ᲡᲮᲔᲣᲚᲘ, ᲠᲝᲒᲝᲠᲪ ᲙᲐᲠᲘᲑᲭᲔ

1
ᲧᲝᲕᲔᲚᲬᲚᲘᲣᲠᲘ ᲟᲣᲠᲜᲐᲚᲘ ᲡᲮᲔᲣᲚᲖᲔ ᲝᲠᲘᲔᲜᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚ ᲤᲡᲘᲥᲝᲗᲔᲠᲐᲞᲘᲐᲨᲘ
 ᲧᲝᲕᲔᲚᲬᲚᲘᲣᲠᲘ ᲟᲣᲠᲜᲐᲚᲘ
ᲡᲮᲔᲣᲚᲖᲔ ᲝᲠᲘᲔᲜᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚ ᲤᲡᲘᲥᲝᲗᲔᲠᲐᲞᲘᲐᲨᲘ

ᲡᲮᲔᲣᲚᲘ, ᲠᲝᲒᲝᲠᲪ ᲙᲐᲠᲘᲑᲭᲔ

გამოშვება No.1
2021-2022

2 3
 ᲨᲘᲜᲐᲐᲠᲡᲘ
სხეული, როგორც კარიბჭე 6

ინტერვიუ დიი ვაგნერთან 10

სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის

18
წარსული და მომავალი
ᲫᲕᲘᲠᲤᲐᲡᲝ ᲙᲝᲚᲔᲒᲔᲑᲝ,
„წყვილის ჯავშანი“: წყვილის
წარმოგიდგენთ სხეულზე ორიენტირებული ჯავშნის გადნობის პროცესი სხეულზე
24
ფსიქოთერაპიის ყოველწლიური ჟურნალის პირველ ორიენტირებული თერაპიის
გამოცემას, რომელიც საქართველოს სხეულზე მეშვეობით
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის ასოციაციის (GABP)
საერთო ინიციატივას წარმოადგენს. ჟურნალში სირცხვილის სხეული:
თავმოყრილია სხვადასხვა სახის მასალა, როგორც 38
მონატრების მოსმენა
ადგილობრივი სპეციალისტების მიერ მომზადებული
სტატიები და ინტერვიუ დარგის სპეციალისტებთან, ისე შეხება და ემოციური რეგულაცია:
საერთაშორისო ჟურნალებში დაბეჭდილი სტატიების სხეულებრივი ინტეგრაცია,
ქართული თარგმანი. ტრავმის უნარი და ინსტრუმენტები 57
ჟურნალის მიზანია ქართულ ენაზე შექმნას სხეულზე ორიენტირებული
საგანმანათლებლო სივრცე სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიისთვის
პრაქტიკით დაინტერესებული პირებისთვის. ხელი
შეუწყოს და წაახალისოს პრაქტიკოსებს შორის იდეების
გაცვლა, წარმოაჩინოს თეორიისა და პრაქტიკის
ინტეგრაცია და ამ გზით გაზარდოს საქართველოში
სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიით
დაინტერესება.
გამოცემა პირველი მცდელობაა შეიქმნას სხეულზე
მუშაობის პრაქტიკის ალმანახი. ჩვენი სარედაქციო გუნდი
კი დიდი ინტერესითა და ენთუზიაზმით მუშაობდა ამ
ინიციატივის აღსრულებაზე.
იმედი გვაქვს, ამ გამოცემაში იპოვით თქვენთვის
საინტერესო ინფორმაციას და გვჯერა, რომ მომავალ
წელს ჩვენთან ერთად შექმნით თქვენი პრაქტიკული
გამოცდილების გასაზიარებელ მასალას.

კეთილი სურვილებით,
სარედაქციო გუნდი

4 5
6
7

ᲡᲢᲐᲢᲘᲐ
ᲡᲮᲔᲣᲚᲘ, ᲠᲝᲒᲝᲠᲪ ᲙᲐᲠᲘᲑᲭᲔ
სოფი კოკოლიშვილი, ფსიქოლოგი
სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიას სომატური ფსიქოლოგიის
ჭრილში განვიხილავთ, რომელიც შემდეგ კონცეფციას ეფუძნება:
ადამიანები განიცდიან სამყაროს არა მხოლოდ მათი აზრებითა და
ემოციებით, არამედ მათი სხეულის მეშვეობითაც.
არაერთი პრობლემა შეიძლება უკავშირდებოდეს ადრეულ ბავშვობაში
განცდილ ტრავმას, რომლებიც „სომატიზებულია“ და რომლებსაც
სხეული ინახავს. ხშირად მათზე წვდომა რთულია მხოლოდ საუბრის
საშუალებით და გაცილებით იოლი ხდება, როდესაც მას სხეულის
პერსპექტივიდან განვიხილავთ. კომუნიკაციას აქვს ფიზიკური
განზომილება, სხეული რეაგირებს მომაბეზრებელ, საშინელ ან
სასიამოვნო მოვლენებზე. სხეულზე მუშაობასა და საუბრის კომბინაციას
შეუძლია ღრმა ეფექტი ჰქონდეს. სხეულზე ორიენტირებული
ფსიქოთერაპევტები დიდ ყურადღებას აქცევენ კლიენტის აზროვნებასა
და სხეულს, ფიზიკურ შეგრძნებებსა და ემოციებს შორის კავშირს და
იმასაც, თუ რა ხდება სხეულში თერაპევტსა და კლიენტს შორის უშუალოდ
საუბრის დროს.
ის სტრატეგიები და ურთიერთობის ჩვევები, რომლებიც ბავშვობაში
სირთულესთან გამკლავებისთვის შევიმუშავეთ, ზრდასრულ ასაკში
შეიძლება სულაც აღარ გვეხმარებოდეს. ამის შედეგად კი აწმყოში
იზრდება რისკი იმისა, რომ თავს იჩენს შფოთვასთან, დეპრესიასთან,
ურთიერთობასთან დაკავშირებული სირთულეები, დაბალი
თვითშეფასება და სხვა. მაგალითად, როდესაც მარი (სახელი პირობითია)
იწყებს პარტნიორულ ურთიერთობას, მას შემდეგ რაც პარტნიორი
ძალიან დაუახლოვდება, იწყებს კამათს მცირე წვრილმანებზეც კი, რომ
თავიდან აიცილოს სიახლოვე. გარკვეული პერიოდის გასვლისა და
არაერთი კამათის შემდეგ, იღებს ურთიერთობის დასრულების შესახებ
გადაწყვეტილებას. შემდეგ იმავე სქემით იწყებს ახალ პარტნიორულ
ურთიერთობას. ეს ჰგავს ერთგვარ მიუწვდომელ, „დახურულ“ სივრცეს.
მისი „დახურული სივრცე“ არ აძლევს მოქმედების ახალ შესაძლებლობას,
რადგან გრძნობს შფოთვას, როდესაც მისი პარტნიორი ემოციურად
ახლოს არის მასთან. პრობლემები ყოველდღიურ ცხოვრებაში შეიძლება
იყოს ის, რაც ახლა გვაქვს, მაგრამ გამომწვევი მიზეზი სხეულსა და
გონებაში გაცილებით ადრე იყო აღბეჭდილი. თუ კლიენტი გრძნობს,
რომ ურთიერთობებში თავს იკავებს ან ჩერდება, თუმცა არ შეუძლია
ახსნას რატომ, სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპია შესაძლოა
დაეხმაროს ადრეული ბავშვობის ძველი შიშებისა და დაძაბულობისგან
8 9
განთავისუფლებაში. თუკი ურთიერთობები სირთულეებთან არის
დაკავშირებული, მათ შეუძლიათ ძველი სქემების ამოცნობა და
ურთიერთობის ახალი გზების ძიების დაწყება სხეულის დონეზე.
ტრავმით მიყენებული ზიანის განკურნება დიდი მისიაა! მის
მემკვიდრეობას ღრმა ფესვები აქვს ადამიანის ფსიქიკასა და სხეულში.
ფაქტობრივად, კლიენტი ხელახლა უნდა დასახლდეს საკუთარ
სხეულში, შექმნას საკუთარი კარიბჭე, მიენდოს, როგორც მეგზურს და
შევიდეს ურთიერთობაში საკუთარი პირობებით.
ამ პროცესში შესასვლელად სხეულზე ორიენტირებული თერაპიის
არაერთი განსხვავებული ფორმა და მიდგომა არსებობს, მაგალითად
ცეკვისა და მოძრაობის ელემენტებით, შეხებით, ვარჯიშით ან ამ
ყველაფრის კომბინაციით. ის შეიძლება ჩატარდეს სკამზე, ბალიშებსა ან
იატაკზე. ყველაფერი კი წინასწარ თანხმდება კლიენტთან.
შეიძლება ითქვას, რომ სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიაში
ვიყენებთ სხეულსა და გონებაზე მიმართულ მიდგომას, სახელად „Body-
mind”, რაც ნიშნავს შემდეგს: ჩვენ ვხედავთ გონებასა და სხეულს, როგორც
ინტეგრირებულ მთლიანობას. ფაქტი, რომ ჩვენ გვაქვს ტერმინები
„გონება“ და „სხეული“, ერთგვარი ასახვაა, თუ როგორ უყურებს ჩვენი
კულტურა საკუთარი თავის ამ ორ ნაწილს, როგორც განცალკევებულს.
ფსიქოთერაპია, მისი ეტიმოლოგიური გაგებით არის თერაპია ფსიქიკის
გამოყენებით - კონცეფცია, რომელიც ტრადიციულად ეკუთვნის გონებას.
დასავლურ კულტურაში გონება და სხეული დიდი ხნის განმავლობაში
იყო გამიჯნული ბიომედიცინის, ფილოსოფიისა და კაპიტალიზმის
მეშვეობით. როგორი იქნებოდა, თუ ჩვენი კულტურა აღიარებდა, რომ
სხეულთან მუშაობით ჩვენ ვმუშაობთ გონებასთან? შესაძლოა სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის ოთახში შეყვანით, მისთვის სივრცის
დათმობით, ჩვენი პატარა ნაბიჯით მივუახლოვდეთ ამ გამოღვიძებას.
მჯერა, რომ სხეულისა და გონების ინტეგრაცია აუცილებელია კარგი
ფსიქიკური ჯანმრთელობისთვის. ამ მიზნით ვავითარებ სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიისა და სომატური ფსიქოლოგიის
ხელოვნებას, მეცნიერებასა და პრაქტიკას პროფესიონალური, ეთიკური
და მზრუნველი ფორმით, რათა სწორად დავუჭირო მხარი კლიენტის
ჯანმრთელობასა და კეთილდღეობას.
10
11

ᲘᲜᲢᲔᲠᲕᲘᲣ

გონებასა და სხეულს შორის კავშირი ამთლიანებს
ადამიანის შინაგან სამყაროს. აყალიბებს ჯანსაღ ფსიქიკასა
და ცნობიერებას. ადამიანის გონებისა და სხეულის
გამთლიანებისკენ მიმავალი ერთ-ერთი გზა კი მოძრაობა,
ცეკვაა.
ცეკვით-მოძრაობითი თერაპია ემყარება სხვადასხვა
ფილოსოფიას, ითვალისწინებს ცეკვას, როგორც ბუნებრივ
თერაპიულ საშუალებას, რომელიც მუშაობს ფიზიკურ, ემოციურ
და სულიერ დონეებზე.
ცეკვით-მოძრაობითი თერაპიის ერთ-ერთი ყველაზე
მნიშვნელოვანი პრინციპი გონება-სხეულის დუალიზმის
უარყოფაა. ადამიანის ყველა კომპონენტი აღიქმება ერთ
მთლიანობად, ერთიან სისტემად. ცნობიერება არის სხეულის
ნაწილი და სხეული მუდმივად ახდენს გავლენას მასზე.
ცეკვით-მოძრაობითი თერაპია არ არის ვარჯიში ან ცეკვის
დასწავლა, არამედ სპონტანური მოძრაობა, რომლის მიღმაც
გრძნობები დგას. გონებისა და სხეულის გამთლიანება
ადამიანს შესაძლებლობას აძლევს მიიღოს საკუთარი თავი
და უკეთ შეიმეცნოს ის, რომელიც მნიშვნელოვანი ნაწილია
განკურნებისთვის. ადამიანს თავად შეუძლია ააწყოს
თერაპიული ალიანსი საკუთარ თავთან და მოახდინოს იმგვარი
ცვლილებები, რომლებიც დაეხმარება თვით იდენტობის
გააზრებასა და პოვნაში, საკუთარი საჭიროებებისა და
მოთხოვნილებების დადგენაში.
კაცობრიობამ მოძრაობის საშუალებით აღმოაჩინა აზრების,
ემოციებისა და ქცევების გამოხატვის გზები. ცეკვაში
გამოხატული მოძრაობების დახმარებით ადამიანი უფრო
სიცოცხლისუნარიანი, ენერგიული და ჯანმრთელი ხდება.
როდესაც მას ვერბალურად არ შეუძლია საკუთარ გრძნობებზე
საუბარი, ამ დროს ცეკვა ეხმარება, გამოხატოს ის სხეულის ენით
და მისი მეშვეობით ისაუბროს ემოციებზე. ცეკვა არის დიალოგი
არა მხოლოდ საკუთარ თავთან, არამედ სამყაროსთანაც.
ემოციებთან დაკავშირებული ჰარმონიული მოძრაობები
შესაძლებლობას გვაძლევს უკეთ შევიგრძნოთ სხეული და
აღმოვაჩინოთ საკუთარი თავი.
ირინა ბარკალაია
ცეკვით-მოძრაობითი თერაპევტი
12
ᲘᲜᲢᲔᲠᲕᲘᲣ ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲗᲐᲜ
ინტერვიუერი: მარიამ კუკავა
Მ.Კ: ქალბატონო დიი, მოგესალმებით, ჩემთვის დიდი პატივია
თქვენთან გასაუბრება ცეკვით-მოძრაობითი თერაპიის
შესახებ - ეს ის საკითხია, რომელსაც ნაკლებად განვიხილავთ
ფსიქოლოგიაში. გვითხარით ცოტა რამ თქვენი პროფესიული
გზის შესახებ, როგორ აღმოაჩინეთ ცეკვით-მოძრაობითი
თერაპია.
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: გამარჯობა, ჩემთვის პატივია გიამბოთ
საკუთარი განვლილი გზის შესახებ.
ფსიქოთერაპევტების უმეტესობის მსგავსად მეც გავიარე
ჩემი გზა განკურნებისკენ. თერაპია იმდენად დამეხმარა, რომ
გამიჩნდა სურვილი, სხვებისთვისაც შემექმნა მსგავსი სივრცე.
ბავშვობაში ცეკვა ჩემი გადარჩენის წყარო იყო.
როდესაც ტრავმის შედეგად მიღებული ქცევის ნიმუშები
გადაეცემა თაობიდან თაობას, ჩვეულებრივ არსებობს
უსაფრთხო ადგილები, სადაც ოჯახის წევრებს შეუძლიათ
გათავისუფლდნენ ტრავმით გამოწვეული შინაგანი
დაძაბულობისგან.
Მ.Კ: ჩვენთვის ცნობილია, რომ ცეკვით-მოძრაობითი თერაპია
დეპრესიის მკურნალობის ერთ-ერთი ეფექტური საშუალებაა.
სხვა რომელი გავრცელებული ფსიქიკური ჯანმრთელობის
პრობლემის დროს შეიძლება აღმოჩნდეს ცეკვით-მოძრაობითი
თერაპია სასარგებლო?
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: ახლა, როდესაც უკეთ გავიგეთ ცთომილი
ნერვის (ლათ. Vagus) ანატომია სტივენ პორგესის
პოლივაგალური თეორიის წყალობით, შეგვიძლია დავინახოთ
თუ როგორი სასარგებლოა ცეკვით-მოძრაობითი თერაპია
ჯანმრთელობის ყველა პრობლემის შემთხვევაში. ვიცით, რომ
ცთომილი ნერვის ვენტრალური ტოტი ქმნის ისეთ აქტიურ
მდგომარეობას, რომელიც არ წარმოადგენს შებრძოლება/
გაქცევის რეაქციას - პორგესი ამ მდგომარეობას თამაშს, ცეკვას
უწოდებს.
13
Მ.Კ: რომელი ფართოდ გავრცელებული ფიზიკური
ჯანმრთელობის პრობლემების დროს შეიძლება დაგვეხმაროს
ცეკვით-მოძრაობითი თერაპია?
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: პორგესის ნამუშევარი მხარს უჭერს პიტერ
ლევინის შრომას, ექსპერტის, რომელსაც ტრავმის საკითხზე
მუშაობის ხანგრძლივი გამოცდილება აქვს. პორგესის და
ლევინის ნამუშევრები მხარს უჭერენ სისტემური ტრავმის
საკითხში ისეთი ექსპერტების მუშაობას, როგორებიც არიან
რეზმაა, მენაკემი და ჯოი დეგრუი. ცეკვით-მოძრაობითი
თერაპია სასარგებლოა ჯანმრთელობის ყველა პრობლემის
შემთხვევაში.
Მ.Კ: ცეკვით-მოძრაობითი თერაპიის შესახებ ინფორმაციის
ძიებისას აღმოვაჩინე, რომ მწირი ინფორმაცია არსებობს
მისი ტიპური სესიის მსვლელობის შესახებ, შეგიძლიათ
გაგვიზიაროთ, როგორ გამოიყურება ცეკვით-მოძრაობითი
თერაპიის ერთი სესია?
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: ჯანდაცვისა და სოციალურ სფეროებში
მოღვაწე პროფესიონალების უმეტესობა რეფლექსიურ
მოსმენას მიმართავს. ცეკვით-მოძრაობითი თერაპევტები
„ირეკლავენ“ არა მხოლოდ შინაარსს, არამედ სხეულის
მოძრაობასა და ვოკალურ ნიმუშებს. ცეკვით-მოძრაობითი
თერაპევტი გვთავაზობს იმას, რასაც ჩვენ კინესთეტიკურ
თანაგრძნობას ვუწოდებთ.
Მ.Კ: როგორ იქმნება ჯგუფები - ერთი საერთო თუ სხვადასხვა
საკითხის გარშემო? როგორ გამოიყურება ცეკვით-მოძრაობითი
თერაპიის ჯგუფის სიდიდე?
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: ჯგუფები შეიძლება იყოს ყველა ზომის.
მე სპეციალიზებული ვარ ინდივიდუალური, წყვილებისა
და ოჯახურ ცეკვით-მოძრაობით თერაპიაში. ვმუშაობ
ჯგუფებთანაც.
Მ.Კ: რა არის ნებისმიერი ცეკვით-მოძრაობითი თერაპიის სამი
ყველაზე მნიშვნელოვანი ელემენტი?
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: ყურადღება მივაქციე ჩვილების განვითარებას.
ჩემი ჟურნალის პირველი სტატია იყო „Polyvagal Theory
14
and Peek-a-boo: How therapeutic Pas de Deux Heals Attachment
Trauma”. ეს სტატია გამოქვეყნებულია ჟურნალში „Body,
Movement and Dance in Psychotherapy”.
Მ.Კ: თუ ცეკვით-მოძრაობითი თერაპიის მხოლოდ სამი მიზნის
არჩევა მოგიწევდათ, რომლები იქნებოდა ეს?
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: კოლეგების დახმარებით შევიმუშავე წყვილების
პრაქტიკა, რომელსაც ვუწოდებთ „Chi for Two – The Energetic
Dance of Healthy Relationship”. ურთიერთობის ცეკვაში ჩვენ
შეგვიძლია:
ა) გავიცნოთ საკუთარი თავი, როგორც უნიკალურმა
ინდივიდებმა;
ბ) ამოვიცნოთ მოძრაობის გამოხატულებები, რომლებიც
დათრგუნულია იმით, რასაც პორგესი უწოდებს გათიშვას, ე.წ.
„Shut Down”;
გ) „გავაცოცხლოთ“ სხეულის მოძრაობის დათრგუნული
ნიმუშები, რათა გავაფართოოთ ჩვენი „მოძრაობის ლექსიკა“.
Მ.Კ: როგორც ვიცი ცეკვით-მოძრაობითი თერაპია ყურადღებას
ამახვილებს შემოქმედებით თვითგამოხატვასა და თავისუფალ
დინებაზე. როგორ შეუძლიათ ისეთი მახასიათებლების
მქონე ადამიანებს, როგორიცაა კოგნიტური მოუქნელობა და
პერფექციონიზმი, სარგებელი მიიღონ ცეკვით-მოძრაობითი
თერაპიიდან?
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: როდესაც ჩვენ ვამჩნევთ მოძრაობის
გამოხატულებებს, რომელთა გამოვლინებაც შეფერხებულია,
ე.წ. “Shut Down“-ით, ჩვენ შეგვიძლია ტრავმული ნიმუშების
გაგების გზით თანაგანცდა საკუთარი თავისკენ მივმართოთ.
მოძრაობის გამომხატველობა შეფერხებულია, რადგან ჩვენ
არ ვგრძნობთ, რომ უსაფრთხოა დინებისთვის მიყოლა.
როდესაც ჩვენ „ვაცოცხლებთ“ მოძრაობის დათრგუნულ
გამოხატულებებს, ჩნდება შებრძოლება/გაქცევის რეაქციები,
რომელიც მოიცავს კითხვებს: „შეიძლება ახლა ამ გზით წასვლა?“,
„ახლა უსაფრთხოა?“ როდესაც ვიცით, რომ ჩვენს სხეულს აქვს
ასეთი განცდა: „შეიძლება/ნორმალურია?“ თვალსაჩინო ხდება
კოგნიტური მოუქნელობისა და პერფექციონიზმის საფუძვლად
არსებული შიში. შეგვიძლია დავეყრდნოთ თერაპიულ
ურთიერთობას და გვქონდეს უსაფრთხოების განცდა, რომელიც
გვეხმარება პასუხამდე მისვლაში: „დიახ, ახლა უსაფრთხოდ ვარ“.
15
Მ.Კ: ხშირად ხვდებით ადამიანებს, რომლებიც ეჭვის თვალით
უყურებენ ცეკვით-მოძრაობით თერაპიას და არ აღიქვამენ
მას, როგორც თერაპიას? თქვენი აზრით, როგორ შეგვიძლია
მივუდგეთ ადამიანებს, რომლებიც თავდაპირველად
სკეპტიკურად არიან განწყობილნი მის მიმართ?
ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: სინამდვილეში, ადამიანების უმეტესობისთვის,
ვისაც ვესაუბრები ცეკვით-მოძრაობითი თერაპიის შესახებ,
ახლოს დგას მისი არსი, განსაკუთრებით თუ როგორ ვუკავშირებ
ცეკვით-მოძრაობით თერაპიას პოლივაგალურ თეორიასა და
“Chi for Two”-ს წყვილურ პრაქტიკას. “Chi for Two” შესაძლოა
ჰგავდეს იოგასა და ტაი ჩის, ამიტომ ადამიანებს წინასწარ აქვთ
გარკვეული მოლოდინი იმისა, თუ როგორი იქნება ის.
დიი ვაგნერი არის ლიცენზირებული პროფესიონალი,
ფსიქოკონსულტანტი, საბჭოს მიერ სერთიფიცირებული
ცეკვის თერაპევტი და Harbor of Dreams Art-ის თერაპიული
დირექტორი. იგი 25 წლის განმავლობაში აშუქებდა
სხეულზე ორიენტირებული მეთოდებით ტრავმის
მკურნალობის საკითხს და წერდა მის შესახებ. არის
ავტორი წიგნისა “Naked Online: A DoZen Ways to Grow
from Internet Dating”.

Მ.Კ: დასასრულს, შეგიძლიათ გვირჩიოთ ცეკვით-მოძრაობითი

თერაპიის წიგნები ან სხვა რესურსები მათთვის, ვისაც სურს მეტი
გაიგოს ამ მიმართულების შესახებ?

ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: მათ შეუძლიათ გაეცნონ ჟურნალს

“Body, Movement and Dance in Psychotherapy”, რომელშიც
გამოქვეყნებულია ჩემი სტატია “Polyvagal Theory and Peek-
a-boo”. ასევე, სტეისი ჰერსტთან ერთად დავწერეთ სტატია
სახელწოდებით “Couples Dance Movement Therapy: Bringing a
Theoretical Framework Practice”, რომელიც გამოქვეყნებულია
ამერიკის ცეკვითი თერაპიის ჟურნალში, სადაც სხვა უამრავი
ინფორმაციაა თავმოყრილი. არაერთი ინფორმაციაა
თავმოყრილი საიტზე chifortwo.com.

Მ.Კ: უღრმესი მადლობა გამოყოფილი დროისა და

მზაობისთვის, წვლილი შეგეტანათ საქართველოს სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის ყოველწლიური ჟურნალის
პირველ გამოცემაში.

ᲓᲘᲘ ᲕᲐᲒᲜᲔᲠᲘ: მოხარული ვარ, რომ შედგა ჩვენი

თანამშრომლობა და მეც ჩემი წვლილი შევიტანე!
16 17
18
19

ᲗᲐᲠᲒᲛᲐᲜᲘ
ᲡᲮᲔᲣᲚᲖᲔ ᲝᲠᲘᲔᲜᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ
ᲤᲡᲘᲥᲝᲗᲔᲠᲐᲞᲘᲘᲡ ᲬᲐᲠᲡᲣᲚᲘ ᲓᲐ
ᲛᲝᲛᲐᲕᲐᲚᲘ
ავტორი: ლუისა ბარბატო
სხეულზე ორიენტირებული თერაპია უკვე ერთ საუკუნეს ითვლის.
მის განვითარებაში განსაკუთრებული წვლილი სწორედ
გაფართოებულმა კვლევებმა და მრავალფეროვანმა კლინიკურმა
პრაქტიკამ შეიტანა. რა საერთო აქვთ განსხვავებულ მიდგომებს?
რა თანამედროვე სამეცნიერო მტკიცებულებები არსებობს,
რომლებიც ამყარებს მის კლინიკურ გამოცდილებას? რა ახალი
კლინიკური პრაქტიკები არსებობს? წინამდებარე სტატიაში
სწორედ ამ და სხვა მნიშვნელოვან კითხვებს გავცემთ პასუხს.
ᲡᲮᲔᲣᲚᲖᲔ ᲝᲠᲘᲔᲜᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ ᲤᲡᲘᲥᲝᲗᲔᲠᲐᲞᲘᲘᲡ
ᲓᲐᲡᲐᲬᲧᲘᲡᲘ
რამდენიმე ათწლეულის წინ სხეულზე ორიენტირებულ
ფსიქოთერაპიაზე საუბარიც კი გარკვეულ წინააღმდეგობასთან
იყო დაკავშირებული. წლების განმავლობაში ვილჰელმ რაიხის
შთამომავლები ითვლებოდნენ ჯადოქრებად, რომლებიც უცნაურ
რაღაცებს აკეთებდნენ სხეულზე მუშაობისას - აღიქმებოდნენ
ნახევრად შამანებად, ნახევრად კი პრაქტიკოსებად. ამას კი
წინ უძღოდა ე.წ. „ოფიციალური“ ფსიქოლოგია, კლასიკური
ფსიქოანალიზი, რომელიც ასოცირდებოდა დივანთან,
სიზმრებთან და მათ ინტერპრეტაციასთან.
დროთა განმავლობაში ბევრი რამ შეიცვალა, დღეს
კი განსაკუთრებულად გაიზარდა ინტერესი სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის მიმართ. ყურადსაღებია
ისიც, რომ უკვე ძალიან ცოტაა ისეთი ფსიქოთერაპიული
მოდელი, რომელიც პრაქტიკაში არ რთავს სხეულს, არ უთმობს
ყურადღებას მასზე დაკვირვებასა და ანალიზს.
რატომ არის სხეული ასეთი მნიშვნელოვანი ჩვენს შინაგან
მდგომარეობასთან დაკავშირებით?
რაოდენ ტრივიალურადაც არ უნდა ჟღერდეს ეს შეკითხვა, მას
უამრავი პასუხი აქვს. პირველად ეს კითხვა ათასობით წლის
წინ გაჟღერდა, როდესაც ადამიანებმა საკუთარი შინაგანი
სამყაროს აღმოჩენა დაიწყეს, ეს კვლევა-ძიება კი რელიგიისა და
ფილოსოფიის საკვლევ საგნად ითვლებოდა. სწორედ ანტიკურ
20
საბერძნეთში დაიწერა: “Mens sana in corpore sano”, რაც ნიშნავს,
რომ ჯანსაღ სულს არ შეუძლია არსებობა ჯანსაღი სხეულის გარეშე.
თანამედროვე სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის
ფუძემდებელს, ვილჰელმ რაიხს, ახალი არაფერი აღმოუჩენია,
თუმცა მისი დამსახურებაა ანტიკური სხეულზე ორიენტირებული
პრაქტიკების დაკავშირება თანამედროვე ფსიქოთერაპიულ
მიმდინარეობებთან, იმ პერიოდში, როდესაც ფროიდისა და მისი
თანამედროვეების ნაშრომები იქმნებოდა.
მოდი, დავფიქრდეთ, როგორც სხეულზე ორიენტირებული
ფსიქოთერაპევტები, როგორ ვპასუხობთ ამ კითხვას: რატომ
სხეული?
განსხეულებულები ვართ, ჩვენს სიცოცხლეს ვერ უარვყოფთ,
ვერ დავაიგნორებთ, მიუხედავად იმისა, რომ მუდმივად
ამის მცდელობა გვაქვს. ჩვენი სხეული, მისი განზომილება
გვაძლევს კონსისტენტურობის განცდას იმ რაღაცასთან, რაც
სხვაგვარად არაკონსისტენტური იქნებოდა: ჩვენი ცხოვრება.
სწორედ ამ მიზეზით, დარწმუნებული ვარ, რომ ადრე თუ
გვიან, თანამედროვე ფსიქოლოგია ვერ შეძლებს სხეულის
განზომილების იგნორირებას, მის გვერდზე გაწევას.
რაიხმა ფუნდამენტურ კონცენფციას გაუსვა ხაზი:
ფუნქციონალიზმი - სხვაგვარად ფუნქციური ერთობა - რომელიც
განუყოფელ ურთიერთკავშირშია სხეულსა და გონებას შორის.
მას ეს კონცენფცია არ ესმოდა, როგორც მხოლოდ კავშირი ამ
ორს შორის, არა ის თუ რას ვგრძნობთ და ვფიქრობთ და რა
გავლენა აქვს მას ჩვენს სხეულზე ან პირიქით. მაგალითად, თუ
სევდიანი ვარ, ჩემი სხეული შესაძლოა გახდეს ავად ან პირიქით,
თუკი გავატარებ სასიამოვნო დღეს მთებში, უკეთ ვიგრძნობ თავს
ფსიქოლოგიურად. არა, რაიხი სულ სხვა რამეს გულისხმობდა
- კერძოდ კი იმას, რომ გონება, ფსიქიკა მატერიაა, რომ სხეული
შეიცავს იმპულსებს, მათ შორის ნერვულ იმპულსებს, და რომ
გონება და სხეული ერთი და იგივე რამ არის; ისინი ერთნი არიან.
ფუნქციონალიზმის კონცეფცია შემდეგ დაიხვეწა და ამჟამად
აზროვნების ორი ძირითადი მიმართულება გაჩნდა:
• სისტემური მიდგომა - კომპლექსური აზროვნების
გამოხატულება, ღრმად ფსიქოსომატური გაგება,
სადაც სხეული, ემოციები, გონება და სული არის ჩვენი
მთლიანობის, ერთიანობის განსხვავებული გამოცდილებები.
ეს მნიშვნელოვნად განსხვავდება თანამედროვე „ახალი
ერის“ ჰოლისტური კონცეფციისგან, სადაც განურჩევლად
ყველაფერი „ერთია“;
• ინტეგრირებული მიდგომა - ის ცდილობს თავი მოუყაროს
21
 სხეულისა და გონების განსხვავებულ ასპექტებს.
სისტემური მიდგომა უნიტარული და დამახასიათებელია
სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის ტრადიციებისთვის.
ინტეგრირებულ მიდგომას კი ისეთი ფსიქოთერაპიული
მოდელები იყენებენ, რომელთაც არ აქვთ ნაკვლევი სხეული
თავიანთ თეორიულ ტრადიციებში. ამიტომ ისინი ცდილობენ ამ
მიდგომის ინტეგრირებას უკვე დაგროვილ ცოდნაში.
ყველაფრის შემდეგ, რაიხი, რომელიც ჯერ ფსიქოანალიტიკოსი,
ფროიდის ერთ-ერთი საუკეთესო მოსწავლე და თანამშრომელი
იყო, დაიწყო თავისი საქმიანობა იმის მცდელობით, რომ
ფსიქოანალიტიკურ ცოდნასა და პრაქტიკაში დაენერგა,
გაემთლიანებინა სხეული. თუმცა, ამ მცდელობამ მიიყვანა იმ
აზრამდე, რომ ადამიანი, ერთი მხრივ, არის ენერგიის ბირთვი,
რომელიც მოიცავს სულს, სულიერ ან ენერგეტიკულ ნაწილს, ან
სხეულებრივ სელფს. მეორე მხრივ კი ადამიანი სხეულებრივი
პერიფერიაა, რომელიც ურთიერთქმედებს სამყაროსთან. ყველა
ეს კომპონენტი - მატერია, ენერგია, სასიცოცხლო იმპულსები,
ემოციები, აზრები - თავმოყრილია ყოფიერების ვიბრაციაში. რაც
უფრო მეტად არის დაკავშირებული სელფი სხეულთან, ენერგიის
განგრძობად მიმოცვლასთან, მით უფრო მეტად არის ადამიანი
ცოცხალი და „ჯანმრთელი“.
ᲒᲐᲜᲡᲮᲕᲐᲕᲔᲑᲣᲚᲘ ᲛᲘᲛᲐᲠᲗᲣᲚᲔᲑᲔᲑᲘ
სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპია წლების
განმავლობაში დაგროვებული კვლევებისა და კლინიკური
პრაქტიკის საფუძველზე ვითარდებოდა, განსაკუთრებით კი
ბოლო ათწლეულში შეიქმნა მრავალი მიდგომა, სკოლა თუ
სპეციალიზაცია. მსურს გამოვყო რამდენიმე ძირითადი მიდგომა:
• ლოუენის ბიოენერგეტიკა
• პერაკოს ძირითადი ენერგეტიკა
• ბოიესენის ბიოდინამიკა
• ლისს ბიოსისტემა
• ბოადელას ბიოსინთეზი
• რისპოლის ფუქციონალიზმი
• კურტზის ჰაკომი
• დაუნინგის განვითარება და ინტერაქცია
• ნავაროსა და ფერის ხასიათის ანალიტიკური ვეგეტოთერაპია
თითოეულმა სკოლამ შექმნა საკუთარი ეპისტემიოლოგია,
ხაზს უსვამენ კლინიკური ინტერვენციისა და კვლევის შემდეგ
ასპექტებს: ხასიათის სტრუქტურა, კონტაქტი, ენერგიის
22
დინება და ტრანსპერსონალური პარადიგმა. საკუთარ თავს
უნდა ვკითხოთ თუ რა აერთიანებს ამდენ რადიკალურად
განსხვავებულ სკოლას? არის კიდევ რაიმე საერთო მნიშვნელი
სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიაში, რომელიც არ არის
ხელოვნური მცდელობა იმისა, რომ მოიცვას სხეული თუ ის უკვე
ტრენდად იქცა?
დიახ, თუკი გავითვალისწინებთ, რომ მათ საერთო საფუძველს
ყოველთვის წინ უძღოდა რაიხის კონცეფცია ფუნქციონალიზმზე.
ᲐᲮᲐᲚᲘ ᲤᲐᲥᲢᲝᲠᲔᲑᲘ
ბოლო წლების განმავლობაში ვნახეთ საინტერესო
განვითარება, რომელმაც რევოლუცია მოახდინა კვლევასა და
კლინიკურ პრაქტიკაში. ხაზს ვუსვამ ორ ძირითად ფაქტორს:
ნეირომეცნიერების აღმოჩენები და მედიტაციის პრაქტიკების
ჩართვა/ინკლუზია.
ნეირომეცნიერებამ რევოლუციური ცვლილებები მოახდინა და
შეგვიძლია თამამად ვთქვათ, რომ სხეულზე ორიენტირებული
ფსიქოთერაპიის ოფიციალური ვალიდიზაცია სწორედ
ნეირომეცნიერებიდან მოდის. ძირითადი კლინიკური
აღმოჩენები სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიაში
ნეირომეცნიერებამ დაადასტურა მეცნიერულად. ვიქნები
თავმდაბალი და ვიტყვი, რომ ის, რაც ჩვენ, პრაქტიკოსებმა
ვიცით ჩვენს კლინიკურ დაკვირვებებსა და ემპირიულ სამუშაო
გამოცდილებაზე დაყრდნობით, დღეს ყვავდება და წინა პლანზე
გადმოდის ნეირომეცნიერული დაკვირვევების საშუალებით.
დამასიომ „აღმოაჩინა“, რომ პირველადი სელფი არის „corpo-
real”. პანკსეპმა ხაზი გაუსვა ემოციური წრედის მნიშვნელობას
ჩვენი ემოციურობის კონსტიტუციაში. მან გვაჩვენა, რომ
პირველადი ძირითადი იდენტობა არ ბინადრობს ყველაზე
განვითარებულ ტვინში, ნეოკორტექსში, არამედ უფრო
ქვემოთ, რეპტილურ ტვინში, რომელიც არის ინსტიქტური
და პრიმიტიული. პორგესმა გვაჩვენა ნეირო-ვეგეტატიური,
ცვალებადი ვაგალური და სიმპათიკური ნერვული სისტემის
ფუნქციონირება. ამ მხრივ, ისევ ვიხმობთ რაიხს და მის
ინიციატივას კლინიკურ პრაქტიკაში, რომელსაც ეძახდა
ვეგეტოთერაპიას და რომელიც ეფუძნებოდა ნეიროვეგეტატიური
სისტემის პასუხებს.
და რას ვიტყვით ნეიროფსიქოანალიზზე? Schore-მა მოფინა
ნათელი, რომ ბავშვის ფსიქიკური განვითარება სხეულებრივია,
რომ ორივე ჰემისფეროს განვითარება არის სტრუქტურირებული
23
დედასთან პირველადი მიჯაჭვულობით.
თითოეული აღმოჩენა, მეცნიერების მიმდინარე ევოლუცია,
საშუალებას მოგვცემს ვიყოთ უფრო ზუსტები ჩვენს
კლინიკურ სამუშაოში. უკეთ გავიგოთ არა მხოლოდ ის თუ
როგორ შეგვიძლია გამოვიყენოთ სხეულის აქტივაცია, რომ
დავატრიგეროთ ემოციები და მოგონებები, ასევე, ვიცოდეთ
თუ თავის ტვინისა და ნერვული სისტემის რომელი არე
აქტიურდება, რომელი ჰორმონები და ნეირომოდულატორები
სტიმულირდებიან ამ დროს.
და ახლა, ბოლო ათწლეულის ერთ-ერთი გამორჩეული
პრაქტიკა, რომელიც აფართოებს სხეულზე ორიენტირებული
ფსიქოთერაპიის სპექტრს, ფიზიკური, ემოციური, ფსიქიკური
და ეგზისტენციური ნაწილების გარდა, მოიცავს შინაგან
ტრანსპერსონალურ ან სულიერ კომპონენტებსაც. შეგვიძლია
შევაჯამოთ ეს, როგორც მედიტაციის პრაქტიკის დანერგვა ჩვენს
კლინიკურ სამუშაოში. მედიტაცია იქცევა ჩვენი ცოდნისა და
პიროვნული გამთლიანების სამკურნალო იარაღად. ჰიპოთეზა
შემდეგნაირია, ადამიანებს გვაქვს დახვეწილი კომპონენტები,
რომლებიც ანტიკური ტრადიციებიდან იღებს სათავეს,
როგორიცაა სულიერება და რელიგიურობა - ეს არის სიჩუმე,
თვითდაკვირვება, სამყაროს მიმართ მიმღებლობა, გახსნილობა
და ეგოს ტრანსცენდენტულობა. უფრო ზოგადად კი ვსაუბრობთ
ჩვენს ურთიერთობაზე „წმინდასთან“ როგორც სულიერ
განზომილებაზე, რომელიც თითოეულ ჩვენგანში იმთავითვე
არსებობს.
ფსიქოთერაპიის კანონებზე დაყრდნობით, ბევრი მუშაობის
შემდეგ, იმისთვის, რომ გვეპოვნა, გაგვეერთიანებინა
და გაგვეძლიერებინა ეგო, ჩვენი ცოდნის ბილიკები და
განგვეცადა შინაგანი ზრდა, საჭიროა, რომ ეგო იყოს ბოლომდე
ტრანსცენდიტირებული, რათა გახსნას ოთახი ახალი დონის
ცნობიერებისთვის - გაერთიანდეს მთელ სამყაროსთან. აქაც
არაფერია ახალი. რაიხი, თავისი კარიერის დასასრულს,
რომელიც სამწუხაროდ ხანმოკლე აღმოჩნდა, წერდა
შესაძლებლობაზე, რომ გავეშვათ რწმენებისა და პერსონალური
იდენტიფიკაციების დარაბებს იმისთვის, რომ სრულად
24
დავუკავშირდეთ ორგონული ენერგიის ზღვას, სადაც მთელი
სამყაროა და სადაც ჩვენ მუდმივად ჩაძირულები ვართ.
ᲛᲐᲨᲘᲜ ᲓᲐ ᲐᲮᲚᲐ
რა განსხვავებაა მაშინდელსა და ახლანდელს შორის? ალბათ
ის, რომ დასავლურმა კულტურამ აღმოაჩინა მედიტაცია, მიიღო
Mindfulness და დანერგა, ჩართო სხვადასხვა ფსიქოთერაპიულ
მიდგომაში. თუმცა ეს მხოლოდ სხეულზე ორიენტირებულ
ფსიქოთერაპიაში არის, რომ ინდივიდის განვითარება სრულად
ჩანს ცხოვრების ყველა სპექტრით - ფიზიკურიდან სულიერამდე.
შინაგანი ცოდნის უფრო მაღალ საფეხურზე შესაძლებელია
გაასულიერო მატერია, როგორც დახვეწილი თვითმფრინავები,
რომლებიც რეაგირებენ ფიზიკურ-სხეულებრივ დონეზე.
ეს შესაძლოა ისე ჟღერდეს, როგორც ფანტაზია, მაგრამ
შეგვიძლია ვისწავლოთ სრულად განსხეულებულ ცნობიერებაზე
დაკვირვება.
რაიხის ბოლო წიგნი სწორედ ამ შესაძლებლობაზე
მოგვითხრობს: რომ ენერგია იმავდროულად მატერიაა და
ცნობიერება, რომ ეს ერთობა სამყაროს ორგონულ ენერგიასთან
შესაძლებლობას გვაძლევს ჩვენი მატერია, სხეული,
გაცნობიერებულობა შევქმნათ. ეს კვლავ რთულად გასაგები
და განსაცდელია და შესაძლოა სწორედ ამიტომაც, დღესაც,
თითქმის საუკუნის შემდეგ, რაიხის ბოლო ნაშრომები ისევ
რთულად იკითხება. მაგრამ მატერიის ამ ერთობაში, ენერგიასა
და ცნობიერების მიღმა დგას ჩვენი, სხეულზე ორიენტირებული
ფსიქოთერაპევტების ერთობა, ჩვენი სულიერება და
წარმოდგენილია, როგორც Mindfulness-ის თანამედროვე ვერსია.
წყარო:
International Body Psychotherapy Journal; The Art and Science of
Somatic Praxis, Volume 19, Number 2, Fall/Winter 2020-2021, p13-16
თარგმანი: ელენე ქორიძე
25
„ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲐᲜᲘ“ - ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ
ᲯᲐᲕᲨᲜᲘᲡ ᲒᲐᲓᲜᲝᲑᲘᲡ ᲞᲠᲝᲪᲔᲡᲘ ᲡᲮᲔᲣᲚᲖᲔ
ᲝᲠᲘᲔᲜᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ ᲗᲔᲠᲐᲞᲘᲘᲡ ᲛᲔᲨᲕᲔᲝᲑᲘᲗ
ავტორი: გაბრიელ შირაზი
ᲡᲐᲠᲐ ᲓᲐ ᲓᲐᲕᲘᲗᲘ - ᲞᲘᲠᲕᲔᲚᲘ ᲡᲔᲡᲘᲐ
სარა და დავითი ჩემ პირდაპირ სხედან. მათი სკამები ერთმანეთისგან
შორს დგას და ჩემკენაა შემობრუნებული. გაურბიან თვალით კონტაქტს და
ჩემზე ფოკუსირდებიან. ეს ჩვენი პირველი სესიაა. დაძაბულობა აშკარაა
და ყველანაირად იგრძნობა. წყვილების თერაპიის დასაწყისში კარგად
ნაცნობი სიტუაციაა, რომელიც ჩვეული უხერხულობისა და დახმარების
ძიების სირთულისგან მომდინარეობს.
ჩვენი პირველი საუბრისას ვუსმენ და ვცდილობ ვიგრძნო ოთახში
არსებული ენერგია, ატმოსფერო. ჩემ შიგნით ვიყურები, ვგრძნობ ჩემს
სხეულს, სუნთქვას. რეზონანსი მაქვს საკუთარ თავთან და მათთან. ოთახი
თითქოს მოკრუნჩხული და გახევებულია. იგრძნობა სიმძიმე. ატმოსფერო
დისტანციური, შორეული და თითქოს ცივია. ვამჩნევ, რომ არცერთი
მათგანი სუნთქავს და ეს გავლენას ახდენს ჩემს სუნთქვაზე, რომელიც ასევე
ჩერდება. გაცნობიერებისა და შინაგანი რეზონანსის გამო, დაძაბულობის
მიუხედავად ღრმად ვიწყებ სუნთქვას. ვეუბნები წყვილს: „ოთახში
დაძაბულობაა“ და შემდეგ ისევ ღრმად ჩავისუნთქავ, რაც სარას და დავითს
საშუალებას აძლევს ამოისუნთქონ, ნაწილობრივ გამოათავისუფლონ ეს
სიძნელეები და დაიწყონ საუბარი იმაზე, რაც აწუხებთ.
მათთან ადრეც მიმუშავია (რა თქმა უნდა, სახელები და საიდენთიფიკაციო
დეტალები შეცვლილია). თერაპიის დაწყებამდე ოთხი წლით ადრე
შეხვდნენ და ერთმანეთი ძალიან შეუყვარდათ. დავითი 45 წლის იყო,
სარა 36-ის. როდესაც ისინი შეხვდნენ, დავითი განქორწინებული იყო
და ორი შვილი ჰყავდა, სარას არ ჰყავდა პარტნიორი და არც შვილი. ამ
ურთიერთობის დასაწყისში სარა ფიქრობდა, დაეწყო თუ არა ურთიერთობა
განქორწინებულ მამაკაცთან, რომელსაც წინა ურთიერთობიდან ორი
შვილი ჰყავდა, მაგრამ მათი სიყვარული ერთმანეთის მიმართ ძლიერი იყო.
საზღვარგარეთ ერთად მოგზაურობის შემდეგ, სარა დავითთან გადავიდა
საცხოვრებლად და მას შემდეგ ერთად არიან. მოგვიანებით შვილი
შეეძინათ.
კლინიკაში კრიზისულ მდგომარეობაში მოვიდნენ, ერთი თვის
განმავლობაში მიმდინარე სასტიკი ჩხუბების შემდეგ, ძლიერი
დაძაბულობისა და სიშორის განცდით. პირველ სესიაზე ვაკვირდებოდი
26
ორივეს, თითოეულს თავისი პირადი ჯავშნით და სათითაოდ ვისმენდი
მათ ნარატივებს. ოთახში „მესამე სკამსაც“ დავაკვირდი: მათ წყვილს.
მართლაც ვგრძნობდი წყვილის ჯავშანს, რომელიც მათ ურთიერთობას
გარს შემოხვეოდა.
ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲐᲜᲗᲐᲜ ᲨᲔᲮᲕᲔᲓᲠᲐ
სარასა და დავითის ჯავშანი იმდენად ძლიერი იყო, რომ ჩემს წარმოსახვაში
დავინახე. ვიგრძენი ჯავშანი თერაპიულ სივრცეში და მათ შორის
დინამიკაშიც: მანძილი სკამებს შორის, თვალით კონტაქტის ნაკლებობა,
ჩახშობილი, დაბლოკილი ენერგია, დაძაბულობა ოთახში, გახევებულობა
და სუნთქვის გაძნელება. პირველი სესიის დასასრულს რეფლექსია
დინამიკასა და კრიზისზე გავაკეთე, რომელიც გავლენას ახდენს მათზე,
ვგრძნობდი თითოეულის სირთულეს პარტნიორთან, მათ პირად და
წყვილის ჯავშანს.
ამ მომენტიდან დაიწყო წყვილის თერაპია. ჩემი, როგორც თერაპევტის
ამოცანაა სიღრმისეულად გავიცნო წყვილი, მოვისმინო თითოეულის
ამბავი, შევხედო მათ ურთიერთობას, დინამიკას და რაც მთავარია,
დავეხმარო ნელა და ეტაპობრივად გაადნონ ირგვლივ შექმნილი წყვილის
ჯავშანი.
სიტუაციის შესახებ საუბარი, იმის აღიარება, რომ დახმარებას ეძებდნენ,
გაზიარებული სუნთქვა და ოთახში სიმძიმის პირველი გამოთავისუფლება
დამეხმარა დამენახა მათი პოტენციალი, რეფლექსია გამეკეთებინა
მათ „პირველად პიროვნებაზე“, თითოეულის თვისებასა და მათ
ურთიერთობაზე, ასევე, მესაუბრა მათ შორის მიმდინარე პროცესზე.
სანამ იმას ჩავუღრმავდები თუ რატომ ჩამოყალიბდა სარასა და დავითის
წყვილის ჯავშანი და როგორ გადნება იგი თერაპიის საშუალებით, მინდა
ცოტა ხნით დავუბრუნდე სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის
ძირითად ცნებებს, რომლებიც ისევე გვხვდება წყვილთა ფსიქოთერაპიაში,
როგორც ამას ახლა ავხსნი.
ᲠᲐ ᲐᲠᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲐᲜᲘ? ᲠᲐᲛᲓᲔᲜᲘᲛᲔ ᲠᲐᲛ „ᲯᲐᲕᲨᲜᲘᲡ“ ᲙᲝᲜᲪᲔᲤᲪᲘᲘᲡ
ᲨᲔᲡᲐᲮᲔᲑ
ჯავშანი მყარად ფესვგადგმული, საკვანძო კონცეფციაა სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის სამყაროში. ეს ეხება იმ ფაქტს, რომ
ჩვენ მიერ შექმნილი ზოგიერთი ფსიქიკური დაცვა ფოკუსირებულია და
ვლინდება ჩვენს სხეულსა და სუნთქვაში. თითოეული ჩვენგანი იბადება
პირველადი პიროვნებით - დენადი (თავისუფლად მოძრავი), რბილი და
ღია არსით, რომელსაც მრავალი თვისება აქვს. ეტაპობრივად ირგვლივ
ყალიბდება ჯავშანი, იქმნება თავდაცვა და ფორმირდება სტრუქტურა,
27
რომელიც ჩვენი ბავშვობის გამოცდილებიდან გამომდინარეობს.
როდესაც ბავშვობის გამოცდილებაში უსიამოვნო ან რთული ემოციური
მდგომარეობა გვაქვს - სიტყვიერი, ფიზიკური ან სექსუალური ძალადობა,
გარკვეული დანაკარგი, ოჯახში რთული ემოციური მდგომარეობა, ასევე,
სხვადასხვა სახის ტრავმა - სხეული და სასუნთქი სისტემა იწყებს შეკუმშვას
ისეთი გრძნობებისა და ემოციების გამო, როგორიცაა შიში, სირცხვილი,
ბრაზი, სევდა და დანაშაული. როდესაც რთული ემოციური მდგომარეობა
გრძელდება და უსიამოვნო გამოცდილება მეორდება, ქრონიკული შეკუმშვა
გადაიქცევა სხეულის ჯავშნად - სხეულის ნაწილებში ძლიერდება, მაგრდება
და ილუქება. ამავდროულად, სუნთქვა იკუმშება და იჭიმება, უფრო
ზედაპირული ხდება და ნაკლებად მოძრაობს სხეულში.
სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიაში ღრმა თერაპიული
პროცესის მნიშვნელოვანი ნაწილია ჯავშნის იდენთიფიცირება ყველა
დონეზე: გონებრივი (თავდაცვითი მექანიზმები), სხეულებრივი და
რესპირატორული. შემდეგ, შეგვიძლია გავაკრვიოთ საიდან წარმოიშვა ეს
ჯავშანი და ვიპოვოთ შესაბამისი, უნიკალური ჯანსაღი გზა თითოეული
კლიენტისთვის, რათა მათ გამოათავისუფლონ და აღიდგინონ
წონასწორობა ყველა დონეზე - გონებრივ, ფიზიკურ, ენერგეტიკულ,
რესპირატორულ დონეებზე. წონასწორობასთან დაბრუნება, ასევე, არის
კლიენტის პირველად პიროვნებასთან და არსთან დაბრუნება, ამიტომ
ჩვენთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია დავაკავშიროთ კლიენტი მის
შინაგან სასიცოცხლო ძალას, სიძლიერესა და უნიკალურ თვისებებს.
ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲞᲘᲠᲕᲔᲚᲐᲓᲘ ᲞᲘᲠᲝᲕᲜᲔᲑᲐ
წინა სტატიაში „პირველადი წყვილის პიროვნების“ შესახებ (შირაზი, 2015),
ავხსენი, რომ თითოეულ ჩვენგანს აქვს შინაგანი არსი და „პირველადი
პიროვნება“, რომელთან დაკავშირებაც ძალიან მნიშვნელოვანია, რათა
გავიზარდოთ და განვვითარდეთ; ასევე, ყველა წყვილს აქვს პირველადი
პიროვნება. წყვილის პირველადი პიროვნება ყალიბდება პარტნიორების
შეხვედრიდან. თვისებების, ემოციების, აზროვნების პატერნებისა და
ქცევების შეხვედრა, საერთო, გაზიარებული ცხოვრებისეული ისტორიების
შეხება ქმნის წყვილს.
წყვილის ურთიერთობის საწყის ეტაპზე დიდი რაოდენობითაა ბუნებრივი
კავშირი, სიტყვებისა და აზრების გარეშე, სულიერი შეხვედრა ორ
ადამიანს შორის - ერთი პირველადი პიროვნების შეხვედრა მეორესთან.
ამ შეხვედრას აქვს ღრმა კავშირისა და სიყვარულის პოტენციალი;
ურთიერთობის გაღრმავებასთან ერთად ის შეიძლება გამყარდეს და
გაძლიერდეს, მაგრამ ბუნებრივია, სირთულეების, კრიზისების, არაჯანსაღი
კომუნიკაციისა და მზარდი დისტანციის პარალელურად, წყვილები
დაშორდნენ პირველად ინდივიდუალურ და წყვილის პიროვნებას, ამ დროს
28
შესაძლოა ჩამოყალიბდეს წყვილის ჯავშანი.
ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲗᲔᲠᲐᲞᲘᲐᲨᲘ „ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲐᲜᲗᲐᲜ“ ᲛᲣᲨᲐᲝᲑᲐ
ᲡᲮᲔᲣᲚᲖᲔ ᲝᲠᲘᲔᲜᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ ᲗᲔᲠᲐᲞᲘᲘᲡ ᲛᲔᲨᲕᲔᲝᲑᲘᲗ
ბოლო 25 წლის განმავლობაში, კლინიკაში მუშაობისას, ინდივიდუალურ
და წყვილთა სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიაში, სულ უფრო
მეტად ვხედავდი, რომ პირადი ჯავშნის პროცესი ფართოვდება და გვხვდება
წყვილებშიც, სადაც ის კიდევ უფრო რთულია.
როგორც თითოეულ ჩვენგანს აქვს ჯავშნიანი, ხისტი და დალუქული
ადგილები, სიღრმისეულ დონეზე ყოველი შეხვედრა ორ ადამიანს შორის
ქმნის სირთულეებს მათ შორის ყველა დონეზე: არაჯანსაღი კომუნიკაცია,
დაუცველობა, ინტიმური ურთიერთობის ნაკლებობა და/ან სირთულე
სექსუალობაში, ორი ადამიანის ჭრილობების შეხვედრა, რაც წარმოშობს
სირთულეებსა და ტკივილს. ეს ყველაფერი ქმნის „წყვილის ჯავშანს“,
რომელიც ყველა ურთიერთობაში გვხვდება. როგორც წესი, პარტნიორებს
შორის ინტერაქცია მათი ურთიერთობის დასაწყისში უფრო თავისუფლად
მიედინება და ღიაა; შეყვარებისა და იდეალიზაციის პერიოდში დინამიკა
ღია და თავისუფალია, ეს ჯავშნის საპირისპიროა: ეს არის წყვილის
პირველადი პიროვნება.
როდესაც ცხოვრებისეული და პირადი სირთულეები ბუნებრივად იმატებს,
ყველა დონეზე იგრძნობა - ენერგეტიკულად, ემოციურად, სხეულებრივად
და რესპირატორული თვალსაზრისით, რაც ქმნის წყვილის ჯავშანს.
სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიით მუშაობისას წყვილის
თერაპიაში თერაპევტი ხედავს სამ ერთეულს მის წინაშე: წყვილის
თითოეულ წევრს და თავად წყვილს, წყვილის ღრმა გაცნობიერებითა
და რეზონანსით ჩვენ შეგვიძლია დავინახოთ და ვიგრძნოთ წყვილის
ენერგეტიკული ჯავშანი. წყვილის ჯავშანი პირადი ჯავშნის მსგავსია,
მაგრამ ის უფრო ფართოა, რადგან მოიცავს როგორც პარტნიორებს,
ისე მათ ურთიერთ დინამიკას. ჩვენი, როგორც თერაპევტების, წყვილის
ჯავშნის შეგრძნებისა და დანახვის უნარი, პირველად პიროვნებასთან
ერთად, ეხმარება წყვილის ურთიერთობასა და დინამიკაში ყოფნის
პროცესს. საბოლოო მიზანი არის წყვილის დინამიკისა და ერთობლივი
ურთიერთობის დანახვა, რეფლექსია და აღდგენითი პროცესის შექმნის
ხელშეწყობა და ამ სტატიის მთავარი არსის, „წყვილის ჯავშნის დნობის
პროცესის“ შექმნა.
ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲜᲘᲡ ᲩᲐᲛᲝᲧᲐᲚᲘᲑᲔᲑᲘᲡ ᲖᲝᲒᲘᲔᲠᲗᲘ ᲛᲘᲖᲔᲖᲘ
წყვილის ჯავშნის ფორმირების პროცესი ნორმალურია, რომელიც ყველა
ურთიერთობაში წარმოიშვება. ამ პროცესის გაცნობიერებულობა და მისი
29
ნორმალიზება - იმის აღიარება, რომ ეს „ხდება საუკეთესო ოჯახებში“ -
წყვილის თერაპიის არსებითი ნაწილია.
მიზეზები ბუნებრივი, ადამიანური და მრავალფეროვანია:
• პარტნიორის სისუსტეებთან შეხვედრა/შეჯახება;
• ცხოვრებისეული ტვირთი: სტრესი და ზეწოლა;
• თითოეული პარტნიორის ინდივიდუალური ემოციური სირთულეები;
• პარტნიორის პირად ჭრილობებთან შეხვედრა;
• წყვილის გადაწვა, არასაკმარისი ინვესტიცია ურთიერთობაში;
• სირთულეები ინტიმურობასა და სექსუალობაში;
• გარე ფაქტორების გავლენა და ჩართულობა: კარგი მეგობრები, ოჯახი,
მშობლები, შვილები;
• ფინანსური და სამსახურეობრივი სირთულეები;
• სხვადასხვა ხარისხის უნდობლობასა და ღალატთან დაკავშირებული
კრიზისები;
• სხვა კრიზისები: სულიერი, ფსიქიკური, ემოციური, ჯანმრთელობასთან
დაკავშირებული და სამედიცინო კრიზისი და ა.შ.
ᲨᲔᲯᲐᲛᲔᲑᲐ
ადამიანის პირადი ჯავშნის შეხვედრა პარტნიორის პირად ჯავშანთან
ქმნის წყვილის რთულ ჯავშანს. თითოეულ პარტნიორს მოაქვს თავისი
ნარატივი და ურთიერთობის დაწყებისას იქმნება ორმაგი ნარატივი -
პირველადი და მეორადი პიროვნება. ყველა ურთიერთობას აქვს მრავალი
თვისება, კარგი და მშვენიერი მხარეები სისუსტეებთან, სირთულეებთან და
ზოგჯერ ტრავმულ გამოცდილებებთან ერთად. წყვილის ჯავშანი გარკვეულ
მომენტში ყველა ურთიერთობაში იქმნება; ეს ნორმალური და ბუნებრივი
პროცესია.
ᲡᲐᲠᲐᲡ ᲓᲐ ᲓᲐᲕᲘᲗᲘᲡ ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲐᲜᲘ ᲓᲐ ᲛᲘᲡᲘ ᲬᲐᲠᲛᲝᲥᲛᲜᲐ
ვუბრუნდები სარასა და დავითის წყვილის თერაპიის პროცესს. სანამ
დეტალურად განვიხილავ მათი წყვილის ჯავშნის დნობას, მსურს
მოგაწოდოთ მეტი დეტალი მათ შესახებ - თითოეულის პირადი ისტორია,
შექმნილი დინამიკისა და წყვილის ჯავშნის მიზეზები და გარემოებები.
ᲓᲐᲕᲘᲗᲘ
ასაკი 45 წ. განქორწინებული, ჰყავს ორი შვილი, 12 და 8 წლის.
დაქორწინებული იყო 26-დან 38 წლამდე. სარასთან ურთიერთობაში
იმყოფება ოთხი წელია. მათ ჰყავთ საერთო ქალიშვილი, 18 თვის. დავითი
30
1,85 მეტრი სიმაღლის, გარეგნულად ათლეტურია, მაგრამ მოკუმშული
და ინტროვერტია. ხანდახან მოღუშული ჩანს, მაგრამ როცა იხსნება და
იცინის, ერთი სიამოვნებაა მისი ყურება. საჯარო კომპანიაში უფროსი
მენეჯერია და ამბობს, რომ მისი სამუშაო მომთხოვნი და დატვირთულია.
პირველივე სესიაზე უკვე აშკარა იყო, რომ მას სარა ძალიან უყვარს. მათ
ურთიერთობაში რაღაც ემოციურად გაიხსნა და მისი ემოციური უნარი
მათი ქალიშვილის დაბადებასთან ერთად გაძლიერდა. დავითი პირველ
ცოლს მას შემდეგ გაშორდა, რაც მას რამდენიმე ქალთან უღალატა. აწუხებს
დანაშაულის გრძნობა ურთიერთობის დანგრევისა და ბავშვებისთვის
მიყენებული ზიანის გამო. დავითი ცდილობს გამოისყიდოს ეს ბავშვებთან
მიმართებაში: ისინი კვირაში ორჯერ და ყოველ მეორე შაბათ-კვირას
სტუმრობენ მას და როცა სარასა და დავითის სახლში მოდიან, აქტიურად
არის ჩართული მათთან. ეს ბადებს ეჭვიანობას და ქმნის სირთულეს.
მიუხედავად იმისა, რომ მას ფუნქციური ურთიერთობა აქვს ყოფილ
მეუღლესთან ბავშვების აღზრდის ძირითად საკითხებთან დაკავშირებით,
ბავშვების განათლება ხშირად იწვევს მათ შორის უფრო მეტ კონფლიქტსა
და დაძაბულობას.
დავითის მშობლიურ სახლში ემოციებს ნაკლებად გამოხატავდნენ. მისი
მშობლები განქორწინდნენ, როდესაც 12 წლის იყო და მშობლების ცალ-
ცალკე სახლებში, ასევე, არ იყო მჭიდრო ემოციური კომუნიკაცია. მაღალი
შინაგანი მგრძნობელობა აქვს, რომლის გამოვლენასაც ვერ ახერხებს.
როდესაც ვეკითხები, უყვარს თუ არა სარა, მეუბნება „ძალიან, ძალიან“ და
თვალებში ცრემლები უდგება. მაგრამ როდესაც ვეკითხები სარას, ბოლოს
როდის მოისმინა ეს მისგან, ცდილობს გაიხსენოს და ამბობს, რომ ეს დიდი
ხნის წინ იყო. მისი ორი უფროსი შვილის მამობამ, მოგვიანებით კი მესამე
ბავშვმა, დავითს ღრმა გრძნობები გაუღვივა, სარასთან ურთიერთობის
პარალელურად.
ᲡᲐᲠᲐ
36 წლის. 32 წლის იყო, როდესაც დავითი გაიცნო. თვითდასაქმებულია
პროექტების მართვის მიმართულებით და სწავლობს თერაპიას. არის
ცოცხალი და მომხიბლავი. პერფექციონისტი, ემოციური და შთამბეჭდავია,
შეიძლება გრძნობები მოუზღვავდეს თერაპიის სესიაზე; დავითს აოცებს
მისი ტირილი, მაგრამ ასევე, შეიძლება სხვა დროს გააღიზიანოს. სარა
საოცარი დედაა, მათი პატარა გოგონასი და მისი შვილების ერთგული.
როგორც თერაპევტმა მინდა აღვნიშნო, რომ უჩვეულოა ისეთი სიტუაცია,
როდესაც ახალი პარტნიორი ამყარებს ასეთ თბილ და ღრმა ურთიერთობას
პარტნიორის შვილებთან.
სარა კონსერვატიული ოჯახიდანაა და ოთხ დას შორის ყველაზე უფროსია.
ადრეული ასაკიდანვე აიღო პასუხისმგებლობა დედასა და დებზე. დღეს
31
პასუხისმგებელია მათზე, დავითის, მისი შვილებისა და საკუთარი
ქალიშვილის წინაშე. სარას მამა გარდაიცვალა, როდესაც ორსულად იყო,
რამაც ძალიან დაამძიმა მისი ცხოვრება და დავითთან ურთიერთობა.
ᲡᲐᲠᲐᲡᲐ ᲓᲐ ᲓᲐᲕᲘᲗᲘᲡ ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲐᲜᲘ
სარასა და დავითის წყვილის ჯავშანი თანდათან აღმოცენდა მათი
ნარატივებისა და პიროვნების შეხვედრის შემდეგ, რასაც დაემატა
ყოველდღიური ცხოვრების ბუნებრივი დატვირთვა. სესიების დროს
ჩვენ შორის ჩამოყალიბდა უსაფრთხოებისა და ნდობის განცდა, რამაც
საშუალება მოგვცა სამივეს გაგვერკვია მათ შორის დაძაბულობის
ძირითადი მიზეზები.
რთული სიტუაცია - განქორწინებული მამაკაცი, ქორწინებაში არ მყოფი
ქალი, შვილები წინა ურთიერთობიდან, ცოლს გაშორებული.
კრიზისი და დანაკარგი - სარას მამის გარდაცვალება ორი წლის წინ, რამაც
ხანგრძლივი გლოვის პერიოდი გამოიწვია.
ეკონომიკური განსხვავება - დავითი მდიდარი ოჯახიდანაა, სარა კი
ნაკლებად შეძლებული. შეხვედრა მათთვის იოლი არ იყო. მათ ხელი
მოაწერეს წინასაქორწინო ხელშეკრულებას, რამაც სირთულეები გამოიწვია.
დავითის ნარატივი და მისი მშობლიური სახლი - სახლი, სადაც ემოციებს
არ გამოხატავდნენ, არ იყო ახლო ემოციური ურთიერთობები; ერთმანეთს
გაშორებული მშობლები, მგრძნობიარე პიროვნების სტრუქტურა, რომელიც
ვერ ახერხებს რეალიზებას.
სარას ნარატივი და მისი მშობლიური სახლი - კონსერვატიული ოჯახიდან;
ადრეული ასაკიდან აიღო პასუხისმგებლობა დებსა და დედაზე და ეს
გრძელდება მამის გარდაცვალების შემდეგაც.
მიტოვებისა და ღალატის შიში - დავითის ნარატივისა და იმის გამო თუ
როგორ დასრულდა წინა ქორწინება, სარას ეშინია, რომ დავითი მასაც
უღალატებს. ეს შიში პერიოდულად ამოდიოდა თერაპიის დროს; დავითი
უყურებდა და ეუბნებოდა, რომ ამას აღარ იზამდა.
ᲡᲐᲠᲐᲡᲐ ᲓᲐ ᲓᲐᲕᲘᲗᲘᲡ ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲓᲘᲜᲐᲛᲘᲙᲘᲡᲐ ᲓᲐ ᲯᲐᲕᲨᲜᲘᲡ
ᲒᲐᲛᲝᲕᲚᲘᲜᲔᲑᲔᲑᲘ
კლინიკაში იმედგაცრუებისა და ბრაზის დინამიკა, რომელიც ემოციურ
დისტანციას აჩენს თერაპიის დროს შეიმჩნეოდა, რომ სარა გადაღლილი
იყო ამხელა პასუხისმგებლობისგან, რომელიც მას მხრებზე აწვა:
გლოვის პროცესი, ორსულობა, ბავშვის დაბადება, ოჯახი და მუდმივი
პასუხისმგებლობა ყველა დის წინაშე. მათ მიერ შექმნილი წყვილის
ურთიერთობა დაკავშირებულია იმ ფაქტთან, რომ სარას სურს გაცილებით
მეტი კომუნიკაცია და სითბო, მეტი ინტიმური დრო, სურს, რომ დავითი
32
უფრო მეტ ხანს იყოს სახლში. აქვს განცდა, რომ ბევრად უფრო მეტად
უვლის ბავშვებს (დავითის შვილებსაც). დავითი ცდილობს იყოს ახლოს
და დაიტიოს ეს ყველაფერი, მაგრამ სამსახურში ძალიან დაკავებულია
და სამსახურის სტრესი ბუნებრივია, აღწევს სახლშიც. სარას და დავითს
შორის ძლიერი სიყვარულია, მაგრამ ასევე დიდი რაოდენობითაა ბრაზი.
როდესაც სარა წყობიდან გამოდის და იმეგაცრუებული „ფეთქდება“, ვერ
იკავებს ყველაფერს, დავითი ტკივილს განიცდის, იკუმშება და ვერ ახერხებს
ამის დატევას. იკეტება, საკუთარ თავს ლუქავს. ხანდახან პასუხობს პასიურ-
აგრესიული მექანიზმით - გაბრაზებული ლაპარაკობს ან იშორებს სარას
- სარა კი მაშინვე ძლიერ ტკივილს გრძნობს სულის სიღრმემდე, ტირის
და უკან იწევს. ამ ყველაფერმა მათ შორის ბოლო თვეებში დამანგრეველი
დინამიკის პატერნი შექმნა, რამაც ისინი კრიზისამდე მიიყვანა. მას
შემდეგ, რაც სარა გამოავლენს იმედგაცრუებას, დავითი თავდაცვითი ან
აგრესიულია, არ ესმის მისი დისტრესი. სარას ტკივა და მიდის, ტოვებს მას,
რაც დისტანციას აჩენს მათ შორის. პირველი სესიის ბოლოს დავაფიქრე
წყვილის დინამიკასა და კრიზისზე, რომელსაც განიცდიდნენ და მათთან
ერთად ვიგრძენი ეს პიროვნული სირთულეები. დამარწმუნებლად გავუსვი
ხაზი თერაპიაზე დასწრების მნიშვნელობას. ჩვენ მიერ გაკეთებული
სუნთქვის სავარჯიშოებთან ერთად იგრძნეს თავისუფლება და შევძელი
რეფლექსია გამეკეთებინა მათი წყვილის პოტენციალზე, მესაუბრა წყვილის
პროცესის გაგრძელებაზე.
მოგვიანებით, თერაპიის დროს, წყვილის ჯავშნის გადნობაზე მუშაობისას,
სულ უფრო მეტად ვგრძნობდით „წყვილის პირველად პიროვნებას“,
თითოეულის თვისებებსა და მათ ურთიერთობას.
ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲐᲜᲗᲐᲜ ᲛᲣᲨᲐᲝᲑᲘᲡ ᲒᲖᲔᲑᲘ - ᲡᲐᲠᲐᲡᲐ ᲓᲐ ᲓᲐᲕᲘᲗᲘᲡ
ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲜᲘᲡ ᲒᲐᲓᲜᲝᲑᲐ
წყვილის ჯავშნის გადნობის პროცესი მთელი თერაპიის განმავლობაში
სხვადასხვა ეტაპზე პარალელურად მიმდინარეობს. წყვილის ჯავშანთან
მუშაობა დაიწყო როგორც კი სარა და დავითი მოვიდნენ თერაპიის ოთახში
და უკვე იმ მომენტიდან, როდესაც პრობლემები აღიარეს, მოინდომეს
მკურნალობის პროცესის დაწყება, ერთმანეთთან დაახლოება და
მდგომარეობის გაუმჯობესება.
ნაბიჯი 1: პიროვნული და წყვილის ჯავშნის გაცნობიერება და აღიარება
თერაპიული პროცესის დაწყებისას ვაცნობიერებთ დაძაბულობისა და
ჯავშნის არსებობას, ვაღიარებთ არსებულ სიტუაციას ისე, როგორც ეს იყო
ბოლო პერიოდში და როგორც არის ამ მომენტში. ვაკვირდებით, ვგრძნობთ
და გვესმის, რომ თუ სიტუაცია არ შეიცვლება, დაშორების შანსები ყველა
33
დონეზე შეიძლება გაიზარდოს, ერთმანეთის მოშორებით ყოფნამ კი
გამოიწვიოს დაცილება. თითოეული პარტნიორი ამჩნევს საკუთარ
ტვირთსა და ჯავშანს. წყვილს ვახვედრებ, თუ როგორ მივიდა თითოეული
ამ წერტილამდე. წყვილის თერაპიაში მეორე პარტნიორის მოსმენასთან
ერთად, უმეტეს შემთხვევაში შესაძლებელი ხდება პარტნიორის ტვირთისა
და ჯავშნის დატევა ამა თუ იმ ხარისხით.
ერთ-ერთი პირველი და მნიშვნელოვანი რამ, რაც სარასა და დავითს
ვთხოვე გაეკეთებინათ, როდესაც ერთმანეთის დადანაშაულება დაიწყეს,
იყო შეჩერება, სუნთქვა, სხეულის შეგრძნება და ერთმანეთის მიმართ
ემპათიის დაბრუნება, ურთიერთობის გაუარესებაზე პასუხისმგებლობის
გაზიარება. თანდათანობით, ამ პროცესის განმავლობაში, იქმნებოდა
ემპათია მეორე პარტნიორის მიმართ. იმ მომენტში ვთხოვე ეგრძნოთ
პარტნიორის სირთულეები; სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, შეეგრძნოთ
წყვილის ჯავშანი, რომელიც მათ შორის წარმოქმნილიყო.
ნაბიჯი 2: დაახლოების მზაობასთან დაკავშირება
მას შემდეგ, რაც სარამ და დავითმა გამოხატეს გრძნობები რთულ
სიტუაციასთან დაკავშირებით და შეიგრძნეს წყვილის ჯავშანი, ვკითხე,
რა ენატრებოდათ და აკლდათ ურთიერთობაში. აქ კიდევ ერთი ემოციური
კავშირი გამოიკვეთა - სარას ბევრი ტირილითა და დავითის შედარებით
ნაკლები ცრემლით. ვუთხარი, რომ რადგან ისინი მოვიდნენ წყვილთა
თერაპიაზე, რა თქმა უნდა, ცდილობენ დაახლოებას, ცდილობენ
კრიზისიდან გამოსავლის პოვნას, სურთ დისტანციის შემცირება და მანამდე
არსებულ ინტიმურ, ღრმა ურთიერთობასთან დაბრუნება.
სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიით მუშაობისას წყვილის
თერაპიაში გარემო მთავარი ინსტრუმენტია. ერთ-ერთი სესიის დასასრულს
ვთხოვე, სავარძლები მიეახლოებინათ ერთმანეთთან, თვალებში ჩაეხედათ
და ეთქვათ, თითოეულს რა უნდა, რომ მოხდეს მათ ურთიერთობაში. ეს
სავარჯიშოა, რომელიც აღძრავს ძლიერ გრძნობებსა და ემოციებს. როცა
უფრო ღრმად მინდა ჩასვლა, წყვილს ვთხოვ დახუჭონ თვალები, გაიხსენონ
ბოლოს როდის იგრძნეს ერთმანეთის სიახლოვე, ბოლოს როდის იყო
ჯავშანი ნაკლებად შესამჩნევი და გააზიარონ, როგორია სიახლოვის
მონატრება, ბოლოს როდის იგრძნეს თავი ასე და ამაზეც ისაუბრონ.
ამ და სხვა სავარჯიშოების საშუალებით, სარამ და დავითმა შეძლეს
გამოეხატათ და გადმოეცათ თავიანთი სურვილი ურთიერთობის
გაუმჯობესებისა და კრიზისიდან გამოსვლის შესახებ. აღფრთოვანებული
ვიყავი ამ პროცესით და ფრთხილი ოპტიმიზმით განვეწყვე, რადგან მათ
ჰქონდათ უნარი დაეძლიათ და გაედნოთ გარშემო შექმნილი წყვილის
ძლიერი ჯავშანი.
34
ნაბიჯი 3: ახლო კომუნიკაცია საუბრისას, მოძრაობისას და ემოციური
მუშაობისას
რამდენიმე დაძაბული სესიის შემდეგ, სარამ და დავითმა დაიწყეს
კომუნიკაცია ერთმანეთთან, რამაც შესაძლებელი გახადა ემოციური
კომუნიკაციის გაუმჯობესებაზე მუშაობა.
აქ ჩემი მთავარი როლი მათ შორის დისკურსის დატევა იყო, არა განსჯა
ან შუამავლობა, არამედ მათი დახმარება გამოეხატათ მრავალფეროვანი
ემოციები, რომლებსაც სიახლოვის შექმნა და ჯავშნის გადნობა შეუძლია.
მართლაც, როდესაც კომუნიკაცია გაუმჯობესდა და დაიწყეს ემოციების
გამოხატვა, ოთახში ატმოსფერო გაუმჯობესდა, ყველანი უფრო
თავისუფლად და ღრმად ვსუნთქავდით.
ᲠᲔᲤᲚᲔᲥᲡᲘᲐ
პროცესის მნიშვნელოვანი მახასიათებელია დნობისა და დაახლოების
პროცესზე რეფლექსია. თერაპევტი მორალური მოდელი უნდა იყოს
წყვილისთვის. მაგალითად, ვუთხარი: „სარა და დავით, აღფრთოვანებული
ვარ, რომ ვხედავ და ვგრძნობ თქვენ შორის კავშირს, ემპათიასა და
სიყვარულს, რომელიც ერთმანეთის მიმართ გაქვთ, ცხოვრების
დაძაბულობებისა და სირთულეების მიუხედავად“. თერაპიის დროს,
რეალურად, არაერთხელ მაქვს ნათქვამი იგივე წინადადება სხვადასხვა
ფორმით, რომელიც ადასტურებს შესამჩნევ პროცესს, რომელიც წყვილმა
გაიარა.
ᲛᲝᲫᲠᲐᲝᲑᲐ ᲓᲐ ᲡᲣᲜᲗᲥᲕᲘᲗᲘ ᲡᲐᲛᲣᲨᲐᲝ
თერაპიის დროს ვიყენებდით ინსტრუმენტებს სხეულზე ორიენტირებული
ფსიქოთერაპიის სამყაროდან. მაგალითად, მოძრაობასთან მუშაობა:
ერთმანეთის პირისპირ დგომა, ხელების მოკიდება, თვალით ინტენსიური
კონტაქტი და ემოციების გაზიარება, ზურგის მიდებით ვარჯიშები, პირადი
და წყვილის ხერხემლის პოვნა და გამოცდილებით გაძლიერება.
მნიშვნელოვან მიზანს მივაღწიეთ სუნთქვისა და სხეულის შეგრძნებების
გაცნობიერებაზე მუშაობით: ჩემი ხელმძღვანელობით, სარა და დავითი
ვარჯიშობდნენ ღრმა და რეგულარულ სუნთქვაში, რაც შესაძლებლობას
აძლევდა დაკავშირებოდნენ საკუთარ თავს, შეემცირებინათ პირადი
დაძაბულობა და კომუნიკაცია უფრო მოდუნებული ადგილიდან
დაემყარებინათ.
დავითის შემთხვევაში თერაპიული ამოცანა იყო ესწავლა, რომ როდესაც
იკეტება და თავის ღრმა ჭრილობებს გრძნობს, გაჩერდეს, ღრმად
ისუნთქოს და დაინახოს სარას დისტრესი, შემდეგ კი გააცნობიეროს, რომ
35
სარა რეაგირებდა თავის დისტრესზე და არ უნდოდა მისთვის ტკივილის
მიყენება. როდესაც სარა აჟიტირებული და აგრესიული გახდა, გავაჩერე
და „გავყინე“, ვუთხარი: „შეხედე, რა გემართება, იგრძენი შენი მხრები,
იგრძენი შენი სუნთქვა“. აქედან გადავდივართ დავითის მონათხრობზე.
ვეკითხები: „გახსენებთ ეს რამეს თქვენს ცხოვრებაში?“ დავითი მპასუხობს:
„დიახ, ეს ბავშვობაში მახსენებს მამაჩემის ბრაზს“. ვთხოვე, რამდენიმეჯერ
ჩაესუნთქა და ეთქვა: „ეს ჩემი პარტნიორი სარაა, ეს არ არის მამაჩემი და მე
ვხედავ ჩემს შინაგან ბავშვს“. ეს გადადის თერაპიულ მუშაობაში, როგორც
ჩვენს ზრდასრულ, ისე ბავშვის ნაწილებთან.
იგივე გავაკეთე სარასთან, როდესაც ის უკვე აფეთქების პირას იყო, მის
გაცნობიერებას მივმართავდი სხეულზე და ვეკითხებოდი: „რას გახსენებს
ეს?“ მისი თვით კონტროლი ძლიერდება და იკეტება: „რა გემართება?
ყოფილხარ ასე სხვა დროს?“ სარამ მიპასუხა: „დიახ“. ის ადრეული ასაკიდან
სულ მაკონტროლებელ მდგომარეობაში იყო თავის ოჯახში, სადაც უნდა
ყოფილიყო ზრდასრული. ამან მიიყვანა იქამდე, სადაც ყველაფერში
სრულყოფილი უნდა ყოფილიყო.
თერაპიის შემდეგ ეტაპზე გადავედით განკურნებისა და ზრდის პროცესზე,
სადაც წყვილები შეხვდნენ თავიანთ პირად ჭრილობებს.
ᲡᲘᲦᲠᲛᲘᲡᲔᲣᲚᲘ ᲛᲝᲡᲛᲔᲜᲐ ᲓᲐ ᲡᲮᲔᲣᲚᲔᲑᲠᲘᲕᲘ ᲘᲜᲢᲔᲠᲜᲐᲚᲘᲖᲐᲪᲘᲐ
კიდევ ერთი რამ, რამაც პარტნიორის ჭრილობების დანახვისას ხელი
შეუწყო სხვადასხვა ნარატივის ერთმანეთთან დაკავშირებასა და გაგებას,
სარას და დავითის წყვილის ჯავშნის ფორმირების გააზრებას, იყო სკამის
გაცვლის სავარჯიშო: მათ გაცვალეს ადგილები და დავითმა ნახა, როგორი
იყო სარას ადგილას ყოფნა და პირიქით. აქ შეეძლოთ ამის ღრმად განცდა
და ინტერნალიზება, რაც ყველას გვაგრძნობინებდა, რომ წყვილის ჯავშანი
შერბილდა, ურთიერთობა უფრო ახლო და ინტიმური ხდებოდა.
ᲠᲔᲖᲝᲜᲐᲜᲡᲘ
სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიით მუშაობისას წყვილის
თერაპიაში თერაპევტი კლიენტს ასწავლის რეზონანსის არსს. ჩვენს
პროცესში სარამ და დავითმა ისწავლეს ერთმანეთთან დაკავშირება ყველა
დონეზე: ფიზიკური, სუნთქვითი, ენერგეტიკული, ემოციური, სულიერიც კი.
ამან გამოიწვია ღრმა ინტერნალიზება იმისა, რაც ხდებოდა თითოეული
მათგანში. პარტნიორის რეზონანსიდან გადავედით პასუხისმგებლობის
აღების გაცნობიერებაზე, თითოეული მათგანისთვის ინდივიდუალურ
პროცესში. ურთიერთობაში „სიმართლის რთული მომენტების“ დროს,
გადატვირთვისას, სადაც არსებობდა სიტუაციების აფეთქების პოტენციალი,
სარას და დავითს ვთხოვდი აეღოთ პასუხისმგებლობა, შეეხედათ საკუთარი
36
თავისთვის და ეფიქრათ: ამ მომენტში რა შემიძლია გავაკეთო, რომ
დავმშვიდდე? რა შემიძლია გავაკეთო, რომ არ ავფეთქდე და შემდეგ არ
ვდისტანცირდე?
ᲜᲝᲠᲛᲐᲚᲘᲖᲐᲪᲘᲐ
კიდევ ერთი თერაპიული საშუალებაა სიტუაციის ნორმალიზება. ნებისმიერ
ურთიერთობაში და რა თქმა უნდა, ისეთ რთულში, როგორიც სარასა და
დავითისაა, სადაც არიან ბავშვები წინა ქორწინებიდან - ბევრი დაძაბულობა,
სიმძიმე, ცვალებადი სიტუაციები და სხვა მრავალი ფაქტორია ჩართული.
ეს იწვევს უფრო მეტ სირთულეს სახლში და წყვილში. თერაპევტის მიერ
სიტუაციაზე რეფლექსია და ნორმალიზება წყვილს ეხმარება და იძლევა
განცდას, რომ ისინი მარტო არ არიან, რომ რაც ხდება ბუნებრივია,
რომ არსებობენ მათნაირი სხვა წყვილები და რომ გაცნობიერებისა და
მკურნალობის პროცესში მათ შეუძლიათ დაიბრუნონ წონასწორობა და
გააძლიერონ ურთიერთობა. სარასა და დავითისთვის ნორმალიზება
მანუგეშებელი და გამამხნევებელი იყო - ეს პროცესის მნიშვნელოვანი
ნაწილია.
ᲩᲔᲛᲡ, ᲠᲝᲒᲝᲠᲪ ᲐᲓᲐᲛᲘᲐᲜᲘᲡᲐ ᲓᲐ ᲗᲔᲠᲐᲞᲔᲕᲢᲘᲡ, ᲞᲘᲠᲐᲓ
ᲯᲐᲕᲨᲐᲜᲗᲐᲜ ᲛᲣᲨᲐᲝᲑᲐ
სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიით მუშაობისას წყვილის თერაპიის
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილია, რომ თერაპევტები აცნობიერებდნენ
საკუთარ პირად და წყვილის ჯავშანს, ხედავდნენ თუ როგორ აქტიურდება
ის თერაპიის პროცესში. სარასთან და დავითთან მუშაობამ ჩემს პირად
ჯავშანთან შემახვედრა და გამოავლინა ჩემი იდენთიფიკაცია თითოეულ
პარტნიორთან, სხვადასხვა ასპექტში. მათი წყვილის დინამიკა და წყვილის
ჯავშანი ჩემთვის ნაცნობი იყო: გამახსენა ჩემი გარდაცვლილი მშობლების
ჯავშანი. როგორც კი მივხვდი, რომ ჩემი მშობლის ჯავშანი შემოდიოდა
პროცესში, ჩემი ყურადღება მივმართე სეპარაციის ნებისყოფის ტექნიკის
გამოყენებაზე: მაგალითად, ღრმა სუნთქვა, ძლიერი გაცნობიერება და
სხეულთან დაბრუნება. ამას ვიმეორებდი ჩვენი სესიების დროს, როდესაც
ეს ჯავშანი სხვადასხვა ხარისხით ზედაპირზე ამოდიოდა, რადგან
შთაგონებული იყო წყვილთან და მათ ურთიერთობასთან მსგავსებით.
ᲨᲔᲯᲐᲛᲔᲑᲐ - ᲡᲐᲠᲐᲡᲐ ᲓᲐ ᲓᲐᲕᲘᲗᲘᲡ ᲬᲧᲕᲘᲚᲘᲡ ᲯᲐᲕᲨᲜᲘᲡ ᲒᲐᲓᲜᲝᲑᲐ
სარა და დავითი დაახლოებით ცხრა თვის განმავლობაში დადიოდნენ
თერაპიაზე. პროცესის დროს იყო აღმა-დაღმა სვლები და მათი
მხრიდან ყოველთვის ძლიერი სურვილი, რომ გაეუმჯობესებინათ და
37
განემტკიცებინათ ურთიერთობა. გაბრიელ შირაზი - ტრენერი,
მათ გამოცადეს და შეიგრძნეს თავისი პირადი და წყვილის ჯავშანი, ლექტორი, ხელმძღვანელი და
გადაკვეთის წერტილები მათ შინაგან ემოციურ ჭრილობებსა და შექმნილ სხეულზე ორიენტირებული
დამანგრეველ დინამიკას შორის. ისწავლეს თავიანთი პირველადი წყვილის ფსიქოთერაპევტი. ის
პიროვნებასთან დაკავშრება, ურთიერთობის თვისებების დანახვა, რა უკვე 25 წელია მუშაობს
აკავშირებდათ მათ; ისწავლეს ერთმანეთის მოსმენა და ინტერნალიზება ინდივიდებთან, წყვილებთან,
სიღრმისეულ დონეზე; ასევე, იმის ამოცნობა თუ როდის შედიოდნენ თერაპევტებთან და
შინაგანი ბავშვის მდგომარეობაში და ისწავლეს პასუხისმგებლობის აღება. ჯგუფებთან. მან რეიდმანის
სარამ და დავითმა ისწავლეს სუნთქვა, ისწავლეს ერთდროულად ჩართვა კოლეჯში დაარსა სხეულზე
ინდივიდუალურ და წყვილის დისკურსში - ახლო ემოციურ დისკურსში. ორიენტირებული
ისწავლეს ზრდასრული პოზიციიდან რეაგირება. ორივემ ისწავლა ფსიქოთერაპიის პროგრამა
პარტნიორის გაშინაგნება, დაძაბულობისა და ჩხუბების ხანგრძლივი და იყო მისი დირექტორი
პერიოდების მოკლე პერიოდებამდე შემცირება. ჩემთვის, როგორც წყვილის 2001-2008 წლებში.
თერაპევტისთვის, წყვილების შეერთების გამოცდილება, დაძაბულობა, გაბრიელი ამჟამად
ემოციები და მათი წყვილის ჯავშანი ყოველ ჯერზე საინტერესო არის უფროსი ტრენერი
გამოცდილებაა. არასდროს ვიღებ ამას ჩვეულებრივ მოვლენად. წყვილის რეიდმანის კოლეჯში, ჰაიფას
ჯავშნის დნობის პროცესით და უფრო სასიამოვნო, რბილ და უკეთეს უნივერსიტეტში და ასწავლის
კომუნიკაციაზე გადასვლით თითოეულ ჩვენგანს შორის შეიქმნა ინტიმური წყვილთა თერაპპიასა და სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიპას ისრაელისა
ურთიერთობა: სარასა და ჩემ შორის, დავითსა და ჩემ შორის და რა და ევროპის სხვა ინსტიტუტებში, მათ შორის, ლონდონის ბიოდინამიკური
თქმა უნდა, მათ შორის. ეს პროცესი ჩემს ბევრ პირად ადგილს შეეხო: ფსიქოთერაპიის სკოლაში (LSBP). ის არის სხეულზე ორიენტირებული
გარდაცვლილი მშობლების წყვილის ჯავშანსა და ჩემს საკუთარ ჯავშანს ფსიქოთერაპიის ევროპული ასოციაციის (EABP) უფლებამოსილი წევრი. გაბრიელი
ჩემს ძვირფას მეუღლესთან. წყვილის თერაპიის ყოველი პროცესი, 90-იან წლებში სწავლობდა ბიოდინამიკურ ფსიქოთერაპიას გერდა ბოისენთან. ის
რომელსაც კლინიკაში ვატარებ, მეხმარება განვაგრძო განვითარება, მუშაობს ფსიქოთერაპევტებთან, რომელთაც სურთ განავითარონ და გააფართოონ
როგორც პიროვნებამ, მშობელმა, პარტნიორმა და თერაპევტმა. თავიანთი უნარები წყვილების თერაპიასა და სხეულზე ორიენტირებულ
ისევე, როგორც პირადი ჯავშანი დნება პიროვნული განვითარების ფსიქოთერაპიაში. ის ფიქრობს, რომ ყველა გამოცდილ სხეულზე ორიენტირებულ
პროცესში და შეგვიძლია შევეხოთ ჩვენს პირად ადგილებს, გავიზარდოთ, თერაპევტს შეუძლია წინ წავიდეს და იმუშაოს წყვილებთანაც. ასევე, ატარებს
განვვითარდეთ და გავაცნობიეროთ ჩვენი პოტენციალი, ანალოგიურად, სემინარებს წყვილებისთვის, რომლებიც ორიენტირებულია მათი კომუნიკაციისა და
წყვილებს, როგორიცაა სარა და დავითი, წყვილის თერაპიისა და ურთიერთობების გაუმჯობესებაზე. გაბრიელი 54 წლისაა, ჰყავს მეუღლე და ოთხი
პიროვნული და წყვილის ზრდის მეშვეობით, შეუძლიათ გაადნონ თავიანთი შვილი.
ჯავშანი, დაუკავშირდნენ თავის პიროვნულ და წყვილის თვისებებს და www.gabrielshiraz.com 00972-544241165 gabis345@walla.com
კვლავ განაგრძონ ურთიერთობის შენება.

წყარო:
შირაზი, გ (2015). წყვილის პირველად პიროვნებასთან დაკავშირება: წყვილის
თერაპია სხეულზე ორიენტირებული თერაპიით. სომატური ფსიქოთერაპია დღეს
5(4), შემოდგომა, გვ. 68-73

თარგმანი: ნატო ყვავილაშვილი

38 39
ᲡᲘᲠᲪᲮᲕᲘᲚᲘᲡ ᲡᲮᲔᲣᲚᲘ
ᲛᲝᲜᲐᲢᲠᲔᲑᲘᲡ ᲛᲝᲡᲛᲔᲜᲐ
ავტორი: დანიელ ტანერი
ფროიდზე დაყრდნობით სირცხვილი „აფექტი“ ან „რეაქციის ფორმაციაა“
- დაცვითი მექანიზმი, რომელიც ლიბიდური იმპულსების შემოჭრისგან
გვიცავს. სირცხვილი ასე მუშაობს: გააკონტროლოს „პერვერსიული“
ინსტინქტები. ფროიდი ამბობდა, რომ სირცხვილი განვითარების იმ
ეტაპზე დგება, როდესაც ჩვენ ორ ფეხზე ვდგებით, სამყაროს ვაჩვენებთ
ჩვენს აქამდე დამალულ გენიტალიებს, სირცხვილი კი გვიცავს.
ტრადიციული ფსიქოანალიტიკური ხედვა ეფუძნება ფილოსოფიას
სირცხვილის ბუნებასა და ფუნქციასთან დაკავშირებით, რომელიც აკინასმა
აიღო არისტოტელესგან. ამ კონტექსტში სირცხვილი შესაბამისი რეაქციაა
ბავშვობასა და მოზარდობაში, რომელიც უზრუნველყოფს თავშეკავებას
სოციალურად მიუღებელი ქცევებისას. უკვე ზრდასრულობისას, სირცხვილი
მიანიშნებს მორალურ არასრულყოფილებასა ან მოუმწიფებლობაზე,
რომელიც შეუთავსებელია „სათნოების“ გაგებასთან, ამიტომაც
მომწიფებული ადამიანი განსაზღვრავს თავისი ქმედებების მიმართულებას
იმის მიუხედავად ის აღიარებულია თუ არა სხვების მიერ. თანამედროვე
შედარებითი ლიტერატურა სირცხვილს განიხილავს, როგორც
სელფის ფრაგმენტულ განცდას, სადაც სირცხვილი არის „ინდივიდის
მიერ განცდილი სელფი, რომელიც არ არის ინტეგრირებული და
დისრეგულირებულია სხვების მიერ“. ეს კი მოითხოვს ნეირობიოლოგიურ
დონეზე აფექტის რეგულაციასა და თვით თანაგრძნობის განვითარებას
განკურნებისა და მოშუშებისთვის.
თერაპიის პროცესში აღმოვაჩინე ის სირთულეები, რომლებიც გამოვლინდა
და შეეხება განსხეულებულ სირცხვილსა და სირცხვილის სხეულის
თაობიდან თაობაში გადაცემას. იმედი მაქვს, ეს სტატია თქვენთვის
ხილულს გახდის თუ როგორ შეიძლება სირცხვილი განიკურნოს სხვადასხვა
მოდალობაში, ეს კი ეფუძნება ნეიროფსიქოლოგიურ მიდგომასა და
შეხებას. ჩემი კლიენტი, გრეისი, ძალიან მოქნილი და კეთილგანწყობილი
აღმოჩნდა ამ მეთოდის მიმართ. მჯერა, რომ ინდივიდუალური სტრატეგია
მუშაობის ყველაზე შესაბამისი სტრატეგიაა, რომელიც იცვლება კლიენტის
საჭიროებების მიხედვით.
სირცხვილი და დანაშაულის შეგრძნება, ორივე განიცდება
ინტერპერსონალურ ურთიერთობებში და ის მძიმე გამოცდილებები,
რომელიც მას იწვევს, საზოგადოდ ერთმანეთის მსგავსია. Tangney და
Dearing-ი (2002) ამბობდნენ, რომ ეს ემოციები თავიანთი ბუნებით ძალიან
ახლოს არიან ერთმანეთთან, მაგრამ განსხვავდებიან კიდეც თავიანთი
სპეციფიკური მახასიათებლებით. მაგალითად, სირცხვილი მოიცავს
40
უარყოფით შეფასებას სრული სელფის შესახებ (მე დავუშვი შეცდომა),
როდესაც დანაშაულის შეგრძნება ეხება ინდივიდის ნეგატიურ ქცევას (მე
დავუშვი შეცდომა). დანაშაულის შეგრძნება ხშირად მოიცავს ემოციურ
დაძაბულობასა და სინანულს, ის ნაკლებად ახდენს გავლენას ჩვენს
ძირეულ იდენტობაზე. ამის საპირისპიროდ კი სირცხვილის განცდა გვიჩენს
უსუსურობისა და უმწეობის შეგრძნებას. სირცხვილის განცდისას ერთ-
ერთ კრიტიკულ ასპექტს წარმოადგენს ის, თუ როგორ გვაფასებენ სხვები
მაშინ, როდესაც დანაშაულის განცდისას განვიცდით იმას თუ რა გავლენა
მოვახდინეთ სხვებზე. დაბოლოს, დამალვისა და გაქცევის სურვილი
ტიპური მამოტივირებელი მახასიათებელია სირცხვილის განცდისას,
დანაშაულის განცდის შემთხვევაში ადამიანებს სურთ მოიხადონ ბოდიში,
აღიარონ დანაშაული, რომელსაც აღმდგენი ფუნქცია აქვს.
Lewis (1987) ასე აჯამებს: სირცხვილის განცდა ხშირად ვლინდება ბრაზისა
და მტრობის სახით, სხვების დადანაშაულების ტენდენციით. ეს კი
შეგვიძლია დავინახოთ გრეისის ქორწინების მაგალითზე, რომელსაც
ოდნავ მოგვიანებით განვიხილავთ. Tangney (1995) ხაზს უსვამს კავშირს
ბრაზსა და სირცხვილის განცდას შორის და აღნიშნავს, რომ სირცხვილის
განცდისკენ მიდრეკილი ადამიანები არა მხოლოდ განიცდიან უფრო მეტ
ბრაზს, არამედ უფრო მეტად იყენებენ ბრაზის მართვის არაადაპტურ
გზებს, როგორიცაა მტრული განზრახვების გამოვლენა. სირცხვილისკენ
მიდრეკილი ადამიანები შესაძლოა განიცდიდნენ წყენას, იმას, რომ არ
არიან დაფასებულნი ან არიან დამცირებულნი, ეს კი ხელს უწყობს მტრულ
განზრახვებს, ზესიფხიზლესა და ბრაზის ფეთქებად გამოვლინებებს.
ამასთანავე, სირცხვილის განცდისკენ მიდრეკილ ადამიანებს ხშირად
ჯერათ, რომ ეს ბრაზი დიდხნიანი ნეგატიური და დამანგრეველი
მოვლენების შედეგია, რის გამოც ისინი პრესავენ, მალავენ თავიანთ
შეგრძნებებსა და მისწრაფებებს.
ᲒᲠᲔᲘᲡᲘᲡ ᲡᲘᲠᲪᲮᲕᲘᲚᲘ: ᲙᲚᲘᲜᲘᲙᲣᲠᲘ ᲡᲣᲠᲐᲗᲘ
გრეისი 66 წლის ქალია. მას მოკლე, ხვეული თმა აქვს. ორგანიზებული,
მოვლილი და განათლებულია. გამართულად საუბრობს, ხშირად იღიმის.
გრეისმა მთელი თავისი კარიერა სოციალურ სამუშაოს მიუძღვნა, მუშაობდა
ოჯახებთან და ბავშვებთან. ის თბილი, ემპათიური და თანაგრძნობით
განწყობილია სხვების მიმართ. ცნობისმოყვარეა და ბევრსაც ფიქრობს.
მსიამოვნებს მასთან ყოფნა. ჩვენ ერთად სამი წლის განმავლობაში
ვმუშაობდით. თერაპიული ურთიერთობის დასაწყისში მისი სურვილი იყო
აღმოეჩინა ის სირთულეები, რომლებიც მის ქორწინებას უკავშირდებოდა.
მისი მუდმივი კრიტიკულობა, გაღიზიანებადობა და ვერბალური ბრაზის
ხშირი შემოტევები მისი მეუღლის მიმართ დამაზიანებელი აღმოჩნდა
ურთიერთობისთვის. დროთა განმავლობაში ბევრ ადრეულ ტრავმულ
41
მოვლენას ავხადეთ ფარდა, რომელმაც აქამდე მოიყვანა თავის
მეუღლესთან ურთიერთობაში. ყველაზე ბოლოს, გარდაიცვალა მისი
საყვარელი ძაღლი, მწუხარებამ კი გააშეშა. არ შეეძლო გაეზიარებინა
ღრმა მწუხარება, რომელსაც აფერხებდა მის მიერ აღქმული შიში, რომ
დასცინებდნენ, რომ ვიღაც იტყოდა - „ეს მხოლოდ ძაღლია“. გაიყინა და
გაწყვიტა სოციალური ურთიერთობები. მისი მღელვარე ურთიერთობა
მეუღლესთან კი კიდევ უფრო გაუარესდა.
ᲞᲘᲠᲐᲓᲘ ᲠᲔᲤᲚᲔᲥᲡᲘᲐ
სუპერვიზიის მსვლელობისას შევნიშნე ჩემი შეგრძნებები. განვისხეულე
ცვლილების აუცილებლობა და საჭიროება იმისთვის, რომ ეს „დილემა“
დროულად მოგვარებულიყო. სუპერვიზორთან რეფლექსიისას, დავიწყე
ჩემი ტრანსფერული შფოთვის ამოცნობა, რომელიც უნებლიეთ ჩემი
გახდა. მივხვდი, რომ პროცესი უნდა შემენელებინა. იმის ნაცვლად,
რომ შემეჩერებინა დინება, ჩვენ ორივეს შეგვეძლო ცოტა ხანი
მოვშვებულიყავით და გავიშინაგნე ეს იდიომა - „ჩვენ უამრავი დრო გვაქვს
ამ სამყაროში“. ეს ფრაზა გარდამტეხი აღმოჩნდა, რადგანაც დავიწყეთ
არაცნობიერი ნაკადისთვის ფარდის ახდა, რომელიც აძლიერებდა მის
შფოთვას, რომ „დრო გარბის“. ის პენსიაზე გავიდა, რასაც უყურებდა
როგორც მისი „სარგებლიანობის“ დასასრულს. მან მტკივნეულად მიიღო
ასაკში შესვლის, დაბერების პროცესი, რამაც გავლენა მოახდინა მასზე და
მის მეუღლეზე. და მისი საყვარელი ძაღლის გარდაცვალება. სიკვდილის
სპექტრი მას ცხადად წარმოუდგა თვალწინ. გრძნობდა, რომ ეს ძალიან
ახლოს იყო.
დროთა განმავლობაში, მისი სურვილი ისიამოვნოს როგორც თერაპიული
ალიანსით, ისე გარე სამყაროთი უფრო ცხადი გახდა. ამის გაცნობიერებამ
განათავისუფლა კიდეც. ჩვენ გულწრფელად ვსაუბრობდით ამაზე,
რადგანაც ნდობაზე დამყარებული ურთიერთობა გამყარდა და ჩვენი
თერაპიული ინტიმურობაც გაღრმავდა. ჩვენმა ძირითადმა სამუშაომ
ქორწინებაზე, მიმართულება შეიცვალა და ფოკუსირდა მის ურთიერთობაზე
სხეულთან.
ᲡᲘᲠᲪᲮᲕᲘᲚᲘᲡ ᲒᲐᲜᲪᲓᲐ ᲓᲐ ᲢᲙᲘᲕᲘᲚᲘᲡ ᲡᲮᲔᲣᲚᲘ
ერთად რამდენიმეთვიანი მუშაობის შემდეგ, დავინახე, რომ მას ტკიოდა,
განიცდიდა დისკომფორტს იქ, სადაც იჯდა. მისი ზურგი იყო სწორი,
ხისტი და დაიწყო საუბარი ტკივილზე, რომელსაც განიცდიდა კუჭის
არეში, მისი მხრები გახდა უფრო რიგიდული. მისი სუნთქვა ზედაპირული,
უფრო მოგვიანებით კი გახშირებული. მისი თვალები ფართოვდებოდა
და ვგრძნობდი, როგორ იმატებდა პანიკა ჩემს სხეულში, რომელიც
42
რეზონირებდა მის სხეულთან. დროთა განმავლობაში ჩვენ დავიწყეთ მის
სხეულში არსებული გამოცდილებების აღმოჩენა. დიდხანს განიცდიდა
მისი სხეული ტკივილს. ის დაიწყო მოულოდნელად „შემზარავი“ და
დამამცირებელი „შეტევებით“. შემდეგ ყოველდღიურად ის გრძნობდა
„მტანჯველ“ ტკივილს, გულის რევის შეგრძნებასა და დიარეას. დრო და
დრო, ბევრი მცდელობის შემდეგ, რომ გვეპოვა გამოსავალი, ექიმმა უთხრა,
რომ ჰქონდა მიკროსკოპული კოლიტი და ამ ანთებამ დაფარა მთელი
ნაწლავი. ეფექტური მკურნალობის ნაცვლად მას შესთავაზეს დაავადების
„მართვა“.
დღიდან ამ დიაგნოზის დასმისა, მას განუვითარდა მძიმე ჰიპერტენზია,
ელენთის უკმარისობა, რომელიც ზრდის სეფსისის განვითარების რისკს.
მას აღმოაჩნდა ჰაშიმოტოს დაავადება, რომელიც არის ავტოიმუნური - ეს
კი გულისხმობს, რომ ორგანიზმი არტყამს ფარისებრი ჯირკვლის სხეულის
უჯრედებს. თუმცა ყველა ამ პოტენციურად სიცოცხლისთვის საფრთხის
შემცველი დაავადებისა, ის, რაც უშუალოდ აწუხებდა მას იყო ტკივილი
კუჭის არეში. „მე ძალიან ვცდილობდი ამ პრობლემების მართვას, მაგრამ
იმედგაცრუებული და უგუნებოდ ვარ“, თქვა მან ჩუმად, მისი თვალები
ქვემოთ იყურებოდა, მხრები კი ჩამოშვებული ჰქონდა. დამარცხებულად
გამოიყურებოდა.
ᲢᲠᲐᲕᲛᲘᲡᲐ ᲓᲐ ᲡᲢᲠᲔᲡᲘᲡ ᲒᲐᲕᲚᲔᲜᲐ ᲜᲔᲠᲕᲣᲚ ᲡᲘᲡᲢᲔᲛᲐᲡᲐ ᲓᲐ
ᲜᲐᲬᲚᲐᲕᲔᲑᲖᲔ
ნაწლავის ანთება ნაწლავში დარღვეული იმუნური აქტივობის შედეგია.
ემოციები დიდ გავლენას ახდენს და ჩართულია ნერვული სისტემის
აქტივობაში, იწვევს ანთებით პროცესს. ქრონიკულად სტრესულმა
ემოციურმა პატერნებმა შესაძლოა გამოიწვიოს ანთებითი დაავადებები.
ცხოვრების მძიმე მატრავმირებელი გამოცდილებები და ქრონიკული
სტრესი ზრდის quiscent IBD-ის მქონე ადამიანებში რეციდივის შემთხვევებს.
ნაწლავები უფრო მეტია ვიდრე მხოლოდ საჭმლის მომნელებელი ორგანო.
ის სენსორული აპარატია თავისი ნერვული და ეკოლოგიური სისტემებით,
რომელიც უკავშირდება თავის ტვინში არსებულ ემოციურ ცენტრებს.
ემოციურად შემაწუხებელი მოვლენები შესაძლოა გახდეს „ნაწლავის
ამოფრქვევის“ მიზეზი. ბევრი ჩვენგანი კი ამას ინტუიტურად გრძნობს,
როგორიცაა ბავშვის „მტკივანი მუცელი“. „ნაწლავის შეგრძნებები“
გვეხმარება გავიგოთ თუ რა ხდება ჩვენ ირგვლივ, უსაფრთხოა თუ არა ის
გარემო, სადაც ვართ. გულის რევა და ტკივილი, ან სითბო და კომფორტის
მომგვრელი ემოციები ნაწლავში არის ის შეგრძნებები, რომელიც
გვეხმარება მნიშვნელობა მივანიჭოთ მოვლენებს. აქედან კი გრეისის
სომატური ნარატივი იწყება. რეფლექსიის შემდეგ აღმოვაჩინეთ, რომ ეს
ტკივილი დაეწყო მას შემდეგ, რაც მის ქალიშვილს ჰქონდა გარე ორსულობა
43
და მუცელი იმ რესტორნის ტუალეტში მოეშალა, რომელშიც ისინი
ვახშმობდნენ. გრეისს დაუძახეს, რომ მიეხედა მისი ქალიშვილისთვის. იქ კი
დაინახა „სისხლით სავსე ოთახი“, რომელიც მომსახურე პერსონალს ახალი
„გაწმენდილი“ ჰქონდა. ამის შემდეგ ექიმებმა მის ქალიშვილს უთხრეს,
რომ ის „სიკვდილს გადაურჩა“. ეს ინციდენტი 9 წლის წინ მოხდა. გრეისს კი
აქამდე მასზე არ უფიქრია. ბოლო სამი წლის განმავლობაში გრეისი, ასევე,
მოწმე იყო მისი მეუღლის ტანჯვისა, რომელიც გამოიწვია შარდის ბუშტის
კიბომ. ხედავდა სისხლს მის შარდში, წმენდდა მის პოსტ ოპერაციულ
ჭრილობებს და ეხმარებოდა ექთნებს მის ჩაცმაში.
გრეისი ამ ისტორიებს პრაგმატული, უემოციო ტონით ყვებოდა.
მისი სხეული და სახე ჯერ კიდევ გაშეშებული იყო. მისი თვალები
გაფართოებულიყო, ხმა კი ცუდად ისმინებოდა, სუნთქვა ზედაპირული
ჰქონდა. დისონანსი მის მონათხრობსა და სხეულის ენას შორის გასაოცარი
იყო. ცხადად ვხედავდი ტრავმას, რომელიც მის ნარატივში იმალებოდა.
მისი საზრდო შინაგანად დაკავშირებული იყო სისხლთან, ტკივილთან და
დანაკარგთან, რამაც საკუთარ თავზე ზრუნვა ფაქტობრივად შეუძლებელი
გახადა. დაკარგა მედეგობა და უნარი, რომ ასაზრდოოს საკუთარი თავი:
„მე არ ვიკვებები შესაბამისად..“, „მე უნდა ვჭამო მიუხედავად იმისა, რომ
ვიცი, ეს არასწორია, ის მე ტკივილს მომაყენებს..დამღალა“, „მე მხოლოდ
რაღაც კარგი მინდოდა“. გრეისი იხსენებდა იმ შემთხვევებს თუ როგორ
„რცხვენოდა ეთქვა“, რომ ჩუმად ჭამდა შოკოლადს მანქანაში, შემდეგ კი
აქრობდა ამის მტკიცებულებას.
ᲡᲘᲠᲪᲮᲕᲘᲚᲘ ᲓᲐ ᲛᲘᲡᲘ ᲣᲠᲗᲘᲔᲠᲗᲝᲑᲐ ᲗᲕᲘᲗ ᲖᲠᲣᲜᲕᲐᲡᲗᲐᲜ
ჩვენ სოციალური არსებები ვართ, რომლებიც ძალიან მოწყვლადები
ვართ იმ ქვედინებებში, რომლებიც გვკარნახობენ თუ როგორ მოვიქცეთ,
ამ სირცხვილით სავსე ქცევების საზოგადოებაში. გრეისი განიცდიდა
სირცხვილს იმიტომ, რომ არ ზრუნავდა საკუთარ თავზე, რადგანაც
ფიქრობდა, რომ მას ეს არ უნდა გაეკეთებინა. დაიჭირა უფრო ღრმა,
ფარული სირცხვილის განცდა, რომელიც კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდა
იმას იმსახურებდა თუ არა ის საერთოდ ზრუნვასა და თანაგრძნობას.
სირცხვილის განცდა გადაიქცა თვით ზრუნვის ტოქსიკურ სარჩულად და
საკუთარი თავის მიმართ ზიზღის ძლიერ ჩამრთველ მექანიზმად.
სოციალურ სამუშაოში 35 წლიანი პრაქტიკის განმავლობაში, გრეისს ერთი
დღეც კი არ აუღია დასვენებისთვის. სიმამაცითა და გატაცებით, ის იქცა
„უგულებელყოფის ექსპერტად“, აგროვებდა „კონკრეტულ ფაქტობრივ
მტკიცებულებებს“, რომ დაეცვა ბავშვები. ის იყო დედა, მეუღლე და
სოციალური მუშაკი - კაცობრიობის მასაზრდოებელი და მას დაავიწყდა
ესაზრდოებინა საკუთარ თავი. ჩვენ კი გვჯერა, რომ სწორედ ამან შეიტანა
წვლილი მის ავადმყოფობაში.
44
მის სიტყვებზე დაყრდნობით, მე ვიყავი ინსტრუმენტი, რომ შეექმნა
მეტაფორა, სადაც მან თავისი სხეული შეადარა ნიადაგს. გადაჭარბებული
ხვნა და ფერმერების დაუფიქრებელი ქცევები ანადგურებს სიცოცხლესა და
ჯანმრთელობას დედამიწაზე. საუბრობდა თუ როგორ დარჩა „უნაყოფო,
დაუცველი, დეგრადირებული“ მიწა და ჩამოერთვა სიცოცხლის მომცემი
ძალაუფლება. ეს კი ნიშნავს, რომ როდესაც მძიმე პერიოდი დაატყდება
თავს - როგორც მძიმე გვალვა - ერთხელ ნასაზრდოები და ნივთიერებებით
ნაკვები ნიადაგი ხდება უსიცოცხლო და ბინძური. მიწა მოკლებულია
ყოველგვარ კვებას და მისი განოყიერების გარეშე, არაფერს შეუძლია
იქ გაიხაროს. აქ არ არსებობს გამძლეობა და კაცობრიობა შიმშილის
საფრთხის წინაშე დგება.
მისი სულიერი ეკოსისტემა, მისი სულის ნიადაგი ნეგატიური მოვლენების
წინაშე დადგა და მუდმივად ეჭვი შეჰქონდა საკუთარ თავში. მან იცოდა
საკუთარი ემოციების დამალვა, თუმცა აღარ იცოდა როგორ ეპასუხა
ბუნებრივად იმ მოვლენებზე, რომლებიც ხდებოდა. ამის ნაცვლად მას
მისი გამუდმებული განრისხებული ბიძგი ამოძრავებდა. დავიწყეთ
იმის შესწავლა თუ როგორ შეეძლო მიეღო ზოგჯერ უკიდურესი და
არასწორი ემოციური პასუხები, ნაცვლად იმისა, რომ დაყრდნობოდა
გარე ობიექტებს. გრეისის მაგალითის მიხედვით, „დაკავებულობა“ და
სხვების წინასწარ განსაზღვრული განსჯები, რომელიც მას გაშინაგნებული
ჰქონდა, გაანალიზა. ნიადაგის მეტაფორით მან დაინახა თუ როგორ
რისკავდა დაესრულებინა ცხოვრება საკუთარი თავის განსჯის, უიმედობისა
და ცინიკურობის „მტვრის თასში“. ჩვენი სესიების განმავლობაში
ხშირად ვუბრუნდებოდი ამ მეტაფორას, რომ მივახლოვებოდით და
აღმოგვეჩინა საკუთარ თავზე ზრუნვა. მან, ასევე, გააცნობიერა, რომ მისი
დაავადება სათავეს შფოთვისა და სტრესისგან იღებდა, რომელიც მისმა
თანდაყოლილმა პერფექციონიზმმა შექმნა. მისი პერფექციონიზმი,
რომელიც დედისგან გადმოეცა, გადასცა ქალიშვილსაც. „არასდროს
ჩერდება. უბრალოდ აგრძელებს ცხოვრებას.. ადვოკატია. მას შვილები
ჰყავს და ყოველდღიურად იტანჯება ენდომეტრიოზით. მე ნამდვილად
ვღელავ მასზე“.
გადავწყვიტე დავრწმუნებულიყავი, რომ ჩვენი სესიების განმავლობაში
აღარ გაიმეორებდა მისი დამარცხების პატერნებს ტკივილთან
მიმართებაში და აქტიურად ჩავებით თვით მასაზრდოებელ აქტივობებში.
როდესაც გრეისი სხეულებრივი ტკივილებით მოვიდა სესიაზე, დავსხედით
და ჩუმად დაველოდეთ ტკივილს. ჩვენი მუშაობის სტილი შეიცვალა.
ნაცვლად იმისა, რომ ბევრი გვესაუბრა, უფრო კონცენტრირებულები
ვიყავით სუნთქვით სამუშაოზე, დამიწებასა და სხეულზე. ერთი წლის
შემდეგ, როდესაც გრეისი და მე უფრო კომფორტულად ვგრძნობდით
თავს, დამთანხმდა შეხებაზე. ნელ-ნელა აღმოვაჩინეთ ტკივილის
ირგვლივ არსებული შეგრძნებები. შევთანხმდით, რომ დაველოდებით
45
საკუთარ თავებს, როგორც თვითზრუნვის საზიარო აქტს. ის იჯდებოდა და
ისუნთქებდა იმ ნაწილში, სადაც ტკივილს განიცდიდა და მეც შევურწყამდი
ჩემს სხეულს, მექნებოდა რეზონანსი მის სხეულთან და ჩვენ შორის
არსებულ ინტერსუბიექტურ სივრცესთან. შევეცდებოდით გვეგრძნო რა
არის „მიღმა“. ამასობაში ამოიცნო რა გრძნობა იდგა ტკივილის უკან.
ეს იყო „გარიყულობა“, „სასოწარკვეთილი და გაბრაზებული“ შფოთვა.
როდესაც ვიპოვეთ სხეულებრივი შეგრძნებები, მან თქვა, „ეს ყოველთვის
აქ არის, ერთი და იგივე შეგრძნებები“. ადანაშაულებდა საკუთარ თავს
არასწორი კვებისთვის, ასევე, გრძნობდა უკმაყოფილებას მისი სხეულის
მიმართ. თუმცა, ნელ-ნელა, აღმოაჩინა საკუთარი თავის მიმართ ზიზღი,
როგორც რეფლექსია მის ავტოიმუნურ დაავადებაზე - როდესაც სხეული
ებრძვის საკუთარ თავს. ჩვენი თერაპიული მოგზაურობის მთავარ თემას
სირცხვილის განცდის დასაწყისის აღმოჩენა წარმოადგენდა.
ᲒᲠᲔᲘᲡᲘ ᲓᲐ ᲛᲘᲡᲘ ᲡᲘᲠᲪᲮᲕᲘᲚᲘ
სირცხვილი უნივერსალური გრძნობაა და ასევე, ერთ-ერთი პოტენციურად
ყველაზე დეზორგანიზებული ყველა სხვა აფექტურ გამოცდილებასთან
შედარებით. სირცხვილის გრძნობამ გამოძერწა ზრდასრულობისას გრეისის
თითქმის ყველა გამოცდილება. პირველ რიგში ის სირცხვილს გრძნობდა,
რადგან თავის მეორე მეუღლესთან ჰქონდა რომანი, ქალიშვილი კი
პირველი ქორიწინებიდან ჰყავდა. ნათლად დაინახა, რომ ეს სირცხვილის
განცდა იყო და არა დანაშაულის. ის სირცხვილს მთელი თავისი სისავსით
განიცდიდა და არ შეეძლო გაეკეთებინა ისეთი რამ, რაც ამას ოდნავ მაინც
შეუმსუბუქებდა.
ვერ აღიარა პირველ მეუღლესთან, რომ რომანი ჰქონდა. მათ ეს
აღმოაჩინეს. ის მიდიოდა, რომ თავის საყვარელს მანქანაში შეხვედროდა,
რომელიც ტბასთან ახლოს ჰყავდა გაჩერებული.
გრეისს შესაძლებლობა ჰქონდა რამდენიმე დღე მასთან ერთად
გაეტარებინა, მანქანა კი მათ ტბასთან დატოვეს. ადგილობრივმა
პოლიციამ შენიშნა და მაშინვე გამოძიება დაიწყო. გრეისის მეუღლე კი
როდესაც დაკითხეს, არ იცოდა სად იყო გრეისი და რატომ. მის მშობლებს
კი მიაწოდეს ინფორმაცია გრეისის გაუჩინარებასთან დაკავშირებით.
მოულოდნელად დაბრუნდა სახლში, მის მშობლებთან, რომლებიც
განიცდიდნენ შვილის გაუჩინარებას. ის იყო „სირცხვილ-სახიანი“. მას უნდა
აეხსნა თუ სად იყო და ვისთან ერთად. ამ დროს, ვერ შეძლო ელაპარაკა,
რადგან იყო შეწუხებული და დეზორიენტირებული. წალეკეს ემოციებმა,
სირცხვილის ფიზიკურმა გამოვლინებებმა - ოფლიანობა, გულის ცემის
გახშირება და ბრაზი. ეს ძლიერი აფექტი მხოლოდ დასაწყისი იყო
სირცხვილის ქრონიკულ განცდაში მოგზაურობისა.
46
სირცხვილის განცდა კიდევ უფრო კომპლექსური გახდა, როდესაც მიატოვა
პირველი მეუღლე და გადავიდა საყვარელთან ერთად საცხოვრებლად
(მისი მეორე და ამჟამინდელი მეუღლე). აქ კი აღმოაჩინა, რომ ფეხმძიმედ
იყო მისი პირველი მეუღლისგან. გადაწყვიტა სიმართლე დაემალა
(„ვოცნებობდი, რომ ქერა არ ყოფილიყო და ძალიან ბედნიერი ვიყავი,
როდესაც მან სათვალის ტარება დაიწყო, როგორც ჩვენ ვატარებთ,
დანარჩენები..“) და მისი ქალიშვილისთვის 25 წლის განმავლობაში არ
გაუმხელია ეს. ამან გაზარდა და გააღრმავა სირცხვილის განცდა. მთელმა
სცენარმა გამოკვეთა მისი შიში კონფლიქტისა და მოლაპარაკებების მიმართ.
გრეისმა იგრძნო, ვერაფრის გაკეთება შეძლო, რომ გამოესყიდა ან შეეცვალა
მშობლების მოსაზრება მასთან დაკავშირებით. ორივე ისე გარდაიცვალა,
რომ არ მიეცა შესაძლებლობა ესაუბრათ ამაზე. „ისინი არაფერს ამბობდნენ,
თუმცა ვხედავდი როგორი გაწბილებულები და იმედგაცრუებულები იყვნენ
ჩემით. მე მათ დიდი ტკივილი მივაყენე. წარმოიდგინე, როგორი იქნებოდა
მათთვის, ეფიქრათ, რომ მე იმ ტბაში დავიხრჩვი.. ჯერ კიდევ არ ვიცი
რამხელა ზიანი მივაყენე ამით ჩემს ქალიშვილს“.
მან გამოცადა როგორც სოციალური შერცხვენა, ისე მისი პირველი მეუღლის
ოჯახისგან გარიყვა, ასევე, არასასიამოვნო შეგრძნებები მოსალოდნელ
შერცხვენასთან დაკავშირებით მისი მშობლების მხრიდან. გრძნობდა,
რომ ტკივილი მიაყენა, ასევე, განიცდიდა გაშინაგნებულ სირცხვილს.
თავს დამცირებულად გრძნობდა ამ გამოცდილებით და მისი მუცელი,
რომელიც ორსულობისას იზრდებოდა, კიდევ ერთი მტკიცებულება იყო მისი
სირცხვილისა. საზოგადოება ხშირად მიიჩნევდა ქალის სხეულს, როგორც
სქესობრივი უკვდაობის ნიშანს. ქალს, რომელიც მოწოდებულია სათნოებისა
და სიწმინდისთვის. ქალების სექსუალური ტრანსგრესია კი ხშირად მკაცრად
დასჯადია.
სენსიტიური უნდა ვყოფილიყავი ჩემს კლიენტთან ჩვენს მიმდინარე
დიალოგში მისი განსხეულებული სირცხვილის შესახებ. მხარდაჭერის
შეთავაზებას ადამიანი თავისთავად მიჰყავს ხოლმე სირცხვილის
განცდამდე, რომელიც ჩვენს თერაპიულ საუბარშიც ხილვადი გახდა: „რატომ
არ ვმართავ ამას უკეთ? რატომ ვერ ვპოულობ კრეატიულ გზას ამისთვის?“
დრო, სიფრთხილე და დამაზუსტებელი კითხვები დასჭირდა, რომ
დაესრულებინა თვით გმობა, რომ არ არის „საკმარისად კარგი“.
ᲛᲮᲐᲠᲓᲐᲭᲔᲠᲘᲡ ᲛᲜᲘᲨᲕᲜᲔᲚᲝᲑᲐ
გრეისმა და მე ახალი ფაზა დავიწყეთ თერაპიაში. ის ამ მოგზაურობაში ნელ-
ნელა პოულობდა თუ რამდენად მნიშვნელოვანია მხარდაჭერა და მისი არ
არსებობა სირცხვილის განცდასა და მის ჩამოყალიბებაში.
გაცნობიერებული მქონდა თუ რამდენად რთულია ამის დამტკიცება
სირცხვილისკენ მიდრეკილი კლიენტისთვის. ფსიქოთერაპიული
47
სიტუაციიდან გამომდინარე, მას შეუძლია ადვილად გამოიწვიოს
არაადეკვატურობისა და აღქმული მორალური განსჯის შეგრძნებები,
სირცხვილისკენ მიდრეკილი კლიენტი კი ხშირად ადანაშაულებს სხვას
ან საკუთარ თავს იმის გამო რაც მოხდა ან იმის გამო, რომ ყველაფერი
კარგად მიდის მკურნალობაში. ისინი შესაძლოა ექსპლიციტურად
ადანაშაულებდნენ საკუთარ თავს, რომ მათი მდგომარეობა გაუმჯობესდა
ან ადანაშაულებდნენ თერაპევტს გაუმჯობესების ნაკლებობის გამო. ეს
მუშაობს როგორც დაცვითი მექანიზმი გაუფასურებული თვით სქემის
მიმართ. მსურდა, ვყოფილიყავი გაცნობიერებულად ჩართული ამ პროცესში
და ამერიდებინა კონტრ ტრანსფერი.
როგორც Goldstein (1991) ამბობდა, სირცხვილისადმი მიდრეკილი
კლიენტი დაუცველია, რადგან განიცდის გაუარესებას გამოცდილების
სხვადასხვა ასპექტში ძალიან სწრაფად ჩასვლისას. ფრთხილად ვიყავი,
ვაცნობიერებდი ჩემი კლიენტის გაუფასურებული-გაშინაგნებული განცდის
გაჩენას. როგორც კი იჩინა ამან თავი, ეს სიგნალი იყო „ტაქტიკური
შენელებისა“, Horowitz-ის (1989) მიერ აღწერილი პროცესი, რომ
გააღრმავო ალიანსი კლიენტსა და თერაპევტს შორის. ამ გაუფასურებული
სხვა აგენტის პროექციული იდენთიფიკაციის შემთხვევამ შესაძლოა
გამოიწვიოს თერაპევტის ისეთი შეგრძნებები და ქცევები კლიენტის
მიმართ, რომელიც ეყრდნობა გაშინაგნებულ, ხშირად ფარულ, კრიტიკულ
აგენტებს. უარყოფითი კონტრ ტრანსფერის რეაქციები სირცხვილისკენ
მიდრეკილ კლიენტებთან ხშირად მიანიშნებს სიტუაციაზე, რომელშიც
თერაპევტი ზეწოლას ახდენს მიიღოს კლიენტის მიმართ უარყოფითი
დამოკიდებულება, ეს კი მუშაობს როგორც კლიენტის თვითშეფასების
სპიკერი. ამ ფუნქციის გაგება დამეხმარა შემენარჩუნებინა მხარდამჭერი
როლი, როდესაც ვაცნობიერებდი და ვამხნევებდი მას აღმოეჩინა ის თვით
კრიტიკული დამოკიდებულებები, რომლებიც ისედაც ჰქონდა საკუთარი
თავის მიმართ.
თერაპევტი, ამ სცენარის საპასუხოდ, შესაძლოა გრძნობდეს ზეწოლას,
რომ მიიღოს პროექციები. ამის გაცნობიერება კი საშუალებას მოგვცემს
უკეთ გავიგოთ, როდის ვხდებით კლიენტის თვითშეფასების სპიკერები,
რომელიც შეიძლება გამოწვეული იყოს კრიტიკული მომვლელის
დაგროვებული გამოცდილებით. თუმცა ეს კიდევ ერთი ტაქტიკური
ცეკვაა, რომელიც მოითხოვს უნარებს (და ალბათ, რამდენიმე
თერაპიულ შეცდომას) არ ითანამშრომლოს კლიენტის დამამცირებელ
თვითრწმენებთან და ამავდროულად მხარდაჭერა მაინც შესთავაზოს.
გრეისი თავს დამნაშავედ გრძნობდა საკუთარ თავთან გამართულ
შინაგანად დამაზიანებელ დიალოგში, სადაც საკუთარ თავს შთააგონებდა,
„რომ მან არ იცის“. დრო დაგვჭირდა იმისთვის, რომ დაენახა ჩემი
მხარდამჭერი როლი, სადაც არ ვარღვევდი ამ დინამიკას. სანაცვლოდ,
მას ვიწვევდი გაეხსენებინა თუ როდის გრძნობდა თავს დამნაშავედ. ამ
48
ინტერაქციაში ვიქეცი კრიტიკოს მშობლად. ვიყავი მოსიყვარულე და
მზრუნველი, მაგრამ ამავდროულად კრიტიკოსიც. ურთიერთობაში ორმაგი
დაბმის გამჭვირვალობამ შეგვაძლებინა, რომ დაენახა თუ რა გავლენა
მოახდინა მისმა სასირცხვილო ქცევამ მის თვითშეფასებაზე. დავიწყეთ
საუბარი სირცხვილსა და მის გამომწვევ ქცევაზე, თავდაჯერებულობასა და
ინტერნალიზებულ სირცხვილზე („ჩვენ მაშინაც კი გვრცხვენია საკუთარი
თავის, როდესაც ვარცხვენთ მას“). ვეცადეთ დავპირისპირებოდით
სასირცხვილო ქცევას თამაშით, ღია ცნობისმოყვარეობით.
სირცხვილთან დაკავშირებულმა შეგრძნებებმა მიიყვანა კუჭის ქრონიკულ
ტკივილამდე. მისი სირცხვილის განცდის მოუნელებლობამ გამოიწვია
ანთება, დაუცველობა და უსუსურობა საჭმლის მომნელებელ სისტემაზე.
ხშირად უკეთებდა მინიმიზირებას მის დისკომფორტს, ცდილობდა
სხვებისგან დაემალა, რომ არ ჰქონდა კონტროლის განცდა მის
სიმპტომებზე. „როდესაც მე სხვებთან ვარ და ღია ვარ, არ მინდა დამინახონ
ასე“. მისი მდგომარეობა ძარცვავდა გრეისის სიძლიერისა და აგენტობის
განცდას. ორი თვისება, რომელიც მისი აზრით, მისი თვითმყოფადობის
განუყოფელი ნაწილი იყო. სირცხვილის განცდამ შექმნა ველი, სადაც
არ შეეძლო „დანახვებოდა სხვებს“ უსუსურის და სუსტის პოზიციიდან.
მაშასადამდე, ასეთმა ახლო კავშირმა მის სირცხვილსა და მოულოდნელ,
დეზორგანიზებულ ბრაზის ამოხეთქვებს შორის, დააპირისპირა საკუთარ
თავს, მის მეუღლესა და სამყაროს.
სირცხვილი არამხოლოდ მანიფესტირდებოდა კუჭის ტკივილში,
არამედ თვალით კონტაქტის არიდებასა და გახუნებულ მხრებში.
როდესაც სირცხვილის შემაშფოთებელ განცდაზე ვსაუბრობდით, არ
შეეძლო თვალით კონტაქტის შენარჩუნება, ეს მისთვის გაუსაძლისი
ხდებოდა. საბოლოოდ კი გაჩუმდა, მისი მეტყველება გახდა მშრალი,
მიუწვდომელი. გრძნობდა, რომ ამ მომენტებში საკუთარი თავის კვლევა
მას „პარალიზებულს“ ხდიდა. სირცხვილი იქცა მისი სხვა კომპლექსებისა
და დისტრესული შინაგანი მდგომარეობის წყაროდ: დეპრესია, გაუცხოების
შეგრძნებები, იზოლაცია, პერფექციონიზმი, სიმარტოვის ღრმად გამჯდარი
შეგრძნებები.
ᲡᲘᲠᲪᲮᲕᲘᲚᲘᲡ ᲡᲮᲔᲣᲚᲗᲐᲜ ᲨᲔᲮᲔᲑᲐ
გრეისმა და მე მივიღეთ გადაწყვეტილება გადავმსხდარიყავით იატაკზე
და აღმოგვეჩინა ტკივილი მის „მუცელში“. როდესაც ტკივილს განიცდიდა,
ხშირად ჩემგან მოშორებით ჯდებოდა. ვეძებდით გზებს, როგორ
შეიძლებოდა თავი იმდენად კომფორტულად ეგრძნო, რამდენადაც
ეს შესაძლებელი იყო. თამამად შემომხედა, შემდეგ კი მორცხვად
მივედი მის ბალიშთან და გადასაფარებელთან, რომ მხარი დამეჭირა
და გადამეფარებინა მისთვის. დაწვა, ლაპარაკობდა თავის ტკივილზე.
49
მზად იყო შეხებისთვის. ვკითხე, თუ შემეძლო, რომ ხელი შემეხო მისი
მუცლისთვის. გამკაცრდა, მაგრამ მომცა უფლება. ვიგრძენი რა მისი
არადამყოლობა, ავუხსენი, რომ ყურადღებას მივაქცევ მის ტკივილს
მუცელში. მან ფრთხილად აიწია ზედა. ფრთხილად მოვათავსე ჩემი
ხელები მასზე. გაიყინა. ველოდებოდი როდის მოდუნდებოდა. როდესაც
საბოლოოდ გავყევი იმპულსს, რომ დამედო ხელი მის „მტკივან მუცელზე“,
გრეისმა ინსტინქტურად აწია ხელები, თითქოს ჰაერში აიტაცა და შემდეგ
ჩაკეტილი მუშტები თავისკენ მიიზიდა. მისი სუნთქვა შენელდა და თვალები
დახუჭა. შევამჩნიე, რომ გაიღიმა. ეს იყო დახურული ღიმილი, მაგრამ მისი
სხეული უფრო გაახალგაზრდავებული მეჩვენა.
როდესაც ნელა დავიწყე გრეისის მუცელთან შეხება, მხოლოდ ერთ
რამეზე ვიყავი კონცენტრირებული, ჩემი ხელები კი ნაზი და თბილი იყო.
ვგრძნობდი მშობლობას და სიყვარულს გრეისის მიმართ. ვგრძნობდი,
რომ ვიყავი სხვისთვის. ამ შეგრძნებამ გამახსენა ის მომენტი, როდესაც
ჩემი პატარა ქალიშვილის ზურგს შევეხე, ის კი დამშვიდდა. მთელი ჩემი
ყურადღება გრეისის სუნთქვაზე იყო მიმართული, მის მორცხვ ღიმილსა
და მუცლის სინაზეზე. ჩართული ვიყავი თითოეულ მარტივ მოძრაობაში.
გრეისის სხეული მოდუნებულიყო ასეთი სანატრელი შეხების ქვეშ,
რომლის პირდაპირ თხოვნაც არ შეეძლო. სესიის დასასრულს, როდესაც
ვსაუბრობდით შეხებაზე, ისევ შევნიშნე მისი სიმორცხვე. საუბრობდა თუ
როგორ გრძნობდა ბავშვობისდროინდელ მომენტებს, როდესაც დედა
ეხებოდა მის მუცელს, რა კარგი იყო ეს გრძნობა და როგორი რთული ამ
საჭიროების ამოცნობა, თხოვნა, რომ ის დაკმაყოფილებულიყო.
ჩემთვის ნაცნობი იყო მოძრაობის სხვადასხვა ინტერპრეტაცია, რომელზეც
სომატური ფსიქოლოგია გვესაუბრება. მიღწევისა და აღქმის ეს მოქმედება
შესწავლილია ხუთ ფუნდამენტურ განვითარებად მოძრაობაში. მიღწევა
არის მოქმედება, რომელსაც საკუთარი თვითობის განცდის მიღმა მიყავხარ.
ფსიქოლოგიურად, მიღწევა მანიფესტირდება როგორც ცნობისმოყვარეობა,
სწრაფვა, მონატრება და თანაგრძნობა. ეს მოქმედება შესაძლოა
გამოვლინდეს როგორც რისკის გაწევა და საკუთარი მოწყვლადობის
განცდა.
ᲛᲘᲦᲬᲔᲕᲐ ᲘᲛᲘᲡᲐ ᲠᲐᲪ ᲒᲕᲘᲜᲓᲐ: ᲛᲝᲜᲐᲢᲠᲔᲑᲘᲡ ᲐᲦᲘᲐᲠᲔᲑᲐ
დაიწყო ახალი ფაზა ჩვენს აღმოჩენებში: სურვილისა და მონატრების.
სირცხვილს „შუამავლის გავლენა“ აქვს - დაცვითი მექანიზმი, რომ
დავარეგულიროთ, ვმართოთ ჩვენი სურვილი ან აღფრთოვანება ობიექტის
ან მდგომარეობის მიმართ ჩვენ გარეთ არსებულ სამყაროში. თავს
დაუცველ მდგომარეობაში ვაყენებთ, როდესაც ვცდილობთ მივიღოთ ის,
რაც გვსურს. სირცხვილი კი შესაძლოა იყოს გამაფრთხილებელი სიგნალი,
რომელსაც შეუძლია შემოგვაბრუნოს უკან. როდესაც ვაღწევთ იმას, რაც
50
გვინდა, დამოკიდებულნი ვხდებით გარემოზე და ამ დამოკიდებულებას
აქვს თანდაყოლილი მოწყვლადობა. დინამიკა სირცხვილის დაცვით
მექანიზმსა და გრეისის სურვილსა ან საჭიროებას შორის ხდება ჩვენი
სხეულზე მუშაობის ფოკუსი. თეორიულად, ეს თერაპიული მიდგომა
არის განზე გადგომა კლასიკური ფსიქოანალიტიკური იდეოლოგიის
ინდივიდუალისტური პარადიგმიდან, რომელიც სირცხვილს ხედავს
როგორც მოუმწიფებლობას. ხედვის სხვა კუთხიდან, უფრო მიმართებითი
ველის პერსპექტივიდან და არა იქიდან, სადაც სირცხვილი დეფიციტია,
ნაკლია, ადამიანმა შეიძლება არ მიიღოს საკმარისი გარე მხარდაჭერა.
იმისთვის, რომ უკეთ გავიგოთ რას გრძნობდა გრეისი, მე დავუსვი კითხვები
ამასთან დაკავშირებით. თავდაპირველად, როდესაც ვკითხე თუ გრძნობდა,
რომ იღებდა არაეფექტურ მხარდაჭერას თავისი პარტნიორისგან, იქ გაჩნდა
პროტესტის განცდა, რაც შეიძლებოდა გადაქცეულიყო უარყოფასთან
დაკავშირებულ განცდებში. დროთა განმავლობაში დიალოგი
შეიცვალა. აღარ თვლიდა ამას როგორც შესაძლებლობას. ვცდილობდი
განსხვავებულად მესაუბრა, აღმოგვეჩინა თუ გრძნობდა მხარდაჭერას,
აღიარებას, რომ უსმენენ და ესმით, ხედავენ ისე, როგორც მას უნდა რომ
დაინახონ. ცნობისმოყვარე გახდა. როდესაც ჩავერთეთ უფრო კონკრეტულ
განცდებში, უფრო გააქტიურდა: „როგორ გრძნობს შენი სხეული, რომ
აღიარებული ხარ? ვინ აკეთებს ამას? ვინ აკეთებს ამას ახლა შენთვის?
როდის მიგიღია მსგავსი რამ წარსულში?“. უფრო ცხადი გახდა, რომ
ენატრებოდა უფრო მეტი მხარდაჭერა და ურთიერთობა.
ᲡᲘᲠᲪᲮᲕᲘᲚᲘᲡ ᲛᲐᲠᲢᲝᲝᲑᲐ
გრეისმა დაიწყო იმის გაცნობიერება, რომ სირცხვილმა გაუჩინა
მონატრების განცდა. ენატრებოდა უფრო ღრმა, ინტიმური ურთიერთობა
მეუღლესთან. მისი ფუნდამენტური, საბაზისო რწმენა იყო, რომ დაენახათ,
როგორც ვინმე „გაჭირვებულზე“ დამოკიდებული. გრეისი აცნობიერებდა,
რომ ის და მისი მეუღლე შემოდგომის წლებს ატარებდნენ ერთად. ამის
მიუხედავად, მისი უკმაყოფილება ხელს უშლიდა ეღიარებინა და სახელი
დაერქვა თავისი სურვილებისთვის. დაიწყო დიალოგი მეუღლესთან.
თავდაპირველად აღიარა მისი მარტოობა, შემდეგ გაამჟღავნა თუ
როგორ გამოიყენა მან ეს ტკივილი, როგორც თავდაცვა მისი პარტნიორის
წინააღმდეგ. თანდათანობით, დაიწყო ტრანსფორმირება მისი
განმტკიცებული რწმენებისა, რომ ის მარტო იყო ამ სურვილში. აღიარა
და ისაუბრა მის საჭიროებაზე უფრო მეტი ინტიმურობის თაობაზე.
მისმა მეუღლემ გადაწყვიტა, რომ მასაც ეარა თერაპიაზე. გრეისი აღარ
იყო მარტო. მუშაობის პარალელურად, გრეისმა გააცნობიერა, რომ
ღრმა სირცხვილის შედეგად, რომელიც ურთიერთობის დასაწყისშივე
განიცადა, ზედმეტად თავდაჯერებული გახდა. არავინ ჰყავდა საკუთარი
51
თავის დასამშვიდებლად. განდევნილი იყო ოჯახისგან მაშინ, როდესაც
ის ყველაზე დაუცველი იყო და ჯერ კიდევ არ იცოდა, რომ ფეხმძიმედ
იყო. თავს გაუცხოებულად გრძნობდა. მისმა „მოსიყვარულე“ მშობლებმა
ვერ გაუგეს ქალიშვილს ან მის ქცევას მაშინ, როდესაც ყველაზე მეტად
ჭირდებოდა ემოციური მხარდაჭერა. მან დატოვა თავისთვის ნაცნობი
ოჯახური გარემო, რომ დაეწყო ახალი ცხოვრება და შექმნა ოჯახი კაცთან,
რომელიც „გამოიყურებოდა შეძრწუნებულად“. მისი სიტყვებით: „ჩვენ
ერთმანეთი უნდა შეგვეკოწიწებინა. ჩვენ თითქმის არ გვქონდა დრო,
რომ ერთმანეთზე გვეზრუნა“. განიცადა შინაგანი ჩამოშლა, როგორც
მწვავე რეაქცია მშობლების მხრიდან გარიყვაზე. მისი თვითობის განცდა
დანაწევრდა სირცხვილის განცდასთან ერთად.
პერფექციონისტი, ყურადღებიანი დედა, რომელიც წელიწადში
რამდენჯერმე მოგზაურობს თავის შვილიშვილებთან ერთად,
ამ ყველაფერმა დისტანცია გააჩნია მასა და თავის სირცხვილის
გამოცდილებასთან. თუმცა კვლავ იყო მოცული იმ აზრით, რომელიც
ამ ყველაფრის მიღმა იყო, მის მუცელში, ბრაზი, სირცხვილი, სიმწარე,
სწრაფვა. მისმა ნეგატიურმა თვითრწმენამ საკუთარი თავი მხოლოდ ერთი
მიმართულებით დაანახვა და უარყოფდა ყველა იმ ასპექტს, რომელშიც
დარწმუნებული იყო, რომ არასასიამოვნო იქნებოდა. შესაბამისად,
მარტოობის განცდა სათავეს იღებდა საკუთარი თავის უარყოფითი
ნაწილების მიუღებლობიდან.
როდესაც გრეისს მისი მონატრების შეგრძნებებზე ვესაუბრებოდი,
თავდაცვის მდგომარეობაში დგებოდა. ასე რეაგირებდა: „კარგი, მე ჩემს
მეუღლესთან ერთად ვცხოვრობ, ჩვენ ერთმანეთს ყოველდღე ვხედავთ“.
თუმცა, მისი სიმარტოვის შეგრძნება ხშირად თან სდევდა მისი სირცხვილის
განცდას. სასოწარკვეთილი იყო ძაღლის გარდაცვალებით და დანაკარგის
სხეულებრივი შეგრძნებების ახლოდან გაცნობის შემდეგ, დავინახეთ
მისი მარტოობის განცდა როგორ უკავშირდება განშორებას დედასთან და
მის აღქმულ ემოციურ მარტოობას, რომელსაც მეუღლესთან გრძნობდა:
„ჩვენ რომ უფრო ახლოს ვიყოთ.. მას რომ შეეძლოს ჩემთან საუბარი“.
გრეისი ფიზიკურად არ იყო მარტო, თუმცა ეს სიმარტოვე სუბიექტური
გამოცდილებაა. ის სულაც არ უტოლდება სოციალურ იზოლაციას.
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენა, რომელმაც დიდი გავლენა
მოახდინა გრეისზე - მისი მეუღლის შარდის ბუშტის სიმსივნე იყო. დაინახა
მისი პენისი, რომლიდანაც „სისხლს შარდავდა“. მისთვის მატრავმირებელი
იყო და გრძელვადიანი გავლენა მოახდინა მეუღლესთან ინტიმურობის
განცდაზე. ამას კი უპასუხა დისოციაციური პროფესიონალიზმით,
ნაცვლად იმისა, რომ ეპასუხა როგორც მეუღლესა და საყვარელ ადამიანს.
მისთვის იმდენად შოკისმომგვრელი იყო, რომ გავლენა მოახდინა მის
მეტყველებაზეც, გაუცხოებულად საუბრობდა, უცნაურ სიტყვებს ამბობდა.
ტრავმამ მიიყვანა დისოციაციამდე. ერთად ვცდილობდით აღმოგვეჩინა თუ
52
როგორ გაანადგურა ინტიმური ურთიერთობა სხეულის საშინელებასთან
დაახლოვებამ.
თერაპიის კვალდაკვალ გაუმჯობესდა გრეისის ურთიერთობა მეუღლესთან.
როდესაც მისმა მეუღლემ პირად თერაპიაზე დაიწყო სიარული, მათ საერთო
გაზიარებული ენა იპოვეს. დროს ერთად ატარებდნენ, გრეისი ნაკლებად
ღიზიანდებოდა მასთან ყოფნისას, მისი ემოციური აფეთქებები შემცირდა
და ახლა უკეთ შეუძლია მათი მართვა. ნაწლავის ანთება კი არსად
გამქრალა, თუმცა გრეისი აღარ იყენებდა ისეთ სიტყვებს, როგორიცაა:
„ჩემი სისხლიანი მუცელი“ და აღარ ჰქონდა მიჯაჭვულობა სიტყვასთან
„ტკივილი“. ის მან ჩაანაცვლა „შიმშილით“, როგორც სომატური
გამოცდილება. დაიწყო საკუთარი სხეულებრივი შეგრძნებების ამოცნობა,
როგორც შინაგანი ბარომეტრის, რომელიც აწვდის ინფორმაციას საკუთარი
საჭიროებებისა და სურვილების შესახებ.
რამდენიმე კვირის განმავლობაში ვამხნევებდი გრეისს ეწარმოებინა
ჟუნრალი, სადაც ჩაინიშნავდა მის სხეულებრივ, სომატურ გამოცდილებებს.
ამ ჟურნალის გამოყენებამ შესაძლებლობა მისცა გამხდარიყო
უფრო თანამგრძნობი, ემპათიური და ცნობისმოყვარეც საკუთარი
თავის, შეგრძნებების მიმართ, რომელთან ჩამოჯდომაც ისწავლა.
სხეულებრივმა გაცნობიერებამ შესაძლებლობა მისცა უფრო მეტი დრო
გაეტარებინა ტკივილის გარეშე. მისი სემანტიკური დიალოგი კუჭის
ტკივილთან შეიცვალა, შეეძლო კოგნიტური კავშირი დაენახა სომატურ
გამოცდილებებსა და შიმშილს შორის.
სირცხვილი, დანაშაულის და მარტოობის შეგრძნება შესაძლოა
გაჩნდეს ურთიერთობის ადრეულ ეტაპზე. თუმცა ვაცნობიერებდი რა
გრეისის მოგზაურობას, არ შემეძლო ჩემი კლიენტის რეალობა სრულად
დამეკავშირებინა თეორიულ ცოდნასთან. გრეისის ადრეული ბავშვობის
ტრავმული გამოცდილებების მიმართ ფრთხილად ვიყავი, რომელმაც
შესაძლოა განსაზღვრა კიდეც მისი სირცხვილი. მიჯაჭვულობის თეორიაზე
დაყრდნობით, ახალშობილსა და პირველად მზრუნველს შორის
ურთიერთობა განსაზღვრავს იმას თუ როგორ განავითარებს ბავშვი სამუშაო
მოდელებს, რომელიც მოიცავს განსჯასა და შეფასებებს საკუთარი თავისა
და სხვების მიმართ. სირცხვილი და დანაშაული განისაზღვრება როგორც
მორალური აფექტი, მშობლობის სტილს შეუძლია გამოძერწოს ბავშვის
ემოციური და მორალური ფუნქციონირება. Tangney და Dearing (2002)
ხაზს უსვამდნენ, რომ ბავშვის განვითარების პროცესის პარალელურად,
ოჯახში არსებულ ურთიერთობებს შესაძლოა არ ჰქონდეს პირდაპირი
გავლენა სირცხვილისა და დანაშაულის ქცევებზე, მაგრამ ასახოს ზოგადი
ურთიერთობები ოჯახის სისტემაში. ეს მოსაზრება კი გვთავაზობს
შემდეგს: სირცხვილი და დანაშაული უფრო ინტენსიურად განიცდება
სოციალიზაციის პროცესში ვიდრე მიჯაჭვულობის ურთიერთობებში.
გრეისი გრძნობდა, რომ მისი სირცხვილი უკავშირდება სასიყვარულო
53
ურთიერთობას და არა ბავშვობისდროინდელ გამოცდილებებს.
თერაპიული სესიების შუაში, ერთ-ერთი შეხვედრისას უცებ შევნიშნე მისი
ტკივილის სემანტიკური გამოვლინება, „ცუდი, მტკივანი მუცელი“. ხშირად
არ იყენებდა ამ ფრაზას და მოულოდნელი იყო ბავშვური ენა და ტონი.
ვკითხე თუ როგორ გრძნობდა თავს, როდესაც ასე საუბრობდა. „ოჰ, არ ვიცი..
როგორც პატარა ბავშვი..3 ან 4 წლის“. ხელები იმ ადგილს შევახეთ, სადაც
სტკიოდა და ასე შევისწავლეთ ეს მარტივი ფრაზა. გაიღიმა და შემომხედა.
გაახსენდა ის კომფორტი და სითბო, რომელიც მის მშობლებს უკავშიდება.
გაახსენდა, როგორ ეხებოდა დედა მის მუცელს, როდესაც თავს ცუდად
გრძნობდა და საათობით უკეთებდა მასაჟს, როდესაც მენსტრუალური
ტკივილები აწუხებდა თინეიჯერობისას. როდესაც ეს ტკივილი კიდევ
უფრო მწვავე იყო, დედა მამას მეორე ოთახში უშვებდა, თავად კი მის
ქალიშვილთან ერთად იძინებდა და მთელი ღამის განმავლობაში
ყურადღებას აქცევდა მას.
ვუთხარი, „ანუ შენ ყველაზე უფრო მაღლა გაყენებდნენ“, რაზეც
დამეთანხმა გრეისი და დაიწყო ტირილი. „არასდროს ვტირი, მაგრამ
როდესაც დედაზე ვფიქრობ, როგორი კეთილი იყო ჩემ მიმართ, როგორი
თბილი და მოსიყვარულე..ჩემი კუჭის ტკივილი ჩერდება“. გრეისი არა
თუ არ ტირის, არამედ არასდროს უნახავს მომტირალი დედა და მამამაც
მხოლოდ ერთხელ, დედის გასვენებაში იტირა.
რაც უფრო მეტად ვუახლოვდებოდით ტრავმის სომატურ გამოვლინებებს,
გაოგნებული ვიყავი როგორ ჩერდებოდა ჩემი კლიენტის ტკივილი. ეს
გამაოგნებელი გამოცდილება იყო. იშვიათია გამოცადო ასეთი ნათელი
კლინიკური სურათი და ამდენი რამ დააკავშირო ერთმანეთთან. კიდევ
უფრო იშვიათია, რომ ეს სიმპტომები გაქრეს, წავიდეს.
გრეისის თერაპიული მოგზაურობის ბოლო საფეხურზე, ჩვენ
გავაცნობიერეთ ტრანსგენერაციული კავშირები. გრეისს ენატრებოდა
დედის მზრუნველობა, მისგან წამოსული სიყვარული, რომელიც უკვე
30 წელზე მეტია რაც გარდაიცვალა. უნდოდა ვიღაც, ვინც ჩაიხუტებდა,
მოუვლიდა მის მტკივან მუცელს ღამის განმავლობაში. მივხვდი, რომ
დედები ჩვენი სამუშაოს აქტუალური თემა გახდა. გრეისს ბავშვობასა და
მოზარდობაში დედა უვლიდა, უყუჩებდა „მტკივან მუცელს“. გრეისი კი
თავის მხრივ, თავად იყო შემსწრე მისი ქალიშვილის ტრავმული მუცლის
მოშლისა. მისი ქალიშვილი პირველ შვილზე ორსულობისას იყო დედა
„მტკივანი მუცლით“.
ნელ-ნელა ვიპოვეთ კავშირები. ჩემი სუპერვიზორის მხარდაჭერით
დავინახეთ ურთიერთკავშირი მის პირველ ქალიშვილთან, სირცხვილის
განცდასთან, რომელიც მას ჰქონდა გამჯდარი მშობლობასთან
დაკავშირებით, მისი „მტკივანი მუცელი“ - პირველი მუცლის მოშლა,
შემდეგ მისი მწვავე ენდომეტრიოზი, რომელიც თან მოყვა პირველ
შვილზე მშობიარობას (გრეისის პირველი შვილიშვილი) მუცლის მოშლის
54
შემდეგ, დაბოლოს, დიდი ტერატომის სიმსივნის მოცილება, რომელიც
საშინლებათა ფილმს ჰგავდა. კარტეზიანული დუალიზმის საპირისპიროდ,
გრეისის სირცხვილი განსხეულებული გახდა, საბოლოოდ კი მისი შვილის
სხეულის მეშვეობით, ის გახდა მატერიალური, ხელშესახები. განსხეულება
განიცდება ორმაგად, ცხოვრობდა ისე, როგორც მატერია.
დავიწყე კავშირების დანახვა გრეისის როგორც პატარა გოგოს მუცლის
ტკივილსა და უფრო დიდ ასაკში მენსტრუალურ ტკივილს შორის.
სუპერვიზიის პარალელურად, ჩვენ აღმოვაჩინეთ პატარა გოგო, რომელმაც
არ იცის განსხვავება საშვილოსნოსა და ნაწლავებს შორის. ის იყო
ჰომოგენური, ერთიანი „მუცელი“.
ᲡᲘᲠᲪᲮᲕᲘᲚᲘᲡ ᲬᲧᲐᲠᲝᲔᲑᲘ: ᲡᲮᲔᲣᲚᲘ, ᲡᲔᲥᲡᲘ ᲓᲐ ᲡᲐᲙᲕᲔᲑᲘ ᲐᲜ „ᲠᲐᲡ
ᲕᲘᲦᲔᲑ ᲓᲐ ᲠᲐᲡ ᲕᲘᲜᲐᲠᲩᲣᲜᲔᲑ“
ჩემი რეფლექსიის პრაქტიკის პროცესში გავაცნობიერე, რომ კონტრ
ტრანსფერის გამო რაღაც მიღმა დამრჩა. კერძოდ კი არ გვისაუბრია, არც
სუპერვიზიის ფარგლებში და არც ამ შემთხვევის დასაწყისში „პენისზე“. არ
შემოვუშვი „პენისები“ შიგნით და განვმარტავ თუ რას ვგულისხმობ.
ჩემს ფსიქოთერაპიულ პრაქტიკაში ხშირად ვსაუბრობ სექსზე, იმაზე თუ
ჩვენი სექსუალობა ან სექსუალური აქტივობა როგორ ცვლის ჩვენი სხეულის
ადგილმდებარეობას ასაკში შესვლის პროცესში. რამდენად ხშირად
ვსაუბრობ ალტერნატიულ სექსუალურ აქტებზე ქალებთან, რომელთაც
მენოპაუზა დაეწყოთ. შევნიშნე, რომ ეს გამოვტოვე გრეისთან. მისი
მეუღლის ოპერაციის შედეგად იმპოტენციისა და ერექციის სირთულეების
გამო მათ „აღარ ჰქონდათ სექსი“. ჩემი სუპერვიზორი გაოგნებული იყო, რომ
არ ვისაუბრე სექსზე პენეტრაციის გარეშე. გრეისის სურვილი, რომ ჰქონოდა
უფრო ღრმა ინტიმური კავშირი მეუღლესთან მნიშვნელოვანი ასპექტი იყო
ჩვენი მუშაობის პროცესში, თუმცა, არ გვისაუბრია როგორ უცვლიან ისინი
ერთმანეთს სხეულს, თავიანთ სექსუალურ ინტიმურობას და თუ როგორ
არ უშვებს გრეისი მის მეუღლეს შიგნით, პენისით თუ მის გარეშე. რატომ
დამრჩა ეს თემა გარეთ? პასუხი მარტივია - სირცხვილი და უხერხულობა.
ჩემი საკუთარი შინაგანი სირცხვილის აღიარებით, ჩემი საკუთარი
შეზღუდვების ხელმძღვანელობით, ვაკეთებდი იმას რაც მჯეროდა, რომ
მისაღები იქნებოდა ხალხისთვის. ბოლოს და ბოლოს შევხვდი ჩემს ნაპირს,
ჩემს შინაგან შემარცხვენელს? ასევე, ვიცოდი, რომ ჩემი შემთხვევის
წერისას, გარე უწყებებთან უნდა გამეზიარებინა ის. ვმალავდი საკუთარ
პრაქტიკას ორგანიზაციული სტრუქტურებისგან იმ რწმენით, რომ თუ
ისინი ყველაფერს გაიგებდნენ, ვიქნებოდი მიუღებელი/გარიყული/
მარგინალიზებული. ამ კონტრ ტრანსფერმა გაიმეორა გრეისის ბრძოლა.
მას სურდა ყოფილიყო ისეთი ადამიანი, რომელიც იტყოდა „მტკივანი
მუცელი“, მაგრამ ამავდროულად იყო მძვინვარე ქალი.
55
რეფლექსიის პროცესი გულისხმობს იმასთან მიახლოებას ან იმის
ცოდნას თუ როგორ განვიცდი და აღმიქვამენ სხვები. ეს არის პირადი
გაურკვევლობის შენარჩუნება და კრიტიკულად ინფორმირებული
ცნობისმოყვარეობა იმის შესახებ თუ როგორ აღიქვამენ სხვები საგნებს,
ასევე, იმას თუ როგორ ვიქცევი მე, როგორ ვინარჩუნებ მოქნილობას,
რომ გავითვალისწინო არსებობის ცვლილების გზები. ჩემი სუპერვიზორი
მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა იმის გაცნობიერების პროცესში თუ
როგორ ვურთიერთობ სხვებთან და ჩვენ, ფსიქოთერაპევტებს როგორ
შეგვიძლია გამოვძერწოთ ორგანიზაციული რეალობები გაზიარებული
პრაქტიკებითა და ენით. თუკი დავმალავ ჩემს პრაქტიკას, ეს გავლენას
მოახდენს ჩემს პროფესიაზე. მჯერა, რომ რეფლექსიური აზროვნება,
ეს კრიტიკული ფოკუსი რწმენებზე, ღირებულებებსა და პროფესიულ
იდენტობებზე და იმაზე თუ როგორ გავლენას ახდენენ, როგორი გავლენა
აქვთ გარშემო არსებულ კულტურულ სტრუქტურებზე, არის ჩემი
სოციალური და პოლიტიკური პასუხისმგებლობა.
ᲨᲔᲯᲐᲛᲔᲑᲐ
სტატიის ფარგლებში ვიმოგზაურეთ გრეისის თერაპიულ სამყაროში,
რომელიც მოიცავს მის ქორწინებაში არსებულ კონფლიქტებს, დაბერების
პროცესს, საყვარელი ძაღლის გარდაცვალებას, მეუღლის კიბოს, მისი
ქალიშვილის ბავშვის დანაკარგს, ენდომეტრიოზს, ასევე, გრეისის
სასიყვარულო რომანსა და ორსულობას. ჩვენ ვნახეთ გრეისის სომატურ-
ემოციური სისტემა, რომელიც მანიფესტირდება სხვადასხვა ფიზიკური
სიმპტომით, როგორიცაა: ნაწლავისა და იმუნოლოგიური პრობლემები,
სექსუალობასთან დაკავშირებული სირთულეები. შევეხეთ სამ ძირითად
თემას, როგორიცაა: საზრდო (თვითზრუნვა), სირცხვილი და მარტოობა.
თერაპიული მოგზაურობის დასაწყისში გრეისი დაამსხვრია, გაანადგურა
საკუთარმა სირცხვილმა. სირცხვილი განიცდება როგორც პასუხი აღქმულ
გაუფასურებაზე სხვების მხრიდან. ძალიან მცირე კავშირი იყო მის
მშობლებთან და ეს გაგრძელდა მის მეუღლესთან ურთიერთობაში. მისმა
შემდეგმა ბრძოლამ თანმიმდევრულობისთვის, პარადოქსულად, გამოიწვია
მისი ფიზიკური და ემოციური იარების გახსნა. გრეისის სირცხვილს ჰქონდა
კონკრეტული დასაწყისი, მისმა აუტანელმა ტკივილმა კი გადაინაცვლა
„მუცელში“. დავინახე თანაგრძნობის საჭიროების მნიშვნელოვნება მის
სირცხვილის სხეულთან.
თერაპიის კურსში დავინახეთ ტრანსფორმაცია შინაგანი
დეზორგანიზებულობიდან თვით განვითარებასა და ზრდამდე. გრეისმა
განავითარა მისი თვითზრუნვის ცნობიერება. აღარ უყურებს მის
სიმპტომებს, როგორც „არაფერს“. უფრო მეტად დაუაკვშირდა ტკივილს, მის
მიზეზშედეგობრივ კავშირს სტრესთან, რომელსაც ესაჭიროება ზრუნვა და
56
საზრდო. ჩვენი მუშაობა მოიცავს მოძრაობას იდეალიზებული სელფიდან
მისი რეალური სელფის მიღებამდე. Schore-ს აფექტის რეგულაციის
თეორიის მიხედვით, სირცხვილი მხოლოდ სიტყვებით არ განიკურნება,
არამედ ტვინის მარჯვენა ჰემისფეროს ჩართულობით, მეტყველებით,
შესაბამისი თვალით კონტაქტით, ხმის ტონით, პასუხების რიტმით,
სხეულის ენითა და შეთანხმებული შეხებით.
სირცხვილი და მონატრება ნათლად ჩანს გრეისის სხეულში, რწმენებში,
ემოციებსა და ქცევაში. გრეისის სირცხვილის სხეული კონცენტრირებული
იყო მის მუცელში. ენატრებოდა უფრო ღრმა, მხარდამჭერი, მოსიყვარულე
კავშირი მის მეუღლესთან, მაგრამ არ შეეძლო ამის თხოვნა. დამარხული და
განუხორციელებელი ემოციური სტრესის შედეგად, რომელიც გამოწვეული
იყო მოვლენებითა და წამლეკავი პერიოდებით მის ცხოვრებაში,
მისი სხეულის რეაქცია იყო ტრავმის შენახვა და დაძაბულობა მის
ქსოვილებში, კერძოდ კი მუცელში. ფიზიკური სიმპტომები გამოვლინდა
ქრონიკული ტკივილისა და კომპლექსური იმუნოლოგიური სინდრომის
სახით. ფსიქოლოგიური სიმპტომები კი უკავშირდება მონატრებას,
გაუკონტროლებელ ბრაზს, დისოციაციასა და დეპრესიას. გრეისმა გაიგო
მისი ტკივილის როლი, როგორც ინდიკატორი მის სომატურ-ემოციურ
სისტემასა და მის ურთიერთობებში, თუ როგორ უჭირავს მუცელს
სირცხვილი და მონატრება. აცნობიერებს, რომ მისი ტკივილი არის
სხეულის მცდელობა, მოუხმოს მას განკურნებისკენ.
მისმა შეუპოვრობამ განსაზღვრა ის, რომ მისი ადრეული ბავშვობა არ იყო
ჩართული მისი სირცხვილის სომატურ გამოცდილებაში. სანაცვლოდ კი
მან დაიწყო სირცხვილის განცდა სასიყვარულო რომანისა და ორსულობის
შემდეგ. გრეისი ამაზე ლაპარაკობდა როგორც ბავშვის, ისე მოზარდის
პოზიციიდან, რომელიც იღებს მოსიყვარულე ყურადღებას მუცლის
ტკივილის გამო და შემდეგ კარგავს მშობლების მხარდაჭერას თავისი
განქორწინებისა და ორსულობის პერიოდში.
შეხებას ტკივილის მოგვარებაში ცენტრალური ადგილი უჭირავს, როგორც
მის ცხოვრებაში, ისე თერაპიაში. როგორც ერთი შეხედვით ჩანს, შეხებით
ტკივილის სასწაულებრივი გადაჭრა ამ თერაპიული მოგზაურობის
კულმინაციაა. თანდათანობით გრეისს ტკივილი დაუბრუნდა და ახლა ის
მკურნალობს წვრილ ნაწლავში აღმოჩენილ ორ მცირე ზომის სიმსივნეს.
ის გრძნობს, რომ ცხოვრების განმავლობაში დაგროვებული სირცხვილი
საბოლოოდ იქცა მატერიად. ძალიან მასევდიანებს მისი სირცხვილის წონა
და გრძელვადიანი შედეგები.
თუმცაღა, გრეისი და მე, ორივე ვგრძნობთ შეხების როლს იმის
გაცნობიერებაში თუ როგორ გამოცოცხლდა, ჩაესახა იმედი და იპოვა
მისი ფიზიკური ტკივილის გასაღები. დედის ყურადღებისა და „ყველაზე
მაღლა დაყენების“ გაცნობიერებითა და შესწავლით, ამ მონატრებით მას
საშუალება მიეცა ეპოვა თავისი ხმა, რომელიც ჭირდებოდა დახმარების
57
სათხოვნელად, მძვინვარებისა და აფეთქებების გარეშე. შეხებამ გავლენა
იქონია მის ემოციურ, ქცევით პასუხებსა და ფიზიკურ სიმპტომებზე.
დაბოლოს, იზოლაცია და მარტოობა, რომელსაც გრეისი განიცდიდა
სირცხვილის შედეგად, გააცნობიერა. ვიპოვეთ ბრაზის, რისხვისა
და დანაკარგის შესაბამისი გამოხატულებები და მხარდაჭერა
ურთიერთობებში. ის საოცრად დამოუკიდებელი ადამიანია და ეს თვისება
მის ორივე ქალიშვილს გადასცა. ამბობს: „ხანდახან ისინი ძალიან მგვანან
და ჩემსავით, მათაც გვერდზე გადადეს, წაშალეს რაღაც მოგონებები,
რომელთაც მე ახლა აღვიქვამ, როგორც ტრავმულს“. ის ახლა გრძნობს,
რომ უფრო გულწრფელი გახდა როგორც საკუთარ თავთან, ისე სხვებთან.
უკეთ არის აღჭურვილი მარტოობასთან გასამკლავებლად და იმედი
აქვს, თვითზრუნვისა და საზრდოობის უკეთეს მოდელს გადასცემს თავის
ქალიშვილებს.
წყარო:
International Body Psychotherapy Journal; The Art and Science of Somatic Praxis,
Volume 19, Number 2, Fall/Winter 2020-2021, p32-42
თარგმანი: ელენე ქორიძე
58
ᲨᲔᲮᲔᲑᲐ ᲓᲐ ᲔᲛᲝᲪᲘᲣᲠᲘ ᲠᲔᲒᲣᲚᲐᲪᲘᲐ - ᲡᲮᲔᲣᲚᲔᲑᲠᲘᲕᲘ
ᲘᲜᲢᲔᲒᲠᲐᲪᲘᲐ, ᲢᲠᲐᲕᲛᲘᲡ ᲣᲜᲐᲠᲘ ᲓᲐ ᲘᲜᲡᲢᲠᲣᲛᲔᲜᲢᲔᲑᲘ ᲡᲮᲔᲣᲚᲖᲔ
ᲝᲠᲘᲔᲜᲢᲘᲠᲔᲑᲣᲚᲘ ᲤᲡᲘᲥᲝᲗᲔᲠᲐᲞᲘᲘᲡᲗᲕᲘᲡ
ავტორი: ბერნარდ შლაგე
თანამედროვე ნეიროფიზიოლოგიურ კვლევებზე დაყრდნობით,
წინამდებარე სტატია წარმოადგენს შეჯამებას თუ როგორ მოქმედებს შეხება
ჩვენი ტვინის სხვადასხვა უბანზე ნერვული რეცეპტორების საშუალებით
და შეხების რამდენად განსხვავებული ტექნიკები ეხმარება კლიენტს
ემოციური რეგულაციისთვის. ალან შორის მიერ შემოთავაზებული მიდგომის
მიხედვით, რომელიც გავლენას აფექტის რეგულაციაზე ახდენს, სტატიაში
აღწერილია ის, რაც მხარს უჭერს ემოციების გამოხატვას და მედეგი შინაგანი
მე-ს განვითარებას. ის დეტალურად აღწერს თუ როგორ უნდა ვიმუშაოთ
აფექტის ციკლთან და ტრავმასთან, ამავდროულად გავაღრმავოთ ჩვენი
ცოდნა ტოლერანტობის ფანჯრის იდეის უკეთ გასაგებად იმისთვის,
რომ დავეხმაროთ, ხელი შევუწყოთ კლიენტებს, რომლებიც განიცდიან
ზედმეტად ძლიერ და მტკივნეულ ემოციებს, ასევე მათ, ვინც ებრძვის
ემოციების ზოგად ნაკლებობას.
დასაწყისში, მოდი, წარმოვიდგინოთ კლიენტსა და თერაპევტს შორის
პირველი კონტაქტი. დავუშვათ, რომ დავუკავშირდით ახალ კლიენტს
ტელეფონით. ის ქალია, წარადგენს საკუთარ თავს და გვესმის ერთმანეთის
ხმები.
როგორც ჩვეულებრივ, ვიწყებთ მიღებული და გაცემული სიგნალების
ამოცნობას:
• როგორ გამოხატავს თერაპიისადმი ინტერესს? უფრო ტექნიკური
თვალსაზრისით? თუ საჭიროებების და სურვილების? აქვს საკუთარი
თავის გაგების სირთულეები არსებული ემოციების გამო?
• როგორ რეზონირებს კლიენტის ხმა ჩვენთან, თერაპევტთან? ჩვენი
სოციალური ჩართულობის სისტემა ხშირად ქმნის სახისა და სხეულის
ხატებს ადამიანის ხმაზე დაყრდნობით. რა ემოციები ჩნდება მეორე
ადამიანთან დაკავშირებით, მაშინაც კი, როდესაც ჩვენ არ ვართ
დატრენინგებული შევიგრძნოთ „პირველადი ელემენტი“ მათ ხმაში?
• ჩვენი სხეულის რომელ ნაწილში რეზონირებს კლიენტის ხმა, როდესაც
მას ვუსმენთ?
• რომელ სენსორულ ენას იყენებს კლიენტი? უფრო გამოსახულებას?
თუ სხეულის შეგრძნებებზე ამახვილებს ყურადღებას? იყენებს მისი
შინაგანი ხმის დიალოგს?
უამრავ ინფორმაციას ვიღებთ კლიენტისგან სანამ ფიზიკურად შევხვდებით
მას.
59
ᲞᲘᲠᲕᲔᲚᲘ ᲤᲐᲖᲐ
კავშირი როგორ არეგულირებს შეხების შესაძლებლობებს
პირველი ფიზიკური შეხვედრისას ვესაუბრებით კლიენტის ჩვენ მიერ
შექმნილ შინაგან ხატს და ვქმნით მის რეალობას. სახის რომელ
გამომეტყველებას, ჟესტებს გვაჩვენებს კლიენტი პირველი კონტაქტისას?
იღიმის თუ უფრო ახლოს არის ცრემლებთან? პირისპირ კავშირი
უფრო მეტად უსვამს ხაზს დისტანციას ჩვენ შორის? სკეპტიკური
გამომეტყველებით გვიყურებს? როგორ ჩამოგვართვა ხელი? ძალიან
ძლიერად თუ პირიქით, სუსტად? და ეს ყველაფერი როგორ აისახება ჩვენ
წინ მჯდომი ადამიანის ზოგად დაძაბულობაზე?
ეს კონკრეტული სცენა სავსეა სენსორული ინფორმაციით, რომელიც ეხება
კლიენტის ურთიერთობის სტილს. როგორც სხეულზე ორიენტირებული
თერაპევტები, ჩვენს სხეულს ვიყენებთ როგორც ურთიერთქმედ
ფსიქობიოლოგიურ რეგულატორს ემოციებისთვის, რომელიც კლიენტს
უჩნდება. Courtois აღწერს თუ როგორი სირთულეები აქვს ტრავმირებულ
კლიენტს, მძიმე, მტკივნეული წარსული გამოცდილებებით, რომ
შემსუბუქებულად იგრძნოს თავი თერაპიულ ურთიერთობაში
კომუნიკაციისას. მაშასადამე, ჩვენ როგორც თერაპევტებს უნდა გვქონდეს
როგორც ცნობიერ, ისე არაცნობიერ დონეზე ურთიერთობის კრეატიული,
შემოქმედებითი პატერნები.
ფუნდამენტურ დონეზე, შეგვიძლია ვიგრძნოთ თუკი კლიენტს აკლია
გრძნობები და მეტნაკლებად მეგობრული ნიღაბი აქვს სახეზე.
მისი ემოციები შეიძლება იყოს დაქვეითებული და ისე ჩანდეს, რომ
არაფერთანაა დაკავშირებული. შესაძლოა, კიდევ რაღაც უფრო ცოტა
იყოს - სიჩუმე, რომელიც არ გვესმის; რაღაც შავი ღრმა ხვრელის მსგავსი,
სიცარიელე, რომელიც იხსნება კონტაქტის დროს, მაგრამ მასთან შეხება
არ შეიძლება. ხანდახან ის ამის საწინააღმდეგოა. ურთიერთობის საბაზისო
დონეზე აგზნებულია, ჩვენი პირველი კონტაქტის დროს დიდი ტკივილით
- ცრემლები გამოწვეულია იმით, რაც სესიამდე მომავალ გზაზე მოხდა ან
ჩვენს შეხვედრამდე რამდენიმე დღით ადრე. შესაძლოა, რომ კლიენტს
ჰქონდეს წარმოდგენები ჩვენი, როგორც თერაპევტების უნარებთან
დაკავშირებით. ისინი ხანდახან კითხულობენ ინტერნეტში ისეთ რამეს,
რაც ძალიან ეხებათ ან ხედავენ ისეთ რამეს საკუთარი თვალებით, რაც
უნდობლობას იწვევს.
ჩვენ, როგორც თერაპევტები, როგორ ურთიერთვქმედებთ ამ კავშირთან?
ვიღებთ ამ ემოციურ უკუკავშირს პიროვნულად, მაგალითად, როგორც
ჩვენი ცუდი ან კარგი მარკეტინგის შედეგს? ვიხევთ უკან მშვიდი სახით,
ნელა ვაკვირდებით რას განვიცდით? ვცდილობთ სახის სხვადასხვა
ინტერაქციულ აქტივობას იმის შესასწავლად, თუ როგორ უნდა
გავუმკლავდეთ სიტუაციას? ვიცით თუ არა როგორ იცვლება ჩვენი ხმა
პირველი კონტაქტისას?
რაც შეეხება ჩვენი სხეულის თვითორგანიზებას კლიენტთან
60
კონტაქტის დროს - კომფორტულად ვგრძნობთ თავს? ჩვენი ხელები
გადაჯვარედინებულია? ჩვენი ფეხები? არის თუ არა ჩვენი რეაქცია
კლიენტის მიმართ მიმღები? მათ წინ მოდუნებული ვსხედვართ,
სარკისებურად ვიღებთ მათი სახის გამომეტყველებას? შეგვიძლია თუ არა
მივყვეთ მათ ჟესტებს, რომ უკეთ გავიგოთ მათი მნიშვნელობა? ვაძლევთ
თუ არა უკუკავშირს მათი სახის გამომეტყველებისა და ჟესტების შესახებ?
ვიწყებთ მათი ემოციების რეგულირებას ამ პირველი კონტაქტის დროს, ან
ჩვენ თავს წალეკილად ვგრძნობთ მათი ემოციებით?
პირველი ფაზისას, ვცდილობთ ვიპოვოთ ჩვენი და კლიენტის სოციალური
ჩართულობის სისტემა, რომელიც ორივეს მოგვცემს საშუალებას
გავაზიაროთ შინაგანი შეგრძნებები, ასევე, მხარი დავუჭიროთ მკაფიო
საზღვრებსა და თანარეგულირებას. ეს ორივესთვის მნიშვნელოვანია.
იმისთვის, რომ ამას მივაღწიოთ, აუცილებელია დავიცვათ სიმეტრიული
კავშირი, მხოლოდ ცოტაოდენი იერარქიითა და სანდო რეციპროკული
უკუკავშირის სისტემით. ეს სრულიად განსხვავდება ძველი თერაპიული
პარადიგმისგან, რომელიც უყურებს კლიენტის ტრანსფერთან ბრძოლას
ობიექტური პერსპექტივიდან. „დამკვირვებელი A არის სიტუაციის ნაწილი“
(ჰაიზენბერგის „გაურკვევლობის ურთიერთობის თეორია“). უპირველეს
ყოვლისა, ჩვენი სოციალური ჩართულობის სისტემა არის კარგი შიდა
მარეგულირებელი იმ კონტაქტისა და ურთიერთქმედებისა, რომელიც
შეიძლება წარმოიშვას.
პირველი ფაზისას, როდესაც ვაზიარებთ საკუთარ სივრცესა და დროს
თერაპიულ ურთიერთობებში, ვიწყებთ უკუკავშირის მიცემას ჩვენს
გამოცდილებაზე აქ და ახლა. ვითვალისწინებთ შეგრძნებებს, რომელსაც
შესაძლოა ორივე ვაცნობიერებდეთ ან არა, როგორიცაა ხმა, მისი
სიძლიერე, რიტმი, სხეულის ნელი მოძრაობა ან ჟესტები, ან თუ როგორ
ვგრძნობთ კავშირის გაბმის პროცესში თავს. ვავარჯიშებთ ჩვენი კლიენტის
უნარს, რომ მიიღოს და გასცეს უკუკავშირი „ბრძენი სხეულის“ ენით,
ისე როგორც კარგი მშობელი ურთიერთობს შვილთან - უკუკავშირის
მიცემით, მთელი არსებით ყოფნით - სხეულის პოზა, ყურადღება, კავშირი.
მოგვიანებით კი, ინტერაქციის გაუცნობიერებელ კომპონენტებსაც
მოვიცავთ. და როდესაც სანდო თერაპიული ბაზა შეიქმნება, ვიწყებთ
სხეულის წაკითხვას.
შემდეგ შეგვიძლია გადავიდეთ ადრეული რეგულაციის სტრატეგიებზე და
თვითრეგულაციის მომდევნო მეთოდებზე, რომ განვაგრძოთ თერაპიულ
სიტუაციებში ნდობისა და უსაფრთხოების ხელახლა შექმნა. ხელს ვუწყობთ
ისეთი სივრცის შექმნას, რომელიც თერაპევტსაც და კლიენტსაც აძლევს
სწავლის შესაძლებლობას.
ამ ადრეულ ეტაპზე, შეგვიძლია გადავწყვიტოთ წავიდეთ წინ, სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის მოდალობით თუ ვფოკუსირდეთ
ტრავმაზე ორიენტირებულ თერაპიულ სტრატეგიებზე. 90-იანი წლებიდან
იყო ასეთი კულტურული საფუძველი, რომელიც გვთავაზობდა, რომ
ყველა კლიენტი არის ტრავმირებული. ზოგი ეძებს დახმარებას მხოლოდ
იმისთვის, რომ გაუმკლავდეს შფოთვის ძლიერ გამოცდილებებს. ზოგი კი
61
ისეთი ტრავმული გამოცდილებითაა წარმოდგენილი, რომელიც ეფუძნება
სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველი სიტუაციების სუბიექტურ განცდას,
შებრძოლებისა და გაქცევის შესაძლებლობის გარეშე და რასაც მივყავართ
გამოცდილებამდე, რომელსაც მოყვება ტრავმული სიტუაცია, კავშირების
ნაკლებობა ავტონომიური ნერვული სისტემის რეაქციის დასამშვიდებლად.
ᲛᲔᲝᲠᲔ ᲤᲐᲖᲐ
როგორ არეგულირებს სხეული შეხების ხარისხსს
მეორე ფაზის მიზანია დააკვირდეს სხეულს იმისთვის, რომ რესურსებით
აღჭურვოს კლიენტი. ეს კი ნიშნავს, რომ მხარი დავუჭიროთ წარმოიდგინონ
უსაფრთხო ადგილი, გააუმჯობესონ საკუთარი ცენტრირების განცდა
სხეულში, გააძლიერონ უნარი იმისა, რომ განასხვავონ სხეულის
შეგრძნებები და სხეულის შეგრძნებების ემოციური ინტერპრეტაციები.
ეს დაეხმარებათ, რომ დამშვიდდნენ ემოციური აგზნებისას, ან პირიქით,
ემოციურად გააქტიურდნენ.
როგორიც უნდა იყოს ჩვენი სპეციალიზაცია, პირველი შეხვედრიდან
უნდა გავითვალისწინოთ დეტალები ჩვენი შეკავშირების საწყისი
გამოცდილებიდან:
• დისტანცია, რომელსაც ვირჩევთ კლიენტთან მუშაობისას;
• როგორ ვუჭერთ მხარს მათ ჟესტებს, რომელ ჟესტებს მივიჩნევთ
მნიშვნელოვნად, რომ შემდეგ ვიმუშაოთ მასზე;
• სხეულის არაცნობიერ სიგნალებთან თამაში, რომელიც წინა
შეხვედრაზე ამოვიცანით;
• მეტად გავაცნობიეროთ სხეულის ის ნაწილი, სადაც კლიენტი თავს
კომფორტულად გრძნობს და მოვიპატიჟოთ, რომ უფრო ღრმად
ისუნთქოს ამ ნაწილში;
• მივაპყროთ მათი ყურადღება ამ ნაწილში ოდნავი ცვლილებებისკენ -
ტემპერატურის სხვაობა ან კანის ფერის აღქმა.
ეს სია აღწერს Grounding-ს, ტერმინს, რომელიც სათავეს ბიოენერგეტიკიდან
იღებს, მოგვიანებით კი ჩამოყალიბდა, როგორც „გამოცდილების
განსხეულების“ კონცეფცია. Grounding ნაკლებად არის ტერმინი,
ეს ტექნიკების ერთობლიობაა, თითოეული მათგანი გვაძლევს
შესაძლებლობას დავაკვირდეთ ჩვენს კარგ, ძლიერ სომატურ რესურსებს, ან
მათ მიღმა არსებულ ტრავმულ მოგონებებს.
მეორე ფაზის დროსაა, როდესაც კლიენტ-თერაპევტის ურთიერთობა
გვაძლევს შესაძლებლობას ავარჩიოთ ინტერვენციები, რომელსაც
გამოვიყენებთ, კლიენტები კი ემოციურად აგზნებულნი არიან
ტოლერანტობის ფანჯრის წიაღში. ერთი მხრივ, საჭიროა საკმარისი
ემოციები, რომ ვიმუშაოთ მათზე, მეორე მხრივ კი, საჭიროა ემოციების
რეგულირება სოციალური ჩართულობის სისტემისთვის, რომ დავრჩეთ
ემოციებში, იმ ხარისხითა და ინტენსივობით, რომელიც გვაძლევს
62
პროცესის რეგულირების საშუალებას. სოციალური ჩართულობის სისტემა
გვასწავლის, რომ თერაპევტს აქვს ტექნიკების არჩევის შესაძლებლობა,
რომელიც მხარს უჭერს კონკრეტული კლიენტის რეგულირებას, კლიენტს
კი ასწავლის როგორ მოიხელთოს ემოციური სიფხიზლე ისე, რომ არ
ჩავარდეს პოსტ ტრავმული რეაქციების კასკადში, რომელიც წარსულში აქვს
განცდილი.
იმისთვის, რომ ხელი შევუწყოთ კლიენტის გაცნობიერებულობას, პირველ
რიგში უნდა ამოვიცნოთ სხეულის ის ნაწილები, რომლებშიც უსაფრთხოდ
და კომფორტულად გრძნობს თავს, სადაც მოგვიანებით შეძლებს
ტრავმული მოგონებების შიშის დაბალანსებას, მაშინაც კი თუ საკუთარი
სხეულიდან გამოცალკევებულად იგრძნობს თავს ან დაამყარებს ისეთ
სენსორულ ყოფნას, რომელიც მოგვიანებით შესაძლოა გადაიზარდოს
ემოციურ პასუხში. ჩვენ ახლა ვადგენთ კლიენტის თვითრეგულირების
რამდენიმე ასპექტს.
როგორც თერაპევტებს, გაცნობიერებული უნდა გვქონდეს, რომ თუკი
კლიენტს კვებითი აშლილობა აქვს, სიჩქარე სულაც არ არის გამოსავალი!
თუკი კლიენტი მიეკუთვნება ევროპელების 20%-ს ძილის პრობლემებით,
უძილობა სულაც არ არის გამოსავალი! და სწორედ იგივე რამ მოქმედებს
შეხებასთან დაკავშირებით: თუკი გვყავს კლიენტი, რომელსაც აქვს
სექსუალური ძალადობის გამოცდილება, შეხებისგან თავის არიდება
პრობლემის ნაწილია. როგორც სხეულზე ორიენტირებული თერაპევტები,
მას შემდეგ რაც კლიენტს გავაცნობიერებინებთ ინტერაქციის ფიზიკურ
ნაწილს, ჩვენ ვიწყებთ უფრო ახლო კონტაქტის დაწყებაზე მუშაობას,
რომელიც მოიცავს შეხებასაც. შეხება არის კლიენტის თვითრეგულირების
პროცესის ნაწილი.
მეორე ფაზის დროს, შეხება არ არის ერთი მიმართულებით სამედიცინო
შეხება ან ფიზიოთერაპიული ვარჯიშები. ეს ხშირად არასწორად ესმით
იმ კლიენტებს, რომელთაც არ გამოუცდიათ სხეულზე ორიენტირებული
ფსიქოთერაპია და მათთვის არ არის ნაცნობი თერაპიული სახის შეხება.
შეხება არის თერაპიული ურთიერთობის „გარემოს შენარჩუნების“
ნაწილი. როგორ და სად უნდა შეეხოთ, არ არის გაწერილი, ფიქსირებული
თეორიული პროტოკოლი. ამგვარი შეხება წარმოიშვება თერაპიულ
გარემოში პრობლემების შეგრძნებიდან და შეცნობიდან. სად შეეხოთ,
როგორ შეინარჩუნოთ, წაიყვანოთ, გააქტიუროთ ან გაათავისუფლოთ
შეხებისგან ჩაშენებულია კლიენტსა და თერაპევტს შორის არსებულ
თერაპიულ კავშირში. რა თქმა უნდა, შეხება უნდა განხორციელდეს EABP-ის
ეთიკური სახელმძღვანელო პრინციპების გათვალისწინებით.
მეორე ფაზისას იმპლიციტურად ვიწყებთ რაღაც ახლის კეთებას,
რასაც მესამე ფაზის დროს უკვე ექსპლიციტურად გავაკეთებთ. ვიწყებთ
ისტორიის შექმნას იმ კომფორტული შეხების შესახებ, რომელიც ჩვენმა
კლიენტებმა მიიღეს. ზოგ ტრავმირებულ კლიენტს აქვს მეხსიერების
ფრაგმენტები, რომელიც უკავშირდება ტრავმულ გამოცდილებას. სხვები
კი სხვა წყაროების მეშვეობით აღმოაჩენენ, რომ რაღაც უნდა მომხდარიყო,
ან მუშაობის დასაწყისში, შესაძლოა შევნიშნოთ, რომ ჩვენს კლიენტს
63
აქვს გარკვეული ნიშნები, რომელიც მიუთითებს გადაუჭრელ ტრავმულ
სიტუაციებზე. ხშირად სიტუაციის გახსენება შეუძლებელია და ყველაფერი
პირიქით არის. კლიენტებს ხშირად არ ახსოვთ წარსული მოგონებები,
განსაკუთრებით კი ისინი, რომლებიც ადრეულ ბავშვობას უკავშირდება.
ამიტომ ვიწყებთ კლიენტის სენსიტიურობის გაზრდას მათი პირადი შეხების
ისტორიის მიმართ; მაგალითად, დედის შეხება, მზრუნველთა ხელების
შეხება საფენების გამოცვლისას, კანზე შინაური ცხოველის შეხება ძმებთან
და დებთან ერთად, მოგონებები შინაური ცხოველის თითებზე, თუკი
მათ ჰყავდათ, მაგალითად, კატა, ძაღლი, გოჭი ან კურდღელი. სხეულით
კონტაქტი ოჯახის ნათესავებთან, როდესაც ისინი ზღაპრებს უკითხავდნენ
ან უყურებდნენ ტელევიზორს, ფიზიკური კონტაქტის გამოცდილება
ვარჯიშის ან ცეკვის დროს, დაბოლოს, ამჟამინდელ ან წარსულ
ურთიერთობებში კარგი შემაკავშირებელი კონტაქტი შეხების მეშვეობით.
ამ გზებით ეტაპობრივად ვეხმარებით კლიენტს განავითაროს სხეულის
კომფორტული შეხების რუკა, რომელიც განუცდიათ - ერთგვარი შეხების
შეგრძნებების გალერეა. ვიწყებთ მოგონებების ფაზლის აგებას. შესაძლოა
სულაც არ იყოს ბევრი, მაგრამ ნაბიჯ-ნაბიჯ ზოგი მოგონების კუნძული
ამოტივტივდება ბავშვობისდროინდელი გამოცდილებიდან, რომელიც
შესაძლოა უკავშირდებოდეს ფოტოს ან რომელიმე ასაკს. ხანდახან, პატარა
დეტალები ჩნდებიან მათი ცოდნის გარეშე, როგორიცაა ოთახის სურნელი
ან კედლის ფერი. ჩვენ ვიწყებთ შუბლის წილის მოგონებების გააქტიურებას
და ამიგდალა-დომინირებულ პატერნებს ვამსხვრევთ, რომელიც
უკავშირდება ტრავმულ რეაქციებს.
ამას მხოლოდ საუბრით არ ვაღწევთ. პარალელური პროცესი კლიენტის
ინტერესის გაღვივებაა სხვადასხვა ტიპის შეხებისა და სხეულის ნაწილის
მიმართ, სადაც ისინი თავს უსაფრთხოდ გრძნობენ, ამ დროს კი თვალს
ვადევნებთ შეხების სხვადასხვა ხარისხით შეგრძნებას. ეს შესაძლოა
მოხდეს აქტიურად, ისე როგორც დედის მტევნის კანის დამახსოვრებისას
და იწვევს კლიენტს შეისწავლოს კანი საკუთარი ხელით ან თერაპევტი
დაეხმაროს ამაში. ეს შესაძლოა მოხდეს პასიურად. თერაპევტი გასცემს,
კლიენტი კი იღებს შეხების სხვადასხვა ხარისხს. დასაწყისში, შეხება არის
ყოველგვარი განზრახვის გარეშე. ეს არ არის ისეთი ტექნიკა, როგორიცაა
რეიკი ან აკუპუნქტურა. ეს უბრალოდ ხელის კონკრეტულ ადგილას
მოთავსებაა. იქ, სადაც კლიენტები გრძნობენ თავს კომფორტულად და
გაცნობიერებულობაა ამ კონტაქტში.
ᲛᲔᲡᲐᲛᲔ ᲤᲐᲖᲐ
კლიენტის მხარდაჭერა მიიღოს შეხება
სანამ კლიენტებს აქ და ახლა მომენტში ვამყოფებთ და მხარს ვუჭერთ მათ
ცნობიერებას დაინახონ განსხვავება სხეულის შეგრძნებებსა და ემოციურ
ინტერპრეტაციებს შორის, სხეულზე ორიენტირებული თერაპევტები
თვალს ადევნებენ შეხების გამოცდილების მრავალფეროვნებას:
64
• შეხების ხარისხის შეგრძნება - თბილია თუ ცივი, დნება კანის ზედაპირი
შეხებისას თუ რჩება განცალკევებისა და კავშირის შეუძლებლობის
განცდა?
• გრძნობენ კლიენტები იმის საჭიროებას, რომ დაუკავშირდნენ
თერაპევტის ხელების სითბოს თუ პირიქით, ეშინიათ სხეულზე მათი
ხელის შეხების?
• კლიენტის ტკივილს ხშირად აქვს არაცნობიერი პატერნები გამოიყენოს
შეხება, როგორც ელვისებური ჯოხი ტკივილის შესამსუბუქებლად. რა
ხდება, როდესაც თერაპევტები მათ უკუკავშირს აძლევენ ამ პატერნების
შესახებ? ეს პროცესი კლიენტს ეხმარება გააცნობიეროს განსხვავება
თერაპევტის შეხების მიზნის ინტერპრეტაციასა და საკუთარ ემოციურ
რეაქციებს შორის შეხების ხარისხზე;
• შეხების ხარისხის ცვლილება უმნიშვნელო მოძრაობით, სითბოს
ცვლილებით ან ხელით ზეწოლით. ისევ და ისევ, გამოიყენეთ ის
სტრატეგიები, რომლებიც ერთობლივად ისწავლეთ მუშაობის წინა
ეტაპებზე თვითრეგულირებისთვის, ან გამოიყენეთ თერაპევტის
შესაძლებლობები სოციალური ჩართულობის გზით რეგულირებისთვის.
მესამე ფაზის დასაწყისში ძირითად მიზანს წარმოადგენს სომატური
რესურსების ჩამოყალიბება, პერიტრავმული მეხსიერების გამოვლენა
და შეხების თვისებების სიის შედგენა.
მოგონებები აუდიალურიცაა და ვიზუალურიც - დედის ხმა, მამის
მანქანის დაქოქვის ან კლიენტის შინაგანი დიალოგის ხმა. ზოგი კლიენტი
კონცენტრირდება იმ მოგონებებზე, რომლებიც სუნს უკავშირდება,
სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის პრაქტიკაში კი ხშირად
არის კინესთეტიკური მოგონებებიც. მათ შესაძლოა ჰქონდეთ შეხების
მანიპულაციებით მოგერიების შეგრძნება, ან შესაძლოა გრძნობდნენ
ავტონომიურ მიკრო მოძრაობებს სხეულის ცნობიერების აღსადგენად იმ
სფეროებში, რომლებშიც ისინი გრძნობენ დაძაბულობას.
შესაძლებელია თვალყური ადევნოთ კლიენტებს, როდესაც ისინი სხეულს
ამოძრავებენ. მაშინაც კი, როდესაც იღებენ უწყვეტ შეხებას. შეგვიძლია
შევისწავლოთ სხეულის სხვადასხვა ნაწილი: ცენტრიდან პერიფერიამდე,
წინ და უკან, ფეხები და მკლავები, სახე ან თავი. თერაპევტებს შეუძლიათ
გამოიყენონ ამ სფეროების ემოციური რუკები, რომელიც გავლენას
მოახდენს სენსორულ შეგრძნებაზე, რომ დაარეგულიროს გავლენა
თერაპევტსა და კლიენტს შორის უფრო უსაფრთხო ურთიერთობის
დამყარების მიზნით.
ალან შორი წერდა, რომ ნეიროფიზიოლოგიური პატერნების
სტაბილიზაცია ემყარება კლიენტის მიერ უკეთეს თვითრეგულირებას,
უფრო დიფერენცირებული სოციალური ჩართულობის სისტემასა და
კლიენტის უფრო უსაფრთხო კავშირის პატერნებს. ის აღწერს თუ რამდენად
შესაძლებელს ხდის განვითარებას სენსორული შეგრძნებები.
მესამე ფაზის დასაწყისში თერაპევტები არ ამახვილებენ ყურადღებას
ტრავმაზე. ისინი მუშაობენ მხოლოდ ხელმისაწვდომ მოგონებებზე. თუკი
65
თერაპევტი ძალიან ადრე იწყებს მოგონებების ინტერპრეტაციას, გავლენას
მოახდენს იმაზე, რაც ახსოვს კლიენტს, განსაკუთრებით სექსუალური
ძალადობის შემთხვევებში. დრო ჭირდება იმას, რომ კლიენტმა და
თერაპევტმა დაინახონ განსხვავება მოგონებებს შორის:
• ეს არის კლიენტის არაცნობიერი სექსუალური ფანტაზიები უფროსი
ადამიანის ან ახლო ნათესავის მიმართ, რომელიც მიანიშნებს
გადაუჭრელ კონფლიქტზე ჯანსაღი ფსიქოსექსუალური განვითარების
ოიდიპოსის სტადიაზე;
• ამას მოყვება ინდუცირებული ყალბი მოგონებების სინდრომი;
• სექსუალური ძალადობის შემთხვევის გახსენება, როგორც რეალურად
მოხდა.
მიუხედავად იმისა, რომ კლიენტები მუშაობის ამ ფაზაზე შესაძლოა
ამბივალენტურები იყვნენ ტრავმული მოგონებების მიმართ, თერაპევტმა
გვერდზე უნდა გადადოს ნებისმიერი ინტერპრეტაცია სანამ ფაზლის ყველა
ნაწილს არ იპოვიან, რომელიც შეკრავს სრულ სურათს და ამის შესაბამისად
გადაწყვეტენ რა მოხდა, როდის, სად და ვინ იყო ჩართული ამ პროცესში.
კითხვას, რომელსაც კლიენტი სვამს კვლავ და კვლავ არის: „მოვლენის
რამდენი დეტალი უნდა გავიხსენო იმისთვის, რომ განვთავისუფლდე
ტრავმული ემოციური კასკადისგან?“. ბევრნაირი პასუხი აქვს ამ
კითხვას. ზოგ კლიენტს ჭირდება ამოიცნოს თუ რა მოხდა ზუსტად, თუკი
თავდამსხმელი ჯერ ისევ ცოცხალია. სხვებს მიმდინარე კავშირი აქვთ მათი
ოჯახის ნათესავებთან, როდესაც სხვები კვლავ ამბივალენტურ ფაზაში
რჩებიან და ჭირდებათ იყვნენ უფრო ცნობისმოყვარენი და გამბედავნი,
რომ გაყვნენ თავიანთ მოგონებებს იქ, სადაც მათ მიყავთ ისინი.
დასასრულს, ძალიან ხელსაყრელია ორივე მხარისთვის, კლიენტისთვისაც
და თერაპევტისთვისაც იმის გაცნობიერება, რომ ემოციებმა იპოვეს
გამოხატვის ახალი გზები და შეუძლიათ უფრო ადვილად მათი გამოშვება,
მათგან განთავისუფლება, როდესაც კლიენტს ემოციური რეაქციების
თვითრეგულირების უნარი და მათი მეხსიერება-რეაქციები უფრო მეტად
შეესაბამება მათ ზრდასრულ ბუნებრივ აფექტურ ციკლს.
ᲔᲛᲝᲪᲘᲣᲠᲘ ᲞᲠᲝᲪᲔᲡᲔᲑᲘᲡ ᲠᲔᲒᲣᲚᲘᲠᲔᲑᲐ
მესამე ფაზაში, უკვე განვითარებული სომატური რესურსების
შენარჩუნებისას კლიენტ-თერაპევტის ურთიერთობის ფარგლებში და
კლიენტის თვითრეგულირების თვალსაზრისით, თერაპევტი განაგრძობს
მუშაობას უფრო კონკრეტულ ტრავმულ გამოცდილებაზე შეხებით:
• სხეულის სხვადასხვა უბანი - მაგალითად, წინა ფეხების, მკლავებისა და
მხრების ნაწილები;
• იმ სფეროების სხვადასხვა ფენა - მაგალითად, ზედაპირულად
მერიდიანებისა და აკუპუნქტურის არეებში წერტილები, კუნთების
მოგონებებში, მათ შორის ორგანოებში და უფრო სიღრმეშიც კი,
პერიოსტეუმამდე;
66
• შეხების სხვადასხვა ხარისხით - მაგალითად, კონტაქტის შემდეგ,
მიკრო მოძრაობებში მოპატიჟება, ღრმა ემოციების გაღვივება და მათი
დაფარვა.
ამის პარალელურად, მივყვებით კლიენტის ისტორიას და თვალს
ვადევნებთ ტრავმული მოგონებების თანმიმდევრობას. ვაკვირდებით
ცვლილებებს სხეულის ნაწილებში, სადაც ემოციური სიფხიზლეა.
ვააქტიურებთ კლიენტის სომატურ რესურსებს, რომ გააძლიერონ თავიანთი
შესაძლებლობები ამ ცვლილებების ტოლერირებისთვის.
ვაწყვეტინებთ პოსტ ტრავმული სტრესის კასკადს Grounding-ისა და
სხეულზე ორიენტირებული ტექნიკების კალათის გამოყენებით,
რომელიც ჩამოყალიბდა პირველი და მესამე სამუშაო ფაზისას. ვეძებთ
დაუსრულებელ დაცვით რეაქციებს. ტრავმირებულ კლიენტებს აქვთ
გაყინული მოტორული პატერნები, რომლის ამოცნობაც სხეულის მცირე
პერიფერიულ მოძრაობებშიც შეიძლება, როგორიც არის თითებისა ან
ფეხის მოძრაობები. ამას უნდა მივყვეთ, რომ აღმოვაჩნოთ დაცვითი
რეაქციები ან აქტიურდება თუ არა შებრძოლება-გაქცევის რეაქციები.
რადგანაც 700-მდე ნერვული რეცეპტორია კანის კვადრატულ სანტიმეტრში,
სხეულზე ორიენტირებული თერაპევტები იყენებენ სხვადასხვა შეხებას ამ
რეცეპტორების სტიმულირებისთვის, რომ შეუწყონ ხელი ავტონომიური
ნერვული სისტემის რეგულირებას.
ამ მიდგომის გამოყენებისას, ლიმბურ სისტემაში რეპრესირებულმა
ემოციებმა შესაძლოა გამოიღვიძონ. ძველი თერაპიული პარადგიმის
საწინააღმდეგოდ, რომელიც ხელს უწყობდა მოქმედებას, ჩვენ ახლა
ვაღიარებთ ემოციურად დატვირთულ სხვადასხვა ფაზას. ვმუშაობთ
ემოციების ციკლის მოდელით, რომელიც გვიჩვენებს, რომ ყველა ემოცია
გადის სხვადასხვა ფაზას. ზოგ ფაზაში განსაკუთრებულად ფხიზლად უნდა
ვიყოთ ტრავმირებულ კლიენტებთან ურთიერთობისას. მაგალითად:
• ზოგი კლიენტი შესაძლოა იყოს ზეფხიზელი და წალეკილი ძლიერი
ემოციებით მანამ Grounding-ის ტექნიკებს საკმარისად კარგად ისწავლის.
მათ ჯერ კიდევ შესაძლოა არ შეეძლოთ სხეულის აქტივირებულ
უბნებზე ყურადღების მიქცევა ან სხეულის შეგრძნებების ემოციური
ინტერპრეტაციებისა და თავად შეგრძნებების ერთმანეთისგან
განსხვავება, ან შესაძლოა გაურბოდნენ ერთ აქტივაციას მეორეში
ისე, რომ არ შეეძლოთ საკუთარი თავის გამოყოფა და დისტანცირება
დამატრიგერებელი სიგნალისგან. ამ შემთხვევებში, ვააქტიურებთ
მუშაობის ადრეული ფაზების სტრატეგიებს, რომ შევანელოთ აგზნება.
ყურადღება უნდა გავამახვილოთ იმ ტექნიკების გამოყენებაზე,
რომელიც აძლიერებს ცენტრირებასა და განცალკევებას ემოციური
აგზნების რეგულირების მიზნით;
• საპირისპირო შემთხვევაში, თუკი კლიენტს არ შეუძლია საკუთარ
ემოციებთან საკმარისად დაკავშირება, რომ ვიმუშაოთ იმ
მოგონებებთან დაკავშირებულ შეგრძნებებზე, ვიყენებთ ტექნიკებს,
სადაც ჩართულია სუნთქვა და მოტორული აქტივობა. ეს გვეხმარება
67
 ხელახლა დავამყაროთ მათი ემოციური ენერგია სხეულის დაბლოკილ,
გაყინულ, რიგიდულ უბნებში.
ᲛᲝᲙᲚᲔ ᲨᲔᲛᲗᲮᲕᲔᲕᲘᲡ ᲨᲔᲡᲬᲐᲕᲚᲐ ᲓᲐᲑᲚᲝᲙᲘᲚ ᲓᲐ ᲒᲐᲧᲘᲜᲣᲚ
ᲨᲔᲒᲠᲫᲜᲔᲑᲔᲑᲗᲐᲜ ᲛᲣᲨᲐᲝᲑᲘᲡᲐᲡ
კლიენტმა ბოლო სამი წლის განმავლობაში ფსიქოთერაპიის 42 სესია
გაიარა. შამანურ სიზმრებზე ვორქშოფის დროს, ბავშვობის რამდენიმე
მოგონება გაჩნდა. შამანის ტექნიკებთან მუშაობის შემდეგ, ეჭვი
გვქონდა ადრეულ ბავშვობაში სექსუალური ძალადობის შემთხვევაზე,
რამაც კლიენტი აიძულა მოეძიებინა ქალი თერაპევტი. როდესაც
ფოკუსირებულები იყვნენ და მიყვებოდნენ წარსულ ისტორიას,
აანალიზებდნენ ტრანსფერს, მათ აღმოაჩინეს კუნთოვანი დაძაბულობა
მის ტანში, რომელიც იწვევდა ისეთ სიმპტომებს, როგორიცაა კანკალი და
სიცივის შეგრძნება, განსაკუთრებით ემოციური სიტუაციებისას მუცლის
არეში ტკივილი.
ამ სიმპტომებთან დაკავშირებით, მან გადაწყვიტა ისევ ჩემთან ერთად
ემუშავა მკაფიოდ განსაზღვრული მიზნებით.
პირველი გამოცდილებები შეხებასთან
უსაფრთხოება და ნდობა. ჩვეულებრივ, სესიებს ვიწყებდით საუბრით,
შემდეგ გადავდიოთ როლურ თამაშებზე, რომელიც მას შესაძლებლობას
აძლევდა გამოეხატა მისი საჭიროება დისტანცირებასა და განშორებასთან
დაკავშირებით და ამით ამუშავებდა მისი თვითრეგულირების უნარებს.
ერთ-ერთი როლური გათამაშებისას, მან შემოსაზღვრა საკუთარი პირადი
სივრცე იატაკზე თოკით. ვამხნევებდი მას, რომ მიეცა საკუთარი თავისთვის
შესაძლებლობა განეცადა სხვადასხვა ემოცია სხვადასხვა ადგილას ამ
წრეში. აღმოვაჩინეთ განსხვავებული პოზიციები: რას გრძნობდა, როდესაც
ახლოს იყო ცენტრთან, ან პერიფერიასთან? რა მოხდა, როდესაც ახლოს
მივედი წრესთან ან ვიყავი უფრო მოშორებით?
სხვადასხვა ტიპის შეხების გამოცდილებები. დავიწყეთ საკუთარ სხეულზე
შეხებისას აღმოცენებული რეაქციების აღმოჩენა, ისევე როგორც, იმ
რეაქციებისა როდესაც სხვა გეხება სხეულის სხვადასხვა ნაწილში.
დავიწყეთ იმ ნაწილებით, რომლებიც თავად აარჩია და მოგვიანებით
შევცვალეთ ჩემ მიერ არჩეული სხეულის ნაწილებით.
ავიღეთ დრო სხვადასხვა ტიპის შეხებისას შინაგანი რეაქციების
აღმოსაჩენად - ისეთი შეგრძნებები, როგორიცაა სითბო ან სიცივე,
დაძაბულობა ან მოდუნება, ჩავერეთეთ დიალოგში შეხების ხარისხთან
და მის გამოცდილებასთან დაკავშირებით, ამასთანავე, მან მისცა
საკუთარ თავს შესაძლებლობა ეგრძნო თავად შეხება - თერაპევტის
მტევნის კანი განცალკევებულად იგრძნობა მისი კანისგან, თუ ორივე
ერთმანეთსაა შერწყმული? როგორი იყო შეხების წერტილში ტემპერატურა,
გადავიდა შეგრძნებები თერაპევტის კანიდან მის სხეულში ან პირიქით?
68
შესაძლებელია დაძაბულობისა და ტკივილის განცდა
თერაპევტის ხელის შეხებით? ეს თავისთავად ხდება თუ მას
თავად შეუძლია შეგრძნებების მიმართულებისა და რაოდენობის
რეგულირება? ჩვენ ასევე მივყვებოდით სხეულის ცენტრში
აღმოცენებულ შეგრძნებებს, რომელიც შეხების ადგილზე იყო
დამოკიდებული - უფრო ახლოს პერიფერიასთან, მოშორებულ
ადგილებში - იმისთვის, რომ აღმოეჩინა განსხვავებული
(ხშირად პარადოქსული) სხეულებრივი რეაქციებიც, რომელსაც
განიცდიდა შეხების საპასუხოდ.
მოგვიანებით, ხუთი სესიის შემდეგ, ვივარჯიშეთ სხვადასხვა
გამხსნელ და განმბლოკავ ტექნიკაში, რომელსაც სხეულზე
ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიაში ვიყენებთ - მათ შორის
სუნთქვის სავარჯიშო, მოძრაობა და ხმა, რომ გამეღრმავებინა
კავშირი სხეულის შერჩეულ ნაწილებთან. შეხებისადმი
მისი ცნობიერების შეცვლით, სუნთქვაზე ფოკუსირებით,
მიკრო მოძრაობებზე თვალყურის დევნებით და ამ
გამოცდილებებისადმი ინტენსივობის გაძლიერებითა და
შემცირებით, ჩვენ მას მივეცით მოძრაობის გამოხატვის უფრო
ფართო რადიუსი, უფრო დიდი ძალა და სიჩქარე. წავახალისეთ
გამოეცა ხმები, რომ გაღრმავებულიყო ნდობა საკუთარი
თვითრეგულირების შესაძლებლობებში. ამის გამოცდა ოჯახის
სხვა წევრებთან ერთადაც დაიწყო.
ღრმა შრეებთან მიღწევა და უფრო ღრმა დაძაბულობისგან
განთავისუფლება. წინსვლისას, ყურადღება გავამახვილეთ
უფრო ღრმა კუთნოვან დაძაბულობაზე, განსაკუთრებით იმაზე,
რომელიც სხეულის ზედა ნაწილში განიცდებოდა. მას შემდეგ,
გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, მიუხედავად იმისა,
რომ იგრძნო პირადი საზღვრების პატივისცემის საჭიროება,
განსაკუთრებით გულმკერდის ზედა არეში (მკერდის ჩათვლით),
შევძელით გზების პოვნა იმისთვის, რომ შეხებოდა პირდაპირ
ნეკნს.
ვიყენებდით ღრმა და ძლიერ ფიზიკურ შეხებას, რომელსაც
თან ახლდა სუნთქვა, შინაგანი მოძრაობის გაცნობიერების
აღმოსაჩენად. პიტერ ლევინი აღწერს, თუ კონტრ-პულსაციას -
რომელსაც უწოდებს დაძაბულობას ზოგიერთ ნაწილში - როგორ
აქვს ზრდის ტენდენცია. თავდაპირველად კლიენტმა აღმოაჩინა
ძლიერი კუნთოვანი წინააღმდეგობა „რაღაცის“ მიმართ. მისი
ჩასუნთქვა გახდა ფიქსირებული, მისი სხეულის პოზა დაცვითი,
ხელები მაჯას დააჭირა მკერდის წინ, მუშტები შეკრა და ყელში
იგრძნო უცნობი ყვირილი.
მოსამზადებელი სამუშაოებიდან გამომდინარე, მზად იყო
გაყინული ჟესტები მოძრაობად ექცია, დაბოლოს, ამოთქვა
სხვადასხვანაირი ხმა, მათ შორის ყვირილიც, რომ ეგრძნო
შვება ამ ნაწილში. ეს იყო ემოციური კულმინაცია, რომელსაც
69
რამდენჯერმე მივუახლოვდით, სანამ ბოლომდე არ ენდო
პროცესს.
მივყვებოდით კონტაქტის, მოძრაობისა და ხმის გზას
- შესაძლოა პირველად მის ზრდასრულ ცხოვრებაში -
კლიენტი ეტაპობრივად ხელახლა უკავშირდებოდა მის
ტრავმულ მოგონებებს, რომელსაც აკავშირებდა სხეულებრივ
შეგრძნებებთან. ხშირად მშვიდდებოდა ამ სესიების შემდეგ.
განთავისუფლება იყო ეტაპობრივი პროცესი, სადაც ხელახლა
უკავშირდებოდა მის სხეულს, ემოციებსა და მოძრაობებს
- იზრდებოდა თავდაჯერება. დროთა განმავლობაში
უბრუნდებოდა სირცხვილის შეგრძნებას - პარადოქსულად -
დიდი სიცილი აღმოხდებოდა ხოლმე, როდესაც ვიმეორებდით
სხეულზე ორიენტირებულ პროცესს.
დაბოლოს, მან უკეთ იგრძნო თავი, უფრო დამშვიდებული იყო,
განსაკუთრებით მისი გულმკერდის ზედა ნაწილში, მისი სუნთქვა
და მოძრაობა მხრებში მნიშვნელოვნად გაიზარდა. შემდეეგ კი
გადაწყვიტა თერაპია გეშტალტთერაპევტთან გაეგრძელებინა.
ᲨᲔᲯᲐᲛᲔᲑᲐ
სხეულებრივი ინტეგრაცია იყენებს შეხებას ემოციების
დასამუშავებლად, როდესაც ისინი გადადიან იმაზე, რასაც პიტერ
ლევინი უწოდებს „სიჩქარეს“, რომ ხელი შეუწყოს „გაყინული
ენერგიის დნობის“ პროცესს, მეტაფორას მიკრო მოძრაობების
ხელახალი გააქტიურებისთვის.
ვავითარებთ ჩვენი კლიენტების ნდობას მათი
შესაძლებლობების შენარჩუნებაში, რომელიც მოიცავს
ემოციური ტალღების რეგულირებას. ადამიანთა სქემების
უმეტესობა მიყვება ზემოთ აღწერილ აფექტის ციკლს - სტიმული,
გაფართოება, კულმინაცია და დასვენება. ტრავმირებულ
კლიენტებთან მუშაობისას, ვითვალისწინებთ სპეციფიკურ
ფენომენს, შესაძლოა მოულოდნელი შეფერხებების ან ნახტომის
წინაშე აღმოვჩნდეთ აფექტური ციკლის ფარგლებში, როგორიცაა
პატარადან გადახტომა კულმინაციის სტიმულზე ან დასვენების
არარსებობა. ვეხმარებით კლიენტებს აქციონ ეს ფენომენები
შესაბამის ცეკვად. გვახსოვს, რომ კლიენტები ამ კონკრეტულ
სიტუაციებში გრძნობენ, რომ ისინი არიან სიცოცხლისთვის
საშიშ სიტუაციებში. ეს ნიშნავს, რომ ტვინის ბევრი აქტივობა
გადატანილია გადარჩენის რეაქციებზე.
ამიგდალას ადრეულ ზესიფხიზლეში ძალიან მაღალია
ემოციური დატვირთვა, ან ამის საპირისპიროდ, ემოციური
კონტაქტის არ არსებობა, კუნთების შეკუმშვა და კიდევ კუნთების
ტონუსის და სისხლის მიმოქცევის კოლაფსი.
70
ჩვენ მხარს ვუჭერთ სხეულის შეგრძნებების დამიწებას იქ, სადაც
კლიენტი თავს უსაფრთხოდ გრძნობს, ან მაშინ, როდესაც არ
შეუძლიათ შებრძოლება-გაქცევის რეაქციების გააქტიურება.
ხელს ვუწყობთ სხეულის რესურსების კონსტრუირებას
მუშაობის ადრეულ საფეხურზევე, თვალყურს ვადევნებთ მიკრო
მოძრაობებს და მხარს ვუჭერთ კლიენტის თვითრეგულირების
აქტივობას, რომ გამოვიდეს დაბლოკილი ან დისოცირებული
მდგომარეობიდან. ჩვენ მხარს ვუჭერთ მათი ძლიერი ემოციების
მართვის უნარს, ამავდროულად ვამხნევებთ, რომ ცნობიერად
დარჩნენ აწმყოში. შესაბამისად, მათი ხასიათის კონფლიქტით,
ვირჩევთ განსხვავებული აფექტის ციკლის ცეკვას, რომ
დავეხმაროთ კლიენტს გახდეს უფრო ჯანმრთელი და უკეთ
მორგებული სხეული-გონების ინტეგრაციასთან.
დაბოლოს, მხარს ვუჭერთ მჭიდრო კავშირების განვითარებას,
რითიც ვაძლიერებთ ჩვენი კლიენტების საბოლოო
რეორგანიზაციას. ოგდენი (2010) აღწერს კორელაციის
აუცილებლობას სხეულის ზედაპირის კუნთებსა და ღრმა
შიდა კუნთოვან სისტემას შორის. ასევე, აუცილებელია
დაუმთავრებელი თავდაცვითი პასუხების დასრულება. თუ
კლიენტები აჩვენებენ ბრძოლის ან გაქცევის იმპულსებს,
მიუთითებს, რომ ისინი არიან მობილიზებულნი, რომ მოიპოვონ
უფრო მეტი დისტანცია, ან ფეხი დააბიჯეთ რაღაც ისეთზე, რამაც
მათ გაქცევის სურვილი გაუჩინა. ვეძებთ გზებს დაუსრულებელი
მოძრაობების დასასრულებლად.
ᲛᲔᲝᲗᲮᲔ ᲤᲐᲖᲐ
თერაპიული გამოცდილებების განსხეულება
მუშაობის მეოთხე ფაზა წარმოადგენს გამოცდილებების
წარმატებულ განსხეულებასა და მათ ინტეგრაციას
ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს სტატია აღწერს სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის მუშაობას ტრავმასთან
ფაზური მოდელით, თერაპიული ურთიერთობები შესაძლოა
სულაც არ მიმდინარეობდეს ამ გზით. ხშირად, მეოთხე ფაზისას,
უცხო მოგონებებმა შესაძლოა იჩინოს თავი, ან თერაპიული
ურთიერთობების დასასრულს ახალმა ტრავმულმა მოგონებებმა
გამოიღვიძოს, რაც აქამდე სულაც არ იყო გაცნობიერებული.
მეოთხე ფაზის მიზანია მხარი დავუჭიროთ კლიენტებს თავიანთ
ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოიყენონ თვითრეგულირებისა
და სოციალური ჩართულობის სისტემის იარაღები, რომლებიც
ისწავლეს თერაპიის მსვლელობისას. გარდა ამისა, დრო
გვჭირდება მათი სტაბილიზაციისთვის, ადრეულ ფაზებში
71
შემუშავებულ დამცავ და თვითგანმავითარებელ პატერნებთან
დაკავშირებულ შესაძლებლობებზე მუშაობისთვის. ასევე,
მხარს ვუჭერთ მათ საჭიროებას გააფართოონ ინტიმურობა და
მოიცვან სხვა ახლო ადამიანები. ხშირად, ცხოვრების ტრავმული
გამოცდილების შემდეგ, კავშირის სისტემა დაზიანებულია და
კლიენტს არ აქვს დამაკმაყოფილებელი ურთიერთობები.
კლიენტებმა უნდა ისწავლონ, რომ Grounding, ცენტრირება,
კავშირი, ხმები, თვალებით კონტაქტი და მათი სოციალური
ჩართულობის სისტემა შესაძლებლობას აძლევთ
გაამრავალფეროვნონ კონტაქტისა და ინტიმურობის
მოთხოვნილება. უნდა ისწავლონ შესაბამისი თვითრეგულირება
და დისტანცია, რომელიც უნდა დაიცვან სხვადასხვა
ურთიერთობებში - მაგალითად, სამსახურში, ახლო
მეგობრებთან ან ოჯახის წევრებთან.
Juhan (1987) წერს, რომ თერაპევტები ქმნიან სენსორული
და მოტორული ინფორმაციის ახალ ტალღებს, რომელსაც
კლიენტები მიჰყავს შეზღუდული რეპერტუარის მიღმა.
შეგრძნებისა და მოძრაობის ახალი შესაძლებლობები, რაც
აცნობებს მათ სხეულის სენსორულ ნაკლებობას, ხელს უწყობს
კლიენტებს დაუკავშირდნენ ახლებურად ბუნებას, გარემოსა და
ურთიერთობებს.
Janet (1925) წერს, რომ წარმატებული თერაპიული
ურთიერთობის თვისება არის კლიენტის უნარის გაუმჯობესება
იყოს ბედნიერი და მხიარული. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ
ტრავმირებული კლიენტები, მტკივნეული შემაკავშირებელი
გამოცდილებების გამო, და სავარაუდოდ დოფამინერგული
ნეიროტრანსმიტერების პრობლემების გამო, ბუნებრივად
ეშინიათ ღია პროცესის. Frijda (1986) კი აღწერს „სასიამოვნო
შეგრძნებები არაცნობიერად აყალიბებს სხეულში ღიაობის
შესაძლებლობებისთვის ახალი ქცევის პატერნებს “.
შედეგად, მუშაობის მეოთხე ფაზაზე, უნდა მოვიპატიჟოთ
კლიენტები, რომ შექმნან უფრო პოზიტიური შეგრძნებები
თავიანთ ურთიერთობებში, ისევე როგორც თვითრეგულაციაში.
ამან შესაძლოა ისინი მიიყვანონ ახალ ჰობამდე, როგორიცაა:
ცეკვა, სპორტი, მუსიკა. ჩვენ მხარს ვუჭერთ მათ, რომ მიყვნენ
ენერგიის ახალ ტალღას, ახალ ორიენტაციას თავის ტვინის
ფუნქციაში და ახალ სურვილებს საკუთარ თავთან.
ამ ბოლო ფაზაზე თერაპევტმა უნდა დაინახოს კლიენტი
ახალ ნათებაში. მათ უნდა შეწყვიტონ ყურება დეფიციტზე
ორიენტირებული დიაგნოზის თვალებით და ნაცვლად ამისა,
შეხედონ როგორც უსაზღვრო პოტენციალის მქონე ადამიანს,
გააცნობიერონ მათი სულის არქეტიპული პატერნი.
72
ᲢᲠᲐᲒᲔᲓᲘᲘᲓᲐᲜ ᲢᲠᲘᲣᲛᲤᲐᲛᲓᲔ (OGDEN, 2010)
რელიგიები ებრძვიან ამ უძველეს კითხვას: რატომ იტანჯებიან
ადამიანები ცხოვრებისეული გამოცდილებებით? მიუხედავად
იმისა, რომ მსოფლიოს ზოგიერთი პრობლემა გამოწვეულია
ადამიანების კომერციული ინტერესებით, ასევე ვიცით, რომ
ადამიანები განსხვავებულად განიცდიან და განსხვავებულად
ეხებათ სხვადასხვა შინაარსის ცხოვრებისეული გამოცდილება.
ზოგს შეუძლია იფიქროს იმაზე, რაც გამოცადა და გააცნობიეროს,
რომ ბრძოლის შედეგად ის გაიზარდა, გაძლიერდა. მეორე
მხრივ, ტრავმირებული ადამიანები იმეორებენ იმ პატერნებს,
რომლებიც მათ ხელახლა ტანჯვას იწვევს. როგორც ჩანს ისინი
ვერ პოულობენ გამოსავალს.
სხეულზე ორიენტირებული თერაპევტები გვთავაზობენ
გამოსავლებს, რომლებიც ბუნებრივია. მიუხედავად იმისა,
რომ ვიყენებთ ნასწავლ ტექნიკებს, ასევე ვიყენებთ ჩვენს ხმას
დასამშვიდებლად, ვიყენებთ შეხებას იმის დასაფიქსირებლად,
რაც მოხდა. მჯერა, რომ ჩვენ შეგვიძლია გარდავქმნათ გაუცხოება
ცხოვრებისგან და აღვადგინოთ ძირითადი ცხოვრებისეული
ფუნქციები, როგორიცაა: შეგრძნება, დამაკმაყოფილებელი
ურთიერთობების ქონა და ჯანსაღ გარემოში ცხოვრება.
იმედი მაქვს, რომ ეს სტატია შემოგთავაზებთ ინფორმაციას
კლიენტებსაც და სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპევტებს,
ჩემს კოლეგებს.
წყარო:
International Journal of Body Psychotherapy, Volume 20, Number
1, Spring/Summer 2021, Touch and Affect Regulation, Postural
Integration, Trauma Skills, and Tools for Body-Oriented Psychotherapy,
Bernhard Schlage, P.46
თარგმანი: ელენე ქორიძე
73
ჟურნალის პირველი გამოშვება „საქართველოს სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის ასოციაციის“
ინიციატივით შეიქმნა, რომელიც ევროკავშირის ფინანსური
მხარდაჭერით ხორციელდება.

ჟურნალზე მუშაობდნენ:
სოფო ტაბაღუა This publication has been produced with the assistance of the European
ელენე ქორიძე Union. Its contents are the sole responsibility of “Georgian Association
ნატო ყვავილაშვილი for Body Psychotherapy” and do not necessarily reflect the views of the
European Union.
გრაფიკული დიზაინი
გვანცა გაბუნია
პუბლიკაცია შექმნილია ევროკავშირის მხარდაჭერით. მის
შინაარსზე სრულად პასუხისმგებელია „საქართველოს სხეულზე
ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის ასოციაცია“ და შესაძლოა, რომ
იგი არ გამოხატავდეს ევროკავშირის შეხედულებებს.

74 75
76