» ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΟΥΚΡΑΝΟΙ, Η ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ, ΣΕΛ.

12-15

Μηνιαία εφημερίδα για την εθνική ανεξαρτησία, την κοινωνική χειραφέτηση, την οικολογία και την άμεση δημοκρατία
Έτος 16ο • Αριθμός φύλλου 175 Σάββατο 19 Φεβρουαρίου 2022 www.ardin-rixi.gr • Τιμή: 2€

Σήμερα
Το τέλος του

ΓΡΑΦΟΥΝ
Σωτήρης Δημόπουλος
Κωσταντίνος Μπλάθρας
Νικόλας Δημητριάδης
Γιώργος Ρακκάς

χατζηαβατισμού
Δημήτρης Μπούσμπουρας
Η Νέα Δημοκρατία ζορίζεται
Κώστας Σαμάντης
η αντιπολίτευση ασθενεί
Σελίδα 2 Μανώλης Εγγλέζος - Δελη-
γιαννάκης
Γιώργος Παπασίμος
Σπύρος Κουτρούλης
Γιώργος Παπαγιαννόπουλος
Σπύρος Γεωργίου
Νίκος Ντάσιος Κωνσταντίνος Μαυρίδης
Ακρίβεια! κ.ά.
Σελίδα 4
Γιάννης Ξένος
Οι εκλεκτικές ευαισθησίες
του ΚΚΕ
Σελίδα 5
Επιτροπή Αγώνα Λέσβου Σελίδα 17
Για τα γεγονότα στη Βάστρια Ν. Κόμπλας: Χειμερινοί
Λέσβου Ολυμπιακοί Αγώνες
Σελίδα 6
Σελίδα 18
Δημήτρης Μπούσμπουρας
Β. Ασημακόπουλος:
Ερμαφρόδιτες πεταλούδες
«Καταστροφές και θρίαμ-
στα σχολεία
Σελίδα 8 βοι», ένας αντίλογος
Δημήτρης Σακελλαρίδης
Σελίδα 24
Ο οπαδικός εμφύλιος που
Δ. Γιαννάτος: Μπισκότα
διχάζει τον ΠΑΟΚ!
Σελίδα 9 Γ. Καραμπελιάς: Το 1922 συνεχίζεται το 2022 σελ.3 Παπαδοπούλου και Παντέν

εκ ΡΗΞΗΣ Το «δεν διεκδικώ τίποτα», σημαίνει «σφάξε με, αγά μου, ν’ αγιάσω!» Ανακοίνωση του Άρδην

Ο
ξύνει και πάλι τις απειλές της η Τουρ-
κία, με τις δηλώσεις της για την απο-
στρατιωτικοποίηση και την αμφισβή-
τηση της κυριαρχίας των νησιών, το
θερμό διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ του Νί-
κου Δένδια και του Τούρκου πρέσβη στη Νορ-
βηγία, τις καθημερινές εμπρηστικές δηλώ-
σεις διά στόματος του Ερντογάν, του Τσαβού-
σογλου και άλλων Τούρκων αξιωματούχων,
τις παραβιάσεις του εθνικού εναέριου με συ-
νεχείς υπερπτήσεις μη επανδρωμένων αερο-
σκαφών σε ελληνική επικράτεια.
Διαψεύδεται, επομένως, ο πρωθυπουργός,
που μόλις πριν από ενάμιση μήνα έλεγε ότι
δεν αναμένει όξυνση της έντασης και δεν αρ-
κεί πια η στρατηγική της ελληνικής κυβέρνη-
σης, να απαντάει στις τουρκικές αξιώσεις με
μονότονες αναφορές στο Διεθνές Δίκαιο, το ο-
ποίο ούτως ή άλλως η Τουρκία, ως αναθεω-
ρητική δύναμη «γράφει στα παλιά της τα πα-
πούτσια», όπως έκανε στην Κύπρο, στη Βόρει-
α Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ.
Απαιτείται, λοιπόν, από την Ελλάδα να περά-
σει στην διπλωματική αντεπίθεση και να γίνει,
επιτέλους, συγκεκριμένη. Δεν μπορεί απλώς
να απαντάει στις τουρκικές προκλήσεις, χω-
ρίς να κάνει μια εκστρατεία καταγγελίας της
Τουρκίας σε μόνιμη καθημερινή βάση, στην
Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Ήρθε ο καιρός να προτάξουμε την εισβολή
και τη συνεχιζόμενη κατοχή της Κύπρου –
στην οποία οι Ελλαδίτες αξιωματούχοι απο-
φεύγουν συνήθως να αναφέρονται·
Για την καταπάτηση των συμφωνιών για την
Ίμβρο και Τένεδο (που μόνον με τον όρο της
προστασίας των Ελλήνων επεστράφησαν στην
Τουρκία)·
Για την απόσυρση των τουρκικών στρατευμά-
των από τα μικρασιαστικά παράλια, εφ’ όσον
η τουρκική «στρατιά του Αιγαίου» κάνει ασκή-
σεις… κατάληψης των νησιών·
Για την ενεργοποίηση και πάλι του θέματος
της καταγγελίας της τουρκολυβικής συμφω-
νίας·
Για την ανάδειξη των παραβιάσεων όλων των
συμφωνιών για το μεταναστευτικό·
Τέλος, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μι-
κρασιατική Καταστροφή –για την οποία οι ση-
μερινοί Τούρκοι αξιωματούχοι πανηγυρίζουν,
επιδιώκοντας την «ολοκλήρωση του έργου
τους» με τη Γαλάζια Πατρίδα– για τη Γενοκτο-
νία των Ελλήνων του Πόντου, της Μικράς Ασί-
ας, της Θράκης, της Κωνσταντινούπολης.
Φέτος η Ελλάδα πρέπει να σηκώσει επιτέ-
λους σε διεθνές επίπεδο μια Γενοκτονία με
900.000 δολοφονημένους και ενάμιση εκα-
τομμύριο πρόσφυγες.
Μόνο μια ελληνική ενεργητική διπλωματία
θα προκαλέσει τη διπλωματική απομόνωση
της Τουρκίας, την εγρήγορση του ελληνικού
λαού και των ειλικρινών συμμάχων μας.
Δεν γίνεται η Τουρκία να αμφισβητεί την κυ-
ριαρχία των ελληνικών νησιών και η Ελλά-
δα να μη θέτει ζήτημα συμμετοχής της στο ΝΑ-
ΤΟ, ή να μην προβάλλει βέτο για οποιεσδή-
ποτε συμφωνίες Ευρωπαϊκής Ένωσης -Τουρ-
κίας, κατεξοχήν των πωλήσεων όπλων στην
Τουρκία.
Ούτε γίνεται να αφήνουμε την Τουρκία να επι-
δίδεται ανενόχλητη σε μια εκστρατεία πλύσης
εγκεφάλου της διεθνούς διπλωματίας και της
κοινής γνώμης, γιατί στο τέλος αυτό που μένει
είναι η ατζέντα των τουρκικών διεκδικήσεων,
με μια Ελλάδα να επικαλείται ξέπνοα το «Δί-
καιο».
Το σφάλμα αυτό της ελληνικής πλευράς μπο-
ρεί να συνεχίζεται, γιατί το συντηρούν οι Έλ-
ληνες «Τσάμπερλεν», η εσωτερική και υπερ-
κομματική κατευναστική παράταξη τόσο μέσα
στο κυβερνητικό στρατόπεδο, όσο κατ’ εξοχήν
στην αξιωματική αντιπολίτευση και στις ψευ-
δοελίτ του εθνομηδενισμού.
«Βρίσκει και τα κάνει», λοιπόν, η Τουρκία, ό-
ταν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευ-
σης Αλέξης Τσίπρας γνωρίζει την αποθέω-
ση από τον τουρκικό Τύπο για τα όσα λέει στη
Βουλή εναντίον της αποτρεπτικής στρατηγι-
κής μας και δεν συναινεί, μαζί με το ΚΚΕ και
τον Βαρουφάκη, στην ενίσχυση της άμυνας
της χώρας.
Όχι πια μόνο απαντήσεις στον Τσαβούσογλου,
αλλά διεκδίκηση και καταγγελία. Αυτή πρέπει
να είναι στο εξής η πολιτική της Ελλάδας στο
διπλωματικό πεδίο, ιδανικά σε συντονισμό με
την Κύπρο.
2 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175

Το επόμενο φύλλο της ΡΗΞΗΣ θα κυκλοφορήσει το Σάββατο 19 Μαρτίου 2022

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ
ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ Στο παρά πέντε
ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Εκδίδεται από μη κερδοσκοπικό σωματείο

Ιδιοκτήτης-Εκδότης
Η Νέα Δημοκρατία ζορίζεται, η 15 χρόνια Ρήξη
Γιώργος Καραμπελιάς
αντιπολίτευση ασθενεί
Τ
ον περασμένο Δεκέμβριο συ-

Τ
Ομάδα έκδοσης:
Γιάννης Ξένος, Γιώργος Ρακκάς ο 2019, η Νέα Δημοκρατία κέρδι-
Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Νικόλας Δημητριάδης, σε τις εκλογές γιατί ο πρόεδρός της,
Νίκος Ντάσιος Κυριάκος Μητσοτάκης, πέτυχε να ε-
Κώστας Σαμάντης ξασφαλίσει σημαντικό μερίδιο υπο-
Αλέκος Μιχαηλίδης
στήριξης των μεσαίων τάξεων, καθώς έπεισε
Βασίλης Στοϊλόπουλος
ότι μπορεί να ανταποκριθεί σε μια σειρά ευ-
Οικονομικός υπεύθυνος ρύτερων προσδοκιών τους. Η κυριότερη, ότι
Στράτος Ιωαννίδης η εκλογή του θα σημάνει το τέλος της πολι-
τικοκοινωνικής αστάθειας, που χαρακτήρι-
Διορθώσεις-επιμέλεια κειμένων
σε την δεκαετία των μνημονίων, και η οποί-
Χριστίνα Σταματοπούλου
Δημήτρης Τζήκας α στην πραγματικότητα έπληξε περαιτέρω τα
Γρηγόρης Αποστολίδης εισοδήματα και την ποιότητα ζωής των μεσαί-
ων και των εργαζόμενων τάξεων.
Επιμέλεια έκδοσης Ο ΣΥΡΙΖΑ ή οι ΑΝΕΛ δεν θα είχαν στην
Νικόλας Δημητριάδης
πραγματικότητα καμία τύχη έπειτα από το
Καλλιτεχνική Επιμέλεια κλείσιμο της θητείας τους ακριβώς γιατί, ως
Δημήτρης Γ. Λουζικιώτης πολιτικές δυνάμεις, ταυτίστηκαν με την απο-
www.louzikiotis.gr σταθεροποίηση: Είτε μιλάμε για το δημοψή-
φισμα του 2015 και τις κλειστές τράπεζες, την
Αθήνα
Συμφωνία των Πρεσπών, την μεταναστευτι-
Ξενοφώντος 4, 105 57
Tηλ: 210 3826319 fax: 210 3839930 κή κρίση ή το Μάτι, το μπάχαλο, ακόμα ενός
Θεσσαλονίκη τύπου διακυβέρνησης που έβλεπε το κράτος
Δαναϊδών 7 ως προπαγανδιστικό μηχανισμό και εργαλεί-
Tηλ/fax:2311 295899 ο της διαιώνισης του κόμματος στην εξουσία.
E-mail: efrixi@gmail.com Προσεγγίζοντας, όμως, τον τρίτο χρόνο της
διακυβέρνησής της, η σχέση της ΝΔ με τις τά-
Tυπογραφείο ξεις αυτές έχει διαταραχθεί σοβαρά. Ο πλη-
Γ. ΤΑΣΣΙΟΠΟΥΛΟΣ-Κ. ΜΠΑΡΛΑΣ & ΣΙΑ Ι.Κ.Ε.
Ορφέως 13, Κορωπί, 194 00 Αθήνα θωρισμός, έκφραση του ενεργειακού αδιε-
Τηλ.: 210 6620734 ξόδου της χώρας, της γεωπολιτικής όξυνσης,
αλλά και της περιβαλλοντικής κρίσης, περι-
κόπτει τα εισοδήματα εξίσου με την φορολό-
φέρουν τα χρόνια της πανδημίας.
Οι πιέσεις αυτές δεν αντιμετωπίζονται βέ-
βαια με διεύρυνση της επιδοματικής πολιτι-
κής, όπως επιδίδεται η κυβέρνηση –ας μην
ξεχνάμε ότι η ΝΔ κατήγγειλε τα επιδόματα
στην πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ γιατί δημιουργού-
σε νέες εξαρτήσεις των μικρών και των με-
σαίων στρωμάτων από το κράτος για την επι-
βίωσή τους.
Θέτουν ένα συνολικότερο πρόβλημα πο-
λιτικής ταυτότητας και προσανατολισμού, όχι
μόνο για την κυβέρνηση, αλλά και για όλα τα
κόμματα. Είναι άραγε διατεθειμένοι να υπε-
ρασπιστούν τον κόσμο των μεσαίων και εργα-
ζόμενων τάξεων; Αυτό θα απαιτούσε μια σει-
ρά πολιτικών και ιδεολογικών μετατοπίσε-
ων: Στροφή προς τις παραγωγικές πολιτικές
και μια αντίληψη ενεργειακής αυτοδυναμίας
για την αποκατάσταση της κοινωνικής κινη-
τικότητας· εκσυγχρονισμός του κράτους, αλ-
λά και της οικονομίας· περιορισμός της με-
τανάστευσης, αποστασιοποίηση από τον πο-
λυπολιτισμό με το ζόρι και την αποδόμηση
της εθνικής συνείδησης, μια τοποθέτηση υ-
πέρ του μέτρου και της σχέσης –όχι της ισο-
πέδωσης– των φύλων, ένας αναπροσανατο-
λισμός της εκπαίδευσης ώστε να αναβαθμί-
σει το μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο της
πλειοψηφίας.
Με λίγα λόγια, πολιτικές όχι εξτρεμιστι-
κής δημαγωγίας, αλλά ενός ενεργητικού δη-
μπληρώθηκαν 15 χρόνια από
το πρώτο φύλλο της Ρήξης στην
νέα της μορφή ως εφημερίδα. Σκοπός
τότε ήταν το ιδεολογικό και πολιτικό
στίγμα του χώρου του Άρδην να εκ-
φραστεί με πιο άμεσο τρόπο. Σε αυτά
τα χρόνια η εφημερίδα έχει δώσει
βήμα σε εκατοντάδες μέλη και φίλους
του Άρδην να εκφραστούν, ενώ η Ρήξη
έχει φέρει τις ιδέες του δημοκρατικού
πατριωτικού χώρου σε δεκάδες χιλιά-
δες φίλους που βρίσκονται εντός ή πέ-
ριξ του χώρου.
Η Ρήξη δεν βγαίνει από επαγγελ-
ματίες δημοσιογράφους, ενώ όσοι ερ-
γάζονται για την έκδοση της το κά-
νουν αφιλοκερδώς. Την τελευταία δι-
ετία κάνουμε μια προσπάθεια από τη
μια να αναβαθμιστεί η ύλη της εφημε-
ρίδας με περισσότερα θέματα, να γρά-
φουν περισσότεροι συντάκτες (με επι-
κέντρωση στις νεότερες ηλικίες για να
υπάρξει η απαραίτητη ηλικιακή ανα-
νέωση του χώρου) και παράλληλα
να αυξηθούν οι διαδικτυακοί και έντυ-
ποι συνδρομητές μας. Η προσπάθεια
αποδίδει οι διαδικτυακές συνδρομές
έχουν ξεπεράσει τις 200 και μαζί με
τις 100 έντυπες συνδρομές συμβάλ-
λουν σημαντικά στην κάλυψη των
εκτυπωτικών εξόδων μας.

Συνδρομές γηση (30% έχει αυξηθεί ο δείκτης τιμών του

ΣΥΝΔΡΟΜΗ (1 ΕΤΟΣ): 30 ευρώ
ΑΡΙΘΜΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ:
116/772277-01 - Εθνική Τράπεζα
Η ΡΗΞΗ κυκλοφορεί στα περίπτερα όλης της Ελλάδας
από το Σάββατο 2 Δεκεμβρίου 2006 και κάθε πρώτο
Σάββατο του μήνα.
• Η κυκλοφορία της ΡΗΞΗΣ βασίζεται επίσης, πέρα από το
πρακτορείο, στην καλή θέληση των μελών, των φίλων και
των αναγνωστών της. Γι’ αυτόν τον σκοπό, μπορείτε να περ-
νάτε από τα γραφεία της εφημερίδας στην Αθήνα (Θεμιστο-
κλέους 37, τηλέφωνο 210 3826319), στο Εναλλακτικό Βι-
βλιοπωλείο (στην ίδια διεύθυνση, τηλ. 210 3802644), στη
Θεσσαλονίκη (Βαλαωρίτου 1 & Δωδεκανήσου, τηλ. 2310
543751) και να προμηθεύεστε τον αριθμό των φύλλων που
επιθυμείτε.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΣΥΝΔΡΑΜΕΤΕ:
• Η ΡΗΞΗ φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε μία εφημερίδα συμ-
μετοχικής ιδιοκτησίας. Η κατώτερη τιμή μίας μετοχής εί-
ναι 100 ευρώ. Η κατάθεση των χρημάτων μπορεί να γίνε-
ται, κατόπιν επικοινωνίας, στον λογαριασμό που έχουμε
ανοίξει γι’ αυτόν τον σκοπό στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογ.
116/772277-01).
• Η ΡΗΞΗ επιθυμεί να διευρύνει όσο το δυνατόν τον κύκλο
των συντακτών της.
Μπορείτε μας στείλετε το δικό σας άρθρο στην ηλεκτρονι-
κή διεύθυνση efrixi@gmail.com
• Η ΡΗΞΗ έχει συνδρομές. Μπορείτε, αν θέλετε, να γρα-
φτείτε συνδρομητές, προσφέροντας έτσι μία επιπλέον οι-
κονομική ενίσχυση για την έκδοσή της. Η ετήσια συνδρομή
κοστίζει 30 ευρώ.
Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων σε σχέ-
ση με πέρυσι). Η υπέρμετρη μετανάστευση
δημιουργεί έλλειμμα ασφάλειας, κοινωνικής
συνοχής, πολιτιστικές συγκρούσεις ή ασυμ-
φωνίες· το μοντέλο ανάπτυξης που προκρί-
νει η κυβέρνηση αυξάνει δραματικά το κό-
στος ζωής στα κέντρα των μεγάλων πόλεων,
γιατί οι συνοικίες «εξευγενίζονται» και τουρι-
στικοποιούνται, ενώ τα μεγάλα χαρτοφυλάκια
που επενδύουν στις βραχυχρόνιες μισθώσεις
και τα συγκροτήματα μικροδιαμερισμάτων α-
νεβάζουν υπέρογκα τις τιμές πώλησης και ε-
νοικίασης κατοικιών (το 83,2% των ενοικια-
στών δαπανούν πάνω από το 40% του εισο-
δήματός τους για δαπάνες που σχετίζονται με
την διαμονή, σύμφωνα με την Καθημερινή).
Η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα ή το
Ηράκλειο –μικρότερες ακόμα πόλεις και α-
στικές περιοχές– διώχνουν τις οικογένειες
των μεσαίων και των λαϊκών τάξεων από το
κέντρο τους εξαιτίας του συνδυασμού της αύ-
ξησης του κόστους ζωής, αλλά και υποβάθμι-
σής της. Και, βέβαια, στο τοπίο θα πρέπει να
προσθέσουμε την οικονομική, κοινωνική και
ψυχική ακόμα πίεση που επέφεραν και επι-
μοκρατικού κεντρισμού. Μια αποκατάστα-
ση και εμπέδωση της σύμπραξης μεταξύ μι-
κρών, μεσαίων στρωμάτων, και των διανοού-
μενων. Της κοινωνικής συμμαχίας εκείνης
που επέτρεψε κατά το παρελθόν το ψαλίδι-
σμα των ανισοτήτων, την άνοδο του κοινωνι-
κού κράτους, την επίτευξη μιας αξιοπρέπειας
στην ζωή των πολλών.
Η Νέα Δημοκρατία ζορίζεται γιατί πρώ-
τα και κύρια είναι ιδεολογικά αμήχανη απέ-
ναντι σε αυτήν την ατζέντα – το σκεπτικό και
ο πολιτικός προγραμματισμός της φτάνει μέ-
χρι την συμμαχία με το… Ποτάμι. Ο ΣΥΡΙΖΑ
κινείται σε ένα σύμπαν όχι παράλληλο, αλ-
λά αντιθετικό ως προς την ατζέντα αυτή, ενώ
ο Νίκος Ανδρουλάκης φαίνεται μάλλον ζαλι-
σμένος, ανήμπορος να διαχειριστεί ρόλο και
προσδοκίες, οι οποίες μέχρι τώρα σίγουρα
τον ξεπερνούν. Τι μένει στο πηλίκο; Το πο-
λιτικό σύστημα συνεχίζει να αποσυσπειρώ-
νει την κοινωνία, αντί να την συσπειρώνει ε-
νόψει των επικίνδυνων τριγμών της διεθνούς
τάξης στην Ουκρανία και μιας Τουρκίας η ο-
ποία δείχνει πιο επιθετική από ποτέ.
Γιώργος Ρακκάς
Λαμβάνοντας υπόψη ότι βιώνου-
με μια πολύ δύσκολη περίοδο για τον
έντυπο Τύπο παγκοσμίως και επιπλέ-
ον τις ελληνικές ιδιομορφίες (ύπαρξη
ενός μόνου πρακτορείου εφημερίδων
κ.ά.) καλούμε μέλη, φίλους και ανα-
γνώστες να στηρίξουν το εγχείρημα
αγοράζοντας μια ηλεκτρονική ή έντυ-
πη συνδρομή για τους ίδιους ή φίλους
τους. Για να μπορέσει εφημερίδα μας
να συντηρηθεί ή και να αναπτυχθεί πε-
ρισσότερο. Σχεδιάζουμε ήδη την αύ-
ξηση της κυκλοφορίας για να την βρί-
σκετε ευκολότερα στα περίπτερα, ειδι-
κές προσφορές κ.λπ. Αλλά για να γί-
νουν αυτά χρειάζεται και η δική σας
βοήθεια. Για περισσότερες πληροφο-
ρίες δείτε στο οπισθόφυλλο, διαφορε-
τικά καλέστε στο 210-3826319 ή στείλ-
τε ηλεκτρονικό μήνυμα στο perardin@
gmail.com
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
Το 1922 συνεχίζεται το 2022
Η συζήτηση για το 1922, για τη γενοκτονία/εθνοκάθαρση του
Μικρασιατικού ελληνισμού, δεν αφορά την «ιστορία» και την
ιστορική μνήμη γενικά και αόριστα.
Τ
ο «1922» «δουλεύει»
στη σημερινή πραγμα-
τικότητα, συνεχίζεται
στην Κύπρο και το Αι-
γαίο, απειλεί τη Θρά-
κη και τα νησιά, καθορίζει τους
προσανατολισμούς της εσωτερι-
κής και εξωτερικής μας πολιτικής,
σφραγίζει καθοριστικά το μέλλον
μας. Ή μήπως δεν αποτελεί εθνο-
κάθαρση και πολιτιστική γενο-
κτονία ο εξανδραποδισμός των
200.000 Ελλήνων της Βόρειας Κύ-
πρου;
Και το αίτημα που μας θέτει
η ιστορία δεν είναι η λήθη, δεν
είναι η εγκατάλειψη των «χαμέ-
νων πατρίδων», όπως ισχυρίζο-
νται οι ανιστόρητοι, αλλά η ανα-
βίωσή τους σε μια εσωτερικότη-
τα, απαραίτητη για να ολοκληρώ-
σουμε την υπέρβαση της διχοτό-
μησης, αυτού του τραγικού δι-
πόλου που μας σακατεύει. Μόνο
εάν πραγματοποιήσουμε τον τε-
τραγωνισμό του κύκλου, αν δηλα-
δή ενσωματώσουμε αυτή την Ελ-
λάδα που μας λείπει –και η οποία
μας άνοιγε σε έναν ευρύτερο κό-
σμο– στη σημερινή μας πραγμα-
τικότητα, αν μετασχηματίσουμε
το εύρος του ελληνισμού σε βά-
θος, σε επίπεδο πνευματικής και
υλικής αυτοδυναμίας και αυτονο-
μίας, μόνον τότε θα έχουμε απα-
ντήσει δημιουργικά στην πρόκλη-
ση της απώλειας που σηματοδό-
τησε το 1922.
Τα συμπεράσματα
Το 2022 είναι η συνέχεια του
1922 και κατά συνέπεια η συζήτη-
ση και ο προβληματισμός γι’ αυ-
τό αφορά τη σημερινή πραγμα-
τικότητα. Όλοι εμείς γεννηθήκα-
με το 1922 και πρέπει κάποτε να
βάλουμε φραγμό στην ιστορική
υποχώρηση του ελληνισμού που
συνεχίζεται.
Γι’ αυτό και η επέτειος των ε-
κατό χρόνων από το 1922 ίσως
αποδειχθεί τουλάχιστον ισάξι-
ας, αν όχι μεγαλύτερης σημασί-
ας με κείνη των 200 χρόνων από
Μπορεί όντως η ζυγαριά να φαίνεται πως γέρνει
εις βάρος μας, ωστόσο υπάρχουν και οι αντίρροπες
δυνάμεις˙ θα αρκούσε ίσως το βάρος της βούλησης
ενός λαού, για να αλλάξει κατεύθυνση;!
το 1821. Συνοπτικά για τους εξής
λόγους:
Α Διότι η λογική της Καταστρο-
φής – θάλαμε και τα πάθα-
με– αποτελεί το βασικό ιδεολο-
γικό όπλο του μικροελλαδισμού,
που διοχετεύει το σύνδρομο της
ήττας και τα φοβικά σύνδρομα
σε όλη την πολιτική και κοινωνι-
κή ζωή για πάνω από εκατό χρό-
νια και τροφοδοτεί όλη την εσω-
στρέφεια και όλους τους εμφυλί-
ους. Συνεπώς η ανάδειξη του γε-
γονότος ότι μπορούσαμε τότε να
τα καταφέρουμε και το χάσαμε
από την ευθύνη του μικροελλαδι-
σμού είναι αποφασιστικής σημα-
σίας για σήμερα.
Όποιος επιθυμεί τη λήθη της
γενοκτονίας απεργάζεται –από ι-
δεολογική τύφλωση ή/και δουλο-
φροσύνη– την ολοκλήρωση της
εθνοκάθαρσης! Αρχικώς την εκ-
δίωξη των Κυπρίων, των Θρακι-
ωτών και κάποιων Αιγαιοπελαγι-
τών και, διά της απειλής, τη με-
ταβολή του ελληνικού κράτους,
σε κράτος υποτελές στο «σουλτα-
νάτο της Άγκυρας» σε πρώτη φά-
ση. Τελικώς, στο οριστικό ξερίζω-
μα του ελληνισμού μέσω της με-
τανάστευσης των Ελλήνων και της
σταδιακής, αλλά ταχείας υποκα-
τάστασής τους από μουσουλμανι-
κούς πληθυσμούς.
Β Διότι πάνω στη Μικρασια-
τική Καταστροφή έχουν θε-
μελιωθεί τα δύο κυρίαρχα ψεύ-
δη του ελληνικού πολιτικού βί-
ου και της ελληνικής πολιτικής ι-
δεολογίας. Εκείνο της Δεξιάς και
αυτό της Αριστεράς, δηλαδή των
δύο δυνάμεων που υπονόμευσαν
το καθένα ανάλογα με τα μεγέθη
του τόσο το μικρασιατικό εγχεί-
ρημα, ενώ σφράγισαν ιδεολογικά
την ελληνική πολιτική ζωή στη συ-
νέχεια. Καθόλου τυχαία, εξάλλου,
τα δύο αφηγήματα, Αριστεράς και
Δεξιάς, ταυτίζονται: «Το ’22 δεν υ-
πήρξε μια Καταστροφή με την έν-
νοια της γενοκτονίας και της εθνο-
κάθαρσης αλλά μια «Καταστρο-
φή», συνέπεια του ελληνικού με-
γαλοϊδεατισμού και των ιμπερια-
λιστικών παρεμβάσεων των μεγά-
λων δυνάμεων. Εμείς ευθυνόμα-
στε γι’ αυτήν.
Γ Το 1922 συνεχίζεται σήμερα,
καθώς η Τουρκία, μετά μία α-
νακωχή 50 χρόνων μέχρις ότου α-
νασυγκροτηθεί, ξεκινάει το 1974
με την εισβολή στην Κύπρο, από
εκεί που είχε μείνει στον Σαγγάρι-
ο. Η ήττα της Ελλάδας στη Μικρά
Ασία θα πρέπει να ολοκληρωθεί
με την ολοκληρωτική κατοχή της
Κύπρου, την ανακατάληψη των
νησιών του ανατολικού Αιγαίου
και την φινλανδοποίηση της Ελλά-
δας στο σύνολό της.
Το γεγονός ότι διατηρήσαμε
το Αιγαίο δεν αρκεί για να αλλά-
ζει ριζικά τα πράγματα. Το Αιγαίο
αποτελούσε το επίκεντρο του ελ-
ληνικού κόσμου με την Ιωνία στα
ανατολικά, την ελληνική χερσό-
νησο στα δυτικά, τη Θράκη και τη
Μαύρη Θάλασσα στον βορρά. Η
αποκοπή της Ιωνίας και της Ανα-
τολικής Θράκης –οριστική, αμετά-
κλητη– κατέστρεψε αυτή την Αι-
γαιακή μεσότητα, κατέστρεψε την
ίδια τη γεωπολιτική σύσταση του
ελληνισμού. Το Αιγαίο, από κέ-
ντρο του ελληνισμού, μεταβάλλε-
ται σε «σύνορο» του ελλαδισμού.
Σε αυτό το επίπεδο, διαπιστώ-
σεις όπως εκείνες του Παναγιώ-
τη Κονδύλη είναι αδιαμφισβήτη-
τες. Οι συσχετισμοί δύναμης εί-
ναι αρνητικοί. Από γέφυρα πολι-
τισμού μεταβληθήκαμε σε ένα έ-
θνος μεταπρατικό, ένα παράσιτο.
Από εκεί πηγάζουν και όλα τα χα-
ρακτηριστικά μας, ο επαρχιωτι-
σμός και η ταυτόχρονη ξενομανία
μας, ο μεταπρατισμός, η μετανά-
στευσή μας, η λειτουργία μας έξω
από την παραγωγή προϊόντων και
ιδεών, πάντα στην εμπορία προϊ-
όντων και ιδεών. Γι’ αυτό, «όπου
και να ταξιδέψεις η Ελλάδα σε
πληγώνει».
Κατά συνέπεια, στις σημερινές
συνθήκες, το σωστό, το αρμόζον,
είναι μάλλον το γκραμσιανό, α-
παισιοδοξία της λογικής και αισιο-
δοξία της βούλησης. Ακριβώς για-
τί γνωρίζου­με τα αδιέξοδα, μπο-
ρούμε να προσδοκούμε πως τίπο-
τε δεν έχει χαθεί. Μπορεί όντως
η ζυγαριά να φαίνεται πως γέρνει
εις βάρος μας, ωστόσο υπάρχουν
και οι αντίρροπες δυνάμεις˙ θα
αρκούσε ίσως το βάρος της βού-
λησης ενός λαού, για να αλλάξει
κατεύθυνση;!
Και γι’ αυτό είναι ανάγκη να ε-
πιχειρήσουμε μια υ­πέρ­βα­ση του
ι­δε­ο­λο­γι­κού κα­τα­κερ­μα­τι­σμού και
της μο­νο­θε­μα­τι­κό­τη­τας που χα­
ρα­κτη­ρί­ζει τα ελ­λη­νι­κά ι­δε­ο­λο­γι­
κά ρεύ­μα­τα. Η σύ­νθεση της ε­θνι­
κής, κοι­νω­νι­κής και οι­κο­λο­γι­κής
διά­στα­σης των προ­βλη­μά­των που
α­ντι­με­τω­πί­ζει ο σύγ­χρο­νος κό­
σμος αποτελεί αίτημα ζωής ή θα-
νάτου για την Ελ­λά­δα. Δεν εί­ναι
δυ­να­τή μία με­τα­βο­λή σε ο­ποιο­
δή­πο­τε το­μέ­α της κοι­νω­νι­κής και
πο­λι­τι­στι­κής μας ζω­ής χω­ρίς κα­
θο­λι­κές, ε­πα­να­στα­τι­κού χα­ρα­κτή­
ρα, με­τα­τρο­πές της ελ­λη­νι­κής κοι­
νω­νί­ας. Δεν εί­ναι δυ­να­τό να υ­πε­
ρα­σπί­σεις την ε­θνι­κή α­νε­ξαρ­τη­σί­
α χω­ρίς μια οι­κο­νο­μί­α πα­ρα­γω­γι­
κή και όχι πα­ρα­σι­τι­κή. Η ελ­λη­νι­κή
3
ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ
Του Γιώργου Καραμπελιά
* Απόσπασμα εισήγησης στην πανελ-
λαδική τηλεδιάσκεψη του Άρδην που
πραγματοποιήθηκε στις 29/1/22.
οι­κο­νο­μί­α μπο­ρεί να εί­ναι αυ­τό­
νο­μη μό­νο σε συν­θή­κες α­να­τρο­
πής της α­χα­λί­νω­της πα­γκο­σμιο­
ποί­η­σης. Το ί­διο ι­σχύ­ει με την α­
νά­πτυ­ξη της ι­διο­προ­σω­πί­ας μας:
απέναντι στους εθνομηδενιστές
δεν αρκεί α­πλώς το α­γκί­στρω­μα
στην πα­ρά­δο­ση, χρειάζεται πρό­
τα­ση για το μέλ­λον - βασισμένη
σε αυτή την παράδοση και ταυτό-
χρονα σύγχρονη.
Αυτό το άλμα στο μέλλον μας
δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί
με το κλείσιμο σε έναν χώρο 130
χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέ-
τρων και σε έναν συρρικνούμενο
πληθυσμό 11 εκατομμυρίων σε
Ελλάδα και Κύπρο. Για να ξεπερά-
σουμε τη μιζέρια πρέπει να αντι-
σταθούμε κατ’ αρχάς και να ανοι-
χτούμε σε ευρύτερα σύνολα. Ε-
νεργητική συμμετοχή στη διαμόρ-
φωση της άμυνας της σκέψης και
του πολιτισμού της Ευρώπης, που
σήμερα χρειάζεται την Ελλάδα, ό-
πως δείχνουν να το έχουν κατανο-
ήσει οι Γάλλοι, χρησιμοποιώντας
αποτελεσματικά και τα εκατομμύ-
ρια των Ελλήνων της διασποράς.
Το 2022 δεν φαίνεται να ετοι-
μάζεται κάποιος επίσημος εορτα-
σμός για τη γενοκτονία του ελλη-
νισμού και όλα θέλουν να τα πε-
ριορίσουν σε πολιτιστικές εκδη-
λώσεις. Γι’ αυτό και αντί να τον α-
ναθέσουν σε μια επιτροπή που θα
συμπεριελάμβανε και το υπουρ-
γείο Άμυνας μαζί με το υπουργείο
Πολιτισμού, το ανέθεσαν αποκλει-
στικά στην κυρία Μενδώνη για να
ασχοληθούμε μόνο με μικρασιατι-
κούς και ποντιακούς χορούς.
… Συνεπώς θα πρέπει να πρω-
τοστατήσει η «κοινωνία των πολι-
τών» με επικεφαλής τους Μικρα-
σιάτες και τους Πόντιους. Και ο δι-
κός μας ρόλος μπορεί να είναι κα-
θοριστικός εάν κινητοποιηθούμε
άμεσα και ικανοποιητικά. Έτσι θα
πρέπει να αρχίσει ήδη από σήμε-
ρα μια κυριολεκτική εκστρατεία,
με την έκδοση δύο σχετικών τευ-
χών του Άρδην και του Λόγιου Ερ-
μή και την οργάνωση μεγάλων εκ-
δηλώσεων. Θα πρέπει να γίνουν
τουλάχιστον δύο μεγάλες διημε-
ρίδες στη Θεσσαλονίκη και την
Κρήτη, καθώς και πολλές άλλες
εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα με
αποκορύφωμα μια συναυλία στο
Σύνταγμα τον Σεπτέμβριο.
g
 4 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175
OIKONOMIA
Ακρίβεια!
Του Νίκου Ντάσιου
Ι
στορικό 25ετίας παρουσί-
ασε, σύμφωνα με την ΕΛ-
ΣΤΑΤ, η αύξηση του δεί-
κτη τιμών καταναλωτή κα-
τά 6,2% τον μήνα Ιανουάρι-
ο σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα
του ’21, φέρνοντας την ανησυχία
για την ακρίβεια στην πρώτη θέση
για το 47% του πληθυσμού, σύμ-
φωνα με πρόσφατες δημοσκοπή-
σεις1. Στην αύξηση του τιμαρίθ-
μου συνέβαλαν κατά 22% η στέ-
γαση, κυρίως λόγω ανατιμήσεων
του ηλεκτρικού ρεύματος, του φυ-
σικού αερίου και του πετρελαίου
θέρμανσης αλλά και του κόστους
των ενοικίων, 11% οι μεταφορές
λόγω αύξησης καυσίμων και των
τιμών των αυτοκινήτων, 7% οι αυ-
ξήσεις στην ένδυση και υπόδηση
και 5,2% η διατροφή λόγω ανατι-
μήσεων στα δημητριακά, στον κα-
φέ, στο κρέας, στα νωπά φρούτα
και στα λαχανικά. Το οικονομικό
επιτελείο της κυβέρνησης κάνει
λόγο για παγκόσμιο πληθωριστι-
κό φαινόμενο2 κι αναπόφευκτο ει-
σαγόμενο κύμα ακρίβειας το οποί-
ο ευελπιστεί πως θα ξεπεραστεί με
το τέλος της πανδημίας και την ο-
μαλοποίηση εκείνων των παρα-
γόντων που συνετέλεσαν στη δη-
μιουργία του την τελευταία διετία.
Στις χώρες της Δύσης από
τη δεκαετία του ’80 ο πληθωρι-
σμός παρουσίασε μια αργή, αλ-
λά συνεχή πτωτική πορεία μέχρι
2020, στην οποία συνέβαλαν τόσο
οι πολιτικές των Κεντρικών Τρα-
πεζών όσο και η μείωση του κό-
στους παραγωγής που επέφερε η
παγκοσμιοποίηση. Η έλευση του
covid-19 άλλαξε όμως αυτά τα δε-
1
Πηγή: δημοσκόπηση Marc
(https://www.iefimerida.gr/politiki/
dimoskopisi-marc-diafora-nd-
syriza-105-monades).
2
Ο ετήσιος πληθωρισμός στη Γερμα-
νία άγγιξε το 5% τον Ιανουάριο ενώ α-
ντίστοιχα στις ΗΠΑ την ίδια περίοδο έ-
φτασε το 7,5%!
όπως τα τρόφιμα, επιτρέπουν κερ-
Το ρεκόρ στην αύξηση του δείκτη τιμών καταναλωτή και οι
δοσκοπικά παιχνίδια και συμφω-
παράγοντες που επιτείνουν το πρόβλημα νημένες αυξήσεις τιμών μεταξύ
εταιρειών με δεσπόζουσα θέση
δομένα: Οι Κεντρικές Τράπεζες ορισμένα αποθέματα ημιαγωγών σίμων. Επιδιώκει επίσης την ενί- στην αγορά αφού η Επιτροπή Α-
αύξησαν, αγοράζοντας κρατικά ο- που αποτελούν πρώτη ύλη για τις σχυση του διαθέσιμου εισοδήμα- νταγωνισμού και ο κρατικός έλεγ-
μόλογα, την ποσότητα του χρήμα- κάρτες γραφικών και τους εγκεφά- τος προαναγγέλλοντας νέα αύξη- χος απουσιάζουν. Η ενίσχυση του
τος, προκειμένου τα κράτη να ενι- λους των κινητήρων σε συνδυα- ση του κατώτατου μισθού από τον συνεταιριστικού-συνεργατικού
σχύσουν το εισόδημα των εργαζο- σμό με την αυξημένη ζήτηση ηλε- Μάιο, κατάργηση της εισφοράς μοντέλου, των ομάδων παραγω-
μένων σε κλάδους που ανεστάλη κτρικών αυτοκινήτων και εξοπλι- αλληλεγγύης από το ’23 και μει- γών, ή η επέκταση των δημοτικών
η λειτουργία τους, καθώς και για σμού για τηλε-εργασία, εξ αποστά- ώσεις φορολογικών βαρών στον δημοπρατηρίων θα αποτελούσαν
την προάσπιση της δημόσιας υ- σεως σχολικά μαθήματα κοκ. ΕΝΦΙΑ και στον φόρο των επιχει- σημαντικό αντιστάθμισμα στην αι-
γείας. Το άλμα στη ζήτηση της ενέρ- ρήσεων. Παράλληλα, ο φόβος ε- σχροκέρδεια επ’ ωφελεία τόσο των
Η αύξηση της ποσότητας χρή- γειας, όταν οι περιφερειακές οικο- πικείμενης ανόδου των επιτοκί- καταναλωτών όσο και των εγχώρι-
ματος συνδυάστηκε με την πτώση νομίες επανήλθαν σε λειτουργία, ων από τις Κεντρικές Τράπεζες και ων παραγωγών. Η ενίσχυση των
της παγκόσμιας προαγωγής λόγω συνδυάστηκε με την απόφαση των άρα του κόστους δανεισμού, –με δημόσιων μεταφορών, σε συνδυ-
του κλεισίματος πολλών εργοστα- παραγωγών χωρών του OPEC+ την απόδοση του 10ετούς ομολό- ασμό με συντονισμένες πρακτικές
σίων στην Κίνα, ή με δυσλειτουρ- να διατηρήσουν σε χαμηλά επίπε- γου να ξεπερνάει το 2,5% από 0,5 σε τοπικό επίπεδο για τη συλλογι-
γίες στην εφοδιαστική αλυσίδα, με δα την αύξηση της παραγωγής (με τον περασμένο Αύγουστο–, την ο- κή χρήση του αυτοκινήτου, θα α-
πρωτοφανή συσσώρευση εμπο- μόλις 400 χιλ. βαρέλια τον μήνα), δηγεί στον στόχο του περιορισμού νακούφιζε από τις επιβαρύνσεις
ρευματοκιβωτίων στα διεθνή λι- εκτινάσσοντας τις τιμές του μπρεντ του ελλείμματος στο 1,4% του ΑΕΠ στα καύσιμα, ενώ θα περιόριζε και
μάνια και με την πτώση της παρα- στα 80 $/βαρέλι με ανοδικές τά- και στην επιδίωξη της ανόδου ε- τις εκπομπές CO2.
γωγής καυσίμων λόγω της κατάρ- σεις. Αντίστοιχα η αυξημένη ζήτη- πενδυτικής βαθμίδας το 20233. Οι Ο χρηματιστηριακός καθορι-
ρευσης των διεθνών μετακινήσε- ση φυσικού αερίου στην Ευρώπη, στόχοι αυτοί βάζουν φρένο στα αι- σμός της τιμής του φυσικού αερί-
ων. λόγω πολλαπλασιασμού των ερ- τήματα περί μείωσης του ΦΠΑ ου από τον ολλανδικό κόμβο δια-
Η σταδιακή επάνοδος στην κα- γοστασίων ηλεκτροπαραγωγής με στα τρόφιμα και στις μειώσεις του πραγμάτευσης (TTF), καθώς και
νονικότητα έγινε σε συνθήκες υ- φ.α. -στο πλαίσιο της στρατηγικής ειδικού φόρου κατανάλωσης στα της τιμής της ηλεκτρικής ενέργει-
ψηλής ζήτησης, όπως προκύπτει περιορισμού των εκπομπών άν- καύσιμα που ζητάει η αντιπολίτευ- ας από Ελληνικό Χρηματιστήρι-
από την αύξηση των τραπεζικών θρακα- και των υψηλών αναγκών ση4, ενώ παραμένει ανοιχτό το εν- ο Ενέργειας (ρήτρα αναπροσαρ-
καταθέσεων, αλλά περιορισμέ- για θέρμανση, σε συνδυασμό με τα δεχόμενο ενός έκτακτου επιδόμα- μογής) οδηγεί σε υπέρογκες αυ-
νης προσφοράς, με αποτέλεσμα περιορισμένα αποθέματα και τις τος αλληλεγγύης για την ενίσχυση ξήσεις, που δεν μπορούν να αντι-
την αύξηση των τιμών. Ενδεικτικά, γεωπολιτικές τριβές Δύσης - Ρω- ευπαθών ομάδων, εφόσον τα φο- σταθμιστούν από τις επιδοτήσεις.
στον κλάδο των τροφίμων ένα ση- σίας (καθυστέρηση της λειτουρ- ρολογικά έσοδα το επιτρέψουν. Η θεσμοθέτηση της διάθεσης η-
μαντικό μέρος των αυξήσεων συν- γίας του Nord Stream 2), οδήγη- Αυτό όμως που δεν προσεγγί- λεκτρικής ενέργειας με διμερή
δέεται με τον περιορισμό στις πα- σε σε αλματώδη αύξηση της τιμής ζεται στον δημόσιο διάλογο περί α- συμβόλαια –εκτός χρηματιστηρί-
γκόσμιες σοδειές στο σιτάρι και του αερίου. κρίβειας είναι οι ενδογενείς παρά- ου–, ο δημόσιος έλεγχος του ελ-
στον καφέ λόγω ξηρασιών και Η ελληνική κυβέρνηση επιχει- γοντες που την επιτείνουν. Για πα- ληνικού χρηματιστηρίου ενέργει-
καυσώνων που έπληξαν τον Κα- ρεί μέσω της επιδοματικής υπο- ράδειγμα, οι ολιγοπωλιακές συν- ας και η διαφάνεια στην ενημέρω-
ναδά και τη Λατινική Αμερική, σε στήριξης νοικοκυριών, επιχειρή- θήκες που επικρατούν σε κλάδους ση των καταναλωτών για διαθέσι-
συνδυασμό με την αύξηση του με- σεων και αγροτών να ελαφρύνει μες επιλογές, θα έπρεπε να τεθούν
ταφορικού κόστους. Οι αυξήσεις τις υπερβολικές επιβαρύνσεις των 3
Πηγή: «Η ανάγκη επιστροφής στα σε προτεραιότητα. Η ενίσχυση των
των τιμών των νέων αυτοκινήτων τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύ- πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονά-
εγχώριων πηγών στο ενεργειακό
και των Η/Υ σχετίζεται με τα περι- ματος και των προμηθειών καυ- σματα», Γιάννης Στουρνάρας & «Ο ε-
θνικός στόχος της επενδυτικής βαθ- μείγμα θα πρέπει να συσχετιστεί
μίδας» Αλέξης Πατέλης (προϊστάμε- με την παράλληλη ενεργοποίηση
νος οικονομικού γραφείου πρωθυ- των ενεργειακών κοινοτήτων, της
Η θεσμοθέτηση της διάθεσης ηλεκτρικής ενέργειας πουργού), εφημερίδα Καθημερινή, αυτοκατανάλωσης μέσω της ση-
13/02/2022. μαντικής επέκτασης της εγκατε-
με διμερή συμβόλαια –εκτός χρηματιστηρίου–, ο 4
Η αμφισβήτηση των αμυντικών δα- στημένης ισχύος στα φ/β στέγης
δημόσιος έλεγχος του ελληνικού χρηματιστηρίου πανών δήθεν για την αντιμετώπιση (net metering) και σε αποτελεσμα-
της ακρίβειας από μερίδα της αντιπο-
ενέργειας και η διαφάνεια στην ενημέρωση των λίτευσης στερείται σοβαρότητας, αφού
τικές πρακτικές εξοικονόμησης ε-
προϋπόθεση για να κάνεις κοινωνική νέργειας στα νοικοκυριά στις επι-
καταναλωτών για διαθέσιμες επιλογές, θα έπρεπε χειρήσεις.
πολιτική είναι να υπάρχουν ελεύθεροι
να τεθούν σε προτεραιότητα. πολίτες και χώρα με κυριαρχία. g
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
Οι επιλεκτικές ευαισθησίες του ΚΚΕ
Του Γιάννη Ξένου
Τ
ον τελευταίο καιρό το
ΚΚΕ δείχνει ιδιαίτερη
ευαισθησία για όσα
διαδραματίζονται στην
Ανατολική Ευρώπη.
Τη Δευτέρα πέρασαν μόλις μερι-
κές ώρες από την τραγική είδηση
ότι δύο Έλληνες ομογενείς από τη
Μαριούπολη (τελικά ο ένας ήταν
Έλληνας) έπεσαν νεκροί σε διέ-
νεξη με Ουκρανούς στρατιώτες
και το ΚΚΕ έσπευσε να βγάλει α-
νακοίνωση αναφέροντας ότι: «Το
ΚΚΕ καταδικάζει τη δολοφονία
των δύο Ελλήνων ομογενών και
τον τραυματισμό άλλων δύο από
Ουκρανούς στρατιώτες σε χωριό
της ανατολικής Ουκρανίας. Η κυ-
βέρνηση της Ουκρανίας είναι υ-
πόλογη και υπεύθυνη για την α-
σφάλεια των Ελλήνων ομογενών,
που έχουν και στο παρελθόν στο-
χοποιηθεί».
Του αξίζουν συγχαρητήρια
που έσπευσε να αναδείξει τις δυ-
σκολίες που αντιμετωπίζει η ελ-
ληνική ομογένεια στη Μαριού-
πολη, που βρίσκεται ακριβώς στο
σημείο αντιπαράθεσης Ουκρα-
νών και Ρώσων, αλλά παρόμοια
αντανακλαστικά δεν επέδειξε σε
άλλες περιπτώσεις. Για παράδειγ-
μα στην δολοφονία του ομογενή
Κων/νου Κατσίφα από το αλβα-
νικό κράτος δεν έβγαλε ανάλογη
ανακοίνωση υπεράσπισης της ελ-
ληνικής ομογένειας της Β. Ηπεί-
ρου. Ίσα ίσα, τότε η στάση, όπως
καταγράφηκε από τον κοινοβου-
λευτικό του εκπρόσωπο Θανάση
Παφίλη και από δημοσιεύματα
του Ριζοσπάστη ήταν εντελώς αρ-
νητική έναντι του θύματος. Υπεν-
θυμίζουμε ότι στις 9-11-2018 ο α-
ντιπρόεδρος της ελληνικής Βου-
λής, Ν. Κακλαμάνης τήρησε ενός
λεπτού σιγή για τον Κ. Κατσίφα,
ο Θ. Παφίλης, ως κοινοβουλευτι-
κός εκπρόσωπος του ΚΚΕ, αποχώ-
ρησε με τους βουλευτές του ΚΚΕ
από την αίθουσα. Την ίδια μέρα,
το κομματικό έντυπο δεν έγραψε
καν μερικές λέξεις παρηγοριάς
για τους συγγενείς του Κατσίφα
που την προηγούμενη τον κήδε-
ψαν, αλλά σε κείμενο με τίτλο,
Κατά την κύρωση της ελληνογαλλικής συμφωνίας,
ο Δ. Κουτσούμπας ανέφερε δεκαοχτώ φορές την
λέξη ΝΑΤΟ, αλλά δεν αφιέρωσε ούτε μια πρόταση
για να καταδικάσει την τουρκική επιθετικότητα
και οι στενές σχέσεις με το Κομουνιστικό Κόμμα Ρωσίας
«Επικίνδυνος εθνικιστικός παρο-
ξυσμός...» περιέγραφε με τα πιο
μελανά χρώματα το κλίμα στην
κηδεία του Κατσίφα, καταλήγο-
ντας: «Όλο αυτό το φασιστομάνι,
που βρήκε ξανά βήμα για να ξεδι-
πλώσει τη μισαλλόδοξη ρητορική
του, είναι μια ζωντανή απόδειξη
του πώς αξιοποιείται ο θάνατος
του ομογενούς για να διαδοθεί το
δηλητήριο του αλυτρωτισμού»1.
Επίσης, για τους κατοίκους
των νησιών του Αιγαίου, που κα-
θημερινά ζουν με την απειλή της
τουρκικής επιθετικότητας το ΚΚΕ
δεν δείχνει την ίδια ευαισθησί-
α. Τις προηγούμενες δεκαετί-
ες, που η Τουρκία ήταν πιστό μέ-
λος του ΝΑΤΟ, το ΚΚΕ είχε ψηλά
στην ατζέντα του θέμα της τουρ-
κικής επιθετικότητας στο Αιγαίο,
στελέχη του περιέγραφαν συχνά
το τουρκικό σχέδιο για μοίρασμα
του Αιγαίου στον 25ο μεσημβρι-
νό και φυσικά κατήγγειλλαν τις
ΗΠΑ και τους νατοϊκούς σχεδια-
σμούς που κρύβονταν πίσω από
τον τουρκικό αναθεωρητισμό. Τα
τελευταία χρόνια, που η Τουρκί-
α έχει μετατραπεί στο κακό παι-
δί του ΝΑΤΟ, που φλερτάρει με τη
Ρωσία και θέτει σε αμφισβήτηση
τη νοτιοανατολική πτέρυγα του
1
Ριζοσπάστης, www.rizospastis.gr/
story.do?id=10078732
ΝΑΤΟ, βλέπουμε ότι η ρητορική
του ΚΚΕ κατά της Τουρκίας, που
ήταν βασικό γνώρισμά του, του-
λάχιστον στα χρόνια της Αλέκας
Παπαρήγα, έχει εξαλειφθεί.
Τρανή απόδειξη αυτής της
στροφής υπήρξε η ομιλία στη
Βουλή του Δημήτρη Κουτσούμπα
κατά την κύρωση της ελληνογαλ-
λικής συμφωνίας στις 7 Νοεμβρί-
ου του 2021. Ο Κουτσούμπας ξε-
κίνησε την ομιλία λέγοντας: «Τέ-
τοιες μέρες πριν 100 χρόνια, το
1921, τον Οκτώβρη του 1921, υ-
πογραφόταν η περιβόητη γαλλο-
τουρκική συμφωνία της εποχής
εκείνης. Με αντάλλαγμα τούρκι-
κες πλουτοπαραγωγικές πηγές,
ο γαλλικός ιμπεριαλισμός έθετε
στην υπηρεσία της ανερχόμενης
αστικής τάξης της Τουρκίας και
του Κεμάλ Ατατούρκ πολύτιμο δι-
κό του οπλισμό από τα εδάφη της
Κιλικίας…». Ο ιστοριοδίφης γραμ-
ματέας ξέχασε να αναφέρει ότι
ο Κεμάλ, πριν τους Γάλλους, εί-
χε κλείσει συμφωνίες με τον Λέ-
νιν για παροχή οπλισμού και χρη-
μάτων και ουσιαστικά οι μπολσε-
βίκοι διέσωσαν το αντάρτικο του
Κεμάλ (στην ίδια ομιλία χαρακτή-
ρισε τη Μικρασιατική εκστρατεί-
α τυχοδιωκτική και υπεύθυνη για
τον χαμό των Μικρασιατών!).
Στη συνέχεια ισχυρίστηκε ότι
η ελληνογαλλική συμφωνία «α-
ποτελεί “κρίκο” των ευρωατλα-
ντικών σχεδιασμών και της ανα-
διάταξης δυνάμεων των ΝΑΤΟ -
ΗΠΑ σε όλη την περιοχή, με την
‘‘κάννη’’ στραμμένη σε Κίνα και
Ρωσία». Σε αυτή την ομιλία ανέ-
φερε δεκαοχτώ φορές την λέξη
5
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και με
τον πλανήτη να εισέρχεται στον νέο Ψυχρό Πόλεμο το ΚΚΕ
μοιάζει να βρίσκεται και πάλι στο στοιχείο του: στο πλευρό
μιας υπερδύναμης και μάλιστα με αναβαθμισμένο ρόλο.
ΝΑΤΟ, αλλά δεν αφιέρωσε ούτε πάλους του Πούτιν στις προεδρι-
μια πρόταση για να καταδικάσει κές εκλογές τα τελευταία 20 χρό-
την τουρκική επιθετικότητα2. νια και το ΚΚΡΟ το δεύτερο σε ι-
σχύ κόμμα της Ρωσίας (με 20-25%
Η Διεθνής των Κομμουνιστικών των ψήφων, σε μεγάλη απόστα-
Κομμάτων και η ώσμωση με ση από το κόμμα του Πούτιν που
τους Ρώσους αδελφούς συγκεντρώνει ποσοστά πέριξ του
Το 1998 το ΚΚΕ κάλεσε τα κομ- 50%). Ο Ζιουγκάνοφ και ο Ζιρι-
μουνιστικά και εργατικά κόμμα- νόφσκι με τα κόμματά τους –αυ-
τό του Ζιρινόφσκι ιδρύθηκε πριν
τα σε μια ετήσια διάσκεψη, έτσι
ακόμα την πτώση της Σοβιετι-
σταδιακά προέκυψε η Διεθνής
κής Ένωσης– αποτελούν τα απα-
Συνάντηση Κομμουνιστικών και
ραίτητα συμπληρώματα για να
Εργατικών Κομμάτων, όπου συμ-
φαίνεται η ρωσική δημοκρατί-
μετέχουν δεκάδες κόμματα ανά
α πλουραστική, μιας και, όσοι α-
την υφήλιο και κάθε χρόνο πραγ-
σκούν πραγματική αντιπολίτευση
ματοποιεί διεθνές συνέδριο3. Το
στη Ρωσία, μάλλον έχουν την τύ-
2017, με την ευκαιρία της επετεί-
χη του Ναβάλνι. Το πόσο ανεξάρ-
ου των 100 χρόνων από την Οκτω-
τητο είναι το ρωσικό κομμουνιστι-
βριανή Επανάσταση, την ετήσια
κό κόμμα αποδείχτηκε και στην
συνάντηση διοργάνωσε στην Α-
πρόσφατη ρωσοουκρανική διένε-
γία Πετρούπολη το Κομμουνιστι-
ξη, που ο Ζιουγκάνοφ, λειτουργώ-
κό Κόμμα Ρωσικής Ομοσπονδί-
ντας ως λαγός του Πούτιν, στις 19
ας (ΚΚΡΟ) με προσκεκλημένα 103
Ιανουαρίου απηύθυνε έκκληση
κομμουνιστικά κόμματα, μεταξύ
στον Πούτιν να αναγνωρισθούν
των οποίων και το Κομμουνιστι-
οι αυτοανακηρυχθείσες λαϊκές
κό Κόμμα Κίνας. Το ΚΚΕ συμμε-
δημοκρατίες του Λουγκάνσκ και
τείχε με πολυμελή αντιπροσωπεί-
του Ντονέτσκ στην ανατολική Ου-
α με επικεφαλής τον Δ. Κουτσού-
κρανία ως ανεξάρτητα κράτη. Την
μπα. Την εναρκτήρια ομιλία έκα-
Τετάρτη, την ώρα που τα ρωσικά
νε ο σχεδόν ισόβιος γραμματέας
στρατεύματα ξέσφιγγαν λίγο τον
του ΚΚΡΟ (από το 1993) Γκενάντι
κλοιό τους γύρω από την Ουκρα-
Ζιουγκάνοφ, ενώ χαιρετιστήριο
νία, η κρατική Δούμα έδινε μια
μήνυμα έστειλε και ο Βλαντιμίρ
πάσα στον Πούτιν μέσω ενός ψη-
Πούτιν.4 Το ΚΚΕ συμμετέχει στην
φίσματος που τον καλούσε να α-
Ομάδα Εργασίας, δηλαδή το γρα-
ναγνωρίσει την ανεξαρτησία του
φείο που τη συντονίζει, όπου φυ-
Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ. Σε
σικά συμμετέχει και το ρωσικό ΚΚ.
αυτή την κρίση που ο Πουτιν από
Μιλώντας για Γκ. Ζιουγκάνοφ
τη μια και ο Μπάιντεν από την άλ-
και ΚΚΡΟ, δεν έχουμε να κάνουμε
λη κάνουν σχέδια ερήμην τὀσο
με κάποιον μπαρουτοκαπνισμένο
των Ουκρανών όσο και της Ευρώ-
ηγέτη και το αντίστοιχο Κ.Κ .που
πης, οι Ρώσοι κομμουνιστές παί-
έχουν γνωρίσει διώξεις και απο-
ζουν τον ρόλο τους ρίχνοντας λἀδι
κλεισμούς από τον σκληρό ρωσι-
στη φωτιά. Ζητούν να αναγνωρι-
κό καπιταλισμό. Ίσα ίσα ο Ζιου-
στούν ως ανεξάρτητες δημοκρατί-
γκάνοφ αποτελεί τον έναν από
ες οι περιοχές των ρωσόφωνων α-
τους δύο σχεδόν μόνιμους αντι-
ντί να επιμένουν στην πλήρη δι-
2
Ριζοσπάστης, «Το συμφέρον του ασφάλιση των δικαιωμάτων τους
λαού υπαγορεύει την καταψήφιση Στην ίδια γραμμή και το ΚΚΕ
της Συμφωνίας που βαθαίνει την ε- που --τριάντα χρόνια μετά το τέ-
μπλοκή σε επιθετικά σχέδια», www. λος του Ψυχρού Πολέμου και με
rizospastis.gr. τον πλανήτη να εισέρχεται στον
3
Ριζοσπάστης, «Με τη συμμετοχή νέο Ψυχρό Πόλεμο--, μοιάζει να
91 κομμάτων από 73 χώρες αρχί-
βρίσκεται και πάλι στο στοιχείο
ζει σήμερα τις εργασίες της», www.
rizospastis.gr.
του: στο πλευρό της ίδιας υπερ-
4
Ριζοσπάστης, «Στο Λένινγκραντ τιμά- δύναμης και μάλιστα με αναβαθ-
ται η 100ή επέτειος της Οκτωβριανής μισμένο ρόλο.
Επανάστασης», www.rizospastis.gr. g
 6 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ
Για τα γεγονότα στη Βάστρια Λέσβου
Η κυβέρνηση αδυνατεί να κατανοήσει την γεωπολιτική σημασία του μεταναστευτικού
Της Επιτροπής Αγώνα Λέσβου
Ο
ι αντιδράσεις των
κατοίκων της Λέ-
σβου απέναντι
στην κατασκευή
της υπερδομής
εξακολουθούν ως συνέχεια μιας
διαδικασίας που ξεκίνησε πριν
δυο χρόνια, όταν μεγάλη δύνα-
μη των ΜΑΤ μεταφέρθηκε στη
Λέσβο (και στη Χίο αντίστοι-
χα) προκειμένου να κάμψει την
αντίσταση των νησιωτών. Η κα-
θολική συμμετοχή όμως των κα-
τοίκων της Λέσβου και της Χίου
στις διαμαρτυρίες και το σθένος
που επέδειξαν στον αγώνα αυ-
τό ανάγκασε τις δυνάμεις κατα-
στολής, οι οποίες λειτούργησαν
με τρόπο αυταρχικό και ακραίο,
να υποχωρήσουν άτακτα και να
αποσυρθούν από τα νησιά.
Με την έλευση του 2022 οι
αντιδράσεις έχουν κλιμακωθεί
εκ νέου λόγω του ότι η προσπά-
θεια της κυβέρνησης να υλοποι-
ήσει τις υπερδομές έχει μπει
στην τελική ευθεία. Ανήμερα
των Φώτων επιχειρήθηκε η με-
ταφορά μηχανημάτων της ανα-
δόχου εταιρείας με πλοίο της
γραμμής, αλλά οι νησιώτες απέ-
κλεισαν τα λιμάνια των Μεστών,
της Χίου και της Μυτιλήνης απο-
τρέποντας την αποβίβαση αυ-
τών. Παράλληλα στη Λέσβο επι-
χειρήθηκε η εκτέλεση προπα-
ρασκευαστικών έργων με χρή-
ση μηχανήματος του Ελληνικού
Στρατού, γεγονός που προκά-
λεσε αλγεινή εντύπωση και κα-
ταγγέλθηκε από την Συντονιστι-
κή Επιτροπή Αγώνα Λέσβου. Λί-
γες μέρες αργότερα μηχανήμα-
τα ντόπιου υπεργολάβου, αλ-
λά και μηχανήματα της ΤΕΡΝΑ
μεταφέρθηκαν μεταμεσονύχτι-
ες ώρες στην περιοχή Βάστρια
όπου σχεδιάζεται να κατασκευ-
αστεί η υπερδομή.
Η εξέλιξη αυτή ενεργοποίη-
σε τα αντανακλαστικά των το-
πικών φορέων και είχε ως απο-
τέλεσμα την υπερψήφιση από-
φασης για κινητοποιήσεις από
το περιφερειακό συμβούλιο της
περιφέρειας Β. Αιγαίου. Έτσι το
περιφερειακό συμβούλιο μετέ-
βη στην περιοχή και εκτέλεσε
αυτοψία ζητώντας την απομά-
κρυνση των μηχανημάτων, αί-
τημα το οποίο δεν ικανοποιήθη-
κε. Παράλληλα ο περιφερειάρ-
χης Β. Αιγαίου ανακοίνωσε την
προσφυγή στο ΣτΕ προκειμένου
να ακυρωθεί η κατασκευή της
υπερδομής, έχοντας ισχυρά νο-
μικά ερείσματα. Μετά από όλα
αυτά στις 7 Φεβρουαρίου διορ-
γανώθηκε κινητοποίηση στην
περιοχή Βάστρια, με πρωτοβου-
λία του Εργατικού Κέντρου Μυ-
τιλήνης και την συμμετοχή αρ-
κετών φορέων του νησιού, αλλά
και τοπικών κοινοτήτων της πε-
ριοχής. Οι διαδηλωτές έφτασαν
στον χώρο που υπήρχαν τα μη-
χανήματα και μικρή ομάδα από
αυτούς, την ώρα που οι φορείς
αποχωρούσαν, πυρπόλησαν και
κατέστρεψαν το σύνολο των μη-
χανημάτων, γεγονός που οδήγη-
σε σε συλλήψεις τεσσάρων αν-
θρώπων, που, όπως αποδείχθη-
κε, δεν συμμετέχουν οργανωμέ-
να σε κάποιο φορέα. Η αστυνο-
μία ήταν παρούσα στον χώρο,
αλλά δεν αντέδρασε προκειμέ-
νου να μην πυροδοτήσει περισ-
σότερο την κατάσταση.
Μετά από τα γεγονότα αυ-
τά με πρωτοβουλία του περιφε-
ρειάρχη συναντήθηκαν οι φο-
ρείς της Λέσβου και αποφασί-
Ηθικός αυτουργός όλων αυτών που συμβαίνουν τα
τελευταία δύο χρόνια στο νησί της Λέσβου λόγω
του μεταναστευτικού είναι ο κ. Μηταράκης και η
ελληνική κυβέρνηση, οι οποίοι επιδεικνύουν στάση
κράτους παραβάτη και προκαλούν το περί δικαίου
αίσθημα του λεσβιακού λαού.
στηκε γενική απεργία και συλλα-
λητήριο για τις 23 Φλεβάρη, δυο
χρόνια ακριβώς μετά τη έλευ-
ση των ΜΑΤ. Τα βασικά αιτήμα-
τα του συλλαλητηρίου θα είναι
η ακύρωση της κατασκευής της
υπερδομής στη Βάστρια, το κλεί-
σιμο της προσωρινής δομής του
Μαυροβουνίου, η ύπαρξη ενός
μόνο μικρού καταγραφικού κέ-
ντρου και η αξιοποίηση των πό-
ρων που έχουν διατεθεί για τις
φαραωνικού τύπου δομές σε
αναπτυξιακά έργα, και έργα
αποκατάστασης των πληγέντων
από το μεταναστευτικό.
Όλα τα παραπάνω αποδει-
κνύουν ότι η συναίνεση της τοπι-
κής κοινωνίας για τα σχέδια μό-
νιμης υποβάθμισης της Λέσβου,
μέσω της δημιουργίας φυλα-
κών-γκέτο ανθρώπων, δεν υφί-
σταται. Κάποιοι Λέσβιοι μάλιστα
οδηγούνται σε πράξεις απελπι-
σίας και οργής. Ηθικός αυτουρ-
γός αυτής της δυσάρεστης κα-
τάστασης και όλων αυτών που
συμβαίνουν τα τελευταία δύο
χρόνια στο νησί της Λέσβου λό-
γω του μεταναστευτικού είναι ο
κ. Μηταράκης και η ελληνική κυ-
βέρνηση, οι οποίοι επιδεικνύ-
ουν στάση κράτους παραβάτη
και προκαλούν το περί δικαίου
αίσθημα του λεσβιακού λαού.
Εκμαιεύουν τη δήθεν συναί-
νεση των Λέσβιων μέσω τραγε-
λαφικών δημοτικών συμβουλί-
ων του ενός εκ των δύο δήμων.
Αγνοούν τις αποφάσεις του έτε-
ρου δήμου στον οποίο ανήκουν
79 από τα 415 στρέμματα της
χωροθετημένης έκτασης.
Αγνοούν πλήρως τις αποφά-
σεις του περιφερειακού συμ-
βουλίου και αρνούνται να συνα-
ντήσουν την περιφερειακή αρχή
του τόπου επιδεικνύοντας ατέρ-
μονη αλαζονεία.
Τροποποιούν την ελληνική
νομοθεσία και αφαιρούν αρμο-
διότητες από όποιον δεν τους
επιτρέπει να παρανομούν, όπως
αποδείχθηκε πρόσφατα από τη
φωτογραφική για τη Βάστρια
τροπολογία που ψηφίστηκε στο
πλαίσιο του αναπτυξιακού νό-
μου και μεταφέρει την αρμοδιό-
τητα για τα συνοδά έργα των δο-
μών (δρόμοι κ.λπ.), αλλά και την
οριοθέτηση των ρεμάτων από
την περιφέρεια στην τεχνική
υπηρεσία του υπουργείου Με-
τανάστευσης.
Αγνοούν τους νόμους του ελ-
ληνικού κράτους που τους υπο-
χρεώνουν, λόγω των σημαντι-
κών επιπτώσεων στο περιβάλ-
λον που θα έχει το έργο, να δι-
ενεργήσουν Μελέτη Περιβαλ-
λοντικών Επιπτώσεων, η οποία
απαιτεί λήψη γνωμοδοτήσεων.
Η Ελλάδα χωρίς τα νησιά
του Ανατολικού Αιγαίου
θα είναι στρατηγικά και
πολιτισμικά ανάπηρη και οι
Λέσβιοι, ως ένας από τους
τελευταίους ζωντανούς
πυρήνες των Ελλήνων της
Ανατολής, το ξέρουν καλά
αυτό.
Γνωρίζουν ότι τέτοιες γνωμοδο-
τήσεις ποτέ δεν θα πάρουν σε
μια τόσο κραυγαλέα ευαίσθητη
και προστατευόμενη περιβαλλο-
ντικά περιοχή. Αξίζει να σημειω-
θεί ότι η Βάστρια αποτελεί Κατα-
φύγιο Άγριας Ζωής, εφάπτεται
με ζώνη Natura και είναι ξέφω-
το εντός εκτεταμένου πευκοδά-
σους έκτασης 300.000 στρεμμά-
των. Ο κίνδυνος πυρκαγιάς που
θα καταστρέψει το μισό νησί σε
περίπτωση υλοποίησης του έρ-
γου είναι προφανής.
Πιέζουν δημόσιες υπηρεσίες
προκειμένου να τους διευκολύ-
νουν στο καταστροφικό τους έρ-
γο. Μεταφέρουν νύχτα μηχανή-
ματα και αστυνομικές δυνάμεις
λειτουργώντας με όρους μαφί-
ας. Προσπαθούν να εκφοβίσουν
όσους αντιδρούν μέσω πολιτι-
κών διώξεων όπως διαπιστώθη-
κε τις τελευταίες μέρες, αλλά και
μετά τα γεγονότα της Καράβας
δυο χρόνια πριν, για τα οποία
εκκρεμεί δικαστήριο για 26 Λέ-
σβιους, μεταξύ των οποίων ο πε-
ριφερειάρχης και οι δυο δήμαρ-
χοι του νησιού. Επιστρατεύουν
ψεύτικα προφίλ στα κοινωνι-
κά δίκτυα προκειμένου να διχά-
σουν την κοινωνία της Λέσβου.
Διενεργούν δημοσκοπήσεις με
μη ουσιαστικά και εν τέλει κί-
βδηλα ερωτήματα προκειμέ-
νου να πείσουν ότι η κοινή γνώ-
μη συναινεί. Κουκουλώνουν τις
αντιδράσεις των νησιών, ώστε
όλος ο κόσμος να θεωρεί ότι οι
νησιώτες χαίρονται που θα γί-
νουν τα νησιά τους κέντρα δια-
λογής μεταναστών για τις πλού-
σιες χώρες της Ευρώπης.
Οι ίδιοι άνθρωποι είναι αυ-
τοί που έφεραν δεκάδες διμοι-
ρίες των ΜΑΤ πριν 2 χρόνια για
να εκφοβίσουν Λέσβιους και Χι-
ώτες. Αυτοί οι ίδιοι άν-
θρωποι έχτισαν τον κα- >
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
7
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ

Φιέστα για την επιστροφή των 19,

ανοικτό κάλεσμα σε 400 εκατομμύρια μετά!
Ο κ. Μηταράκης από την μία λέει ότι προωθεί την νόμιμη μετανάστευση
και την ίδια στιγμή κατασκευάζει Υπερδομές στις ακριτικές περιοχές. Οι
επισκέψεις του σε Τουρκία, Πακιστάν και Μπαγκλαντές θα μείνουν στην
ιστορία ως μνημείο προχειρότητας και αρνητικών αποτελεσμάτων.

Της Παγχιακής Επιτροπής ΑΓΩΝΑ φυσικά να έχει ληφθεί ουδεμία δέσμευση

επιστροφών από τις χώρες προέλευσης των

Π
ολλοί αναρωτιούνται: «Δεν
μπορεί, πρέπει να υπάρχει
και η θετική πλευρά στην επί-
σκεψη του κ. Μηταράκη στο
Πακιστάν και το Μπαγκλα-
ντές». Βεβαίως, όταν γίνεται μία επίσημη επί-
σκεψη, ο συνήθως λαλίστατος κ. Μηταρά-
κης θα έπρεπε να ενημερώνει για το προσ-
δοκώμενο όφελος της χώρας που υποτίθεται
ότι εκπροσωπεί. Αλλιώς η επίσκεψη καταλή-
γει σε μπούμερανγκ. Θυμηθείτε το Βατερλό
στη συνάντηση Μηταράκη - Σοϊλού, με τον
Έλληνα υπουργό να τουιτάρει εποικοδομητι-
κές συζητήσεις μεταξύ τους. Προχθές, ο Σοϊ-
λού προπαγάνδιζε ψευδώς για τον θάνατο 12
μεταναστών και η Τουρκία έκανε λυσσαλέα
καμπάνια δυσφήμησης της Ελλάδας σε όλο
τον κόσμο.
Δεν θ’ αναφερθούμε στη σχέση Πακιστάν
- Τουρκίας, ούτε σε θέματα συνεργασίας των
δύο χωρών ακόμα και σε κοινές στρατιωτι-
κές ασκήσεις στο Αιγαίο. Θα παραμείνουμε
στο μεταναστευτικό θέμα.
Τα αυτογκόλ Μηταράκη, κάτι που συ-
νηθίζει κατά κόρον, είναι ότι άλλα δηλώνει
προς τους Έλληνες και άλλα συμφωνεί με
τους Ευρωπαίους, με τους Πακιστανούς ή
τους Μπαγκλαντεσιανούς! Στη συμφωνία με
το Πακιστάν, άλλα λέει η επίσημη ανακοίνω-
ση Μηταράκη και άλλα αναφέρουν οι Πακι-
στανοί. Το τρομερό είναι ότι, λόγω της πολι-
τικής του αναξιοπιστίας, όλοι πιστεύουν τους
Πακιστανούς!
Η λογική Μηταράκη - κυβέρνησης συνο-
ψίζεται στα εξής: «Από τη στιγμή που υπάρ-
χουν χιλιάδες μετανάστες με οριστική αρνη-
τική απόφαση ασύλου, κι από τη στιγμή που
επιστροφές-απελάσεις δεν γίνονται, όλους
αυτούς τους βαφτίζουμε εποχικούς εργάτες
και βρέθηκε η λύση!»
Πραγματικά ασύλληπτη σκέψη, χωρίς
μεταναστών.
Το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές βρί-
σκονται σε θέση 142η και 143η στο κατά κε-
φαλήν εισόδημα στην παγκόσμια κατάταξη,
όταν η Ελλάδα είναι στην 38η.
Ο πληθυσμός του Πακιστάν είναι
225.200.000. Το Μπαγκλαντές έχει έκτα-
ση σχεδόν ίση με την Ελλάδα, αλλά έχει
166.303.000 κατοίκους! Με τις δύο χώρες
που έχουν αθροιστικά πληθυσμό σχεδόν
400 εκατομμύρια, ο κ. Μηταράκης κλείνει
μεταναστευτικές συμφωνίες, με σκοπό τα ερ-
γατικά χέρια προς την Ελλάδα των 11 εκατ.
κατοίκων, η οποία έχει ήδη υπεράριθμο
αριθμό μεταναστών στο εσωτερικό της!
Αυτό βέβαια που θα συμβεί ή θα γίνει
γνωστό, δεν είναι ο περιορισμός των παρά-
νομων αφίξεων και η ώθηση της νόμιμης
μετανάστευσης, αλλά το ότι οι παράνομοι με-
τανάστες νομιμοποιήθηκαν και ότι υπάρχει
ανοικτό κάλεσμα από την Ελλάδα για εργα-
τικά χέρια, προς πληθυσμούς των 400 εκα-
Η λογική Μηταράκη -
κυβέρνησης συνοψίζεται
στα εξής: «Από την στιγμή
που υπάρχουν χιλιάδες
μετανάστες με οριστική
αρνητική απόφαση ασύλου,
κι από την στιγμή που
επιστροφές-απελάσεις δεν
γίνονται, όλους αυτούς
τους βαφτίζουμε εποχικούς
εργάτες και βρέθηκε η
λύση!»
τομμυρίων. Ούτε γνωρίζουμε το ποιος μηχα-
νισμός θα ελέγξει την 9μηνη παραμονή κι αν
αυτή θα τηρείται, όταν σε κάθε γειτονιά της
Ελλάδας έχουν στηθεί μαγαζάκια χορηγώ-
ντας πλαστά έγγραφα.
Δεν γνωρίζουμε τι λένε τα εργατικά συν-
δικάτα γι’ αυτές τις συμφωνίες και το ποιες
είναι οι πραγματικές ανάγκες για εργατι-
κά χέρια στην Ελλάδα. Άλλωστε, πουθενά
δεν υπάρχει επίσημη μελέτη γι’ αυτό το θέ-
μα. Ωστόσο, η μεταναστευτική πολιτική που
ακολουθεί μία χώρα, η λογική λέει, ότι πρέ-
πει να λειτουργεί προς όφελός της και να
προσελκύει πληθυσμούς πολιτισμικά συμ-
βατούς με τη χώρα που τους φιλοξενεί. Πό-
σο μάλλον όταν υπάρχει γειτνίαση με την
επεκτατική Τουρκία, η οποία εργαλειοποιεί
πληθυσμούς φίλα προσκείμενους προς αυ-
τήν. Η Πολωνία, που θεωρείται μία από τις
πιο αυστηρές ευρωπαϊκές χώρες στη διαχεί-
ριση του μεταναστευτικού, φιλοξενεί 2 εκα-
τομμύρια Ουκρανούς που εργάζονται και
ζουν αρμονικά με τους Πολωνούς. Αλήθεια,
πόσοι το γνωρίζουν αυτό;
Ο κ. Μηταράκης από την μία λέει ότι προ-
ωθεί την νόμιμη μετανάστευση και την ίδια
στιγμή κατασκευάζει υΥπερδομές στις ακρι-
τικές περιοχές. Οι επισκέψεις του σε Τουρ-
κία, Πακιστάν και Μπαγκλαντές θα μείνουν
στην ιστορία ως μνημείο προχειρότητας και
αρνητικών αποτελεσμάτων.
Υπάρχει όμως και η θετική πλευρά: Αντι-
λαμβάνονται όλο και περισσότεροι την ανε-
πάρκεια της πολιτικής εκπροσώπησης για
ένα κομβικό ζήτημα, μάλλον υπαρξιακό,
όπως εξελίσσεται για την Ελλάδα, το μετα-
ναστευτικό. Πλέον, η επικοινωνιακή προπα-
γάνδα των δήθεν επιτυχιών Μηταράκη δεν
είναι ικανή να καλύψει με πέπλο την πατα-
γώδη αποτυχία. Επαληθεύονται οι ακρίτες
για τη δικαιολογημένη οργή τους, αφού εδώ
και χρόνια η πολιτεία τούς αντιμετωπίζει ως
πολίτες τρίτης κατηγορίας και συμπεριφέρε-
ται αναλόγως.
Η μεταναστευτική πολιτική που ακολου-
θείται είναι πέρα από κάθε λογική. Εκτός και
αν –με την δημιουργία των υπερδομών– το
όραμα της κυβέρνησης για τους κατοίκους
της είναι η κινεζοποίηση των μισθών και η
λιβανοποίηση της χώρας.
g

>
ταυλισμό στο Μαυροβούνι κη-
ρύσσοντας τη Λέσβο σε κατά-
σταση εκτάκτου ανάγκης για ένα
χρόνο, όπως μόνο σε αυταρχικά
καθεστώτα του τρίτου κόσμου
γίνεται. Αυτές οι πρακτικές πυ-
ροδότησαν αγανάκτηση και οδή-
γησαν στα γεγονότα της Βάστρι-
ας, κάτι για το οποίο δεν χρεια-
ζόταν κάποιος να είναι προφή-
της για να προβλέψει.
Παρ’ όλα αυτά η λεσβιακή
κοινωνία δεν σκύβει το κεφάλι
και περήφανη ορθώνει το αγω-
νιστικό της ανάστημα στον πο-
λυμέτωπο αγώνα που βρίσκεται
σε εξέλιξη. Έχοντας επίγνωση
της οφειλής στους προγόνους,
που με τον ιδρώτα τους έχτισαν
τον τόπο τους, και των δικαιω-
μάτων των παιδιών τους, που θα
ζήσουν σε αυτόν, οι Λέσβιοι δεν
είναι διατεθειμένοι να υποχω-
ρήσουν.
Είναι οξύμωρο και εντυπωσι-
ακά περίεργο να αντιλαμβάνε-
ται η νησιωτική κοινωνία τη γεω-
πολιτική αναγκαιότητα μη ύπαρ-
ξης γκετοποιημένων πληθυ-
σμών, προερχόμενων από χώρες
φιλικές προς την Τουρκία, πάνω
στην ευαίσθητη γραμμή των συ-
νόρων την ώρα που η Τουρκία
αμφισβητεί ευθέως την κυριαρ-
χία επί των νησιών πιστή στο κυ-
ρίαρχο γι’ αυτή δόγμα του νεο-
θωμανισμού, και να δείχνει ότι
δεν το αντιλαμβάνεται το ελλη-
νικό κράτος.
Η Ελλάδα χωρίς τα νησιά
του Ανατολικού Αιγαίου θα εί-
ναι στρατηγικά και πολιτισμικά
ανάπηρη και οι Λέσβιοι, ως ένας
από τους τελευταίους ζωντα-
νούς πυρήνες των Ελλήνων της
Ανατολής, το ξέρουν καλά αυ-
τό. Η πρόθεσή τους είναι να ενι-
σχύσουν και να διευκολύνουν τη
θέση της Ελλάδας έναντι της ΕΕ,
μη αποδεχόμενοι οποιαδήποτε
τέτοια κατασκευή. Είναι στο χέ-
ρι της κυβέρνησης να αξιοποιή-
σει τον δυναμισμό τους, να εκ-
μεταλλευτεί την απουσία συναί-
νεσής τους και να ορίσει τις δι-
κές της κόκκινες γραμμές στο θέ-
μα, απέναντι στις υστερόβουλες
επιθυμίες της ΕΕ.
g
 8 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175
ΑΜΥΝΑ
Η τουρκική παγίδα της αποστρατικοποίησης
των νησιών του Αιγαίου
Ο στόχος των νεο-οθωμανών
είναι ξεκάθαρος. Τυχόν μερική
αποστρατιωτικοποίηση των
νησιών, θα τα μετέτρεπε σε
εύκολη λεία της τουρκικής
βουλιμίας.
Του Γεωργίου Παπασίμου
Ε
ίναι τόσο ξεκάθαρη πλέ-
ον η στόχευση της Άγκυ-
ρας στο Αιγαίο, μετά και
τις πρόσφατες προκλη-
τικές δηλώσεις Τσαβού-
σογλου, με τις οποίες για μια ακόμα
φορά αμφισβητείται από την Τουρκία
η κυριαρχία των ελληνικών νησιών
του Αιγαίου, η οποία συνδέεται με την
υποτιθέμενη απαγόρευση της στρα-
τιωτικοποίησής τους, βάσει των συν-
θηκών Λωζάνης και Παρισίου, ώστε
δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνεί-
ας. Αυτό ισχύει και για την εσωτερική
«πέμπτη φάλαγγα», η οποία ομιλεί
περί συνεργασίας και διαλόγου, κά-
τι που οδηγεί μαθηματικά στην υπο-
ταγή και στη φινλανδοποίηση, λόγω
του διατυπωμένου τουρκικού αναθε-
ωρητισμού, μέσω της καταστρατήγη-
σης κάθε στοιχειώδους κανόνα διε-
θνούς δικαίου.
Απέναντι σε αυτήν την προκλη-
τική συμπεριφορά της Άγκυρας, που
θρασύτατα θέτει θέμα κυριαρχίας των
ελληνικών νησιών μετά από έναν αι-
ώνα, οι συνήθεις απλές απαντήσεις
του υπουργείου Εξωτερικών δεν αρ-
κούν. Απαιτείται άμεσα η συστηματι-
κή και δυναμική έκθεση του παρά-
νομου και επιθετικού τουρκικού α-
ναθεωρητισμού σε όλα τα διεθνή φό-
ρουμ, πριν η τουρκική θρασύτητα α-
ποκτήσει διεθνές ακροατήριο. Οι συ-
νήθεις ανεκτικές και άχρωμες ελλη-
νικές αντιδράσεις, που οφείλονται
και στο διαχρονικά διαμορφωθέν φο-
βικό σύνδρομο των ελίτ των Αθηνών,
αν συνεχιστούν, θα γίνουν θανάσιμη
παγίδα για τα ελληνικά συμφέροντα.
Με βάση την ιστορική και νομι-
κή επισκόπηση στο θέμα αυτό, δια-
πιστώνεται ότι, στη μεν συνθήκη της
Λωζάνης του 1923 για Λέσβο, Χίο, Σά-
μο και Ικαρία ουδεμία πρόβλεψη για
καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης υ-
πάρχει· απλώς η Ελλάδα, για να συμ-
βάλει στην ειρήνη, αναλάμβανε ορι-
σμένους περιορισμούς. Ως προς τη
Λήμνο και τη Σαμοθράκη, η προβλε-
πόμενη τότε αποστρατιωτικοποίηση
των νησιών αυτών καταργήθηκε με
τη Σύμβαση του Μοντρέ το 1936, η δε
Τουρκία, με επιστολή του τότε πρέ-
σβη της στην Αθήνα, αναγνώριζε το
δικαίωμα στην Ελλάδα να προχωρή-
σει σε στρατιωτικοποίησή τους.
Περαιτέρω, η προβλεπόμενη α-
ποστρατιωτικοποίηση της Δωδεκανή-
σου στη Συνθήκη Ειρήνης των Παρι-
σίων επιβλήθηκε λόγω των τότε ιστο-
ρικών συνθηκών, οι οποίες μεταβλή-
θηκαν πολύ γρήγορα, από την εν συ-
νεχεία δημιουργία των στρατιωτικών
συνασπισμών του ΝΑΤΟ και του Συμ-
φώνου της Βαρσοβίας. Ειδικά, μάλι-
στα, για τα Δωδεκάνησα, η Τουρκία
δεν ήταν συμβαλλόμενο μέρος στη
συνθήκη αυτή, αφού ως «ουδέτερος
επιτήδειος» ήταν ουσιαστικός σύμ-
μαχος του Χίτλερ και του Μουσολίνι
καθ’ όλη την περίοδο του Β΄ Παγκο-
σμίου Πολέμου και για τούτο δεν έχει
την παραμικρή νομική δυνατότητα να
θέτει αυτό το ζήτημα.
Ανεξάρτητα, όμως, από τα παρα-
πάνω, οι οποιοιδήποτε περιορισμοί
έχουν αρθεί, λόγω της συνεχούς ε-
πιθετικής και αναθεωρητικής διά της
βίας πολιτικής της Τουρκίας, η οποία
το 1974 κατέβαλε παρανόμως μεγά-
λο τμήμα της Κύπρου και το κατέχει
ως σήμερα, παραβιάζοντας συνεχώς
τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώ-
ρο με οπλισμένα στρατιωτικά αερο-
σκάφη πάνω από τα νησιά του Αιγαί-
ου. Επί δεκαετίες έχει δημιουργήσει
και συντηρεί την 4η στρατιά του Αιγαί-
ου με χιλιάδες αποβατικά σκάφη και
μοναδικό στόχο την κατάληψη νη-
σιών· έχει νομοθετήσει παρανόμως
Οι συνήθεις ανεκτικές και άχρωμες ελληνικές αντι-
δράσεις, που οφείλονται και στο διαχρονικά διαμορ-
φωθέν φοβικό σύνδρομο των ελίτ των Αθηνών, αν
συνεχιστούν, θα γίνουν θανάσιμη παγίδα για τα ελλη-
νικά συμφέροντα.
το casus belli κατά της Ελλάδος, σε
περίπτωση που αυτή ασκήσει το νόμι-
μο διεθνές δικαίωμα επέκτασης των
χωρικών υδάτων της στο Αιγαίο.
Συνεπώς, πρόκειται για τη μέγι-
στη τουρκική θρασύτητα, να θέτει θέ-
ματα αποστρατιωτικοποίησης των ελ-
ληνικών νησιών, με το επιχείρημα
ότι δήθεν αποτελούν κίνδυνο για την
άμυνα της Τουρκίας (!), όταν μάλιστα
με το δόγμα της λεγόμενης «γαλά-
ζιας πατρίδας» επιδιώκει ξεκάθαρα
την υφαρπαγή τεραστίων θαλάσσιων
εκτάσεων της ελληνικής υφαλοκρη-
πίδας, απειλώντας άμεσα την ασφά-
λεια των πληθυσμών των ελληνικών
νησιών και της ελληνικής κυριαρχί-
ας. Γι’ αυτό, δεν υπάρχει χαρακτηρι-
στικότερη εφαρμογή του άρθρου 51
του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών,
που προβλέπει το δικαίωμα της νόμι-
μης άμυνας σε κάθε χώρα που απει-
λείται, όπως εν προκειμένω η Ελλά-
δα.
Ο στόχος των νεοθωμανών είναι
ξεκάθαρος: Τυχόν μερική αποστρατι-
ωτικοποίηση των νησιών θα τα μετέ-
τρεπε σε εύκολη λεία της τουρκικής
βουλιμίας. Το παράδειγμα της Κύ-
πρου είναι πικρό και εξόχως διδακτι-
κό. Η άφρων τριανδρία της στρατιωτι-
κής χούντας (Παπαδόπουλος, Μακα-
ρέζος, Παττακός), κατ’ απαίτηση της
Τουρκίας και με τη βοήθεια των Α-
μερικανών (Σάιρους Βανς), το 1968
προχώρησαν στο εθνικό έγκλημα
της απόσυρσης της μεραρχίας που εί-
χε στείλει στο νησί η κυβέρνηση του
Γ. Παπανδρέου το 1964, αφήνοντας
έτσι γυμνή στρατιωτικά τη Μεγαλό-
νησο. Ενόψει αυτής της μεθοδευμέ-
νης τουρκικής στρατηγικής, που α-
ποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τον Ελ-
ληνισμό -αφού στο θέμα αυτό η τουρ-
κική αντιπολίτευση υπερκεράζει τον
Ερντογάν και τον κατηγορεί για ενδο-
τισμό (!)-, αβλεψίες και χαλαρή αντι-
μετώπιση θα πρέπει να διαγραφούν
από το ελληνικό λεξιλόγιο.
Πριν να είναι αργά, και παράλ-
ληλα με την επιθετική διπλωματι-
κή διαπόμπευση του τουρκικού πα-
ραλογισμού, η χώρα μας οφείλει να
προχωρήσει στη σοβαρή στρατιωτι-
κή ενίσχυση των ελληνικών νησιών
με σύγχρονα και έξυπνα πυραυλι-
κά συστήματα, έτσι ώστε να μετατρα-
πεί το ελληνικό αρχιπέλαγος σε με-
γάλη αποτρεπτική ομπρέλα και χώ-
ρος αντιπρόσβασης απέναντι στην α-
ποβατική τουρκική στρατιά του Αιγαί-
ου. Μάλιστα, αυτές οι τουρκικές προ-
κλήσεις ως προς την αμφισβήτηση
της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά
μας, ακυρώνουν εν τοις πράγμασι τις
προτάσεις-πιέσεις προς την Αθήνα να
προχωρήσει σε απόσυρση του βαρέ-
ως οπλισμού από τα νησιά, με παράλ-
ληλη μετακίνηση, πέραν των 100 χι-
λιομέτρων, της αποβατικής 4ης στρα-
τιάς. Είναι γνωστή αυτή η αμερικάνι-
κη θέση, διατυπωμένη και δημοσίως
από τον προηγούμενο υπουργό Εξω-
τερικών, Πομπέο. Κάτι τέτοιο θα συνι-
στούσε εθνικό αυτοχειριασμό της Ελ-
λάδος, καθώς θα της στερούσε τη δυ-
νατότητα να προστατεύσει στοιχειω-
δώς τα νησιά της, σε περίπτωση τουρ-
κικής στρατιωτικής απόβασης. Για το
μιλιταριστικό καθεστώς της Τουρκίας
αυτό το ενδεχόμενο είναι ορατή επι-
λογή σήμερα· το βλέπουν και οι πλέ-
ον κακόπιστοι και αδαείς.
g
Κυκλοφορεί
από τις
Εναλλακτικές
Εκδόσεις
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ
1821-2021
Ρέκβιεμ ή Αναγέννηση;
Τ
ο ανά χείρας δοκίμιο α-
ποτελεί μία προσπάθεια
να συναχθούν τα κυριό-
τερα συμπεράσματα μιας
διαδρομής 200 χρόνων μέσα
από την παράθεση και την ερμη-
νεία των ιστορικών γεγονότων.
Το πρώτο μέρος, «Η Μεγά-
λη Ιδέα», αποτελεί την περιγρα-
φή της μακράς ελληνικής επανά-
στασης εναντίον της οθωμανικής
κυριαρχίας που αρχίζει από το
1821 και ολοκληρώνεται στα
1919-1920. Και αν προς στιγμήν
φάνηκε πως θα γνώριζε ένα αί-
σιο τέλος, σχεδόν ταυτόχρονα, το
1922, θα καταλήξει στη μεγάλη
διάψευση.
Το δεύτερο μέρος, ο «Εμφυλι-
ακός Ιδεασμός», αφορά την περί-
οδο 1922-2021 όταν ο λίγο πολύ
σταθεροποιημένος γεωγραφικά
ελληνισμός δοκιμάζει να βρει τη
θέση του στον κόσμο των εθνών
και της παγκοσμιοποίησης. Μετά
δε από ποικίλες και κάποτε δρα-
ματικές ιστορικές περιπέτειες,
κάτω από τον αστερισμό αλλε-
πάλληλων εμφυλίων διαμαχών,
αρχίζοντας από τον Διχασμό, θα
βρεθεί και πάλι μετέωρος - απέ-
ναντι στον ίδιο αντίπαλο, τη νεο-
θωμανική Τουρκία.
Και καθώς η Τουρκία διεκδι-
κεί απειλητικά την «επιστροφή»
της Ελλάδας σε μια νεο-οθωμα-
νική σφαίρα κυριαρχίας, ακυρώ-
νοντας το επαναστατικό κεκτημέ-
νο του ‘21, οι Έλληνες καλούνται
να ολοκληρώσουν το ανολοκλή-
ρωτο 1821, σε μια ενάρετη επιτέ-
λους σύμπτωση έθνους και κρά-
τους.
w w w. ena lekdosei s. g r
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
Ερμαφρόδιτες πεταλούδες στα σχολεία
Του Δημήτρη Γ. Μπούσμπουρα*
Τ
ο «Πολύχρωμο Σχολεί-
ο» είναι μια οργάνωση
που επιδιώκει την «Συ-
μπεριληπτική Ολοκλη-
ρωμένη Σεξουαλική Εκ-
παίδευση» στα σχολεία και ειδι-
κότερα «μια συμπεριληπτική εκ-
παίδευση σε ζητήματα φύλου και
σεξουαλικότητας», για «την προ-
άσπιση των δικαιωμάτων των ΛΟ-
ΑΤΚΙ+ παιδιών των οποίων τα ε-
ξωτερικά χαρακτηριστικά ή/και η
συμπεριφορά δεν εναρμονίζονται
με τα έμφυλα στερεότυπα, με α-
ποτέλεσμα να υφίστανται ομοφο-
βικό σχολικό εκφοβισμό και κοι-
νωνικό αποκλεισμό».
Καθώς το καλοκαίρι του 2021
η Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση
εντάχθηκε ως θεματική στο μά-
θημα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων»,
το «Πολύχρωμο Σχολείο» πέτυχε
την υιοθέτηση από το υπουργείο
Παιδείας του εκπαιδευτικού πα-
κέτου: «Προχωρώντας Μπροστά
- Ευαισθητοποίηση μαθητριών/
μαθητών σε ζητήματα σεξουαλι-
κού προσανατολισμού, ταυτότη-
τας φύλου, έκφρασης φύλου και
χαρακτηριστικών φύλου», που α-
πευθύνεται σε μαθητές δευτε-
ροβάθμιας εκπαίδευσης. Το εκ-
παιδευτικό υλικό «Προχωρώντας
Μπροστά» περιλαμβάνει 39 δρα-
στηριότητες, 8 οδηγούς και 17 αρ-
χεία υποστηρικτικού υλικού.
Το βιολογικό φύλο, το γνω-
στό αρσενικό – θηλυκό, αμφισβη-
τείται. Δίπλα στο βιολογικό φύ-
λο προστίθεται η έκφραση φύ-
λου και ο ερωτικός προσανατο-
λισμός, που περιλαμβάνει τις Λε-
σβίες, τους άνδρες Ομοφυλόφι-
λους (gay), τους Αμφιφυλόφυ-
λους (bisexual) και τέλος – τι μπα-
νάλ - τα ετεροφυλόφυλα άτομα
(Cisgender). Έτσι, αφήνουμε στην
άκρη το βιολογικό φύλο και πά-
με στο κοινωνικό φύλο, τα στε-
ρεότυπα και τέλος στην ταυτότη-
τα φύλου που είναι αυτοπροσδι-
ορισμός - προσωπική επιλογή. Ό-
ταν η έκφραση φύλου είναι έντο-
να διαφορετική από το βιολογικό
φύλο και το άτομο αυτό βρίσκεται
σε στάδιο μετάβασης ή έχει κάνει
επέμβαση επαναπροσδιορισμού
του φύλου, τότε μιλάμε για διεμ-
φυλικό (Τrans) άτομο.
Και για να συμπληρωθεί το
παζλ, προστίθεται ο όρος Κου-
ίρ (queer) που περιλαμβάνει τα
άτομα τα οποία αμφισβητούν
τους ρόλους των φύλων και θε-
& η πονηρία του «Ι» στο ΛΟΑΤΚΙ+
ωρούν ότι αυτά είναι κοινωνι-
κά κατασκευασμένα – η βιολο-
γία έχει ξεχαστεί εντελώς εδώ.
To + που υπάρχει στον όρο περι-
λαμβάνει τα παρενδυτικά άτομα
(Crossdressers/Transvestites) που
φοράνε τακτικά ή περιστασιακά
ρούχα του αντίθετου φύλου, χω-
ρίς να είναι διεμφυλικά, τα ασέ-
ξουαλ άτομα που δεν βιώνουν σε-
ξουαλική έλξη, τα πανσέξουαλ ά-
τομα, κ.λπ. Αυτά πρέπει να τα ε-
μπεδώσουν οι μαθητές, παραβλέ-
ποντας την βιολογία και μάλιστα
ακριβώς στην ηλικία που το βι-
ολογικό φύλο και οι ορμόνες της
ωριμότητας αρχίζουν να εκφρά-
ζονται με εκρηκτικό τρόπο, κάτι
που βιώνεται από πολλούς εφή-
βους με έντονες ψυχολογικές με-
ταπτώσεις.
Θα ήταν απλό βέβαια να πε-
ράσει το μήνυμα στους μαθητές,
Στο νηπιαγωγείο
λοιπόν τα παιδιά
μπορεί να
μαθαίνουν για
ερμαφρόδιτες
πεταλούδες, όταν
ακόμα ρωτάνε τους
γονείς τους πώς
γεννιούνται τα
παιδιά...
ότι κάποιοι άνθρωποι παρουσιά-
ζουν ιδιαιτερότητες στον ερωτι-
κό τομέα και δεν πρέπει να τους
κοροϊδεύουμε ή να τους παρενο-
χλούμε. Δεν είναι όμως αυτός ο
στόχος του εκπαιδευτικού πακέ-
του. Το σύνολο των δραστηριοτή-
των που αναπτύσσονται συγκλί-
νουν όχι τόσο στην αποτροπή της
Ομοφοβίας και της Τρανσοφοβί-
ας, αλλά στην δικαιολόγηση της
ανωτερότητας της επιλογής ταυ-
τότητας φύλου έναντι του βιολο-
γικού φύλου. Σε τέτοιο σημείο,
που δημιουργεί στον έφηβο ακό-
μα περισσότερα ερωτηματικά και
τον οδηγεί σε δικαιολόγηση κάθε
επιθυμίας και αυτοαναφορικότη-
τας.
Το βιολογικό φύλο, με την ο-
πτική που προβάλλεται, αντιμε-
τωπίζεται ως «φυλακή». Η έκφρα-
ση του ατόμου είναι η απόλυτη
αρχή, την εποχή του ατομικού αυ-
τοπροσδιορισμού. Το εκπαιδευτι-
κό πακέτο υποστηρίζει και την υι-
οθέτηση παιδιών από ομόφυλα
ζευγάρια, προσπαθώντας να οδη-
γήσει το μέλλον της νομοθεσίας
στην χώρα. Είναι στρατευμένο σε
αυτήν την οπτική.
Καθώς όμως αυτή η σύγκρου-
ση της ταυτότητας φύλου με την
βιολογία, με τα χρωμοσώματα και
τα γονίδια που εκφράζονται στο
απολύτως υλικό βιολογικό φύλο,
είναι μια μεγάλη υπέρβαση, το
πρόγραμμα καταφεύγει στο άλ-
λοθι των Ιντερσέξ ατόμων. Πρό-
«Πολύχρωμο Σχολείο»: Ένα εγκεκριμένο
εκπαιδευτικό πακέτο, που αντιμετωπίζει το βιολογικό
φύλο ως «φυλακή» και προβάλλει νέα πρότυπα...
κειται για την Μεσοφυλία (πα-
λιότερα ερμαφροδιτισμός): Άτο-
μα που γεννιούνται με χαρακτη-
ριστικά φύλου τα οποία δεν ανή-
κουν αυστηρά στην αρσενική ή
θηλυκή κατηγορία, ή ανήκουν και
στις δύο κατηγορίες ταυτόχρονα.
Αυτές οι αποκλίσεις μπορεί να α-
φορούν ασάφεια γεννητικών ορ-
γάνων και συνδυασμούς χρωμο-
σωματικών γονότυπων και γεννη-
τικών φαινότυπων, διαφορετικών
από ΧΥ-αρσενικό και ΧΧ-θηλυκό.
Επιλέγεται και σε αυτήν την
περίπτωση ένας αγγλικός όρος α-
ντί του ελληνικού. Διεθνώς τα ΛΟ-
ΑΤΚ+ ρεύματα επιδιώκουν ν’ α-
ναφερθούν τελικά στην βιολογί-
α, η οποία … έρχεται σε αντίθεση
με τις προσωπικές επιλογές, και
η μεσοφυλία (Intersex) είναι μια
λύση, πολλές φορές παρά τις α-
ντιρρήσεις μεσοφυλικών. Μπο-
ρεί να βρει κανείς στο διαδίκτυο
στοιχεία γι’ αυτές τις αντιρρήσεις
μεσοφυλικών, που δεν θέλουν να
συμπεριλαμβάνονται στο ρεύμα
ΛΟΑΤΚ. Η συμπερίληψη, όμως,
που έχει γίνει το σύνθημα αυτών
των ρευμάτων, δεν επιτρέπει να
διαφύγεις από το ρεύμα, διαφο-
ρετικά θα κατηγορηθείς για διά-
κριση.
Στο εκπαιδευτικό πακέτο τα
μεσοφυλικά άτομα εντάσσονται
στην ενότητα ΛΟΑΤΚΙ+, ενώ εδώ
το ζήτημα είναι ζήτημα βιολογίας
και όχι επιλογής. Οι σπάνιες περι-
πτώσεις γενικεύονται για να θο-
λώσουν τα νερά της διαφορετι-
κότητας. Η βιολογία χρησιμοποι-
είται κατά περίπτωση. Οι εκπαι-
δευτικοί βρίσκονται σε δίλημμα:
θα καταγγείλουν, θα υπερβούν, ή
θα χρησιμοποιήσουν την βιολογί-
α κατά περίπτωση;
Το «Πολύχρωμο Σχολείο» έχει
δημιουργήσει εκπαιδευτικό υλι-
κό και για το νηπιαγωγείο και το
δημοτικό. Αυτό μάλλον δεν έχει ε-
γκριθεί από το υπουργείο Παιδεί-
ας. Προσφέρεται όμως για τον εκ-
παιδευτικό που θα ήθελε να το
χρησιμοποιήσει, όπως και πολ-
λά άλλα ακόμη αρχεία, στα οποί-
α παραπέμπει το επίσημο εκπαι-
δευτικό πακέτο για την δευτερο-
βάθμια εκπαίδευση. Μια από τις
δράσεις ονομάζεται: «Πεταλού-
δα Χίμαιρα: Μη δυαδικά ζώα». Ο
9
ΠΑΙΔΕΙΑ
στόχος της δραστηριότητας είναι:
«Να μάθουν οι μαθητές για την
πεταλούδα Χίμαιρα, η οποία είναι
και θηλυκή και αρσενική, να συμ-
μετάσχουν σε συζήτηση και στη
συνέχεια, σε εικαστική δραστη-
ριότητα, η οποία θα τους βοηθή-
σει να κατανοήσουν τον όρο «μη
δυαδικός» και να δημιουργήσουν
μία πολύχρωμη πεταλούδα η ο-
ποία είναι μοναδική για αυτούς».
Στο νηπιαγωγείο λοιπόν τα
παιδιά μπορεί να μαθαίνουν για
ερμαφρόδιτες πεταλούδες, όταν
ακόμα ρωτάνε τους γονείς τους
πώς γεννιούνται τα παιδιά. Στο
φύλλο δραστηριοτήτων παρου-
σιάζονται και άλλα είδη με χαρα-
κτηριστικά και των δύο φύλων, ό-
πως οι μπλε αστακοί. Δεν είναι το
θέμα της ύπαρξης ή μη ύπαρξης
ερμαφρόδιτων ζώων. Θα μπορού-
σαν να βάλουν και τα σαλιγκάρια
που έχουν διπλό φύλο και γονιμο-
ποιούν το ένα το άλλο. Θα μπο-
ρούσαν επίσης να βάλουν περι-
πτώσεις μαζικής γονιμοποίησης
σε ορισμένα ζώα. Θα μπορούσαν
να προσθέσουν και παραδείγμα-
τα πολυγυνείας και πολυανδρί-
ας. Όλα υπάρχουν στην φύση. Εί-
ναι όμως κατάλληλα αυτά τα πα-
ραδείγματα για παιδιά που έρχο-
νται για πρώτη φορά σε επαφή με
τους βασικούς όρους της σεξουα-
λικότητας; Περιηγηθείτε και στις
υπόλοιπες θεματικές του εκπαι-
δευτικού πακέτου και θα καταλά-
βετε. Από την επιδίωξη της απο-
δοχής της διαφορετικότητας, το
όλο υλικό ξεφεύγει στην δημιουρ-
γία προτύπων.
Βρισκόμαστε σήμερα ενώπι-
ον ενός νέου ολοκληρωτισμού,
που θέλει να δημιουργήσει τον
νέο άνθρωπο, όπως και οι προη-
γούμενοι. Βασικό στοιχείο των ο-
λοκληρωτισμών είναι η επίκληση
της πραγματικής γνώσης της αν-
θρώπινης φύσης και των αναγκών
των ανθρώπων και, με βάση αυ-
τά, η καθοδήγηση της εκπαίδευ-
σης για την δημιουργία του νέου
ανθρώπου. Ωστόσο, όπως στην
περίπτωσή μας, επικαλούνται την
επιστημονική γνώση επιλεκτικά
και αυθαίρετα.
* βιολόγος
10
ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΒΙΑ
Ο οπαδικός εμφύλιος που διχάζει τον ΠΑΟΚ!
Η διαμάχη στη Θύρα 4  στη σκιά της δολοφονίας του 19αχρονου Άλκη
Του Δημήτρη Σακελλαρίδη
Η
αποκάλυψη ότι τε-
λικά οι συμμορί-
τες που δολοφόνη-
σαν  τον 19αχρονο
Άλκη δεν ανήκουν
στο ακροδεξιό κομμάτι του οπα-
δικού κινήματος του ΠΑΟΚ προ-
κάλεσε δυνατό ταρακούνημα, κα-
θώς γκρεμίστηκε το εύκολο αφή-
γημα που καταχωρούσε τη βία (ε-
ντός & εκτός γηπέδων…)  στους
υπαρκτούς ακροδεξιούς πυρή-
νες της Θύρας 4. Ο μεγαλύτερος
(και ίσως ο παλαιότερος, καθώς ι-
δρύθηκε το 1976…) εν ζωή σύνδε-
σμος οπαδών του Δικεφάλου του
Βορρά τα τελευταία χρόνια βρί-
σκεται σε κρίση και διχασμό, κα-
θώς υπάρχει μεγάλη αντιπαράθε-
ση ανάμεσα στην πλειοψηφού-
σα «αναρχο-αντίφα» πτέρυγα
και τη μειοψηφούσα no politica
(ακροδεξιά κατά πολλούς). Είναι
χαρακτηριστικό ότι η «κόντρα»
των δυο πλευρών της Θύρας 4 έ-
χει βγει και εκτός συνόρων, κα-
θώς η «κοκκινόμαυρη» πλευρά
έχει στενές σχέσεις με τον σύν-
δεσμο Carsi της τουρκικής Μπε-
σικτάς, οι οποίοι δηλώνουν α-
ναρχικοί και αντιφασίστες, ενώ η
«μπλε» (εκφράζοντας και άλλους
συνδέσμους) είναι αδελφοποιη-
μένη με τους οπαδούς της Παρτι-
ζάν, Grobari, οι οποίοι υποστηρί-
ζουν την ελληνοσερβική φιλία και
την κοινή ορθόδοξη πίστη.
Οι δυο πλευρές ερίζουν για
την πρωτοκαθεδρία τόσο στο πέ-
ταλο της Θύρας 4 και κατ’ επέκτα-
ση σ’ όλο τον συνδεσμιακό χώρο
του ΠΑΣΟΚ, όσο και στους δρό-
μους της Θεσσαλονίκης,  όπου
την τελευταία δεκαετία η κατά-
σταση με τις συγκρούσεις ομά-
δων οπαδών έχει ξεφύγει, με συ-
χνούς τραυματισμούς από φονι-
κές ενέδρες, μαχαιρώματα και ξυ-
λοδαρμούς και, φυσικά, δύο θα-
νάτους, καθώς, πριν την  τραγική
δολοφονία του 19αχρονου Αλκι-
βιάδη, από την καταδρομική επί-
θεση των οπαδών του ΠΑΟΚ, εί-
χε προηγηθεί το 2017 ο θάνατος
του 24άχρονου Κύπριου οπαδού
του ΠΑΟΚ Νάσου Κωνσταντίνου,
ο οποίος, στην προσπάθειά του
να αποφύγει επίθεση από ομάδα
κουκουλοφόρων οπαδών του Η-
ρακλή κτυπήθηκε θανάσιμα από
αυτοκίνητο, ενώ τρία χρόνια αρ-
γότερα (5/1/2020), ο 28χρονος
Τόσκο Μποζατζίσκι έχασε τη ζωή
του κατά τη διάρκεια περιστατι-
κού οπαδικής βίας, στην περιοχή
του Μεγάρου Μουσικής. Ο βουλ-
γαρικής καταγωγής άνδρας έχα-
σε τη ζωή του όταν παρασύρθη-
κε από αυτοκίνητο που οδηγού-
σε μια 27χρονη, η οποία καταδι-
κάστηκε με ποινή κάθειρξης 7 ε-
τών, διότι παρέσυρε και στέρη-
σε τη ζωή του Βούλγαρου οπα-
δού. Σύμφωνα με το κατηγορητή-
ριο, οπαδοί του ΠΑΟΚ επιτέθηκαν
σε εφτά Βούλγαρους οπαδούς της
Botev Plovdiv (αδελφοποιημένη
με τον Άρη) που είχαν έρθει για
να παρακολουθήσουν τον αγώνα
Άρη-ΠΑΟΚ.
Τα «ακροδεξιά τάγματα» που
δεν…εμφανίστηκαν!
Τις πρώτες ώρες μετά τη δολο-
φονία, τα δημοσιεύματα περί α-
κροδεξιών ταγμάτων εφόδου έδι-
ναν και έπαιρναν σε όλα τα ΜΜΕ,
ενώ δεν ήταν λίγοι οι κονδυλοφό-
ροι που συνέδεσαν τους συμμορί-
τες που δολοφόνησαν το παλικάρι
με τα συλλαλητήρια ενάντια στη
συμφωνία των Πρεσπών. Οι συλ-
λήψεις και οι αποκαλύψεις των ο-
νομάτων γκρέμισαν το ακροδεξιό
αφήγημα, καθώς οι συλληφθέντες
όχι μόνο δεν ανήκουν στους  α-
κροδεξιούς, αλλά και γεωγραφι-
κά κατοικούν στις ανατολικές συ-
νοικίες της πόλης (εκτός από έ-
ναν, που είναι κάτοικος Αθηνών!),
που είναι οι λεγόμενες μικροαστι-
κές περιοχές. Η δολοφονία του
19αχρονου Άλκη αποκάλυψε με
δραματικό τρόπο ότι το χουλιγκά-
νικο μαχαίρι που σκοτώνει μπο-
ρεί να το κρατά και… αντίφα χέρι.
Η κορύφωση της κόντρας των δυο
πλευρών του συνδέσμου ήρθε τον
περασμένο Οκτώβριο στα κεντρι-
κά γραφεία της «Θύρας 4» (στο
γνωστό χαμηλοτάβανο στην Πα-
λαιών Πατρών Γερμανού), όπου
εκτυλίχθηκαν απίστευτες σκηνές
με άγριους ξυλοδαρμούς. Οι πρω-
τοφανείς εικόνες, ΠΑΟΚτζήδες να
δέρνουν ανελέητα… ΠΑΟΚτζήδες,
έδειξαν τον βαθύ διχασμό του
συνδέσμου. Είναι πλέον κοινό μυ-
στικό ότι, στο οπαδικό κίνημα του
ΠΑΟΚ, τα πράγματα έχουν αλλά-
Ήρθε η άγρια δο-
λοφονία του Άλκη
να «αποδείξει» ότι
είτε «αναρχο-αντί-
φα» είτε «ακροδε-
ξιά» είναι η πλευρά
ενός παρακμιακού
οπαδικού κινήμα-
τος, μπορεί εύκολα
να μετατρέψει έναν
οπαδό σε εγκλη-
ματία.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175
ξει πολύ τα τελευταία χρόνια. Η α-
ντίφα φρασεολογία που εκφράζει
αρκετές φορές κεντρικά η Θύρα 4
δεν βρίσκει σύμφωνη μια μεγά-
λη μερίδα οργανωμένων οπαδών
του ΠΑΟΚ.
Η διάλυση του συντονιστικού…
Πριν από σχεδόν έναν χρόνο, δι-
αλύθηκε η περίφημη Συντονιστι-
κή Επιτροπή Συνδέσμων, που είχε
ξανασυσταθεί το 2012. Ένα άτυ-
πο όργανο που είχε δημιουργηθεί
απ’ όλους τους συνδέσμους, με
εκπροσώπους από τους πιο ισχυ-
ρούς, οι οποίοι έπαιρναν κεντρι-
κές αποφάσεις και γενικώς χάρα-
ζαν τη γραμμή, ενώ παράλληλα ή-
ταν η «φωνή του κόσμου» προς τη
διοίκηση, με συχνές συναντήσεις.
Αυτό τελείωσε. Ένας από τους βα-
σικότερους λόγους της διάλυσης
της συντονιστικής ήταν οι θέσεις
της Θύρας 4 για κοινωνικά και πο-
λιτικά θέματα, όπως και κάποιες
ανακοινώσεις και δράσεις της για
θέματα που αφορούσαν ξενοφο-
βία, προσφυγική κρίση και ζητή-
ματα αλληλεγγύης προς αυτές τις
κοινωνικές ομάδες. Η συντριπτική
πλειοψηφία των συνδέσμων του
ΠΑΟΚ (και το μειοψηφικό κομμάτι
της Θύρας 4) διαφωνούσε μ’ αυτή
την «πολιτική γραμμή».
Η πυρπόληση της Libertatia
Ένα ακόμη σημείο τριβής ήταν
τα γεγονότα μετά το πρώτο συλ-
λαλητήριο για τη Μακεδονία, ό-
ταν ομάδα ατόμων που φώνα-
ζαν συνθήματα υπέρ του ΠΑ-
ΟΚ και της Μακεδονίας πυρπό-
λησαν το κτήριο της κατάληψης
Libertatia. Ο τότε δήμαρχος Θεσ-
σαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης εί-
χε δηλώσει: «Το κτήριο κάηκε από
δύο αντιφρονούσες ομάδες ΠΑ-
ΟΚτσήδων. Οι μισοί ήταν υπερε-
θνικιστές, οι άλλοι ήταν αναρχι-
κοί, ΠΑΟΚτσήδες. Μαλώνουν με-
ταξύ τους. Το κύριο αντικείμενο
που τους συνδέει είναι ο ΠΑΟΚ,
αλλά έχουν διαφορετική αντίλη-
ψη ο καθένας για τον ΠΑΟΚ και
τους βάλανε φωτιά». Η συντριπτι-
κή πλειοψηφία των συνδέσμων
του ΠΑΟΚ (δεν υπέγραψαν η Θύ-
ρα 4 και ο Πανελλήνιος ΣΦ Αθη-
νών) απάντησε στον Γ. Μπουτάρη
με ανακοίνωση η οποία κατέληγε
ως εξής: «Ο ΠΑΟΚ είναι πάνω από
ιδεολογίες, είναι παρακαταθή-
κη, είναι οικογένεια, είναι πίστη
και εμείς θα τον υπερασπιστού-
με μέχρι το τέλος. Όποιος και ό-
ποια πολιτική απόχρωση προσπα-
θήσει να εμπλέξει τον κόσμο του
ΠΑΟΚ με το σάπιο πολιτικό σας
σύστημα, το μόνο που θα κατα-
φέρει θα είναι να μας συσπειρώ-
σει και να μας κάνει ακόμη πιο δυ-
νατούς απέναντί σας. Ζήτω ο ΠΑ-
ΟΚ». Από τη πλευρά του ο Πανελ-
λήνιος Σ.Φ. ΠΑΟΚ Αθηνών, που κι-
νείται στα ίδια ιδεολογικά πλαίσι-
α με την πλειοψηφία της Θύρας 4,
σε ανακοίνωσή του τότε ανέφερε:
«…τα γεγονότα της Libertartia εν-
δεχομένως να ’ναι σκηνοθετημέ-
να (από άτομα εκτός Π.Α.Ο.Κ.) και
ενταγμένα σε ένα γενικότερο συ-
ντονισμένο κλίμα απόπειρας επί-
θεσης και αυτόκλητου χρεώματος
μερίδας οπαδών του Συλλόγου
μας σε γνωστή πολιτική πτέρυ-
γα». Το ρήγμα  πλέον ήταν βαθύ…
Το συλλαλητήριο για τη
Μακεδονία
Στις 4 Φεβρουαρίου του 2019, 23
σύνδεσμοι οπαδών του ΠΑΟΚ (με
επικεφαλής τον σύνδεσμο «Μα-
κεδόνες», την πολυπληθέστε-
ρη οργανωμένη κίνηση οπαδών
του ΠΑΟΚ και χωρίς τη συμμετο-
χή της Θύρας 4), είχαν ανακοινώ-
σει τη διεξαγωγή συλλαλητηρίου
ενάντια στη συμφωνία των Πρε-
σπών για τις 10 Φεβρουαρίου το
πρωί, ημέρα διεξαγωγής του αγώ-
να με τον Ολυμπιακό. Με παρέμ-
βαση Σαββίδη και την επίκληση
πληροφοριών για προβοκάτσια,
καθώς θα ακολουθούσε το ματς
με τον Ολυμπιακό, η συγκέντρω-
ση αναβλήθηκε. Οι «Μακεδόνες»
εξέδωσαν ανακοίνωση με… νόη-
μα: «Η κίνησή μας για τη Μακε-
δονία δεν έχει πολιτικό χαρακτή-
ρα και θα θέλαμε το παρών όλου
του κόσμου ανεξαρτήτως πολιτι-
κών φρονημάτων. Η θέση μας αυ-
τή, πλήρως ενωτική, έρχεται σε α-
ντίθεση με αυτούς που υποστη-
ρίζουν ότι δημιουργεί δι-
χαστικό κλίμα. Παρακολου- >
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
11
ΑΜΥΝΑ

Τα ναυπηγεία, οι κορβέτες
και η κόντρα Άδωνη - Παναγιωτόπουλου
Του Νικόλα Δημητριάδη στην παραγγελία οπλικών συστημάτων του

Η
πολυδιαφημισμένη επένδυ-
ση στα Ναυπηγεία Ελευσίνας
φαίνεται να οδηγείται σε νέα
αναβολή, καθώς ο υπουργός
Άμυνας κ. Παναγιωτόπουλος
αρνήθηκε να υπογράψει το σχέδιο εξυγίαν-
σής τους, παραπέμποντάς το στο υπουργείο
Οικονομικών. Κι όμως, λίγες μέρες πριν, σε
σχετική εκδήλωση, και παρουσία του πρέ-
σβυ των Η.Π.Α., ο Άδωνης Γεωργιάδης υπο-
σχόταν ότι ο συνάδελφός του θα υπογράψει
το σχέδιο. Ασφαλώς η διάσταση μεταξύ των
δύο υπουργών έχει ένα οικονομικό κίνητρο,
καθώς το σχέδιο προβλέπει κούρεμα χρεών
και το Πολεμικό Ναυτικό είναι ο βασικός πι-
στωτής, έχοντας λαμβάνειν από τα ναυπηγεί-
α περί τα 150 εκατομμύρια ευρώ. Μήπως, ό-
μως, το άδειασμα του Άδωνη υποκρύπτει και
άλλα ελατήρια;
Εδώ παρατηρείται μία μεθόδευση από τα
παλιά: η επένδυση στην Ελευσίνα συνδέεται
με το πρόγραμμα ναυπήγησης νέων πλοίων
για το Πολεμικό Ναυτικό, θυμίζοντας τις πε-
ρίφημες «προίκες» του παρελθόντος. Οι ε-
πενδυτές, δηλαδή, εμφανίζονται να συνδέ-
ουν την επένδυσή τους με την εξασφάλιση
παραγγελιών από το κράτος και εν προκει-
μένου το πρόγραμμα της ναυπήγησης κορ-
βετών. Ο ίδιος ο κ. Παναγιωτόπουλος, όμως,
φέρεται σύμφωνα με ανακοίνωση των εργα-
ζομένων του ναυπηγείου, να έχει δηλώσει
πως «Χωρίς να επενδυθούν πρώτα κεφάλαια
στην Ελευσίνα, υπογραφή δική μου δεν μπαί-
νει για κούρεμα χρεών του ΠΝ, όπως και α-
νάθεση έργου, γιατί όπως γνωρίζετε θα πάω
φυλακή»...
Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει και μία πρω-
τοτυπία: Όπως και με το πρόγραμμα των
φρεγατών, η Ελευσίνα «εκπροσωπεί» συγκε-
κριμένες εταιρείες με συγκεκριμένα πλοία –
τότε ήταν η φρεγάτα MMSC της αμερικανι-
κής εταιρείας Λόκχηντ Μάρτιν, τώρα η κορ-
βέτα FCx30 της ιταλικής Φινκαντιέρι, που ε-
πιθυμεί να επενδύσει στο ναυπηγείο (και η
οποία συνεργάζεται με τη Λόκχηντ Μάρτιν).
Η επένδυση στα ναυπηγεία, δηλαδή, επιχει-
ρεί να «υπαγορεύσει» στο Πολεμικό Ναυτι-
κό τις εταιρείες (και τις χώρες) που θα αναλά-
βουν τον επανεξοπλισμό του. Καθώς τα σχε-
τικά δημοσιεύματα στον Τύπο φέρουν το Πο-
λεμικό Ναυτικό να προσανατολίζεται μάλλον
στη γαλλική πρόταση, αυτή των φρεγατών
Gowind, η κόντρα των δύο υπουργών απο-
κτά άλλη διάσταση.
Την ίδια στιγμή, το Ναυπηγείο Ελευσί-
νας ασκεί και έναν πρωτότυπο «εκβιασμό»
στο Πολεμικό Ναυτικό, καθώς κωλυσιερ-
γεί τη ναυπήγηση της τελευταίας πυραυλα-
κάτου που έχει αναλάβει, λαμβάνοντας διαρ-
κώς νέες χρηματοδοτήσεις για να συνεχίζει
τη λειτουργία του. Η πυραυλάκατος όφειλε
να είναι έτοιμη από το 2018, έτσι το Πολεμι-
κό Ναυτικό δίνει κάθε λίγους μήνες μία πα-
ράταση (και κάποια εκατομμύρια για να πλη-
ρώνονται οι εργαζόμενοι) και μετά το πέρας
της παράτασης, έρχεται η επόμενη. Ως τώρα,
η σχετική σύμβαση έχει φτάσει από τα 300
Η κυβέρνηση είναι αρκε-
τά δραστήρια στην παραγ-
γελία οπλικών συστημάτων
του εξωτερικού, αλλά δεί-
χνει να μην είναι σε θέση
να λύσει τον γόρδιο δεσμό
της κρατικής αμυντικής βιο-
μηχανίας.
εκατομμύρια στα 400 και ουδείς γνωρίζει
πού θα ανέλθει το τελικό κόστος. Την ώρα
που το Πολεμικό Ναυτικό καλείται να αντι-
μετωπίσει τον τουρκικό επεκτατισμό με έ-
ναν απαρχαιωμένο στόλο, ένα ολοκαίνουριο
πλοίο βρίσκεται επί σειρά ετών εκτός, για λό-
γους που κανείς δεν μπορεί επισήμως να α-
νακοινώσει...
Από την άλλη, στον Σκαραμαγκά, η νέα
διοίκηση του κ. Προκοπίου διαμηνύει ότι
δεν στηρίζεται σε κρατικές παραγγελίες, αλ-
λά σκοπεύει να λειτουργήσει τα ναυπηγεί-
α ανεξάρτητα από τα προγράμματα του Πο-
λεμικού Ναυτικού. Σε αντίθεση με την Ελευ-
σίνα, δείχνει ότι μπορεί να ναυπηγήσει και
τις κορβέτες ανεξαρτήτως επιλογής. Μακάρι
να μπορέσει να επαναλάβει την επιτυχία της
Σύρου όπου το ναυπηγείο, υπό τη διοίκηση
της Onex, λειτουργεί επιτυχημένα χωρίς κα-
μία κρατική «βοήθεια». Μέχρι τότε, βέβαια,
έχει ακόμη πολύ δρόμο, καθώς ο κ. Προκο-
πίου μπορεί να κέρδισε τον διαγωνισμό για
τα ναυπηγεία, αλλά δεν έχει καταφέρει να τα
αναλάβει ακόμη. Είναι και ο Δήμος Χαϊδαρί-
ου που επιθυμεί κάποιο κομμάτι των εγκα-
ταστάσεων και η υπόθεση σέρνεται στα δικα-
στήρια. Όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ί-
δια μένουν...
Η κυβέρνηση είναι αρκετά δραστήρια
εξωτερικού, αλλά δείχνει να μην είναι σε θέ-
ση να λύσει τον γόρδιο δεσμό της κρατικής α-
μυντικής βιομηχανίας. Γιατί εκεί, βέβαια, δεν
αρκεί να βάλει το χέρι στην τσέπη, αλλά θα
πρέπει να έρθει αντιμέτωπη με όλες τις πα-
θογένειες του παρελθόντος. Και αυτό δεν το
έχει κατορθώσει ως τώρα. Άλλωστε, ποιος ε-
πενδυτής θα δεχτεί να αναλάβει μία εταιρεί-
α με χρέη εκατοντάδων εκατομμυρίων, χω-
ρίς εξασφαλισμένες παραγγελίες; Έτσι, η
πώληση της ΕΛΒΟ στην ισραηλινή εταιρεί-
α Plasan δεν έχει φέρει ακόμη δουλειές στο
εργοστάσιο της Σίνδου – πλανάται και εδώ η
υποψία ότι η εξαγορά αυτή έγινε με την προ-
οπτική της «προίκας». Καθώς, δε, το ενδιαφέ-
ρον για τις ελληνικές αμυντικές εταιρείες του
ιδιωτικού τομέα εξακολουθεί να είναι... φι-
λολογικό, δεν είναι τυχαίο ότι ο επανεξοπλι-
σμός της χώρας γίνεται ως τώρα με απευθεί-
ας αγορές από το εξωτερικό.
Η Άγκυρα, όμως, δεν θα περιμένει το ελ-
ληνικό κράτος να νοικοκυρέψει τα του οίκου
του. Η κατάσταση των Ενόπλων Δυνάμεων έ-
χει φτάσει στο μη παρέκει και στην προσπά-
θεια ενίσχυσής τους δεν μπορεί, δυστυχώς,
να αγνοηθεί η παράμετρος του χρόνου. Είναι
κι αυτός ένας λόγος που οδήγησε στην αγο-
ρά των αεροσκαφών Ραφάλ αλλά και γαλλι-
κών φρεγατών. Οι παραδόσεις των Μπελα-
ρά θα ξεκινήσουν το 2025 και οι τρεις φρε-
γάτες θα είναι επιχειρησιακά έτοιμες μέχρι το
τέλος του 2027. Οι άλλοι υποψήφιοι του δια-
γωνισμού είναι ζήτημα αν θα μπορούσαν να
παραδώσουν ως τότε έστω και ένα πλοίο.
Αυτό το αντιλαμβάνεται καλά ο υπουρ-
γός Εθνικής Άμυνας, γι’ αυτό και αρνείται να
συναινέσει στους πειραματισμούς του πάντα
πρόθυμου κ. Άδωνη Γεωργιάδη. Όμως ο κ.
Παναγιωτόπουλος δεν αποφασίζει μόνος
του. Έτσι, ενώ είχε προαναγγείλει τη γρήγο-
ρη απόφαση για το πρόγραμμα των κορβε-
τών, και ενώ διαφαινόταν η επικράτηση της
γαλλικής πρότασης, ήρθε ο πρωθυπουργός
προχθές να αναγγείλει την αναβολή της από-
φασης για το τέλος του καλοκαιριού. Όπως
και με τις νέες φρεγάτες, που πήγαν από α-
ναβολή σε αναβολή, όπως με τον εκσυγχρο-
νισμό των φρεγατών ΜΕΚΟ, που έχει απο-
φασιστεί από το 2014 και ακόμη... συζητείται,
έτσι και με το πρόγραμμα των κορβετών, οι
ναυτικοί μας θα πρέπει να περιμένουν.
g

>
θούμε ένα εθνικό θέμα να το βα-
φτίζουν εντέχνως ‘‘πολιτική’’».
Λόγω του κλίματος που δημιουρ-
γήθηκε από συγκεκριμένα σάιτ
πολιτικού περιεχομένου (αντιφα-
σίστες οπαδοί, αντίφα και δεν ξέ-
ρουμε τι άλλο…) το οποίο είχε ως
αποτέλεσμα να επηρεάσει τον α-
πλό αγνό παοκτσή και να δημι-
ουργήσει επιφυλάξεις διχασμού,
αναβάλλουμε την ημερομηνία
συγκέντρωσης για τη ΜΑΚΕΔΟ-
ΝΙΑ».
Εν κατακλείδι
Είναι οφθαλμοφανές ότι το οπα-
δικό κίνημα του ΠΑΟΚ είναι διχα-
σμένο από τα ιδεολογικά προβλή-
ματα, αν και πολλοί κάνουν λόγο λου, αφορούν ένα πολύ μεγάλο ανακοίνωση που είχε την υπογρα-
για αντιδικία που αφορά το κου- σχίσμα. Πρόκειται για δύο διαφο- φή «Σύνδεσμοι Φίλων ΠΑΟΚ») με
μάντο εντός και εκτός γηπέδων.  ρετικούς κόσμους. Που δεν έχουν τραγικό τρόπο να αποδείξει ότι εί-
Οι ρίζες του προβλήματος είναι ούτε την ψυχραιμία, ούτε τα «ερ- τε «αναρχο-αντίφα» είτε «ακρο-
πολύ πιο βαθιές και, όπως αναφέ- γαλεία» για να τα βρουν. Όμως δεξιά» είναι η πλευρά ενός πα-
ρουν αυτοί που γνωρίζουν πρό- ήρθε η άγρια δολοφονία του 19α- ρακμιακού οπαδικού κινήματος,
σωπα και πράγματα στη Θεσσα- χρονου Άλκη (για την οποία η Θύ- μπορεί εύκολα να μετατρέψει έ-
λονίκη, αλλά και στους κύκλους ρα 4 δεν έβγαλε ανακοίνωση, αλ- ναν οπαδό σε εγκληματία.
των οργανωμένων του Δικεφά- λά καλύφθηκε πίσω από την κοινή g
12 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175

ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Ρωσο-ουκρανική διένεξη:

Τι πιστεύουν η ρωσική και η ουκρανική

κοινή γνώμη;
Του Σωτήρη Δημόπουλου Σε σύγκριση με τον Φεβρουά-

Γ
ριο του 2021, η αρνητική γνώμη
ια να γίνουν αντιλη- έχει επιδεινωθεί αισθητά, καθώς
πτές οι πολλαπλές συ- ήταν στο 54%.
νιστώσες της ουκρα- Αυτό που έχει ιδιαίτερη ση-
νικής κρίσης οφείλου- μασία είναι η διαφοροποίηση
με να διερευνήσου- της στάσης των Ουκρανών απέ-
με και τις πραγματικές διαθέσεις ναντι στη Ρωσία ανάλογα με
της κοινής γνώμης στην Ουκρα- την περιφέρεια: Στη δυτική Ου-
νία και στη Ρωσία. Πίσω από το
κρανία, μόνον το 26% έχει θε-
σκηνικό πολέμου που έχει στη-
τική γνώμη, στην κεντρική 35%,
θεί για μια ακόμη φορά στην πε-
στη νότια 49% και στην ανατολι-
ριοχή, υφίστανται συγκεκριμέ-
κή 52%. Οι περισσότεροι από αυ-
να δεδομένα, τα οποία επιδρούν
τούς που έχουν αρνητική στάση
στις αποφάσεις ένθεν κακείθεν
απέναντι στη Ρωσία είναι συγκε-
των εμπλεκομένων. Για τον σκο-
ντρωμένοι στη δυτική (61%), οι
πό αυτό είναι πολύ διαφωτιστι-
λιγότεροι στην ανατολική (30%).
κές κάποιες έρευνες της κοινής
Ταυτόχρονα, η πλειοψηφία
γνώμης που έχουν διεξαχθεί στις
των ερωτηθέντων και από τα
δύο χώρες.
δύο κράτη έχει αρνητική γνώμη
Για παράδειγμα, σύμφωνα
απέναντι στην ηγεσία του γειτο-
με πρόσφατη δημοσκόπηση του συγγενείς στη Ρωσία. ένωση της Ουκρανίας με τη Ρω- σύνορα, είναι 49%, από 67% το
νικού τους κράτους (πίν.3) ενώ,
Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνιο- σία. Ο αριθμός των Ουκρανών
αντιθέτως, έχει θετική γνώμη για Την ανεξαρτησία της Ουκρα- 2008 (οι Ρώσοι 51%). (πίν. 4) Εί-
λογίας του Κιέβου και του ρωσι-
τον απλό πληθυσμό εκατέρωθεν νίας από τη Ρωσία υποστηρί- που θέλουν κλειστά σύνορα με ναι αξιοσημείωτο ότι την κατάρ-
κού μη κυβερνητικού ερευνητι-
(πίν. 2). Ένα επιπλέον εντυπω- ζει το 88% των Ουκρανών και το τη Ρωσία είναι 39% (και οι Ρώ- γηση της βίζας και των ελέγχων
κού οργανισμού Levada Center1,
σιακό στοιχείο είναι ότι 2 στους 75% των Ρώσων. Το 6% των Ου- σοι 24%), και ο αριθμός των Ου- την επιθυμεί το 67% των κατοί-
που διενεργήθηκε τον Νοέμ-
βριο 2021 και δημοσιεύθηκε στις 5 ερωτηθέντες στην Ουκρανία κρανών -από 20% το 2008- και κρανών που θέλουν ανεξάρτητα κων της ανατολικής Ουκρανίας
17.12.2021, διαπιστώνουμε ότι ανέφεραν ότι έχουν στενούς το 18% των Ρώσων θέλουν την κράτη, αλλά χωρίς ελέγχους στα (πίν.5)
το 39% των Ουκρανών είχε θετι-
κή ή πολύ θετική γνώμη για τη Πίνακας 1 - Ουκρανία Πίνακας 4
Ρωσία, περίπου το 47% είχε αρ- «Ποια η γνώμη σας για την Ρωσία;» «Ποιες σχέσεις επιθυμείτε μεταξύ Ουκρανίας - Ρωσίας;»
νητική ή πολύ αρνητική. (πίν.1)   Σύνολο % Δυτική Κεντρική Νότια Ανατ/κή Απρ. Δεκ. Σεπτ. Νοέ.
Σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο ΟΥ ΚΡΑ ΝΙΑ 2008 2014 2019 2021
του 2021, υπάρχει επιδείνωση Πολύ θετική 5 1 4 8 11
Γενικά θετική 33 25 31 41 41 Ξεχωριστά κράτη με βίζα, τελωνεία 10 50 41 39
των δεικτών, που οφείλεται στην
κλιμάκωση της κατάστασης στα Γενικά αρνητική 22 25 26 19 14 Ξεχωριστά κράτη με ανοιχτά σύνορα 67 42 49 49
σύνορα. Πολύ αρνητική 25 37 26 16 16 Να ενωθούν σε ένα κράτος 20 3 3 6
Στη Ρωσία, το 45% του πλη- Δεν απαντώ 10 12 9 8 11 Δεν απαντώ 3 5 7 6
θυσμού έχει θετική ή πολύ θετι-
κή γνώμη για την Ουκρανία, το Πίνακας 2 - Ουκρανία
Απρ. Δεκ. Σεπτ. Νοέ.
«Ποια η γνώμη σας για τους Ρώσους;» Ρ Ω Σ ΙΑ 2008 2014 2019 2021
43% αρνητική ή πολύ αρνητική.
  Σύνολο % Δυτική Κεντρική Νότια Ανατ/κή Ξεχωριστά κράτη με βίζα, τελωνεία 19 32 23 24
Πολύ θετική 15 8 13 19 24 Ξεχωριστά κράτη με ανοιχτά σύνορα 56 53 54 51
Γενικά θετική 61 63 59 63 58 Να ενωθούν σε ένα κράτος 19 7 19 18
Γενικά αρνητική 11 14 15 8 4 Δεν απαντώ 6 8 4 7
Πολύ αρνητική 3 4 3 3 3
Η πλειοψηφία των Πίνακας 5
Δεν απαντώ 10 12 9 8 11
ερωτηθέντων και «Ποιες σχέσεις επιθυμείτε μεταξύ Ουκρανίας - Ρωσίας;»
από τα δύο κράτη Πίνακας 3 - Ουκρανία Ουκρανία: Κατηγοριοποίηση ανά περιφέρειες
έχει αρνητική γνώμη «Ποια η γνώμη σας για την ηγεσία της Ρωσίας;»
  Σύνολο Δυτική Κεντρική Νότια Ανατ/κή
για την ηγεσία του   Σύνολο % Δυτική Κεντρική Νότια Ανατ/κή 2 κράτη με βίζα 39 52 42 29 26
γειτονικού κράτους, Πολύ θετική 2 1 2 2 3 Ανοιχτά σύνορα 49 38 45 60 61
αντιθέτως, έχει Γενικά θετική 11 4 9 15 23 Ένωση 6 4 7 7 7
θετική γνώμη για Γενικά αρνητική 20 18 20 23 22 Δεν απαντώ 5 5 6 4 6
τον απλό πληθυσμό Πολύ αρνητική 50 69 61 45 34
εκατέρωθεν. Δεν απαντώ 11 8 8 14 17
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
13
ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Διάθεση για αντίσταση

Ε Η άποψη των Ρώσων για την Ευρώπη

νδιαφέρον έχει μια ακόμη σταθούν με τον ένα ή τον άλλο τρό-
έρευνα2 που διεξήχθη ενώ πο, έναντι 50,2% τον Δεκέμβριο. Με-

Ι
έχει ήδη ξεσπάσει η κρίση ταξύ άλλων επιλογών - θα πήγαινε σε διαίτερα ενδιαφέρο- ρωπαϊκό πολιτισμό, που πλήτ- Πίνακας 7 - Ρωσία
(5-13 Φεβρουαρίου 2022, μια ασφαλέστερη περιοχή - 12,4%, θα ντα είναι και τα συμπε- τεται ωστόσο από τις κακές «Ποια η γνώμη σας για την
από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιο- πήγαινε στο εξωτερικό, 7,5%, δεν θα ράσματα που προκύ- σχέσεις Ρωσίας και Ε.Ε. Και Ε.Ε.;»
λογίας του Κιέβου, στην οποία αποτυ- έκανε τίποτα, 17,9%. Ένα άλλο 7,6% πτουν από μια σχετι- σε αυτό το πεδίο τα γεγονό- Πολύ θετική 7
πώνεται η προθυμία για αντίσταση σε δυσκολεύτηκε να απαντήσει και το κά πρόσφατη έρευνα γνώμης τα μετά το 2014 στην Ουκρα-
πιθανή ρωσική εισβολή. Όπως προκύ- 1,2% αρνήθηκε να απαντήσει στην ε- Γενικά θετική 48
(1.3.21 - )3, που διενεργήθηκε νία έπαιξαν καταλυτικό ρόλο.
πτει, από 33,3% η προθυμία για ένο- ρώτηση. Ωστόσο, είναι εντυπωσιακό Γενικά αρνητική 20
στη Ρωσία και αντικατοπτρίζει Είναι χαρακτηριστικό ότι, ακό-
πλη αντίσταση αυξήθηκε σε 37,3%. το ποσοστό στην ανατολική Ουκρανί- τις διαθέσεις των Ρώσων προς μη και το 2008, ένα 36% επι- Πολύ αρνητική 7
Επιπλέον, από 21,7% σε 25%, αυ- α που δηλώνει ότι «δεν θα κάνει τίπο- την Ευρωπαϊκή Ένωση. θυμούσε η Ρωσία να γίνει μέ- Δυσκολεύομαι να
18
ξήθηκε η προθυμία αντίστασης με τη τε» 32,8% - να σημειωθεί ότι στην έ- απαντήσω
Σε αυτήν, αποκαλύπτεται λος της Ε.Ε., για να πέσει αυ-
συμμετοχή σε δράσεις πολιτικής αντί- ρευνα δεν συμπεριλαμβάνονται οι α- ότι η πλειοψηφία των Ρώσων τό το ποσοστό το 2020 στο Πίνακας 8 - Ρωσία
στασης. Σε γενικές γραμμές, το 57,5% ποσχισθείσες περιοχές του Ντονιέτσκ διάκειται θετικά προς την Ευ- 9%. Αντιθέτως, το 35% δεν πι- «Πώς κρίνετε τις σχέσεις
των Ουκρανών είναι έτοιμοι να αντι- και του Λουγκάνσκ. (πιν. 6) ρώπη (55%) (πίν.7), παρά το στεύει ότι η Ευρώπη θα αντι- της Ρωσίας με την Ε.Ε.;»
γεγονός ότι οι σχέσεις της Ρω- μετωπίζει τη Ρωσία ως ισότι-
Πίνακας 6 - Ουκρανία σίας με την Ε.Ε. χαρακτηρίζο- μο εταίρο, οπότε δεν έχει νό- Φιλικές 7
«Σε περίπτωση επέμβασης της Ρωσίας στην πόλη ή το χωριό σας...» νται ως ψυχρές (40%), εχθρι- ημα η χώρα τους να προσπα- Μάλλον θερμές 8
(ο ερωτώμενος μπορεί να διαλέξει διάφορες απαντήσεις) κές (13%) και ουδέτερες (26%) θεί για να το καταφέρει. Σχε- Μάλλον ψυχρές 40
και μόνον 15% φιλικές και δόν οι μισοί, βέβαια, (45%), Εχθρικές 13
  Σύνολο Δυτική Κεντρ. Νότια Ανατ. μάλλον θερμές (πίν. 8). Πρό- ακόμη πιστεύουν ότι μια ισό- Ουδέτερες 26
Θα προβάλω ένοπλη αντίσταση 37,3 44,8 42,2 32,6 17,8 κειται για συμπάθεια και αί- τιμη σχέση Ρωσίας - Ε.Ε. είναι Δυσκολεύομαι να
6
Θα αντισταθώ συμμετέχοντας σε 25,0 31,2 26,9 20,2 16,1 σθημα εγγύτητας προς τον ευ- εφικτή. (πιν. 9) απαντήσω
δράσεις πολιτικής αντίστασης (δια-
δηλώσεις, απεργίες κ.λπ.) Πίνακας 9 - Ρωσία
Θα ταξιδέψω σε μια ασφαλέστερη 12,4 5,7 12,1 15,8 20,2 «Ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις Ρωσίας-Ε.Ε.;»
περιοχή της Ουκρανίας
Θα πάω στο εξωτερικό 7,5 6,9 6,0 7,4 12,6 2003 2008 2020
Δεν θα κάνω τίποτε 17,9 11,6 14,8 21,0 32,8 Η Ρωσία πρέπει να γίνει μέλος της Ε.Ε. 35 36 9
Δεν ξέρω 7,6 6,6 7,0 9,4 7,9 Η Ρωσία θα πρέπει να προσπαθήσει να δημιουργήσει ίσες σχέσεις
30 33 48
εταιρικής σχέσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση
Αρνούμαι να απαντήσω 1,2 0,5 0,8 2,3 1,9
Στη Δύση, η Ρωσία δεν θα αντιμετωπίζεται ποτέ όπως ισότιμος
16 17 35
εταίρος, επομένως δεν έχει νόημα να αγωνιζόμαστε για την Ευρώπη
Δυσκολεύομαι να απαντήσω 19 14 8
Η πλειοψηφία των
Ρώσων διάκειται θετικά
προς την Ευρωπαϊκή
Σινορωσικές σχέσεις

Ε
Ένωση, παρά το ξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι και
η έρευνα για τις διαθέσεις των Ρώ-
γεγονός ότι οι σχέσεις σων και των Κινέζων για τις σχέσεις
της Ρωσίας με την Ε.Ε. των κρατών τους και τις προοπτι-
δεν χαρακτηρίζονται κές που υπάρχουν για μεγαλύτερο συντονι-
φιλικές. σμό απέναντι στην αμερικανική πίεση (Δη-
μοσκόπηση «Κοινή Γνώμη για την Κίνα και τη
Ρωσία-2021»,29 Ιανουαρίου 20224). Οι θετι-
κές γνώμες είναι σχεδόν καθολικές, ιδιαίτε-
ρα δε από την πλευρά των Κινέζων. Έτσι, πά-
νω από το 91% των ερωτηθέντων από τη Ρω-
σία και περισσότερο από το 98% των ερωτη-
θέντων από την Κίνα εξέφρασαν εμπιστοσύ-
νη και προσδοκίες για την περαιτέρω εμβά-
1
www.kiis.com.ua/?lang=rus&cat=reports&id=1078&page=1 θυνση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Κίνας.
2
www.kiis.com.ua/?lang=rus&cat=reports&id=1099&page=1) Την ίδια στιγμή, το 72,6% των ερωτηθέντων
3
wciom.ru/analytical-reviews/analiticheskii-obzor/rossija-es-monitoring Ρώσων και το 87% των Κινέζων συμφώνησαν
4
rg.ru/2022/01/29/opublikovany-itogi-socoprosa-obshchestvennoe-mnenie-o-kitae-i- ότι η Κίνα και η Ρωσική Ομοσπονδία θα πρέ-
rossii-2021.html πει να ενισχύσουν περαιτέρω τη συνολική
στρατηγική τους συνεργασία.
Οι ερωτηθέντες από τις δύο χώρες συμ-
φώνησαν ότι η Ρωσία και η Κίνα είναι σε θέ-
ση να προωθήσουν από κοινού την πολυπο-
λικότητα του διεθνούς συστήματος και τον
εκδημοκρατισμό των διεθνών σχέσεων. Έτσι,
το 83,3% των Ρώσων και το 95,9 των Κινέζων
συμφώνησαν ότι «η συνεργασία Κίνας-Ρωσί-
ας μπορεί από κοινού να προωθήσει την ει-
ρήνη και την ευημερία σε όλο τον κόσμο».
Όσον αφορά το γεγονός ότι ορισμένες δυ-
τικές χώρες παρεμβαίνουν στις εσωτερικές
υποθέσεις της Κίνας και της Ρωσίας, το 90%
των Ρώσων και το 95% των Κινέζων συμφώ-
νησαν ότι η Κίνα και η Ρωσία πρέπει να ενι-
σχύσουν τη συνεργασία τους, ενεργούν προ-
στατεύοντας σθεναρά τα συμφέροντά τους.
g
14
ΔΙΕΘΝΗ
Γιατί η Ουκρανία έχει τόση
σημασία για τη Ρωσία;
Ο δημογραφικός παράγοντας
Της Μπρούνο Τερτάις | από το Institut Montaine (14/02/2022)
Ο
ι περισσότεροι λόγοι για τους
οποίους η Ρωσία ενδιαφέ-
ρεται για την Ουκρανία εί-
ναι πασίγνωστοι. Εάν, όμως,
ψάξουμε λίγο βαθύτερα, θα
βρούμε κάτι ακόμα: Μια «δημογραφική α-
νασφάλεια», τον διάχυτο φόβο της Ρωσίας
ότι θα απορροφηθεί από την Ασία. Καθώς
ο πληθυσμός της Ρωσίας μειώνεται, εκείνος
της Κεντρικής Ασίας αυξάνει, την ίδια στιγ-
μή που η σκιά της Κίνας γίνεται όλο και πιο
επιβλητική στα ανατολικά σύνορα της πρώ-
ην Σοβιετικής Ένωσης. Για τη Ρωσία, έτσι, το
να χάσει την Ουκρανία ισοδυναμεί με το να
ανταλλάξει ένα ευρωπαϊκό μέλλον με ένα α-
σιατικό.
Η αμφιθυμία της Μόσχας έναντι
της Κεντρικής Ασίας
Στην καρδιά του προβλήματος βρίσκεται
η Κεντρική Ασία, μια περιοχή την οποία η
Ρωσία αντιμετώπιζε πάντοτε με αμφιθυμία.
H περιοχή αποτελούσε σημαντικό κομ-
μάτι της αυτοκρατορίας και της Σοβιετικής
Ένωσης, το οποίο επέτρεπε στη Μόσχα να
αξιώνει κυριαρχία πάνω σε έναν πολυεθνι-
κό χώρο. «Η αυτοκρατορική νομιμοποίηση
της Ρωσίας στηρίζεται άμεσα στην διατήρη-
ση της κυριαρχίας της πάνω στην Κεντρική
Ασία», γράφει η Μαρλέν Λαρυέλ, Γαλλίδα
ιστορικός της Ευρασίας και της Ευρώπης.
«Η εξύμνηση της ρωσικής απεραντοσύνης,
της επέκτασης στην Ασία, του “μεγάλου παι-
χνιδιού” με τις δυτικές δυνάμεις, η ιδέα της
Ρωσίας ότι αποτελεί το σημείο συνάντησης
του χριστιανικού με τον μουσουλμανικό
κόσμο, –απέκτησαν σάρκα και οστά με την
αποικιοποίηση της στέπας και του Τουρ-
κεστάν». Ο έλεγχος της Κεντρικής Ασίας,
επίσης, επιτρέπει στη Ρωσία να αξιώνει το
στάτους παγκόσμιας δύναμης, αλλά και να
κρατάει την Κίνα υπό παρακολούθηση.
Από την άλλη, η Ρωσία ήταν πάντοτε
επιφυλακτική με τις μουσουλμανικές της
δημοκρατίες. Κατά την τσαρική εποχή η
περιοχή θεωρούνταν υπανάπτυκτη, όχι μια
ένδοξη κατάκτηση, αλλά ένα βάρος που
η Ρωσία είχε αποδεχθεί να αναλάβει. Σή-
μερα, οι εθνικιστικές τάσεις της χώρας δεν
δείχνουν παρά ελάχιστο ενδιαφέρον για την
Κεντρική Ασία. Για την κοινή γνώμη, «η πε-
ριοχή είναι αξεδιάλυτα δεμένη με τον ισλα-
μισμό, την τρομοκρατία και τις μαφίες», ενώ
οι θετικές αναφορές στους ιστορικούς και
Για τη Ρωσία το να χάσει την Ουκρανία ισοδυναμεί με το να ανταλλά-
ξει ένα ευρωπαϊκό μέλλον με ένα ασιατικό
πολιτιστικούς δεσμούς σπανίζουν.
Δεν ήταν τυχαίο που οι τρεις δημοκρα-
τίες που έγιναν κανονικά μέλη του ΟΗΕ
ήταν η Ρωσία, η Λευκορωσία και η Ουκρα-
νία. Στο βιβλίο Ανοικοδομώντας την Ρωσία
(1990), ο Αλεξάντερ Σολτζενίτσιν πρότεινε
την κατάργηση των κεντροασιατικών δημο-
κρατιών.
Εδώ ακριβώς είναι που υπεισέρχεται
και η Ουκρανία. Σε μια τηλεφωνική του
συνομιλία με τον πρόεδρο Μπους τον πρε-
σβύτερο, την επαύριον του δημοψηφίσμα-
τος ανεξαρτησίας της Ουκρανίας το 1991, ο
Μπόρις Γιέλτσιν κατέστησε σαφές ότι, δίχως
την Ουκρανία, μια νέα ομοσπονδία «θα ανέ-
τρεπε τις ισορροπίες μεταξύ των σλαβικών
και των ισλαμικών εθνών: Δεν μπορούμε
να ανεχθούμε μια κατάσταση όπου η Ρωσία
και η Λευκορωσία θα έχουν δύο ψήφους,
έναντι πέντε των ισλαμικών κρατιδίων». Ό-
πως σχολίασε και ο Αμερικάνος αναλυτής
Μακένζι Κνορ «όταν τελεσιδίκησε η απώ-
λεια της Ουκρανίας, η Ρωσία δεν είχε πια
ενδιαφέρον να συντηρεί μια ένωση όπου η
σλαβική επιρροή θα υποχωρούσε μπροστά
στους πληθυσμούς της Κεντρικής Ασίας και
του Καυκάσου».
Δημογραφικές αποκλίσεις
Η αμφιθυμία της Ρωσίας ως προς την Κε-
ντρική Ασία έχει και δημογραφικό αντίκρι-
σμα. Η Ρωσία έχει ανάγκη τους εργάτες της,
την ίδια στιγμή όμως δεν επιθυμεί μεγάλα
μεταναστευτικά κύματα από αυτήν.
Ήδη κατά την απογραφή του 1970 φαι-
νόταν ξεκάθαρα ότι η δημογραφική κορύ-
φωση της Ρωσίας βρίσκεται πίσω της και
Το 1959, το 83% του πλη-
θυσμού της χώρας ήταν Ρώ-
σοι. Το 2010, το ποσο-
στό αυτό έπεσε στο 78%.
Η Ρωσία φιλοξενεί σήμερα
15-20 εκ. μουσουλμάνων,
που αντιστοιχούν στο 10%-
15% του πληθυσμού.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
ότι το μερίδιο των Ρώσων επί του συνολι-
κού πληθυσμού έχει αρχίσει να μειώνεται.
Σε σχέση με το 1959, οι μουσουλμανικοί
πληθυσμοί είχαν αυξηθεί κατά 52%, ενώ οι
Ρώσοι μόνον κατά 13%. [ ] Το 1990 οι «μου-
σουλμανικές» δημοκρατίες αντιπροσώπευ-
αν το 20% του σοβιετικού πληθυσμού, μιας
και η δημογραφική ανάπτυξη της Κεντρι-
κής Ασίας ήταν πιο έντονη από εκείνη της
Ρωσίας. [...]
Ο ίδιος ο Πούτιν υποστηρίζει ένα ευρα-
σιατικό και συμπεριληπτικό πολυπολιτισμι-
κό όραμα για τη Ρωσία. [ ] Ωστόσο οι εθνικι-
στικοί κύκλοι δεν κρύβουν τη δυσαρέσκειά
τους, καθώς οι δημογραφικές εξελίξεις συ-
νεχίζουν ίδιες κι απαράλλακτες από τη σο-
βιετική εποχή. Το 1959, το 83% του πλη-
θυσμού της χώρας ήταν Ρώσοι. Το 2010,
το ποσοστό αυτό έπεσε στο 78%. Η Ρωσία
φιλοξενεί σήμερα 15-20 εκ. μουσουλμά-
νους, που αντιστοιχούν στο 10%-15% του
πληθυσμού. Την ίδια στιγμή, η γεννητικό-
τητα παραμένει αισθητά μεγαλύτερη στις
περιοχές που έχουν μουσουλμανική πλει-
οψηφία (με το Νταγκεστάν να κατέχει το
ρεκόρ). Σύμφωνα με τον Μεγάλο Μουφτή
της Ρωσίας, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του
2030 οι μουσουλμάνοι θα αγγίξουν το 30%
του πληθυσμού.
Το ρωσικό δημογραφικό αδιέξοδο ο-
φείλεται σε τρεις παράγοντες: Υπάρχει πολύ
υψηλός δείκτης θνησιμότητας μεταξύ των
ανδρών κυρίως εξαιτίας της υπερκατανά-
λωσης αλκοόλ, η οποία εκτοξεύθηκε μετά
την πτώση της ΕΣΣΔ. Ύστερα, ο ρυθμός των
γεννήσεων παραμένει χαμηλός, την ίδια
στιγμή που η μετανάστευση από τη Ρωσία
στο εξωτερικό αυξάνει. Ο ρωσικός πληθυ-
σμός έφτασε στα 148 εκατομμύρια το 1992
και έκτοτε μειώνεται, παρά μια βραχυπρό-
θεσμη ανάκαμψη στα μέσα της δεκαετίας
του 2010. Στη διάρκεια των δύο τελευταίων
χρόνων, η πανδημία είχε αισθητό δημογρα-
φικό αποτύπωμα: Η θνησιμότητα αυξήθηκε
περαιτέρω, οι γεννήσεις κατέγραψαν ιστορι-
κό χαμηλό και οι μεταναστευτικές εισροές
δεν απορρόφησαν τις εκροές. Το ισοζύγιο
θανάτων/γεννήσεων κατέγραψε το 2021
μια άνευ προηγουμένου απώλεια της τάξης
του 1 εκ.· ο πληθυσμός της Ρωσίας μειώθη-
φύλλο 175
κε πάνω από 12 εκ. μεταξύ 1992-2010. Σή-
μερα προσεγγίζει τα 146 εκατομμύρια, ενώ
εκτιμάται ότι θα μειωθεί περαιτέρω στα 140
εκ. το 2035 και στα 130 το 2050.
Την ίδια στιγμή, η δημογραφία της Κε-
ντρικής Ασίας συνεχίζει προς την αντίθετη
κατεύθυνση. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έ-
θνη, η περιοχή, με πληθυσμό 75,5 εκ. σήμε-
ρα, θα αγγίξει τα 88 εκ. το 2035 και τα 100
το 2050. [...]
Η προσέγγιση του Πούτιν
Η Μόσχα δεν είχε και πολλές εναλλακτικές
πέραν του να στραφεί στους εργάτες από την
Κεντρική Ασία. Από την αρχή της θητείας
του, ο Πούτιν θα υιοθετήσει μια προσέγγιση
δύο ταχυτήτων.
Η πρώτη ήταν να προσκαλέσει όσους
περισσότερους Ρώσους γίνεται ώστε να ε-
πιστρέψουν από το εξωτερικό [ ]. Κατά την
περίοδο 1991-2016, πολιτογραφήθηκαν
8,6 εκ. Ρώσοι, που προέρχονταν από πρώην
σοβιετικές δημοκρατίες, ιδίως από το Κα-
ζακστάν και την Ουκρανία.
Το έτερο σκέλος της πολιτικής του προ-
έβλεπε το άνοιγμα των συνόρων για ένα
μεγάλο όγκο μεταναστών, κυρίως από την
Κεντρική Ασία, υπό το καθεστώς της προ-
σωρινής άδειας εργασίας. Από την εποχή
της επανίδρυσής της, η Ρωσία είναι ο δεύ-
τερος ή ο τρίτος κατά σειρά δημοφιλέστερος
μεταναστευτικός προορισμός και ο πληθυ-
σμός των μεταναστών της διπλασιάστηκε.
Σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού αυτού
προέρχεται από την Κεντρική Ασία, με το
μεγαλύτερο ποσοστό να είναι από το Ουζ-
μπεκιστάν και το Τατζικιστάν. Η οικονομική
μετανάστευση είναι ακόμα πιο εύκολη για
πολίτες του Καζακστάν και του Κιργιστάν,
καθώς πρόκειται για κράτη-μέλη της Ευ-
ρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (ΕΕΑ).
Αλλά η μετανάστευση δεν εξισορροπεί πια
τη μείωση του πληθυσμού, ενώ πυροδοτεί
πολιτιστικές αντιπαραθέσεις και την έξαρ-
ση του ρατσισμού στις πόλεις. Το Κρεμλίνο,
έτσι, άρχισε να πειραματίζεται και με άλλα
μέτρα.
Ένα από αυτά, που συνδυάζει γεωπο-
λιτικές και δημογραφικές στοχεύσεις, είναι
η «διαβατηριοποίηση», δηλαδή η διανομή
ρωσικών διαβατηρίων σε πληθυσμούς δι-
αφιλονικούμενων περιοχών – Αμπχαζία,
Νότια Οσετία, Υπερδνειστερία, Κριμαία,
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
Ντονμπάς, Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ήδη
πριν τον πόλεμο του 2008, το 90% των
κατοίκων της Αμπχαζίας και της Νότιας
Οσετίας κατείχαν ρωσικό διαβατήριο,
ενώ, κατά τα τρία τελευταία χρόνια, το
απέσπασαν και πάνω από 650.000 άν-
θρωποι από το Ντονμπάς.
Ένα άλλο, αφορά στη διευκόλυνση
της πολιτογράφησης των ρωσόφωνων.
Ήδη υπήρξε μια σχετική μεταρρύθμιση
το 2014, ενώ ένα σχέδιο δράσης που εκ-
πονήθηκε το 2019 προέβλεπε την από-
δοση υπηκοότητας σε ακόμη 5-10 εκα-
τομμύρια ανθρώπους μέχρι το 2025, με
στόχευση σε ρωσόφονους πληθυσμούς
της πρώην ΕΣΣΔ. Το 2020, η Ρωσία
κατέγραψε ρεκόρ στις πολιτογραφήσεις
–660.000, 410.000 από την Ουκρανία,
και 145.000 από την Κεντρική Ασία.
Η προσάρτηση της Κριμαίας, τέλος,
επέτρεψε σε επιπλέον 2,5 εκατομμύρια
ανθρώπους να γίνουν Ρώσοι πολίτες σε
μία μόνο μέρα.
Η Ουκρανία ως
«δημογραφική δεξαμενή»;
Συνοψίζοντας, η δημογραφική διάσταση
θέτει σε πραγματική προοπτική το εύρος
της καταστροφής που αντιπροσώπευε
για τη Ρωσία η απώλεια της Ουκρανίας
(πληθυσμού 52 εκατομμυρίων κατά την
εποχή εκείνη) και εξηγεί γιατί βίωσε την
ανεξαρτησία της ως ακρωτηριασμό.
Περαιτέρω προσαρτήσεις εδαφών
προς τη Δύση, θα βοηθούσαν τη Ρω-
σία να αντιμετωπίσει το δημογραφικό
της αδιέξοδο. Ωστόσο, για τη Ρωσία θα
ήταν πιο εφικτό και επιθυμητό να κρα-
τούσε κοντά της την Ουκρανία, ιδανικά
ως κράτος-μέλος της Ευρασιατικής Οι-
κονομικής Ένωσης. Η προσέγγιση με
την Ουκρανία θα επέτρεπε σε πολλούς
σλαβικούς πληθυσμούς να «μετανα-
στεύσουν προς την ανατολή» αντί για
τη Δύση (την Πολωνία, συγκεκριμένα).
Όπως είπε και ένας ειδικός αναλυτής,
οι Ουκρανοί «είναι σχεδόν οι ιδανικοί
μετανάστες. Ως Σλάβοι της Ανατολής,
μπορούν εύκολα να αφομοιωθούν, ενώ
την ίδια στιγμή κατέχουν δεξιότητες που
η ρωσική αγορά εργασίας έχει ανάγκη».
Φυσικά, δεν θέλουμε να ισχυριστού-
με ότι η στρατηγική που ακολουθεί η
Μόσχα για την Ουκρανία υπαγορεύε-
ται από το δημογραφικό ζήτημα. Από
την άλλη, δεν μπορούμε να κλείσουμε
τα μάτια μας και να υποτιμήσουμε την
εμπλοκή του στους σχεδιασμούς του
Κρεμλίνου, γιατί έτσι είναι σαν να αρνού-
μαστε μια συγκεκριμένη ιστορική, πολι-
τιστική, και κοινωνικοπολιτική πλευρά
της ρωσικής εθνικής ταυτότητας.
g φα Χαφτάρ, και η Μόσχα φιλοδοξεί ν’ αποκτήσει
Η Ουκρανία, μέρος μιας
ευρύτερης αντιπαράθεσης
Η γενική αμφισβήτηση της Δύσης
από μια ευρύτερη τάξη πραγμάτων
Του Aditya Vashisht | από το The Avenue Mail (Ινδία, 14/02/2022)
Η
έναρξη της καινούριας χρονιάς
επιφύλασσε μια σειρά σοβαρών
εντάσεων για την Ευρώπη, οι
οποίες έδωσαν τη θέση τους σε
μια εξίσου έντονη διπλωματική
δραστηριότητα για τη διευθέτησή τους. Η Ουκρα-
νία βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο της προσο-
χής […] Οι ΗΠΑ επανειλημμένα προειδοποιούν
για μια επικείμενη ρωσική εισβολή κι εκμεταλ-
λεύονται αυτή την ευκαιρία για να προβάλουν
την ενότητα της Δύσης έναντι στη Ρωσία, στέλνο-
ντας έτσι ένα αποφασιστικό μήνυμα στον Πούτιν.
Ο Πούτιν [...] προσπαθεί να διασφαλίσει ότι η
ενότητα της Δύσης δεν θα παραμείνει τόσο αρρα-
γής, βρίσκοντας σύμμαχο σε αυτήν του την προ-
σπάθεια την ουδέτερη Ουγγαρία. Επίσης, ενε-
πλάκη σε διάλογο με τη Γαλλία, με την ελπίδα
να επαναφέρει την ισχύ της συμφωνίας του 2015
στη Νορμανδία, όπου οι συνομιλίες μεταξύ Ρω-
σίας, Ουκρανίας, Γαλλίας και Γερμανίας έδωσαν
ένα αποτέλεσμα που βρίσκεται εγγύτερα στα ρω-
σικά συμφέροντα. Την ίδια στιγμή, η Ρωσία έλα-
βε στήριξη και από το Πεκίνο.
Ωστόσο, οι συνεχιζόμενες εντάσεις στην Ου-
κρανία δεν είναι η μόνη έκφραση της πρόκλη-
σης που αντιπροσωπεύουν η Ρωσία και η Κίνα
για τη Δύση. Η αντιπαράθεση αυτή εκτείνεται
πολύ πέραν της Ευρώπης και περιλαμβάνει
την Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Σε
όλες αυτές τις περιοχές, η Ρωσία και η Κίνα αλ-
ληλοϋποστηρίζονται.
Κατά το πρόσφατο πραξικόπημα στην
Μπουργκίνα Φάσο, το κράτος της Δυτικής Αφρι-
κής, οι υποστηρικτές του ξεχύθηκαν στους δρό-
μους κραδαίνοντας τις ρωσικές σημαίες. Παρό-
μοια γεγονότα συνέβησαν στο Μάλι, όπου η εκεί
χούντα βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τη Γαλλία.
Αδιαμφισβήτητα η δημοφιλία της Μόσχας ανε-
βαίνει στην ευρύτερη περιοχή. Εκμεταλλευόμε-
νη το ταραγμένο τοπίο που επικρατεί σε πολλές
αφρικανικές χώρες -και στηρίζοντας τις ηγεσί-
ες τους- η Ρωσία σταδιακά κερδίζει έδαφος στην
περιοχή. Σήμερα αποτελεί τον μεγαλύτερο εξα-
γωγέα όπλων προς την Αφρική και το ύψος των
πωλήσεων της αναμένεται ν’ αυξηθεί κι άλλο,
δεδομένης της πάγιας αστάθειας και των κενών
ασφαλείας που χαρακτηρίζουν την κατάσταση
της ηπείρου.
Ρώσοι μισθοφόροι δραστηριοποιούνται στη
Λιβύη, όπου στηρίζουν τις δυνάμεις του Χαλί-
ισχυρό λόγο στις εξελίξεις, εκμεταλλευόμενη το
χάος που επικρατεί ανάμεσα στις παρατάξεις της
χώρας· η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε, έπει-
τα από την αναβολή των προεδρικών εκλογών.
Επιπλέον, μισθοφορικά στρατεύματα δραστηρι-
οποιούνται και στην Κεντροαφρικανική Δημο-
κρατία, όπου έχουν εξελιχθεί σε χρήσιμο εργα-
λείο στα χέρια του προέδρου Φαουστίν Τουαντέ-
ρα, προκειμένου να αντιμετωπίσει την εξέγερ-
ση που έχει ξεσπάσει στο κράτος του. Η ανησυ-
χία της Μόσχας για τις εξελίξεις στη χώρα φαίνε-
ται και από την παρέμβαση του Ρώσου πρέσβη, ο
οποίος απείλησε δημόσια με θάνατο τον αρχηγό
των ανταρτών. Οι δυνάμεις αυτές, που ανήκουν
στον όμιλο Βάγκνερ, βρίσκονται ήδη και στο
Μάλι· το διδακτορικό καθεστώς ευελπιστεί να
τις χρησιμοποιήσει για να αντιμετωπίσει το μα-
κροχρόνιο χάος στο οποίο έχει βυθιστεί η χώρα.
Ακόμα και ο στρατιωτικός ηγέτης του Σουδάν θε-
ωρείται σύμμαχος της Ρωσίας και υπάρχουν φή-
μες ότι η Μόσχα βρίσκεται πίσω από τον πρόσφα-
το εκτροχιασμό στις μεταβατικές διαδικασίες της
χώρας προς τις εκλογές.
Μιλώντας για την Κίνα, το Πεκίνο φαίνεται να
έχει λάβει πλήρως υπόψη τις δυνατότητες της
Αφρικής για οικονομική ανάπτυξη· το συνολι-
κό ΑΕΠ της ηπείρου θα φτάσει στα 3 τρισ. $, μέ-
χρι το 2025. Πάνω από 10.000 κινεζικές εται-
ρείες δραστηριοποιούνται σε διάφορες αφρικα-
νικές χώρες. Αναγνωρίζοντας το έλλειμμά της
στο επίπεδο των υποδομών, η Κίνα πλέον διατη-
ρεί ένα μερίδιο της τάξης του 35% σε αυτές, υπερ-
φαλαγγίζοντας τη συμμετοχή της Ευρώπης και
των ΗΠΑ, που μαζί διατηρούν ένα ισχνό 6,7%. Είτε
αφορά την κατασκευή του κεντρικού σιδηροδρο-
μικού δικτύου της Νιγηρίας είτε την εγκαθίδρυση
μιας οικονομικής ζώνης στην Τανζανία, η Κίνα
ξεδιπλώνει πλήρως μια πολιτική για τη συνερ-
γασία μεταξύ των χωρών του Νότου, υπονομεύ-
οντας έτσι την παρουσία της Δύσης στην περιο-
χή. […]
Πρόσφατα, επίσης, ο αναπληρωτής υπουρ-
γός Εξωτερικών της Ρωσίας δήλωσε ότι η χώρα
του δεν αποκλείει την ανάπτυξη πυραυλικών
συστημάτων στη Λατινική Αμερική, ιδίως εάν οι
ΗΠΑ δεν σταματήσουν να δραστηριοποιούνται
στρατιωτικά κοντά στα ρωσικά σύνορα. Η Κού-
βα, η Βενεζουέλα και η Νικαράγουα θεωρού-
νται ανοιχτά σύμμαχοι της Ρωσίας.
Ωστόσο, στην «πίσω αυλή» των ΗΠΑ αυξάνει
την επιρροή της και η Κίνα. Ενώ οι μισθοφόροι
της Βάγκνερ υπηρετούν στην φρουρά του Βενε-
ζουελάνου προέδρου, ΝΙκολάς Μαδούρο, το Πε-
15
ΔΙΕΘΝΗ
κίνο χρηματοδοτεί την ανάπτυξη της χώρας, με
τα δάνεια προς αυτήν ν’ ανέρχονται στο ποσό των
60 δισ. $ Επιπλέον, η Κίνα έχει κατασκευάσει ένα
τεράστιο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στο Εκουα-
δόρ, που είναι σε θέση να ικανοποιήσει το 30%
των αναγκών της χώρας. Σημαντικές επενδύσεις
έχουν επίσης πραγματοποιηθεί στην Αργεντινή
και η συνεργασία με τη Βραζιλία συνεχώς εντεί-
νεται. Το συνολικό ύψος των εμπορικών συναλ-
λαγών μεταξύ της Κίνας και της Λατινικής Αμερι-
κής αυξήθηκε κατά 150% μέσα σε μια δεκαετία
(2006-2016)· την ίδια περίοδο, οι αντίστοιχες συ-
ναλλαγές με τις ΗΠΑ αυξήθηκαν μόνο κατά 35%.
Τέλος, η Κίνα εξασφάλισε την απόσυρση της Νι-
καράγουας από την αναγνώριση της Ταϊβάν, εξα-
σφαλίζοντας ακόμη έναν σύμμαχο.
Σε ό,τι έχει να κάνει με την Ασία, η Μόσχα και
το Πεκίνο αναπτύσσουν σταδιακά μια χαλαρή
σχέση με το Ιράν και το Πακιστάν, ο πρωθυπουρ-
γός του οποίου κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι απλώς
χρησιμοποιούν τη χώρα του, αποκαλώντας την
Κίνα «πραγματικό σύμμαχο». Η Τεχεράνη ήρθε
σε συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ευρα-
σιατική Οικονομική Ένωση· ταυτοχρόνως, υπέ-
γραψε άλλες συμφωνίες με την Κίνα, ύψους 400
δισ. $ και 25ετούς διάρκειας. Το Ιράν πραγματο-
ποίησε κοινές ναυτικές ασκήσεις με τις δύο δυ-
νάμεις τον Ιανουάριο που μας πέρασε. Ωστόσο,
ενώ επιμένουν στην υποστήριξη του Ιράν, η Ρω-
σία και η Κίνα προσέχουν ιδιαίτερα μήπως προ-
καλέσουν την ενόχληση των αραβικών εθνών,
προφυλάσσοντας τους φιλικούς δεσμούς που
έχουν μαζί τους. Επομένως, δεν αποτελεί έκ-
πληξη, που ο Σεργκέι Λαβρόφ πρότεινε τη διορ-
γάνωση μιας κοινής διάσκεψης, όπου Ιρανοί και
Άραβες θα μπορούσαν να διευθετήσουν τις δια-
φορές τους, εκφράζοντας τη βούληση της Ρωσί-
ας να κερδίσει διπλωματικούς πόντους στην πε-
ριοχή, αυτοπαρουσιαζόμενη ως μεσολαβητής.
Η Ινδία μπορεί να βελτίωσε τις σχέσεις της
με τη Δύση τα τελευταία χρόνια, αλλά δεν ανα-
μένεται να πραγματοποιήσει κάποια αποκλει-
στική στροφή προς αυτήν, εγκαταλείποντας την
προσήλωσή της στην πολυκεντρικότητα. Εξάλ-
λου, εξετάζει κι αυτή το σενάριο, σύμφωνα με
το οποίο η Δύση αντιμετωπίζει ταυτόχρονες αμ-
φισβητήσεις από πολλές σφαίρες επιρροής· και
αν αυτό όντως συμβαίνει, τότε μπορούμε να πού-
με ότι η άνοδος της πολυπολικότητας στον πλα-
νήτη είναι πλέον γεγονός.
g
16
ΔΙΕΘΝΗ
Λιβύη 2022: Ενιαίο Κράτος ή διχοτομημένο;
Του Γιώργου Παπαγιαννόπουλου
Δ
ύο πρωθυπουργούς έχει από τις
11 Φεβρουαρίου η Λιβύη, μετά
την ψηφοφορία που διεξήχθη
στο κοινοβούλιο και η οποία θα
εντείνει την αντιπαράθεση για την εξου-
σία σε μια χώρα που πλήττεται από αλλε-
πάλληλες κρίσεις.
Με μια αναπάντεχη ενέργεια, το κοι-
νοβούλιο που εδρεύει στο Τομπρούκ
(Κυρηναϊκή), όρισε νέο πρωθυπουργό
τον ισχυρό, πρώην υπουργό Εσωτερικών,
Φάτι Μπασάγα, στη θέση του Αμπντελ-
χαμίντ Ντμπεϊμπά, του επικεφαλής της
μεταβατικής κυβέρνησης. Ο τελευταίος
ωστόσο έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη ότι
δεν θα παραδώσει την εξουσία παρά μόνο
σε μια εκλεγμένη κυβέρνηση. Πριν από
αυτό, έγινε «σαφής απόπειρα δολοφονί-
ας» στην Τρίπολη (Τριπολίτιδα) κατά του
Ντμπεϊμπά, σύμφωνα και με πλάνα που
έδειξε το τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera.
Μετά τις δύο -ξανά- εξουσίες, η παρέμ-
βαση του ΟΗΕ παραμένει ασθενική: η ειδι-
κή σύμβουλος του γενικού γραμματέα του
ΟΗΕ για τη Λιβύη Στέφανι Ουίλιαμς δήλω-
σε ότι τόνισε την ανάγκη για ηρεμία όταν
συναντήθηκε εκεί στις 13.02 με ανώτε-
ρους πολιτικούς (τόσο τον Ντμπέϊμπά όσο
και τον Μπασάγα) και πρόσθεσε ότι θα
πρέπει να διεξαχθούν ελεύθερες και δίκαι-
ες εκλογές «το συντομότερο δυνατόν»...
Κρίση διαρκείας
Με την αναβολή των εκλογών της 24ης
Δεκεμβρίου 2021 στη Λιβύη προέκυψε
ένα εφιαλτικό σενάριο για τη Μεσόγειο
γενικά και για τη Λιβύη ειδικότερα: τη δι-
χοτόμηση της χώρας με την Τριπολίτιδα
(δυτικά) στα χέρια της Τουρκίας και του
Κατάρ, την Κυρηναϊκή (ανατολικά) στα χέ-
ρια του άξονα Ηνωμένων Αραβικών Εμι-
ράτων, Αιγύπτου και Ρωσίας, και το Φεζάν
(νότια) στο έλεος των γεγονότων. Για τους
Κυκλοφορούν
από τις
Εναλλακτικές
Εκδόσεις
Δύο χώρες σε συσκευασία μίας
δυτικούς διπλωμάτες και τους Λιβύους
«πολιτικούς δεινόσαυρους» η διχοτόμη-
ση είναι ταμπού, σχεδόν βλασφημία. Σή-
μερα η διαίρεση της πρώην Τζαμαχίριας
του Μουαμάρ Καντάφι δεν είναι μια απλή
υπόθεση: είναι μια οδυνηρή πραγματικό-
τητα. Το 2022, αντί να είναι μια χρονιά
αναγέννησης μπορεί να γίνει μια χρονιά
διχοτόμησης.
Από την πλευρά του ΟΗΕ, το σχέδιο
των Ηνωμένων Εθνών να φέρουν νέους
ενοποιητικούς θεσμούς στη Λιβύη απέ-
τυχε παταγωδώς. Ο πρώην απεσταλμένος
του ΟΗΕ, Γιαν Κούμπις, εγκατέλειψε το
πλοίο πριν ακόμη βυθιστεί, παραιτούμε-
Όποιος πάρει την ηγεσία της
χώρας θα πρέπει να καθί-
σει σε ένα τραπέζι με τους
αντιπάλους του και να βά-
λει σε εφαρμογή ένα σχέδι-
ο αναδιανομής εξουσίας και
πλούτου από το οποίο κα-
νείς δεν θα είναι δυσαρε-
στημένος.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
νος από το αξίωμά του στις 17 Νοεμβρί-
ου. Η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών
στη Λιβύη (Unsmil) δεν έχει ηγεσία και
πρόκειται να λήξει η θητεία της. Η διπλω-
μάτις των ΗΠΑ Στέφανι Ουίλιαμς στάλθη-
κε πίσω στην Τρίπολη, σε ρόλο συμβού-
λου του γενικού γραμματέα.
Η νέα ημερομηνία για τη διοργάνωση
της ψηφοφορίας, η 24η Ιανουαρίου, ήταν
ακόμη μια κοροϊδία: Δεν υπήρχαν ούτε
υπάρχουν πολιτικές, τεχνικές και προϋπο-
θέσεις ασφαλείας για να προκηρυχθούν
«ελεύθερες, διαφανείς και δίκαιες» εκλο-
γές. Έτσι, ο κάθε Λίβυος πολιτικός χρησι-
μοποιεί την αναβολή προς όφελός του.
Όποιος πάρει την ηγεσία της χώρας θα
πρέπει να καθίσει σε ένα τραπέζι με τους
αντιπάλους του και να βάλει σε εφαρμο-
γή ένα σχέδιο αναδιανομής εξουσίας και
πλούτου από το οποίο κανείς δεν θα εί-
ναι δυσαρεστημένος. Ένα σύστημα ελέγ-
χου παρόμοιο με αυτό που χτίστηκε με
τα χρόνια από τον Μουαμάρ Καντάφι, ο
οποίος, εκτός από το ότι είχε έναν ισχυ-
ρό στρατό και υπηρεσίες ασφαλείας, είχε
την ικανότητα να κρατά ετερογενείς ψυ-
χές μαζί, στηριζόμενος στον πλούτο που
δημιουργούσε η πώληση πρώτων υλών
και η αναδιανομή του. Σημειώνω ότι η
πλειονότητα των ξένων μισθοφόρων πα-
φύλλο 175
ραμένει στη χώρα. Θυμίζω ότι στον πό-
λεμο χαμηλής έντασης που διεξήχθη στη
Λιβύη το 2019-2020 μερικές εκατοντάδες
άνδρες (και ντρόουν) ήταν αρκετοί για να
αλλάξουν την ισορροπία.
Ισχυρές οι παρουσίες της Ιταλίας
και της Τουρκίας
Το αδιέξοδο παρατείνει την αγωνία μιας
χώρας που θεωρητικά διαθέτει τα με-
γαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην
Αφρική (ή, κατ’ άλλους, δεύτερα μεγαλύ-
τερα μετά την Αλγερία).
Για την Ιταλία, η σταθερότητα και η
ενότητα της Λιβύης είναι θεμελιώδες
ζήτημα πρωτίστως για το φυσικό αέριο.
Μέσω του αγωγού Green Stream, η Ιτα-
λία εισάγει σήμερα περίπου 0,3 χιλιάδες
κυβικά μέτρα από τη Λιβύη, ποσό σχετικά
οριακό, αλλά σεβαστό, ειδικά σε περιό-
δους ακριβών λογαριασμών. Ταυτόχρο-
να, ο αγωγός φυσικού αερίου είναι ένας
ομφάλιος λώρος που επιτρέπει στον πλη-
θυσμό να μη λιμοκτονεί: χωρίς τον αγωγό
Eni, το λιβυκό αέριο δεν θα μπορούσε να
εξαχθεί ή να χρησιμοποιηθεί για την τρο-
φοδοσία των ψυγείων των Λίβυων.
Η Τουρκία από την πλευρά της έχει
ισχυρή δύναμη στη λιβυκή ακτοφυλακή:
οι Τούρκοι κάνουν τώρα την εκπαίδευση,
όχι πλέον οι Ιταλοί. Διατηρούν πάντα έναν
αριθμό ισλαμιστών μισθοφόρων.
Η καθυστερημένη, μερική επιστροφή
της Ελλάδας στη Λιβύη, έχει να αντιμετω-
πίσει πολλά εμπόδια… Παρ’ όλα ταύτα, η
προσπάθεια συνεχίζεται από την ελληνι-
κή πρεσβεία στην Τρίπολη. Στις 31.01.22
μαθαίνουμε ότι έγινε συνάντηση με τον
αναπληρωτή πρωθυπουργό της Λιβύης
Χουσεΐν Αλ Κατράνι. Από την πλευρά του,
το ΥΠΕΞ θέτει στις διεθνείς επαφές του το
θέμα της ακυρότητας του παράνομου και
ανυπόστατου τουρκολιβυκού μνημονίου.
g
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες - Πεκίνο 2022
Μεταμοντέρνοι Ολυμπιακοί ή μήπως αγώνες για τον «μετάνθρωπο»;
Του Νίκου Κόμπλα
Κ
ατά την έναρξη των
Ολυμπιακών Αγώ-
νων στην Ατλάντα
των ΗΠΑ το 1996,
εκατό χρόνια μετά
τους πρώτους «νεωτερικούς» της Α-
θήνας, διεξήχθη «Προολυμπιακό Ε-
πιστημονικό Συνέδριο» στο παρα-
κείμενο Ντάλας. Ένα από τα ζητήμα-
τα που είχαν συζητηθεί όλη την προ-
ηγούμενη περίοδο ήταν γιατί η επε-
τειακή αυτή Ολυμπιάδα δεν είχε δο-
θεί στην Ελλάδα, τόπο γέννησης του
κλασικού ολυμπισμού, παρά στο κέ-
ντρο του καπιταλισμού και της πα-
γκοσμιοποίησης. Δεν ξέρουμε αν το
θέμα αυτό ήταν θέμα του συνεδρί-
ου. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα εί-
ναι πως ένα χαρακτηριστικό κείμε-
νο- εισήγηση που παρουσιάστηκε,
θεμελίωνε το πέρασμα από τους Ο-
λυμπιακούς Αγώνες της νεωτερικό-
τητας που άρχισαν στην Αθήνα, οι ο-
ποίοι δόξαζαν την κλασική ελληνι-
κή αρχαιότητα, στη μεταμοντέρνα ε-
ποχή της παγκοσμιοποίησης. Ήταν η
εισήγηση ενός καθηγητή επικοινω-
νιολογίας της Καλιφόρνιας και είχε
ως τίτλο «Οι (Μετα)μοντέρνοι Ολυ-
μπιακοί Αγώνες: Τεχνολογία και Ε-
μπορευματοποίηση του Ολυμπιακού
Κινήματος».
Ο τίτλος αυτός θα μπορούσε να
ήταν τίτλος άρθρου επίκρισης των
σύγχρονων εμπορευματοποιημέ-
νων Ολυμπιακών Αγώνων, όπως ε-
κείνα τα άρθρα που περιέχονταν στο
αφιέρωμα του τεύχους 10 του περιο-
δικού Άρδην (Οκτ-Νοε 1997). Όμως
όχι. Η εισήγηση, σε λίγες μόνο σελί-
δες, αναπτύσσει τη θεωρητική θεμε-
λίωση των εμπορευματοποιημένων
Ολυμπιακών Αγώνων από «αριστε-
ρή- φιλελεύθερη –εξισωτική –πο-
λυπολιστισμική σκοπιά», ενώ η πε-
ρίληψη της εισήγησης αναφέρει:
«Οι κλασικές συνταγές της ολυ-
μπιακής ιδεολογίας, πριν από έναν
αιώνα, θεμελιώθηκαν στην κοσμο-
θεωρία του “μοντερνισμού” και στην
πίστη του μοντερνισμού στην ορθο-
λογική επιστημονική πρόοδο. Οι τρέ-
χουσες “μεταμοντέρνες” συνθήκες
και κοσμοθεωρίες συγκρούονται με
αυτή την πρωταρχική ιδεολογία του
ολυμπισμού, υποδηλώνοντας ότι κά-
ποιες κατά τα άλλα ανόμοιες πτυχές
αλλαγών και συγκρούσεων στο ολυ-
μπιακό κίνημα διέπονται από μία ε-
νότητα. Η διαφοροποίηση των σημε-
ρινών Ολυμπιακών Αγώνων, σε σχέ-
ση με τους παλιότερους, αναδεικνύ-
εται από πολλές πτυχές, συμπερι-
λαμβανομένης της μετάβασης από
την αριστοκρατική στην εμπορική υ-
ποστήριξη, από τη συμμετοχή μόνο
των ανωτέρων τάξεων στη διευρυ-
μένη κοινωνική συμμετοχή και από
την ανδρική, ευρωπαϊκή και αμερι-
κανική κυριαρχία στη γυναικεία και
παγκόσμια εμπλοκή. Ταυτόχρονα,
η τεράστια αύξηση της τεχνολογίας
των μέσων ενημέρωσης, αλλά και
η αύξηση στα έσοδα από τηλεοπτι-
κά δικαιώματα, έχουν αλλάξει τους
Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο χαρακτηρι-
σμός αυτών των αλλαγών και των ί-
διων των Ολυμπιακών Αγώνων ως
“μεταμοντέρνων”, διασαφηνίζει τη
σχέση μεταξύ Ολυμπιακών Αγώνων
και της ευρύτερης κοινωνικής-πολι-
τιστικής αλλαγής. Μία τέτοια σύλλη-
ψη προτείνει, παράλληλα, νέες προ-
κλήσεις για την ολυμπιακή ιδεολο-
γία».
Η εισήγηση αυτή, κάνοντας ανα-
δρομή στην «ολυμπιακή ιδεολογί-
α» της αρχαιότητας, αλλά και της νε-
ωτερικότητας, επικρίνοντας πτυχές
των προηγούμενων ρευμάτων, ξε-
κινάει από μία εννοιολογική παρου-
σίαση-θεμελίωση του μεταμοντερ-
νισμού. Αυτό το επιτυγχάνει, μεταξύ
άλλων, με μεγαλόσχημες φράσεις
όπως: «Εμπορευματική θεμελίω-
ση της επιλεκτικής κατανάλωσης»·
«κεντρική προτεραιότητα των τεχνο-
λογιών επικοινωνίας για την παγκο-
σμιοποιημένη πρόσβαση στην κουλ-
τούρα της μαζικής αναπαραγωγής»·
«κατακερματισμός της ευαισθητο-
ποίησης σε ασυνεχείς μορφές γνώ-
σης, πληροφοριών κουλτούρας και
στυλ διαβίωσης»· «μία προσωπι-
κή και κοινωνική ζωή που κυριαρ-
χείται από την αρχή της ευχαρίστη-
σης, τον σχετικισμό, την ιδιωτικότη-
τα», καταλήγοντας στο ότι όλες οι α-
ξίες της μετανεωτερικότητας (post-
modernism) εκφράζονται στην κυρί-
αρχη έκφραση της παγκόσμιας μαζι-
κής κουλτούρας των μίντια, που δεν
είναι άλλη από τους «Μεταμοντέρ-
νους Ολυμπιακούς Αγώνες».
Στην εννοιολογική αυτή θε-
μελίωση γίνεται επίκληση ιδιαίτε-
ρα του Φουκώ και του Λυοτάρ, αλλά
και πολλών άλλων θεωρητικών του
φαινομένου του μεταμοντερνισμού,
προκειμένου, στην περίπτωση του ο-
λυμπισμού, όπως γράφεται ενδεικτι-
κά στην εισήγηση: «…να αναδειχθεί
πόσο (ο ολυμπισμός) έχει απομα-
κρυνθεί από τα στενά όρια της ευρω-
παϊκής και “λευκής” κουλτούρας του
νεωτερικού ολυμπισμού, ενώ, μέσω
του μεταμοντερνισμού, έχει καταφέ-
ρει μόνο ατελώς να αγκαλιάσει τον
πολυπολιτισμικό, μεταπατριαρχικό
πληθυσμό του κόσμου», αλλά, επί-
σης, να αναδειχθεί η ανάγκη νέων
«πιο αναπτυγμένων στοιχείων ιδε-
ολογίας, συστήματος αξιών και κο-
σμοθεωρίας».
Μεταμοντέρνο ή μετα-αν-
θρώπινη εικονική πραγματικό-
τητα στο Πεκίνο και στα ξερο-
βούνια του;
Οι φετινοί χειμερινοί Ολυμπιακοί Α-
γώνες ίσως να έχουν επιτύχει στον
απόλυτο βαθμό τόσο τα στοιχεία της
μετανεωτερικότητας, η οποία, από
κάποιο σημείο και μετά, έχει εστιά-
σει στην εικονική πραγματικότητα
και στις εικονικές σχέσεις μέσα από
τα μέσα ηλεκτρονικής και κοινωνι-
κής δικτύωσης, όσο και τη, λιγότερο
φανερή, προσπάθεια επίτευξης μί-
ας κοινωνίας του «μετανθρώπου».
Ο μετανθρώπινος χαρακτήρας των
αγώνων, όμως, σε κάποιες εκφάν-
σεις είναι τόσο έντονος, που πολλές
εικόνες και βιώματα που μας παρου-
σιάζονται θυμίζουν ταινία επιστημο-
Στάδια χωρίς θεατές, «ατομικές φούσκες» διαμονής,
διευρυμένη χρήση ρομπότ και τεχνητού περιβάλλοντος,
κυριαρχία τεχνητών θεαμάτων, μέσα όπως το ντόπινγκ και
απόλυτη αποδέσμευση από το φυσικό περιβάλλον...
νικής φαντασίας. Χαρακτηριστικά:
> Στάδια χωρίς θεατές, εκτός των
αθλητών, των εθελοντών (εντός και
εκτός εισαγωγικών), αλλά και των
επίλεκτων του πλέον απόλυτα ατο-
μοκεντρικού και κρατικοκαπιταλι-
στικού Κομμουνιστικού Κόμματος
της Κίνας.
> Απαγόρευση ξένων επισκε-
πτών, περιορισμό των ξένων δημο-
σιογραφικών επιτελείων σε «ατομι-
κές φούσκες» διαμονής, διατροφής
και παρακολούθησης.
> Διευρυμένη χρήση ρομπότ και
τεχνητού περιβάλλοντος στις διαδι-
κασίες εξυπηρέτησης αθλητών και
δημοσιογράφων.
> Κυριαρχία τεχνητών θεαμά-
των, ακόμα και ιδίως στην τελετή έ-
ναρξης, όπου φωτάκια, λέιζερ, ο-
θόνες και εικονικές βιντεοαναπα-
ραστάσεις ξεπερνούν κατά πολύ τα
χορευτικά και ανθρώπινα εικαστικά
δρώμενα.
> Ασύλληπτες για τις ανθρώπι-
νες δυνάμεις επιδόσεις, όπως οι δύο
διαδοχικές τετραπλές εναέριες πε-
ριστροφές (double quadruple axels)
της μόλις δεκαπεντάχρονης Ρωσί-
δας πατινέρ, που όπως αναδεικνύ-
εται, μόνο με τεχνητά μέσα όπως το
ντόπινγκ θα μπορούσαν να έχουν ε-
πιτευχθεί.
> Απόλυτη αποδέσμευση από το
φυσικό περιβάλλον και τα φυσικά
μετεωρολογικά και κλιματικά φαι-
νόμενα, αφού ΟΛΟ το χιόνι κι όλος ο
πάγος, απαραίτητα και κεντρικά μέ-
σα διεξαγωγής των αγώνων, τα ο-
ποία βλέπουμε στις οθόνες μας, εί-
ναι ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΤΕΧΝΗΤΑ. Οι τό-
ποι που έχει στηθεί το σκηνικό είναι
κάτι ξεροβούνια στα πέριξ του Πεκί-
νου, όπου οι γυμνές από χιόνι κορυ-
φές και οι γυμνές από δένδρα πλα-
γιές φανερώνουν το έκτρωμα της δέ-
σμευσης σχεδόν διακοσίων εκατομ-
μυρίων τόνων νερού για τη δημιουρ-
γία μόνο τεχνητού χιονιού, ένα περι-
βαλλοντικό έγκλημα σε μία περιοχή
με διευρυμένη λειψυδρία. Αντί να υ-
πάρχει δέσιμο με τον τόπο ή τους τό-
πους διεξαγωγής των αγωνισμάτων,
διεξάγονται μεταβάσεις με τρένα- υ-
περταχείες που τρέχουν 300-350
χλμ/ώρα, πηγαινοφέρνοντας τους
17
ΔΙΕΘΝΗ
συντελεστές, από την πρωτεύουσα
των είκοσι εκατομμυρίων, σε χιλιο-
μετρικές αποστάσεις τριψήφιες, μέ-
σα σε ελάχιστα δεκάλεπτα. Από εκεί
και πέρα, εκτείνεται κι ένας «πράσι-
νος φερετζές» οικολογικών μέσων:
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με η-
λιακή και αιολική ως πρωτογενείς
πηγές, πάνω από χίλια οχήματα η-
λεκτρικά ή υδρογονοκίνητα, κοντά
δύο χιλιάδες υβριδικά, μόνο εξακό-
σια περίπου συμβατικής τεχνολογί-
ας οχήματα.
Αλήθεια, σε σχέση με τα πιο οικο-
λογικά μέσα μετακίνησης που υπάρ-
χουν, που κάποτε κατέκλυζαν επί
πολλές δεκαετίες κατά εκατοντάδες
εκατομμύρια την Κίνα, τα ποδήλα-
τα, πώς και δεν έχουμε δει ή ακού-
σει κάτι, στους ολυμπιακούς αγώνες
αυτούς, που διαφημίζονται ως «πρά-
σινοι»; Τα καυσαέρια που πνίγουν
το Πεκίνο και τις υπόλοιπες κινέζι-
κες μεγαπόλεις, με μαζική εγκατά-
λειψη της ρομποτικά πλέον καλλι-
εργούμενης υπαίθρου (ενώ μέχρι
πριν από τριάντα χρόνια ρύπανση
και μόλυνση τέτοιας έκτασης δεν υ-
πήρχε, ακριβώς λόγω της διαδεδο-
μένης χρήσης των ποδηλάτων) απο-
δεικνύουν τη φαιδρότητα της όλης υ-
πόθεσης. Με λίγα λόγια, «πράσινη
ανάπτυξη και πράσσειν άλογα»….
Τελικά, εφόσον το μόνο που δι-
ατηρείται από τον κλασικό ολυμπι-
σμό είναι το citius, altius, fortius, το
τηλεοπτικό θέαμα και η τελειοποίη-
ση μίας εικονικής πραγματικότητας,
το μόνο που λείπει για να ολοκλη-
ρωθεί ο χαρακτήρας των Ολυμπια-
κών Αγώνων του σήμερα ως «Αγώ-
νων του Μετανθρώπου» είναι να ε-
πιτραπούν επισήμως όχι μόνο το ντό-
πινγκ, αλλά και η χρήση βιονικών
τεχνητών μελών στους ανθρώπους,
όπως και το να υπάρξουν νέες κα-
τηγορίες διαγωνισμού, πέραν των
κατηγοριών «ανδρών» και «γυναι-
κών» από όλο το φάσμα του LBGT+
και -γιατί όχι;- να δημιουργηθεί και
μία αγωνιστική κατηγορία «ρομπότ
με ανθρώπινες διαστάσεις».
g
18
ΙΔΕΕΣ
«Καταστροφές και Θρίαμβοι»
ένας αντίλογος
Η σειρά που αντανακλά το διάβασμα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που
πραγματοποιεί η αποεθνικοποιημένη ιδιωτικο-δημόσια ελίτ της χώρας.
Του Βασίλη Ασημακόπουλου
Ο
ι επέτειοι προσφέρο-
νται για απολογισμούς.
Η συμπλήρωση 200
χρόνων από την Επα-
νάσταση του 1821 και 100 χρόνων
από το 1922, τα πλέον κρίσιμα χρονι-
κά ορόσημα της σύγχρονης ιστορίας
του μακραίωνου ελληνικού έθνους,
αποτελούν «στιγμές» που καλούν
σε αναστοχασμούς. Ακόμα και αυτή η
παραδοχή είναι αποτέλεσμα του συν-
δυασμού της σημασίας των συγκε-
κριμένων γεγονότων με όρους αντι-
κειμενικούς, αλλά και υποκειμενι-
κής πρόσληψης της πραγματικότη-
τας, όπως αυτή διαμορφώνεται. Το
πώς τοποθετούμαστε στον χώρο και
τον χρόνο, ως συλλογική αυτοκατα-
νόηση.
Οι αναστοχασμοί αυτοί δεν είναι
ουδέτεροι και δεν αφορούν (μόνο)
το παρελθόν. Αποτελούν δυναμικά
σχήματα ερμηνείας, που αφορούν το
παρόν και το μέλλον, με συγκεκρι-
μένη οπτική, ιδεολογικό, πολιτικό
και κοινωνικό πρόσημο. Γι’ αυτό και
συνιστούν επίδικο. Όπως αναγράφε-
ται στο οπισθόφυλλο του εμβληματι-
κού βιβλίου του Tony Judt, Η Ευρώ-
πη μετά τον πόλεμο (Αλεξάνδρεια,
2012), παραθέτοντας ένα ανέκδοτο
της σοβιετικής περιόδου: Ένας ακρο-
ατής τηλεφωνεί στο «Ραδιόφωνο της
Αρμενίας» και ρωτάει: «Είναι δυνατό
να προβλέψουμε το μέλλον;» Απά-
ντηση: «Ναι. Κανένα πρόβλημα. Ξέ-
ρουμε ακριβώς πώς θα είναι το μέλ-
λον. Το πρόβλημά μας είναι το πα-
ρελθόν: Αυτό είναι που αλλάζει συ-
νέχεια».
Η σειρά επτά επεισοδίων του τη-
λεοπτικού σταθμού Σκάι, με τίτλο,
Καταστροφές και Θρίαμβοι, από το
ομότιτλο βιβλίο (εκδ. Παπαδόπου-
λος, 2015) του καθηγητή Πολιτικής
Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξ-
φόρδης, Στάθη Καλύβα, που ήταν και
ο επιστημονικά υπεύθυνος, αλλά και
παρουσιαστής της εκπομπής, δεν
ήταν προφανώς απαλλαγμένη από
τις ανωτέρω παραδοχές.
Η σειρά, που προβλήθηκε κατά
το χρονικό διάστημα από 6-1-2022
έως 27-1-2022, αυτοπαρουσιάστη-
κε ως μια νέα, επιστημονικά έγκυ-
ρη και καινοτόμος οπτική της ελλη-
νικής ιστορίας, απαλλαγμένη από
τη συγκυρία της πρόσφατης κρίσης,
η οποία «μας εκπαίδευσε να κοιτά-
με το παρελθόν, αποκλειστικά μέσα
από το δικό της πρίσμα». Ουσιαστι-
κά επαγγέλθηκε ένα νέο σχήμα ερ-
μηνείας της ελληνικής ιστορίας των
τελευταίων 200 χρόνων. Το πέτυχε;
Η γνώμη μου είναι πως όχι. Ίσως για
αυτό παρατηρήθηκε μια σχετική εξα-
σθένιση του αρχικού ενδιαφέροντος
για τη σειρά, παρά την προσπάθεια
προώθησης του «προϊόντος» από
τον τηλεοπτικό σταθμό, αλλά και από
μερίδα του Τύπου. Η προώθηση του
προϊόντος, χαρακτήριζε μια βασική
επιλογή της σειράς. Τη μονομέρεια
και όχι τον λόγο-αντίλογο-διάλογο.
Αναπαραγωγή στερεοτύπων
Κατά πρώτον δεν υπήρξε κάποια νέα,
πρωτότυπη σύνθεση. Απεναντίας πα-
ρατηρήθηκε μια αναπαραγωγή βα-
σικών στερεοτυπικών αναφορών
όπως: Η μονοδιάστατα θετική επίδρα-
ση των επεμβάσεων του ξένου (δυτι-
κού) παράγοντα (Αγγλία-ΗΠΑ), η δι-
χοτομία των καλών ελίτ (με κάποιες
εξαιρέσεις), η ενάρετη συνήθως κί-
νηση των οποίων οδηγεί στους θρι-
άμβους και του κακού, έως και κα-
ταστροφικού, λαού, όταν πολιτικά κι-
νητοποιείται, μέσα σε μια νομοτελει-
ακού-ντετερμινιστικού χαρακτήρα
επαναλαμβανόμενη διαδικασία. Μια
αντιλαϊκιστική μανιέρα, που αποτε-
λεί μια πολιτική, -αβαθής θεωρητι-
κά-, γραμμή των «από πάνω», του
μπλοκ-ελίτ εξουσίας, απέναντι στις
κυριαρχούμενες κοινωνικές τάξεις.
Ένα σχήμα που προσεγγίζει το
αντίστοιχο του Νικηφόρου Διαμα-
ντούρου, (Πολιτισμικός δυισμός
και πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα
της Μεταπολίτευσης, Αλεξάνδρεια,
2000), περί της πάλης μεταξύ με-
ταρρυθμιστικής και παρωχημένης
κουλτούρας, ανιστορικά εξακτινω-
μένο στον ορίζοντα των 200 χρόνων.
Είναι δε συχνή η αναφορά στη τηλε-
οπτική σειρά σχολίων, όπου η ανά-
λυση της ιστορίας γίνεται με το ερ-
μηνευτικό σχήμα και τους όρους που
υιοθετεί ο παρουσιαστής για την κρί-
ση του 2010 (λ.χ. στο 2ο επεισόδιο).
Πέραν του ότι δεν παρατηρήθηκε
στη σειρά μια νέα πρωτότυπη σύνθε-
ση, δεν υπήρξε ούτε κάποιο στιβαρό
ερμηνευτικό σχήμα, απαγωγικής ή
επαγωγικής μεθόδου.
Απουσία θεωρητικού σχήματος-
Ανεπάρκεια στη μεθοδολογία
Απουσίαζε η παρουσίαση της εξέλι-
ξης των μακροκοινωνικών δομών,
του κράτους, των ανθρωπίνων δρά-
σεων, της γεωπολιτικής κίνησης και
ο συνδυασμός τους (state-society
perspective), η σχέση συνέχειας-α-
συνέχειας, η προσέγγιση της ιστο-
ρικής κοινωνιολογίας, η συγκρι-
τική πολιτική παρουσίαση με άλ-
λους εθνικούς κοινωνικούς σχημα-
τισμούς, τους θεσμούς και τις δομές
τους. Κάτι που θεωρητικά το ακαδη-
μαϊκό βιογραφικό του επιμελητή της
σειράς κανονικά θα εγγυόταν, δεδο-
μένης της θητείας του σε πολύ ση-
μαντικά πανεπιστημιακά ιδρύματα
του δυτικού κόσμου (Γέιλ, Οξφόρ-
δη κ.α.). Ακόμα απουσίαζε η οπτική
των κοινωνικών κινημάτων, παρά
το γεγονός ότι το πεδίο των συλλο-
γικών δράσεων αποτελεί έναν δυνα-
μικό τομέα της Πολιτικής Επιστήμης,
ακόμα και σε επίπεδο μελέτης σύγ-
χρονων μορφών πολυεπίπεδης δι-
ακυβέρνησης-δεδομένου ότι στο βι-
ογραφικό του ο επιμελητής της σει-
ράς αναφέρεται ότι είναι καθηγητής
Διακυβέρνησης σε περιόδους που η
πολιτική δεν είναι ούτε αναγνωρίζε-
ται πλέον αποκλειστικά ως κρατοκε-
ντρική υπόθεση, αλλά ως πολυκε-
ντρική διαδικασία.
Αδυναμία στο εμπειρικό
σκέλος
Κατά τη γνώμη μου η σειρά είχε αδυ-
ναμίες, πέραν της ουσιαστικής απου-
σίας θεωρητικού και τελικά ερμη-
νευτικού σχήματος, στο εμπειρικό
σκέλος της παρουσίασης γεγονό-
των ή της αποσιώπησής τους ή και
της ωμής διαστρέβλωσής τους σε
ορισμένες περιπτώσεις . Είναι ως εκ
τούτου ανοιχτή στην κατηγορία της
ιδεολογικής χρήσης της ιστορίας, με
ευθύνη του επιμελητή.
Στο παρόν κείμενο θα μείνω σε
ένα μόνο στοιχείο, επισημαίνοντας
δύο διαστάσεις, που έχουν να κά-
νουν με τη γενικότερη δημόσια συ-
ζήτηση, με αφορμή τις επετείους των
200 χρόνων από το 1821 ή των 100
χρόνων από το 1922.
Η σειρά τοποθετείται αρνητι-
κά απέναντι σε τέσσερις στιγμές
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
της σύγχρονης ελληνικής πολιτι-
κής ιστορίας: Στον Ιωάννη Καποδί-
στρια διά της αποσιώπησης (επει-
σόδιο 1ο), στον Ελευθέριο Βενιζέ-
λο διά της ενοχοποίησης (επεισό-
διο 2ο, 3ο, 4ο), στο ΕΑΜ διά της υπο-
βάθμισης (επεισόδιο 4ο), στον Αν-
δρέα Παπανδρέου διά της παραχά-
ραξης (επεισόδιο 6ο). Τι σηματοδο-
τούν όμως αυτές οι στιγμές και για-
τί αντιμετωπίζονται με αυτόν τον τρό-
πο; Υπάρχει ένα νήμα που τις συνδέ-
ει, με τις μεταξύ τους διαφορές των
αποτυπωμάτων που άφησαν, καθώς
δεν ήταν ίσης βαρύτητας ως ιστορι-
κό αποτέλεσμα. Όμως η κατεύθυν-
σή τους είχε κάτι κοινό. Η παρουσία
τους, το πολιτικό σχέδιο, η λαϊκή-κοι-
νωνική δυναμική που εκπροσωπού-
σαν στην ιστορικά δοσμένη συνθήκη
που κάθε συγκεκριμένη στιγμή μορ-
φοποιήθηκε, ερχόταν σε σύγκρου-
ση με την κύρια αντίθεση του ελλη-
νικού κοινωνικού σχηματισμού στην
κίνησή του των τελευταίων 200 χρό-
νων, που είναι η εξάρτηση και η ειδι-
κότερα η διαδικασία εσωτερίκευσής
της. Διαφορετικά ειπωμένο, η υπέρ-
βαση της κίνησης-συνθήκης του ελ-
ληνικού έθνους-κράτους ως κυρίαρ-
χου-κυριαρχούμενου μέσα στη δια-
δικασία της διεθνούς ενσωμάτωσής
του, στην κατεύθυνση μιας ισότιμης
πολιτικά σχέσης, με τις εσωτερικές
προϋποθέσεις που αυτή συνεπάγε-
ται. Η εθνική-κοινωνική ιδιομορφία
μέσα στη διεθνική κίνηση της ιστορί-
ας. Το βάρος της γεωπολιτικής συν-
θήκης, η ενότητα του εθνικού με το
κοινωνικό ή η εν αντιθέσει ενότη-
τα. Ενδεικτικό της κατεύθυνσης Κα-
λύβα είναι η σχεδόν εξαφάνιση του
ρόλου του αμερικανικού παράγο-
ντα την περίοδο 1950-1974 (επεισό-
διο 5ο), ή ακόμα και της λέξης Τουρ-
κία την περίοδο 1974-2015 (επεισό-
διο 6ο και 7ο).
Στην αρνητική θεώρηση των
ανωτέρω στιγμών με την έννοια είτε
της αντίθεσης, είτε της υποβάθμισης,
φύλλο 175
εμφανίζεται να συγκλίνει με την κα-
τεύθυνση Καλύβα, τη δεξιά γραμμή,
ένα σημαντικό μέρος της σύγχρονης
αριστερής βιβλιογραφικής παραγω-
γής. Μια εξέλιξη που έχει ένα χρο-
νικό βάθος 2 ή 3 δεκαετιών. Αυτό γί-
νεται πιο έντονο στις στιγμές Καποδί-
στρια και Βενιζέλου, δευτερευόντως
στη στιγμή Ανδρέα και λιγότερο έντο-
νο – για προφανείς λόγους- αλλά
υπαρκτό και για το ΕΑΜ. Το δε Κίνημα
Αλλαγής, αν όντως φιλοδοξεί να επι-
στρέψει «ως ΠΑΣΟΚ» όπως διακη-
ρύσσει, οφείλει να εισέλθει αντιπα-
ραθετικά στη σχετική συζήτηση της
δημόσιας ιστορίας. Τα μαζικά κόμ-
ματα-πολιτικά ρεύματα οικοδομού-
νται- αναγεννώνται και μέσα από την
ερμηνεία της ιστορίας. Δεν το κάνει
όμως μέχρι στιγμής. Είτε από αδυ-
ναμία, είτε από επιλογή, είτε και για
τους δύο λόγους.
Συνοψίζοντας, η σειρά «Κατα-
στροφές και Θρίαμβοι» αντανακλά το
διάβασμα της σύγχρονης ελληνικής
ιστορίας, που πραγματοποιεί η απο-
εθνικοποιημένη ιδιωτικο-δημόσια
ελίτ της χώρας. Απολύτως χαρακτη-
ριστική αυτού του διαβάσματος απο-
τελεί η πλήρης απουσία από τη σει-
ρά των διανοητικών ρευμάτων των
τελευταίων 200 χρόνων και η συνο-
μιλία τους με τις διεθνείς τάσεις. Δεν
υπάρχει όμως εξωστρέφεια χωρίς
ρίζα. Και αυτό είναι ένα από τα μαθή-
ματα της ελληνικής ιστορίας. Η αυ-
τοδικαιωτική προσέγγιση της εγχώ-
ριας αποεδαφοποιημένης –φαντα-
σιακά ή μη– ελίτ, που αποτυπώνει η
σειρά, δεν διαθέτει επιστημονικό βά-
θος, διαστρεβλώνει πολλές φορές
την πραγματικότητα. Είμαστε όμως σε
νέα εποχή, δυναμικών και πολυεπί-
πεδων σχέσεων τοπικού-παγκόσμι-
ου, μεγάλων προκλήσεων. Η ελληνι-
κή κοινωνία έχει τις δυνάμεις, αφετη-
ριακά πολιτισμικές, να πάρει το δρό-
μο της αναγέννησης.
g
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
19
ΙΔΕΕΣ

Με αφορμή μια φωτογραφία

από την προσφυγιά του ’22
Του Σπύρου Α. Γεωργίου* νέου, οι ξεριζωμένοι Έλληνες της όλα, τα ανεπούλωτα τραύμα-
Μικράς Ασίας, μετά την Κατα- τα από τη φρίκη του διωγμού∙ ο

Η
κοινωνία είναι κάτι
περισσότερο από το
άθροισμα των μερών
της. Αυτό το «περισ-
σότερο», μας λέγει ο Εμίλ Ντυρ-
κέμ (απ’ τους θεμελιωτές της Κοι-
νωνιολογίας), μπορεί να νοηθεί
ως η συλλογική συνείδηση∙ ως το
«Εμείς» της κοινωνίας που δια-
περνά τα μέλη, επιδρώντας απο-
φασιστικά στη νοοτροπία και τη
συμπεριφορά τους.
Αυτό το «Εμείς» αντανακλά-
ται, τρόπον τινά, στην κοινή δια-
χείριση της τραγικότητας που δι-
έπει την ανθρώπινη ύπαρξη. Και,
βέβαια, είναι προφανές πως,
όπου λείπει τούτο το «Εμείς», κα-
τισχύει ένας ανοίκειος και άξενος
κόσμος. Ένας κόσμος στον οποίο,
όπως γράφει ο φιλόσοφος-στοχα-
στής Ζωρζ Μπατάιγ, «τα τραγικά
στοιχεία της ζωής δεν χάθηκαν,
αλλά έπαψαν να είναι κάτι που
οι άνθρωποι το βιώνουν εν κοινώ,
κάτι που το υποφέρουν σε γιορ-
τές θυσίας και θανάτου, κάτι που
το καθιστούν αρχή εξύμνησης».
Σε έναν τέτοιο κόσμο κλήθη-
καν να στήσουν τη ζωής τους, εκ
στροφή του 1922.
«Η Μικρασιατική Καταστρο-
φή» σημειώνει ο Αινιάν Ι. Κ. Μα-
ζαράκης, «υπήρξε η μεγαλύτερη
εθνική συμφορά στην ιστορία του
Νεότερου Ελληνισμού. Η κατάρ-
ρευση του μετώπου και η διάλυ-
ση της Στρατιάς Μικράς Ασίας. Η
πυρπόληση της Σμύρνης. Οι σφα-
γές και οι λεηλασίες στις πόλεις
και χωριά. Οι μαρτυρικές πορείες
των αιχμαλώτων και ομήρων προς
το εσωτερικό και η εξόντωση χι-
λιάδων Ελλήνων και Αρμενίων. Η
εκδίωξη τέλος των υπολοίπων, με
μια λέξη το ξερίζωμα του Ελληνι-
σμού από τις προαιώνιες εστίες
του στη Μικρά Ασία και την Ανα-
τολική Θράκη, ήταν η επισφράγι-
ση της καταστροφής».
Η εγκατάσταση και η αποκα-
τάσταση των προσφύγων, υπό το
κράτος της ασφυκτικής πίεσης για
άμεση ικανοποίηση βασικών ανα-
γκών τους, ήταν πολύ δύσκολη
υπόθεση. Όπως εξίσου δύσκολη
και με πολλές προστριβές ήταν -
δυστυχώς - και η αφομοίωσή τους
στο νέο κοινωνικό περιβάλλον.
Κοντά σε αυτά, και πάνω από
θρήνος και το πένθος για το τρα-
γικό τέλος. Η σκληρή αλήθεια
του ανείπωτου πόνου της μάνας
(στην παραπάνω φωτογραφία)
για την άδικη κατάληξη.
Επειδή όμως η α-λήθεια εί-
ναι μάλλον προϊόν της εμπειρίας
κι όχι τόσο της νόησης, δύσκολα
θα διαφωνούσε κάποιος με την
άποψη ότι, στο κατώφλι μιας τέ-
τοιας τραγικής δοκιμασίας, τίπο-
τα δεν μπορεί να καταστήσει δι-
αφανή τον εσωτερικό κόσμο του
ανθρώπου.
Και σε μια τόσο αντισυμβα- εται βέβαια κι από συμπτώμα- ντίλεκτη. Ωστόσο, «η ουσία της
τική στιγμή, όπου αναμετρώνται τα έντονης θλίψης -συμπτώματα γνώσης», που εμποδίζει και τη λή-
σκληρά η ωμή πραγματικότη- οδυνηρά για τον άνθρωπο. Αυτή θη για όλα αυτά, δεν μπορεί πα-
τα και η τραγικότητα, δεν μπορεί όμως η ψυχική διεργασία συντεί- ρά να είναι κάτι που πρέπει «να το
παρά να συμφωνήσουμε με τον νει, τελικά, στην ανάταξη του αν- βιώνουμε εν κοινώ». Διότι, όπως
Ζωρζ Μπατάιγ που έλεγε ότι, «η θρώπου ακυρώνοντας, συνάμα, μας παραδίδει ο Χρήστος Μαλε-
αντιμετώπιση του πεπρωμένου την προσφυγή στη λήθη. βίτσης: «Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα
παραμένει η ουσία της γνώσης». Αναμφίβολα κάτι τέτοιο ισχύ- ἔλασμα νοσταλγίας. Καί καθώς
Έχει εύστοχα σημειωθεί πως, ει∙ και η μετέπειτα πορεία των ταξιδεύει, σάν ἄλλος Ὀδυσσέας,
όταν η πραγματικότητα ενός αν- πραγμάτων, σχετικά με την εν- στίς ἐπίφοβες θάλασσες τοῦ χρό-
θρώπου αλλάζει ριζικά, με ξαφ- σωμάτωση του μικρασιατικού νου του, ἐπιδιώκοντας τό «νόστι-
νικό και βίαιο τρόπο, τότε το πέν- Ελληνισμού στον κορμό της χώ- μο ἦμαρ», ὑφίσταται “ἄλγεα πολ-
θος γι’ αυτήν τη ριζική αλλαγή τον ρας μας, το επιβεβαιώνει με ρητό λά”».
βοηθάει στο να αποδεχτεί και να τρόπο. Η βαρύτιμη συνεισφορά
αντέξει την καινούργια κατάστα- του σε όλους τους τομείς της νε- *συγγραφέας, εκπαιδευτικός.
ση. Το πένθιμο βίωμα συνοδεύ- οελληνικής κοινωνίας είναι ανα- g

Η «δολοφονία χαρακτήρα» της Τζόαν Κ. Ρόουλινγκ Της Ερμιόνης Γκρέιντζερ

Ε
πιχειρούν να «δολοφονήσουν» (να
κάνουν cancel) την Τζόαν Κ. Ρόου-
λινγκ, τη συγγραφέα του Χάρι Πότερ,
γιατί είναι δήθεν τρανσφοβική. Απει-
λούν ότι θα τη χτυπήσουν, θα τη βιάσουν και θα
της βάλουν βόμβα. Και όλ’ αυτά γιατί είπε ότι,
μόνο όσες γεννήθηκαν βιολογικά γυναίκες,
έχουν περίοδο.
Οι μανιακοί του δικαιωματισμού και της πο-
λιτικής ορθότητας, που κρύβονται (και) πίσω
από την οθόνη του τουίτερ και του φέισμπουκ
και δολοφονούν χαρακτήρες ανθρώπων, σε λί-
γο θα «ακυρώσουν» όλους τους δημιουργούς
που δεν θα υποκύψουν στην ορθότητά τους. Θα
προσπαθήσουν να φιμώσουν όποιον διαφέρει
και ξεχωρίζει, για μια λέξη απλώς που είπε.
Θέλουν, οι δημιουργοί, να σταματήσουν· να σι-
ωπήσουν· για να μείνουν μόνοι αυτοί που «δο-
λοφονούν». Οι οποίοι δεν είναι δημιουργοί και
γι’ αυτό μόνο γράφουν για δημιουργούς. Κι αυ-
τοί που μόνο γράφουν για δημιουργούς θα βυ-
θίζονται θριαμβευτικά στη μιζέρια και στην κα-
κία και στο σκοτάδι της «πολιτικής ορθότη-
τας». Αντί να κάνουν «ακύρωση», θα μπορού-
σαν να μιλούν και να γράφουν για την ευγένει-
α και την ανθρωπιά. Κάνουν cancel στην Αγγλί-
α στον Ουίνστον Τσώρτσιλ, που 19 χρονών βγή-
κε στον δρόμο και στάθηκε δίπλα σε μια πορεία
διαμαρτυρίας ιερόδουλων και φώναξε: «Υπε-
ρασπίζομαι τα δικαιώματα, την ελευθερία και
την αξιοπρέπεια αυτών των γυναικών!» Αυτοί
που κάνουν cancel βγήκαν ποτέ στον δρόμο να
φωνάξουν ή μόνο γράφουν σε οθόνες; Δεν εί-
ναι δημιουργοί. Μπορούν μόνο να γράφουν και
«ακυρώνουν» δημιουργούς που δεν ταιριά-
ζουν στην παγκόσμια πολιτική ορθότητα, την ο-
ποία θέλουν φασιστικά να επιβάλουν.
Δεν υπάρχει Χάρι Πότερ χωρίς τη Ρόου-
λινγκ. Οι πρωταγωνιστές θα ξεχαστούν. Εκεί-
νη θα μείνει και μακάρι να συνεχίσει να γρά-
φει. Ευτυχώς, σπουδαίοι ηθοποιοί, όπως ο Ρέ-
ιφ Φάινς, στέκονται στο πλευρό της. Και ο Ρό-
μπι Κολτρέιν, που υποδύθηκε τον Χάνγκριντ. Η
κωμικός Έντι Λίζαρντ, που αυτοπροσδιορίζεται
ως gender fluid δήλωσε: «Η Ρόουλινγκ δεν εί-
ναι τρανσφοβική». Ο Dave Chapelle το ίδιο· πε-
νήντα Άγγλοι συγγραφείς, ανάμεσά τους και ο
Ίαν ΜακΓιούαν, είπαν ότι η Ρόουλινγκ είναι θύ-
μα μιας ύπουλης, αυταρχικής και μισογυνικής
τάσης στα σόσιαλ μίντια. Οι φεμινίστριες σε όλο
τον κόσμο στέκονται δίπλα στη Ρόουλινγκ και
υποστηρίζουν: «Η Ρόουλινγκ δεν είπε τίποτα
κακό! Δεν είναι τρανσφοβική!» Η ίδια έγραψε:
«Στέκομαι δίπλα σε κάθε τρανς που έχει βια-
στεί, κακοποιηθεί, από σύντροφο, εραστή και
πελάτη. Είμαι δίπλα τους!» Στον κόσμο που ε-
τοιμάζουν οι επικριτές και οι δολοφόνοι χαρα-
κτήρα θα υπάρχει σκοτάδι. Και ομοιομορφία. Ό-
λοι θα λένε και θα γράφουν τα ίδια· θα είναι έ-
νας νέος Μεσαίωνας απαγορεύσεων λόγου.
Όταν κάνουν cancel στην Ρόουλινγκ, κά-
νουν cancel σε καθεμία από εμάς που βιάστη-
κε, που έχασε μωρό, που φοβάται όταν κάνει
τεστ παπ γιατί έχει προδιάθεση για καρκίνο, και
σε αυτήν που την πονάει το στήθος της.
Ξεχνούν ότι η Ρόουλινγκ έγραφε με πάθος
κατά του μπρέξιτ και αγωνίστηκε για να παρα-
μείνει η Αγγλία στην ΕΕ, γιατί πιστεύει στο ευ-
ρωπαϊκό ιδεώδες.
Αυτή η απειλή είναι η δικαιοσύνη και η α-
γάπη για την ειρήνη όσων κάνουν cancel;
«Θέλουμε να πάψουν να πωλούνται τα βιβλία
της!» φωνάζουν γεμάτοι μίσος. Ο νέος Μεσαί-
ωνας της απαγόρευσης του ελεύθερου λόγου
και της σκέψης δεν θα περάσει, αν τολμήσεις
να μιλήσεις και να πεις αυτό που σκέφτεσαι, ξέ-
ροντας ότι θα σε απειλήσουν και θα σου ευχη-
θούν θάνατο. Γιατί αύριο θα κάνουν cancel σε
όλους μας.
Η Τζόαν Κ. Ρόουλινγκ είναι η μεγαλύτερη
συγγραφέας σήμερα. Έκανε γενιές παιδιών,
που δεν άνοιγαν βιβλίο, να ξαναπιστέψουν στο
βιβλίο. Θα μπορούσε να είναι δισεκατομμυρι-
ούχος και δεν είναι, επειδή έδωσε πάνω από τη
μισή της περιουσία σε κακοποιημένες γυναί-
κες, σε παιδιά και σε γυναίκες με μονογονεϊκή
οικογένεια. Σε φυλακισμένες γυναίκες. Έδω-
σε εκατομμύρια για ν’ ανακουφίσει πληγωμέ-
νους από τα λοκντάουν. Σε θύματα οικογενει-
ακής βίας. Βοηθάει καταδικασμένες γυναίκες
να γίνουν συγγραφείς. Βοηθάει την νευρολογι-
κή έρευνα. Μέσα στην πανδημία, έδωσε βήμα
από το τουίτερ της σ’ εκατοντάδες, χιλιάδες παι-
διά. Της έστελναν τις ζωγραφιές τους κι εκείνη
τις δημοσίευε.
Η Τζόαν προέρχεται από οικογένεια με δύ-
σκολο διαζύγιο. Η μητέρα της πέθανε και ο φρι-
κτός πατέρας της πούλησε το αντίτυπο του Χά-
ρι Πότερ με την αφιέρωση της κόρης του για να
βγάλει λεφτά. Ο πρώτος της άντρας την έδερ-
νε και την κακοποιούσε λεκτικά. Είχε ένα μω-
ρό στην Πορτογαλία και είχε φτάσει ν’ ακούει
βήματα στο σπίτι και τον ήχο της πόρτας τρέμο-
ντας. Και τόλμησε, τον άφησε, πήρε το παιδί της
και γύρισε στην πατρίδα της, την Αγγλία. Εκεί,
πάμφτωχη και χωρίς θέρμανση, κατέφευγε σ’
ένα καφέ Στάρμπακς, για να έχει λίγη ζέστη και
σύνδεση στο ίντερνετ, κι έγραφε το βιβλίο της.
Είμαστε με την Ρόουλινγκ, λοιπόν, κόντρα
στην ολοκληρωτική πολιτική ορθότητα των δι-
καιωματιστών.
g
20
30 ημέρες *Σχόλια για την πολιτική και τον πολιτισμό
Μέρος 3ο
Τ
ο πείραμα να υπάρξει
ο ελληνισμός εντός της
Τουρκίας, μετά την επα-
νάσταση των Νεότουρ-
κων, συντονίστηκε από την «Ορ-
γάνωση Κωνσταντινουπόλεως»,
που δημιούργησε ο Ίων μαζί με
τον Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολα-
ΐδη. Όπως γράφει ο τελευταίος,
μετέφεραν στους ομογενείς της
Κωνσταντινούπολης 1.000 περί-
στροφα και στην ευρύτερη πε-
ριφέρεια 5.000 όπλα1. Η πολε-
μική αναμέτρηση συνεπώς δεν
αποκλειόταν. Όπως και η συνεν-
νόηση μεταξύ των χριστιανικών
εθνών, ίσως και κάποιων μου-
σουλμάνων, κατά των Νεότουρ-
κων: «Από την δεύτερη αυτή πε-
ρίοδο της προσπαθείας του Ελ-
ληνισμού της Τουρκίας ήταν βέ-
βαιο, αν όχι τίποτε περισσότε-
ρο, ότι μέσα στον κοινό και δύ-
σκολο αγώνα κατά των Νεοτούρ-
κων, το γενικώτερο συμφέρον θα
στόμωνε τις μεταξύ των χριστια-
νικών τουλάχιστον εθνών, εχθρό-
τητες, πράγμα που θα ευκόλυνε
την συνεννόηση και την συνεργα-
σία τους και για το μέλλον και θα
παράσερνε σε συνεννόηση και
συνεργασία και τα ομογενή τους
κράτη που αν άλλοτε, επί Τρικού-
πη, το 1891 π.χ., δεν ημπόρεσαν
να συνεννοηθούν, ο κύριος λόγος
ήταν ότι δεν προετοίμασε την συ-
νεννόηση των κρατών η συνεννό-
ηση των εθνών»2. Συνεπώς ο ελ-
ληνοτουρκισμός μεταμορφώθη-
κε σε συνεργασία όλων των βαλ-
κανικών λαών κατά της Τουρκί-
ας και των Νεότουρκων. Ήταν εύ-
λογη η εξέλιξη αυτή, αφού είχαν
προηγηθεί γεγονότα όπως: «Και
ο μουσουλμανικός φανατισμός
αφήνιαζε συχνότερα μετά το Σύ-
νταγμα. Κάθε τόσο εξισλαμίσεις,
αρπαγές κοριτσιών»2. Ο Αθ. Σου-
Ίων Δραγούμης
Τα «κρυμμένα» ημερολόγια,
Οκτώβριος 1912-Αύγουστος 1913
Εισαγωγή, επιμέλεια, σχόλια: Νώντας Τσίγκας. Πρόλογος: Μάρκος Φ.
Δραγούμης, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2021, σελ. 447.
λιώτης-Νικολαΐδης επιβεβαιώνει
μάλιστα σε επιστολή του προς
τον Ίωνα της 5.1.1910: «Εἶδα τόν
Βενιζέλο. Εἶναι νέος καί εὑρύς
ἄνθρωπος. Μπορεῖ νά συνεννο-
ηθῆ κανείς συζητών μέ αὐτόν δι-
ότι μιλεῖ τήν ἴδια περίπου γλῶσ-
σα μέ μᾶς»3.
Ο Ιων στη δεύτερη επιστολή
του, στις 26 Απριλίου 1915, προς
τον αδερφό του Φ. Δραγούμη
από την Πετρούπολη, αποκαλύ-
πτει ότι αυτός ενέπνευσε την πο-
λιτική του Βενιζέλου για τη Μι-
κρά Ασία. Γράφει: «Το ζήτημα της
Μικρασίας, ούτε το πρωτοσυλ-
λογίστηκε ούτε το πρωτοδούλε-
ψε κανείς άλλος παρά ο ταπεινός
σας δούλος, και αυτός έδωσε και
στο Βενιζέλο την ιδέα αυτή, ξέ-
ρεις πότε; Λίγες μέρες πριν αρχί-
ση στα 1912 ο πόλεμος, ο Βενιζέ-
λος με κάλεσε με τον Κορομηλά
ήταν εκεί και ο Εξαδάκτυλος και
ο Νίδερ και νομίζω και ο Δαγκλής
-η συνεδρίαση στο Υπουργείο
των Στρατιωτικών- και εκεί είπα,
και το παραδέχτηκε και ο Βενιζέ-
λος, πως αν δεν μπορέσουμε να
πάρουμε όλη την ευρωπαϊκή συ-
νέχεια ως την Πόλη, πρέπει η πο-
λιτική μας να τείνη να πάρουμε
όσο μπορούμε περισσότερο από
τη Μακεδονία, την Ήπειρο και
μέρος της Θράκης και να πάρου-
με και από τη Μικρασία όσο μπο-
ρούμε περισσότερο μέρος. Ολό-
κληρο το σχέδιό μου το βρίσκεις
σε ένα-δυο φύλλα της Νέας Ημέ-
ρας όταν έβγαινε στο Τριέστι.
Στα 1905-1906. Το έγραψα από
το Δεδεαγάτς τότε… Δεν τα λέω
αυτά για να σου δείξω πως εγώ
έχω τη δόξα της προτεραιότητας,
μα για να καταλάβης πως ίσια
ίσια για να πάρουμε την Πόλη
έκαμα και δούλεψα το σχέδιο
εκείνο της Μικρασίας, για να πε-
ρισφίξουμε την Πόλη με ελληνι-
κά κράτη γύρω γύρω και με ελεύ-
θερο κράτος στην Πόλη την ίδια
και μια μέρα να πήξουν αυτά τα
ελληνικά κράτη το μεγάλο ελλη-
νικό κράτος με την Πόλη, πνίγο-
ντας τη βουλγαρική σφήνα, που
μοιραία θα γίνονταν, το έβλεπα
από το 1905 και σαν προφητικά
Του Σπύρου Κουτρούλη
www.koutroulis-spyros.blogspot.com
το είπα στη Νέα Ημέρα τότε, και
μάλιστα ώρισα ακριβώς όπως
έγιναν τα σύνορα μεταξύ Αίνου,
δηλαδή του Έβρου, και Νέστου
για τα παράλια αυτά προσωρι-
νά πάντα της Βουλγαρίας. Δε θα
πάμε από τη Θράκη στην Πόλη,
θα πάμε από τη Μικρασία»4.
Ο Ί. Δραγούμης υπήρξε μια
ευαίσθητη και σύνθετη προσωπι-
κότητα. Διόλου δογματικός, ήταν
ανοιχτός στην επίδραση πολλών
διαφορετικών πνευματικών ρευ-
μάτων. Όπως γράφει στον πρό-
λογο ο Μάρκος Φ. Δραγούμης
«άλλος ήταν ο Ίων του 1902, άλ-
λος του 1912 κι άλλος του 1920,
στις παραμονές της δολοφονίας
του» (σελ. 12). Ο λόγος του εισά-
γει στον νεοελληνικό στοχασμό
την εξερεύνηση του εσωτερικού
ανθρώπου. Αυτή ίσως ήταν η με-
γαλύτερη καινοτομία του. Ο Νώ-
ντας Τσίγκας, με την έξοχη δου-
λειά του, μας χάρισε τα άγνωστα
ημερολόγια του 1912-1913, τα
οποία είναι πολύτιμα για να τεκ-
μηριώσουμε την εξέλιξη της δρα-
γουμικής σκέψης. Με το ίδιο εν-
διαφέρον περιμένουμε τα Ημε-
ρολόγια των ετών 1902-19086,
καθώς και τα ποιήματα του Δρα-
γούμη.
Σημειώσεις
1. Αθαν. Σουλιώτη-Νικολαΐδη, Οργά-
νωσις Κωνσταντινουπόλεως, επιμέ-
λεια Θ. Βερέμης-Κ. Μπούρα, εκδό-
σεις Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1984,
σελ.52.
2. Ό. π. σελ. 64.
3. Ό. π. σελ. 84.
4. Ό. π. σελ. 205.
5. Σ. Κουτρούλης, Εθνισμός και κοινο-
τισμός, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθή-
να 2004, σελ. 62.
6. Ο Νώντας Τσίγκας δημοσίευσε
στην εβδομαδιαία εφημερίδα Οδός
της Καστοριάς μέρος των αδημοσί-
ευτων ημερολογίων του Ί. Δραγούμη
που καλύπτουν την περίοδο 5 Μαΐ-
ου 1902 μέχρι 11 Οκτωβρίου 1904
με τον τίτλο «Θα ζήσω καίοντας τον
εαυτό μου…» καθώς την συλλογή
ποιημάτων του με τον τίτλο «Ακούω
τρέμοντας σιωπή- Ίων Δραγούμης,
Τα ποιήματα 1898-1905» σε εισαγω-
γή της Ιωάννας Ναούμ.
g g
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175
Κι αυτοί να κάμουν
άρματα
Του Mανώλη Εγγλέζου-Δεληγιαννάκη
με αφορμή την έκθεση στον Δήμο Μαλεβιζίου μέρους της
συλλογής του Ευτύχη Τζιρτζιλάκη για τα όπλα των Κρητικών το ’21
Υ
πάρχουν κάποιες αξίες των παλιών μας που μας έφεραν μέχρι εδώ
μέσα από απερίγραπτες δυσκολίες. Ο έρωτας της ελευθερίας και το
απότοκό του αντιστασιακό πνεύμα του λαού μας αποτελούν εμβλη-
ματικά παραδείγματα τέτοιων αξιών. Και σε συνθήκες περικύκλω-
σης αρχικά και σκλαβιάς αργότερα, η τέχνη των όπλων ήταν απαραίτητο εφό-
διο για την επιβίωση και τη διεκδίκηση της ελευθερίας.
Το τραγούδι της εισαγωγής συμπυκνώνει μια σειρά από νοήματα και συ-
μπαραδηλώσεις που σήμερα παραμένουν επίκαιρα: Το διαπερνά το αντιστασι-
ακό ήθος. Τα όπλα είναι ταυτισμένα με την ελευθερία και τους αγώνες γι’ αυ-
τήν. αυτό φαίνεται σε πολλά δημοτικά μας τραγούδια, καθώς αποτελεί κοινό τό-
πο στον ελληνικό χώρο. Κι εδώ λοιπόν, τα άρματα, ως μέσο διεκδίκησης ελευ-
θερίας, δεν αντιμετωπίζονται με μια λογική αναλώσιμου πράγματος. Όταν πα-
λιώσουν και έχουν ολοκληρώσει το σκοπό για τον οποίο αποκτήθηκαν, εξακο-
λουθούν να έχουν μιαν αξία συμβολική με ιδιαίτερο βάρος. Δεν πρόκειται για
ένα παλιό όπλο, συμπυκνώνει πάνω του στιγμές ηρωισμού και κακουχιών, ελ-
πίδας και απελπισίας, οι φθορές του είναι συνδεδεμένες με γεγονότα μάχης
και σύγκρουσης. Για τον κάτοχό του είναι η σύνοψη της επαναστατικής του δρά-
σης και το κρατάει σαν κειμήλιο, σαν μια νοερή ταινία της δύσκολης ζωής του.
Αλλά δεν τελειώνει ο ρόλος του ούτε εδώ. Γιατί υπάρχει και η συνέχεια, σε
ένα περιβάλλον κοινότητας, συγγενικών δεσμών και σεβασμού της νέας γε-
νιάς προς την παλιά. Οι νεότεροι έχουν ακούσει τις διηγήσεις των παλιών, τις
έχουν ζήσει σαν παιδιά, έχουν αναθραφεί σε ένα πνεύμα αντίστασης και θυ-
σιών. Γνωρίζουν ότι για να μπορέσουν αυτοί όχι απλά να μεγαλώσουν, αλλά
να μεγαλώσουν σαν Έλληνες, κρατώντας την ταυτότητά τους, κι όχι τουρκεμέ-
νοι, κάποιοι πριν από εκείνους πολέμησαν γι’ αυτό. Έχουν ένα χρέος απέναντι
στους παλιούς, που εξελίσσεται, όταν έρθει η ώρα, σε χρέος απέναντι στην κοι-
νότητα και τους επόμενους νεότερους: να συνεχίσουν αυτοί τον αγώνα, να ανα-
λάβουν τις ευθύνες τους και να ολοκληρώσουν αυτό που ξεκίνησαν οι προη-
γούμενοι. Και τα όπλα των παλιών είναι μια υπόμνηση του τι πρέπει να κάμουν
οι νέοι.
Γι’ αυτό δεν πρέπει να πουλιούνται τα παλιά όπλα. Δεν είναι ένα μεταχειρι-
σμένο είδος προς ξεφόρτωμα, ούτε πηγή προσπορισμού εφήμερων μικροεσό-
δων. Την αξία που κουβαλάει δεν την αγοράζουν τα λεφτά. Κι είναι αξία μνήμης
του παλιού όταν φύγει, αλλά και υπόμνησης του τι πρέπει να κάμουν οι νεότε-
ροι. Και όταν είναι στον τοίχο, στ’ όβγορο, όπως μας λέει μιαν άλλη παραλλαγή
του τραγουδιού αυτού, δηλαδή στην κοινή θέα, κι όχι καταχωνιασμένα σε κά-
ποιο μπαούλο, την υπόδειξη του Χρέους της έχουν μπροστά τους οι νέοι.
Δεν είναι βέβαια μόνο το κρεμασμένο παλιό όπλο που τους δείχνει τον δρό-
μο. Είναι ένα περιβάλλον ανδρείας, κοινοτισμού, αλληλεγγύης ανάμεσα στα
μέλη της κοινότητας, αντιστασιακού πνεύματος. Και το παλιό όπλο είναι ένα
από τα σύμβολα που συμπυκνώνουν μιαν ολόκληρη στάση ζωής. Το παλιό
όπλο το βλέπουν και το αποκαμαρώνουν. Ξυπνά μέσα τους ευγενικά αισθήμα-
τα, ακριβώς γιατί σ’ αυτό συνυπάρχουν πρόσωπα, όπως ο πρόγονος που το εί-
χε, καταστάσεις όπως οι αγώνες για την ελευθερία, αξίες όπως το αντιστασια-
κό ήθος. Εμπεδώνεται η αίσθηση της συνέχειας και της κοινής πορείας προς τα
εμπρός όλων, ζωντανών και αγαπημένων νεκρών, της κοινότητας και του λα-
ού σαν σύνολο συμπαγές και αδιαίρετο, κι όχι σαν μονάδες.
Και, βέβαια, τ’ άρματα τα παλιά δείχνουν και τον δρόμο για το μέλλον: Κι αυ-
τοί να κάμουν άρματα… Να σταθούν αντάξιοι των παλιών και, γιατί όχι, να τους
ξεπεράσουν. Τα επιτεύγματα των παλιών αποτελούν κι ένα στόχο που οι νέοι
πρέπει να πετύχουν: να τους μοιάσουν και να τους ξεπεράσουν, τραβώντας όλη
την κοινότητα μπροστά. Κι ένα μέλημα σ’ αυτή την κατεύθυνση είναι να αναλά-
βουν τις ευθύνες τους απέναντι στην κοινότητα, να κάμουν άρματα κι αυτοί λοι-
πόν, να μπουν στους αγώνες, να προστατέψουν τις αξίες του λαού μας, να κατα-
κτήσουν την ελευθερία. Και, σε μιαν ευγενή άμιλλα με τους παλιούς, με το δι-
αχρονικό σώμα της κοινότητας, να φωνάξουν, εκείνοι τώρα όπως κι οι παλιοί
όταν ήταν νέοι, κι όπως οι επόμενοι νέοι σαν τους αρχαίους Σπαρτιάτες: «Άμμες
δε γ’ εσσόμεθα πολλώ κάρρονες»…
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
Η κουλτούρα της αφύπνισης οδηγεί στον μεγάλο ύπνο της δημοκρατίας
Σ
ήμερα στις ΗΠΑ και
γενικότερα στη Δύ-
ση υπάρχει ένα και
μόνο ασυγχώρητο
αμάρτημα κι αυτό εί-
ναι να εκφέρεις οποιονδήποτε λόγο
που ν’ αποκλίνει από το καθεστωτι-
κά αποδεκτό newspeak σε σχέση με
τις «χρήζουσες επείγουσας προστα-
σίας» ταυτοτικές ομάδες. Το να πεις
δηλαδή οτιδήποτε, εσκεμμένα ή όχι
δεν έχει σημασία, που μπορεί να
προσβάλει τις εν λόγω ομάδες, ή αυ-
τό που οι ελίτ θεωρούν προσβλητικό
για λογαριασμό τους, ισοδυναμεί με
αμαρτία πρώτου μεγέθους, η οποία
επιφέρει γρήγορη και αδυσώπη-
τη τιμωρία. Τα φανατικά τάγματα
εφόδου στις πανεπιστημιουπόλεις
και τα κέντρα των μεγαλουπόλεων
(ANTIFA, BLM, SJW, κ.λπ.) ειδικεύ-
ονται στα επιτόπια νταηλίκια και κα-
ψίματα βιβλίων, αλλά και στις δολο-
φονίες χαρακτήρα στο διαδίκτυο για
τους κάθε λογής αντιρρησίες.
Παρά ταύτα, το ζήτημα που φαί-
νεται να μη γίνεται αντιληπτό από
πολλούς είναι ότι το κίνημα WOKE/
CANCEL και η πολιτική των ταυτο-
τήτων που έχει επιβάλει δεν έχει ου-
δεμία σχέση με αντίσταση στο σύ-
στημα, αντικαπιταλιστική δράση ή
αντιφασισμό. Η πολιτική των ταυτο-
τήτων σήμερα είναι εξόχως συστη-
μική και δεν αποτελεί απλώς την κυ-
ρίαρχη τάση του κινήματος για τα
πολιτικά δικαιώματα, αλλά έχει κα-
ταστεί η κυρίαρχη ιδεολογία του κα-
θεστώτος εξουσίας της υπερδύνα-
μης. Αν κάνει κάποιος τον κόπο να
εξετάσει τους εξέχοντες πολιτικούς
και των δύο κομμάτων (το Δημο-
κρατικό Κόμμα έχει αλωθεί σε τέτοιο
βαθμό, που αν δεν φιλήσεις τα χέρια
των WOKE μανδαρίνων βρίσκεσαι
αυτομάτως στην «έρημο»), καθηγη-
τές πανεπιστημίων, παραγωγούς,
σχολιαστές, μεγαλοστελέχη επιχει-
ρήσεων, γκουρού τεχνολογικών πο-
λυεθνικών, δημοσιογράφους και γε-
νικά όλους τους «επιτυχημένους»,
που αποτελούν την άρχουσα τάξη
της χώρας, θα δει ότι όλοι αυτοί εί-
τε στηρίζουν φανατικά τις πολιτικές
ταυτότητας, είτε λειτουργούν με βά-
ση αυτές.
Σύμφωνα με την καινοφανή κοι-
νωνική μηχανική της πολιτικής ταυ-
τοτήτων, οι Αμερικανοί (αλλά και ο
κόσμος ολόκληρος) χωρίζονται πλέ-
ον σε ευνοούμενες και μη ευνοού-
μενες κατηγορίες πολιτών και, όπως
WOKE - CANCEL - REPEAT
ακούσαμε πρόσφατα, ο νόμος για τα
πολιτικά δικαιώματα δεν θα πρέπει
να ισχύει για τις ευνοούμενες κατη-
γορίες πολιτών. Η πολιτική ταυτο-
τήτων απαιτεί να κρίνουμε πλέον
τους ανθρώπους όχι με βάση τον
χαρακτήρα και τις πράξεις τους, αλ-
λά με βάση το χρώμα του δέρματός
τους, το φύλο τους και τον σεξουαλι-
κό τους προσανατολισμό. Μάλιστα,
απαιτεί να προβούμε στο ανωτέρω
απονενοημένο διάβημα στο διηνε-
κές. Πλήρης κατάργηση της αρχής
της ισονομίας δηλαδή και στη θέ-
ση της κατασκευή ενός συστήματος
τύπου απαρτχάιντ, που θα λειτουρ-
γεί προκατειλημμένα σε νομικό και
πολιτισμικό επίπεδο, ανάλογα με το
σε ποια ομάδα έχει άνωθεν αποφα-
σισθεί να καταχωρηθεί ο κάθε πο-
λίτης.
Επιπρόσθετα, το κεντρικό ερώ-
τημα που αναδεικνύει με κάθε ευ-
καιρία η πολιτική ταυτοτήτων είναι
«γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»
και έχει και την ξεκάθαρη, πέραν κά-
θε αμφισβήτησης, απάντηση: «Διότι
υπάρχουν οι λευκοί, ετεροφυλόφι-
λοι άντρες» (αν είναι μάλιστα και ε-
νεργοί χριστιανοί, τότε τα επίπεδα
Η πολιτική των
ταυτοτήτων απαιτεί
να κρίνουμε πλέον
τους ανθρώπους
όχι με βάση τον
χαρακτήρα και τις
πράξεις τους, αλλά το
χρώμα του δέρματός
τους, το φύλο και
τον σεξουαλικό τους
προσανατολισμό...
κακοήθειας στις συσκευές ανίχνευ-
σης των επαγγελματιών WOKEά-
δων χτυπούν άμεσο συναγερμό!) Έ-
τσι, η πολιτική ταυτοτήτων παίρνει
τη χρηστή χριστιανική διδασκαλί-
α σε σχέση με την αμαρτία και επι-
χειρεί να τη μετατρέψει κατά το δο-
κούν, ούτως ώστε να έχει εφαρμογή
αποκλειστικά και μόνο στις ομάδες
που θεωρείται ότι καταπιέζουν και
όχι σε όλους. Δεν φτάνει όμως μό-
νο αυτό! Στο, κατά WOKE, οξύμωρο,
όσο και υποκριτικό, σχήμα υποκα-
τάστασης της «άδικης» χριστιανικής
ηθικής, από μία εσχατολογικού τύ-
που-αμετάκλητη καταδίκη, το κίνη-
μα WOKE -ως μισαλλόδοξη αίρε-
ση- επιχειρεί να καθιερώσει και τον
αυθαίρετο κανόνα της μη δυνατότη-
τας σωτηρίας ή λύτρωσης από την α-
μαρτία για όσους έχει χαρακτηρίσει
«καταπιεστές».
Υπό αυτήν τη λογική, όλες οι ανι-
σότητες μπορεί να έχουν μία και μό-
νο εξήγηση και αυτή είναι οι διακρί-
σεις. Οποιοσδήποτε έχει αντίρρηση
με αυτήν τη θέση αυτομάτως χαρα-
κτηρίζεται σεξιστής ή ρατσιστής, έτσι
ώστε να καταπνίγεται εν τη γενέσει
της κάθε φωνή αμφισβήτησης. Ε-
κεί ακριβώς εδράζεται και το μεγά-
λο παράδοξο της πολιτικής ταυτοτή-
των: χρησιμοποιεί ακραίες τακτικές
διακρίσεων, υποτίθεται για να κατα-
πολεμήσει τις ίδιες τις διακρίσεις. Εί-
ναι φανερό λοιπόν ότι αν κάποια αρ-
χή, όπως κολέγιο, δήμος, αστυνομία,
επιλέξει να πορευτεί εφαρμόζοντας
απαρέγκλιτα τις παρανοϊκές αρχές
της πολιτικής ταυτοτήτων, αναπό-
φευκτα θα διαπράξει σωρεία διακρί-
σεων εις βάρος ανθρώπων με βάση
το χρώμα του δέρματός τους, τη φυ-
λή τους, την εθνικότητά τους, τις σε-
ξουαλικές τους προτιμήσεις κ.λπ.
Ο μόνος λόγος που η πολιτική
ταυτοτήτων ασκεί τόσο ισχυρή επιρ-
ροή στην Αμερική είναι διότι, επί μο-
νίμου βάσεως και καταχρηστικά, οι
θιασώτες της θέτουν το κίβδηλο δί-
λημμα του ή θα υποκλιθείς ευλα-
βικά στην πολιτική ταυτοτήτων ως
νέας κιβωτού της διαθήκης ή θα πα-
ραμείνεις αμαρτωλός και εγκλημα-
τικά αδιάφορος στις συνθήκες ζωής
ανθρώπων διαφορετικών από σέ-
να. Ξεκάθαρα, το παραπάνω δίλημ-
μα είναι ολότελα ψεύτικο όσο και πα-
ράλογο. Oφείλουμε ν’ απορρίψουμε
τελειωτικά την πολιτική ταυτοτήτων
όχι μόνο διότι, υποκριτικά, απαιτεί
δικαιοσύνη για εκείνους που έχουν
ιστορικά αδικηθεί, αλλά διότι, χρη-
σιμοποιώντας την ιστορική τους δι-
αδρομή με ανιστόρητο τρόπο, κα-
τασκευάζει ένα αυθαίρετο σχήμα
ιδεολογικών κανόνων λειτουργίας,
το οποίο αποτελεί ευθεία απειλή στη
δημοκρατική διακυβέρνηση οιασ-
δήποτε χώρας.
Τα μέλη μιας κοινωνίας θα πρέ-
πει να μη φοβούνται να πάρουν μέ-
ρος σε οποιονδήποτε διάλογο σχετι-
κό με δύσκολα ή δυσάρεστα θέματα,
ακόμη κι αν εκφέρουν «λάθος» από-
ψεις. Ο ανοιχτός και ελεύθερος διά-
λογος μεταξύ ανθρώπων μπορεί να
αποβεί επίπονος και τα αισθήμα-
τα κάποιων μπορεί να πληγωθούν,
αλλά αυτός είναι ο μόνος τρόπος να
καταλάβουμε ο ένας τον άλλον. Η
πολιτική των δικαιωμάτων και ο η-
θικοπλαστικός πανικός που επιφέ-
ρει επιβάλλουν ταυτόχρονα και μια
κάθετη πνευματική οκνηρία. Τα κι-
νήματα WOKE και CANCEL προ-
ωθούνται από κέντρα που αξιώνουν
να ελέγξουν και όχι να επιδείξουν
οποιαδήποτε ενσυναίσθηση προς
τους πολίτες. Εν κατακλείδι, η πολι-
τική των δικαιωμάτων δεν έχει ως
στόχο να καταστήσει κάποιους υ-
πεύθυνους για τις πράξεις τους, αλλά
να επιβάλει μία κουλτούρα φόβου, η
21
Του Κωνσταντίνου Μαυρίδη
οποία θα εμποδίζει εξ ορισμού τους
ανθρώπους από το να εκφέρουν τις
πραγματικές τους απόψεις για όλα τα
«σοβαρά» θέματα, φοβούμενοι μή-
πως πουν κάτι που δεν είναι «σω-
στό» και χαρακτηριστούν ρατσιστές,
σεξιστές, ομοφοβικοί ή και εγώ δεν
ξέρω τι άλλο εξίσου «διαβολικό».
Η λογική αυτή είναι οιονεί πα-
ραληρηματική και θέτει τις προϋπο-
θέσεις για τη δημιουργία μιας πα-
ρανοϊκής κατάστασης, όπου κάθε
άνθρωπος με αντικομφορμιστικές
απόψεις θα θεωρεί σώφρον να πα-
ραμείνει σιωπηλός, αντί να εκφράζει
τις ιδέες του. Η κουλτούρα WOKE
είναι μια πρωτόγονη και αναιδής
προσπάθεια να παρακαμφθεί ολό-
τελα η χρήση της λογικής και να ε-
πιβληθεί ένα ιδιότυπο δικτατορικό
καθεστώς, που δυνητικά στοχοποι-
εί κάθε ελεύθερα σκεπτόμενο και
πνευματικά ανήσυχο άνθρωπο. Υπό
αυτήν τη σκοπιά λοιπόν, η κουλτού-
ρα WOKE/CANCEL και η αλλό-
φρων εμμονή των θιασωτών της για
ειδική μεταχείριση κάποιων ημετέ-
ρων -αντί για ίση μεταχείριση όλων-
ουδεμία θέση έχει σε μία κοινωνία
δικαίου.
Για του λόγου το αληθές, λοιπόν,
προσφάτως, η «μαρξίστρια» συνι-
δρύτρια του κινήματος Black Lives
Matter, Πατρίς Χαν Κόλορς, μα-
ζί με τη σύζυγό της, επίσης «μαρξί-
στρια», Τζανάγια Χαν, επιδόθηκαν
σ’ ένα όργιο σπατάλης, αγοράζο-
ντας τέσσερα υπερπολυτελή σπίτια
αξίας εκατομμυρίων δολαρίων στις
ΗΠΑ, τον τελευταίο χρόνο. Η τε-
λευταία αγορά αφορούσε ένα οικό-
πεδο με δύο βίλες στο «λευκό» φα-
ράγγι Τοπάνγκα, στα προάστια του
Μάλιμπου, κάνοντας χρήση του νό-
μου περί εταιρειών περιορισμένης
ευθύνης, που θ’ αποδώσει γενναί-
α έκπτωση στον φόρο που θα πλη-
ρώνουν στο αμερικανικό δημόσιο οι
δύο «μαρξίστριες». Μάλλον αυτό α-
κριβώς εννοούν, όταν μιλούν για «ει-
δική μεταχείριση» και «διόρθωση ι-
στορικών αδικιών». Όσο για όσους
(ακόμη και εκ των ένδον του κινήμα-
τος BLM) τόλμησαν να εκφράσουν
τις εύλογες απορίες τους, για το πώς
δύο ακτιβίστριες βρέθηκαν στα ξαφ-
νικά με τόση ακίνητη περιουσία, η
απάντηση ήταν η, κατά WOKE, α-
ναμενόμενη: «Είστε ρατσιστές, ακρο-
δεξιοί και μισογύνηδες!»
g
22
ΘΕΑΤΡΟ
ΘΕΑΤΡΟ κριτική
Υπαρξιακά διλήμματα
«Έγκλημα και Τιμωρία» σε σκηνοθεσία Όλιας Λαζαρίδου
Ο
Φιόντορ Μιχαήλοβιτς
Ντοστογιέφσκι είναι
αναμφίβολα ένας από
τους σημαντικότερους
εκπρόσωπους της ρώσικης λογο-
τεχνίας. Καθόλου τυχαία θεωρεί-
ται ένας από τους μεγαλύτερους
μυθιστοριογράφους με παγκό-
σμια αναγνώριση. Στο έργο του
διεισδύει στην ανθρώπινη ψυχο-
λογία σε μια περίοδο πολυκύμα-
ντη, ταραγμένη και κυοφορούσα
πολιτικές ανησυχίες, όπως ήταν
η Ρωσία του 19ου αιώνα. Ακό-
λουθος, για ένα χρονικό διάστη-
μα, των ιδεών του Σαρλ Φουριέ
για τον ουτοπικό σοσιαλισμό, δι-
ακατέχεται από θρησκευτικές και
πνευματικές αναζητήσεις, αλλά
και διλήμματα. Αυτές ακριβώς οι
αναζητήσεις είναι που χαρακτη-
ρίζουν και τα τέσσερα κορυφαία
έργα του, Έγκλημα και Τιμωρία
(1866), Ο Ηλίθιος (1869), Οι Δαι-
μονισμένοι (1872) και το κύκνειο
άσμα του, Αδελφοί Καραμαζόφ
(1880).
Στο Έγκλημα και Τιμωρία, πρω-
ταγωνιστής του είναι ο Ροντιόν
Ρομάνοβιτς Ρασκόλνικοφ, νεαρός
φοιτητής της Νομικής στην Αγία
Πετρούπολη. Ταγμένος στην ει-
λικρινή επιθυμία του ν’ αλλάξει
τον κόσμο, προχωρά στη δολο-
φονία μιας γριάς τοκογλύφου και
της αδελφής της. Στο κατόπι του
θα ριχθεί ο Πορφύριος Πετρόβιτς,
ανακριτής του αστυνομικού τμή-
ματος, ο οποίος είναι πεπεισμέ-
νος για την ενοχή του ήρωά μας
και βαθμιαία πιέζει, ολοένα και
περισσότερο, τον Ρασκόλνικοφ,
Ταυτότητα Παράστασης
Διασκευή: Μαίριλιν Κάμπελ
και Κερτ Κολόμπους
Μετάφραση: Στέλιος Βαφέας
Σκηνοθεσία: Όλια Λαζαρίδου
Σκηνογραφία: Χρήστος Μπο-
κόρος
Φωτισμοί: Ζαφείρης Επαμει-
νώνδας, Θωμάς Οικονομάκος
Φωτογραφίες παράστασης:
Χριστίνα Γεωργιάδου
Hθοποιοί: Νικόλας Μίχας,
Κωνσταντίνος Μπλάθρας, Χρι-
στίνα Τασκασαπίδου
προς την ομολογία. Στο ενδιάμε-
σο της καταδίωξής του, ο δράστης
θ’ αγαπήσει τη Σόνια, μια νεαρή
πόρνη, η οποία ασκεί το επάγγελ-
μα αυτό προσπαθώντας να επι-
βιώσει και να θρέψει τα μικρότε-
ρα αδέλφια της και τη μητριά της.
Ο Ρασκόλνικοφ θα ενδώσει, τόσο
στη συναισθηματική πίεση της
Σόνιας, όσο και στην αμείλικτη πί-
εση του ανακριτή, θα ομολογήσει
το έγκλημά του και θα οδηγηθεί
στη Σιβηρία ως τελική πράξη εξι-
λέωσης. Οι ρομαντικές ιδέες που
τον χαρακτήριζαν θα συντριβούν
στις συμπληγάδες μιας αμείλι-
κτης πραγματικότητας, αλλά και
στις συνέπειες μιας υπερφίαλης
πράξης, η οποία ξεπερνούσε κατά
πολύ το ανθρώπινο και κοινωνι-
κό μέτρο: τη διπλή δολοφονία την
οποία διέπραξε.
Η διασκευή ενός κλασικού
λογοτεχνικού έργου σε θεατρι-
κό είναι μια επικίνδυνη υπόθε-
ση. Όταν μάλιστα είναι έμφορ-
το φιλοσοφικών, μεταφυσικών,
αλλά και υπαρξιακών διλημμά-
των, η προσπάθεια ενέχει στοι-
χεία ακροβασίας. Η Μαίριλιν Κά-
μπελ και ο Κερτ Κολόμπους θα το
αποπειραθούν. Το 2003, θα συ-
νεργαστούν στη θεατρική δια-
σκευή του μνημειώδους Έγκλημα
και Τιμωρία και θα βραβευτούν
για αυτή την απόπειρα. Θα δημι-
ουργήσουν ένα θεατρικό έργο το
οποίο στηρίζεται στα τρία προα-
ναφερόμενα πρόσωπα, κάθε ένα
εκ των οποίων αντιπροσωπεύει
τρεις διαφορετικούς κόσμους. Ο
Ρασκόλνικοφ είναι ο νεαρός ρο-
μαντικός επαναστάτης, ο οποί-
ος επιδιώκει την υπέρβαση τόσο
την προσωπική, όσο και την κοι-
νωνική. Ο ανακριτής Πορφύρι-
ος εκπροσωπεί το σιδερένιο χέρι
μιας εξουσίας η οποία επικρέμα-
ται πάνω από κάθε δράση και επι-
θυμία. Η ορφανή πόρνη, παρά το
περιθωριακό επάγγελμα το οποίο
ασκεί, είναι ουσιαστικά αυτή που
αντιπροσωπεύει την άσβεστη επι-
θυμία για ζωή και χαρακτηρίζεται
από την ανιδιοτέλεια, την προ-
σφορά και την άδολη αγάπη που
τη συνοδεύει. Επικεντρωμένη η
διασκευή σε αυτά τα τρία πρόσω-
πα αναδεικνύει τα κύρια σημεία
όπου εκδηλώνονται τα διλήμματα
και οι αντιθέσεις και κατορθώνει
να κερδίσει το στοίχημα.
* Στην παράσταση συμμετέχει
Η Όλια Λαζαρίδου αναλαμβά-
νει την εξίσου κρίσιμη ευθύνη
της σκηνοθεσίας ενός εσωτερι-
κού, κατ’ ουσίαν, πνευματικού έρ-
γου. Ως «διευθυντής ορχήστρας»
πρέπει να υπηρετήσει τις αυτό-
νομες παρουσίες των τριών κυ-
ρίως προσώπων, αλλά και να κε-
ντήσει τις σχέσεις που αναπτύσ-
σονται ανάμεσά τους. Οι ισορρο-
πίες των πρωταγωνιστών και των
σχέσεων που αναπτύσσουν είναι
λεπτές, πολλώ δε μάλλον όταν η
σκηνοθεσία έχει να μεταφέρει και
τις πνευματικές αναζητήσεις του
συγγραφέα. Σε αυτό το καθόλου
εύκολο εγχείρημα κατορθώνει,
-από την πλευρά της- να εκπλη-
ρώσει το δικό της χρέος.
Ο Ρασκόλνικοφ του Νικόλα
Μίχου, είναι μια ειλικρινής και
καθαρή πρόταση από πλευράς
του. Μ’ έναν ευθύ τρόπο μετα-
φέρει την αμφίσημη σχέση του
με τον Πορφύριο και τη μετέωρη
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175
Του Κώστα Σαμάντη
Κυκλοφορούν από
τις Εναλλακτικές
Εκδόσεις
σχέση του με τη Σόνια. Η Χριστί-
να Τασκασαπίδου ερμηνεύει τη
Σόνια ως τη νεαρή πόρνη, η οποία
χαρακτηρίζεται από μία ειλικρι-
νή και αφοπλιστική αφέλεια απέ-
ναντι στα διλήμματα της ζωής. Αν
και η αφέλειά της, σε πρώτο επί-
πεδο, μπορεί να χαρακτηριστεί
παιδική, εν τούτοις κατορθώνει
και την μετουσιώνει σε μια κατα-
φατική πρόταση για τη ζωή. Δύ-
*
σκολος συνδυασμός, αλλά επιτυ-
χημένος στη συγκεκριμένη περί-
πτωση.
Ο Κωνσταντίνος Μπλάθρας,
στον ρόλο του Πορφύριου Πετρό-
βιτς, αποδεικνύει ότι έχει εντρυ-
φήσει τόσο στον συγκεκριμένο
ρόλο, όσο και στο έργο του Ντο-
στογιέφσκι. Ο ανακριτής του είναι
παιγνιώδης, υπαινικτικά σαρκα-
στικός, κυρίαρχος, όσο και γεμά-
τος αυτοπεποίθηση. Γνωρίζει από
την αρχή τους κανόνες του παι-
χνιδιού και στήνει με πλάγιο τρό-
πο τον ιστό στον οποίο παγιδεύ-
ει σταδιακά τον Ρασκόλνικοφ. Με
*
εσωτερικό και υπαινικτικό τρόπο
η εξουσία, την οποία εκπροσωπεί,
δείχνει αδιαμφισβήτητη και επι-
κρατούσα. Αναμφισβήτητα υπέ-
ροχος στον ρόλο του. Εξίσου ουσι-
αστικός και στον ρόλο του Σεμιόν
Ζαχάριτς, του πατέρα της Σόνιας.
με ζωντανή μουσική από σκηνής
η Ελένη Φουρλάνου (βιόλα).
Το σκηνικό του Χρήστου Μπο-
κόρου έρχεται να συμπληρώσει
την παλέτα της παράστασης. Η κα-
τασκευή του, ευέλικτη και ευρη-
ματική, κυριαρχεί στο κέντρο της
σκηνής. Υποβοηθά το κείμενο και
*
την παράσταση, ειδικά δε σε κά-
ποιες περιπτώσεις, από μόνη της,
στέκεται ιδανικά στην ανάδειξη
της πνευματικότητας του κειμέ-
νου. Είναι τα σημεία στα οποία τα
γνωστά κεριά από το ζωγραφικό
του έργο, μετατρέπουν το σκηνι-
κό σε μια αυθύπαρκτη υπερβατι-
κή κατάσταση.
Η παράσταση ανέβηκε μέχρι
τις 6 Φεβρουαρίου στη νέα θεα-
τρική σκηνή «ΕΛΕΡ» και ήταν μια
πνευματική ανάσα για τους θεα-
τές που κατάφεραν να την παρα-
κολουθήσουν.
g
 φύλλο 175 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022
CINE ρήξη
Φυσικό φως
Τ
ο ουγγρικό σινεμά δεν μας είναι
άγνωστο, όχι μόνο λόγω του Μί-
κλος Γιάντσο που δεν είναι, ω-
στόσο, γνωστός στο ευρύ κοινό,
ο οποίος ενέπνευσε στον Αγγελόπουλο
στα μεγάλα «μπαλετικά» του πλάνα, ού-
τε μόνο λόγω του πυρετικού Μπέλα Ταρ.
Στο κινηματογραφόφιλο κοινό είναι γνω-
στοί και νέοι (νεώτεροι) Ούγγροι σκηνο-
θέτες, όπως ο Λάσλο Νέμες, με τον Γιο
του Σαούλ (2015) και τη Δύση του ήλιου
(2018) και η ´Ιλντικα Ενιέντι, με την Ψυ-
χή και το σώμα (2017). Σ’ αυτούς έρχε-
ται να προστεθεί ο πρωτοεμφανιζόμενος
Ντένες Νάγκι, με την πρώτη του μεγάλου
μήκους ταινία, Φυσικό φως, η οποία κέρ-
δισε την Αργυρή Αρκούδα σκηνοθεσίας
στο Φεστιβάλ του Βερολίνου.
Η ταινία ανοίγει, στους τίτλους της, με
μια ιστορική υπόμνηση: 100.000 Ούγ-
γροι στρατιώτες ακολούθησαν τον γερμα-
νικό στρατό στην εισβολή του στη Σοβιε-
τική Ένωση, έχοντας κυρίως καθήκοντα
εκκαθαρίσεων των ανταρτών, πίσω από
την πρώτη γραμμή του μετώπου, στην
αχανή ουκρανική στέπα. Ο Σεμέτκα εί-
ναι ένας επιστρατευμένος αγρότης, απλός
στρατιώτης, και φωτογράφος, που ακο-
λουθεί τη μονάδα του στα έγκατα, θα έ-
λεγε κανείς, ενός δαιμονικού πολέμου.
Το πρόσωπό του είναι ανέκφραστο από
το πρώτο έως το τελευταίο πλάνο. Χωρίς
αυτό να σημαίνει ότι δεν αντανακλάται
πάνω στις γραμμές του προσώπου του
η δραματικότητα των σκηνών που βλέ-
πει. Ο στρατιώτης Σεμέτκα βρίσκεται α-
πλώς εκεί, στη σκηνή του πολέμου, χωρίς
να πολυκαταλαβαίνει τι ακριβώς συμβαί-
νει και χωρίς να έχει μια πιο ενεργή θέση
στα πράγματα. Είναι απλώς εκεί. Γιατί και
κάνοντας τι; Σίγουρα ούτε αυτός κατανο-
εί. Αυτό το ακύμαντο στην επιφάνειά του
πρόσωπο είναι ο οδηγός της ταινίας, ο ξε-
ναγός του θεατή σε έναν πόλεμο που πα-
ρέβλεψε όλους τους κανόνες σάμπως κι
όλοι οι πόλεμοι, από ένα σημείο και μετά,
δεν πατούν όλους τους κανόνες;
Η μονάδα του, λοιπόν, πορεύεται στα
βαθύτερα της ρωσικής γης, εκτελώντας
αναγνωρίσεις, αποσπώντας από τους χω-
ρικούς το σιτηρέσιό της, και εγκαθίσταται
σε ένα χωριό, όπου πριν από αυτούς λη-
μέριαζαν οι αντάρτες. Οι «καλοί» εισβο-
λείς φέρονται αρχικά με αβρότητα στους
χωρικούς, ώσπου η μονάδα του Σεμέτκα
πέφτει σε ενέδρα ανταρτών, σε μια εκκα-
θαριστική αποστολή της στο δάσος. Κά-
ποιοι από τους χωρικούς συλλαμβάνο-
νται ως συνεργοί των ανταρτών και φυ-
λακίζονται σ’ ένα σταύλο. Μερικοί απ’ αυ-
τούς θα δραπετεύσουν, δίνοντας το έναυ-
σμα για αντίποινα. Ο Σεμέτκα επιφορτίζε-
ται να επιτηρεί τους υπόλοιπους φυλακι-
σμένους, κυρίως γυναικόπαιδα, ώσπου
απαλλάσσεται από αυτή του την υπηρε-
σία. Τότε, ο επικεφαλής της ομάδας του
πυρπολεί τον σταύλο και καίει ζωντανούς
τους χωρικούς. Η υπηρεσία του Σεμέτκα
στο μέτωπο, μετά απ’ αυτό, τελειώνει. Α-
ναλαμβάνει να συνοδεύσει τους τραυμα-
τίες στο νοσοκομείο και παίρνει δεκαπεν-
θήμερη άδεια να επιστρέψει σπίτι του.
Η κάμερα, σε μια εσωτερικοποίηση
του ήρωα, μένει κι αυτή αμέτοχη στα γε-
γονότα. Όλα διεξάγονται σε ένα φλου πί-
σω από την πλάτη του πρωταγωνιστή.
Μοιάζει ως προς αυτό στο αφηγηματικό
στυλ του Σαούλ. Ο Ντένες Νάγκι προσθέ-
τει λυρικές παύσεις, επηρεασμένος, όπως
ο ίδιος λέει, από τον Αντρέι Ρουμπλιώφ
(1966), του Ταρκόφσκι. Ολόκληρη η ται-
νία είναι υποφωτισμένη, σε ένα χειμωνιά-
τικο ημίφως μέσα κι έξω, ζωγραφίζοντας
έντονα τη δραματικότητα των σκηνών στο
πρόσωπο του παρατηρητή-στρατιώτη και
φωτογράφου, ο οποίος μοιάζει να έχει βυ-
θιστεί σ’ αυτό που ονομάζεται μετατραυ-
ματικό σοκ ή απλούστερα κατάθλιψη. Αυ-
τή του η ψυχική διάθεση, με την οποία εί-
ναι εμποτισμένο όλο το έργο, φέρνει την
ταινία του Νάγκι στον αντίποδα των ται-
νιών δράσης, όπως συνήθως είναι οι ται-
νίες με θέματα από τον πόλεμο. «Η ταινί-
α εμπνεύστηκε από ένα μυθιστόρημα του
Παλ Ζαβάντα», όπως λέει ο σκηνοθέτης,
«το οποίο μέσα σε 600 σελίδες καλύπτει
20 χρόνια της ζωής των ηρώων. Από αυτό
επέλεξα τρεις ημέρες του 1943». Η μόνη ε-
νεργή πράξη του ήρωα είναι όταν φέρνει
νερό σε μια φυλακισμένη μάνα με το βρέ-
φος της, που του το είχε ζητήσει.
Βλέποντας την ταινία όπου, μέσα σ’ έ-
ναν φρενιασμένο από συγκρούσεις πό-
λεμο, απουσιάζει κάθε σύγκρουση, σκε-
φτόμουν ότι ο Σεμέτκα δεν είναι μόνο έ-
νας στρατιώτης του Άξονα στο Ανατολικό
Μέτωπο, αλλά μοιάζει με εικόνα του κα-
ταθλιπτικού Ευρωπαίου του σήμερα, που
αρνείται να πράξει, ακινητοποιημένος κι
αυτός, θαρρείς, στο μετατραυματικό σοκ
της μεταπαγκοσμιοποίησης. Γιατί όλα, ί-
σως να πιστεύει, θα μπορούσαν να λυ-
θούν διά της παρατηρήσεως, εάν τα αφή-
σει απλώς να εξελίσσονται, κοιτώντας τα
με θλίψη. Ευφυής μεταφορά, αν δεν είναι
απλώς (ακούσια ή έντεχνη) εικόνα μοιρο-
λατρείας.
Στην ταινία πρωταγωνιστούν ο Φέρε-
ντς Σάμπο, στον δύσκολο ρόλο του Σεμέ-
τκα, ο Λάζλο Μπάικο (Κολεζάρ), ο Μά-
ρεκς Λαπέσκις (Μιχαήλ), ο Φόντορ Ζολτ
(Φόντορ), ο Τάμας Γκάρμπατς (Σρίνκα).
Η εντυπωσιακά ατμοσφαιρική και τεχνι-
κά απαιτητική φωτογραφία είναι του Τά-
μας Ντόμπος και η καλά πλεγμένη πάνω
στον καμβά της ταινίας μουσική είναι της
Λετονής συνθέτιδος Σάντα Ράτνιες.
Τελευταίοι και πρώτοι άνθρωποι
Τ
ο Τελευταίοι και πρώτοι άνθρωποι
είναι ένα ντοκιμαντέρ του Γιόχαν
Γιοχάνσον, συνθέτη και επ’ εσχάτων
κινηματογραφιστή από την Ισλανδί-
α, που θα μπορούσε να συνηχεί με την ταινί-
α του Νάγκι. Κατέβηκε, δυστυχώς, σύντομα,
και δεν ξέρω αν θα μπορέσει κάποιος να τη
δει στο σινεμά. «Ανθρωπολογία του μέλλο-
ντος», τη χαρακτηρίζει ο Γιοχάνσον, ο οποίος
πέθανε αιφνίδια πριν την ολοκλήρωσή της.
Δύο δισεκατομμύρια γήινα χρόνια με-
τά, λοιπόν, στο απώτερο μέλλον, όπως α-
κούμε από την αφηγήτρια της ταινίας, την
Τίλντα Σουίντον, η τελευταία γενιά ανθρώ-
πων βρίσκεται στο χείλος του αφανισμού.
Από τον μακρινό, εποικισμένο τους πλανή-
τη, στέλνουν ένα ύστατο κινηματογραφημέ-
νο μήνυμα στους σημερινούς κατοίκους της
Γης. «Ένα άστρο μας έφτιαξε κι ένα άστρο θα
μας καταστρέψει», ακούγεται στο τέλος, σ’
αυτόν τον μελαγχολικό φόρο τιμής στους τε-
λευταίους ανθρώπους της Γης, οι οποίοι πα-
ρακολουθούν αμήχανοι το τέλος και αδύνα-
μοι να το αποτρέψουν. Το κείμενο που ακού-
γεται από την αφηγήτρια προέρχεται από το
ομώνυμο βιβλίο του Όλαφ Στέιπλεντον. Και
ντύνει εικόνες από «σπόμενικ», αλλόκοτα
μνημεία, που μοιάζουν εξωγήινα, σπαρμένα
σε όλη την επικράτεια της πρώην Γιουγκο-
σλαβίας, μιας χώρας ουτοπίας, που κατέρ-
ρευσε στο πρώτο φύσημα της μετά τον ει-
κοστό αιώνα εποχής. Τα «σπόμενικ» (σερβο-
κροατικά η λέξη σημαίνει «μνημείο») ήταν
παραγγελία του Τίτο, σε διάφορους Γιουγκο-
σλάβους καλλιτέχνες. «Τα “σπόμενικ” συνέ-
θεταν μια τεχνητή, επινοημένη πολιτεία, ένα
ουτοπικό πείραμα για την ενοποίηση των
σλαβικών εθνοτήτων με τις τόσες θρησκευ-
τικές και άλλες διαφορές. Τα μνημεία ήταν
σύμβολα αυτής της ενότητας», σημειώνει ο
Γιοχάνσον. Στους καλλιτέχνες δεν επιτρεπό-
ταν η χρήση χριστιανικών συμβόλων ή ει-
κονογραφίας κι έτσι αυτοί στράφηκαν στις
προϊστορικές τέχνες των Σουμερίων ή των
Μάγια, πράγμα που κάνει τα «σπόμενικ»,
στημένα σε τόπους μεγάλων ιστορικών συμ-
23
Του Κωνσταντίνου Μπλάθρα
βάντων, αλλόκοτα, και τις γραμμικές συνθέ-
σεις τους να μοιάζουν με ιδεογράμματα μιας
άγνωστης γλώσσας.
Στην προφητική της ενόραση, η αφήγη-
ση του έργου του Στέιπλεντον και του Γιο-
χάνσον ακολούθως περιγράφει παγκόσμιες
ιστορικές ανατροπές και πολέμους, που θα
φέρουν την παρακμή του πλανήτη, την πτώ-
ση των «πρώτων ανθρώπων», την εισβολή ε-
ξωγήινων, τον εποικισμό των άλλων πλανη-
τών, την εξέλιξη δεκαοκτώ διαδοχικών ειδών
ανθρώπων, έως το τελευταίο είδος, το δέκα-
το όγδοο, που αναμένει στωικά την εξαφά-
νισή του. Ενδιαφέρον έχει ότι στο έργο του
Στέιπλεντον περιγράφονται (από το 1930)
μελλούμενα, όπως ο ρωσογερμανικός πό-
λεμος, ο ευρω-αμερικανικός πόλεμος, η πα-
ρακμή της Ευρώπης, ο εξαμερικανισμός του
πλανήτη, η κινεζική ανάδυση, η μετατροπή
του κομουνιστικού συστήματος σε εφαρμο-
σμένο καπιταλισμό, η καθολική παγκοσμιο-
ποίηση κ.λπ., γεγονότα που θα φέρουν το τέ-
λος του ανθρώπινου είδους.
Η ταινία είναι μαυρόασπρη, γυρισμέ-
νη σε φιλμ 16 χιλιοστών. Μοιάζει περισσό-
τερο με κινηματογραφική όπερα επιστημο-
νικής φαντασίας κάτι σαν το Κογιανισκάτσι
(1982), με αργή όμως κίνηση, η οποία συ-
ντίθεται από τα επίσης αλλόκοτα, ως προς
τα σημεία λήψης τους, πλάνα του Γιοχάν-
σον και του Νορβηγού διευθυντή φωτογρα-
φίας Στούρλα Μπρεντθ Γκρέβλεν, που θυμί-
ζουν τη στρεβλή γεωμετρία τραπεζίων της
Οδύσσειας (1968) του Κιούμπρικ. Στη δομή
της μουσικής σύνθεσης ο Γιοχάνσον συνερ-
γάστηκε, λίγο πριν τον θάνατό του, με τον
συνθέτη Γερ Ελεάζαρ Γκλότμαν. Αυτό που ο
σκηνοθέτης-συνθέτης σημειώνει για το μυ-
θιστόρημα του Στέιπλεντον, που δεν έχει με-
ταφραστεί ελληνικά, ισχύει και για την ταινία
του: «Είναι κάτι σαν μια ανθρωπολογία του
μέλλοντος, η γραφή του είναι ένα μείγμα μυ-
στικιστικού λυρισμού και ψυχρού ακαδημα-
ϊσμού. Ένα πολύ έντονο έργο, ταυτοχρόνως
ποιητικό και νηφάλιο».
g
24
ΠΙΣΩ ΟΨΗ
Προσεχείς εκδηλώσεις
01/03/2022 | Εκδήλωση Άρδην
Το Άρδην διοργανώνει την Τρίτη 1 Μαρτίου 2022
στις 19.00 συζήτηση με θέμα: «Η απάντηση της Ελ-
λάδας στην τουρκική προκλητικότητα».
Θα μιλήσουν: Σάββας Καλεντερίδης, γεωστρα-
τηγικός αναλυτής, Γιώργος Καραμπελιάς, επικεφα-
λής Άρδην, Ανδρέας Λοβέρδος, βουλευτής ΚΙΝΑΛ,
Άγγελος Συρίγος, υφ. Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Στην αίθουσα «Ρήγας Βελεστινλής», Ξενοφώντος
4 πλ. Συντάγματος. Η εκδήλωση θα προβληθεί και
διαδικτυακά από την σελίδα του Άρδην, και τις σε-
λίδες μας στο facebook και το youtube. Στην αίθου-
σα θα επιτραπεί η είσοδος σε 80 άτομα (απαραίτητη
η ένδειξη πιστοποιητικού εμβολιασμού). Για κρατή-
σεις θέσεων μπορείτε να καλείτε στο 210 3826319.
21/02/2022 | Παρουσίαση
Οι Εκδόσεις Αρμός σάς προσκαλούν στην παρου-
σίαση του νέου βιβλίου του Δημήτρη Β. Προύσαλη
Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος: Ιστορίες και α-
φηγήσεις για το θρησκευτικό συναίσθημα των Ελ-
λήνων το 1821. Tην Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2022
και ώρα 19.00 στον «Κήπο» του Αρχαιολογικού
Μουσείου (Πατησίων 44, Αθήνα). Για το βιβλίο θα
μιλήσουν: Γ. Καραμπελιάς, συγγραφέας, Δ. Μπαλ-
τάς, Δρ. Φιλοσοφίας, Χ. Ρώμας, φιλόλογος και ο
συγγραφέας του βιβλίου, Δημήτρης Β. Προύσαλης.
26/02/2022 | Επίσκεψη
Η Ομάδα Πολιτισμού ΑΡΔΗΝ οργανώνει επίσκεψη
στην έκθεση “Θεόφιλος. Ο Τσολιάς της Ζωγραφι-
κής” που φιλοξενείται στο Ίδρυμα Εικαστικών Τε-
χνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη. Θα συνα-
ντηθούμε στην είσοδο του Μουσείου, Β. Σοφίας 9
και Μέρλιν 1, το Σάββατο, 26 Φεβρουαρίου, στις
11:00. Η είσοδος είναι ελεύθερη.
26/02/2022 | Διαλέξεις
Μετά τη διαφωνία, τι; | Εκδόσεις Πρώτη Ύλη
Η σύγκρουση με τον εαυτό και η ίαση μέσα από την
πράξη της κοινότητας ανθρώπων. Μια κοινωνικοπο-
λιτική προσέγγιση του θέματος.
Ομιλητές: Κλήμης Πυρουνάκης, Θεολόγος: «Χτί-
ζοντας μια κοινότητα-καταφύγιο πονεμένων αν-
θρώπων». Γιώργος Καραμπελιάς, Συγγραφέας-Πο-
λιτικός Ακτιβιστής: «Οι παραδοσιακές ταυτότητες,
η αποδόμησή τους και η συνειδητοποίηση των αν-
θρωπίνων και κοινωνικών ορίων».
Το Σάββατο 26 Φεβρουαρίου, 6:00-8:00μμ, στο Ί-
δρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχα-
ράκη (Βασιλίσσης Σοφίας 9). Για να κλείσετε το εισι-
τήριό σας καλέστε στο 2103611206.
6/03/2022 | Διαδικτυακή Διάλεξη
Το Ινστιτούτο Έρευνας και Μελέτης Θουκυδίδης
διοργανώνει την Κυριακή 6 Μαρτίου στις 19.00 δι-
αδικτυακή διάλεξη - συζήτηση με τον τίτλο: «Γεννή-
θηκα το 1922». Εισηγητής: Γεώργιος Καραμπελιάς.
Την εκδήλωση μπορείτε να την παρακολουθήσε-
τε ελεύθερα μέσω Live Streaming στο Youtube: IRS
Thoukydides.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Φεβρουαρίου 2022 φύλλο 175
Μπισκότα Παπαδοπούλου και Παντέν
H συλλογική ιδιοπροσωπία και ο ατομικισμός
Του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου
Π
ρόσφατα, δυο τηλεο-
πτικές διαφημίσεις δη-
μιούργησαν πολλά σχό-
λια και συναισθήματα.
Από τη μια η πολυεθνι-
κή Παντέν με «τα μαλλιά που δεν έ-
χουν φύλο» και από την άλλη η ελλη-
νική εταιρεία Μπισκότων Παπαδοπού-
λου, με 100 χρόνια ιστορία μυρωδιάς
και γεύσης, που έχει μνήμη. Από τη μία
το προσωρινό και εφήμερο μήκος και
στυλ των μαλλιών του κάθε ατόμου και
από την άλλη η αξία ενός κλασικού πο-
λιτισμού γεύσης και ιστορίας.
Δύο κόσμοι; Σίγουρα δύο διαφο-
ρετικές αντιλήψεις και νοοτροπίες βί-
μπαιδισμού και φανταχτερής κατανά- Από τη μία το «εμείς» και
ου. Από τη μια η φαντασμαγορική λο-
λωσης προβάλλει ως απάντηση στα υ-
γική του τηλεοπτικού πλατό και της σό-
παρξιακά αδιέξοδα. Ποτέ άλλοτε ο φε-
από την άλλη το «εγώ», μια
ουμπιζ με πολλά λόγια και μεταμοντέρ- εικόνα παλιμπαιδισμού και
τιχισμός του καπιταλισμού δεν παίρνει
να κλισέ και, από την άλλη, η κινημα-
τη θέση της ψυχοθεραπείας, όσο στις κατανάλωσης, που προβάλλει
τογραφική, δωρική αποτύπωση μιας ο-
μέρες μας. Η «απελευθέρωση» θα έρ-
λόκληρης ζωής με ελάχιστες λέξεις. Η ως απάντηση στα υπαρξιακά
θει μέσα από τον απόλυτο υποκειμενι-
μνήμη δεν θέλει πολλά λόγια, είναι η αδιέξοδα...
σμό. Όμως η λατρεία της υποκειμενι-
ίδια λόγια.
κότητας μάς δείχνει την απώλεια των
Στη μέση, οι άνθρωποι και το τραύ-
αυθεντικών σχέσεων. Και τι προτείνε- τοχος ενός ολόκληρου πολιτισμού. Κά-
μα. Ατομικό τραύμα, με απόγνωση και
ται; Η εξωτερική εμφάνιση, το είδωλο ποια πράγματα έχουν τιμή, άλλα έχουν
κακοποίηση, σε ανθρώπους που στε-
του Νάρκισσου και η κατανάλωση της αξία, όταν κυριαρχεί η μεγάλη διάρκει-
ρήθηκαν την αποδοχή για τη σεξουα-
εικόνας μας, σε πολιτισμικές Ντίσνε- α της πολιτισμικής μας ταυτότητας. Η
λικότητά τους. Αλλά και τραύμα προ-
ϋλαντ. Μαγεμένο από τον αυλό του ε- μνήμη της απώλειας γίνεται ζωή, δημι-
σωπικό της προσφυγιάς και του ξερι-
μπορεύματος, το διαφορετικό άτομο ουργεί δεσμούς και κοινότητες προσώ-
ζωμού, που συναντά το μεγάλο συλλο-
γίνεται κι αυτό εμπόρευμα. Και τότε πων με συνταγές γειτονιάς και πολιτι-
γικό τραύμα ενός μακραίωνου ελληνι-
η Ελλάδα, η κοινότητα, ο κλασικός πο- σμού. Η ενδογενής παραγωγική ανα-
σμού που …«γεννήθηκε το 1922».
λιτισμός, δεν έχουν αξία, εφόσον αξί- συγκρότηση δεν στηρίζεται μόνο στην
Η δυσφορία που βιώνει ο άνθρω-
α έχει μόνο η αυτοβιογραφία του Εγώ καινοτομία και την τεχνική, αλλά στην
πος για το ότι οργανολογικοί ή βιολο-
και η διαφήμισή του. Άλλωστε η συλ- αναζήτηση της εσωτερικής ταυτότητας
γικοί παράγοντες προσδιόρισαν με τέ-
λογική μνήμη ρευστοποιείται και συ- των προϊόντων που μπορεί να γεννή-
τοιο τρόπο το φύλο του, ώστε να ανα-
κοφαντείται όταν κυριαρχεί ένα συνε- σει και πάλι τούτος ο τόπος.
ζητά τη λύτρωση για να νιώσει ενότη-
χές εφηβικό παρόν. Η ακόρεστη δημι- Την ιστορία την αφηγείται μια μά-
τα και ψυχική ασφάλεια, είναι απόλυ-
ουργία φύλων και προφίλ εκ του μη- να, που μας μιλά για μια άλλη μάνα
τα σεβαστές. Η ενσυναίσθηση και η αν-
δενός είναι ανάλογη της συνεχούς πα- και, μέσα από συλλογικές μνήμες, ξα-
θρωπιά μας είναι ο μόνος δρόμος. Η α-
ραγωγής καταναλωτικών αντικειμένων ναφέρνουν στην επιφάνεια πολύτιμες
ποδοχή, η φιλία, η ψυχοθεραπεία, η
και στυλ. Είναι ο υπερμοντέρνος μύθος στιγμές του ελληνισμού. Ο Άγγλος παι-
δημοκρατία είναι δρόμοι που οδηγούν
του επαυξημένου εαυτού, που δεν ικα- δίατρος και παιδοψυχαναλυτής Ντό-
στη συμφιλίωση με τον εαυτό και στη
νοποιείται ποτέ και βρίσκει λύση στην ναλντ Ουίνικοτ και ο ψυχαναλυτής
συμμετοχή με οργανικό τρόπο στην ευ-
καινοτομία του Εγώ, ως ένα αντικεί- Μάσιμο Ρεκαλκάτι μάς επισημαίνουν
ρύτερη κοινότητα. Άραγε αυτό κάνει η
μενο που συνεχώς πρέπει να ανανε- ότι ο «καθρέφτης» των ματιών και των
επένδυση της εταιρείας καλλυντικών
ώνεται. Τα 67, τα 82, ή αύριο τα 8 δι- λόγων της μητέρας είναι αυτός που έ-
στη διαφορετικότητα; Από αυτή την ά-
σεκατομμύρια «κοινωνικά» φύλα στην χει τη μεγαλύτερη βαρύτητα (ανάμεσα
ποψη θεωρώ ότι εκμεταλλεύεται αδρά
ουσία είναι η αποθέωση του ατομικι- σε άλλα αγαπημένα πρόσωπα που α-
τους ανθρώπους και την ανάγκη τους
σμού, τέτοια που καταλύει οποιαδή- ντικατοπτρίζουν την εικόνα μας) για να
να βγουν στο φως.
ποτε επιθυμία για κληρονομιά, κοινό- μας ζεστάνει την ανθρώπινη αξιοπρέ-
τητα και δημοκρατία, οι οποίες μπο- πειά μας. Στη διαφήμιση της μικρασι-
Η σημειολογία ρούν να αγκαλιάσουν και να αποδε- άτικης κληρονομιάς, οι «καθρέφτες»
Οι συμβολισμοί και οι συνδηλώσεις εί- χτούν τον διαφορετικό άνθρωπο. αυτοί μας λένε ότι η δύναμη να απο-
ναι χαρακτηριστικές και στις δύο δια- Η διαφήμιση του Παπαδόπουλου δέχεσαι την κληρονομιά σου είναι που
φημίσεις. Τι προτάσσει ο δικαιωματι- προβάλλει το Εμείς. Το ιστορικό και σε κάνει πραγματικά ώριμο υποκείμε-
σμός της Παντέν; Το Εγώ. Όλος ο κό- συλλογικό Εμείς. Της μνήμης και της νο. Όχι ο σκαμπρόζικος, θρυμματισμέ-
σμος είναι η αναφορά σε μένα και μό- συνέχειας. Υποκείμενα εδώ είναι οι οι- νος καθρέφτης της κοινωνίας του θεά-
νο. Μέσα από το Θέαμα της εικόνας κογένειες και η συνάντησή τους μέσα ματος των σαμπουάν, που υποκρύπτει
και το Εμπόρευμα της πρόκλησης, που στη συλλογική μας πληγή, του 1922. τον υπερμοντέρνο πόλεμο και την ε-
αλλάζει διαρκώς ανάλογα τα γούστα Εδώ, το εμείς, είναι η κληρονομιά και ξουσία της ναρκισσιστικής «ιδιοτροπί-
του καταναλωτή ιδεών, πραγμάτων και η ταυτότητα που δίνει νόημα στο προϊ- ας» ενάντια στην πολιτισμική μας ιδιο-
σωμάτων. Με προϊόντα χωρίς μνήμη όν. Όχι το ανάποδο. Η Ιστορία είναι πα- προσωπία.
και συλλογική ρίζα. Μια εικόνα παλι- ρούσα και ο καταναλωτής γίνεται μέ- g