4/15/2021

BÀI GIẢNG GIA CÔNG TINH

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 1: CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY

1.1 Khái niệm về chất lượng bề mặt chi tiết máy

Chất lượng bề mặt chi tiết máy là những tính chất bề mặt của nó được hình
thành trong quá trình gia công. Chất lượng chi tiết máy được đánh gia theo các chỉ
tiêu sau đây:

- Đặc tính hình học của bề mặt (độ nhám, độ sóng, sai số hình học).

- Tính chất cơ lý của bề mặt (độ cứng, ứng suất dư, cấu trúc lớp bề mặt).

1
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 1: CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY
1.1.1 Độ nhám bề mặt
Độ nhám bề mặt là tập hợp tất cả những vết lồi, lõm với bước cực ngắn để tạo
thành profile bề mặt trong phạm vị chiều dài chuẩn L
Độ nhám bề mặt (độ nhấp nhô tế vi bề mặt) được hình thành do tác động của
bề mặt gia công với dụng cụ cắt.
l
+y mi
y1 y2 y3 y4

h10
h1

h3
h2

h4

h9
-y

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 1: CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY
1.1.1 Độ nhám bề mặt
Sai lệch profin trung bình cộng Ra là giá trị trung bình cộng của tất cả các sai số
profin yi trong phạm vi chiều dài chuẩn l:
Tính chính xác: 1
l

l 0
Ra = y i dl

1 n
 yi
Tính gần đúng:
Ra =
n i =1
Chiều cao nhấp nhô Rz là tổng trung bình năm giá trị lớn nhất Hmax và năm giá
trị nhỏ nhất Hmin trong phạm vi chiều dài chuẩn l:

1 5 5

R z =   H i max +  H i min 
5  i =1 i =1 

2
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 1: CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY
1.1.2. Độ sóng bề mặt

Độ sóng là tập hợp tất cả độ nhấp nhô được lặp lại theo chu kỳ trên bề mặt chi
tiết. Nguyên nhân gây ra độ sóng là do độ cứng vững của hệ thống công nghệ (máy
– dao – chi tiết – đồ gá) thấp.

Đối với độ sóng thì tỷ số giữa bước sóng (Sw) và chiều cao độ sóng (Wz) nằm
trong khoảng:
Sw
50   1000
Wz

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 1: CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY
1.1.3. Sai số hình dáng bề mặt
Sai số hình dáng bề mặt được hiểu là sai số hình dáng của bề mặt thực so với
bề mặt danh nghĩa (bề mặt lý tưởng) được cho trên bản vẽ.

3
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 1: CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY
1.1.4. Độ cứng tế vi
Khi gia công chi tiết bằng các phương pháp căt gọt, dưới tác dụng của lực cắt
bề mặt kim loại bị biến dạng dẻo đàn hồi.

Biến dạng dẻo xảy ra ở lớp kim loại bề mặt với một độ sâu nhất định.

Biến dạng dẻo này làm cho lớp kim loại bề mặt bị nén lại và do đó làm tăng độ
cứng tê vi và làm giảm tính dẻo của kim loại ở lớp bề mặt.

Khi độ cứng tế vi tăng lên thì tính dẫn điện, dẫn nhiệt và mật độ kim loại giảm.

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 1: CHẤT LƯỢNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY
1.1.5. Ứng suất dư
Ứng suất dư là ứng suất tồn tại ở lớp bề mặt của chi tiết khi không có các tác
động bên ngoài, ví dụ, tác động của lực và nhiệt độ.

Khi kim loại bị biến dạng dẻo thì ở lớp ngoài xuất hiện ứng suất dư nén, còn ở
lớp trong xuất hiện ứng suất dư kéo.

Ứng suất dư nén có khả năng làm tăng độ bền của chi tiết máy (ứng suất dư có
lợi), còn ứng suất dư kéo làm giảm độ bền của chi tiết máy (ứng suất dư có hại).

4
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 2: GIA CÔNG TINH BỀ MẶT CHI TIẾT BẰNG DỤNG CỤ CẮT CÓ LƯỠI
2.1 Doa
2.1.1 Đặc điểm của Doa
Doa là phương pháp gia công tinh lỗ đã qua
các nguyên công khoét, khoan hoặc tiện
trong, Doa cho phép gia công lỗ có đường
kính <150 mm. Tùy thuộc vào yêu cầu của lỗ
gia công, doa được chia ra: doa thô, doa
bán tinh và doa tinh

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 2: GIA CÔNG TINH BỀ MẶT CHI TIẾT BẰNG DỤNG CỤ CẮT CÓ LƯỠI
2.1 Doa
2.1.2. Kết cấu của dao doa và chế độ cắt khi doa
Dao doa được chia ra các loại sau đây:
- Tùy thuộc vào đặc tính sử dụng: dao doa tay và dao doa máy.
- Tùy thuộc vào hình dạng lỗ gia công: dao doa trụ và dao doa côn.
- Tùy thuộc vào phương pháp kep chặt: dao doa lắp với trục gá lắc lư và dao doa tự
định tâm.
- Tùy thuộc vào kết cấu của răng dao: dao doa liên khối, dao doa răng chắp, dao
doa răng hàn, dao doa răng dán (bằng keo) và dao doa răng kẹp cơ khí.
- Tùy thuộc vào vật liệu phần cắt: dao doa thép dụng cụ, dao doa thép gió và dao
doa hợp kim cứng.

5
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 2: GIA CÔNG TINH BỀ MẶT CHI TIẾT BẰNG DỤNG CỤ CẮT CÓ LƯỠI
2.1 Doa
2.1.2. Kết cấu của dao doa và chế độ cắt khi doa

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 2: GIA CÔNG TINH BỀ MẶT CHI TIẾT BẰNG DỤNG CỤ CẮT CÓ LƯỠI
2.1 Doa
2.1.3. Chất lượng của nguyên công doa
- Doa bằng dao doa thép gió và hợp kim cứng nhiều lưỡi cho phép đạt độ chính
xác kích thước cấp 5 ÷ 6, độ nhám bề mặt Ra = 0,16 ÷ 1,25 μm.
- Dao doa một lưỡi cho phép đạt độ chính xác kích thước cấp 4 ÷ 5, sai số hình
dáng hình học theo tiết diện ngang trong phạm vi 3 ÷ 8 μm và theo tiết diện dọc <
5 μm trên 100 mm chiều dài.
- Sử dụng dao doa kim cương cho phép đạt độ nhám bề mặt Ra = 0,08 ÷ 0,63 μm
và khi gia công lỗ sâu có thể sửa được độ cong của tâm lỗ.

6
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 2: GIA CÔNG TINH BỀ MẶT CHI TIẾT BẰNG DỤNG CỤ CẮT CÓ LƯỠI
2.2. Tiện bằng dụng cụ kim cương và nitrit bo
2.2.1. Dụng cụ cắt có lưỡi bằng vật liệu siêu cứng
2.2.2. Kết cấu của dụng cụ bằng kim cương và nitrit bo

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 3: MÀI BẰNG CÁC LOẠI ĐÁ MÀI.
3.1 Ứng dụng mài để gia công tinh

7
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 3: MÀI BẰNG CÁC LOẠI ĐÁ MÀI.
3.1 Ứng dụng mài để gia công tinh

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 3: MÀI BẰNG CÁC LOẠI ĐÁ MÀI.
3.4. Mài mặt phẳng

8
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 3: MÀI BẰNG CÁC LOẠI ĐÁ MÀI.
3.7 Ảnh hưởng của chế độ cắt đến năng suất và chất lượng của bề mặt gia công
3.7.1 Quá trình hình thành độ nhám bề mặt

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 4: MÀI KHÔN.
4.1 Bản chất và đặc tính của mài khôn

9
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 4: MÀI KHÔN.
4.1 Bản chất và đặc tính của mài khôn

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 5: MÀI NGHIỀN BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY.
Dụng cụ nghiền mặt phẳng

10
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 5: MÀI NGHIỀN BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY.
Dụng cụ nghiền mặt phẳng

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 5: MÀI NGHIỀN BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY.
Dụng cụ nghiền mặt trụ ngoài

11
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 5: MÀI NGHIỀN BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY.
Dụng cụ nghiền mặt trụ trong

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 5: MÀI NGHIỀN BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY.
Dụng cụ nghiền mặt trụ trong

12
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.1. Bản chất của mài siêu tinh xác

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.1. Bản chất của mài siêu tinh xác

- Mài siêu tinh xác là một trong những phƣơng

pháp gia công siêu tinh bề mặt chi tiết máy. Mài
siêu tinh xác được thực hiện bằng các thỏi đá hạt
mịn ( đá thường hoặc đá kim cương) được lắp với
cơ cấu đàn hồi để tạo ra áp lực xuống bề mặt gia
công

- Trong quá trình gia công các thỏi đá thực hiện

chuyển động dao động với tốc độ Vd và chuyển
động tịnh tiến đi lại dọc theo đường sinh của bề
mặt chi tiết gia công với tốc độ Vt . Nhờ các
chuyển động này và chuyển động quay của chi
tiết gia công với tốc độ Vc , mỗi hạt mài vẽ lên bề
mặt gia công một quỹ đạo chuyển động tương đối
phức tạp

13
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.1. Bản chất của mài siêu tinh xác
- Với các chuyển động như vậy bề mặt gia công được phủ bởi các vết của hạt mài
dưới dạng mặt lưới có kích thước rất nhỏ, có tác dụng nâng cao chất lượng bề mặt
chi tiết.
- Khi mài siêu tinh xác áp lực của cá thỏi đá xuống bề mặt gia công không lớn. Vì
vậy, tác động của hạt mài lên bề mặt gia công xảy ra trong phạm vi chiều cao nhấp
nhô của nguyên công trước để lại. Trong trường hợp này độ nhám bề mặt giảm rất
nhiều (Ra=0,02÷ 0,06 m), còn kích thước và sai số hình dáng hình học hầu như
không thay đổi.
- Vì vậy, mài siêu tinh xác phải được thực hiện sau nguyên công tinh nào đó để
đảm bảo độ chính xác và độ nhám bề mặt tối thiểu. Thông thƣờng trước khi mài
siêu tinh xác chi tiết đƣợc mài để có Ra=0.63÷ 1,25 m.

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.1. Bản chất của mài siêu tinh xác

14
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.2 Các sơ đồ mài siêu tinh xác.

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.2 Các sơ đồ mài siêu tinh xác.
- Để gia công chi tiết trụ trơn có thể dùng phương pháp mài siêu tính xác vô tâm.
- Mài siêu tinh xác mặt phẳng và mặt cầu có thể được thưc hiện không phải bằng
các thỏi đá mà bằng đá mài hình chậu, đá mài này ngoài chuyển động quay còn
thực hiện chuyển động dao động hoặc chuyển động hành tinh.
- Mài siêu tinh xác được thực hiện trên các máy chuyên dùng hoặc trên các máy
tiện và máy mài vạn năng có lắp đầu rung chuyên dùng.
- Khi mài siêu tinh xác chi tiết bằng thép nhiệt luyện, dung dịch trơn nguội được sử
dụng là dầu hỏa có pha thêm 15% dầu máy.

15
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.2. Ảnh hưởng của chế độ cắt và điều kiện gia công đến chất lượng
của mài siêu tinh xác
- Chế độ cắt khi mài siêu tinh xác có ảnh hưởng lớn đến chất lượng của bề mặt gia
công. Nhưng khi chọn chế độ gia công người ta thường chỉ chọn tốc độ quay của
chi tiết và áp lực của thỏi đá.
- Độ cứng vật liệu gia công càng cao thì áp lực của đá càng phải lớn
- Khi mài siêu tinh xác có gá thỏi đá đàn hồi, tác động của hạt mài lên bề mặt gia
công được thực hiện trong phạm vi độ nhám của nguyên công trước để lại và khi
độ nhám này được khử hết thì quá trình bóc tách kim loại được dừng lại. Trong
những điều kiện như vậy chỉ có độ nhám bề mặt gia công giảm, còn sai số hình
dáng hình học hầu như không thay đổi
- Sử dụng các thỏi đá kim cương và cacbit bo cho phép nâng cao năng suất gia công
lên hai lần và tăng tuổi bền lên 10 lần so với các thỏi đá thông thường.

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.4. Chọn thỏi đá và chế độ cắt khi mài siêu tinh xác.
- Đặc tính của thỏi đá có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả của quá trình mài siêu
tinh xác. Đặc tính của thỏi đá bao gồm: vật liệu hạt mài, độ hạt của hạt mài, chất
kết dính và khả năng tự mài sắc lại của hạt mài. Khi mài siêu tinh xác thông thường
người ta sử dụng hạt mài cacbit silic hoặc korun điện trắng trên nền chất kết dính
hợp kim gốm.

- Thỏi đá kim cương được dùng để mài siêu tinh tinh xác hợp kim cứng, còn thỏi
đá cacbit bo - gia công thép hợp kim và thép kết cấu có độ bền cao.

16
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.5. Phạm vi sử dụng của mài siêu tinh xác.
- Mài siêu tinh xác được dùng để gia công tinh các loại bề mặt chi tiết trong những
trường hợp có yêu cầu độ nhám thấp nhất. Ưu điểm của phương pháp này là khi
gia công bề mặt không bị biến dạng dẻo, do đó nâng cao được tính chất sử dụng
của chi tiết.
- Mài siêu tinh xác chỉ nên sử dụng cho các chi tiết quan trọng của máy. Ví dụ, mài
siêu tinh xác được dùng để gia công các loại khuỷu, các loại van phân phối, các loại
trục chính của máy công cụ và các loại chi tiết dạng đĩa khác.
- Nhược điểm mài siêu tinh xác: nếu hạt mài có độ cứng quá cao thì ở giai đoạn gia
công đầu trên các thỏi đá không tự mài sắc được, do đó không có khả năng hớt
được hết lượng dư gia công, trên bề mặt còn để lại vết của nguyên công trước. Các
thỏi đá quá mềm lại luôn luôn tự mài sắc làm cho quá trình cắt tế vi liên tục xảy ra
và kết quả là độ nhám bề mặt không đạt yêu cầu.

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 6: MÀI SIÊU TINH XÁC.
6.5. Phạm vi sử dụng của mài siêu tinh xác.
- Gia công bằng các thỏi đá lắp cứng cho phép nâng cao năng suất và độ chính xác
của quá trình. Quá trình mài siêu tinh xác bằng các thỏi đá lắp cứng được gọi là mài
siêu tinh tế vi.
- Như vậy , mài siêu tinh xác bằng các thỏi đá lắp cứng cho phép nâng cao độ
chính xác kích thước và độ chính xác hình dáng hình học , đồng thời giảm độ nhám
bề mặt xuống giá trị thấp nhất mà các phương pháp mài siêu tinh bằng các thỏi đá
lắp đàn hồi không đạt được.

17
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 7: MÀI BẰNG ĐAI MÀI.
7.1. Bản chất của phương pháp mài bằng đai mài

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 7: MÀI BẰNG ĐAI MÀI.
7.1. Bản chất của phương pháp mài bằng đai mài

18
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 8: GIA CÔNG BẰNG HẠT MÀI TỰ DO.
8.1. Gia công bằng tia hạt mài.

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 9: ĐÁNH BÓNG BỀ MẶT CHI TIẾT MÁY.
9.1. Bản chất và công dụng của đánh bóng.

19
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 10: GIA CÔNG CHI TIẾT BẰNG BIẾN DẠNG DẺO BỀ MẶT.
10.2. Gia công chi tiết bằng các phương pháp là ép bề mặt.

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 10: GIA CÔNG CHI TIẾT BẰNG BIẾN DẠNG DẺO BỀ MẶT.
10.3. Các phương pháp lăn chi tiết.

20
 4/15/2021

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 10: GIA CÔNG CHI TIẾT BẰNG BIẾN DẠNG DẺO BỀ MẶT.
10.3. Các phương pháp lăn chi tiết.

GIA CÔNG TINH

CHƯƠNG 10: GIA CÔNG CHI TIẾT BẰNG BIẾN DẠNG DẺO BỀ MẶT.
10.3. Các phương pháp lăn chi tiết.

21