Acta Hebdomadalia

∆ελτίο 9

Α. Μπορείτε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήµατα;

Πώς εξασφάλισε ο Κλαύδιος τη διαδοχή στον θρόνο της αυτοκρατορίας και ποιά η
σηµασία των ενεργειών του ως προς αυτό για τους επόµενους αυτοκράτορες;

Με ποιές ενέργειές του ο Κλαύδιος υποβάθµισε τον ρόλο της συγκλήτου;

Γιατί ο Κλαύδιος πήρε την προσωνυµία Βρετανικός;

Τι γνωρίζετε για το πρόγραµµα ανοικοδόµησης της Ρώµης που εκπόνησε ο Νέρωνας

µετά την πυρκαγιά;

Ποιά η σηµασία του λεγόµενου έτους των τεσσάρων αυτοκρατόρων (69 µ.Χ.);

Πώς αποτιµάτε τη δυναστεία των Φλαβίων για την αυτοκρατορία; Θετικά ή

αρνητικά;

Πώς επέδρασε η στρατιωτική εµπειρία του Βεσπασιανού στον τρόπο που διοίκησε
την αυτοκρατορία;

Ποιά η σχέση του Βεσπασιανού µε τη σύγκλητο;

Ποιά ήταν τα σηµαντικότερα οικοδοµήµατα που εγκαινιάστηκαν επί Βεσπασιανού

στη Ρώµη;
Πώς διαµορφώθηκε η σχέση ανάµεσα στον Βεσπασιανό και στους Εβραίους της
Ιουδαίας;

Ποιοί ήταν οι πέντε αγαθοί αυτοκράτορες και γιατί τους αποδόθηκε αυτή η
προσωνυµία;

Τί είναι η λεγόµενη Historia Augusta;

Τί γνωρίζετε για το πρόγραµµα alimenta;

Ποιές οι αρνητικές συνέπειες της εδαφικής επέκτασης της αυτοκρατορίας επί

Τραϊανού;

Ποιές ήταν οι θετικές συνέπειες της παροχής πολιτικών δικαιωµάτων σε όλο και
περισσότερους κατοίκους της αυτοκρατορίας;

Ποιό ήταν το έργο του Αντωνίνου του Ευσεβούς στον τοµέα του δικαίου;
Ποιά ήταν η αρνητική συνέπεια που είχε για τον στρατό η συντηρητική οικονοµική
πολιτική του Αντωνίνου του Ευσεβούς;

Ο αιώνας των πέντε «αγαθών» αυτοκρατόρων θεωρήθηκε από πολλούς ο χρυσός

αιώνας της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας και πράγµατι ήταν. Ωστόσο, υπήρχαν ήδη
προβλήµατα που είχαν εκδηλώθηκαν σαφέστερα αργότερα. Μπορείτε να τα
εντοπίσετε;

Β. Σωστό ή Λάθος;

Ο Κλαύδιος αύξησε τη σηµασία του συµβουλίου του αυτοκράτορα

Ο Κλαύδιος κατέβαλλε συστηµατική προσπάθεια ώστε να οργανώσει περισσότερο

αποτελεσµατικά την αυτοκρατορική διοίκηση

Ο Κλαύδιος, διαφοροποιούµενος από τον Αύγουστο, δεν υποστήριξε την πολιτική

παροχής άρτου και θεαµάτων στον λαό

Ο Κλαύδιος ακολούθησε µια συντηρητική εξωτερική πολιτική διατήρησης των

κεκτηµένων εδαφών

Ο Νέρωνας διακήρυξε την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον κυβερνήτη της
Μακεδονίας

Ο Βεσπασιανός ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τα στρατεύµατα της Ανατολής

Ο Βεσπασιανός καταγόταν από παλιά συγκλητική οικογένεια της Ρώµης

Επί Βεσπασιανού παρατηρείται ανάκαµψη της οικονοµίας

Ο Τίτος ενθάρρυνε ποιητές, αυλικούς και υπαλλήλους να τον αποκαλούν κύριο και
θεό (Dominus et Deus), ξεπερνώντας ακόµα και τον Καλιγούλα και τον Νέρωνα.
Μετά τον θάνατό του ∆οµιτιανού, η σύγκλητος καταδίκασε τη µνήµη του και διέταξε
την αποµάκρυνση των αγαλµάτων του από τους δηµόσιους χώρους.

Ο Τραϊανός ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας µε επαρχιακή καταγωγή

Επί Τραϊανού η ρωµαϊκή αυτοκρατορία έφτασε στη µεγαλύτερη εδαφική της

εξάπλωση

Ο Μάρκος Αυρήλιος θα µπορούσε να περιγραφεί ως ο κατεξοχήν φιλέλληνας

αυτοκράτορας

Ο Αδριανός ήταν υιοθετηµένος γιος του Τραΐανο

Ο Αδριανός πέρασε το µεγαλύτερο µέρος της βασιλείας του στη Ρώµη και διέθεσε
µεγάλα ποσά για τον εξωραϊσµό της πόλης

Την εποχή του Αδριανού η αστική ανάπτυξη έφτασε στο απόγειό της

Ο Αδριανός εφάρµοσε επεκτατική εξωτερική πολιτική

Ο Μάρκος Αντώνιος πέρασε το µεγαλύτερο διάστηµα της βασιλείας του διεξάγοντας

µάχες κατά των Γερµανών και των Πάρθων που εξαπέλυαν σφοδρές επιθέσεις στα
σύνορα της αυτοκρατορίας

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ο Μάρκος Αντώνιος ήρθε αντιµέτωπος µε

πολλές και σοβαρές κρίσεις

Ο Ηρώδης ο Αττικός ήταν δάσκαλος ρητορικής του Μάρκου Αντώνιου

Ο Μάρκος Αντώνιος ήταν σηµαντικός πλατωνικός φιλόσοφος και σηµαντικότερο
έργο του είναι τα Εἰς ἑαυτόν.
Και οι απαντήσεις…

Acta Hebdomadalia

∆ελτίο 9

Α. Μπορείτε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήµατα;

1. Πώς εξασφάλισε ο Κλαύδιος τη διαδοχή στον θρόνο της αυτοκρατορίας και ποιά η
σηµασία των ενεργειών του ως προς αυτό για τους επόµενους αυτοκράτορες;

Ο αδελφός του Γερµανικού και θείος του Καλιγούλα, Κλαύδιος (Τιβέριος Κλαύδιος
Νέρων Γερµανικός) είχε καταφέρει να κερδίσει την αφοσίωση της Πραιτωριανής
Φρουράς υποσχόµενος 15.000 σηστερτίους στον κάθε φρουρό.

Αν και ο Τιβέριος και ο Καλιγούλας είχαν δώσει χρηµατικά ποσά ως δώρα στους
πραιτωριανούς, αφού είχαν ανακηρυχθεί αυτοκράτορες, ο Κλαύδιος δηµιούργησε ένα
επικίνδυνο για το µέλλον προηγούµενο υποσχόµενος αµοιβή για να τον
υποστηρίξουν πριν ανέλθει στην Ηγεµονία.

Όταν οι φρουροί απαίτησαν από τη σύγκλητο να επικυρώσει την επιλογή τους,

πολλοί συγκλητικοί διαµαρτυρήθηκαν. Ο Κλαύδιος τότε υπογράµµισε πολύ σωστά
ότι µε την Πραιτωριανή φρουρά στο πλευρό του οι συγκλητικοί δεν είχαν άλλη
διέξοδο και έτσι συγκατατέθηκαν.

2. Με ποιές ενέργειές του ο Κλαύδιος υποβάθµισε τον ρόλο της συγκλήτου;

Ο Κλαύδιος αρχικά επέδειξε σεβασµό στη σύγκλητο, αλλά δεν ξεχνούσε ότι ήταν
επικίνδυνο να αφήσει στους συγκλητικούς µεγάλη εξουσία. Το αποτέλεσµα ήταν
σχέσεις έντασης. Με τις ακόλουθες ενέργειές του περιόρισε αρκετά τον ρόλο των
συγκλητικών στα δηµόσια πράγµατα:

(α) Άλλαξε τη σύνθεση της συγκλήτου Ως τιµητής απάλλαξε τη σύγκλητο από κάποια
παλιά µέλη και πρόσθεσε καινούργια.
Φυσικά η παλιά αριστοκρατία προσβλήθηκε. Μερικοί από τους νέους συγκλητικούς
ήταν πελάτες του, αρχηγοί φυλών από τη Gallia Comata, οι οικογένειες των οποίων
είχαν αποκτήσει πολιτικά δικαιώµατα από τον Ιούλιο Καίσαρα. Η εισδοχή Γαλατών
συγκλητικών έδωσε στους Γαλάτες πολιτική ισότητα µε τους Ιταλούς και τους έκανε
νοµοταγείς εταίρους στη νέα κατάσταση. Μεταγενέστεροι αυτοκράτορες
αναγνώρισαν τη σοφία αυτού του µέτρου και υιοθέτησαν παρόµοια σε µεγαλύτερη
κλίµακα.

(β) Πήρε στα χέρια του τον έλεγχο των οικονοµικών στερώντας τον απ’ τη σύγκλητο

Μετέφερε τον έλεγχο του δηµοτικού ταµείου της Ρώµης σε δύο ταµίες που ήταν
υπόλογοι σ’ αυτόν

∆ιοχέτευσε έσοδα από διάφορες πηγές σε ένα κεντρικό αυτοκρατορικό fiscus.

Πήρε υπό τον έλεγχό του διάφορες σηµαντικές υπηρεσίες: την προµήθεια σιτηρών,
τα υδραγωγεία, τα αντιπληµµυρικά έργα στη Ρώµη, τους δρόµους, τα κανάλια και τα
λιµάνια σε όλη την Ιταλία.

(γ) Στέρησε από τη σύγκλητο τις δικαστικές της αρµοδιότητες

Ο αριθµός των δικών που διεξάγονταν στην αυλή του αυτοκράτορα αυξήθηκε πολύ
σε βάρος των αρχόντων, των κυβερνητών, των επαρχιών και της συγκλήτου. Η
δικαστική δραστηριότητα του Κλαύδιου ήταν δηµοφιλής στον απλό λαό, αλλά
εκείνοι που είδαν τις εξουσίες τους να περιορίζονται προσβλήθηκαν.

(δ) ∆υσαρέσκεια συγκλητικών και ιππέων λόγω αυξηµένων αρµοδιοτήτων

απελεύθερων στη διοίκηση

(ε) Εκτέλεση συγκλητικών και ιππέων Κατηγόρησε πολλούς συγκλητικούς και ιππείς
για συνωµοσίες και τους εκτέλεσε

(είχε ήδη στασιάσει εναντίον του ο διοικητής 2 λεγεώνων της ∆αλµατίας).

3. Γιατί ο Κλαύδιος πήρε την προσωνυµία Βρετανικός;

Ο ρωµαϊκός στρατός υπό την αρχηγία του Κλαύδιου νίκησε τους Βρετανούς, η
σύγκλητος ενέκρινε θρίαµβο και του έδωσε το υπερήφανο όνοµα Βρετανικός.

Η κατάκτηση της Βρετανίας αντιπροσωπεύει την ανάγκη του Κλαύδιου για

στρατιωτική δόξα, την πεποίθηση ότι το εγχείρηµα θα διέγειρε το εθνικό συναίσθηµα
και την επιθυµία να προστατευθούν οι Ρωµαίοι έµποροι και η πρόσβασή τους στον
διάσηµο πλούτο του νησιού (ορυκτά, ξυλεία, δούλοι).

ΒΑ του Λονδίνου είχε δηµιουργηθεί ένα σχετικά σταθερό βασίλειο Βρετανών το

οποίο παρουσιαζόταν ως υπέρµαχος του δρυϊδισµού. Η ύπαρξη ενός ισχυρού
βρετανικού βασιλείου, που προωθούσε τον δρυϊδισµό, αποτελούσε µια συνεχή απειλή
για τη ρωµαϊκή εξουσία στη Γαλατία, όπου οι δρυΐδες ενθάρρυναν την ενότητα των
Κελτών και την αντίσταση στη ρωµαϊκή κυριαρχία.

Μέσα σε 8 χρόνια από την τέλεση του θριάµβου το 44, οι λεγάτοι του είχαν
δηµιουργήσει µια επαρχία που εκτεινόταν από τα όρια της Ουαλίας στα νοτιοδυτικά,
µέχρι ΒΑ κοντά στο Γιόρκ.

Τι γνωρίζετε για το πρόγραµµα ανοικοδόµησης της Ρώµης που εκπόνησε ο Νέρωνας

µετά την πυρκαγιά;
Μια µεγάλη πυρκαγιά ξέσπασε στη Ρώµη, στις φτωχογειτονιές του ανατολικού άκρου
του Μεγάλου Ιπποδρόµου µεταξύ του Παλατίνου και του Καίλιου Λόφου. Η φωτιά
µαινόταν για 9 µέρες. Όταν έληξε, περισσότερη από τη µισή Ρώµη είχε καεί.

Μετά την πυρκαγιά ο Νέρωνας ξεκίνησε την ανοικοδόµηση της Ρώµης µε ένα
εντυπωσιακό πρόγραµµα:

Φάρδυνε και ευθυγράµµισε τους δρόµους

Έκτισε στεγασµένα περιστύλια και από τις δύο πλευρές των δρόµων

Πολλά συντριβάνια και πλατείες

Τα καινούρια σπίτια ήταν υποχρεωτικό να χρησιµοποιούν στις προσόψεις και στους

πρώτους ορόφους πυρίµαχη πέτρα και να χωρίζονται µε δεντροστοιχίες µε κήπους
πίσω τους, εφοδιασµένους µε κάδους πυρκαγιάς και αποθέµατα νερού.

Χρυσή Οικία: Το ανάκτορο του αυτοκράτορα, µεγαλοπρέπεια, υπερβολή,

καταλάµβανε 120 στρέµµατα (κάποιες απ’ αυτές τις εκτάσεις ανήκαν σε
συγκλητικούς που τους είχε απαγορεύσει τις ανοικοδοµήσουν µετά την πυρκαγιά)

Ποιά η σηµασία του λεγόµενου έτους των τεσσάρων αυτοκρατόρων (69 µ.Χ.);

- ∆ηµιουργήθηκε µια καινούρια δυναστεία, αυτή των Φλαβίων - Αποδείχθηκε ότι

αυτοκράτορες µπορούσαν να δηµιουργηθούν οπουδήποτε και όχι

µόνο στη Ρώµη, αφού οι επαρχιακοί στρατοί αναγόρευαν αυτοκράτορες τους

διοικητές τους.

- ∆ιαπιστώθηκε µια προοδευτική παρακµή της παλιάς συγκλητικής αριστοκρατίας -

Τα συνοριακά στρατεύµατα αποκτούσαν ακόµα µεγαλύτερη σηµασία
Ευρύτερη συµµετοχή της Ιταλίας και των επαρχιών στη διακυβέρνηση και τη
διοίκηση της αυτοκρατορίας

Γενναιόδωρες παραχωρήσεις πολιτικών δικαιωµάτων και προνοµίων στις επαρχίες

Πώς αποτιµάτε τη δυναστεία των Φλαβίων για την αυτοκρατορία; Θετικά ή

αρνητικά;

Και οι τρεις Φλάβιοι πρόσφεραν σηµαντικές υπηρεσίες στην αυτοκρατορία:

Αποκατέστησαν την εσωτερική ειρήνη και ευηµερία

Έδειξαν αξιόλογη διοικητική αποτελεσµατικότητα και οικονοµική υπευθυνότητα

Συνέχισαν τη διαδικασία εξίσωσης των επαρχιωτών προς τους Ρωµαίους και τους
Ιταλούς

Έθεσαν ένα πρότυπο προσωπικής υπηρεσίας που ενέπνευσε τους διαδόχους τους επί
έναν αιώνα καλής διακυβέρνησης

Πώς επέδρασε η στρατιωτική εµπειρία του Βεσπασιανού στον τρόπο που διοίκησε
την αυτοκρατορία;

Όταν ο Βεσπασιανός ανέβηκε στον θρόνο είχε ήδη πίσω του αρκετά χρόνια
διοικητικής και στρατιωτικής εµπειρίας. Γνώριζε τις ανάγκες ολόκληρης της
αυτοκρατορίας, διότι µε διάφορες ιδιότητες είχε γνωρίσει τη Θράκη, την Ισπανία, τη
Γαλατία, τη Γερµανία, τη Βρετανία, την Αφρική, τη Συρία και την Αίγυπτο.

Επίσης, ως σκληροτράχηλος και έµπειρος στρατιώτης, είχε κερδίσει τον σεβασµό,

την πίστη και την υπακοή των στρατευµάτων.
Ποιά η σχέση του Βεσπασιανού µε τη σύγκλητο;

Αν και η σύγκλητος παρέµενε ένα ισχυρό σώµα που απηχούσε τη γνώµη της
ανώτερης ρωµαϊκής και ιταλικής τάξης, εξακολουθούσε να παρακµάζει σταθερά ως
ανεξάρτητο όργανο διακυβέρνησης από την εποχή της βασιλείας του Τιβέριου. Η
έκταση αυτής της παρακµής φάνηκε το 73, όταν ο Βεσπασιανός, ακολουθώντας το
παράδειγµα του Κλαύδιου, διακινδύνευσε να προσβάλει τους συντηρητικούς
συγκλητικούς αναλαµβάνοντας την τιµητεία. Με την εξουσία που είχε ως τιµητής
τοποθέτησε στη σύγκλητο ικανούς άνδρες από τις αστικά αναπτυγµένες επαρχίες της
∆ύσης. Συγκεκριµένα, πρόσθεσε πολυάριθµα µέλη της αριστοκρατίας των δήµων της
Γαλατίας και της Βαιτικής στους καταλόγους της ρωµαϊκής συγκλήτου, οι τάξεις της
οποίας είχαν εξαντληθεί από τις διώξεις των προηγούµενων αυτοκρατόρων και από
τον πρόσφατο εµφύλιο του 69. Η προσθήκη 800 που έκανε ο Βεσπασιανός πρέπει να
ενόχλησε τις λίγες παλιές οικογένειες που είχαν αποµείνει, αλλά µεγάλωσε τη
δεξαµενή των συγκλητικών ικανοτήτων που ήταν απαραίτητες για να διοικήσει την
αυτοκρατορία. Επιπλέον, οι καινούριοι συγκλητικοί ήταν συνήθως άνδρες µε
αποδεδειγµένες ικανότητες από την Ιταλία και τις δυτικές επαρχίες και πιστοί
υποστηρικτές του καθεστώτος.

Ποιά ήταν τα σηµαντικότερα οικοδοµήµατα που εγκαινιάστηκαν επί Βεσπασιανού

στη Ρώµη;

Αγορά Βεσπασιανού µε τον ναό της Ειρήνης στο κέντρο, Αψίδα Τίτου, Κολοσσαίο,
ολοκλήρωσε την κατασκευή του ναού του Καπιτωλίνου ∆ιός.

Πώς διαµορφώθηκε η σχέση ανάµεσα στον Βεσπασιανό και στους Εβραίους της
Ιουδαίας;
Το 70 µ.Χ., ο γιος του Βεσπασιανού, Τίτος κατέλαβε την Ιερουσαλήµ και προχώρησε
σε µια τροµακτική σφαγή. Όσοι Εβραίοι έζησαν πουλήθηκαν ως δούλοι. Τα λάφυρα
από τον Ναό της Ιερουσαλήµ χρησιµοποιήθηκαν για να κατασκευαστεί το διάσηµο
Φλάβιο Αµφιθέατρο (Κολοσσαίο). Για να δείξουν την αναπόφευκτη τιµωρία που
περίµενε οποιαδήποτε αντίσταση απέναντι στη Ρώµη, 3 λεγεώνες παρέµειναν εκεί για
3 χρόνια. Επιπλέον, για να εξαλειφθεί κάθε δυνατότητα οργάνωσης εξέγερσης στο
µέλλον, καταργήθηκε το συµβούλιο των Σανχεντρίν, το αξίωµα του αρχιερέα, ο Ναός
καταστράφηκε και η λατρεία απαγορεύτηκε. Απαγορεύτηκε ο προσηλυτισµός στην
εβραϊκή θρησκεία και όλος ο εβραϊκός πληθυσµός της αυτοκρατορίας υποχρεώθηκε
να δώσει τον φόρο, που προηγουµένως πήγαινε στον Ναό της Ιερουσαλήµ, στον
Καπιτωλίνο ∆ία στη Ρώµη.

Αργότερα στη βασιλεία του ο Βεσπασιανός έκανε την Ιουδαία ξεχωριστή επαρχία
υπό τον έλεγχο ενός επιτρόπου και εγκατέστησε µια λεγεώνα στην Ιερουσαλήµ.

Ποιοί ήταν οι πέντε αγαθοί αυτοκράτορες και γιατί τους αποδόθηκε αυτή η
προσωνυµία;

Οι αυτοκράτορες Νέρβας, Τραϊανός, Αδριανός, Αντωνίνος Ευσεβής και Μάρκος

Αυρήλιος αποκαλούνται συχνά «οι πέντε αγαθοί αυτοκράτορες». Ονοµάζονται
«αγαθοί», πρώτον, συγκρινόµενοι µε τον ∆οµιτιανό και τον Κόµµοδο, και δεύτερον,
γιατί ακολούθησαν το πρότυπο που καθιέρωσαν εκείνοι τους οποίους οι αρχαίοι
ιστορικοί θεωρούσαν τους καλύτερους προγενέστερους αυτοκράτορες (Αύγουστο,
Βεσπασιανό, Τίτο). Επίσης η περίοδος της βασιλείας τους θεωρήθηκε χρυσή εποχή
ειρήνης και ευηµερίας.

Τί είναι η λεγόµενη Historia Augusta;

Βιογραφίες αυτοκρατόρων απ’ τον Αδριανό ως τον Μάρκο Αυρήλιο.

13. Τί γνωρίζετε για το πρόγραµµα alimenta;

Αρχικά ο Νέρβας και εντατικότερα ο Τραϊανός (µιµούµενοι τις προσπάθειες
πλούσιων ιδιωτών, όπως ο Πλίνιος) εφάρµοσαν το πρόγραµµα alimenta, για να
επιχορηγήσουν την ανατροφή και εκπαίδευση εκ γενετής ελεύθερων αγοριών και
κοριτσιών. Σύµφωνα µε αυτό το πρόγραµµα, οι γαιοκτήµονες µιας συγκεκριµένης
τοποθεσίας υποθήκευαν ο καθένας γη ως εγγύηση για ένα δάνειο ίσο προς το 1/8
περίπου της αξίας της και συµφωνούσαν να πληρώνουν, κατά τα φαινόµενα εις το
διηνεκές, γύρω στο 5% τόκο τον χρόνο επί του ποσού των χρηµάτων που έπαιρναν.
Το κεφάλαιο που συγκεντρωνόταν από τον τόκο διαχειρίζονταν οι αυτοκρατορικοί
υπάλληλοι που το µοίραζαν στα παιδιά της περιοχής.

14. Ποιές οι αρνητικές συνέπειες της εδαφικής επέκτασης της αυτοκρατορίας επί
Τραϊανού;

Το κόστος της επέκτασης ήταν υψηλό. Στον Τραϊανό στοίχισε την υγεία και τη ζωή
του (πέθανε καταπονηµένος απ’ τους πολέµους στην Κιλικία το 117), στην
αυτοκρατορία ανθρώπινο δυναµικό και πόρους.

Είχε επεκτείνει την αυτοκρατορία πέρα από τα σύνορα που θα µπορούσε να

υπερασπίσει (γι’ αυτό και ήδη το 116 παρέδωσε την επαρχία της νότιας
Μεσοποταµίας σε βασιλιά-πελάτη και έχασε την επαρχία της Ασσυρίας και ένα µέρος
της Μεγάλης Αρµενίας).

Αποδυναµώθηκαν τρία ισχυρά κράτη που παρεµβάλλονταν ανάµεσα στη Ρώµη και
άλλους εχθρούς της: ∆ακία, Παρθία, Ναβαταϊκή Αραβία. Η υπονόµευση της
αµυντικής δύναµης των ∆ακών, των Ναβαταίων και των Πάρθων σήµαινε
καταστροφή για τη ρωµαϊκή αυτοκρατορία στο µέλλον.

Ποιές ήταν οι θετικές συνέπειες της παροχής πολιτικών δικαιωµάτων σε όλο και
περισσότερους κατοίκους της αυτοκρατορίας;

επιταχυνόταν ο εκρωµαϊσµός, (β) διευρυνόταν η φορολογική βάση, (γ) αυξανόταν ο

στρατός, (δ) άνθρωποι µε ικανότητες αποκτούσαν πρόσβαση στη διοίκηση

Ποιό ήταν το έργο του Αντωνίνου του Ευσεβούς στον τοµέα του δικαίου;

Συγκέντρωσε γύρω του πολλούς νοµικούς και αποσαφήνισε νόµους.

Έκανε αυστηρότερες τις τιµωρίες για εκείνους που σκότωναν ή κακοµεταχειρίζονταν

δούλους και επέβαλε σκληρές τιµωρίες για την απαγωγή. Εισήγαγε νόµους που
έκαναν πιο ανθρώπινη τη ζωή για τους δούλους.

Έδωσε στους Εβραίους την άδεια να κάνουν περιτοµή. Περιόρισε τους διωγµούς των
χριστιανών Θέσπισε τον κανόνα ότι κάθε άνθρωπος είναι αθώος µέχρι να αποδειχθεί
η ενοχή του

και ότι, σε περιπτώσεις όπου οι γνώµες των δικαστών διίστανται, ο κατηγορούµενος

πρέπει να απαλλάσσεται λόγω αµφιβολιών.

Ποιά ήταν η αρνητική συνέπεια που είχε για τον στρατό η συντηρητική οικονοµική
πολιτική του Αντωνίνου του Ευσεβούς;

Εξαιτίας της προσπάθειάς του να εξοικονοµήσει χρήµατα, ο Αντωνίνος άφησε το

ρωµαϊκό στρατό να φθαρεί, ενώ τα έθνη πέρα από τα σύνορα (Γερµανοί, Ούννοι,
Ιρανοί, Άραβες) αποκτούσαν σταδιακά µεγαλύτερη στρατιωτική ικανότητα
αντιγράφοντας τα όπλα και τη στρατηγική των Ρωµαίων.

Ο αιώνας των πέντε «αγαθών» αυτοκρατόρων θεωρήθηκε από πολλούς ο χρυσός

αιώνας της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας και πράγµατι ήταν. Ωστόσο, υπήρχαν ήδη
προβλήµατα που είχαν εκδηλώθηκαν σαφέστερα αργότερα. Μπορείτε να τα
εντοπίσετε;

(α) Άµυνα: Η αδυναµία του Τραϊανού να διατηρήσει τις κατακτήσεις του στη
Μεσοποταµία και η απόφαση του Αδριανού να υιοθετήσει µια περισσότερο στατική
άµυνα υποδεικνύουν ότι η αυτοκρατορία είχε φτάσει στα όρια της ισχύος της και ότι
οι πόροι της λιγόστευαν και δεν µπορούσε να ανταπεξέλθει στα βάρη της άµυνας.

(β) Η συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας: Καθώς τα προβλήµατα της

διακυβέρνησης και της άµυνας γίνονταν όλο και περισσότερο σύνθετα, ο
αυτοκράτορας συγκέντρωνε όλο και µεγαλύτερη εξουσία. Όλοι άρχισαν να
βασίζονται στον αυτοκράτορα για τη λύση των προβληµάτων τους.

(γ) Αυξανόµενη στρατιωτικοποίηση: Ανεξάρτητα από την επιτυχία που είχαν ως

πολιτικοί κυβερνήτες, ο Τραϊανός, ο Αδριανός και ο Μάρκος Αυρήλιος άφησαν
προπαντός τη σφραγίδα τους ως στρατιωτικοί στα σύνορα. Η πολιτική πλευρά
υποτάχθηκε στην στρατιωτική. Η σύγκλητος γινόταν όλο και περισσότερο ένα ακόµη
κοινοτικό συµβούλιο, σίγουρα µε µεγαλύτερο κύρος, αλλά στην πραγµατικότητα όχι
πολύ ισχυρότερο. Μετά το τέλος της βασιλείας του Κόµµοδου, η ρωµαϊκή σύγκλητος
είχε λίγη επιρροή στα ζητήµατα έξω από τη Ρώµη και την Ιταλία κατά τον 3ο και τους
επόµενους αιώνες. Τυπικά εξακολουθούσε να επικυρώνει την ανάρρηση κάθε νέου
αυτοκράτορα, αλλά στην πραγµατικότητα την επιλογή την έκαναν τα στρατεύµατα
των επαρχιών, που η σηµασία τους για την άµυνα της συχνά πολιορκούµενης
αυτοκρατορίας ήταν ζωτική. Εκείνος που ήλεγχε τους στρατιώτες κυβερνούσε το
κράτος.

Β. Σωστό ή Λάθος;

Ο Κλαύδιος αύξησε τη σηµασία του συµβουλίου του αυτοκράτορα (Σ)

Ο Κλαύδιος κατέβαλλε συστηµατική προσπάθεια ώστε να οργανώσει περισσότερο

αποτελεσµατικά την αυτοκρατορική διοίκηση (Σ)

Ο Κλαύδιος, διαφοροποιούµενος από τον Αύγουστο, δεν υποστήριξε την πολιτική

παροχής άρτου και θεαµάτων στον λαό (Λ)

Ο Κλαύδιος ακολούθησε µια συντηρητική εξωτερική πολιτική διατήρησης των

κεκτηµένων εδαφών (Λ)

Ο Νέρωνας διακήρυξε την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον κυβερνήτη της
Μακεδονίας (Σ)

Ο Βεσπασιανός ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τα στρατεύµατα της Ανατολής

(Σ)

Ο Βεσπασιανός καταγόταν από παλιά συγκλητική οικογένεια της Ρώµης (Λ)

Επί Βεσπασιανού παρατηρείται ανάκαµψη της οικονοµίας (Σ)

Ο Τίτος ενθάρρυνε ποιητές, αυλικούς και υπαλλήλους να τον αποκαλούν κύριο και
θεό (Dominus et Deus), ξεπερνώντας ακόµα και τον Καλιγούλα και τον Νέρωνα. (Λ)

Μετά τον θάνατό του ∆οµιτιανού, η σύγκλητος καταδίκασε τη µνήµη του και διέταξε
την αποµάκρυνση των αγαλµάτων του από τους δηµόσιους χώρους. (Σ)
Ο Τραϊανός ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας µε επαρχιακή καταγωγή (Σ)

Επί Τραϊανού η ρωµαϊκή αυτοκρατορία έφτασε στη µεγαλύτερη εδαφική της

εξάπλωση (Σ)

Ο Μάρκος Αυρήλιος θα µπορούσε να περιγραφεί ως ο κατεξοχήν φιλέλληνας

αυτοκράτορας (Λ)

Ο Αδριανός ήταν υιοθετηµένος γιος του Τραΐανο (Σ)

Ο Αδριανός πέρασε το µεγαλύτερο µέρος της βασιλείας του στη Ρώµη και διέθεσε
µεγάλα ποσά για τον εξωραϊσµό της πόλης (Λ)

Την εποχή του Αδριανού η αστική ανάπτυξη έφτασε στο απόγειό της (Σ)

Ο Αδριανός εφάρµοσε επεκτατική εξωτερική πολιτική (Λ)

Ο Μάρκος Αντώνιος πέρασε το µεγαλύτερο διάστηµα της βασιλείας του διεξάγοντας

µάχες κατά των Γερµανών και των Πάρθων που εξαπέλυαν σφοδρές επιθέσεις στα
σύνορα της αυτοκρατορίας (Σ)

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ο Μάρκος Αντώνιος ήρθε αντιµέτωπος µε

πολλές και σοβαρές κρίσεις (Σ)

Ο Ηρώδης ο Αττικός ήταν δάσκαλος ρητορικής του Μάρκου Αντώνιου (Σ)

Ο Μάρκος Αντώνιος ήταν σηµαντικός πλατωνικός φιλόσοφος και σηµαντικότερο

έργο του είναι τα Εἰς ἑαυτόν. (Λ)
Συντάκτρια: Ελένη Φάσσα