‫تهیه کننده‪ :‬ایلیا پریشان‬

‫معلم‪:‬استاد کامجو‬

‫کالس‪:‬شهید برونسی‬
 ‫خالصه علوم نهم‬

‫فصل‪ : 1‬مواد به ‪ 2‬دسته فلز و نافلز تقسیم میشوند‪ .‬فلز مس در طریق ذوب اهن در دمای باال به دست می اید و به علت‬
‫رسانایی باال قابلیت مفتول شدن و مقاومت دربرابر خوردگی کاربرد زیادی دارد‪ .‬هوا از ‪ 2‬عنصر اصلی نیتروژن و اکسیژن‬
‫تشکیل میشود‪ ،‬و گاز اوزون نیز مولکول ‪ 3‬اتمی اکسیژن است که در هوای الوده و اطراف زمین یاف میشود‪.‬‬

‫سولفرویک اسید که از اکسیژن هیدروژن و گوگرد تشکیل شده است در رنگ سازی خودرو سازی و چرم سازی نقش موثر‬
‫دارد‪ .‬و گاز امونیاک هم که نیتروژن و هیدروژن ان را تشکیل میدهد در یخ سازی‪،‬کود شیمیایی و تولید مواد منفجره نقش‬
‫دارد‪ .‬دانشمندان نیز عنصرها را طبقه بندی میکنند‪ .‬طبقه بندی مطالعه عنصرها را آسانتر میسازد؛ زیرا عنصرهایی که در یک‬
‫طبقه قرار دارند خواص متشابهی دارند‪.‬عنصر ها در بدن ما نیز وجود دارند مانند اهن در ساهتار هموگلوبین در خون‪.‬‬

‫در برخی مواد‪ ،‬هر مولکول از تعداد بسیار زیادی اتم ساخته شده است‪ .‬چنین موادی را درشت مولکول میگویند‪ .‬دسته ای از‬
‫درشت مولکول ها‪ ،‬بسپار نام دارد‪ .‬هر بسپار از زنجیرهای بلندی تشکیل شده‪ .‬بسپارها ممکن است طبیعی یا مصنوعی باشد‪.‬‬
‫سلولز‪ ،‬نشاسته‪ ،‬گوشت‪ ،‬پشم‪ ،‬ابریشم و پنبه‪ ،‬نمونه هایی از بسپارهای طبیعی اند‪ .‬این بسپارها از گیاهان یا جانوران به دست‬
‫میآیند و پالستیک بسپار مصنوعی است‪.‬‬

‫فصل ‪ :2‬یونها‪ ،‬ذره هایی با بار الکتریکی مثبت یا منفی اند‪ .‬این ذره ها میتوانند در محلول حرکت کنند و سبب برقراری‬
‫جریان الکتریکی در محلول شوند(درحالی که یون ها در حالت جامد رسانا نیستند)‪ .‬هرگاه اتم ها در شرایط مناسب در کنار‬
‫هم قرار گیرند‪ ،‬یک واکنش شیمیایی بین آنها رخ میدهد و مواد جدیدی تولید میشود؛ اگر اتمی بار الکتریکی از دست دهد‬
‫تبدیل به کاتیون میشود واگر بار الکتریکی دریافت کند تبدیل به آنیون می شود(مانند کامجو که مثبت است)‪ .‬یک ترکیب‬
‫یونی از کنار هم قرارگرفتن یون های مثبت و منفی پدید میآید(مانند ناکل یا نمک)‪ .‬ترکیبات یونی شکننده و اغلب در اثر‬
‫صربه خورد میشوند‬

‫در پیوند اشتراکی مواد به جای اینکه مانند پیوند یونی الکترون بدهند و بگیرند بلکه الکترون های خودشان را به اشتراک‬
‫میگذارند(در پیوند یونی یک فلز با یک نافلز پیوند برقرار میکند و در اشتراکی هردو نافلز هستند)؛ و اگر بیش از یک‬
‫الکترون به اشتراک بگذارند مانند متان اشتراک الکترونی گسترده میگویند‪.‬‬

‫فصل ‪ : 3‬چرخه‪ ،‬مجموعه ای از تغییرهاست که هیچگاه به پایان نمیرسد و بارها و بارها تکرار میشود‪ .‬چرخه کربن نیز یک‬
‫چرخه است که بار ها و بار ها تکرار میشود و الگویی ساده دارد به طوری که از کربن ذخیره در هوا کره تبدیل به کربن‬
 ‫ذخیره شده در جانداران و از ان تبدیل به کربن ذخیره شده در اب‪،‬خاک و سوخت های فسیلی(البته این ها ‪ 2‬طرفه هستند‬
‫یعنی هم از ‪ 1‬میشود به ‪ 2‬رفت و هم از ‪ 2‬به ‪ .)1‬سوختهای فسیلی همگی دارای کربن هستند‪ .‬نفت خام‪ ،‬مایعی غلیظ و‬
‫سیاهرنگ است و در صنایعی مانند حمل و نقل‪،‬منبع سوخت‪،‬تولید گرما و صنایع غذایی و دارویی کاربرد وسیعی دارد‪ .‬به طور‬
‫میانگین چهار پنجم نفت جهان صرف تامین انرژی در بخش های مختلف مانند حمل و نقل و تولید انرژی الکترونیکی‬
‫میشود در حالی که فقط یک پنجمش صرف ساختن فراورده های سودمند و تازه میشود‪ .‬نفت خام مخلوطی از صدها ترکیب‬
‫به نام هیدروکربن است(البته همیشه به نفت خام مقداری گوگرد‪،‬اب و نمک نیز میزنند)‪ .‬هیدروکربن ها از دو عنصر کربن و‬
‫هیدروژن ساخته شده اند‪ .‬در دستگاه تقطیر مواد را با توجه به اختالف نقطه جوش از هم جدا میکنند یعنی به هردو‬
‫مایع(مانند الکل و اب) گرما میدهند و مایعی که دمایه بخار ان کمتر است بخار میشود و سپس از لوله ای سرد عبور میکند‬
‫تا دوباره مایع شود اینگونه ‪ 2‬مایع را از هم با دستگاه تقطیر جدا میکنند‪ .‬در پاالیشگاه هایه نفت نیز مشتقات نفتی را بر‬
‫همین اساس از هم جدا میکنند فقط با این تفاوت که این کار در دستگاهی پیچیده تر انجام میگردد‪.‬یعنی موادی که نقطه‬
‫جوش باالتری دارند در همون ابتدا از برج تقطیر بیرون میروند و هرچه باالتر میرود سرد تر میشود یعنی موادی که نقطه‬
‫جوش کمتری دارند در باالی برج تقطیر تبدیل به مایع میشوند‪ .‬اتن یا اتیلن یک هیدروکربن است که از طریق مشتقات‬
‫نفتی یا میوه هایه رسیده مانند موز و گوجه فرنگی ازاد میشود و در کشاورزی و تولید پالستیک نقش موثری دارد‪.‬‬

‫فصل ‪ : 6‬در ‪ 200‬میلیون سال پیش ابتدا فقط یک خشکی مستقل به نام پانگه آ بوده است و یک اقیانوس به نام‬
‫پانتاالسا‪،‬پس از مدتی پانگه آ به ‪ 2‬قاره گندوانا و لوازیا تبدیل شد و بین انها را دریایه تتیس پر کرده بود که امروزه دریاچه‬
‫خزر باقیمانده همان تتیس است‪ ،‬پس از گذر زمان قاره هایه امروزی از لوازیا و گندوانا پدید امدن به طوری که قاره هایه‬
‫امریکایه شمالی‪،‬اروپا‪،‬اسیا و قطب شمال از لوازیا جدا شد و امریکای جنوبی‪،‬استرالیا‪،‬افریقا‪،‬ققط جنوب و هند از گندوانا جدا‬
‫شد‪ .‬اولین بار الفرد وگنر فهمید قاره ها نسبت به هم حرکت دارند ولی ان موقع نظریه زمین ساخت ورقه ای مطرح نشده‬
‫بود به همین دلیل وگنر دلیل جابجایی را جزر و مد و چرخش زمین میدانست‪ ،‬پس از مدتی موافقان وگنر با استفاده از‬
‫شواهدی اثبات کردند که قاره ها قبال به هم متصل بوده است‪ ،‬ان شواهد عبارت است از‬

‫‪_1‬تشابه فسیل جانداران در قاره های مختلف‬

‫‪_2‬انطباق حاشیه شرقی امریکایه جنوبی با حاشیه غربی افریقا‬
‫‪_3‬تشابه فسیل شناسی در قاره هایه افریقا و امریکایه جنوبی‬
‫‪ _4‬وجود اثار قدیمی یخچال ها در قاره هایه مختلف‬
‫نظریه زمین ساخت ورقه ای میگوید که سنگ کره از تعدادی ورقه کوچک بهم متصل به وجود امده است‪ ،‬این ورقه ها بهم‬
‫نزدیک میشوند‪،‬دورمیشوند و کنار هم میلغزند‪.‬‬
 ‫هفت ورقه اصلی عبارت هستند از‪ :‬ورقه اوراسیا‪،‬ورقه قطب جنوب‪،‬ورقه امریکایه شمالی‪،‬ورقه امریکایه جنوبی‪،‬ورقه‬
‫افریقا‪،‬ورقه اقیانوس ارام و ورقه استرالیا‬

‫بزرگ ترین ورقه‪ ،‬ورقه ی اقیانوس ارام است‪.‬‬

‫حال دانشمندان دلیل حرکت ورقه هایه سنگ کره را جریان همرفتی سست کره میدانند‪ ،‬جریان همرفتی سست کره مانند‬
‫پدیده همرفتی است یعنی مواد مذاب اعماق زمین به دلیل گرمایه باال چگالی کمتری نسبت به مواد باالیی خود دارند در‬
‫نتیجه ان مواد مذاب داغ به سمت باال امده و سرد شده و دوباره باال امده و سرد شده این فرایند همین گونه ادامه دارد و‬
‫باعث حرکت ورقه ها میشوند‪ .‬هری هرس اولین بار فرضیه گسترش بستر اقیانوس ها را مطرح کرد که این فرضیه در ادامه‬
‫جریان همرفتی است فقط تفاوتی که دارد اینکه زمانی که مواد مذاب به اقیانوس ها میرسند به بیرون میریزند و ورقه جدید‬
‫اقیانوسی را تشکیل میدهند‪ .‬برای جبران این اتفاق ورقه ای که در ان مواد مذاب بیرون ریخته شده است هر سال با سرعت‬
‫متوسط ‪ 5‬سانتی متر از وسط اقیانوس به سمت ساحل حرکت میکند‪.‬ورقه اقیانوسی چگالی بیشتری نسبت به ورقه قاره ای‬
‫دارد که این امر باعث شده زمانی که ورقه قاره ای با ورقه اقیانوسی برخورد میکند ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای برود‪.‬‬

‫در برخی از نواحی کره زمین ورقه ها نسبت به هم حرکت دارند و این حرکت و برخورد با یکدیگر باعث ایجاد‬
‫گسل‪،‬کوه‪،‬چین خوردگی‪،‬حوادثی مانند زمین لرزه و اتشفشان میشود؛ کمربند لرزه خیز ارام یکی از مهم ترین نواحی لرزه خیز‬
‫جهان است که علت ان برخورد ورقه اقیانوس ارام با ورقه قاره ای اطرافش است و زمانی که ورقه اقیانوسی زیر ورقه قاره‬
‫ای میرود انرژی عظیمی تولید شده که به صورت زمین لرزه خودش را نشان میدهد‪،‬عالوه بر این اصطکاک ایجاد شده‬
‫باعث افزایش دما و ذوب سنگ ها میشود در نتیجه ان مناطق اتشفشان هایه فراوانی دارد‪.‬‬

‫دلیل ایجاد رشته کوه زاگرس‪ :‬در چنصد میلیون سال پیش در وسط دریایه سرخ فرضیه بستر اقیانوسی شکل گرفته بود که‬
‫این باعث شده بود که ورقه دریایه سرخ به ورقه عربستان نزدیک شود در نتیجه این عمل ورقه عربستان نیز به سمت مرقه‬
‫ایران حرکت داشته است‪ ،‬و زمانی که برخورد کرده اند رشته کوه زاگرس به وجود امد البته هنوز نیز به سمت ورقه ایران در‬
‫حال حرکت است که این باعث شده در نواحی جنوبی ایران زمین لرزه هایی به بزرگی ‪ 5‬ریشتر به وجود اید‪.‬‬

‫سونامی زمانی رخ میدهد که در بستر اقیانوس ها زمین لرزه یا اتشفشانی رخ دهد‪،‬هرچه عمق اقیانوس بیشتر باشد سرعت‬
‫سونامی بیشتر میشود‪.‬‬

‫در برخی حرکات سنگ کره باعث ایجاد شکستگی در پوسته زمین میشود؛ حال اگر این شکستگی ها نسبت به هم حرکت‬
‫داشته باشند گسل نام دارند و اگر نسبت به هم حرکت نداشته باشند درزه نام دارند‪.‬‬

‫فصل ‪ : 7‬فسیل ها اثار و بقایایه اجساد جانداران قدیمی هستند که در بین مواد‪،‬رسوبات و سنگ هایه رسوبی پوسته زمین‬
‫وجود دارند‪ ،‬فسیل شناسان از انها به عنوان شواهدی برای تفسیر و بازسازی تاریخچه زمین استفاده میکنند‪ .‬جاندارانی که‬
‫قسمت هایه سخت مانند دندان‪،‬صدف و استخوان هستند فسیل بیشتری تشکیل شده است نسبت به جاندارانی که فاقد‬
‫قسمت هایه سخت هستند‪ .‬البته برای تشکیل فسید باید از فاسد شدن فوری انها جلوگیری کرد یعنی باید از عوامل تجزیه‬
 ‫کننده مانند اب‪،‬باکتری‪،‬هوا‪،‬گرما و موجودات زنده دیگر قرار نگیرند‪.‬بیشتر فسیل ها در محیط هایه دریایی است البته در‬
‫محیط هایه غیر دریایی مانند‪ :‬یخچال هایه طبیعی‪،‬خاکستر اتشفشان ها‪،‬غار هایه نمکی‪ ،‬صمغ گیاهان‪،‬مواد نفتی‪،‬دریاچه‬
‫ها‪،‬باتالق ها و مرداب ها تشکیل میشود‪.‬‬

‫بعضی وقتی حتی قسمت هایه نرم بدن جانداران نیز از بین نمی روند مانند فسیل حشرات درون صمغ گیاهان‪ ،‬گاهی نیز‬
‫فسیل فعالیت هایه زیستی جانداران شکل میگیرد‪.‬‬

‫اگر فقط اثار و برجستگی ها و اجزای سطح خارجی صدف یا اسکلت خارجی جانداران در روسوبات بر جای بماند و به فسیل‬
‫تبدیل شود قالب خارجی شکل میگیرد و اگر مواد به استخوان بندی جانداران نفوذ کند قالب داخلی را تشکیل میدهد‪ .‬با‬
‫استفاده از برخی از فسیل ها میتوان حوادث گذشته را بررسی کرد که به اسیل راهنما میگویند که تشخیصشان اسان و در‬
‫همه جا هستند و نمونه هایه ان فراوان است‪.‬‬

‫از برخی از فسیل ها نیز برای تعیین اب و هوای گذشته زمین استفاده میشود برای مثال در مکانی که ذخایر ذغال سنگ‬
‫است قبال جنگ بوده و اب و هوای گرم و مرطوب دارد‪.‬‬

‫فصل ‪ :11‬به تفاوت صفت در جانداران که باعث تفکیک ‪ 2‬جانور از هم میشود کلید تشخیص دوراهی میگونید‪ .‬ارسطو‬
‫جانداران را به ‪ 3‬دسته تقسیم کرد انهایی که پرواز میکونند‪ ،‬انهایی که در خشکی راه میروند و انهیی که در اب شنا میکنند‪،‬‬
‫و گیاهان را به ‪ 3‬دسته درختان‪،‬درختچه ها و علف ها تقسیم کرد‪ .‬اما امروزه جانوران به ‪ 5‬گروه سلسه تقسیم می شوند که‬
‫عبارت اند از ‪ :‬آغازیان‪،‬قارچ ها‪،‬باکتری ها‪ ،‬گیاهان و جانوران‪ .‬به کوچکترین دسته از تقسیم بندی جانداران که به هم‬
‫بیشترین شباهت رو دارند و قابلیت تولید مثل دارند و فرزندان انها نیز قابلیت تولید مثل را دارند گونه میگویند ‪.‬برای اینکه‬
‫بعضی جانداران اسم های مشابه به هم داشتند(مانند افتاب پرست) داشنمندان آمدند نام علمی به هر گونه از جانداران دادند‬
‫که مختص همان گونه است‪.‬‬

‫باکتری ها‪:‬باکتری ها در چشمه هایه اب داغ‪،‬در یخ های قطبی و دریاچه هایه نمک زندگی میکنند و اغلب انها مفید هستند‬
‫مانند باکتری روده‪ ،‬از باکتری ها میتوان در پاکسازی محیط زیست‪ ،‬تولید گیاهان مقاوم به افت و تولید دارو استفاده کرد‪.‬‬
‫ماده وراثتی در یاخته برخی جانداران در هسته قرار دارد که انها را یوکاریوت و در برخی جانداران مانند باکتری که ماده‬
‫وراثتی درون هسته نیست را پروکاریوت میگویند‪.‬‬

‫اغازیان‪ :‬جلبک ها شناخته ترین نوع اغازیان هستند که تولید اکسیژن‪،‬تولید غذای جانوران ابزی‪،‬ساختن مواد بهداشتی‪،‬مکمل‬
‫های غذایی و ساختن سوخت های پاک میکنند‪ .‬برخی اغازیان پوستی از جنس سیلیس دارند سیلیس در شیشه سازی کاربرد‬
‫دارد‪ .‬قارچ ها نیزدر گیاهان ماند گندم افت به حساب می ایند و در بدن انسان نیز الیه انگشتان پا سبب زخم شدن پوست پا‬
‫میشود و البته بعضی قارچ ها مفید و خوراکی هستند مانند مخمر نانوایی‪.‬‬

‫ویروس ها جاندارنی هستند که خارج بدن ما بی جان هستند و فقط در بدن تکثیر میشوند‪،‬شبیه بلور هستند و ساختار یاخته‬
‫ای ندارند‪ .‬ویروس ایدز از طریق خون‪،‬وسایل الوده و کارهایه بد از فردی به فرد دیگر منتقل میشود‪ .‬ویروس ایدز گلبول‬
 ‫سفید فرمانده را مورد هدف قرار میگیرد و نابود میکند و تا ‪ 7‬سال میتواند خودش را نشان ندهد و فقط در ‪ 1‬ماه اول که‬
‫گرفتند میتوانند ان را درمان کنند‪.‬‬

‫فصل ‪ :12‬یاخته های گیاه نیز مانند هر یاخته دیگری برای زنده ماندن به مواد مغذی نیاز دارند‪ .‬انتقال آب و مواد مغذی در‬
‫بسیاری ازگیاهان‪ ،‬از راه بافتی به نام بافت آوندی انجام میشود‪ .‬آوندهای چوبی‪ ،‬آب و مواد معدنی را از ریشه به اندام های‬
‫دیگر میبرند؛ در حالی که آوندهای آبکشی مواد ساخته شده در اندام های فتوسنتزکننده(برگ ها) را به سراسر گیاه میبرند‪.‬‬

‫رشته های ظریفی که روی ریشه قرار دارند تار کشنده نامیده می شوند‪ .‬آب و مواد معدنی بعد از ورود به تارکشنده در عرض‬
‫ریشه حرکت میکنند و وارد آوندهای چوبی میشوند بنابراین حجمی از آب و موادمعدنی در آوندهای چوبی جریان مییابد که‬
‫به آن شیره خام میگویند‪ .‬موادی که در برگها ساخته میشوند‪ ،‬همراه با آب وارد آوندهای آبکشی می شوند‪ .‬این مایع را شیره‬
‫پرورده مینامند‪ .‬گیاهانی که آوند دارند عبارت اند از ‪ :‬سرخس‪،‬نهاندانگان و بازدانگان‪.‬‬

‫سرخس ها‪:‬سرخس ها در جاهای گرم و مرطوب به صورت خود جوش رشد میکنند و اولین گیاهان اوند دار هستند و دارای‬
‫هاگدان هستند و با هاگ تکثیر میشوند‪.‬‬

‫بازدانگان‪:‬بازدانگان گل ندارند ولی دانه تولید میکنند‪ ،‬کاج و سرو نمونه هایی از بازدانگان هستند که دارای هردو مخروط نر‬
‫و ماده هستند و دانه هایشان رویه پولک مخروط ماده ایجاد میشود‪.‬‬

‫نهاندانگان‪:‬نهان دانگان گل دارند و تولید مثل جنسی انجام میدهند و دانه هایشان درون میوه است‪.‬‬

‫نهاندانگان را بر اساس تعداد لپه دانه هایشان طبقه بندی میکنند‪.‬‬

‫خزه ها قدیمی ترین گیاهان رویه کره زمین هستند که اوند و ریشه ندارند در عووض ریشه سا دارند و با هاگ تکثیر‬
‫میشوند‪.‬‬

‫فصل ‪ :13‬دانشمندان سلسله جانوران را در دو گروه اصلی بی مهره ها و مهره داران‪ ،‬رده بندی میکنند‪ .‬اسفنج ها ساده‬
‫ترین جانور دریایی هستند که از سوراخ های کوچ روی کمرشان اب را گرفته و از سوراخ گنده رو سرشون به بیرون میدهند‬
‫و یاخته رشته دار بر روی اسفنج وظیفه گردش اب و گوارش مواد را برعهده دارد‪.‬جانورانی وجود دارند که بدنی کیسه مانند‬
‫دارند بزرگترین گروه این جانوران‪ ،‬مرجان هایی هستند که اسکلتی آهکی دارند‪ .‬از تجمع اسکلت آنها‪َ ،‬اشکال مختلف‬
‫مرجانی و در نهایت آبسنگ و جزایر مرجانی(مانند خارک و کیش) تشکیل میشود‪ .‬ما سه نوع کرم داریم کرم های لوله ای‪،‬‬
‫کرم های حلقوی و کرم های پهن‪.‬‬

‫کرم های پهن‪ :‬ساده ترین نوع کرم ها هستند مانند کرم کدو‬

‫کرم هایه لوله ای‪:‬دارای دستگاه گوارش و دهان و مخرج هستند‪ ،‬مانند لوله ای قالب دار و کرم اسکاریس‪.‬‬
 ‫کرم هایه حلقوی‪ :‬بیشتر انها مفید هستند و دارای دستگاه عصبی‪،‬گوارش و دتسگاه گردش خون و دفع مواد زائد اند‪ ،‬مانند‬
‫کرم خاکی‪.‬‬

‫نرم تنان‪ :‬نرم تنان بدنی نرم و بدون حلقه دارند و در بیشتر آنها بخشی سفت بهنام صدف‪ ،‬بدن را در بر گرفته و از آن‬
‫حفاظت میکند‪ .‬مانند لیسه و حلزون‪.‬‬

‫بندپایان‪ :‬بدن و اندام های حرکتی این جانوران از قطعات یا بندهایی تشکیل شده است؛ به همین دلیل به آنها بندپایان‬
‫میگویند‪ .‬سخت بودن اسکلت خارجی‪ ،‬جلوی رشد جانور را میگیرد‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬بسیاری از آنها پوست اندازی میکنند‪.‬‬
‫بندپایان‪ ،‬بزرگترین گروه جانوران را در روی زمین‪ ،‬تشکیل میدهند که تقریبا در همه زیستگاه های روی زمین‪ ،‬یافت‬
‫میشوند‪ .‬در میان آنها حشرات از بقیه فراوانترند‪.‬‬

‫حشرات‪ :‬گروهی از بندپایان هستند که از بقیه فراوانتراند‪.‬‬

‫عنکبوتیان‪:‬گروهی از بندپایان هستند که شامل عنکبوت‪ ،‬رتیل‪ ،‬عقرب و کنه میشوند‪.‬‬

‫سخت پوستان‪ :‬همان طور که از نامشان پیداست پوششی سخت و محکم دارند مانند خر خاکی‪.‬‬

‫هزارپایان‪ :‬نسبت به بقیه بندپایان کمیاب ترند‪ .‬شکل ظاهری و تعداد پاهای زیاد‪ ،‬آنها را از بقیه بندپایان‪ ،‬متمایز میکند‪.‬‬

‫خارپوستان‪ :‬جانورانی هستند که در سطح بدن و زیر پوستشان خارهایی وجود دارد‪.‬‬

‫فصل ‪ : 14‬جانوران مهره دار در بخشی از استخوانگان اسکلت داخلی خود ستونی از مهره دارند که بخشهای دیگر‬
‫استخوانگان به آن متصل اند‪ .‬بیشتر ماهی ها‪ ،‬دوکی شکل اند؛ یعنی سر و دم آنها کشیده و میانه بدنشان‪ ،‬پهن است‪ .‬سطح‬
‫بدن بیشتر ماهی ها لغزنده است و از پولک فلس پوشیده شده است‪ .‬ماهی ها آبشش و باله دارند؛ به همین علت برای‬

‫زیستن در آب سازگارند‪ .‬دانشمندان براساس نوع استخوانگان اسکلت‪ ،‬ماهی ها را طبقه بندی میکنند مهمترین گروههای‬
‫آنها ماهی های غضروفی و ماهیهای استخوانی هستند(غضروفی مانند کوسه)‪.‬‬

‫دوزیستان‪ :‬قورباغه ها بخشی از عمرخود را در آب و بخشی را در خشکی میگذرانند به همین علت به آن دوزیست می‬
‫گویند‪ .‬غذای قوباغه ی بالغ بیشتر حشرات اند و با داشتن پوستی نازک‪ ،‬مرطوب و بدون پولک‪ ،‬تنفس پوستی نیز انجام‬
‫میدهد‪ .‬قورباغه ها و وزغ ها از گروه دوزیستان بی دم اند و سمندرها در گروه دوزیستان دم دار‪ ،‬قرار میگیرند‪.‬‬

‫خزندگان ‪:‬پوست خزندگان با پولک های ضخیم و سخت یا صفحات استخوانی‪ ،‬پوشیده شده است‪.‬‬

‫طبقه بندی خزندگان‪:‬‬

‫مارها‪ :‬مارها خزندگانی هستند که دست و پا ندارند و گونه های سمی و غیر سمی و ابزی و خشکی زی دارند‪،‬و از انها برای‬
‫تهیه داروهای قلبی و ضد سرطان استفاده میشوند‪.‬‬

‫الک پشتها‪ :‬انواع خشکی زی و دریازی دارند‪ .‬سنگینی و حرکت کند از نشانه های آنها است‪ .‬این جانوران با داشتن الک‬
‫سخت و محکم‪ ،‬شناخته میشوند‪.‬‬

‫سوسمارها‪ :‬مارمولک و آفتابپرست‪ ،‬نمونه هایی از سوسمارها هستند که در تنظیم جمعیت حشرات نقش دارند‪.‬‬

‫کروکودیل ها‪ :‬این جانوران جثه بزرگ و تحرک کم دارند و در آب های کم عمق زندگی میکنند‪.‬‬

‫پرندگان‪ :‬گروهی از مهره داران اند که بدن آنها از پر‪ ،‬پوشیده شده است و بدنی دوکی شکل دارند و در آنها در کیسه های‬
‫هوادار وجود دارد که در جذب بیشتر اکسیژن به انها کمک میکند و سه نوع پر دارند که عبارت اند از‪ :‬کرک پر‪،‬پوش پر و‬
‫شاه پر‪ .‬پرندگان را بر اساس منقار و پاهایشان طبقه بندی میکنند‪ ،‬شکل منقار نشان میدهن چی میخوردند و شکل پاها‬
‫نشان میدهد کجا زندگی میکند‪.‬‬

‫پستانداران‪ :‬مهره دارانی هستند که دارای غدد شیری هستند و بدن آنها یا از مو و یا از پشم پوشیده شده است‪ .‬پستانداران‬
‫در سه گروه تخمگذار‪ ،‬کیسه دار و جفت دار‪ ،‬قرار میگیرند‪ .‬بیشـتر پسـتاندارانی کـه روی کـره زمیـن زندگـی میکننـد از‬
‫جفـت داران اند‪.‬‬

‫پالتی پوس‪:‬پسداندار تخم گذار است‬

‫کانگورو‪:‬پستاندار کیسه دار است‬

‫براساس ویژگی های مختلف‪ ،‬پستانداران جفتدار را به گروه هایی طبقه بندی میکنند‪ ،‬برای مثال براساس رژیم غذایی‪ ،‬آنها‬
‫را در سه گروه گیاه خوار‪ ،‬گوشت خوار و همه چیزخوار‪ ،‬قرار می دهند‪.‬‬
‫فصل ‪ : 15‬عوامل زنده و غیرزنده محیط و تأثیرهایی که برهم میگذارند‪ ،‬سامانه ای به نام بومسازگان میسازند‪ .‬انواع‬
‫متفاوتی از بومسازگان های خشکی‪ ،‬آبی و خشکی و آبی وجود دارد‪ .‬میدانید که هر زنجیره غذایی از تعدادی جاندار تشکیل‬
‫میشود‪ .‬جاندارانی که از موادمعدنی مواد الی میسازند را تولید کنندگان میگویند‪ .‬حلقه های بعدی زنجیره های غذایی‪،‬‬
‫جاندارانی اند که این توانایی را ندارند و به آنها مصرف کننده میگویند‪ .‬مصرف کنندگان به جانداران تولیدکننده وابسته اند؛‬
‫زیرا ماده و انرژی موردنیاز را از آنها به دست میاورند‪ .‬بعضی مصرف کنندگان در بوم سازگان نقش تجزیه کنندگی دارند‪.‬‬
‫تجزیه کنندگان‪ :‬جاندارانی هستند که انرژی مورد نیاز خود را از بقایای جانداران دیگر به دست میاورند‪ .‬انواعی از قارچ ها و‬
‫باکتری ها نقش مهمی در تجزیه بقایای جانداران دارند‪ .‬بین جانداران در هر بوم سازگان سه نوع ارتباط همزیستی‪ ،‬شکار و‬
‫شکارچی و رقابت را میتوان تشخیص داد‪.‬‬

‫همزیستی‪ :‬همسفرگی‪ ،‬همیاری و انگلی سه شکل از رابطه ی همزیستی اند‪ .‬در همسفرگی یک جاندار سود میبرد؛ در حالی‬
‫که جاندار دیگر سود نمیبرد یا زیان نمیبیند ‪ .‬در همیاری هر دو جاندار سود میبرند در رابطه انگلی‪ ،‬میزبان زیان میبیند؛ ولی‬
‫جانداری که درون یا ِ روی بدن میزبان زندگی میکند و انگل نامیده میشود‪ ،‬سود میبرد‪ .‬گاهی رابطه همزیستی دو جاندار به‬
‫تشکیل موجودی جدید می انجامد‪،‬گلسنگ چنین موجودی است که از همزیستی قارچ و جلبک تشکیل میشود‪.‬‬

‫شکار و شکارچی‪ :‬شکار کردن از راههای تأمین غذا در جانوران ِ گوشتخوار است‪ .‬بعضی جانوران شکارچی به دنبال طعمه‬
‫میدوند اما جانوری مانند شقایق دریایی درجای خود ثابت است‪.‬‬

‫استتار‪ :‬بعضی جانوران در جایی قرار میگیرند که تشخیص آنها از زمینه دشوار است و به این علت از دید شکار یا شکارچی‬
‫مخفی میمانند‪.‬‬

‫رقابت‪ :‬رقابت هنگامی ایجاد میشود که جانداران نیازهای مشابهی داشته باشند و نیازهای خود را از منابع مشترکی تأمین‬
‫کنند(مانند جغد و شاهید که یک غذا را دارند)‪.‬‬

‫تنوع زیستی در تعریفی ساده به معنای تنوع گونه های جانداران و محیطی است که این جانداران در آن زندگی میکنند‪.‬هر‬
‫چه تعداد گونه های جانداران در محیط بیشتر باشد‪ ،‬تنوع زیستی آن محیط بیشتر است‪ .‬گرچه انسان پیش از شناختن دقیق‬
‫طبیعت از آن استفاده میکرد؛ اما با شناخت بوم سازگان ها توانست از مزیت های طبیعی ان بهره مند شود‪.‬‬

‫پایان‬