση
9
χάρτη
¨ Επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας: ευελιξία εναλλακτικών
λύσεων, ευκολία στην υλοποίηση τροποποιήσεων, δημιουργία
προτύπων σχεδίασης
¨ Ο χάρτης θα πρέπει να ικανοποιεί αισθητικά, να προκαλεί τη
σκέψη και να επιτυγχάνει την επικοινωνία
ποικιλία λύσεων –> αξιολόγηση
¨ Η άσκηση κριτικής στη σχεδίαση του χάρτη αποτελεί σημαντικό
παράγοντα της βελτίωσης του χαρτογράφου
¨ Αξιολόγηση του χάρτη = εξετάζεται τόσο το λογικό όσο και το
οπτικό μέρος του σχεδίου.
10
Συσχέτιση παραμέτρων
11
¨ Στοιχεία του πλαισίου (συστατικά της σύνθεσης) :
Τίτλος, Υπόμνημα, Ένθετα, Δείκτες διεύθυνσης
¨ Χάρτες μεγάλης κλίμακας: Τα συστατικά της σύνθεσης
τοποθετούνται συνήθως ως πληροφορίες περιθωρίου
¨ Χάρτες μικρής κλίμακας: Τα συστατικά της σύνθεσης
τοποθετούνται συνήθως μέσα στο πλαίσιο του χάρτη
¨ Οπτική ισορροπία: Η τοποθέτηση των συστατικών της
σύνθεσης με τέτοιο τρόπο ώστε η σχέση τους να εμφανίζεται
λογική
12
13
«προσχέδια» της τελικής

χαρτογραφικής Σύνθεσης
(προκαταρκτικά σκίτσα
χάρτη)
Οπτική
14
Ισορροπία
¨ ο όρος οπτική ισορροπία αφορά στην κατάλληλη τοποθέτηση όλων των
οπτικών συνιστωσών ενός γραφικού συνόλου με τρόπο ώστε το
συνολικό αποτέλεσμα να καθίσταται «αρμονικό» και να διέπεται από
μία ενιαία λογική
¨ εξαρτάται
¤ από το μέγεθος, τη σχετική θέση και τον οπτικό τονισμό τους, έτσι ώστε να
αποκαθίσταται σχετική αναλογία με τη θεματική σπουδαιότητά τους των
αντικειμένων
¤ από τη θέση του κάθε αντικειμένου σε σχέση με το οπτικό κέντρο του χάρτη
(περίπου στο 5% του ύψους) επάνω από το

γεωμετρικό κέντρο βάρους της γραφικής
optical centre
geometric centre σελίδας ή του πλαισίου του
Οπτική
16
Ισορροπία
Golden proportions
1
1.618
Οπτική
17
Ισορροπία
Οπτική
18
Ισορροπία
Το «Οπτικό Βάρος», ως συνάρτηση
του σχήματος, του μεγέθους και της
έντασης της απόχρωσης
(μεγαλύτεροι ή σκοτεινότεροι όγκοι
είναι «οπτικώς Βαρύτεροι»
Οπτική
19
Ισορροπία
Τα σύμβολα, για να δημιουργήσουν αίσθηση, θα πρέπει να παρουσιάζουν

οπτικό διαφορισμό, δηλαδή να εμφανίζουν σημαντικές και κατάλληλες
οπτικές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους.
Οπτικές
20
μεταβλητές
¨ Bertin, η οπτική ισορροπία εξαρτάται από έξι οπτικές μεταβλητές

¤ Το σχήμα (forme / shape),
¤ το μέγεθος (taille / size),

¤ την απόχρωση (couleur / color),
¤ την ένταση ή τιμή της απόχρωσης (νaleur / νalue),
¤ το μοτίβο (grain / texture / pattern) και
¤ τον προσανατολισμό (orientation)
Οπτικές
21
¨ MacEachren & Kraak [2001], Robinson et al [1995], Dent [1990]) οι
οπτικές μεταβλητές τροποποιούνται τόσο ως προς τον αριθμό
όσο και ως προς την ταξινόμησή τους
¨ διαχωρισμός σε έξι κύριες και έξι δευτερεύουσες οπτικές
μεταβλητές.
Οπτικές
22
Οπτικές
24
ΚΛΙΜΑΚΑ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΛΙΜΑΚΑ
ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΑΞΗΣ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ
Οπτική
Μεταβλητή
Σχήμα ●
Μέγεθος ● ●
Προσανατολισμός ●
Απόχρωση ●
Ένταση Χρώματος ● ●
Κορεσμός Χρώματος ● ●
Σχεδιαστικές αρχές
25
& χαρτογραφικά σύνολα
¨ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ
ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ
¨ Ευκρίνεια: Τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται πρέπει να είναι
ευανάγνωστα και να γίνονται εύκολα αντιληπτά
¨ Όριο διαχωρισμού: Μικρότερη απόσταση γραφικών στοιχείων
¨ Όριο αντίληψης: Μικρότερο μέγεθος γραφικού στοιχείου
¨ Όριο διαφοροποίησης: Αισθητή διαφορά γραφικών στοιχείων
¨ Παράγων ευκρίνειας : Βαθμός εξοικείωσης
¤ Ορισμένοι τύποι συμβόλων είναι περισσότερο ορατοί από ότι
άλλοι
26
¨ Όριο Οπτικής Αντίληψης
27
Όριο διαφορισμού-
Όριο Διαχωρισμού
διαφοροποιησης του μεγέθους
¨ Η διαφορά μεγέθους δύο
σύμβολων για να είναι
επαρκώς αντιληπτή .
¤ Σημειακά σύμβολα η
αναλογία εμβαδού των
συμβολών ,ορίζεται κατ'
ελάχιστον στο 1:2.
¤ Γραμμικά στοιχεία
διαφοροποίηση
εξασφαλίζεται από μία
διαφορά 0,3mm στο πάχος
τους
28
Απόσταση θέασης και ευκρίνεια Όριο Διαφοροποίησης
Οπτική ιεραρχία
30
& οπτικά επίπεδα
¨ Η χαρτογραφική οργάνωση βασίζεται στη δημιουργία οπτικών επιπέδων
ταξινομημένων σε μία σειρά η οποία καθοδηγεί τον αναγνώστη από το
πρωτεύον πλάνο στο δεύτερο το τρίτο κ.ο.κ., έτσι ώστε τα χαρτογραφικά
μηνύματα να έχουν την επιθυμητή ελεγχόμενη ροή
¨ Ο διαχωρισμός σε επίπεδα δημιουργείται με τη βοήθεια των οπτικών
μεταβλητών. οργ
άν
ωσ
η εικ
ό να
ς -υ
πό
β αθ
ρο
υ
31
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ
1. Σε κάθε παρουσίαση το μάτι σταματάει στην εικόνα η οποία
περιέχεται στο μάλλον άμορφο υπόβαθρο [αυτόματος
διαχωρισμός]
2. Για να προβάλει μια επιφάνεια ως εικόνα πρέπει να υπάρχει
διαφοροποίηση (π.χ. μεταξύ ξηράς και θάλασσας)
3. Η διαφορά χρωμάτων, μοτίβων & έντασης προάγει την προβολή
της εικόνας
4. Το καλό περίγραμμα μεταξύ εικόνας – υποβάθρου ισοδυναμεί
γραφικά με τον όρο λογικό ή ξεκάθαρο
32
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ
5. Οι κλειστές μορφές (νησιά, χώρες) γίνονται αντιληπτές ως
εικόνες αν παρουσιαστούν ολόκληρες
6. Το μέγεθος είναι σημαντικό στοιχείο διαχωρισμού εικόνας και
υποβάθρου
7. Μικρότερες επιφάνειες τείνουν να προβάλλουν ως εικόνα και οι
μεγαλύτερες ως υπόβαθρο
8. Η λεπτομέρεια, η ομοιογένεια και η διαφορά έντασης προάγουν
την εικόνα (Η επιφάνεια της εικόνας πρέπει να είναι οπτικά
ομοιογενής)
9. Η εξοικείωση με την περιοχή επηρεάζει σημαντικά την
κατανόηση της εικόνας.
33
Μία σωστή χαρτογραφική απεικόνιση πρέπει να έχει τουλάχιστον

2 Οπτικά επίπεδα
Παράγοντες που επηρεάζουν τον
34
Σχεδιασμό του χάρτη
¨ Σκοπός του χάρτη: Καθορίζει την τελική του μορφή
¤ Πραγματικός στόχος: αφορά στο τι πρόκειται να χαρτογραφηθεί
¤ Αισθητικός στόχος: αφορά στον τρόπο απεικόνισης των πληροφοριών
¨ Πραγματικότητα: Συγκεκριμένος χαρακτήρας της υπό απεικόνιση
Περιοχής [Παράγοντας μη ελεγχόμενος από τον χαρτογράφο]
¨ Διαθέσιμα δεδομένα: Επάρκεια, ποιότητα [ακρίβεια θέσης, επικαιρότητα
κλπ. πρέπει να είναι να συμφωνούν με το σκοπό του χάρτη].
¨ Κλίμακα Χάρτη: Λεπτομέρεια συνάρτηση κλίμακας
¨ Χρήστες: Διαφοροποίηση > ηλικιακή, εξοικείωσης [εικονογραφικά
σύμβολα , απεικόνιση υψηλής πυκνότητας]
¨ Ζητήματα αντίληψης
¨ Συνθήκες χρήσης: στατική, δυναμική, πληροφοριακή, μελέτης
¨ Τεχνικά όρια: Αναλογική – Ψηφιακή Προσέγγιση
35
Παραδείγματα
36
37
38
39
40
ΣΧ-Κεφ.18: 389-418
ΣΧ-Κεφ.23: 532-559
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ, ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΤΕΠΑΚ
Χαρτογραφική
2
απόδοση δεδομένων
¨ Επιτυχής μετάδοση της χαρτογραφικής πληροφορίας
¨ ΠΩΣ;;;;
1. επιλογή των κατάλληλων γραφικών στοιχείων
2. συσχετισμός τους με τις χωρικές οντότητες
3. οργάνωσή τους σε λειτουργική διάταξη και
4. υλοποίηση ολοκληρωμένης απεικόνισης

Χαρτογραφικός
3
συμβολισμός
¨ Επιλογή γραφικών συμβόλων για την αναπαράσταση
χαρακτηριστικών των χωρικών δεδομένων
¨ ΠΩΣ;;;;
1. Ανάλυση & Ταξινόμηση των χωρικών οντοτήτων σύμφωνα με
τη φύση, τις ιδιότητες, τις διαστάσεις και τις τιμές τους
2. Επιλογή των κατάλληλων οπτικών μεταβλητών ανάλογα με
την ταξινόμηση των δεδομένων
Χαρτογραφικός
4
συμβολισμός
¨ Ως προς τα ποιοτικά και
¨ Ως προς τις διαστάσεις τους, ποσοτικά τους
με βάση τα γεωμετρικά τους χαρακτηριστικά (εξαρτώνται
χαρακτηριστικά (εξαρτάται από τις “τιμές” των
από τη φύση τους και την δεδομένων) σε επίπεδα
κλίμακα) σε: (κλίμακες) μέτρησης:
¨ Σημειακά ¨ Ονομαστική κλίμακα (λεκτική

διαφοροποίηση)
¨ Γραμμικά
¨ Κλίμακα τάξης (λεκτική
¨ Επιφανειακά ποσοτική διαφοροποίηση)
¨ Ογκομετρικά ¨ Κλίμακα διαστήματος
(αριθμητική διαφοροποίηση)
Συμβολισμός
5
& χωρικά φαινόμενα
Η προσοχή του χαρτογράφου
επικεντρώνεται στην απλή
ταυτοποίηση των χαρακτηριστικών
του χώρου απαντώνται στο ερώτημα
«πού συμβαίνει και τι συμβαίνει».
Τα σύμβολα, δεν πρέπει σε καμία
περίπτωση να δηλώνουν ή να
«υποκρύπτουν» ποσοτικές μεταβολές
ιεραρχική κατάταξη ή ταξινομήσεις
Οι οπτικές μεταβλητές που χρησιμοποιούνται κατά τάξη μεγέθους
είναι το σχήμα, το μοτίβο και η απόχρωση.
Η χρήση του μεγέθους, της έντασης και της φωτεινότητας της

απόχρωσης ή ακόμη και αποχρώσεων τοποθετημένων κατά τη
φασματική τους διαδοχή (πχ, κίτρινο-πορτοκαλί-κόκκινο) υποδηλώνουν
ποσοτική, διαβάθμιση και πρέπει να αποφεύγεται.
οπτικές
6
οπτικές
7
οπτικές
8
Οπτικές μεταβλητές
9
σημειακές χωρικές οντότητες
10
11
¨ Κλίμακα λόγου-διαστήματος
¨ Ομαδοποίηση αριθμητικών δεδομένων επιτυγχάνεται με
διαβάθμιση συμβόλων
¨ Παράδειγμα
¨ ομαδοποίηση οικισμών σύμφωνα με τον πληθυσμό τους
12
& κλίμακες Μέτρησης
Σύστημα Ιεράρχησης
13
Χωρικών Οντοτήτων
Ονομαστική Κλίμακα τάξης Κλίμακα
κλίμακα διαστήματος
Σημειακά Σχήμα Χρώμα (απόχρωση) Μέγεθος

χαρακτηριστικά
Γραμμικά Τύπος γραμμής Χρώμα (απόχρωση) Πάχος γραμμής

Επιφανειακά Χρώμα (απόχρωση) Μοτίβο ή υφή Χρώμα (ένταση)

Πίνακας
14
Συμβολισμού
Καταγράφει κ τεκμηριώνει τις επιλογές του συμβολισμού

Πίνακας
15
Συμβολισμού
ορθή σχεδίαση
16
συμβόλων & υπομνήματος
¨ Τα σύμβολα (καθώς και η ονοματολογία) υπερισχύουν της σχεδίασης των
κανάβων.
¨ Τα σύμβολα τοποθετούνται σε κανονική διάταξη.
¨ Τα φαινόμενα της ίδιας ομάδας μένουν στην ίδια γραμμή.
¨ Προτιμάται η δημιουργία περισσότερων γραμμών συμβόλων με
περιορισμένο μήκος παρά λιγότερων και πολύ μεγάλων.
¨ Επιδιώκεται όσο είναι δυνατόν η ομοιογενής τοποθέτηση ως προς το
σημείο αναφοράς.
¨ Προτιμάται η ενιαία σειρά παράθεσης των ομάδων και των φαινομένων
μέσα σε κάθε ομάδα.
¨ Η παράθεση των συμβόλων δεν τέμνει την ακτογραμμή.
¨ Αν δεν υπάρχει επαρκής χώρος στην ξηρά, τα σύμβολα τοποθετούνται
στη θάλασσα.
17
18
19
20
21
22
Τα σύμβολα πρέπει να
εμφανίζονται στο
υπόμνημα βάσει της
ταξινόμησης τους σε
ομάδες
Τα σύμβολα πρέπει να
είναι στοιχισμένα στο
υπόμνημα
To μέγεθος των
συμβόλων πρέπει
να είναι ίδιο στο
χάρτη και στο
υπόμνημα
ΑΣΚΗΣΗ
23
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Οδηγίες υλοποίησης
24
Παραδοτέου 3
¨ Ομαδοποίηση και συμβολισμός οικισμών με βάση τον πληθυσμό
¤ Προτεινόμενες ομάδες:
n Λιγότεροι από 1000 κάτοικοι

n Από 1000 έως 5000 κάτοικο
n Περισσότεροι από 5000 κάτοικοι
¤ Συμβολισμός με μαύρο κυκλικό δίσκο που θα τοποθετηθεί στη θέση του
οικισμού, όπως σημειώνεται στο χάρτη που σας δίνεται.
¤ Προτεινόμενα μεγέθη συμβόλων: 3, 4 και 6 mm αντίστοιχα
¨ Προτεινόμενο μέγεθος σημειακών (εικονογραφικών) συμβόλων για την απόδοση
των χωρικών δεδομένων 6-7mm
¨ Μετά την ολοκλήρωση της σχεδίασης των δύο σημειακών συμβόλων, να
σχεδιαστούν οι μεσημβρινοί και οι παράλληλοι ανά 5’, σύμφωνα με τις ενδείξεις
του πλαισίου του χάρτη
¨ Η σχεδίασή τους να διακόπτεται στις περιοχές που διασταυρώνονται με τα
σύμβολα
Παραδοτέο 3
25
Νήσος Λέσβος
ΣΧ-Κεφ.16: 274-356
Διάλεξη 9Η
ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΧΩΡΙΚΩΝ
ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΤΕΠΑΚ
Τι είναι...
3
Γεωγραφική Πληροφορία (ΓΠ)

Η πληροφορία για αντικείμενα ή φαινόμενα που σχετίζονται με
μια τοποθεσία στην επιφάνεια της γης
(Association of Geography Information)
Γεωχωρικά Δεδομένα (ΓΔ)
Γεωχωρικά δεδομένα είναι ένα σύνολο από καταγραφές-
μετρήσεις που σχετίζονται με αντικείμενα και φαινόμενα του
χώρου. Πρόκειται για το σύνολο των στοιχείων για την περιοχή
ενδιαφέροντος.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξή τους σε ένα GIS, είναι να
αναφέρονται σε οντότητες οι οποίες είναι χωρικά
προσανατολισμένες.
Γεωγραφική Πληροφορία
5
Χαρακτηριστικά
¨ Γεωγραφική πληροφορία,
¤ είναι γνώση για το πού είναι κάτι
¤ γνώση για το τι είναι σε μια δεδομένη γεωγραφική θέση
μπορεί να είναι πολύ λεπτομερής, παραδείγματος χάριν:

· πληροφορίες για τις θέσεις όλων των κτηρίων σε μια πόλη
· πληροφορίες για τα μεμονωμένα δέντρα σε ένα δάσος
μπορεί να είναι πολύ χονδροειδής, παραδείγματος χάριν:
· κλίμα μιας μεγάλης περιοχής
· πυκνότητα πληθυσμών μιας ολόκληρης χώρας
σε αυτά τα παραδείγματα είναι η κλίμακα η οποία ποικίλλει
(Προσοχή στη έννοια της Κλίμακας)!!!
Γεωγραφική Πληροφορία
6
Χαρακτηριστικά
¨ Γεωγραφική πληροφορία,
¤ είναι γνώση για το πού είναι κάτι
¤ γνώση για το τι είναι σε μια δεδομένη γεωγραφική θέση
Άλλα χαρακτηριστικά των γεωγραφικών πληροφοριών είναι:

· σχετικά στατικά
· τα φυσικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα και πολλά
χαρακτηριστικά γνωρίσματα ανθρώπινης προέλευσης δεν
αλλάζουν γρήγορα
· μόνο οι στατικές πληροφορίες μπορούν να απεικονιστούν σ’
έναν στατικό χάρτη
· πολύ ογκώδη
· gigabytes των στοιχείων απαιτούνται για να περιγράψουν το
δίκτυο ελληνικών οδών
Διαστάσεις
7
γεωγραφικών οντοτήτων
¨ Γεωγραφική οντότητα/στοιχείο είναι οποιοδήποτε φαινόμενο,
υλικό ή άυλο υποπίπτει στην αντίληψή μας και σχετίζεται με μια
θέση
¨ Κάθε χωρικό στοιχείο έχει:
¤ θέση στο χώρο σε σχέση με κάποιο σύστημα αναφοράς
¤ περιγραφικά χαρακτηριστικά κ μπορεί να αποδοθεί σε χάρτη

¨ Τα γεωγραφικά στοιχεία είναι χωρικά στοιχεία που
αναφέρονται στην επιφάνεια της γης.
¨ Κάθε οντότητα περιγράφεται από ένα σύνολο γνωρισμάτων
(χαρακτηριστικών ή ιδιοτήτων), τα οποία προσδιορίζονται
σύμφωνα με την εφαρμογή.
¤ π.χ. σε μια εφαρμογή κτηματολογίου, η οντότητα κτίσμα έχει τα
γνωρίσματα: διεύθυνση, εμβαδόν, ημερομηνία κατασκευής, κλπ.
8
¨ Τα γνωρίσματα των γεωγραφικών οντοτήτων ταξινομούνται σε
τρεις κατηγορίες:
¤ ταυτότητα
¤ χωρική διάσταση
¤ θεματική διάσταση
Ταυτότητα
Παρέχει ένα μέσο αναφοράς στις γεωγραφικές οντότητες.
Είναι σημαντικό το σύστημα ανάθεσης ταυτοτήτων να είναι
ακριβές, συνεπές και ικανό να εγγυηθεί τη μοναδικότητα των
ταυτοτήτων.
9
Χωρική διάσταση
¤ γεωγραφική θέση
άμεση θέση (αναφορά σε ένα καρτεσιανό, προβολικό,
γεωγραφικό σύστημα)
έμμεση θέση (διεύθυνση, π.χ. οδός, αριθμός, Τ.Κ.,…)
σχετική θέση (π.χ. βόρεια, εντός,…)
¤ γεωμετρία
π.χ. σχήμα (μορφή), περίμετρος, εμβαδόν, όγκος
10
Θεματική διάσταση
Περιλαμβάνει όλα τα θεματικά ή μη-χωρικά γνωρίσματα των
γεωγραφικών οντοτήτων (π.χ. τύπος κτίσματος, όνομα δικαιούχου,
κατηγορία οδού, …)
Γεωμετρικά πρότυπα χωρικών
11
οντοτήτων
12
χωρικών οντοτήτων
Η πρόκληση της χαρτογραφίας –

εκτός των άλλων - είναι η
ορθολογιστική απόδοση των πέντε
παραπάνω κατηγοριών στον χάρτη
με σημειακά, γραμμικά και
επιφανειακά σύμβολα (τρεις
κατηγορίες συμβόλων).
Μεταφορά χωρικών
13
στοιχείων στο χάρτη
1. Επιλογή των χωρικών στοιχείων τα οποία θα απεικονιστούν

2. Γεωγραφική κατάταξη και επιλογή της κλίμακας μέτρησης
3. Επεξεργασία της πληροφορίας των χωρικών στοιχείων
4. Επιλογή του συμβολισμού που θα οδηγήσει σε μια
αποτελεσματική απόδοση.
Η υλοποίηση των παραπάνω επιτρέπει στον χρήστη του χάρτη να

αντιληφθεί σωστά τα γεωγραφικά φαινόμενα και τα αντίστοιχα με
αυτά στοιχεία.
Μέτρηση
14
Χωρικών οντοτήτων
¨ η φύση, η ουσία και ο χαρακτήρας των δεδομένων είναι ο
παράγοντας που υπαγορεύει τον τύπο και τη λεπτομέρεια του
συμβολισμού
¨ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ η κατανόηση της μετρητικής φύσης των μεταβλητών
μέσα από την αναγνώριση των ιδιαίτερων γνωρισμάτων τους και
τη συστηματική τους ταξινόμηση.
¨ Δύο ειδών ταξινομήσεις
¤ Η πρώτη γίνεται με κριτήριο το επίπεδο μέτρησής τους
(measurement level) και
¤ η δεύτερη με κριτήριο την κλίμακα μέτρησής τους
(measurement scale)
¨ Αφορά την αναγνώριση της ποιοτικής και της ποσοτικής
υπόστασης των χωρικών οντοτήτων
Επίπεδα μέτρησης
15
¨ Η ιδιότητα της θέσης δεν αρκεί από μόνη της για την
χαρτογραφική απόδοση
¨ Είναι απαραίτητη η διάκριση των χωρικών οντοτήτων με βάση τα
περιγραφικά τους χαρακτηριστικά τους
¨ κριτήριο το επίπεδο μέτρησής τους (measurement level)
¨ Ποιοτικό επίπεδο μέτρησης (qualitative measurement level)
¨ Ιεραρχικό επίπεδο μέτρησης (ranked measurement level)
¨ Ποσοτικό επίπεδο μέτρησης (qualitative measurement level)
16
Ποιοτικό επίπεδο μέτρησης
(qualitative measurement level)
¨ τα αντικείμενα ή τα φαινόμενα μελετώνται σε σχέση με το είδος ή
την τυπολογία τους χωρίς να υπόκεινται σε διαφοροποιήσεις
που αφορούν την ποσότητα, την ένταση, ή την πυκνότητά τους
στο γεωγραφικό χώρο. Είναι δηλαδή φαινόμενα
¨ ΔΕΝ ιεραρχούνται, ΔΕΝ αξιολογούνται με κάποια σειρά
«σπουδαιότητα» και συνήθως δεν μετρώνται.
¤ Πόλεις, αεροδρόμια, δρόμοι, ποτάμια
17
Ιεραρχικό επίπεδο μέτρησης
(ranked measurement level)
¨ αφορά μία ενδιάμεση διαδικασία η οποία ιεραρχεί τα δεδομένα
σε γενικευμένες τάξεις μεγέθους χωρίς ακριβή προσδιορισμό της
ποσοτικής τους διάστασης. Προσδιορίζει το γενικό μέγεθος του
φαινομένου (μεγάλο, μεσαίο, μικρό), ταξινομεί κατά βαθμό
σπουδαιότητας (εξέχουσας σημασίας σημαντικό, δευτερεύον)
¤ η ιεράρχηση του οδικού δικτύου (αυτοκινητόδρομος. κύριο και
δευτερεύον επαρχιακό δίκτυο)
18
Ποσοτικό επίπεδο μέτρησης
(qualitative measurement level)
¨ τα αντικείμενα ή τα φαινόμενα μελετώνται σε σχέση με την
ποσοτική τους διάσταση .
¨ Η μέτρηση ανάγεται στις απόλυτες τιμές τους ή σε τιμές που
προέρχονται από κάποιες αναγωγές, συνήθως στην επιφάνεια
αναφοράς τους καθορίζοντας έτσι την πυκνότητα του
φαινομένου, ή σε άλλου είδους στατιστικές επεξεργασίες,
χωρικούς δείκτες.
Κλίμακες Μέτρησης
19
Γεωγραφικών Δεδομένων
¤Επειδή τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά και φαινόμενα
(γεωγραφικές παράμετροι) είναι ανόμοια και ιδιαίτερα
πολύπλοκα χωρίς ένα λογικό τρόπο ταξινόμησης των ποιοτικών
και ποσοτικών χαρακτηριστικών τους θα υπήρχε χάος.
¤Πριν από την κατασκευή οποιουδήποτε χάρτη, είναι

απαραίτητη η κατάταξη των φαινομένων σε βαθμίδες (κλίμακες
μέτρησης), ανάλογα σύμφωνα με το βαθμό πληροφορίας που
τα συνοδεύει (scaling).
nαύξηση του βαθμού λεπτομέρειας της πληροφορίας
nαυξανόμενη σειρά περιγραφικότητας
20
Τα φαινόμενα ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άλλη κατάταξή
τους, κατατάσσονται σε τέσσερεις βαθμίδες, που με τη σειρά
αύξησης του βαθμού λεπτομέρειας της πληροφορίας, είναι:
¤ • η ονομαστική βαθμίδα-κλίμακα (nominal scale ή level)
¤ • η τακτική (ιεραρχική) βαθμίδα-κλίμακα (τάξης) (ordinal scale
ή level)
¤ • η βαθμίδα- κλίμακα διαστήματος (interval scale ή level) και
¤ • η βαθμίδα- κλίμακα λόγoυ (αναλογική) (ratio scale ή level)
21
¨Για την χαρτογραφία ο πιο αποτελεσματικός τρόπος
κατηγοριοποίησης των παρατηρούμενων χαρακτηριστικών
περιλαμβάνει τέσσερα επίπεδα με αυξανόμενη σειρά
περιγραφικότητας:
1. Ονομαστική κλίμακα, ποιοτικές συσχετίσεις αδιαφορώντας
για τις ποσοτικές.
2. Κλίμακα τάξης, ονομαστική διαφόριση αλλά ταυτόχρονα
γίνεται διαφοροποίηση των δεδομένων με βάση ποσοτικές
μετρήσεις.
3. Κλίμακα διαστήματος-λογού, πληροφορία για το διάστημα
μεταξύ των τάξεων μεγέθους στην περιγραφή του είδους και
της τάξης μεγέθους.
22
Κλίμακα Ονομαστική
Ονομαστική κλίμακα, αναφέρεται στην απομόνωση των ουσιαστικών
χαρακτηριστικών ενός συνόλου φαινομένων με κριτήριο διαφορισμού
που στηρίζεται σε ποιοτικές συσχετίσεις αδιαφορώντας για τις
ποσοτικές. Παραδείγματα:
– Σημειακά :Πόλη,
τριγωνομετρικό σημείο κ.ά.
– Γραμμικά : Δρόμος,
ποταμός, όρια νομού κ.ά.
– Επιφανειακά : Χρήσεις
Γης, Είδη βλάστησης κ.ά.
23
Κλίμακα Ονομαστική
24
Κλίμακα τάξης
Κλίμακα τάξης, αναφέρεται σε ονομαστική διαφόριση αλλά ταυτόχρονα γίνεται
διαφοροποίηση των δεδομένων με βάση ποσοτικές μετρήσεις. Είναι υβριδική
κατηγορία αφού τα κριτήρια είναι τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά.
Παραδείγματα:
– Σημειακά : Πρωτεύουσα Νομού, Δήμος, Οικισμός κ.ά.
– Γραμμικά : Κύριο Οδικό Δίκτυο, Δευτερεύων Οδικό Δίκτυο κ.ά.
– Επιφανειακά : Τύπος εδαφών κ.ά
25
¨ Η κλίμακα τάξης διαφοροποιεί τα χωρικά στοιχεία κατά
κατηγορία, βάσει της ιεράρχησης που προκύπτει από κάποια
γενικευμένη ποσοτική μέτρηση
¨ Μόνο η σειρά παίζει ρόλο,
¨ Οι τιμές του χαρακτηριστικού κατατάσσονται από την
χαμηλότερη στην υψηλότερη, χωρίς κανένα προσδιορισμό των
αριθμητικών τιμών
¨ Η κλίμακα τάξης καθιστά σαφές στον αναγνώστη του χάρτη ότι

κάποια γεωγραφικά φαινόμενα είναι μεγαλύτερα ή μικρότερα,
περισσότερο ή λιγότερο σημαντικά, νεότερα ή παλαιότερα από
άλλα, αλλά δεν υποδεικνύει κάποιο συγκεκριμένο μέγεθος
διαφοράς
26
27
Κλίμακες Διαστήματος-Λόγου
¤ Οι δύο αυτές βαθμίδες αντιμετωπίζονται μαζί, διότι ουσιαστικά
υπάρχει μικρή διαφορά στις χαρτογραφικές μεθόδους απεικόνισης
φαινομένων που ανήκουν σ΄αυτές.
¤ Για τα φαινόμενα που ανήκουν εδώ, ξέρουμε όχι μόνον
– ποιο είναι μεγαλύτερο,
– ποιο είναι παλιότερο ή θερμότερο από το άλλο,
– αλλά και πόσο μεγαλύτερο, παλιότερο ή θερμότερο είναι.
¤ Με άλλα λόγια, ξέρουμε την ακριβή αριθμητική τους τιμή και
επομένως το διάστημα (τη διαφορά) που μεσολαβεί ανάμεσα στα
επίπεδα κατάταξής τους. Έτσι, στην περίπτωση αυτή ξέρουμε ότι μια
πόλη έχει πληθυσμό 30,000 κατοίκους και είναι μεγαλύτερη από μια
άλλη 20,000 κατοίκων κατά 10,000 κατοίκους.
¤ Πρέπει να καθορίσουμε τη μονάδα μέτρησής της (πχ κάτοικος) και να
εκφράσουμε την τιμή της και κατά επέκταση τις διαφορές, ως προς τις
μονάδα αυτή.
28
ΚΛΙΜΑΚΑ ΛΟΓΟΥ ΚΛΙΜΑΚΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ
Η μέτρηση ξεκινά από μία μη Η μέτρηση της τιμής του

τυχαία μηδενική τιμή, η οποία φαινομένου ξεκινά από μια
σημαίνει απουσία του μηδενική τιμή, που δεν
φαινομένου, λέμε ότι το υποδηλώνει και απουσία του
φαινόμενο ανήκει στη βαθμίδα φαινομένου, τότε το φαινόμενο
λόγου. ανήκει στη βαθμίδα
διαστήματος.
29
ΚΛΙΜΑΚΑ ΛΟΓΟΥ ΚΛΙΜΑΚΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ
– Η μέτρηση του πληθυσμού ¨ Μηδέν της κλίμακας του

της πόλης θα ξεκινήσει από Κελσίου, όπου οι 0oC δε
το μηδέν, δηλαδή από συνεπάγονται απουσία
κανέναν κάτοικο και θα θερμοκρασίας.
φτάσει τη μέγιστη τιμή του
πληθυσμού της πιο μεγάλης
πόλης.
– μηδενική τιμή = απουσία ¨ μηδενική τιμή = ΔΕΝ
φαινομένου υποδηλώνει απουσία του
φαινομένου,
30
Κλίμακα Διαστήματος
– Κλίμακα διαστήματος, προσθέτει την πληροφορία για το διάστημα μεταξύ των
τάξεων μεγέθους στην περιγραφή του είδους και της τάξης μεγέθους.
– Ορίζεται αρχικά η στοιχειώδης μονάδα με την οποία εκφράζεται η
διαφοροποίηση της ποσότητας ως πολλαπλάσιο.
– Η κλίμακα διαστήματος προσφέρει – παρέχει μεγαλύτερη πληροφόρηση στο
χρήστη σε σχέση με την ονομαστική και κλίμακα τάξης.
– Σημειακά : Πληθυσμός Πόλεων κ.ά.
– Γραμμικά : Κυκλοφοριακός φόρτος Δρόμου κ.ά.
– Επιφανειακά : Ικανότητα παραγωγής εδάφους κ.ά.
31
Κλίμακα Διαστήματος
• Η κλίμακα μέτρησης κατά διάστημα περιγράφει ποσοτικά τις περιγραφικές ιδιότητες

των χωρικών δεδομένων - χρησιμοποιεί αριθμούς
• Προσθέτει πληροφορία σχετικά με την απόσταση μεταξύ των βαθμίδων της
ιεράρχησης
Σχέση
32
κλιμάκων μέτρησης
Τα τρία επίπεδα μέτρησης συγκλίνουν προς μία μόνο διεύθυνση
¨ Ποσοτικό - > ιεραρχικό -> ποιοτικό
Σύγκλιση επιπέδων μέτρησης
¨ Κλίμακα διαστήματος - > κλίμακα τάξης -> ονομαστική κλίμακα
¨ Τα διαθέσιμα δεδομένα σε υψηλότερα επίπεδα ιεράρχησης μπορούν

να αναχθούν ή να γενικευθούν σε χαμηλότερα επίπεδα,
¨ ΔΕΝ είναι δυνατό να συμβεί το αντίστροφο: δεν μπορούμε να πάρουμε
δεδομένα από χαμηλότερα επίπεδα μέτρησης και να τα απεικονίσουμε
σε υψηλότερα. Για γίνει αυτό απαιτούνται επιπλέον πληροφορίες σε
σχέση με το στοιχείο, οι οποίες δεν είχαν συγκεντρωθεί εξ αρχής
Πρωτογενή –παράγωγα
33
δεδομένα
Τα δευτερογενή δεδομένα,
είναι τα δεδομένα που
προκύπτουν από στατιστική
επεξεργασία πρωτογενών
δεδομένων. Αυτά τα
δεδομένα έχουν προκύψει
από επεξεργασία και δεν
γνωρίζουμε τα αρχικά
δεδομένα που είχαν
συλλεχθεί (π.χ. μέση
Τα πρωτογενή δεδομένα είναι αυτά που θερμοκρασία Ιουλίου 1995,
αφού συλλεχθούν, απεικονίζονται ως έχουν πυκνότητα πληθυσμού των
χωρίς να τύχουν στατιστικής επεξεργασίας. Νομών της Ελλάδος, κλπ.).
Πρωτογενή –παράγωγα
34
δεδομένα
Πρωτογενή δεδομένα: Παράγωγα δεδομένα:
¨ Χάρτες «ανεπεξέργαστων ¨ Τιμές που παράγονται από την
επεξεργασία πρωτογενών δεδο-
δεδομένων» π.χ. κατηγορίες μένων
χρήσης του εδάφους, παραγωγή ¨ Eκφράζουν κάποιο είδος σύνοψης
αγαθών, υψόμετρα πάνω από ή σχέσης μεταξύ χωρικών
το επίπεδο της θάλασσας κτλ. στοιχείων π.χ. ο αριθμός
ανθρώπων ανά τετραγωνικό
¨ Οι ποιότητες ή οι ποσότητες χιλιόμετρο, η μέση θερμοκρασία
περιγράφουν ένα μόνο κατά το μήνα Ιούλιο, το κατά
χαρακτηριστικό των χωρικών κεφαλήν εισόδημα, τάξεις
στοιχείων παρόμοιας κλίσης του εδάφους
¨ Τα χαρακτηριστικά αυτά
¨ Τα χαρακτηριστικά αυτά εκφράζονται ως μέσοι όροι,
εκφράζονται πάνω στο χάρτη αναλογίες, πυκνότητες,
σε απόλυτους όρους, σύμφωνα επικρατούσα τιμή κ.α
με κάποια κλίμακα μέτρησης
Συνέχεια –ομαλότητα
35
¨ Τα χωρικά φαινόμενα και οι χωρικές οντότητες που τα
περιγράφουν, εμφανίζουν δυο ιδιότητες,
¨ την συνέχεια (ή την διακριτή μορφή)
¨ την ομαλότητα (ή την βαθμωτή μορφή).
36
¨ Τα χωρικά φαινόμενα και οι χωρικές οντότητες που τα περιγράφουν,
εμφανίζουν δυο ιδιότητες, την συνέχεια (ή την διακριτή μορφή) και την
ομαλότητα (ή την βαθμωτή μορφή).
¨ Διακριτά:
¤ Συντίθενται από μεμονωμένα αντικείμενα σε συγκεκριμένες θέσεις
π.χ. Οδικό δίκτυο, υδρογραφικό δίκτυο, κτήρια
¤ Οι ενδιάμεσες επιφάνειες ή σημεία είναι κενά από αυτό το στοιχείο
¨ Συνεχή:
¤ Κατανομές στις οποίες καμία θέση δεν είναι κενή π.χ. υψόμετρο,
¤ θερμοκρασία, εδαφική κάλυψη
37
¨ ιδιότητα της ομαλότητας των τιμών σχετίζεται με την εικόνα που
εμφανίζει το διάγραμμα συχνοτήτων
¨ οι τιμές καλύπτουν όλο το φάσμα του πεδίου των τιμών και η
μορφή του διαγράμματος συχνοτήτων είναι ομαλή, σε αντίθεση
με τις βαθμωτές τιμές των οντοτήτων, οι οποίες ενώ καλύπτουν
όλο το φάσμα του πεδίου τιμών (δεν αφήνουν κενά), εντούτοις η
μορφή του διαγράμματος συχνοτήτων που δίνουν είναι βαθμωτή
(με σκαλοπάτια δηλαδή).
38
¨ ιδιότητα της ομαλότητας των τιμών σχετίζεται με την εικόνα που
εμφανίζει το διάγραμμα συχνοτήτων
¨ Ομαλά: οι διαφορές από τόπο σε τόπο είναι μεταβατικές και όχι
απότομες (π.χ. ατμοσφαιρική πίεση) –> ομαλή επιφάνεια γεωγραφικής
κατανομής
¨ Βαθμωτά: απότομη μεταβολή (π.χ. αντικειμενικές αξίες ακινήτων) – ->
βαθμωτή επιφάνεια γεωγραφικής κατανομής.
ΣΧ-Κεφ.16: 274-356
ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ
ΣΤΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ
ΤΕΠΑΚ
Χρήση του Χρώματος στη
2
Χαρτογραφία
Το χρώμα αυξάνει τις σχεδιαστικές επιλογές

3
πολυάριθμες μαύρες γραμμές μπορεί

χρωματική κωδικοποίηση
να προκαλέσει σύγχυση στο χρήστη
των στοιχείων, καθιστά την
ανάγνωση ευκολότερη και η
οπτική τάξη αντικαθιστά το
χάος
Το χρώμα αποτελεί επικοινωνιακό πλεονέκτημα στην

ανάγνωση του χάρτη
συμβατική χρήση χρωμάτων
4
σε θεματικούς χάρτες
συμβολισμός χωρικών στοιχείων ποιοτικά διαφοροποιημένων
¨ Επιλογή απόχρωσης με βάση χαρτογραφικές συμβάσεις:

¤ μπλε για υδάτινα στοιχεία και χαρακτηριστικά
¤ πράσινο για βλάστηση
¤ κίτρινο και γήινα χρώματα για φτωχή βλάστηση ή ξηρές περιοχές
¤ καφέ για το ανάγλυφο και ισοϋψείς καμπύλες
¨ ο αναγνώστης ενός χάρτη δεν πρέπει να υποχρεώνεται σε διάκριση

περισσότερων των 12 αποχρώσεων και αυτό σε οριακές περιπτώσεις
(π.χ., γεωλογικοί χάρτες ή χάρτες κάλυψης εδάφους)
5
συμβολισμός χωρικών στοιχείων ποιοτικά διαφοροποιημένων
¨ Η επιλογή των αποχρώσεων λαμβάνει υπ’ όψιν τις ιδιότητες των
χρωμάτων και τις χαρτογραφικές συμβάσεις
¨ «Μοναδικές» και «ανάμεικτες» αποχρώσεις
¤ Μπλε, πράσινο, κόκκινο, κίτρινο (μοναδικές – κατάλληλες για
συμβολισμό διακριτά διαφορετικών φαινομένων)
¤ Λοιπές αποχρώσεις: δυνατή η ανάμειξη των «μοναδικών» εκτός μπλε-
κίτρινου και κόκκινου-πράσινου που ως συμπληρωματικά
δημιουργούν γκρίζες αποχρώσεις
¨ Συμβολικές συνδηλώσεις της απόχρωσης
¤ Θερμά (κόκκινο- πορτοκαλί: θερμότητα),
¤ Ψυχρά (μπλέ: υγρασία, ψυχρότητα), ουδέτερα χρώματα
6
¨ Γεωλογικοί χάρτες: συνδυασμός χρώματος και μοτίβου – τυποποίηση
¨ Χάρτες γήινου ανάγλυφου: πράσινο, ώχρα, ανοιχτό καφέ, καφέ με
ονομαστική υποδήλωση (πεδινό, ορεινό...)
¨ Χάρτες χρήσεων γης: κόκκινο (αστική), πράσινο (βλάστηση), μωβ
(βιομηχανία)
¨ Χάρτες πυκνότητας πληθυσμού: εντάσεις του κόκκινου ή κίτρινο,
πορτοκαλί, κόκκινο, σκούρο κόκκινο
¨ Χάρτες βροχόπτωσης: κίτρινο ανοιχτό (ξηρασία) έως σκούρο μπλε
(μεγάλη υγρασία)
¨ Χάρτες θερμοκρασίας: ανοιχτό κίτρινο έως σκούρο κόκκινο για θετικές
τιμές, ανοιχτό πράσινο έως σκούρο μπλε για αρνητικές τιμές
7
8
Θεώρημα τεσσάρων
9
αποχρώσεων
συμβολισμός χωρικών στοιχείων
ποιοτικά διαφοροποιημένων
¤ χρωματισμός παρακείμενων
επιφανειών ώστε να μην
έχουν την ίδια απόχρωση
π.χ. γειτονικά κράτη
(απαιτούνται τουλάχιστον
τέσσερις διαφορετικές
αποχρώσεις)
10
συμβολισμός χωρικών στοιχείων
ποιοτικά διαφοροποιημένων
¤ χρωματισμός παρακείμενων
επιφανειών ώστε να μην
έχουν την ίδια απόχρωση
π.χ. γειτονικά κράτη
(απαιτούνται τουλάχιστον
τέσσερις διαφορετικές
αποχρώσεις)
11
12
13
14
ΑΣΚΗΣH
Απεικόνιση ποιοτικών
16
διαφοροποιήσεων
Θ
απ εώρ
οχ ημ
ρώ α
σε
ων
Απεικόνιση ποιοτικών
17
διαφοροποιήσεων
άρων
τ εσσ ν
ρ ημα σεω
ώ
Θεώ αποχρ
https://mapchart.net/poland.html
ΣΧ-Κεφ.21: 472-499
Διάλεξη 10Η
ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΛΑ
ΤΕΠΑΚ
2
Διάλεξης
Χρήση Χρώματος
Φύση & Διαστάσεις του
Συστήματα
Χρώματος, τριχρωματική
Χρωματικών
Θεωρία,
Μοντέλων.
Μοντέλα RGB & Χρήση Χρώματος &
CMYK Μοτίβου.
Συμβολισμός Ποιοτικών και Βελτίωση
ποσοτικών στοιχείων. Αποτελεσματικό
τητας
Χαρτογραφικού
Σχεδίου
Χρήση
3
Χρώματος
Χρήση
4
Χρώματος
Χρήση
5
Χρώματος
Οπτική Αντίληψη
6
Όραση
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΧΡΩΜΑ
¨ Το χρώμα είναι ένα φαινόμενο
αντίληψης, ένα προϊόν διανοητικής
επεξεργασίας της ηλεκτρομαγνητικής
ακτινοβολίας που ανιχνεύεται από τα
μάτια μας.
¨ Η αντίληψη του χρώματος είναι μια

πολύπλοκη διαδικασία που
περιλαμβάνει
¤ ένα φυσικό ερέθισμα (ηλεκτρομαγνητική
ακτινοβολία)
¤ τη φυσιολογική αντίδραση του ματιού
και
¤ την ψυχολογική αντίδραση του Τα χρώματα που αντιλαμβανόμαστε
εγκεφάλου στα σήματα που στέλνει το υπάρχουν μόνο στον εγκέφαλό μας!
μάτι μέσω των οπτικών νεύρων
Ηλεκτρομαγνητική
7
ακτινοβολία
l Όλα Τα Αντικείμενα Της Γήινης Επιφάνειας Ανακλούν, Απορροφούν &
Εκπέμπουν Ηλεκτρομαγνητική Ενέργεια με τη Μορφή
Ηλεκτρομαγνητικών Κυμάτων η Ακτινοβολίας.
l Η ενέργεια αυτή χαρακτηρίζεται από το μήκος κύματος (λ) το οποίο
κυμαίνεται από ελάχιστο μήκος της τάξης διαμέτρου ατόμου, μέχρι
εκατοντάδες χιλιόμετρα.
l Ένα μικρό τμήμα του φάσματος γίνεται αντιληπτό από το ανθρώπινο
μάτι και αντιστοιχεί στα μήκη κύματος από 400-700 mm.
Ορατό Φάσμα
8
του φωτός
¨ Το Ορατό τμήμα του φάσματος είναι το έγχρωμο φως που φαίνεται άσπρο όταν
αποτελείται από όλες του τις συνιστώσες.
¨ Οι συνιστώσες είναι διατεταγμένες πολύ συγκεκριμένα :
¤ Βιολετί-μπλε, Μωβ, Μπλε, Πράσινο, Κίτρινο, Πορτοκαλί, Κόκκινο.
9
του Χρώματος
¨ Ιδιότητες οι οποίες μπορούν να διαφοροποιηθούν συστηματικά
χωρίς να επηρεάζει η μία την άλλη (συνιστώσες)
¨ Διαφοροποιούνται ανάλογα με το σύστημα χρωματικού μοντέλου
που χρησιμοποιείται
¨ Συνήθως θεωρείται ότι το χρώμα έχει τρεις διαστάσεις:
¤ απόχρωση
¤ λαμπρότητα ή φωτεινότητα ή ένταση ή τόνος ή αξία
¤ κορεσμός ή πληρότητα
¨ Σύνδεση με τις οπτικές μεταβλητές

10
Απόχρωση
Λαμπρότητα φωτεινότητα ή
ένταση ή τόνος ή αξία
Κορεσμός ή πληρότητα
του χρώματος
Περιγράφουμε τα διαφορετικά χρώματα:

κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, πορτοκαλί, κλπ.
Σχετίζεται με τα διαφορετικά κυρίαρχα μήκη
κύματος
Ο χρωματικός κύκλος χρησιμοποιείται για την

ταξινόμηση των χρωμάτων διαδοχικά
σύμφωνα με το μήκος κύματος στο φάσμα του
ορατού φωτός
11
Απόχρωση
Λαμπρότητα φωτεινότητα
ή ένταση ή τόνος ή αξία
0% ένταση αντιστοιχεί σε ανοιχτό χρώμα (π.χ.,

Αντιστοιχεί στη φωτεινότητα ενός ανοιχτό γκρι ή ανοιχτό κόκκινο), ενώ 100%
χρώματος (πόσο φωτεινό ή σκούρο ένταση αντιστοιχεί σε σκούρο χρώμα (π.χ.,
εμφανίζεται ένα χρώμα) μαύρο ή σκούρο κόκκινο αντίστοιχα)
12
Απόχρωση
Λαμπρότητα φωτεινότητα ή
ένταση ή τόνος ή αξία
Αντιστοιχεί στη ζωντάνια ενός χρώματοςΜπορούμε να κατανοήσουμε αυτήν τη

(πόσο ζωηρό ή μουντό είναι ένα χρώμα) διάσταση του χρώματος αν συγκρίνουμε
για σταθερή απόχρωση και ένταση ένα χρώμα με ένα ουδέτερο γκρι: με την
περιγράφει πόσο εμφανές γκρι περιέχει.προσθήκη περισσότερης βαφής του
χρώματος εμφανίζεται όλο και λιγότερο γκρι
Για μια δεδομένη απόχρωση, ο κορεσμός μέχρις ότου επιτευχθεί πλήρης κορεσμός ή
κυμαίνεται από 0% (ουδέτερο γκρι) έως πληρότητα
100% (πλήρως κορεσμένο χρώμα δεν
περιλαμβάνει καθόλου γκρι)
Λαμπρότητα - φωτεινότητα
13
(ένταση-τόνος-αξία)
Περιγράφει πόσο έντονο ή άτονο σκούρο είναι ένα χρώμα

Κορεσμός-πληρότητα
14
χρώματος
Περιγράφει πόσο ζωηρό ή μουντό είναι ένα χρώμα

Κορεσμός & Ένταση
15
χρώματος
Σύνθεση
16
Χρώματος
¨ Όλα τα χρώματα μπορούν να προκύψουν πάνω σε μια άσπρη
ανακλαστική επιφάνεια με συνδυασμό φωτός ενός από τα τρία
βασικά χρώματα στις απαιτούμενες αναλογίες και ονομάζονται
προσθετικές πρωτεύουσες.
¤ ΜΠΛΕ
¤ ΠΡΑΣΙΝΗ
¤ ΚΟΚΚΙΝΗ
¨ Αφαιρετικές πρωτεύουσες:
¤ ΚΥΑΝΟ
¤ ΜΑΤΖΕΝΤΑ
¤ ΚΙΤΡΙΝΟ
Σύνθεση
17
Χρώματος
Ο χρωματικός κύκλος του Johannes
ltten (1888- 1967), βασίζεται στα τρία
βασικά ή πρωτογενή χρώματα. Αυτά
είναι το κίτρινο, το μπλε και το κόκκινο.
Με μεταξύ τους προσμίξεις ανά δύο

προκύπτουν τα δευτερογενή
(συμπληρωματικά), ακολούθως τα
τριτογενή και όλα τα υπόλοιπα
χρώματα.
• κόκκινο + κίτρινο = πορτοκαλί,

• κόκκινο + μπλε = βιολετί,
• μπλε + κίτρινο = πράσινο
Σύνθεση
18
Χρώματος
http://colorschemedesigner.com/csd-3.5/
Σύνθεση
19
Χρώματος
Πρωτεύοντα Δευτερεύοντα Τριτεύοντα

Σύνθεση
20
Χρώματος
Ζευγάρια Αντιδιαμετρικών Χρωμάτων

Συμπληρωματικές
21
αποχρώσεις
ü Κάθε απόχρωση θα αποφέρει γκρι εάν
προσθετικά αναμιχθεί (με τη σωστή
αναλογία) με αντίθετη απόχρωση του
κύκλου. Τέτοια ζεύγη είναι
συμπληρωματικά
ü Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα ζευγάρια:
κόκκινο-πράσινο, μπλε-κίτρινο.
ü Τα συμπληρωματικά αυτά "μοναδικά"
χρώματα παίζουν ρόλο στην αντίληψη
των χρωμάτων
Χρωματικοί Χώροι-
22
Μοντέλα
Χρωματικοί Χώροι-
23
Μοντέλα
Αφαιρετική σύνθεση χρώματος Προσθετική σύνθεση χρώματος
Χρωματικό μοντέλο
24
RGB
¨ Η ονομασία είναι ακρωνύμιο των λέξεων Red Green Blue
(Κόκκινο Πράσινο Μπλέ).
¨ Κάθε χρώμα μπορεί να παρασταθεί με μία τριάδα αριθμών και
τιμές από 0 έως 255.
¨ Βασίζεται στο γεγονός ότι όταν μία οθόνη δεν εκπέμπει φως
εμφανίζεται μαύρη.
¨ Τα υπόλοιπα χρώματα δημιουργούνται με υπέρθεση των τριών
βασικών με συγκεκριμένη αναλογία. (Προσθετικό μοντέλο).
¨ Τα βασικά, τα δευτερογενή χρώματα και μερικά παραδείγματα
δίνονται παρακάτω στην 8 bit έκδοση του μοντέλου:
¨ Μαύρο: (0,0,0) Λευκό: (255,255,255)
¨ Κόκκινο: (255,0,0) Πράσινο: (0,255,0)
¨ Μπλε: (0,0,255) Κίτρινο: (255,255,0)
¨ Γαλάζιο: (0,255,255) Ματζέντα (Magenta): (255,0,255)
¨ Πορτοκαλί: (255,102,0)
25
RGB
¨ Το μοντέλο αυτό μπορεί να
παρασταθεί με έναν κύβο χρωμάτων
σε ένα καρτεσιανό σύστημα
συντεταγμένων. Στην αρχή των
αξόνων είναι η κορυφή του κύβου
που αντιστοιχεί στο μαύρο χρώμα,
ενώ στις κορυφές του κύβου που
βρίσκονται πάνω στους άξονες
βρίσκονται τα βασικά χρώματα
(Κόκκινο, Πράσινο, Μπλε).
¨ Τα δευτερογενή χρώματα βρίσκονται

στις τρεις κορυφές του κύβου που
βρίσκονται απέναντι από τα
αντίστοιχα βασικά χρώματα και στην
κορυφή απέναντι από το μαύρο
βρίσκεται το λευκό.
¨ Κάθε χρώμα στο σύστημα αυτό Στη διαγώνιο μεταξύ μαύρου και λευκού
προσδιορίζεται από ένα σημείο στον βρίσκονται όλες οι αποχρώσεις του γκρι.
κύβο με τρεις συντεταγμένες. 16 bit 2^16=65536 αντι 256 του 8 bit.
26
CMYK
• Χρησιμοποιείται στην κλασσική και
ηλεκτρονική τυπογραφία
• Με βάση τις ιδιότητες των μελανιών,
στηρίζεται στην παραγωγή των
χρωμάτων από το κυανό (Cyan), το
ματζέντα (Μagenta) και το κίτρινο
(Yellow)
• Για την ενίσχυση του χρώματος,
προστίθεται το μαύρο (black)
• H ανάμιξη των μελανιών δεν μπορεί
να παράξει το λευκό χρώμα, που
υλοποιείται από το χαρτί
27
CMYK
• Μαύρο: 0-0-0-100
• Λευκό: 0-0-0-0 δεν παράγεται
• Μεσαίο γκρι: 50-50-50-0
• Κίτρινο: 0-0-100-0
• Κυανό: 100-0-0
• Magenta: 0-100-0-0
• Κόκκινο: 0-100-100-0
• Πράσινο: 100-0-100-0
• Μπλε: 100 100 0 0
28
CMYK
¨ Στην εκτύπωση των εντύπων χρησιμοποιείται ευρέως το σύστημα
CMYK. Τα τρία βασικά χρώματα στο CMY είναι: Γαλάζιο (Cyan) –
Ματζέντα (Magenta) – Κίτρινο (Yellow). Με τα τρία αυτά χρώματα
δημιουργούνται τα δευτερογενή Κόκκινο –
¨ Πράσινο – Μπλε ως εξής:
¨ Κόκκινο: Ματζέντα + Κίτρινο
¨ Πράσινο: Κίτρινο + Γαλάζιο
¨ Μπλε: Γαλάζιο + Ματζέντα
¨ Βασίζεται στο γεγονός ότι το υπόβαθρο της εκτύπωσης είναι το

λευκό χαρτί που ανακλά όλα τα χρώματα (μήκη κύματος).
¨ Κάθε βασικό χρώμα που προστίθεται με ένα μελάνι απορροφά
ορισμένα χρώματα και αποδίδει τα υπόλοιπα.
29
CMYK
¨ Στην εκτύπωση των εντύπων χρησιμοποιείται ευρέως το σύστημα CMYK.
Τα τρία βασικά χρώματα στο CMY είναι: Γαλάζιο (Cyan) – Ματζέντα
(Magenta) – Κίτρινο (Yellow). Με τα τρία αυτά χρώματα δημιουργούνται
τα δευτερογενή Κόκκινο –
¨ Πράσινο – Μπλε ως εξής:
¨ Κόκκινο: Ματζέντα + Κίτρινο
¨ Πράσινο: Κίτρινο + Γαλάζιο
¨ Μπλε: Γαλάζιο + Ματζέντα
¨ Βασίζεται στο γεγονός ότι το υπόβαθρο της εκτύπωσης είναι το λευκό

χαρτί που ανακλά όλα τα χρώματα (μήκη κύματος).
¨ Κάθε βασικό χρώμα που προστίθεται με ένα μελάνι απορροφά ορισμένα
χρώματα και αποδίδει τα υπόλοιπα. Για παράδειγμα το κίτρινο μελάνι
απορροφά το μπλε χρώμα και αφήνει το πράσινο και το κόκκινο να
ανακλαστεί. Εδώ ο συνδυασμός των τριών βασικών χρωμάτων δίνει το
μαύρο χρώμα (πλήρης απορρόφηση των ακτινοβολιών). Για το λόγο αυτό
το μοντέλο CMY χαρακτηρίζεται και ως "αφαιρετικό". Μαύρο χρώμα,
επίσης, προκύπτει από το συνδυασμό ενός βασικού και του αντίθετου
δευτερογενούς
30
CMYK
¨ Γραφική απεικόνιση του χρωματικού μοντέλου
CMYΚ
¨ Μαύρο: Γαλάζιο + Ματζέντα + Κίτρινο
¨ Μαύρο: Γαλάζιο + Κόκκινο
¨ Μαύρο: Ματζέντα + Πράσινο
¨ Μαύρο: Κίτρινο + Μπλε
¨ Τα μελάνια, όμως, από τη φύση τους δεν
μπορούν να αποδώσουν συγκεκριμένα μήκη
κύματος – χρώματα (όπως τα εικονοστοιχεία
(pixels) μίας οθόνης) αλλά, μία πιο ευρεία
περιοχή του χρωματικού φάσματος. Το
αποτέλεσμα είναι ο συνδυασμός των τριών
βασικών χρωμάτων να δίνει ένα καφετί χρώμα
αντί για το μαύρο. Για το λόγο αυτό
προστέθηκε στο μοντέλο CMYΚ και το μαύρο
μελάνι, με αποτέλεσμα να προκύψει το
χρωματικό μοντέλο CMYK (Cyan – Magenta –
Yellow – Black). Πρακτικά στην εκτύπωση δεν
χρησιμοποιείται σήμερα το CMY μοντέλο αλλά
το CMYK. Το μοντέλο CMY μπορεί να
παρασταθεί όπως και το RGB με ένα κύβο σε
ένα καρτεσιανό σύστημα αξόνων με το λευκό
χρώμα στην αρχή των αξόνων και τα βασικά
χρώματα επάνω στους άξονες.
31
CMYK
Αντίδραση &
32
Προτιμήσεις χρώματος
¨ Οι άνθρωποι αντιδρούν στο χρώμα λόγω:
¤ Φυσιολογικών παραγόντων (μάτι – εγκέφαλος): παρόμοιοι μηχανισμοί σε
όλους τους ανθρώπους
¤ Ψυχολογικών παραγόντων (προτιμήσεις χρώματος, νόημα του χρώματος και
συμπεριφορικές διαθέσεις): μεταβλητοί μηχανισμοί – υποκειμενικές
αντιδράσεις στο χρώμα
¨ οι προτιμήσεις των χρωμάτων μεταβάλλονται με την ηλικία
ΕΝΗΛΙΚΕΣ
¤ Προτίμηση στα ψυχρά χρώματα (βιολετί, μπλε και πράσινο)
¤ Οι κιτρινοπράσινες αποχρώσεις δεν είναι ιδιαίτερα αρεστές
¤ Προτίμηση στα κορεσμένα χρώματα
¨ Διαφορά μεταξύ αντρών (μικρή προτίμηση του μπλε από το κόκκινο και
του πορτοκαλί από το κίτρινο) και γυναικών (μικρή προτίμηση του
κόκκινου από το μπλε και του κίτρινου από το πορτοκαλί
Ψυχολογία
33
¨ κόκκινο, κίτρινο και πορτοκαλί

σχετίζονται με διέγερση και
επιθετικότητα
¨ μπλε και πράσινο με ηρεμία
και ασφάλεια
¨ μαύρο, καφέ και γκρι με λύπη
και μελαγχολία
¨ κίτρινο με χαρά
¨ μωβ με επιβλητικότητα και
λύπη
Ψυχολογία
34
¨ Χρώματα που «προσεγγίζουν» τον παρατηρητή: τα θερμά
χρώματα και κυρίως το κόκκινο, χρώματα με υψηλή ένταση ή
λαμπρότητα, πολύ κορεσμένα χρώματα
¨ Χρώματα που «απομακρύνονται» από τον παρατηρητή: τα
ψυχρά χρώματα, τα χρώματα χαμηλής έντασης, τα λιγότερο
κορεσμένα χρώματα
¨ Εφαρμογή στους χάρτες για την οργάνωση εικόνας και
υποβάθρου
Χρώμα &
35
χαρτογραφική σχεδίαση
Ο ρόλος του χρώματος στη χαρτογραφία
1. διάκριση κατηγοριών των χωρικών στοιχείων
i. συμβολισμός ποιοτικών χωρικών στοιχείων
ii. συμβολισμός ποσοτικών χωρικών στοιχείων
2. αύξηση του πλήθους των απεικονιζόμενων χωρικών στοιχείων
3. αύξηση της ευκρίνειας των συμβόλων
4. διαμόρφωση της οπτικής τάξης (προσκήνιο – παρασκήνιο,
5. οργάνωση εικόνας - υποβάθρου)
6. δημιουργία αισθητικά ευχάριστου χάρτη
Το χρώμα επηρεάζει την επικοινωνιακή ικανότητα του χάρτη, όπως εξάλλου και
την αισθητική του ποιότητα
Ο χαρτογράφος δεν ασχολείται με ένα μεμονωμένο χρώμα, αλλά με πολλά, τα
οποία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αλλά και με άλλες οπτικές μεταβλητές
Χρώμα &
36
¨ Χρησιμοποιούμε χρώμα για να ομαδοποιήσουμε ή να
διαφοροποιήσουμε γεωγραφικά χαρακτηριστικά
¨ Χρησιμοποιούμε θαμπά, ουδέτερα, «ξεπλυμένα» χρώματα για λιγότερο
σημαντικά χαρακτηριστικά και για υπόβαθρο.
¨ Χρησιμοποιούμε έντονα χρώματα για πιο σημαντικά χαρακτηριστικά
που θέλουμε να έρθουν στο προσκήνιο
¨ Χρησιμοποιούμε χρώμα για να διακρίνουμε τις τάξεις μεγέθους σε
ποσοτικά δεδομένα
¨ Χρησιμοποιούμε χρώμα για να μιμηθούμε φυσικά χαρακτηριστικά ή
φαινόμενα
¨ Χρησιμοποιούμε χρώμα για να τραβήξουμε την προσοχή!!!
Χρώμα &
37
• Το χρώμα αυξάνει τις σχεδιαστικές επιλογές

Χρώμα &
38
• Η χρωματική κωδικοποίηση των χωρικών στοιχείων καθιστά την

ανάγνωση ευκολότερη και η οπτική τάξη αντικαθιστά το χάος
Χρώμα &
39
• αποτελεί επικοινωνιακό πλεονέκτημα στην ανάγνωση του χάρτη

• Διάκριση-Ομαδοποίηση στοιχείων
Χρώμα &
40
¨ Η λειτουργία του χρώματος στους χάρτες
1. Οργάνωση εικόνας – υποβάθρου
2. Δημιουργία οπτικής ιεραρχίας
3. Ανάπτυξη ισορροπίας
4. Προσδιορισμός και απόδοση ονομάτων σε τοποθεσίες
5. Προσδιορισμός κατηγοριών
6. Απόδοση έμφασης
7. Απόδοση διάταξης και δομής
8. Αποκάλυψη πληροφοριών για καλύτερη επικοινωνία
Επιλογή χρώματος
41
στη χαρτογραφία
Συμβάσεις για το χρώμα στη χαρτογραφία
¨ Συμβολικές συνδηλώσεις
¤ Το σκούρο συνδέεται με τη μεγαλύτερη τιμή
¤ Τα αντίθετα χρώματα συνδέονται με αντίθετες τιμές
¨ Αντιληπτικά χαρακτηριστικά της όρασης

¤ Η αντίληψη των διαβαθμίσεων της έντασης είναι ευκολότερη
όταν βρίσκονται η μία δίπλα στην άλλη και γίνεται πιο
δυσχερής όταν είναι απομακρυσμένες
¤ Μικρές vs μεγάλες διαβαθμίσεις έντασης
¤ Ένταση σε γραμμικά και σημειακά σύμβολα
¤ Ο αριθμός των παραγόμενων εντάσεων εξαρτάται από την

απόχρωση και την αντίθεση που κάνει με το υπόβαθρο
42
Η σμίκρυνση του μεγέθους των συμβόλων οι διαφορές απόχρωσης

και έντασης γίνονται πιο δύσκολα αντιληπτές
43
οπτική ευκρίνεια σε σχέση με το χρώμα και το
μέγεθος
Με τη σμίκρυνση του μεγέθους των συμβόλων οι

διαφορές απόχρωσης και έντασης γίνονται πιο
δύσκολα αντιληπτές
Με τη μεγέθυνση της επιφάνειας, η φαινομενική

πληρότητα και ο κορεσμός αυξάνουν
Το μάτι είναι πιο ευαίσθητο σε μικρές αλλαγές

έντασης απ’ ότι σε αλλαγές απόχρωσης
Το κίτρινο: λόγω της χρωματικής του

δύναμης μπορεί να καταστεί κυρίαρχο
44
¨ δυο περίπου όμοιες αποχρώσεις όταν είναι γειτονικές μπορούν
πιο εύκολα να διακριθούν παρά αν είναι σε απόσταση μεταξύ
τους.
¨ Ένα χρώμα θα φαίνεται
¤ πιο φωτεινό αν βρίσκεται σε σκούρο υπόβαθρο
¤ πιο σκούρο αν βρίσκεται σε φωτεινό υπόβαθρο
¨ Συγκεκριμένες αποχρώσεις έχουν συγκεκριμένες ανθρώπινες

συσχετίσεις, π.χ.:
¨ «ζεστά» χρώματα όπως το πορτοκαλί και το κόκκινο,
¨ «ψυχρά» χρώματα όπως το μπλε,
¤ κόκκινο για τον κίνδυνο,
¤ πράσινο για ασφάλεια
¤ μπλε για νερό

45
Colorbrewer2 Palleton
http://colorbrewer2.org http://colorschemedesigner.com/csd-3.5/
Συμβολισμός Ποιοτικών
46
Χωρικών Στοιχείων
Συμβάσεις για το χρώμα στη χαρτογραφία
¤ Μπλε: νερό
¤ Κόκκινο: υψηλές θερμοκρασίες, μπλε: χαμηλές θερμοκρασίες
¤ Κίτρινο και καφετί: ξηρές περιοχές και περιοχές με λίγη ή
καθόλου βλάστηση
¤ Καφέ: ισοϋψείς
¤ Πράσινο: βλάστηση
¨ Παρόμοιες ονομαστικές κλάσεις πρέπει να συμβολίζονται με

γειτονικές αποχρώσεις, ενώ μεγάλες αντιθέσεις με αντίθετες
47
¨ Σχέσεις τάξης (μικρό-μεγάλο, πολύ-λίγο,...) εκφράζονται με
βήματα έντασης της ίδιας απόχρωσης
¨ Η αλλαγή της έντασης απόχρωσης αποδίδει βαθμωτές σειρές
δεδομένων
¨ Το πλήθος των εντάσεων που είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν
από τον ανθρώπινο εγκέφαλο για επιτυχείς συγκρίσεις, είναι έως 6
ή 7, αλλά εξαρτώνται από την απόχρωση
• Η μεγαλύτερη ένταση συνδέεται με το μεγαλύτερο μέγεθος δεδομένων

• Μεσαίες αποχρώσεις πρέπει να αποφεύγονται για το συμβολισμό
αντίθετων ακραίων τιμών
48
Ποιοτικός Διαχωρισμός
49
συνδυασμός χρώματος και μοτίβου – τυποποίηση
κόκκινο (αστική), πράσινο (βλάστηση), μωβ (βιομηχανία)
• Υψηλός κορεσμός των χρωμάτων

• Έλλειψη ιεράρχησης για την ανάδειξη
της σπουδαιότητας, των σχέσεων ή των
διαφορών
• Κυριαρχία σε έκταση του κόκκινου
• Υποβάθμιση του πορτοκαλί
• Ανάδειξη του κίτρινου ως κυρίαρχο
Συμβολισμός Ποσοτικών
50
51
52
53
54
55
56
57
58
ΣΧ-Κεφ.21: 472-499
ΓΡΑΜΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ &
ΑΝΑΓΡΑΦΗ ΣΤΟ ΧΑΡΤΗ
ΤΕΠΑΚ
Λειτουργίες
2
της Ονοματολογίας
¨ Τυπογραφικά στοιχεία ονοματολογίας = σύμβολα
¤ Κυριολεκτικό σύμβολο (ονόματα)
¤ Σύμβολο θέσης (υπόδειξη τοποθεσίας, γραμμικής ή

επιφανειακής έκτασης, προσανατολισμός)
¤ Σύμβολο κατάταξης κατά Ονομαστική κλίμακα (ποιοτική
πληροφορία) πχ. Υδρογραφικά χαρακτηριστικά: μπλε, πλάγια
¨ Σύμβολο κατάταξης κατά κλίμακα Τάξης (μέγεθος, κεφαλαία-πεζά,
τόνος, ένταση)
¨ Η τοποθέτηση της ονοματολογίας (γεωγραφικά ονόματα ή
τοπωνύμια) έπεται του συμβολισμού
Αναγραφή
3
¨ Κεφαλαία – πεζά
¤ [κεφαλαία: σημαντικά ονόματα – τίτλοι]
¨ Όρθια – κεκλιμένα
¤ όρθια: γεωγραφικά στοιχεία που δημιούργησε ο άνθρωπος
¤ κεκλιμένα: υγρό στοιχείο- υδρογραφικά στοιχεία
¨ μέγεθος -> ύψος -> στιγμές: 0.35mm

¨ Ελάχιστο μέγεθος 5pt
¨ Μεγέθη από 5.5 – 15 στιγμές (pt) συνιστάται η διαφοροποίηση
στο μέγεθος ανά 2-2.5 στιγμές (π.χ. 6 και 8, 8.5 και 11pt)
¨ Περιορισμός πλήθους μεγεθών σε τρία (3): μικρά, μεσαία, μεγάλα
¨ Συσχέτιση με το μέγεθος του προς απόδοση αντικειμένου
Αναγραφή
4
Ιεράρχηση των
θέσεων για την
βέλτιστη τοποθέτηση
της ονοματολογίας
των σημειακών
δεδομένων
Οι ονομασίες
χαρακτηριστικών
που βρίσκονται
στην ακτή
τοποθετούνται εξ
ολοκλήρου στη
θάλασσα
Αναγραφή
5
Αναγραφή
6
TypeBrewer
7
https://web.archive.org/web/20160402221054/http://typebrewer.org/typebrewer.html
TypeBrewer
8
TypeBrewer
9
Άσκηση
10
Τοποθέτηση Τωπονυμιών
ΣΧ-Κεφ.22: 502-529
Διάλεξη 11Η
ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ & ΓΡΑΜΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ
ΧΑΡΤΗ
ΤΕΠΑΚ
2
Διάλεξης
Τυπογραφία &
Αναγραφή Χάρτη
Λειτουργία Γραμματογραφίας
Στοιχεία
τυπογραφικής
Σχεδίασης Στυλ, Μορφή, Μέγεθος, Χρώμα
τυπογραφικών Στοιχείων
Διαμόρφωση Γραμμάτων
Λειτουργίες Αναγραφής-
Οδηγίες τοποθέτησης
Σημειακά, Γραμμικά,
Επιφανειακά χωρικά Στοιχεία
Λέξεις ως
3
Σύμβολα
Αναγραφή
4
χάρτη
Αναγραφή
5
χάρτη
¨ Η ποιότητα και πληρότητα του χάρτη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από
την απόδοση της ονοματολογίας
¨ Μόνο κάποιος που γνωρίζει την περιοχή δεν χρειάζεται την ονομασία.
¨ Η γραφική ποιότητα ενός χάρτη εξαρτάται σημαντικά από τη
σχεδίαση και την τοποθέτηση των ονομασιών.
¨ Η απόδοση της ονοματολογίας είναι πολύπλοκη και χρονοβόρα φάση
της χαρτογραφικής διαδικασίας λόγω του πλήθους και της ποικιλίας
των ονομάτων και των αντιστοίχων χαρτογραφικών στοιχείων
¨ Η αναγκαιότητα της απόδοσης της ονοματολογίας στους χάρτες
γίνεται προφανής από τη χρήση – υποθετικού χάρτη – χωρίς
τοπωνύμια
¨ Η ονοματολογία απαντάει σε βασικά ερωτήματα του χρήστη του
χάρτη όπως: τι, που, πόσο, ποιό ..
Ιστορία της
6
γραμματογραφίας του χάρτη
Γραμματογραφία με το χέρι κυριάρχησε στη δημιουργία

7
8
Διακοσμητικές γραμματογραφίες στον τίτλο ενός λιθογραφικού χάρτη του 1875

9
¨ Αναγραφή με αυτοκόλλητους χαρακτήρες [1920 -1940]
¨ Οδηγοί μηχανικής αναγραφής (stencils)
¨ Φωτοστοιχειοθεσία [αποθήκευση προτύπων, μεταβολή
της κλίμακας, αδυναμία προσαρμογής των αξόνων της
σχεδίασης]
¨ Ηλεκτρονική φωτοστοιχειοθεσία [δυναμική απόδοση,
προσαρμογή μήκους – πάχους – διαστημάτων – αξόνων]
¨ Η πληθώρα των επιλογών της ηλεκτρονικής
φωτοστοιχειοθεσίας
¨ δημιουργεί την υποχρέωση προγραμματισμού και
τυποποίησης του τρόπου απόδοσης της ονοματολογίας
στον χάρτη ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά.
Λειτουργίες της
10
γραμματογραφίας
¨ Χάρτες γενικής αναφοράς: Η αναγνώριση του στοιχείου στο οποίο
αναφέρεται η ονομασία και η ανάγνωσή της είναι στοιχεία σημαντικά για
την αξιοποίηση και τη λειτουργία του χάρτη
¨ Θεματικοί χάρτες: Μειωμένο εύρος λειτουργιών
¨ Τυπογραφικά στοιχεία ονοματολογίας > σύμβολα :
¨ Κυριολεκτικό σύμβολο (κωδικοποίηση ήχων – ονόματα – επικοινωνία)
¨ Σύμβολο θέσης (υπόδειξη τοποθεσίας, εύρος γραμμικής ή επιφανειακής
έκτασης, προσανατολισμός – διάταξη σε σχέση με το πλέγμα)
¨ Σύμβολο κατάταξης κατά Ονομαστική κλίμακα (ποιοτική πληροφορία)
¤ Υδρογραφικά χαρακτηριστικά: μπλε, πλάγια
¨ Σύμβολο κατάταξης κατά κλίμακα Τάξης (μέγεθος, κεφαλαία-πεζά, τόνος,

ένταση)
Φύση της
11
Τυπογραφίας
¨ Πώς χρησιμοποιούνται τα σχεδιαστικά χαρακτηριστικά των
τυπογραφικών στοιχείων για την κάλυψη διαφόρων αναγκών?
¨ Ποιος είναι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος απόδοσης
συγκεκριμένων τυπογραφικών στοιχείων.
¨ Η γραμματογραφία βρίσκεται εκεί για να γίνει ορατή και να
διαβαστεί (Ορατή – Αναγνωρίσιμη)
¨ Ορατότητα – Αναγνώριση εξαρτώνται:
¤ Από το στυλ, μορφή, μέγεθος & χρώμα
¤ Από την εμφάνιση οικείων μορφών και τη μεταξύ τους

διακριτότητα
¤ Από το πάχος των γραμμών που διαμορφώνουν τη γραφή
¤ Θέση των γραμμάτων στο οπτικό περίγραμμα (τίτλος)

Στυλ
12
τυπογραφικών στοιχείων
Ο όρος στυλ αναφέρεται στο σχεδιαστικό χαρακτήρα των τυπογραφικών
στοιχείων [πατούρα (serif) – τελείωμα του βασικού χτυπήματος ενός
γράμματος, Πάχος του τυπογραφικού στοιχείου]
Μορφή
13
Ο όρος μορφή των τυπογραφικών στοιχείων αναφέρεται στους
κεφαλαίους ή πεζούς χαρακτήρες των τυπογραφικών στοιχείων, στο
αν είναι όρθια ή γερτά, στο αν είναι ρωμαϊκά ή πλάγια και σε
συνδυασμούς αυτών και παρόμοιων στοιχείων.
Μορφή
14
• τα πλέον σημαντικά ονόματα και οι τίτλοι να

γράφονται με κεφαλαία
• τα λιγότερο σημαντικά ονόματα και οι

τοποθεσίες Με κεφαλαία και πεζά.
• η υδρογραφία, ο τύπος του εδάφους και τα

άλλα φυσικά χωρικά στοιχεία να
αναγράφονται γερτά ή πλάγια,
• τα τεχνητά χωρικά στοιχεία (που έχουν

δημιουργηθεί από τον άνθρωπο) να
αναγράφονται με όρθιες ή ρωμαϊκές μορφές
Μέγεθος
15
¨ έχει σχέση με την αναγνωσιμότητα.
¨ Αποτελεί σημαντικό ζήτημα για τον χαρτογράφο.
¨ Μέσος αναγνώστης: αναγνωρίζει αντικείμενα που ορίζουν γωνία
1΄
¨ Διαφορές μεγέθους [ευαισθησία - διακριτότητα]:
¤ < 15% μη αναγνώσιμες
¤ > 25% επιθυμητές
¨ Συσχέτιση με το μέγεθος του προς απόδοση αντικειμένου

¨ Περιορισμός πλήθους μεγεθών σε τρία (3): μικρά, μεσαία, μεγάλα
¨ Διαφορετικά στυλ του ιδίου μεγέθους μπορεί να φαίνονται ότι
έχουν διαφορετικό μέγεθος
Μέγεθος
16
Μέγεθος
17
Το μέγεθος των τυπογραφικών
στοιχείων αναφέρεται στο ύψος τους
όπως αυτό εμφανίζεται σε μία
τυπωμένη σελίδα, καθορίζεται σε
Μέγεθος στιγμές.
σε στιγμές
Μία στιγμή είναι περίπου 0.35 mm.
σχέση μεταξύ του ύψους των

γραμμάτων και των αντίστοιχων κατά
προσέγγιση μεγεθών σε στιγμές
των κεφαλαίων γραμμάτων.
Μέγεθος
18
Ανατομία
19
Ανατομία
20
Διαγραμμάτωση
21
Διαστίχωση
22
Χρώμα
23
¨ Η αναγνωσιμότητα της αναγραφής στο χάρτη εξαρτάται από το
βαθμό της οπτικής αντίθεσης μεταξύ των τυπογραφικών στοιχείων
και του φόντου του υποβάθρου
¨ Όσο η τονική ένταση της αναγραφής πλησιάζει αυτήν του φόντου
του υποβάθρου, η αναγνωσιμότητα ελαττώνεται
¨ Αναγνωσιμότητα ονομάτων που εκτείνονται σε μεγάλο εύρος
Η αντιληπτικότητα και η αναγνωσιμότητα εξαρτώνται από την αντίθεση

γραμμάτων-φόντου (οπτική αποτελεσματικότητα).
Διαμόρφωση
24
των γραμμάτων
Δυαδική διάταξη εικονοστοιχείων Σχεδιασμένα γραφικά αντικείμενα
Raster Vector
• Χαρακτήρας ως ένα γραφικό αντικείμενο

που ορίζεται από σημεία (κορυφές),
ευθείες γραμμές και καμπύλες.
• Ενας πρότυπος χαρακτήρας μπορεί να
μεγεθυνθεί σε διάφορα μεγέθη και να
• χαρακτήρας ως μία ειδική διάταξη
μεταβληθεί σε σχήμα, χωρίς να χάσει τη
εικονοστοιχείων (ή κουκκίδων).
γραφική του ποιότητα.
Γραμματογραφία
25
του χάρτη
26
του χάρτη
¨ Τα ονόματα πρέπει να τίθενται ολόκληρα είτε πάνω στην ξηρά είτε πάνω στη
θάλασσα
¨ Η αναγραφή πρέπει να ταιριάζει στον προσανατολισμό του χάρτη
¤ Χάρτες μεγάλης κλίμακας: παράλληλα προς το άνω/κάτω πλαίσιο
¤ Χάρτες μικρής κλίμακας: παράλληλα προς τους γεωγραφικούς παραλλήλους
¨ Τα διαστήματα μεταξύ των χαρακτήρων δεν πρέπει να είναι μεγάλα αλλά
οπωσδήποτε σταθερά
¨ Όπου τα τοπωνύμια επικαλύπτονται με χαρτογραφικά στοιχεία, διακόπτονται τα
χαρτογραφικά στοιχεία και όχι τα τοπωνύμια
¨ Δεν επιτρέπεται αναγραφή τοπωνυμίων με ανεστραμμένους χαρακτήρες
¨ Οι ονομασίες τόπων που βρίσκονται στην ίδια πλευρά ενός ποταμού
τοποθετούνται σε αυτήν την πλευρά
¨ Οι ονομασίες χαρακτηριστικών που βρίσκονται στην ακτή τοποθετούνται εξ
ολοκλήρου στη θάλασσα
¨ Εναλλακτικές ονομασίες τοποθετούνται συμμετρικά
27
Σημεία
28
Γραμμές
• Απόδοση των τοπωνυμίων παράλληλα με τα γραμμικά στοιχεία κατά
προτίμηση επάνω από αυτά [περιλαμβάνονται τα κυρτά]
• Επανάληψη της αναγραφής σε περιπτώσεις μεγάλου μήκους
29
Επιφάνειες
• Απόδοση εντός των ορίων της περιοχής στην οποία
αναφέρονται
• Όπου χρησιμοποιούνται καμπυλότητες πρέπει να είναι
απλές και σταθερές
• Οι χαρακτήρες δεν πρέπει να συνωστίζονται πάνω στα
όρια
Αναγραφή
30
Ονοματολογίας
Αναγραφή
31
Αναγραφή
32
ΣΧ-Κεφ.22: 502-529
ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΜΟΡΦΗΣ ΓΗΙΝΗΣ
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ
ΤΕΠΑΚ
Μέθοδοι Ασκήσεις
Εργαστηρίου
2
1. Εξοικείωση με τη μέθοδο απεικόνισης του αναγλύφου της

γήινης επιφάνειας με ισοϋψείς καμπύλες.
2. Κατασκευή δικτύου Ισοϋψών,
3. Αφομοίωση των μοτίβων των ισοϋψών καμπυλών που
αντιστοιχούν σε βασικά χαρακτηριστικά της μορφολογίας
του τοπογραφικού αναγλύφου.
4. Κατασκευή Μορφολογικής τομής (μηκοτομή),
5. Υπολογισμός κλίσεων εδάφους μέσω αναλυτικής σχεδίασης
κατακόρυφων τομών.
Κατασκευή δικτύου
3
Ισοϋψών
Γραμμική Παρεμβολή
Κατασκευή δικτύου
4
Ισοϋψών
Προβλήματα στη Γραμμική Παρεμβολή
Χαρτομετρία κατασκευή ισοϋψών &
5
υπολογισμός κλίσης
1. αρχικά σημειώνουμε τη θέση και το υψόμετρο κάθε θέσης
πάνω σε ένα φύλλο χαρτιού
2. ενώνουμε δυο γειτονικές θέσεις και η απόσταση μεταξύ
τους χωρίζεται σε ισοϋψείς ανάλογα με την επιθυμητή
ισοδιάσταση
3. ενώνουμε τα σημεία ίσου υψομέτρου με ισοϋψείς και
προκύπτει ο ζητούμενος τοπογραφικός χάρτης
Για να υπολογίσουμε την κλίση ανάμεσα σε δύο σημεία Χ και Υ

σε έναν τοπογραφικό χάρτη, θα πρέπει να υπολογίσουμε την
πραγματική απόσταση ανάμεσα στα σημεία Χ και Υ καθώς
και την υψομετρική τους διαφορά. Η κλίση % θα δίνεται από
την εξίσωση
Μέθοδος των
ισοϋψών καμπύλων
6
¨ Η εκλογή της ισοδιάστασης του χάρτη επηρεάζεται από

¤ την κλίμακα του χάρτη,
¤ από την κλίση και την εναλλαγή των απεικονιζόμενων

μορφών του ανάγλυφου.
¨ Η χρήση μικρής ισοδιάστασης επιτρέπει λεπτομερέστερη
απεικόνιση των μορφών του ανάγλυφου = μεγάλη
πυκνότητα ισοϋψών δυσκολεύει την ανάγνωση του χάρτη.
¨ Η ιδανική ισοδιάσταση του χάρτη δίνεται από τη σχέση
amax = η μέγιστη κλίση του ανάγλυφου που

απεικονίζεται στο χάρτη και η οποία δεν
μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 45°.
k = ο παρονομαστής της κλασματικής κλίμακας

Χαρτομετρία
7
Μορφολογικές Τομές
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΤΟΜΗ (Μηκοτομή) = η γραμμή που προκύπτει από
την τομή ενός τμήματος της γήινης επιφάνειας και ενός κάθετου
προς αυτήν επίπεδου.
8
Μορφολογική Τομή
¨ Γεωμορφολογία και Γεωλογία: βοηθούν στην κατανόηση των
μεταβολών του ανάγλυφου, κατά μία συγκεκριμένη διεύθυνση
¨ Τεχνικές κατασκευές: επιτρέπουν τον υπολογισμό των
πραγματικών αποστάσεων και κλίσεων μεταξύ διάφορων
σημείων της γήινης επιφάνειας.
¨ Έλεγχος ορατότητας μεταξύ διάφορων σημείων με την κατασκευή
μορφολογικών τομών για επιλογή κατάλληλων θέσεων για την
εγκατάσταση πομπών και αναμεταδοτών των μέσων
τηλεπικοινωνίας.
9
Φυσική μορφολογική τομή
10
Φυσική μορφολογική τομή
Η γραμμή του προφίλ, ανερχόμενη ή κατερχόμενη συναντήσει • Η γραμμή του προφίλ ξεκινά
μόνον ένα σημείο, θα περάσει ακριβώς από το σημείο αυτό
από το αρχικό σημείο
κατευθύνεται προς το επόμενο
σημείο ανερχόμενη ή
κατερχόμενη.
• Αν συναντήσει δύο σημεία με
το ίδιο υψόμετρο,
• Κατερχόμενη θα
σχηματίσει κοίλωμα,
• ανερχόμενη, θα
σχηματίσει κύρτωμα
• Βάθος του κοιλώματος, ή το
ύψος του κυρτώματος
μικρότερο του ύψους της
υπερκείμενης ή υποκείμενης
ισοϋψούς.
• .
11
Υπερυψωμένη μορφολογική τομή
Οι φυσικές μορφολογικές τομές από

1. χάρτες μικρής κλίμακας
2. ή πεδινών τμημάτων από χάρτες μεγάλης Υπερυψωμένη μορφολογική τομή
κλίμακας, Πολλαπλασιάζεται η κλίμακα των
δεν μπορούν να αποδώσουν χαρακτηριστικά υψόμετρων με ένα συντελεστή που
γνωρίσματα και σημαντικές λεπτομέρειες του αυξάνει το ύψος της μορφολογικής
ανάγλυφου. τομής
Μήκος?
12
Μορφολογική τομή
13
Χαρτομετρία Μέτρηση κλίσεων
14
με την κατασκευή προφίλ
Υπολογισμός μέσης κλίσης
η μέση γωνία κλίσης αντιστοιχεί, ή στη μέση
τιμή πολλών μετρήσεων μεταξύ διάφορων
σημείων της επιφάνειας,
h
tan
𝛼
Μονάδες έκφρασης της κλίσης

η γωνία κλίσης εκφράζεται όχι μόνο σε
μοίρες, αλλά και επί τοις %.
Γωνίες κλίσης, μεγαλύτερες από 45° δεν μπορούν

να εκφραστούν επί τοις %. Ισοσκελές τρίγωνο….
ΣΧ-Κεφ.16: 274-356
ΣΔ : Κατασκευή Μορφολογικής Τομής
Διάλεξη 12Η
ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΜΟΡΦΗΣ ΓΗΙΝΗΣ
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ
ΤΕΠΑΚ
Διάλεξης
2
Απεικόνιση Μορφής Γήινης

Επιφανείας
Ιστορική Αναδρομή
Μέθοδοι
Οπτικοποίησης Προοπτικοί,
Μορφομετρικοί
Χάρτες
Γραμμοσκιάσεις Ισοϋψείς,
Σκίαση
αναγλύφου
(μέθοδοι
φωτοσκίαση)
Απεικόνιση
αναγλύφου
3
¨ Η απεικόνιση του αναγλύφου μιας περιοχής αποτελεί μια

από τις σημαντικές διαδικασίες της χαρτογραφικής
σύνθεσης.
¨ Ο τρισδιάστατος χαρακτήρας των δεδομένων και χωρική
συνέχειά του στον γεωγραφικό χώρο, καθιστούν την
απεικόνισή μια από τις δυσκολότερες χαρτογραφικές
διαδικασίες.
¨ Η απεικόνιση του αναγλύφου λειτουργεί ως υπόβαθρο του
χάρτη.
¨ Η απεικόνιση του αναγλύφου αλληλεπιδρά με τα σύμβολα
των υπολοίπων πληροφοριών του χάρτη
Ψηφιακό Μοντέλο
Εδάφους
4
¨ Tο ανάγλυφο της φυσικής γήινης επιφάνειας είναι ένα τρισδιάστατο

συνεχές χωρικό φαινόμενο.
¨ Στους τοπογραφικούς χάρτες αναπαρίσταται συνήθως με τη μορφή
ισοϋψών καμπυλών, σκίασης, γραμμοσκιάς κ.ά.
¨ Ανάλογα με τον τρόπο αναπαράστασης, υφίσταται ή όχι η δυνατότητα
εξαγωγής ποσοτικών αποτελεσμάτων για την τιμή του υψομέτρου.
αναγλύφου
5
ΙΣΤΟΡΙΚΑ
αναγλύφου
6
ΙΣΤΟΡΙΚΑ
Απεικόνιση αναγλύφου
το πρόβλημα –Οι μέθοδοι
7
¨ Το πρόβλημα της απεικόνισης του ανάγλυφου εντοπίζεται

στο, πώς οι τρισδιάστατες μορφές του εδάφους θα
απεικονιστούν με γραφικά μέσα στο επίπεδο του χάρτη,
ώστε η απεικόνιση να είναι γεωμετρικά τέλεια και να
επιτρέπει μια έμμεση, και κατά το δυνατόν τέλεια, απόδοση
της γραμμής του ανάγλυφου.
¨ Η απεικόνιση του ανάγλυφου μπορεί να γίνει με τέσσερεις
μεθόδους:
¤ των ισοϋψών καμπύλων,
¤ της χρωματική απόδοση διακριτών υψομετρικών ζωνών
¤ των γραμμοσκιάσεων και
¤ των σκιάσεων (φωτοσκίαση).
Απεικόνιση αναγλύφου
Μέθοδοι
8
Ισοϋψείς καμπύλες Χρωματική απόδοση
Σκίαση αναγλύφου Γραμμοσκιάσεις

9
Είναι τα ίχνη που προέρχονται από το πέρασμα οριζοντίων επιφανειών

που ισαπέχουν (ισοδιάσταση) μέσα από την τρισδιάστατη επιφάνεια
του εδάφους/βυθού και την ορθή προβολή αυτών των ιχνών στην
επιφάνεια του χάρτη
10
Οι ισοϋψείς καμπύλες χαρακτηρίζονται από τις παρακάτω ιδιότητες:

1. Είναι πάντοτε κλειστές καμπύλες γραμμές.
2. Τείνουν να γίνουν παράλληλες μεταξύ τους
3. ουδέποτε τέμνονται ή συμπίπτουν, εκτός αν απεικονίζουν πολύ
απότομα τμήματα της γήινης επιφάνειας.
4. Η οριζόντια απόσταση τους καθορίζεται από την κλίση του
ανάγλυφου.
4. Η μορφολογία τους στις κοιλάδες
είναι διαφορετική απ' ότι στις
ράχες. Στις κοιλάδες έχουν σχήμα
ανάποδου V, με την κορυφή
στραμμένη προς τα μεγαλύτερα
υψόμετρα, ενώ στις ράχες έχουν
σχήμα U, με την κορυφή στραμμένη
προς τα μικρότερα υψόμετρα
11
Το υψόμετρο των
ισοϋψών κατάπτωσης
είναι μικρότερο κατά
μια ισοδιάσταση, από
το υψόμετρο της
συνήθους ισοϋψούς
που τις περιβάλλει
Κλειστές κοιλότητες στην επιφάνεια της Γης απεικονίζονται στους

χάρτες με τις ισοϋψείς καταπτώσεων.
Είναι συνεχείς, ή διακεκομμένες, κλειστές γραμμές και διακρίνονται

από τις συνήθεις ισοϋψείς, από τις μικρές κάθετες γραμμές προς την
εσωτερική επιφάνεια που καθορίζουν.
12
Ύψωμα
13
¨ Το Ύψωμα είναι μια εδαφική έξαρση. Από την κορυφή του

υψώματος, το έδαφος έχει κλίση προς τα χαμηλότερα υψόμετρα
σε κάθε κατεύθυνση.
Πλαγιά
14
¨ Η Πλαγιά (ή κλιτύς) είναι το κεκλιμένο τμήμα μιας εδαφικής

έξαρσης. Ανάλογα με τη μορφή των ισοϋψών καταγράφεται η
διαφορετική κλίση που μπορεί να εμφανίζουν οι πλαγιές γύρω
από το ύψωμα.
Κορυφογραμμή
15
¨ Κορυφογραμμή είναι η γραμμή συνάντησης δύο πλαγιών κατά τα

υψηλότερα σημεία τους.
¨ Οι ισοϋψείς καμπύλες στρέφουν τα κυρτά προς τα χαμηλότερα
σημεία του εδάφους.
Μισγάγγεια
ρέμα
16
¨ Μισγάγγεια (ή ρέμα) είναι η γραμμή συνάντησης δύο πλαγιών

κατά τα χαμηλότερα σημεία τους.
¨ Οι ισοϋψείς καμπύλες στρέφουν τα κυρτά προς τα ψηλότερα
σημεία του εδάφους.
Μισγάγγεια
ρέμα
17
¨ Οι μισγάγγειες συγκεντρώνουν τα νερά της βροχής και γι’ αυτό

λέγονται και γραμμές ρύσης των υδάτων.
¨ Στη μισγάγγεια τα υψόμετρα βαίνουν προς τα ανάντη ενώ στην
κορυφογραμμή βαίνουν προς τα κατάντη. Και στις δύο
περιπτώσεις (μισγάγγειες & κορυφογραμμές) αποτελούν το
γεωμετρικό τόπο των σημείων αλλαγής κλίσης των εκατέρωθεν
πλαγιών
Αυχένας
18
¨ Αυχένας είναι το χαμηλότερο σημείο μεταξύ δύο εξάρσεων μιας

κορυφογραμμής.
Μέθοδος χρωματικής απόδοσης
διακριτών υψομετρικών ζωνών
19
¨ Επιδιώκεται μια αποτελεσματικότερη προσέγγιση του χρήστη με

τον χάρτη σε ό,τι αφορά την αναπαράσταση του αναγλύφου,
αφού στη χρωματική κλίμακα χρησιμοποιούνται αποχρώσεις του
εδάφους ή του πυθμένα των θαλασσών, ανάλογα, με την τιμή του
υψομέτρου ή του βάθους, αντίστοιχα
Υψομετρική ζώνη Χρώμα

0- 100 m Κυανοπράσινο
100-200m Κιτρινοπράσινο
200-500 m Κίτρινο
500- 1000 m Ανοιχτό καφέ
1000-2000m Καφέ
2000-4000 m Ανοιχτό κόκκινο
5000 m Σκούρο κόκκινο
Μέθοδος
γραμμοσκιάσεων
20
Γραφική τεχνική της γραμμοσκίασης
• Η μέθοδος βασίζεται στην απεικόνιση

του ανάγλυφου με
• λεπτές,
• μικρού μήκους,
• κατά οριζόντιες ομάδες γραμμές,
των οποίων η διεύθυνση συμπίπτει με
τη διεύθυνση της κλίσης της
επιφάνειας
Οι γραμμοσκιάσεις δίνουν την ψευδαίσθηση

ότι κανείς βλέπει μια φωτισμένη
τρισδιάστατη επιφάνεια
Ισοϋψείς καμπύλες και η διεύθυνση κλίσεως
Μέθοδος
21
¨ Τοποθέτηση ενός στοιχειώδους γραμμικού

τμήματος στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης
κλίσης, δηλαδή κάθετα προς τις ισοϋψείς.
¨ Δύο τεχνικές:
1. τα πάχη των γραμμοσκιάσεων είναι ανάλογα
με την κλίση των πλαγιών δηλαδή πιο
απότομη πλαγιά = πιο παχιά γραμμή
2. οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών της
γραμμοσκίασης διαφοροποιούνται ανάλογα
με τις κλίσεις π.χ στις απότομες πλάγιες είναι
κοντές και σε κοντινές αποστάσεις ενώ στις
πιο ομαλές πλαγιές είναι μακρύτερες και πιο
αραιές
Μέθοδος
22
Μέθοδος απεικόνισης
αναγλύφου με φωτοσκίαση
23
¨ Βασίζεται στην προσπάθεια προσομοίωσης του φυσικού οπτικού

αποτελέσματος, μέσω της επίδρασης ενός ιδεατού φωτισμού
στην επιφάνεια του τρισδιάστατου αναλογικού μοντέλου του
εδάφους της απεικονιζόμενης περιοχής
24
25
Επίπτωση θέσης προσανατολισμός φωτεινής πηγής

Ορθή ερμηνεία του ανάγλυφου
ΨΜΕ
σε μορφή κανάβου
26
¨ Η περιοχή μελέτης αναπαρίσταται από έναν πίνακα/κάναβο,

¨ ορίζει ένα πλέγμα γραμμών και στηλών με φατνία συγκεκριμένου
μεγέθους, για τα οποία το υψόμετρο υπολογίζεται με την
εκάστοτε μέθοδο παρεμβολής που έχει επιλεγεί
Δίκτυο ακανόνιστων
τριγώνων ΤΙΝ
27
¨ Αναπαριστά το ανάγλυφο με ένα σύνολο τριγωνικών

επιφανειών των οποίων οι κορυφές ταυτίζονται με τις θέσεις
των σημείων των δεδομένων εισόδου.
Για κάθε κορυφή του

τριγώνου αποθηκεύεται το
υψόμετρο.
Οι αρχικές οντότητες που

χρησιμοποιούνται για τη
δημιουργία ενός ΤΙΝ
παραμένουν στην ίδια θέση
ως κόμβοι ή ακμές.
Μηκοτομή
28

Μηκοτομή
29

¨ Γεωμορφολογία και Γεωλογία: βοηθούν στην κατανόηση των
μεταβολών του ανάγλυφου, κατά μία συγκεκριμένη διεύθυνση
¨ Τεχνικές κατασκευές: επιτρέπουν τον υπολογισμό των
πραγματικών αποστάσεων και κλίσεων μεταξύ διάφορων
σημείων της γήινης επιφάνειας.
¨ Έλεγχος ορατότητας μεταξύ διάφορων σημείων με την κατασκευή
μορφολογικών τομών για επιλογή κατάλληλων θέσεων για την
εγκατάσταση πομπών και αναμεταδοτών των μέσων
τηλεπικοινωνίας.
Μηκοτομή
30
Χαρτομετρία κατασκευή
μορφολογικής τομής
31
33
34
ΣΧ-Κεφ.16: 274-356
Διάλεξη 13Η
ΑΡΧΕΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΕΥΣΗΣ
ΤΕΠΑΚ
2
Διάλεξης
Απόδοση των
χαρτογραφικών
στοιχείων & κλίμακα
Ορισμός Γενίκευσης
Αρχές Επιλογής και Γενίκευσης,
Στοιχεία γενίκευσης (Επιλογή, ταξινόμηση,
Απλοποίηση, Μεγέθυνση, Συμβολισμός),
Νόμος των αρχών Επιλογής
Topfer,
Παράγοντες
Γενίκευσης,
Γεωμετρικοί τελεστές
Γενίκευσης,
Απόδοση των χαρτογραφικών
3
στοιχείων & κλίμακα
¨ Οι χάρτες αποτελούν το μέσο γραφικής απόδοσης - σε
σμίκρυνση - κάποιου τμήματος της γήινης επιφάνειας. Θα ήταν
αδύνατο να αποδοθεί η γη σε κλίμακα 1:1.
¨ Η σμίκρυνση αυτή έχει επακόλουθο μια σειρά ανεπιθύμητων
επιπτώσεων όπως:
¤ Μείωση των αποστάσεων μεταξύ των στοιχείων στο χάρτη
¤ Απώλεια της οπτικής ενάργειας λόγω της συσσώρευσης
χαρτογραφικών πληροφοριών
¤ Μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τα ειδικότερα στα
γενικότερα.
¨
Το πρόβλημα αλλαγής
της κλίμακας
Καθώς η κλίμακα του χάρτη μειώνεται,
ορισμένα από τα χαρτογραφικά σύμβολα με
μικρό σχετικά μέγεθος πλησιάζουν τα όρια της
οπτικής αντίληψης.
Το πρόβλημα αλλαγής
ο χαρτογράφος καλείται να αντιμετωπίσει δύο
αλληλεξαρτώμενα σημαντικά προβλήματα όταν
μειώνεται η κλίμακα του χάρτη,
1. τη μείωση του διαθέσιμου φυσικού χώρου του
χάρτη,
2. την ανάγκη της μεγέθυνσης των φυσικών
διαστάσεων των χωρικών οντοτήτων, ώστε να είναι
ευανάγνωστα.
Παράγοντες της
6
Γενίκευσης
¨ Η γενίκευση καθοδηγείται από μια σειρά εξωγενών παραγόντων
που επηρεάζουν καταλυτικά τη χαρτογραφική σύνθεση.
¨ Οι παράγοντες είναι:
¤ Η γεωγραφική πραγματικότητα
¤ Ο σκοπός και οι συνθήκες χρήσης του χάρτη
¨ Παραδείγματα
¤ Θα χρησιμοποιείται επί μακρόν για μελέτη (τοπογραφικός
χάρτης) ή θα προβληθεί εν συντομία σε μια οθόνη
¤ Προορίζεται για να προσφέρει ένα μεγάλο μέρος γενικών
γεωγραφικών πληροφοριών ή για να δείξει τη μορφή μιας
συγκεκριμένης χωρικής κατανομής
7
Η κλίμακα του χάρτη
¨ Όσο μικραίνει η κλίμακα του υπό κατασκευή χάρτη τόσο
αυξάνεται ο βαθμός της γενίκευσης.
¨ Επιτυχής γενίκευση θεωρείται εκείνη που διατηρεί την ισορροπία
ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες των χωρικών στοιχείων και τη
μεταξύ τους συνέπεια [διατήρηση της τοπολογίας]
¨ Υπάρχει ένας βαθμός γενίκευσης που ταιριάζει σε κάθε κλίμακα
¨ Σε χάρτες μικρής κλίμακας μπορεί να υπάρξει σημαντική
διαφοροποίηση της κλίμακας παραμόρφωσης στον ίδιο χάρτη με
αντίστοιχες επιπτώσεις στο βαθμό γενίκευσης
8
Η κλίμακα του χάρτη
9
Η ποιότητα και η ποσότητα των δεδομένων
¨ Όσο πιο αξιόπιστα και ακριβή είναι τα δεδομένα τόσο
περισσότερες λεπτομέρειες είναι διαθέσιμες για απόδοση
¨ Διασφάλιση της ορθότητας της πληροφορίας με παράλληλη
αποφυγή εσφαλμένης εντύπωσης πληρότητας – αξιοπιστίας
¨ Ανεπαρκείς πληροφορίες - σύνθεση χάρτη σε μικρή κλίμακα
¨ Υπερβολικά πολλές πληροφορίες - Απόδοση των πλέον
χαρακτηριστικών στοιχείων [π.χ. βάθη]
10
Τα γραφικά όρια
¤ Όριο Διαχωρισμού: Όρια που τίθενται από τα εργαλεία του
χαρτογράφου
¤ Όριο Οπτικής Αντίληψης: Όρια αντίληψης του ανθρώπινου
ματιού – διακριτική ικανότητα
¨ Κατηγορία χρηστών για την οποία προορίζεται ο χάρτης [με
γνώσεις - χωρίς γνώσεις]
Όρια Οπτικής Αντίληψης στη
Χαρτογραφική Απόδοση
¨ Όριο Οπτικής Αντίληψης ¨ Όριο Διαχωρισμού
Ορισμός
12
¨ Γενίκευση στη Χαρτογραφία μπορεί να οριστεί ως "η
επιλεκτική και απλοποιημένη απόδοση των
χαρτογραφικών στοιχείων ανάλογα με την κλίμακα και τον
σκοπό του χάρτη”
¨ Η ορθολογιστική απόδοση των χαρτογραφικών στοιχείων σε

κατάλληλη κλίμακα προϋποθέτει την απλοποίηση, τη μείωση
του μεγέθους, το συνδυασμό ή/και την απαλοιφή ορισμένων
στοιχείων και τη μετατόπιση άλλων
¨ Παράλληλα με τη συνεχώς αυξανόμενη διαθεσιμότητα

χαρτογραφικών στοιχείων σε ψηφιακή μορφή, αυξάνει και η
απαίτηση για αυτοματοποίηση των διαδικασιών της γενίκευσης
Σκοπός της
13
¨ Αντικειμενικός σκοπός της γενίκευσης: η βελτίωση της
χαρτογραφικής επικοινωνίας και της αποτελεσματικότητας
του χάρτη
¨ Η διαδικασία της γενίκευσης σε περιβάλλον συστήματος Η/Υ δεν

έχει αναπτυχθεί ικανοποιητικά.
¨ H υφιστάμενη βιβλιογραφία – αρθρογραφία μνημονεύει πληθώρα

αλγορίθμων γενίκευσης, οι οποίοι στην πλειονότητά τους
στερούνται χαρτογραφικής βάσης
Η Διαδικασία
14
της Γενίκευσης
¨ Πριν από κάθε επέμβαση στα πρωτογενή στοιχεία με σκοπό τη
γενίκευση, πρέπει να προηγηθεί επιλογή των πληροφοριών που
θα αποδοθούν σε σχέση κυρίως με τον σκοπό του χάρτη.
¨ Η διαδικασία της γενίκευσης μπορεί να διακριθεί σε δύο φάσεις:
1) Την επιλογή των στοιχείων που θα αποδοθούν ώστε να
εξυπηρετηθεί ο σκοπός του χάρτη
2) Τη γενίκευση των στοιχείων που επελέγησαν ανάλογα με την
κλίμακα και την κατηγορία του τελικού προϊόντος (χάρτη)
¨ Η επιλογή των πληροφοριών αποτελεί μια φάση διχοτομικού
χαρακτήρα είτε θα αποδοθούν, είτε όχι, γεγονός που σημαίνει
ότι δεν απαιτείται οποιαδήποτε επέμβαση στις πληροφορίες εάν
δεν προηγηθεί η επιλογή.
Στάδια
15
¨ Το πρώτο στάδιο της γενίκευσης συνιστά τη σημασιολογική
γενίκευση [semantic generalization]
¨ Δεύτερο στάδιο γεωμετρική γενίκευση [geometric generalization]
η οποία υλοποιείται σε πέντε επί μέρους - ανεξάρτητες -
λειτουργίες [χειρισμούς]:
1. Ταξινόμηση – ομαδοποίηση,
2. απλοποίηση,
3. υπερβολή (μεγέθυνση),
4. συμβολισμό,
5. επαγωγή.
Με τη γενίκευση, απλοποιούνται, αποβάλλονται, τυποποιούνται,

τονίζονται ή υποτονίζονται αντικείμενα ή δεδομένα των βασικών χαρτών.
Χειρισμοί Γεωμετρικής Γενίκευσης
16
Ταξινόμηση
¨ Ταξινόμηση: Κατάταξη, διαβάθμιση και ομαδοποίηση των
χωρικών στοιχείων σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά ή τις τιμές των
χαρακτηριστικών τους
¨ Διαδικασία κατά την οποία ομαδοποιούνται παρόμοια
φαινόμενα προκειμένου να επιτευχθεί σχετική απλότητα
¨ Απώτερος σκοπός: Η δημιουργία ομοειδών συνόλων
¨ Μέθοδοι ταξινόμησης:
1. Κατανομή των όμοιων χαρακτηριστικών σε κατηγορίες [δάση,
καλλιέργειες]
2. Ποσοτικοποίηση των χαρακτηριστικών σε αριθμητικά
προσδιορισμένες ομάδες
3. Τροποποίηση της τιμής του χαρακτηριστικού σε επιλεγμένη
θέση, ώστε να δημιουργηθεί τυπικό χωρικό στοιχείο προς
απεικόνιση στον χάρτη
17
18
Απλοποίηση
¨ Καθορισμός των σημαντικών χαρακτηριστικών των
χαρτογραφικών στοιχείων και απαλοιφή των ανεπιθύμητων
λεπτομερειών με κατά το δυνατόν ανάδειξη των ουσιωδών
χαρακτηριστικών τους
¨ Ο χώρος που διατίθεται στον χάρτη για την απεικόνιση των

επιλεγμένων στοιχείων είναι συνάρτηση της κλίμακας και
ανάλογος με το τετράγωνο της σμίκρυνσης της αριθμητικής
κλίμακας [σμίκρυνση της κλίμακας κατά ½ σημαίνει αναγωγή της
έκτασης του χάρτη στο ¼ της αρχικής].
¨ Επομένως πρέπει να αποφασιστεί ο αριθμός των χαρτογραφικών
στοιχείων που θα απεικονιστούν στην κλίμακα απόδοσης.
19
20
21
Υπερβολή - Μεγέθυνση
¨ Υπερβολή - Μεγέθυνση: Ενίσχυση – τονισμός των
σημαντικών χαρακτηριστικών
¨ Σκόπιμη μεγέθυνση ενός χωρικού στοιχείου με σκοπό την
ανάδειξή του και την κατανόηση της οντότητάς του στον
πραγματικό κόσμο
22
Συμβολισμός
¨ Συμβολισμός: Γραφική κωδικοποίηση των πληροφοριών
και τοποθέτησή τους στο γενικό πλαίσιο του χάρτη
¨ Λειτουργία που έπεται των προηγουμένων, η οποία
συνίσταται στη γραφική απόδοση των επιλεγμένων
στοιχείων με σύμβολα
¨ Ιδιαιτερότητες: Οι γραμμές του γεωγραφικού κανάβου ή του
κανάβου τετραγωνισμού δεν σχετίζονται με τη διαδικασία
της γενίκευση
23
Επαγωγή
¨ Επαγωγή: Συναγωγή συμπερασμάτων από αλληλεξαρτήσεις των
στοιχείων του χάρτη - Οποιαδήποτε λογική επέκταση δεδομένων
που στηρίζεται σε αποδεκτούς συνειρμούς
¨ Παράδειγμα: Οι ισοθερμικές καμπύλες ενός χάρτη επιτρέπουν τη
συναγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις πιθανές θερμοκρασίες
ορισμένου μήνα σε περιοχές ανάμεσα στις θέσεις των
μετεωρολογικών σταθμών
¨ Επισημαίνεται ότι οι λειτουργίες – χειρισμοί της γενίκευσης
αναφέρονται σε κάθε χαρτογραφικό στοιχείο ξεχωριστά
¨ Διαφοροποίηση του βαθμού γενίκευσης ακόμη και στον ίδιο
χάρτη.
Επιλογή/απαλοιφή
γραφικών αντικειμένων
ποσοτική προσέγγιση του προβλήματος της γενίκευσης
• no = αριθμός των γραφικών

αντικειμένων του αρχικού χάρτη
• n = αριθμός των γραφικών
αντικειμένων του παράγωγου
χάρτη
• Sο = κλίμακα αρχικού χάρτη
απαλείφονται όσα γραφικά αντικείμενα δεν κρίνονται • S = κλίμακα παράγωγου χάρτη
κατάλληλα να απεικονιστούν, λόγω της κλίμακας ή του
σκοπού του παράγωγου χάρτη
Επιλογή/απαλοιφή γραφικών
25
αντικειμένων
¨ Ο νόμος του Töpfer δίνει ΜΟΝΟΝ ένδειξη του αριθμού των
στοιχείων – ΔΕΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕΙ ΠΟΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΑ
ΔΙΑΤΗΡΗΘΟΥΝ
¨ Εφαρμόζεται σε :
¤ Σύνολα σημειακών χωρικών στοιχείων [πόλεις, βάθη]
¤ Σύνολα γραμμικών χωρικών στοιχείων [δρόμοι, ισοϋψείς,

ποταμοί]
¤ Σύνολα επιφανειακών χωρικών στοιχείων [νησιά, λίμνες]
Γεωμετρικοί Τελεστές
26
Χαρτογραφικής γενίκευσης
1. Απλοποίηση
2. Εξομάλυνση
3. Συγχώνευση σημειακών συμβόλων
4. Συγχώνευση γραμμικών συμβόλων
5. Συγχώνευση επιφανειακών συμβόλων
6. Μετάπτωση
7. Εκλέπτυνση
8. Μεγέθυνση
9. Ενίσχυση
10. Μετάθεση
27
100% 50%
διαδικασία απαλοιφής των ανεπιθύμητων λεπτομερειών και διατήρησης ενός
υποσυνόλου των αρχικών συντεταγμένων, που να ορίζουν όσα τα σημεία είναι
αντιπροσωπευτικά της μορφής της χωρικής οντότητας.
μειώνεται ο αριθμός των σημείων που αντιπροσωπεύει μια χωρική οντότητα αλλά οι
συντεταγμένες των παράγωγων σημείων παραμένουν αναλλοίωτες
Εξομάλυνση
28
100% 50%
Εξομάλυνση
μείωση των γωνιακών παραμορφώσεων της μορφής μιας γραμμής που προέρχονται
από τη διαδικασία της ψηφιοποίησης.
επιδρά σε μια γραμμή μετακινώντας τις συντεταγμένες των κορυφών της, με σκοπό
την εξάλειψη μικρών διαταραχών, ώστε ν α διατηρείται η κυρίαρχη τάση της μορφής
της.
Συγχώνευση σημειακών
29
συμβόλων
100% 50%
Συγχώνευση σημειακών συμβόλων

συγχώνευση των σημειακών συμβόλων, σε ένα σύμβολο μεγαλύτερης τάξης, ώστε η
χωρική οντότητα να απεικονιστεί με επιφανειακό σύμβολο
Συγχώνευση γραμμικών
30
συμβόλων
100% 50%
Συγχώνευση γραμμικών συμβόλων

Όταν η μεταβολή της κλίμακας είναι αδύνατο να αναπαραστήσει με διακριτό τρόπο
δύο γραμμικά σύμβολα που βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους, λόγω των γραφικών
περιορισμών, τότε τα σύμβολα αυτά πρέπει να συγχωνευτούν σε ένα γραμμικό
σύμβολο.
Συγχώνευση επιφανειακών
31
συμβόλων
100% 50%
Συγχώνευση επιφανειακών συμβόλων

μετασχηματίζει πολλά μικρής έκτασης, διακριτά και γειτονικά επιφανειακά σύμβολα σε
μικρότερα ως προς τον αριθμό επιφανειακά σύμβολα αλλά με μεγαλύτερη έκταση. Τα
επιφανειακά σύμβολα του παράγωγου χάρτη διατηρούν τα βασικά χαρακτηριστικά της
μορφής της ευρύτερης περιοχής ανεξάρτητα από τη μεταβολή της κλίμακας.
Μετάπτωση
32
100% 50%
Μετάπτωση
τα επιφανειακά σύμβολα μετασχηματίζονται σε σημειακά ή γραμμικά κατά τη μείωση
της κλίμακας.
Εκλέπτυνση
33
100% 50%
• Εκλέπτυνση
• Αδυναμία απόδοσης όλων των σύμβολων του βασικού χάρτη στον παράγωγο
• Επιλέγεται να συμβολιστεί ένα υποσύνολο των αρχικών συμβόλων φροντίζοντας να
διατηρηθεί αναλλοίωτη η συνολική χωρική τους κατανομή στον παράγωγο χάρτη.
• αν οι θέσεις των συμβόλων που διατηρούνται στον παράγωγο χάρτη παραμένουν
ίδιες με τις αρχικές η διαδικασία ονομάζεται εκλέπτυνση.
• Στις περιπτώσεις που είναι απαραίτητο να γίνουν μικρές τροποποιήσεις των
αρχικών θέσεων των συμβόλων, τότε, η διαδικασία ονομάζεται τυποποίηση.
Μεγέθυνση
34
100% 50%
Μεγέθυνση
η μορφή και το μέγεθος των συμβόλων μπορεί να χρειαστεί να μεγεθυνθεί με σκοπό
να ικανοποιηθούν συγκεκριμένες προαπαιτήσεις του χάρτη κατά τη γενίκευση.
Ενίσχυση
35
100% 50%
Ενίσχυση
• Το σχήμα και το μέγεθος των χαρτογραφικών σε ορισμένες περιπτώσεις γενίκευσης,
χρειάζεται να υποστούν μερική διόγκωση ή να υπερτονιστούν ορισμένα
χαρακτηριστικά με σκοπό να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του παράγωγου χάρτη.
• ο τελεστής ενίσχυσης δεν τροποποιεί συνολικά τις διαστάσεις των συμβόλων αλλά
μερικώς τη μορφή ή και το μέγεθός τους
Μετάθεση
36
100% 50%
Μετάθεση
Οι τεχνικές με τις οποίες γίνεται μετάθεση της θέσης των συμβόλων έχουν ως στόχο να
εξαλείψουν τα προβλήματα που δημιουργούνται, κατά τη γενίκευση, με τη χωρική
σύμπτωση των συμβόλων στον παράγωγο χάρτη.
Σειρά γενίκευσης
37
τοπογραφικού χάρτη
¨ Γενίκευση ενός θεματικού επιπέδου επηρεάζει και τα υπόλοιπα.
¨ Η θέση των τεχνητών οντοτήτων εξαρτάται από τις φυσικές
οντότητες, η πληροφορία του αναγλύφου π.χ. ισοϋψείς,
υδρολογικό δίκτυο, ακτογραμμή διαχειρίζεται πρώτη.
¨ Σειρά γενίκευσης για ένα τοπογραφικό χάρτη μπορεί να είναι η
ακόλουθη:
1. Ακτογραμμή
2. Ισοϋψείς καμπύλες
3. Υδρολογικό δίκτυο
4. Υψομετρικά και τριγωνομετρικά σημεία
5. Τεχνητές οντότητες π.χ. οικισμοί, δρόμοι, κοινωφελή δίκτυα κ.ά.
6. Χρήσεις γης και βλάστηση γενικεύονται τελευταία, (εξαρτώνται από
τη θέση των φυσικών και τεχνητών οντοτήτων)
38
http://www.gitta.info/Generalisati/en/html/GenConcepts_learningObject2.html
39
http://www.gitta.info/Generalisati/en/multimedia/smoothing.swf
ΣΧ-Κεφ.23: 532-559
θεωρία χρώματος
& χρωματικά μοντέλα
11/4/2016 Λήδα Στάμου Χαρτογραφία Ι 1

η φύση της όρασης των χρωμάτων
 Το χρώμα δεν υφίσταται αν δεν συνυπάρχουν τρία στοιχεία:
 Μια φωτεινή πηγή (φυσική ή τεχνητή)
 Ένα αντικείμενο που ανακλά το φως επιλεκτικά
 Ένα σύστημα οπτικής επεξεργασίας (οφθαλμός –
εγκέφαλος)
 Το χρώμα είναι φαινόμενο της αντίληψης,

αντίληψης προϊόν της
διανοητικής διαδικασίας που προκύπτει από την
ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που ανιχνεύεται από τα μάτια
 Θεωρίες ερμηνείας του νοητικού μετασχηματισμού του φωτός

στην αίσθηση του χρώματος
 Τριχρωματική θεωρία
 Θεωρία των αντίθετων διεργασιών

τριχρωματική θεωρία (i)
 Thomas Young, Hermann von Helmholtz, James Clerk
Maxwell
 Παραγωγή 1ης έγχρωμης φωτογραφίας με λήψη τριών
ασπρόμαυρων φωτογραφιών με τη χρήση τριών φίλτρων
((κόκκινο,, πράσινο,
ρ , μπλε)
μ )
 Η διάταξη αυτή διαχωρίζει το ανακλώμενο από το
αντικείμενο φως στις κύριες προσθετικές συνιστώσες - RGB
 Αναστροφή του αρχικού διαχωρισμού του χρώματος
 Σύνθεση χρωμάτων από τρεις δέσμες: κόκκινη, πράσινη,
μπλε (κύριες προσθετικές χρωματικές συνιστώσες)
 Η θεωρία υποστηρίζει ότι τα μάτια λειτουργούν όπως η κάμερα

με τα τρία φίλτρα, δηλ. οι οπτικοί υποδοχείς διαχωρίζουν το φως
στιςς κύριες
ρ ς προσθετικές
ρ ς συνιστώσεςς και κρίνουν
ρ την
η έντασηη
κάθε μιας.
τριχρωματική θεωρία (ii)
 Υποθέτει ότι υπάρχουν φωτοϋποδοχείς (ραβδία και
κωνία) που διαχωρίζουν το φως στις τρεις συνιστώσες
του (κόκκινη, πράσινη, μπλε) κι εκτιμούν την ένταση της
καθεμιάς.
 Ραβδία: ραβδοειδή κύτταρα του αμφιβληστροειδή,

αμφιβληστροειδή που είναι
ευαίσθητα στα μήκη κύματος από 400-600nm και είναι
υπεύθυνα για την αντίληψη του αμυδρού φωτός
 Κωνία: κωνικά κύτταρα του αμφιβληστροειδή,
αμφιβληστροειδή υπεύθυνα για
την αναγνώριση του χρώματος
• α-κωνία (400nm->μπλε)
• β-κωνία
β ί ((530nm->πράσινο)
ά )
• γ-κωνία (570nm->κόκκινο)
 Ακολούθως, με ηλεκτρικές ωθήσεις μεταβιβάζουν τις

εντάσεις αυτές μέσω του οπτικού νεύρου στον φλοιό του
γ φ
εγκεφάλου όπου αναπλάθεται η εικόνα.

θεωρία των αντίθετων διεργασιών
 Ewald Hering – 1877 : Στηρίχθηκε στην υπόθεση ότι τα ηλεκτρικά
ερεθίσματα από τα ραβδία και τα κωνία δεν κατευθύνονται άμεσα μέσω του
οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο, αλλά μεταφέρονται από τρία είδη
γαγγλίων
λί από ό τα οποία
ί αποτελείται
λ ί το οπτικό
ό νεύρο:
ύ
Γαγγλιοκύτταρα Κωνικά κύτταρα
 τα μπλε ή κίτρινα (BY),
(BY) BY μπλε
 τα πράσινα ή κόκκινα
(GR) και
πράσινο
 τα άσπρα
ά ή μαύρα
ύ GR
(WBK)
που διεγείρονται από τα
WBK κόκκινο
αντίστοιχα
ί χρωματικά ά
ερεθίσματα με διαφορετικό
τρόπο το καθένα. Οπτικό νεύρο
Η απόχρωση
ό καθορίζεται
θ ίζ με
τη σύγκριση της ισχύος των Ερεθισμός Απόσβεση
σημάτων από τα GR & BY (διέγερση) (καταστολή)
BY = μπλε-κίτρινο GR = πράσινο-κόκκινο WBK = άσπρο-μαύρο

θεωρία των αντίθετων διεργασιών (ii)
 Η ακριβής απόχρωση καθορίζεται από τη δύναμη των
σημάτων που μεταφέρουν τα GR & BY γάγγλια.
 Το WBK καθορίζει πόσο φωτεινό ή σκοτεινό είναι ένα
χρώμα
 Ισχυρό
ό σήμα
ή από ό το GR γάγγλιο
ά λ σημαίνειί κόκκινο
ό χρώμα,
ώ
ασθενές σημαίνει πράσινο
 Ισχυρό
σχυρό σήμα από το BY στέλνει κίτρινο σήμα, ασθενές
υποδηλώνει μπλε
 Ισοδύναμα σήματα παράγουν τις «ανάμεικτες» αποχρώσεις
 Ο βαθμός
β θ ό κόρου
ό καθορίζεται
θ ίζ από
ό τη δύναμη
δύ των σημάτων
ά
GR και BY. Όσο πιο δυνατά είναι τα σήματα τόσο πιο
λαμπερό είναι το χρώμα.

θεωρία των αντίθετων διεργασιών (iii)
Ισοδύναμα
μ Παραγόμενη
κίτρινο πράσινο
κίτρινο-πράσινο απόχρωση
σήματα
+ =
πορττοκαλί
υανό
+ =
κυ
+ =
+ =
ματζέντα
μ ζ
Οι κύριες (γωνίες) και οι μεικτές (πλευρές) αποχρώσεις των αντιθέτων

διεργασιών που σχηματίζουν ένα χρωματικό κύκλο
χρωματική σταθερότητα
 Η ικανότητα να βλέπουμε ένα αντικείμενο με την ίδια
απόχρωση, ακόμη κι όταν αλλάξουν οι συνθήκες φωτισμού
 Προσαρμογή στο φόντο του χρώματος, με αποτέλεσμα η

απόχρωση να παραμένει περίπου σταθερή
 Τα σήματα που λαμβάνονται από κάθε ένα από τα τρία

συστήματα κωνίων, ρυθμίζονται ανάλογα με την ανάκλαση στο
σύνολο της έκτασης του οπτικού πεδίου
 Καταρρέει με τις μονοχρωματικές πηγές φωτισμού
 Σχεδίαση χαρτών για ειδικές συνθήκες φωτισμού

συστήματα χρωματικών μοντέλων
((συστήματα
ήμ περιγραφής
ρ γρ φής χρ
χρώματος)
μ ς)
 Έχουν αναπτυχθεί από επιστήμονες ή καλλιτέχνες για
διάφορους σκοπούς και βρίσκουν εφαρμογή σε πολλές
δραστηριότητες στην Τέχνη, τη βιομηχανία, τη διαφήμιση, τη
διακόσμηση, την τυπογραφία, τη μόδα και πολλές (άλλες)
εμπορικές
μ ρ ς δραστηριότητες
ρ ηρ η ς
 Ακολουθούν δύο κύριες προσεγγίσεις: την χρωματομετρική που
βασίζεται σε μετρήσεις του ανακλώμενου φωτός (με
φασματοφωτόμετρο) και σ’ σ εκείνη που βασίζεται στην
ανθρώπινη αντίληψη
 Τα συστήματα αυτά συνήθως αναπαριστώνται στο χώρο ως
στερεά σώματα, συμμετρικά ή μη, το μέγεθος και το σχήμα των
οποίων ορίζεται από παραμέτρους που λειτουργούν ως
συντεταγμένες
γμ ς σε ένα διατεταγμένο
γμ σχήμα
χήμ ((π.χ.
χ Χ,, Υ,, Ζ)) ο
μοναδικός συνδυασμός των οποίων περιγράφει
αμφιμονοσήμαντα ένα χρώμα.

το σύστημα CIE (i)
 Commission International de l’ Eclairage (1931)
 Αντικειμενικό σύστημα χρωματομετρίας –
προδιαγραφές χρώματος με αριθμητικούς όρους
 Προϋποθέσεις αντικειμενικής διάταξης
(1) πρότυπες πηγές φωτισμού
(2) κανονικός παρατηρητής:
 αντίδραση μέσου ανθρώπινου ματιού στα φασματικά χρώματα
 βλέπει σύμφωνα με την τριχρωματική θεωρία
(3) μετρήσεις
μ ρή ς ανάκλασης
ης επιφάνειας
φ ς από δοκίμια
μ
χαρτών (φασματοφωτόμετρο)
 Προδιαγραφές CIE – χαρτογραφικά χρώματα –
τυπογραφικές εντολές
 Παλέτες επιλογής χρώματος κατά CIE – τερματικά /
λογισμικά
 Σύστημα XYZ

το σύστημα CIE (ii)
200
ά των συννιστωσώνν CIE για να

ΜΚ
σε κάθε Μ
200
150
σχεετική ακττινοβολία
α
σομοιωθείί το φως σ
Γ 150
100 100
B
A 50
Ποσά
50
προσ
0
0 400 500 600 700
400 500 600 700
Μήκος κύματος (nm) Μήκος κύματος (nm)
Πρότυπες πηγές φωτισμού Κανονικός παρατηρητής

•(Α) λαμπτήρας πυρακτώσεως (βολφραμίου) Χ = κόκκινο
•(Β)
(Β) μεσημεριανό ηλιακό φως Ψ = πράσινο
•(Γ) μέσο φως ημέρας υπό νέφωση Ζ = μπλε
το σύστημα CIE (iii)
 Συντεταγμένες χρωματικότητας
x = X / (X+Y+Z)
y = Y / (X+Y+Z)
Y = φωτεινή ανάκλαση (φωτεινότητα ή σκοτεινότητα)
 Προκύπτουν από τις αθροίσεις σε όλα τα μήκη κύματος (λ)
 της ακτινοβολίας της πρότυπης πηγής φωτισμού : e
 της ακτινοβολίας
β λί της μίας
ί εκ των τριών
ώ καμπυλών λώ του κανονικού
ύ παρατηρητή
ή
(επαναλαμβάνεται για όλες τις καμπύλες): x, y, z
 της ανάκλασης από την επιφάνεια: R
τριμερείς τιμές του χρώματος
 Εναλλακτικός προσδιορισμός
 το κύριο
ρ μήκος
μή ς κύματος
μ ς (αντιστοιχεί
χ στην
η απόχρωση):
χρ η Ορίζεται
ρζ ωςς το μή
μήκοςς
κύματος του μονοχρωματικού φωτός το οποίο όταν αναμειγνύεται με το φως της
πηγής φωτισμού ταιριάζει στην απόχρωση της επιφάνειας
 η γνησιότητα: το φυσικό ισοδύναμο της πληρότητας
Ορίζεται
ρζ σε κλίμακα
μ 0 – 100 ((0 ηγγνησιότητα
η η τηςης πηγής
ηγής φ
φωτισμού
μ
100 η γνησιότητα της φασματικής απόχρωσης
 η φωτεινότητα: αντιστοιχεί στην ένταση (φωτεινή ανάκλαση του χρώματος)
το διάγραμμα χρωματικότητας CIE (i)
Υ
C: πηγή
ηγή φωτισμού
φω ισ ού
F: χρώμα (x=0,212
Εύρος πιθανών χρωμάτων
y=0 348)
y=0,348)
G: προέκταση FG
y CF/CG: γνησιότητα
G
F
C
Χρωματικότητες
των μωβ (δεν
εμφανίζονται
ίζ στο
φάσμα)
Ζ Χ
x

το διάγραμμα χρωματικότητας CIE (ii)
Η χρήση του
διαγράμματος CIE
και της γκάμας
των πρωτευουσών
μιας τυπικής οθόνης CRT

ο ομοιόμορφος χρωματικός χώρος CIE

ο χρωματικός χώρος του CIE (i)
ΧΥΖ χρωματικό ανεξάρτητος συσκευής χρωματικός χώρος

σύστημα:
αναφορά: χαρακτηριστικά ανθρώπινου συστήματος όρασης
(διαισθητικό)
κύριο πλεονέκτημα: τα χρώματα (στο χώρο) μπορούν να σχεδιασθούν
από φυσικές μετρήσεις με φασματοφωτόμετρο,
σε δισδιάστατο διάγραμμα
βά
βάση: RGB πρωτεύουσες
ύ
χρήση: τριμερείς τιμές (τεχνητές πρωτεύουσες):
Χ (κόκκινο), Υ (πράσινο), Ζ (μπλε)
διάγραμμα συντεταγμένες χρωματικότητας x = X/(X+Y+Z)
χρωματικότητας: y=Y/(X+Y+Z) z = Z/(X+Y+Z) όπου x+y+z =1
εξωτερική
ξ ή καμπύλη
ύλ γνήσια
ή φασματικά
ά χρώματα
ώ
γραμμή:
ένωση των άκρων (R,B): τα μωβ (ανάμειξη κόκκινου - μπλε)

ο χρωματικός χώρος του CIE (ii)
χρωματικότητα ενός οι σχετικές ποσότητες των τριών πρωτευουσών
χρώματος:
διεύθυνση: προσδιορίζει την απόχρωση
συμπληρωματικές διαμετρικά αντίθετες σε σχέση με το «λευκό
αποχρώσεις: σημείο» x=y=z=0.33
απόσταση από λευκό η απόσταση από το λευκό σημείο έκφραση του
σημείο: βαθμού κόρου (απόσταση λευκού σημείου-
απόχρωσης ανάλογη απόστασης λευκού
σημείου-σημείου
ί ί απόχρωσης-γραμμής
ό ή γνήσιου
ή
φάσματος)
η προσθετική μίξη δυο χρωμάτων βρίσκεται
στην ευθεία
θ ί σύνδεσής
ύ δ ή τους και τριώνώ
χρωμάτων βρίσκεται στο τρίγωνο που
σχηματίζουν

CIE και εφαρμογές χρώματος στους
χάρτες - προβλήματα
1. Το CIE βασίζεται στα χαρακτηριστικά των προσθετικών
χρωμάτων
χρ μ (μείξης
μ η φ φωτός) και όχι
χ στις χρ
χρωστικές ουσίες
μελάνης (τυπωμένοι χάρτες)
2. Ύπαρξη σημαντικών αποκλίσεων μεταξύ:

{κύριου μήκους κύματος, γνησιότητας, φωτεινότητας}
και
ορατής
ή {{απόχρωσης,
ό πληρότητας,
λ ό έ
έντασης}
}
3. Ίσες
3 σες προσαυξήσε
προσαυξήσεις
ς κύριου
ύρ ου μή
μήκους
ους κύματος,
ύμα ος, γνησιότητας,
γ ησ ό η ας,
φωτεινότητας
ΔΕΝ αναπαριστούν ίσες οπτικές διαφορές
Τα συστήματα CIELAB και CIELUV είναι μαθηματικοί

μετασχηματισμοί του CIE σε ένα αντιληπτικά πιο
ομοιόμορφο σύστημα

ο χρωματικός χώρος του CIELAB
Χρήση
ρήση στις κύριες αφαιρετικές χρωματικές μείξεις

ο χρωματικός χώρος του CIELUV
Χρήση στις κύριες προσθετικές χρωματικές μείξεις

οι διαφορές στη γκάμα των χρωμάτων
μεταξύ των συσκευών εισόδου και εξόδου

το σύστημα Munsell (i)
 Η πρώτη τυποποίηση στη γλώσσα των χρωμάτων οφείλεται

στον αμερικανό ζωγράφο Α.Η. Munsell, οποίος το 1915 επινόησε
ένα τρισδιάστατο πρότυπο σύστημα που κατατάσσει τα
χρώματα σύμφωνα με τις αισθητές ιδιότητές τους: απόχρωση,
ένταση,
η, πληρότητα
ηρ η
 Το σύστημα Munsell είναι δημοφιλές στους χαρτογράφους διότι

καθεμιά
θ ά από ό τις τρεις δ
διαστάσεις
ά – απόχρωση,
ό ένταση
έ και
πληρότητα – διαιρείτια σε μια διαδοχή ίσων προσαυξήσεων από
αντιληπτική άποψη
 Οι συνιστώσες του χρώματος δημιουργούν ένα μη

συμμετρικό στερεό που παρομοιάζεται με δένδρο
(Munsell color tree)

το σύστημα Munsell (i)
 Υπάρχουν δέκα σημαντικές αποχρώσεις
11/4/201615/4/201
3
το σύστημα Munsell (ii)
 Οι αποχρώσεις διατάσσονται κυκλικά και απαρτίζονται από
πέντε βασικές αποχρώσεις (κίτρινο - Yellow, πράσινο - Green,
μπλε
λ - Blue,
Bl μωβ
β - Purple
P l και κόκκινο
ό - Red)
R d) και τις δ
διαδοχικές
δ έ
αναμίξεις τους σε διάφορες αναλογίες.

το σύστημα Munsell (iii)
 Η φωτεινότητα αυξάνει από
κάτω (μαύρο) προς τα πάνω
(λευκό), τοποθετώντας στον
κεντρικό άξονα του στερεού τα
γκρίζα, ενώ ο κορεσμός
αυξάνει
ξ από το κέντρο
ρ του
στερεού προς την περιφέρεια
 Η ασυμμετρία του στερεού του
Munsell οφείλεται
φ στο
διαφορετικό αριθμό εντάσεων
ή/και πληρότητας που μπορεί
να αναγνωρίσει
γ ρ το ανθρώπινο
ρ
μάτι για διαφορετικές
αποχρώσεις.
 Έντονο κόκκινο:
HV/C 5R 5/14

το σύστημα Munsell (iv)

το σύστημα του φυσικού χρώματος
(Natural Colour System) (i)
 Αναπτύχθηκε από Σουηδούς επιστήμονες τη δεκαετία
του 1960 κι αποτελεί την καλύτερη πρακτική εφαρμογή
της θεωρίας των αντίθετων διεργασιών.
 Το σύστημα του φυσικού χρώματος αναπτύσσεται

κυκλικά γ
γύρω
ρ από τα τρία
ρ ζζευγάρια
γ ρ των πρωτευόντων
ρ
χρωμάτων της θεωρίας αυτής, έτσι ώστε οι συνιστώσες
του χρώματος είναι τιμές πράσινου, κόκκινου, μπλε,
κίτρινου μαύρου και άσπρου
κίτρινου, άσπρου.

((Natural
a a Co
Colour
o Sys
System)
e ) ((ii))
 Ο χρωματικός χώρος (το στερεό) αναπαριστάται από
έναν δύο κώνους, η κοινή βάση των οποίων είναι ο
κύκλος
ύ λ των αποχρώσεων
ώ στον οποίο
ί η διάταξη
δ ά ξ των
αποχρώσεων ακολουθεί τη θεωρία των αντίθετων
διεργασιών της όρασης. Ο κεντρικός άξονας του
στερεού που σχηματίζεται, διέρχεται από τις κορυφές
των δύο κώνων στις οποίες τοποθετούνται το λευκό και
το μ
μαύρο
ρ και περιλαμβάνει
ρ μβ όλα τα καθαρά
ρ γκρίζα.
γ ρζ

((Natural
a a Co
Colour
o Sys
System)
e ) ((iii))
Συνιστώσες:
 Απόχρωση
Α ό – Λευκότητα-
Λ ό Μ λ ό
Μελανότητα
(C-W-B)
 Κύριες αποχρώσεις Y, R, B, G
 Η συνιστώσα της απόχρωσης για τα
υπόλοιπα χρώματα διαμορφώνεται
με βάση την ανάμιξη δύο
διαδοχικών κυρίων αποχρώσεων:
κίτρινο με κόκκινο,
κόκκινο
κόκκινο με μπλε,
μπλε με πράσινο,
πράσινο με κίτρινο. Όνομα χρώματος
1ο γράμμα 1ης βασικής-ποσοστό 2ης βασικής
-1ο γράμμα 2ης βασικής,
βασικής
Y30R (Yellow30Red): 70% κίτρινο, 30% κόκκινο
το σύστημα φυσικού χρώματος (iv)
Λευκό (W)
Λευκότητα – Μελανότητα
Τριγωνικό διάγραμμα του ΣΦΧ:
Ποσοστά γνήσιας απόχρωσης, του
λευκού και του μαύρου που συνθέτουν
το χρώμα
χρ μ
Θέσεις: σκιές της απόχρωσης (B-H)
και των άχρωμων τόνων του γκρι (W-B)
Απόχρωση (Η)
Μαύρο (Β)
το σύστημα HLS Λευκό
10
1.0
 Κάθε απόχρωση
προσδιορίζεται
δ ίζ από
ό τη
γωνιακή απόστασή της
αριστερόστροφα από το
μπλε 120ο 60ο Η
L
 Μέσα σε κάθε L
κύκλο
ύ λ απόχρωσης,
ό 180ο 0.5 S 0ο
ο κορεσμός είναι η Μπλε
ακτίνα του
240ο 300ο
κύκλου και
κυμαίνεται από 0
στο κέντρο μέχρι 1
στην περιφέρεια
για το μέγιστο
κύκλο
ύ λ Μαύρο Η
0.0 S

το σύστημα HVC (Hue-Value-Chroma)
 Ηλεκτρονική εκδοχή του
συστήματος Munsell
 Προσδιορισμός
Π δ ό
απόχρωσης
Έντταση
0.0--100
 Αριστερόστροφη
ρ ρ ρ φη γωνία
γ
από το κόκκινο (0ο)
 Ένταση
 0-100 (μαύρο
( ύ - λευκό)
λ ό) 120.00ο
120
60.0ο
 Πληρότητα
180.0ο 0.0ο
 0
0-100
100
240.0ο 300.0ο
Απόχρωση
χρ η
Πληρότητα
Πλ ό
0-360o
0-100

το σύστημα RGB (i)
 Είναι το σύστημα το οποίο στηρίζεται στην
τριχρωματική θεωρία της έγχρωμης όρασης και βρίσκει
εφαρμογή στην έγχρωμη τηλεόραση και την έγχρωμη
οθόνη, χρησιμοποιώντας τόσο την τεχνολογία της
καθοδικήςής λυχνίας
χ ς (CRT),
( ), όσο και την
η τεχνολογία
χ γ
«πλάσμα» ή υγρών κρυστάλλων.

το σύστημα RGB (ii)
 Διαστάσεις (συνιστώσες): R-G-B (red–green-blue)
 Τιμές από 0 έως 255
 Παραδείγματα:
 Μαύρο: 0-0-0
 Λευκό: 255-255-255
 Μεσαίο γκρι: 128
128-128-128
128 128
ογενή
 Κόκκινο: 255-0-0
ή πρωτο
 Πράσινο:
Π ά 0-255-0
 Μπλε: 0-0-255
ερογενή
 Κίτρινο: 255-255-0
 Κυανό:0-255-255
 Magenta:
M t 255-255-0
255 255 0
δευτε

το σύστημα CMYK (i)
 Χρησιμοποιείται στην κλασσική και ηλεκτρονική
τυπογραφία
 Με βάση τις ιδιότητες των μελανιών, στηρίζεται στην
παραγωγή των χρωμάτων από το κυανό (Cyan), το
ματζέντα (Μagenta) και το κίτρινο (Yellow)
 Για την ενίσχυση του χρώματος, προστίθεται το μαύρο
(blacK)
 H ανάμιξη των μελανιών δεν μπορεί να παράξει το λευκό

χρώμα, που υλοποιείται από το χαρτί.
το σύστημα CMYK (ii)
 Διαστάσεις (συνιστώσες): C-M-Y-K (cyan-magenta-

yellow black)
yellow-black)
 Τιμές από 0 μέχρι 100
 Παραδείγματα:
 Μαύρο:
Μ ύ 0-0-0-100
 Λευκό: 0-0-0-0 δεν παράγεται
 Μεσαίο γγκρι:
ρ 50-50-50-0
5 5 5
 Κίτρινο: 0-0-100-0
σικά
 Κυανό:
Κ ό 100
100-0-0-0
000
βασ
 Magenta: 0-100-0-0
ηρωματικά
ά
 Κόκκινο: 0-100-100-0
 Πράσινο: 100-0-100-0
 Μπλε: 100-100-0-0
100 100 0 0
συμπλη

συνδυασμός CMYK στην εκτύπωση

διαχωρισμός χρωμάτων

RGB vs CMYK
 Προσθετική vs Αφαιρετική σύνθεση χρώματος
Τα χρώματα του φωτός: Ανάμιξη των χρωστικών:

η προσθετική
θ ή σύνθεση
ύ θ η αφαιρετική
ή σύνθεση
ύ θ
των χρωμάτων των χρωστικών

Διάλεξη 1Η
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
ΤΕΠΑΚ
ΓΕΩ336
2
Περίγραμμα Διάλεξης
Γνωριμία
Γενικές Πληροφορίες
Μαθήματος,
Αξιολόγηση
Συγγράμματα
Εξοπλισμός
Σελίδα-Υλικό
Μαθήματος
ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΣΤΗ
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ
ΓΕΩ336
3
…Ποιος
Δρ Παπακωνσταντίνου
Απόστολος
PhD in
“Cartography & Geovisualization
Scale issues”
Γενικές Πληροφορίες
4
Μαθήματος ΓΕΩ234
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
• Μάθημα: ΓΕΩ 234 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ Ι ¨ Βαθμολογία Εργαστηριακών Ασκήσεων 25%
• Εξάμηνο Διδασκαλίας: 4ο ¨ Βαθμός Ενδιάμεσης Εξέτασης (Προόδου) 25%

¨ Βαθμός Τελικής Εξέτασης 50%
• Προαπαιτούμενο:
• Αίθουσα: Θεωρία & Εργαστήριο
Εξοπλισμός Εργαστηρίου
¤ Υποδεκάμετρο
• Πρόγραμμα ¤ Φορητό υπολογιστή τσέπης
• Θεωρία: Τρίτη 15:00 - 17:00 ¤ Διαβήτη
• Εργαστήριο: Τετάρτη 15:00 - 17:00 ¤ Μηχανικό μολύβι, γόμα, ξύστρα
• Γραφείο: Κτίριο Αχιλλέως 2, 3ος όροφος ¤ Χρωματιστές ξυλομπογιές
• Email: a.papakonstantinou@cut.ac.cy
• 2 ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΕΙΣ
Οι παρουσίες τόσο στο θεωρητικό όσο και στο εργαστηριακό

τμήμα του μαθήματος είναι υποχρεωτικές
ΓΕΩ234 Χαρτογραφία Ι
5
Ακ. Έτος 2016-17
¨ Το μάθημα ΓΕΩ 234 Χαρτογραφία Ι (4ο) αποτελεί το

πρώτο της σειράς των μαθημάτων χαρτογραφίας
στο τμήμα ΠΟΜΗΓΕ του ΤΕΠΑΚ, ακολουθούν
¤ ΓΕΩ 336 Θεματική Χαρτογραφία (6ο) κ
¤ ΓΕΩ 431 Χαρτογραφία ΙΙ (Αναλυτική Χαρτογραφία) (7ο)
¤ Με την ΓΕΩ 437 Ψηφιακή Χαρτογραφία (8ο) ο
συνδυασμός τους δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο
πλαίσιο γνώσεων στους φοιτητές του ΤΕΠΑΚ στην
επιστήμη της χαρτογραφίας.
ΓΕΩ234
6
Χαρτογραφία I στο ΤΕΠΑΚ
¨ Στόχος του μαθήματος είναι η εισαγωγή των φοιτητών στις
βασικές έννοιες, αρχές και διεργασίες της Χαρτογραφίας.
¨ Μέσα από σειρά διαλέξεων και εργαστηριακών ασκήσεων οι
φοιτητές θα αποκτήσουν τις γνώσεις εκείνες οι οποίες είναι
απαραίτητες για την εξοικείωση τους με τις χαρτογραφικές
μεθόδους προκειμένου να σχεδιάζουν και να υλοποιούν
επικοινωνιακά αποδοτικές χαρτοσυνθέσεις.
¨ Τα περιεχόμενα του μαθήματος δίνουν την δυνατότητα
στους φοιτητές να γνωρίσουν τις πτυχές της χαρτογραφικής
σύνθεσης και της χαρτογραφικής απόδοσης των
γεωγραφικών οντοτήτων.
ΓΕΩ234 Περίγραμμα
7
μαθήματος
¨ Το αντικείμενο της Χαρτογραφίας, Η Χαρτογραφία σήμερα. Σκοπός και Κατηγορίες
Χαρτών. Ταξινόμηση με βάση την κλίμακα, την λειτουργία και το περιεχόμενο.
¨ Ιστορία Χαρτογραφίας.
¨ Το σχήμα και μέγεθος της Γης
¨ Χαρτογραφικές Προβολές, Μετασχηματισμοί και Παραμορφώσεις, Αρχές Απεικονίσεων –
Προβολών, Νόμος Παραμορφώσεων – Θεώρημα Tissot.
¨ Κλίμακα & Συστήματα Αναφοράς.
¨ Απεικόνιση Μορφής Γήινης Επιφανείας,
¨ Μέθοδοι Οπτικοποίησης (Χάρτες, Προοπτικοί, Μορφομετρικοί Χάρτες, Γραμμοσκιάσεις,
Ισοϋψείς, Σκίαση αναγλύφου). Μορφολογική τομή.
¨ Μέτρηση Χωρικών Δεδομένων (Κλίμακες μέτρησης Δεδομένων).
¨ Χρωματική θεωρία και Μοντέλα. Χρήση Χρώματος & Μοτίβου. Συμβολισμός Ποιοτικών και
ποσοτικών στοιχείων
¨ Τυπογραφία & Αναγραφή Χάρτη. Στοιχεία τυπογραφικής Σχεδίασης: Στυλ, Μορφή &
Μέγεθος τυπογραφικών στοιχείων, Συμβάσεις Ελληνικής Ονοματοθεσίας.
¨ Σχεδιασμός Χάρτη και Χαρτογραφικό Σχέδιο, Οπτικές Μεταβλητές. Σχεδιαστικές Αρχές,
Ευκρίνεια, Οπτική Αντίθεση Οργάνωση, Οπτική Ιεραρχία & Ισορροπία
¨ Αρχές Επιλογής και Γενίκευσης
ΓΕΩ234
8
ΓΕΩ234
9
ΓΕΩ234
10
¨ «Στοιχεία Χαρτογραφίας» Mετάφραση: A. Tσιαντούλας,
Επιστημονική επιμέλεια: M. Kάβουρας, B. Nάκος, Λ. Tσούλος, B.
Φιλιππακοπούλου, των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων ΕΜΠ που
αποτελεί μετάφραση του βιβλίου «Elements of Cartography» των
A. Robinson, J. Morrison, P. Muehrcke, A. Kimerling, S. Guptill (6th
ed., 1995, John Wiley & Sons Inc.), ISBN: 960-254-612-3,
http://press.ntua.gr/ElementsofCartography.htm
¨ «Επιστήμη Γεωγραφικής Πληροφορίας - Αρχές και Τεχνολογίες».
[ηλεκτρ. βιβλ.] Κάβουρας, Μ., Δάρρα, Α., Κονταξάκη, Σ., Τομαή, Ε.,
2016. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/6392
¨ Διδακτικές Σημειώσεις Δρ Παπακωνσταντίνου Απόστολος
ΓΕΩ234
11
Σελίδα-Υλικό Μαθήματος
Moodle https://elearning.cut.ac.cy/course/view.php?id=1117
¨ Διαλέξεις Θεωρίας
¨ Ασκήσεις Εργαστηρίων
¨ Επιλύσεις Θεμάτων Εργαστηρίων
¨ Ανακοινώσεις
¨ Ερωτήσεις (Forum Μαθήματος???)
ΓΕΩ234
12
Εργαστήριο Χαρτογραφίας Ι
¨ Η χαρτογραφία στο πλαίσιο
του μαθήματος
αντιμετωπίζεται ως επιστήμη
και ως γραφική μέθοδος
μετάδοσης της χωρικής
πληροφορίας και για το λόγο
αυτό δίνεται ιδιαίτερο βάρος
στη διαδικασία εκπόνησης
των ασκήσεων.
¨ Με τις εργαστηριακές
ασκήσεις εξασφαλίζεται η
εξοικείωση με τις
χαρτογραφικές μεθόδους
και η εξάσκηση στη σύνταξη
και κατασκευή χαρτών.
13 Το αντικείμενο της Χαρτογραφίας
• Χάρτης και Χαρτογραφία, Ιστορική αναδρομή,
• Βασικά χαρακτηριστικά των χαρτών, Είδη και ταξινόμηση χαρτών,
Ταξινόμηση με βάση: την κλίμακα, τη λειτουργία, το αντικείμενο
• Χάρτες & Θεματικές Απεικονίσεις, Χωρική Ανάλυση και Θεματική
Χαρτογραφία,
• Αντικείμενα και Ορισμοί της Χαρτογραφίας,
• Καταγωγή των θεματικών χαρτών,
• Χωρική Ανάλυση και Θεματική Χαρτογραφία (Ορόσημα και τυπικά
χωρικά προβλήματα)
Οχήματα επικοινωνίας &
14
¨ Γνώση και «οχήματα επικοινωνίας» και «αναπαράστασης» της γνώσης
¤ Φυσικές γλώσσες (Προφορικός και γραπτός λόγος)
¤ Μαθηματικά (Αριθμητικός λόγος) - Σχέσεις ανάμεσα σε σύνολα

αριθμούς και μεγέθη
¤ Γραφισμός (σκίτσο, ζωγραφική, σχέδια, διαγράμματα)
¨ H χρήση των γραφικών είναι αυτή η οποία προσδιορίζει τη μέθοδο της

αναπαράστασης του χώρου, είτε ως ζωγραφιά, είτε ως γράφημα
Δημιουργία χάρτη= Γράφημα

που
1. αναπαριστά το γεωγραφικό χώρο και τα επί αυτού φυσικά και
ανθρωπογενή φαινόμενα,
2. προσδιορίζεται μέσα από κανόνες και προδιαγραφές,
3. συνδυάζεται επιτηδευμένα με κανόνες των μαθηματικών και του
γραπτού λόγου, και
4. παράγει ένα αισθητικό αποτέλεσμα,
Γεωγραφία, Γεωμετρία και
15
• Η Γεωγραφία είναι η μητρική επιστήμη
που δομεί, συσχετίζει, ερμηνεύει,
μεταφέρει και μετασχηματίζει άλλες
επιστήμες του φυσικού και
ανθρωπογενούς περιβάλλοντος
• Γεωμετρία: ο γεωχώρος αποκτά τη

δυνατότητα αναφοράς των ποσοτικών
και ποιοτικών ιδιοτήτων σε ένα
συγκεκριμένο τόπο που ανάλογα με τη
διάσταση του υπό μελέτη φαινομένου Ανάμεσα στη Γεωμετρία και τη
μπορεί να είναι σημείο, γραμμή, Γεωγραφία αναπτύχθηκε μια άλλη
επιστήμη, τεχνική και τέχνη
επιφάνεια ή όγκος
(αισθητική) η «αναπαράσταση»
Χάρτης &
16
¨ Τι είναι ένας χάρτης και τι η Χαρτογραφία;
¤ χάρτης: γραφική αναπαράσταση του γεωγραφικού χώρου
¤ χαρτογραφία: η μελέτη και κατασκευή χαρτών
¨ Ποια ανάγκη δημιούργησε τους χάρτες;

….ανάγκη για μάθηση και επικοινωνία με νοητικά εργαλεία ή
μορφές αναπαράστασης της γνώσης
¨ Ποιους σκοπούς εξυπηρετούν οι χάρτες;

¤ Επικοινωνία, Χωρική αναπαράσταση, πληροφόρηση, αντίληψη του χώρου
Χωρική
17
Εικονογράφηση
¨ «Ποια η αναγκαιότητα των χαρτών»;
Εκπληρώνει την επιθυμία του ανθρώπου για χωρική εικονογράφηση
των πραγμάτων (Οπτική εποπτεία του γεωγραφικού χώρου) =
γραφήματα
¨ Μορφή γραφήματος είναι και ο χάρτης, ο οποίος αποτελεί μια

μορφή αναπαράστασης της γεωγραφικής γνώσης που έχει ο
χαρτογράφος για το περιβάλλον που απεικονίζει.
¨ Την ίδια αυτή εικόνα, που ο χαρτογράφος έχει στο μυαλό του,
θέλει να μεταδώσει και στο χρήστη του χάρτη, για να μπορέσει να
του μεταφέρει το σωστό μήνυμα.
¨ Η απεικόνιση αυτής της γνώσης, εάν είναι επιτυχημένη, θα

βοηθήσει τον αναγνώστη και χρήστη του χάρτη να κατανοήσει
και να αντιληφθεί τον χώρο, μέσα από αυτόν.
18
¨ Χαρτογραφία ονοµάζεται ο
επιστηµονικός κλάδος
της γεωγραφίας που
περιλαµβάνει ένα σύνολο
προσδιορισµένων µελετών,
τεχνικών, ακόµη και
καλλιτεχνικών εργασιών που
αφορούν απεικονίσεις επάνω σε
επίπεδη ή σφαιρική επιφάνεια,
σε σµίκρυνση, ενός τµήµατος ή Η εφαρµογή όλων των
όλης της γήινης επιφάνειας για διεργασιών αποτελούν την
τη σύνταξη και έκδοση χαρτών έννοια της χαρτογράφησης
Η Χαρτογραφία σχετίζεται στενά με την επιστήμη της Γεωγραφίας, αφού οι

χάρτες είναι ένα από τα κυριότερα μέσα παρουσίασης και μελέτης των
γεωγραφικών δεδομένων
Ορισμός
19
Χαρτογραφίας
¨ Χαρτογραφία ονομάζεται η επιστήμη που περιλαμβάνει ένα

σύνολο προσδιορισμένων μελετών, τεχνικών ακόμη και
καλλιτεχνικών εργασιών που αφορούν απεικονίσεις, υπό
κλίμακα, της επιφάνειας της Γης για την σύνταξη και έκδοση
χαρτών.
¨ Η εφαρμογή όλων αυτών των διεργασιών αποτελούν την έννοια

της χαρτογράφησης, που γίνεται με διάφορες μεθόδους οι οποίες
και ονομάζονται χαρτογραφικές προβολές.
Σκοπός
20
¨ Ο βασικός σκοπός της Χαρτογραφίας είναι να

μεταφέρει στον χρήστη πληροφορία σχετική με τον
γεωγραφικό χώρο.
¨ Σκοπός του χαρτογράφου είναι να ενισχύσει την

ικανότητα του χρήστη να ανακτήσει την
γεωγραφική πληροφορία που περιέχεται στον
χάρτη και να την συσχετίσει με τον πραγματικό
κόσμο.
Τί είναι
21
Χάρτης
¨ Χάρτες, είναι μοντέλα που εκπροσωπούν διάφορα στοιχεία

από τον πραγματικό κόσμο πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί.
¨ Χάρτης είναι η με κλίμακα γενικευμένη και επεξηγηματική

σχεδιαστική απεικόνιση σε επίπεδο, των φαινομένων και
καταστάσεων της Γης, των άλλων ουρανίων σωμάτων και
του διαστήματος (ICA).
ΧΑΡΤΗΣ = Μοντέλο Επικοινωνίας

Βασικές Γεωγραφικές
22
Ερωτήσεις
¨ Πού βρίσκομαι;
¨ Πόσο μακριά από τον προορισμό μου;
¨ Προς ποια κατεύθυνση να πάω;
¨ Πόσο μεγάλο είναι ένα μέρος;
¨ Τι σχήμα έχει;
Χρησιμότητα
23
χαρτών
¨ Οι Χάρτες χρησιμεύουν σε 2
βασικές λειτουργίες:
1. Είναι ένα αποθηκευτικό μέσο
γεωγραφικής πληροφορίας
χρήσιμης στον άνθρωπο.
2. Παρέχει μια εικόνα του κόσμου
γύρω μας ώστε να μπορούμε
πιο εύκολα να καταλαβαίνουμε
1. χωρικά μοτίβο (patterns),
2. χωρικές σχέσεις και την
3. ποικιλομορφία του
περιβάλλοντος
(environmental complexity)
Χάρτης &
24
Πληροφόρηση
¨ Ο χάρτης βοηθά τον χρήστη του, να έχει μια άμεση, γρήγορη και
κατανοητή εποπτεία του χώρου που ενδιαφέρεται να εξετάσει.
Οι χάρτες μας πληροφορούν:

• Που βρίσκεται ένα χωρικό στοιχείο
• Τι είναι
• Ποιο είναι το μέγεθός του
• Ποιο είναι το σχήμα του
• Πότε συμβαίνει (όχι πάντα)
• Τι υπάρχει κοντά του, σε ποια απόσταση
και σε ποια διεύθυνση
• Πως μπορούμε να προσεγγίσουμε
το χωρικό στοιχείο
• Ποια άλλα χωρικά στοιχεία υπάρχουν στην ευρύτερη
περιοχή
• Ποια είναι η σχέση μεταξύ αυτών των χωρικών
στοιχείων
Στόχος &
25
Χαρακτηριστικά Χαρτών
¨ Όλοι οι χάρτες έχουν τον ίδιο στόχο:
¤ Να παρέχουν πληροφορία σχετική με τις χωρικές σχέσεις συσχετίσεις
¤ Να παρέχουν πληροφορία σχετική με τη μορφή του τοπίου
¨ Κύρια χαρακτηριστικά όλων των χαρτών:
¤ Απόδοση θέσης (στα αντικείμενα του χώρου)
¤ Απόδοση χαρακτηριστικών
¤ Κατακόρυφες ή πλάγιες όψεις του χώρου
¤ Σμίκρυνση της πραγματικότητας/Κλίμακα
¤ Μετασχηματισμό γεωμετρικό/προβολή
¤ Γενίκευση-Αφαίρεση της πραγματικότητας
¤ Συμβολισμός
¨ Χάρτης = Αναπαράσταση κατά Προσέγγιση
Χρήση Χάρτη
26
Γιατί;
¨ Αίτια της δημοφιλίας των χαρτών:
¤ Εύχρηστοι (μέγεθος, επίπεδη επιφάνεια, δυνατότητα
αποθήκευσης)
¤ Απλοί (Επιλεκτική και απλοποιημένη αναπαράσταση των
πολύπλοκων φαινομένων που απαντώνται στο περιβάλλον)
¤ Αξιόπιστοι
¤ Έντονη οπτική επίδραση.

Χωρικές σχέσεις
27
& χάρτες
οι χάρτες απεικονίζουν τις χωρικές
σχέσεις που μπορούν να
εμφανίζουν μεταξύ τους κάποια
χαρακτηριστικά σε διάφορες θέσεις
της περιοχής ενδιαφέροντος
Χαρτογράφηση
28
¨ Η χαρτογράφηση περιλαμβάνει διάφορες

μετατροπές/μετασχηματισμούς πληροφορίας:
¤ Συλλογή των δεδομένων
¤ Επιλογή των απαραίτητων δεδομένων
¤ Ταξινόμησή τους
¤ Γενίκευση / απλοποίηση
¤ Δημιουργία συμβόλων
¤ Χρήση του χάρτη
¨ Σκοπός του χαρτογράφου: να εξετάσει το αποτέλεσμα της κάθε δυνατής

επιλογής και να διαλέξει την πιο κατάλληλη για τον συγκεκριμένο σκοπό
και τη συγκεκριμένη κατηγορία (πιθανών) χρηστών του χάρτη.
Βασικές Χαρτογραφικές
29
¨ 4 βασικές χαρτογραφικές λειτουργίες
1. Η συλλογή και επιλογή των δεδομένων για τη χαρτογράφηση
2. Επεξεργασία και γενίκευση των δεδομένων, σχεδίαση και παραγωγή
του χάρτη
3. Ανάγνωση / οπτικοποίηση του χάρτη
4. Ερμηνεία της πληροφορίας που υπάρχει στο χάρτη
¨ Ένας έμπειρος χαρτογράφος πρέπει να είναι εξοικειωμένος με

1. όλες τις χαρτογραφικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων και των
Γεωδαιτικών, Τοπογραφικών, Φωτογραμμετρικών, Τηλεπισκοπικών
μεθόδων και των ΣΓΠ
2. Τις αρχές της Ανθρώπινης σκέψης και επικοινωνίας
3. Με το φαινόμενο (περιβαλλοντικό, κοινωνικό, οικονομικό, κλπ.) που
θέλει να αποδώσει χαρτογραφικά
Ταξινόμηση των χαρτών
30
¨ Ταξινόμηση των χαρτών (διαφορετικά είδη χαρτών):

¨ Ανάλογα με την κλίμακά τους
¤ Μικρής κλίμακας
¤ Μεσαίας κλίμακας
¤ Μεγάλης κλίμακας
31

¨ Ανάλογα με τη λειτουργία τους (τη χρήση τους)
¤ Γενικοί χάρτες (General reference maps)
¤ Θεματικοί χάρτες
¤ Διαγράμματα
32

¤ Τοπογραφικοί
¤ Εδαφολογικοί, Θερμοκρασίας, Βροχόπτωσης, κλπ.
¤ Μεταναστευτικών ροών, οδικού δικτύου, μεταφοράς ενέργειας, κλπ.
Γεωφυσικός
33
Χάρτης
Πολιτικός
34
Χάρτης
Χάρτης
35
οδικού δικτύου
Τουριστικός
36
Χάρτης
Ναυτικός
37
χάρτης
Αεροναυτικός
38
χάρτης
Βαθυμετρικός
39
χάρτης
Γεωλογικός
40
Χάρτης
Γεωμορφολογικός
41
χάρτης
Μετεωρολογικός
42
χάρτης
Χάρτης
43
Σεισμών
Άτλαντας
44
ΣΧ-Κεφ.1,2: 3-22
ΒΑΣΙΚΑ ΕΙΔΗ ΧΑΡΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥΣ
ΚΛΙΜΑΚΑ
ΤΕΠΑΚ
Βασικές Χαρτογραφικές
2
¨ 4 βασικές χαρτογραφικές λειτουργίες
1. Η συλλογή και επιλογή των δεδομένων για τη χαρτογράφηση
2. Επεξεργασία και γενίκευση των δεδομένων, σχεδίαση και παραγωγή
του χάρτη
3. Ανάγνωση / οπτικοποίηση του χάρτη
4. Ερμηνεία της πληροφορίας που υπάρχει στο χάρτη
¨ Ένας έμπειρος χαρτογράφος πρέπει να είναι εξοικειωμένος με

¤ όλες τις χαρτογραφικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων και των
Γεωδαιτικών, Τοπογραφικών, Φωτογραμμετρικών, Τηλεπισκοπικών
μεθόδων και των ΣΓΠ
¤ Τις αρχές της Ανθρώπινης σκέψης και επικοινωνίας
¤ Με το φαινόμενο (περιβαλλοντικό, κοινωνικό, οικονομικό, κλπ.) που
θέλει να αποδώσει χαρτογραφικά
Είδη Χαρτών
3
Εξέλιξη
4
χαρτών

¨ Ανάλογα με το θέμα τους


5
χαρτών
6
χαρτών
7
χαρτών
Τοπογραφικός
8
Χάρτης
Perry-Castañeda Library Map Collection -

http://www.lib.utexas.edu/maps/
UTexas Library Online
9
Χάρτης
¨ Ο τοπογραφικός χάρτης απεικονίζει:
¨ την οριζοντιογραφική θέση φυσικών και τεχνητών οντοτήτων π.χ.
υδρολογικό δίκτυο, οδικό δίκτυο, κατοικημένες περιοχές,
βλάστηση κ.α.
¨ τη μορφή και το υψόμετρο του γήινου αναγλύφου (ισοϋψείς)
¨ Όλα τα γεωγραφικά δεδομένα που απεικονίζονται σε ένα
τοπογραφικό χάρτη μιας συγκεκριμένης κλίμακας θεωρούνται
ίσης σημασίας
¨ Αποτελεί εργαλείο:
¨ σχεδιασμού και μελέτης π.χ. υδρολογικές μελέτες, τεχνικά έργα,
πολεοδομικός σχεδιασμός κ.α.
¨ προσανατολισμού και περιήγησης π.χ. ορειβασία
¨ Εκδίδεται από τον Εθνικό Χαρτογραφικό Οργανισμό κάθε χώρας
(Ελλάδα – Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού)
10
Χάρτης
1. Όνομα φύλλου - Τίτλος

2. Όνομα σειράς –Κλίμακα
3. Φορέας – Χρονολογία
έκδοσης
4. Βαθμός διαβάθμισης
στοιχείων (γενικής χρήσης –
εμπιστευτικός)
11
Χάρτης
Ναυτικός
12
Χάρτης
Ναυτικός
13
Χάρτης
¨ αναπαριστά θαλάσσιες περιοχές και τις γειτονικές ακτές.
¨ Περιέχει βυθομετρία, φυσικά χαρακτηριστικά του βυθού,
λεπτομέρειες της ακτογραμμής, ναυτικούς κινδύνους
(αβαθή, ναυάγια κ.λπ.), λιμάνια, αγκυροβόλια κ.α.
¨ Πληροφορίες απαραίτητες για την ασφάλεια των πλόων.
¨ Εκδίδεται από τους επίσημους εθνικούς υδρογραφικούς
φορείς (Ελλάδα: Υδρογραφική Υπηρεσία Πολεμικού
Ναυτικού)
¨ Περιέχει ναυτιλιακά βοηθήματα όπως οι πλοηγοί, οι
φαροδείκτες, κ.α.
Ναυτικός
14
Χάρτης
Ναυτικός
15
Χάρτης
Ναυτικός
16
Χάρτης
Στους ναυτικούς χάρτες,
δεν τοποθετείται
υπόμνημα συμβόλων. Τα
σύμβολα ακολουθούν
διεθνείς προδιαγραφές
και περιγράφονται σε
ειδική έκδοση κάθε
επίσημου εθνικού φορέα
Ναυτικός
17
Χάρτης
Χάρτης
18
Γενικής χρήσης
Χάρτης
19
Χάρτης
20
21
Χάρτης
22
Χάρτης
23
Χάρτης
24
Χάρτης
Θεματικός
25
Χάρτης
Θεματικός
26
Χάρτης
Θεματικός
27
Χάρτης
28 Η Έννοια της Κλίμακας
Τι είναι κλίμακα;
29
Έννοια Κλίμακας
30
¨ Έχει επικρατήσει για τον όρο κλίμακα, να αναφέρεται στη χαρτογραφική

κλίμακα
¤ Η έννοια της κλίμακας, αφορά τον λόγο σύμφωνα με τον οποίο

μοντελοποιούμε την πραγματικότητα.
¤ Είναι ένας αριθμός που δηλώνει πόσες φορές είναι μικρότερη μια
απόσταση πάνω στον χάρτη από την αντίστοιχη στο έδαφος σε
ευθεία γραμμή.
¤ Ο λόγος της απόστασης δύο σημείων μιας εικόνας ενός αντικειμένου
προς την απόσταση των δυο αντίστοιχων σημείων του ίδιου
αντικειμένου, εφόσον οι αποστάσεις μετριούνται με την ίδια
μονάδα.
Ορισμός Χαρτ. Κλίμακας
31
¨ Η χαρτογραφική κλίμακα αναφέρεται και αφορά στη σχέση

μίας μονάδας μήκους στη γη και την αντιστοιχία μήκους
πάνω στο χάρτη, δηλ. στο γεωγραφικό χώρο ο οποίος
απεικονίζεται.
¨ Είναι επίσης η έκφραση του πόσες φορές μία

αναπαριστώμενη γεωγραφική περιοχή έχει σμικρυνθεί
πάνω στο χάρτη.
…Πως
32
¨ Η Χαρτογραφική κλίμακα σημειώνεται στο υπόμνημα του

χάρτη με δύο τρόπους:
¤ Είτε με τη μορφή κλάσματος με αριθμητή τη μονάδα
1: 100.000
¤ Είτε με τη μορφή μιας ευθείας χωρισμένης σε ίσα μεταξύ τους
διαστήματα.
Μεταβολή Χαρτ. Κλίμακας
33
Μικρή - Μεγάλη Χαρτογραφική κλίμακα
?
Μεταβολή Χαρτ. Κλίμακας
34
Μικρή - Μεγάλη Χαρτογραφική κλίμακα

¨ Όταν ο παρονομαστής είναι μικρός, η κλίμακα είναι
μεγάλη.
¤ Έτσι ο χάρτης παρουσιάζει μια μικρή περιοχή αλλά με πολλές
λεπτομέρειες.
¨ Όταν ο παρονομαστής είναι μεγάλος, η κλίμακα είναι μικρή.
¤ Έτσι ο χάρτης παρουσιάζει μια μεγαλύτερη περιοχή αλλά με λιγότερες
λεπτομέρειες από πριν.
Η δύναμη
35
36 Ασκήσεις
Κλίμακες κ μετατροπές κλιμάκων.
Πεπερασμένα Μήκη στον Χάρτη
Παραδείγματα – Ασκήσεις
Χαρτ. Κλίμακα
37
¨ Παραδείγματα
¤ Έτσι η χαρτογραφική απεικόνιση ενός κτιρίου είναι μεγάλης χαρτογραφικής
κλίμακας ενώ η χαρτογραφική οπτικοποίηση μιας χώρας (μεγάλης
γεωγραφικής περιοχής) θα είναι σίγουρα μικρής χαρτογραφικής κλίμακας.
¤ Η χαρτογραφική κλίμακα είναι σημαντική για την κατανόηση τόσο στον

αναλογικό χάρτη όσο και στην οθόνη του υπολογιστή. Η έκφρασή της
χαρτογραφικής κλίμακας ως λόγος π.χ. 1:100.000 αντιστρέφει τις έννοιες
μεγάλη και μικρή κλίμακα.
Υπολογισμός Αποστάσεων & Χαρτ. Κλίμακας
38
¨ Με τη βοήθεια της κλίμακας ενός χάρτη ας κάνουμε μερικούς υπολογισμούς.

¨ Θα χρειαστεί να θυμηθούμε από τα μαθηματικά οτι:
¤ 1 μέτρο = 100 εκατοστά. 1 χλμ= 1.000 μέτρα.
¨ Κάθε φορά που θέλω να μετατρέψω τα εκατοστά σε μέτρα διαιρώ με το 100.
¨ Κάθε φορά που θέλω να μετατρέψω τα μέτρα σε εκατοστά πολλαπλασιάζω επί

100.
Παράδειγμα στον Υπολογισμό Αποστάσεων &
Χαρτ Κλίμακας
39
Παράδειγμα 1
¤ Μετρούμε μία απόσταση σε χάρτη με κλίμακα 1:10.000.000 και τη
βρίσκουμε ίση με 2,4 cm.
¤ Ποια είναι η πραγματική απόσταση των δύο σημείων; (Εφαρμόζουμε
ιδιότητες αναλογιών)
Παράδειγμα στον Υπολογισμό Αποστάσεων &
Χαρτ Κλίμακας
40
Παράδειγμα 2
¨ H μικρή κλίμακα της υδρογείου και το γεγονός ότι η ίδια η υδρόγειος είναι
δύσχρηστη αποτελούν τα μειονεκτήματα της. Χρησιμοποιείται κυρίως για γενικές
επισκοπίσεις της επιφάνειας της Γης και ως »μπιμπελό». Η υδρόγειος σε ένα
παιδικό δωμάτιο έχει ακτίνα r= 20 εκ. Ποια είναι η κλίμακα με τη οποία
απεικονίζει την Γή. Μέση ακτίνα Γής R= 6.371,0 χλμ, π= 3.14159
n (Εφαρμόζουμε ιδιότητες αναλογιών)
!"# !"∗&,! +
= =
!"$ !"∗()*+&&& ,
n Επειδή ο λόγος των ακτινών είναι ίσος προς το λόγο των τόξων και η
κλίμακα της σφαίρας θα είναι 1:………….
n Ο αριθμός …………. αντιστοιχεί στο μήκος της περιμέτρου της Γης σε m.
n Οι υδρόγειες διακρίνονται σε αυτές με λεία επιφάνεια, στις οποίες η μορφολογία της Γης
απεικονίζεται όπως και στους γενικούς εποπτικούς χάρτες και υδρόγειες με επιφάνεια, όπου η
αντίστοιχη γήινη επιφάνεια αποδίδεται με τις τρεις διαστάσεις της. Στις τελευταίες, μια
υπερύψωση του ανάγλυφου είναι αναγκαία, γιατί το μεγαλύτερο υψόμετρο της Γης 8.848 μ, που
βρίσκεται στο όρος Έβερεστ, σε υδρόγειο με κλίμακα 1:40.000.000 δεν αντιστοιχεί ούτε με ένα
χιλιοστό στην επιφάνεια της σφαίρας.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
41
¨ Άσκηση 1η
¤ Η κλίμακα ενός χάρτη είναι: 1:10.000. Μετρώντας πάνω στο χάρτη την
απόσταση μεταξύ δύο πόλεων είναι 5 cm.
n Πόσα μέτρα είναι η απόσταση των δύο αυτών πόλεων σε ευθεία
γραμμή πάνω στο έδαφος;
n Πόση θα είναι η απόσταση των δύο αυτών πόλεων σε ευθεία
γραμμή πάνω στο χάρτη εάν η κλίμακα του χάρτη διπλασιαστεί;
n Πόσα μέτρα θα είναι η απόσταση των δύο αυτών πόλεων πάνω στο
έδαφος σε ευθεία γραμμή πάνω στο χάρτη εάν η κλίμακα του
χάρτη υποδιπλασιαστεί;
n Ποια η επιφάνεια στον χάρτη ενός κτιρίου συνολικής επιφάνειας
3.000 τμ στην αρχική κλίμακα
n Ποια η επιφάνεια μιας έκτασης 2 τετρ.χλμ. στην αρχική κλίμακα.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
42
¨ Άσκηση 2η
¤ Η απόσταση μεταξύ δύο πόλεων σε ευθεία γραμμή πάνω στο έδαφος
είναι 5 χιλιόμετρα.
n Ποιά είναι η απόσταση των δύο αυτών πόλεων πάνω στον χάρτη,
αν γνωρίζουμε ότι η κλίμακα του χάρτη είναι: 1:50.000;
γραμμή πάνω στο χάρτη εάν η κλίμακα του χάρτη υποδιπλασιαστεί;
n Ποια η πραγματική επιφάνεια μιας δασικής έκτασης 10 τετρ. εκ
στον χάρτη στην νέα και στην παλιά κλίμακα;
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
στις Κλίμακες
¨ Άσκηση 3η
¤ Σε Χάρτη είδατε την παρακάτω γραφική κλίμακα πραγματικού μήκους
6 cm. Ποια η αριθμητική κλίμακα του χάρτη.
43
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
44
¨ Άσκηση 4η
¤ Έστω υδρόγειος σφαίρα η οποία απεικονίζει την Γη με κλίμακα
1:10.000.000
n Πόσα εκατοστά είναι η διάμετρος της υδρογείου
n Οι υδρόγειοι είναι κατασκευασμένες ώστε να αποδίδουν την
μορφολογία της Γης όπου η αντίστοιχη γήινη επιφάνεια αποδίδεται
με τις τρεις διαστάσεις της. Πόσο είναι το χαμήλωμα του
ανάγλυφου για το μεγαλύτερο βάθος των θαλασσών 11.022 μ., που
βρίσκεται στην τάφρο των Μαριανών, σε mm.
Μέση ακτίνα Γής R= 6.371 χλμ
π= 3.14159
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
45
¨ Άσκηση 5η
¤ Να συμπληρώσετε τον Πίνακα για απόσταση και εμβαδόν σε χάρτη
1cm και cm2 αντίστοιχα. Να υλοποιήσετε τη γραφική παράσταση της
συμπεριφοράς της απόστασης και του εμβαδού σε συνάρτηση με την
κλίμακα. Να σχολιάσετε τα αποτελέσματα.
ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΕΜΒΑΔΟΝ
ΚΛΙΜΑΚΑ Χαρτης cm Γη m Χαρτης τ.εκ Γη τ.μ
5.000 1 1
10.000 1 1
20.000 1 1
25.000 1 1
50.000 1 1
100.000 1 1
200.000 1 1
500.000 1 1
1.000.000 1 1
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
46
¨ Άσκηση 6η
¤ Η απόσταση μεταξύ δύο πόλεων σε ευθεία γραμμή πάνω στο έδαφος
είναι 5 χιλιόμετρα.
n Ποια είναι η απόσταση των δύο αυτών πόλεων πάνω στον χάρτη,
αν γνωρίζουμε ότι η κλίμακα του χάρτη είναι: 1:50.000;
γραμμή πάνω στο χάρτη εάν η κλίμακα του χάρτη
υποδιπλασιαστεί;
n Ποια η πραγματική επιφάνεια μιας δασικής έκτασης 10 τετρ. εκ
στον χάρτη;
ΣΧ-Κεφ.1,2: 3-22
Διάλεξη 2Η
ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΤΕΠΑΚ
Χάρτης &
2
χαρτογραφία
¨ Η χρήση των γραφικών προσδιορίζει
τη μέθοδο της αναπαράστασης του
χώρου, είτε ως ζωγραφιά, είτε ως
γράφημα.
¨ Όταν το γράφημα :
1. αναπαριστά το γεωγραφικό χώρο
και τα επί αυτού φυσικά και
ανθρωπογενή φαινόμενα,
2. προσδιορίζεται μέσα από κανόνες
και προδιαγραφές,
3. συνδυάζεται επιτηδευμένα με
κανόνες των μαθηματικών και του Στην κατασκευή ενός χάρτη υπάρχει πάντοτε ο
γραπτού λόγου, και
ίδιος κύριος επικοινωνιακός στόχος: Η κατανόηση
4. παράγει ένα αισθητικό αποτέλεσμα, των χωρικών σχέσεων μεταξύ των φαινομένων που
= ΧΑΡΤΗΣ απεικονίζονται.
3
4
¨ Η κατασκευή χαρτών είναι μία από τις αρχαιότερες δραστηριότητες του

ανθρώπου.
¨ Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους τα παλιότερα σχέδια που έχουν βρεθεί
και που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν χάρτες χρονολογούνται
ακόμα και 30.000 χρόνια πριν
¤ xαραγμένα σε σπηλιές
¤ σε κομμάτια οστράκου
¤ σε κομμάτια οστών
Ο χάρτης Akkadian, ο παλαιότερος χάρτης

στον κόσμο.
Xάρτης μεσαίας κλίμακας σε πήλινη πλάκα
διαστάσεων 7,6Χ6,8εκ.
Η κατασκευή του τοποθετείται γύρω στο 2500
π.Χ.
5
¨ Μια σημαντική εξέλιξη στην χαρτογραφία υπήρξε η

εμφάνιση της γεωμετρίας (η λέξη "γεωμετρία" είχε αρχικά
την έννοια της "μέτρησης της Γης")
¨ Τα πρώτα δείγματα χαρτών που φαίνεται να κατασκευάστηκαν με

τη χρήση κάποιων αρχών γεωμετρίας προέρχονται από την
Βαβυλώνα
¨ Τα σημαντικότερα ευρήματα εκείνης της περιόδου είναι
¤ ένα διάγραμμα που παρουσιάζει τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα
(2300 π.Χ.)
¤ ένας χαραγμένος χάρτης της ιερής πόλης Νιππούρ (14ος 12ος αιώνας
π.Χ.)
6
¨ 2ο μ.Χ.: Γεωγραφία του Πτολεμαίου του

Αλεξανδρέα
¨ 1200 μ.Χ. Εκκλησιαστικοί χάρτες του
Μεσαίωνα (χάρτες ‘ΟΤ’)
¨ 1483 μ.Χ. Παγκόσμιος χάρτης του
Μακρόβιου
¨ 1512 μ.Χ. Gerard Mercator, γεννήθηκε στο
Rupelmonde του Βελγίου.
¨ 1554 μ.Χ. Χάρτης της Ευρώπης
¨ 1567 μ.Χ. Βελτίωσε τον χάρτη του
Πτολεμαίου και δημιούργησε τον
Παγκόσμιο χάρτη του (‘Adusum
navigation‘)
7
DVD History of Cartography

ΣΧ-Κεφ.3: 24-45
ΑΝΑΛΥΣΗ & ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΣΦΑΙΡΑΣ
ΤΕΠΑΚ
Μετατροπές Γεωγραφικών
2
Συντεταγμένων
3
4
Μετατροπή Μοιρών από Συμμιγή σε Δεκαδική
Μορφή & Αντίστροφα
5
Παράδειγμα
Έστω ότι έχουμε το γεωγραφικό σημείο με γεωγραφικό πλάτος 23 º 27 '
24,12 '' Βόρεια
1. 23 º 27 ' 24,12 '' = 23,4567 º
A. ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΜΙΓΗ ΣΤΗ ΔΕΚΑΔΙΚΗ ΜΟΡΦΗ :
1. 27 / 60 = 0,45
2. 24,12 / 3600 = 0,0067
3. α1+α2 = 0,45+0,0067 = 0,4567
4. 23,4567ο
B. ΑΠΟ ΤΗ ΔΕΚΑΔΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΣΤΟ ΣΥΜΜΙΓΗ :
1. 0,4567* 60 = 27,402 Άρα 27’
2. 0,402 * 60 = 24,12 ''
3. 23 º 27 ' 24,12 ''
Μετατροπή Μοιρών από Συμμιγή σε Δεκαδική
Μορφή & Αντίστροφα
6
Έστω ότι έχουμε το γεωγραφικό σημείο με γεωγραφικό μήκος 121°8'6" Ανατολικά

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΜΟΙΡΕΣ, ΛΕΠΤΑ ΔΕΥΤΕΡΑ ΣΕ ΔΕΚΑΔΙΚΟ
------------------------------------------------------------------------
1) Διαιρούμε τα δεύτερα δια του 60, δηλαδή 6 / 60 = 0.1
2) Στο αποτέλεσμα προσθέτουμε τα λεπτά και ξαναδιαιρούμε δια 60, δηλαδή (0.1 +
8 ) / 60 = 8.1 / 60 = 0.135
3) Προσθέτουμε τις μοίρες και έχουμε το τελικό αποτέλεσμα 121 + 0.135 = 121.135
Αντίστροφα τώρα:
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΔΕΚΑΔΙΚΟ ΣΕ ΜΟΙΡΕΣ, ΛΕΠΤΑ, ΔΕΥΤΕΡΑ
------------------------------------------------------------------------
1) Κρατάμε το ακέραιο μέρος του δεκαδικού σαν το νούμερο που δηλώνει τις μοίρες.
Στην περίπτωση του παραδείγματος μας δηλαδή το 121.
2) Πολλαπλασιάζουμε το δεκαδικό μέρος επί 60, δηλ. 0.135 * 60 = 8.1 Το ακέραιο
μέρος του αποτελέσματος εκφράζει τα λεπτά.
3) Το δεκαδικό μέρος του αποτελέσματος πολλαπλασιαζόμενο επί 60 εκφράζει τα
δεύτερα, δηλαδή 0.1 * 60 = 6.
Καταλήγουμε στο αρχικό αποτέλεσμα 121°8'6".
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
7
Άσκηση
¤ Βρείτε από το google maps ή το
http://www.istopoli.com/cruise/maps/find-lat.html τις
συντεταγμένες των πόλεων Λευκωσία & Λάρνακα σε δεκαδική
μορφή και μετατρέψτε τες σε συμμιγή (Μοίρες - Πρώτα -
Δεύτερα).
¤ Έστω ότι έχουμε το γεωγραφικό σημείο με γεωγραφικό πλάτος
37 29' 30,93"N, κ μήκος 23 34' 23,58"E μετατρέψτε τες σε
δεκαδική μορφή
¤ Μετατρέψτε τις παρακάτω συντεταμένες σε μοίρες πρώτα
δεύτερα 33,4555
Υπολογισμοί αποστάσεων επι της Γήινης
8
Σφαίρας
• Εύρεση θέσεων (Γραφική τοποθέτηση σημείου σε
χάρτη )
• Ακρίβεια μετρήσεων
• Υπολογισμός απόστασης με γεωγραφικές
συντεταγμένες
Απόσταση επί της Σφαίρας
9
Μέγιστος Κύκλος
Η συντομότερη διαδρομή πάνω στην
επιφάνεια μιας σφαίρας, που ενώνει
δύο σημεία της, είναι το τόξο που
βρίσκεται ακριβώς «πάνω» από το
ευθύγραμμο τμήμα που ενώνει τα
δύο αυτά σημεία
Αυτό το τόξο σχηματίζεται από την

τομή της σφαιρικής επιφάνειας με
το επίπεδο που περνάει από τα δύο
σημεία και το κέντρο της Γης
Ο κύκλος που σχηματίζεται από την

τομή ενός τέτοιου επιπέδου με
την επιφάνεια χωρίζει τη Γη σε δύο
ημισφαίρια και ονομάζεται
μέγιστος κύκλος.
10
¨ Η μικρότερη απόσταση ανάμεσα σε δυο σημεία Α και Β, σύμφωνα με την
ευκλείδειο γεωμετρία είναι η ΕΥΘΕΙΑ
Στην καμπύλη τρισδιάστατη επιφάνεια της

σφαιρικής γης, είναι προφανές ότι η
μικρότερη απόσταση είναι ένα ΤΟΞΟ (τμήμα
κύκλου). Το τόξο αυτό βρίσκεται πάνω στον
κύκλο ο οποίος σχηματίζεται από την τομή της
σφαιρικής επιφάνειας και ενός επιπέδου το
οποίο διέρχεται από τα σημεία Α και Β, και
ταυτόχρονα το κέντρο της σφαιρικής
𝐷 = 𝑎𝑟𝑐 cos sin 𝜑! ∗ sin 𝜑" + cos 𝜑! ∗ cos 𝜑" ∗ cos|𝜆! −𝜆"
11
Τριγωνομετρία
12
13
𝐷 = 𝑎𝑟𝑐 cos sin 𝜑! ∗ sin 𝜑" + cos 𝜑! ∗ cos 𝜑" ∗ cos|𝜆! − 𝜆" |
D=?
14
-77 - 37,617
15
Διευθύνσεις: Βορράς –
16
Νότος/Ανατολή - Δύση
¨ Οι διευθύνσεις πάνω στη Γη είναι εντελώς αυθαίρετες, αφού
μια σφαιρική επιφάνεια δεν έχει ακμές, αρχή ή τέλος.
¨ Συμβατικά, η διεύθυνση κατά μήκος οποιουδήποτε
μεσημβρινού ορίζεται ως βορράς-νότος και αυτή κατά μήκος
οποιουδήποτε παραλλήλου ως ανατολή-δύση.
¨ Εξαιτίας της διάταξης του πλέγματος, αυτές οι δύο
διευθύνσεις είναι παντού κάθετες, εκτός φυσικά από τους
πόλους.
¨ Οι διευθύνσεις που ορίζονται από τον προσανατολισμό του
πλέγματος ονομάζονται γεωγραφικές ή αληθείς
διευθύνσεις, διακρινόμενες από δύο άλλα είδη διεύθυνσης,
τη μαγνητική και τη διεύθυνση του κανάβου.
Διευθύνσεις:
17
Αζιμούθιο
¨ Το αζιμούθιο, από το σημείο
αφετηρίας, κάθε σημείου κατά
μήκος του τόξου του μέγιστου
κύκλου προς βορειοανατολικά
ορίζεται ως η γωνία ανάμεσα στον
μεσημβρινό και το τόξο του
μέγιστου κύκλου, υπολογισμένη
προς τη φορά των δεικτών του
ρολογιού.
¨ Ο μέγιστος κύκλος τέμνει κάθε
μεσημβρινό υπό διαφορετική
γωνία
Αζιμούθιο
18
υπολογισμός
• Αληθές σφαιρικό αζιμούθιο μεταξύ δυο σημείων Α
και Β (από το Α στο Β) είναι η δεξιόστροφη γωνία Ζ
που σχηματίζεται από τον μεσημβρινό του τόπου
που περνάει από το σημείο Α και το τόξο που
συνδέει τα σημεία Α και Β και ευρίσκεται πάνω
στον μέγιστο κύκλο τους.
• Αυτή είναι και η διεύθυνση που αν την

ακολουθήσει κανείς θα οδηγηθεί από το σημείο Α
στο σημείο Β, διανύοντας την μικρότερη
απόσταση (και κατά συνέπεια την
οικονομικότερη).
Τριγωνομετρία
19
Αζιμούθιο
20
Αζιμούθιο
21
Z=?
Αζιμούθιο
22
Προσοχή
Δυτικό Γεωγραφικό Μήκος
έχει Αρνητική τιμή
sin(114,62)<0
Z=32,9044o
Αζιμούθιο
23
Αζιμούθιο
24
σε Καρτεσιανό Σύστημα
Σε Καρτεσιανό Σύστημα Συντεταγμένων
Ο υπολογισμός της απόστασης και της
διεύθυνσης σε αυτό το σύστημα μεταξύ δυο
σημείων (Χ1, Υ1) και (Χ2, Υ2) δίνεται από τους
τύπους.
Απαιτείται διερεύνηση του

αζιμουθίου α1,2 βάσει των
θέσεων των σημείων 1 και 2,
Αζιμούθιο
25
σε Καρτεσιανό Σύστημα
¨ Διερεύνηση του αζιμουθίου α1,2 βάσει των
θέσεων των σημείων 1 και 2, έτσι ώστε να
εντοπιστεί η διεύθυνση στο σωστό τεταρτημόριο
του συστήματος αυτού (σε σχέση πάντα με το
(0,0) του συστήματος και την θέση των αξόνων
του Οx και Οy).
¨ Το αζιμούθιο μετριέται από την διεύθυνση του
βορρά (κατακόρυφο άξονα προς τα θετικά) και
δεξιόστροφα
1. Όταν DX=0 και DY>0 τότε α1,2 = 0º
2. Όταν DX=0 και DY<0 τότε α1,2 = 180º
3. Όταν DY=0 και DX>0 τότε α1,2 = 90º
4. Όταν DY=0 και DX<0 τότε α1,2 = 270º
5. Όταν DX>0 και DY>0 τότε 0º < α1,2 < 90º
6. Όταν DX>0 και DY<0 τότε 90º < α1,2 < 180º
7. Όταν DX<0 και DY>0 τότε 180º < α1,2 < 270º
8. Όταν DX<0 και DY<0 τότε 270º < α1,2 < 360º
Λοξοδρομική
26
καμπύλη
q Γραμμή σταθερού αζιμουθίου
(λοξοδρομία ή λοξοδρομική καμπύλη)
είναι μία γραμμή που τέμνει κάθε
μεσημβρινό υπό την ίδια γωνία
q Όλοι οι μεσημβρινοί έχουν ένα
σταθερό αζιμούθιο 0ο (Βόρεια) ή 180ο
(Νότια), ανάλογα με τη διεύθυνση της
κίνησης
q Ο Ισημερινός και όλοι οι άλλοι
παράλληλοι έχουν ένα συνεχές
αζιμούθιο 90ο (Ανατολικά) ή 270ο
(Δυτικά)
q Όλα τα άλλα σταθερά αζιμούθια
τέμνουν τους μεσημβρινούς υπό την
ίδια γωνία, σχηματίζοντας ένα
σπειροειδές που είναι γνωστό ως επεκταθεί η καμπύλη, κίνηση
λοξοδρομία σπειροειδώς προς τον πόλο, κατά μήκος
ενός σφαιρικού έλικα με τον πόλο ως
όριο
Υπολογισμός απόστασης με
27
γεωγραφικές συντεταγμένες
¨ Πόσο είναι το μήκος ενός τόξου 1ο κατά μεσημβρινό και
παράλληλο στην Ελλάδα 38ο 23’Ν 23ο 00’Ε;
Υποθέτουμε ότι η ακτίνα της γης είναι R=6371km
Λύση:
Μετατρέπουμε τη μοίρα σε radians
π radians = 180o άρα 1ο = π/180=0,01745329
¨ Για το μεσημβρινό
¤ ΔL=R*Δθ⟹ ΔL=R*0,01745329=111,2 km
¨ Για τον παράλληλο:
¤ ΔL=R*Δθcosφ⟹ΔL=R*0,01745329*cosφ
ΔL=6371*0,01745329*cos(38,23)= 87,17 km
28
¨ Πόσο είναι το μήκος ενός τόξου 1´ στην Ελλάδα 38Β 23Α;
1o= 87,17km
1 μοίρα έχει 60´
Άρα: 1´=87,17/60=1,4528 km
29
παράλληλο 30B 90Δ; Υποθέτουμε ότι η ακτίνα της γης είναι
R=6370km
?
Υπολογίστε
30
παράλληλο 30Β 90Δ; Υποθέτουμε ότι η ακτίνα της γης είναι
R=6371km.
ΛΥΣΗ
¨ 1ο σε radians είναι
Κατά Μεσημβρινό
Κατά Παράλληλο
ΣΧ-Κεφ.4: 51-71
Διάλεξη 3Η
ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ
ΤΕΠΑΚ
2
Διάλεξης
Το σχήμα και μέγεθος της Γης
(Σφαίρα, Ελλειψοειδές,
Γεωειδές)
το σχήμα της Γης

Χαρτογραφική χρήση & χαρτογραφική απεικόνιση
και Παραμορφώσεις
στο επίπεδο Γεωγραφικές
προβολής. Συντεταγμένες
(Γεωγραφικό Πλάτος
Μήκος),
Ιδιότητες Γεωγραφικών
Συντεταγμένων,
Γωνία διεύθυνσης και

Αζιμούθιο.
…Ιστορικά
3
• Το σχήμα της γης έχει απασχολήσει φιλοσόφους λόγιους και επιστήμονες

από την αρχαιότητα.
… Ερατοσθένης & διαστάσεις της Γης
4
• Το σχήμα της γης έχει

απασχολήσει
φιλοσόφους λόγιους και
επιστήμονες από την
αρχαιότητα. Η επίλυση
του ζητήματος αυτού
πιστώνεται στους
αρχαίους Έλληνες
• “αξιοποιώντας γνώσεις
Γεωμετρίας, εστίασαν
στην προσέγγιση του
σχήματος και του
μεγέθους της”
… Ερατοσθένης & διαστάσεις της Γης
5
• Ο Ερατοσθένης ήταν από τους

πρώτους αρχαίους Έλληνες που
κατόρθωσε να μετρήσει,
• ένα τόξο μεσημβρινού, στην
Αίγυπτο
• την αντίστοιχη γεωκεντρική
γωνία
• και την ακτίνα της Γης, με
καταπληκτική ακρίβεια.
…το σχήμα της Γης
6
Σφαιρική Γη
¨ Πυθαγόρεια & Αριστοτέλεια αντίληψη – παρατηρήσεις φυσικών
¨ Ομαλότητα γεωμετρικού σχήματος (Διάμετρος 25 εκ. >> Μέγιστη
έξαρση Έβερεστ 0,176 χστ.)
¨ Μέτρηση Ερατοσθένη (250 π.Χ.): περιφέρεια 46.250 χλμ. (15% >
πραγματικό)
¨ Σχήμα: Ελλειψοειδές εκ περιστροφής
¨ Ισοδύναμη σφαίρα R=6371 Χλμ
7
Γήινο ελλειψοειδές
¨ Ο Νεύτωνας [1670] θεωρία
για τη βαρύτητα ελαφρά
διόγκωση της Γης στον
Ισημερινό, λόγω της
μεγαλύτερης φυγόκεντρης
δύναμης που δημιουργείται
εκεί από την περιστροφή της
Γης
8
Ελλειψοειδές εκ περιστροφής
¨ Ελαφρά επιπλάτυνση στους
πόλους: f=(a-b)/a,
¤ a είναι η ακτίνα του
Ισημερινού (μεγάλος
ημιάξονας της έλλειψης)
¤ b ο μικρός ημιάξονας.
¨ Η επιπλάτυνση συνήθως
εκφράζεται ως 1/f
¨ Οι σημερινές τιμές, κυμαίνονται
περίπου στο 1/298 (βασίζονται σε
στοιχεία από τροχιές δορυφόρων)
9
Το ελλειψοειδές
10
εκ περιστροφής
Ελλειψοειδές εκ περιστροφής δημιουργείται
με την περιστροφήL μιας έλλειψης γύρω απόL
τον μικρόL της ημιάξονα. Στο ελλειψοειδές μήκη τόξων στον ίδιο
μεσημβρινό και με ίδια διαφορά
γεωγραφικού πλάτους πχ 1ο , είναι
μεγαλύτερα στον πόλο και μικρότερα στον
ισημερινό.
Η διαφορά οφείλεται στο ότι η Γη δεν έχει

ένα τέλειο σφαιρικό σχήμα, λόγω της
περιστροφής που κάνει γύρω από τον άξονα
της. Η Γη είναι πεπλατυσμένη στα σημεία
τομής του άξονα περιστροφής με την
a : μεγάλος ημιάξονας ελλειψοειδούς επιφάνεια της
b : μικρός ημιάξονας ελλειψοειδούς
f : επιπλάτυνση ελλειψοειδούς Στον ισημερινό ασκούνται οι μεγαλύτερες
e : πρώτη εκκεντρότητα ελλειψοειδούς φυγόκεντρες δυνάμεις είναι διογκωμένη
11
Μεγάλος άξονας του ελλειψοειδούς 12.756 Km
Μικρός άξονας του ελλειψοειδούς 12.714 Km
Μέση ακτίνα της Γης 6.371 Km
Περίμετρος του ισημερινού 40.077 Km
Περίμετρος ενός μεσημβρινού 40.009 Km
Εμβαδά της επιφάνειας της Γης 510 εκατομ. Km2

12
Η ισημερινή ακτίνα είναι περίπου
21 Χλμ. ή 0,3% μεγαλύτερη σε
μήκος της πολικής
13
14
• Στις γεωεπιστήμες η μορφή της

γήινης επιφάνειας
προσομοιώνεται από μια
επιφάνεια, που ονομάζεται
γεωειδές.
• Το γεωειδές μπορεί να οριστεί ως

η επιφάνεια που διαμορφώνεται
από τη μέση στάθμη της
θάλασσας και την προέκτασή της
στο χώρο που καταλαμβάνουν οι
ήπειροι. (Richardus & Adler, 1972)
• Είναι γενικά μια ανώμαλη

επιφάνεια, ομαλότερη όμως από • Αποκλίνει ελάχιστα από το ελλειψοειδές,
τη φυσική γήινη επιφάνεια. αλλά με ακανόνιστο τρόπο
…το Γεωειδές
15
¨ Το γεωειδές δεν ταυτίζεται ούτε με τη φυσική γήινη επιφάνεια αλλά ούτε με

διάφορα μαθηματικά μοντέλα αναπαράστασής της, όπως η σφαίρα ή το
ελλειψοειδές εκ περιστροφής.
¨ Είναι μία ισοδυναμική επιφάνεια του πεδίου βαρύτητας της Γης (η επιφάνεια πάνω
στην οποία η βαρύτητα παντού έχει ίση ένταση με την έντασή της στο μέσο επίπεδο
της θάλασσας)
¨ Εάν η Γη είχε ομοιόμορφη γεωλογική σύνθεση και δεν υπήρχαν οι οροσειρές, οι
λεκάνες των ωκεανών κλπ. η επιφάνεια του γεωειδούς θα συνέπιπτε με αυτήν του
ελλειψοειδούς
…το Γεωειδές
16
• Το σχήμα της γης δεν μπορεί να

περιγραφεί με μαθηματικό ή
γεωμετρικό τρόπο υιοθετείται μια
μαθηματική επιφάνεια αναφοράς.
• Τέτοιες επιφάνειες αναφοράς που
προσεγγίζουν όσο το δυνατόν
καλύτερα το πραγματικό σχήμα της γης
είναι:
• Η σφαίρα
• Το ελλειψοειδές εκ περιστροφής
(γνωστό και ως σφαιροειδές)
Φυσική γήινη επιφάνεια
• Προσεγγίζεται όσο το δυνατόν
Γεωειδές
καλύτερα από το “Ελλειψοειδές εκ
Ελλειψοειδές εκ περιστροφής
Περιστροφής”
Επίπεδο χάρτης
Το ελλειψοειδές ή η σφαίρα δεν είναι αναπτυκτές επιφάνειες δηλαδή: η

απεικόνιση στο επίπεδο δεν μπορεί να γίνει χωρίς παραμορφώσεις
… το πρόβλημα
της απεικόνισης στο επίπεδο
17
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ!!!!!
• Απεικόνιση του αναγλύφου της Γης σε
Χάρτες. Γεωγραφική πραγματικότητα - να
απεικονισθεί σε 2D επιφάνεια-σε ένα
επίπεδο, αυτό του χάρτη
3D
• Το σημαντικότερο πρόβλημα που
παρουσιάζει η δημιουργία ενός χάρτη είναι
η κατάλληλη απεικόνιση της σφαιρικής
επιφάνειας της Γης, μιας μη αναπτυκτής 2D
επιφάνειας, στην επίπεδη επιφάνεια του
χάρτη.
Η ΜΕΛΕΤΗ- ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
• Προσπάθεια δημιουργίας μιας συμπαγούς
βάσης μαθηματικής / αναλυτικής
χαρτογραφικής θεωρίας
18
& χαρτογραφική απεικόνιση
Χάρτες μικρής κλίμακας
¨ Η ισοδύναμη σφαίρα αποτελεί την
επιφάνεια αναφοράς για μικρής κλίμακας
χάρτες χωρών, ηπείρων και μεγαλύτερων
περιοχών
¨ Η ισοδύναμη σφαίρα έχει επιφάνεια ίση με
αυτήν του ελλειψοειδούς
¨ Η διαφορά σφαίρας ελλειψοειδούς αμελητέα
¨ Η χρήση του ελλειψοειδούς αυξάνει την
πολυπλοκότητα των εξισώσεων των
χαρτογραφικών απεικονίσεων.
¨ Σφαίρα και Ελλειψοειδές χαρτογραφική
απεικόνιση ίδια αποτελέσματα για χάρτες
μικρής κλίμακας
19
Χάρτες μεγάλης κλίμακας
¨ Σφαιρικές και ελλειψοειδείς προσεγγίσεις
σημαντικές διαφορές, πρέπει να ληφθεί υπόψη η
επιπλάτυνση της Γης
¨ Οι αποστάσεις, οι διευθύνσεις και τα εμβαδά
που μετρώνται σε αυτούς τους λεπτομερείς
χάρτες είναι εσφαλμένες με χρήση ισοδύναμης
σφαίρας
¨ επιφάνεια αναφοράς για μεγάλης κλίμακας
χάρτες = Ελλειψοειδές
¨ Η χρήση του ελλειψοειδούς συμφωνεί επίσης με
τις σύγχρονες μεθόδους συλλογής στοιχείων για
χαρτογράφηση μεγάλης κλίμακας
¨ Οι Δορυφορικοί δέκτες υπολογίζουν μήκος,
πλάτος και γεωμετρικό υψόμετρο (ύψος πάνω
από το ελλειψοειδές αναφοράς) χρησιμοποιώντας
το ελλειψοειδές WGS 84 ως επιφάνεια αναφοράς
Καρτεσιανές συντεταγμένες
20
Επίπεδες-Καρτεσιανές συντεταγμένες στο επίπεδο

¨ Δύο προσανατολισμένες ευθείες, κάθετες μεταξύ
τους,
¤ άξονας τετμημένων (οριζόντιος άξονας) και
¤ άξονας τεταγμένων (κατακόρυφος άξονας)
¤ Συμβολίζονται με x και y.
¤ Το σημείο όπου τέμνονται λέγεται αρχή του
συστήματος συντεταγμένων
¤ Κάθε σημείο πάνω στο καρτεσιανό επίπεδο
προσδιορίζεται μοναδικά από ένα ζεύγος
αριθμών, την τετμημένη και την τεταγμένη.
n Η τετμημένη είναι η απόσταση του σημείου
από τον άξονα y
n και η τεταγμένη είναι η απόσταση του
σημείου από τον άξονα x.
n τετμημένη και η τεταγμένη = συντεταγμένες
Σφαιρικές συντεταγμένες
21
Σφαιρικές συντεταγμένες
¨ Το Σφαιρικό Σύστημα Συντεταγμένων καθορίζει την θέση ενός

σημείου του τρισδιάστατου Χώρου με την βοήθεια δύο γωνιών
και μιας απόστασης από την αρχή Ο.
¨ Στις σφαιρικές συντεταγμένες,
¤ r είναι η απόσταση του σημείου από το κέντρο (την αρχή των

αξόνων)
¤ θ, η αζιμουθιακή γωνία και
¤ φ η γωνία μεταξύ του r και άξονα x
¨ Κάθε σημείο στον τρισδιάστατο χώρο δίνεται στις σφαιρικές

συντεταγμένες από την γωνία με φ που σχηματίζει το διάνυσμα
του σημείου Ρ με τον άξονα x και από την γωνία θ με τον άξονα z
(πολικός άξονας)
Γεωγραφικές συντεταγμένες
22
Γεωγραφικές συντεταγμένες είναι δύο

μεγέθη με τα οποία προσδιορίζεται η θέση
των διαφόρων τόπων στην επιφάνεια της
γης.
Ως βάση των γεωγραφικών
συντεταγμένων λαμβάνεται ο ισημερινός
και ο πρώτος μεσημβρινός.
Τις γεωγραφικές
συντεταγμένες αποτελούν το
γεωγραφικό πλάτος και το
γεωγραφικό μήκος.
Γεωγραφικές συντεταγμένες
23
…είναι δύο γωνίες συστήματος σφαιρικών

συντεταγμένων ειδικού τύπου
• Ο πολικός άξονας των γεωγραφικών
συντεταγμένων άξονας είναι ο άξονας
περιστροφής της Γης
• Το κέντρο των αξόνων (το μηδέν) είναι

στην τομή του ισημερινού επιπέδου με
τον πολικό άξονα (το κέντρο της γης) και
το μηδέν της αζιμουθιακής γωνίας είναι
έτσι επιλεγμένο ώστε το αστεροσκοπείο
του Greenwich κοντά στο Λονδίνο, να
έχει θ=0.
• Γωνιακό υψόμετρο h
• Γεωγραφικό πλάτος φ (lat)
• Γεωγραφικό μήκος λ (lon)
…γεωγραφικό πλάτος
24
• Το γεωγραφικό πλάτος (latitude) προσδιορίζει

την γωνιακή απόσταση των διάφορων τόπων
από τον Ισημερινό, ο οποίος έχει γεωγραφικό
πλάτος ίσο με 0.
• Γεωγραφικό πλάτος (latitude) (φ) ενός
σημείου που βρίσκεται στην επιφάνεια της
γης είναι η γωνία που σχηματίζει η
κατακόρυφος του τόπου με το επίπεδο του
ισημερινού.
• Το γεωγραφικό πλάτος συμβολίζεται με το
γράμμα (φ), λαμβάνει τιμές 0<φ<90°, βόρεια κ
νότια.
– Όταν φ=0°, βρισκόμαστε τον ισημερινό και
το γεωγραφικό πλάτος είναι 0.
– Όταν φ=90°, βρισκόμαστε στους πόλους
…γεωγραφικό μήκος
25
• Το Γεωγραφικό μήκος (longitude) προσδιορίζει

την γωνιακή απόσταση των διάφορων τόπων
από τον πρώτο Μεσημβρινό που διέρχεται από
το Αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς στην Μεγάλη
Βρετανία.
• Γεωγραφικό μήκος (longitude) (λ) ενός σημείου
που βρίσκεται στην επιφάνεια της γης είναι η
γωνία που σχηματίζει η κατακόρυφος του τόπου
με το επίπεδο του πρώτου μεσημβρινού.
• Το γεωγραφικό μήκος συμβολίζεται με το γράμμα
(λ), λαμβάνει τιμές 0<λ<180°, ανατολικά κ
δυτικά.
– Όταν λ=0° ή 180 °, βρισκόμαστε τον
μεσημβρινό του Greenwich
…γεωγραφικό μήκος & πλάτος
26
…μέτρηση γεωγραφικών
27
• “Η θέση ενός σημείου επάνω
στην επιφάνεια του
ελλειψοειδούς ή της σφαίρας,
μπορεί να προσδιοριστεί με τη
βοήθεια του δικτύου των
μεσημβρινών και παραλλήλων,
δηλαδή, με γραμμικά μεγέθη
και όχι γωνιακά.
• “γεωγραφικό μήκος = το μήκος
του τόξου επάνω στον
Ισημερινό από τον μηδενικό
μεσημβρινό μέχρι το ίχνος του
μεσημβρινού του σημείου
• γεωγραφικό πλάτος = το μήκος
του τόξου του μεσημβρινού του
σημείου από τον Ισημερινό
μέχρι το σημείο αυτό.
…μέτρηση γεωγραφικών
28
• Μονάδες μέτρησης • Μετατροπές Μονάδων μέτρησης
• Το γεωγραφικό μήκος και πλάτος
αποδίδεται σε μοίρες, πρώτα και • Μοίρες, πρώτα και Δεύτερα της μοίρας
δεύτερα της μοίρας & δεκαδικές μοίρες σε δεκαδικές μοίρες Decimal degrees .
(Decimal degrees) • Τύπος μετατροπής σε δεκαδικές μοίρες
• Δεκαδική τιμή = μοίρες +
• Γεωγραφικό πλάτος από 00° - 90° Β (λεπτά/60) + (δευτερόλεπτα/3600)
(Βόρειο), ή 00° - 90° Ν (Νότιο)
• Γεωγραφικό πλάτος (latitude)
• Γεωγραφικό μήκος από 000° - 180° Α • 122 μοιρών 45 λεπτά 45
(Ανατολικό), ή 000° - 180° Δ (Δυτικό) δευτερόλεπτα Βόρεια ισούται με
• 122.7625 μοίρες Βόρεια.
• Γεωγραφικό πλάτος φ
• 55° 30’ 30’ Β (Βόρειο)
• Γεωγραφικό μήκος λ
• 060° 00’ 00’’ Α (Ανατολικό)
Μέγιστος
29
Κύκλος
Η συντομότερη διαδρομή πάνω στην
επιφάνεια μιας σφαίρας, που ενώνει
δύο σημεία της, είναι το τόξο που
βρίσκεται ακριβώς «πάνω» από το
ευθύγραμμο τμήμα που ενώνει τα
δύο αυτά σημεία
Αυτό το τόξο σχηματίζεται από την

τομή της σφαιρικής επιφάνειας με
το
επίπεδο που περνάει από τα δύο
σημεία και το κέντρο της Γης
Ο κύκλος που σχηματίζεται από την

τομή ενός τέτοιου επιπέδου με
την επιφάνεια χωρίζει τη Γη σε δύο
ημισφαίρια και ονομάζεται
μέγιστος κύκλος.
Απόσταση επί
30
της Σφαίρας
¨ Η μικρότερη απόσταση ανάμεσα σε δυο σημεία Α και Β, σύμφωνα με την
ευκλείδειο γεωμετρία είναι η ΕΥΘΕΙΑ
Στην καμπύλη τρισδιάστατη επιφάνεια της

σφαιρικής γης, είναι προφανές ότι η
μικρότερη απόσταση είναι ένα ΤΟΞΟ (τμήμα
κύκλου).
Το τόξο αυτό βρίσκεται πάνω στον κύκλο ο
οποίος σχηματίζεται από την τομή της
σφαιρικής επιφάνειας και ενός επιπέδου το
οποίο διέρχεται από τα σημεία Α και Β, και
ταυτόχρονα το κέντρο της σφαιρικής
! = #$% cos sin ,- ∗ sin ,/ + cos ,- ∗ cos ,/ ∗ cos|2- −2/

Διευθύνσεις: Βορράς –
31
Νότος/Ανατολή - Δύση
¨ Οι διευθύνσεις πάνω στη Γη είναι εντελώς
αυθαίρετες, αφού μια σφαιρική επιφάνεια
δεν έχει ακμές, αρχή ή τέλος.
¨ Συμβατικά, η διεύθυνση κατά μήκος
οποιουδήποτε μεσημβρινού ορίζεται ως
βορράς-νότος και αυτή κατά μήκος
οποιουδήποτε παραλλήλου ως ανατολή-
δύση.
¨ Εξαιτίας της διάταξης του πλέγματος, αυτές
οι δύο διευθύνσεις είναι παντού κάθετες,
εκτός φυσικά από τους πόλους.
¨ Οι διευθύνσεις που ορίζονται από τον
προσανατολισμό του πλέγματος
ονομάζονται γεωγραφικές ή αληθείς
διευθύνσεις, διακρινόμενες από δύο άλλα
είδη διεύθυνσης, τη μαγνητική και τη
διεύθυνση του κανάβου.
Διευθύνσεις:
32
Αζιμούθιο
¨ Το αζιμούθιο, από το σημείο
αφετηρίας, κάθε σημείου κατά
μήκος του τόξου του μέγιστου
κύκλου προς βορειοανατολικά
ορίζεται ως η γωνία ανάμεσα στον
μεσημβρινό και το τόξο του
μέγιστου κύκλου, υπολογισμένη
προς τη φορά των δεικτών του
ρολογιού.
¨ Ο μέγιστος κύκλος τέμνει κάθε
μεσημβρινό υπό διαφορετική
γωνία
Αζιμούθιο
33
• Αληθές σφαιρικό αζιμούθιο μεταξύ δυο
σημείων Α και Β (από το Α στο Β) είναι η
δεξιόστροφη γωνία Ζ που σχηματίζεται
από τον μεσημβρινό του τόπου που
περνάει από το σημείο Α και το τόξο
που συνδέει τα σημεία Α και Β και
ευρίσκεται πάνω στον μέγιστο κύκλο
τους.
• Αυτή είναι και η διεύθυνση που αν την
ακολουθήσει κανείς θα οδηγηθεί από το
σημείο Α στο σημείο Β, διανύοντας την
μικρότερη απόσταση (και κατά
συνέπεια την οικονομικότερη).
• Επίσης υπάρχει η έννοια του σταθερού
αζιμουθίου (ή λοξοδρομίας, ή
λοξοδρομικής καμπύλης) επί χάρτου
Λοξοδρομική
34
καμπύλη
q Γραμμή σταθερού αζιμουθίου
(λοξοδρομία ή λοξοδρομική καμπύλη)
είναι μία γραμμή που τέμνει κάθε
μεσημβρινό υπό την ίδια γωνία
q Όλοι οι μεσημβρινοί έχουν ένα σταθερό
αζιμούθιο 0o (Βόρεια) ή 180ο (Νότια),
ανάλογα με τη διεύθυνση της κίνησης
q Ο Ισημερινός και όλοι οι άλλοι
παράλληλοι έχουν ένα συνεχές
αζιμούθιο 90ο (Ανατολικά) ή 270ο
(Δυτικά)
q Όλα τα άλλα σταθερά αζιμούθια
τέμνουν τους μεσημβρινούς υπό την
ίδια γωνία, σχηματίζοντας ένα Επέκταση καμπύλης, κίνηση
σπειροειδές που είναι γνωστό ως σπειροειδώς προς τον πόλο, κατά μήκος
λοξοδρομία ενός σφαιρικού έλικα με τον πόλο ως
όριο
ΣΧ-Κεφ.4: 51-71
Για το επόμενο εργαστήριο να έχετε

Υποδεκάμετρο
Φύλλα μιλιμετρέ
ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΧΑΡΤΟΥ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΑΡΤΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ
ΤΕΠΑΚ
Βασικές Χαρτομετρικές Διαδικασίες
• Εύρεση θέσεων (Γραφική τοποθέτηση σημείου σε
χάρτη )
• Ακρίβεια μετρήσεων
3
¨ Η διαδικασία εξαγωγής μετρητικών δεδομένων από τις

πληροφορίες που απεικονίζονται στους χάρτες, στη γλώσσα της
χαρτογραφίας ονομάζεται χαρτομετρία.
¨ Ένας τοπογραφικός χάρτης μας δίνει τη δυνατότητα βασικών
¨ υπολογισμών και μετρήσεων:
¤ Θέσης
¤ Απόστασης
¤ Διεύθυνσης
¤ Εμβαδού
¤ όγκου
¨ Η ακρίβεια των μεγεθών που μετρούνται από ένα χάρτη εξαρτάται
από το είδος του, την κλίμακα, τη διαχωριστική ικανότητα του
ανθρώπινου ματιού και την εμπειρία του αναγνώστη του χάρτη.
4
Συντεταγμένων (Επανάληψη)
Εύρεση Γεωγραφικών Συντεταγμένων
Γνωστού Σημείου
5
Οικισμός Α
Οικισμός Β
ΑΣΚΗΣΗ
6
Εύρεση ενός σημείου στο χάρτη με βάση τις
Γεωγραφικές του Συντεταγμένες

(
(
(
(
(
(
(

1
1

1
1
ȌĮȤȞȐĲĮ
ȃȑĮǹȡĲȐțȘȘ

1
1
ȋĮȜțȓȢȘ
ǺĮıȚȜȚțȩȞĲȠ
ǹȜȚȕȑȡȚȠȞĲȠ

1
1
ǹȣȜȫȞȘ

1
1
ǱȖȚȠȢȈĲȑĳĮȞȠȢȠ
ǱȞȠȚȟȚȢȘ
ǻȡȠıȚȐȘ
ǹȤĮȡȞĮȓĮȚ ȃȑĮȂȐțȡȘȘ
ȂȐȞįȡĮȘ ǽİĳȪȡȚȠȞĲȠ
ǹıʌȡȩʌȣȡȖȠȢȠ
ǼȜİȣıȓȢȘ
ȃȑĮȁȚȩıȚĮĲĮ ȇĮĳȒȞĮȘ ȀȐȡȣıĲȠȢȘ
ȃȑĮȆȑȡĮȝȠȢȘ ȆİȡȚıĲȑȡȚȠȞĲȠ īȑȡĮțĮȢȠ ȆĮȜȜȒȞȘȘ

1
1
īȜȣțȐȃİȡȐĲĮ
ȃȓțĮȚĮȘ ǹșȒȞĮȚĮȚ ǱȡĲİȝȚȢȘ
ȆĮȚĮȞȓĮȘ ȈʌȐĲĮĲĮ
ȆİȚȡĮȚİȪȢȠȀĮȜȜȚșȑĮȘ
ǾȜȚȠȪʌȠȜȚȢȘ
ȀȠȡȠʌȓȠȞĲȠ
ȂĮȡțȩʌȠȣȜȠȞĲȠ
īȜȣĳȐįĮȘ
ǺȠȪȜĮȘ
ȀĮȜȪȕȚĮĬȠȡȚțȠȪĲĮ

1 ǺȐȡȘȘ
1
ǺȠȣȜȚĮȖȝȑȞȘȘ ȀİȡĮĲȑĮȘ
ǹȞȐȕȣııȠȢȘ
ȁĮȪȡȚȠȞĲȠ

1
1

1
1

(
(
(
(
(
(
(
7
Γεωγραφικό μήκος
Για να βρούμε το γεωγραφικό μήκος ενός
σημείου πάνω στο χάρτη θα πρέπει πρώτα να
υπολογίσουμε μια σταθερά. Παίρνουμε για
παράδειγμα την απόσταση μεταξύ τριών
μεσημβρινών του χάρτη και τη μετράμε με ένα Οικισμός Α
υποδεκάμετρο (απόσταση α).
1. Παίρνουμε την προβολή του σημείου που Οικισμός Β
ψάχνουμε τις γεωγραφικές συντεταγμένες
στον άξονα του γεωγραφικού μήκους.
Μετράμε με το υποδεκάμετρο την
απόσταση της προβολής του σημείου από
συμβολή των αξόνων (απόσταση α΄).
8
2. Στη συνέχεια γνωρίζοντας τις αποστάσεις Οικισμός Β
α και α΄ σε εκατοστά καθώς και ότι η
απόσταση α αντιστοιχεί σε κάποια πρώτα
ή δεύτερα λεπτά της μοίρας του
γεωγραφικού μήκους από την τομή των
αξόνων, με την απλή μέθοδο των τριών,
υπολογίζουμε με ακρίβεια το γεωγραφικό
μήκος του ζητούμενου σημείου.
9
3. Κάνουμε, αν χρειάζεται, τις απαραίτητες Οικισμός Β
μετατροπές από πρώτα σε δεύτερα λεπτά
της μοίρας (πολλαπλασιάζοντας με το 60).
4. Προσθέτουμε τις μοίρες που βρήκαμε στο
γεωγραφικό μήκος όπως αυτό δίνεται στην
τομή των αξόνων και βρίσκουμε την
συντεταγμένη του γεωγραφικού μήκους
του σημείου.
10
Γεωγραφικό πλάτος
Για να βρούμε το γεωγραφικό πλάτος ενός
υπολογίσουμε μια σταθερά.
1. Παίρνουμε για παράδειγμα την απόσταση
μεταξύ τριών παραλλήλων του χάρτη και
τη μετράμε με ένα υποδεκάμετρο Οικισμός Α
(απόσταση β).
2. Παίρνουμε την προβολή του σημείου που Οικισμός Β
ψάχνουμε τις γεωγραφικές συντεταγμένες
στον άξονα του γεωγραφικού πλάτους.
Μετράμε με το υποδεκάμετρο την
απόσταση της προβολής του σημείου από
την τομή των αξόνων του χάρτη μας
(απόσταση β΄).
11
Γεωγραφικό πλάτος
Για να βρούμε το γεωγραφικό πλάτος ενός
υπολογίσουμε μια σταθερά.
3. Στη συνέχεια γνωρίζοντας τις αποστάσεις
β και β΄ σε εκατοστά καθώς και ότι η
απόσταση β αντιστοιχεί σε κάποια πρώτα Οικισμός Α
ή δεύτερα λεπτά της μοίρας του
γεωγραφικού πλάτους από την αρχή των Οικισμός Β
αξόνων, με την απλή μέθοδο των τριών
υπολογίζουμε με ακρίβεια το γεωγραφικό
πλάτος του ζητούμενου σημείου.
4. Κάνουμε τις απαραίτητες μετατροπές από
πρώτα σε δεύτερα λεπτά της μοίρας
(πολλαπλασιάζοντας με το 60).
12
Γνωστού Σημείου (Επανάληψη)
Ακρίβεια
13
μετρήσεων
Ακρίβεια
14
μετρήσεων
Ακρίβεια
15
μετρήσεων
ΣΧ-Κεφ.4: 51-71
Σημειώσεις Διδάσκοντα
Διάλεξη 4Η
ΚΛΙΜΑΚΑ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
ΤΕΠΑΚ
2
Διάλεξης
Υδρόγειος & Χάρτης
Κλίμακα Χάρτη
Εκφράσεις
Κλίμακας, Προσδιορισμός και
Μετασχηματισμός
κλίμακας χάρτη)
Ο συντελεστής Κλίμακας ΣΚ.
Μεταβολή
κλίμακας
Μετασχηματισμοί και
Παραμορφώσεις στους
χαρτογραφικούς
μετασχηματισμούς
Υδρόγειος
3
Γιατί δεν χρησιμοποιούνται ???
Vincenzo Coronelli (1650-1715)

Υδρόγειος
4
¨ Πλεονεκτήματα:
¤ Διατήρηση σχετικών αποστάσεων,
γωνιών, εμβαδών, αζιμούθιων,
μέγιστων κύκλων, λοξοδρομιών
¨ Μειονεκτήματα:
¤ Είναι δαπανηρές στην κατασκευή,
¤ δύσκολες στην αναπαραγωγή,
¤ δύσχρηστες και δύσκολες ως προς
την αποθήκευση, τις μετρήσεις ή
τη σχεδίαση πάνω τους
¤ Λιγότερο από μισή υδρόγειος
είναι ορατή κάθε φορά
Χάρτης
5
¨ Εξάλειψη μειονεκτημάτων χρήσης

της υδρογείου
¨ Η κατασκευή χάρτη σε επίπεδη
επιφάνεια - πέραν της αλλαγής
κλίμακας -απαιτεί σημαντική
διεργασία
¨ Η σφαιρική επιφάνεια πρέπει να
μετασχηματιστεί σε επίπεδη
επιφάνεια
¨ Ο συνδυασμός αλλαγής κλίμακας
και συστήματος μετασχηματισμού
συνιστά τη χαρτογραφική
απεικόνιση (προβολή).
Χάρτης
6
¨ Οι χάρτες, για να είναι χρήσιμοι,

είναι απαραιτήτως μικρότεροι
από τις περιοχές που
χαρτογραφούνται
¨ O χάρτης πρέπει να δηλώνει τον

λόγο (την αναλογία) ανάμεσα
στις μετρήσεις που γίνονται πάνω
στον χάρτη και σε αυτές που
γίνονται πάνω στη Γη.
Στάδια
7
Απεικόνισης
¨ προβολή6 χάρτη είναι να τη θεωρήσουμε ως μία
διαδικασία σε δύο στάδια.
¤ Πρώτο, υποθέτουμε ότι η Γη έχει
απεικονισθεί πάνω σε μια «σφαίρα» που
έχει σμικρυνθεί στο μέγεθος (την κλίμακα)
που έχει επιλεγεί για τον επίπεδο χάρτη. Η
υποθετική6 αυτή6 σφαίρα ονομάζεται και
«υδρόγειος αναφοράς».
¤ Δεύτερο, υποθέτουμε ότι η επιφάνεια της
υδρογείου μετασχηματίζεται μαθηματικά@,
σημείο προς σημείο, πάνω σε μία επίπεδη
επιφάνεια. Οι τρισδιάστατες πληροφορίες
πάνω στην επιφάνεια της υδρογείου
απεικονίζονται τώρα πάνω σε μια
δισδιάστατη επίπεδη επιφάνεια
Κλίμακες
8
ΓΗ «υδρόγειος αναφοράς». Χάρτης

Κλίμακες
9
Κύρια (Χαρτογραφική)
10
Κλίμακα
¨ Κάθε χάρτης πρέπει να δηλώνει τον λόγο (την αναλογία) ανάμεσα
στις μετρήσεις που γίνονται πάνω στον χάρτη και σε αυτές που
γίνονται πάνω στη Γη.
¨ Ο λόγος αυτός ονομάζεται χαρτογραφική κλίμακα του χάρτη
(Πραγματική κλίμακα ή Αντιπροσωπευτικό κλάσμα) και είναι το
πρώτο πράγμα που πρέπει να προσέχει ο χρήστης του χάρτη.
¨ Η πραγματική κλίμακα είναι • Η μονάδα απόστασης αριθμητή
και παρονομαστή είναι η ίδια.
¤ απλό κλάσμα 1:1.000.000 • Αδιάστατο μέγεθος
¤ ή λόγος 1/1.000.000
¨ Η υδρόγειος αναφοράς θα έχει μία αντιπροσωπευτικήF κλίμακα, η

οποία ονομάζεται κύρια κλίμακα.
¨ Για να υπολογίσουμε την κλίμακα αυτήF διαιρούμε την ακτίνα της
Γης με την ακτίνα της υδρογείου.
Συντελεστής
11
Κλίμακας
Ø Συντελεστής (Παράγων) Κλίμακας (scale factor)
¨ Ο παράγων κλίμακας είναι μια παράμετρος χωρίς μονάδα

μέτρησης, που εκφράζει το μέτρο στρέβλωσης της απόστασης
δυο σημείων στη γήινη σφαίρα (ή στο σφαιροειδές), κατά τη
διαδικασία της χαρτογραφικής προβολής.
¨ Το μέτρο του εξαρτάται από το είδος και τις παραμέτρους της
προβολής.
Ο συντελεστής κλίμακας – ΣΚ [Scale Factor - SF] ορίζεται ως το πηλίκο
της πραγματικής κλίμακας δια της κύριας κλίμακας
Πραγματικη Κλίμακα
!" =
Κύρια Κλίμακα
Συντελεστής
12
Κλίμακας
¨ Ο συντελεστής κλίμακας – ΣΚ [Scale Factor - SF] ορίζεται ως το πηλίκο της
πραγματικής κλίμακας δια της κύριας κλίμακας
Πραγµατικη Κλίμακα
ΣΚ = ⟹
Κύρια Κλίμακα
Κλίμακα στην επιφάνεια αναπαράστασης (/01234)

ΣΚ =
Κλίμακα στην υδρόγειο αναφοράς (ΣΦΑΙΡΑ−ΕΛΛΕΙΨΟΕΙΔΕΣ)
¨ ΣΚ=2,0 σημαίνει ότι η πραγματική κλίμακα (πάνω στο χάρτη) είναι δύο φορές
μεγαλύτερη από την κύρια κλίμακα (στην υδρόγειο αναφοράς).
¨ Αυτό θα συνέβαινε αν η πραγματική κλίμακα στην επιφάνεια αναπαράστασης
ήταν 1:15.000.000 (χάρτης) και η κύρια κλίμακα (Υδρόγειος) ήταν 1:30.000.000.
• Σε μικρής κλίμακας χάρτες ο ΣΚ μπορεί να είναι 2.00, 3.00, 0.75, 0.50

• Σε μεγάλης κλίμακας χάρτες ο ΣΚ κυμαίνεται σε τιμές γύρω από την μονάδα (0.99, 0.98,
1.01, 1.02…)
Μεταβολή κλίμακας από
13
σημείο σε σημείο
¨ Έστω μοτίβο σημείων που ισαπέχουν
στη σφαιρική1 Γη
¤ a, b, c, ... j είναι σημεία πάνω στο τόξο
ανά διαστήματα 10ο
¤ Τα αντίστοιχα σημεία μετά το
μετασχηματισμό στην εφαπτόμενη στο α
γραμμή είναι a, b΄, c΄, ... j΄
¨ Συντελεστής Κλίμακας ΣΚ=1,0 κατά
μήκος του τόξου, τότε κατά το
μετασχηματισμό του τόξου στη γραμμή
a, b΄, c΄, ... j΄ ο ΣΚ ελαττώνεται σταδιακά
από 1,0 που είναι στο a, σε 0,0 στο j΄.
¨ ΑφούM οι δυο επιφάνειες δεν εφαρμόζουν,
οι σχέσεις των αποστάσεων ανάμεσα στα Είναι αδύνατο να επινοηθείM ενας
δύο σημεία πάνω στον επίπεδο χάρτη μετασχηματισμός από- την υδρόγειο στο
πρέπει να τροποποιηθούν. επίπεδο, ώστε οποιοδήποτε σχήμα
σχεδιαστεί. πάνω στην πρώτη να δείχνει
ακριβώς όμοιο και πάνω στο δεύτερο.
…εκτίμηση κλίμακας
14
χάρτη
Κύρια κλίμακα Πραγματική κλίμακα
Προσδιορισμός - εκτίμηση της κλίμακας του χάρτη????

Η κλίμακα είναι κάτι το “απατηλό”, διότι ο μετασχηματισμός από την υδρόγειο σε χάρτη
σημαίνει ότι η κλίμακα θα διαφέρει από σημείο σε σημείο. Μπορεί ακόμα να διαφέρει σε
διαφορετικές διευθύνσεις γύρω από το ίδιο σημείο.
15
Το ορθογώνιο abcd προβάλλεται στο ab΄c΄d,
έτσι ώστε η πλευρά ad να συμπίπτει στο abcd
& το ab΄c΄d (προβολή του)
Εάν ο ΣΚabcd = 1,0 και το μήκος ad είναι το ίδιο

σε κάθε παραλληλόγραμμο, δεν έχει υπάρξει
καμία αλλαγή στην κλίμακα προς αυτήν την
κατεύθυνση.
%&
Έστω το μήκος ab′ =
'
Με την προβολή η γραμμή ac έχει γίνει η
ΣΚ κατά μήκος του ab΄ πρέπει να είναι 0,5. ac΄ & ο ΣΚ κατά μήκος της ac΄είναι
+,′
Σ)ac′ =
Είναι φανερό, από τη μέθοδο +,
μετασχηματισμού, ότι η αλλαγή έχει γίνει με
ομοιόμορφο τρόπο.
16
17
Μέγεθος μήκους στην πραγματικότητα (960 χιλιόμετρα), έχει

διαφορετικό μέγεθος απεικόνισης στον χάρτη
18
19
… το πρόβλημα
20
της απεικόνισης στο επίπεδο
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ!!!!!
• Απεικόνιση του αναγλύφου της Γης σε
Χάρτες. Γεωγραφική πραγματικότητα -
να απεικονισθεί σε 2D επιφάνεια-σε ένα
επίπεδο, αυτό του χάρτη
3D
• Το σημαντικότερο πρόβλημα που
παρουσιάζει η δημιουργία ενός χάρτη
είναι η κατάλληλη απεικόνιση της
σφαιρικής επιφάνειας της Γης, μιας μη 2D
αναπτυκτής επιφάνειας, στην επίπεδη
επιφάνεια του χάρτη.
Μια σφαιρική επιφάνεια δεν μπορεί να

μετασχηματιστεί σε μια επίπεδη χωρίς να
τροποποιηθεί η γεωμετρία της
21

επιτυχής.
Σφαιροειδή
22
και σφαίρες
23
Η μορφή και το μέγεθος ενός Γεωγραφικού Συστήματος

Συντεταγμένων καθορίζεται από μια Σφαίρα ή ένα Σφαιροειδές.
Παρά το γεγονός ότι η γη αντιπροσωπεύεται καλύτερα από ένα
Σφαιροειδές, μερικές φορές παρουσιάζεται ως Σφαίρα για να
διευκολύνονται οι μαθηματικοί υπολογισμοί.
Η υπόθεση ότι η γη είναι μια σφαίρα είναι φανερή από χάρτες
μικρής κλίμακας (μικρότεροι και από 1:5.000.000).
Σε αυτήν την κλίμακα, η διαφορά μεταξύ μιας Σφαίρας και ενός
Σφαιροειδούς, ΔΕΝ είναι ανιχνεύσιμη στο χάρτη.
24
¨ Σφαιροειδές είναι απαραίτητο για να αντιπροσωπεύσει τη μορφή

της γης προκειμένου να διατηρηθεί η ακρίβεια για μεγαλύτερης
κλίμακας χάρτες (κλίμακα 1:1.000.000 ή μεγαλύτερη).
¨ Για όλες τις ενδιάμεσες τιμές στις κλίμακες που προαναφέρθηκαν,
η επιλογή μεταξύ της Σφαίρας ή του Σφαιροειδούς, θα εξαρτηθεί
από το σκοπό που θα εξυπηρετεί ο χάρτης που θα δημιουργηθεί,
καθώς επίσης και από την ακρίβεια των δεδομένων.
25
Η Σφαίρα παράγεται από την περιστροφή ενός κύκλου γύρω από μία
διάμετρό του, ενώ ένα Σφαιροειδές ή Ελλειψοειδές από την περιστροφή
μιας έλλειψης γύρω από έναν άξονά της. Χαρακτηριστικά της έλλειψης είναι
ο μεγάλος άξονας και ο μικρός άξονας.
Η μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ των δύο

εστιών του ελλειψοειδούς ονομάζεται
εστιακή απόσταση.
Ακτίνα ονομάζεται μεγάλος ημιάξονας,
και η μικρότερη ακτίνα αποκαλείται
μικρός ημιάξονας.
26
27
28
29
Χάρτες μικρής κλίμακας
¨ Η ισοδύναμη σφαίρα αποτελεί την
επιφάνεια αναφοράς για μικρής κλίμακας
χάρτες χωρών, ηπείρων και μεγαλύτερων
περιοχών
¨ Η ισοδύναμη σφαίρα έχει επιφάνεια ίση με
αυτήν του ελλειψοειδούς
¨ Η διαφορά σφαίρας ελλειψοειδούς αμελητέα
¨ Η χρήση του ελλειψοειδούς αυξάνει την
πολυπλοκότητα των εξισώσεων των
χαρτογραφικών απεικονίσεων.
¨ Σφαίρα και Ελλειψοειδές χαρτογραφική
απεικόνιση ίδια αποτελέσματα για χάρτες
μικρής κλίμακας
30
Χάρτες μεγάλης κλίμακας
¨ Σφαιρικές και ελλειψοειδείς προσεγγίσεις
σημαντικές διαφορές, πρέπει να ληφθεί υπόψη η
επιπλάτυνση της Γης
¨ Οι αποστάσεις, οι διευθύνσεις και τα εμβαδά
που μετρώνται σε αυτούς τους λεπτομερείς
χάρτες είναι εσφαλμένες με χρήση ισοδύναμης
σφαίρας
¨ επιφάνεια αναφοράς για μεγάλης κλίμακας
χάρτες = Ελλειψοειδές
¨ Η χρήση του ελλειψοειδούς συμφωνεί επίσης με
τις σύγχρονες μεθόδους συλλογής στοιχείων για
χαρτογράφηση μεγάλης κλίμακας
¨ Οι Δορυφορικοί δέκτες υπολογίζουν μήκος,
πλάτος και γεωμετρικό υψόμετρο (ύψος πάνω
από το ελλειψοειδές αναφοράς) χρησιμοποιώντας
το ελλειψοειδές WGS 84 ως επιφάνεια αναφοράς
Εύρεση
31
Κλίμακας
¨ Οταν δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο για την κλίμακα
ενός χάρτη, μπορούμε να την προσδιορίσουμε με
διάφορους τρόπους.
¨ Δύο τρόποι (οι πιο συνηθισμένοι) είναι:
¤ Γίνεται χρήση ενός μετρημένου μήκους στο χάρτη ΠΡΟΣ
ένα γνωστό μήκος στην πραγματικότητα. Τα δύο αυτά
μήκη χρησιμοποιούνται για να υπολογιστεί ο λόγος της
κλίμακας του χάρτη (1:Κ)
¤ Χρήση ενός μετρημένου εμβαδού στο χάρτη ΠΡΟΣ ένα
γνωστό εμβαδόν στην πραγματικότητα.
Χρησιμοποιώντας αυτά τα δυο στοιχεία μπορούμε να
υπολογίσουμε την επιφανειακή κλίμακα (1:Κ2) και στη
συνέχεια να την ανάγουμε στη γνωστή μας γραμμική.
ΣΧ-Κεφ.5: 74-108
Για το επόμενο μάθημα να έχετε

Διαβήτη
Υποδεκάμετρο
Φύλλα μελιμετρέ

Χαρτογραφία

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Χαρτογραφία

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΓΕΩ234 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ Ι

Διδάσκων: Δρ. Παπακωνσταντίνου Απόστολος

Η ΠΡ' είναι ίση με την ακτίνα Μ

Με την προβολή αυτή δεν μπορεί να απεικονιστεί ολόκληρο ημισφαίριο,

Ο πόλος Π αντιστοιχεί στο σημείο Ο και έχει

R75ου = εφ15° = 0,2679.

Η ακτίνα του 60ου παράλληλου υπολογίζεται

R60ου = εφ30° = 0,5774.

Η ακτίνα του 45ου παραλλήλου υπολογίζεται

Γνωμονική κυλινδρική προβολή. Το κέντρο της

Ορθογραφική Κυλινδρική ίσης έκτασης

Διδάσκων: Δρ. Παπακωνσταντίνου Απόστολος

¨ χαρτογραφική προβολή ονομάζουμε οποιοδήποτε

Για κάθε χαρτογραφική προβολή οι

Η απεικόνιση αυτή πάντα συνοδεύεται από

¨ Περιγράφει πώς υλοποιείται η χαρτογραφική προβολή. Η μέθοδος αυτή μπορεί να

Εξισώσεις Χαρτογραφικής Προβολής απλούστερες στην περίπτωση απεικόνισης

• Ορθή όταν ο άξονας συμμετρίας της αναπτυκτής

• Εγκάρσια όταν ο άξονας συμμετρίας της

• Πλάγια όταν ο άξονας συμμετρίας της

• Στερεογραφική (πηγή στον

• Ορθογραφική (πηγή στο άπειρο)

¨ Ο μετασχηματισμός μεταξύ της καμπύλης

illustration from the book “Elements of map projection with

Κάθε προβολή είναι δυνατόν να

απόσταση και διεύθυνση

¨ Το πρώτο βήμα κατά τη διαδικασία της προβολής από τη

¨ Αν η επιφάνεια της προβολής τέμνει την γήινη επιφάνεια η

• Κάθε Χαρτογραφική προβολή έχει

Η Μερκατορική προβολή (Gerardus Mercator

Οι κυλινδρικές απεικονίσεις προκύπτουν από

• Οι χάρτες ορθών κυλινδρικών προβολών έχουν τα χαρακτηριστικά

Στις ορθές κωνικές προβολές η κωνική επιφάνεια μπορεί να

Οι επίπεδες προβολές προκύπτουν από ένα επίπεδο που εφάπτεται στο

Στις επίπεδες προβολές τα σημεία της επιφάνειας του σφαιροειδούς απεικονίζονται

Jarke J. van Wijk. Unfolding the Earth: Myriahedral Projections.

¨ Θεματικοί χάρτες = ισοδύναμες απεικονίσεις,

Διδάσκων: Δρ. Παπακωνσταντίνου Απόστολος

¨ χαρτογραφική προβολή ονομάζουμε οποιοδήποτε

Εξισώσεις Χαρτογραφικής Προβολής απλούστερες στην περίπτωση απεικόνισης

• Στερεογραφική (πηγή στον

• Ορθογραφική (πηγή στο άπειρο)

Γνωμονική Στερεογραφική Ορθογραφική

¨ Ο μετασχηματισμός μεταξύ της καμπύλης

• Κάθε Χαρτογραφική προβολή έχει

Η Μερκατορική προβολή (Gerardus Mercator

Η ορθή γωνία επάνω στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς ή

Κύριες κλίμακες = κλίμακες γραμμικής παραμόρφωσης στις

Στην περίπτωση ορθών προβολών, οι κύριες διευθύνσεις είναι οι

!, = - !% & + ./" & % !*&

H τιμή της κλίμακας γραμμικής παραμόρφωσης σε τυχαία θέση μεταβάλλεται στις

¨ Το ζεύγος διευθύνσεων που διατηρούνται κάθετες πάνω στην

¨ στο επίπεδο της απεικόνισης οι κύριες διευθύνσεις απεικονίζονται

¨ Σε κάθε σημείο της επιφάνειας του ελλειψοειδούς εκ περιστροφής (ή

Η Δείκτρια είναι το σχήμα που προκύπτει

Το σχήμα, το μέγεθος και ο

Η Δείκτρια είναι το σχήμα που

κάθε στοιχειώδης κύκλος στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς εκ περιστροφής (ή σφαίρας)

¨ Το πρόβλημα: ο υπολογισμός των παραμορφώσεων

Συνολικό μήκος της γραμμής προσδιορίζεται από

η κλίμακα γραμμικής παραμόρφωσης (m)

¨ Το πρόβλημα: ο υπολογισμός των γωνιακών

! = &''&()*&(+&, σφα(01 abc

δ = γωνιακή διαφορά τόξου-χορδής.