Ram01 Bala Khanda

28.03.2022, 10:11 https://bombay.indology.info/ramayana/text/UR/Ram01.
txt
% Rāmāyaṇa: Bālakāṇḍa
% Last updated: Thu Oct 21 2021
% Encoding: Unicode Roman
1001001a tapaḥsvādhyāyanirataṁ tapasvī vāgvidāṁ varam
1001001c nāradaṁ paripapraccha vālmīkir munipuṁgavam
1001002a ko nv asmin sāmprataṁ loke guṇavān kaś ca vīryavān
1001002c dharmajñaś ca kr̥tajñaś ca satyavākyo dr̥ḍhavrataḥ
1001003a cāritreṇa ca ko yuktaḥ sarvabhūteṣu ko hitaḥ
1001003c vidvān kaḥ kaḥ samarthaś ca kaś caikapriyadarśanaḥ
1001004a ātmavān ko jitakrodho dyutimān ko ’nasūyakaḥ
1001004c kasya bibhyati devāś ca jātaroṣasya saṁyuge
1001005a etad icchāmy ahaṁ śrotuṁ paraṁ kautūhalaṁ hi me
1001005c maharṣe tvaṁ samartho ’si jñātum evaṁvidhaṁ naram
1001006a śrutvā caitat trilokajño vālmīker nārado vacaḥ
1001006c śrūyatām iti cāmantrya prahr̥ṣṭo vākyam abravīt
1001007a bahavo durlabhāś caiva ye tvayā kīrtitā guṇāḥ
1001007c mune vakṣyāmy ahaṁ buddhvā tair yuktaḥ śrūyatāṁ naraḥ
1001008a ikṣvākuvaṁśaprabhavo rāmo nāma janaiḥ śrutaḥ
1001008c niyatātmā mahāvīryo dyutimān dhr̥timān vaśī
1001009a buddhimān nītimān vāgmī śrīmāñ śatrunibarhaṇaḥ
1001009c vipulāṁso mahābāhuḥ kambugrīvo mahāhanuḥ
1001010a mahorasko maheṣvāso gūḍhajatrur ariṁdamaḥ
1001010c ājānubāhuḥ suśirāḥ sulalāṭaḥ suvikramaḥ
1001011a samaḥ samavibhaktāṅgaḥ snigdhavarṇaḥ pratāpavān
1001011c pīnavakṣā viśālākṣo lakṣmīvāñ śubhalakṣaṇaḥ
1001012a dharmajñaḥ satyasaṁdhaś ca prajānāṁ ca hite rataḥ
1001012c yaśasvī jñānasaṁpannaḥ śucir vaśyaḥ samādhimān
1001013a rakṣitā jīvalokasya dharmasya parirakṣitā
1001013c vedavedāṅgatattvajño dhanurvede ca niṣṭhitaḥ
1001014a sarvaśāstrārthatattvajña smr̥timān pratibhānavān
1001014c sarvalokapriyaḥ sādhur adīnātmā vicakṣaṇaḥ
1001015a sarvadābhigataḥ sadbhiḥ samudra iva sindhubhiḥ
1001015c āryaḥ sarvasamaś caiva sadaikapriyadarśanaḥ
1001016a sa ca sarvaguṇopetaḥ kausalyānandavardhanaḥ
1001016c samudra iva gāmbhīrye dhairyeṇa himavān iva
1001017a viṣṇunā sadr̥śo vīrye somavat priyadarśanaḥ
1001017c kālāgnisadr̥śaḥ krodhe kṣamayā pr̥thivīsamaḥ
1001018a dhanadena samas tyāge satye dharma ivāparaḥ
1001018c tam evaṁguṇasaṁpannaṁ rāmaṁ satyaparākramam
1001019a jyeṣṭhaṁ śreṣṭhaguṇair yuktaṁ priyaṁ daśarathaḥ sutam
1001019c yauvarājyena saṁyoktum aicchat prītyā mahīpatiḥ
1001020a tasyābhiṣekasaṁbhārān dr̥ṣṭvā bhāryātha kaikayī
1001020c pūrvaṁ dattavarā devī varam enam ayācata
1001020e vivāsanaṁ ca rāmasya bharatasyābhiṣecanam
1001021a sa satyavacanād rājā dharmapāśena saṁyataḥ
1001021c vivāsayām āsa sutaṁ rāmaṁ daśarathaḥ priyam
1001022a sa jagāma vanaṁ vīraḥ pratijñām anupālayan
1001022c pitur vacananirdeśāt kaikeyyāḥ priyakāraṇāt
1001023a taṁ vrajantaṁ priyo bhrātā lakṣmaṇo ’nujagāma ha
1001023c snehād vinayasaṁpannaḥ sumitrānandavardhanaḥ
1001024a sarvalakṣaṇasaṁpannā nārīṇām uttamā vadhūḥ
1001024c sītāpy anugatā rāmaṁ śaśinaṁ rohiṇī yathā
1001025a paurair anugato dūraṁ pitrā daśarathena ca
1001025c śr̥ṅgaverapure sūtaṁ gaṅgākūle vyasarjayat
1001026a te vanena vanaṁ gatvā nadīs tīrtvā bahūdakāḥ
1001026c citrakūṭam anuprāpya bharadvājasya śāsanāt
1001027a ramyam āvasathaṁ kr̥tvā ramamāṇā vane trayaḥ
1001027c devagandharvasaṁkāśās tatra te nyavasan sukham
1001028a citrakūṭaṁ gate rāme putraśokāturas tadā
1001028c rājā daśarathaḥ svargaṁ jagāma vilapan sutam
1001029a mr̥te tu tasmin bharato vasiṣṭhapramukhair dvijaiḥ
1001029c niyujyamāno rājyāya naicchad rājyaṁ mahābalaḥ
1001029e sa jagāma vanaṁ vīro rāmapādaprasādakaḥ
1001030a pāduke cāsya rājyāya nyāsaṁ dattvā punaḥ punaḥ
1001030c nivartayām āsa tato bharataṁ bharatāgrajaḥ
1001031a sa kāmam anavāpyaiva rāmapādāv upaspr̥śan
1001031c nandigrāme ’karod rājyaṁ rāmāgamanakāṅkṣayā
https://bombay.indology.info/ramayana/text/UR/Ram01.txt 1/58
28.03.2022, 10:11 https://bombay.indology.info/ramayana/text/UR/Ram01.txt
1001032a rāmas tu punar ālakṣya nāgarasya janasya ca
1001032c tatrāgamanam ekāgre daṇḍakān praviveśa ha
1001033a virādhaṁ rākṣasaṁ hatvā śarabhaṅgaṁ dadarśa ha
1001033c sutīkṣṇaṁ cāpy agastyaṁ ca agastya bhrātaraṁ tathā
1001034a agastyavacanāc caiva jagrāhaindraṁ śarāsanam
1001034c khaḍgaṁ ca paramaprītas tūṇī cākṣayasāyakau
1001035a vasatas tasya rāmasya vane vanacaraiḥ saha
1001035c r̥ṣayo ’bhyāgaman sarve vadhāyāsurarakṣasām
1001036a tena tatraiva vasatā janasthānanivāsinī
1001036c virūpitā śūrpaṇakhā rākṣasī kāmarūpiṇī
1001037a tataḥ śūrpaṇakhāvākyād udyuktān sarvarākṣasān
1001037c kharaṁ triśirasaṁ caiva dūṣaṇaṁ caiva rākṣasam
1001038a nijaghāna raṇe rāmas teṣāṁ caiva padānugān
1001038c rakṣasāṁ nihatāny āsan sahasrāṇi caturdaśa
1001039a tato jñātivadhaṁ śrutvā rāvaṇaḥ krodhamūrchitaḥ
1001039c sahāyaṁ varayām āsa mārīcaṁ nāma rākṣasam
1001040a vāryamāṇaḥ subahuśo mārīcena sa rāvaṇaḥ
1001040c na virodho balavatā kṣamo rāvaṇa tena te
1001041a anādr̥tya tu tad vākyaṁ rāvaṇaḥ kālacoditaḥ
1001041c jagāma sahamārīcas tasyāśramapadaṁ tadā
1001042a tena māyāvinā dūram apavāhya nr̥pātmajau
1001042c jahāra bhāryāṁ rāmasya gr̥dhraṁ hatvā jaṭāyuṣam
1001043a gr̥dhraṁ ca nihataṁ dr̥ṣṭvā hr̥tāṁ śrutvā ca maithilīm
1001043c rāghavaḥ śokasaṁtapto vilalāpākulendriyaḥ
1001044a tatas tenaiva śokena gr̥dhraṁ dagdhvā jaṭāyuṣam
1001044c mārgamāṇo vane sītāṁ rākṣasaṁ saṁdadarśa ha
1001045a kabandhaṁ nāma rūpeṇa vikr̥taṁ ghoradarśanam
1001045c taṁ nihatya mahābāhur dadāha svargataś ca saḥ
1001046a sa cāsya kathayām āsa śabarīṁ dharmacāriṇīm
1001046c śramaṇīṁ dharmanipuṇām abhigaccheti rāghava
1001046e so ’bhyagacchan mahātejāḥ śabarīṁ śatrusūdanaḥ
1001047a śabaryā pūjitaḥ samyag rāmo daśarathātmajaḥ
1001047c pampātīre hanumatā saṁgato vānareṇa ha
1001048a hanumadvacanāc caiva sugrīveṇa samāgataḥ
1001048c sugrīvāya ca tat sarvaṁ śaṁsad rāmo mahābalaḥ
1001049a tato vānararājena vairānukathanaṁ prati
1001049c rāmāyāveditaṁ sarvaṁ praṇayād duḥkhitena ca
1001049e vālinaś ca balaṁ tatra kathayām āsa vānaraḥ
1001050a pratijñātaṁ ca rāmeṇa tadā vālivadhaṁ prati
1001050c sugrīvaḥ śaṅkitaś cāsīn nityaṁ vīryeṇa rāghave
1001051a rāghavaḥ pratyayārthaṁ tu dundubheḥ kāyam uttamam
1001051c pādāṅguṣṭhena cikṣepa saṁpūrṇaṁ daśayojanam
1001052a bibheda ca punaḥ sālān saptaikena maheṣuṇā
1001052c giriṁ rasātalaṁ caiva janayan pratyayaṁ tadā
1001053a tataḥ prītamanās tena viśvastaḥ sa mahākapiḥ
1001053c kiṣkindhāṁ rāmasahito jagāma ca guhāṁ tadā
1001054a tato ’garjad dharivaraḥ sugrīvo hemapiṅgalaḥ
1001054c tena nādena mahatā nirjagāma harīśvaraḥ
1001055a tataḥ sugrīvavacanād dhatvā vālinam āhave
1001055c sugrīvam eva tad rājye rāghavaḥ pratyapādayat
1001056a sa ca sarvān samānīya vānarān vānararṣabhaḥ
1001056c diśaḥ prasthāpayām āsa didr̥kṣur janakātmajām
1001057a tato gr̥dhrasya vacanāt saṁpāter hanumān balī
1001057c śatayojanavistīrṇaṁ pupluve lavaṇārṇavam
1001058a tatra laṅkāṁ samāsādya purīṁ rāvaṇapālitām
1001058c dadarśa sītāṁ dhyāyantīm aśokavanikāṁ gatām
1001059a nivedayitvābhijñānaṁ pravr̥ttiṁ ca nivedya ca
1001059c samāśvāsya ca vaidehīṁ mardayām āsa toraṇam
1001060a pañca senāgragān hatvā sapta mantrisutān api
1001060c śūram akṣaṁ ca niṣpiṣya grahaṇaṁ samupāgamat
1001061a astreṇonmuham ātmānaṁ jñātvā paitāmahād varāt
1001061c marṣayan rākṣasān vīro yantriṇas tān yadr̥cchayā
1001062a tato dagdhvā purīṁ laṅkām r̥te sītāṁ ca maithilīm
1001062c rāmāya priyam ākhyātuṁ punar āyān mahākapiḥ
1001063a so ’bhigamya mahātmānaṁ kr̥tvā rāmaṁ pradakṣiṇam
1001063c nyavedayad ameyātmā dr̥ṣṭā sīteti tattvataḥ
1001064a tataḥ sugrīvasahito gatvā tīraṁ mahodadheḥ
1001064c samudraṁ kṣobhayām āsa śarair ādityasaṁnibhaiḥ
1001065a darśayām āsa cātmānaṁ samudraḥ saritāṁ patiḥ
1001065c samudravacanāc caiva nalaṁ setum akārayat
1001066a tena gatvā purīṁ laṅkāṁ hatvā rāvaṇam āhave
1001066c abhyaṣiñcat sa laṅkāyāṁ rākṣasendraṁ vibhīṣaṇam
1001067a karmaṇā tena mahatā trailokyaṁ sacarācaram
1001067c sadevarṣigaṇaṁ tuṣṭaṁ rāghavasya mahātmanaḥ
1001068a tathā paramasaṁtuṣṭaiḥ pūjitaḥ sarvadaivataiḥ
1001068c kr̥takr̥tyas tadā rāmo vijvaraḥ pramumoda ha
1001069a devatābhyo varān prāpya samutthāpya ca vānarān
1001069c puṣpakaṁ tat samāruhya nandigrāmaṁ yayau tadā
1001070a nandigrāme jaṭāṁ hitvā bhrātr̥bhiḥ sahito ’naghaḥ
1001070c rāmaḥ sītām anuprāpya rājyaṁ punar avāptavān
1001071a prahr̥ṣṭamudito lokas tuṣṭaḥ puṣṭaḥ sudhārmikaḥ
1001071c nirāyamo arogaś ca durbhikṣabhayavarjitaḥ
1001072a na putramaraṇaṁ ke cid drakṣyanti puruṣāḥ kva cit
1001072c nāryaś cāvidhavā nityaṁ bhaviṣyanti pativratāḥ
1001073a na vātajaṁ bhayaṁ kiṁ cin nāpsu majjanti jantavaḥ
1001073c na cāgrijaṁ bhayaṁ kiṁ cid yathā kr̥tayuge tathā
1001074a aśvamedhaśatair iṣṭvā tathā bahusuvarṇakaiḥ
1001074c gavāṁ koṭyayutaṁ dattvā vidvadbhyo vidhipūrvakam
1001075a rājavaṁśāñ śataguṇān sthāpayiṣyati rāghavaḥ
1001075c cāturvarṇyaṁ ca loke ’smin sve sve dharme niyokṣyati
1001076a daśavarṣasahasrāṇi daśavarṣaśatāni ca
1001076c rāmo rājyam upāsitvā brahmalokaṁ gamiṣyati
1001077a idaṁ pavitraṁ pāpaghnaṁ puṇyaṁ vedaiś ca saṁmitam
1001077c yaḥ paṭhed rāmacaritaṁ sarvapāpaiḥ pramucyate
1001078a etad ākhyānam āyuṣyaṁ paṭhan rāmāyaṇaṁ naraḥ
1001078c saputrapautraḥ sagaṇaḥ pretya svarge mahīyate
1001079a paṭhan dvijo vāgr̥ṣabhatvam īyāt; syāt kṣatriyo bhūmipatitvam īyāt
1001079c vaṇigjanaḥ paṇyaphalatvam īyāj; janaś ca śūdro ’pi mahattvam īyāt
1002001a nāradasya tu tad vākyaṁ śrutvā vākyaviśāradaḥ
1002001c pūjayām āsa dharmātmā sahaśiṣyo mahāmuniḥ
1002002a yathāvat pūjitas tena devarṣir nāradas tadā
1002002c āpr̥ṣṭvaivābhyanujñātaḥ sa jagāma vihāyasam
1002003a sa muhūrtaṁ gate tasmin devalokaṁ munis tadā
1002003c jagāma tamasātīraṁ jāhnavyās tv avidūrataḥ
1002004a sa tu tīraṁ samāsādya tamasāyā mahāmuniḥ
1002004c śiṣyam āha sthitaṁ pārśve dr̥ṣṭvā tīrtham akardamam
1002005a akardamam idaṁ tīrthaṁ bharadvāja niśāmaya
1002005c ramaṇīyaṁ prasannāmbu sanmanuṣyamano yathā
1002006a nyasyatāṁ kalaśas tāta dīyatāṁ valkalaṁ mama
1002006c idam evāvagāhiṣye tamasātīrtham uttamam
1002007a evam ukto bharadvājo vālmīkena mahātmanā
1002007c prāyacchata munes tasya valkalaṁ niyato guroḥ
1002008a sa śiṣyahastād ādāya valkalaṁ niyatendriyaḥ
1002008c vicacāra ha paśyaṁs tat sarvato vipulaṁ vanam
1002009a tasyābhyāśe tu mithunaṁ carantam anapāyinam
1002009c dadarśa bhagavāṁs tatra krauñcayoś cārunisvanam
1002010a tasmāt tu mithunād ekaṁ pumāṁsaṁ pāpaniścayaḥ
1002010c jaghāna vairanilayo niṣādas tasya paśyataḥ
1002011a taṁ śoṇitaparītāṅgaṁ veṣṭamānaṁ mahītale
1002011c bhāryā tu nihataṁ dr̥ṣṭvā rurāva karuṇāṁ giram
1002012a tathā tu taṁ dvijaṁ dr̥ṣṭvā niṣādena nipātitam
1002012c r̥ṣer dharmātmanas tasya kāruṇyaṁ samapadyata
1002013a tataḥ karuṇaveditvād adharmo ’yam iti dvijaḥ
1002013c niśāmya rudatīṁ krauñcīm idaṁ vacanam abravīt
1002014a mā niṣāda pratiṣṭhāṁ tvam agamaḥ śāśvatīḥ samāḥ
1002014c yat krauñcamithunād ekam avadhīḥ kāmamohitam
1002015a tasyaivaṁ bruvataś cintā babhūva hr̥di vīkṣataḥ
1002015c śokārtenāsya śakuneḥ kim idaṁ vyāhr̥taṁ mayā
1002016a cintayan sa mahāprājñaś cakāra matimān matim
1002016c śiṣyaṁ caivābravīd vākyam idaṁ sa munipuṁgavaḥ
1002017a pādabaddho ’kṣarasamas tantrīlayasamanvitaḥ
1002017c śokārtasya pravr̥tto me śloko bhavatu nānyathā
1002018a śiṣyas tu tasya bruvato muner vākyam anuttamam
1002018c pratijagrāha saṁhr̥ṣṭas tasya tuṣṭo ’bhavad guruḥ
1002019a so ’bhiṣekaṁ tataḥ kr̥tvā tīrthe tasmin yathāvidhi
1002019c tam eva cintayann artham upāvartata vai muniḥ
1002020a bharadvājas tataḥ śiṣyo vinītaḥ śrutavān guroḥ
1002020c kalaśaṁ pūrṇam ādāya pr̥ṣṭhato ’nujagāma ha
1002021a sa praviśyāśramapadaṁ śiṣyeṇa saha dharmavit
1002021c upaviṣṭaḥ kathāś cānyāś cakāra dhyānam āsthitaḥ
1002022a ājagāma tato brahmā lokakartā svayaṁ prabhuḥ
1002022c caturmukho mahātejā draṣṭuṁ taṁ munipuṁgavam
1002023a vālmīkir atha taṁ dr̥ṣṭvā sahasotthāya vāg yataḥ
1002023c prāñjaliḥ prayato bhūtvā tasthau paramavismitaḥ
1002024a pūjayām āsa taṁ devaṁ pādyārghyāsanavandanaiḥ
1002024c praṇamya vidhivac cainaṁ pr̥ṣṭvānāmayam avyayam
1002025a athopaviśya bhagavān āsane paramārcite
1002025c vālmīkaye maharṣaye saṁdideśāsanaṁ tataḥ
1002026a upaviṣṭe tadā tasmin sākṣāl lokapitāmahe
1002026c tad gatenaiva manasā vālmīkir dhyānam āsthitaḥ
1002027a pāpātmanā kr̥taṁ kaṣṭaṁ vairagrahaṇabuddhinā
1002027c yas tādr̥śaṁ cāruravaṁ krauñcaṁ hanyād akāraṇāt
1002028a śocann eva muhuḥ krauñcīm upaślokam imaṁ punaḥ
1002028c jagāv antargatamanā bhūtvā śokaparāyaṇaḥ
1002029a tam uvāca tato brahmā prahasan munipuṁgavam
1002029c śloka eva tvayā baddho nātra kāryā vicāraṇā
1002030a macchandād eva te brahman pravr̥tteyaṁ sarasvatī
1002030c rāmasya caritaṁ sarvaṁ kuru tvam r̥ṣisattama
1002031a dharmātmano guṇavato loke rāmasya dhīmataḥ
1002031c vr̥ttaṁ kathaya dhīrasya yathā te nāradāc chrutam
1002032a rahasyaṁ ca prakāśaṁ ca yad vr̥ttaṁ tasya dhīmataḥ
1002032c rāmasya saha saumitre rākṣasānāṁ ca sarvaśaḥ
1002033a vaidehyāś caiva yad vr̥ttaṁ prakāśaṁ yadi vā rahaḥ
1002033c tac cāpy aviditaṁ sarvaṁ viditaṁ te bhaviṣyati
1002034a na te vāg anr̥tā kāvye kā cid atra bhaviṣyati
1002034c kuru rāmakathāṁ puṇyāṁ ślokabaddhāṁ manoramām
1002035a yāvat sthāsyanti girayaḥ saritaś ca mahītale
1002035c tāvad rāmāyaṇakathā lokeṣu pracariṣyati
1002036a yāvad rāmasya ca kathā tvatkr̥tā pracariṣyati
1002036c tāvad ūrdhvam adhaś ca tvaṁ mallokeṣu nivatsyasi
1002037a ity uktvā bhagavān brahmā tatraivāntaradhīyata
1002037c tataḥ saśiṣyo vālmīkir munir vismayam āyayau
1002038a tasya śiṣyās tataḥ sarve jaguḥ ślokam imaṁ punaḥ
1002038c muhur muhuḥ prīyamāṇāḥ prāhuś ca bhr̥śavismitāḥ
1002039a samākṣaraiś caturbhir yaḥ pādair gīto maharṣiṇā
1002039c so ’nuvyāharaṇād bhūyaḥ śokaḥ ślokatvam āgataḥ
1002040a tasya buddhir iyaṁ jātā vālmīker bhāvitātmanaḥ
1002040c kr̥tsnaṁ rāmāyaṇaṁ kāvyam īdr̥śaiḥ karavāṇy aham
1002041a udāravr̥ttārthapadair manoramais; tadāsya rāmasya cakāra kīrtimān
1002041c samākṣaraiḥ ślokaśatair yaśasvino; yaśaskaraṁ kāvyam udāradhīr muniḥ
1003001a śrutvā vas tu samagraṁ tad dharmātmā dharmasaṁhitam
1003001c vyaktam anveṣate bhūyo yad vr̥ttaṁ tasya dhīmataḥ
1003002a upaspr̥śyodakaṁ saṁyan muniḥ sthitvā kr̥tāñjaliḥ
1003002c prācīnāgreṣu darbheṣu dharmeṇānveṣate gatim
1003003a janma rāmasya sumahad vīryaṁ sarvānukūlatām
1003003c lokasya priyatāṁ kṣāntiṁ saumyatāṁ satyaśīlatām
1003004a nānācitrāḥ kathāś cānyā viśvāmitrasahāyane
1003004c jānakyāś ca vivāhaṁ ca dhanuṣaś ca vibhedanam
1003005a rāmarāmavivādaṁ ca guṇān dāśarathes tathā
1003005c tathābhiṣekaṁ rāmasya kaikeyyā duṣṭabhāvatām
1003006a vyāghātaṁ cābhiṣekasya rāmasya ca vivāsanam
1003006c rājñaḥ śokavilāpaṁ ca paralokasya cāśrayam
1003007a prakr̥tīnāṁ viṣādaṁ ca prakr̥tīnāṁ visarjanam
1003007c niṣādādhipasaṁvādaṁ sūtopāvartanaṁ tathā
1003008a gaṅgāyāś cāpi saṁtāraṁ bharadvājasya darśanam
1003008c bharadvājābhyanujñānāc citrakūṭasya darśanam
1003009a vāstukarmaniveśaṁ ca bharatāgamanaṁ tathā
1003009c prasādanaṁ ca rāmasya pituś ca salilakriyām
1003010a pādukāgryābhiṣekaṁ ca nandigrāma nivāsanam
1003010c daṇḍakāraṇyagamanaṁ sutīkṣṇena samāgamam
1003011a anasūyāsamasyāṁ ca aṅgarāgasya cārpaṇam
1003011c śūrpaṇakhyāś ca saṁvādaṁ virūpakaraṇaṁ tathā
1003012a vadhaṁ kharatriśirasor utthānaṁ rāvaṇasya ca
1003012c mārīcasya vadhaṁ caiva vaidehyā haraṇaṁ tathā
1003013a rāghavasya vilāpaṁ ca gr̥dhrarājanibarhaṇam
1003013c kabandhadarśanaṁ caiva pampāyāś cāpi darśanam
1003014a śarbaryā darśanaṁ caiva hanūmaddarśanaṁ tathā
1003014c vilāpaṁ caiva pampāyāṁ rāghavasya mahātmanaḥ
1003015a r̥ṣyamūkasya gamanaṁ sugrīveṇa samāgamam
1003015c pratyayotpādanaṁ sakhyaṁ vālisugrīvavigraham
1003016a vālipramathanaṁ caiva sugrīvapratipādanam
1003016c tārāvilāpasamayaṁ varṣarātrinivāsanam
1003017a kopaṁ rāghavasiṁhasya balānām upasaṁgraham
1003017c diśaḥ prasthāpanaṁ caiva pr̥thivyāś ca nivedanam
1003018a aṅgulīyakadānaṁ ca r̥kṣasya biladarśanam
1003018c prāyopaveśanaṁ caiva saṁpāteś cāpi darśanam
1003019a parvatārohaṇaṁ caiva sāgarasya ca laṅghanam
1003019c rātrau laṅkāpraveśaṁ ca ekasyāpi vicintanam
1003020a āpānabhūmigamanam avarodhasya darśanam
1003020c aśokavanikāyānaṁ sītāyāś cāpi darśanam
1003021a abhijñānapradānaṁ ca sītāyāś cāpi bhāṣaṇam
1003021c rākṣasītarjanaṁ caiva trijaṭāsvapnadarśanam
1003022a maṇipradānaṁ sītāyā vr̥kṣabhaṅgaṁ tathaiva ca
1003022c rākṣasīvidravaṁ caiva kiṁkarāṇāṁ nibarhaṇam
1003023a grahaṇaṁ vāyusūnoś ca laṅkādāhābhigarjanam
1003023c pratiplavanam evātha madhūnāṁ haraṇaṁ tathā
1003024a rāghavāśvāsanaṁ caiva maṇiniryātanaṁ tathā
1003024c saṁgamaṁ ca samudrasya nalasetoś ca bandhanam
1003025a pratāraṁ ca samudrasya rātrau laṅkāvarodhanam
1003025c vibhīṣaṇena saṁsargaṁ vadhopāyanivedanam
1003026a kumbhakarṇasya nidhanaṁ meghanādanibarhaṇam
1003026c rāvaṇasya vināśaṁ ca sītāvāptim areḥ pure
1003027a bibhīṣaṇābhiṣekaṁ ca puṣpakasya ca darśanam
1003027c ayodhyāyāś ca gamanaṁ bharatena samāgamam
1003028a rāmābhiṣekābhyudayaṁ sarvasainyavisarjanam
1003028c svarāṣṭrarañjanaṁ caiva vaidehyāś ca visarjanam
1003029a anāgataṁ ca yat kiṁ cid rāmasya vasudhātale
1003029c tac cakārottare kāvye vālmīkir bhagavān r̥ṣiḥ
1004001a prāptarājyasya rāmasya vālmīkir bhagavān r̥ṣiḥ
1004001c cakāra caritaṁ kr̥tsnaṁ vicitrapadam ātmavān
1004002a kr̥tvā tu tan mahāprājñaḥ sabhaviṣyaṁ sahottaram
1004002c cintayām āsa ko nv etat prayuñjīyād iti prabhuḥ
1004003a tasya cintayamānasya maharṣer bhāvitātmanaḥ
1004003c agr̥hṇītāṁ tataḥ pādau muniveṣau kuśīlavau
1004004a kuśīlavau tu dharmajñau rājaputrau yaśasvinau
1004004c bhrātarau svarasaṁpannau dadarśāśramavāsinau
1004005a sa tu medhāvinau dr̥ṣṭvā vedeṣu pariniṣṭhitau
1004005c vedopabr̥hmaṇārthāya tāv agrāhayata prabhuḥ
1004006a kāvyaṁ rāmāyaṇaṁ kr̥tsnaṁ sītāyāś caritaṁ mahat
1004006c paulastya vadham ity eva cakāra caritavrataḥ
1004007a pāṭhye geye ca madhuraṁ pramāṇais tribhir anvitam
1004007c jātibhiḥ saptabhir baddhaṁ tantrīlayasamanvitam
1004008a hāsyaśr̥ṅgārakāruṇyaraudravīrabhayānakaiḥ
1004008c bībhatsādirasair yuktaṁ kāvyam etad agāyatām
1004009a tau tu gāndharvatattvajñau mūrcchanāsthānakovidau
1004009c bhrātarau svarasaṁpannau gandharvāv iva rūpiṇau
1004010a rūpalakṣaṇasaṁpannau madhurasvarabhāṣiṇau
1004010c bimbād ivoddhr̥tau bimbau rāmadehāt tathāparau
1004011a tau rājaputrau kārtsnyena dharmyam ākhyānam uttamam
1004011c vāco vidheyaṁ tat sarvaṁ kr̥tvā kāvyam aninditau
1004012a r̥ṣīṇāṁ ca dvijātīnāṁ sādhūnāṁ ca samāgame
1004012c yathopadeśaṁ tattvajñau jagatus tau samāhitau
1004012e mahātmānau mahābhāgau sarvalakṣaṇalakṣitau
1004013a tau kadā cit sametānām r̥ṣīṇāṁ bhāvitātmanām
1004013c āsīnānāṁ samīpasthāv idaṁ kāvyam agāyatām
1004014a tac chrutvā munayaḥ sarve bāṣpaparyākulekṣaṇāḥ
1004014c sādhu sādhv ity tāv ūcatuḥ paraṁ vismayam āgatāḥ
1004015a te prītamanasaḥ sarve munayo dharmavatsalāḥ
1004015c praśaśaṁsuḥ praśastavyau gāyamānau kuśīlavau
1004016a aho gītasya mādhuryaṁ ślokānāṁ ca viśeṣataḥ
1004016c ciranirvr̥ttam apy etat pratyakṣam iva darśitam
1004017a praviśya tāv ubhau suṣṭhu tadā bhāvam agāyatām
1004017c sahitau madhuraṁ raktaṁ saṁpannaṁ svarasaṁpadā
1004018a evaṁ praśasyamānau tau tapaḥślāghyair maharṣibhiḥ
1004018c saṁraktataram atyarthaṁ madhuraṁ tāv agāyatām
1004019a prītaḥ kaś cin munis tābhyāṁ saṁsthitaḥ kalaśaṁ dadau
1004019c prasanno valkalaṁ kaś cid dadau tābhyāṁ mahāyaśāḥ
1004020a āścaryam idam ākhyānaṁ muninā saṁprakīrtitam
1004020c paraṁ kavīnām ādhāraṁ samāptaṁ ca yathākramam
1004021a praśasyamānau sarvatra kadā cit tatra gāyakau
1004021c rathyāsu rājamārgeṣu dadarśa bharatāgrajaḥ
1004022a svaveśma cānīya tato bhrātarau sakuśīlavau
1004022c pūjayām āsa pūjārhau rāmaḥ śatrunibarhaṇaḥ
1004023a āsīnaḥ kāñcane divye sa ca siṁhāsane prabhuḥ
1004023c upopaviṣṭaiḥ sacivair bhrātr̥bhiś ca paraṁtapaḥ
1004024a dr̥ṣṭvā tu rūpasaṁpannau tāv ubhau vīṇinau tataḥ
1004024c uvāca lakṣmaṇaṁ rāmaḥ śatrughnaṁ bharataṁ tathā
1004025a śrūyatām idam ākhyānam anayor devavarcasoḥ
1004025c vicitrārthapadaṁ samyag gāyator madhurasvaram
1004026a imau munī pārthivalakṣmaṇānvitau; kuśīlavau caiva mahātapasvinau
1004026c mamāpi tad bhūtikaraṁ pracakṣate; mahānubhāvaṁ caritaṁ nibodhata
1004027a tatas tu tau rāmavacaḥ pracoditāv; agāyatāṁ mārgavidhānasaṁpadā
1004027c sa cāpi rāmaḥ pariṣadgataḥ śanair; bubhūṣayāsaktamanā babhūva ha
1005001a sarvāpūrvam iyaṁ yeṣām āsīt kr̥tsnā vasuṁdharā
1005001c prajāpatim upādāya nr̥pāṇāṁ jayaśālinām
1005002a yeṣāṁ sa sagaro nāma sāgaro yena khānitaḥ
1005002c ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi yaṁ yāntaṁ paryavārayan
1005003a ikṣvākūṇām idaṁ teṣāṁ rājñāṁ vaṁśe mahātmanām
1005003c mahad utpannam ākhyānaṁ rāmāyaṇam iti śrutam
1005004a tad idaṁ vartayiṣyāmi sarvaṁ nikhilam āditaḥ
1005004c dharmakāmārthasahitaṁ śrotavyam anasūyayā
1005005a kosalo nāma muditaḥ sphīto janapado mahān
1005005c niviṣṭaḥ sarayūtīre prabhūtadhanadhānyavān
1005006a ayodhyā nāma nagarī tatrāsīl lokaviśrutā
1005006c manunā mānavendreṇa yā purī nirmitā svayam
1005007a āyatā daśa ca dve ca yojanāni mahāpurī
1005007c śrīmatī trīṇi vistīrṇā suvibhaktamahāpathā
1005008a rājamārgeṇa mahatā suvibhaktena śobhitā
1005008c muktapuṣpāvakīrṇena jalasiktena nityaśaḥ
1005009a tāṁ tu rājā daśaratho mahārāṣṭravivardhanaḥ
1005009c purīm āvāsayām āsa divi devapatir yathā
1005010a kapāṭatoraṇavatīṁ suvibhaktāntarāpaṇām
1005010c sarvayantrāyudhavatīm upetāṁ sarvaśilpibhiḥ
1005011a sūtamāgadhasaṁbādhāṁ śrīmatīm atulaprabhām
1005011c uccāṭṭāladhvajavatīṁ śataghnīśatasaṁkulām
1005012a vadhūnāṭakasaṅghaiś ca saṁyuktāṁ sarvataḥ purīm
1005012c udyānāmravaṇopetāṁ mahatīṁ sālamekhalām
1005013a durgagambhīraparikhāṁ durgām anyair durāsadām
1005013c vājivāraṇasaṁpūrṇāṁ gobhir uṣṭraiḥ kharais tathā
1005014a sāmantarājasaṅghaiś ca balikarmabhir āvr̥tām
1005014c nānādeśanivāsaiś ca vaṇigbhir upaśobhitām
1005015a prasādai ratnavikr̥taiḥ parvatair upaśobhitām
1005015c kūṭāgāraiś ca saṁpūrṇām indrasyevāmarāvatīm
1005016a citrām aṣṭāpadākārāṁ varanārīgaṇair yutām
1005016c sarvaratnasamākīrṇāṁ vimānagr̥haśobhitām
1005017a gr̥hagāḍhām avicchidrāṁ samabhūmau niveśitām
1005017c śālitaṇḍulasaṁpūrṇām ikṣukāṇḍarasodakām
1005018a dundubhībhir mr̥daṅgaiś ca vīṇābhiḥ paṇavais tathā
1005018c nāditāṁ bhr̥śam atyarthaṁ pr̥thivyāṁ tām anuttamām
1005019a vimānam iva siddhānāṁ tapasādhigataṁ divi
1005019c suniveśitaveśmāntāṁ narottamasamāvr̥tām
1005020a ye ca bāṇair na vidhyanti viviktam aparāparam
1005020c śabdavedhyaṁ ca vitataṁ laghuhastā viśāradāḥ
1005021a siṁhavyāghravarāhāṇāṁ mattānāṁ nadatāṁ vane
1005021c hantāro niśitaiḥ śastrair balād bāhubalair api
1005022a tādr̥śānāṁ sahasrais tām abhipūrṇāṁ mahārathaiḥ
1005022c purīm āvāsayām āsa rājā daśarathas tadā
1005023a tām agnimadbhir guṇavadbhir āvr̥tāṁ; dvijottamair vedaṣaḍaṅgapāragaiḥ
1005023c sahasradaiḥ satyaratair mahātmabhir; maharṣikalpair r̥ṣibhiś ca kevalaiḥ
1006001a puryāṁ tasyām ayodhyāyāṁ vedavit sarvasaṁgrahaḥ
1006001c dīrghadarśī mahātejāḥ paurajānapadapriyaḥ
1006002a ikṣvākūṇām atiratho yajvā dharmarato vaśī
1006002c maharṣikalpo rājarṣis triṣu lokeṣu viśrutaḥ
1006003a balavān nihatāmitro mitravān vijitendriyaḥ
1006003c dhanaiś ca saṁcayaiś cānyaiḥ śakravaiśravaṇopamaḥ
1006004a yathā manur mahātejā lokasya parirakṣitā
1006004c tathā daśaratho rājā vasañ jagad apālayat
1006005a tena satyābhisaṁdhena trivargam anutiṣṭhatā
1006005c pālitā sā purī śreṣṭhendreṇa ivāmarāvatī
1006006a tasmin puravare hr̥ṣṭā dharmātmanā bahuśrutāḥ
1006006c narās tuṣṭādhanaiḥ svaiḥ svair alubdhāḥ satyavādinaḥ
1006007a nālpasaṁnicayaḥ kaś cid āsīt tasmin purottame
1006007c kuṭumbī yo hy asiddhārtho ’gavāśvadhanadhānyavān
1006008a kāmī vā na kadaryo vā nr̥śaṁsaḥ puruṣaḥ kva cit
1006008c draṣṭuṁ śakyam ayodhyāyāṁ nāvidvān na ca nāstikaḥ
1006009a sarve narāś ca nāryaś ca dharmaśīlāḥ susaṁyatāḥ
1006009c muditāḥ śīlavr̥ttābhyāṁ maharṣaya ivāmalāḥ
1006010a nākuṇḍalī nāmukuṭī nāsragvī nālpabhogavān
1006010c nāmr̥ṣṭo nānuliptāṅgo nāsugandhaś ca vidyate
1006011a nāmr̥ṣṭabhojī nādātā nāpy anaṅgadaniṣkadhr̥k
1006011c nāhastābharaṇo vāpi dr̥śyate nāpy anātmavān
1006012a nānāhitāgnir nāyajvā vipro nāpy asahasradaḥ
1006012c kaś cid āsīd ayodhyāyāṁ na ca nirvr̥ttasaṁkaraḥ
1006013a svakarmaniratā nityaṁ brāhmaṇā vijitendriyāḥ
1006013c dānādhyayanaśīlāś ca saṁyatāś ca pratigrahe
1006014a na nāstiko nānr̥tako na kaś cid abahuśrutaḥ
1006014c nāsūyako na cāśakto nāvidvān vidyate tadā
1006015a na dīnaḥ kṣiptacitto vā vyathito vāpi kaś cana
1006015c kaś cin naro vā nārī vā nāśrīmān nāpy arūpavān
1006015e draṣṭuṁ śakyam ayodhyāyāṁ nāpi rājanyabhaktimān
1006016a varṇeṣv agryacaturtheṣu devatātithipūjakāḥ
1006016c dīrghāyuṣo narāḥ sarve dharmaṁ satyaṁ ca saṁśritāḥ
1006017a kṣatraṁ brahmamukhaṁ cāsīd vaiśyāḥ kṣatram anuvratāḥ
1006017c śūdrāḥ svadharmaniratās trīn varṇān upacāriṇaḥ
1006018a sā tenekṣvākunāthena purī suparirakṣitā
1006018c yathā purastān manunā mānavendreṇa dhīmatā
1006019a yodhānām agnikalpānāṁ peśalānām amarṣiṇām
1006019c saṁpūrṇākr̥tavidyānāṁ guhākesariṇām iva
1006020a kāmbojaviṣaye jātair bāhlīkaiś ca hayottamaiḥ
1006020c vanāyujair nadījaiś ca pūrṇāharihayopamaiḥ
1006021a vindhyaparvatajair mattaiḥ pūrṇā haimavatair api
1006021c madānvitair atibalair mātaṅgaiḥ parvatopamaiḥ
1006022a añjanād api niṣkrāntair vāmanād api ca dvipaiḥ
1006022c bhadramandrair bhadramr̥gair mr̥gamandraiś ca sā purī
1006023a nityamattaiḥ sadā pūrṇā nāgair acalasaṁnibhaiḥ
1006023c sā yojane ca dve bhūyaḥ satyanāmā prakāśate
1006024a tāṁ satyanāmāṁ dr̥ḍhatoraṇārgalām; gr̥hair vicitrair upaśobhitāṁ śivām
1006024c purīm ayodhyāṁ nr̥sahasrasaṁkulāṁ; śaśāsa vai śakrasamo mahīpatiḥ
1007001a aṣṭau babhūvur vīrasya tasyāmātyā yaśasvinaḥ
1007001c śucayaś cānuraktāś ca rājakr̥tyeṣu nityaśaḥ
1007002a dhr̥ṣṭir jayanto vijayaḥ siddhārtho arthasādhakaḥ
1007002c aśoko mantrapālaś ca sumantraś cāṣṭamo ’bhavat
1007003a r̥tvijau dvāv abhimatau tasyāstām r̥ṣisattamau
1007003c vasiṣṭho vāmadevaś ca mantriṇaś ca tathāpare
1007004a śrīmantaś ca mahātmānaḥ śāstrajñā dr̥ḍhavikramāḥ
1007004c kīrtimantaḥ praṇihitā yathāvacanakāriṇaḥ
1007005a tejaḥkṣamāyaśaḥprāptāḥ smitapūrvābhibhāṣiṇaḥ
1007005c krodhāt kāmārthahetor vā na brūyur anr̥taṁ vacaḥ
1007006a teṣām aviditaṁ kiṁ cit sveṣu nāsti pareṣu vā
1007006c kriyamāṇaṁ kr̥taṁ vāpi cāreṇāpi cikīrṣitam
1007007a kuśalā vyavahāreṣu sauhr̥deṣu parīkṣitāḥ
1007007c prāptakālaṁ yathā daṇḍaṁ dhārayeyuḥ suteṣv api
1007008a kośasaṁgrahaṇe yuktā balasya ca parigrahe
1007008c ahitaṁ cāpi puruṣaṁ na vihiṁsyur adūṣakam
1007009a vīrāś ca niyatotsāhā rājaśāstram anuṣṭhitāḥ
1007009c śucīnāṁ rakṣitāraś ca nityaṁ viṣayavāsinām
1007010a brahmakṣatram ahiṁsantas te kośaṁ samapūrayan
1007010c sutīkṣṇadaṇḍāḥ saṁprekṣya puruṣasya balābalam
1007011a śucīnām ekabuddhīnāṁ sarveṣāṁ saṁprajānatām
1007011c nāsīt pure vā rāṣṭre vā mr̥ṣāvādī naraḥ kva cit
1007012a kaś cin na duṣṭas tatrāsīt paradāraratir naraḥ
1007012c praśāntaṁ sarvam evāsīd rāṣṭraṁ puravaraṁ ca tat
1007013a suvāsasaḥ suveśāś ca te ca sarve suśīlinaḥ
1007013c hitārthaṁ ca narendrasya jāgrato nayacakṣuṣā
1007014a gurau guṇagr̥hītāś ca prakhyātāś ca parākramaiḥ
1007014c videśeṣv api vijñātāḥ sarvato buddhiniścayāt
1007015a īdr̥śais tair amātyais tu rājā daśaratho ’naghaḥ
1007015c upapanno guṇopetair anvaśāsad vasuṁdharām
1007016a avekṣamāṇaś cāreṇa prajā dharmeṇa rañjayan
1007016c nādhyagacchad viśiṣṭaṁ vā tulyaṁ vā śatrum ātmanaḥ
1007017a tair mantribhir mantrahitair niviṣṭair; vr̥to ’nuraktaiḥ kuśalaiḥ samarthaiḥ
1007017c sa pārthivo dīptim avāpa yuktas; tejomayair gobhir ivodito ’rkaḥ
1008001a tasya tv evaṁ prabhāvasya dharmajñasya mahātmanaḥ
1008001c sutārthaṁ tapyamānasya nāsīd vaṁśakaraḥ sutaḥ
1008002a cintayānasya tasyaivaṁ buddhir āsīn mahātmanaḥ
1008002c sutārthaṁ vājimedhena kimarthaṁ na yajāmy aham
1008003a sa niścitāṁ matiṁ kr̥tvā yaṣṭavyam iti buddhimān
1008003c mantribhiḥ saha dharmātmā sarvair eva kr̥tātmabhiḥ
1008004a tato ’bravīd idaṁ rājā sumantraṁ mantrisattamam
1008004c śīghram ānaya me sarvān gurūṁs tān sapurohitān
1008005a etac chrutvā rahaḥ sūto rājānam idam abravīt
1008005c r̥tvigbhir upadiṣṭo ’yaṁ purāvr̥tto mayā śrutaḥ
1008006a sanatkumāro bhagavān pūrvaṁ kathitavān kathām
1008006c r̥ṣīṇāṁ saṁnidhau rājaṁs tava putrāgamaṁ prati
1008007a kāśyapasya tu putro ’sti vibhāṇḍaka iti śrutaḥ
1008007c r̥śyaśr̥ṅga iti khyātas tasya putro bhaviṣyati
1008008a sa vane nityasaṁvr̥ddho munir vanacaraḥ sadā
1008008c nānyaṁ jānāti viprendro nityaṁ pitranuvartanāt
1008009a dvaividhyaṁ brahmacaryasya bhaviṣyati mahātmanaḥ
1008009c lokeṣu prathitaṁ rājan vipraiś ca kathitaṁ sadā
1008010a tasyaivaṁ vartamānasya kālaḥ samabhivartata
1008010c agniṁ śuśrūṣamāṇasya pitaraṁ ca yaśasvinam
1008011a etasminn eva kāle tu lomapādaḥ pratāpavān
1008011c aṅgeṣu prathito rājā bhaviṣyati mahābalaḥ
1008012a tasya vyatikramād rājño bhaviṣyati sudāruṇā
1008012c anāvr̥ṣṭiḥ sughorā vai sarvabhūtabhayāvahā
1008013a anāvr̥ṣṭyāṁ tu vr̥ttāyāṁ rājā duḥkhasamanvitaḥ
1008013c brāhmaṇāñ śrutavr̥ddhāṁś ca samānīya pravakṣyati
1008014a bhavantaḥ śrutadharmāṇo lokacāritravedinaḥ
1008014c samādiśantu niyamaṁ prāyaścittaṁ yathā bhavet
1008015a vakṣyanti te mahīpālaṁ brāhmaṇā vedapāragāḥ
1008015c vibhāṇḍakasutaṁ rājan sarvopāyair ihānaya
1008016a ānāyya ca mahīpāla r̥śyaśr̥ṅgaṁ susatkr̥tam
1008016c prayaccha kanyāṁ śāntāṁ vai vidhinā susamāhitaḥ
1008017a teṣāṁ tu vacanaṁ śrutvā rājā cintāṁ prapatsyate
1008017c kenopāyena vai śakyam ihānetuṁ sa vīryavān
1008018a tato rājā viniścitya saha mantribhir ātmavān
1008018c purohitam amātyāṁś ca preṣayiṣyati satkr̥tān
1008019a te tu rājño vacaḥ śrutvā vyathitā vanatānanāḥ
1008019c na gacchema r̥ṣer bhītā anuneṣyanti taṁ nr̥pam
1008020a vakṣyanti cintayitvā te tasyopāyāṁś ca tān kṣamān
1008020c āneṣyāmo vayaṁ vipraṁ na ca doṣo bhaviṣyati
1008021a evam aṅgādhipenaiva gaṇikābhir r̥ṣeḥ sutaḥ
1008021c ānīto ’varṣayad devaḥ śāntā cāsmai pradīyate
1008022a r̥śyaśr̥ṅgas tu jāmātā putrāṁs tava vidhāsyati
1008022c sanatkumārakathitam etāvad vyāhr̥taṁ mayā
1008023a atha hr̥ṣṭo daśarathaḥ sumantraṁ pratyabhāṣata
1008023c yatharṣyaśr̥ṅgas tv ānīto vistareṇa tvayocyatām
1009001a sumantraś codito rājñā provācedaṁ vacas tadā
1009001c yatharṣyaśr̥ṅgas tv ānītaḥ śr̥ṇu me mantribhiḥ saha
1009002a lomapādam uvācedaṁ sahāmātyaḥ purohitaḥ
1009002c upāyo nirapāyo ’yam asmābhir abhicintitaḥ
1009003a r̥śyaśr̥ṅgo vanacaras tapaḥsvādhyāyane rataḥ
1009003c anabhijñaḥ sa nārīṇāṁ viṣayāṇāṁ sukhasya ca
1009004a indriyārthair abhimatair naracittapramāthibhiḥ
1009004c puram ānāyayiṣyāmaḥ kṣipraṁ cādhyavasīyatām
1009005a gaṇikās tatra gacchantu rūpavatyaḥ svalaṁkr̥tāḥ
1009005c pralobhya vividhopāyair āneṣyantīha satkr̥tāḥ
1009006a śrutvā tatheti rājā ca pratyuvāca purohitam
1009006c purohito mantriṇaś ca tathā cakruś ca te tadā
1009007a vāramukhyās tu tac chrutvā vanaṁ praviviśur mahat
1009007c āśramasyāvidūre ’smin yatnaṁ kurvanti darśane
1009007e r̥ṣiputrasya ghorasya nityam āśramavāsinaḥ
1009008e pituḥ sa nityasaṁtuṣṭo nāticakrāma cāśramāt
1009009a na tena janmaprabhr̥ti dr̥ṣṭapūrvaṁ tapasvinā
1009009c strī vā pumān vā yac cānyat sattvaṁ nagararāṣṭrajam
1009010a tataḥ kadā cit taṁ deśam ājagāma yadr̥cchayā
1009010c vibhāṇḍakasutas tatra tāś cāpaśyad varāṅganāḥ
1009011a tāś citraveṣāḥ pramadā gāyantyo madhurasvaraiḥ
1009011c r̥ṣiputram upāgamya sarvā vacanam abruvan
1009012a kas tvaṁ kiṁ vartase brahmañ jñātum icchāmahe vayam
1009012c ekas tvaṁ vijane ghore vane carasi śaṁsa naḥ
1009013a adr̥ṣṭarūpās tās tena kāmyarūpā vane striyaḥ
1009013c hārdāt tasya matir jātā ākhyātuṁ pitaraṁ svakam
1009014a pitā vibhāṇḍako ’smākaṁ tasyāhaṁ suta aurasaḥ
1009014c r̥śyaśr̥ṅga iti khyātaṁ nāma karma ca me bhuvi
1009015a ihāśramapado ’smākaṁ samīpe śubhadarśanāḥ
1009015c kariṣye vo ’tra pūjāṁ vai sarveṣāṁ vidhipūrvakam
1009016a r̥ṣiputravacaḥ śrutvā sarvāsāṁ matir āsa vai
1009016c tad āśramapadaṁ draṣṭuṁ jagmuḥ sarvāś ca tena ha
1009017a gatānāṁ tu tataḥ pūjām r̥ṣiputraś cakāra ha
1009017c idam arghyam idaṁ pādyam idaṁ mūlaṁ phalaṁ ca naḥ
1009018a pratigr̥hya tu tāṁ pūjāṁ sarvā eva samutsukāḥ
1009018c r̥ṣer bhītāś ca śīghraṁ tu gamanāya matiṁ dadhuḥ
1009019a asmākam api mukhyāni phalānīmāni vai dvija
1009019c gr̥hāṇa prati bhadraṁ te bhakṣayasva ca mā ciram
1009020a tatas tās taṁ samāliṅgya sarvā harṣasamanvitāḥ
1009020c modakān pradadus tasmai bhakṣyāṁś ca vividhāñ śubhān
1009021a tāni cāsvādya tejasvī phalānīti sma manyate
1009021c anāsvāditapūrvāṇi vane nityanivāsinā
1009022a āpr̥cchya ca tadā vipraṁ vratacaryāṁ nivedya ca
1009022c gacchanti smāpadeśāt tā bhītās tasya pituḥ striyaḥ
1009023a gatāsu tāsu sarvāsu kāśyapasyātmajo dvijaḥ
1009023c asvasthahr̥dayaś cāsīd duḥkhaṁ sma parivartate
1009024a tato ’paredyus taṁ deśam ājagāma sa vīryavān
1009024c manojñā yatra tā dr̥ṣṭā vāramukhyāḥ svalaṁkr̥tāḥ
1009025a dr̥ṣṭvaiva ca tadā vipram āyāntaṁ hr̥ṣṭamānasāḥ
1009025c upasr̥tya tataḥ sarvās tās tam ūcur idaṁ vacaḥ
1009026a ehy āśramapadaṁ saumya asmākam iti cābruvan
1009026c tatrāpy eṣa vidhiḥ śrīmān viśeṣeṇa bhaviṣyati
1009027a śrutvā tu vacanaṁ tāsāṁ sarvāsāṁ hr̥dayaṁgamam
1009027c gamanāya matiṁ cakre taṁ ca ninyus tadā striyaḥ
1009028a tatra cānīyamāne tu vipre tasmin mahātmani
1009028c vavarṣa sahasā devo jagat prahlādayaṁs tadā
1009029a varṣeṇaivāgataṁ vipraṁ viṣayaṁ svaṁ narādhipaḥ
1009029c pratyudgamya muniṁ prahvaḥ śirasā ca mahīṁ gataḥ
1009030a arghyaṁ ca pradadau tasmai nyāyataḥ susamāhitaḥ
1009030c vavre prasādaṁ viprendrān mā vipraṁ manyur āviśet
1009031a antaḥpuraṁ praviśyāsmai kanyāṁ dattvā yathāvidhi
1009031c śāntāṁ śāntena manasā rājā harṣam avāpa saḥ
1009032a evaṁ sa nyavasat tatra sarvakāmaiḥ supūjitaḥ
1009032c r̥śyaśr̥ṅgo mahātejāḥ śāntayā saha bhāryayā
1010001a bhūya eva ca rājendra śr̥ṇu me vacanaṁ hitam
1010001c yathā sa devapravaraḥ kathāyām evam abravīt
1010002a ikṣvākūṇāṁ kule jāto bhaviṣyati sudhārmikaḥ
1010002c rājā daśaratho nāmnā śrīmān satyapratiśravaḥ
1010003a aṅgarājena sakhyaṁ ca tasya rājño bhaviṣyati
1010003c kanyā cāsya mahābhāgā śāntā nāma bhaviṣyati
1010004a putras tv aṅgasya rājñas tu lomapāda iti śrutaḥ
1010004c taṁ sa rājā daśaratho gamiṣyati mahāyaśāḥ
1010005a anapatyo ’smi dharmātmañ śāntābhartā mama kratum
1010005c āhareta tvayājñaptaḥ saṁtānārthaṁ kulasya ca
1010006a śrutvā rājño ’tha tad vākyaṁ manasā sa vicintya ca
1010006c pradāsyate putravantaṁ śāntā bhartāram ātmavān
1010007a pratigr̥hya ca taṁ vipraṁ sa rājā vigatajvaraḥ
1010007c āhariṣyati taṁ yajñaṁ prahr̥ṣṭenāntarātmanā
1010008a taṁ ca rājā daśaratho yaṣṭukāmaḥ kr̥tāñjaliḥ
1010008c r̥śyaśr̥ṅgaṁ dvijaśreṣṭhaṁ varayiṣyati dharmavit
1010009a yajñārthaṁ prasavārthaṁ ca svargārthaṁ ca nareśvaraḥ
1010009c labhate ca sa taṁ kāmaṁ dvijamukhyād viśāṁ patiḥ
1010010a putrāś cāsya bhaviṣyanti catvāro ’mitavikramāḥ
1010010c vaṁśapratiṣṭhānakarāḥ sarvalokeṣu viśrutāḥ
1010011a evaṁ sa devapravaraḥ pūrvaṁ kathitavān kathām
1010011c sanatkumāro bhagavān purā devayuge prabhuḥ
1010012a sa tvaṁ puruṣaśārdūla tam ānaya susatkr̥tam
1010012c svayam eva mahārāja gatvā sabalavāhanaḥ
1010013a anumānya vasiṣṭhaṁ ca sūtavākyaṁ niśamya ca
1010013c sāntaḥpuraḥ sahāmātyaḥ prayayau yatra sa dvijaḥ
1010014a vanāni saritaś caiva vyatikramya śanaiḥ śanaiḥ
1010014c abhicakrāma taṁ deśaṁ yatra vai munipuṁgavaḥ
1010015a āsādya taṁ dvijaśreṣṭhaṁ lomapādasamīpagam
1010015c r̥ṣiputraṁ dadarśādau dīpyamānam ivānalam
1010016a tato rājā yathānyāyaṁ pūjāṁ cakre viśeṣataḥ
1010016c sakhitvāt tasya vai rājñaḥ prahr̥ṣṭenāntarātmanā
1010017a lomapādena cākhyātam r̥ṣiputrāya dhīmate
1010017c sakhyaṁ saṁbandhakaṁ caiva tadā taṁ pratyapūjayat
1010018a evaṁ susatkr̥tas tena sahoṣitvā nararṣabhaḥ
1010018c saptāṣṭadivasān rājā rājānam idam abravīt
1010019a śāntā tava sutā rājan saha bhartrā viśāmpate
1010019c madīyaṁ nagaraṁ yātu kāryaṁ hi mahad udyatam
1010020a tatheti rājā saṁśrutya gamanaṁ tasya dhīmataḥ
1010020c uvāca vacanaṁ vipraṁ gaccha tvaṁ saha bhāryayā
1010021a r̥ṣiputraḥ pratiśrutya tathety āha nr̥paṁ tadā
1010021c sa nr̥peṇābhyanujñātaḥ prayayau saha bhāryayā
1010022a tāv anyonyāñjaliṁ kr̥tvā snehāt saṁśliṣya corasā
1010022c nanandatur daśaratho lomapādaś ca vīryavān
1010023a tataḥ suhr̥dam āpr̥cchya prasthito raghunandanaḥ
1010023c paurebhyaḥ preṣayām āsa dūtān vai śīghragāminaḥ
1010023e kriyatāṁ nagaraṁ sarvaṁ kṣipram eva svalaṁkr̥tam
1010024a tataḥ prahr̥ṣṭāḥ paurās te śrutvā rājānam āgatam
1010024c tathā pracakrus tat sarvaṁ rājñā yat preṣitaṁ tadā
1010025a tataḥ svalaṁkr̥taṁ rājā nagaraṁ praviveśa ha
1010025c śaṅkhadundubhinirghoṣaiḥ puraskr̥tya dvijarṣabham
1010026a tataḥ pramuditāḥ sarve dr̥ṣṭvā taṁ nāgarā dvijam
1010026c praveśyamānaṁ satkr̥tya narendreṇendrakarmaṇā
1010027a antaḥpuraṁ praveśyainaṁ pūjāṁ kr̥tvā tu śāstrataḥ
1010027c kr̥takr̥tyaṁ tadātmānaṁ mene tasyopavāhanāt
1010028a antaḥpurāṇi sarvāṇi śāntāṁ dr̥ṣṭvā tathāgatām
1010028c saha bhartrā viśālākṣīṁ prītyānandam upāgaman
1010029a pūjyamānā ca tābhiḥ sā rājñā caiva viśeṣataḥ
1010029c uvāsa tatra sukhitā kaṁ cit kālaṁ saha dvijā
1011001a tataḥ kāle bahutithe kasmiṁś cit sumanohare
1011001c vasante samanuprāpte rājño yaṣṭuṁ mano ’bhavat
1011002a tataḥ prasādya śirasā taṁ vipraṁ devavarṇinam
1011002c yajñāya varayām āsa saṁtānārthaṁ kulasya vai
1011003a tatheti ca sa rājānam uvāca ca susatkr̥taḥ
1011003c saṁbhārāḥ saṁbhriyantāṁ te turagaś ca vimucyatām
1011004a tato rājābravīd vākyaṁ sumantraṁ mantrisattamam
1011004c sumantrāvāhaya kṣipram r̥tvijo brahmavādinaḥ
1011005a tataḥ sumantras tvaritaṁ gatvā tvaritavikramaḥ
1011005c samānayat sa tān viprān samastān vedapāragān
1011006a suyajñaṁ vāmadevaṁ ca jābālim atha kāśyapam
1011006c purohitaṁ vasiṣṭhaṁ ca ye cānye dvijasattamāḥ
1011007a tān pūjayitvā dharmātmā rājā daśarathas tadā
1011007c idaṁ dharmārthasahitaṁ ślakṣṇaṁ vacanam abravīt
1011008a mama lālapyamānasya putrārthaṁ nāsti vai sukham
1011008c tadarthaṁ hayamedhena yakṣyāmīti matir mama
1011009a tad ahaṁ yaṣṭum icchāmi śāstradr̥ṣṭena karmaṇā
1011009c r̥ṣiputraprabhāvena kāmān prāpsyāmi cāpy aham
1011010a tataḥ sādhv iti tad vākyaṁ brāhmaṇāḥ pratyapūjayan
1011010c vasiṣṭhapramukhāḥ sarve pārthivasya mukhāc cyutam
1011011a r̥śyaśr̥ṅgapurogāś ca pratyūcur nr̥patiṁ tadā
1011011c saṁbhārāḥ saṁbhriyantāṁ te turagaś ca vimucyatām
1011012a sarvathā prāpyase putrāṁś caturo ’mitavikramān
1011012c yasya te dhārmikī buddhir iyaṁ putrārtham āgatā
1011013a tataḥ prīto ’bhavad rājā śrutvā tad dvijabhāṣitam
1011013c amātyāṁś cābravīd rājā harṣeṇedaṁ śubhākṣaram
1011014a gurūṇāṁ vacanāc chīghraṁ saṁbhārāḥ saṁbhriyantu me
1011014c samarthādhiṣṭhitaś cāśvaḥ sopādhyāyo vimucyatām
1011015a sarayvāś cottare tīre yajñabhūmir vidhīyatām
1011015c śāntayaś cābhivardhantāṁ yathākalpaṁ yathāvidhi
1011016a śakyaḥ kartum ayaṁ yajñaḥ sarveṇāpi mahīkṣitā
1011016c nāparādho bhavet kaṣṭo yady asmin kratusattame
1011017a chidraṁ hi mr̥gayante ’tra vidvāṁso brahmarākṣasāḥ
1011017c vidhihīnasya yajñasya sadyaḥ kartā vinaśyati
1011018a tad yathā vidhipūrvaṁ me kratur eṣa samāpyate
1011018c tathāvidhānaṁ kriyatāṁ samarthāḥ karaṇeṣv iha
1011019a tatheti ca tataḥ sarve mantriṇaḥ pratyapūjayan
1011019c pārthivendrasya tad vākyaṁ yathājñaptam akurvata
1011020a tato dvijās te dharmajñam astuvan pārthivarṣabham
1011020c anujñātās tataḥ sarve punar jagmur yathāgatam
1011021a gatānāṁ tu dvijātīnāṁ mantriṇas tān narādhipaḥ
1011021c visarjayitvā svaṁ veśma praviveśa mahādyutiḥ
1012001a punaḥ prāpte vasante tu pūrṇaḥ saṁvatsaro ’bhavat
1012001c abhivādya vasiṣṭhaṁ ca nyāyataḥ pratipūjya ca
1012002a abravīt praśritaṁ vākyaṁ prasavārthaṁ dvijottamam
1012002c yajño me kriyatāṁ vipra yathoktaṁ munipuṁgava
1012003a yathā na vighnaḥ kriyate yajñāṅgeṣu vidhīyatām
1012003c bhavān snigdhaḥ suhr̥n mahyaṁ guruś ca paramo mahān
1012004a voḍhavyo bhavatā caiva bhāro yajñasya codyataḥ
1012004c tatheti ca sa rājānam abravīd dvijasattamaḥ
1012005a kariṣye sarvam evaitad bhavatā yat samarthitam
1012005c tato ’bravīd dvijān vr̥ddhān yajñakarmasu niṣṭhitān
1012006a sthāpatye niṣṭhitāṁś caiva vr̥ddhān paramadhārmikān
1012006c karmāntikāñ śilpakārān vardhakīn khanakān api
1012007a gaṇakāñ śilpinaś caiva tathaiva naṭanartakān
1012007c tathā śucīñ śāstravidaḥ puruṣān subahuśrutān
1012008a yajñakarma samīhantāṁ bhavanto rājaśāsanāt
1012008c iṣṭakā bahusāhasrī śīghram ānīyatām iti
1012009a aupakāryāḥ kriyantāṁ ca rājñāṁ bahuguṇānvitāḥ
1012009c brāhmaṇāvasathāś caiva kartavyāḥ śataśaḥ śubhāḥ
1012010a bhakṣyānnapānair bahubhiḥ samupetāḥ suniṣṭhitāḥ
1012010c tathā paurajanasyāpi kartavyā bahuvistarāḥ
1012011a āvāsā bahubhakṣyā vai sarvakāmair upasthitāḥ
1012011c tathā jānapadasyāpi janasya bahuśobhanam
1012012a dātavyam annaṁ vidhivat satkr̥tya na tu līlayā
1012012c sarve varṇā yathā pūjāṁ prāpnuvanti susatkr̥tāḥ
1012013a na cāvajñā prayoktavyā kāmakrodhavaśād api
1012013c yajñakarmasu ye ’vyagrāḥ puruṣāḥ śilpinas tathā
1012014a teṣām api viśeṣeṇa pūjā kāryā yathākramam
1012014c yathā sarvaṁ suvihitaṁ na kiṁ cit parihīyate
1012015a tathā bhavantaḥ kurvantu prītisnigdhena cetasā
1012015c tataḥ sarve samāgamya vasiṣṭham idam abruvan
1012016a yathoktaṁ tat kariṣyāmo na kiṁ cit parihāsyate
1012016c tataḥ sumantram āhūya vasiṣṭho vākyam abravīt
1012017a nimantrayasya nr̥patīn pr̥thivyāṁ ye ca dhārmikāḥ
1012017c brāhmaṇān kṣatriyān vaiśyāñ śūdrāṁś caiva sahasraśaḥ
1012018a samānayasva satkr̥tya sarvadeśeṣu mānavān
1012018c mithilādhipatiṁ śūraṁ janakaṁ satyavikramam
1012019a niṣṭhitaṁ sarvaśāstreṣu tathā vedeṣu niṣṭhitam
1012019c tam ānaya mahābhāgaṁ svayam eva susatkr̥tam
1012019e pūrvasaṁbandhinaṁ jñātvā tataḥ pūrvaṁ bravīmi te
1012020a tathā kāśipatiṁ snigdhaṁ satataṁ priyavādinam
1012020c sadvr̥ttaṁ devasaṁkāśaṁ svayam evānayasva ha
1012021a tathā kekayarājānaṁ vr̥ddhaṁ paramadhārmikam
1012021c śvaśuraṁ rājasiṁhasya saputraṁ tam ihānaya
1012022a aṅgeśvaraṁ mahābhāgaṁ lomapādaṁ susatkr̥tam
1012022c vayasyaṁ rājasiṁhasya tam ānaya yaśasvinam
1012023a prācīnān sindhusauvīrān saurāṣṭhreyāṁś ca pārthivān
1012023c dākṣiṇātyān narendrāṁś ca samastān ānayasva ha
1012024a santi snigdhāś ca ye cānye rājānaḥ pr̥thivītale
1012024c tān ānaya yathākṣipraṁ sānugān sahabāndhavān
1012025a vasiṣṭhavākyaṁ tac chrutvā sumantras tvaritas tadā
1012025c vyādiśat puruṣāṁs tatra rājñām ānayane śubhān
1012026a svayam eva hi dharmātmā prayayau muniśāsanāt
1012026c sumantras tvarito bhūtvā samānetuṁ mahīkṣitaḥ
1012027a te ca karmāntikāḥ sarve vasiṣṭhāya ca dhīmate
1012027c sarvaṁ nivedayanti sma yajñe yad upakalpitam
1012028a tataḥ prīto dvijaśreṣṭhas tān sarvān punar abravīt
1012028c avajñayā na dātavyaṁ kasya cil līlayāpi vā
1012028e avajñayā kr̥taṁ hanyād dātāraṁ nātra saṁśayaḥ
1012029a tataḥ kaiś cid ahorātrair upayātā mahīkṣitaḥ
1012029c bahūni ratnāny ādāya rājño daśarathasya ha
1012030a tato vasiṣṭhaḥ suprīto rājānam idam abravīt
1012030c upayātā naravyāghra rājānas tava śāsanāt
1012031a mayāpi satkr̥tāḥ sarve yathārhaṁ rājasattamāḥ
1012031c yajñiyaṁ ca kr̥taṁ rājan puruṣaiḥ susamāhitaiḥ
1012032a niryātu ca bhavān yaṣṭuṁ yajñāyatanam antikāt
1012032c sarvakāmair upahr̥tair upetaṁ vai samantataḥ
1012033a tathā vasiṣṭhavacanād r̥śyaśr̥ṅgasya cobhayoḥ
1012033c śubhe divasa nakṣatre niryāto jagatīpatiḥ
1012034a tato vasiṣṭhapramukhāḥ sarva eva dvijottamāḥ
1012034c r̥śyaśr̥ṅgaṁ puraskr̥tya yajñakarmārabhaṁs tadā
1013001a atha saṁvatsare pūrṇe tasmin prāpte turaṅgame
1013001c sarayvāś cottare tīre rājño yajño ’bhyavartata
1013002a r̥śyaśr̥ṅgaṁ puraskr̥tya karma cakrur dvijarṣabhāḥ
1013002c aśvamedhe mahāyajñe rājño ’sya sumahātmanaḥ
1013003a karma kurvanti vidhivad yājakā vedapāragāḥ
1013003c yathāvidhi yathānyāyaṁ parikrāmanti śāstrataḥ
1013004a pravargyaṁ śāstrataḥ kr̥tvā tathaivopasadaṁ dvijāḥ
1013004c cakruś ca vidhivat sarvam adhikaṁ karma śāstrataḥ
1013005a abhipūjya tato hr̥ṣṭāḥ sarve cakrur yathāvidhi
1013005c prātaḥsavanapūrvāṇi karmāṇi munipuṁgavāḥ
1013006a na cāhutam abhūt tatra skhalitaṁ vāpi kiṁ cana
1013006c dr̥śyate brahmavat sarvaṁ kṣemayuktaṁ hi cakrire
1013007a na teṣv ahaḥsu śrānto vā kṣudhito vāpi dr̥śyate
1013007c nāvidvān brāhmaṇas tatra nāśatānucaras tathā
1013008a brāhmaṇā bhuñjate nityaṁ nāthavantaś ca bhuñjate
1013008c tāpasā bhuñjate cāpi śramaṇā bhuñjate tathā
1013009a vr̥ddhāś ca vyādhitāś caiva striyo bālās tathaiva ca
1013009c aniśaṁ bhuñjamānānāṁ na tr̥ptir upalabhyate
1013010a dīyatāṁ dīyatām annaṁ vāsāṁsi vividhāni ca
1013010c iti saṁcoditās tatra tathā cakrur anekaśaḥ
1013011a annakūṭāś ca bahavo dr̥śyante parvatopamāḥ
1013011c divase divase tatra siddhasya vidhivat tadā
1013012a annaṁ hi vidhivat svādu praśaṁsanti dvijarṣabhāḥ
1013012c aho tr̥ptāḥ sma bhadraṁ te iti śuśrāva rāghavaḥ
1013013a svalaṁkr̥tāś ca puruṣā brāhmaṇān paryaveṣayan
1013013c upāsate ca tān anye sumr̥ṣṭamaṇikuṇḍalāḥ
1013014a karmāntare tadā viprā hetuvādān bahūn api
1013014c prāhuḥ suvāgmino dhīrāḥ parasparajigīṣayā
1013015a divase divase tatra saṁstare kuśalā dvijāḥ
1013015c sarvakarmāṇi cakrus te yathāśāstraṁ pracoditāḥ
1013016a nāṣaḍaṅgavid atrāsīn nāvrato nābahuśrutaḥ
1013016c sadasyas tasya vai rājño nāvādakuśalo dvijaḥ
1013017a prāpte yūpocchraye tasmin ṣaḍ bailvāḥ khādirās tathā
1013017c tāvanto bilvasahitāḥ parṇinaś ca tathāpare
1013018a śleṣmātakamayo diṣṭo devadārumayas tathā
1013018c dvāv eva tatra vihitau bāhuvyastaparigrahau
1013019a kāritāḥ sarva evaite śāstrajñair yajñakovidaiḥ
1013019c śobhārthaṁ tasya yajñasya kāñcanālaṁkr̥tā bhavan
1013020a vinyastā vidhivat sarve śilpibhiḥ sukr̥tā dr̥ḍhāḥ
1013020c aṣṭāśrayaḥ sarva eva ślakṣṇarūpasamanvitāḥ
1013021a ācchāditās te vāsobhiḥ puṣpair gandhaiś ca bhūṣitāḥ
1013021c saptarṣayo dīptimanto virājante yathā divi
1013022a iṣṭakāś ca yathānyāyaṁ kāritāś ca pramāṇataḥ
1013022c cito ’gnir brāhmaṇais tatra kuśalaiḥ śulbakarmaṇi
1013023a sa cityo rājasiṁhasya saṁcitaḥ kuśalair dvijaiḥ
1013023c garuḍo rukmapakṣo vai triguṇo ’ṣṭādaśātmakaḥ
1013024a niyuktās tatra paśavas tat tad uddiśya daivatam
1013024c uragāḥ pakṣiṇaś caiva yathāśāstraṁ pracoditāḥ
1013024e śāmitre tu hayas tatra tathā jala carāś ca ye
1013025a r̥tvigbhiḥ sarvam evaitan niyuktaṁ śāstratas tadā
1013025c paśūnāṁ triśataṁ tatra yūpeṣu niyataṁ tadā
1013025e aśvaratnottamaṁ tasya rājño daśarathasya ha
1013026a kausalyā taṁ hayaṁ tatra paricarya samantataḥ
1013026c kr̥pāṇair viśaśāsainaṁ tribhiḥ paramayā mudā
1013027a patatriṇā tadā sārdhaṁ susthitena ca cetasā
1013027c avasad rajanīm ekāṁ kausalyā dharmakāmyayā
1013028a hotādhvaryus tathodgātā hayena samayojayan
1013028c mahiṣyā parivr̥ktyātha vāvātām aparāṁ tathā
1013029a patatriṇas tasya vapām uddhr̥tya niyatendriyaḥ
1013029c r̥tvik parama saṁpannaḥ śrapayām āsa śāstrataḥ
1013030a dhūmagandhaṁ vapāyās tu jighrati sma narādhipaḥ
1013030c yathākālaṁ yathānyāyaṁ nirṇudan pāpam ātmanaḥ
1013031a hayasya yāni cāṅgāni tāni sarvāṇi brāhmaṇāḥ
1013031c agnau prāsyanti vidhivat samastāḥ ṣoḍaśartvijaḥ
1013032a plakṣaśākhāsu yajñānām anyeṣāṁ kriyate haviḥ
1013032c aśvamedhasya caikasya vaitaso bhāga iṣyate
1013033a tryaho ’śvamedhaḥ saṁkhyātaḥ kalpasūtreṇa brāhmaṇaiḥ
1013033c catuṣṭomam ahas tasya prathamaṁ parikalpitam
1013034a ukthyaṁ dvitīyaṁ saṁkhyātam atirātraṁ tathottaram
1013034c kāritās tatra bahavo vihitāḥ śāstradarśanāt
1013035a jyotiṣṭomāyuṣī caiva atirātrau ca nirmitau
1013035c abhijid viśvajic caiva aptoryāmo mahākratuḥ
1013036a prācīṁ hotre dadau rājā diśaṁ svakulavardhanaḥ
1013036c adhvaryave pratīcīṁ tu brahmaṇe dakṣiṇāṁ diśam
1013037a udgātre tu tathodīcīṁ dakṣiṇaiṣā vinirmitā
1013037c aśvamedhe mahāyajñe svayambhuvihite purā
1013038a kratuṁ samāpya tu tadā nyāyataḥ puruṣarṣabhaḥ
1013038c r̥tvigbhyo hi dadau rājā dharāṁ tāṁ kratuvardhanaḥ
1013039a r̥tvijas tv abruvan sarve rājānaṁ gatakalmaṣam
1013039c bhavān eva mahīṁ kr̥tsnām eko rakṣitum arhati
1013040a na bhūmyā kāryam asmākaṁ na hi śaktāḥ sma pālane
1013040c ratāḥ svādhyāyakaraṇe vayaṁ nityaṁ hi bhūmipa
1013040e niṣkrayaṁ kiṁ cid eveha prayacchatu bhavān iti
1013041a gavāṁ śatasahasrāṇi daśa tebhyo dadau nr̥paḥ
1013041c daśakoṭiṁ suvarṇasya rajatasya caturguṇam
1013042a r̥tvijas tu tataḥ sarve pradaduḥ sahitā vasu
1013042c r̥śyaśr̥ṅgāya munaye vasiṣṭhāya ca dhīmate
1013043a tatas te nyāyataḥ kr̥tvā pravibhāgaṁ dvijottamāḥ
1013043c suprītamanasaḥ sarve pratyūcur muditā bhr̥śam
1013044a tataḥ prītamanā rājā prāpya yajñam anuttamam
1013044c pāpāpahaṁ svarnayanaṁ dustaraṁ pārthivarṣabhaiḥ
1013045a tato ’bravīd r̥śyaśr̥ṅgaṁ rājā daśarathas tadā
1013045c kulasya vardhanaṁ tat tu kartum arhasi suvrata
1013046a tatheti ca sa rājānam uvāca dvijasattamaḥ
1013046c bhaviṣyanti sutā rājaṁś catvāras te kulodvahāḥ
1014001a medhāvī tu tato dhyātvā sa kiṁ cid idam uttamam
1014001c labdhasaṁjñas tatas taṁ tu vedajño nr̥pam abravīt
1014002a iṣṭiṁ te ’haṁ kariṣyāmi putrīyāṁ putrakāraṇāt
1014002c atharvaśirasi proktair mantraiḥ siddhāṁ vidhānataḥ
1014003a tataḥ prākramad iṣṭiṁ tāṁ putrīyāṁ putra kāraṇāt
1014003c juhāva cāgnau tejasvī mantradr̥ṣṭena karmaṇā
1014004a tato devāḥ sagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ
1014004c bhāgapratigrahārthaṁ vai samavetā yathāvidhi
1014005a tāḥ sametya yathānyāyaṁ tasmin sadasi devatāḥ
1014005c abruvam̐l lokakartāraṁ brahmāṇaṁ vacanaṁ mahat
1014006a bhagavaṁs tvatprasādena rāvaṇo nāma rākṣasaḥ
1014006c sarvānno bādhate vīryāc chāsituṁ taṁ na śaknumaḥ
1014007a tvayā tasmai varo dattaḥ prītena bhagavan purā
1014007c mānayantaś ca taṁ nityaṁ sarvaṁ tasya kṣamāmahe
1014008a udvejayati lokāṁs trīn ucchritān dveṣṭi durmatiḥ
1014008c śakraṁ tridaśarājānaṁ pradharṣayitum icchati
1014009a r̥ṣīn yakṣān sagandharvān asurān brāhmaṇāṁs tathā
1014009c atikrāmati durdharṣo varadānena mohitaḥ
1014010a nainaṁ sūryaḥ pratapati pārśve vāti na mārutaḥ
1014010c calormimālī taṁ dr̥ṣṭvā samudro ’pi na kampate
1014011a tan mahan no bhayaṁ tasmād rākṣasād ghoradarśanāt
1014011c vadhārthaṁ tasya bhagavann upāyaṁ kartum arhasi
1014012a evam uktaḥ suraiḥ sarvaiś cintayitvā tato ’bravīt
1014012c hantāyaṁ vihitas tasya vadhopāyo durātmanaḥ
1014013a tena gandharvayakṣāṇāṁ devadānavarakṣasām
1014013c avadhyo ’smīti vāg uktā tathety uktaṁ ca tan mayā
1014014a nākīrtayad avajñānāt tad rakṣo mānuṣāṁs tadā
1014014c tasmāt sa mānuṣād vadhyo mr̥tyur nānyo ’sya vidyate
1014015a etac chrutvā priyaṁ vākyaṁ brahmaṇā samudāhr̥tam
1014015c devā maharṣayaḥ sarve prahr̥ṣṭās te ’bhavaṁs tadā
1014016a etasminn antare viṣṇur upayāto mahādyutiḥ
1014016c brahmaṇā ca samāgamya tatra tasthau samāhitaḥ
1014017a tam abruvan surāḥ sarve samabhiṣṭūya saṁnatāḥ
1014017c tvāṁ niyokṣyāmahe viṣṇo lokānāṁ hitakāmyayā
1014018a rājño daśarathasya tvam ayodhyādhipater vibho
1014018c dharmajñasya vadānyasya maharṣisamatejasaḥ
1014018e tasya bhāryāsu tisr̥ṣu hrīśrīkīrtyupamāsu ca
1014018g viṣṇo putratvam āgaccha kr̥tvātmānaṁ caturvidham
1014019a tatra tvaṁ mānuṣo bhūtvā pravr̥ddhaṁ lokakaṇṭakam
1014019c avadhyaṁ daivatair viṣṇo samare jahi rāvaṇam
1014020a sa hi devān sagandharvān siddhāṁś ca r̥ṣisattamān
1014020c rākṣaso rāvaṇo mūrkho vīryotsekena bādhate
1014021a tad uddhataṁ rāvaṇam r̥ddhatejasaṁ; pravr̥ddhadarpaṁ tridaśeśvaradviṣam
1014021c virāvaṇaṁ sādhu tapasvikaṇṭakaṁ; tapasvinām uddhara taṁ bhayāvaham
1015001a tato nārāyaṇo viṣṇur niyuktaḥ surasattamaiḥ
1015001c jānann api surān evaṁ ślakṣṇaṁ vacanam abravīt
1015002a upāyaḥ ko vadhe tasya rākṣasādhipateḥ surāḥ
1015002c yam ahaṁ taṁ samāsthāya nihanyām r̥ṣikaṇṭakam
1015003a evam uktāḥ surāḥ sarve pratyūcur viṣṇum avyayam
1015003c mānuṣīṁ tanum āsthāya rāvaṇaṁ jahi saṁyuge
1015004a sa hi tepe tapas tīvraṁ dīrghakālam ariṁdama
1015004c yena tuṣṭo ’bhavad brahmā lokakr̥l lokapūjitaḥ
1015005a saṁtuṣṭaḥ pradadau tasmai rākṣasāya varaṁ prabhuḥ
1015005c nānāvidhebhyo bhūtebhyo bhayaṁ nānyatra mānuṣāt
1015006a avajñātāḥ purā tena varadānena mānavāḥ
1015006c tasmāt tasya vadho dr̥ṣṭo mānuṣebhyaḥ paraṁtapa
1015007a ity etad vacanaṁ śrutvā surāṇāṁ viṣṇur ātmavān
1015007c pitaraṁ rocayām āsa tadā daśarathaṁ nr̥pam
1015008a sa cāpy aputro nr̥patis tasmin kāle mahādyutiḥ
1015008c ayajat putriyām iṣṭiṁ putrepsur arisūdanaḥ
1015009a tato vai yajamānasya pāvakād atulaprabham
1015009c prādurbhūtaṁ mahad bhūtaṁ mahāvīryaṁ mahābalam
1015010a kr̥ṣṇaṁ raktāmbaradharaṁ raktāsyaṁ dundubhisvanam
1015010c snigdhaharyakṣatanujaśmaśrupravaramūrdhajam
1015011a śubhalakṣaṇasaṁpannaṁ divyābharaṇabhūṣitam
1015011c śailaśr̥ṅgasamutsedhaṁ dr̥ptaśārdūlavikramam
1015012a divākarasamākāraṁ dīptānalaśikhopamam
1015012c taptajāmbūnadamayīṁ rājatāntaparicchadām
1015013a divyapāyasasaṁpūrṇāṁ pātrīṁ patnīm iva priyām
1015013c pragr̥hya vipulāṁ dorbhyāṁ svayaṁ māyāmayīm iva
1015014a samavekṣyābravīd vākyam idaṁ daśarathaṁ nr̥pam
1015014c prājāpatyaṁ naraṁ viddhi mām ihābhyāgataṁ nr̥pa
1015015a tataḥ paraṁ tadā rājā pratyuvāca kr̥tāñjaliḥ
1015015c bhagavan svāgataṁ te ’stu kim ahaṁ karavāṇi te
1015016a atho punar idaṁ vākyaṁ prājāpatyo naro ’bravīt
1015016c rājann arcayatā devān adya prāptam idaṁ tvayā
1015017a idaṁ tu naraśārdūla pāyasaṁ devanirmitam
1015017c prajākaraṁ gr̥hāṇa tvaṁ dhanyam ārogyavardhanam
1015018a bhāryāṇām anurūpāṇām aśnīteti prayaccha vai
1015018c tāsu tvaṁ lapsyase putrān yadarthaṁ yajase nr̥pa
1015019a tatheti nr̥patiḥ prītaḥ śirasā pratigr̥hya tām
1015019c pātrīṁ devānnasaṁpūrṇāṁ devadattāṁ hiraṇmayīm
1015020a abhivādya ca tad bhūtam adbhutaṁ priyadarśanam
1015020c mudā paramayā yuktaś cakārābhipradakṣiṇam
1015021a tato daśarathaḥ prāpya pāyasaṁ devanirmitam
1015021c babhūva paramaprītaḥ prāpya vittam ivādhanaḥ
1015022a tatas tad adbhutaprakhyaṁ bhūtaṁ paramabhāsvaram
1015022c saṁvartayitvā tat karma tatraivāntaradhīyata
1015023a harṣaraśmibhir udyotaṁ tasyāntaḥpuram ābabhau
1015023c śāradasyābhirāmasya candrasyeva nabho’ṁśubhiḥ
1015024a so ’ntaḥpuraṁ praviśyaiva kausalyām idam abravīt
1015024c pāyasaṁ pratigr̥hṇīṣva putrīyaṁ tv idam ātmanaḥ
1015025a kausalyāyai narapatiḥ pāyasārdhaṁ dadau tadā
1015025c ardhād ardhaṁ dadau cāpi sumitrāyai narādhipaḥ
1015025e kaikeyyai cāvaśiṣṭārdhaṁ dadau putrārthakāraṇāt
1015026a pradadau cāvaśiṣṭārdhaṁ pāyasasyāmr̥topamam
1015026c anucintya sumitrāyai punar eva mahīpatiḥ
1015027a evaṁ tāsāṁ dadau rājā bhāryāṇāṁ pāyasaṁ pr̥thak
1015028a tās tv etat pāyasaṁ prāpya narendrasyottamāḥ striyaḥ
1015028c saṁmānaṁ menire sarvāḥ praharṣoditacetasaḥ
1016001a putratvaṁ tu gate viṣṇau rājñas tasya mahātmanaḥ
1016001c uvāca devatāḥ sarvāḥ svayambhūr bhagavān idam
1016002a satyasaṁdhasya vīrasya sarveṣāṁ no hitaiṣiṇaḥ
1016002c viṣṇoḥ sahāyān balinaḥ sr̥jadhvaṁ kāmarūpiṇaḥ
1016003a māyāvidaś ca śūrāṁś ca vāyuvegasamāñjave
1016003c nayajñān buddhisaṁpannān viṣṇutulyaparākramān
1016004a asaṁhāryān upāyajñān divyasaṁhananānvitān
1016004c sarvāstraguṇasaṁpannān amr̥taprāśanān iva
1016005a apsaraḥsu ca mukhyāsu gandharvīṇāṁ tanūṣu ca
1016005c yakṣapannagakanyāsu r̥ṣkavidyādharīṣu ca
1016006a kiṁnarīṇāṁ ca gātreṣu vānarīṇāṁ tanūṣu ca
1016006c sr̥jadhvaṁ harirūpeṇa putrāṁs tulyaparākramān
1016007a te tathoktā bhagavatā tat pratiśrutya śāsanam
1016007c janayām āsur evaṁ te putrān vānararūpiṇaḥ
1016008a r̥ṣayaś ca mahātmānaḥ siddhavidyādharoragāḥ
1016008c cāraṇāś ca sutān vīrān sasr̥jur vanacāriṇaḥ
1016009a te sr̥ṣṭā bahusāhasrā daśagrīvavadhodyatāḥ
1016009c aprameyabalā vīrā vikrāntāḥ kāmarūpiṇaḥ
1016010a te gajācalasaṁkāśā vapuṣmanto mahābalāḥ
1016010c r̥kṣavānaragopucchāḥ kṣipram evābhijajñire
1016011a yasya devasya yad rūpaṁ veṣo yaś ca parākramaḥ
1016011c ajāyata samastena tasya tasya sutaḥ pr̥thak
1016012a golāṅgūlīṣu cotpannāḥ ke cit saṁmatavikramāḥ
1016012c r̥kṣīṣu ca tathā jātā vānarāḥ kiṁnarīṣu ca
1016013a śilāpraharaṇāḥ sarve sarve pādapayodhinaḥ
1016013c nakhadaṁṣṭrāyudhāḥ sarve sarve sarvāstrakovidāḥ
1016014a vicālayeyuḥ śailendrān bhedayeyuḥ sthirān drumān
1016014c kṣobhayeyuś ca vegena samudraṁ saritāṁ patim
1016015a dārayeyuḥ kṣitiṁ padbhyām āplaveyur mahārṇavam
1016015c nabhastalaṁ viśeyuś ca gr̥hṇīyur api toyadān
1016016a gr̥hṇīyur api mātaṅgān mattān pravrajato vane
1016016c nardamānāṁś ca nādena pātayeyur vihaṁgamān
1016017a īdr̥śānāṁ prasūtāni harīṇāṁ kāmarūpiṇām
1016017c śataṁ śatasahasrāṇi yūthapānāṁ mahātmanām
1016017e babhūvur yūthapaśreṣṭhā vīrāṁś cājanayan harīn
1016018a anye r̥kṣavataḥ prasthān upatasthuḥ sahasraśaḥ
1016018c anye nānāvidhāñ śailān kānanāni ca bhejire
1016019a sūryaputraṁ ca sugrīvaṁ śakraputraṁ ca vālinam
1016019c bhrātarāv upatasthus te sarva eva harīśvarāḥ
1016020a tair meghavr̥ndācalakūṭakalpair; mahābalair vānarayūthapālaiḥ
1016020c babhūva bhūr bhīmaśarīrarūpaiḥ; samāvr̥tā rāmasahāyahetoḥ
1017001a nirvr̥tte tu kratau tasmin hayamedhe mahātmanaḥ
1017001c pratigr̥hya surā bhāgān pratijagmur yathāgatam
1017002a samāptadīkṣāniyamaḥ patnīgaṇasamanvitaḥ
1017002c praviveśa purīṁ rājā sabhr̥tyabalavāhanaḥ
1017003a yathārhaṁ pūjitās tena rājñā vai pr̥thivīśvarāḥ
1017003c muditāḥ prayayur deśān praṇamya munipuṁgavam
1017004a gateṣu pr̥thivīśeṣu rājā daśarathaḥ punaḥ
1017004c praviveśa purīṁ śrīmān puraskr̥tya dvijottamān
1017005a śāntayā prayayau sārdham r̥śyaśr̥ṅgaḥ supūjitaḥ
1017005c anvīyamāno rājñātha sānuyātreṇa dhīmatā
1017006a kausalyājanayad rāmaṁ divyalakṣaṇasaṁyutam
1017006c viṣṇor ardhaṁ mahābhāgaṁ putram ikṣvākunandanam
1017007a kausalyā śuśubhe tena putreṇāmitatejasā
1017007c yathā vareṇa devānām aditir vajrapāṇinā
1017008a bharato nāma kaikeyyāṁ jajñe satyaparākramaḥ
1017008c sākṣād viṣṇoś caturbhāgaḥ sarvaiḥ samudito guṇaiḥ
1017009a atha lakṣmaṇaśatrughnau sumitrājanayat sutau
1017009c vīrau sarvāstrakuśalau viṣṇor ardhasamanvitau
1017010a rājñaḥ putrā mahātmānaś catvāro jajñire pr̥thak
1017010c guṇavanto ’nurūpāś ca rucyā proṣṭhapadopamāḥ
1017011a atītyaikādaśāhaṁ tu nāma karma tathākarot
1017011c jyeṣṭhaṁ rāmaṁ mahātmānaṁ bharataṁ kaikayīsutam
1017012a saumitriṁ lakṣmaṇam iti śatrughnam aparaṁ tathā
1017012c vasiṣṭhaḥ paramaprīto nāmāni kr̥tavāṁs tadā
1017012e teṣāṁ janmakriyādīni sarvakarmāṇy akārayat
1017013a teṣāṁ ketur iva jyeṣṭho rāmo ratikaraḥ pituḥ
1017013c babhūva bhūyo bhūtānāṁ svayambhūr iva saṁmataḥ
1017014a sarve vedavidaḥ śūrāḥ sarve lokahite ratāḥ
1017014c sarve jñānopasaṁpannāḥ sarve samuditā guṇaiḥ
1017015a teṣām api mahātejā rāmaḥ satyaparākramaḥ
1017015c bālyāt prabhr̥ti susnigdho lakṣmaṇo lakṣmivardhanaḥ
1017016a rāmasya lokarāmasya bhrātur jyeṣṭhasya nityaśaḥ
1017016c sarvapriyakaras tasya rāmasyāpi śarīrataḥ
1017017a lakṣmaṇo lakṣmisaṁpanno bahiḥprāṇa ivāparaḥ
1017017c na ca tena vinā nidrāṁ labhate puruṣottamaḥ
1017017e mr̥ṣṭam annam upānītam aśnāti na hi taṁ vinā
1017018a yadā hi hayam ārūḍho mr̥gayāṁ yāti rāghavaḥ
1017018c tadainaṁ pr̥ṣṭhato ’bhyeti sadhanuḥ paripālayan
1017019a bharatasyāpi śatrughno lakṣmaṇāvarajo hi saḥ
1017019c prāṇaiḥ priyataro nityaṁ tasya cāsīt tathā priyaḥ
1017020a sa caturbhir mahābhāgaiḥ putrair daśarathaḥ priyaiḥ
1017020c babhūva paramaprīto devair iva pitāmahaḥ
1017021a te yadā jñānasaṁpannāḥ sarve samuditā guṇaiḥ
1017021c hrīmantaḥ kīrtimantaś ca sarvajñā dīrghadarśinaḥ
1017022a atha rājā daśarathas teṣāṁ dārakriyāṁ prati
1017022c cintayām āsa dharmātmā sopādhyāyaḥ sabāndhavaḥ
1017023a tasya cintayamānasya mantrimadhye mahātmanaḥ
1017023c abhyāgacchan mahātejo viśvāmitro mahāmuniḥ
1017024a sa rājño darśanākāṅkṣī dvārādhyakṣān uvāca ha
1017024c śīghram ākhyāta māṁ prāptaṁ kauśikaṁ gādhinaḥ sutam
1017025a tac chrutvā vacanaṁ tasya rājaveśma pradudruvuḥ
1017025c saṁbhrāntamanasaḥ sarve tena vākyena coditāḥ
1017026a te gatvā rājabhavanaṁ viśvāmitram r̥ṣiṁ tadā
1017026c prāptam āvedayām āsur nr̥pāyekṣvākave tadā
1017027a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā sapurodhāḥ samāhitaḥ
1017027c pratyujjagāma saṁhr̥ṣṭo brahmāṇam iva vāsavaḥ
1017028a sa dr̥ṣṭvā jvalitaṁ dīptyā tāpasaṁ saṁśitavratam
1017028c prahr̥ṣṭavadano rājā tato ’rghyam upahārayat
1017029a sa rājñaḥ pratigr̥hyārghyaṁ śāstradr̥ṣṭena karmaṇā
1017029c kuśalaṁ cāvyayaṁ caiva paryapr̥cchan narādhipam
1017030a vasiṣṭhaṁ ca samāgamya kuśalaṁ munipuṁgavaḥ
1017030c r̥ṣīṁś ca tān yathā nyāyaṁ mahābhāgān uvāca ha
1017031a te sarve hr̥ṣṭamanasas tasya rājño niveśanam
1017031c viviśuḥ pūjitās tatra niṣeduś ca yathārthataḥ
1017032a atha hr̥ṣṭamanā rājā viśvāmitraṁ mahāmunim
1017032c uvāca paramodāro hr̥ṣṭas tam abhipūjayan
1017033a yathāmr̥tasya saṁprāptir yathā varṣam anūdake
1017033c yathā sadr̥śadāreṣu putrajanmāprajasya ca
1017033e pranaṣṭasya yathā lābho yathā harṣo mahodaye
1017033g tathaivāgamanaṁ manye svāgataṁ te mahāmune
1017034a kaṁ ca te paramaṁ kāmaṁ karomi kim u harṣitaḥ
1017034c pātrabhūto ’si me vipra diṣṭyā prāpto ’si dhārmika
1017034e adya me saphalaṁ janma jīvitaṁ ca sujīvitam
1017035a pūrvaṁ rājarṣiśabdena tapasā dyotitaprabhaḥ
1017035c brahmarṣitvam anuprāptaḥ pūjyo ’si bahudhā mayā
1017036a tad adbhutam idaṁ vipra pavitraṁ paramaṁ mama
1017036c śubhakṣetragataś cāhaṁ tava saṁdarśanāt prabho
1017037a brūhi yat prārthitaṁ tubhyaṁ kāryam āgamanaṁ prati
1017037c icchāmy anugr̥hīto ’haṁ tvadarthaparivr̥ddhaye
1017038a kāryasya na vimarśaṁ ca gantum arhasi kauśika
1017038c kartā cāham aśeṣeṇa daivataṁ hi bhavān mama
1017039a iti hr̥dayasukhaṁ niśamya vākyaṁ; śrutisukham ātmavatā vinītam uktam
1017039c prathitaguṇayaśā guṇair viśiṣṭaḥ; parama r̥ṣiḥ paramaṁ jagāma harṣam
1018001a tac chrutvā rājasiṁhasya vākyam adbhutavistaram
1018001c hr̥ṣṭaromā mahātejā viśvāmitro ’bhyabhāṣata
1018002a sadr̥śaṁ rājaśārdūla tavaitad bhuvi nānyataḥ
1018002c mahāvaṁśaprasūtasya vasiṣṭhavyapadeśinaḥ
1018003a yat tu me hr̥dgataṁ vākyaṁ tasya kāryasya niścayam
1018003c kuruṣva rājaśārdūla bhava satyapratiśravaḥ
1018004a ahaṁ niyamam ātiṣṭhe siddhyarthaṁ puruṣarṣabha
1018004c tasya vighnakarau dvau tu rākṣasau kāmarūpiṇau
1018005a vrate me bahuśaś cīrṇe samāptyāṁ rākṣasāv imau
1018005c mārīcaś ca subāhuś ca vīryavantau suśikṣitau
1018005e tau māṁsarudhiraugheṇa vediṁ tām abhyavarṣatām
1018006a avadhūte tathā bhūte tasmin niyamaniścaye
1018006c kr̥taśramo nirutsāhas tasmād deśād apākrame
1018007a na ca me krodham utsraṣṭuṁ buddhir bhavati pārthiva
1018007c tathābhūtā hi sā caryā na śāpas tatra mucyate
1018008a svaputraṁ rājaśārdūla rāmaṁ satyaparākramam
1018008c kākapakṣadharaṁ śūraṁ jyeṣṭhaṁ me dātum arhasi
1018009a śakto hy eṣa mayā gupto divyena svena tejasā
1018009c rākṣasā ye vikartāras teṣām api vināśane
1018010a śreyaś cāsmai pradāsyāmi bahurūpaṁ na saṁśayaḥ
1018010c trayāṇām api lokānāṁ yena khyātiṁ gamiṣyati
1018011a na ca tau rāmam āsādya śaktau sthātuṁ kathaṁ cana
1018011c na ca tau rāghavād anyo hantum utsahate pumān
1018012a vīryotsiktau hi tau pāpau kālapāśavaśaṁ gatau
1018012c rāmasya rājaśārdūla na paryāptau mahātmanaḥ
1018013a na ca putrakr̥taṁ snehaṁ kartum arhasi pārthiva
1018013c ahaṁ te pratijānāmi hatau tau viddhi rākṣasau
1018014a ahaṁ vedmi mahātmānaṁ rāmaṁ satyaparākramam
1018014c vasiṣṭho ’pi mahātejā ye ceme tapasi sthitāḥ
1018015a yadi te dharmalābhaṁ ca yaśaś ca paramaṁ bhuvi
1018015c sthiram icchasi rājendra rāmaṁ me dātum arhasi
1018016a yady abhyanujñāṁ kākutstha dadate tava mantriṇaḥ
1018016c vasiṣṭhapramukhāḥ sarve tato rāmaṁ visarjaya
1018017a abhipretam asaṁsaktam ātmajaṁ dātum arhasi
1018017c daśarātraṁ hi yajñasya rāmaṁ rājīvalocanam
1018018a nātyeti kālo yajñasya yathāyaṁ mama rāghava
1018018c tathā kuruṣva bhadraṁ te mā ca śoke manaḥ kr̥thāḥ
1018019a ity evam uktvā dharmātmā dharmārthasahitaṁ vacaḥ
1018019c virarāma mahātejā viśvāmitro mahāmuniḥ
1018020a iti hr̥dayamanovidāraṇaṁ; munivacanaṁ tad atīva śuśruvān
1018020c narapatir agamad bhayaṁ mahad; vyathitamanāḥ pracacāla cāsanāt
1019001a tac chrutvā rājaśārdūla viśvāmitrasya bhāṣitam
1019001c muhūrtam iva niḥsaṁjñaḥ saṁjñāvān idam abravīt
1019002a ūnaṣoḍaśavarṣo me rāmo rājīvalocanaḥ
1019002c na yuddhayogyatām asya paśyāmi saha rākṣasaiḥ
1019003a iyam akṣauhiṇī pūrṇā yasyāhaṁ patir īśvaraḥ
1019003c anayā saṁvr̥to gatvā yodhāhaṁ tair niśācaraiḥ
1019004a ime śūrāś ca vikrāntā bhr̥tyā me ’straviśāradāḥ
1019004c yogyā rakṣogaṇair yoddhuṁ na rāmaṁ netum arhasi
1019005a aham eva dhanuṣpāṇir goptā samaramūrdhani
1019005c yāvat prāṇān dhariṣyāmi tāvad yotsye niśācaraiḥ
1019006a nirvighnā vratacaryā sā bhaviṣyati surakṣitā
1019006c ahaṁ tatra gamiṣyāmi na rāma netum arhasi
1019007a bālo hy akr̥tavidyaś ca na ca vetti balābalam
1019007c na cāstrabalasaṁyukto na ca yuddhaviśāradaḥ
1019007e na cāsau rakṣasāṁ yogyaḥ kūṭayuddhā hi te dhruvam
1019008a viprayukto hi rāmeṇa muhūrtam api notsahe
1019008c jīvituṁ muniśārdūla na rāmaṁ netum arhasi
1019009a yadi vā rāghavaṁ brahman netum icchasi suvrata
1019009c caturaṅgasamāyuktaṁ mayā saha ca taṁ naya
1019010a ṣaṣṭir varṣasahasrāṇi jātasya mama kauśika
1019010c duḥkhenotpāditaś cāyaṁ na rāmaṁ netum arhasi
1019011a caturṇām ātmajānāṁ hi prītiḥ paramikā mama
1019011c jyeṣṭhaṁ dharmapradhānaṁ ca na rāmaṁ netum arhasi
1019012a kiṁ vīryā rākṣasās te ca kasya putrāś ca ke ca te
1019012c kathaṁ pramāṇāḥ ke caitān rakṣanti munipuṁgava
1019013a kathaṁ ca pratikartavyaṁ teṣāṁ rāmeṇa rakṣasām
1019013c māmakair vā balair brahman mayā vā kūṭayodhinām
1019014a sarvaṁ me śaṁsa bhagavan kathaṁ teṣāṁ mayā raṇe
1019014c sthātavyaṁ duṣṭabhāvānāṁ vīryotsiktā hi rākṣasāḥ
1019015a tasya tad vacanaṁ śrutvā viśvāmitro ’bhyabhāṣata
1019015c paulastyavaṁśaprabhavo rāvaṇo nāma rākṣasaḥ
1019016a sa brahmaṇā dattavaras trailokyaṁ bādhate bhr̥śam
1019016c mahābalo mahāvīryo rākṣasair bahubhir vr̥taḥ
1019017a śrūyate hi mahāvīryo rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
1019017c sākṣād vaiśravaṇabhrātā putro viśravaso muneḥ
1019018a yadā svayaṁ na yajñasya vighnakartā mahābalaḥ
1019018c tena saṁcoditau tau tu rākṣasau sumahābalau
1019018e mārīcaś ca subāhuś ca yajñavighnaṁ kariṣyataḥ
1019019a ity ukto muninā tena rājovāca muniṁ tadā
1019019c na hi śakto ’smi saṁgrāme sthātuṁ tasya durātmanaḥ
1019020a sa tvaṁ prasādaṁ dharmajña kuruṣva mama putrake
1019020c devadānavagandharvā yakṣāḥ patagapannagāḥ
1019021a na śaktā rāvaṇaṁ soḍhuṁ kiṁ punar mānavā yudhi
1019021c sa hi vīryavatāṁ vīryam ādatte yudhi rākṣasaḥ
1019022a tena cāhaṁ na śakto ’smi saṁyoddhuṁ tasya vā balaiḥ
1019022c sabalo vā muniśreṣṭha sahito vā mamātmajaiḥ
1019023a katham apy amaraprakhyaṁ saṁgrāmāṇām akovidam
1019023c bālaṁ me tanayaṁ brahman naiva dāsyāmi putrakam
1019024a atha kālopamau yuddhe sutau sundopasundayoḥ
1019024c yajñavighnakarau tau te naiva dāsyāmi putrakam
1019025a mārīcaś ca subāhuś ca vīryavantau suśikṣitau
1019025c tayor anyatareṇāhaṁ yoddhā syāṁ sasuhr̥dgaṇaḥ
1020001a tac chrutvā vacanaṁ tasya snehaparyākulākṣaram
1020001c samanyuḥ kauśiko vākyaṁ pratyuvaca mahīpatim
1020002a pūrhvam arthaṁ pratiśrutya pratijñāṁ hātum icchasi
1020002c rāgavāṇām ayukto ’yaṁ kulasyāsya viparyayaḥ
1020003a yad idaṁ te kṣamaṁ rājan gamiṣyāmi yathāgatam
1020003c mithyāpratijñaḥ kākutstha sukhī bhava sabāndhavaḥ
1020004a tasya roṣaparītasya viśvāmitrasya dhīmataḥ
1020004c cacāla vasudhā kr̥tsnā viveśa ca bhayaṁ surān
1020005a trastarūpaṁ tu vijñāya jagat sarvaṁ mahān r̥ṣiḥ
1020005c nr̥patiṁ suvrato dhīro vasiṣṭho vākyam abravīt
1020006a ikṣvākūṇāṁ kule jātaḥ sākṣād dharma ivāparaḥ
1020006c dhr̥timānsuvrataḥ śrīmān na dharmaṁ hātum arhasi
1020007a triṣu lokeṣu vikhyāto dharmātmā iti rāghavaḥ
1020007c svadharmaṁ pratipadyasva nādharmaṁ voḍhum arhasi
1020008a saṁśrutyaivaṁ kariṣyāmīty akurvāṇasya rāghava
1020008c iṣṭāpūrtavadho bhūyāt tasmād rāmaṁ visarjaya
1020009a kr̥tāstram akr̥tāstraṁ vā nainaṁ śakṣyanti rākṣasāḥ
1020009c guptaṁ kuśikaputreṇa jvalanenāmr̥taṁ yathā
1020010a eṣa vigrahavān dharma eṣa vīryavatāṁ varaḥ
1020010c eṣa buddhyādhiko loke tapasaś ca parāyaṇam
1020011a eṣo ’strān vividhān vetti trailokye sacarācare
1020011c nainam anyaḥ pumān vetti na ca vetsyanti ke cana
1020012a na devā narṣayaḥ ke cin nāsurā na ca rākṣasāḥ
1020012c gandharvayakṣapravarāḥ sakiṁnaramahoragāḥ
1020013a sarvāstrāṇi kr̥śāśvasya putrāḥ paramadhārmikāḥ
1020013c kauśikāya purā dattā yadā rājyaṁ praśāsati
1020014a te ’pi putrāḥ kr̥śāśvasya prajāpatisutāsutāḥ
1020014c naikarūpā mahāvīryā dīptimanto jayāvahāḥ
1020015a jayā ca suprabhā caiva dakṣakanye sumadhyame
1020015c te suvāte ’straśastrāṇi śataṁ paramabhāsvaram
1020016a pañcāśataṁ sutām̐l lebhe jayā nāma varān purā
1020016c vadhāyāsurasainyānām ameyān kāmarūpiṇaḥ
1020017a suprabhājanayac cāpi putrān pañcāśataṁ punaḥ
1020017c saṁhārān nāma durdharṣān durākrāmān balīyasaḥ
1020018a tāni cāstrāṇi vetty eṣa yathāvat kuśikātmajaḥ
1020018c apūrvāṇāṁ ca janane śakto bhūyaś ca dharmavit
1020019a evaṁ vīryo mahātejā viśvāmitro mahātapāḥ
1020019c na rāmagamane rājan saṁśayaṁ gantum arhasi
1021001a tathā vasiṣṭhe bruvati rājā daśarathaḥ sutam
1021001c prahr̥ṣṭavadano rāmam ājuhāva salakṣmaṇam
1021002a kr̥tasvastyayanaṁ mātrā pitrā daśarathena ca
1021002c purodhasā vasiṣṭhena maṅgalair abhimantritam
1021003a sa putraṁ mūrdhny upāghrāya rājā daśarathaḥ priyam
1021003c dadau kuśikaputrāya suprītenāntarātmanā
1021004a tato vāyuḥ sukhasparśo virajasko vavau tadā
1021004c viśvāmitragataṁ rāmaṁ dr̥ṣṭvā rājīvalocanam
1021005a puṣpavr̥ṣṭir mahaty āsīd devadundubhinisvanaḥ
1021005c śaṅkhadundubhinirghoṣaḥ prayāte tu mahātmani
1021006a viśvāmitro yayāv agre tato rāmo mahāyaśāḥ
1021006c kākapakṣadharo dhanvī taṁ ca saumitrir anvagāt
1021007a kalāpinau dhanuṣpāṇī śobhayānau diśo daśa
1021007c viśvāmitraṁ mahātmānaṁ triśīrṣāv iva pannagau
1021007e anujagmatur akṣudrau pitāmaham ivāśvinau
1021008a baddhagodhāṅgulitrāṇau khaḍgavantau mahādyutī
1021008c sthāṇuṁ devam ivācintyaṁ kumārāv iva pāvakī
1021009a adhyardhayojanaṁ gatvā sarayvā dakṣiṇe taṭe
1021009c rāmeti madhurā vāṇīṁ viśvāmitro ’bhyabhāṣata
1021010a gr̥hāṇa vatsa salilaṁ mā bhūt kālasya paryayaḥ
1021010c mantragrāmaṁ gr̥hāṇa tvaṁ balām atibalāṁ tathā
1021011a na śramo na jvaro vā te na rūpasya viparyayaḥ
1021011c na ca suptaṁ pramattaṁ vā dharṣayiṣyanti nairr̥tāḥ
1021012a na bāhvoḥ sadr̥śo vīrye pr̥thivyām asti kaś cana
1021012c triṣu lokeṣu vā rāma na bhavet sadr̥śas tava
1021013a na saubhāgye na dākṣiṇye na jñāne buddhiniścaye
1021013c nottare pratipattavyo samo loke tavānagha
1021014a etadvidyādvaye labdhe bhavitā nāsti te samaḥ
1021014c balā cātibalā caiva sarvajñānasya mātarau
1021015a kṣutpipāse na te rāma bhaviṣyete narottama
1021015c balām atibalāṁ caiva paṭhataḥ pathi rāghava
1021015e vidyādvayam adhīyāne yaśaś cāpy atulaṁ bhuvi
1021016a pitāmahasute hy ete vidye tejaḥsamanvite
1021016c pradātuṁ tava kākutstha sadr̥śas tvaṁ hi dhārmika
1021017a kāmaṁ bahuguṇāḥ sarve tvayy ete nātra saṁśayaḥ
1021017c tapasā saṁbhr̥te caite bahurūpe bhaviṣyataḥ
1021018a tato rāmo jalaṁ spr̥ṣṭvā prahr̥ṣṭavadanaḥ śuciḥ
1021018c pratijagrāha te vidye maharṣer bhāvitātmanaḥ
1021018e vidyāsamudito rāmaḥ śuśubhe bhūrivikramaḥ
1021019a gurukāryāṇi sarvāṇi niyujya kuśikātmaje
1021019c ūṣus tāṁ rajanīṁ tatra sarayvāṁ susukhaṁ trayaḥ
1022001a prabhātāyāṁ tu śarvaryāṁ viśvāmitro mahāmuniḥ
1022001c abhyabhāṣata kākutsthaṁ śayānaṁ parṇasaṁstare
1022002a kausalyā suprajā rāma pūrvā saṁdhyā pravartate
1022002c uttiṣṭha naraśārdūla kartavyaṁ daivam āhnikam
1022003a tasyarṣeḥ paramodāraṁ vacaḥ śrutvā nr̥pātmajau
1022003c snātvā kr̥todakau vīrau jepatuḥ paramaṁ japam
1022004a kr̥tāhnikau mahāvīryau viśvāmitraṁ tapodhanam
1022004c abhivādyābhisaṁhr̥ṣṭau gamanāyopatasthatuḥ
1022005a tau prayāte mahāvīryau divyaṁ tripathagāṁ nadīm
1022005c dadr̥śāte tatas tatra sarayvāḥ saṁgame śubhe
1022006a tatrāśramapadaṁ puṇyam r̥ṣīṇām ugratejasām
1022006c bahuvarṣasahasrāṇi tapyatāṁ paramaṁ tapaḥ
1022007a taṁ dr̥ṣṭvā paramaprītau rāghavau puṇyam āśramam
1022007c ūcatus taṁ mahātmānaṁ viśvāmitram idaṁ vacaḥ
1022008a kasyāyam āśramaḥ puṇyaḥ ko nv asmin vasate pumān
1022008c bhagavañ śrotum icchāvaḥ paraṁ kautūhalaṁ hi nau
1022009a tayos tad vacanaṁ śrutvā prahasya munipuṁgavaḥ
1022009c abravīc chrūyatāṁ rāma yasyāyaṁ pūrva āśramaḥ
1022010a kandarpo mūrtimān āsīt kāma ity ucyate budhaiḥ
1022011a tapasyantam iha sthāṇuṁ niyamena samāhitam
1022011c kr̥todvāhaṁ tu deveśaṁ gacchantaṁ samarudgaṇam
1022011e dharṣayām āsa durmedhā huṁkr̥taś ca mahātmanā
1022012a dagdhasya tasya raudreṇa cakṣuṣā raghunandana
1022012c vyaśīryanta śarīrāt svāt sarvagātrāṇi durmateḥ
1022013a tasya gātraṁ hataṁ tatra nirdagdhasya mahātmanā
1022013c aśarīraḥ kr̥taḥ kāmaḥ krodhād deveśvareṇa ha
1022014a anaṅga iti vikhyātas tadā prabhr̥ti rāghava
1022014c sa cāṅgaviṣayaḥ śrīmān yatrāṅgaṁ sa mumoca ha
1022015a tasyāyam āśramaḥ puṇyas tasyeme munayaḥ purā
1022015c śiṣyā dharmaparā vīra teṣāṁ pāpaṁ na vidyate
1022016a ihādya rajanīṁ rāma vasema śubhadarśana
1022016c puṇyayoḥ saritor madhye śvas tariṣyāmahe vayam
1022017a teṣāṁ saṁvadatāṁ tatra tapo dīrgheṇa cakṣuṣā
1022017c vijñāya paramaprītā munayo harṣam āgaman
1022018a arghyaṁ pādyaṁ tathātithyaṁ nivedyakuśikātmaje
1022018c rāmalakṣmaṇayoḥ paścād akurvann atithikriyām
1022019a satkāraṁ samanuprāpya kathābhir abhirañjayan
1022019c nyavasan susukhaṁ tatra kāmāśramapade tadā
1023001a tataḥ prabhāte vimale kr̥tāhnikam ariṁdamau
1023001c viśvāmitraṁ puraskr̥tya nadyās tīram upāgatau
1023002a te ca sarve mahātmāno munayaḥ saṁśitavratāḥ
1023002c upasthāpya śubhāṁ nāvaṁ viśvāmitram athābruvan
1023003a ārohatu bhavān nāvaṁ rājaputrapuraskr̥taḥ
1023003c ariṣṭaṁ gaccha panthānaṁ mā bhūt kālasya paryayaḥ
1023004a viśvāmitras tathety uktvā tān r̥ṣīn abhipūjya ca
1023004c tatāra sahitas tābhyāṁ saritaṁ sāgaraṁ gamām
1023005a atha rāmaḥ sarinmadhye papraccha munipuṅgavam
1023005c vāriṇo bhidyamānasya kim ayaṁ tumulo dhvaniḥ
1023006a rāghavasya vacaḥ śrutvā kautūhala samanvitam
1023006c kathayām āsa dharmātmā tasya śabdasya niścayam
1023007a kailāsaparvate rāma manasā nirmitaṁ saraḥ
1023007c brahmaṇā naraśārdūla tenedaṁ mānasaṁ saraḥ
1023008a tasmāt susrāva sarasaḥ sāyodhyām upagūhate
1023008c saraḥpravr̥ttā sarayūḥ puṇyā brahmasaraścyutā
1023009a tasyāyam atulaḥ śabdo jāhnavīm abhivartate
1023009c vārisaṁkṣobhajo rāma praṇāmaṁ niyataḥ kuru
1023010a tābhyāṁ tu tāv ubhau kr̥tvā praṇāmam atidhārmikau
1023010c tīraṁ dakṣiṇam āsādya jagmatur laghuvikramau
1023011a sa vanaṁ ghorasaṁkāśaṁ dr̥ṣṭvā nr̥pavarātmajaḥ
1023011c aviprahatam aikṣvākaḥ papraccha munipuṁgavam
1023012a aho vanam idaṁ durgaṁ jhillikāgaṇanāditam
1023012c bhairavaiḥ śvāpadaiḥ kīrṇaṁ śakuntair dāruṇārutaiḥ
1023013a nānāprakāraiḥ śakunair vāśyadbhir bhairavasvanaiḥ
1023013c siṁhavyāghravarāhaiś ca vāraṇaiś cāpi śobhitam
1023014a dhavāśvakarṇakakubhair bilvatindukapāṭalaiḥ
1023014c saṁkīrṇaṁ badarībhiś ca kiṁ nv idaṁ dāruṇaṁ vanam
1023015a tam uvāca mahātejā viśvāmitro mahāmuniḥ
1023015c śrūyatāṁ vatsa kākutstha yasyaitad dāruṇaṁ vanam
1023016a etau janapadau sphītau pūrvam āstāṁ narottama
1023016c maladāś ca karūṣāś ca devanirmāṇanirmitau
1023017a purā vr̥travadhe rāma malena samabhiplutam
1023017c kṣudhā caiva sahasrākṣaṁ brahmahatyā yadāviśat
1023018a tam indraṁ snāpayan devā r̥ṣayaś ca tapodhanāḥ
1023018c kalaśaiḥ snāpayām āsur malaṁ cāsya pramocayan
1023019a iha bhūmyāṁ malaṁ dattvā dattvā kārūṣam eva ca
1023019c śarīrajaṁ mahendrasya tato harṣaṁ prapedire
1023020a nirmalo niṣkarūṣaś ca śucir indro yadābhavat
1023020c dadau deśasya suprīto varaṁ prabhur anuttamam
1023021a imau janapadau sthītau khyātiṁ loke gamiṣyataḥ
1023021c maladāś ca karūṣāś ca mamāṅgamaladhāriṇau
1023022a sādhu sādhv iti taṁ devāḥ pākaśāsanam abruvan
1023022c deśasya pūjāṁ tāṁ dr̥ṣṭvā kr̥tāṁ śakreṇa dhīmatā
1023023a etau janapadau sthītau dīrghakālam ariṁdama
1023023c maladāś ca karūṣāś ca muditau dhanadhānyataḥ
1023024a kasya cit tv atha kālasya yakṣī vai kāmarūpiṇī
1023024c balaṁ nāgasahasrasya dhārayantī tadā hy abhūt
1023025a tāṭakā nāma bhadraṁ te bhāryā sundasya dhīmataḥ
1023025c mārīco rākṣasaḥ putro yasyāḥ śakraparākramaḥ
1023026a imau janapadau nityaṁ vināśayati rāghava
1023026c maladāṁś ca karūṣāṁś ca tāṭakā duṣṭacāriṇī
1023027a seyaṁ panthānam āvārya vasaty atyardhayojane
1023027c ata eva ca gantavyaṁ tāṭakāyā vanaṁ yataḥ
1023028a svabāhubalam āśritya jahīmāṁ duṣṭacāriṇīm
1023028c manniyogād imaṁ deśaṁ kuru niṣkaṇṭakaṁ punaḥ
1023029a na hi kaś cid imaṁ deśaṁ śakroty āgantum īdr̥śam
1023029c yakṣiṇyā ghorayā rāma utsāditam asahyayā
1023030a etat te sarvam ākhyātaṁ yathaitad daruṇaṁ vanam
1023030c yakṣyā cotsāditaṁ sarvam adyāpi na nivartate
1024001a atha tasyāprameyasya muner vacanam uttamam
1024001c śrutvā puruṣaśārdūlaḥ pratyuvāca śubhāṁ giram
1024002a alpavīryā yadā yakṣāḥ śrūyante munipuṁgava
1024002c kathaṁ nāgasahasrasya dhārayaty abalā balam
1024003a viśvāmitro ’bravīd vākyaṁ śr̥ṇu yena balottarā
1024003c varadānakr̥taṁ vīryaṁ dhārayaty abalā balam
1024004a pūrvam āsīn mahāyakṣaḥ suketur nāma vīryavān
1024004c anapatyaḥ śubhācāraḥ sa ca tepe mahat tapaḥ
1024005a pitāmahas tu suprītas tasya yakṣapates tadā
1024005c kanyāratnaṁ dadau rāma tāṭakāṁ nāma nāmataḥ
1024006a dadau nāgasahasrasya balaṁ cāsyāḥ pitāmahaḥ
1024006c na tv eva putraṁ yakṣāya dadau brahmā mahāyaśāḥ
1024007a tāṁ tu jātāṁ vivardhantīṁ rūpayauvanaśālinīm
1024007c jambhaputrāya sundāya dadau bhāryāṁ yaśasvinīm
1024008a kasya cit tv atha kālalsya yakṣī putraṁ vyajāyata
1024008c mārīcaṁ nāma durdharṣaṁ yaḥ śāpād rākṣaso ’bhavat
1024009a sunde tu nihate rāma agastyam r̥ṣisattamam
1024009c tāṭakā saha putreṇa pradharṣayitum icchati
1024010a rākṣasatvaṁ bhajasveti mārīcaṁ vyājahāra saḥ
1024010c agastyaḥ paramakruddhas tāṭakām api śaptavān
1024011a puruṣādī mahāyakṣī virūpā vikr̥tānanā
1024011c idaṁ rūpam apahāya dāruṇaṁ rūpam astu te
1024012a saiṣā śāpakr̥tāmarṣā tāṭakā krodhamūrchitā
1024012c deśam utsādayaty enam agastyacaritaṁ śubham
1024013a enāṁ rāghava durvr̥ttāṁ yakṣīṁ paramadāruṇām
1024013c gobrāhmaṇahitārthāya jahi duṣṭaparākramām
1024014a na hy enāṁ śāpasaṁsr̥ṣṭāṁ kaś cid utsahate pumān
1024014c nihantuṁ triṣu lokeṣu tvām r̥te raghunandana
1024015a na hi te strīvadhakr̥te ghr̥ṇā kāryā narottama
1024015c cāturvarṇyahitārthāya kartavyaṁ rājasūnunā
1024016a rājyabhāraniyuktānām eṣa dharmaḥ sanātanaḥ
1024016c adharmyāṁ jahi kākutstha dharmo hy asyā na vidyate
1024017a śrūyate hi purā śakro virocanasutāṁ nr̥pa
1024017c pr̥thivīṁ hantum icchantīṁ mantharām abhyasūdayat
1024018a viṣṇunā ca purā rāma bhr̥gupatnī dr̥ḍhavratā
1024018c anindraṁ lokam icchantī kāvyamātā niṣūditā
1024019a etaiś cānyaiś ca bahubhī rājaputramahātmabhiḥ
1024019c adharmaniratā nāryo hatāḥ puruṣasattamaiḥ
1025001a muner vacanam aklībaṁ śrutvā naravarātmajaḥ
1025001c rāghavaḥ prāñjalir bhūtvā pratyuvāca dr̥ḍhavrataḥ
1025002a pitur vacananirdeśāt pitur vacanagauravāt
1025002c vacanaṁ kauśikasyeti kartavyam aviśaṅkayā
1025003a anuśiṣṭo ’smy ayodhyāyāṁ gurumadhye mahātmanā
1025003c pitrā daśarathenāhaṁ nāvajñeyaṁ ca tad vacaḥ
1025004a so ’haṁ pitur vacaḥ śrutvā śāsanād brahma vādinaḥ
1025004c kariṣyāmi na saṁdehas tāṭakāvadham uttamam
1025005a gobrāhmaṇahitārthāya deśasyāsya sukhāya ca
1025005c tava caivāprameyasya vacanaṁ kartum udyataḥ
1025006a evam uktvā dhanurmadhye baddhvā muṣṭim ariṁdamaḥ
1025006c jyāśabdam akarot tīvraṁ diśaḥ śabdena pūrayan
1025007a tena śabdena vitrastās tāṭakā vanavāsinaḥ
1025007c tāṭakā ca susaṁkruddhā tena śabdena mohitā
1025008a taṁ śabdam abhinidhyāya rākṣasī krodhamūrchitā
1025008c śrutvā cābhyadravad vegād yataḥ śabdo viniḥsr̥taḥ
1025009a tāṁ dr̥ṣṭvā rāghavaḥ kruddhāṁ vikr̥tāṁ vikr̥tānanām
1025009c pramāṇenātivr̥ddhāṁ ca lakṣmaṇaṁ so ’bhyabhāṣata
1025010a paśya lakṣmaṇa yakṣiṇyā bhairavaṁ dāruṇaṁ vapuḥ
1025010c bhidyeran darśanād asyā bhīrūṇāṁ hr̥dayāni ca
1025011a enāṁ paśya durādharṣāṁ māyā balasamanvitām
1025011c vinivr̥ttāṁ karomy adya hr̥takarṇāgranāsikām
1025012a na hy enām utsahe hantuṁ strīsvabhāvena rakṣitām
1025012c vīryaṁ cāsyā gatiṁ cāpi haniṣyāmīti me matiḥ
1025013a evaṁ bruvāṇe rāme tu tāṭakā krodhamūrchitā
1025013c udyamya bāhū garjantī rāmam evābhyadhāvata
1025014a tām āpatantīṁ vegena vikrāntām aśanīm iva
1025014c śareṇorasi vivyādha sā papāta mamāra ca
1025015a tāṁ hatāṁ bhīmasaṁkāśāṁ dr̥ṣṭvā surapatis tadā
1025015c sādhu sādhv iti kākutsthaṁ surāś ca samapūjayan
1025016a uvāca paramaprītaḥ sahasrākṣaḥ puraṁdaraḥ
1025016c surāś ca sarve saṁhr̥ṣṭā viśvāmitram athābruvan
1025017a mune kauśike bhadraṁ te sendrāḥ sarve marudgaṇāḥ
1025017c toṣitāḥ karmaṇānena snehaṁ darśaya rāghave
1025018a prajāpater kr̥śāśvasya putrān satyaparākramān
1025018c tapobalabhr̥tān brahman rāghavāya nivedaya
1025019a pātrabhūtaś ca te brahmaṁs tavānugamane dhr̥taḥ
1025019c kartavyaṁ ca mahat karma surāṇāṁ rājasūnunā
1025020a evam uktvā surāḥ sarve hr̥ṣṭā jagmur yathāgatam
1025020c viśvāmitraṁ pūjayitvā tataḥ saṁdhyā pravartate
1025021a tato munivaraḥ prītis tāṭakā vadhatoṣitaḥ
1025021c mūrdhni rāmam upāghrāya idaṁ vacanam abravīt
1025022a ihādya rajanīṁ rāma vasema śubhadarśana
1025022c śvaḥ prabhāte gamiṣyāmas tad āśramapadaṁ mama
1026001a atha tāṁ rajanīm uṣya viśvāmiro mahāyaśāḥ
1026001c prahasya rāghavaṁ vākyam uvāca madhurākṣaram
1026002a patituṣṭo ’smi bhadraṁ te rājaputra mahāyaśaḥ
1026002c prītyā paramayā yukto dadāmy astrāṇi sarvaśaḥ
1026003a devāsuragaṇān vāpi sagandharvoragān api
1026003c yair amitrān prasahyājau vaśīkr̥tya jayiṣyasi
1026004a tāni divyāni bhadraṁ te dadāmy astrāṇi sarvaśaḥ
1026004c daṇḍacakraṁ mahad divyaṁ tava dāsyāmi rāghava
1026005a dharmacakraṁ tato vīra kālacakraṁ tathaiva ca
1026005c viṣṇucakraṁ tathātyugram aindraṁ cakraṁ tathaiva ca
1026006a vajram astraṁ naraśreṣṭha śaivaṁ śūlavaraṁ tathā
1026006c astraṁ brahmaśiraś caiva aiṣīkam api rāghava
1026006e dadāmi te mahābāho brāhmam astram anuttamam
1026007a gade dve caiva kākutstha modakī śikharī ubhe
1026007c pradīpte naraśārdūla prayacchāmi nr̥pātmaja
1026008a dharmapāśam ahaṁ rāma kālapāśaṁ tathaiva ca
1026008c vāruṇaṁ pāśam astraṁ ca dadāny aham anuttamam
1026009a aśanī dve prayacchāmi śuṣkārdre raghunandana
1026010a dadāmi cāstraṁ painākam astraṁ nārāyaṇaṁ tathā
1026010c āgneyam astra dayitaṁ śikharaṁ nāma nāmataḥ
1026011a vāyavyaṁ prathamaṁ nāma dadāmi tava rāghava
1026011c astraṁ hayaśiro nāma krauñcam astraṁ tathaiva ca
1026012a śakti dvayaṁ ca kākutstha dadāmi tava cānagha
1026012c kaṅkālaṁ musalaṁ ghoraṁ kāpālam atha kaṅkaṇam
1026013a dhārayanty asurā yāni dadāmy etāni sarvaśaḥ
1026013c vaidyādharaṁ mahāstraṁ ca nandanaṁ nāma nāmataḥ
1026014a asiratnaṁ mahābāho dadāmi nr̥varātmaja
1026014c gāndharvam astraṁ dayitaṁ mānavaṁ nāma nāmataḥ
1026015a prasvāpanapraśamane dadmi sauraṁ ca rāghava
1026015c darpaṇaṁ śoṣaṇaṁ caiva saṁtāpanavilāpane
1026016a madanaṁ caiva durdharṣaṁ kandarpadayitaṁ tathā
1026016c paiśācam astraṁ dayitaṁ mohanaṁ nāma nāmataḥ
1026016e pratīccha naraśārdūla rājaputra mahāyaśaḥ
1026017a tāmasaṁ naraśārdūla saumanaṁ ca mahābalam
1026017c saṁvartaṁ caiva durdharṣaṁ mausalaṁ ca nr̥pātmaja
1026018a satyam astraṁ mahābāho tathā māyādharaṁ param
1026018c ghoraṁ tejaḥprabhaṁ nāma paratejo’pakarṣaṇam
1026019a somāstraṁ śiśiraṁ nāma tvāṣṭram astraṁ sudāmanam
1026019c dāruṇaṁ ca bhagasyāpi śīteṣum atha mānavam
1026020a etān nāma mahābāho kāmarūpān mahābalān
1026020c gr̥hāṇa paramodārān kṣipram eva nr̥pātmaja
1026021a sthitas tu prāṅmukho bhūtvā śucir nivaratas tadā
1026021c dadau rāmāya suprīto mantragrāmam anuttamam
1026022a japatas tu munes tasya viśvāmitrasya dhīmataḥ
1026022c upatasthur mahārhāṇi sarvāṇy astrāṇi rāghavam
1026023a ūcuś ca muditā rāmaṁ sarve prāñjalayas tadā
1026023c ime sma paramodāra kiṁkarās tava rāghava
1026024a pratigr̥hya ca kākutsthaḥ samālabhya ca pāṇinā
1026024c manasā me bhaviṣyadhvam iti tāny abhyacodayat
1026025a tataḥ prītamanā rāmo viśvāmitraṁ mahāmunim
1026025c abhivādya mahātejā gamanāyopacakrame
1027001a pratigr̥hya tato ’strāṇi prahr̥ṣṭavadanaḥ śuciḥ
1027001c gacchann eva ca kākutstho viśvāmitram athābravīt
1027002a gr̥hītāstro ’smi bhagavan durādharṣaḥ surair api
1027002c astrāṇāṁ tv aham icchāmi saṁhāraṁ munipuṁgava
1027003a evaṁ bruvati kākutsthe viśvāmitro mahāmuniḥ
1027003c saṁhāraṁ vyājahārātha dhr̥timān suvrataḥ śuciḥ
1027004a satyavantaṁ satyakīrtiṁ dhr̥ṣṭaṁ rabhasam eva ca
1027004c pratihārataraṁ nāma parāṅmukham avāṅmukham
1027005a lakṣākṣaviṣamau caiva dr̥ḍhanābhasunābhakau
1027005c daśākṣaśatavaktrau ca daśaśīrṣaśatodarau
1027006a padmanābhamahānābhau dundunābhasunābhakau
1027006c jyotiṣaṁ kr̥śanaṁ caiva nairāśya vimalāv ubhau
1027007a yaugandharaharidrau ca daityapramathanau tathā
1027007c pitryaṁ saumanasaṁ caiva vidhūtamakarāv ubhau
1027008a karavīrakaraṁ caiva dhanadhānyau ca rāghava
1027008c kāmarūpaṁ kāmaruciṁ moham āvaraṇaṁ tathā
1027009a jr̥mbhakaṁ sarvanābhaṁ ca santānavaraṇau tathā
1027009c kr̥śāśvatanayān rāma bhāsvarān kāmarūpiṇaḥ
1027010a pratīccha mama bhadraṁ te pātrabhūto ’si rāghava
1027010c divyabhāsvaradehāś ca mūrtimantaḥ sukhapradāḥ
1027011a rāmaṁ prāñjalayo bhūtvābruvan madhurabhāṣiṇaḥ
1027011c ime sma naraśārdūla śādhi kiṁ karavāma te
1027012a gamyatām iti tān āha yatheṣṭaṁ raghunandanaḥ
1027012c mānasāḥ kāryakāleṣu sāhāyyaṁ me kariṣyatha
1027013a atha te rāmam āmantrya kr̥tvā cāpi pradakṣiṇam
1027013c evam astv iti kākutstham uktvā jagmur yathāgatam
1027014a sa ca tān rāghavo jñātvā viśvāmitraṁ mahāmunim
1027014c gacchann evātha madhuraṁ ślakṣṇaṁ vacanam abravīt
1027015a kiṁ nv etan meghasaṁkāśaṁ parvatasyāvidūrataḥ
1027015c vr̥kṣaṣaṇḍam ito bhāti paraṁ kautūhalaṁ hi me
1027016a darśanīyaṁ mr̥gākīrṇaṁ manoharam atīva ca
1027016c nānāprakāraiḥ śakunair valgubhāṣair alaṁkr̥tam
1027017a niḥsr̥tāḥ sma muniśreṣṭha kāntārād romaharṣaṇāt
1027017c anayā tv avagacchāmi deśasya sukhavattayā
1027018a sarvaṁ me śaṁsa bhagavan kasyāśramapadaṁ tv idam
1027018c saṁprāptā yatra te pāpā brahmaghnā duṣṭacāriṇaḥ
1028001a atha tasyāprameyasya tad vanaṁ paripr̥cchataḥ
1028001c viśvāmitro mahātejā vyākhyātum upacakrame
1028002a eṣa pūrvāśramo rāma vāmanasya mahātmanaḥ
1028002c siddhāśrama iti khyātaḥ siddho hy atra mahātapāḥ
1028003a etasminn eva kāle tu rājā vairocanir baliḥ
1028003c nirjitya daivatagaṇān sendrāṁś ca samarudgaṇān
1028003e kārayām āsa tad rājyaṁ triṣu lokeṣu viśrutaḥ
1028004a bales tu yajamānasya devāḥ sāgnipurogamāḥ
1028004c samāgamya svayaṁ caiva viṣṇum ūcur ihāśrame
1028005a balir vairocanir viṣṇo yajate yajñam uttamam
1028005c asamāpte kratau tasmin svakāryam abhipadyatām
1028006a ye cainam abhivartante yācitāra itas tataḥ
1028006c yac ca yatra yathāvac ca sarvaṁ tebhyaḥ prayacchati
1028007a sa tvaṁ surahitārthāya māyāyogam upāśritaḥ
1028007c vāmanatvaṁ gato viṣṇo kuru kalyāṇam uttamam
1028008a ayaṁ siddhāśramo nāma prasādāt te bhaviṣyati
1028008c siddhe karmaṇi deveśa uttiṣṭha bhagavann itaḥ
1028009a atha viṣṇur mahātejā adityāṁ samajāyata
1028009c vāmanaṁ rūpam āsthāya vairocanim upāgamat
1028010a trīn kramān atha bhikṣitvā pratigr̥hya ca mānataḥ
1028010c ākramya lokām̐l lokātmā sarvabhūtahite rataḥ
1028011a mahendrāya punaḥ prādān niyamya balim ojasā
1028011c trailokyaṁ sa mahātejāś cakre śakravaśaṁ punaḥ
1028012a tenaiṣa pūrvam ākrānta āśramaḥ śramanāśanaḥ
1028012c mayāpi bhaktyā tasyaiṣa vāmanasyopabhujyate
1028013a etam āśramam āyānti rākṣasā vighnakāriṇaḥ
1028013c atra te puruṣavyāghra hantavyā duṣṭacāriṇaḥ
1028014a adya gacchāmahe rāma siddhāśramam anuttamam
1028014c tad āśramapadaṁ tāta tavāpy etad yathā mama
1028015a taṁ dr̥ṣṭvā munayaḥ sarve siddhāśramanivāsinaḥ
1028015c utpatyotpatya sahasā viśvāmitram apūjayan
1028016a yathārhaṁ cakrire pūjāṁ viśvāmitrāya dhīmate
1028016c tathaiva rājaputrābhyām akurvann atithikriyām
1028017a muhūrtam atha viśrāntau rājaputrāv ariṁdamau
1028017c prāñjalī muniśārdūlam ūcatū raghunandanau
1028018a adyaiva dīkṣāṁ praviśa bhadraṁ te munipuṁgava
1028018c siddhāśramo ’yaṁ siddhaḥ syāt satyam astu vacas tava
1028019a evam ukto mahātejā viśvāmitro mahāmuniḥ
1028019c praviveśa tadā dīkṣāṁ niyato niyatendriyaḥ
1028020a kumārāv api tāṁ rātrim uṣitvā susamāhitau
1028020c prabhātakāle cotthāya viśvāmitram avandatām
1029001a atha tau deśakālajñau rājaputrāv ariṁdamau
1029001c deśe kāle ca vākyajñāv abrūtāṁ kauśikaṁ vacaḥ
1029002a bhagavañ śrotum icchāvo yasmin kāle niśācarau
1029002c saṁrakṣaṇīyau tau brahman nātivarteta tatkṣaṇam
1029003a evaṁ bruvāṇau kākutsthau tvaramāṇau yuyutsayā
1029003c sarve te munayaḥ prītāḥ praśaśaṁsur nr̥pātmajau
1029004a adya prabhr̥ti ṣaḍrātraṁ rakṣataṁ rāghavau yuvām
1029004c dīkṣāṁ gato hy eṣa munir maunitvaṁ ca gamiṣyati
1029005a tau tu tad vacanaṁ śrutvā rājaputrau yaśasvinau
1029005c anidrau ṣaḍahorātraṁ tapovanam arakṣatām
1029006a upāsāṁ cakratur vīrau yattau paramadhanvinau
1029006c rarakṣatur munivaraṁ viśvāmitram ariṁdamau
1029007a atha kāle gate tasmin ṣaṣṭhe ’hani samāgate
1029007c saumitram abravīd rāmo yatto bhava samāhitaḥ
1029008a rāmasyaivaṁ bruvāṇasya tvaritasya yuyutsayā
1029008c prajajvāla tato vediḥ sopādhyāyapurohitā
1029009a mantravac ca yathānyāyaṁ yajño ’sau saṁpravartate
1029009c ākāśe ca mahāñ śabdaḥ prādur āsīd bhayānakaḥ
1029010a āvārya gaganaṁ megho yathā prāvr̥ṣi nirgataḥ
1029010c tathā māyāṁ vikurvāṇau rākṣasāv abhyadhāvatām
1029011a mārīcaś ca subāhuś ca tayor anucarās tathā
1029011c āgamya bhīmasaṁkāśā rudhiraughān avāsr̥jan
1029012a tāv āpatantau sahasā dr̥ṣṭvā rājīvalocanaḥ
1029012c lakṣmaṇaṁ tv abhisaṁprekṣya rāmo vacanam abravīt
1029013a paśya lakṣmaṇa durvr̥ttān rākṣasān piśitāśanān
1029013c mānavāstrasamādhūtān anilena yathāghanān
1029014a mānavaṁ paramodāram astraṁ paramabhāsvaram
1029014c cikṣepa paramakruddho mārīcor asi rāghavaḥ
1029015a sa tena paramāstreṇa mānavena samāhitaḥ
1029015c saṁpūrṇaṁ yojanaśataṁ kṣiptaḥ sāgarasaṁplave
1029016a vicetanaṁ vighūrṇantaṁ śīteṣubalapīḍitam
1029016c nirastaṁ dr̥śya mārīcaṁ rāmo lakṣmaṇam abravīt
1029017a paśya lakṣmaṇa śīteṣuṁ mānavaṁ dharmasaṁhitam
1029017c mohayitvā nayaty enaṁ na ca prāṇair viyujyate
1029018a imān api vadhiṣyāmi nirghr̥ṇān duṣṭacāriṇaḥ
1029018c rākṣasān pāpakarmasthān yajñaghnān rudhirāśanān
1029019a vigr̥hya sumahac cāstram āgneyaṁ raghunandanaḥ
1029019c subāhur asi cikṣepa sa viddhaḥ prāpatad bhuvi
1029020a śeṣān vāyavyam ādāya nijaghāna mahāyaśāḥ
1029020c rāghavaḥ paramodāro munīnāṁ mudam āvahan
1029021a sa hatvā rākṣasān sarvān yajñaghnān raghunandanaḥ
1029021c r̥ṣibhiḥ pūjitas tatra yathendro vijaye purā
1029022a atha yajñe samāpte tu viśvāmitro mahāmuniḥ
1029022c nirītikā diśo dr̥ṣṭvā kākutstham idam abravīt
1029023a kr̥tārtho ’smi mahābāho kr̥taṁ guruvacas tvayā
1029023c siddhāśramam idaṁ satyaṁ kr̥taṁ rāma mahāyaśaḥ
1030001a atha tāṁ rajanīṁ tatra kr̥tārthau rāmalakṣaṇau
1030001c ūṣatur muditau vīrau prahr̥ṣṭenāntarātmanā
1030002a prabhātāyāṁ tu śarvaryāṁ kr̥tapaurvāhṇikakriyau
1030002c viśvāmitram r̥ṣīṁś cānyān sahitāv abhijagmatuḥ
1030003a abhivādya muniśreṣṭhaṁ jvalantam iva pāvakam
1030003c ūcatur madhurodāraṁ vākyaṁ madhurabhāṣiṇau
1030004a imau svo muniśārdūla kiṁkarau samupasthitau
1030004c ājñāpaya yatheṣṭaṁ vai śāsanaṁ karavāva kim
1030005a evam ukte tatas tābhyāṁ sarva eva maharṣayaḥ
1030005c viśvāmitraṁ puraskr̥tya rāmaṁ vacanam abruvan
1030006a maithilasya naraśreṣṭha janakasya bhaviṣyati
1030006c yajñaḥ paramadharmiṣṭhas tatra yāsyāmahe vayam
1030007a tvaṁ caiva naraśārdūla sahāsmābhir gamiṣyasi
1030007c adbhutaṁ ca dhanūratnaṁ tatra tvaṁ draṣṭum arhasi
1030008a tad dhi pūrvaṁ naraśreṣṭha dattaṁ sadasi daivataiḥ
1030008c aprameyabalaṁ ghoraṁ makhe paramabhāsvaram
1030009a nāsya devā na gandharvā nāsurā na ca rākṣasāḥ
1030009c kartum āropaṇaṁ śaktā na kathaṁ cana mānuṣāḥ
1030010a dhanuṣas tasya vīryaṁ hi jijñāsanto mahīkṣitaḥ
1030010c na śekur āropayituṁ rājaputrā mahābalāḥ
1030011a tad dhanur naraśārdūla maithilasya mahātmanaḥ
1030011c tatra drakṣyasi kākutstha yajñaṁ cādbhutadarśanam
1030012a tad dhi yajñaphalaṁ tena maithilenottamaṁ dhanuḥ
1030012c yācitaṁ naraśārdūla sunābhaṁ sarvadaivataiḥ
1030013a evam uktvā munivaraḥ prasthānam akarot tadā
1030013c sarṣisaṁghaḥ sakākutstha āmantrya vanadevatāḥ
1030014a svasti vo ’stu gamiṣyāmi siddhaḥ siddhāśramād aham
1030014c uttare jāhnavītīre himavantaṁ śiloccayam
1030015a pradakṣiṇaṁ tataḥ kr̥tvā siddhāśramam anuttamam
1030015c uttarāṁ diśam uddiśya prasthātum upacakrame
1030016a taṁ vrajantaṁ munivaram anvagād anusāriṇām
1030016c śakaṭī śatamātraṁ tu prayāṇe brahmavādinām
1030017a mr̥gapakṣigaṇāś caiva siddhāśramanivāsinaḥ
1030017c anujagmur mahātmānaṁ viśvāmitraṁ mahāmunim
1030018a te gatvā dūram adhvānaṁ lambamāne divākare
1030018c vāsaṁ cakrur munigaṇāḥ śoṇākūle samāhitāḥ
1030019a te ’staṁ gate dinakare snātvā hutahutāśanāḥ
1030019c viśvāmitraṁ puraskr̥tya niṣedur amitaujasaḥ
1030020a rāmo ’pi sahasaumitrir munīṁs tān abhipūjya ca
1030020c agrato niṣasādātha viśvāmitrasya dhīmataḥ
1030021a atha rāmo mahātejā viśvāmitraṁ mahāmunim
1030021c papraccha muniśārdūlaṁ kautūhalasamanvitaḥ
1030022a bhagavan ko nv ayaṁ deśaḥ samr̥ddhavanaśobhitaḥ
1030022c śrotum icchāmi bhadraṁ te vaktum arhasi tattvataḥ
1030023a codito rāmavākyena kathayām āsa suvrataḥ
1030023c tasya deśasya nikhilam r̥ṣimadhye mahātapāḥ
1031001a brahmayonir mahān āsīt kuśo nāma mahātapāḥ
1031001c vaidarbhyāṁ janayām āsa caturaḥ sadr̥śān sutān
1031001e kuśāmbaṁ kuśanābhaṁ ca ādhūrtarajasaṁ vasum
1031002a dīptiyuktān mahotsāhān kṣatradharmacikīrṣayā
1031002c tān uvāca kuśaḥ putrān dharmiṣṭhān satyavādinaḥ
1031002e kriyatāṁ pālanaṁ putrā dharmaṁ prāpsyatha puṣkalam
1031003a kuśasya vacanaṁ śrutvā catvāro lokasaṁmatāḥ
1031003c niveśaṁ cakrire sarve purāṇāṁ nr̥varās tadā
1031004a kuśāmbas tu mahātejāḥ kauśāmbīm akarot purīm
1031004c kuśanābhas tu dharmātmā paraṁ cakre mahodayam
1031005a ādhūrtarajaso rāma dharmāraṇyaṁ mahīpatiḥ
1031005c cakre puravaraṁ rājā vasuś cakre girivrajam
1031006a eṣā vasumatī rāma vasos tasya mahātmanaḥ
1031006c ete śailavarāḥ pañca prakāśante samantataḥ
1031007a sumāgadhī nadī ramyā māgadhān viśrutāyayau
1031007c pañcānāṁ śailamukhyānāṁ madhye māleva śobhate
1031008a saiṣā hi māgadhī rāma vasos tasya mahātmanaḥ
1031008c pūrvābhicaritā rāma sukṣetrā sasyamālinī
1031009a kuśanābhas tu rājarṣiḥ kanyāśatam anuttamam
1031009c janayām āsa dharmātmā ghr̥tācyāṁ raghunandana
1031010a tās tu yauvanaśālinyo rūpavatyaḥ svalaṁkr̥tāḥ
1031010c udyānabhūmim āgamya prāvr̥ṣīva śatahradāḥ
1031011a gāyantyo nr̥tyamānāś ca vādayantyaś ca rāghava
1031011c āmodaṁ paramaṁ jagmur varābharaṇabhūṣitāḥ
1031012a atha tāś cārusarvāṅgyo rūpeṇāpratimā bhuvi
1031012c udyānabhūmim āgamya tārā iva ghanāntare
1031013a tāḥ sarvaguṇasaṁpannā rūpayauvanasaṁyutāḥ
1031013c dr̥ṣṭvā sarvātmako vāyur idaṁ vacanam abravīt
1031014a ahaṁ vaḥ kāmaye sarvā bhāryā mama bhaviṣyatha
1031014c mānuṣas tyajyatāṁ bhāvo dīrgham āyur avāpsyatha
1031015a tasya tad vacanaṁ śrutvā vāyor akliṣṭakarmaṇaḥ
1031015c apahāsya tato vākyaṁ kanyāśatam athābravīt
1031016a antaś carasi bhūtānāṁ sarveṣāṁ tvaṁ surottama
1031016c prabhāvajñāś ca te sarvāḥ kim asmān avamanyase
1031017a kuśanābhasutāḥ sarvāḥ samarthās tvāṁ surottama
1031017c sthānāc cyāvayituṁ devaṁ rakṣāmas tu tapo vayam
1031018a mā bhūt sa kālo durmedhaḥ pitaraṁ satyavādinam
1031018c nāvamanyasva dharmeṇa svayaṁ varam upāsmahe
1031019a pitā hi prabhur asmākaṁ daivataṁ paramaṁ hi saḥ
1031019c yasya no dāsyati pitā sa no bhartā bhaviṣyati
1031020a tāsāṁ tad vacanaṁ śrutvā vāyuḥ paramakopanaḥ
1031020c praviśya sarvagātrāṇi babhañja bhagavān prabhuḥ
1031021a tāḥ kanyā vāyunā bhagnā viviśur nr̥pater gr̥ham
1031021c dr̥ṣṭvā bhagnās tadā rājā saṁbhrānta idam abravīt
1031022a kim idaṁ kathyatāṁ putryaḥ ko dharmam avamanyate
1031022c kubjāḥ kena kr̥tāḥ sarvā veṣṭantyo nābhibhāṣatha
1032001a tasya tad vacanaṁ śrutvā kuśanābhasya dhīmataḥ
1032001c śirobhiś caraṇau spr̥ṣṭvā kanyāśatam abhāṣata
1032002a vāyuḥ sarvātmako rājan pradharṣayitum icchati
1032002c aśubhaṁ mārgam āsthāya na dharmaṁ pratyavekṣate
1032003a pitr̥matyaḥ sma bhadraṁ te svacchande na vayaṁ sthitāḥ
1032003c pitaraṁ no vr̥ṇīṣva tvaṁ yadi no dāsyate tava
1032004a tena pāpānubandhena vacanaṁ na pratīcchatā
1032004c evaṁ bruvantyaḥ sarvāḥ sma vāyunā nihatā bhr̥ṣam
1032005a tāsāṁ tad vacanaṁ śrutvā rājā paramadhārmikaḥ
1032005c pratyuvāca mahātejāḥ kanyāśatam anuttamam
1032006a kṣāntaṁ kṣamāvatāṁ putryaḥ kartavyaṁ sumahat kr̥tam
1032006c aikamatyam upāgamya kulaṁ cāvekṣitaṁ mama
1032007a alaṁkāro hi nārīṇāṁ kṣamā tu puruṣasya vā
1032007c duṣkaraṁ tac ca vaḥ kṣāntaṁ tridaśeṣu viśeṣataḥ
1032008a yādr̥śīr vaḥ kṣamā putryaḥ sarvāsām aviśeṣataḥ
1032008c kṣamā dānaṁ kṣamā yajñaḥ kṣamā satyaṁ ca putrikāḥ
1032009a kṣamā yaśaḥ kṣamā dharmaḥ kṣamāyāṁ viṣṭhitaṁ jagat
1032009c visr̥jya kanyāḥ kākutstha rājā tridaśavikramaḥ
1032010a mantrajño mantrayām āsa pradānaṁ saha mantribhiḥ
1032010c deśe kāle pradānasya sadr̥śe pratipādanam
1032011a etasminn eva kāle tu cūlī nāma mahāmuniḥ
1032011c ūrdhvaretāḥ śubhācāro brāhmaṁ tapa upāgamat
1032012a tapyantaṁ tam r̥ṣiṁ tatra gandharvī paryupāsate
1032012c somadā nāma bhadraṁ te ūrmilā tanayā tadā
1032013a sā ca taṁ praṇatā bhūtvā śuśrūṣaṇaparāyaṇā
1032013c uvāsa kāle dharmiṣṭhā tasyās tuṣṭo ’bhavad guruḥ
1032014a sa ca tāṁ kālayogena provāca raghunandana
1032014c parituṣṭo ’smi bhadraṁ te kiṁ karomi tava priyam
1032015a parituṣṭaṁ muniṁ jñātvā gandharvī madhurasvaram
1032015c uvāca paramaprītā vākyajñā vākyakovidam
1032016a lakṣmyā samudito brāhmyā brahmabhūto mahātapāḥ
1032016c brāhmeṇa tapasā yuktaṁ putram icchāmi dhārmikam
1032017a apatiś cāsmi bhadraṁ te bhāryā cāsmi na kasya cit
1032017c brāhmeṇopagatāyāś ca dātum arhasi me sutam
1032018a tasyāḥ prasanno brahmarṣir dadau putram anuttamam
1032018c brahmadatta iti khyātaṁ mānasaṁ cūlinaḥ sutam
1032019a sa rājā brahmadattas tu purīm adhyavasat tadā
1032019c kāmpilyāṁ parayā lakṣmyā devarājo yathā divam
1032020a sa buddhiṁ kr̥tavān rājā kuśanābhaḥ sudhārmikaḥ
1032020c brahmadattāya kākutstha dātuṁ kanyāśataṁ tadā
1032021a tam āhūya mahātejā brahmadattaṁ mahīpatiḥ
1032021c dadau kanyāśataṁ rājā suprītenāntarātmanā
1032022a yathākramaṁ tataḥ pāṇiṁ jagrāha raghunandana
1032022c brahmadatto mahī pālas tāsāṁ devapatir yathā
1032023a spr̥ṣṭamātre tataḥ pāṇau vikubjā vigatajvarāḥ
1032023c yuktāḥ paramayā lakṣmyā babhuḥ kanyāśataṁ tadā
1032024a sa dr̥ṣṭvā vāyunā muktāḥ kuśanābho mahīpatiḥ
1032024c babhūva paramaprīto harṣaṁ lebhe punaḥ punaḥ
1032025a kr̥todvāhaṁ tu rājānaṁ brahmadattaṁ mahīpatiḥ
1032025c sadāraṁ preṣayām āsa sopādhyāya gaṇaṁ tadā
1032026a somadāpi susaṁhr̥ṣṭā putrasya sadr̥śīṁ kriyām
1032026c yathānyāyaṁ ca gandharvī snuṣās tāḥ pratyanandata
1033001a kr̥todvāhe gate tasmin brahmadatte ca rāghava
1033001c aputraḥ putralābhāya pautrīm iṣṭim akalpayat
1033002a iṣṭyāṁ tu vartamānāyāṁ kuśanābhaṁ mahīpatim
1033002c uvāca paramaprītaḥ kuśo brahmasutas tadā
1033003a putras te sadr̥śaḥ putra bhaviṣyati sudhārmikaḥ
1033003c gādhiṁ prāpsyasi tena tvaṁ kīrtiṁ loke ca śāśvatīm
1033004a evam uktvā kuśo rāma kuśanābhaṁ mahīpatim
1033004c jagāmākāśam āviśya brahmalokaṁ sanātanam
1033005a kasya cit tv atha kālasya kuśanābhasya dhīmataḥ
1033005c jajñe paramadharmiṣṭho gādhir ity eva nāmataḥ
1033006a sa pitā mama kākutstha gādhiḥ paramadhārmikaḥ
1033006c kuśavaṁśaprasūto ’smi kauśiko raghunandana
1033007a pūrvajā bhaginī cāpi mama rāghava suvratā
1033007c nāmnā satyavatī nāma r̥cīke pratipāditā
1033008a saśarīrā gatā svargaṁ bhartāram anuvartinī
1033008c kauśikī paramodārā sā pravr̥ttā mahānadī
1033009a divyā puṇyodakā ramyā himavantam upāśritā
1033009c lokasya hitakāmārthaṁ pravr̥ttā bhaginī mama
1033010a tato ’haṁ himavatpārśve vasāmi niyataḥ sukham
1033010c bhaginyāḥ snehasaṁyuktaḥ kauśikyā raghunandana
1033011a sā tu satyavatī puṇyā satye dharme pratiṣṭhitā
1033011c pativratā mahābhāgā kauśikī saritāṁ varā
1033012a ahaṁ hi niyamād rāma hitvā tāṁ samupāgataḥ
1033012c siddhāśramam anuprāpya siddho ’smi tava tejasā
1033013a eṣā rāma mamotpattiḥ svasya vaṁśasya kīrtitā
1033013c deśasya ca mahābāho yan māṁ tvaṁ paripr̥cchasi
1033014a gato ’rdharātraḥ kākutstha kathāḥ kathayato mama
1033014c nidrām abhyehi bhadraṁ te mā bhūd vighno ’dhvanīha naḥ
1033015a niṣpandās taravaḥ sarve nilīnā mr̥gapakṣiṇaḥ
1033015c naiśena tamasā vyāptā diśaś ca raghunandana
1033016a śanair viyujyate saṁdhyā nabho netrair ivāvr̥tam
1033016c nakṣatratārāgahanaṁ jyotirbhir avabhāsate
1033017a uttiṣṭhati ca śītāṁśuḥ śaśī lokatamonudaḥ
1033017c hlādayan prāṇināṁ loke manāṁsi prabhayā vibho
1033018a naiśāni sarvabhūtāni pracaranti tatas tataḥ
1033018c yakṣarākṣasasaṁghāś ca raudrāś ca piśitāśanāḥ
1033019a evam uktvā mahātejā virarāma mahāmuniḥ
1033019c sādhu sādhv iti taṁ sarve munayo hy abhyapūjayan
1033020a rāmo ’pi saha saumitriḥ kiṁ cid āgatavismayaḥ
1033020c praśasya muniśārdūlaṁ nidrāṁ samupasevate
1034001a upāsya rātriśeṣaṁ tu śoṇākūle maharṣibhiḥ
1034001c niśāyāṁ suprabhātāyāṁ viśvāmitro ’bhyabhāṣata
1034002a suprabhātā niśā rāma pūrvā saṁdhyā pravartate
1034002c uttiṣṭhottiṣṭha bhadraṁ te gamanāyābhirocaya
1034003a tac chrutvā vacanaṁ tasya kr̥tvā paurvāhṇikīṁ kriyām
1034003c gamanaṁ rocayām āsa vākyaṁ cedam uvāca ha
1034004a ayaṁ śoṇaḥ śubhajalo gādhaḥ pulinamaṇḍitaḥ
1034004c katareṇa pathā brahman saṁtariṣyāmahe vayam
1034005a evam uktas tu rāmeṇa viśvāmitro ’bravīd idam
1034005c eṣa panthā mayoddiṣṭo yena yānti maharṣayaḥ
1034006a te gatvā dūram adhvānaṁ gate ’rdhadivase tadā
1034006c jāhnavīṁ saritāṁ śreṣṭhāṁ dadr̥śur munisevitām
1034007a tāṁ dr̥ṣṭvā puṇyasalilāṁ haṁsasārasasevitām
1034007c babhūvur muditāḥ sarve munayaḥ saharāghavāḥ
1034007e tasyās tīre tataś cakrus te āvāsaparigraham
1034008a tataḥ snātvā yathānyāyaṁ saṁtarpya pitr̥devatāḥ
1034008c hutvā caivāgnihotrāṇi prāśya cāmr̥tavad dhaviḥ
1034009a viviśur jāhnavītīre śucau muditamānasāḥ
1034009c viśvāmitraṁ mahātmānaṁ parivārya samantataḥ
1034010a saṁprahr̥ṣṭamanā rāmo viśvāmitram athābravīt
1034010c bhagavañ śrotum icchāmi gaṅgāṁ tripathagāṁ nadīm
1034010e trailokyaṁ katham ākramya gatā nadanadīpatim
1034011a codito rāma vākyena viśvāmitro mahāmuniḥ
1034011c vr̥ddhiṁ janma ca gaṅgāyā vaktum evopacakrame
1034012a śailendro himavān nāma dhātūnām ākaro mahān
1034012c tasya kanyā dvayaṁ rāma rūpeṇāpratimaṁ bhuvi
1034013a yā meruduhitā rāma tayor mātā sumadhyamā
1034013c nāmnā menā manojñā vai patnī himavataḥ priyā
1034014a tasyāṁ gaṅgeyam abhavaj jyeṣṭhā himavataḥ sutā
1034014c umā nāma dvitīyābhūt kanyā tasyaiva rāghava
1034015a atha jyeṣṭhāṁ surāḥ sarve devatārthacikīrṣayā
1034015c śailendraṁ varayām āsur gaṅgāṁ tripathagāṁ nadīm
1034016a dadau dharmeṇa himavāṁs tanayāṁ lokapāvanīm
1034016c svacchandapathagāṁ gaṅgāṁ trailokyahitakāmyayā
1034017a pratigr̥hya trilokārthaṁ trilokahitakāriṇaḥ
1034017c gaṅgām ādāya te ’gacchan kr̥tārthenāntarātmanā
1034018a yā cānyā śailaduhitā kanyāsīd raghunandana
1034018c ugraṁ sā vratam āsthāya tapas tepe tapodhanā
1034019a ugreṇa tapasā yuktāṁ dadau śailavaraḥ sutām
1034019c rudrāyāpratirūpāya umāṁ lokanamaskr̥tām
1034020a ete te śaila rājasya sute lokanamaskr̥te
1034020c gaṅgā ca saritāṁ śreṣṭhā umā devī ca rāghava
1034021a etat te dharmam ākhyātaṁ yathā tripathagā nadī
1034021c khaṁ gatā prathamaṁ tāta gatiṁ gatimatāṁ vara
1035001a ukta vākye munau tasminn ubhau rāghavalakṣmaṇau
1035001c pratinandya kathāṁ vīrāv ūcatur munipuṁgavam
1035002a dharmayuktam idaṁ brahman kathitaṁ paramaṁ tvayā
1035002c duhituḥ śailarājasya jyeṣṭhāya vaktum arhasi
1035003a vistaraṁ vistarajño ’si divyamānuṣasaṁbhavam
1035003c trīn patho hetunā kena pāvayel lokapāvanī
1035004a kathaṁ gaṅgāṁ tripathagā viśrutā sariduttamā
1035004c triṣu lokeṣu dharmajña karmabhiḥ kaiḥ samanvitā
1035005a tathā bruvati kākutsthe viśvāmitras tapodhanaḥ
1035005c nikhilena kathāṁ sarvām r̥ṣimadhye nyavedayat
1035006a purā rāma kr̥todvāhaḥ śitikaṇṭho mahātapāḥ
1035006c dr̥ṣṭvā ca spr̥hayā devīṁ maithunāyopacakrame
1035007a śitikaṇṭhasya devasya divyaṁ varṣaśataṁ gatam
1035007c na cāpi tanayo rāma tasyām āsīt paraṁtapa
1035008a tato devāḥ samudvignāḥ pitāmahapurogamāḥ
1035008c yad ihotpadyate bhūtaṁ kas tat pratisahiṣyate
1035009a abhigamya surāḥ sarve praṇipatyedam abruvan
1035009c devadeva mahādeva lokasyāsya hite rata
1035009e surāṇāṁ praṇipātena prasādaṁ kartum arhasi
1035010a na lokā dhārayiṣyanti tava tejaḥ surottama
1035010c brāhmeṇa tapasā yukto devyā saha tapaś cara
1035011a trailokyahitakāmārthaṁ tejas tejasi dhāraya
1035011c rakṣa sarvān imām̐l lokān nālokaṁ kartum arhasi
1035012a devatānāṁ vacaḥ śrutvā sarvalokamaheśvaraḥ
1035012c bāḍham ity abravīt sarvān punaś cedam uvāca ha
1035013a dhārayiṣyāmy ahaṁ tejas tejasy eva sahomayā
1035013c tridaśāḥ pr̥thivī caiva nirvāṇam adhigacchatu
1035014a yad idaṁ kṣubhitaṁ sthānān mama tejo hy anuttamam
1035014c dhārayiṣyati kas tan me bruvantu surasattamāḥ
1035015a evam uktās tato devāḥ pratyūcur vr̥ṣabhadhvajam
1035015c yat tejaḥ kṣubhitaṁ hy etat tad dharā dhārayiṣyati
1035016a evam uktaḥ surapatiḥ pramumoca mahītale
1035016c tejasā pr̥thivī yena vyāptā sagirikānanā
1035017a tato devāḥ punar idam ūcuś cātha hutāśanam
1035017c praviśa tvaṁ mahātejo raudraṁ vāyusamanvitaḥ
1035018a tad agninā punar vyāptaṁ saṁjātaḥ śvetaparvataḥ
1035018c divyaṁ śaravaṇaṁ caiva pāvakādityasaṁnibham
1035018e yatra jāto mahātejāḥ kārtikeyo ’gnisaṁbhavaḥ
1035019a athomāṁ ca śivaṁ caiva devāḥ sarṣi gaṇās tadā
1035019c pūjayām āsur atyarthaṁ suprītamanasas tataḥ
1035020a atha śaila sutā rāma tridaśān idam abravīt
1035020c samanyur aśapat sarvān krodhasaṁraktalocanā
1035021a yasmān nivāritā caiva saṁgatā putrakāmyayā
1035021c apatyaṁ sveṣu dāreṣu notpādayitum arhatha
1035021e adya prabhr̥ti yuṣmākam aprajāḥ santu patnayaḥ
1035022a evam uktvā surān sarvāñ śaśāpa pr̥thivīm api
1035022c avane naikarūpā tvaṁ bahubhāryā bhaviṣyasi
1035023a na ca putrakr̥tāṁ prītiṁ matkrodhakaluṣī kr̥tā
1035023c prāpsyasi tvaṁ sudurmedhe mama putram anicchatī
1035024a tān sarvān vrīḍitān dr̥ṣṭvā surān surapatis tadā
1035024c gamanāyopacakrāma diśaṁ varuṇapālitām
1035025a sa gatvā tapa ātiṣṭhat pārśve tasyottare gireḥ
1035025c himavatprabhave śr̥ṅge saha devyā maheśvaraḥ
1035026a eṣa te vistaro rāma śailaputryā niveditaḥ
1035026c gaṅgāyāḥ prabhavaṁ caiva śr̥ṇu me sahalakṣmaṇaḥ
1036001a tapyamāne tapo deve devāḥ sarṣigaṇāḥ purā
1036001c senāpatim abhīpsantaḥ pitāmaham upāgaman
1036002a tato ’bruvan surāḥ sarve bhagavantaṁ pitāmaham
1036002c praṇipatya śubhaṁ vākyaṁ sendrāḥ sāgnipurogamāḥ
1036003a yo naḥ senāpatir deva datto bhagavatā purā
1036003c sa tapaḥ param āsthāya tapyate sma sahomayā
1036004a yad atrānantaraṁ kāryaṁ lokānāṁ hitakāmyayā
1036004c saṁvidhatsva vidhānajña tvaṁ hi naḥ paramā gatiḥ
1036005a devatānāṁ vacaḥ śrutvā sarvalokapitāmahaḥ
1036005c sāntvayan madhurair vākyais tridaśān idam abravīt
1036006a śailaputryā yad uktaṁ tan na prajāsyatha patniṣu
1036006c tasyā vacanam akliṣṭaṁ satyam eva na saṁśayaḥ
1036007a iyam ākāśagā gaṅgā yasyāṁ putraṁ hutāśanaḥ
1036007c janayiṣyati devānāṁ senāpatim ariṁdamam
1036008a jyeṣṭhā śailendraduhitā mānayiṣyati taṁ sutam
1036008c umāyās tad bahumataṁ bhaviṣyati na saṁśayaḥ
1036009a tac chrutvā vacanaṁ tasya kr̥tārthā raghunandana
1036009c praṇipatya surāḥ sarve pitāmaham apūjayan
1036010a te gatvā parvataṁ rāma kailāsaṁ dhātumaṇḍitam
1036010c agniṁ niyojayām āsuḥ putrārthaṁ sarvadevatāḥ
1036011a devakāryam idaṁ deva samādhatsva hutāśana
1036011c śailaputryāṁ mahātejo gaṅgāyāṁ teja utsr̥ja
1036012a devatānāṁ pratijñāya gaṅgām abhyetya pāvakaḥ
1036012c garbhaṁ dhāraya vai devi devatānām idaṁ priyam
1036013a ity etad vacanaṁ śrutvā divyaṁ rūpam adhārayat
1036013c sa tasyā mahimāṁ dr̥ṣṭvā samantād avakīryata
1036014a samantatas tadā devīm abhyaṣiñcata pāvakaḥ
1036014c sarvasrotāṁsi pūrṇāni gaṅgāyā raghunandana
1036015a tam uvāca tato gaṅgā sarvadevapurohitam
1036015c aśaktā dhāraṇe deva tava tejaḥ samuddhatam
1036015e dahyamānāgninā tena saṁpravyathitacetanā
1036016a athābravīd idaṁ gaṅgāṁ sarvadevahutāśanaḥ
1036016c iha haimavate pāde garbho ’yaṁ saṁniveśyatām
1036017a śrutvā tv agnivaco gaṅgā taṁ garbham atibhāsvaram
1036017c utsasarja mahātejāḥ srotobhyo hi tadānagha
1036018a yad asyā nirgataṁ tasmāt taptajāmbūnadaprabham
1036018c kāñcanaṁ dharaṇīṁ prāptaṁ hiraṇyam amalaṁ śubham
1036019a tāmraṁ kārṣṇāyasaṁ caiva taikṣṇyād evābhijāyata
1036019c malaṁ tasyābhavat tatra trapusīsakam eva ca
1036020a tad etad dharaṇīṁ prāpya nānādhātur avardhata
1036021a nikṣiptamātre garbhe tu tejobhir abhirañjitam
1036021c sarvaṁ parvatasaṁnaddhaṁ sauvarṇam abhavad vanam
1036022a jātarūpam iti khyātaṁ tadā prabhr̥ti rāghava
1036022c suvarṇaṁ puruṣavyāghra hutāśanasamaprabham
1036023a taṁ kumāraṁ tato jātaṁ sendrāḥ sahamarudgaṇāḥ
1036023c kṣīrasaṁbhāvanārthāya kr̥ttikāḥ samayojayan
1036024a tāḥ kṣīraṁ jātamātrasya kr̥tvā samayam uttamam
1036024c daduḥ putro ’yam asmākaṁ sarvāsām iti niścitāḥ
1036025a tatas tu devatāḥ sarvāḥ kārtikeya iti bruvan
1036025c putras trailokya vikhyāto bhaviṣyati na saṁśayaḥ
1036026a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā skannaṁ garbhaparisrave
1036026c snāpayan parayā lakṣmyā dīpyamānam ivānalam
1036027a skanda ity abruvan devāḥ skannaṁ garbhaparisravāt
1036027c kārtikeyaṁ mahābhāgaṁ kākutsthajvalanopamam
1036028a prādurbhūtaṁ tataḥ kṣīraṁ kr̥ttikānām anuttamam
1036028c ṣaṇṇāṁ ṣaḍānano bhūtvā jagrāha stanajaṁ payaḥ
1036029a gr̥hītvā kṣīram ekāhnā sukumāra vapus tadā
1036029c ajayat svena vīryeṇa daityasainyagaṇān vibhuḥ
1036030a surasenāgaṇapatiṁ tatas tam amaladyutim
1036030c abhyaṣiñcan suragaṇāḥ sametyāgnipurogamāḥ
1036031a eṣa te rāma gaṅgāyā vistaro ’bhihito mayā
1036031c kumārasaṁbhavaś caiva dhanyaḥ puṇyas tathaiva ca
1037001a tāṁ kathāṁ kauśiko rāme nivedya madhurākṣaram
1037001c punar evāparaṁ vākyaṁ kākutstham idam abravīt
1037002a ayodhyādhipatiḥ śūraḥ pūrvam āsīn narādhipaḥ
1037002c sagaro nāma dharmātmā prajākāmaḥ sa cāprajaḥ
1037003a vaidarbhaduhitā rāma keśinī nāma nāmataḥ
1037003c jyeṣṭhā sagarapatnī sā dharmiṣṭhā satyavādinī
1037004a ariṣṭanemiduhitā rūpeṇāpratimā bhuvi
1037004c dvitīyā sagarasyāsīt patnī sumatisaṁjñitā
1037005a tābhyāṁ saha tadā rājā patnībhyāṁ taptavāṁs tapaḥ
1037005c himavantaṁ samāsādya bhr̥guprasravaṇe girau
1037006a atha varṣa śate pūrṇe tapasārādhito muniḥ
1037006c sagarāya varaṁ prādād bhr̥guḥ satyavatāṁ varaḥ
1037007a apatyalābhaḥ sumahān bhaviṣyati tavānagha
1037007c kīrtiṁ cāpratimāṁ loke prāpsyase puruṣarṣabha
1037008a ekā janayitā tāta putraṁ vaṁśakaraṁ tava
1037008c ṣaṣṭiṁ putrasahasrāṇi aparā janayiṣyati
1037009a bhāṣamāṇaṁ naravyāghraṁ rājapatnyau prasādya tam
1037009c ūcatuḥ paramaprīte kr̥tāñjalipuṭe tadā
1037010a ekaḥ kasyāḥ suto brahman kā bahūñ janayiṣyati
1037010c śrotum icchāvahe brahman satyam astu vacas tava
1037011a tayos tad vacanaṁ śrutvā bhr̥guḥ parama dhārmikaḥ
1037011c uvāca paramāṁ vāṇīṁ svacchando ’tra vidhīyatām
1037012a eko vaṁśakaro vāstu bahavo vā mahābalāḥ
1037012c kīrtimanto mahotsāhāḥ kā vā kaṁ varam icchati
1037013a munes tu vacanaṁ śrutvā keśinī raghunandana
1037013c putraṁ vaṁśakaraṁ rāma jagrāha nr̥pasaṁnidhau
1037014a ṣaṣṭiṁ putrasahasrāṇi suparṇabhaginī tadā
1037014c mahotsāhān kīrtimato jagrāha sumatiḥ sutān
1037015a pradakṣiṇam r̥ṣiṁ kr̥tvā śirasābhipraṇamya ca
1037015c jagāma svapuraṁ rājā sabhāryā raghunandana
1037016a atha kāle gate tasmiñ jyeṣṭhā putraṁ vyajāyata
1037016c asamañja iti khyātaṁ keśinī sagarātmajam
1037017a sumatis tu naravyāghra garbhatumbaṁ vyajāyata
1037017c ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi tumbabhedād viniḥsr̥tāḥ
1037018a ghr̥tapūrṇeṣu kumbheṣu dhātryas tān samavardhayan
1037018c kālena mahatā sarve yauvanaṁ pratipedire
1037019a atha dīrgheṇa kālena rūpayauvanaśālinaḥ
1037019c ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi sagarasyābhavaṁs tadā
1037020a sa ca jyeṣṭho naraśreṣṭha sagarasyātmasaṁbhavaḥ
1037020c bālān gr̥hītvā tu jale sarayvā raghunandana
1037020e prakṣipya prahasan nityaṁ majjatas tān nirīkṣya vai
1037021a paurāṇām ahite yuktaḥ pitrā nirvāsitaḥ purāt
1037022a tasya putro ’ṁśumān nāma asamañjasya vīryavān
1037022c saṁmataḥ sarvalokasya sarvasyāpi priyaṁvadaḥ
1037023a tataḥ kālena mahatā matiḥ samabhijāyata
1037023c sagarasya naraśreṣṭha yajeyam iti niścitā
1037024a sa kr̥tvā niścayaṁ rājā sopādhyāyagaṇas tadā
1037024c yajñakarmaṇi vedajño yaṣṭuṁ samupacakrame
1038001a viśvāmitravacaḥ śrutvā kathānte raghunandana
1038001c uvāca paramaprīto muniṁ dīptam ivānalam
1038002a śrotum ichāmi bhadraṁ te vistareṇa kathām imām
1038002c pūrvako me kathaṁ brahman yajñaṁ vai samupāharat
1038003a viśvāmitras tu kākutstham uvāca prahasann iva
1038003c śrūyatāṁ vistaro rāma sagarasya mahātmanaḥ
1038004a śaṁkaraśvaśuro nāma himavān acalottamaḥ
1038004c vindhyaparvatam āsādya nirīkṣete parasparam
1038005a tayor madhye pravr̥tto ’bhūd yajñaḥ sa puruṣottama
1038005c sa hi deśo naravyāghra praśasto yajñakarmaṇi
1038006a tasyāśvacaryāṁ kākutstha dr̥ḍhadhanvā mahārathaḥ
1038006c aṁśumān akarot tāta sagarasya mate sthitaḥ
1038007a tasya parvaṇi taṁ yajñaṁ yajamānasya vāsavaḥ
1038007c rākṣasīṁ tanum āsthāya yajñiyāśvam apāharat
1038008a hriyamāṇe tu kākutstha tasminn aśve mahātmanaḥ
1038008c upādhyāya gaṇāḥ sarve yajamānam athābruvan
1038009a ayaṁ parvaṇi vegena yajñiyāśvo ’panīyate
1038009c hartāraṁ jahi kākutstha hayaś caivopanīyatām
1038010a yajñac chidraṁ bhavaty etat sarveṣām aśivāya naḥ
1038010c tat tathā kriyatāṁ rājan yathāchidraḥ kratur bhavet
1038011a upādhyāya vacaḥ śrutvā tasmin sadasi pārthivaḥ
1038011c ṣaṣṭiṁ putrasahasrāṇi vākyam etad uvāca ha
1038012a gatiṁ putrā na paśyāmi rakṣasāṁ puruṣarṣabhāḥ
1038012c mantrapūtair mahābhāgair āsthito hi mahākratuḥ
1038013a tad gacchata vicinvadhvaṁ putrakā bhadram astu vaḥ
1038013c samudramālinīṁ sarvāṁ pr̥thivīm anugacchata
1038014a ekaikaṁ yojanaṁ putrā vistāram abhigacchata
1038015a yāvat turagasaṁdarśas tāvat khanata medinīm
1038015c tam eva hayahartāraṁ mārgamāṇā mamājñayā
1038016a dīkṣitaḥ pautrasahitaḥ sopādhyāyagaṇo hy aham
1038016c iha sthāsyāmi bhadraṁ vo yāvat turagadarśanam
1038017a ity uktvā hr̥ṣṭamanaso rājaputrā mahābalāḥ
1038017c jagmur mahītalaṁ rāma pitur vacanayantritāḥ
1038018a yojanāyām avistāram ekaiko dharaṇītalam
1038018c bibhiduḥ puruṣavyāghra vajrasparśasamair bhujaiḥ
1038019a śūlair aśanikalpaiś ca halaiś cāpi sudāruṇaiḥ
1038019c bhidyamānā vasumatī nanāda raghunandana
1038020a nāgānāṁ vadhyamānānām asurāṇāṁ ca rāghava
1038020c rākṣasānāṁ ca durdharṣaḥ sattvānāṁ ninado ’bhavat
1038021a yojanānāṁ sahasrāṇi ṣaṣṭiṁ tu raghunandana
1038021c bibhidur dharaṇīṁ vīrā rasātalam anuttamam
1038022a evaṁ parvatasaṁbādhaṁ jambūdvīpaṁ nr̥pātmajāḥ
1038022c khananto nr̥paśārdūla sarvataḥ paricakramuḥ
1038023a tato devāḥ sagandharvāḥ sāsurāḥ sahapannagāḥ
1038023c saṁbhrāntamanasaḥ sarve pitāmaham upāgaman
1038024a te prasādya mahātmānaṁ viṣaṇṇavadanās tadā
1038024c ūcuḥ paramasaṁtrastāḥ pitāmaham idaṁ vacaḥ
1038025a bhagavan pr̥thivī sarvā khanyate sagarātmajaiḥ
1038025c bahavaś ca mahātmāno vadhyante jalacāriṇaḥ
1038026a ayaṁ yajñahano ’smākam anenāśvo ’panīyate
1038026c iti te sarvabhūtāni nighnanti sagarātmajaḥ
1039001a devatānāṁ vacaḥ śrutvā bhagavān vai pitāmahaḥ
1039001c pratyuvāca susaṁtrastān kr̥tāntabalamohitān
1039002a yasyeyaṁ vasudhā kr̥tsnā vāsudevasya dhīmataḥ
1039002c kāpilaṁ rūpam āsthāya dhārayaty aniśaṁ dharām
1039003a pr̥thivyāś cāpi nirbhedo dr̥ṣṭa eva sanātanaḥ
1039003c sagarasya ca putrāṇāṁ vināśo ’dīrghajīvinām
1039004a pitāmahavacaḥ śrutvā trayas triṁśad ariṁdamaḥ
1039004c devāḥ paramasaṁhr̥ṣṭāḥ punar jagmur yathāgatam
1039005a sagarasya ca putrāṇāṁ prādur āsīn mahātmanām
1039005c pr̥thivyāṁ bhidyamānāyāṁ nirghātasamanisvanaḥ
1039006a tato bhittvā mahīṁ sarvāṁ kr̥tvā cāpi pradakṣiṇam
1039006c sahitāḥ sagarāḥ sarve pitaraṁ vākyam abruvan
1039007a parikrāntā mahī sarvā sattvavantaś ca sūditāḥ
1039007c devadānavarakṣāṁsi piśācoragakiṁnarāḥ
1039008a na ca paśyāmahe ’śvaṁ tam aśvahartāram eva ca
1039008c kiṁ kariṣyāma bhadraṁ te buddhir atra vicāryatām
1039009a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā putrāṇāṁ rājasattamaḥ
1039009c samanyur abravīd vākyaṁ sagaro raghunandana
1039010a bhūyaḥ khanata bhadraṁ vo nirbhidya vasudhātalam
1039010c aśvahartāram āsādya kr̥tārthāś ca nivartatha
1039011a pitur vacanam āsthāya sagarasya mahātmanaḥ
1039011c ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi rasātalam abhidravan
1039012a khanyamāne tatas tasmin dadr̥śuḥ parvatopamam
1039012c diśāgajaṁ virūpākṣaṁ dhārayantaṁ mahītalam
1039013a saparvatavanāṁ kr̥tsnāṁ pr̥thivīṁ raghunandana
1039013c śirasā dhārayām āsa virūpākṣo mahāgajaḥ
1039014a yadā parvaṇi kākutstha viśramārthaṁ mahāgajaḥ
1039014c khedāc cālayate śīrṣaṁ bhūmikampas tadhā bhavet
1039015a taṁ te pradakṣiṇaṁ kr̥tvā diśāpālaṁ mahāgajam
1039015c mānayanto hi te rāma jagmur bhittvā rasātalam
1039016a tataḥ pūrvāṁ diśaṁ bhittvā dakṣiṇāṁ bibhiduḥ punaḥ
1039016c dakṣiṇasyām api diśi dadr̥śus te mahāgajam
1039017a mahāpadmaṁ mahātmānaṁ sumahāparvatopamam
1039017c śirasā dhārayantaṁ te vismayaṁ jagmur uttamam
1039018a tataḥ pradakṣiṇaṁ kr̥tvā sagarasya mahātmanaḥ
1039018c ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi paścimāṁ bibhidur diśam
1039019a paścimāyām api diśi mahāntam acalopamam
1039019c diśāgajaṁ saumanasaṁ dadr̥śus te mahābalāḥ
1039020a taṁ te pradakṣiṇaṁ kr̥tvā pr̥ṣṭvā cāpi nirāmayam
1039020c khanantaḥ samupakrāntā diśaṁ somavatīṁ tadā
1039021a uttarasyāṁ raghuśreṣṭha dadr̥śur himapāṇḍuram
1039021c bhadraṁ bhadreṇa vapuṣā dhārayantaṁ mahīm imām
1039022a samālabhya tataḥ sarve kr̥tvā cainaṁ pradakṣiṇam
1039022c ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi bibhidur vasudhātalam
1039023a tataḥ prāguttarāṁ gatvā sāgarāḥ prathitāṁ diśam
1039023c roṣād abhyakhanan sarve pr̥thivīṁ sagarātmajāḥ
1039024a dadr̥śuḥ kapilaṁ tatra vāsudevaṁ sanātanam
1039024c hayaṁ ca tasya devasya carantam avidūrataḥ
1039025a te taṁ yajñahanaṁ jñātvā krodhaparyākulekṣaṇāḥ
1039025c abhyadhāvanta saṁkruddhās tiṣṭha tiṣṭheti cābruvan
1039026a asmākaṁ tvaṁ hi turagaṁ yajñiyaṁ hr̥tavān asi
1039026c durmedhas tvaṁ hi saṁprāptān viddhi naḥ sagarātmajān
1039027a śrutvā tad vacanaṁ teṣāṁ kapilo raghunandana
1039027c roṣeṇa mahatāviṣṭo huṁkāram akarot tadā
1039028a tatas tenāprameyena kapilena mahātmanā
1039028c bhasmarāśīkr̥tāḥ sarve kākutstha sagarātmajāḥ
1040001a putrāṁś ciragatāñ jñātvā sagaro raghunandana
1040001c naptāram abravīd rājā dīpyamānaṁ svatejasā
1040002a śūraś ca kr̥tavidyaś ca pūrvais tulyo ’si tejasā
1040002c pitr̥̄ṇāṁ gatim anviccha yena cāśvo ’pahāritaḥ
1040003a antarbhaumāni sattvāni vīryavanti mahānti ca
1040003c teṣāṁ tvaṁ pratighātārthaṁ sāsiṁ gr̥hṇīṣva kārmukam
1040004a abhivādyābhivādyāṁs tvaṁ hatvā vighnakarān api
1040004c siddhārthaḥ saṁnivartasva mama yajñasya pāragaḥ
1040005a evam ukto ’ṁśumān samyak sagareṇa mahātmanā
1040005c dhanur ādāya khaḍgaṁ ca jagāma laghuvikramaḥ
1040006a sa khātaṁ pitr̥bhir mārgam antarbhaumaṁ mahātmabhiḥ
1040006c prāpadyata naraśreṣṭha tena rājñābhicoditaḥ
1040007a daityadānavarakṣobhiḥ piśācapatagoragaiḥ
1040007c pūjyamānaṁ mahātejā diśāgajam apaśyata
1040008a sa taṁ pradakṣiṇaṁ kr̥tvā pr̥ṣṭvā caiva nirāmayam
1040008c pitr̥̄n sa paripapraccha vājihartāram eva ca
1040009a diśāgajas tu tac chrutvā prītyāhāṁśumato vacaḥ
1040009c āsamañjakr̥tārthas tvaṁ sahāśvaḥ śīghram eṣyasi
1040010a tasya tad vacanaṁ śrutvā sarvān eva diśāgajān
1040010c yathākramaṁ yathānyāyaṁ praṣṭuṁ samupacakrame
1040011a taiś ca sarvair diśāpālair vākyajñair vākyakovidaiḥ
1040011c pūjitaḥ sahayaś caiva gantāsīty abhicoditaḥ
1040012a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā jagāma laghuvikramaḥ
1040012c bhasmarāśīkr̥tā yatra pitaras tasya sāgarāḥ
1040013a sa duḥkhavaśam āpannas tv asamañjasutas tadā
1040013c cukrośa paramārtas tu vadhāt teṣāṁ suduḥkhitaḥ
1040014a yajñiyaṁ ca hayaṁ tatra carantam avidūrataḥ
1040014c dadarśa puruṣavyāghro duḥkhaśokasamanvitaḥ
1040015a dadarśa puruṣavyāghro kartukāmo jalakriyām
1040015c salilārthī mahātejā na cāpaśyaj jalāśayam
1040016a visārya nipuṇāṁ dr̥ṣṭiṁ tato ’paśyat khagādhipam
1040016c pitr̥̄ṇāṁ mātulaṁ rāma suparṇam anilopamam
1040017a sa cainam abravīd vākyaṁ vainateyo mahābalaḥ
1040017c mā śucaḥ puruṣavyāghra vadho ’yaṁ lokasaṁmataḥ
1040018a kapilenāprameyena dagdhā hīme mahābalāḥ
1040018c salilaṁ nārhasi prājña dātum eṣāṁ hi laukikam
1040019a gaṅgā himavato jyeṣṭhā duhitā puruṣarṣabha
1040019c bhasmarāśīkr̥tān etān pāvayel lokapāvanī
1040020a tayā klinnam idaṁ bhasma gaṅgayā lokakāntayā
1040020c ṣaṣṭiṁ putrasahasrāṇi svargalokaṁ nayiṣyati
1040021a gaccha cāśvaṁ mahābhāga saṁgr̥hya puruṣarṣabha
1040021c yajñaṁ paitāmahaṁ vīra nirvartayitum arhasi
1040022a suparṇavacanaṁ śrutvā so ’ṁśumān ativīryavān
1040022c tvaritaṁ hayam ādāya punar āyān mahāyaśāḥ
1040023a tato rājānam āsādya dīkṣitaṁ raghunandana
1040023c nyavedayad yathāvr̥ttaṁ suparṇavacanaṁ tathā
1040024a tac chrutvā ghorasaṁkāśaṁ vākyam aṁśumato nr̥paḥ
1040024c yajñaṁ nirvartayām āsa yathākalpaṁ yathāvidhi
1040025a svapuraṁ cāgamac chrīmān iṣṭayajño mahīpatiḥ
1040025c gaṅgāyāś cāgame rājā niścayaṁ nādhyagacchata
1040026a agatvā niścayaṁ rājā kālena mahatā mahān
1040026c triṁśadvarṣasahasrāṇi rājyaṁ kr̥tvā divaṁ gataḥ
1041001a kāladharmaṁ gate rāma sagare prakr̥tījanāḥ
1041001c rājānaṁ rocayām āsur aṁśumantaṁ sudhārmikam
1041002a sa rājā sumahān āsīd aṁśumān raghunandana
1041002c tasya putro mahān āsīd dilīpa iti viśrutaḥ
1041003a tasmin rājyaṁ samāveśya dilīpe raghunandana
1041003c himavacchikhare ramye tapas tepe sudāruṇam
1041004a dvātriṁśac ca sahasrāṇi varṣāṇi sumahāyaśāḥ
1041004c tapovanagato rājā svargaṁ lebhe tapodhanaḥ
1041005a dilīpas tu mahātejāḥ śrutvā paitāmahaṁ vadham
1041005c duḥkhopahatayā buddhyā niścayaṁ nādhyagacchata
1041006a kathaṁ gaṅgāvataraṇaṁ kathaṁ teṣāṁ jalakriyā
1041006c tārayeyaṁ kathaṁ caitān iti cintā paro ’bhavat
1041007a tasya cintayato nityaṁ dharmeṇa viditātmanaḥ
1041007c putro bhagīratho nāma jajñe paramadhārmikaḥ
1041008a dilīpas tu mahātejā yajñair bahubhir iṣṭavān
1041008c triṁśadvarṣasahasrāṇi rājā rājyam akārayat
1041009a agatvā niścayaṁ rājā teṣām uddharaṇaṁ prati
1041009c vyādhinā naraśārdūla kāladharmam upeyivān
1041010a indralokaṁ gato rājā svārjitenaiva karmaṇā
1041010c rājye bhagīrathaṁ putram abhiṣicya nararṣabhaḥ
1041011a bhagīrathas tu rājarṣir dhārmiko raghunandana
1041011c anapatyo mahātejāḥ prajākāmaḥ sa cāprajaḥ
1041012a sa tapo dīrgham ātiṣṭhad gokarṇe raghunandana
1041012c ūrdhvabāhuḥ pañcatapā māsāhāro jitendriyaḥ
1041013a tasya varṣasahasrāṇi ghore tapasi tiṣṭhataḥ
1041013c suprīto bhagavān brahmā prajānāṁ patir īśvaraḥ
1041014a tataḥ suragaṇaiḥ sārdham upāgamya pitāmahaḥ
1041014c bhagīrathaṁ mahātmānaṁ tapyamānam athābravīt
1041015a bhagīratha mahābhāga prītas te ’haṁ janeśvara
1041015c tapasā ca sutaptena varaṁ varaya suvrata
1041016a tam uvāca mahātejāḥ sarvalokapitāmaham
1041016c bhagīratho mahābhāgaḥ kr̥tāñjalir avasthitaḥ
1041017a yadi me bhagavān prīto yady asti tapasaḥ phalam
1041017c sagarasyātmajāḥ sarve mattaḥ salilam āpnuyuḥ
1041018a gaṅgāyāḥ salilaklinne bhasmany eṣāṁ mahātmanām
1041018c svargaṁ gaccheyur atyantaṁ sarve me prapitāmahāḥ
1041019a deyā ca saṁtatir deva nāvasīdet kulaṁ ca naḥ
1041019c ikṣvākūṇāṁ kule deva eṣa me ’stu varaḥ paraḥ
1041020a uktavākyaṁ tu rājānaṁ sarvalokapitāmahaḥ
1041020c pratyuvāca śubhāṁ vāṇīṁ madhurāṁ madhurākṣarām
1041021a manoratho mahān eṣa bhagīratha mahāratha
1041021c evaṁ bhavatu bhadraṁ te ikṣvākukulavardhana
1041022a iyaṁ haimavatī gaṅgā jyeṣṭhā himavataḥ sutā
1041022c tāṁ vai dhārayituṁ rājan haras tatra niyujyatām
1041023a gaṅgāyāḥ patanaṁ rājan pr̥thivī na sahiṣyate
1041023c tāṁ vai dhārayituṁ vīra nānyaṁ paśyāmi śūlinaḥ
1041024a tam evam uktvā rājānaṁ gaṅgāṁ cābhāṣya lokakr̥t
1041024c jagāma tridivaṁ devaḥ saha sarvair marudgaṇaiḥ
1042001a devadeve gate tasmin so ’ṅguṣṭhāgranipīḍitām
1042001c kr̥tvā vasumatīṁ rāma saṁvatsaram upāsata
1042002a atha saṁvatsare pūrṇe sarvalokanamaskr̥taḥ
1042002c umāpatiḥ paśupatī rājānam idam abravīt
1042003a prītas te ’haṁ naraśreṣṭha kariṣyāmi tava priyam
1042003c śirasā dhārayiṣyāmi śailarājasutām aham
1042004a tato haimavatī jyeṣṭhā sarvalokanamaskr̥tā
1042004c tadā sātimahad rūpaṁ kr̥tvā vegaṁ ca duḥsaham
1042004e ākāśād apatad rāma śive śivaśirasy uta
1042005a naiva sā nirgamaṁ lebhe jaṭāmaṇḍalamohitā
1042005c tatraivābabhramad devī saṁvatsaragaṇān bahūn
1042006a anena toṣitaś cāsīd atyarthaṁ raghunandana
1042006c visasarja tato gaṅgāṁ haro bindusaraḥ prati
1042007a gaganāc chaṁkaraśiras tato dharaṇim āgatā
1042007c vyasarpata jalaṁ tatra tīvraśabdapuraskr̥tam
1042008a tato devarṣigandharvā yakṣāḥ siddhagaṇās tathā
1042008c vyalokayanta te tatra gaganād gāṁ gatāṁ tadā
1042009a vimānair nagarākārair hayair gajavarais tathā
1042009c pāriplavagatāś cāpi devatās tatra viṣṭhitāḥ
1042010a tad adbhutatamaṁ loke gaṅgāpatanam uttamam
1042010c didr̥kṣavo devagaṇāḥ sameyur amitaujasaḥ
1042011a saṁpatadbhiḥ suragaṇais teṣāṁ cābharaṇaujasā
1042011c śatādityam ivābhāti gaganaṁ gatatoyadam
1042012a śiṁśumāroragagaṇair mīnair api ca cañcalaiḥ
1042012c vidyudbhir iva vikṣiptair ākāśam abhavat tadā
1042013a pāṇḍuraiḥ salilotpīḍaiḥ kīryamāṇaiḥ sahasradhā
1042013c śāradābhrair ivākīrṇaṁ gaganaṁ haṁsasaṁplavaiḥ
1042014a kva cid drutataraṁ yāti kuṭilaṁ kva cid āyatam
1042014c vinataṁ kva cid uddhūtaṁ kva cid yāti śanaiḥ śanaiḥ
1042015a salilenaiva salilaṁ kva cid abhyāhataṁ punaḥ
1042015c muhur ūrdhvapathaṁ gatvā papāta vasudhāṁ punaḥ
1042016a tac chaṁkaraśirobhraṣṭaṁ bhraṣṭaṁ bhūmitale punaḥ
1042016c vyarocata tadā toyaṁ nirmalaṁ gatakalmaṣam
1042017a tatrarṣigaṇagandharvā vasudhātalavāsinaḥ
1042017c bhavāṅgapatitaṁ toyaṁ pavitram iti paspr̥śuḥ
1042018a śāpāt prapatitā ye ca gaganād vasudhātalam
1042018c kr̥tvā tatrābhiṣekaṁ te babhūvur gatakalmaṣāḥ
1042019a dhūpapāpāḥ punas tena toyenātha subhāsvatā
1042019c punar ākāśam āviśya svām̐l lokān pratipedire
1042020a mumude mudito lokas tena toyena bhāsvatā
1042020c kr̥tābhiṣeko gaṅgāyāṁ babhūva vigataklamaḥ
1042021a bhagīratho ’pi rājarṣir divyaṁ syandanam āsthitaḥ
1042021c prāyād agre mahātejās taṁ gaṅgā pr̥ṣṭhato ’nvagāt
1042022a devāḥ sarṣigaṇāḥ sarve daityadānavarākṣasāḥ
1042023a sarvāś cāpsaraso rāma bhagīratharathānugāḥ
1042023c gaṅgām anvagaman prītāḥ sarve jalacarāś ca ye
1042024a yato bhagīratho rājā tato gaṅgā yaśasvinī
1042024c jagāma saritāṁ śreṣṭhā sarvapāpavināśinī
1043001a sa gatvā sāgaraṁ rājā gaṅgayānugatas tadā
1043001c praviveśa talaṁ bhūmer yatra te bhasmasātkr̥tāḥ
1043002a bhasmany athāplute rāma gaṅgāyāḥ salilena vai
1043002c sarva lokaprabhur brahmā rājānam idam abravīt
1043003a tāritā naraśārdūla divaṁ yātāś ca devavat
1043003c ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi sagarasya mahātmanaḥ
1043004a sāgarasya jalaṁ loke yāvat sthāsyati pārthiva
1043004c sagarasyātmajās tāvat svarge sthāsyanti devavat
1043005a iyaṁ ca duhitā jyeṣṭhā tava gaṅgā bhaviṣyati
1043005c tvatkr̥tena ca nāmnā vai loke sthāsyati viśrutā
1043006a gaṅgā tripathagā nāma divyā bhāgīrathīti ca
1043006c tripatho bhāvayantīti tatas tripathagā smr̥tā
1043007a pitāmahānāṁ sarveṣāṁ tvam atra manujādhipa
1043007c kuruṣva salilaṁ rājan pratijñām apavarjaya
1043008a pūrvakeṇa hi te rājaṁs tenātiyaśasā tadā
1043008c dharmiṇāṁ pravareṇātha naiṣa prāpto manorathaḥ
1043009a tathaivāṁśumatā tāta loke ’pratimatejasā
1043009c gaṅgāṁ prārthayatā netuṁ pratijñā nāpavarjitā
1043010a rājarṣiṇā guṇavatā maharṣisamatejasā
1043010c mattulyatapasā caiva kṣatradharmasthitena ca
1043011a dilīpena mahābhāga tava pitrātitejasā
1043011c punar na śaṅkitā netuṁ gaṅgāṁ prārthayatānagha
1043012a sā tvayā samatikrāntā pratijñā puruṣarṣabha
1043012c prāpto ’si paramaṁ loke yaśaḥ paramasaṁmatam
1043013a yac ca gaṅgāvataraṇaṁ tvayā kr̥tam ariṁdama
1043013c anena ca bhavān prāpto dharmasyāyatanaṁ mahat
1043014a plāvayasva tvam ātmānaṁ narottama sadocite
1043014c salile puruṣavyāghra śuciḥ puṇyaphalo bhava
1043015a pitāmahānāṁ sarveṣāṁ kuruṣva salilakriyām
1043015c svasti te ’stu gamiṣyāmi svaṁ lokaṁ gamyatāṁ nr̥pa
1043016a ity evam uktvā deveśaḥ sarvalokapitāmahaḥ
1043016c yathāgataṁ tathāgacchad devalokaṁ mahāyaśāḥ
1043017a bhagīratho ’pi rājarṣiḥ kr̥tvā salilam uttamam
1043017c yathākramaṁ yathānyāyaṁ sāgarāṇāṁ mahāyaśāḥ
1043017e kr̥todakaḥ śucī rājā svapuraṁ praviveśa ha
1043018a samr̥ddhārtho naraśreṣṭha svarājyaṁ praśaśāsa ha
1043018c pramumoda ca lokas taṁ nr̥pam āsādya rāghava
1043018e naṣṭaśokaḥ samr̥ddhārtho babhūva vigatajvaraḥ
1043019a eṣa te rāma gaṅgāyā vistaro ’bhihito mayā
1043019c svasti prāpnuhi bhadraṁ te saṁdhyākālo ’tivartate
1043020a dhanyaṁ yaśasyam āyuṣyaṁ svargyaṁ putryam athāpi ca
1043020c idam ākhyānam ākhyātaṁ gaṅgāvataraṇaṁ mayā
1044001a viśvāmitravacaḥ śrutvā rāghavaḥ sahalakṣmaṇaḥ
1044001c vismayaṁ paramaṁ gatvā viśvāmitram athābravīt
1044002a atyadbhutam idaṁ brahman kathitaṁ paramaṁ tvayā
1044002c gaṅgāvataraṇaṁ puṇyaṁ sāgarasya ca pūraṇam
1044003a tasya sā śarvarī sarvā saha saumitriṇā tadā
1044003c jagāma cintayānasya viśvāmitrakathāṁ śubhām
1044004a tataḥ prabhāte vimale viśvāmitraṁ mahāmunim
1044004c uvāca rāghavo vākyaṁ kr̥tāhnikam ariṁdamaḥ
1044005a gatā bhagavatī rātriḥ śrotavyaṁ paramaṁ śrutam
1044005c kṣaṇabhūteva sā rātriḥ saṁvr̥tteyaṁ mahātapaḥ
1044005e imāṁ cintayataḥ sarvāṁ nikhilena kathāṁ tava
1044006a tarāma saritāṁ śreṣṭhāṁ puṇyāṁ tripathagāṁ nadīm
1044006c naur eṣā hi sukhāstīrṇā r̥ṣīṇāṁ puṇyakarmaṇām
1044006e bhagavantam iha prāptaṁ jñātvā tvaritam āgatā
1044007a tasya tad vacanaṁ śrutvā rāghavasya mahātmanaḥ
1044007c saṁtāraṁ kārayām āsa sarṣisaṁghaḥ sarāghavaḥ
1044008a uttaraṁ tīram āsādya saṁpūjyarṣigaṇaṁ tatha
1044008c gaṅgākūle niviṣṭās te viśālāṁ dadr̥śuḥ purīm
1044009a tato munivaras tūrṇaṁ jagāma saharāghavaḥ
1044009c viśālāṁ nagarīṁ ramyāṁ divyāṁ svargopamāṁ tadā
1044010a atha rāmo mahāprājño viśvāmitraṁ mahāmunim
1044010c papraccha prāñjalir bhūtvā viśālām uttamāṁ purīm
1044011a kataro rājavaṁśo ’yaṁ viśālāyāṁ mahāmune
1044011c śrotum icchāmi bhadraṁ te paraṁ kautūhalaṁ hi me
1044012a tasya tad vacanaṁ śrutvā rāmasya munipuṁgavaḥ
1044012c ākhyātuṁ tat samārebhe viśālasya purātanam
1044013a śrūyatāṁ rāma śakrasya kathāṁ kathayataḥ śubhām
1044013c asmin deśe hi yad vr̥ttaṁ śr̥ṇu tattvena rāghava
1044014a pūrvaṁ kr̥tayuge rāma diteḥ putrā mahābalāḥ
1044014c aditeś ca mahābhāgā vīryavantaḥ sudhārmikāḥ
1044015a tatas teṣāṁ naraśreṣṭha buddhir āsīn mahātmanām
1044015c amarā nirjarāś caiva kathaṁ syāma nirāmayāḥ
1044016a teṣāṁ cintayatāṁ rāma buddhir āsīd vipaścitām
1044016c kṣīrodamathanaṁ kr̥tvā rasaṁ prāpsyāma tatra vai
1044017a tato niścitya mathanaṁ yoktraṁ kr̥tvā ca vāsukim
1044017c manthānaṁ mandaraṁ kr̥tvā mamanthur amitaujasaḥ
1044018a atha dhanvantarir nāma apsarāś ca suvarcasaḥ
1044018c apsu nirmathanād eva rasāt tasmād varastriyaḥ
1044018e utpetur manujaśreṣṭha tasmād apsaraso ’bhavan
1044019a ṣaṣṭiḥ koṭyo ’bhavaṁs tāsām apsarāṇāṁ suvarcasām
1044019c asaṁkhyeyās tu kākutstha yās tāsāṁ paricārikāḥ
1044020a na tāḥ sma pratigr̥hṇanti sarve te devadānavāḥ
1044020c apratigrahaṇāc caiva tena sādhāraṇāḥ smr̥tāḥ
1044021a varuṇasya tataḥ kanyā vāruṇī raghunandana
1044021c utpapāta mahābhāgā mārgamāṇā parigraham
1044022a diteḥ putrā na tāṁ rāma jagr̥hur varuṇātmajām
1044022c adites tu sutā vīra jagr̥hus tām aninditām
1044023a asurās tena daiteyāḥ surās tenāditeḥ sutāḥ
1044023c hr̥ṣṭāḥ pramuditāś cāsan vāruṇī grahaṇāt surāḥ
1044024a uccaiḥśravā hayaśreṣṭho maṇiratnaṁ ca kaustubham
1044024c udatiṣṭhan naraśreṣṭha tathaivāmr̥tam uttamam
1044025a atha tasya kr̥te rāma mahān āsīt kulakṣayaḥ
1044025c adites tu tataḥ putrā diteḥ putrāṇa sūdayan
1044026a aditer ātmajā vīrā diteḥ putrān nijaghnire
1044026c tasmin ghore mahāyuddhe daiteyādityayor bhr̥śam
1044027a nihatya ditiputrāṁs tu rājyaṁ prāpya puraṁdaraḥ
1044027c śaśāsa mudito lokān sarṣisaṁghān sacāraṇān
1045001a hateṣu teṣu putreṣu ditiḥ paramaduḥkhitā
1045001c mārīcaṁ kāśyapaṁ rāma bhartāram idam abravīt
1045002a hataputrāsmi bhagavaṁs tava putrair mahābalaiḥ
1045002c śakrahantāram icchāmi putraṁ dīrghatapo’rjitam
1045003a sāhaṁ tapaś cariṣyāmi garbhaṁ me dātum arhasi
1045003c īdr̥śaṁ śakrahantāraṁ tvam anujñātum arhasi
1045004a tasyās tad vacanaṁ śrutvā mārīcaḥ kāśyapas tadā
1045004c pratyuvāca mahātejā ditiṁ paramaduḥkhitām
1045005a evaṁ bhavatu bhadraṁ te śucir bhava tapodhane
1045005c janayiṣyasi putraṁ tvaṁ śakra hantāram āhave
1045006a pūrṇe varṣasahasre tu śucir yadi bhaviṣyasi
1045006c putraṁ trailokya hantāraṁ mattas tvaṁ janayiṣyasi
1045007a evam uktvā mahātejāḥ pāṇinā sa mamārja tām
1045007c samālabhya tataḥ svastīty uktvā sa tapase yayau
1045008a gate tasmin naraśreṣṭha ditiḥ paramaharṣitā
1045008c kuśaplavanam āsādya tapas tepe sudāruṇam
1045009a tapas tasyāṁ hi kurvatyāṁ paricaryāṁ cakāra ha
1045009c sahasrākṣo naraśreṣṭha parayā guṇasaṁpadā
1045010a agniṁ kuśān kāṣṭham apaḥ phalaṁ mūlaṁ tathaiva ca
1045010c nyavedayat sahasrākṣo yac cānyad api kāṅkṣitam
1045011a gātrasaṁvāhanaiś caiva śramāpanayanais tathā
1045011c śakraḥ sarveṣu kāleṣu ditiṁ paricacāra ha
1045012a atha varṣasahasretu daśone raghu nandana
1045012c ditiḥ paramasaṁprītā sahasrākṣam athābravīt
1045013a tapaś carantyā varṣāṇi daśa vīryavatāṁ vara
1045013c avaśiṣṭāni bhadraṁ te bhrātaraṁ drakṣyase tataḥ
1045014a tam ahaṁ tvatkr̥te putra samādhāsye jayotsukam
1045014c trailokyavijayaṁ putra saha bhokṣyasi vijvaraḥ
1045015a evam uktvā ditiḥ śakraṁ prāpte madhyaṁ divākare
1045015c nidrayāpahr̥tā devī pādau kr̥tvātha śīrṣataḥ
1045016a dr̥ṣṭvā tām aśuciṁ śakraḥ pādataḥ kr̥tamūrdhajām
1045016c śiraḥsthāne kr̥tau pādau jahāsa ca mumoda ca
1045017a tasyāḥ śarīravivaraṁ viveśa ca puraṁdaraḥ
1045017c garbhaṁ ca saptadhā rāma bibheda paramātmavān
1045018a bidhyamānas tato garbho vajreṇa śataparvaṇā
1045018c ruroda susvaraṁ rāma tato ditir abudhyata
1045019a mā rudo mā rudaś ceti garbhaṁ śakro ’bhyabhāṣata
1045019c bibheda ca mahātejā rudantam api vāsavaḥ
1045020a na hantavyo na hantavya ity evaṁ ditir abravīt
1045020c niṣpapāta tataḥ śakro mātur vacanagauravāt
1045021a prāñjalir vajrasahito ditiṁ śakro ’bhyabhāṣata
1045021c aśucir devi suptāsi pādayoḥ kr̥tamūrdhajā
1045022a tadantaram ahaṁ labdhvā śakrahantāram āhave
1045022c abhindaṁ saptadhā devi tan me tvaṁ kṣantum arhasi
1046001a saptadhā tu kr̥te garbhe ditiḥ paramaduḥkhitā
1046001c sahasrākṣaṁ durādharṣaṁ vākyaṁ sānunayābravīt
1046002a mamāparādhād garbho ’yaṁ saptadhā viphalīkr̥taḥ
1046002c nāparādho ’sti deveśa tavātra balasūdana
1046003a priyaṁ tu kr̥tam icchāmi mama garbhaviparyaye
1046003c marutāṁ saptaṁ saptānāṁ sthānapālā bhavantv ime
1046004a vātaskandhā ime sapta carantu divi putrakāḥ
1046004c mārutā iti vikhyātā divyarūpā mamātmajāḥ
1046005a brahmalokaṁ caratv eka indralokaṁ tathāparaḥ
1046005c divi vāyur iti khyātas tr̥tīyo ’pi mahāyaśāḥ
1046006a catvāras tu suraśreṣṭha diśo vai tava śāsanāt
1046006c saṁcariṣyanti bhadraṁ te devabhūtā mamātmajāḥ
1046006e tvatkr̥tenaiva nāmnā ca mārutā iti viśrutāḥ
1046007a tasyās tad vacanaṁ śrutvā sahasrākṣaḥ puraṁdaraḥ
1046007c uvāca prāñjalir vākyaṁ ditiṁ balaniṣūdanaḥ
1046008a sarvam etad yathoktaṁ te bhaviṣyati na saṁśayaḥ
1046008c vicariṣyanti bhadraṁ te devabhūtās tavātmajāḥ
1046009a evaṁ tau niścayaṁ kr̥tvā mātāputrau tapovane
1046009c jagmatus tridivaṁ rāma kr̥tārthāv iti naḥ śrutam
1046010a eṣa deśaḥ sa kākutstha mahendrādhyuṣitaḥ purā
1046010c ditiṁ yatra tapaḥ siddhām evaṁ paricacāra saḥ
1046011a ikṣvākos tu naravyāghra putraḥ paramadhārmikaḥ
1046011c alambuṣāyām utpanno viśāla iti viśrutaḥ
1046012a tena cāsīd iha sthāne viśāleti purī kr̥tā
1046013a viśālasya suto rāma hemacandro mahābalaḥ
1046013c sucandra iti vikhyāto hemacandrād anantaraḥ
1046014a sucandratanayo rāma dhūmrāśva iti viśrutaḥ
1046014c dhūmrāśvatanayaś cāpi sr̥ñjayaḥ samapadyata
1046015a sr̥ñjayasya sutaḥ śrīmān sahadevaḥ pratāpavān
1046015c kuśāśvaḥ sahadevasya putraḥ paramadhārmikaḥ
1046016a kuśāśvasya mahātejāḥ somadattaḥ pratāpavān
1046016c somadattasya putras tu kākutstha iti viśrutaḥ
1046017a tasya putro mahātejāḥ saṁpraty eṣa purīm imām
1046017c āvasaty amaraprakhyaḥ sumatir nāma durjayaḥ
1046018a ikṣvākos tu prasādena sarve vaiśālikā nr̥pāḥ
1046018c dīrghāyuṣo mahātmāno vīryavantaḥ sudhārmikāḥ
1046019a ihādya rajanīṁ rāma sukhaṁ vatsyāmahe vayam
1046019c śvaḥ prabhāte naraśreṣṭha janakaṁ draṣṭum arhasi
1046020a sumatis tu mahātejā viśvāmitram upāgatam
1046020c śrutvā naravaraśreṣṭhaḥ pratyudgacchan mahāyaśāḥ
1046021a pūjāṁ ca paramāṁ kr̥tvā sopādhyāyaḥ sabāndhavaḥ
1046021c prāñjaliḥ kuśalaṁ pr̥ṣṭvā viśvāmitram athābravīt
1046022a dhanyo ’smy anugr̥hīto ’smi yasya me viṣayaṁ mune
1046022c saṁprāpto darśanaṁ caiva nāsti dhanyataro mama
1047001a pr̥ṣṭvā tu kuśalaṁ tatra parasparasamāgame
1047001c kathānte sumatir vākyaṁ vyājahāra mahāmunim
1047002a imau kumārau bhadraṁ te devatulyaparākramau
1047002c gajasiṁhagatī vīrau śārdūlavr̥ṣabhopamau
1047003a padmapatraviśālākṣau khaḍgatūṇīdhanurdharau
1047003c aśvināv iva rūpeṇa samupasthitayauvanau
1047004a yadr̥cchayaiva gāṁ prāptau devalokād ivāmarau
1047004c kathaṁ padbhyām iha prāptau kimarthaṁ kasya vā mune
1047005a bhūṣayantāv imaṁ deśaṁ candrasūryāv ivāmbaram
1047005c parasparasya sadr̥śau pramāṇeṅgitaceṣṭitaiḥ
1047006a kimarthaṁ ca naraśreṣṭhau saṁprāptau durgame pathi
1047006c varāyudhadharau vīrau śrotum icchāmi tattvataḥ
1047007a tasya tad vacanaṁ śrutvā yathāvr̥ttaṁ nyavedayat
1047007c siddhāśramanivāsaṁ ca rākṣasānāṁ vadhaṁ tathā
1047008a viśvāmitravacaḥ śrutvā rājā paramaharṣitaḥ
1047008c atithī paramau prāptau putrau daśarathasya tau
1047008e pūjayām āsa vidhivat satkārārhau mahābalau
1047009a tataḥ paramasatkāraṁ sumateḥ prāpya rāghavau
1047009c uṣya tatra niśām ekāṁ jagmatur mithilāṁ tataḥ
1047010a tāṁ dr̥ṣṭvā munayaḥ sarve janakasya purīṁ śubhām
1047010c sādhu sādhv iti śaṁsanto mithilāṁ samapūjayan
1047011a mithilopavane tatra āśramaṁ dr̥śya rāghavaḥ
1047011c purāṇaṁ nirjanaṁ ramyaṁ papraccha munipuṁgavam
1047012a śrīmadāśramasaṁkāśaṁ kiṁ nv idaṁ munivarjitam
1047012c śrotum icchāmi bhagavan kasyāyaṁ pūrva āśramaḥ
1047013a tac chrutā rāghaveṇoktaṁ vākyaṁ vākyaviśāradaḥ
1047013c pratyuvāca mahātejā viśvamitro mahāmuniḥ
1047014a hanta te kathayiṣyāmi śr̥ṇu tattvena rāghava
1047014c yasyaitad āśramapadaṁ śaptaṁ kopān mahātmanā
1047015a gautamasya naraśreṣṭha pūrvam āsīn mahātmanaḥ
1047015c āśramo divyasaṁkāśaḥ surair api supūjitaḥ
1047016a sa ceha tapa ātiṣṭhad ahalyāsahitaḥ purā
1047016c varṣapūgāny anekāni rājaputra mahāyaśaḥ
1047017a tasyāntaraṁ viditvā tu sahasrākṣaḥ śacīpatiḥ
1047017c muniveṣadharo ’halyām idaṁ vacanam abravīt
1047018a r̥tukālaṁ pratīkṣante nārthinaḥ susamāhite
1047018c saṁgamaṁ tv aham icchāmi tvayā saha sumadhyame
1047019a muniveṣaṁ sahasrākṣaṁ vijñāya raghunandana
1047019c matiṁ cakāra durmedhā devarājakutūhalāt
1047020a athābravīt suraśreṣṭhaṁ kr̥tārthenāntarātmanā
1047020c kr̥tārtho ’si suraśreṣṭha gaccha śīghram itaḥ prabho
1047020e ātmānaṁ māṁ ca deveśa sarvadā rakṣa mānadaḥ
1047021a indras tu prahasan vākyam ahalyām idam abravīt
1047021c suśroṇi parituṣṭo ’smi gamiṣyāmi yathāgatam
1047022a evaṁ saṁgamya tu tayā niścakrāmoṭajāt tataḥ
1047022c sa saṁbhramāt tvaran rāma śaṅkito gautamaṁ prati
1047023a gautamaṁ sa dadarśātha praviśantaṁ mahāmunim
1047023c devadānavadurdharṣaṁ tapobalasamanvitam
1047023e tīrthodakapariklinnaṁ dīpyamānam ivānalam
1047023g gr̥hītasamidhaṁ tatra sakuśaṁ munipuṅgavam
1047024a dr̥ṣṭvā surapatis trasto viṣaṇṇavadano ’bhavat
1047025a atha dr̥ṣṭvā sahasrākṣaṁ muniveṣadharaṁ muniḥ
1047025c durvr̥ttaṁ vr̥ttasaṁpanno roṣād vacanam abravīt
1047026a mama rūpaṁ samāsthāya kr̥tavān asi durmate
1047026c akartavyam idaṁ yasmād viphalas tvaṁ bhaviṣyati
1047027a gautamenaivam uktasya saroṣeṇa mahātmanā
1047027c petatur vr̥ṣaṇau bhūmau sahasrākṣasya tatkṣaṇāt
1047028a tathā śaptvā sa vai śakraṁ bhāryām api ca śaptavān
1047028c iha varṣasahasrāṇi bahūni tvaṁ nivatsyasi
1047029a vāyubhakṣā nirāhārā tapyantī bhasmaśāyinī
1047029c adr̥śyā sarvabhūtānām āśrame ’smin nivatsyasi
1047030a yadā caitad vanaṁ ghoraṁ rāmo daśarathātmajaḥ
1047030c āgamiṣyati durdharṣas tadā pūtā bhaviṣyasi
1047031a tasyātithyena durvr̥tte lobhamohavivarjitā
1047031c matsakāśe mudā yuktā svaṁ vapur dhārayiṣyasi
1047032a evam uktvā mahātejā gautamo duṣṭacāriṇīm
1047032c imam āśramam utsr̥jya siddhacāraṇasevite
1047032e himavacchikhare ramye tapas tepe mahātapāḥ
1048001a aphalas tu tataḥ śakro devān agnipurogamān
1048001c abravīt trastavadanaḥ sarṣisaṁghān sacāraṇān
1048002a kurvatā tapaso vighnaṁ gautamasya mahātmanaḥ
1048002c krodham utpādya hi mayā surakāryam idaṁ kr̥tam
1048003a aphalo ’smi kr̥tas tena krodhāt sā ca nirākr̥tā
1048003c śāpamokṣeṇa mahatā tapo ’syāpahr̥taṁ mayā
1048004a tan māṁ suravarāḥ sarve sarṣisaṁghāḥ sacāraṇāḥ
1048004c surasāhyakaraṁ sarve saphalaṁ kartum arhatha
1048005a śatakrator vacaḥ śrutvā devāḥ sāgnipurogamāḥ
1048005c pitr̥devān upetyāhuḥ saha sarvair marudgaṇaiḥ
1048006a ayaṁ meṣaḥ savr̥ṣaṇaḥ śakro hy avr̥ṣaṇaḥ kr̥taḥ
1048006c meṣasya vr̥ṣaṇau gr̥hya śakrāyāśu prayacchata
1048007a aphalas tu kr̥to meṣaḥ parāṁ tuṣṭiṁ pradāsyati
1048007c bhavatāṁ harṣaṇārthāya ye ca dāsyanti mānavāḥ
1048008a agnes tu vacanaṁ śrutvā pitr̥devāḥ samāgatāḥ
1048008c utpāṭya meṣavr̥ṣaṇau sahasrākṣe nyavedayan
1048009a tadā prabhr̥ti kākutstha pitr̥devāḥ samāgatāḥ
1048009c aphalān bhuñjate meṣān phalais teṣām ayojayan
1048010a indras tu meṣavr̥ṣaṇas tadā prabhr̥ti rāghava
1048010c gautamasya prabhāvena tapasaś ca mahātmanaḥ
1048011a tadāgaccha mahāteja āśramaṁ puṇyakarmaṇaḥ
1048011c tārayaināṁ mahābhāgām ahalyāṁ devarūpiṇīm
1048012a viśvāmitravacaḥ śrutvā rāghavaḥ sahalakṣmaṇaḥ
1048012c viśvāmitraṁ puraskr̥tya āśramaṁ praviveśa ha
1048013a dadarśa ca mahābhāgāṁ tapasā dyotitaprabhām
1048013c lokair api samāgamya durnirīkṣyāṁ surāsuraiḥ
1048014a prayatnān nirmitāṁ dhātrā divyāṁ māyāmayīm iva
1048014c dhūmenābhiparītāṅgīṁ pūrṇacandraprabhām iva
1048015a satuṣārāvr̥tāṁ sābhrāṁ pūrṇacandraprabhām iva
1048015c madhye ’mbhaso durādharṣāṁ dīptāṁ sūryaprabhām iva
1048016a sa hi gautamavākyena durnirīkṣyā babhūva ha
1048016c trayāṇām api lokānāṁ yāvad rāmasya darśanam
1048017a rāghavau tu tatas tasyāḥ pādau jagr̥hatus tadā
1048017c smarantī gautamavacaḥ pratijagrāha sā ca tau
1048018a pādyam arghyaṁ tathātithyaṁ cakāra susamāhitā
1048018c pratijagrāha kākutstho vidhidr̥ṣṭena karmaṇā
1048019a puṣpavr̥ṣṭir mahaty āsīd devadundubhinisvanaiḥ
1048019c gandharvāpsarasāṁ cāpi mahān āsīt samāgamaḥ
1048020a sādhu sādhv iti devās tām ahalyāṁ samapūjayan
1048020c tapobalaviśuddhāṅgīṁ gautamasya vaśānugām
1048021a gautamo ’pi mahātejā ahalyāsahitaḥ sukhī
1048021c rāmaṁ saṁpūjya vidhivat tapas tepe mahātapāḥ
1048022a rāmo ’pi paramāṁ pūjāṁ gautamasya mahāmuneḥ
1048022c sakāśād vidhivat prāpya jagāma mithilāṁ tataḥ
1049001a tataḥ prāguttarāṁ gatvā rāmaḥ saumitriṇā saha
1049001c viśvāmitraṁ puraskr̥tya yajñavāṭam upāgamat
1049002a rāmas tu muniśārdūlam uvāca sahalakṣmaṇaḥ
1049002c sādhvī yajñasamr̥ddhir hi janakasya mahātmanaḥ
1049003a bahūnīha sahasrāṇi nānādeśanivāsinām
1049003c brāhmaṇānāṁ mahābhāga vedādhyayanaśālinām
1049004a r̥ṣivāṭāś ca dr̥śyante śakaṭīśatasaṁkulāḥ
1049004c deśo vidhīyatāṁ brahman yatra vatsyāmahe vayam
1049005a rāmasya vacanaṁ śrutvā viśvāmitro mahāmuniḥ
1049005c niveśam akarod deśe vivikte salilāyute
1049006a viśvāmitraṁ muniśreṣṭhaṁ śrutvā sa nr̥patis tadā
1049006c śatānandaṁ puraskr̥tya purohitam aninditam
1049007a r̥tvijo ’pi mahātmānas tv arghyam ādāya satvaram
1049007c viśvāmitrāya dharmeṇa dadur mantrapuraskr̥tam
1049008a pratigr̥hya tu tāṁ pūjāṁ janakasya mahātmanaḥ
1049008c papraccha kuśalaṁ rājño yajñasya ca nirāmayam
1049009a sa tāṁś cāpi munīn pr̥ṣṭvā sopādhyāya purodhasaḥ
1049009c yathānyāyaṁ tataḥ sarvaiḥ samāgacchat prahr̥ṣṭavān
1049010a atha rājā muniśreṣṭhaṁ kr̥tāñjalir abhāṣata
1049010c āsane bhagavān āstāṁ sahaibhir munisattamaiḥ
1049011a janakasya vacaḥ śrutvā niṣasāda mahāmuniḥ
1049011c purodhā r̥tvijaś caiva rājā ca saha mantribhiḥ
1049012a āsaneṣu yathānyāyam upaviṣṭān samantataḥ
1049012c dr̥ṣṭvā sa nr̥patis tatra viśvāmitram athābravīt
1049013a adya yajñasamr̥ddhir me saphalā daivataiḥ kr̥tā
1049013c adya yajñaphalaṁ prāptaṁ bhagavaddarśanān mayā
1049014a dhanyo ’smy anugr̥hīto ’smi yasya me munipuṁgava
1049014c yajñopasadanaṁ brahman prāpto ’si munibhiḥ saha
1049015a dvādaśāhaṁ tu brahmarṣe śeṣam āhur manīṣiṇaḥ
1049015c tato bhāgārthino devān draṣṭum arhasi kauśika
1049016a ity uktvā muniśārdūlaṁ prahr̥ṣṭavadanas tadā
1049016c punas taṁ paripapraccha prāñjaliḥ prayato nr̥paḥ
1049017a imau kumārau bhadraṁ te devatulyaparākramau
1049017c gajasiṁhagatī vīrau śārdūlavr̥ṣabhopamau
1049018a padmapatraviśālākṣau khaḍgatūṇīdhanurdharau
1049018c aśvināv iva rūpeṇa samupasthitayauvanau
1049019a yadr̥cchayaiva gāṁ prāptau devalokād ivāmarau
1049019c kathaṁ padbhyām iha prāptau kimarthaṁ kasya vā mune
1049020a varāyudhadharau vīrau kasya putrau mahāmune
1049020c bhūṣayantāv imaṁ deśaṁ candrasūryāv ivāmbaram
1049021a parasparasya sadr̥śau pramāṇeṅgitaceṣṭitaiḥ
1049021c kākapakṣadharau vīrau śrotum icchāmi tattvataḥ
1049022a tasya tad vacanaṁ śrutvā janakasya mahātmanaḥ
1049022c nyavedayan mahātmānau putrau daśarathasya tau
1049023a siddhāśramanivāsaṁ ca rākṣasānāṁ vadhaṁ tathā
1049023c tac cāgamanam avyagraṁ viśālāyāś ca darśanam
1049024a ahalyādarśanaṁ caiva gautamena samāgamam
1049024c mahādhanuṣi jijñāsāṁ kartum āgamanaṁ tathā
1049025a etat sarvaṁ mahātejā janakāya mahātmane
1049025c nivedya virarāmātha viśvāmitro mahāmuniḥ
1050001a tasya tad vacanaṁ śrutvā viśvāmitrasya dhīmataḥ
1050001c hr̥ṣṭaromā mahātejāḥ śatānando mahātapāḥ
1050002a gautamasya suto jyeṣṭhas tapasā dyotitaprabhaḥ
1050002c rāmasaṁdarśanād eva paraṁ vismayam āgataḥ
1050003a sa tau niṣaṇṇau saṁprekṣya sukhāsīnau nr̥pātmajau
1050003c śatānando muniśreṣṭhaṁ viśvāmitram athābravīt
1050004a api te muniśārdūla mama mātā yaśasvinī
1050004c darśitā rājaputrāya tapo dīrgham upāgatā
1050005a api rāme mahātejo mama mātā yaśasvinī
1050005c vanyair upāharat pūjāṁ pūjārhe sarvadehinām
1050006a api rāmāya kathitaṁ yathāvr̥ttaṁ purātanam
1050006c mama mātur mahātejo devena duranuṣṭhitam
1050007a api kauśika bhadraṁ te guruṇā mama saṁgatā
1050007c mātā mama muniśreṣṭha rāmasaṁdarśanād itaḥ
1050008a api me guruṇā rāmaḥ pūjitaḥ kuśikātmaja
1050008c ihāgato mahātejāḥ pūjāṁ prāpya mahātmanaḥ
1050009a api śāntena manasā gurur me kuśikātmaja
1050009c ihāgatena rāmeṇa prayatenābhivāditaḥ
1050010a tac chrutvā vacanaṁ tasya viśvāmitro mahāmuniḥ
1050010c pratyuvāca śatānandaṁ vākyajño vākyakovidam
1050011a nātikrāntaṁ muniśreṣṭha yat kartavyaṁ kr̥taṁ mayā
1050011c saṁgatā muninā patnī bhārgaveṇeva reṇukā
1050012a tac chrutvā vacanaṁ tasya viśvāmitrasya dhīmataḥ
1050012c śatānando mahātejā rāmaṁ vacanam abravīt
1050013a svāgataṁ te naraśreṣṭha diṣṭyā prāpto ’si rāghava
1050013c viśvāmitraṁ puraskr̥tya maharṣim aparājitam
1050014a acintyakarmā tapasā brahmarṣir amitaprabhaḥ
1050014c viśvāmitro mahātejā vetsy enaṁ paramāṁ gatim
1050015a nāsti dhanyataro rāma tvatto ’nyo bhuvi kaś cana
1050015c goptā kuśikaputras te yena taptaṁ mahat tapaḥ
1050016a śrūyatāṁ cābhidāsyāmi kauśikasya mahātmanaḥ
1050016c yathābalaṁ yathāvr̥ttaṁ tan me nigadataḥ śr̥ṇu
1050017a rājābhūd eṣa dharmātmā dīrgha kālam ariṁdamaḥ
1050017c dharmajñaḥ kr̥tavidyaś ca prajānāṁ ca hite rataḥ
1050018a prajāpatisutas tv āsīt kuśo nāma mahīpatiḥ
1050018c kuśasya putro balavān kuśanābhaḥ sudhārmikaḥ
1050019a kuśanābhasutas tv āsīd gādhir ity eva viśrutaḥ
1050019c gādheḥ putro mahātejā viśvāmitro mahāmuniḥ
1050020a viśvamitro mahātejāḥ pālayām āsa medinīm
1050020c bahuvarṣasahasrāṇi rājā rājyam akārayat
1050021a kadā cit tu mahātejā yojayitvā varūthinīm
1050021c akṣauhiṇīparivr̥taḥ paricakrāma medinīm
1050022a nagarāṇi ca rāṣṭrāṇi saritaś ca tathā girīn
1050022c āśramān kramaśo rājā vicarann ājagāmaha
1050023a vasiṣṭhasyāśramapadaṁ nānāpuṣpaphaladrumam
1050023c nānāmr̥gagaṇākīrṇaṁ siddhacāraṇasevitam
1050024a devadānavagandharvaiḥ kiṁnarair upaśobhitam
1050024c praśāntahariṇākīrṇaṁ dvijasaṁghaniṣevitam
1050025a brahmarṣigaṇasaṁkīrṇaṁ devarṣigaṇasevitam
1050025c tapaścaraṇasaṁsiddhair agnikalpair mahātmabhiḥ
1050026a satataṁ saṁkulaṁ śrīmad brahmakalpair mahātmabhiḥ
1050026c abbhakṣair vāyubhakṣaiś ca śīrṇaparṇāśanais tathā
1050027a phalamūlāśanair dāntair jitaroṣair jitendriyaiḥ
1050027c r̥ṣibhir vālakhilyaiś ca japahomaparāyaṇaiḥ
1050028a vasiṣṭhasyāśramapadaṁ brahmalokam ivāparam
1050028c dadarśa jayatāṁ śreṣṭha viśvāmitro mahābalaḥ
1051001a sa dr̥ṣṭvā paramaprīto viśvāmitro mahābalaḥ
1051001c praṇato vinayād vīro vasiṣṭhaṁ japatāṁ varam
1051002a svāgataṁ tava cety ukto vasiṣṭhena mahātmanā
1051002c āsanaṁ cāsya bhagavān vasiṣṭho vyādideśa ha
1051003a upaviṣṭāya ca tadā viśvāmitrāya dhīmate
1051003c yathānyāyaṁ munivaraḥ phalamūlam upāharat
1051004a pratigr̥hya ca tāṁ pūjāṁ vasiṣṭhād rājasattamaḥ
1051004c tapo’gnihotraśiṣyeṣu kuśalaṁ paryapr̥cchata
1051005a viśvāmitro mahātejā vanaspatigaṇe tathā
1051005c sarvatra kuśalaṁ cāha vasiṣṭho rājasattamam
1051006a sukhopaviṣṭaṁ rājānaṁ viśvāmitraṁ mahātapāḥ
1051006c papraccha japatāṁ śreṣṭho vasiṣṭho brahmaṇaḥ sutaḥ
1051007a kaccit te kuśalaṁ rājan kaccid dharmeṇa rañjayan
1051007c prajāḥ pālayase rājan rājavr̥ttena dhārmika
1051008a kaccit te subhr̥tā bhr̥tyāḥ kaccit tiṣṭhanti śāsane
1051008c kaccit te vijitāḥ sarve ripavo ripusūdana
1051009a kaccid bale ca kośe ca mitreṣu ca paraṁtapa
1051009c kuśalaṁ te naravyāghra putrapautre tathānagha
1051010a sarvatra kuśalaṁ rājā vasiṣṭhaṁ pratyudāharat
1051010c viśvāmitro mahātejā vasiṣṭhaṁ vinayānvitaḥ
1051011a kr̥tvobhau suciraṁ kālaṁ dharmiṣṭhau tāḥ kathāḥ śubhāḥ
1051011c mudā paramayā yuktau prīyetāṁ tau parasparam
1051012a tato vasiṣṭho bhagavān kathānte raghunandana
1051012c viśvāmitram idaṁ vākyam uvāca prahasann iva
1051013a ātithyaṁ kartum icchāmi balasyāsya mahābala
1051013c tava caivāprameyasya yathārhaṁ saṁpratīccha me
1051014a satkriyāṁ tu bhavān etāṁ pratīcchatu mayodyatām
1051014c rājaṁs tvam atithiśreṣṭhaḥ pūjanīyaḥ prayatnataḥ
1051015a evam ukto vasiṣṭhena viśvāmitro mahāmatiḥ
1051015c kr̥tam ity abravīd rājā pūjāvākyena me tvayā
1051016a phalamūlena bhagavan vidyate yat tavāśrame
1051016c pādyenācamanīyena bhagavaddarśanena ca
1051017a sarvathā ca mahāprājña pūjārheṇa supūjitaḥ
1051017c gamiṣyāmi namas te ’stu maitreṇekṣasva cakṣuṣā
1051018a evaṁ bruvantaṁ rājānaṁ vasiṣṭhaḥ punar eva hi
1051018c nyamantrayata dharmātmā punaḥ punar udāradhīḥ
1051019a bāḍham ity eva gādheyo vasiṣṭhaṁ pratyuvāca ha
1051019c yathā priyaṁ bhagavatas tathāstu munisattama
1051020a evam ukto mahātejā vasiṣṭho japatāṁ varaḥ
1051020c ājuhāva tataḥ prītaḥ kalmāṣīṁ dhūtakalmaṣaḥ
1051021a ehy ehi śabale kṣipraṁ śr̥ṇu cāpi vaco mama
1051021c sabalasyāsya rājarṣeḥ kartuṁ vyavasito ’smy aham
1051021e bhojanena mahārheṇa satkāraṁ saṁvidhatsva me
1051022a yasya yasya yathākāmaṁ ṣaḍraseṣv abhipūjitam
1051022c tat sarvaṁ kāmadhug divye abhivarṣakr̥te mama
1051023a rasenānnena pānena lehyacoṣyeṇa saṁyutam
1051023c annānāṁ nicayaṁ sarvaṁ sr̥jasva śabale tvara
1052001a evam uktā vasiṣṭhena śabalā śatrusūdana
1052001c vidadhe kāmadhuk kāmān yasya yasya yathepsitam
1052002a ikṣūn madhūṁs tathā lājān maireyāṁś ca varāsavān
1052002c pānāni ca mahārhāṇi bhakṣyāṁś coccāvacāṁs tathā
1052003a uṣṇāḍhyasyaudanasyāpi rāśayaḥ parvatopamāḥ
1052003c mr̥ṣṭānnāni ca sūpāś ca dadhikulyās tathaiva ca
1052004a nānāsvādurasānāṁ ca ṣāḍavānāṁ tathaiva ca
1052004c bhājanāni supūrṇāni gauḍāni ca sahasraśaḥ
1052005a sarvam āsīt susaṁtuṣṭaṁ hr̥ṣṭapuṣṭajanākulam
1052005c viśvāmitrabalaṁ rāma vasiṣṭhenābhitarpitam
1052006a viśvāmitro ’pi rājarṣir hr̥ṣṭapuṣṭas tadābhavat
1052006c sāntaḥ puravaro rājā sabrāhmaṇapurohitaḥ
1052007a sāmātyo mantrisahitaḥ sabhr̥tyaḥ pūjitas tadā
1052007c yuktaḥ pareṇa harṣeṇa vasiṣṭham idam abravīt
1052008a pūjito ’haṁ tvayā brahman pūjārheṇa susatkr̥taḥ
1052008c śrūyatām abhidhāsyāmi vākyaṁ vākyaviśārada
1052009a gavāṁ śatasahasreṇa dīyatāṁ śabalā mama
1052009c ratnaṁ hi bhagavann etad ratnahārī ca pārthivaḥ
1052009e tasmān me śabalāṁ dehi mamaiṣā dharmato dvija
1052010a evam uktas tu bhagavān vasiṣṭho munisattamaḥ
1052010c viśvāmitreṇa dharmātmā pratyuvāca mahīpatim
1052011a nāhaṁ śatasahasreṇa nāpi koṭiśatair gavām
1052011c rājan dāsyāmi śabalāṁ rāśibhī rajatasya vā
1052012a na parityāgam arheyaṁ matsakāśād ariṁdama
1052012c śāśvatī śabalā mahyaṁ kīrtir ātmavato yathā
1052013a asyāṁ havyaṁ ca kavyaṁ ca prāṇayātrā tathaiva ca
1052013c āyattam agnihotraṁ ca balir homas tathaiva ca
1052014a svāhākāravaṣaṭkārau vidyāś ca vividhās tathā
1052014c āyattam atra rājarṣe sarvam etan na saṁśayaḥ
1052015a sarva svam etat satyena mama tuṣṭikarī sadā
1052015c kāraṇair bahubhī rājan na dāsye śabalāṁ tava
1052016a vasiṣṭhenaivam uktas tu viśvāmitro ’bravīt tataḥ
1052016c saṁrabdhataram atyarthaṁ vākyaṁ vākyaviśāradaḥ
1052017a hairaṇyakakṣyāgraiveyān suvarṇāṅkuśabhūṣitān
1052017c dadāmi kuñjarāṇāṁ te sahasrāṇi caturdaśa
1052018a hairaṇyānāṁ rathānāṁ ca śvetāśvānāṁ caturyujām
1052018c dadāmi te śatāny aṣṭau kiṅkiṇīkavibhūṣitān
1052019a hayānāṁ deśajātānāṁ kulajānāṁ mahaujasām
1052019c sahasram ekaṁ daśa ca dadāmi tava suvrata
1052020a nānāvarṇavibhaktānāṁ vayaḥsthānāṁ tathaiva ca
1052020c dadāmy ekāṁ gavāṁ koṭiṁ śabalā dīyatāṁ mama
1052021a evam uktas tu bhagavān viśvāmitreṇa dhīmatā
1052021c na dāsyāmīti śabalāṁ prāha rājan kathaṁ cana
1052022a etad eva hi me ratnam etad eva hi me dhanam
1052022c etad eva hi sarvasvam etad eva hi jīvitam
1052023a darśaś ca pūrṇamāsaś ca yajñāś caivāptadakṣiṇāḥ
1052023c etad eva hi me rājan vividhāś ca kriyās tathā
1052024a adomūlāḥ kriyāḥ sarvā mama rājan na saṁśayaḥ
1052024c bahūnāṁ kiṁ pralāpena na dāsye kāmadohinīm
1053001a kāmadhenuṁ vasiṣṭho ’pi yadā na tyajate muniḥ
1053001c tadāsya śabalāṁ rāma viśvāmitro ’nvakarṣata
1053002a nīyamānā tu śabalā rāma rājñā mahātmanā
1053002c duḥkhitā cintayām āsa rudantī śokakarśitā
1053003a parityaktā vasiṣṭhena kim ahaṁ sumahātmanā
1053003c yāhaṁ rājabhr̥tair dīnā hriyeyaṁ bhr̥śaduḥkhitā
1053004a kiṁ mayāpakr̥taṁ tasya maharṣer bhāvitātmanaḥ
1053004c yan mām anāgasaṁ bhaktām iṣṭāṁ tyajati dhārmikaḥ
1053005a iti sā cintayitvā tu niḥśvasya ca punaḥ punaḥ
1053005c jagāma vegena tadā vasiṣṭhaṁ paramaujasaṁ
1053006a nirdhūya tāṁs tadā bhr̥tyāñ śataśaḥ śatrusūdana
1053006c jagāmānilavegena pādamūlaṁ mahātmanaḥ
1053007a śabalā sā rudantī ca krośantī cedam abravīt
1053007c vasiṣṭhasyāgrataḥ sthitvā meghadundubhirāviṇī
1053008a bhagavan kiṁ parityaktā tvayāhaṁ brahmaṇaḥ suta
1053008c yasmād rājabhr̥tā māṁ hi nayante tvatsakāśataḥ
1053009a evam uktas tu brahmarṣir idaṁ vacanam abravīt
1053009c śokasaṁtaptahr̥dayāṁ svasāram iva duḥkhitām
1053010a na tvāṁ tyajāmi śabale nāpi me ’pakr̥taṁ tvayā
1053010c eṣa tvāṁ nayate rājā balān matto mahābalaḥ
1053011a na hi tulyaṁ balaṁ mahyaṁ rājā tv adya viśeṣataḥ
1053011c balī rājā kṣatriyaś ca pr̥thivyāḥ patir eva ca
1053012a iyam akṣauhiṇīpūrṇā savājirathasaṁkulā
1053012c hastidhvajasamākīrṇā tenāsau balavattaraḥ
1053013a evam uktā vasiṣṭhena pratyuvāca vinītavat
1053013c vacanaṁ vacanajñā sā brahmarṣim amitaprabham
1053014a na balaṁ kṣatriyasyāhur brāhmaṇo balavattaraḥ
1053014c brahman brahmabalaṁ divyaṁ kṣatrāt tu balavattaram
1053015a aprameyabalaṁ tubhyaṁ na tvayā balavattaraḥ
1053015c viśvāmitro mahāvīryas tejas tava durāsadam
1053016a niyuṅkṣva māṁ mahātejas tvadbrahmabalasaṁbhr̥tām
1053016c tasya darpaṁ balaṁ yat tan nāśayāmi durātmanaḥ
1053017a ity uktas tu tayā rāma vasiṣṭhaḥ sumahāyaśāḥ
1053017c sr̥jasveti tadovāca balaṁ parabalārujam
1053018a tasyā humbhāravotsr̥ṣṭāḥ pahlavāḥ śataśo nr̥pa
1053018c nāśayanti balaṁ sarvaṁ viśvāmitrasya paśyataḥ
1053019a sa rājā paramakruddhaḥ krodhavisphāritekṣaṇaḥ
1053019c pahlavān nāśayām āsa śastrair uccāvacair api
1053020a viśvāmitrārditān dr̥ṣṭvā pahlavāñ śataśas tadā
1053020c bhūya evāsr̥jad ghorāñ śakān yavanamiśritān
1053021a tair āsīt saṁvr̥tā bhūmiḥ śakair yavanamiśritaiḥ
1053021c prabhāvadbhir mahāvīryair hemakiñjalkasaṁnibhaiḥ
1053022a dīrghāsipaṭṭiśadharair hemavarṇāmbarāvr̥taiḥ
1053022c nirdagdhaṁ tad balaṁ sarvaṁ pradīptair iva pāvakaiḥ
1053023a tato ’strāṇi mahātejā viśvāmitro mumoca ha
1054001a tatas tān ākulān dr̥ṣṭvā viśvāmitrāstramohitān
1054001c vasiṣṭhaś codayām āsa kāmadhuk sr̥ja yogataḥ
1054002a tasyā humbhāravāj jātāḥ kāmbojā ravisaṁnibhāḥ
1054002c ūdhasas tv atha saṁjātāḥ pahlavāḥ śastrapāṇayaḥ
1054003a yonideśāc ca yavanaḥ śakr̥ddeśāc chakās tathā
1054003c romakūpeṣu mecchāś ca harītāḥ sakirātakāḥ
1054004a tais tan niṣūditaṁ sainyaṁ viśvamitrasya tatkṣaṇāt
1054004c sapadātigajaṁ sāśvaṁ sarathaṁ raghunandana
1054005a dr̥ṣṭvā niṣūditaṁ sainyaṁ vasiṣṭhena mahātmanā
1054005c viśvāmitrasutānāṁ tu śataṁ nānāvidhāyudham
1054006a abhyadhāvat susaṁkruddhaṁ vasiṣṭhaṁ japatāṁ varam
1054006c huṁkāreṇaiva tān sarvān nirdadāha mahān r̥ṣiḥ
1054007a te sāśvarathapādātā vasiṣṭhena mahātmanā
1054007c bhasmīkr̥tā muhūrtena viśvāmitrasutās tadā
1054008a dr̥ṣṭvā vināśitān putrān balaṁ ca sumahāyaśāḥ
1054008c savrīḍaś cintayāviṣṭo viśvāmitro ’bhavat tadā
1054009a saṁdura iva nirvego bhagnadaṁṣṭra ivoragaḥ
1054009c uparakta ivādityaḥ sadyo niṣprabhatāṁ gataḥ
1054010a hataputrabalo dīno lūnapakṣa iva dvijaḥ
1054010c hatadarpo hatotsāho nirvedaṁ samapadyata
1054011a sa putram ekaṁ rājyāya pālayeti niyujya ca
1054011c pr̥thivīṁ kṣatradharmeṇa vanam evānvapadyata
1054012a sa gatvā himavatpārśvaṁ kiṁnaroragasevitam
1054012c mahādevaprasādārthaṁ tapas tepe mahātapāḥ
1054013a kena cit tv atha kālena deveśo vr̥ṣabhadhvajaḥ
1054013c darśayām āsa varado viśvāmitraṁ mahāmunim
1054014a kimarthaṁ tapyase rājan brūhi yat te vivakṣitam
1054014c varado ’smi varo yas te kāṅkṣitaḥ so ’bhidhīyatām
1054015a evam uktas tu devena viśvāmitro mahātapāḥ
1054015c praṇipatya mahādevam idaṁ vacanam abravīt
1054016a yadi tuṣṭo mahādeva dhanurvedo mamānagha
1054016c sāṅgopāṅgopaniṣadaḥ sarahasyaḥ pradīyatām
1054017a yāni deveṣu cāstrāṇi dānaveṣu maharṣiṣu
1054017c gandharvayakṣarakṣaḥsu pratibhāntu mamānagha
1054018a tava prasādād bhavatu devadeva mamepsitam
1054018c evam astv iti deveśo vākyam uktvā divaṁ gataḥ
1054019a prāpya cāstrāṇi rājarṣir viśvāmitro mahābalaḥ
1054019c darpeṇa mahatā yukto darpapūrṇo ’bhavat tadā
1054020a vivardhamāno vīryeṇa samudra iva parvaṇi
1054020c hatam eva tadā mene vasiṣṭham r̥ṣisattamam
1054021a tato gatvāśramapadaṁ mumocāstrāṇi pārthivaḥ
1054021c yais tat tapovanaṁ sarvaṁ nirdagdhaṁ cāstratejasā
1054022a udīryamāṇam astraṁ tad viśvāmitrasya dhīmataḥ
1054022c dr̥ṣṭvā vipradrutā bhītā munayaḥ śataśo diśaḥ
1054023a vasiṣṭhasya ca ye śiṣyās tathaiva mr̥gapakṣiṇaḥ
1054023c vidravanti bhayād bhītā nānādigbhyaḥ sahasraśaḥ
1054024a vasiṣṭhasyāśramapadaṁ śūnyam āsīn mahātmanaḥ
1054024c muhūrtam iva niḥśabdam āsīd īriṇasaṁnibham
1054025a vadato vai vasiṣṭhasya mā bhaiṣṭeti muhur muhuḥ
1054025c nāśayāmy adya gādheyaṁ nīhāram iva bhāskaraḥ
1054026a evam uktvā mahātejā vasiṣṭho japatāṁ varaḥ
1054026c viśvāmitraṁ tadā vākyaṁ saroṣam idam abravīt
1054027a āśramaṁ cirasaṁvr̥ddhaṁ yad vināśitavān asi
1054027c durācāro ’si yan mūḍha tasmāt tvaṁ na bhaviṣyasi
1054028a ity uktvā paramakruddho daṇḍam udyamya satvaraḥ
1054028c vidhūma iva kālāgnir yamadaṇḍam ivāparam
1055001a evam ukto vasiṣṭhena viśvāmitro mahābalaḥ
1055001c āgneyam astram utkṣipya tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt
1055002a vasiṣṭho bhagavān krodhād idaṁ vacanam abravīt
1055003a kṣatrabandho sthito ’smy eṣa yad balaṁ tad vidarśaya
1055003c nāśayāmy eṣa te darpaṁ śastrasya tava gādhija
1055004a kva ca te kṣatriyabalaṁ kva ca brahmabalaṁ mahat
1055004c paśya brahmabalaṁ divyaṁ mama kṣatriyapāṁsana
1055005a tasyāstraṁ gādhiputrasya ghoram āgneyam uttamam
1055005c brahmadaṇḍena tac chāntam agner vega ivāmbhasā
1055006a vāruṇaṁ caiva raudraṁ ca aindraṁ pāśupataṁ tathā
1055006c aiṣīkaṁ cāpi cikṣepa ruṣito gādhinandanaḥ
1055007a mānavaṁ mohanaṁ caiva gāndharvaṁ svāpanaṁ tathā
1055007c jr̥mbhaṇaṁ mohanaṁ caiva saṁtāpanavilāpane
1055008a śoṣaṇaṁ dāraṇaṁ caiva vajram astraṁ sudurjayam
1055008c brahmapāśaṁ kālapāśaṁ vāruṇaṁ pāśam eva ca
1055009a pinākāstraṁ ca dayitaṁ śuṣkārdre aśanī tathā
1055009c daṇḍāstram atha paiśācaṁ krauñcam astraṁ tathaiva ca
1055010a dharmacakraṁ kālacakraṁ viṣṇucakraṁ tathaiva ca
1055010c vāyavyaṁ mathanaṁ caiva astraṁ hayaśiras tathā
1055011a śaktidvayaṁ ca cikṣepa kaṅkālaṁ musalaṁ tathā
1055011c vaidyādharaṁ mahāstraṁ ca kālāstram atha dāruṇam
1055012a triśūlam astraṁ ghoraṁ ca kāpālam atha kaṅkaṇam
1055012c etāny astrāṇi cikṣepa sarvāṇi raghunandana
1055013a vasiṣṭhe japatāṁ śreṣṭhe tad adbhutam ivābhavat
1055013c tāni sarvāṇi daṇḍena grasate brahmaṇaḥ sutaḥ
1055014a teṣu śānteṣu brahmāstraṁ kṣiptavān gādhinandanaḥ
1055014c tad astram udyataṁ dr̥ṣṭvā devāḥ sāgnipurogamāḥ
1055015a devarṣayaś ca saṁbhrāntā gandharvāḥ samahoragāḥ
1055015c trailokyam āsīt saṁtrastaṁ brahmāstre samudīrite
1055016a tad apy astraṁ mahāghoraṁ brāhmaṁ brāhmeṇa tejasā
1055016c vasiṣṭho grasate sarvaṁ brahmadaṇḍena rāghava
1055017a brahmāstraṁ grasamānasya vasiṣṭhasya mahātmanaḥ
1055017c trailokyamohanaṁ raudraṁ rūpam āsīt sudāruṇam
1055018a romakūpeṣu sarveṣu vasiṣṭhasya mahātmanaḥ
1055018c marīcya iva niṣpetur agner dhūmākulārciṣaḥ
1055019a prājvalad brahmadaṇḍaś ca vasiṣṭhasya karodyataḥ
1055019c vidhūma iva kālāgnir yamadaṇḍa ivāparaḥ
1055020a tato ’stuvan munigaṇā vasiṣṭhaṁ japatāṁ varam
1055020c amoghaṁ te balaṁ brahmaṁs tejo dhāraya tejasā
1055021a nigr̥hītas tvayā brahman viśvāmitro mahātapāḥ
1055021c prasīda japatāṁ śreṣṭha lokāḥ santu gatavyathāḥ
1055022a evam ukto mahātejāḥ śamaṁ cakre mahātapāḥ
1055022c viśvāmitro ’pi nikr̥to viniḥśvasyedam abravīt
1055023a dhig balaṁ kṣatriyabalaṁ brahmatejobalaṁ balam
1055023c ekena brahmadaṇḍena sarvāstrāṇi hatāni me
1055024a tad etat samavekṣyāhaṁ prasannendriyamānasaḥ
1055024c tapo mahat samāsthāsye yad vai brahmatvakārakam
1056001a tataḥ saṁtaptahr̥dayaḥ smaran nigraham ātmanaḥ
1056001c viniḥśvasya viniḥśvasya kr̥tavairo mahātmanā
1056002a sa dakṣiṇāṁ diśaṁ gatvā mahiṣyā saha rāghava
1056002c tatāpa paramaṁ ghoraṁ viśvāmitro mahātapāḥ
1056002e phalamūlāśano dāntaś cacāra paramaṁ tapaḥ
1056003a athāsya jajñire putrāḥ satyadharmaparāyaṇāḥ
1056003c haviṣpando madhuṣpando dr̥ḍhanetro mahārathaḥ
1056004a pūrṇe varṣasahasre tu brahmā lokapitāmahaḥ
1056004c abravīn madhuraṁ vākyaṁ viśvāmitraṁ tapodhanam
1056005a jitā rājarṣilokās te tapasā kuśikātmaja
1056005c anena tapasā tvāṁ hi rājarṣir iti vidmahe
1056006a evam uktvā mahātejā jagāma saha daivataiḥ
1056006c triviṣṭapaṁ brahmalokaṁ lokānāṁ parameśvaraḥ
1056007a viśvāmitro ’pi tac chrutvā hriyā kiṁ cid avāṅmukhaḥ
1056007c duḥkhena mahatāviṣṭaḥ samanyur idam abravīt
1056008a tapaś ca sumahat taptaṁ rājarṣir iti māṁ viduḥ
1056008c devāḥ sarṣigaṇāḥ sarve nāsti manye tapaḥphalam
1056009a evaṁ niścitya manasā bhūya eva mahātapāḥ
1056009c tapaś cacāra kākutstha paramaṁ paramātmavān
1056010a etasminn eva kāle tu satyavādī jitendriyaḥ
1056010c triśaṅkur iti vikhyāta ikṣvāku kulanandanaḥ
1056011a tasya buddhiḥ samutpannā yajeyam iti rāghava
1056011c gaccheyaṁ svaśarīreṇa devānāṁ paramāṁ gatim
1056012a sa vasiṣṭhaṁ samāhūya kathayām āsa cintitam
1056012c aśakyam iti cāpy ukto vasiṣṭhena mahātmanā
1056013a pratyākhyāto vasiṣṭhena sa yayau dakṣiṇāṁ diśam
1056013c vasiṣṭhā dīrgha tapasas tapo yatra hi tepire
1056014a triśaṅkuḥ sumahātejāḥ śataṁ paramabhāsvaram
1056014c vasiṣṭhaputrān dadr̥śe tapyamānān yaśasvinaḥ
1056015a so ’bhigamya mahātmānaḥ sarvān eva guroḥ sutān
1056015c abhivādyānupūrvyeṇa hriyā kiṁ cid avāṅmukhaḥ
1056015e abravīt sumahātejāḥ sarvān eva kr̥tāñjaliḥ
1056016a śaraṇaṁ vaḥ prapadye ’haṁ śaraṇyāñ śaraṇāgataḥ
1056016c pratyākhyāto ’smi bhadraṁ vo vasiṣṭhena mahātmanā
1056017a yaṣṭukāmo mahāyajñaṁ tad anujñātum arthatha
1056017c guruputrān ahaṁ sarvān namaskr̥tya prasādaye
1056018a śirasā praṇato yāce brāhmaṇāṁs tapasi sthitān
1056018c te māṁ bhavantaḥ siddhyarthaṁ yājayantu samāhitāḥ
1056018e saśarīro yathāhaṁ hi devalokam avāpnuyām
1056019a pratyākhyāto vasiṣṭhena gatim anyāṁ tapodhanāḥ
1056019c guruputrān r̥te sarvān nāhaṁ paśyāmi kāṁ cana
1056020a ikṣvākūṇāṁ hi sarveṣāṁ purodhāḥ paramā gatiḥ
1056020c tasmād anantaraṁ sarve bhavanto daivataṁ mama
1057001a tatas triśaṅkor vacanaṁ śrutvā krodhasamanvitam
1057001c r̥ṣiputraśataṁ rāma rājānam idam abravīt
1057002a pratyākhyāto ’si durbuddhe guruṇā satyavādinā
1057002c taṁ kathaṁ samatikramya śākhāntaram upeyivān
1057003a ikṣvākūṇāṁ hi sarveṣāṁ purodhāḥ paramā gatiḥ
1057003c na cātikramituṁ śakyaṁ vacanaṁ satyavādinaḥ
1057004a aśakyam iti covāca vasiṣṭho bhagavān r̥ṣiḥ
1057004c taṁ vayaṁ vai samāhartuṁ kratuṁ śaktāḥ kathaṁ tava
1057005a bāliśas tvaṁ naraśreṣṭha gamyatāṁ svapuraṁ punaḥ
1057005c yājane bhagavāñ śaktas trailokyasyāpi pārthiva
1057006a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā krodhaparyākulākṣaram
1057006c sa rājā punar evaitān idaṁ vacanam abravīt
1057007a pratyākhyāto ’smi guruṇā guruputrais tathaiva ca
1057007c anyāṁ gatiṁ gamiṣyāmi svasti vo ’stu tapodhanāḥ
1057008a r̥ṣiputrās tu tac chrutvā vākyaṁ ghorābhisaṁhitam
1057008c śepuḥ paramasaṁkruddhāś caṇḍālatvaṁ gamiṣyasi
1057008e evam uktvā mahātmāno viviśus te svam āśramam
1057009a atha rātryāṁ vyatītāyāṁ rājā caṇḍālatāṁ gataḥ
1057009c nīlavastradharo nīlaḥ paruṣo dhvastamūrdhajaḥ
1057009e cityamālyānulepaś ca āyasābharaṇo ’bhavat
1057010a taṁ dr̥ṣṭvā mantriṇaḥ sarve tyaktvā caṇḍālarūpiṇam
1057010c prādravan sahitā rāma paurā ye ’syānugāminaḥ
1057011a eko hi rājā kākutstha jagāma paramātmavān
1057011c dahyamāno divārātraṁ viśvāmitraṁ tapodhanam
1057012a viśvāmitras tu taṁ dr̥ṣṭvā rājānaṁ viphalīkr̥tam
1057012c caṇḍālarūpiṇaṁ rāma muniḥ kāruṇyam āgataḥ
1057013a kāruṇyāt sa mahātejā vākyaṁ parama dhārmikaḥ
1057013c idaṁ jagāda bhadraṁ te rājānaṁ ghoradarśanam
1057014a kim āgamanakāryaṁ te rājaputra mahābala
1057014c ayodhyādhipate vīra śāpāc caṇḍālatāṁ gataḥ
1057015a atha tad vākyam ākarṇya rājā caṇḍālatāṁ gataḥ
1057015c abravīt prāñjalir vākyaṁ vākyajño vākyakovidam
1057016a pratyākhyāto ’smi guruṇā guruputrais tathaiva ca
1057016c anavāpyaiva taṁ kāmaṁ mayā prāpto viparyayaḥ
1057017a saśarīro divaṁ yāyām iti me saumyadarśanam
1057017c mayā ceṣṭaṁ kratuśataṁ tac ca nāvāpyate phalam
1057018a anr̥taṁ nokta pūrvaṁ me na ca vakṣye kadā cana
1057018c kr̥cchreṣv api gataḥ saumya kṣatradharmeṇa te śape
1057019a yajñair bahuvidhair iṣṭaṁ prajā dharmeṇa pālitāḥ
1057019c guravaś ca mahātmānaḥ śīlavr̥ttena toṣitāḥ
1057020a dharme prayatamānasya yajñaṁ cāhartum icchataḥ
1057020c paritoṣaṁ na gacchanti guravo munipuṁgava
1057021a daivam eva paraṁ manye pauruṣaṁ tu nirarthakam
1057021c daivenākramyate sarvaṁ daivaṁ hi paramā gatiḥ
1057022a tasya me paramārtasya prasādam abhikāṅkṣataḥ
1057022c kartum arhasi bhadraṁ te daivopahatakarmaṇaḥ
1057023a nānyāṁ gatiṁ gamiṣyāmi nānyaḥ śaraṇam asti me
1057023c daivaṁ puruṣakāreṇa nivartayitum arhasi
1058001a uktavākyaṁ tu rājānaṁ kr̥payā kuśikātmajaḥ
1058001c abravīn madhuraṁ vākyaṁ sākṣāc caṇḍālarūpiṇam
1058002a ikṣvāko svāgataṁ vatsa jānāmi tvāṁ sudhārmikam
1058002c śaraṇaṁ te bhaviṣyāmi mā bhaiṣīr nr̥papuṁgava
1058003a aham āmantraye sarvān maharṣīn puṇyakarmaṇaḥ
1058003c yajñasāhyakarān rājaṁs tato yakṣyasi nirvr̥taḥ
1058004a guruśāpakr̥taṁ rūpaṁ yad idaṁ tvayi vartate
1058004c anena saha rūpeṇa saśarīro gamiṣyasi
1058005a hastaprāptam ahaṁ manye svargaṁ tava nareśvara
1058005c yas tvaṁ kauśikam āgamya śaraṇyaṁ śaraṇaṁ gataḥ
1058006a evam uktvā mahātejāḥ putrān paramadhārmikān
1058006c vyādideśa mahāprājñān yajñasaṁbhārakāraṇāt
1058007a sarvāñ śiṣyān samāhūya vākyam etad uvāca ha
1058008a sarvān r̥ṣivarān vatsā ānayadhvaṁ mamājñayā
1058008c saśiṣyān suhr̥daś caiva sartvijaḥ subahuśrutān
1058009a yad anyo vacanaṁ brūyān madvākyabalacoditaḥ
1058009c tat sarvam akhilenoktaṁ mamākhyeyam anādr̥tam
1058010a tasya tad vacanaṁ śrutvā diśo jagmus tadājñayā
1058010c ājagmur atha deśebhyaḥ sarvebhyo brahmavādinaḥ
1058011a te ca śiṣyāḥ samāgamya muniṁ jvalitatejasam
1058011c ūcuś ca vacanaṁ sarve sarveṣāṁ brahmavādinām
1058012a śrutvā te vacanaṁ sarve samāyānti dvijātayaḥ
1058012c sarvadeśeṣu cāgacchan varjayitvā mahodayam
1058013a vāsiṣṭhaṁ tac chataṁ sarvaṁ krodhaparyākulākṣaram
1058013c yad āha vacanaṁ sarvaṁ śr̥ṇu tvaṁ munipuṁgava
1058014a kṣatriyo yājako yasya caṇḍālasya viśeṣataḥ
1058014c kathaṁ sadasi bhoktāro havis tasya surarṣayaḥ
1058015a brāhmaṇā vā mahātmāno bhuktvā caṇḍālabhojanam
1058015c kathaṁ svargaṁ gamiṣyanti viśvāmitreṇa pālitāḥ
1058016a etad vacanaṁ naiṣṭhuryam ūcuḥ saṁraktalocanāḥ
1058016c vāsiṣṭhā muniśārdūla sarve te samahodayāḥ
1058017a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā sarveṣāṁ munipuṁgavaḥ
1058017c krodhasaṁraktanayanaḥ saroṣam idam abravīt
1058018a yad dūṣayanty aduṣṭaṁ māṁ tapa ugraṁ samāsthitam
1058018c bhasmībhūtā durātmāno bhaviṣyanti na saṁśayaḥ
1058019a adya te kālapāśena nītā vaivasvatakṣayam
1058019c saptajātiśatāny eva mr̥tapāḥ santu sarvaśaḥ
1058020a śvamāṁsaniyatāhārā muṣṭikā nāma nirghr̥ṇāḥ
1058020c vikr̥tāś ca virūpāś ca lokān anucarantv imān
1058021a mahodayaś ca durbuddhir mām adūṣyaṁ hy adūṣayat
1058021c dūṣiṭaḥ sarvalokeṣu niṣādatvaṁ gamiṣyati
1058022a prāṇātipātanirato niranukrośatāṁ gataḥ
1058022c dīrghakālaṁ mama krodhād durgatiṁ vartayiṣyati
1058023a etāvad uktvā vacanaṁ viśvāmitro mahātapāḥ
1058023c virarāma mahātejā r̥ṣimadhye mahāmuniḥ
1059001a tapobalahatān kr̥tvā vāsiṣṭhān samahodayān
1059001c r̥ṣimadhye mahātejā viśvāmitro ’bhyabhāṣata
1059002a ayam ikṣvākudāyādas triśaṅkur iti viśrutaḥ
1059002c dharmiṣṭhaś ca vadānyaś ca māṁ caiva śaraṇaṁ gataḥ
1059002e svenānena śarīreṇa devalokajigīṣayā
1059003a yathāyaṁ svaśarīreṇa devalokaṁ gamiṣyati
1059003c tathā pravartyatāṁ yajño bhavadbhiś ca mayā saha
1059004a viśvāmitravacaḥ śrutvā sarva eva maharṣayaḥ
1059004c ūcuḥ sametya sahitā dharmajñā dharmasaṁhitam
1059005a ayaṁ kuśikadāyādo muniḥ paramakopanaḥ
1059005c yad āha vacanaṁ samyag etat kāryaṁ na saṁśayaḥ
1059006a agnikalpo hi bhagavāñ śāpaṁ dāsyati roṣitaḥ
1059006c tasmāt pravartyatāṁ yajñaḥ saśarīro yathā divam
1059006e gacched ikṣvākudāyādo viśvāmitrasya tejasā
1059007a tataḥ pravartyatāṁ yajñaḥ sarve samadhitiṣṭhate
1059008a evam uktvā maharṣayaḥ saṁjahrus tāḥ kriyās tadā
1059008c yājakāś ca mahātejā viśvāmitro ’bhavat kratau
1059009a r̥tvijaś cānupūrvyeṇa mantravan mantrakovidāḥ
1059009c cakruḥ sarvāṇi karmāṇi yathākalpaṁ yathāvidhi
1059010a tataḥ kālena mahatā viśvāmitro mahātapāḥ
1059010c cakārāvāhanaṁ tatra bhāgārthaṁ sarvadevatāḥ
1059011a nāhyāgamaṁs tadāhūtā bhāgārthaṁ sarvadevatāḥ
1059011c tataḥ krodhasamāviṣṭo viśvamitro mahāmuniḥ
1059012a sruvam udyamya sakrodhas triśaṅkum idam abravīt
1059012c paśya me tapaso vīryaṁ svārjitasya nareśvara
1059013a eṣa tvāṁ svaśarīreṇa nayāmi svargam ojasā
1059013c duṣprāpaṁ svaśarīreṇa divaṁ gaccha narādhipa
1059014a svārjitaṁ kiṁ cid apy asti mayā hi tapasaḥ phalam
1059014c rājaṁs tvaṁ tejasā tasya saśarīro divaṁ vraja
1059015a uktavākye munau tasmin saśarīro nareśvaraḥ
1059015c divaṁ jagāma kākutstha munīnāṁ paśyatāṁ tadā
1059016a devalokagataṁ dr̥ṣṭvā triśaṅkuṁ pākaśāsanaḥ
1059016c saha sarvaiḥ suragaṇair idaṁ vacanam abravīt
1059017a triśaṅko gaccha bhūyas tvaṁ nāsi svargakr̥tālayaḥ
1059017c guruśāpahato mūḍha pata bhūmim avākśirāḥ
1059018a evam ukto mahendreṇa triśaṅkur apatat punaḥ
1059018c vikrośamānas trāhīti viśvāmitraṁ tapodhanam
1059019a tac chrutvā vacanaṁ tasya krośamānasya kauśikaḥ
1059019c roṣam āhārayat tīvraṁ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt
1059020a r̥ṣimadhye sa tejasvī prajāpatir ivāparaḥ
1059020c sr̥jan dakṣiṇamārgasthān saptarṣīn aparān punaḥ
1059021a nakṣatramālām aparām asr̥jat krodhamūrchitaḥ
1059021c dakṣiṇāṁ diśam āsthāya munimadhye mahāyaśāḥ
1059022a sr̥ṣṭvā nakṣatravaṁśaṁ ca krodhena kaluṣīkr̥taḥ
1059022c anyam indraṁ kariṣyāmi loko vā syād anindrakaḥ
1059022e daivatāny api sa krodhāt sraṣṭuṁ samupacakrame
1059023a tataḥ paramasaṁbhrāntāḥ sarṣisaṁghāḥ surarṣabhāḥ
1059023c viśvāmitraṁ mahātmānam ūcuḥ sānunayaṁ vacaḥ
1059024a ayaṁ rājā mahābhāga guruśāpaparikṣataḥ
1059024c saśarīro divaṁ yātuṁ nārhaty eva tapodhana
1059025a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā devānāṁ munipuṁgavaḥ
1059025c abravīt sumahad vākyaṁ kauśikaḥ sarvadevatāḥ
1059026a saśarīrasya bhadraṁ vas triśaṅkor asya bhūpateḥ
1059026c ārohaṇaṁ pratijñāya nānr̥taṁ kartum utsahe
1059027a sargo ’stu saśarīrasya triśaṅkor asya śāśvataḥ
1059027c nakṣatrāṇi ca sarvāṇi māmakāni dhruvāṇy atha
1059028a yāval lokā dhariṣyanti tiṣṭhantv etāni sarvaśaḥ
1059028c matkr̥tāni surāḥ sarve tad anujñātum arhatha
1059029a evam uktāḥ surāḥ sarve pratyūcur munipuṁgavam
1059030a evaṁ bhavatu bhadraṁ te tiṣṭhantv etāni sarvaśaḥ
1059030c gagane tāny anekāni vaiśvānarapathād bahiḥ
1059031a nakṣatrāṇi muniśreṣṭha teṣu jyotiḥṣu jājvalan
1059031c avākśirās triśaṅkuś ca tiṣṭhatv amarasaṁnibhaḥ
1059032a viśvāmitras tu dharmātmā sarvadevair abhiṣṭutaḥ
1059032c r̥ṣibhiś ca mahātejā bāḍham ity āha devatāḥ
1059033a tato devā mahātmāno munayaś ca tapodhanāḥ
1059033c jagmur yathāgataṁ sarve yajñasyānte narottama
1060001a viśvāmitro mahātmātha prasthitān prekṣya tān r̥ṣīn
1060001c abravīn naraśārdūla sarvāṁs tān vanavāsinaḥ
1060002a mahāvighnaḥ pravr̥tto ’yaṁ dakṣiṇām āsthito diśam
1060002c diśam anyāṁ prapatsyāmas tatra tapsyāmahe tapaḥ
1060003a paścimāyāṁ viśālāyāṁ puṣkareṣu mahātmanaḥ
1060003c sukhaṁ tapaś cariṣyāmaḥ paraṁ tad dhi tapovanam
1060004a evam uktvā mahātejāḥ puṣkareṣu mahāmuniḥ
1060004c tapa ugraṁ durādharṣaṁ tepe mūlaphalāśanaḥ
1060005a etasminn eva kāle tu ayodhyādhipatir nr̥paḥ
1060005c ambarīṣa iti khyāto yaṣṭuṁ samupacakrame
1060006a tasya vai yajamānasya paśum indro jahāra ha
1060006c pranaṣṭe tu paśau vipro rājānam idam abravīt
1060007a paśur adya hr̥to rājan pranaṣṭas tava durnayāt
1060007c arakṣitāraṁ rājānaṁ ghnanti doṣā nareśvara
1060008a prāyaścittaṁ mahad dhy etan naraṁ vā puruṣarṣabha
1060008c ānayasva paśuṁ śīghraṁ yāvat karma pravartate
1060009a upādhyāya vacaḥ śrutvā sa rājā puruṣarṣabha
1060009c anviyeṣa mahābuddhiḥ paśuṁ gobhiḥ sahasraśaḥ
1060010a deśāñ janapadāṁs tāṁs tān nagarāṇi vanāni ca
1060010c āśramāṇi ca puṇyāni mārgamāṇo mahīpatiḥ
1060011a sa putrasahitaṁ tāta sabhāryaṁ raghunandana
1060011c bhr̥gutuṅge samāsīnam r̥cīkaṁ saṁdadarśa ha
1060012a tam uvāca mahātejāḥ praṇamyābhiprasādya ca
1060012c brahmarṣiṁ tapasā dīptaṁ rājarṣir amitaprabhaḥ
1060012e pr̥ṣṭvā sarvatra kuśalam r̥cīkaṁ tam idaṁ vacaḥ
1060013a gavāṁ śatasahasreṇa vikriṇīṣe sutaṁ yadi
1060013c paśor arthe mahābhāga kr̥takr̥tyo ’smi bhārgava
1060014a sarve parisr̥tā deśā yajñiyaṁ na labhe paśum
1060014c dātum arhasi mūlyena sutam ekam ito mama
1060015a evam ukto mahātejā r̥cīkas tv abravīd vacaḥ
1060015c nāhaṁ jyeṣṭhaṁ naraśreṣṭhaṁ vikrīṇīyāṁ kathaṁ cana
1060016a r̥cīkasya vacaḥ śrutvā teṣāṁ mātā mahātmanām
1060016c uvāca naraśārdūlam ambarīṣaṁ tapasvinī
1060017a mamāpi dayitaṁ viddhi kaniṣṭhaṁ śunakaṁ nr̥pa
1060018a prāyeṇa hi naraśreṣṭha jyeṣṭhāḥ pitr̥ṣu vallabhāḥ
1060018c mātr̥̄ṇāṁ ca kanīyāṁsas tasmād rakṣe kanīyasam
1060019a uktavākye munau tasmin munipatnyāṁ tathaiva ca
1060019c śunaḥśepaḥ svayaṁ rāma madhyamo vākyam abravīt
1060020a pitā jyeṣṭham avikreyaṁ mātā cāha kanīyasam
1060020c vikrītaṁ madhyamaṁ manye rājan putraṁ nayasva mām
1060021a gavāṁ śatasahasreṇa śunaḥśepaṁ nareśvaraḥ
1060021c gr̥hītvā paramaprīto jagāma raghunandana
1060022a ambarīṣas tu rājarṣī ratham āropya satvaraḥ
1060022c śunaḥśepaṁ mahātejā jagāmāśu mahāyaśāḥ
1061001a śunaḥśepaṁ naraśreṣṭha gr̥hītvā tu mahāyaśāḥ
1061001c vyaśrāmyat puṣkare rājā madhyāhne raghunandana
1061002a tasya viśramamāṇasya śunaḥśepo mahāyaśāḥ
1061002c puṣkaraṁ śreṣṭham āgamya viśvāmitraṁ dadarśa ha
1061003a viṣaṇṇavadano dīnas tr̥ṣṇayā ca śrameṇa ca
1061003c papātāṅke mune rāma vākyaṁ cedam uvāca ha
1061004a na me ’sti mātā na pitā jñātayo bāndhavāḥ kutaḥ
1061004c trātum arhasi māṁ saumya dharmeṇa munipuṁgava
1061005a trātā tvaṁ hi muniśreṣṭha sarveṣāṁ tvaṁ hi bhāvanaḥ
1061005c rājā ca kr̥takāryaḥ syād ahaṁ dīrghāyur avyayaḥ
1061006a svargalokam upāśnīyāṁ tapas taptvā hy anuttamam
1061006c sa me nātho hy anāthasya bhava bhavyena cetasā
1061006e piteva putraṁ dharmātmaṁs trātum arhasi kilbiṣāt
1061007a tasya tad vacanaṁ śrutvā viśvāmitro mahātapāḥ
1061007c sāntvayitvā bahuvidhaṁ putrān idam uvāca ha
1061008a yatkr̥te pitaraḥ putrāñ janayanti śubhārthinaḥ
1061008c paralokahitārthāya tasya kālo ’yam āgataḥ
1061009a ayaṁ munisuto bālo mattaḥ śaraṇam icchati
1061009c asya jīvitamātreṇa priyaṁ kuruta putrakāḥ
1061010a sarve sukr̥takarmāṇaḥ sarve dharmaparāyaṇāḥ
1061010c paśubhūtā narendrasya tr̥ptim agneḥ prayacchata
1061011a nāthavāṁś ca śunaḥśepo yajñaś cāvighnato bhavet
1061011c devatās tarpitāś ca syur mama cāpi kr̥taṁ vacaḥ
1061012a munes tu vacanaṁ śrutvā madhuṣyandādayaḥ sutāḥ
1061012c sābhimānaṁ naraśreṣṭha salīlam idam abruvan
1061013a katham ātmasutān hitvā trāyase ’nyasutaṁ vibho
1061013c akāryam iva paśyāmaḥ śvamāṁsam iva bhojane
1061014a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā putrāṇāṁ munipuṁgavaḥ
1061014c krodhasaṁraktanayano vyāhartum upacakrame
1061015a niḥsādhvasam idaṁ proktaṁ dharmād api vigarhitam
1061015c atikramya tu madvākyaṁ dāruṇaṁ romaharṣaṇam
1061016a śvamāṁsabhojinaḥ sarve vāsiṣṭhā iva jātiṣu
1061016c pūrṇaṁ varṣasahasraṁ tu pr̥thivyām anuvatsyatha
1061017a kr̥tvā śāpasamāyuktān putrān munivaras tadā
1061017c śunaḥśepam uvācārtaṁ kr̥tvā rakṣāṁ nirāmayām
1061018a pavitrapāśair āsakto raktamālyānulepanaḥ
1061018c vaiṣṇavaṁ yūpam āsādya vāgbhir agnim udāhara
1061019a ime tu gāthe dve divye gāyethā muniputraka
1061019c ambarīṣasya yajñe ’smiṁs tataḥ siddhim avāpsyasi
1061020a śunaḥśepo gr̥hītvā te dve gāthe susamāhitaḥ
1061020c tvarayā rājasiṁhaṁ tam ambarīṣam uvāca ha
1061021a rājasiṁha mahāsattva śīghraṁ gacchāvahe sadaḥ
1061021c nivartayasva rājendra dīkṣāṁ ca samupāhara
1061022a tad vākyam r̥ṣiputrasya śrutvā harṣaṁ samutsukaḥ
1061022c jagāma nr̥patiḥ śīghraṁ yajñavāṭam atandritaḥ
1061023a sadasyānumate rājā pavitrakr̥talakṣaṇam
1061023c paśuṁ raktāmbaraṁ kr̥tvā yūpe taṁ samabandhayat
1061024a sa baddho vāgbhir agryābhir abhituṣṭāva vai surau
1061024c indram indrānujaṁ caiva yathāvan muniputrakaḥ
1061025a tataḥ prītaḥ sahasrākṣo rahasyastutitarpitaḥ
1061025c dīrgham āyus tadā prādāc chunaḥśepāya rāghava
1061026a sa ca rājā naraśreṣṭha yajñasya ca samāptavān
1061026c phalaṁ bahuguṇaṁ rāma sahasrākṣaprasādajam
1061027a viśvāmitro ’pi dharmātmā bhūyas tepe mahātapāḥ
1061027c puṣkareṣu naraśreṣṭha daśavarṣaśatāni ca
1062001a pūrṇe varṣasahasre tu vratasnātaṁ mahāmunim
1062001c abhyāgacchan surāḥ sarve tapaḥphalacikīrṣavaḥ
1062002a abravīt sumahātejā brahmā suruciraṁ vacaḥ
1062002c r̥ṣis tvam asi bhadraṁ te svārjitaiḥ karmabhiḥ śubhaiḥ
1062003a tam evam uktvā deveśas tridivaṁ punar abhyagāt
1062003c viśvāmitro mahātejā bhūyas tepe mahat tapaḥ
1062004a tataḥ kālena mahatā menakā paramāpsarāḥ
1062004c puṣkareṣu naraśreṣṭha snātuṁ samupacakrame
1062005a tāṁ dadarśa mahātejā menakāṁ kuśikātmajaḥ
1062005c rūpeṇāpratimāṁ tatra vidyutaṁ jalade yathā
1062006a dr̥ṣṭvā kandarpavaśago munis tām idam abravīt
1062006c apsaraḥ svāgataṁ te ’stu vasa ceha mamāśrame
1062006e anugr̥hṇīṣva bhadraṁ te madanena sumohitam
1062007a ity uktā sā varārohā tatrāvāsam athākarot
1062007c tapaso hi mahāvighno viśvāmitram upāgataḥ
1062008a tasyāṁ vasantyāṁ varṣāṇi pañca pañca ca rāghava
1062008c viśvāmitrāśrame saumya sukhena vyaticakramuḥ
1062009a atha kāle gate tasmin viśvāmitro mahāmuniḥ
1062009c savrīḍa iva saṁvr̥ttaś cintāśokaparāyaṇaḥ
1062010a buddhir muneḥ samutpannā sāmarṣā raghunandana
1062010c sarvaṁ surāṇāṁ karmaitat tapo’paharaṇaṁ mahat
1062011a ahorātrāpadeśena gatāḥ saṁvatsarā daśa
1062011c kāmamohābhibhūtasya vighno ’yaṁ pratyupasthitaḥ
1062012a viniḥśvasan munivaraḥ paścāttāpena duḥkhitaḥ
1062013a bhītām apsarasaṁ dr̥ṣṭvā vepantīṁ prāñjaliṁ sthitām
1062013c menakāṁ madhurair vākyair visr̥jya kuśikātmajaḥ
1062013e uttaraṁ parvataṁ rāma viśvāmitro jagāma ha
1062014a sa kr̥tvā naiṣṭhikīṁ buddhiṁ jetukāmo mahāyaśāḥ
1062014c kauśikītīram āsādya tapas tepe sudāruṇam
1062015a tasya varṣasahasraṁ tu ghoraṁ tapa upāsataḥ
1062015c uttare parvate rāma devatānām abhūd bhayam
1062016a amantrayan samāgamya sarve sarṣigaṇāḥ surāḥ
1062016c maharṣiśabdaṁ labhatāṁ sādhv ayaṁ kuśikātmajaḥ
1062017a devatānāṁ vacaḥ śrutvā sarvalokapitāmahaḥ
1062017c abravīn madhuraṁ vākyaṁ viśvāmitraṁ tapodhanam
1062018a maharṣe svāgataṁ vatsa tapasogreṇa toṣitaḥ
1062018c mahattvam r̥ṣimukhyatvaṁ dadāmi tava kauśika
1062019a brahmaṇaḥ sa vacaḥ śrutvā viśvāmitras tapodhanaḥ
1062019c prāñjaliḥ praṇato bhūtvā pratyuvāca pitāmaham
1062020a brahmarṣi śabdam atulaṁ svārjitaiḥ karmabhiḥ śubhaiḥ
1062020c yadi me bhagavān āha tato ’haṁ vijitendriyaḥ
1062021a tam uvāca tato brahmā na tāvat tvaṁ jitendriyaḥ
1062021c yatasva muniśārdūla ity uktvā tridivaṁ gataḥ
1062022a viprasthiteṣu deveṣu viśvāmitro mahāmuniḥ
1062022c ūrdhvabāhur nirālambo vāyubhakṣas tapaś caran
1062023a dharme pañcatapā bhūtvā varṣāsv ākāśasaṁśrayaḥ
1062023c śiśire salilasthāyī rātryahāni tapodhanaḥ
1062024a evaṁ varṣasahasraṁ hi tapo ghoram upāgamat
1062025a tasmin saṁtapyamāne tu viśvāmitre mahāmunau
1062025c saṁbhramaḥ sumahān āsīt surāṇāṁ vāsavasya ca
1062026a rambhām apsarasaṁ śakraḥ saha sarvair marudgaṇaiḥ
1062026c uvācātmahitaṁ vākyam ahitaṁ kauśikasya ca
1063001a surakāryam idaṁ rambhe kartavyaṁ sumahat tvayā
1063001c lobhanaṁ kauśikasyeha kāmamohasamanvitam
1063002a tathoktā sāpsarā rāma sahasrākṣeṇa dhīmatā
1063002c vrīḍitā prāñjalir bhūtvā pratyuvāca sureśvaram
1063003a ayaṁ surapate ghoro viśvāmitro mahāmuniḥ
1063003c krodham utsrakṣyate ghoraṁ mayi deva na saṁśayaḥ
1063003e tato hi me bhayaṁ deva prasādaṁ kartum arhasi
1063004a tām uvāca sahasrākṣo vepamānāṁ kr̥tāñjalim
1063004c mā bhaiṣi rambhe bhadraṁ te kuruṣva mama śāsanam
1063005a kokilo hr̥dayagrāhī mādhave ruciradrume
1063005c ahaṁ kandarpasahitaḥ sthāsyāmi tava pārśvataḥ
1063006a tvaṁ hi rūpaṁ bahuguṇaṁ kr̥tvā paramabhāsvaram
1063006c tam r̥ṣiṁ kauśikaṁ rambhe bhedayasva tapasvinam
1063007a sā śrutvā vacanaṁ tasya kr̥tvā rūpam anuttamam
1063007c lobhayām āsa lalitā viśvāmitraṁ śucismitā
1063008a kokilasya tu śuśrāva valgu vyāharataḥ svanam
1063008c saṁprahr̥ṣṭena manasā tata enām udaikṣata
1063009a atha tasya ca śabdena gītenāpratimena ca
1063009c darśanena ca rambhāyā muniḥ saṁdeham āgataḥ
1063010a sahasrākṣasya tat karma vijñāya munipuṁgavaḥ
1063010c rambhāṁ krodhasamāviṣṭaḥ śaśāpa kuśikātmajaḥ
1063011a yan māṁ lobhayase rambhe kāmakrodhajayaiṣiṇam
1063011c daśavarṣasahasrāṇi śailī sthāsyasi durbhage
1063012a brāhmaṇaḥ sumahātejās tapobalasamanvitaḥ
1063012c uddhariṣyati rambhe tvāṁ matkrodhakaluṣīkr̥tām
1063013a evam uktvā mahātejā viśvāmitro mahāmuniḥ
1063013c aśaknuvan dhārayituṁ kopaṁ saṁtāpam āgataḥ
1063014a tasya śāpena mahatā rambhā śailī tadābhavat
1063014c vacaḥ śrutvā ca kandarpo maharṣeḥ sa ca nirgataḥ
1063015a kopena sa mahātejās tapo ’paharaṇe kr̥te
1063015c indriyair ajitai rāma na lebhe śāntim ātmanaḥ
1064001a atha haimavatīṁ rāma diśaṁ tyaktvā mahāmuniḥ
1064001c pūrvāṁ diśam anuprāpya tapas tepe sudāruṇam
1064002a maunaṁ varṣasahasrasya kr̥tvā vratam anuttamam
1064002c cakārāpratimaṁ rāma tapaḥ paramaduṣkaram
1064003a pūrṇe varṣasahasre tu kāṣṭhabhūtaṁ mahāmunim
1064003c vighnair bahubhir ādhūtaṁ krodho nāntaram āviśat
1064004a tato devāḥ sagandharvāḥ pannagāsurarākṣasāḥ
1064004c mohitās tejasā tasya tapasā mandaraśmayaḥ
1064004e kaśmalopahatāḥ sarve pitāmaham athābruvan
1064005a bahubhiḥ kāraṇair deva viśvāmitro mahāmuniḥ
1064005c lobhitaḥ krodhitaś caiva tapasā cābhivardhate
1064006a na hy asya vr̥jinaṁ kiṁ cid dr̥śyate sūkṣmam apy atha
1064006c na dīyate yadi tv asya manasā yad abhīpsitam
1064006e vināśayati trailokyaṁ tapasā sacarācaram
1064006g vyākulāś ca diśaḥ sarvā na ca kiṁ cit prakāśate
1064007a sāgarāḥ kṣubhitāḥ sarve viśīryante ca parvatāḥ
1064007c prakampate ca pr̥thivī vāyur vāti bhr̥śākulaḥ
1064008a buddhiṁ na kurute yāvan nāśe deva mahāmuniḥ
1064008c tāvat prasādyo bhagavān agnirūpo mahādyutiḥ
1064009a kālāgninā yathā pūrvaṁ trailokyaṁ dahyate ’khilam
1064009c devarājye cikīrṣeta dīyatām asya yan matam
1064010a tataḥ suragaṇāḥ sarve pitāmahapurogamāḥ
1064010c viśvāmitraṁ mahātmānaṁ vākyaṁ madhuram abruvan
1064011a brahmarṣe svāgataṁ te ’stu tapasā sma sutoṣitāḥ
1064011c brāhmaṇyaṁ tapasogreṇa prāptavān asi kauśika
1064012a dīrgham āyuś ca te brahman dadāmi samarudgaṇaḥ
1064012c svasti prāpnuhi bhadraṁ te gaccha saumya yathāsukham
1064013a pitāmahavacaḥ śrutvā sarveṣāṁ ca divaukasām
1064013c kr̥tvā praṇāmaṁ mudito vyājahāra mahāmuniḥ
1064014a brāhmaṇyaṁ yadi me prāptaṁ dīrgham āyus tathaiva ca
1064014c oṁkāro ’tha vaṣaṭkāro vedāś ca varayantu mām
1064015a kṣatravedavidāṁ śreṣṭho brahmavedavidām api
1064015c brahmaputro vasiṣṭho mām evaṁ vadatu devatāḥ
1064015e yady ayaṁ paramaḥ kāmaḥ kr̥to yāntu surarṣabhāḥ
1064016a tataḥ prasādito devair vasiṣṭho japatāṁ varaḥ
1064016c sakhyaṁ cakāra brahmarṣir evam astv iti cābravīt
1064017a brahmarṣitvaṁ na saṁdehaḥ sarvaṁ saṁpatsyate tava
1064017c ity uktvā devatāś cāpi sarvā jagmur yathāgatam
1064018a viśvāmitro ’pi dharmātmā labdhvā brāhmaṇyam uttamam
1064018c pūjayām āsa brahmarṣiṁ vasiṣṭhaṁ japatāṁ varam
1064019a kr̥takāmo mahīṁ sarvāṁ cacāra tapasi sthitaḥ
1064019c evaṁ tv anena brāhmaṇyaṁ prāptaṁ rāma mahātmanā
1064020a eṣa rāma muniśreṣṭha eṣa vigrahavāṁs tapaḥ
1064020c eṣa dharmaḥ paro nityaṁ vīryasyaiṣa parāyaṇam
1064021a śatānandavacaḥ śrutvā rāmalakṣmaṇasaṁnidhau
1064021c janakaḥ prāñjalir vākyam uvāca kuśikātmajam
1064022a dhanyo ’smy anugr̥hīto ’smi yasya me munipuṁgava
1064022c yajñaṁ kākutstha sahitaḥ prāptavān asi dhārmika
1064023a pāvito ’haṁ tvayā brahman darśanena mahāmune
1064023c guṇā bahuvidhāḥ prāptās tava saṁdarśanān mayā
1064024a vistareṇa ca te brahman kīrtyamānaṁ mahat tapaḥ
1064024c śrutaṁ mayā mahātejo rāmeṇa ca mahātmanā
1064025a sadasyaiḥ prāpya ca sadaḥ śrutās te bahavo guṇāḥ
1064026a aprameyaṁ tapas tubhyam aprameyaṁ ca te balam
1064026c aprameyā guṇāś caiva nityaṁ te kuśikātmaja
1064027a tr̥ptir āścaryabhūtānāṁ kathānāṁ nāsti me vibho
1064027c karmakālo muniśreṣṭha lambate ravimaṇḍalam
1064028a śvaḥ prabhāte mahātejo draṣṭum arhasi māṁ punaḥ
1064028c svāgataṁ tapasāṁ śreṣṭha mām anujñātum arhasi
1064029a evam uktvā muniśreṣṭhaṁ vaideho mithilādhipaḥ
1064029c pradakṣiṇaṁ cakārāśu sopādhyāyaḥ sabāndhavaḥ
1064030a viśvāmitro ’pi dharmātmā saharāmaḥ salakṣmaṇaḥ
1064030c svaṁ vāṭam abhicakrāma pūjyamāno maharṣibhiḥ
1065001a tataḥ prabhāte vimale kr̥takarmā narādhipaḥ
1065001c viśvāmitraṁ mahātmānam ājuhāva sarāghavam
1065002a tam arcayitvā dharmātmā śāstradr̥ṣṭena karmaṇā
1065002c rāghavau ca mahātmānau tadā vākyam uvāca ha
1065003a bhagavan svāgataṁ te ’stu kiṁ karomi tavānagha
1065003c bhavān ājñāpayatu mām ājñāpyo bhavatā hy aham
1065004a evam uktaḥ sa dharmātmā janakena mahātmanā
1065004c pratyuvāca munir vīraṁ vākyaṁ vākyaviśāradaḥ
1065005a putrau daśarathasyemau kṣatriyau lokaviśrutau
1065005c draṣṭukāmau dhanuḥ śreṣṭhaṁ yad etat tvayi tiṣṭhati
1065006a etad darśaya bhadraṁ te kr̥takāmau nr̥pātmajau
1065006c darśanād asya dhanuṣo yatheṣṭaṁ pratiyāsyataḥ
1065007a evam uktas tu janakaḥ pratyuvāca mahāmunim
1065007c śrūyatām asya dhanuṣo yad artham iha tiṣṭhati
1065008a devarāta iti khyāto nimeḥ ṣaṣṭho mahīpatiḥ
1065008c nyāso ’yaṁ tasya bhagavan haste datto mahātmanā
1065009a dakṣayajñavadhe pūrvaṁ dhanur āyamya vīryavān
1065009c rudras tu tridaśān roṣāt salīlam idam abravīt
1065010a yasmād bhāgārthino bhāgān nākalpayata me surāḥ
1065010c varāṅgāni mahārhāṇi dhanuṣā śātayāmi vaḥ
1065011a tato vimanasaḥ sarve devā vai munipuṁgava
1065011c prasādayanti deveśaṁ teṣāṁ prīto ’bhavad bhavaḥ
1065012a prītiyuktaḥ sa sarveṣāṁ dadau teṣāṁ mahātmanām
1065013a tad etad devadevasya dhanūratnaṁ mahātmanaḥ
1065013c nyāsabhūtaṁ tadā nyastam asmākaṁ pūrvake vibho
1065014a atha me kr̥ṣataḥ kṣetraṁ lāṅgalād utthitā mama
1065014c kṣetraṁ śodhayatā labdhvā nāmnā sīteti viśrutā
1065015a bhūtalād utthitā sā tu vyavardhata mamātmajā
1065015c vīryaśulketi me kanyā sthāpiteyam ayonijā
1065016a bhūtalād utthitāṁ tāṁ tu vardhamānāṁ mamātmajām
1065016c varayām āsur āgamya rājāno munipuṁgava
1065017a teṣāṁ varayatāṁ kanyāṁ sarveṣāṁ pr̥thivīkṣitām
1065017c vīryaśulketi bhagavan na dadāmi sutām aham
1065018a tataḥ sarve nr̥patayaḥ sametya munipuṁgava
1065018c mithilām abhyupāgamya vīryaṁ jijñāsavas tadā
1065019a teṣāṁ jijñāsamānānāṁ vīryaṁ dhanur upāhr̥tam
1065019c na śekur grahaṇe tasya dhanuṣas tolane ’pi vā
1065020a teṣāṁ vīryavatāṁ vīryam alpaṁ jñātvā mahāmune
1065020c pratyākhyātā nr̥patayas tan nibodha tapodhana
1065021a tataḥ paramakopena rājāno munipuṁgava
1065021c arundhan mithilāṁ sarve vīryasaṁdeham āgatāḥ
1065022a ātmānam avadhūtaṁ te vijñāya munipuṁgava
1065022c roṣeṇa mahatāviṣṭāḥ pīḍayan mithilāṁ purīm
1065023a tataḥ saṁvatsare pūrṇe kṣayaṁ yātāni sarvaśaḥ
1065023c sādhanāni munireṣṭha tato ’haṁ bhr̥śaduḥkhitaḥ
1065024a tato devagaṇān sarvāṁs tapasāhaṁ prasādayam
1065024c daduś ca paramaprītāś caturaṅgabalaṁ surāḥ
1065025a tato bhagnā nr̥patayo hanyamānā diśo yayuḥ
1065025c avīryā vīryasaṁdigdhā sāmātyāḥ pāpakāriṇaḥ
1065026a tad etan muniśārdūla dhanuḥ paramabhāsvaram
1065026c rāmalakṣmaṇayoś cāpi darśayiṣyāmi suvrata
1065027a yady asya dhanuṣo rāmaḥ kuryād āropaṇaṁ mune
1065027c sutām ayonijāṁ sītāṁ dadyāṁ dāśarather aham
1066001a janakasya vacaḥ śrutvā viśvāmitro mahāmuniḥ
1066001c dhanur darśaya rāmāya iti hovāca pārthivam
1066002a tataḥ sa rājā janakaḥ sacivān vyādideśa ha
1066002c dhanur ānīyatāṁ divyaṁ gandhamālyavibhūṣitam
1066003a janakena samādiṣṭhāḥ sacivāḥ prāviśan purīm
1066003c tad dhanuḥ purataḥ kr̥tvā nirjagmuḥ pārthivājñayā
1066004a nr̥pāṁ śatāni pañcāśad vyāyatānāṁ mahātmanām
1066004c mañjūṣām aṣṭacakrāṁ tāṁ samūhus te kathaṁ cana
1066005a tām ādāya tu mañjūṣām āyatīṁ yatra tad dhanuḥ
1066005c suropamaṁ te janakam ūcur nr̥patimantriṇaḥ
1066006a idaṁ dhanurvaraṁ rājan pūjitaṁ sarvarājabhiḥ
1066006c mithilādhipa rājendra darśanīyaṁ yadīcchasi
1066007a teṣāṁ nr̥po vacaḥ śrutvā kr̥tāñjalir abhāṣata
1066007c viśvāmitraṁ mahātmānaṁ tau cobhau rāmalakṣmaṇau
1066008a idaṁ dhanurvaraṁ brahmañ janakair abhipūjitam
1066008c rājabhiś ca mahāvīryair aśakyaṁ pūrituṁ tadā
1066009a naitat suragaṇāḥ sarve nāsurā na ca rākṣasāḥ
1066010a kva gatir mānuṣāṇāṁ ca dhanuṣo ’sya prapūraṇe
1066010c āropaṇe samāyoge vepane tolane ’pi vā
1066011a tad etad dhanuṣāṁ śreṣṭham ānītaṁ munipuṁgava
1066011c darśayaitan mahābhāga anayo rājaputrayoḥ
1066012a viśvāmitras tu dharmātmā śrutvā janakabhāṣitam
1066012c vatsa rāma dhanuḥ paśya iti rāghavam abravīt
1066013a maharṣer vacanād rāmo yatra tiṣṭhati tad dhanuḥ
1066013c mañjūṣāṁ tām apāvr̥tya dr̥ṣṭvā dhanur athābravīt
1066014a idaṁ dhanurvaraṁ brahman saṁspr̥śāmīha pāṇinā
1066014c yatnavāṁś ca bhaviṣyāmi tolane pūraṇe ’pi vā
1066015a bāḍham ity eva taṁ rājā muniś ca samabhāṣata
1066015c līlayā sa dhanur madhye jagrāha vacanān muneḥ
1066016a paśyatāṁ nr̥ṣahasrāṇāṁ bahūnāṁ raghunandanaḥ
1066016c āropayat sa dharmātmā salīlam iva tad dhanuḥ
1066017a āropayitvā maurvīṁ ca pūrayām āsa vīryavān
1066017c tad babhañja dhanur madhye naraśreṣṭho mahāyaśāḥ
1066018a tasya śabdo mahān āsīn nirghātasamanisvanaḥ
1066018c bhūmikampaś ca sumahān parvatasyeva dīryataḥ
1066019a nipetuś ca narāḥ sarve tena śabdena mohitāḥ
1066019c varjayitvā munivaraṁ rājānaṁ tau ca rāghavau
1066020a pratyāśvaste jane tasmin rājā vigatasādhvasaḥ
1066020c uvāca prāñjalir vākyaṁ vākyajño munipuṁgavam
1066021a bhagavan dr̥ṣṭavīryo me rāmo daśarathātmajaḥ
1066021c atyadbhutam acintyaṁ ca atarkitam idaṁ mayā
1066022a janakānāṁ kule kīrtim āhariṣyati me sutā
1066022c sītā bhartāram āsādya rāmaṁ daśarathātmajam
1066023a mama satyā pratijñā ca vīryaśulketi kauśika
1066023c sītā prāṇair bahumatā deyā rāmāya me sutā
1066024a bhavato ’numate brahmañ śīghraṁ gacchantu mantriṇaḥ
1066024c mama kauśika bhadraṁ te ayodhyāṁ tvaritā rathaiḥ
1066025a rājānaṁ praśritair vākyair ānayantu puraṁ mama
1066025c pradānaṁ vīryaśulkāyāḥ kathayantu ca sarvaśaḥ
1066026a muniguptau ca kākutsthau kathayantu nr̥pāya vai
1066026c prīyamāṇaṁ tu rājānam ānayantu suśīghragāḥ
1066027a kauśikaś ca tathety āha rājā cābhāṣya mantriṇaḥ
1066027c ayodhyāṁ preṣayām āsa dharmātmā kr̥taśāsanāt
1067001a janakena samādiṣṭā dūtās te klāntavāhanāḥ
1067001c trirātram uṣitvā mārge te ’yodhyāṁ prāviśan purīm
1067002a te rājavacanād dūtā rājaveśmapraveśitāḥ
1067002c dadr̥śur devasaṁkāśaṁ vr̥ddhaṁ daśarathaṁ nr̥pam
1067003a baddhāñjalipuṭāḥ sarve dūtā vigatasādhvasāḥ
1067003c rājānaṁ prayatā vākyam abruvan madhurākṣaram
1067004a maithilo janako rājā sāgnihotrapuraskr̥taḥ
1067004c kuśalaṁ cāvyayaṁ caiva sopādhyāyapurohitam
1067005a muhur muhur madhurayā snehasaṁyuktayā girā
1067005c janakas tvāṁ mahārāja pr̥cchate sapuraḥsaram
1067006a pr̥ṣṭvā kuśalam avyagraṁ vaideho mithilādhipaḥ
1067006c kauśikānumate vākyaṁ bhavantam idam abravīt
1067007a pūrvaṁ pratijñā viditā vīryaśulkā mamātmajā
1067007c rājānaś ca kr̥tāmarṣā nirvīryā vimukhīkr̥tāḥ
1067008a seyaṁ mama sutā rājan viśvāmitrapuraḥsaraiḥ
1067008c yadr̥cchayāgatair vīrair nirjitā tava putrakaiḥ
1067009a tac ca rājan dhanur divyaṁ madhye bhagnaṁ mahātmanā
1067009c rāmeṇa hi mahārāja mahatyāṁ janasaṁsadi
1067010a asmai deyā mayā sītā vīryaśulkā mahātmane
1067010c pratijñāṁ tartum icchāmi tad anujñātum arhasi
1067011a sopādhyāyo mahārāja purohitapuraskr̥taḥ
1067011c śīghram āgaccha bhadraṁ te draṣṭum arhasi rāghavau
1067012a prītiṁ ca mama rājendra nirvartayitum arhasi
1067012c putrayor ubhayor eva prītiṁ tvam api lapsyase
1067013a evaṁ videhādhipatir madhuraṁ vākyam abravīt
1067013c viśvāmitrābhyanujñātaḥ śatānandamate sthitaḥ
1067014a dūtavākyaṁ tu tac chrutvā rājā paramaharṣitaḥ
1067014c vasiṣṭhaṁ vāmadevaṁ ca mantriṇo ’nyāṁś ca so ’bravīt
1067015a guptaḥ kuśikaputreṇa kausalyānandavardhanaḥ
1067015c lakṣmaṇena saha bhrātrā videheṣu vasaty asau
1067016a dr̥ṣṭavīryas tu kākutstho janakena mahātmanā
1067016c saṁpradānaṁ sutāyās tu rāghave kartum icchati
1067017a yadi vo rocate vr̥ttaṁ janakasya mahātmanaḥ
1067017c purīṁ gacchāmahe śīghraṁ mā bhūt kālasya paryayaḥ
1067018a mantriṇo bāḍham ity āhuḥ saha sarvair maharṣibhiḥ
1067018c suprītaś cābravīd rājā śvo yātreti sa mantriṇaḥ
1067019a mantriṇas tu narendrasya rātriṁ paramasatkr̥tāḥ
1067019c ūṣuḥ pramuditāḥ sarve guṇaiḥ sarvaiḥ samanvitāḥ
1068001a tato rātryāṁ vyatītāyāṁ sopādhyāyaḥ sabāndhavaḥ
1068001c rājā daśaratho hr̥ṣṭaḥ sumantram idam abravīt
1068002a adya sarve dhanādhyakṣā dhanam ādāya puṣkalam
1068002c vrajantv agre suvihitā nānāratnasamanvitāḥ
1068003a caturaṅgabalaṁ cāpi śīghraṁ niryātu sarvaśaḥ
1068003c mamājñāsamakālaṁ ca yānayugyam anuttamam
1068004a vasiṣṭho vāmadevaś ca jābālir atha kāśyapaḥ
1068004c mārkaṇḍeyaś ca dīrghāyur r̥ṣiḥ kātyāyanas tathā
1068005a ete dvijāḥ prayāntv agre syandanaṁ yojayasva me
1068005c yathā kālātyayo na syād dūtā hi tvarayanti mām
1068006a vacanāc ca narendrasya sā senā caturaṅgiṇī
1068006c rājānam r̥ṣibhiḥ sārdhaṁ vrajantaṁ pr̥ṣṭhato ’nvagāt
1068007a gatvā caturahaṁ mārgaṁ videhān abhyupeyivān
1068007c rājā tu janakaḥ śrīmāñ śrutvā pūjām akalpayat
1068008a tato rājānam āsādya vr̥ddhaṁ daśarathaṁ nr̥pam
1068008c janako mudito rājā harṣaṁ ca paramaṁ yayau
1068008e uvāca ca naraśreṣṭho naraśreṣṭhaṁ mudānvitam
1068009a svāgataṁ te mahārāja diṣṭyā prāpto ’si rāghava
1068009c putrayor ubhayoḥ prītiṁ lapsyase vīryanirjitām
1068010a diṣṭyā prāpto mahātejā vasiṣṭho bhagavān r̥ṣiḥ
1068010c saha sarvair dvijaśreṣṭhair devair iva śatakratuḥ
1068011a diṣṭyā me nirjitā vighnā diṣṭyā me pūjitaṁ kulam
1068011c rāghavaiḥ saha saṁbandhād vīryaśreṣṭhair mahātmabhiḥ
1068012a śvaḥ prabhāte narendrendra nirvartayitum arhasi
1068012c yajñasyānte naraśreṣṭha vivāham r̥ṣisaṁmatam
1068013a tasya tad vacanaṁ śrutvā r̥ṣimadhye narādhipaḥ
1068013c vākyaṁ vākyavidāṁ śreṣṭhaḥ pratyuvāca mahīpatim
1068014a pratigraho dātr̥vaśaḥ śrutam etan mayā purā
1068014c yathā vakṣyasi dharmajña tat kariṣyāmahe vayam
1068015a tad dharmiṣṭhaṁ yaśasyaṁ ca vacanaṁ satyavādinaḥ
1068015c śrutvā videhādhipatiḥ paraṁ vismayam āgataḥ
1068016a tataḥ sarve munigaṇāḥ parasparasamāgame
1068016c harṣeṇa mahatā yuktās tāṁ niśām avasan sukham
1068017a rājā ca rāghavau putrau niśāmya pariharṣitaḥ
1068017c uvāsa paramaprīto janakena supūjitaḥ
1068018a janako ’pi mahātejāḥ kriyā dharmeṇa tattvavit
1068018c yajñasya ca sutābhyāṁ ca kr̥tvā rātrim uvāsa ha
1069001a tataḥ prabhāte janakaḥ kr̥takarmā maharṣibhiḥ
1069001c uvāca vākyaṁ vākyajñaḥ śatānandaṁ purohitam
1069002a bhrātā mama mahātejā yavīyān atidhārmikaḥ
1069002c kuśadhvaja iti khyātaḥ purīm adhyavasac chubhām
1069003a vāryāphalakaparyantāṁ pibann ikṣumatīṁ nadīm
1069003c sāṁkāśyāṁ puṇyasaṁkāśāṁ vimānam iva puṣpakam
1069004a tam ahaṁ draṣṭum icchāmi yajñagoptā sa me mataḥ
1069004c prītiṁ so ’pi mahātejā imāṁ bhoktā mayā saha
1069005a śāsanāt tu narendrasya prayayuḥ śīghravājibhiḥ
1069005c samānetuṁ naravyāghraṁ viṣṇum indrājñayā yathā
1069006a ājñayā tu narendrasya ājagāma kuśadhvajaḥ
1069007a sa dadarśa mahātmānaṁ janakaṁ dharmavatsalam
1069007c so ’bhivādya śatānandaṁ rājānaṁ cāpi dhārmikam
1069008a rājārhaṁ paramaṁ divyam āsanaṁ cādhyarohata
1069008c upaviṣṭāv ubhau tau tu bhrātarāv amitaujasau
1069009a preṣayām āsatur vīrau mantriśreṣṭhaṁ sudāmanam
1069009c gaccha mantripate śīghram aikṣvākam amitaprabham
1069009e ātmajaiḥ saha durdharṣam ānayasva samantriṇam
1069010a aupakāryāṁ sa gatvā tu raghūṇāṁ kulavardhanam
1069010c dadarśa śirasā cainam abhivādyedam abravīt
1069011a ayodhyādhipate vīra vaideho mithilādhipaḥ
1069011c sa tvāṁ draṣṭuṁ vyavasitaḥ sopādhyāyapurohitam
1069012a mantriśreṣṭhavacaḥ śrutvā rājā sarṣigaṇas tadā
1069012c sabandhur agamat tatra janako yatra vartate
1069013a sa rājā mantrisahitaḥ sopādhyāyaḥ sabāndhavaḥ
1069013c vākyaṁ vākyavidāṁ śreṣṭho vaideham idam abravīt
1069014a viditaṁ te mahārāja ikṣvākukuladaivatam
1069014c vaktā sarveṣu kr̥tyeṣu vasiṣṭho bhagavān r̥ṣiḥ
1069015a viśvāmitrābhyanujñātaḥ saha sarvair maharṣibhiḥ
1069015c eṣa vakṣyati dharmātmā vasiṣṭho me yathākramam
1069016a tūṣṇīṁbhūte daśarathe vasiṣṭho bhagavān r̥ṣiḥ
1069016c uvāca vākyaṁ vākyajño vaidehaṁ sapurohitam
1069017a avyaktaprabhavo brahmā śāśvato nitya avyayaḥ
1069017c tasmān marīciḥ saṁjajñe marīceḥ kaśyapaḥ sutaḥ
1069018a vivasvān kaśyapāj jajñe manur vaivaisvataḥ smr̥taḥ
1069018c manuḥ prajāpatiḥ pūrvam ikṣvākus tu manoḥ sutaḥ
1069019a tam ikṣvākum ayodhyāyāṁ rājānaṁ viddhi pūrvakam
1069019c ikṣvākos tu sutaḥ śrīmān vikukṣir udapadyata
1069020a vikukṣes tu mahātejā bāṇaḥ putraḥ pratāpavān
1069020c bāṇasya tu mahātejā anaraṇyaḥ pratāpavān
1069021a anaraṇyāt pr̥thur jajñe triśaṅkus tu pr̥thoḥ sutaḥ
1069021c triśaṅkor abhavat putro dhundhumāro mahāyaśāḥ
1069022a dhundhumārān mahātejā yuvanāśvo mahārathaḥ
1069022c yuvanāśvasutaḥ śrīmān māndhātā pr̥thivīpatiḥ
1069023a māndhātus tu sutaḥ śrīmān susaṁdhir udapadyata
1069023c susaṁdher api putrau dvau dhruvasaṁdhiḥ prasenajit
1069024a yaśasvī dhruvasaṁdhes tu bharato nāma nāmataḥ
1069024c bharatāt tu mahātejā asito nāma jāyata
1069025a saha tena gareṇaiva jātaḥ sa sagaro ’bhavat
1069025c sagarasyāsamañjas tu asamañjād athāṁśumān
1069026a dilīpo ’ṁśumataḥ putro dilīpasya bhagīrathaḥ
1069026c bhagīrathāt kakutsthaś ca kakutsthasya raghus tathā
1069027a raghos tu putras tejasvī pravr̥ddhaḥ puruṣādakaḥ
1069027c kalmāṣapādo hy abhavat tasmāj jātas tu śaṅkhaṇaḥ
1069028a sudarśanaḥ śaṅkhaṇasya agnivarṇaḥ sudarśanāt
1069028c śīghragas tv agnivarṇasya śīghragasya maruḥ sutaḥ
1069029a maroḥ praśuśrukas tv āsīd ambarīṣaḥ praśuśrukāt
1069029c ambarīṣasya putro ’bhūn nahuṣaḥ pr̥thivīpatiḥ
1069030a nahuṣasya yayātis tu nābhāgas tu yayātijaḥ
1069030c nābhāgasya babhūvāja ajād daśaratho ’bhavat
1069030e tasmād daśarathāj jātau bhrātarau rāmalakṣmaṇau
1069031a ādivaṁśaviśuddhānāṁ rājñāṁ paramadharmiṇām
1069031c ikṣvākukulajātānāṁ vīrāṇāṁ satyavādinām
1069032a rāmalakṣmaṇayor arthe tvatsute varaye nr̥pa
1069032c sadr̥śābhyāṁ naraśreṣṭha sadr̥śe dātum arhasi
1070001a evaṁ bruvāṇaṁ janakaḥ pratyuvāca kr̥tāñjaliḥ
1070001c śrotum arhasi bhadraṁ te kulaṁ naḥ kīrtitaṁ param
1070002a pradāne hi muniśreṣṭha kulaṁ niravaśeṣataḥ
1070002c vaktavyaṁ kulajātena tan nibodha mahāmune
1070003a rājābhūt triṣu lokeṣu viśrutaḥ svena karmaṇā
1070003c nimiḥ paramadharmātmā sarvasattvavatāṁ varaḥ
1070004a tasya putro mithir nāma janako mithiputrakaḥ
1070004c prathamo janako nāma janakād apy udāvasuḥ
1070005a udāvasos tu dharmātmā jāto vai nandivardhanaḥ
1070005c nandivardhanaputras tu suketur nāma nāmataḥ
1070006a suketor api dharmātmā devarāto mahābalaḥ
1070006c devarātasya rājarṣer br̥hadratha iti śrutaḥ
1070007a br̥hadrathasya śūro ’bhūn mahāvīraḥ pratāpavān
1070007c mahāvīrasya dhr̥timān sudhr̥tiḥ satyavikramaḥ
1070008a sudhr̥ter api dharmātmā dhr̥ṣṭaketuḥ sudhārmikaḥ
1070008c dhr̥ṣṭaketos tu rājarṣer haryaśva iti viśrutaḥ
1070009a haryaśvasya maruḥ putro maroḥ putraḥ pratīndhakaḥ
1070009c pratīndhakasya dharmātmā rājā kīrtirathaḥ sutaḥ
1070010a putraḥ kīrtirathasyāpi devamīḍha iti smr̥taḥ
1070010c devamīḍhasya vibudho vibudhasya mahīdhrakaḥ
1070011a mahīdhrakasuto rājā kīrtirāto mahābalaḥ
1070011c kīrtirātasya rājarṣer mahāromā vyajāyata
1070012a mahāroṁṇas tu dharmātmā svarṇaromā vyajāyata
1070012c svarṇaroṁṇas tu rājarṣer hrasvaromā vyajāyata
1070013a tasya putradvayaṁ jajñe dharmajñasya mahātmanaḥ
1070013c jyeṣṭho ’ham anujo bhrātā mama vīraḥ kuśadhvajaḥ
1070014a māṁ tu jyeṣṭhaṁ pitā rājye so ’bhiṣicya narādhipaḥ
1070014c kuśadhvajaṁ samāveśya bhāraṁ mayi vanaṁ gataḥ
1070015a vr̥ddhe pitari svaryāte dharmeṇa dhuram āvaham
1070015c bhrātaraṁ devasaṁkāśaṁ snehāt paśyan kuśadhvajam
1070016a kasya cit tv atha kālasya sāṁkāśyād agamat purāt
1070016c sudhanvā vīryavān rājā mithilām avarodhakaḥ
1070017a sa ca me preṣayām āsa śaivaṁ dhanur anuttamam
1070017c sītā kanyā ca padmākṣī mahyaṁ vai dīyatām iti
1070018a tasyāpradānād brahmarṣe yuddham āsīn mayā saha
1070018c sa hato ’bhimukho rājā sudhanvā tu mayā raṇe
1070019a nihatya taṁ muniśreṣṭha sudhanvānaṁ narādhipam
1070019c sāṁkāśye bhrātaraṁ śūram abhyaṣiñcaṁ kuśadhvajam
1070020a kanīyān eṣa me bhrātā ahaṁ jyeṣṭho mahāmune
1070020c dadāmi paramaprīto vadhvau te munipuṁgava
1070021a sītāṁ rāmāya bhadraṁ te ūrmilāṁ lakṣmaṇāya ca
1070021c vīryaśulkāṁ mama sutāṁ sītāṁ surasutopamām
1070022a dvitīyām ūrmilāṁ caiva trir vadāmi na saṁśayaḥ
1070022c dadāmi paramaprīto vadhvau te raghunandana
1070023a rāmalakṣmaṇayo rājan godānaṁ kārayasva ha
1070023c pitr̥kāryaṁ ca bhadraṁ te tato vaivāhikaṁ kuru
1070024a maghā hy adya mahābāho tr̥tīye divase prabho
1070024c phalgunyām uttare rājaṁs tasmin vaivāhikaṁ kuru
1070024e rāmalakṣmaṇayor arthe dānaṁ kāryaṁ sukhodayam
1071001a tam uktavantaṁ vaidehaṁ viśvāmitro mahāmuniḥ
1071001c uvāca vacanaṁ vīraṁ vasiṣṭhasahito nr̥pam
1071002a acintyāny aprameyāni kulāni narapuṁgava
1071002c ikṣvākūṇāṁ videhānāṁ naiṣāṁ tulyo ’sti kaś cana
1071003a sadr̥śo dharmasaṁbandhaḥ sadr̥śo rūpasaṁpadā
1071003c rāmalakṣmaṇayo rājan sītā cormilayā saha
1071004a vaktavyaṁ ca naraśreṣṭha śrūyatāṁ vacanaṁ mama
1071005a bhrātā yavīyān dharmajña eṣa rājā kuśadhvajaḥ
1071005c asya dharmātmano rājan rūpeṇāpratimaṁ bhuvi
1071005e sutādvayaṁ naraśreṣṭha patnyarthaṁ varayāmahe
1071006a bharatasya kumārasya śatrughnasya ca dhīmataḥ
1071006c varayema sute rājaṁs tayor arthe mahātmanoḥ
1071007a putrā daśarathasyeme rūpayauvanaśālinaḥ
1071007c lokapālopamāḥ sarve devatulyaparākramāḥ
1071008a ubhayor api rājendra saṁbandhenānubadhyatām
1071008c ikṣvākukulam avyagraṁ bhavataḥ puṇyakarmaṇaḥ
1071009a viśvāmitravacaḥ śrutvā vasiṣṭhasya mate tadā
1071009c janakaḥ prāñjalir vākyam uvāca munipuṁgavau
1071010a sadr̥śaṁ kulasaṁbandhaṁ yad ājñāpayathaḥ svayam
1071010c evaṁ bhavatu bhadraṁ vaḥ kuśadhvajasute ime
1071010e patnyau bhajetāṁ sahitau śatrughnabharatāv ubhau
1071011a ekāhnā rājaputrīṇāṁ catasr̥ṇāṁ mahāmune
1071011c pāṇīn gr̥hṇantu catvāro rājaputrā mahābalāḥ
1071012a uttare divase brahman phalgunībhyāṁ manīṣiṇaḥ
1071012c vaivāhikaṁ praśaṁsanti bhago yatra prajāpatiḥ
1071013a evam uktvā vacaḥ saumyaṁ pratyutthāya kr̥tāñjaliḥ
1071013c ubhau munivarau rājā janako vākyam abravīt
1071014a paro dharmaḥ kr̥to mahyaṁ śiṣyo ’smi bhavatoḥ sadā
1071014c imāny āsanamukhyāni āsetāṁ munipuṁgavau
1071015a yathā daśarathasyeyaṁ tathāyodhyā purī mama
1071015c prabhutve nāsit saṁdeho yathārhaṁ kartum arhathaḥ
1071016a tathā bruvati vaidehe janake raghunandanaḥ
1071016c rājā daśaratho hr̥ṣṭaḥ pratyuvāca mahīpatim
1071017a yuvām asaṁkhyeya guṇau bhrātarau mithileśvarau
1071017c r̥ṣayo rājasaṁghāś ca bhavadbhyām abhipūjitāḥ
1071018a svasti prāpnuhi bhadraṁ te gamiṣyāmi svam ālayam
1071018c śrāddhakarmāṇi sarvāṇi vidhāsya iti cābravīt
1071019a tam āpr̥ṣṭvā narapatiṁ rājā daśarathas tadā
1071019c munīndrau tau puraskr̥tya jagāmāśu mahāyaśāḥ
1071020a sa gatvā nilayaṁ rājā śrāddhaṁ kr̥tvā vidhānataḥ
1071020c prabhāte kālyam utthāya cakre godānam uttamam
1071021a gavāṁ śatasahasrāṇi brāhmaṇebhyo narādhipaḥ
1071021c ekaikaśo dadau rājā putrān uddhiśya dharmataḥ
1071022a suvarṇaśr̥ṅgāḥ saṁpannāḥ savatsāḥ kāṁsyadohanāḥ
1071022c gavāṁ śatasahasrāṇi catvāri puruṣarṣabhaḥ
1071023a vittam anyac ca subahu dvijebhyo raghunandanaḥ
1071023c dadau godānam uddiśya putrāṇāṁ putravatsalaḥ
1071024a sa sutaiḥ kr̥tagodānair vr̥taś ca nr̥patis tadā
1071024c lokapālair ivābhāti vr̥taḥ saumyaḥ prajāpatiḥ
1072001a yasmiṁs tu divase rājā cakre godānam uttamam
1072001c tasmiṁs tu divase śūro yudhājit samupeyivān
1072002a putraḥ kekayarājasya sākṣād bharatamātulaḥ
1072002c dr̥ṣṭvā pr̥ṣṭvā ca kuśalaṁ rājānam idam abravīt
1072003a kekayādhipatī rājā snehāt kuśalam abravīt
1072003c yeṣāṁ kuśalakāmo ’si teṣāṁ saṁpraty anāmayam
1072004a svasrīyaṁ mama rājendra draṣṭukāmo mahīpate
1072004c tadartham upayāto ’ham ayodhyāṁ raghunandana
1072005a śrutvā tv aham ayodhyāyāṁ vivāhārthaṁ tavātmajān
1072005c mithilām upayātās tu tvayā saha mahīpate
1072005e tvarayābhyupayāto ’haṁ draṣṭukāmaḥ svasuḥ sutam
1072006a atha rājā daśarathaḥ priyātithim upasthima
1072006c dr̥ṣṭvā paramasatkāraiḥ pūjārhaṁ samapūjayat
1072007a tatas tām uṣito rātriṁ saha putrair mahātmabhiḥ
1072007c r̥ṣīṁs tadā puraskr̥tya yajñavāṭam upāgamat
1072008a yukte muhūrte vijaye sarvābharaṇabhūṣitaiḥ
1072008c bhrātr̥bhiḥ sahito rāmaḥ kr̥takautukamaṅgalaḥ
1072008g vasiṣṭhaṁ purataḥ kr̥tvā maharṣīn aparān api
1072009a vasiṣṭho bhagavān etya vaideham idam abravīt
1072010a rājā daśaratho rājan kr̥takautukamaṅgalaiḥ
1072010c putrair naravaraśreṣṭha dātāram abhikāṅkṣate
1072011a dātr̥pratigrahītr̥bhyāṁ sarvārthāḥ prabhavanti hi
1072011c svadharmaṁ pratipadyasva kr̥tvā vaivāhyam uttamam
1072012a ity uktaḥ paramodāro vasiṣṭhena mahātmanā
1072012c pratyuvāca mahātejā vākyaṁ paramadharmavit
1072013a kaḥ sthitaḥ pratihāro me kasyājñā saṁpratīkṣyate
1072013c svagr̥he ko vicāro ’sti yathā rājyam idaṁ tava
1072014a kr̥takautukasarvasvā vedimūlam upāgatāḥ
1072014c mama kanyā muniśreṣṭha dīptā vahner ivārciṣaḥ
1072015a sajjo ’haṁ tvatpratīkṣo ’smi vedyām asyāṁ pratiṣṭhitaḥ
1072015c avighnaṁ kurutāṁ rājā kimarthaṁ hi vilambyate
1072016a tadvākyaṁ janakenoktaṁ śrutvā daśarathas tadā
1072016c praveśayām āsa sutān sarvān r̥ṣigaṇān api
1072017a abravīj janako rājā kausalyānandavardhanam
1072017c iyaṁ sītā mama sutā sahadharmacarī tava
1072017e pratīccha caināṁ bhadraṁ te pāṇiṁ gr̥hṇīṣva pāṇinā
1072018a lakṣmaṇāgaccha bhadraṁ te ūrmilām udyatāṁ mayā
1072018c pratīccha pāṇiṁ gr̥hṇīṣva mā bhūt kālasya paryayaḥ
1072019a tam evam uktvā janako bharataṁ cābhyabhāṣata
1072019c gr̥hāṇa pāṇiṁ māṇḍavyāḥ pāṇinā raghunandana
1072020a śatrughnaṁ cāpi dharmātmā abravīj janakeśvaraḥ
1072020c śrutakīrtyā mahābāho pāṇiṁ gr̥hṇīṣva pāṇinā
1072021a sarve bhavantaḥ saṁyāś ca sarve sucaritavratāḥ
1072021c patnībhiḥ santu kākutsthā mā bhūt kālasya paryayaḥ
1072022a janakasya vacaḥ śrutvā pāṇīn pāṇibhir aspr̥śan
1072022c catvāras te catasr̥ṇāṁ vasiṣṭhasya mate sthitāḥ
1072023a agniṁ pradakṣiṇaṁ kr̥tvā vediṁ rājānam eva ca
1072023c r̥ṣīṁś caiva mahātmānaḥ saha bhāryā raghūttamāḥ
1072023e yathoktena tathā cakrur vivāhaṁ vidhipūrvakam
1072024a puṣpavr̥ṣṭir mahaty āsīd antarikṣāt subhāsvarā
1072024c divyadundubhinirghoṣair gītavāditranisvanaiḥ
1072025a nanr̥tuś cāpsaraḥsaṁghā gandharvāś ca jaguḥ kalam
1072025c vivāhe raghumukhyānāṁ tad adbhutam ivābhavat
1072026a īdr̥śe vartamāne tu tūryodghuṣṭaninādite
1072026c trir agniṁ te parikramya ūhur bhāryā mahaujasaḥ
1072027a athopakāryāṁ jagmus te sadārā raghunandanaḥ
1072027c rājāpy anuyayau paśyan sarṣisaṁghaḥ sabāndhavaḥ
1073001a atha rātryāṁ vyatītāyāṁ viśvāmitro mahāmuniḥ
1073001c āpr̥cchya tau ca rājānau jagāmottaraparvatam
1073002a viśvāmitro gate rājā vaidehaṁ mithilādhipam
1073002c āpr̥cchyātha jagāmāśu rājā daśarathaḥ purīm
1073003a atha rājā videhānāṁ dadau kanyādhanaṁ bahu
1073003c gavāṁ śatasahasrāṇi bahūni mithileśvaraḥ
1073004a kambalānāṁ ca mukhyānāṁ kṣaumakoṭyambarāṇi ca
1073004c hastyaśvarathapādātaṁ divyarūpaṁ svalaṁkr̥tam
1073005a dadau kanyā pitā tāsāṁ dāsīdāsam anuttamam
1073005c hiraṇyasya suvarṇasya muktānāṁ vidrumasya ca
1073006a dadau paramasaṁhr̥ṣṭaḥ kanyādhanam anuttamam
1073006c dattvā bahudhanaṁ rājā samanujñāpya pārthivam
1073007a praviveśa svanilayaṁ mithilāṁ mithileśvaraḥ
1073007c rājāpy ayodhyādhipatiḥ saha putrair mahātmabhiḥ
1073008a r̥ṣīn sarvān puraskr̥tya jagāma sabalānugaḥ
1073008c gacchantaṁ tu naravyāghraṁ sarṣisaṁghaṁ sarāghavam
1073009a ghorāḥ sma pakṣiṇo vāco vyāharanti tatas tataḥ
1073009c bhaumāś caiva mr̥gāḥ sarve gacchanti sma pradakṣiṇam
1073010a tān dr̥ṣṭvā rājaśārdūlo vasiṣṭhaṁ paryapr̥cchata
1073010c asaumyāḥ pakṣiṇo ghorā mr̥gāś cāpi pradakṣiṇāḥ
1073010e kim idaṁ hr̥dayotkampi mano mama viṣīdati
1073011a rājño daśarathasyaitac chrutvā vākyaṁ mahān r̥ṣiḥ
1073011c uvāca madhurāṁ vāṇīṁ śrūyatām asya yat phalam
1073012a upasthitaṁ bhayaṁ ghoraṁ divyaṁ pakṣimukhāc cyutam
1073012c mr̥gāḥ praśamayanty ete saṁtāpas tyajyatām ayam
1073013a teṣāṁ saṁvadatāṁ tatra vāyuḥ prādur babhūva ha
1073013c kampayan medinīṁ sarvāṁ pātayaṁś ca drumāñ śubhān
1073014a tamasā saṁvr̥taḥ sūryaḥ sarvā na prababhur diśaḥ
1073014c bhasmanā cāvr̥taṁ sarvaṁ saṁmūḍham iva tad balam
1073015a vasiṣṭha r̥ṣayaś cānye rājā ca sasutas tadā
1073015c sasaṁjñā iva tatrāsan sarvam anyad vicetanam
1073016a tasmiṁs tamasi ghore tu bhasmacchanneva sā camūḥ
1073016c dadarśa bhīmasaṁkāśaṁ jaṭāmaṇḍaladhāriṇam
1073017a kailāsam iva durdharṣaṁ kālāgnim iva duḥsaham
1073017c jvalantam iva tejobhir durnirīkṣyaṁ pr̥thagjanaiḥ
1073018a skandhe cāsajya paraśuṁ dhanur vidyudgaṇopamam
1073018c pragr̥hya śaramukhyaṁ ca tripuraghnaṁ yathā haram
1073019a taṁ dr̥ṣṭvā bhīmasaṁkāśaṁ jvalantam iva pāvakam
1073019c vasiṣṭhapramukhā viprā japahomaparāyaṇāḥ
1073019e saṁgatā munayaḥ sarve saṁjajalpur atho mithaḥ
1073020a kaccit pitr̥vadhāmarṣī kṣatraṁ notsādayiṣyati
1073020c pūrvaṁ kṣatravadhaṁ kr̥tvā gatamanyur gatajvaraḥ
1073020e kṣatrasyotsādanaṁ bhūyo na khalv asya cikīrṣitam
1073021a evam uktvārghyam ādāya bhārgavaṁ bhīmadarśanam
1073021c r̥ṣayo rāma rāmeti madhurāṁ vācam abruvan
1073022a pratigr̥hya tu tāṁ pūjām r̥ṣidattāṁ pratāpavān
1073022c rāmaṁ dāśarathiṁ rāmo jāmadagnyo ’bhyabhāṣata
1074001a rāma dāśarathe vīra vīryaṁ te śrūyate ’dhutam
1074001c dhanuṣo bhedanaṁ caiva nikhilena mayā śrutam
1074002a tad adbhutam acintyaṁ ca bhedanaṁ dhanuṣas tvayā
1074002c tac chrutvāham anuprāpto dhanur gr̥hyāparaṁ śubham
1074003a tad idaṁ ghorasaṁkāśaṁ jāmadagnyaṁ mahad dhanuḥ
1074003c pūrayasva śareṇaiva svabalaṁ darśayasva ca
1074004a tad ahaṁ te balaṁ dr̥ṣṭvā dhanuṣo ’sya prapūraṇe
1074004c dvandvayuddhaṁ pradāsyāmi vīryaślāghyam idaṁ tava
1074005a tasya tad vacanaṁ śrutvā rājā daśarathas tadā
1074005c viṣaṇṇavadano dīnaḥ prāñjalir vākyam abravīt
1074006a kṣatraroṣāt praśāntas tvaṁ brāhmaṇasya mahāyaśāḥ
1074006c bālānāṁ mama putrāṇām abhayaṁ dātum arhasi
1074007a bhārgavāṇāṁ kule jātaḥ svādhyāyavrataśālinām
1074007c sahasrākṣe pratijñāya śastraṁ nikṣiptavān asi
1074008a sa tvaṁ dharmaparo bhūtvā kāśyapāya vasuṁdharām
1074008c dattvā vanam upāgamya mahendrakr̥taketanaḥ
1074009a mama sarvavināśāya saṁprāptas tvaṁ mahāmune
1074009c na caikasmin hate rāme sarve jīvāmahe vayam
1074010a bruvaty evaṁ daśarathe jāmadagnyaḥ pratāpavān
1074010c anādr̥tyaiva tad vākyaṁ rāmam evābhyabhāṣata
1074011a ime dve dhanuṣī śreṣṭhe divye lokābhiviśrute
1074011c dr̥ḍhe balavatī mukhye sukr̥te viśvakarmaṇā
1074012a atisr̥ṣṭaṁ surair ekaṁ tryambakāya yuyutsave
1074012c tripuraghnaṁ naraśreṣṭha bhagnaṁ kākutstha yat tvayā
1074013a idaṁ dvitīyaṁ durdharṣaṁ viṣṇor dattaṁ surottamaiḥ
1074013c samānasāraṁ kākutstha raudreṇa dhanuṣā tv idam
1074014a tadā tu devatāḥ sarvāḥ pr̥cchanti sma pitāmaham
1074014c śitikaṇṭhasya viṣṇoś ca balābalanirīkṣayā
1074015a abhiprāyaṁ tu vijñāya devatānāṁ pitāmahaḥ
1074015c virodhaṁ janayām āsa tayoḥ satyavatāṁ varaḥ
1074016a virodhe ca mahad yuddham abhavad romaharṣaṇam
1074016c śitikaṇṭhasya viṣṇoś ca parasparajayaiṣiṇoḥ
1074017a tadā taj jr̥mbhitaṁ śaivaṁ dhanur bhīmaparākramam
1074017c huṁkāreṇa mahādevaḥ stambhito ’tha trilocanaḥ
1074018a devais tadā samāgamya sarṣisaṁghaiḥ sacāraṇaiḥ
1074018c yācitau praśamaṁ tatra jagmatus tau surottamau
1074019a jr̥mbhitaṁ tad dhanur dr̥ṣṭvā śaivaṁ viṣṇuparākramaiḥ
1074019c adhikaṁ menire viṣṇuṁ devāḥ sarṣigaṇās tadā
1074020a dhanū rudras tu saṁkruddho videheṣu mahāyaśāḥ
1074020c devarātasya rājarṣer dadau haste sasāyakam
1074021a idaṁ ca viṣṇavaṁ rāma dhanuḥ parapuraṁjayam
1074021c r̥cīke bhārgave prādād viṣṇuḥ sa nyāsam uttamam
1074022a r̥cīkas tu mahātejāḥ putrasyāpratikarmaṇaḥ
1074022c pitur mama dadau divyaṁ jamadagner mahātmanaḥ
1074023a nyastaśastre pitari me tapobalasamanvite
1074023c arjuno vidadhe mr̥tyuṁ prākr̥tāṁ buddhim āsthitaḥ
1074024a vadham apratirūpaṁ tu pituḥ śrutvā sudāruṇam
1074024c kṣatram utsādayaṁ roṣāj jātaṁ jātam anekaśaḥ
1074025a pr̥thivīṁ cākhilāṁ prāpya kāśyapāya mahātmane
1074025c yajñasyānte tadā rāma dakṣiṇāṁ puṇyakarmaṇe
1074026a dattvā mahendranilayas tapobalasamanvitaḥ
1074026c śrutavān dhanuṣo bhedaṁ tato ’haṁ drutam āgataḥ
1074027a tad idaṁ vaiṣṇavaṁ rāma pitr̥paitāmahaṁ mahat
1074027c kṣatradharmaṁ puraskr̥tya gr̥hṇīṣva dhanuruttamam
1074028a yojayasva dhanuḥ śreṣṭhe śaraṁ parapuraṁjayam
1074028c yadi śaknoṣi kākutstha dvandvaṁ dāsyāmi te tataḥ
1075001a śrutvā taj jāmadagnyasya vākyaṁ dāśarathis tadā
1075001c gauravād yantritakathaḥ pitū rāmam athābravīt
1075002a śrutavān asmi yat karma kr̥tavān asi bhārgava
1075002c anurundhyāmahe brahman pitur ānr̥ṇyam āsthitaḥ
1075003a vīryahīnam ivāśaktaṁ kṣatradharmeṇa bhārgava
1075003c avajānāmi me tejaḥ paśya me ’dya parākramam
1075004a ity uktvā rāghavaḥ kruddho bhārgavasya varāyudham
1075004c śaraṁ ca pratisaṁgr̥hya hastāl laghuparākramaḥ
1075005a āropya sa dhanū rāmaḥ śaraṁ sajyaṁ cakāra ha
1075005c jāmadagnyaṁ tato rāmaṁ rāmaḥ kruddho ’bravīd vacaḥ
1075006a brāhmaṇo ’sīti pūjyo me viśvāmitrakr̥tena ca
1075006c tasmāc chakto na te rāma moktuṁ prāṇaharaṁ śaram
1075007a imāṁ vā tvadgatiṁ rāma tapobalasamārjitān
1075007c lokān apratimān vāpi haniṣyāmi yad icchasi
1075008a na hy ayaṁ vaiṣṇavo divyaḥ śaraḥ parapuraṁjayaḥ
1075008c moghaḥ patati vīryeṇa baladarpavināśanaḥ
1075009a varāyudhadharaṁ rāma draṣṭuṁ sarṣigaṇāḥ surāḥ
1075009c pitāmahaṁ puraskr̥tya sametās tatra saṁghaśaḥ
1075010a gandharvāpsarasaś caiva siddhacāraṇakiṁnarāḥ
1075010c yakṣarākṣasanāgāś ca tad draṣṭuṁ mahad adbhutam
1075011a jaḍīkr̥te tadā loke rāme varadhanurdhare
1075011c nirvīryo jāmadagnyo ’sau ramo rāmam udaikṣata
1075012a tejobhir hatavīryatvāj jāmadagnyo jaḍīkr̥taḥ
1075012c rāmaṁ kamala patrākṣaṁ mandaṁ mandam uvāca ha
1075013a kāśyapāya mayā dattā yadā pūrvaṁ vasuṁdharā
1075013c viṣaye me na vastavyam iti māṁ kāśyapo ’bravīt
1075014a so ’haṁ guruvacaḥ kurvan pr̥thivyāṁ na vase niśām
1075014c iti pratijñā kākutstha kr̥tā vai kāśyapasya ha
1075015a tad imāṁ tvaṁ gatiṁ vīra hantuṁ nārhasi rāghava
1075015c manojavaṁ gamiṣyāmi mahendraṁ parvatottamam
1075016a lokās tv apratimā rāma nirjitās tapasā mayā
1075016c jahi tāñ śaramukhyena mā bhūt kālasya paryayaḥ
1075017a akṣayyaṁ madhuhantāraṁ jānāmi tvāṁ sureśvaram
1075017c dhanuṣo ’sya parāmarśāt svasti te ’stu paraṁtapa
1075018a ete suragaṇāḥ sarve nirīkṣante samāgatāḥ
1075018c tvām apratimakarmāṇam apratidvandvam āhave
1075019a na ceyaṁ mama kākutstha vrīḍā bhavitum arhati
1075019c tvayā trailokyanāthena yad ahaṁ vimukhīkr̥taḥ
1075020a śaram apratimaṁ rāma moktum arhasi suvrata
1075020c śaramokṣe gamiṣyāmi mahendraṁ parvatottamam
1075021a tathā bruvati rāme tu jāmadagnye pratāpavān
1075021c rāmo dāśarathiḥ śrīmāṁś cikṣepa śaram uttamam
1075022a tato vitimirāḥ sarvā diśā copadiśas tathā
1075022c surāḥ sarṣigaṇā rāmaṁ praśaśaṁsur udāyudham
1075023a rāmaṁ dāśarathiṁ rāmo jāmadagnyaḥ praśasya ca
1075023c tataḥ pradakṣiṇīkr̥tya jagāmātmagatiṁ prabhuḥ
1076001a gate rāme praśāntātmā rāmo dāśarathir dhanuḥ
1076001c varuṇāyāprameyāya dadau haste sasāyakam
1076002a abhivādya tato rāmo vasiṣṭha pramukhān r̥ṣīn
1076002c pitaraṁ vihvalaṁ dr̥ṣṭvā provāca raghunandanaḥ
1076003a jāmadagnyo gato rāmaḥ prayātu caturaṅgiṇī
1076003c ayodhyābhimukhī senā tvayā nāthena pālitā
1076004a rāmasya vacanaṁ śrutvā rājā daśarathaḥ sutam
1076004c bāhubhyāṁ saṁpariṣvajya mūrdhni cāghrāya rāghavam
1076005a gato rāma iti śrutvā hr̥ṣṭaḥ pramudito nr̥paḥ
1076005c codayām āsa tāṁ senāṁ jagāmāśu tataḥ purīm
1076006a patākādhvajinīṁ ramyāṁ tūryodghuṣṭanināditām
1076006c siktarājapathāṁ ramyāṁ prakīrṇakusumotkarām
1076007a rājapraveśasumukhaiḥ paurair maṅgalavādibhiḥ
1076007c saṁpūrṇāṁ prāviśad rājā janaughaiḥ samalaṁkr̥tām
1076008a kausalyā ca sumitrā ca kaikeyī ca sumadhyamā
1076008c vadhūpratigrahe yuktā yāś cānyā rājayoṣitaḥ
1076009a tataḥ sītāṁ mahābhāgām ūrmilāṁ ca yaśasvinīm
1076009c kuśadhvajasute cobhe jagr̥hur nr̥papatnayaḥ
1076010a maṅgalālāpanaiś caiva śobhitāḥ kṣaumavāsasaḥ
1076010c devatāyatanāny āśu sarvās tāḥ pratyapūjayan
1076011a abhivādyābhivādyāṁś ca sarvā rājasutās tadā
1076011c remire muditāḥ sarvā bhartr̥bhiḥ sahitā rahaḥ
1076012a kr̥tadārāḥ kr̥tāstrāś ca sadhanāḥ sasuhr̥jjanāḥ
1076012c śuśrūṣamāṇāḥ pitaraṁ vartayanti nararṣabhāḥ
1076013a teṣām atiyaśā loke rāmaḥ satyaparākramaḥ
1076013c svayambhūr iva bhūtānāṁ babhūva guṇavattaraḥ
1076014a rāmas tu sītayā sārdhaṁ vijahāra bahūn r̥tūn
1076014c manasvī tadgatas tasyā nityaṁ hr̥di samarpitaḥ
1076015a priyā tu sītā rāmasya dārāḥ pitr̥kr̥tā iti
1076015c guṇād rūpaguṇāc cāpi prītir bhūyo vyavardhata
1076016a tasyāś ca bhartā dviguṇaṁ hr̥daye parivartate
1076016c antarjātam api vyaktam ākhyāti hr̥dayaṁ hr̥dā
1076017a tasya bhūyo viśeṣeṇa maithilī janakātmajā
1076017c devatābhiḥ samā rūpe sītā śrīr iva rūpiṇī
1076018a tayā sa rājarṣisuto ’bhirāmayā; sameyivān uttamarājakanyayā
1076018c atīva rāmaḥ śuśubhe ’tikāmayā; vibhuḥ śriyā viṣṇur ivāmareśvaraḥ

Ram01 Bala Khanda

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ram01 Bala Khanda

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

28.03.2022, 10:11 https://bombay.indology.info/ramayana/text/UR/Ram01.

% Last updated: Thu Oct 21 2021

% Encoding: Unicode Roman

1001001a tapaḥsvādhyāyanirataṁ tapasvī vāgvidāṁ varam

1001001c nāradaṁ paripapraccha vālmīkir munipuṁgavam

1001002a ko nv asmin sāmprataṁ loke guṇavān kaś ca vīryavān

1001002c dharmajñaś ca kr̥tajñaś ca satyavākyo dr̥ḍhavrataḥ

1001003a cāritreṇa ca ko yuktaḥ sarvabhūteṣu ko hitaḥ

1001003c vidvān kaḥ kaḥ samarthaś ca kaś caikapriyadarśanaḥ

1001004a ātmavān ko jitakrodho dyutimān ko ’nasūyakaḥ

1001004c kasya bibhyati devāś ca jātaroṣasya saṁyuge

1001005a etad icchāmy ahaṁ śrotuṁ paraṁ kautūhalaṁ hi me

1001005c maharṣe tvaṁ samartho ’si jñātum evaṁvidhaṁ naram

1001006a śrutvā caitat trilokajño vālmīker nārado vacaḥ

1001006c śrūyatām iti cāmantrya prahr̥ṣṭo vākyam abravīt

1001007a bahavo durlabhāś caiva ye tvayā kīrtitā guṇāḥ

1001007c mune vakṣyāmy ahaṁ buddhvā tair yuktaḥ śrūyatāṁ naraḥ

1001008a ikṣvākuvaṁśaprabhavo rāmo nāma janaiḥ śrutaḥ

1001008c niyatātmā mahāvīryo dyutimān dhr̥timān vaśī

1001009a buddhimān nītimān vāgmī śrīmāñ śatrunibarhaṇaḥ

1001009c vipulāṁso mahābāhuḥ kambugrīvo mahāhanuḥ

1001010a mahorasko maheṣvāso gūḍhajatrur ariṁdamaḥ

1001010c ājānubāhuḥ suśirāḥ sulalāṭaḥ suvikramaḥ

1001011a samaḥ samavibhaktāṅgaḥ snigdhavarṇaḥ pratāpavān

1001011c pīnavakṣā viśālākṣo lakṣmīvāñ śubhalakṣaṇaḥ

1001012a dharmajñaḥ satyasaṁdhaś ca prajānāṁ ca hite rataḥ

1001012c yaśasvī jñānasaṁpannaḥ śucir vaśyaḥ samādhimān

1001013a rakṣitā jīvalokasya dharmasya parirakṣitā

1001013c vedavedāṅgatattvajño dhanurvede ca niṣṭhitaḥ

1001014a sarvaśāstrārthatattvajña smr̥timān pratibhānavān

1001014c sarvalokapriyaḥ sādhur adīnātmā vicakṣaṇaḥ

1001015a sarvadābhigataḥ sadbhiḥ samudra iva sindhubhiḥ

1001015c āryaḥ sarvasamaś caiva sadaikapriyadarśanaḥ

1001016a sa ca sarvaguṇopetaḥ kausalyānandavardhanaḥ

1001016c samudra iva gāmbhīrye dhairyeṇa himavān iva

1001017a viṣṇunā sadr̥śo vīrye somavat priyadarśanaḥ

1001017c kālāgnisadr̥śaḥ krodhe kṣamayā pr̥thivīsamaḥ

1001018a dhanadena samas tyāge satye dharma ivāparaḥ

1001018c tam evaṁguṇasaṁpannaṁ rāmaṁ satyaparākramam

1001019a jyeṣṭhaṁ śreṣṭhaguṇair yuktaṁ priyaṁ daśarathaḥ sutam

1001019c yauvarājyena saṁyoktum aicchat prītyā mahīpatiḥ

1001020a tasyābhiṣekasaṁbhārān dr̥ṣṭvā bhāryātha kaikayī

1001020c pūrvaṁ dattavarā devī varam enam ayācata

1001020e vivāsanaṁ ca rāmasya bharatasyābhiṣecanam

1001021a sa satyavacanād rājā dharmapāśena saṁyataḥ

1001021c vivāsayām āsa sutaṁ rāmaṁ daśarathaḥ priyam

1001022a sa jagāma vanaṁ vīraḥ pratijñām anupālayan

1001022c pitur vacananirdeśāt kaikeyyāḥ priyakāraṇāt

1001023a taṁ vrajantaṁ priyo bhrātā lakṣmaṇo ’nujagāma ha

1001023c snehād vinayasaṁpannaḥ sumitrānandavardhanaḥ

1001024a sarvalakṣaṇasaṁpannā nārīṇām uttamā vadhūḥ

1001024c sītāpy anugatā rāmaṁ śaśinaṁ rohiṇī yathā

1001025a paurair anugato dūraṁ pitrā daśarathena ca

1001025c śr̥ṅgaverapure sūtaṁ gaṅgākūle vyasarjayat

1001026a te vanena vanaṁ gatvā nadīs tīrtvā bahūdakāḥ

1001026c citrakūṭam anuprāpya bharadvājasya śāsanāt

1001027a ramyam āvasathaṁ kr̥tvā ramamāṇā vane trayaḥ

1001027c devagandharvasaṁkāśās tatra te nyavasan sukham

1001028a citrakūṭaṁ gate rāme putraśokāturas tadā

1001028c rājā daśarathaḥ svargaṁ jagāma vilapan sutam

1001029a mr̥te tu tasmin bharato vasiṣṭhapramukhair dvijaiḥ

1001029c niyujyamāno rājyāya naicchad rājyaṁ mahābalaḥ

1001029e sa jagāma vanaṁ vīro rāmapādaprasādakaḥ

1001030a pāduke cāsya rājyāya nyāsaṁ dattvā punaḥ punaḥ