» ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΡΩΣΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ, ΣΕΛ.
8-11 & 14-17
Μηνιαία εφημερίδα για την εθνική ανεξαρτησία, την κοινωνική χειραφέτηση, την οικολογία και την άμεση δημοκρατία
Έτος 16ο • Αριθμός φύλλου 176
Slava Ukraini!
Σήμερα
Γιώργος Γκόντζος
Ακροβασίες Σελίδα 2
Νίκος Ντάσιος
Η ελληνική οικονομία στον
νέο Ψυχρό Πόλεμο Σελίδα 4
Μαν. Εγγλέζος - Δεληγιαννάκης
Η παράνομη αλιεία των
Τούρκων στο Αιγαίο Σελίδα 6
Μάνος Καραγιάννης
Ο πόλεμος στην Ουκρανία &
ο νέος ρόλος της Ελλάδας
Σελίδα 8
Νικόλας Δημητριάδης
Η αναβάθμιση της Ελλάδας
περνά μέσ’ από την ενίσχυση
της Ουκρανίας Σελίδα 9
Κωνσταντίνος Μαυρίδης
Ο βάλτος της Ουκρανίας
Σελίδα 11 Γ. Καραμπελιάς: Οι ρωσοτουρκικές σχέσεις
εκ ΡΗΞΗΣ Η ηθική με τον Ζελένσκι, ο ρεαλισμός με τον Πούτιν!
Τ
ο τελευταίο επιχείρημα των υποστη-
ρικτών της βάρβαρης επιδρομής της
πουτινικής Ρωσίας στην Ουκρανία εί-
ναι πως, όσοι συντασσόμαστε με τον α-
γωνιζόμενο λαό της Ουκρανίας, κρίνουμε τα
πράγματα από ηθικιστική, σκοπιά σε αντίθε-
ση με τον ρεαλισμό της δικής τους γεωπολι-
τικής σκοπιάς.
Ο κάθε «αναλυτής» της δεκάρας, στις τη-
λεοράσεις και στο φέισμπουκ, επιστρατεύ-
ει διαρκώς τον Θουκυδίδη και τη «ρεαλιστι-
κή σχολή» των διεθνών σχέσεων, προκειμέ-
νου να υποστηρίξει την «υψηλή γεωπολιτι-
κή» του Πούτιν.
Και, καθώς οι Ουκρανοί αντιστέκονται
σθεναρά και φουντώνει η διεθνής κατακραυ-
γή κατά της εισβολής, παύουν πλέον να τη
στηρίζουν ανοικτά. Ισχυρίζονται όλο και συ-
χνότερα πως, ακόμα και αν οι Ουκρανοί έ-
χουν δίκιο σε «ηθικό επίπεδο», εντούτοις
βρίσκονται από τη «λάθος πλευρά της ιστορί-
ας», στο πεδίο της «υψηλής» πολιτικής.
Ωστόσο, η χωρίς περιστροφές και με όλα
Σάββατο 19 Μαρτίου 2022
τα μέσα στήριξη της αντίστασης του ουκρανι-
κού λαού δεν είναι μόνο ηθικά επιβεβλημέ-
νη, αλλά και γεωπολιτικά και πολιτικά απο-
τελεσματική:
Διότι μόνο η αποτυχία του Πούτιν στην Ου-
κρανία μπορεί να σώσει τον ρωσικό λαό και
τον πλανήτη ολόκληρο από τον πόλεμο, την
καταστροφή, την επιστροφή σε ψυχροπολεμι-
κά πυρηνικά μπλοκ. Αντίθετα, μια πιθανή ε-
πιτυχία του θα παγιώσει την εξουσία του στο
εσωτερικό της Ρωσίας και θα επιβεβαιώσει
την είσοδο στον νέο Ψυχρό Πόλεμο.
Εάν η Ρωσία συνταχθεί με την Κίνα, θα συ-
γκροτήσουν από κοινού –μαζί και με μεγά-
λο μέρος του ασιατικού ισλάμ, σε βάθος χρό-
νου δε, ίσως και με την Τουρκία– ένα αυταρ-
χικό παγκόσμιο στρατόπεδο. Ένα σύστημα α-
νταγωνιστικό με εκείνο της Δύσης σε όλα τα
πεδία, οικονομικό, νομισματικό, στρατιωτικό,
πολιτισμικό, και έτσι θα μπούμε στην πιο επι-
κίνδυνη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας.
Και είναι προφανές πως ο Πούτιν, για να
διατηρηθεί στην εξουσία μετά το απονενοη-
www.ardin-rixi.gr • Τιμή: 2€
ΓΡΑΦΟΥΝ
Τάσος Χατζηαναστασίου
Σπύρος Κουτρούλης
Γιάννης Ξένος
Κωνσταντής Σεβρής
Αλέκος Μιχαηλίδης
Σπύρος Βαζούρας
Κωσταντίνος Μπλάθρας
Πάνος Χαρίτσης
Δημήτρης Μπούσμπουρας
Αναστάσης Μπαλτατζής
Κίμων Παπαδόπουλος
κ.ά.
Σελίδα 14
Αλ. Δρίβας: Περιφερειακός
πόλεμος με παγκόσμιες
συνέπειες
Σελίδα 15
Δ. Τριανταφυλλίδης: Ο
ρωσικός εξαιρετισμός & η
θεοκρατία του Πούτιν
Σελίδα 24
Γ. Ρακκάς: Ο πόλεμος ρί-
χνει τις μάσκες της α λα
σελ. 3 κάρτ ευαισθησίας
του Γιώργου Καραμπελιά
μένο διάβημα της εισβολής, δεν έχει κανέ- ρικής Ευρασίας.
ναν άλλο δρόμο παρά το βύθισμα στην εσω- Διότι, αν ήταν απλώς «ρωσόφιλοι», που
τερική καταστολή και την εξωτερική επιθετι- δεν θέλουν να αποκοπεί η Ρωσία από τον ευ-
κότητα ως ο ένοπλος βραχίονας, ο τραμπού- ρωπαϊκό κόσμο, δεν θα ακολουθούσαν έναν
κος, του ευρασιατικού μπλοκ. ηγέτη που επιθυμεί να την αποκόψει οριστι-
Συνεπώς, όλοι εκείνοι που υποστηρίζουν κά από την Ευρώπη και να την κάνει παράρ-
ότι μια ολοκληρωμένη Ευρώπη, για να χει- τημα της Ασίας.
ραφετηθεί από τις ΗΠΑ, χρειάζεται και μια ευ- Γι’ αυτό άλλωστε και στη στήριξη του Πού-
ρωπαϊκή Ρωσία, θα έπρεπε να στηρίζουν, με τιν πρωτοστατούν τα σταλινικά και τα ναζιστι-
νύχια και με δόντια, τη νίκη του ουκρανικού
κά γκρουπούσκουλα και οι οπαδοί του φιλό-
λαού και την ήττα του Ρώσου δικτάτορα.
τουρκου Ντούγκιν, επί τέλους ανοικτά από
Θα έπρεπε να στηρίζουν τον φυλακισμέ- κοινού.
νο αντιστασιακό Αλεξέι Ναβάλνι και όχι τον
Συνεπώς, ο Θουκυδίδης, αυτή τη φορά
αποχαλινωμένο δικτάτορα Βλαντίμιρ Πού-
τιν. Διότι μια ευρωπαϊκή Ρωσία θα ακύρωνε τουλάχιστον, βρίσκεται στο ίδιο στρατόπεδο
το ευρασιατικό μπλοκ και θα επέτρεπε έναν με τον… Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Γι’ αυτό η νίκη
αυθεντικά πολυπολικό κόσμο, με ουσιαστική του Ζελένσκι και του ουκρανικού λαού δεν
παρουσία της Ευρώπης. είναι μόνο ηθικά δικαιωμένη, αλλά και υ-
ψηλής γεωπολιτικής σημασίας για τη διεθνή
Αλλά, στην πραγματικότητα, τα γεωπο-
κοινότητα και την παγκόσμια ειρήνη.
λιτικά τους επιχειρήματα είναι ψευδεπίγρα-
φα. Στην κυριολεξία δεν είναι καν «ρωσόφι- Το «Σταματήστε τον πόλεμο» είναι συνώ-
λοι» πλέον. Είναι υπερασπιστές του Πούτιν νυμο με το «Σταματήστε τον Πούτιν».
και της δικής του ανελεύθερης και δικτατο- Slava Ukraini!
2 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176

Το επόμενο φύλλο της ΡΗΞΗΣ θα κυκλοφορήσει το Σάββατο 16 Απριλίου 2022

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ
ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ Στο παρά πέντε
ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Εκδίδεται από μη κερδοσκοπικό σωματείο

Ιδιοκτήτης-Εκδότης Ακροβασίες
Γιώργος Καραμπελιάς

Σ
Του Γιώργου Γκόντζου
Ομάδα έκδοσης: τις 5 Μαρτίου, Κυριακή πρωί, στο Κανάλι της Βουλής.
Γιάννης Ξένος, Γιώργος Ρακκάς Ντοκιμαντέρ με τίτλο: «Φοιτητιβίσματα: 200 χρόνια meta».
Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Νικόλας Δημητριάδης, (*) Αρχίζει με έναν νέο που σηκώνεται από το κρεβάτι του και

Ε
Νίκος Ντάσιος πηγαίνει στην τουαλέτα. Η φωνή ακούγεται καθώς ανοίγει την ίχα αγανακτήσει από την αρχή του εμβολιασμού,
Κώστας Σαμάντης πόρτα και κάθεται στη λεκάνη: «Διακόσια χρόνια ελευθερία, διακόσια όχι από τις δικαιολογημένες -στην αρχή-
Αλέκος Μιχαηλίδης
χρόνια ανεξαρτησία. Ζήτω η Ελλάδα. Για να είμαι ειλικρινής, εμένα δεν με επιφυλάξεις διαφόρων συνανθρώπων μας, αλλά
Βασίλης Στοϊλόπουλος
συγκινεί και τόσο. Ξύπνησα άσχημα». κυρίως με αυτούς που έλεγαν, «εμείς δεν λέμε
Οικονομικός υπεύθυνος Στην συνέχεια ακούμε τη φωνή να εξηγεί γιατί φτιάχτηκε το ντοκιμαντέρ- να μην εμβολιάζονται οι πολίτες, αλλά όμως ...» και με όλη
Στράτος Ιωαννίδης «με αφορμή το έπος του ’21»-, και διατυπώνει την άποψη πως δεν νιώθει τη ρητορική τους, με την πρακτική τους, με τις αμφιβολίες
και πολύ ελεύθερος ενώ καταθέτει προβλήματα από τους περιορισμούς που σκορπούσαν ....ευνοούσαν τον μη εμβολιασμό και τον
Διορθώσεις-επιμέλεια κειμένων «επιδρομέα» ιό…Για πολλούς λόγους…
Χριστίνα Σταματοπούλου λόγω πανδημίας, με προβολή πλάνων από την παρέλαση...
Δημήτρης Τζήκας Τώρα, να πάλι οι ίδιοι… Γράφουν για την εισβολή του
Και τώρα αρχίζει η αναφορά στον Θ. Κολοκοτρώνη.
Γρηγόρης Αποστολίδης Πούτιν, με την ίδια μεθόδευση όπως και προηγουμένως,
Διάβασε, λέει, σ’ ένα βιβλίο ότι «ο Κολοκοτρώνης όσο ήταν πειρατής» κ.λπ., που στην προκειμένη περίπτωση καταγράφεται ως «εμείς
Επιμέλεια έκδοσης συνεχίζει με την έφεση τού ήρωα του 1821 προς το κάπνισμα, εξηγεί γιατί δεν λέμε ότι δεν είναι εισβολή, αλλά όμως...», αδιαφορώντας
Νικόλας Δημητριάδης το έκοψε ο Θ. Κολοκοτρώνης και ακολουθεί ο προβαλλόμενος συνειρμός ουσιαστικά αυτοί οι ευαίσθητοι -κατά δήλωσή τους,
για την.... απελευθέρωση του Κολοκοτρώνη από το κάπνισμα με προβολή βέβαια- για τα θύματα του επιδρομέα...
Καλλιτεχνική Επιμέλεια
Δημήτρης Γ. Λουζικιώτης
πλάνου από ταινία με το «πάμε» προς τους αγωνιστές να εφορμήσουν... Είναι οι «ναιμεναλλάδες» ...και στις δύο περιπτώσεις...
www.louzikiotis.gr Ακολουθούν σχόλια για την ανθρώπινη συμπεριφορά, με πλάνα από τη Από την κατάληξη ανακοίνωσης της Ένωσης
θανάσιμη επίθεση στον Ζακ Κωστόπουλο, με ειδήσεις για γυναικοκτονίες, Τραγουδιστών Ελλάδας:
Αθήνα
αλλά και εικόνες από διαδηλώσεις και τη βία αστυνομικών κατά πολιτών.
Ξενοφώντος 4, 105 57 {..} ΟΧΙ στην ακραία φτωχοποίηση των λαών.
Tηλ: 210 3826319 fax: 210 3839930 Επανέρχεται στον Θ. Κολοκοτρώνη, μιλά για το ζώδιό του και τη σχέση ΟΧΙ στην καταβαράθρωση των αξιών.
Θεσσαλονίκη με άλλα ζώδια, διατυπώνει την εκτίμηση ότι «αντλούσε τις ιδέες και τα
Δαναϊδών 7 ΟΧΙ στην παραχάραξη της Ιστορίας.
οράματά του», με τη φωνή έντονα ειρωνική... «από την αντίθεση του Άρη με
Tηλ/fax:2311 295899 ΟΧΙ στην πολιτιστική απομόνωση.
τους Ιχθύες, με τον Ποσειδώνα» κ.ο.κ ...
E-mail: efrixi@gmail.com Δίνει ....στοιχεία για τις ερωτικές δραστηριότητες του Θ. Κολοκοτρώνη, ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ.
διανθίζει το σημείο αυτό με γενικότερες αναφορές στον έρωτα, «το σίγουρο ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ.{....]
Tυπογραφείο
Γ. ΤΑΣΣΙΟΠΟΥΛΟΣ-Κ. ΜΠΑΡΛΑΣ & ΣΙΑ Ι.Κ.Ε. είναι ότι ο έρωτας αποτέλεσε ένα από τα βασικά θεμέλια του ανθρώπινου «Ξέχασαν» το..... ΟΧΙ ΣΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΕΙΒΟΛΗ...
Ορφέως 13, Κορωπί, 194 00 Αθήνα πολιτισμού. Η ανάγκη σεξουαλικής ικανοποίησης όπως και η δημιουργία Δεν το ξεχνάμε που το ...ξέχασαν
Τηλ.: 210 6620734 οικογένειας υπήρχαν ακόμη και πριν από την πρώτη χρήση εργαλείων», ==============================
και πλάνα από τρυφερές στιγμές από δυο γορίλες, δείχνει τον Μητσοτάκη
 
και τη Μαρέβα στην εξέδρα των επισήμων, τον Κάρολο και την Καμίλα και
Συνδρομές εικόνα ενός αστυνομικού και μιας αστυνομικού . Ο Γιώργος Γκόντζος είναι δημοσιογράφος στο δημοτικό
ραδιόφωνο Ιωαννίνων.
Βέβαια, εναλλάσσονται όλα, με εικόνες από την παρέλαση για τα 200
ΣΥΝΔΡΟΜΗ (1 ΕΤΟΣ): 30 ευρώ
χρόνια.
ΑΡΙΘΜΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ:
116/772277-01 - Εθνική Τράπεζα Δεν ξεχνά βέβαια τον Θ. Κολοκοτρώνη και μας ενημερώνει πως σε ηλικία
δεκατριών ετών έφαγε ένα χαστούκι από έναν Τούρκο και «χρειάστηκε
Η ΡΗΞΗ κυκλοφορεί στα περίπτερα όλης της Ελλάδας τριάντα εφτά χρόνια για να επιστρέψει το χαστούκι αυτό».
από το Σάββατο 2 Δεκεμβρίου 2006 και κάθε πρώτο
Σάββατο του μήνα. Αναδεικνύει την προετοιμασία των Ελλήνων, με πλάνα εναλλασσόμενα,
• Η κυκλοφορία της ΡΗΞΗΣ βασίζεται επίσης, πέρα από το εικόνες από ταινίες για το 1821, και εικόνες από εκπαίδευση χρυσαυγιτών,
πρακτορείο, στην καλή θέληση των μελών, των φίλων και
των αναγνωστών της. Γι’ αυτόν τον σκοπό, μπορείτε να περ- και φυσικά υπάρχει και η αναφορά για τη «μεγάλη σφαγή» της
νάτε από τα γραφεία της εφημερίδας στην Αθήνα (Θεμιστο- Τρίπολης... με την παράθεση, όπως βλέπουμε, σχετικής αφήγησης του Θ.
κλέους 37, τηλέφωνο 210 3826319), στο Εναλλακτικό Βι-
βλιοπωλείο (στην ίδια διεύθυνση, τηλ. 210 3802644), στη
Κολοκοτρώνη.
Θεσσαλονίκη (Βαλαωρίτου 1 & Δωδεκανήσου, τηλ. 2310 Κάπου εδώ έχει και μια από τις τρεις εμφανίσεις στο 18λεπτο ντοκιμαντέρ
543751) και να προμηθεύεστε τον αριθμό των φύλλων που
επιθυμείτε.
του βουλευτή Κ. Γκιουλέκα... Μάλλον για να συνδεθεί το πόνημα και με την
επαναλαμβανόμενη αφήγηση του «αντιδεξιού μετώπου».
ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΣΥΝΔΡΑΜΕΤΕ:
Όπως σημειώνεται στην προβολή από το Κανάλι της Βουλής: «Ένας νέος
• Η ΡΗΞΗ φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε μία εφημερίδα συμ-
μετοχικής ιδιοκτησίας. Η κατώτερη τιμή μίας μετοχής εί- καλείται να κάνει ένα ντοκιμαντέρ με αφορμή την επέτειο του 1821. Βέβαια,
ναι 100 ευρώ. Η κατάθεση των χρημάτων μπορεί να γίνε- είναι και οι καιροί περίεργοι, είναι ο Φρόιντ, είναι και το ίντερνετ. Σκέφτεται
ται, κατόπιν επικοινωνίας, στον λογαριασμό που έχουμε
ανοίξει γι’ αυτόν τον σκοπό στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογ. διάφορα, ίσως ξεφεύγει και λίγο…».
116/772277-01). Λίγο λίγο, με παρόμοιου ιδεολογικού περιεχομένου αφηγήσεις
• Η ΡΗΞΗ επιθυμεί να διευρύνει όσο το δυνατόν τον κύκλο
των συντακτών της. διαμορφώθηκε μια συγκεκριμένη αντίληψη, που κυριαρχεί σε εγχώρια
Μπορείτε μας στείλετε το δικό σας άρθρο στην ηλεκτρονι- εκπαιδευτικά πανεπιστημιακά ιδρύματα….(*)
κή διεύθυνση efrixi@gmail.com
• Η ΡΗΞΗ έχει συνδρομές. Μπορείτε, αν θέλετε, να γρα- Το ντοκιμαντέρ μπορείτε να παρακολουθήσετε στον παρακάτω σύνδεσμο
φτείτε συνδρομητές, προσφέροντας έτσι μία επιπλέον οι- https://www.youtube.com/watch?v=aqGoaw_P8XI
κονομική ενίσχυση για την έκδοσή της. Η ετήσια συνδρομή
κοστίζει 30 ευρώ. =======================================
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
Οι ρωσοτουρκικές σχέσεις
& η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία
Του Γιώργου Καραμπελιά
Ε
ίναι πανθομολογού-
μενο ότι οι ρωσοτουρ-
κικές σχέσεις στηρίζο-
νται σε ένα γάμο συμ-
φέροντος. Η Ρωσία,
μέσα από τη σχέση με την Τουρ-
κία, επιχειρεί να υπονομεύσει το
ΝΑΤΟ –έχουν κοινές παρεμβάσεις
στη Συρία και τη Λιβύη, αν και υ-
ποτίθεται ότι είναι αντίπαλοι,
η Ρωσία έχει προμηθεύσει την
Τουρκία με S-400, η Ρωσία κατα-
σκευάζει δύο πυρηνικά εργοστά-
σια στην Τουρκία και, ας μην έ-
χουμε ψευδαισθήσεις, η Τουρκί-
α μακροπρόθεσμα θέλει να απο-
κτήσει και πυρηνικά όπλα. Ρωσί-
α και Τουρκία είναι δύο αυταρχι-
κά καθεστώτα που έχουν κοινούς
τρόπους συμπεριφοράς και κοι-
νά συμφέροντα. Η Τουρκία ταλα-
ντεύεται μεταξύ Ρωσίας και Δυτι-
κών και χρησιμοποιεί και τους δύο
με όπλο τη στρατηγική της θέση,
αφού ελέγχει τα Στενά, αλλά και
το μέγεθός της (στρατιωτικό, οι-
κονομικό, πληθυσμιακό κ.λπ.).
Με αφορμή τη ρωσική εισβο-
λή στην Ουκρανία παρατηρούμε
μια δραματική επιδείνωση των
ελληνορωσικών σχέσεων. Η Ελ-
λάδα στη μεταπολίτευση, είτε επί
Κ. Καραμανλή είτε επί Α. Παπαν-
δρέου, αλλά και αργότερα, πάντα
φρόντιζε, ούσα στο ΝΑΤΟ και την
ΕΕ, να διατηρεί καλές σχέσεις με
τη Ρωσία, λόγω των εθνικών μας
ιδιαιτεροτήτων, της γεωγραφικής
μας θέση στα Βαλκάνια, την Ορ-
θοδοξία κ.λπ. Από τη στιγμή και
πέρα που η Ρωσία συμμάχησε με
την Τουρκία, δημιουργούνται όλο
και μεγαλύτερα σύννεφα στις ελ-
ληνορωσικές σχέσεις. Ο Ρώσος Υ-
ΠΕΞ Σ. Λαβρόφ, πριν ακόμα η ελ-
ληνική κυβέρνηση στείλει όπλα
στην ουκρανική κυβέρνηση, μί-
λησε για τη «Δημοκρατία της Βο-
ρείου Κύπρου». Η Ρωσία με αυτές
τις δηλώσεις μάς υπενθυμίζει τη
στάση που είχε πριν την τουρκική
εισβολή στην Κύπρο –τα έγγρα-
φα που δημοσιεύθηκαν πρόσφα-
τα μας ξεκαθαρίζουν ότι ο Ετσε-
βίτ ζήτησε και την άδεια της Σο-
Η Τουρκία αναγκάστηκε να αλλάξει τακτική,
συνειδητοποιώντας ότι επί του παρόντος δεν
μπορεί να κινηθεί επιθετικά κατά της Ελλάδας,
καθώς η θέση της Ελλάδας ενισχύθηκε.
Με την εισβολή της η Ρωσία κόβει κάθε δεσμό με την
Δύση και τείνει να συγκροτήσει ένα κοινό μπλοκ με Κίνα
και Ιράν, με το οποίο θα φλερτάρει και η Τουρκία.
βιετικής Ένωσης για την εισβολή
και την πήρε με τον όρο η Κύπρος
να μη μετακινηθεί στο ΝΑΤΟ, αλ-
λά να παραμείνει στο Κίνημα των
Αδεσμεύτων.
Η Ρωσία, παρά του περί του
αντιθέτου λεγομένων, τα τελευ-
ταία 150 χρόνια σε κανένα κρίσι-
μο ιστορικό σημείο δεν υποστή-
ριξε την Ελλάδα. Η κοινή διαδρο-
μή Ρωσίας – Ελλάδας, δυστυχώς,
τερματίστηκε το 1829 με την κα-
τάληψη της Αδριανούπολης από
τα ρωσικά στρατεύματα, κάτι που
ήταν καθοριστικής σημασίας για
την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας
της Ελλάδας. Όμως από τον Κρι-
μαϊκό Πόλεμο και μετά η Ρωσία
στηρίζει στα Βαλκάνια τους σλα-
βικούς λαούς και τη Βουλγαρία
και όχι, όπως πριν, το σύνολο των
ορθοδόξων. Το 1919-20 οι μπολ-
σεβίκοι βοήθησαν να σταθεί στα
πόδια του το καθεστώς του Κεμάλ
με μεταφορές χρημάτων και ό-
πλων. Έκτοτε με τη Ρωσία έχουμε
βρεθεί στο ίδιο στρατόπεδο μόνο
στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ιδιαίτερα στο μακεδονικό ζή-
τημα γνωρίζουμε τον ρόλο της
στον Μεσοπόλεμο, όταν επεδίω-
κε την παραχώρηση της Μακεδο-
νίας στη Βουλγαρία. Μετά την κα-
τάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης,
η Ρωσία ήδη από το 1992 ανα-
γνώρισε τα Σκόπια ως Δημοκρατί-
α της Μακεδονίας, ενώ πρόσφατα
με τη Συμφωνία των Πρεσπών το
πρόβλημα της Ρωσίας ήταν απο-
κλειστικά η ένταξή τους στο ΝΑ-
ΤΟ. Έτσι, κατά της Συμφωνίας των
Πρεσπών κινητοποιούσε στα Σκό-
πια το VMRO με το επιχείρημα να
μη δεχθούν το όνομα Βόρεια Μα-
κεδονία, ενώ στην Ελλάδα κινητο-
ποιούσε τα δίκτυά της με τα αντί-
στροφα επιχειρήματα!
Ρωσία και ΝΑΤΟ
Άλλος ένας μύθος που κυκλοφο-
ρεί ευρύτατα στην Ελλάδα είναι
ότι η Ρωσία απειλείται ή περικυ-
κλώνεται από το ΝΑΤΟ. Η Ρωσία
είναι η πρώτη πυρηνική δύναμη
στον κόσμο με 6000 στρατιωτικές
κεφαλές. Είναι ένας στρατιωτικός
γίγαντας, αλλά με μια μέτρια οι-
κονομία, με ένα ΑΕΠ σε τρέχουσες
τιμές μικρότερο και από της Ιταλί-
ας. Η Ρωσία, λόγω αυτών των ιδι-
αιτεροτήτων της, ισχνή στο οικο-
νομικό και πολιτιστικό πεδίο, στη-
ρίζει αποκλειστικά τις φιλοδοξίες
της να καταστεί παγκόσμια υπερ-
δύναμη στη στρατιωτική πυγμή.
Το σενάριο που βλέπουμε σή-
μερα στην Ουκρανία δυστυχώς εί-
ναι επαναλαμβανόμενο. Το 1999
ισοπέδωσε την Τσετσενία με 100
χιλ. νεκρούς. Το 2008 προχώρη-
σε στον πόλεμο με τη Γεωργία. Το
2014 προσάρτησε την Κριμαία και
δημιούργησε τις αποσχισθείσες
«δημοκρατίες» του Ντονιέτσκ και
του Λουχάνσκ. Ήταν τα αντίποινα
του Πούτιν στην μεγάλη επανά-
σταση του Μαϊντάν με τη συμμε-
τοχή 800 χιλ. Ουκρανών, με διάρ-
κεια 92 ημερών, με 125 νεκρούς
και 65 αγνοούμενους. Αυτή η συ-
κοφαντημένη στην Ελλάδα επανά-
σταση υποχρέωσε το ουκρανικό
κοινοβούλιο να απομακρύνει τον
φιλορώσο πρόεδρο Γιανουκόβιτς.
Η Ουκρανία έχει πολλά κοινά
σημεία με την Ρωσία στην ιστο-
ρία της, αλλά μας διαφεύγει ότι
τον 19ο στην Ουκρανία η ουκρα-
νική γλώσσα ήταν απαγορευμέ-
νη στα σχολεία, διδάσκονταν μό-
νο τα ρωσικά, ή ότι η Ουκρανία
κατακτήθηκε από τον Μεγάλο Πέ-
τρο το 1709 στη μάχη της Πολτά-
βας. Οι θεωρίες του Πούτιν, όπως
εκφράστηκαν στο διάγγελμά του,
ότι η Ουκρανία είναι ένα κομμάτι
της Ρωσίας, το οποίο δολίως κα-
τάφερε να το αποσπάσει η Δύση,
είναι, αβάσιμες γεγονός που κα-
ταδεικνύεται και από την παλλα-
ϊκή αντίσταση που προβάλλει αυ-
τές τις τέσσερις εβδομάδες σύσ-
σωμο το ουκρανικό έθνος.
Η φιλολογία ότι η Ρωσία α-
πειλείται από τους γείτονές της,
ότι δηλαδή μια στρατιωτική υ-
περδύναμη μπορεί να απειληθεί
από την Ουκρανία και ότι η Ρωσία
χρειάζεται ζωτικό χώρο στα δυτι-
κά της, μας επιστρέφει στα χρόνια
του Χίτλερ, που και αυτός επιζη-
τούσε ζωτικό χώρο με τα γνωστά
αποτελέσματα. Ζωτικό χώρο στο
Αιγαίο και στα ελληνικά νησιά ζη-
τάει και Ερντογάν.
Η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη
σε έκταση χώρα του κόσμου με
πληθυσμό μόλις 145 εκατ. εκ των
οποίων τα 20 είναι μουσουλμά-
νοι. Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας
και οι περιοχές του Καυκάσου έ-
χουν στο σύνολό τους σχεδόν 100
εκατ. μουσουλμάνους. Αυτή η πί-
εση που νιώθει η Ρωσία από τα
ανατολικά από συμπαγείς μου-
σουλμανικούς πληθυσμούς ωθεί
ρωσικούς κύκλους στην αντίλη-
ψη ότι πρέπει η χώρα να επεκτα-
θεί στην Ανατολική Ευρώπη. Πρό-
σφατα μετέτρεψε τη Λευκορωσία
σε δορυφόρο της, τώρα προσπα-
θεί να κατακτήσει την Ουκρανία,
ο Λουκασένκο αποκάλυψε ότι ά-
μεσα θα κινηθεί και προς την Υ-
περδνειστερία και ούτω καθεξής.
Η επέκταση προς τα δυτικά
συνδυάζεται με τη σκληρή κατα-
στολή στο εσωτερικό. Ο φυλακι-
σμένος Ναβάλνι, η ισχυρότερη
φωνή της ρωσικής αντιπολίτευ-
σης, στον αντίποδα του Πούτιν υ-
ποστηρίζει ότι η Ρωσία, για να γί-
νει δημοκρατική χώρα, θα πρέπει
να γίνει έθνος-κράτος και να δώ-
σει τέλος στα αυτοκρατορικά της
οράματα. Και ότι, ακριβώς επειδή
δεν έχει τα οικονομικά και δημο-
γραφικά μεγέθη για να γίνει αυ-
τοκρατορία, επικεντρώνεται στη
στρατιωτική της δύναμη.
Η μόνη λύση αντιθέτως θα ή-
ταν να αποδεχθεί ότι είναι και
αυτή ένα έθνος κράτος, ένα μεγά-
λο ευρωπαϊκό έθνος – κράτος. Με
αυτό τον τρόπο θα πάψουν οι πα-
ρεμβάσεις της σε Κεντρική Ασία,
Καύκασο, Μέση Ανατολή, Αφρική
κ.λπ. που της προκαλούν μεγάλη
ένταση στο εσωτερικό της, έντα-
ση που ελέγχεται για την ώρα με
την αυξανόμενη καταστολή. Εκτός
από τις δεκαπέντε χιλιάδες συλ-
λήψεις αντιπολεμικών διαδηλω-
τών, το κλείσιμο εφημερίδων και
τηλεοράσεων, τους δρακόντει-
ους νόμους, νιώθει να απειλείται
από την αποτυχία του να υποτά-
3
ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ
ξει τους Ουκρανούς και προβαί-
νει πλέον σε ανοικτές απειλές ε-
ναντίον όσων Ρώσων διαφωνούν
με τον πόλεμο.
Το πιο ανησυχητικό, είναι ότι
με την εισβολή της, η Ρωσία κόβει
κάθε δεσμό με τη Δύση και τείνει
να συγκροτήσει ένα κοινό μπλοκ
με την Κίνα και το Ιράν, με το ο-
ποίο θα φλερτάρει και η Τουρκία.
Σε αυτό το νέο μπλοκ η Κίνα θα α-
ποτελεί το επίκεντρο λόγω του οι-
κονομικού και δημογραφικού με-
γέθους της και η Ρωσία θα είναι
ο οπλισμένος βαστάζος της. Α-
ναπόφευκτα μια τέτοια προοπτι-
κή θα προκαλέσει μεγάλες τριβές
στο εσωτερικό της Ρωσίας, για-
τί ο ρωσικός πληθυσμός επιθυ-
μεί στενότερες σχέσεις με την Ευ-
ρώπη. Ένα μέλλον αποκλειστικά
συνδεδεμένο με την Κίνα τρομά-
ζει τους Ρώσους.
Σε πλανητικό επίπεδο αυτό εί-
ναι μια πολύ άσχημη εξέλιξη που
προκλήθηκε από την απόφαση
του Πούτιν να ανοίξει την πόρτα
του φρενοκομείου και, αν δεν α-
νατραπεί από τον ρωσικό λαό, θα
ζήσουμε ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο.
Αυτή η κρίση βέβαια έχει ως
παράπλευρη συνέπεια την περαι-
τέρω συγκρότηση της Ευρώπης
και σε αμυντικό επίπεδο. Αυτό εί-
ναι ένα θετικό γεγονός για την Ελ-
λάδα. Αποδεικνύεται και από τη
συμπεριφορά της Τουρκίας, που
μέχρι πριν μερικές εβδομάδες ε-
πιδίωκε να εξομαλύνει τις σχέσεις
της με όλες τις χώρες εκτός της
Ελλάδας και της Κύπρου. Αναγκά-
στηκε, λοιπόν, η Τουρκία να αλ-
λάξει τακτική συνειδητοποιώντας
ότι επί του παρόντος δεν μπορεί
να κινηθεί επιθετικά κατά της Ελ-
λάδας.
Η θέση της Ελλάδας ενισχύθη-
κε γιατί, αν θέλει η Ευρώπη να οι-
κοδομήσει κοινή άμυνα, η Ελλάδα
τής είναι απαραίτητη. Η κρίση υ-
ποχρέωσε τους Ευρωπαίους να
κατανοήσουν ότι η ανεξαρτησία
έχει υψηλό τίμημα.
g
 4 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
Η ελληνική οικονομία στον νέο Ψυχρό Πόλεμο
Του Νίκου Ντάσιου
Η
απροκάλυπτη ει-
σβολή Πούτιν στην
Ουκρανία, ασχέτως
αποτελέσματος στο
πεδίο των μαχών, ο-
δηγεί στο κύκνειο άσμα της οικονο-
μικής παγκοσμιοποίησης στη μορ-
φή που γνωρίζαμε και την έναρξη
μιας νέας, ψυχροπολεμικής περιό-
δου. Ο Μπάιντεν, παρά τις φιλελεύ-
θερες αντιλήψεις του, συνεχίζει την
πολιτική Τραμπ, επιβάλλοντας δα-
σμούς στα κινεζικά προϊόντα, όντας
κι αυτός θιασώτης ενός οικονομι-
κού μοντέλου επαναπατρισμού του
μεγαλύτερου μέρος της βιομηχανι-
κής παραγωγής. Οι δυτικές κυρώ-
σεις κατά της Ρωσίας, μετά την ει-
σβολή στην Κριμαία το 2014, ανα-
κατεύθυναν σ’ ένα βαθμό τις εμπο-
ρικές συναλλαγές της, από τη Δύ-
ση προς την Ανατολή, κάτι που τεί-
νει να ολοκληρωθεί σήμερα, αν κα-
ταφέρει να γλυτώσει από την χρε-
οκοπία. Η τάση της αποπαγκοσμι-
οποίησης άρχισε ήδη να διαφαίνε-
ται από την οικονομική κρίση του
2008, με την ανάδειξη του γερμα-
νικού οικονομικού εθνικισμού και
το Μπρέξιτ, εντάθηκε κατά τη διετί-
α της πανδημίας με τα προβλήματα
στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυ-
σίδες και ολοκληρώνεται με το ου-
κρανικό, όπου αναδιατάσσονται τα
παγκόσμια ενεργειακά και επισιτι-
στικά δίκτυα.
Η Ρωσία, παραγωγός χώρα του
11% του παγκόσμιου πετρελαίου
και του 17% του φυσικού αερίου,
έχει οδηγήσει σε ενεργειακή εξάρ-
τηση την Ευρώπη, η οποία εισάγει
από αυτήν το 46% των αναγκών της
σε στερεά καύσιμα, το 38% σε φυ-
σικό αέριο και το 26% σε πετρέλαι-
ο. Μάλιστα μετά την κατάληψη της
Κριμαίας, συμμετέχει ως μέλος στο
OPEK+ επηρεάζοντας τις αποφά-
σεις των χωρών του Κόλπου -κυρί-
ως της Σαουδικής Αραβίας και των
Ο πόλεμος στην Ουκρανίας φαίνεται πως θα ολοκληρώσει τα
τριάντα χρόνια οικονομικής παγκοσμιοποίησης που ακολούθησαν
το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Εμιράτων- στην παραγωγή πετρε-
λαίου. Κρατώντας χαμηλά την προ-
σφορά εκτινάσσει τις τιμές του πε-
τρελαίου και του φυσικού αερίου
κάνοντας ρελάνς στις επιβαλλόμε-
νες κυρώσεις εναντίον της. Εκτιμώ-
ντας μια μικρή χρονική διάρκεια
πολέμου, που δεν θα ξεπεράσει τις
20-30 μέρες, η τιμή του μπρεντ θα
κυμανθεί από 120 -140$ ίσως και
180$/ βαρέλι, -από 80$ πριν το πό-
λεμο-, ενώ το φυσικό αέριο ξεπέρα-
σε ήδη τα 200€/ MWh από 82 €,
τιμές μη διαχειρίσιμες.
Ιδιαίτερο πρόβλημα αντιμετω-
πίζει η χώρα μας που εισάγει το
26% του πετρελαίου και το 39% του
φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Σύμ-
φωνα με την εκτίμηση του οικονο-
μικού επιτελείου, για κάθε 10 € αύ-
ξησης της τιμής του φ.α., το ΑΕΠ θα
έχει απώλειες της τάξης των 600 ε-
κατ. €. Η χώρα μπορεί να καλύψει
βραχυπρόθεσμα ένα μέρος του κό-
στους, συνεχίζοντας να επιδοτεί νοι-
κοκυριά, επιχειρήσεις και αγρότες
από πόρους του Ενεργειακού Τα-
μείου Μετάβασης, δίνοντας έμφα-
ση στους πιο αδύναμους. Θα πρέ-
πει όμως εντός των επόμενων τρι-
ών μηνών να υπάρξει ευρωπαϊκή
απόφαση με τη δημιουργία ενός νέ-
ου Ενεργειακού Ταμείου, αντίστοι-
χου με αυτό του Ταμείου Ανάκαμ-
ψης. Η πρόταση του πρωθυπουρ-
Η τάση της αποπαγκοσμιοποίησης άρχισε ήδη
να διαφαίνεται από την οικονομική κρίση του
2008, εντάθηκε κατά την διετία της πανδημίας
με τα προβλήματα στις παγκόσμιες εφοδιαστικές
αλυσίδες και ολοκληρώνεται σήμερα με τον
πόλεμο στην Ουκρανία,
γού, για πλαφόν στα κέρδη από τη
χρηματιστηριακή διαμόρφωση της
τιμής της ενέργειας, είναι προς τη
σωστή κατεύθυνση. Θα πρέπει δε
να τύχει ευρύτερης υποστήριξης ε-
ντός της Ένωσης στη Σύνοδο Κορυ-
φής της 24 & 25ης Μαρτίου, απένα-
ντι στις Βόρειες Χώρες, όπως η Ολ-
λανδία, που κερδοσκοπούν από την
αγορά ενέργειας.
Η άμεση ενεργοποίηση τής η-
λεκτρικής διασύνδεσης της χώρας
με την Αίγυπτο και αντίστοιχα με
την Κύπρο και το Ισραήλ θέτει εκ
νέου στο τραπέζι της διαπραγμά-
τευσης, υπό τις νέες συνθήκες, τον
East Med, με την Αίγυπτο να κα-
θίσταται όλο και πιο σημαντικός ε-
νεργειακός παίχτης στην Ανατολι-
κή Μεσόγειο. Σημαντικές επενδύ-
σεις για την παραγωγή 35 δισ. κυ-
βικών μέτρων βιομεθανίου από τα
υπολείμματα του αγροκτηνοτροφι-
κού τομέα, σε συνδυασμό με τις ε-
πενδύσεις αποθήκευσης LNG σε
Ρεβυθούσα και Αλεξανδρούπολη,
καθώς και για την παραγωγή πρά-
σινου και μπλε υδρογόνου, αναμέ-
νονται άμεσα στο πλαίσιο των ευ-
ρωπαϊκών αποφάσεων ενεργεια-
κής απεξάρτησης από την Ρωσία.
Σημαντικές είναι επίσης οι αυ-
ξήσεις στις τιμές του σιταριού, που
ξεπέρασε τα 13$/μπούσελ, του κα-
λαμποκιού στα 7,5 $, της σόγιας στα
17 $ και του ηλιέλαιου, επηρεάζο-
ντας άμεσα τις τιμές ειδών πρώτης
ανάγκης όπως το ψωμί, το αλεύ-
ρι και τις ζωοτροφές1. Πλήγμα επί-
σης για τις καλλιέργειες αποτελεί
η αύξηση της τιμής των εισαγόμε-
νων από Ρωσία αζωτούχων λιπα-
σμάτων, λόγω υψηλών απαιτήσε-
ων σε φυσικό αέριο για την παρα-
γωγή τους.
Τα κίνητρα μετεγκατάστασης
από τα αστικά κέντρα στην περιφέ-
ρεια, η στροφή στη βιολογική πα-
ραγωγή σε συνδυασμό με τη στή-
ριξη της ελληνικής λιπασματοβι-
ομηχανίας κι ένα πλάνο ενίσχυ-
σης της εγχώριας παραγωγής σιτη-
ρών2 στις εγκαταλειμμένες ή φορ-
τωμένες με ηλιακά πάνελ πεδιάδες
της κεντρικής Ελλάδας, αποτελούν
πρώτη προτεραιότητα. Η «επιταγή
ακρίβειας» για την κάλυψη των ε-
νεργειακών και διατροφικών ανα-
γκών των ευάλωτων νοικοκυριών
είναι απαραίτητη προκειμένου να
αντιμετωπιστεί πρακτικά το ενδε-
χόμενο της επισιτιστικής κρίσης.
Μια ακόμα πτυχή της νέας ψυ-
χροπολεμικής πραγματικότητας εί-
ναι η αύξηση των τιμών σε πρώ-
τες ύλες και μέταλλα. Η αύξηση κα-
τά 40% της τιμής του παλλαδίου θα
δημιουργήσει αυξημένο κόστος ή
1
Ρωσία και Ουκρανία εξάγουν το 29%
του σιταριού παγκοσμίως, το 19% του
καλαμποκιού και το 80% σε ηλιέλαιο
με αποδέκτες την Τουρκία, την Αλγε-
ρία, την Αίγυπτο κ.ά.
2
Η χώρα το 2019 εισήγαγε πάνω από
600.000 τόνους σιτηρών εκ των οποί-
ων οι 440.000 τόνοι μαλακό σιτάρι
που αξιοποιείται στα αρτοποιήματα.
Η δε καλλιεργήσιμη έκταση σιτηρών
μειώθηκε σχεδόν κατά 50% τη δεκαε-
τία 2010-20 –από 7,4 εκατ. στρέμματα
σε 3,8 εκατ.- (Πηγή ΕΛΣΤΑΤ)
και ελλείψεις στους καταλύτες των
αυτοκινήτων, τους πυκνωτές των
κινητών τηλεφώνων, τα οδοντιατρι-
κά σφραγίσματα κ.λπ. Οι αυξήσεις
των τιμών στο νικέλιο, αλουμίνιο
και χαλκό, δημιουργούν ήδη πρό-
βλημα σε μεταποιητικές και κατα-
σκευαστικές επιχειρήσεις. Η με-
ταλλευτική έρευνα για την αξιοποί-
ηση εγχώριων κοιτασμάτων, η ε-
φαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών
για την αξιοποίηση δευτερογενών
βιομηχανικών υλικών, η ανάκτηση
μετάλλων και κρίσιμων πρώτων υ-
λών κι η ανακύκλωση στερεών α-
ποβλήτων στο πλαίσιο της κυκλι-
κής οικονομίας θα μπορούσαν να
συμβάλουν αποτελεσματικά στην
υποκατάσταση μέρους των εισαγό-
μενων αναγκών.
Προϋπόθεση για πολλά από τα
παραπάνω είναι η διατήρηση της
ρήτρας διαφυγής και το 2023, σε
συνδυασμό με την αποτροπή αύ-
ξησης των επιτοκίων από τις Κε-
ντρικές Τράπεζες. Ένα πρώτο ση-
μαντικό βήμα αποτελεί η συζήτη-
ση για την εξαίρεση των αμυντικών
δαπανών από τους δημοσιονομι-
κούς κανόνες –μετά την εξαγγελί-
α του προγράμματος μαμούθ των
100 δισ. για τον εξοπλισμό της Γερ-
μανίας–, γεγονός που ανοίγει τον
δρόμο για την ενίσχυση της εγχώ-
ριας αμυντικής βιομηχανίας από
πόρους του Προγράμματος Δημο-
σίων Επενδύσεων.
Όπως ο Α΄ Παγκόσμιος Πό-
λεμος αποτέλεσε την ολοκλήρω-
ση ενός ιστορικού κύκλου αποι-
κιοκρατικής επέκτασης της δυτι-
κής οικονομίας, έτσι και ο πόλεμος
στην Ουκρανία φαίνεται πως θα ο-
λοκληρώσει τα 30 χρόνια οικονο-
μικής παγκοσμιοποίησης που α-
κολούθησαν το τέλος του Ψυχρού
Πολέμου. Οι χώρες πρωτίστως, αλ-
λά και οι ήπειροι οφείλουν να ανα-
διαταχθούν λαμβάνοντας υπόψη τα
νέα δεδομένα.
g
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
5
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Ενεργειακό:
Πώς το ελληνικό κράτος μπορεί να δώσει ουσιαστικές λύσεις στην μικρομεσαία
επιχειρηματικότητα, μακριά από λογικές παρασιτισμού
Του Πάνου Χαρίτση Το ρυθμιστικό πλαίσιο του ενεργειακού πιδοτούνται με μεγαλύτερο ποσό ανά κι-

Τ
ο κόστος ενέργειας συνιστά αυτή τη
στιγμή μια θανάσιμη απειλή για τις
περισσότερες παραγωγικές επιχει-
ρήσεις της Ελλάδας. Τα τιμολόγια
του ρεύματος έχουν σχεδόν τριπλα-
σιαστεί, ενώ, εν μέρει ως αποτέλεσμα αυτού, έ-
χει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό και το κόστος των
πρώτων υλών. Δεδομένου ότι όλη αυτή η αύ-
ξηση του κόστους δεν μπορεί να μετακυλιστεί
πλήρως στην τιμή του προϊόντος, οι παραγω-
γικές μονάδες πολλές φορές καταλήγουν να
πωλούν τα προϊόντα τους σε τιμές κάτω του κό-
στους. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, λαμβά-
νοντας υπ’ όψιν και τις τελευταίες εξελίξεις στο
ουκρανικό ζήτημα, δεν φαίνεται κάποιος ορίζο-
ντας βελτίωσης. Το ελληνικό κράτος, το οποίο
κατείχε ούτως ή άλλως την πρωτιά στο πιο ακρι-
βό ρεύμα της Ευρώπης, μετά και την απαξίωση
των λιγνιτικών μονάδων παραγωγής, δεν εμ-
φανίζεται διαθέσιμο να λάβει ουσιαστικά μέτρα.
Η επιδότηση της κατανάλωσης του ηλεκτρι-
κού ρεύματος είναι σαν να δίνεις στον άνθρω-
πο ένα ψάρι, αντί να του μάθεις να ψαρεύει, κα-
τά το σινικό ρητό. Και για να μάθεις στον άνθρω-
πο να ψαρεύει, μπορείς απλούστατα να επιδο-
τήσεις την παραγωγή του ηλεκτρικού ρεύματος
που καταναλώνει τόσο η επιχείρηση όσο και το
νοικοκυριό.
συμψηφισμού υπάρχει ήδη (https://helapco.
gr/pdf/HELAPCO_Net_Metering.pdf) και με αυτό
δίνεται η δυνατότητα τόσο σε παραγωγικές μο-
νάδες όσο και σε νοικοκυριά ν’ αντισταθμίσουν
ποσοτικά την ενέργεια που καταναλώνουν με
αυτή που παράγουν, μέσω φωτοβολταϊκών που
έχουν εγκαταστήσει στον χώρο τους. Ούτε εγχέ-
εται, σε γενικές γραμμές, περιττή ενέργεια στο
δίκτυο, ούτε δεσμεύεται παραγωγική γη, ούτε
δημιουργούνται εισοδηματίες, ούτε ισοπεδώ-
νονται βουνά για να εισπράττουν εκατομμύρι-
α τα φαντ και οι γνωστοί «κρατικοδίαιτοι της ε-
λεύθερης αγοράς». Ωστόσο, παρά τα διασφαλι-
σμένα και μακροπρόθεσμα οφέλη της επένδυ-
σης αυτής για την εθνική οικονομία, δεν υπάρ-
χει κάποια αυτοτελής επιδότηση (επιδοτούνται
οι σόμπες!) για αυτοπαραγωγή με ενεργειακό
συμψηφισμό, ούτε έχει ανακοινωθεί κάποια ε-
πιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης, λό-
γω των συνθηκών.
Επίσης, όλη η διαδικασία μπορεί να γίνει με
μικρό διοικητικό κόστος και με διαφάνεια. Δεν
θα επιδοτηθεί ο (υπερ)τιμολογημένος επενδυ-
τικός εξοπλισμός, αλλά θα χορηγηθεί ένα συ-
γκεκριμένο ποσό, το οποίο θα είναι ανάλογο
της ισχύος της κάθε εγκατάστασης, την οποία α-
πλώς θα πιστοποιήσει ο διαχειριστής του Δικτύ-
ου με τη σύνδεση. Ακόμα, για να γίνει δίκαια η
κατανομή του δημόσιου χρήματος, μπορεί να ε-
λοβάτ οι μικροί παραγωγοί (π.χ. 600€
ανά κιλοβάτ για 35 kVA), με μικρότερο οι
μεσαίοι παραγωγοί (π.χ. 500€ ανά κιλο-
βάτ για 135 kVA ή 67.500€ σε κόστος πε-
ρίπου 100.000€) και με πιο μικρό οι μεγά-
λοι (π.χ. 100€ ανά κιλοβάτ για 1000kWp).
Ας συγκεκριμενοποιηθούν όμως όλα αυ-
τά με τα οικονομικά δεδομένα της οικογενεια-
κής επιχείρησης στην οποία δραστηριοποιού-
μαι: Το 2020 αγοράζαμε την κιλοβατώρα από
τη ΔΕΗ -συνυπολογιζόμενων των ρυθμιζόμε-
νων χρεώσεων- κατά μέσο όρο έναντι 0,17€.
Σ’ ένα από τα βασικά προϊόντα μας, το κόστος
ρεύματος αντιστοιχούσε στο 9% του άμεσου κό-
στους. Έχοντας ως βάση τον λογαριασμό του Ια-
νουαρίου του 2022, αγοράσαμε την κιλοβατώ-
ρα από τη ΔΕΗ έναντι 0,43€ (+153% σε σχέση
με το 2020). Αν λάβουμε υπ’ όψιν και την τελευ-
ταία ανακοίνωση στις 24/2 για αύξηση του ρεύ-
ματος 35%, τότε η κιλοβατώρα εκτοξεύεται στα
0,58€ (+241%). Αυτό συνεπάγεται ότι το ρεύμα
στο προϊόν αποτελεί το 19% του κόστους στην
πρώτη περίπτωση και το 24% στη δεύτερη.
Αν λοιπόν μας βοηθήσει το ελληνικό κρά-
τος σε αυτή την επένδυση των 100.000€ περί-
που, θα την αποσβέσουμε σε ένα με δύο χρό-
νια, ενώ θα καταστούμε μια επιχείρηση με ελά-
χιστο ενεργειακό αποτύπωμα, η οποία θα πα-
ράγει παράλληλα το προϊόν της κατά προσέγ-
γιση 20% φθηνότερα και θα έχει έτσι περισσό-
τερες πιθανότητες να το εξαγάγει στο εξωτε-
ρικό. Επιπλέον, σε περίπτωση που ενθαρρυν-
θούν κι άλλες παραγωγικές μονάδες προς αυ-
τή την κατεύθυνση, η χώρα θα επανακτήσει την
ενεργειακή της αυτονομία και, αν επιδοτηθεί η
εγκατάσταση φωτοβολταϊκών με κλίμακα ανά-
λογη της ισχύος, τότε θα ενισχυθεί ουσιαστικά ο
μικρομεσαίος επιχειρηματίας.
Το θέμα είναι, βεβαίως, να υπάρχει πολιτι-
κή βούληση για τη λεγομένη «ενεργειακή δη-
μοκρατία», η οποία με την παρούσα κυβέρνη-
ση έχει εκφραστεί με το να επιδοτείται υπό πο-
λύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις στο «Εξοικο-
νομώ» η εγκατάσταση οικιακού φωτοβολτα-
ϊκού συστήματος ενεργειακού συμψηφισμού
και με το να αγοράζεται η ενέργεια από τα νέα
μας ορεινά οικοσυστήματα (τουτέστιν, ανεμο-
γεννήτριες) πιο ακριβά από την ενέργεια ενός
οικιακού παραγωγού ρεύματος (9,8kWh έναντι
8,7kWh!).
g

Σκέψεις για Ενεργειακές Λύσεις

Του Κίμωνα Παπαδόπουλου* τροπές γεωπολιτικές, οικονομικές, πλήττει τα ελληνικά νοικοκυριά και γκατάσταση μονάδων παραγωγής που να επιλύει ταυτόχρονα όλα τα

Σ
τις αρχές της οικονομι-
κής κρίσης μια παρέα
φίλων, συνεργατών, α-
ποφασίσαμε να μείνου-
με στον τόπο μας και να
επενδύσουμε σ’ αυτόν. Εδώ είναι οι
ζωές μας, οι άνθρωποί μας, το μέλ-
λον μας.
Φτιάξαμε αρχικά μια τεχνική ε-
νεργειακή εταιρεία με την επωνυ-
μία ΕΥΚΑΛΥΨΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ
ΚΟΙΝΣΕΠ. Εργαστήκαμε συλλογι-
κά, τα καταφέραμε και σήμερα συ-
νεχίζουμε… Εργαζόμαστε στον χώ-
ρο της ενέργειας, «κουβαλάμε» ε-
μπειρίες, συνεχώς μαθαίνουμε νέ-
ες τεχνολογίες και δημιουργούμε
με κάθε νέα ευκαιρία που ανοίγεται
μπροστά μας. «Ουδέν κακό αμιγές
καλού και το αντίστροφο».
Τα τελευταία 50 χρόνια, που λί-
γο - πολύ έχουμε ζήσει ή έχουμε ό-
λοι μας ακούσει, έγιναν μεγάλες πα-
γκόσμιες ενεργειακές κρίσεις και ε-
πέφεραν πολέμους και σημαντικές
καταστροφές και ανατροπές. Ανα-
κοινωνικές όσο και τεχνολογικές.
Σήμερα ερχόμαστε αντιμέτωποι
για άλλη μια φορά με το ίδιο πρό-
βλημα που εκτιμώ πως ήταν, είναι
και θα είναι διαχρονικό και πάντα ε-
πίκαιρο. Συνεπώς, στον σχεδιασμό
που καταθέτουμε θα πρέπει να δί-
νουμε λύσεις άμεσες, όπως οικονο-
μική επιχορήγηση ανά λογαριασμό
ρεύματος ή φυσικού αερίου, μείω-
ση ειδικού τέλους καυσίμων, επιδό-
τηση του ενεργειακού εκσυγχρονι-
σμού ή της ενεργειακής αναβάθμι-
σης κατοικιών κ.λπ.
Μεσοπρόθεσμες λύσεις με την
παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, α-
ξιοποίηση εγχώριων ενεργειακών
πόρων (π.χ. λιγνίτης), χρηματοδότη-
ση έρευνας για εξεύρεση νέων πη-
γών ενέργειας (π.χ. υποθαλάσσια α-
ποθέματα αερίου της Μεσογείου
κλπ.). Σαφώς, υπάρχει ο εθνικός ε-
νεργειακός σχεδιασμός και φυσικά
και το αναγκαίο νομικό πλαίσιο για
την υλοποίηση των ως άνω.
Σήμερα, λοιπόν, στην εποχή της
ενεργειακής κρίσης που κυρίως
επιχειρήσεις, είναι βασικό πρόβλη-
μα η υπέρμετρη αύξηση της τιμής
της ηλεκτρικής ενέργειας και της
τιμής του φυσικού αερίου. Σε αυ-
τό τον τομέα η χώρα σχεδιάζει δύο
προτάσεις: Η μια είναι η κατασκευ-
ή δεξαμενών υγροποιημένου φυσι-
κού αερίου στα ανοιχτά της Αλεξαν-
δρούπολης και η άλλη είναι η μετα-
τροπή των εγκαταστάσεων άντλη-
σης πετρελαίου, στον Πρίνο Θάσου,
με τη μετατροπή τους σε φυσικές
δεξαμενές αποθήκευσης φυσικού
αερίου. Έργα που βρίσκονται σε α-
δειοδοτική εξέλιξη εδώ και πολλά -
πολλά χρόνια.
Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέρ-
γειας, το μεγαλύτερο πρόβλημα που
αντιμετωπίζουμε στην ανάπτυξη
και κατασκευή μονάδων παραγω-
γής ενέργειας από ΑΠΕ είναι, κυρί-
ως, ο κορεσμός των δικτύων μετα-
φοράς ηλεκτρικής ενέργειας και ο
μεγάλος χρόνος αναμονής της σύν-
δεσης μιας μονάδας παραγωγής
στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ. Επίσης, η
εύρεση κατάλληλης γης για την ε-
ενέργειας από ΑΠΕ παρουσιάζει,
συνήθως, προβλήματα χωροταξι-
κά, περιβαλλοντικά, ιδιοκτησιακά,
προβλήματα στη συνδεσιμότητα με
το ηλεκτρικό δίκτυο. Πολλά από τα
θέματα αυτά πρέπει να επιλυθούν,
ώστε να φθάσει το ποθητό αποτέλε-
σμα της έγκρισης των όρων σύνδε-
σης για να αρχίσει η κατασκευή του
έργου. Τέλος, η έλλειψη συνεργατι-
κής κουλτούρας και η αδυναμία σύ-
στασης ενεργειακών κοινοτήτων με
γνώμονα την παραγωγή ενέργειας
για συμψηφισμό με την καταναλι-
σκόμενη ενέργεια.
Αυτό στη χώρα μας μπορεί να υ-
λοποιηθεί μέσα από τη σύσταση Ε-
νεργειακών Κοινοτήτων. Αυτές έ-
χουν τη δυνατότητα να προσφέρουν
στα μέλη τους την υπηρεσία του ει-
κονικού ενεργειακού συμψηφι-
σμού σύμφωνα με το άρθρο 11 του
ν. 4513/2018. Γεγονός που μπορεί
να δώσει μόνιμη λύση στο πρόβλη-
μα που αντιμετωπίζουν σήμερα τα
νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις. Συ-
νεπώς, χρειαζόμαστε μια πρόταση
προαναφερόμενα προβλήματα.
Ας ξεκινήσω να περιγράφω α-
ναλύοντας τη σκέψη μου: Στην περι-
οχή της Δυτικής Μακεδονίας, στην
Κοζάνη, την Πτολεμαΐδα όπου βρί-
σκονται οι εγκαταστάσεις παραγω-
γής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνί-
τη υπάρχουν οι υποδομές σε δίκτυ-
α για να μπορούν να μεταφέρουν
στην υπόλοιπη χώρα την παραγό-
μενη ηλεκτρική ενέργεια. Εκεί υ-
πάρχουν εγκαταλειμμένες άγονες ε-
κτάσεις, όπου όλα αυτά τα χρόνια γι-
νόταν η εξόρυξη του λιγνίτη και σε
πολλές επίσης εκτάσεις εναποτέθη-
κε τέφρα προερχόμενη από τη λει-
τουργία των μονάδων.
Οι εκτάσεις αυτές μπορούν να
χαρακτηρισθούν ως επιχειρηματι-
κό πάρκο εγκατάστασης μονάδων
παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ για
ενεργειακές κοινότητες, όπου, απο-
κλειστικά για τους χώρους αυτούς,
να έχουν τη δυνατότητα του εικονι-
κού ενεργειακού συμψηφισμού σε
όλη τη χώρα χωρίς γεωγραφι-
κό περιορισμό. >
 6 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176
ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
>
Συνεπώς, θα μπορεί να συ-
νεχιστεί το πρόγραμμα απολιγνι-
τοποίησης χωρίς πρόβλημα. Οι
εργαζόμενοι των λιγνιτικών μο-
νάδων που θα κλείσουν θα απα-
σχοληθούν στις νέες επιχειρή-
σεις. Τα υφιστάμενα δίκτυα θα α-
ξιοποιηθούν. Κεφάλαια θα απορ-
ροφηθούν άμεσα για την υλοποί-
ηση των έργων. Φυσικά, άμεσα θα
μπορούν πολίτες, δήμοι, ΟΤΑ α΄
και β΄ βαθμού, ΝΠΔΔ, επιχειρή-
σεις, καταναλωτές ενέργειας να ε-
πιλύσουν τα ενεργειακά τους προ-
βλήματα, είτε σχετίζονται με θέρ-
μανση (απεξάρτηση από φυσικό
αέριο), ηλεκτροκίνηση (απεξάρτη-
ση από υγρά καύσιμα), είτε με την
κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργει-
ας για την κάλυψη οποιασδήποτε
άλλης ανάγκης τους.
Σήμερα, χρειάζονται λύσεις
που να μας προσφέρουν απεξάρ-
τηση από εισαγόμενες πηγές ε-
νέργειας, με αξιοποίηση των δι-
κών μας φυσικών πόρων. Στα
χρόνια που θα ακολουθήσουν
στην περιοχή της Δυτικής Μακε-
δονίας, καθώς και σε άλλες περι-
οχές, έχοντας εγκαταστήσει μονά-
δες παραγωγής ενέργειας από Α-
ΠΕ θα πρέπει να προχωρήσουμε
στη δημιουργία βιομηχανίας πα-
ραγωγής φωτοβολταϊκών στοιχεί-
ων, παραγωγής ανεμογεννητριών
και άλλων τεχνολογιών. Είναι α-
ναγκαίο να δημιουργήσουμε μο-
νάδες ανακύκλωσης όλων αυτών
των υλικών, διότι έχουν περιορι-
σμένη διάρκεια ζωής στις εφαρ-
μογές τους, και κλείνοντας τον αει-
φόρο κύκλο, θα πρέπει τα ανακυ-
κλωμένα υλικά να είναι η πρώτη
ύλη για την παραγωγή αυτών που
αντικαθιστούμε. Ταυτόχρονα, θα
πρέπει να δημιουργούμε μονάδες
αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέρ-
γειας σε όλη τη χώρα, ώστε άμεσα,
όταν τα φυσικά στοιχεία δεν μπο-
ρούν να μας προσφέρουν ενέργει-
α, να γίνεται χρήση της αποθηκευ-
μένης.
Κλείνοντας, πιστεύω πως πριν
ξεκινήσουμε την εξόρυξη υδρο-
γονανθράκων από τη Μεσόγειο
είναι σκόπιμο να δώσουμε μέγι-
στη προτεραιότητα στην αξιοποί-
ηση των θαλάσσιων πάρκων πα-
ραγωγής ενέργειας από τον άνε-
μο, με ιδιαίτερη έμφαση στην πα-
ραγωγή υδρογόνου υλικού, που
αποτελεί πρώτη ύλη όχι μόνο ά-
μεσα για κίνηση, αλλά και βασικό
στοιχείο για την παραγωγή συνθε-
τικού φυσικού αερίου (SNG). Στην
εποχή του αναθεωρητισμού και
των ολιγαρχών, είναι επικίνδυνο
ακόμη και να μιλάς για παλάτια
και πλούτη, άρχοντες... Ό,τι λάμπει
δεν είναι χρυσός.
* Ηλεκτρολόγος Μηχανικός
g παϊκή Ένωση, παραβιάζει τους
Μεσ’ στου Αιγαίου τα νερά!
Η παράνομη αλιεία των Τούρκων στο Αιγαίο
Του Μανώλη Εγγλέζου Δεληγιαννάκη
Ο
υβριδικός πόλε-
μος που διεξάγε-
ται σε όλη την ελ-
ληνοτουρκική με-
θόριο, από τη Θρά-
κη μέχρι την Κύπρο, συντελείται
σε πολλαπλά επίπεδα. Ένα πολύ
σημαντικό, αλλά συστηματικά α-
ποσιωπούμενο, είναι κι αυτό της
παράνομης αλιείας των Τούρκων
στο Αιγαίο. Οι Τούρκοι ψαράδες,
με σκάφη μεγάλης αλιευτικής ι-
κανότητας και με υπερσύγχρονο
εξοπλισμό, βγαίνουν στο Αιγαίο,
από τη Σαμοθράκη μέχρι τη Ρόδο,
σε σχηματισμό στόλου, συντεταγ-
μένα και οργανωμένα, με στόχο
να μονοπωλήσουν τ’ αλιεύματα.
Η αριθμητική τους υπεροχή ένα-
ντι των δικών μας ψαροκάικων εί-
ναι συντριπτική, αφού φτάνει σε
μιαν αναλογία 5 προς 1. Τα σκά-
φη αυτά δεν ψαρεύουν απλώς.
Αμφισβητούν το δικαίωμα των
ψαράδων μας ν’ αλιεύουν στο Αι-
γαίο, τους σκίζουν τα δίχτυα, ε-
μπεδώνουν την τουρκική παρου-
σία στις θάλασσές μας και την αμ-
φισβήτηση των ελληνικών κυρι-
αρχικών δικαιωμάτων. Και εμείς,
ως συνήθως, απλά κοιτάμε, όταν
δεν τους διευκολύνουμε.
Αφού ο ΣΥΡΙΖΑ κατάργησε το
άρθρο 401 του Ποινικού Κώδικα,
που καθιστούσε ποινικό αδίκη-
μα την αλιεία στα ελληνικά χωρι-
κά ύδατα ξένων πλοίων δίχως ά-
δεια, αποποινικοποίησε τις τουρ-
κικές προκλήσεις και στη δραστη-
ριότητα αυτήν. Γιατί τα τουρκικά
ψαράδικα δεν πάνε μόνο στα δι-
εθνή ύδατα, στα οποία δεν έχομε
ανακηρύξει ακόμα 12 μίλια, ούτε
ΑΟΖ. Μπαίνουν στα χωρικά μας
ύδατα και σαρώνουν τ’ αλιεύμα-
τα και εκεί.  Οι τουρκικές προκλήσεις εί-
Αλλά οι Τούρκοι δεν παίρνουν
απλώς αλιεύματα από τους Έλλη-
νες ψαράδες. Ψαρεύουν σε περι-
οχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης πα-
ραβιάζοντας τους ευρωπαϊκούς
κανονισμούς για την αλιεία, τους
οποίους τηρούν οι Έλληνες συ-
νάδελφοί τους. Έτσι, ψαρεύουν
με μηχανότρατες εξοπλισμένες
μ’ ένα μεγάλο σάκο, που σαρώνει
τον βυθό και τον ερημώνει από
ζωή. Γι’ αυτό τον λόγο, τέτοιοι
τρόποι ψαρέματος απαγορεύο-
νται από την ευρωπαϊκή νομοθε-
σία. Με αυτό τον τρόπο, η Τουρ-
κία, χώρα υπό ένταξη στην Ευρω-
κανονισμούς της, προσποριζόμε-
νη παράνομα κέρδος από σημα-
ντικές ποσότητες μη νόμιμων αλι-
ευμάτων, τη στιγμή που οι Έλλη-
νες ψαράδες, τηρώντας τους κα-
νονισμούς, δεν ψαρεύουν με α-
παγορευμένους τρόπους αλιείας·
ταυτοχρόνως, εμποδίζεται η πρό-
σβασή τους στα επιτρεπόμενα α-
λιεύματα, λόγω της τουρκικής υ-
περοπλίας και προκλητικότητας.
Παράλληλα, η αειφορία των αλι-
ευμάτων τίθεται εν αμφιβόλω, ε-
ξαιτίας των τουρκικών παράνο-
μων αλιευτικών πρακτικών και
οι Τούρκοι εξάγουν τα ψάρια και
στην Ελλάδα!
Η κλιμάκωση καθίσταται εμ-
φανής, όταν αναλογιστούμε πως
το 2018, όταν ακόμα ίσχυε το κα-
ταργηθέν από το ΣΥΡΙΖΑ 401 του
Ποινικού Κώδικα, σε χρόνο κατά
τον οποίο δεν είχε ενταθεί η πρα-
κτική αυτή, αλλά οι Τούρκοι ψα-
ράδες ήδη προκαλούσαν, το υ-
πουργείο Γεωργίας και Δασών της
Τουρκίας εξέδωσε οδηγία προς
αυτούς να μην ενεργούν στα ελ-
ληνικά χωρικά ύδατα. Η σύσταση
αυτή θάφτηκε, όταν η υπεραλίευ-
ση εντός των ελληνικών χωρικών
υδάτων κατέστη μέρος του υβρι-
δικού πολέμου κατά της Ελλάδας.
ναι συνεχείς και φέρνουν σε α-
πόγνωση τους Έλληνες ψαράδες.
Το ίδιο το λιμενικό αντιμετωπίζει
προκλητική συμπεριφορά στα δι-
κά μας χωρικά ύδατα, τα οποία οι
Τούρκοι αμφισβητούν ως τέτοια
και καλούν το δικό τους λιμενικό,
ενώ τις περισσότερες φορές είναι
οπλισμένοι για να επιβάλουν την
κυριαρχία τους στον χώρο.
Η ελληνική πλευρά, με χαρα-
κτηριστική καθυστέρηση, διόρ-
θωσε το ατόπημα της κατάργη-
σης του άρθρου 401 του Ποινι-
κού Κώδικα, με την εισαγωγή σε
αυτόν, μόλις τον Νοέμβριο του
2021, του άρθρου 398, που αφο-
ρά στην αλιεία στην αιγιαλίτιδα
ζώνη και τα εσωτερικά ύδατα. Το
άρθρο προβλέπει ότι, «Όποιος α-
σκεί αλιευτική δραστηριότητα με
σκάφος ή άλλο πλωτό μέσο που
φέρει σημαία τρίτης χώρας, χωρίς
την προβλεπόμενη κατά τις οικεί-
ες διατάξεις άδεια της αρμόδιας
αρχής, εντός της αιγιαλίτιδας ζώ-
νης και των εσωτερικών υδάτων
της Ελληνικής Επικράτειας, τιμω-
ρείται με φυλάκιση». Δεν ίδρωσε
βέβαια το αυτί των Τούρκων, αλ-
λά τουλάχιστον υπάρχει πια ξανά
ένα θεσμικό πλαίσιο για την αντι-
μετώπιση αυτής της πρακτικής.
Όπως ίσως θ’ ανέμενε κά-
ποιος, ο μιθριδατισμός της ελλη-
νικής πλευράς δεν ενεργοποίησε
τη διάταξη αυτή, που δίδει στο λι-
μενικό τη δυνατότητα σύλληψης
και προσαγωγής σε δίκη των πα-
ρανομούντων ψαράδων. Οι προ-
κλήσεις συνεχίζονται και μετά την
επαναφορά του ποινικού προσή-
μου στις τουρκικές ενέργειες.
Κι επειδή η νομική κάλυψη υ-
περκαθορίζεται από την πολιτι-
κή βούληση, ο οικολόγος πρωθυ-
πουργός μας φρόντισε να ξεκα-
θαρίσει τα πράγματα με μια προ-
σέγγιση α λα Γιάννη Βαρουφάκη:
Αντί να κατοχυρώσει την ελληνική
αλιευτική παρουσία, πρότεινε τη
σολομώντεια λύση της δημιουρ-
γίας ζωνών, όπου θα απαγορεύ-
εται η αλιεία για τη διασφάλιση
της αναπαραγωγής των αλιευμά-
των! Κι αν αυτό ακούγεται σωστό,
όταν δεν συνοδεύεται από μια
στάση αποφασιστικότητας απέ-
ναντι στις τουρκικές παραβιάσεις,
καταλήγει ν’ αποδέχεται την κα-
ταστροφή στον βυθό που προκα-
λούν οι Τούρκοι και να λειτουργεί
προστατευτικά για τους τελευταί-
ους, εξασφαλίζοντάς τους ανανέ-
ωση των αλιευμάτων που εξαφα-
νίζουν. Αν οι Τούρκοι δεν προκα-
λούσαν τέτοια καταστροφή στον
βυθό, είναι αμφίβολο αν θα χρει-
αζόταν να διατυπώσει τέτοια σκέ-
ψη ο πρωθυπουργός. Αντί να α-
ντιμετωπίσουμε την τουρκική
προκλητικότητα λοιπόν και να δι-
ασφαλίσουμε τους πόρους των
ψαράδων μας, προτείνομε εμείς
οι ίδιοι τη αποστέρησή τους από
αυτούς! Κι εφόσον δεν αντιμετω-
πίζομε την τουρκική πρόκληση,
της δημιουργούμε αποθέματα να
έχει να ψαρεύει! Η στάση αυτή ο-
δηγεί σε αποδοχή τετελεσμένων,
«γκριζάρισμα» του Αιγαίου και
όχι μόνο από αλιευτικής πλευράς,
με δική μας πρωτοβουλία.
Οι συνέπειες είναι πολλώ λο-
γιώ: Το Αιγαίο καθίσταται ζώ-
νη αμφίβολης κυριαρχίας. Τα νη-
σιά αποδυναμώνονται οικονομι-
κά, καθώς η αλιευτική οικονομι-
κή δραστηριότητα εξαφανίζεται.
Αυτό μεσοπρόθεσμα οδηγεί και
στην εγκατάλειψή τους από έναν
πληθυσμό που δεν θα έχει πό-
ρους να ζήσει, διευκολύνοντας τα
τουρκικά σχέδια, καθώς τα νησιά
βρίσκονται σταδιακά περίκλειστα
από μιαν ανεξέλεγκτη τουρκική
δραστηριότητα, οικονομική και
στρατιωτική, με αίσθηση εγκατά-
λειψης από το ελληνικό «κέντρο».
Και τα αποδυναμωμένα από πλη-
θυσμό νησιά καθίστανται εύκο-
λα βορά στους τουρκικούς σχεδι-
ασμούς.
Η λύση σε αυτά είναι η αυτο-
νόητη και μη εφαρμοζόμενη σε
όλο το πλέγμα των ελληνοτουρ-
κικών σχέσεων: Συνειδητοποίη-
ση της πραγματικότητας, βούλη-
ση για την αποτροπή, σχεδιασμός
και αποφασιστικότητα. Πρακτι-
κώς, τα ζητήματα αυτά θα λύνο-
νταν με την ανακήρυξη χωρικών
υδάτων 12 μιλίων και ΑΟΖ, και βέ-
βαια τη βούληση για την υπερά-
σπισή τους.
«Μες στου Αιγαίου τα νε-
ρά, αγγέλοι φτερουγίζουν», μας
λέει το γνωστό νησιώτικο τρα-
γούδι. Αλλά για να συνεχίσουν να
φτερουγίζουν, θα πρέπει να τους
το διασφαλίσομε εμείς. Κι αυ-
τό χρειάζεται άλλο πολιτικό προ-
σωπικό, που θα εκφράζει τη λαϊ-
κή βούληση και θα δίνει σιγουριά
στους νησιώτες μας, πως θα συ-
νεχίσουν να ζουν, να ψαρεύουν,
να δημιουργούν και να παράγουν
πολιτισμό μέσα από τον ελληνι-
κό τρόπο ζωής και δράσης τους.
Σ’ αυτή την προσπάθεια, οι άγ-
γελοι θα είναι μαζί μας· οι δαίμο-
νες όμως, μέσα κι έξω από τη χώ-
ρα, εναντίον μας... g
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
Η αλαζονική απειλή του Ρώσου πρέσβη και η στάση του κυπριακού Ελληνισμού.
Από το Ουκρανικό στο Κυπριακό,
Ρωσία όπως Τουρκία
Η Λευκωσία, αν και κρατά μικρό καλάθι λόγω Ρώσων
επενδυτών, όφειλε να είναι «στα κάγκελα», θέτοντας
το Κυπριακό στο ίδιο κάδρο με το Ουκρανικό.
Του Αλέκου Μιχαηλίδη
Π
ώς θα έχει η Κύ-
προς Ρώσους του-
ρίστες; Δεν θα έρ-
θουν. Στην Τουρ-
κία θα πάνε. Το θέ-
λετε; Θα ξοδέψουν τα χρήματά
τους εκεί. Καλοκαίρι έρχεται. Ε-
σείς κλείσατε τον εναέριο χώρο της
Κύπρου. Πυροβολήσατε τα πόδια
σας. Αυτά δήλωσε, μεταξύ άλλων,
σε συνέντευξή του στην τηλεόρα-
ση του κυπριακού ΣΙΓΜΑ, ο Ρώ-
σος πρέσβης στη Λευκωσία, Στά-
νισλαβ Οσάτσι. Ήταν οι πρώτες
μέρες της ρωσικής εισβολής στην
Ουκρανία και ο επικεφαλής της
ρωσικής διπλωματίας στην τουρ-
κοκρατούμενη Κύπρο έσπευσε να
καταγγείλει την Κυπριακή Δημο-
κρατία για συναίνεση στις κυρώ-
σεις κατά της Ρωσίας.
Φυσικά, θα δυσκολευτούν ού-
τως ή άλλως να φτάσουν στην Κύ-
προ οι Ρώσοι τουρίστες, ακόμα και
αν η Κυπριακή Δημοκρατία δια-
φωνήσει με τις κυρώσεις που επι-
βάλλει και θα συνεχίσει να επιβάλ-
λει η Ευρωπαϊκή Ένωση· και γι’
αυτό ουδείς άλλος ευθύνεται παρά
ο νέος τσάρος του Κρεμλίνου, Βλα-
ντίμιρ Πούτιν. Ήταν, όμως, κύρι-
ο χαρακτηριστικό της «γραμμής»
που έδωσε ο Πούτιν, ειδικά τις
πρώτες μέρες της εισβολής, η υπο-
τίμηση των αντιδράσεων και η υ-
περοψία απέναντι στην παγκόσμια
κατακραυγή. Έτσι και ο κύριος Ο-
σάτσι, μέχρι τότε απόλυτα μετρη-
μένος και σεμνός στις δηλώσεις
του, απευθύνθηκε στον κυπριακό
λαό με τη φράση, «πυροβολήσατε
τα πόδια σας».
Είχε προηγηθεί η διττή αναφο-
ρά του Ρώσου υπουργού Εξωτερι-
κών, Σεργκέι Λαβρόφ, σε «Τουρ-
κική Δημοκρατία Βόρειας Κύ-
πρου», απερίφραστα, χωρίς εισα-
γωγικά και επίθετα, σε μια προ-
σπάθεια να επιβάλει το δικαίωμα
στη διαπραγμάτευση για τις απο-
σχιστικές λεγόμενες «λαϊκές δη-
μοκρατίες» του Ντονiέτσκ και του
Λουγκάνσκ –κάποιος άλλος πυ-
ροβόλησε τα πόδια του. Εν προκει-
μένω, η ρωσική στάση αρχών στο
Κυπριακό είχε πάει περίπατο, για-
τί προείχε η εκστρατεία αναγέννη-
σης μιας υπνώττουσας αναθεω-
ρητικής αυτοκρατορίας, που βομ-
βαρδίζει εδώ και είκοσι μέρες την
Ουκρανία, επειδή θέλει να παρα-
μείνει ανεξάρτητο κράτος, ν’ απο-
φασίζει για τη δημοκρατία της και
ν’ απαλλαγεί από τους «κηδεμό-
νες».
Δεν είναι διόλου τυχαία η ει-
ρωνεία του Οσάτσι ούτε η δήλωση
του Λαβρόφ, έστω κι αν προσπά-
θησαν να τα συμμαζέψουν κάμπο-
σοι διπλωμάτες, που φοβήθηκαν
τις αντιδράσεις της Κύπρου –οι ο-
ποίες τελικά δεν υπήρξαν. Ρωσία
και Τουρκία είναι από καιρό συμ-
μαχικές δυνάμεις, κάτι που απέ-
δειξε και η συνηθισμένα οπορτου-
νίστικη στάση της δεύτερης, τόσο
ως προς τις κυρώσεις όσο και στο
θέμα των Στενών του Βοσπόρου.
Μαζί χτίζουν πυρηνικό σταθμό
μερικά χιλιόμετρα από την κατεχό-
μενη Κερύνεια, στο Άκκουγιου (θα
τεθεί σε λειτουργία το 2023), μαζί
«ελέγχουν» την εύθραυστη εκεχει-
ρία στη βόρεια Συρία, μαζί εκτόπι-
σαν τους Κούρδους από την περι-
οχή. Είναι γνωστό δε, πως η Ρωσί-
α δεν θα θυσιάσει τη σχέση της με
Δυστυχώς, Αθήνα
και Λευκωσία
δυσκολεύονται να
χαράξουν κοινή
γραμμή, η οποία
θ’ απαλλάσσει
τον επίσης
υπό πολιορκία
Ελληνισμό από τον
νεοθωμανισμό της
Τουρκίας και δεν
καταλαβαίνουν –
ούτε τώρα– ότι η
Ουκρανία δεν είναι
«μακριά».
την Τουρκία, προκειμένου να τη-
ρήσει θέσεις αρχών στο Κυπριακό
και ίσως έφτασε η στιγμή του ξεκα-
θαρίσματος, για να τελειώσουν και
οι ψευδαισθήσεις σχετικά με τον
Μόσκοβο, που ακόμα... κατεβαίνει.
Ρωσία και Τουρκία στο ίδιο
κάδρο
Η Λευκωσία, αν και κρατά μικρό
καλάθι λόγω Ρώσων επενδυτών –
θα καταλάβει σύντομα ότι κάτι τέ-
τοιο δεν έχει νόημα– όφειλε να εί-
ναι «στα κάγκελα», θέτοντας το Κυ-
πριακό στο ίδιο κάδρο με το Ου-
κρανικό. Ασφαλώς, κάτι τέτοιο α-
παιτεί αποφασιστικότητα, βούλη-
ση, αλλά και σεμνότητα, την ώρα
που βομβαρδίζεται η Μαριούπο-
λη, το Χάρκοβο, το Ιρπίν, την ώρα
που πολιορκείται το Κίεβο, την
ώρα που προσφυγοποιούνται πέ-
ραν των 2 εκατομμυρίων Ουκρα-
νοί· ωστόσο, χρειάζεται αντίδραση
τώρα, για να μην μπούμε κι επί-
σημα σε «εποχή αυτοκρατοριών»
-για το «comeback» των αυτοκρα-
τοριών, το τέλος της ιστορίας για
τους αδύνατους και τον 21ο αιώ-
να των Τούρκων «που μόλις άρχι-
σε», γράφει ο Ιμπραχίμ Καραγούλ
στην ερντογανική «Yeni Safak».
Οι ηγεσίες του Ελληνισμού,
λοιπόν, που αντιλαμβάνονται τη
Δύση ως πεδίο διπλωματικής συ-
νεννόησης, όφειλαν να υποχρεώ-
σουν τους ισχυρούς του κόσμου
τούτου να ρίξουν κι ένα βλέφαρο
στην ανατολική πλευρά της Ευρώ-
πης. Όχι επιβάλλοντας το Κυπρια-
κό ως σημαντικότερο του ουκρα-
νικού ζητήματος, αλλά τοποθετώ-
ντας τη Ρωσία και την Τουρκία στο
ίδιο κάδρο, στο ίδιο επικίνδυνο για
τα έθνη-κράτη κάδρο του αναθεω-
ρητισμού των συνόρων. Ζητώντας
7
ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Κυκλοφορούν από
τις Εναλλακτικές
Εκδόσεις
*
από τις χώρες της ΕΕ, αλλά και τις
«δυσκοίλιες» ΗΠΑ διαβεβαιώσεις
για την αντιμετώπιση μιας εισβο-
λής που συνεχίζεται από το 1974,
με την τουρκική κατοχή του 37%
της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αξι-
ώνοντας μια συνολική αντίδραση
στις δύο χώρες που μπορούν και
τα κάνουν όλα λίμπα, έχοντας θέ-
σει ως στόχο την αναγέννηση των
αυτοκρατοριών τους, όσα τραγι-
κά αποτελέσματα κι αν επιφέρει
αυτή. Απαιτώντας, έστω, να δοθεί
*
προσοχή στον σταθμό Άκκουγι-
ου και στις ρωσοτουρκικές πυρη-
νικές φαντασιώσεις, που μπορούν
να θάψουν την Κύπρο κάτω από τη
θάλασσα.
Δυστυχώς, όμως, Αθήνα και
Λευκωσία δυσκολεύονται να χα-
ράξουν κοινή γραμμή, η οποία θ’
απαλλάσσει τον επίσης υπό πο-
λιορκία Ελληνισμό από τον νεο-
θωμανισμό της Τουρκίας και δεν
καταλαβαίνουν –ούτε τώρα– ότι η
Ουκρανία δεν είναι «μακριά». Τις
ώρες που ο πρωθυπουργός Κυ-
ριάκος Μητσοτάκης συναγελάζε-
ται, ως σύμμαχος, με τον νεοσουλ-
*
τάνο Ταγίπ Ερντογάν, ο πρόεδρος
της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νί-
κος Αναστασιάδης, μαζί με τον υ-
πουργό Εξωτερικών Ιωάννη Κα-
σουλίδη, «διαφωτίζουν» τους συ-
νομιλητές τους για Μέτρα Οικοδό-
μησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) που
προτείνουν στην κατοχική Τουρ-
κία και στους εν Κύπρω αντιπρο-
σώπους της, πάντα εμμονικοί με
την πολιτική της ήττας, που κατα-
λήγει στην τουρκικής έμπνευσης
Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπον-
δία. Κερύνεια όπως Ντονιέτσκ ή
Κίεβο όπως Λευκωσία; Αντίσταση
ή εξαφάνιση;
g
 8 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176

OYKΡΑΝΙΑ

Ο πόλεμος στην Ουκρανία

και ο νέος ρόλος της Ελλάδας
Του Μάνου Καραγιάννη* ταν μια εύκολη απόφαση, λαμβά-
νοντας υπόψη την παραδοσιακή

Η
ρωσική εισβο-
λή στην Ουκρα-
νία έπιασε εξαπί-
νης πολλές δυτικές
κυβερνήσεις, πα-
ρά τις προειδοποιήσεις των μυ-
στικών τους υπηρεσιών. Δεν υ-
πάρχει αμφιβολία ότι ο πόλεμος
θα αλλάξει την αρχιτεκτονική α-
σφάλειας στην Ευρώπη για τις ε-
πόμενες δεκαετίες. Το ΝΑΤΟ επι-
στρέφει στην αρχική του αποστο-
λή, δηλαδή την ανάσχεση της ρω-
σικής επιθετικότητας στην Ευρώ-
πη. Η ΕΕ κάνει ένα μεγάλο βήμα
προς μια κοινή αμυντική πολιτι-
κή, που θα στοχεύει στη στρατηγι-
κή αυτονομία. Η Γερμανία επανε-
ξοπλίζεται για να παίξει έναν στα-
θεροποιητικό ρόλο στην κεντρική
Ευρώπη. Η Πολωνία, η Ρουμανία
και οι Βαλτικές Δημοκρατίες εξε-
λίσσονται σε χώρες πρώτης γραμ-
μής εναντίον της Ρωσίας και των
λιγοστών συμμάχων της. Μέσα σε
ένα τέτοιο περιβάλλον τεκτονικών
αλλαγών, το ερώτημα που προκύ-
πτει είναι αν η Ελλάδα μπορεί να
παίξει έναν ενισχυμένο ρόλο μέ-
σα στο αναγεννημένο ΝΑΤΟ και
στην αναδομημένη ΕΕ.
Η Αθήνα δείχνει ότι θέλει να
βρεθεί στον πυρήνα των διερ-
γασιών, ακόμα και εις βάρος της
σχέσης της με τη Μόσχα. Η από-
φαση για αποστολή στρατιωτικής
βοήθειας στην Ουκρανία δεν ή-
πολιτική της Ελλάδας για μη ανά-
μειξη σε ξένες συγκρούσεις. Τρεις
παράγοντες πιθανώς επηρέασαν
την κυβέρνηση Μητσοτάκη προς
αυτή την κατεύθυνση.
Πρώτον, η ταχεία αντίδραση
της ΕΕ ώθησε την Αθήνα να επα-
νεξετάσει τη θέση της έναντι της
Μόσχας. Η έναρξη του πολέμου
έχει μειώσει πάρα πολύ τα περι-
θώρια διπλωματικών ελιγμών για
τα μέλη της ΕΕ. Υπάρχει πλέον
μια ενιαία ευρωπαϊκή στάση και
δεν μπορεί η Αθήνα να αποστασι-
οποιηθεί από αυτή. Τέλος, η δολοφονία Ελλήνων συμμαχία. Η Ελλάδα δεν μπορεί σόγειο (Eastern Mediterranean
Δεύτερον, η επιχειρηματολο- στην περιοχή της Μαριούπολης απλά να παρέχει βάσεις και διευ- Security and Energy Partnership
γία του Κρεμλίνου εναντίον της κολύνσεις σε συμμαχικές χώρες, Act) έχουν οδηγήσει διαχρονικά
από ρωσικούς βομβαρδισμούς
Ουκρανίας θυμίζει ανατριχιαστι- χωρίς απτά ανταλλάγματα. Σε μια τους Τούρκους στο συμπέρασμα
συγκλόνισε την ελληνική κοινή
κά εκείνη που έχει χρησιμοποιή- εποχή που ο αναθεωρητισμός α- ότι η Ελλάδα έχει την υποστήριξη
γνώμη και ανάγκασε την Αθή-
σει η Άγκυρα εναντίον της Ελλά- πειλεί την παγκόσμια ειρήνη, η της Δύσης στους γεωπολιτικούς
να να λάβει σαφή στάση υπέρ της
δας και της Κύπρου. Βοηθώντας Άγκυρα πρέπει να αντιληφθεί έ- της σχεδιασμούς. Σε αντίθεση με
μια χώρα που έχει υποστεί μαζι- Ουκρανίας.
μπρακτα τα όρια της πολιτικής της την Ελλάδα, η Τουρκία έχει βαθύ
κή εισβολή, η ελληνική κυβέρνη- Σε κάθε περίπτωση, η ελληνι- έναντι της Αθήνας και της Λευκω- κράτος και θεσμική μνήμη. Κα-
ση ελπίζει να στείλει ένα μήνυμα κή πλευρά καλείται τώρα να πα- σίας. λό όμως είναι να τους θυμίζουμε,
στην Άγκυρα ότι οι τουρκικές εδα- ρουσιάσει συγκεκριμένες προτά- Μια σειρά από γεγονότα απώ- ανά τακτά χρονικά διαστήματα,
φικές διεκδικήσεις δεν θα γίνουν σεις για τη γεωστρατηγική ανα- τερου και πρόσφατου παρελθό- ότι η Ελλάδα δεν θα έχει τη μοίρα
ανεκτές. βάθμιση της χώρας στη δυτική ντος έχουν δημιουργήσει μια συ- της Ουκρανίας.
γκεκριμένη εικόνα για την Ελλά-
δα στη γειτονική χώρα. Η περίφη-
Η ελληνική πλευρά καλείται τώρα να παρουσιάσει μη επιστολή Τζόνσον το 1964, οι *Αναπληρωτής Καθηγη-
συγκεκριμένες προτάσεις για την γεωστρατηγική αμερικανικές κυρώσεις μετά την τής στο Τμήμα Αμυντικών
αναβάθμιση της χώρας στη δυτική συμμαχία. Η εισβολή του 1974, η είσοδος της Σπουδών του King’s College
Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ London και στο Τμήμα Βαλ-
Ελλάδα δεν μπορεί απλά να παρέχει βάσεις και το 2004, αλλά και η κύρωση από κανικών, Σλαβικών & Ανατο-
διευκολύνσεις σε συμμαχικές χώρες, χωρίς απτά το Κογκρέσο του νόμου για την ε- λικών Σπουδών του Παν/μί-
ανταλλάγματα. ταιρική σχέση ασφάλειας και ε- ου Μακεδονίας.
νέργειας στην Ανατολική Με- g

«Ξέρεις τι γινόταν εκεί στο Ντονμπάς;» Του Κωνσταντή Σεβρή

Μ
ε ασύλληπτο θράσος, αρκετοί, για
να αιτιολογήσουν τη λεηλασία
της ουκρανικής γης από τον Πού-
τιν, ξεκινούν μια ενορχηστρωμέ-
νη επιχειρηματολογία για τις συνθήκες στο
Ντονμπάς. Τους διωγμούς, τους νεκρούς, τα
δημοψηφίσματα, τους ναζί, τα χτυπήματα, τις
μάχες, τα όπλα, τις σφαίρες, τους εμπορικούς
αποκλεισμούς, τους ομαδικούς τάφους, τις
βόμβες φωσφόρου, τις δολοφονίες...
Είναι παράδοξο πώς τόσες ελληνικές
πένες σήμερα μιλούν για αυτά, αλλά για ε-
πτά και πλέον χρόνια (2014-2022) κανείς
δεν έκανε ούτε μια καμπάνια ευαισθητοποί-
ησης. Όλοι αυτοί σήμερα, που δικαιολογούν
την εισβολή της Ρωσίας με την κατάσταση
στο Ντονιέτσκ και το Λουχάνσκ, δεν μπόρε-
σαν για χρόνια να διοργανώσουν μια διαμαρ-
τυρία; Δεν μπόρεσαν, για παράδειγμα, να κά-
νουν μια συλλογή υπογραφών για τη διακο-
πή των διπλωματικών σχέσεων ή έστω για
την άμεση απέλαση του Ουκρανού πρέσβη;
Τόσο συγκινησιακό φορτίο δεν τους οδήγη-
σε έστω στη συλλογή τροφίμων και ενδυμά-
των για τους διωκόμενους της περιοχής, σε
κάποια ενορία!
Αλλά και αυτοί που έχουν κινηματικά α-
ντανακλαστικά; Που είδαν με τα μάτια τους
την κατάσταση. Δεν μπορούσαν όλα αυτά τα
χρόνια σε μια πορεία για τον πόλεμο στη Λι-
βύη, στη Συρία, στο Αφγανιστάν, στην Υεμένη,
στην Παλαιστίνη, να κάνουν μια στάση σε κά-
ποια εγχώρια έδρα της ουκρανικής κυβέρνη-
σης και να την καταγγείλουν; Έστω πως οι εγ-
χώριοι ευαίσθητοι των ημερών δεν μπόρεσαν
να κινητοποιηθούν όλα αυτά τα χρόνια.
Η μεγάλη ψηφιακή υπερδύναμη, η χώ-
ρα που με emails επηρεάζει την ψήφο του Α-
μερικανού φορολογούμενου, δεν μπορούσε
όλα αυτά τα χρόνια να κάνει ψηφιακό ντόρο
για το Ντονμπάς; Μια ευφάνταστη δράση στα
δυτικά κοινωνικά δίκτυα; Διψάει ο δυτικός
νους για καταπίεση μειονοτήτων. Πόσο μάλ-
λον όταν κάποιοι εκ των καταπιεστών φέρουν
στο μπράτσο τους (ή κι αλλού) τη σβάστικα.
Με λίγα χρήματα θα μπορούσε να στρέψει τα
φώτα στην περιοχή και να δέχεται συντριπτι-
κή πίεση η οποιαδήποτε εξουσία του Κιέβου
από τους δυτικούς ινφλουένσερ (κι όχι μό-
νο). Τουλάχιστον ας βλέπαμε κάποιον Ρώσο
ποδοσφαιριστή, το γκολ του να το αφιέρωνε
στα θύματα του Ντονμπάς, σε κάποια διεθνή
οργάνωση!
Ας μη μακρηγορούμε. Ο Πούτιν στο Ντον-
μπάς βρήκε την αφορμή για να εισβάλει και
να καταστρέψει την Ουκρανία. Ευκαιρία που
πολλά χρόνια έψαχνε και καλλιεργούσε. Χτί-
ζει γύρω από την περιοχή την επιθετική του
προπαγάνδα για να δικαιολογήσει τα αδικαι-
ολόγητα. Προπαγάνδα που μηδενίζει ακόμα
και τις ουκρανικές ευθύνες. Ήθελε να κατα-
κτήσει την Ουκρανία κι όχι να ελευθερώσει το
Ντονιέτσκ και το Λουχάνσκ.
Στην Ελλάδα έχουμε υποκριτές. Πάρα
πολλούς υποκριτές. Που αναπαράγουν άκρι-
τα τη ρωσική προπαγάνδα, ενώ μέχρι χθες
είχαν το Ντονμπάς γραμμένο στα παλιά τους
τα παπούτσια. Μιλούν με ευαισθησία για μια
περιοχή και για ανθρώπους που δεν ξέρουν,
μόνο και μόνο για να ικανοποιήσουν ιδεολο-
γικά και υπαρξιακά συμπλέγματα. Υποκρισί-
α που έχει υποχρέωση ο δημοκρατικός κό-
σμος, να καταγγείλει και να απομονώσει, πα-
ράλληλα με την υποστήριξή μας στην ουκρα-
νική αντίσταση.
g
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
Η αναβάθμιση της Ελλάδας περνάει μέσα
από την ενίσχυση της Ουκρανίας
Του Νικόλα Δημητριάδη
Η
συζήτηση γύρω
από την ελληνι-
κή συνδρομή προς
την Ουκρανία θυ-
μίζει σε πολλά ση-
μεία την αντίστοιχη δημόσια α-
ντιπαράθεση, όταν ξεκίνησε ο Α΄
Παγκόσμιος Πόλεμος. Τότε, στο ε-
πίκεντρο ήταν η Σερβία και η ελ-
ληνοσερβική αμυντική συνθή-
κη, που προέβλεπε την αμοιβαία
συνδρομή, σε περίπτωση που μία
από τις δύο χώρες δεχόταν επί-
θεση. Και ήταν τότε ο Βενιζέλος,
που επιδίωκε την άμεση και ενερ-
γό εμπλοκή της Ελλάδας. Απένα-
ντί του και γύρω από τον βασιλιά
Κωνσταντίνο, στοιχήθηκε όλος ο
παλαιοκομματικός κόσμος, που
συγκρότησε σταδιακά το πολιτι-
κό στρατόπεδο του «αντιβενιζε-
λισμού» και επιδίωκε την ουδετε-
ρότητα. Αν δούμε τις εφημερίδες
της εποχής εκείνης, θα βρούμε
αρκετές αναλογίες με το σήμερα.
Οι περισσότερες αντιβενιζελι-
κές εφημερίδες μοιράζονταν τρί-
α κοινά χαρακτηριστικά: Πρώ-
τον, υπερθεμάτιζαν όσον αφο-
ρά στη στρατιωτική ισχύ της Γερ-
μανίας. Οι συμμαχικές αποτυχίες
στα διάφορα μέτωπα περιγράφο-
νταν με τα μελανότερα χρώματα
και η γερμανική νίκη παρουσια-
ζόταν ως αναπόφευκτη. Δεύτε-
ρον, επισήμαιναν σε όλους τους
τόνους τούς κινδύνους που εγκυ-
μονούσε για την Ελλάδα τυχόν ε-
μπλοκή της στον πόλεμο. Η Ελλά-
δα όφειλε να μείνει αμέτοχη και
ουδέτερη για ν’ αποφύγει τις κα-
κοτοπιές. Τρίτον, υποβάθμιζαν –
ενίοτε σε εγκληματικό βαθμό–
τις διώξεις των Ελλήνων της Μι-
κράς Ασίας, που είχαν ήδη ξεκινή-
σει από τους τότε συμμάχους των
Γερμανών, Τούρκους.
Σήμερα, μήπως δεν βλέπουμε
συχνά και τα τρία αυτά στοιχεία
στον λόγο όσων στηρίζουν, άμε-
σα ή έμμεσα, τη ρωσική εισβολή
στην Ουκρανία; Υπενθύμιση της
(εντέλει υπερεκτιμημένης) ρωσι-
κής στρατιωτικής ισχύος, προτρο-
πή ν’ απέχουμε από κάθε ανάμει-
ξη στον πόλεμο (με λίγα λόγια να
μη στηρίξουμε την Ουκρανία) και
επιλεκτική αμνησία για τα δεινά
των ομογενών μας στην περιοχή
της Μαριούπολης.
Βέβαια, οι φόβοι των αντιβε-
νιζελικών το 1914-15 δεν ήταν α-
βάσιμοι. Όμως, ο Βενιζέλος αντι-
λαμβανόταν, ότι σε μία συγκυρί-
α που προμήνυε κατακλυσμιαίες
αλλαγές στο παγκόσμιο σκηνικό,
η Ελλάδα δεν μπορούσε και δεν
έπρεπε να μείνει αμέτοχη και α-
παθής, κλεισμένη στο καβού-
κι της. Όσο και να προσπαθούσε
ν’ αποφύγει τη θύελλα, αυτή θα
της χτυπούσε την πόρτα. Επομέ-
νως, η Ελλάδα έπρεπε να έχει ε-
νεργό συμμετοχή στο παγκόσμιο
γίγνεσθαι, ώστε να επιχειρήσει –
στο μέτρο του δυνατού– να επη-
ρεάσει τις εξελίξεις προς το συμ-
φέρον της.
Έτσι συμβαίνει και σήμερα.
Μία χώρα σαν την Ελλάδα, που
αντιμετωπίζει υπαρξιακές απει-
λές, δεν έχει την πολυτέλεια της
αποστασιοποίησης. Δεν μπορεί
να μένει στο περιθώριο και ν’ α-
ναλώνεται σε μεταφυσικές συζη-
τήσεις για τη «μεγάλη εικόνα». Ο-
φείλει να προσαρμόζεται στις ε-
ξελίξεις και να προωθεί ενεργητι-
κά τα συμφέροντά της. Ασφαλώς,
η πιο συμφέρουσα για την Ελλά-
δα εξέλιξη θα ήταν η προσέγγιση
της Ευρώπης με τη Ρωσία. Το ό-
Μία χώρα σαν την
Ελλάδα, που αντι-
μετωπίζει υπαρξι-
ακές απειλές, δεν
έχει την πολυτέ-
λεια της αποστασι-
οποίησης. Οφείλει
να προσαρμόζεται
στις εξελίξεις και
να προωθεί ενερ-
γητικά τα συμφέρο-
ντά της.
ραμα του Ντε Γκωλ για μία «Ευ-
ρώπη από τον Ατλαντικό μέχρι τα
Ουράλια». Ο Πούτιν, ωστόσο, α-
ποφάσισε διαφορετικά και προτί-
μησε τον ευρασιατικό άξονα Ρω-
σίας-Κίνας (και ισλάμ). Μπορού-
με να συζητούμε επί ώρες για τα
αίτια και τα ελατήρια της απόφα-
σης αυτής και ν’ αναλωνόμαστε
σε ποικίλες μεταφυσικού τύπου
αναλύσεις περί «μεγάλης εικό-
νας», όμως παραμένει το γεγονός
ότι η απόφαση αυτή έχει παρθεί.
Με την εισβολή του στην Ουκρα-
νία ο Πούτιν «διέβη τον Ρουβίκω-
να». Λοιπόν; Εμείς τι θα κάνουμε;
Το αίτημα για μία ενεργητική
και αποφασιστική εξωτερική πο-
λιτική συνόδευε για πολλά χρό-
νια την κριτική στο φοβικό και κα-
τευναστικό κατεστημένο των ελ-
ληνικών ελίτ. Πράγματι, μπροστά
στην όξυνση της τουρκικής επι-
θετικότητας, η Ελλάδα έχει κάνει
τον τελευταίο καιρό αρκετά βή-
ματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Από τις αμυντικές συμφωνίες με
τη Γαλλία και τα Η.Α.Ε., μέχρι την
αποστολή των Πάτριοτ στη Σ. Α-
ραβία και τη συμμετοχή στις επι-
χειρήσεις της Ευρωπαϊκής Ένω-
σης στο Σαχέλ. Το περίεργο είναι
ότι αυτά τα μικρά βήματα συνα-
ντούν συχνά τις αντιδράσεις πολ-
λών, οι οποίοι -μέχρι χθες- ζητού-
σαν επιτακτικά την «ενεργητική
εξωτερική πολιτική». Τώρα, οι ί-
διοι συστήνουν την τακτική της...
«εγκράτειας». Μας νουθετούν
ότι η Ελλάδα είναι μία μικρή χώ-
ρα και δεν πρέπει να πάρει θέση
σε μία «γιγαντομαχία». Δεν πρέ-
πει να «προκαλεί» την πανίσχυ-
ρη Ρωσία, ούτε να εκτίθεται σε
τυχόν ρωσικά αντίποινα, στέλνο-
ντας όπλα στην Ουκρανία. Εμείς
είμαστε μικροί και καλό είναι να
κάτσουμε στην άκρη, μέχρι να πε-
ράσει η μπόρα.
Είναι, όμως, η χώρα μας τό-
σο μικρή και αδύναμη, όσο νομί-
ζουμε; Λένε πολλοί πως η Ευρω-
παϊκή Ένωση είναι ταυτόχρονα έ-
νας οικονομικός γίγαντας κι ένας
στρατιωτικός και γεωπολιτικός
νάνος. Είναι προφανές ότι, σε μία
ένωση με οικονομικό προσανατο-
λισμό, ο ρόλος της αδύναμης οι-
κονομικά Ελλάδας είναι περιθω-
ριακός. Όταν, όμως, η Ευρώπη
κοιτάζει ν’ ανακτήσει τη στρατιω-
τική και γεωπολιτική πρωτοβου-
λία, τότε η σημασία και ο ρόλος
της Ελλάδας αυτομάτως αναβαθ-
μίζεται. Βέβαια, αρκεί να το επι-
θυμεί και η ίδια.
Ας αναλογιστούμε για λί-
γο ποια ατού διαθέτει σήμε-
ρα ο Ελληνισμός: Διαθέτει μεγά-
λα κοιτάσματα υδρογονανθρά-
κων, που μπορούν να συμβάλουν
στην προσπάθεια απεξάρτησης
της Ευρώπης από το ρωσικό αέ-
ριο (γι’ αυτό και δεν συμφέρει τη
Ρωσία η εξαγωγή τους). Διαθέτει
τον μεγαλύτερο παγκοσμίως στό-
λο πλοίων μεταφοράς LNG, ο ο-
ποίος επίσης θα πρωταγωνιστή-
σει στην προσπάθεια απεξάρτη-
σης της Ευρώπης από τους ρωσι-
κούς αγωγούς. Διαθέτει έναν από
τους ισχυρότερους στρατούς
στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία
καλείται σήμερα να επανακτήσει
τη στρατηγική της ισχύ. Διαθέτει
την πνευματική κεφαλή του ορ-
θόδοξου κόσμου, το Οικουμενι-
κό Πατριαρχείο. Διαθέτει μία με-
γάλη ομογένεια με πολλούς αν-
θρώπους σε θέσεις ισχύος ανά
τον κόσμο. Δυστυχώς ή ευτυχώς,
όλοι αυτοί οι τομείς βρίσκονται
σε συνάφεια με τον δυτικό κόσμο
και σε όλους αυτούς τους τομείς
9
OYKΡΑΝΙΑ
ο άξονας Ρωσία-Κίνα τοποθετεί-
ται απέναντί μας, ανταγωνιστικά,
από το Πατριαρχείο Μόσχας μέ-
χρι τον κινέζικο εμπορικό στόλο.
Τώρα, λοιπόν, δεν είναι η ώρα
της ομφαλοσκόπησης και της
γκρίνιας. Είναι η ώρα της ταχύτα-
της προσαρμογής στο νέο παγκό-
σμιο σκηνικό και της ενεργητικής
προώθησης των εθνικών μας στό-
χων. Η «περιχαρακωμένη ουδετε-
ρότητα» των αντιβενιζελικών δεν
έχει πολλά να μας προσφέρει.
Θ’ αντιτείνει κανείς: «Μα οι
Η.Π.Α. και η Ε.Ε. δεν μας στηρί-
ζουν απέναντι στην Τουρκία, δεν
μας δίνουν όσα θα θέλαμε, δεν ε-
γκαταλείπουν τον Ερντογάν». Εί-
ναι αλήθεια. Το ίδιο, άλλωστε, ί-
σχυε και το 1915, όταν η Ελλά-
δα έπρεπε να αντιμετωπίσει το
«φλερτ» της Αντάντ με τη Βουλ-
γαρία, τις αξιώσεις της Ιταλίας
στη Μ. Ασία, το ενδιαφέρον της
Ρωσίας για την Κωνσταντινούπο-
λη. Αλλά ο Βενιζέλος δεν περίμε-
νε απαθής, να δει τι θα του προ-
σφέρουν οι Σύμμαχοι. Συμμετεί-
χε ενεργά, προσπαθώντας να εκ-
μεταλλευτεί τις αντιθέσεις των
Συμμάχων και τις ευκαιρίες που
του έδινε η συγκυρία, προκειμέ-
νου να πετύχει το μάξιμουμ για
την Ελλάδα. Αυτό που κατάφερε,
εν τέλει, ήταν η Συνθήκη των Σε-
βρών. Το ίδιο, κατ’ αναλογία, είχε
κάνει και ο Καποδίστριας. Εκμε-
ταλλεύτηκε τις ευκαιρίες που του
δόθηκαν για να πετύχει την ανε-
ξαρτησία του επαναστατημένου
έθνους, με τα ευρύτερα δυνατά
όρια. Και πέτυχε να πάρει πολύ
περισσότερα απ’ όσα του έδιναν
είτε οι Άγγλοι είτε οι Ρώσοι.
Αυτή είναι η ουσία της ενερ-
γητικής εξωτερικής πολιτικής. Δεν
περιμένεις να δεις τι θα σου προ-
σφέρουν οι άλλοι, διεκδικείς από
μόνος σου και κοιτάς να εκμεταλ-
λευθείς την κάθε ευκαιρία. Αυτό
κάνουν οι χώρες που αντιμετωπί-
ζουν υπαρξιακές απειλές και βρί-
σκονται με την πλάτη στον τοίχο.
Αυτό πρέπει να κάνει και η Ελλά-
δα σήμερα: Να επενδύσει στις
συμμαχίες της, να πρωταγωνι-
στήσει στις προσπάθειες στρα-
τηγικής αναβάθμισης της Ευρώ-
πης, να εκμεταλλευτεί τη συγκυ-
ρία για να ενισχύσει την παραγω-
γική, αμυντική και ενεργειακή της
αυτονομία. Και –κατ’ αρχήν– να
στηρίξει, όσο μπορεί, τον αγώνα
των Ουκρανών.
g
10
ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Πώς σερβίρεται η ρωσική προπαγάνδα, αναλόγως με τα γούστα του «πελάτη»
Του Γιάννη Ξένου
Τ
ις πρώτες μέρες του πο-
λέμου, η ρωσική προ-
παγάνδα είχε προνομι-
ακή πρόσβαση στα πα-
νελλαδικά ΜΜΕ, μέ-
σω διαφόρων καθηγητών, ανα-
λυτών, απόστρατων αξιωματι-
κών και άλλων. Με κομπορρημο-
σύνη, πολλοί εξ αυτών δήλωναν ότι
η ρωσική «στρατιωτική επιχείρη-
ση» θα ολοκληρωθεί σε λίγες μέ-
ρες, με θρίαμβο του Πούτιν. Άλ-
λοι δηλωναν σε τηλεοπτικές εκπο-
μπές: «πάνω από το 50% της Ου-
κρανίας παραδόθηκε μέσα σε λί-
γες ώρες, χωρίς ν’ ανοίξει ρουθού-
νι, και ο ουκρανικός πληθυσμός έ-
χει φιλικά αισθήματα για τη Ρωσί-
α» (Ι. Μάζης). Η ουκρανική αντί-
σταση, αν δεν τους ανάγκασε να
σιγήσουν, τουλάχιστον τους έκανε
πιο προσεκτικούς τόσο τους ίδιους
όσο τους αρχισυντάκτες των εκπο-
μπών, που πλέον, δεν τους καλούν
τόσο συχνά, για να μην προκαλούν
την οργή των τηλεθεατών. Η έντε-
χνη αυτοθυματοποίηση που επι-
χειρούν με τη φιλολογία περί νεο-
μακαρθισμού αποδεικνύει ότι είναι
μετρ της οργουελιανής μεταγλώσ-
σας: Τα θύματα δεν είναι οι χιλιά-
δες νεκροί Ουκρανοί, πολλοί εκ
των οποίων και συμπατριώτες μας
από τη Μαριούπολη, ή τα εκατομ-
μύρια των εκτοπισμένων, αλλά αυ-
τοί, που δεν τους επιτρέπεται ν’ α-
ναπαράγουν ανενόχλητοι τη ρωσι-
κή προπαγάνδα.
Με τον περιορισμό της ρω-
σικής, μεροληπτικής μετάδοσης
πληροφοριών στις τηλεοπτικές ο-
θόνες, το πεδίο μαζικής προπα-
γάνδας μετατοπίζεται στα μέσα κοι-
νωνικής δικτύωσης, σε κανάλια
youtube, σε διαδικτυακές εκπο-
μπές και σε ΜME που είχε έτσι και
αλλιώς προβάδισμα, τα τελευταία
χρόνια. Mε αυτά έστησε το δίκτυ-
ο της επιρροής της, από «τα κάτω»,
από τη βάση της κοινωνίας, η οποί-
α είναι ευεπίφορη στον προπαγαν-
διστικό λόγο, παραζαλισμένη απ’
όλα όσα έχουν συμβεί στη χώρα
από το 2009 και μετά.
Ανάλογα φαινόμενα είδαμε στο
δημοψήφισμα του 2015, όταν ξε-
φύτρωναν σαν τα σαλιγκάρια μετά
τη βροχή «οικονομολόγοι» «ανα-
λυτές», ομάδες και ομαδούλες που
υποστήριζαν την αυτοκτονική άπο-
ψη περί εξόδου της χώρας από το
ευρώ· θυμόμαστε και με πόση χυ-
Ιστορίες του διαδικτύου
δαιότητα αντιμετώπιζαν όσους δεν
συμφωνούσαν μαζί τους. Το ίδιο
φαινόμενο συναντήσαμε πριν δύο
χρόνια, με την πανδημία, τον «κο-
ροϊδοϊό», όπως τον αποκαλούν, ή
με τη στήριξη που παρείχαν στον
Τραμπ. Βασικά γνωρίσματά τους
είναι η χυδαιότητα, η προσπάθει-
α να διχάσουν την κοινή γνώμη, να
προσεταιρισθούν ένα κομμάτι της,
να το υποβάλουν σε πλύση εγκε-
φάλου, να το φανατίσουν και -εν τέ-
λει- να το προετοιμάσουν για τις ε-
πόμενες μάχες.
Λίγο πολύ, όσοι με πάθος υπο-
στήριζαν την «έξοδο από το ευρώ» ή
αργότερα μιλούσαν περί «πανδημί-
ας-απάτης», ή διέδιδαν ότι ο Τραμπ
κέρδισε τις προηγούμενες εκλογές
και του άρπαξαν με δόλιο τρόπο την
εξουσία οι δημοκρατικοί, συνενώ-
θηκαν τώρα στην υπεράσπιση της
ρωσικής εισβολής. Υποτίθεται ήταν
άνθρωποι εκ διαμέτρου αντίθετοι
πολιτικά -από την κομμουνιστική α-
Η έντεχνη αυτοθυ-
ματοποίηση που επι-
χειρούν με τη φιλο-
λογία περί νεομα-
καρθισμού αποδει-
κνύει ότι είναι μετρ
της οργουελιανής
μεταγλώσσας: Τα θύ-
ματα δεν είναι οι χι-
λιάδες νεκροί Ου-
κρανοί, αλλά αυτοί,
που δεν τους επιτρέ-
πεται ν’ αναπαράγουν
ανενόχλητοι τη ρω-
σική προπαγάνδα.
ριστερά, μέχρι την ακροδεξιά-, αλλά
βρίσκουν κοινό σημείο στην υπο-
στήριξη του Πούτιν.
Από τα χιλιάδες «μαργαριτά-
ρια» που μπορεί κάποιος ν’ αλι-
εύσει καθημερινά στο φέισμπουκ,
θ’ αναδείξουμε δύο, τα οποία δεί-
χνουν πού μπορεί να οδηγήσει
η άκρατη «πουτινοφιλία». Το ένα
προέρχεται από την κομμουνιστι-
κή αριστερά και το δεύτερο από
την ακροδεξιά, αλλά και τα δύο έ-
χουν κοινή πηγή, τη ρωσική προ-
παγάνδα.
Μεταφέρουμε αυτούσιο το
πρώτο:
«Τι είναι το θερμοβαρικό βλή-
μα; είναι αυτό που διασκορπίζο-
ντας σε πρώτη εκτόξευση ένα νέ-
φος, με δεύτερη εκτόξευση δημι-
ουργεί μεγάλη θερμοκρασία σε α-
κτίνα πολλών χιλιομέτρων. Που
πέφτουν τέτοια βλήματα; Υποθέ-
τω σε κενές εκτάσεις της Ουκρανί-
ας όπου η θερμοκρασία είναι -20
βαθμοί, δηλ. θερμοκρασία χειμώ-
να. Γιατί; Γιατί υπάρχει μια διάτα-
ξη Ρωσικών τανκ σε 60 χλμ μή-
κος, σταματημένα, που είναι κανο-
νικά ψυγεία αν σβήσει ο κινητήρας.
Συμφέρει να είναι σε συνεχή λει-
τουργία ο κινητήρας; όχι. Πως θα
δημιουργηθεί ένα πιο ζεστό τοπικό
κλίμα; Με θερμοβαρικά βλήματα.
Υπάρχουν μήπως και ψυχροβαρι-
κά βλήματα; βέβαια. Γενικώς παι-
διά, υπάρχουν κλιματικά όπλα. Το
σύστημα HARP στην Αλάσκα εί-
ναι το κέντρο των Δυτικών. Δεν ξέ-
ρω που είναι το αντίστοιχο Ανατο-
λικό. :Αν όμως μόλις ξυπνήσεις α-
ντί να κάτσεις να διαβάσεις, εσύ πα-
τάς το κουμπί, όχι το σωστό αλλά το
άλλο της λοβοτομής και ακούς ότι
οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν θερμο-
βαρικά βλήματα -βγαίνεις στο φβ
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176
Όσοι με πάθος υποστήριζαν την «έξοδο από το ευρώ»
ή αργότερα μιλούσαν περί «πανδημίας-απάτης»
ή διέδιδαν ότι ο Τραμπ κέρδισε τις προηγούμενες
εκλογές και του άρπαξαν με δόλιο τρόπο την εξουσία οι
δημοκρατικοί, συνενώθηκαν τώρα στην υπεράσπιση της
ρωσικής εισβολής.
και αναφωνείς: «τα κτήνη χρησιμο-
ποίησαν θερμοβαρικά όπλα» -αυτό
θέλουν και αυτοί που σου έδωσαν
την «είδηση». Γιατί αν αυτό χρησι-
μοποιηθεί σε περιοχή που έχει το
οτιδήποτε, κτίριο, ανθρώπους, δά-
ση κλπ θα σου δείξουν τα καμμένα.
Αλλά προς το παρόν σου δείχνουν
μόνο το όπλο. Δεν θέλω να σε ανα-
στατώσω άλλο».
Αυτό έγραψε η κυρία Φλώρα
Νικολιδάκη στο προφίλ της στο
φέισμπουκ. Οι θερμοβαρικές βόμ-
βες δεν είναι οι πιο ισχυρές και δο-
λοφονικές βόμβες πριν τις ατομι-
κές, αλλά είναι κάτι σαν τις σόμπες
«μανιτάρια» που βάζουμε στους ε-
ξωτερικούς χώρους για να ζεστα-
θούν οι πελάτες στις ταβέρνες. Η
Νικολιδάκη δεν είναι κάποιο α-
πλό μέλος της κομμουνιστικής α-
ριστεράς. Στο παρελθόν συμμετεί-
χε στ’ ανώτερα καθοδηγητικά όρ-
γανα του ΚΚΕ, ως μέλος της ΚΕ του,
αργότερα μεταπήδησε στον Σύρι-
ζα, όπου είχε εκλεγεί περιφερειακή
σύμβουλος με το ψηφοδέλτιο της
Ρένας Δούρου, εν συνεχεία πέρασε
από τη ΛΑΕ και το 2019 συμμετεί-
χε στο ψηφοδέλτιο της ΑΝΤΑΡΣΥ-
Α, στις περιφερειακές εκλογές της
Αττικής.
Το δεύτερο είναι το παρακά-
τω:
«ΤΟ ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ
ΠΟΤΕ.
ΤΙ ΒΡΗΚΑΝ ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΤΩ
ΑΠΟ ΤΟ ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ!
Ο Ρωσικός στρατός βρέθηκε
μπροστά σε απίστευτες εικόνες και
καταστάσεις όταν κατέβηκαν τέσσε-
ρα επίπεδα κάτω από την επιφάνει-
α του Τσερνομπίλ.
Η έκρηξη στο Τσερνομπίλ πο-
τέ δεν συνέβη. Ήταν ένα στημένο
σκηνικό απλά και μόνο για να σπεί-
ρουν τον φόβο της ραδιενέργειας
στον κόσμο και να μην θέλει κανείς
να πλησιάσει. Έτσι η καμπάλ είχε
την ευχέρεια να κάνει τις δουλείες
τις χωρίς προβλήματα, διακίνηση
κάθε είδους αλλά κυρίως παιδιών,
λειτουργίας εργαστηρίων… κ.λπ.
Ο Ρώσος διοικητής αναφέρει
«αυτά που είδαμε κάνει το αίμα
του ανθρώπου να παγώνει μέσα
στις φλέβες, παιδιά ακρωτηριασμέ-
να, παιδιά ξεκοιλιασμένα, ζωντανά
παιδιά τα οποία έχουμε απελευθε-
ρώσει. Έχουμε εκτελέσει σαράντα
εγκληματίες όπως διατάζει ο νόμος.
Όταν τελειώσουμε με το Τσερ-
νομπίλ θα πρέπει να εισβάλουμε
στην Γερμανία για να εξολοθρεύ-
σουμε όλους τους εγκληματίες. Τό-
τε οι Γερμανοί θα απελευθερω-
θούν».
Πηγή: Ρώσικος στρατός
Τα παραπάνω προέρχονται από
τη σελίδα της κυρίας Ηλιάνας Ε-
λευθερίου στο φέισμπουκ, που
την ακολουθούν περισσότεροι από
13.500 άτομα. Για τον αναγνώστη
που δεν είναι μυημένος, σύμφω-
να με το ακροδεξιό τραμπικό κίνη-
μα Qanon, η «Καμπάλα» είναι ορ-
γάνωση παιδόφιλων που εξουσιά-
ζει τον πλανήτη. Απάγει παιδιά, τα
μεταφέρει σε κρυφά υπόγεια στρα-
τόπεδα, τα μετατρέπει σε πειραμα-
τόζωα και κάποια εξ αυτών τα θυ-
σιάζει. Ο Τραμπ δημιούργησε έναν
μυστικό στρατό για να εξοντώσει
τους εγκεφάλους της «Καμπάλα»
και ν’ απελευθερώσει τα παιδιά.
Πλέον, την αρχηγία στην εξό-
ντωση των εξουσιαστών έχει ανα-
λάβει ο Πούτιν και αυτό κάνει στην
Ουκρανία. Στο Τσερνόμπιλ και σε
άλλα μέρη της Ουκρανίας υπάρ-
χουν τέτοια στρατόπεδα και οι γεν-
ναίοι Ρώσοι στρατιώτες, σε συνερ-
γασία με τους Τσετσένους του Κα-
ντίροφ, όπως μας πληροφορεί σε
άλλη ανάρτηση, είναι εκεί για ν’ α-
πελευθερώσουν τα παιδιά και όχι
φυσικά για να βομβαρδίσουν μαι-
ευτικές κλινικές, όπως μεταδίδουν
τα ελεγχόμενα από την «Καμπάλα»
δυτικά ΜΜΕ.
Το κατάστημα προσφέρει προ-
παγάνδα για κάθε γούστο: είτε είσαι
νοσταλγός του Ιωσήφ Στάλιν, είτε
σε έλκει ο αποκρυφισμός των ναζι-
στών, θα σου σερβίρουν την «αλή-
θεια» που σ’ αρέσει.
g
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
Η πολεμική μηχανή του Πούτιν εν τω μέσω ανυπέρβλητων προβλημάτων
Μέχρι στιγμής τα γεγονότα διαψεύδουν τους ρωσικούς
σχεδιασμούς και διαφαίνονται μια σειρά από σοβαρά προβλήματα
για τους εισβολείς που ενδέχεται να έχουν σημαντικότατες
επιπτώσεις στην πορεία των επιχειρήσεων.
Του Κωνσταντίνου Μαυρίδη
Τ
έσσερις εβδομάδες μετά
την έναρξη της ρωσικής
εισβολής στην Ουκρα-
νία οι στρατιωτικοί ανα-
λυτές ανά τον κόσμο πα-
ρατηρούν πως τα πράγματα δεν πη-
γαίνουν και πολύ καλά για την πο-
λεμική μηχανή του Βλαντίμιρ Πού-
τιν. Η εισβολή ξεκίνησε στις 24 Φε-
βρουαρίου με μια μαζική πυραυλι-
κή επίθεση σχεδιασμένη να τυφλώ-
σει την ουκρανική πολεμική αερο-
πορία και αεράμυνα, καταστρέφο-
ντας τα συστήματα ραντάρ έγκαιρης
προειδοποίησης και χτυπώντας τους
διαδρόμους απογείωσης - προσγεί-
ωσης και τα υπόστεγα αεροσκαφών
των κύριων αεροπορικών βάσεων.
Η αρχική επίθεση είχε ως στόχο και
την ολική εξάλειψη των, λίγο-πο-
λύ ακινητοποιημένων λόγω χρόνι-
ων ελλείψεων σε ανταλλακτικά, πυ-
ροβολαρχιών του συστήματος αντια-
εροπορικών πυραύλων εδάφους αέ-
ρος μεγάλου βεληνεκούς S300P, η
οποία μερικώς επιτεύχθηκε.
Λογικά και με βάση τη ρωσική
πρακτική στη Συρία, την προκαταρ-
κτική επίθεση με πυραύλους κρουζ
αναμένετο να ακολουθήσουν μαζι-
κές επιδρομές των τακτικών ρωσι-
κών αεροπορικών δυνάμεων (VKS),
οι οποίες θα κατέστρεφαν ολοσχε-
ρώς την ουκρανική αεροπορία και
θα επέβαλαν την ρωσική αεροπορι-
κή υπεροχή σε ολόκληρο τον εναέριο
χώρο της Ουκρανίας. Οι ουκρανικές
αεροπορικές δυνάμεις, ευάλωτες
σε βομβαρδισμούς από αεροσκάφη
κρούσης Su-34 και Su-30 με κα-
τευθυνόμενες και συμβατικές βόμ-
βες, υποτίθεται ότι θα είχαν πάψει να
υπάρχουν την πρώτη ημέρα των επι-
χειρήσεων. Ταυτοχρόνως, κάθε προ-
σπάθεια από μέρους των ουκρανικών
MIG-29 που θα διασώζονταν (ακόμη
και σε χαμηλό υψόμετρο και με περι-
ορισμένη επίγνωση της τακτικής κα-
τάστασης στο πεδίο) να αναχαιτίσουν
τα βομβαρδιστικά των Ρώσων θα ε-
ξουδετερωνόταν από μεγάλο αριθμό
καταδιωκτικών Su-35 και Su-30.
Ωστόσο, τίποτε από αυτά δεν συ-
νέβη. Ενώ πάνω από 300 αεροσκά-
φη πρώτης γραμμής βρίσκονται σε
Ο βάλτος της Ουκρανίας
προκεχωρημένες βάσεις γύρω από
την Ουκρανία, μόνο ένας μικρός α-
ριθμός αυτών έχει πάρει μέρος στη
μάχη. Το γεγονός αυτό επέτρεψε
στους Ουκρανούς να χρησιμοποιή-
σουν τα φορητά αντιαεροπορικά τους
βλήματα (βλ. Stinger MANPADS),
αλλά και να σηκώσουν τα καταδιω-
κτικά τους για να επιφέρουν σημα-
ντικές απώλειες στους εισβολείς,
προσβάλλοντας επιθετικά και μετα-
γωγικά ελικόπτερα και χτυπώντας
φάλαγγες αρμάτων και τεθωρακι-
σμένα οχήματα μεταφοράς προσω-
πικού. Έτσι, η ουκρανική αεροπο-
ρία όχι μόνο επιβίωσε, αλλά μέχρι
στιγμής, έχει κατορθώσει να στερή-
σει την πολυπόθητη αεροπορική υπε-
ροχή από τον εχθρό.
Ομοίως, το σχέδιο των χερσαί-
ων επιχειρήσεων φαίνεται πως έχει
επίσης ανατραπεί. Προέβλεπε μία
γρήγορη προέλαση από βορρά με
στόχο το Κίεβο και από τα ανατολικά
(από τις αποσχισθείσες περιοχές του
Ντονιέτσκ και Λουχάνσκ) η οποία θα
έκοβε την χώρα στα δύο (κατά μή-
κος του ποταμού Δνείπερου). Ταυτό-
χρονα, οι ρωσικές δυνάμεις θα δη-
μιουργούσαν ένα προγεφύρωμα στις
ακτές της Μαύρης Θάλασσας που θα
έκοβε τις οδούς ανεφοδιασμού των
Ουκρανών και θα ένωνε το δυτι-
κό σώμα στρατού της περιοχής της
Τρανσνίστριας με το σώμα στρα-
τού που θα επέδραμε από το Ντον-
μπάς. Υποτίθεται ότι ως τότε (ημέ-
ρα 5-7) η κυβέρνηση Ζελένσκυ θα
είχε σκορπίσει (μαζί με την ουκρα-
νική αντίσταση) και θα είχε καταφύ-
γει στην Πολωνία και στο Κίεβο θα
Η καλύτερη απόδει-
ξη για την οικτρή πο-
ρεία της επιχείρησης
στην Ουκρανία εί-
ναι ότι ο Πούτιν έχει
καθαιρέσει ήδη 8 εκ
των στρατηγών του
«λόγω αποτυχημέ-
νων ενεργειών στην
Ουκρανία».
είχε εγκατασταθεί μία κυβέρνηση α-
χυρανθρώπων τύπου Λευκορωσίας.
Μέχρι στιγμής τα γεγονότα δι-
αψεύδουν τους ρωσικούς σχεδια-
σμούς και διαφαίνονται μια σειρά
από σοβαρά προβλήματα για τους ει-
σβολείς που ενδέχεται να έχουν ση-
μαντικότατες επιπτώσεις στην πορεία
των επιχειρήσεων. Οι Ρώσοι έχουν
σταματήσει μακριά από τον τακτικό
τους στόχο (τον ποταμό Δνείπερο),
πολιορκούν τη Μαριούπολη και βρί-
σκονται στα περίχωρα της Οδησσού
και του Κιέβου, αλλά η ουκρανική
κυβέρνηση δεν δείχνει διατεθειμένη
να παραδοθεί και η αντίσταση (από
δυνάμεις του τακτικού στρατού αλ-
λά και από πολιτοφύλακες) δεν κά-
μπτεται.
Οι ακινητοποιήσεις ρωσικών
φαλάγγων λόγω έλλειψης καυσί-
μων ή οι απίστευτες καθυστερήσεις
στις επιχειρήσεις από μονάδες που
χάθηκαν λόγω ανακριβών χαρτών
(οι Ουκρανοί σοφά κατέστρεψαν ό-
λες τις πινακίδες στο οδικό δίκτυο
της χώρας) έχουν κάνει αρνητική αί-
σθηση. Με το που οι εμπροσθοφυλα-
κές των Ρώσων απέκτησαν επαφή με
την πρώτη γραμμή άμυνας των Ου-
κρανών και συνελήφθησαν οι πρώ-
τοι αιχμάλωτοι εισβολείς, φάνηκε
ότι κάτι δεν πήγαινε καθόλου καλά.
Κάποιοι δήλωσαν ότι πίστευαν ότι
βρίσκονταν σε άσκηση και άλλοι αμ-
φισβήτησαν το γεγονός ότι βρίσκο-
νταν σε ουκρανικό έδαφος κατηγο-
ρώντας την ηγεσία του στρατεύματος
για ανενδοίαστα ψεύδη. Οι αξιω-
ματικοί τους παραπονέθηκαν ότι έ-
χουν να πληρωθούν εδώ και μήνες
και οι φαντάροι (οι οποίοι είναι επί
το πλείστον κληρωτοί) ότι έλαβαν ο-
δηγίες να «συμπληρώνουν το σιτη-
ρέσιό τους από τοπικές πηγές» (βλ.
αρπαγή τροφίμων από τον ντόπιο
πληθυσμό).
Είναι φανερό, λοιπόν ότι το η-
θικό των επιτιθέμενων είναι εξαιρε-
τικά χαμηλό και γι’ αυτό έχουν ρι-
χθεί στη μάχη Σύροι και Τσετσένοι
«εθελοντές». Έχει επίσης αναφερ-
θεί ο χείριστος συντονισμός μεταξύ
των ρωσικών χερσαίων δυνάμεων
και των υποστηρικτικών τους αντια-
εροπορικών συστημάτων μικρού και
μεσαίου βεληνεκούς. Η χαοτική αυτή
κατάσταση με ανενεργά συστήματα
αεράμυνας κολλημένα σε ατελείω-
τες ουρές από μη καμουφλαρισμένα
στρατιωτικά οχήματα σε οδικές αρ-
τηρίες, έδωσε την ευκαιρία στα μη
επανδρωμένα TB2 Μπαϊρακτάρ που
επιβίωσαν της αρχικής πυραυλικής
επίθεσης να προκαλέσουν απαράδε-
κτες απώλειες στα ρωσικά τεθωρα-
κισμένα.
Δεν είναι να απορεί κανείς, λοι-
πόν, για το ότι η ρωσική επίθεση έ-
χει βαλτώσει παρά τις δηλώσεις πε-
ρί του αντιθέτου από τους Ρώσους
ιθύνοντες που φαντασιώνονταν έ-
ναν απλό περίπατο στην Ουκρανί-
α. Ας μην ξεχνάμε ότι ο στρατιωτι-
κός προϋπολογισμός της Ρωσίας για
το 2021 ήταν μόνο 60 δισ. δολάρι-
α. Μάλιστα, ένα δυσανάλογα μεγάλο
μέρος αυτών των χρημάτων διατίθε-
νται για την ανάπτυξη και προμήθεια
τεχνολογιών επόμενης γενιάς, τις ο-
ποίες οι Ρώσοι πωλούν σε διάφορες
χώρες ανά τον κόσμο για να βγει ο,
εν λόγω, προϋπολογισμός, αντί να
διοχετεύουν τα χρήματα για να δια-
τηρούν τις ένοπλες δυνάμεις τους σε
πλήρη ετοιμότητα.
Επιπρόσθετα, τα ρωσικά πληρώ-
ματα αεροσκαφών στις μοίρες πρώ-
της γραμμής, ελέω οικονομίας, εκ-
παιδεύονται μόνο 8 ώρες το μήνα,
γεγονός που δημιουργεί τεράστια
προβλήματα στην απόδοση των μο-
νάδων σε συνθήκες πολέμου με με-
γάλο αριθμό αεροπλάνων στον αέρα
και πολλαπλές απειλές στο πεδίο της
μάχης. Επίσης, λόγω της αλόγιστης
11
ΟΥΚΡΑΝΙΑ
χρήσης των «έξυπνων» βομβών της
ρωσικής αεροπορίας στο μέτωπο της
Συρίας, υπάρχει έλλειψη αυτών των
όπλων στις μονάδες που έχουν επι-
λεγεί να δράσουν στην Ουκρανία.
Εκφράζονται φόβοι ότι είναι πιθα-
νόν σε περίπτωση που η εισβολή α-
ντιμετωπίσει περαιτέρω σθεναρή α-
ντίσταση ή αναχαιτιστεί για τα καλά,
να επιλεγεί ο μαζικός βομβαρδι-
σμός πόλεων με συμβατικές βόμβες
με δραματικά αποτελέσματα για τον
άμαχο πληθυσμό, γεγονός που έλα-
βε χώρα κατ’ επανάληψη στο συρια-
κό μέτωπο.
Η καλύτερη απόδειξη για την οι-
κτρή πορεία της επιχείρησης στην
Ουκρανία είναι ότι ο Πούτιν έχει κα-
θαιρέσει ήδη 8 εκ των στρατηγών
του «λόγω αποτυχημένων ενεργει-
ών στην Ουκρανία» και έχει θέσει
σε κατ’ οίκον περιορισμό τον Σερ-
γκέι Μπεσέιντα, επικεφαλής του 5ου
γραφείου πληροφοριών (εποπτεύει
την συλλογή πληροφοριών από τις
πρώην σοβιετικές δημοκρατίες) της
Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφα-
λείας (FSB), καθώς και τον βοηθό
του, Ανατόλυ Μπολιούκ. Διαφαίνε-
ται, έτσι, μια πρώτη, σταλινικού τύ-
που, πρόθεση, να βρεθούν αποδιο-
πομπαίοι τράγοι για το ενδεχόμενο
φιάσκου στο ουκρανικό μέτωπο. Α-
ποτελεί, λοιπόν, βεβαιότητα ότι τα
προβλήματα που αντιμετωπίζει η πο-
λεμική μηχανή του Πούτιν είναι πά-
μπολλα και αναμένεται να επιταθούν
στο μέγιστο βαθμό, καθώς η μάχη α-
ναπόφευκτα θα γίνεται ολοένα πιο
ασύμμετρη και θα εξελιχθεί από α-
ντιπαράθεση σε τακτικό μέτωπο σε
ανταρτοπόλεμο, όπου κάθε πολίτης
με έναν εκτοξευτή Javelin στο σκο-
τάδι θα δύναται να ανατινάξει ένα
ρωσικό τανκ. Η συνέχεια επί του πε-
δίου της μάχης.
g
12
ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ
Ποιον ζήλεψε άραγε
η «Εφημερίδα των Συντακτών»;
Του Γιώργου Καραμπελιά
Ο
λόκληρος ο πλανήτης
παρακολουθεί κατά-
πληκτος, εδώ και δύο
μήνες τουλάχιστον,
τη μεθόδευση της ε-
πιχείρησης του πρώην πράκτο-
ρα της KGB, Βλαντιμίρ Πούτιν, ε-
νάντια στο κράτος της Ουκρανίας
και τον ουκρανικό λαό.
Βασικό στοιχείο αυτής της ε-
πίθεσης υπήρξε η εκστρατεία πα-
ραπληροφόρησης, ψεύδους και
συκοφαντίας, ώστε να μπορέσει
να προετοιμαστεί το ιδεολογικό
κλίμα για την επίθεση: «Ο Ζελέν-
σκι είναι ναζί, οι Ουκρανοί δολο-
φονούν τους Ρώσους του Ντον-
μπάς» και φυσικά «ο Πούτιν δεν
έχει καμία πρόθεση να εισβάλει
στην Ουκρανία», όπως δήλωνε
στον Μακρόν ακόμη και την προ-
τεραία της εισβολής.
Και όλα τα πρόθυμα παπαγα-
λάκια – δημοσιογραφικά και άλ-
λα, αμειβόμενα και μη– κατήγ-
γελλαν για παραπληροφόρηση
τους Αμερικανούς, που επέμεναν
ότι ο Πούτιν σκοπεύει να εισβά-
λει στην Ουκρανία. Αρκεί να δει
κανείς πρωτοσέλιδα εφημερίδων
στην Ελλάδα, και θα καταλάβει
για ποια αφεντικά δουλεύουν.
Η αποπληροφόρηση και η
παραπληροφόρηση αποτελού-
σαν πάντοτε προνομιακό όπλο
της KGB και των παραφυάδων
της στην Ελλάδα και τις υπόλοι-
πες ευρωπαϊκές χώρες. Ας θυ-
μηθούμε τη συκοφαντία ενάντια
στον Νίκο Πλουμπίδη, τη στιγμή
που οδηγούνταν στο εκτελεστι-
κό απόσπασμα. Ακόμα και σήμε-
ρα, τα ρωσικά πρακτορεία, τόσο
στα ΜΜΕ όσο και κατεξοχήν στο
διαδίκτυο, κάνουν το άσπρο μαύ-
ρο, αμφισβητούν τους βομβαρ-
δισμούς, αποκρύπτουν τους φό-
νους των Ελλήνων από τα ρωσικά
αεροπλάνα και ζωγραφίζουν τη
βάρβαρη επιδρομή με ειδυλλια-
κά χρώματα.
Ιδιαίτερη μεταχείριση επιβάλ-
λεται πάντα σε όσους προέρχο-
νται από το δικό τους στρατόπε-
δο. Άραγε, τι να θυμηθούμε; Την
εξόντωση όλων των παλιών μπολ-
σεβίκων από τον Στάλιν, τη δολο-
φονία των τροτσκιστών από την
ΟΠΛΑ στην Κατοχή και στα Δε-
κεμβριανά; Να ξεχάσουμε ότι οι
εν Ελλάδι Μοσχοβίτες αποκαλού-
σαν τον Κορνήλιο Kαστοριάδη «ο
φαλακρός πράκτoρας της CIA»;
Και είχαν δίκιο από την πλευ-
ρά τους. Όλοι εκείνοι που είχαν
μάθει να λειτουργούν ως πρά-
κτορες του ΚΚΣΕ και της KGB – κά-
ποιοι από δαύτους ήταν και υ-
ψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του
ρωσικού στρατού– δεν μπορού-
σαν να ερμηνεύσουν διαφορετι-
κά την οποιαδήποτε διαφωνία. Η
διαφορετική άποψη εξηγείται α-
ποκλειστικά από την προσχώρη-
σή τους σε κάποια αντίπαλη υπη-
ρεσία. Οι πράκτορες έχουν μάθει
ν’ αναγνωρίζουν τους αντιπάλους
τους μόνον ως πράκτορες. Μία
και πληρώνομαι εγώ, γιατί να μη
πληρώνεται και ο αντίπαλος;
Είχα την τύχη, ή την ατυχί-
α, να προέρχομαι από τον χώρο
της Αριστεράς -αντίπαλος με τον
σοβιετικό, αρχικώς- και τον ρω-
σικό ιμπεριαλισμό στη συνέχει-
α, ήδη από τα τέλη της δεκαετί-
ας του 1960. Κι επειδή δεν προ-
σχώρησα σε κάποιο άλλο μεγά-
λο στρατόπεδο, για να μου προ-
σφέρει «προστασία», έχω γνωρί-
σει επί 55 χρόνια όλη την γκάμα
της συκοφαντίας, της αλητείας
και της βρωμιάς όλου αυτού του
συστήματος, που είναι όντως α-
νεξάντλητη.
Όσο δραστηριοποιούμουν
στον χώρο της άκρας αριστεράς,
στη δεκαετία του 1970 και του
1980, το «πράκτορας της CIA» ή-
ταν το πιο ανώδυνο και το πιο α-
κίνδυνο εν τέλει. Διότι, παράλλη-
λα, διοχέτευαν συστηματικά την
«πληροφορία» ότι ήμουν ηγετικό
στέλεχος της «17 Νοέμβρη», πλη-
ροφορία την οποία κατάπιναν με
μεγάλη ευκολία οι τόσο οξυδερ-
κείς μυστικές υπηρεσίες της χώ-
ρας μας –εξάλλου, τους βόλευ-
ε, μια και ήμουν αντισυστημικός.
Κι έπρεπε να τους αποκαλύψει
τη σχετική πλεκτάνη ο σταθμάρ-
χης της KGB στην Ελλάδα, ο περι-
βόητος Μποχάν, όταν αυτομόλη-
σε στη CIA, για να πάψουν να με
στοχοποιούν. Όμως, η ρετσινιά
είχε μείνει!
Μετά το 1990 και κατεξοχήν
μετά το 2000, θ’ ανασυγκροτη-
θούν τα υπνώττοντα σοβιετικά,
και νυν πουτινικά, δίκτυα και θα
Επειδή δεν προσχώρησα σε κάποιο μεγάλο
στρατόπεδο, για να μου προσφέρει «προστασία»,
έχω γνωρίσει επί 55 χρόνια όλη την γκάμα της
συκοφαντίας, της αλητείας και της βρωμιάς όλου
αυτού του συστήματος, που είναι όντως ανεξάντλητη.
βάλουν μπροστά ακόμα και δη-
μιουργίες κομμάτων. Καθώς στην
Ελλάδα θ’ αναδειχθεί στο προ-
σκήνιο το εθνικό ζήτημα, ως το
κυρίαρχο ζήτημα της χώρας, το
τροπάρι θ’ αλλάξει. Δεν θα είμαι
πλέον μόνο τρομοκράτης και α-
ναρχικός, αλλά πλέον εθνικιστής
και, γιατί όχι, και ακροδεξιός. Και
ως προς αυτό το εγχείρημα υπήρ-
χε συναίνεση τόσο των «δικτύ-
ων Σόρος» όσο και των «δικτύ-
ων Πούτιν», μια και ο εθνομη-
δενισμός αποτελούσε επί αρκε-
τά χρόνια, κυρίως στην εποχή του
σημιτισμού, κοινή ιδεολογία της
συντριπτικής πλειονότητας των
πολιτικών δυνάμεων και των ελίτ.
Άλλωστε, ήταν πολύ πιο εύκολο
να κολλάς μία ταμπέλα, παρά ν’
αντιμετωπίζεις την ουσία των επι-
χειρημάτων.
Σε αυτό το συκοφαντικό έργο
είχε διακριθεί ιδιαίτερα μία δη-
μοσιογραφική ομάδα της εφημε-
ρίδας Ελευθεροτυπία –με την ο-
ποία είχα έρθει πολλές φορές σε
δημόσια αντιδικία με απαντήσεις
και εξώδικα– συνεχίζοντας το θε-
άρεστο έργο της στην Εφημερί-
δα των Συντακτών. Το τελευταίο
τους χτύπημα ήταν το άρθρο ενός
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176
κάποιου Γιάννη Μπασκάκη, τη
Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2022,
που έγραφε μεταξύ άλλων:
«Αλλά μερίδιο στον ακροδε-
ξιό χώρο διεκδικεί και ο φανατι-
κός πολέμιος του “εθνομηδενι-
σμού”, Γιώργος Καραμπελιάς, με
το δικό του μόρφωμα, το «κίνημα
Άρδην», το οποίο προμοτάρεται,
μαζί με τα κόμματα Βελόπουλου,
Κασιδιάρη και Τζήμερου, από το
μπλογκ του άλλοτε συνεργάτη
του Λαγού, Λευτέρη Πανούση»,
και άλλες αθλιότητες.
Αρχικώς, σ’ ένα τόσο ποταπό
λιβελλογράφημα, απάντησα με ε-
ξώδικο. Και πιστοί στα διδάγματα
της παραπληροφόρησης δημοσί-
ευσαν ένα μέρος μόνο της απά-
ντησής μου, αφαιρώντας τα πιο
ουσιαστικά σημεία. Ιδού ποια ση-
μεία αφαίρεσαν:
Μια γκεμπελικού χαρακτήρα,
συκοφαντική επιχείρηση
Τη Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου
2021, δημοσιεύθηκε στην εφη-
μερίδα σας (σελ. 4) και στον ηλε-
κτρονικό σας ιστότοπο ένα άρθρο
με συντάκτη τον Γιάννη Μπασκά-
κη, το οποίο παρουσιάζει εμένα
και το Κίνημα Άρδην, του οποίου
ηγούμαι εδώ και τρεις δεκαετίες,
ως επίδοξο εκφραστή της ελληνι-
κής ακροδεξιάς. Μας τοποθετεί-
τε μάλιστα δίπλα στον Κασιδιά-
ρη, τον Λαγό και τους λοιπούς να-
ζί μαχαιροβγάλτες, τους οποίους
απ’ ό,τι φαίνεται ακόμα σπονσο-
ράρετε με συστηματική αρνητική
διαφήμιση, προκειμένου να πραγ-
ματοποιήσετε τις επιθυμητές για
εσάς «δολοφονίες χαρακτήρα».
Δεν είναι η πρώτη φορά που προ-
βαίνετε σε αθλιότητες εναντίον
μου, των συνοδοιπόρων μου, του
Κινήματος Άρδην και των ιδεών
που εκφράζουμε ειλικρινώς, τίμια
και με υψηλό ήθος, αξίες τις οποί-
ες απ’ ό,τι φαίνεται εσείς έχετε ε-
γκαταλείψει προ πολλού.
Ελπίζω να είναι η τελευταία
φορά που ασχολούμαι με την ε-
φημερίδα σας. Ωστόσο, έχω κα-
θήκον να υπερασπιστώ όχι μόνο
τον εαυτό μου αλλά κυρίως τις χι-
λιάδες ανθρώπων που εκφράζω,
από τις συκοφαντίες, τις μοντα-
ζιέρες και τις λοιπές γκεμπελικές
πρακτικές, τις οποίες συστηματι-
κά χρησιμοποιείτε εναντίον μας.
Αισθάνομαι επομένως, γι’ αυ-
τόν τον λόγο και μόνο, υποχρεω-
μένος να υπενθυμίσω στους ανα-
γνώστες ορισμένα πράγματα. Και
αυτό, παρά το ψυχικό κόστος της
ενασχόλησής μου μαζί σας.»
Αφού λοιπόν αφαίρεσαν την αι-
τία για την οποία συνέταξα το ε-
ξώδικο, στις 9 Μαρτίου 2022 δη-
μοσίευσαν το υπόλοιπο κείμενο,
το οποίο πολύ δύσκολα μπορεί
να γίνει κατανοητό, εάν λείπει ο
λόγος για τον οποίο γράφτηκε (!),
ενώ προέβησαν και σε μία νέα ε-
πίθεση του εν λόγω υποκειμένου
εναντίον μου. Έτσι, αφενός παρι-
στάνουμε ότι δημοσιεύσαμε το ε-
ξώδικο και, αφετέρου, δεν το δη-
μοσιεύουμε ολοκληρωμένο και
προβαίνουμε, επί τη ευκαιρία, σε
μια νέα συκοφαντική επίθεση.
Προφανώς, ο Γκαίμπελς ήταν
παιδί της Εκκλησίας. Ο Στάλιν και
ο Πούτιν αποτελούν όντως υψη-
λότερα και μακροβιότερα πρότυ-
πα.
Άλλωστε, μέρες που είναι, γί-
νεται η αποκαθήλωση του ρωσι-
κού κόμματος στην Ελλάδα, το ο-
ποίο προφανώς χρειάζεται «στή-
ριξη», καθότι χειμαζόμενο. Εξάλ-
λου ο Καραμπελιάς παραμένει ε-
νοχλητικός, πενήντα πέντε χρόνια
μετά. Η αγωγή για συκοφαντι-
κή δυσφήμηση -που ήδη βρίσκε-
ται καθ’ οδόν- θα εκδικαστεί μετά
από πολύ καιρό και η δουλειά θα
έχει προλάβει να γίνει.
Γκαίμπελς ή Πούτιν διαλέγετε
και παίρνετε. Ο Πούτιν είναι μάλ-
λον πιο επίκαιρος.
Ακολουθεί το εξώδικο που έστει-
λε ο Γ. Καραμπελιάς:
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
Ε Ξ Ω Δ Ι Κ Η
Μια γκεμπελικού χαρακτήρα, συκοφαντική επιχείρηση
Ενώπιον πάσης αρμοδίας Αρχής και παντός Δι-
καστηρίου
Εξώδικη Δήλωση- Διαμαρτυρία- Πρόσκληση
του Γεωργίου Καραμπελιά, εκδότη, συγ-
γραφέα και εκπροσώπου του Κινήματος Άρ-
δην, κατοίκου Αθηνών, Ξενοφώντος αρ. 4, ΤΚ
10557 Αθήνα.
προς
α) την Α.Ε. «Ανεξάρτητα Μέσα Μαζικής Ε-
νημέρωσης» ως εκδότρια της Εφημερίδας
των Συντακτών, όπως νομίμως εκπροσωπεί-
ται και εδρεύει επί της Κολοκοτρώνη αρ. 8, ΤΚ
10561 Αθήνα.
β) τον Νικόλα Βουλέλη, Διευθυντή της Ε-
φημερίδας των Συντακτών,
γ) τον Σωτήριο Μανιάτη, Διευθυντή Σύντα-
ξης  της Εφημερίδας των Συντακτών, και
δ) τον Γιάννη Μπασκάκη, συντάκτη του άρ-
θρου «Υπάρχει Ακροδεξιά και εκτός Ν.Δ.»,
του φύλλου της Δευτέρας 21 Φεβρουαρίου
2022 της Εφημερίδας των Συντακτών, απά-
ντων κατοίκων Αθηνών, Κολοκοτρώνη αρ. 8,
ΤΚ 10561 Αθήνα.
Μια γκεμπελικού χαρακτήρα,
συκοφαντική επιχείρηση
Τ
η Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2021,
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα σας
(σελ. 4) και στον ηλεκτρονικό σας ι-
στότοπο ένα άρθρο με συντάκτη τον
Γιάννη Μπασκάκη, το οποίο παρουσιάζει εμέ-
να και το Κίνημα Άρδην, του οποίου ηγούμαι
εδώ και τρεις δεκαετίες, ως επίδοξο εκφρα-
στή της ελληνικής ακροδεξιάς. Μας τοποθε-
τείτε μάλιστα δίπλα στον Κασιδιάρη, τον Λαγό
και τους λοιπούς ναζί μαχαιροβγάλτες, τους
οποίους απ’ ό,τι φαίνεται ακόμα σπονσοράρε-
τε με συστηματική αρνητική διαφήμιση, προ-
κειμένου να πραγματοποιήστε τις επιθυμητές
για εσάς «δολοφονίες χαρακτήρα». Δεν είναι
η πρώτη φορά που προβαίνετε σε αθλιότητες
εναντίον μου, των συνοδοιπόρων μου, του Κι-
νήματος Άρδην  και των ιδεών που εκφράζου-
με ειλικρινώς, τίμια και με υψηλό ήθος, αξίες
τις οποίες απ’ ό,τι φαίνεται εσείς έχετε εγκατα-
λείψει προ πολλού.
Ελπίζω να είναι η τελευταία φορά που α-
σχολούμαι με την εφημερίδα σας. Ωστόσο έχω
καθήκον να υπερασπιστώ όχι μόνο τον εαυτό
μου αλλά κυρίως τις χιλιάδες ανθρώπων που
εκφράζω, από τις συκοφαντίες, τις μονταζιέρες
και τις λοιπές γκεμπελικές πρακτικές τις οποί-
ες συστηματικά χρησιμοποιείτε εναντίον μας.
Αισθάνομαι επομένως, γι’ αυτόν τον λό-
γο και μόνο, υποχρεωμένος να υπενθυμίσω
στους αναγνώστες ορισμένα πράγματα. Και
αυτό, παρά το ψυχικό κόστος της ενασχόλησής
μου μαζί σας:
> Κλείνω έξι δεκαετίες ενασχόλησης με
τα κοινά, πάντοτε στα πλαίσια των αγώνων για
εθνική αξιοπρέπεια και επιβίωση, κοινωνική
δικαιοσύνη, πραγματική δημοκρατία, για την
οικολογία, τον πολιτισμό, την ελευθερία των ι-
δεών, το δικαίωμα στην κριτική σκέψη και έκ-
φραση. Αγώνες τους οποίους έχω πληρώσει
Δ Η Λ Ω Σ Η
ακριβά με δίκες, διώξεις και φυλακίσεις, αρ-
χίζοντας από τη δικτατορία, γεγονός που γνω-
ρίζει όλη η ελληνική κοινωνία. Μέσα στις έξι
αυτές δεκαετίες, λοιπόν, είχα την τύχη να μετέ-
χω πολύ ενεργά σε ευρωπαϊκά και ελληνικά
κινήματα, πολλές φορές και να συνδιαμορφώ-
σω το περιεχόμενο των τελευταίων. Η πορεία
μου, λοιπόν, αυτή έχει τόση σχέση με την άκρα
δεξιά, τον «αντισημιτισμό» ή την «συνωμοσι-
ολογία», που αναφέρει το κατάπτυστο δημοσί-
ευμά σας, όσην  εσείς έχετε πια με τη σοβαρή
δημοσιογραφία, δηλαδή καμία.
> Το Κίνημα Άρδην είναι ένα αναγνωρισμέ-
νο από τον Άρειο Πάγο πολιτικό κόμμα. Πουθε-
νά στη διακήρυξή του, στις ανακοινώσεις και
τις θέσεις του δεν υπάρχουν αναφορές που
τεκμηριώνουν τους εν λόγω συκοφαντικούς
χαρακτηρισμούς που τεχνηέντως αλλά σαφώς
του αποδίδονται (ακροδεξιά, αντισημιτισμός,
συνωμοσιολογία). Το δημοσίευμα, επομένως,
πλήττει την τιμή και την υπόληψη όχι μόνον τη
δική μου αλλά όλων των μελών του Άρδην. Το
πόσο ψευδές και συκοφαντικό είναι, εξ άλλου,
φαίνεται από το γεγονός ότι ο συγγραφέας του
διαβεβαιώνει ότι: «Στις δημόσιες εκδηλώσεις
των εμβολιομάχων έχουμε δει να παρελαύ-
νουν όλες οι παραπάνω τάσεις της Ακροδεξι-
άς», ενώ είναι γνωστό, από τις δημόσιες πα-
ρεμβάσεις και τοποθετήσεις μας, εκδόσεις βι-
βλίων και εντύπων, πως από την πρώτη στιγ-
μή έχουμε ανοίξει μέτωπο αντιπαράθεσης με
τους αντιεμβολιαστές. Τα αυτιά των οποίων –
ειρήσθω εν παρόδω– εσείς χαϊδεύατε κατά
καιρούς για να πλήξετε τάχα την κυβέρνηση.
> Είστε οι τελευταίοι που δικαιούστε «δια
να ομιλείτε» για τη Χρυσή Αυγή. Οι ίδιοι οι
πρωταγωνιστές της, πάρα πολλές φορές έ-
χουν αναφερθεί εκτενώς για το πώς η δική σας
εφημερίδα, και ο τρόπος με τον οποίον εργα-
λειοποιούσατε την ύπαρξή της προκειμένου
να συκοφαντήσετε κάθε έκφραση του υγιούς
πατριωτικού αισθήματος της ελληνικής κοι-
νωνίας, συνέβαλε στο να εξαπλώνεται η απή-
χηση και η επιρροή του ναζιστικού μορφώμα-
τος. Δίχως την αρνητική δημοσιότητα που α-
πλόχερα της παρείχατε, εσείς και οι όμοιοί σας,
δεν επρόκειτο ποτέ να φτάσει στα ποσοστά που
έφτασε – ευτυχώς προσωρινά. Σε αντίθεση με
εσάς, τα ίδια στελέχη της Χρυσής Αυγής έχουν
αναφερθεί αρκετές φορές σε μένα προσωπικά
αλλά και στο κίνημα Άρδην, υπογραμμίζοντας
πάντοτε ότι αντιπροσωπεύουμε γι’ αυτούς τους
χειρότερους και πιο επικίνδυνους αντίπαλους.
Πράγμα πολύ φυσιολογικό, επειδή εμείς υι-
οθετούμε και δεν συκοφαντούμε αυτό που ο
Νίκος Σβορώνος αποκάλεσε αντιστασιακή
υφή του σύγχρονου ελληνισμού, δηλαδή τον
δημοκρατικό πατριωτισμό, και άρα μπορούμε
εύκολα να αποδομήσουμε την πατριδοκαπη-
λία της Χρυσής Αυγής και των υπόλοιπων νε-
οναζιστικών/νεοφασιστικών μορφωμάτων. Ε-
σείς, αντίθετα, με την τακτική που έχετε να κα-
ταγγέλλετε ως «φασίστα» κάθε έναν που τολ-
μάει και διαφοροποιείται από τις θέσεις σας, το
μόνο που καταφέρατε είναι να απαξιώνετε την
ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ
ουσιαστική σημασία και το περιεχόμενο της έν-
νοιας, μεταβάλλοντάς την σε δημοσιογραφικό
κλισέ που κανονικοποιεί τους πραγματικούς
φασίστες στην πολιτική ζωή της χώρας.
> Το πάγιο πρόταγμα που υπηρετούμε –
εγώ ο ίδιος προσωπικά και το κίνημα Άρδην–,
τις τελευταίες 3 δεκαετίες, είναι η εμμονή στις
αξίες του δημοκρατικού πατριωτισμού. Επομέ-
νως, οποιαδήποτε σύμπραξή μας σε ένα εγχεί-
ρημα που αυτοτοποθετείται στα άκρα δεξιά του
πολιτικού φάσματος, αποτελεί προϊόν μιας φα-
ντασίας η οποία, αν κρίνουμε από τις στοχεύ-
σεις της, είναι νοσηρή, υποβολιμαία και άθλια.
> Συκοφαντείτε συστηματικά ως «ακροδε-
ξιά» κάθε άποψη που αντιτάσσεται στην υπε-
ράσπιση της εθνικής συνείδησης, την ανεξέ-
λεγκτη μετανάστευση, στον κατευνασμό του
ελληνοτουρκικού επεκτατισμού, όπως επί-
σης, στην αποδόμηση του ανθρώπινου φύλου
ή την απαξίωση της οικογένειας. Αποσιωπείτε
συστηματικά ότι η δική μας κριτική στρέφεται
ενάντια στην ακραία αντι-ανθρώπινη ιδεολογί-
α που εκφράζει σήμερα το καθεστώς στις κοι-
νωνίες της Δύσης, και το οποίο τις έχει φέρει
στα πρόθυρα της διάλυσης (πριμοδοτώντας έ-
τσι και την ανάδυση της νέας ακροδεξιάς). Αυ-
τές οι ενέργειες αποδόμησης βρίσκονται στην
αιχμή της επίθεσης που έχουν κηρύξει οι ελίτ
στα μεσαία και τα κατώτερα στρώματα, τη ραχο-
κοκαλιά των εθνών και βάση της κάθε κοινω-
νίας. Εσείς, σε αυτήν την αντιπαράθεση, έχετε
διαλέξει να υπηρετείτε, ως αριστερή συνιστώ-
σα αυτού του καθεστώτος, δίπλα στην εξουσία
και εναντίον της κοινωνικής βάσης. Η ιδεολο-
γική σας ατζέντα, λοιπόν, οδηγεί με μαθημα-
τική ακρίβεια την αριστερά σε αυτοκτονία, ό-
πως συμβαίνει στις μέρες μας στη Γαλλία. Και
αυτό γιατί την μεταβάλλει, από πολιτική δύνα-
μη στο πλευρό των αδυνάτων, σε γελωτοποι-
ό και φύλλο συκής των αφεντικών με τις αρι-
στερές «ευαισθησίες» και τη δεξιά τσέπη. Το
μόνο που καταφέρνετε, λοιπόν, με τα καμώμα-
τά σας, είναι να καταστρέφετε και να διασύρετε
μια μεγάλη πολιτική κληρονομιά, ιδίως όταν
υπερπλειοδοτείτε σε αυτήν για να κρύψετε τη
δική σας χρεωκοπία η οποία, μετά το πέρασμά
σας από την εξουσία, δεν είναι μόνο πολιτική,
είναι και ηθική.
Από αυτή τη σκοπιά, εξ άλλου, οι χυδαίες,
συκοφαντικές σας επιθέσεις είναι απολύτως
εξηγήσιμες. Αφού δεν σας έμεινε πια κανένα
θετικό πρόταγμα να υπερασπίσετε, τι άλλο σάς
έχει μείνει να κάνετε πέρα από το να διασύρετε
ανθρώπους και συλλογικά ρεύματα τα οποία,
αν μη τι άλλο, πρεσβεύουν μια στάση εκ διαμέ-
τρου αντίθετη από τη δική σας; Η ανοχή στις α-
θλιότητές σας, όμως, έχει και ένα όριο – ιδίως
όταν νομίζετε ότι το δημόσιο βήμα που συντη-
ρείτε σάς δίνει το δικαίωμα ή την εξουσία να
σπιλώνετε την υπόληψη και την αξιοπρέπεια
ανθρώπων «γιατί έτσι γουστάρετε». Αν αυτός
είναι ο δικός σας κόσμος, ο δικός μας είναι ο α-
ντίθετος, οπότε, καλά θα κάνετε να ασχολείστε
με περιπτώσεις του διαμετρήματός σας – σαν
τον Κασιδιάρη ή τον σύντροφό σας τον Πολά-
13
κη, τον Παπαγγελόπουλο και τη Θάνου. 
Απαιτώ λοιπόν με το παρόν:
α) Να ανασκευάσετε δημόσια και εγγρά-
φως τους άθλιους ισχυρισμούς του άρθρου
σας που κυκλοφόρησε στην έντυπη έκδοση
της Δευτέρας 21 Φεβρουαρίου 2022 και αφο-
ρούν εμένα προσωπικά και το Κίνημα Άρδην
και τούτο να πράξετε εντός προθεσμίας δέκα
ημερών από την παραλαβή της παρούσας, με
καταχώριση σε φύλλο της έντυπης έκδοσης
της εφημερίδας σας και στην ίδια θέση και με
τους ίδιους χαρακτήρες με το επιλήψιμο δημο-
σίευμα, καθώς και στην ιστοσελίδα σας www.
efsyn.gr.
β) Να δημοσιεύσετε το πλήρες κείμενο της
παρούσας εξώδικης διαμαρτυρίας-πρόσκλη-
σης-δήλωσής μου και να μου κοινοποιήσε-
τε το δημοσίευμα αποκατάστασης στην ίδια ή
αντίστοιχη θέση και με τους ίδιους χαρακτή-
ρες με το επίμαχο άρθρο και σε ανάλογη θέση
στην ιστοσελίδα σας www.efsyn.gr.
γ) Σε περίπτωση που το χρονικό διάστημα
των δέκα ημερών παρέλθει άπρακτο ή δεν δη-
μοσιευτεί το ανωτέρω κείμενο κατά τα οριζό-
μενα από τον νόμο, χωρίς τροποποιήσεις του
περιεχομένου του και χωρίς αποσπασματική
επιλογή φράσεων του κειμένου, θα θεωρήσω
ότι αρνείσθε να άρετε τις συνέπειες της υπαί-
τιας και παράνομης προσβολής της προσωπι-
κότητάς του και σας ΔΗΛΩΝΩ ότι θα προσφύγω
στα αρμόδια δικαστήρια για την προάσπιση της
τιμής και των νομίμων δικαιωμάτων μου.
δ) Ο δεύτερος, τρίτος και τέταρτος εξ υμών
να απέχουν από κάθε εις βάρος μου ψευδή και
συκοφαντική αναφορά.
ε) Να ενημερώσετε τους διαχειριστές ό-
λων των ιστοσελίδων και εντύπων στους ο-
ποίους δώσατε την άδεια να αναπαράγουν το
ανωτέρω επίμαχο συκοφαντικό για εμένα δη-
μοσίευμά σας, περί της ψευδότητας αυτού και
να τους υποχρεώσετε να το ανακαλέσουν άμε-
σα, δημοσιεύοντας, επίσης άμεσα, την παρού-
σα στις ιστοσελίδες τους και στα έντυπά τους,
χωρίς τροποποιήσεις του περιεχομένου της
και χωρίς αποσπασματική επιλογή φράσεων
του κειμένου.
Με την επιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώ-
ματός μου.
Αρμόδιος δικαστικός επιμελητής παραγ-
γέλλεται όπως επιδώσει νόμιμα την παρούσα
προς όσους απευθύνεται, προκειμένου να λά-
βουν γνώση για όλες τις νόμιμες συνέπειες.
Γιώργος Καραμπελιάς 
Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 
14
ΔΙΕΘΝΗ
Ουκρανία: ο περιφερειακός πόλεμος
με τις παγκόσμιες συνέπειες
Του Αλέξανδρου Δρίβα*
Η
ιστορική ροή παρα-
μένει ανεπηρέαστη
από τις αυταπάτες
με τις οποίες την επι-
φορτίζουμε. Η Ιστο-
ρία δεν έχει Τέλος και οι μεγάλες
δυνάμεις συνεχίζουν να χρησιμο-
ποιούν βία, όταν κρίνουν ότι το κό-
στος της είναι μικρότερο από αυτό
της μη χρήσης βίας. Τα έθνη-κρά-
τη και οι διεθνείς οργανισμοί που
συνιστούν συνεχίζουν να έχουν α-
ντίθετα συμφέροντα με άλλα κράτη
και άλλους οργανισμούς, αντίστοι-
χα. Ο πόλεμος παραμένει μια επι-
λογή επίλυσης διαφορών (η έσχα-
τη) και για τους καιρούς μας. Για να
είμαστε ακριβείς, ειδικά για τους
καιρούς μας. Οι εξελίξεις στην Ου-
κρανία επιταχύνουν με βίαιο τρό-
πο τις εξελίξεις, ώστε το πολυπολι-
κό σύστημα να μετατραπεί σε διπο-
λικό.
Οι ΗΠΑ κοιτούν την Κίνα
πίσω από τη Ρωσία.
Η μονοπολική στιγμή έχει και τυπι-
κά τελειώσει το 2009, όταν οι χώ-
ρες BRICS (Bραζιλία, Ρωσία, Ινδί-
α, Κίνα και Νότια Αφρική) ανακοί-
νωσαν πως έρχεται ένας πολυπο-
λικός κόσμος. Η συμμετοχή μεγά-
λων αγορών στο παγκοσμιοποιη-
μένο σύστημα που η Δύση επέλεξε
ως συνέχεια του μεταψυχροπολε-
μικού κόσμου, έδωσε το έναυσμα
της ανάδυσης μεγάλων δυνάμεων,
με περιφερειακή και διεθνή δύνα-
μη. Η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία ή-
ταν οι κερδισμένες από αυτήν τη
φυσιολογική ανακατανομή ισχύος,
καθώς η μονοπολική στιγμή είναι
«στιγμή». Σιωπηλά, οι ΗΠΑ προ-
σαρμόστηκαν στο εφικτό (primus
inter pares) και όχι στο υπερφιλό-
δοξο «ηγεμονικό» σχέδιο. Από τον
μονομερισμό του Μπους και μετά,
στις ΗΠΑ εκλέγεται πρόεδρος που
υπόσχεται τη μικρότερη δυνατή
παρέμβαση των ΗΠΑ στη διεθνή
πολιτική (Obama’s no doctrine,
American First του Trump και του
Biden της αποχώρησης από το Αφ-
γανιστάν). Μα όντως αποχωρούν οι
ΗΠΑ; Σε ουδεμία των περιπτώσε-
ων. Ανασυγκροτούνται και κάνουν
αυτό που έκανε κάποτε η Ανατο-
λική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: Κα-
τατριβή τρίτων. Κατά τη μονοπολι-
κή στιγμή τους, οι ΗΠΑ έδρασαν
επιθετικά, αποφασίζοντας να κά-
νουν ό,τι και η αρχαία Αθήνα με τη
Συμμαχία της Δήλου. Εν προκει-
μένω, αποφάσισαν να επεκτείνουν
το ΝΑΤΟ στην «αυλή» της Ρωσίας.
Η τραγωδία της πολιτικής των με-
γάλων δυνάμεων έχει πάντα την ί-
δια μοίρα. Η επέκταση είναι ταυ-
τόχρονα δύναμη, αλλά και κόστος
για τη μετέπειτα παρακμή (υπερε-
ξάπλωση).
Στον πολυπολικό κόσμο, οι
ΗΠΑ έχουν σαν κεντρικό στρατη-
γικό στόχο ν’ αποτρέψουν την Κίνα
από το να γίνει παγκόσμια δύναμη,
ικανή ν’ ανατρέψει την αμερικανική
πρωτοκαθεδρία. Για να γίνει η Κίνα
δύναμη ικανή ν’ αμφισβητήσει τις
ΗΠΑ, πρέπει πρώτα να δημιουρ-
γήσει μια ευνοϊκή τάξη πραγμάτων
για τα σινικά συμφέροντα. Αυτή η
ευνοϊκή τάξη περνάει από τη Μό-
σχα και το Βερολίνο. Εκεί στόχευαν
οι ΗΠΑ και εκεί στοχεύουν, ανοί-
γοντας παράλληλα «λακκούβες»
στη διαδρομή του Οne Belt – One
Road της Κίνας, το οποίο χωρίς τη
Ρωσία δεν μπορεί να φτάσει στην
Ευρώπη.
Η διπλή ανάσχεση που δεν
είναι ακριβώς διπλή.
Οι ΗΠΑ έκλεισαν το κεφάλαιο
Μπρεζίνσκι στην Ουκρανία, αφή-
νοντας πρακτικά τη Ρωσία ν’ αλλά-
ξει τα σύνορα της Ουκρανίας. Αρ-
κεί όμως η Ουκρανία για να γίνει
αυτοκρατορία η Ρωσία; Όχι, καθώς
η Ρωσία δεν περίμενε ποτέ ότι οι
ΗΠΑ ήταν πράγματι το «αφεντικό
τη Ευρώπης», όπως επισήμως έ-
λεγε, για ν’ αποκομίσει περισσότε-
ρα από την Ευρώπη. Ο Ρώσος πρό-
εδρος είχε συνηθίσει στο Russland
Verstehen (εννοώντας την κατευ-
ναστική κατανόηση της Ρωσίας εκ
μέρους της Γερμανίας, λόγω των
ειδικών ρωσογερμανικών σχέσε-
ων στο ενεργειακό και βιομηχανι-
κό επίπεδο) κι έτσι πόνταρε ότι η ει-
σβολή του στην Ουκρανία θ’ αφή-
σει τις ΗΠΑ και την Ε.Ε στο να πα-
ρατηρούν το τι συμβαίνει.
Οι ΗΠΑ προσπαθούν ν’ αφή-
σουν τον Ρώσο πρόεδρο να φθα-
ρεί στην Ουκρανία, ετοιμάζοντας
μια ζοφερή οικονομική πραγμα-
τικότητα για τη Ρωσία, η οποία α-
ναμφίβολα θα χρειαστεί πολλούς
πόρους για να φέρει την Ουκρανία
στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας.
Η Ρωσία κερδίζει το δένδρο, αλλά
χάνει το δάσος.
Το ερώτημα που προκύπτει εί-
ναι το εξής: Μπορούν οι ΗΠΑ ν’ α-
νασχέσουν ταυτόχρονα τη Ρωσία
και την Κίνα; Όχι, γιατί πιθανόν να
μη χρειαστεί. Η Ρωσία δεν επιθυ-
μεί να γίνει δορυφόρος της Κίνας,
αλλά ούτε και η Κίνα μπορεί να ση-
κώσει τα οικονομικά βάρη της Ρω-
σίας. Η Ρωσία ήθελε να έχει τη δι-
κή της θέση στην Τριγωνική Δι-
πλωματία (ΗΠΑ-Κίνας-Ρωσίας). Οι
ΗΠΑ δεν θέλουν ν’ αφανίσουν τη
Ρωσία, αλλά το καθεστώς Πούτιν.
Οι ΗΠΑ υπολογίζουν ότι το πολιτι-
κό μέλλον του Πούτιν δεν θα είναι
ανθηρό και μάλλον στοιχηματίζουν
στην άποψη του πρώην προέδρου
της ρωσικής Δούμας και πρώην α-
ντιπροέδρου της Yukos Oil, ότι ο
Πούτιν θα πέσει. Αν η Ρωσία αλλά-
ξει καθεστώς, οι ΗΠΑ θα μπορούν
να φέρουν την Τριγωνική Διπλω-
ματία του Νίξον στον νέο συσχετι-
σμό ισχύος, χρησιμοποιώντας τη
Ρωσία προς όφελος των ΗΠΑ και
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176
εναντίον της Κίνας.
Μια Ρωσία που θα είναι πιο
κοντά στη Δύση και που θα ελέγ-
χει παράλληλα μεγάλο μέρος του
ρωσικού κόσμου, θα ήταν εφιαλτι-
κό σενάριο για το Πεκίνο. Αυτά α-
φορούν όμως το πώς σκέφτονται τα
κράτη και όχι το αν σίγουρα κάτι θα
γίνει, καθώς και η Κίνα, αν πειστεί
ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί, θα
σκεφτεί το αν τη συμφέρει μια πα-
ρεμφερής εισβολή στην Ταϊβάν ή
και στο Χονγκ-Κονγκ.
Ο ρόλος της Ευρώπης με μια
(ξανά) συνθηκολογημένη
Γερμανία.
Διπλή ανάσχεση ή όχι δεν γίνεται
χωρίς την Ευρώπη. Από τη σκοπιά
των ΗΠΑ, η Ευρώπη παραμένει
πολύ σημαντική για την ασφάλεια
του Ατλαντικού Ωκεανού και για τη
διατήρηση της αμερικανικής εμπο-
ρικής πολιτικής (αμερικανικά οικο-
νομικά συμφέροντα). Η Ευρώπη,
που αποφάσιζε τα όσα επιθυμού-
σε η καγκελάριος Μέρκελ για 16
έτη, αποδυνάμωσε την Ευρώπη, η
οποία διατηρούσε σχέσεις τριπλής
εξάρτησης με ΗΠΑ (σε επίπεδο α-
σφάλειας), Ρωσία (υδρογονάνθρα-
κες) και Κίνα (εμπόριο). Η οικονο-
μική λογική της Δύσης έχει αρχίσει
πλέον να υποτάσσεται στην πολιτι-
κή λογική, κάτι που είδαμε και με
τη συμφωνία AUKUS, όπου η Αυ-
στραλία πήρε δύο αποφάσεις, οι ο-
ποίες στηρίζονται σε μη οικονομι-
κή λογική (έναντι Κίνας, αλλά και
έναντι της Γαλλίας, που έκανε κα-
λύτερη οικονομικά προσφορά στα
πυρηνικά υποβρύχια). Η πολιτι-
κή ασφάλειας και άμυνας μπαίνει
Μπορούν οι ΗΠΑ ν’
ανασχέσουν ταυτόχρονα
τη Ρωσία και την Κίνα;
Όχι, γιατί πιθανόν να
μη χρειαστεί. Η Ρωσία
δεν επιθυμεί να γίνει
δορυφόρος της Κίνας,
αλλά ούτε και η Κίνα
μπορεί να σηκώσει τα
οικονομικά βάρη της
Ρωσίας.
στην Ευρώπη ξανά και η Γερμανί-
α του καγκελάριου Σολτς χρειάστη-
κε λίγες μέρες πίεσης από την Ου-
άσινγκτον, προκειμένου να σπάσει
τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ Βε-
ρολίνου και Μόσχας, οι οποίες εί-
χαν στο βάθος και «Δράκο» (Κίνα).
Εδώ, η κλασική γεωπολιτική μάς
δίνει τα εργαλεία για να κατανοή-
σουμε το γιατί δεν μπορεί η Ευρα-
σία (Νήσος) να ελέγχεται από ηπει-
ρωτικές δυνάμεις. Η Ευρώπη προ-
έβη σε πρωτοφανείς κυρώσεις ε-
ναντίον της Ρωσίας και, πλέον, η
Γερμανία παίρνει αποφάσεις που
μέχρι λίγες εβδομάδες πριν φαί-
νονταν αδιανόητες, λες και κάποια
«Συμφωνία του Πότσδαμ» προέ-
κυψε ξανά. ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκή
Άμυνα θα συνεργαστούν στενότε-
ρα, σε κάθε περίπτωση.
Συμπεράσματα.
Ο πολυπολικός κόσμος τείνει να
βαδίζει προς ένα χαλαρό διπολικό
σύστημα. Αυτό που μένει να δού-
με είναι τις συμμαχίες και στην Α-
σία. Πολλά κράτη στον κόσμο, με-
τά από τον πόλεμο της Ουκρανίας
(ο οποίος μπορεί να μεταφερθεί και
σε άλλες περιοχές, όπως Βαλκάνια,
Νότια Σινική Θάλασσα, Κορεατική
Χερσόνησο, Συρία, Λιβύη, Περσι-
κό Κόλπο) θα χρειαστεί να πάρουν
δύσκολες αποφάσεις. Επομένως, έ-
χουμε έναν περιφερειακό πόλεμο,
ο οποίος έχει τις οικονομικές και
πολιτικές συνέπειες που θα είχε κι
ένας Παγκόσμιος Πόλεμος.
* Διεθνολόγος
g
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
Από την πρώτη στιγμή της βάπτισης των Ρως του Κιέβου το
998 μ.Χ. μέχρι τις μέρες μας, ο ευρύτερος γεωγραφικός
και πολιτισμικός χώρος που γνωρίζουμε ως Ρωσία ήταν
και παραμένει αντιδυτικός.
Του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη*
Y
στερα από αρκετούς
μήνες κλιμακούμενης
έντασης στα σύνορα
Ρωσίας-Ουκρανίας,
το πρωί της 24ης Φε-
βρουαρίου, ο κόσμος στον οποίο
μεγάλωσαν και δημιούργησαν ό-
λες οι γενιές μετά τον Β΄ Παγκό-
σμιο Πόλεμο άλλαξε ριζικά και
δραματικά, με την εισβολή των
ρωσικών δυνάμεων στην επικρά-
τεια του προκεχωρημένου φυλα-
κίου του ελεύθερου κόσμου, την
Ουκρανία.
Για πολλούς, μεταξύ δε αυτών
και τις πολιτικές ηγεσίες πολλών
δυτικών κρατών, η εισβολή αυτή
εκτός από ξαφνική ήταν και ανα-
πάντεχη. Το γεγονός μαρτυρεί α-
πλά την έλλειψη διορατικότητας
πολλών πολιτικών ηγετών, αφε-
νός, και, αφετέρου, τον βαθμό δι-
είσδυσης της ρωσικής προπαγάν-
δας στις δυτικές κοινωνίες.
Για όσους παρακολουθούν
από κοντά την Ρωσία και τις εξε-
λίξεις εντός του πολιτικού της συ-
στήματος, η εισβολή στην Ουκρα-
νία ήταν η νομοτελειακή κατά-
ληξη μιας πολιτικής που ξεκίνη-
σε πριν από πολλά χρόνια σιωπη-
ρά και εκδηλώθηκε σιγά σιγά την
τελευταία δεκαπενταετία, με τη
σταδιακή επεκτατική-ιμπεριαλι-
στική πολιτική.
Από το 2007 και την περιβόη-
τη ομιλία του Πούτιν στη Διάσκε-
ψη για την Ασφάλεια της Ευρώ-
πης στο Μόναχο, τον σύντομο, μα
καταστροφικό πόλεμο με τη Γε-
ωργία και την προσάρτηση της Α-
μπχαζίας και της Οσετίας το 2008,
την προσάρτηση της Κριμαίας το
2014 και την έναρξη της επιχεί-
ρησης «Νοβορωσία» στις ανα-
τολικές επαρχίες της Ουκρανίας,
το Ντονιέτσκ και το Λουγκάνσκ,
η πορεία ήταν σταθερή, προκα-
θορισμένη, και αποτελούσε τμή-
μα ενός ευρύτερου γεωπολιτικού
σχεδιασμού της Ρωσίας.
Στόχος αυτού του σχεδίου ή-
ταν η επαναφορά της αρχής των
σφαιρών επιρροής στα όρια της
μεταπολεμικής διευθέτησης, με
την επέκταση του στρατηγικού
Ο ρωσικός εξαιρετισμός
και η θεοκρατία του Πούτιν
βάθους της άμυνας της Ρωσίας,
εις βάρος των εδαφών των «μι-
κρότερων Σλάβων αδελφών». Κι
αν στην περίπτωση της Λευκορω-
σίας με τον δικτάτορα Λουκασέν-
κο, ο οποίος έχει συνδέσει την τύ-
χη του μ’ εκείνη του τσάρου στο
Κρεμλίνο της Μόσχας, η «συμ-
μαχία» ήταν εύκολη, η περίπτω-
ση της Ουκρανίας αποτελούσε α-
γκάθι στα πλευρά της Ρωσίας, η
οποία δεν μπορούσε να χωνέψει
πώς μία κοινωνία, η οποία είχε
σχετικά πρόσφατα απελευθερω-
θεί από τον σοβιετικό ζυγό, θα ε-
πιζητούσε την ένταξή της στους
ευρωπαϊκούς και ευρωατλαντι-
κούς θεσμούς.
Υπάρχουν πολλοί, οι οποίοι α-
δυνατούν να κατανοήσουν αυτή
την ανορθολογική, στα μάτια του
δυτικού ανθρώπου, απόφαση ει-
σβολής στην Ουκρανία. Η αδυνα-
μία κατανόησης είναι απόρροια
της άγνοιας· λείπει κι εδώ η βα-
θύτερη γνώση της Ρωσικής Ομο-
σπονδίας ως κράτους, από τη μία
πλευρά, και ως πολιτισμικού ορ-
γανισμού με μακραίωνη ιστορία,
από την άλλη.
Πώς μπορεί, λοιπόν, να εξη-
γηθεί η εισβολή της Ρωσίας στην
Ουκρανία, αν παραμερίσουμε για
λίγο τις ευνόητες γεωπολιτικές δι-
αστάσεις; Υπάρχει κάτι άλλο που
θα μπορούσε να μας βοηθήσει
να καταλάβουμε γιατί η Ρωσία ε-
πέλεξε να επιτεθεί στον δυτικό,
στον ελεύθερο κόσμο τώρα και
ποιος είναι ο βαθύτερος σκοπός
της;
Οι επίσημοι και διακηρυγμέ-
νοι στόχοι αυτού του πολέμου εί-
ναι παράλογοι, η δε απειλή χρή-
σης πυρηνικών όπλων για «τακτι-
κά» χτυπήματα του εχθρού προ-
καλεί ανατριχίλα σε κάθε έλλογο
Ο αντιδυτικισμός, σε συνδυασμό με την ακραία
υιοθέτηση του εξαιρετισμού, που θέλει τη Ρωσία
«ηθική και καθαρτήρια δύναμη στην ιστορία της
ανθρωπότητας», δημιούργησε και συντηρεί τον
πολεμικό, επιθετικό και ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα
της, ανεξάρτητα από το εκάστοτε πολιτικό σύστημα
διακυβέρνησής της.
πλάσμα αυτού του πλανήτη, όχι,
όμως, στους Ρώσους, οι οποίοι
βλέπουν τα πυρηνικά ως τη «φω-
τιά της κάθαρσης, από τις αμαρτί-
ες και τη διαφθορά στην οποία έ-
χει περιπέσει η Δύση».
Εκείνο που αγνοούν ή δεν θέ-
λουν να δουν πολλοί Δυτικοί εί-
ναι πως η Ρωσία, ως κράτος και
ως πολιτισμός, ήταν πάντα θεο-
κρατική ή αν θέλετε ιδεοκρατι-
κή αυτοκρατορία. Αυτός ήταν και
παραμένει ο πολιτικός-πολιτισμι-
κός της τύπος. Συνεπώς, για τη
Ρωσία η ύπαρξη αποκτά νόημα
μόνο αν υπάρχει μία μεσσιανική
ιδεολογία ως συνεκτικός κρίκος,
αλλά και ως οδηγός πολιτικής-πο-
λιτισμικής δράσης.
Η σημερινή, μετακομμουνι-
στική Ρωσία, δεν θα μπορούσε
ν’ αποτελεί εξαίρεση στην εξελι-
κτική πορεία αυτού του οργανι-
σμού. Δεν είναι τυχαίο, πως ακό-
μη και μεταξύ των κυρίαρχων ε-
λίτ της, είναι διαδεδομένες κάθε
είδους θεωρίες συνωμοσίας, ό-
πως «η παγκόσμια διακυβέρνη-
ση», η «νέα τάξη πραγμάτων»,
η «περικύκλωση της Ρωσίας από
εχθρούς» κ.λπ. Οι απόψεις αυ-
τές συζητιούνται δημόσια εδώ
και χρόνια από την αίθουσα της
Δούμας και τις ιδιαίτερα δημοφι-
λείς τηλεοπτικές εκπομπές, μέχρι
τους σταθμούς εξυπηρέτησης αυ-
τοκινήτων και τους καφενέδες της
χώρας.
Στο πρόσωπο της Ουκρανίας,
οι πολίτες της οποίας, μέσα από
αγώνες, θέλησαν να πάρουν ένα
δρόμο διαφορετικό από εκείνο
που της είχε προδιαγράψει η Ρω-
σική Αυτοκρατορία· η τελευταία
είδε απλά το πρόσωπο του Αντί-
χριστου.
Το δικαίωμα στην επιλογή ε-
νάντια στην υποχρέωση της υπο-
ταγής μετατράπηκε σε μέχρι θα-
νάτου αγώνα της ρωσικής ορθο-
δοξίας κατά της ουκρανικής απο-
στασίας.
Εύκολα, κατ’ αυτόν τον τρόπο,
μπορούσε να δικαιολογηθεί και ο
πόλεμος στο εσωτερικό ακροατή-
ριο της Ρωσίας. Σήμερα, ούτε λί-
γο ούτε πολύ, η πλειονότητα της
ρωσικής κοινωνίας πιστεύει πως
η χώρα, μ’ επικεφαλής τον «αρ-
χάγγελο» Πούτιν, πολεμάει τον
Διάβολο, για να διασφαλίσει την
ηθική ακεραιότητα και την αυθε-
ντική πίστη των πολιτών. Και για
να συμβεί αυτό, κατά το αφήγη-
μα του Κρεμλίνου, το κράτος της
αυθεντικής ορθοδοξίας θα πρέ-
πει να διευρύνει τα σύνορά του,
τουλάχιστον στα όρια που είχε η
«άθεη» Ε.Σ.Σ.Δ.
Απλά και χωρίς ιδιαίτερη προ-
σπάθεια, μπορεί ο φιλότιμος α-
ναγνώστης, αλλά και ο ρέκτης της
ιστορίας να διαπιστώσει το αόρα-
το κόκκινο νήμα που συνδέει την
Τρίτη Ρώμη με την Τρίτη Διεθνή
και τις Παραδοσιακές Αξίες, που
είναι το απόλυτο θέσφατο της
15
ΔΙΕΘΝΗ
πουτινικής προπαγάνδας.
Πρόκειται, ουσιαστικά, για
την εκδήλωση μιας μακραίωνης,
βαθιά ριζωμένης στη ρωσική κοι-
νωνία ψυχολογικής στάσης, η ο-
ποία είναι γνωστή ως «αντιδυτι-
κισμός». Από την πρώτη στιγμή
της βάπτισης των Ρως του Κιέβου
το 998 μ.Χ. μέχρι τις μέρες μας, ο
ευρύτερος γεωγραφικός και πολι-
τισμικός χώρος που γνωρίζουμε
ως Ρωσία ήταν και παραμένει α-
ντιδυτικός. Η αντιπαράθεση με τη
Δύση, ιδίως μετά το Σχίσμα των
Εκκλησιών το 1054 και την πτώση
της Κωνσταντινούπολης το 1453,
ήταν η πεμπτουσία της κρατικής
ιδεολογίας της Ρωσίας και ο μη-
χανισμός δικαίωσής της στην ιδι-
οπροσωπία των Ρώσων. Ο αντι-
δυτικισμός αυτός, σε συνδυασμό
με την ακραία υιοθέτηση του ε-
ξαιρετισμού, που θέλει τη Ρωσί-
α «ηθική και καθαρτήρια δύνα-
μη στην ιστορία της ανθρωπότη-
τας», δημιούργησε και συντηρεί
τον πολεμικό, επιθετικό και ιμπε-
ριαλιστικό χαρακτήρα της, ανε-
ξάρτητα από το εκάστοτε πολιτι-
κό σύστημα διακυβέρνησής της.
Υπό αυτό το πρίσμα, γίνεται
κατανοητός τόσο ο τρόπος σκέ-
ψης της σημερινής Ρωσίας, όσο
και ο τρόπος με τον οποίο σκο-
πεύει να εφαρμόσει τη στρατηγι-
κή της. Αυτή η «θεωρία» μάς δεί-
χνει τα όρια των φιλοδοξιών της
κυρίαρχης πολιτικής και στρατι-
ωτικής ελίτ της Ρωσίας και μας
προϊδεάζει για τα επόμενα βήμα-
τά της.
* Εκδότης του Περιοδικού Στέπα
και των εκδόσεων s@mizdαt .
g
16
ΔΙΕΘΝΗ
Είναι σε θέση η Ευρώπη
να επανεξοπλιστεί;
Τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ αμυντικών δαπανών που ανακοίνωσε ο
Όλαφ Σολτς είναι ασφαλώς σημαντικά, αλλά η πραγματική πρόκληση
για τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης είναι η προετοιμασία των
κοινωνιών τους για το νέο διεθνές σκηνικό που εγκαινίασε ο πόλεμος
στην Ουκρανία.
Του Νικόλα Δημητριάδη
Λ
ίγα εικοσιτετράωρα μετά τη
ρωσική εισβολή στην Ουκρα-
νία, ο αρχηγός του γερμανικού
στρατού Άλφονς Μάις προέβη
σε μία οργισμένη ανακοίνω-
ση: «Ο γερμανικός στρατός, του οποίου έχω
την τιμή να ηγούμαι, είναι λίγο πολύ γυμνός.
Οι επιλογές που μπορούμε να προσφέρου-
με στους πολιτικούς είναι εξαιρετικά περιο-
ρισμένες. Τα βλέπαμε να έρχονται, αλλά δεν
μπορούσαμε να προωθήσουμε τα αιτήμα-
τά μας, να εξάγουμε τα απαραίτητα συμπε-
ράσματα από την προσάρτηση της Κριμαίας
και να τα εφαρμόσουμε. Δεν νιώθω καλά. Εί-
μαι εξοργισμένος!».1
Κι όμως, η Γερμανία αυξάνει διαρκώς
τις αμυντικές της δαπάνες, που έφθασαν το
2020 τα 47 δισεκατομμύρια ευρώ, όταν δέ-
κα χρόνια πριν δεν ξεπερνούσαν τα 30 δισ.
Σχεδιάζει, παράγει και αγοράζει διαρκώς νέα
όπλα, όντας μία από τις μεγαλύτερες χώρες -
παραγωγούς όπλων στον κόσμο. Στην πραγ-
ματικότητα όμως, φαίνεται ότι οι μεγάλες πα-
ραγγελίες όπλων της Γερμανίας στοχεύουν
πρωτίστως στην ενίσχυση της αμυντικής βι-
ομηχανίας της, παρά τη διατήρηση του αξιό-
μαχου του γερμανικού στρατού. Έτσι, μία σει-
ρά δημοσιευμάτων στον Τύπο, τα τελευταία
χρόνια, διεκτραγωδεί τα επίπεδα ετοιμότητας
του γερμανικού στρατού.
Ενδεικτικά, σύμφωνα με περσινό δημο-
σίευμα της Bild, από τα 53 επιθετικά ελικό-
πτερα Tiger πετούσαν μόνον 8, ενώ από τα
99 μεταφορικά ελικόπτερα NH90 πετούσαν
τα 12.2 Την ίδια στιγμή, άλλα δημοσιεύματα
παρουσίαζαν το οξύ πρόβλημα στελέχωσης:
το επάγγελμα του στρατιωτικού είναι από τα
λιγότερο δημοφιλή επαγγέλματα στη Γερμα-
νία. Ο στρατός προσελκύει άτομα που δεν έ-
χουν καμία άλλη επιλογή επαγγελματικής α-
ποκατάστασης, ή νεοναζί, και οι μονάδες του
αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα επάν-
δρωσης.
Η κατάσταση σε άλλες χώρες της Δυτικής
1
Nette Nöstlinger, «‘I am pissed off!’ German
army official bemoans ‘bare’ forces as Rus-
sia invades Ukraine», 24 Φεβρουαρίου 2022,
www.politico.eu.
2
Δημήτρης Κελεπούρης, «Μόνο 20 από τα 152
γερμανικά ελικόπτερα Tiger και NH90 είναι
έτοιμα για επιχειρήσεις!», 2 Ιανουαρίου 2020,
www.ptisidiastima.com.
Ευρώπης είναι αντίστοιχη. Συνήθως οι χώ-
ρες κατευθύνουν τους αμυντικούς προϋπο-
λογισμούς τους στη διατήρηση μιας σύγχρο-
νης, αλλά μικρής αεροπορίας και λίγων κα-
λά εξοπλισμένων μονάδων και πλοίων, όσα
απαιτούνται για τη συμμετοχή τους στις διά-
φορες επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ ή τις ειρηνευ-
τικές αποστολές του Ο.Η.Ε.
Μόνον η Γαλλία δείχνει να διαφοροποι-
είται και να διατηρεί ένα επίπεδο αμυντικής
ετοιμότητας. Γι’ αυτό και πρωτοστατεί εδώ και
καιρό στην αμυντική αναβάθμιση της Ευρω-
παϊκής Ένωσης. Το αντίθετο συμβαίνει στην
Ανατολική Ευρώπη, όπου ο ρωσικός κίνδυ-
νος υποχρεώνει τα κράτη, αλλά και τις κοινω-
νίες τους, να αντιμετωπίζουν διαφορετικά την
Εθνική Άμυνα.
Το κύριο πρόβλημα των δυτικοευρω-
παϊκών στρατών είναι το μικρό μέγεθος του
στρατού ξηράς που διατηρούν. Έτσι, η Γερ-
μανία διαθέτει μόλις 236 άρματα μάχης, τα
γνωστά Λέοπαρντ 2, όταν το 1990 διέθετε
2.000 (συγκριτικά, η Ελλάδα διαθέτει 250
Λέοπαρντ 2 και άλλα 900 παλαιότερα Λέο-
παρντ 1 και Μ-48). Είναι χαρακτηριστικό το
γεγονός ότι τον περασμένο χρόνο είχε ανοί-
ξει στον βρετανικό στρατό μία συζήτηση για
το κατά πόσο χρειάζεται πλέον η Μ. Βρετανί-
α μονάδες τεθωρακισμένων, καθώς κάποιοι
εισηγούνταν την πλήρη κατάργησή τους!
Δεν είναι τυχαίο ότι οι χώρες που διατηρούν
δυσανάλογα μεγάλο στρατό ξηράς είναι αυ-
τές που αντιμετωπίζουν απειλή στα σύνορά
Η ασφάλεια και η ευημερία
των τελευταίων δεκαετιών, σε
συνδυασμό με την κατάργηση
της υποχρεωτικής στράτευσης
και την ιδεολογική ηγεμονία
της παγκοσμιοποίησης και του
εθνομηδενισμού, έχουν κάνει
σήμερα τους περισσότερους
Δυτικοευρωπαίους να
θεωρούν το ενδεχόμενο ενός
πολέμου απλά αδιανόητο.
Γι’ αυτό, ίσως, ήταν τόσο
ισχυρό το σοκ από τη ρωσική
εισβολή στην Ουκρανία.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176
26
55
37
38
27
15
18
19
29
39
20
21
28
Διεθνής έρευνα: «Θα πολεμούσατε για τη χώρα σας;»
Πηγή: WIN/Gallup International, 7 Μαίου 2015, www.gallup-international.bg
τους, όπως η Πολωνία και η Ελλάδα. Διό-
τι οι συμβατικές πολεμικές συγκρούσεις, ό-
πως ο σημερινός πόλεμος στην Ουκρανία, α-
παιτούν πρώτα και κύρια πολυάριθμα στρα-
τεύματα.
Εδώ βρίσκεται και η αχίλλειος πτέρνα της
Ευρώπης, καθώς οι κοινωνίες της είναι στην
πλειοψηφία τους εντελώς ανέτοιμες για μία
τέτοια εξέλιξη. Οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες
μπορούν ασφαλώς με σχετική ευκολία να δι-
αθέσουν τα χρήματα που χρειάζεται η αγορά
νέων μαχητικών αεροσκαφών και να βρουν
τις λίγες χιλιάδες ανδρών που χρειάζονται
για να τα πετάξουν, ή για να επανδρώσουν
τις ολιγάριθμες ειδικές δυνάμεις τους. Όμως
στην προσπάθειά τους να παρατάξουν ισχυ-
ρούς στρατούς ξηράς θα βρεθούν αντιμέτω-
πες με την απροθυμία των πολιτών τους να
στρατευτούν και –αν χρειαστεί– να πολεμή-
σουν. Η ασφάλεια και η ευημερία των τελευ-
ταίων δεκαετιών, σε συνδυασμό με την κα-
τάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης και
την ιδεολογική ηγεμονία της παγκοσμιοποί-
ησης και του εθνομηδενισμού, έχουν κάνει
σήμερα τους περισσότερους Δυτικοευρω-
παίους να θεωρούν το ενδεχόμενο ενός πο-
λέμου απλώς αδιανόητο. Γι’ αυτό, ίσως, ήταν
τόσο ισχυρό το σοκ από τη ρωσική εισβολή
στην Ουκρανία.
Μία διεθνής έρευνα του 2015, από το
WIN/Gallup International, αποτυπώνει κα-
θαρά την κατάσταση. Στο ερώτημα «Θα πο-
λεμούσατε για τη χώρα σας;», η πλειοψηφί-
α των Δυτικοευρωπαίων απαντά αρνητικά.
Στη χαμηλότερη θέση βρέθηκε η Ολλανδία
<20%
20+
30+
74
40+
50+
59
60+
41
47
62
23
21 38
55 46
25
58 38
73
54
Ποσοστό πολιτών που απαντούν θετικά
με 15% θετικές απαντήσεις και λίγο πιο πά-
νω η Γερμανία, στο 18%. Το αντίθετο συμ-
βαίνει στην Ανατολική Ευρώπη, όπου τα πο-
σοστά είναι σαφώς μεγαλύτερα, με πρώτη τη
Φινλανδία (74%).
Είναι λοιπόν, προφανές, ότι η προσπάθει-
α επανεξοπλισμού της Ευρώπης θα περάσει
υποχρεωτικά μέσα από το πεδίο της ιδεολο-
γίας. Η ιδεολογική ηγεμονία της παγκοσμι-
οποίησης ήδη κλυδωνίζεται, όπως υποδει-
κνύει η πανευρωπαϊκή άνοδος των αντιπα-
γκοσμιοποιητικών ρευμάτων κάθε είδους
και απόχρωσης, τα τελευταία δέκα και πλέον
χρόνια. Η παγκοσμιοποίηση έχασε πρώτα τα
λαϊκά στρώματα, καθώς ήταν αυτά που επλή-
γησαν πιο πολύ από την οικονομική κρίση,
την ανεργία και τη μετανάστευση. Στη συνέ-
χεια, ήταν η πανδημία του κορωνοϊού (κατά
την οποία είδαμε ως και υπερδυνάμεις σαν
τη Γερμανία να ζητιανεύουν στα πέρατα του
κόσμου για μια παλέτα μάσκες), που κατέδει-
ξε στα κράτη την αδυναμία τους, από την α-
διάκοπη υπερεπέκταση των εφοδιαστικών
αλυσίδων.
Σήμερα, ο πόλεμος στην Ουκρανία και το
νέο ψυχροπολεμικό σκηνικό που κυοφορεί
φαίνεται ότι θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα
στην ιδεολογική της ηγεμονία, καθώς πλέον
απειλείται η ίδια η ασφάλεια της Ευρώπης
και το όραμα ενός κόσμου χωρίς ταυτότητες,
χωρίς έθνη και χωρίς σύνορα καταρρέει στα
περίχωρα του Κιέβου, του Χαρκόβου και της
Μαριούπολης.
g
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
Πού θα κατευθυνθούν τα 100 δισ. € που εξήγγειλε ο Σολτς
Του Αναστάση Μπαλτατζή
Η
εισβολή της Ρωσίας
στην Ουκρανία φαί-
νεται να ξύπνησε
τις κοιμώμενες δυ-
νάμεις της Ευρώπης. Ο -ακόμη-
νέος καγκελάριος της Γερμανί-
ας, Όλαφ Σολτς, με διάγγελμά
του στη γερμανική βουλή, ανα-
κοίνωσε ότι οι γερμανικές ένο-
πλες δυνάμεις θα λάβουν 100
δισ. € σε μορφή άμεσης ενίσχυ-
σης. Τα χρήματα αυτά θα διατε-
θούν αμέσως, με τον προϋπολο-
γισμό του 2022, για επενδύσεις
και εξοπλιστικά έργα. Επίσης, ο
Σολτς δεσμεύτηκε ότι η Γερμα-
νία θ’ αρχίσει να επενδύει το 2%
του ΑΕΠ της στην άμυνα, μία δέ-
σμευσή της στο ΝΑΤΟ την οποία
είχε εγκαταλείψει εδώ και πολ-
λά χρόνια, ικανοποιώντας έτσι
και μία απαίτηση των ΗΠΑ. Ο
Σολτς τόνισε, όμως, ότι «το κά-
νουμε επίσης για τους εαυτούς
μας, για τη δική μας ασφάλεια».
Η αλήθεια είναι ότι η Γερ-
μανία -μετά την επανένωσή
της- εισήλθε σε μία νέα περίο-
δο, που συνοδεύτηκε με συνε-
χή μείωση των αμυντικών της
δαπανών. Αυτές έπεσαν κάτω
από το 2% στα τέλη της δεκαετί-
ας του ’90, και κυμαίνονταν την
O θεσμός της υποχρεωτικής στράτευσης
στην Ευρώπη
Χώρες που ο θεσμός έχει
καταργηθεί
Χώρες που τον διατηρούν,
έστω και με εξαιρέσεις.
Ο επανεξοπλισμός της Γερμανίας
τελευταία δεκαετία σε επίπεδα
του 1,2-1,3%. Όσο για το 2022,
ο προϋπολογισμός ανήλθε στα
50,3 δισ. € και το 1,5% του γερ-
μανικού ΑΕΠ. Με δέσμευση του
ίδιου του καγκελάριου, η κατά-
σταση αυτή φαίνεται ότι θ’ αλ-
λάξει και ο χάρτης των πιθανών
επενδύσεων άρχισε ήδη να δια-
μορφώνεται.
Η υποχρηματοδότηση των
γερμανικών ενόπλων δυνάμε-
ων είχε δημιουργήσει πολλές
ελλείψεις, οι οποίες χρειάζε-
ται άμεσα να καλυφθούν. Σε
πρώτη φάση, θα πρέπει να γε-
μίσουν οι άδειες αποθήκες της
Bundeswehr. Αυτό προϋποθέτει
την αγορά πυρομαχικών, που
από μόνη της υπολογίζεται ότι
θα κοστίσει τουλάχιστον 20 δισ.
€. Η ψηφιοποίηση των συστη-
μάτων επικοινωνίας, με τη σει-
ρά της, υπολογίζεται στα 3 δισ.
€. Ο εκσυγχρονισμός των Πά-
τριοτ υπολογίζεται ότι θα κοστί-
σει άνω των 500 εκατομμυρίων.
Η ανανέωση του στρατεύ-
ματος ξεκινάει με την πολεμική
αεροπορία και η αντικατάστα-
ση των παλαιών αεροσκαφών
Τορνέιντο φαίνεται να είναι δε-
δομένη. Πιθανότερος αντικατα-
στάτης τους φαντάζει το αμερι-
κάνικο αεροσκάφος F-35. Αυτό
ενισχύεται και από το πλαίσιο
του διαμοιρασμού των πυρη-
νικών όπλων του ΝΑΤΟ, ενώ το
F-18 -ως παλαιότερο αεροσκά-
φος- συγκεντρώνει λιγότερες
πιθανότητες. Παράλληλα, είναι
στο πρόγραμμα ο εκσυγχρονι-
σμός των Γιουροφάιτερ, ώστε
να μπορούν ν’ ανταποκριθούν
στις ανάγκες ηλεκτρονικού
πολέμου. Οι προμήθειες των
αεροσκαφών τοποθετούνται
τουλάχιστον στα 15 δισ. €. Στο
τραπέζι έχει πέσει και το θέμα
της προμήθειας του μη επαν-
δρωμένου αεροσκάφους Χέρον
από το Ισραήλ.
Όσον αφορά τις μονάδες
του στρατού ξηράς, ως πρώτη
ανάγκη έχει χαρακτηριστεί η
αντικατάσταση των απαρχαιω-
μένων πλέον οχημάτων μάχης
πεζικού, Μάρντερ, που βρίσκο-
νται σε υπηρεσία από τη δεκα-
ετία του ’70, από τα νεότερα
Πούμα. Περίπου 3,67 δισ. €
έχουν υπολογιστεί για την αγο-
ρά 229 οχημάτων τέτοιου τύ-
που.
Όλες οι παραπάνω προμή-
θειες όπλων αφορούν το άμεσο
μέλλον. Η γερμανική κυβέρνη-
ση φαίνεται ότι θα διαθέσει 34
δισ. € σε διεθνή προγράμμα-
τα, μπαίνοντας δυναμικά και
στο παιχνίδι των ευρωπαϊκών
προγραμμάτων για την εξέλιξη
όπλων επόμενη γενιάς. Αν και
δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα το
τοπίο, φαίνεται πως κάποια από
αυτά συγκεντρώνουν μεγαλύτε-
ρες πιθανότητες.
Σε πρώτη θέση μπαίνει το
πρόγραμμα σχεδιασμού και
εξέλιξης του ευρωπαϊκού αε-
ροσκάφους 6ης γενιάς, γνωστό
και ως FCAS (Future Combat Air
System). Στόχος του -υπό γαλ-
λική ηγεσία προγράμματος- εί-
ναι όχι μόνο η κατασκευή ενός
μαχητικού με χαρακτηριστικά
Στελθ, αλλά ενός ολόκληρου
«περιβάλλοντος» από μη επαν-
δρωμένα αεροσκάφη και δο-
ρυφόρους που θα το πλαισιώ-
νουν. Τα συνολικά κόστη του
προγράμματος, στο οποίο συμ-
μετέχει και η Ισπανία, θα ξεπερ-
νούν τα 100 δισ. €, ενώ μόνο η
κατασκευή του πρωτοτύπου θα
κοστίσει στη Γερμανία 4,5 δισ.
€. Οι πρώτες πτήσεις του νέου
αεροσκάφους προγραμματί-
ζονται στα τέλη της δεκαετίας
και η πλήρης εισαγωγή του στις
ένοπλες δυνάμεις των χωρών
γύρω στο 2040.
Στο ίδιο κλίμα κινείται και
το πρόγραμμα σχεδίασης ενός
17
ΔΙΕΘΝΗ
νέου άρματος μάχης, που θ’
αντικαταστήσει τα γαλλικά
Λεκλέρ και τα γερμανικά Λέο-
παρντ. Οι πρώτες υπογραφές
για το MGCS (Main Ground
Combat System) έπεσαν ήδη
από τον Μάιο του 2020, ενώ η
παράδοση των πρώτων οχημά-
των θα γίνει μετά το 2035. Αν
και τα κόστη δεν είναι εύκολο
να προβλεφθούν, οι πρώτες
εκτιμήσεις κάνουν λόγο για του-
λάχιστον 1,5 δισ. €.
Κερδισμένες από τις εξελί-
ξεις βγαίνουν αρκετές γερμα-
νικές εταιρείες. Μεταξύ αυτών
ξεχωρίζουν η Rheinmetall, η
οποία φαίνεται πως θα καλύψει
τις ανάγκες της Bundeswehr σε
πολεμικό υλικό και η Hensoldt,
ως εταιρεία υψηλής τεχνολο-
γίας και κυβερνοασφάλειας.
Δεν είναι όμως οι μόνες που
επωφελούνται. Ο αμερικανι-
κός κολοσσός Lockheed Martin
εξασφαλίζει μεγάλο μέρος της
«πίτας», με την προμήθεια των
F-35. Το ίδιο συμβαίνει και με
την γαλλογερμανική Αιρμπάς,
η οποία είναι υπεύθυνη για το
πρόγραμμα των Γιουροφάιτερ.
Εδώ αξίζει ν’ αναφέρουμε
ότι ενδέχεται να δημιουργηθεί
γραμμή παραγωγής Λέοπαρντ
στην Ελλάδα, με πιθανότε-
ρες περιοχές την Θεσσαλονίκη
και τον Βόλο. Rheinmetall και
KMW, παρότι ανταγωνίστριες
στην Γερμανία, αναμένεται να
συνεργαστούν για να πραγμα-
τοποιηθεί το έργο. Η γραμμή
παραγωγής σχεδιάζεται να εξυ-
πηρετήσει αρχικά τον εκσυγ-
χρονισμό των περίπου 700 ελ-
ληνικών αρμάτων μάχης τύπου
Λέοπαρντ 1 και 2, που κοστολο-
γείται στο 1 δις. €. Παράλληλα,
υπάρχει και η σκέψη η γραμμή
να παραμείνει ανοιχτή για την
επισκευή, την συντήρηση και
την αναβάθμιση των Λέοπαρντ
κι άλλων χωρών. Το σχέδιο αυτό
είχε ξεκινήσει πριν τα γεγονότα
της Ουκρανίας, με τον υπουργό
Άμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο
να θέλει να κλείσει την συμ-
φωνία. Ωστόσο, οι παγκόσμιες
εξελίξεις τρέχουν και μένει να
φανεί αν ο επανεξοπλισμός της
Γερμανίας θ’ αποτελέσει τροχο-
πέδη στο εν λόγω εγχείρημα ή
θα επισπεύσει τις διαδικασίες.
g
18 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176

ΙΔΕΕΣ

Καινοτομία και κατσαπλιαδούρα στα «Τσαΐρια»

Στην Περαία της Θεσσαλονίκης ένα κέντρο καινοτομίας σχεδιάζεται να χτιστεί επάνω σε έναν... βιότοπο

Του Δημήτρη Γ. Μπούσμπουρα* έχει ενταχθεί στον κατάλογο των των μικρών και μεσαίων υγροτό-
υγροτόπων από το Ελληνικό Κέ- πων στο χερσαίο τμήμα της χώ-

Υ
ποτίθεται ότι ο τύπος
ανθρώπου που ενδια-
φέρεται για την καινο-
τομία και τις νέες τε-
χνολογίας είναι, ταυτοχρόνως, αν
δεν είναι εντελώς technofreak,
και άνθρωπος που ενδιαφέρεται
για το φυσικό περιβάλλον και την
βιοποικιλότητα. Διαφημίσεις άλ-
λωστε που απευθύνονται σε αυ-
τόν έχουν τέτοιες αναφορές: μία
συνύπαρξη μοντέρνων τεχνολογι-
ών με την χαρά και την ανεμελιά
της φύσης.
Φαίνεται όμως ότι αυτή είναι
η εξωτερική εικόνα. Διότι το πε-
ριβάλλον έρχεται μόνο συμβο-
λοποιημένο, αποσυντίθεται και
αναπαριστάται με μερικά βασικά
στοιχεία: πινελιές ή υποψία πρα-
σίνου και κάποια δέντρα που εί-
ναι πλέον σύμβολα της φύσης.
Το κέντρο καινοτομίας της
Θεσσαλονίκης σχεδιάζεται να κα-
τασκευαστεί στην θέση του υγρό-
τοπου «παράκτιο έλος Περαίας»,
το οποίο είναι γνωστό ως Τσαΐ-
ρια, δίπλα στο αεροδρόμιο της
Θεσσαλονίκης. Είναι ένας υπο-
λειμματικός υγρότοπος, τμήμα
μιας παλιάς ρηχής λιμνοθάλασ-
σας στην εκβολή του Ανθεμού-
ντα όπου χτίστηκε το αεροδρό-
μιο της Θεσσαλονίκης. Σήμερα
εκατέρωθεν του αεροδρομίου
υπάρχουν υγροτοπικές εκτάσεις
με πολλά υδρόβια πουλιά να φω-
λιάζουν κυρίως βόρεια από το αε-
ροδρόμιο και λιγότερα προς την
νότια πλευρά της Περαίας. Εκεί
στα Τσαΐρια είχε κατασκευαστεί
το κτήριο αναμετάδοσης της ΕΡΤ
και είχε γίνει προσπάθεια αποξή-
ρανσης με την διάνοιξη καναλιού.
Το έδαφος όμως είναι χαμηλότε-
ρο από την επιφάνεια της θάλασ-
σας και έτσι δεν αποστραγγίζει
με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται
υγρόφιλη αλοφυτική βλάστηση,
μία τυπική δηλαδή βλάστηση των
παράκτιων υγροτόπων. Σε αυτήν
την υποβαθμισμένη έκταση οι
παρατηρητές πουλιών έχουν κα-
ταγράψει περισσότερα από 150
είδη κυρίως τις υγρές περιόδους,
αλλά ορισμένα από αυτά αναπα-
ράγονται. Στις υγρές θέσεις ανα-
παράγεται ένας πολύ μεγάλος
πληθυσμός πηλοβάτη, από τα
σπανιότερα και απειλούμενα αμ-
φίβια της χώρας.
Οι χωροτάκτες και οι πολιτικοί
που αναζητούσαν έναν χώρο για
την δημιουργία του κέντρου και-
νοτομίας θεώρησαν ότι αυτός εί-
ναι ο προσφορότερος. Μπορεί να
μην γνώριζαν, μπορεί να μην εν-
διαφέρονταν για τη βιοποικιλό-
τητα, όταν τους ήρθε η ιδέα αρχι-
κά. Δεν μπορεί όμως να μην πλη-
ροφορήθηκαν ότι ο τόπος αυτός
ντρο Βιοτόπων Υγροτόπων που
βρίσκεται μάλιστα πολύ κοντά,
δίπλα στο βόρειο τμήμα του κα-
τακερματισμένου υγροτόπου.
Ο κατάλογος των υγροτόπων
της Ελλάδας είναι αναρτημένος
στο διαδίκτυο, αλλά οι περιβαλ-
λοντολόγοι που κάνουν τις μελέ-
τες περιβαλλοντικών επιπτώσε-
ων και οι χωροτάκτες κάνουν πως
δεν το γνωρίζουν. Διαστρέφουν
επίσης τη νομοθεσία που δεν επι-
τρέπει την καταστροφή των υγρο-
τόπων. Αυτή είναι μία πάγια πολι-
τική που εφαρμόζεται από όσους
θέλουν να επεκτείνουν δραστηρι-
ότητες σε υγροτοπικές θέσεις και
από τις υπηρεσίες που ανέχονται
τέτοια σχέδια.
Το 1974 κυρώθηκε η διεθνής
συνθήκη Ραμσάρ για την διατή-
ρηση των υγροτόπων. Έκτοτε γί-
νονται προσπάθειες να εννοηθεί
ότι προστατεύονται μόνο οι έντε-
κα μεγαλύτεροι. Παρ’ όλα αυτά
το ελληνικό κράτος προστατεύ-
ει με νόμο εκατοντάδες πολύ μι-
κρούς υγρότοπους στα νησιά και
με νόμο έχει κυρώσει το σχέδιο
δράσης για την βιοποικιλότητα
που αναφέρεται στην διατήρηση
ρας.
Πολλές καταστροφές έχουν
επισυμβεί στους υγροτόπους τα
τελευταία 50 χρόνια και έρχονται
να προστεθούν στις μεγάλες απο-
ξηράνσεις που είχαν προηγηθεί.
Από το 1974 και μετά κάθε αλλα-
γή στην υδρολογία και την μορφή
της έκτασης είναι καταφανής πα-
ράβαση της νομοθεσίας. Οι υγρό-
τοποι θα έπρεπε να προστατεύο-
νται όπως τα δάση και να μην επι-
τρέπεται καμία αλλαγή χρήσεων
γης.
Στο ελληνικό κράτος όμως
έχουμε συνηθίσει την κατσαπλια-
δούρα. Τώρα αυτή έρχεται να πά-
ρει αγκαλιά και την καινοτομία.
Είναι τέτοια η βεβαιότητα της
αυθαίρετης κυριαρχίας της, που
δεν σκέφτηκαν να κάνουν κάπου
στην άκρη το κέντρο καινοτομίας
και να αφήσουν το υπόλοιπο ως
υγρότοπο. Την στιγμή που οι τά-
σεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση εί-
ναι η αποκατάσταση και ανάδειξη
των φυσικών περιοχών, εδώ νο-
μίζουμε ότι θα εκσυγχρονιστού-
με βάζοντας στους υγροτόπους
τσιμέντο και κάνοντας το υπόλοι-
πο αστικό πάρκο. g

Ένα εκπληκτικό ερώτημα: Τι δουλειά είχαμε στη Σμύρνη τον Μάιο του 1919;

Κ
αθώς συμπληρώνονται φέτος
εκατό χρόνια από τη Μικρασιατι-
κή Καταστροφή, εμφανίζεται συ-
χνά στον δημόσιο διάλογο το εκ-
πληκτικό ερώτημα: «Τι δουλειά είχαμε στη
Σμύρνη, τον Μάιο του 1919;» κάποιες φο-
ρές με διάθεση διερεύνησης των ιστορικών
γεγονότων και άλλοτε ως μια απόπειρα ενο-
χοποίησης της πολιτικής του Ελευθερίου
Βενιζέλου, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου
Πολέμου. Θα μπορούσε, βέβαια, να δοθεί
μια απάντηση - εξίσου σύντομη με το ερώ-
τημα - πως, «Στη Σμύρνη τον Μάιο του 1919
είχαμε την ίδια δουλειά που είχαμε στη Θεσ-
σαλονίκη τον Οκτώβριο του 1912 και στα
Γιάννενα τον Φεβρουάριο του 1913».
Όμως, καθώς το ερώτημα αυτό σχετίζε-
ται με το αθεράπευτο τραύμα του ’22 που
καθόρισε αποφασιστικά τη νεοελληνική
κρατική - και όχι μόνο - ιδεολογία και πα-
ράλληλα χρησιμοποιείται τακτικά από τον
σύγχρονο εθνομηδενισμό, νομίζω ότι αξίζει
έναν περαιτέρω σχολιασμό.
Οι πολιτικές επιλογές του Ελευθερίου
Βενιζέλου μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμί-
ου Πολέμου, μεταξύ αυτών και η ελληνική
στρατιωτική παρουσία στη Σμύρνη ως συμ-
μαχική δύναμη τον Μάιο του 1919, εντάσ-
σονται στην ίδια αποτελεσματική «στρατη-
γική συμμαχιών», που οδήγησε στην ενσω-
μάτωση των Νέων Χωρών στην Ελλάδα, με-
τά την περίοδο των βαλκανικών πολέμων.
Η συγκεκριμένη απόφαση βασίστηκε
-πρώτα και κύρια- στην ανελαστική ανά-
γκη για προστασία και ασφάλεια του μικρα-
σιατικού ελληνισμού, που είχε υποστεί μαζί
με άλλους χριστιανικούς πληθυσμούς, ήδη
από το 1914, συστηματικά το νεοτουρκικό
δόγμα της γενοκτονίας. Μόνον έτσι, το ελλη-
νικό στοιχείο θα μπορούσε να συμμετάσχει
ισότιμα και δίκαια στον νέο μεταοθωμανι-
κό κόσμο που δημιουργούνταν, σε μια θέ-
ση αντίστοιχη με την υπάρχουσα μέχρι τό-
τε δυναμική του. Παράλληλα, επιχείρησε να
προσδώσει στην Ελλάδα μια πληρέστερη
και πιο φυσιολογική κοινωνική δομή, εν-
σωματώνοντας περιοχές με ισχυρό εθνικό
στοιχείο και μια ακμαία ελληνική αστική τά-
ξη, που δεν διέθετε το ελλαδικό κράτος.
Η πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου
για το θέμα υπήρξε ρεαλιστική και σε αυτό
συνηγορούν τα στρατιωτικά, οικονομικά, γε-
ωπολιτικά, εθνολογικά και δημογραφικά δε-
δομένα της εποχής, όπως τα γνωρίζουμε σή-
μερα από τις μελέτες έγκυρων ιστορικών. Η
τύχη της μικρασιατικής εκστρατείας, με τις
προϋποθέσεις και τους όρους που είχε σχε-
διαστεί και υλοποιηθεί μέχρι και τον Οκτώ-
βριο του 1920, είχε θετική πορεία και προο-
πτική. Τίποτα δεν απειλούσε πραγματικά το
συμμαχικό και ελληνικό εγχείρημα στη Μι-
κρά Ασία και δεν υπήρχε κανένα προδιαγε-
γραμμένο αρνητικό αποτέλεσμα, όπως πα-
σχίζει να μας πείσει απεγνωσμένα η εθνομη-
δενιστική «μυθογραφία» κάθε απόχρωσης.
Οι μοιραίες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου
του 1920, με την επικράτηση της ετερόκλη-
της συμμαχίας «Ελιά - στεφάνι, Σφυρί - δρε-
πάνι» και η καταστροφική διαχείριση των
μετανοεμβριανών κυβερνήσεων, οδήγησαν
σε μια εντελώς διαφορετική και τραγική κα-
τάληξη του μικρασιατικού εγχειρήματος.
Σπύρος Βαζούρας
εκπαιδευτικός & υπεύθυνος οργανωτι-
κού Ν.Τ. ΑΔΕΔΥ Βοιωτίας.
g
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
Για την Τράπεζα Θεμάτων
των προαγωγικών εξετάσεων λυκείου
Του Τάσου Χατζηαναστασίου*
T
η φετινή χρονιά, με βά-
ση τον επίσημο προ-
γραμματισμό του υ-
πουργείου Παιδείας,
θα εφαρμοστεί η Τρά-
πεζα Θεμάτων στις προαγωγικές
εξετάσεις στα γραπτώς εξεταζό-
μενα μαθήματα της Α΄ και της Β΄
Λυκείου. Δηλαδή, το 50% του τε-
λικού διαγωνίσματος θα κληρώ-
νεται από τα θέματα που είναι α-
ναρτημένα στην ειδική πλατφόρ-
μα του Ινστιτούτου Εκπαιδευτι-
κής Πολιτικής. Ο θεσμός αυτός
είχε εφαρμοστεί και το 2013-
2014 και είχε οδηγήσει σε υψη-
λά ποσοστά απόρριψης μαθητών,
κυρίως στα Μαθηματικά, κι όπως
καταλαβαίνει κανείς προκλήθηκε
σοβαρή κρίση στον χώρο της εκ-
παίδευσης. Έτσι, επιλέχθηκε τελι-
κά να μειωθεί ο πήχης της προα-
γωγής, προκειμένου να πέσει σε
πιο ανεκτά για την ελληνική οι-
κογένεια ποσοστά ο αριθμός των
μετεξεταστέων μαθητών. Δηλαδή,
αντί ν’ αξιοποιηθούν αυτά τ’ απο-
τελέσματα, έτσι ώστε ν’ αντιμετω-
πιστεί το σοβαρό μορφωτικό έλ-
λειμμα στο ελληνικό σχολείο, το
πρόβλημα κρύφτηκε κάτω από
το χαλί γι’ άλλη μια φορά· το σχο-
λείο της αμάθειας συνέχισε απτό-
ητο το έργο του, χωρίς να ταράζει
την ησυχία μαθητών, καθηγητών,
γονέων και υπουργείου.
Την περσινή χρονιά, το υ-
πουργείο επικαλέστηκε τα προ-
βλήματα που προέκυψαν στην
εκπαίδευση εξαιτίας της πανδη-
μίας, τις δυσκολίες της τηλεκπαί-
δευσης κ.λπ. κι έτσι, όχι μόνο δεν
εφάρμοσε την Τράπεζα Θεμάτων,
αλλά ακύρωσε εντελώς τις προ-
αγωγικές και απολυτήριες εξε-
τάσεις. Με άλλα λόγια, ενώ δια-
πιστώθηκαν μορφωτικά «κενά»,
αποκλείστηκε κάθε δυνατότητα
κάλυψής τους με επαναλήψεις, ε-
πιπλέον μαθήματα και επαναλη-
πτικές εξετάσεις. Η ΟΛΜΕ χει-
ροκρότησε αυτήν την επιλογή. ε-
ξάλλου, αποτελούσε και δικό της
αίτημα. Στην εκπαίδευση της α-
μάθειας υπάρχει απόλυτη ταύ-
τιση υπουργείου και συνδικαλι-
στικού κινήματος. Το ίδιο «αίτη-
μα» υπάρχει και φέτος, με βασι-
κά επιχειρήματα ότι η Τράπεζα
Θεμάτων αποτελεί τη «λαιμητό-
μο», όπως χαρακτηρίζεται, η ο-
ποία δεν έχει άλλον σκοπό παρά
να «κόψει» όσο γίνεται περισσό-
τερους μαθητές και να τους οδη-
γήσει τελικά εκτός σχολείου, για-
τί αυτό υπαγορεύει η νεοφιλελεύ-
θερη αντίληψη για την Παιδεία
και τα δημόσια αγαθά γενικότερα:
να γίνονται περικοπές στον δημό-
σιο τομέα προς όφελος του ιδιωτι-
κού, εις βάρος πάντοτε των ασθε-
νέστερων στρωμάτων. Δυστυχώς,
κι αυτήν τη φορά η συζήτηση πε-
ριορίζεται στο εξεταστικό σύστη-
μα και δεν αγγίζει την ουσία του
εκπαιδευτικού συστήματος: πώς
τα παιδιά θα λαμβάνουν το μορ-
φωτικό αγαθό.
Επομένως, ας μου επιτραπεί
μία διαφορετική προσέγγιση.
Το να υπάρχει μία τράπεζα υ-
λικού και ασκήσεων, ένα αποθε-
τήριο για κοινή χρήση με ενδει-
κτικές απαντήσεις είναι θετικό.
Αρκεί να είναι προσεγμένο, ελεγ-
μένο, χωρίς λάθη και όντως δια-
βαθμισμένης δυσκολίας και χω-
ρίς απίθανα, εκτός ύλης κ.λπ. θέ-
ματα. Σε κάθε περίπτωση, ο έλεγ-
χος της ποιότητας της τράπεζας
είναι δικαίωμα, αν όχι και υπο-
χρέωση της εκπαιδευτικής κοινό-
τητας, με σκοπό τη βελτίωσή της.
Ωστόσο, υπάρχει και θέμα
κάλυψης της ύλης. Δεν γίνεται να
σταματάει η διδασκαλία της Ιστο-
ρίας στην Α΄ τάξη στους Γράκ-
χους και μετά η Β΄ Λυκείου να
ξεκινά από τους διαδόχους του
Ιουστινιανού, επειδή σε κάποια
σχολεία οι εκπαιδευτικοί δεν τε-
λειώνουν την ύλη. Η ύλη πρέπει
να καλύπτεται και εάν δεν καλύ-
πτεται, να γίνονται διορθωτικές
κινήσεις: επιπλέον ώρες αν κρι-
θεί απαραίτητο, περικοπή, ό,τι τέ-
λος πάντων κρίνεται επωφελέστε-
ρο για τα παιδιά και για το καλύτε-
ρο μορφωτικό αποτέλεσμα. Επο-
μένως, η απόρριψη της Τράπεζας
Θεμάτων με το επιχείρημα ότι υ-
ποχρεώνει τον εκπαιδευτικό να
καλύψει την ύλη, δεν αντέχει σε
σοβαρή κριτική. Εννοείται ότι η
ύλη πρέπει να καλύπτεται.
Τελευταίο, που φαίνεται ότι
απασχολεί και περισσότερο: η
«λαιμητόμος», ότι η Τράπεζα Θε-
μάτων υπάρχει για ν’ απορρίπτο-
νται μαθητές και στο τέλος να εκ-
διώκονται από το σχολείο. Δεν
είμαι σε θέση να γνωρίζω τους
ανομολόγητους καημούς της κυ-
βέρνησης, ούτε είμαι καλός στα
μαθηματικά, κάνω όμως την ε-
ξής απλή σκέψη: εφόσον στο λύ-
κειο ο προβιβασμός δεν γίνεται
κατά μάθημα (έχεις 8 στα μαθη-
ματικά, είσαι αυτομάτως μετεξε-
ταστέος, όπως στην εποχή μου),
αλλά με βάση τον συνολικό μέσο
όρο, ο οποίος, με ρύθμιση της πα-
ρούσας ηγεσίας, διαμορφώνεται
και με τα «μη γραπτώς» εξεταζό-
μενα μαθήματα, συμπεριλαμβα-
νομένης και της Φυσικής Αγω-
γής («Γυμναστική»)· αναρωτιέμαι
πόσοι μαθητές –τελικά– δεν θα έ-
χουν γενικό μέσο όρο τουλάχι-
στον το 10, τη «βάση». Επομένως,
δεν ισχύουν όσα ίσχυαν το 2013,
όταν είχε γίνει «σφαγή των νηπί-
ων».
Έπειτα, η Τράπεζα Θεμάτων
αφορά το 50% της εξέτασης. Ας
πούμε ότι ένα, άντε δύο από αυτά
19
ΠΑΙΔΕΙΑ
Κυκλοφορούν από
τις Εναλλακτικές
Εκδόσεις
*
τα θέματα είναι απαράδεκτα, παν-
δύσκολα, βλακώδη, «παπαγαλι-
κά» κ.λπ. Μιλάμε δηλαδή για το
1/4 του διαγωνίσματος. Αυτό, το
1/4 του τελικού διαγωνίσματος,
θα κρίνει την ετήσια συνολική ε-
πίδοση σε τέτοιο βαθμό, ώστε να
έχουμε απόρριψη του μαθητή και
τελικά τον εξοβελισμό του από το
*
σχολείο; Δεν μου φαίνεται πειστι-
κό. Κι επειδή εμείς οι διδάσκο-
ντες το μάθημα συμπληρώνου-
με το διαγώνισμα στο υπόλοιπο
50% και θα το βαθμολογήσου-
με, οπότε μπορούμε να δώσου-
με κι όσες διευκρινίσεις νομίζου-
με, ας δούμε κι αυτήν την πλευ-
ρά: δεν έχουμε εμπιστοσύνη στην
παιδαγωγική σχέση μας με τους
μαθητές μας, ώστε να τους στηρί-
ξουμε, προκειμένου να αξιολογη-
θούν μ’ έναν τρόπο δίκαιο και -το
κυριότερο- να λάβουν το μορφω-
*
τικό αγαθό;
Θα έλεγα λοιπόν να δούμε την
εφαρμογή της Τράπεζας Θεμά-
των ως μία ευκαιρία ν’ αξιολογη-
θεί το μορφωτικό αποτέλεσμα και
να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.
Γιατί, φοβάμαι, ότι εδώ πάσχουμε
και ουδείς νοιάζεται γι’ αυτό: όχι
στο πώς θα προάγονται τα παιδιά,
αλλά στο πώς θα μαθαίνουν.
*Δρ. Ιστορίας, εκπαιδευτικός
g
20 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176

ΙΔΕΕΣ

Ελληνικό σχολείο:
Οι ανακοινώσεις για τον πόλεμο
Του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου πα τις συγκεκριμένες γονεϊκές α-

E
ριχνα μια ματιά στις α-
νακοινώσεις συλλόγων
μαθητών και γονέων
στη δευτεροβάθμια εκ-
παίδευση και είναι εμ-
φανής μια κοινή ρητορική και ένα
σχεδόν ομοούσιο πνεύμα. Μια
κοινή αντίληψη τις χαρακτηρίζει:
η αποκλειστική ανάλυση της κα-
τάστασης μέσα από το συμφέ-
ρον και τη διαπλοκή των μεγά-
λων δυνάμεων ή των συνασπι-
σμών που εμπλέκονται. Δηλαδή,
η οπτική ξεκινά από έξω προς τα
μέσα και δεν ξεκινά από το γεγο-
νός ότι ζούμε στην πατρίδα μας,
που έχει μια συγκεκριμένη ιστο-
ρία, μια παράδοση, και θέλουμε
να έχουμε ένα μέλλον ύπαρξης
σε μια πολύ δύσκολη γεωγραφία
του πλανήτη. Απουσιάζει πλήρως
η «ελληνοκεντρική» ματιά της α-
νάλυσης, των αρχών και της συ-
νακόλουθης στάσης μας.
Κατ’ αρχάς, οι ανακοινώσεις
είναι σχεδόν πανομοιότυπες με
κλισέ και σλόγκαν της ΚΚΕ ρητο-
ρείας (ή του ευρύτερου αριστε-
ρισμού, εντός ή εκτός ΣΥΡΙΖΑ). Γε-
γονός που δεν είναι παράξενο ε-
φόσον πολλοί σύλλογοι γονέων,
όπως και η πλειοψηφία της ομο-
σπονδίας, αλλά και της Ανώτατης
Συνομοσπονδίας Γονέων & Μα-
θητών (ΑΣΓΜΕ), ανήκουν ή συνυ-
πάρχουν στις γραμμές του Περισ-
σού, ο οποίος άλλωστε βλέπει στο
«γονεϊκό κίνημα» ένα προνομια-
κό έδαφος προπαγάνδας και κομ-
ματικής δουλειάς.
Επιπλέον, μαζί με τον επιθε-
τικό πόλεμο του Πούτιν ενάντια
στην Ουκρανία, σχεδόν ως ουδέ-
τερο απονευρωμένο γεγονός, α-
ραδιάζονται όλα τα θέματα που
απασχολούν την ελληνική εκπαί-
δευση, με αποκλειστικό πλαίσι-
ο τα χρήματα για την υλικοτεχνι-
νακοινώσεις, δεν ενσωματώνουν
τις πλανητικές αντιθέσεις και τη
μεγάλη εικόνα της πολεμικής κρί-
σης μέσα από τη δική μας εθνική
οντότητα, ώστε να κατανοήσουν
συνειδητά τη ρωσική εισβολή και
τη δική μας θέση μέσα σ’ αυτό τον
νέο κόσμο που αναδύεται. Μοιά-
ζει η, παιδαγωγικά και ανθρωπι-
στικά σωστή έννοια της ενσυναί-
σθησης, που πρέπει να διδάσκε-
ται στα παιδιά της σχολικής ηλι-
κίας, στη χώρα μας να ταυτίζεται
με την απαξίωση της πατρίδας και
των αναγκών της, επειδή κάποιοι
θα πουν ότι έτσι δείχνουμε ότι
«κοιτάμε μόνο την πάρτη μας»!!!
Μια μεταμοντέρνα λογική που ε-
πικρατεί τα τελευταία χρόνια και
οδηγεί αφενός στο να μην περισ-
σεύει αλληλεγγύη των νέων για
την ίδια τους τη χώρα και, αφετέ-
κή υποδομή, αλλά και την τράπε- ναι ουδέτεροι, χωρίς την ανάγκη θος μας. Το οποίο στη μακραί- ρου, να θολώνει τη ματιά τους ώ-
ζα θεμάτων, τα μέτρα υγιεινής για να λογαριάζουν το εθνικό και κοι- ωνη ιστορία μας πήρε ποικίλες στε να μην ξεχωρίζουν την αληθι-
την πανδημία, ενίοτε τους σχολι- νωνικό πολιτισμικό συμφέρον ε- μορφές. Πότε τη μορφή ενός «α- νή βοήθεια και αλληλεγγύη που
κούς τροχονόμους ή τους… θερ- πιβίωσης, στην προστασία του α- ντάρτικου» βίου και πότε το πρό- χρειάζεται τούτη τη στιγμή ο ηρω-
μοθαλάμους, τα εκπαιδευτικά κε- γαθού της ζωής. Αυτό το αγαθό, σωπο μιας μαχητικής και διπλω- ικός ουκρανικός λαός. Αλληλεγγύ-
νά, κ.ά. (Θέματα που δεν υποτι- δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν κερδί- ματικής ευελιξίας ή/και ενσωμά- η κατά περίπτωση, δηλαδή.
μώ, αλλά που έχουν, διάολε, και ζεται χωρίς κόπο και προσπάθει- τωσης ακόμα και σε συνθήκες δε- Όμως, όταν θέλεις να νιώθεις
τη δική τους ώρα και στιγμή.) α: ενίοτε ειρηνικά στον «πόλεμο» σποτείας, προκειμένου να δυνα- ανεξάρτητος και ελεύθερος, δεν
Η κοινή κατάληξη των ανακοι- της καθημερινής ζωής, ενίοτε και μώνεις και να κερδίζεις χρόνο για μπορείς να θεωρείς ότι όλα εξαρ-
νώσεων είναι μια μάλλον εθιμο- εντελώς τραγικά ή βίαια με μαχη- τις μετέπειτα μάχες απελευθέρω- τώνται αποκλειστικά από τους συ-
σης. Και όλα αυτά ως μια εναγώ- σχετισμούς μεγάλων δυνάμεων
τυπική ευχή: να σταματήσει –σχε- τικό, πολεμικό τρόπο, για να εξα-
νια προσπάθεια να κρατηθείς στη που σε κάνουν ό,τι θέλουν, χωρίς
δόν μαγικά– ο πόλεμος και η α- σφαλίσεις την ειρήνη.
ζωή της Ιστορίας, ως έθνος και ως εσύ να ορίζεις τον τόπο σου και να
παίτηση να μην εμπλακεί η χώρα Πόσο μάλλον που η ελληνική
λαός. αγωνίζεσαι στο μέτρο που μπο-
μας, ως να ήταν η μοναδική όα- ανεξαρτησία και η ειρήνη στον τό-
Η απουσία της ελληνικής αφε- ρείς, για να κερδίζεις συνεχώς την
ση στον κόσμο ή μια ιδιαίτερη no πο μας κερδήθηκε με τον αγώνα
τηρίας για την ανάλυση του πο- αυτονομία σου, έναντι των υπαρ-
mans land, όπου οι άνθρωποι εί- και το αίμα, με το αντιστασιακό ή-
λέμου εμποδίζει να αντιληφθούν κτών αντιπαραθέσεων των «με-
γονείς και μαθητές την αντίστα- γάλων δυνάμεων».
ση του ουκρανικού λαού, που σε Ο τρόπος αυτός σε καθιστά ι-
Μοιάζει η, παιδαγωγικά και ανθρωπιστικά πολλά σημεία ενσωματώνει στιγ- δεολογικά, πνευματικά, δημογρα-
μές των δικών μας αγώνων για α- φικά, παραγωγικά ακόμα πιο α-
σωστή έννοια της ενσυναίσθησης, που πρέπει
νεξαρτησία και ελευθερία ή προ- δύναμο, ευάλωτο, εφόσον τίποτα
να διδάσκεται στα παιδιά της σχολικής ηλικίας, βάλλει ακόμα και πιθανές εικόνες δεν περνά απ’ το χέρι σου και έ-
στη χώρα μας να ταυτίζεται με την απαξίωση της από ένα δύσκολο μέλλον με την ε- τσι, εντέλει, αποδέχεσαι φυσιολο-
πίσης αναθεωρητική και προκλη- γικά την κάθε είδους εξάρτηση και
πατρίδας μας, επειδή κάποιοι θα πουν ότι έτσι
τική Τουρκία. την ανελευθερία.
δείχνουμε ότι «κοιτάμε μόνο την πάρτη μας»! Έτσι τα παιδιά μας, με πρότυ- g

του Άρδην να εκφραστούν, ενώ η Ρήξη έχει

15 χρόνια Ρήξη
φέρει τις ιδέες του δημοκρατικού πατριωτι-
κού χώρου σε δεκάδες χιλιάδες φίλους που
βρίσκονται εντός ή πέριξ του χώρου.
ηλικιακή ανανέωση του χώρου) και παράλ- αναγνώστες να στηρίξουν το εγχείρημα αγο-
ληλα να αυξηθούν οι διαδικτυακοί και έντυ- ράζοντας μια ηλεκτρονική ή έντυπη συνδρο-
ποι συνδρομητές μας. Η προσπάθεια αποδίδει μή για τους ίδιους ή φίλους τους. Για να μπο-
οι διαδικτυακές συνδρομές έχουν ξεπεράσει ρέσει εφημερίδα μας να συντηρηθεί ή και να

!
Τον περασμένο Δεκέμβριο
συμπληρώθηκαν 15 χρό-
νια από το πρώτο φύλλο της
Ρήξης στην νέα της μορφή
ως εφημερίδα. Σκοπός τότε
ήταν το ιδεολογικό και πολιτικό στίγμα του
χώρου του Άρδην να εκφραστεί με πιο άμε-
σο τρόπο. Σε αυτά τα χρόνια η εφημερίδα έχει
δώσει βήμα σε εκατοντάδες μέλη και φίλους
Η Ρήξη δεν βγαίνει από επαγγελματίες
δημοσιογράφους, ενώ όσοι εργάζονται για
την έκδοση της το κάνουν αφιλοκερδώς. Την
τελευταία διετία κάνουμε μια προσπάθεια από
τη μια να αναβαθμιστεί η ύλη της εφημερίδας
με περισσότερα θέματα, να γράφουν περισ-
σότεροι συντάκτες (με επικέντρωση στις νε-
ότερες ηλικίες για να υπάρξει η απαραίτητη
τις 200 και μαζί με τις 100 έντυπες συνδρο-
μές συμβάλλουν σημαντικά στην κάλυψη των
εκτυπωτικών εξόδων μας.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι βιώνουμε μια
πολύ δύσκολη περίοδο για τον έντυπο Τύπο
παγκοσμίως και επιπλέον τις ελληνικές ιδι-
ομορφίες (ύπαρξη ενός μόνου πρακτορείου
εφημερίδων κ.ά.) καλούμε μέλη, φίλους και
αναπτυχθεί περισσότερο. Σχεδιάζουμε ήδη
την αύξηση της κυκλοφορίας για να την βρί-
σκετε ευκολότερα στα περίπτερα, ειδικές
προσφορές κ.λπ. Αλλά για να γίνουν αυτά
χρειάζεται και η δική σας βοήθεια.
Για περισσότερες πληροφορίες: 210-
3826319 ή στείλτε ηλεκτρονικό μήνυμα στο
perardin@gmail.com
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
21

Τα αθλητικά της... Ρήξης!

Η Ντιναμό Κιέβου κόντρα στους ναζί

Π
ολύς λόγος γίνεται για τους ναζί
της Ουκρανίας. Μάλιστα, ο Πού-
τιν θέλει να κάνει και...αποναζι-
στικοποίηση, γι’ αυτό και ισοπε-
δώνει πόλεις και χωριά. Και όμως, μια από
τις ενδοξότερες σελίδες στην ιστορία της Ου-
κρανίας έχει γραφτεί με αφορμή έναν ποδο-
σφαιρικό αγώνα. Στα μαύρα χρόνια της ναζι-
στικής κατοχής, ποδοσφαιριστές της «Δυνα-
μό» Κιέβου πλήρωσαν με τη ζωή τους μια
νίκη. Ήταν καλοκαίρι του 1942, όταν οι Γερ-
μανοί αποφάσισαν να διοργανώσουν ποδο-
σφαιρικό τουρνουά, στο οποίο θα συμμετεί-
χε και η ομάδα της γερμανικής αεροπορίας,
η αήττητη Φλάκελφ. Παράλληλα, προέτρε-
ψαν παίκτες της Δυναμό που εργάζονταν σ’
ένα αρτοποιείο να δημιουργήσουν μια ομά-
δα Ουκρανών επιλέκτων. Μπροστάρης της
δημιουργίας της ομάδας αυτής ήταν ο τερ-
ματοφύλακας της «Ντιναμό», Νικολάι Τρού-
σεβις. Διακρίθηκε ως ένας από τους πιο τα-
λαντούχους ποδοσφαιριστές της Ουκρανί-
ας και πολλές φορές είχε αρνηθεί ν’ αγωνι-
στεί με την ομάδα του αφεντικού του στον
φούρνο που δούλευε, τη Ρουχ, καθώς γνώ-
ριζε ότι το αφεντικό του, ο Γκέοργκ Σβετσόφ,
και η ομάδα που ήταν ιδιοκτήτης, ήταν εκλε-
κτοί των ναζί.
Ο Τρούσεβιτς δημιούργησε τη Σταρτ, την
οποία αποτελούσαν οκτώ παίκτες της Ντινα-
μό Κιέβου, ο Αλεξέι Κλιμένκο, ο νεαρός Μι-
χαήλ Σβιριντόφσκι, ο «ασημένιος» ολυμπι-
ονίκης Μιχαήλ Πουτίστιν, ο Νικολάι Κορό-
τκιχ, ο Μακάρ Γκοντσαρένκο και το «κτήνος»
Ιβάν Κουζμένκο, μαζί με τρεις παίκτες από
τη Λοκομοτίβ Κιέβου, τους Μιχαήλ Μέλνικ,
Βλαντίμιρ Μπαλάιν και Βασίλι Σουκάρεφ.
Η Σταρτ συνέτριψε με 6-2 την ομάδα επί-
λεκτων Ούγγρων, συμμάχων των ναζί, ενώ
επικράτησαν με 7-2 της Ρουχ. Πλέον, η Σταρτ
ήταν στα μάτια των υπόδουλων Ουκρανών η
μοναδική μορφή αντίστασης απέναντι στους
ναζί και οι παίκτες της θεωρούνταν λαϊκοί
ήρωες.
Τον Αύγουστο του 1942, η Σταρτ αντιμε-
τωπίζει τη σπουδαιότερη γερμανική ομάδα
της εποχής, την αήττητη Φλάκελφ, που εκ-
προσωπούσε τη γερμανική αεροπορία. Οι
Ουκρανοί τη συντρίβουν με 5-1. Οι Γερμα-
νοί δεν μπορούσαν να δεχθούν την ταπείνω-
ση από τη Σταρτ κι έτσι ζήτησαν ρεβάνς τρεις
μέρες αργότερα, στις 9 Αυγούστου του 1942.
Η πορεία στο Κίεβο
Στο κατάμεστο γήπεδο «Ζενίτ», οι Γερμανοί
ήθελαν να πάρουν εκδίκηση και αυτό μάλι-
στα έγραφαν στα φυλλάδια που είχαν τυπω-
θεί για το συγκεκριμένο παιχνίδι. Πριν την
έναρξη του αγώνα, ο Νικολάι Τρούσεβιτς λέ-
ει στους συμπαίκτες του: «Παίζουμε με κόκ-
κινες φανέλες, που δεν είναι το χρώμα της
Ντιναμό ούτε της Λοκομοτίβ. Σας καλώ σή-
μερα όμως να παίξουμε για αυτό το χρώμα,
που είναι το χρώμα της σημαίας μας, της Σο-
βιετικής Ένωσης, και να τους δείξουμε ότι αυ-
τή η σημαία και αυτό το χρώμα δεν χάνει πο-
τέ». Ένας αξιωματικός των SS μπήκε στα απο-
δυτήρια της Σταρτ και έστειλε ξεκάθαρο μή-
νυμα στους παίκτες της ουκρανικής ομάδας:
«Είμαι ο διαιτητής. Παρακαλώ ακολουθήστε
τους κανόνες και πριν από το παιχνίδι χαιρε-
τήστε τους αντιπάλους με τον δικό μας τρό-
πο». Η Σταρτ, παρά τις απίθανες αποφάσεις
του διαιτητή εις βάρος της και τα αντιαθλητι-
κά μαρκαρίσματα από τους Γερμανούς, προ-
ηγείται στο ημίχρονο με 3-1. Οι επισκέψεις
στ’ αποδυτήρια της ουκρανικής ομάδας συ-
νεχίστηκαν και στο ημίχρονο. Ένας στρατιώ-
της των SS, παρέα με τον φιλογερμανό πρόε-
δρο της Ρουχ, κάλεσαν τους παίκτες της Σταρτ
να «δώσουν» τον αγώνα, απειλώντας τους για
τις συνέπειες, σε περίπτωση νίκης τους. Και
όμως οι Ουκρανοί επικράτησαν με 5-3, προ-
σφέροντας μάλιστα και θέαμα. Λίγα λεπτά
πριν το τέλος, ο Αλεξέι Κλιμένκο πέρασε όλη
τη γερμανική άμυνα· όταν έφτασε μπροστά
Εν Κατακλείδι
στο τέρμα, θέλησε να εξευτελίσει τους αντιπά-
λους, κλοτσώντας την μπάλα προς το κέντρο. Το 2005, η εισαγγελία του Αμβούργου
Η ταπεινωτική ήττα δεν έμεινε αναπάντη- έκλεισε την υπόθεση. Με πόρισμά της ανα-
τη από τους ναζιστές. Μια μέρα, ενώ πήγαι- φέρει ότι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που ν’
ναν στο εργοστάσιο, οι παίκτες της Σταρτ συ- αποδεικνύει ότι οι ποδοσφαιριστές της Σταρτ
νελήφθησαν. Οι πρώην ποδοσφαιριστές της δολοφονήθηκαν από τους ναζί, εξαιτίας της
Ντιναμό Κιέβου, που ξεκίνησαν τη Σταρτ, νίκης τους. Η υπόθεση, αν και μπήκε στο
μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρω- αρχείο, θεωρήθηκε μια ακόμα συγκάλυψη
σης. Στις 24 Φεβρουαρίου του 1943, οι μι- των γερμανικών εγκλημάτων κατά τη διάρ-
σοί περίπου συλληφθέντες δολοφονήθηκαν κεια του πολέμου. Από τον αγώνα της Σταρτ
σε μαζική εκτέλεση Ουκρανών. Ανάμεσα με τους ναζιστές είναι εμπνευσμένη η ταινία
τους ήταν ο Κουζμένκο, ο Κλιμένκο και ο Νι- «Escape to victory», στην οποία περιγράφε-
κολάι Τρούσεβιτς. «Η δόξα σας δεν θα ξεθω- ται η προσπάθεια μιας ομάδας, που δέχεται
ριάσει στους αιώνες…». Αναφέρει η επιγρα- να αντιμετωπίσει σ’ έναν ποδοσφαιρικό αγώ-
φή του μνημείου που βρίσκεται έξω από το να τη γερμανική ομάδα, χρησιμοποιώντας
παλιό στάδιο της Ζενίτ, συντηρώντας τον μύ- την ευκαιρία για να οργανώσει την απόδρα-
θο εκείνων που πλήρωσαν με τη ζωή τους τα σή της από ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων στη
πιστεύω και τα ιδανικά τους. Γερμανία, το 1943.

Η ξεριζωμένη Αρμενική
Σεπτέμβριος 1922: Την ώρα
/ που οι Τσέτες πάταγαν στα
πρώτα σπίτια της Σμύρνης, στο πο-
δοσφαιρικό γήπεδο της πόλης διε-
ξαγόταν ο αγώνας Αρμένια Χομενε-
τμέν-Απόλλων Σμύρνης, που έμελ-
λε να είναι και ο τελευταίος, πριν
αυτή περάσει στα χέρια των Τούρ-
κων. Παίκτες και φίλαθλοι από το
γήπεδο βρέθηκαν στα καράβια
της προσφυγιάς και από εκεί σε
μια καινούργια πατρίδα. Φτωχοί,
πεινασμένοι, χωρίς να έχουν στον
ήλιο μοίρα, να κοιμούνται σε σκη-
νές και αργότερα σε παραπήγματα,
που πολύ απείχαν από το να χαρα-
κτηριστούν σπίτια· κι όμως…
Αύγουστος 1924: Δύο χρόνια
/ ακριβώς μετά τον όλεθρο,
ιδρύεται στο Δουργούτι η Ένωση
Αρμενίων Αθλητών Αθηνών «Χομε-
νετμέν». Με τις ίδιες κυανέρυθρες
φανέλες, τις ποτισμένες ιδρώτα
από τον ήλιο και σκονισμένες από και την Λένορμαν 1-0, έφθασε στα βασικό στέλεχος της Εθνικής Ελ- από τις γειτονιές που περνούσαν.
το χώμα των χαμένων πατρίδων, ημιτελικά του πρωταθλήματος χά- λάδος, Τανιέλ Τανιελιάν, όπως και Η «Αρμενική» μπορεί να μην
οι αθλητές δεν πατάνε πια τα γή-
πεδα της Σμύρνης, του Αφιόν, των
νοντας στην παράταση 1-0 από την
ΑΕΚ. Σε κάθε αγώνα την ακολου-
ένας από τους μεγαλύτερους Έλλη-
νες ποδοσφαιριστές όλων των επο-
/ κατέκτησε τίτλους και διακρί-
σεις, όπως θα πουν κάποιοι που
Αδάνων, του Ακσεΐρ και της Κιλικί-θούσαν χιλιάδες φίλαθλοι. Η ομά- χών, ο Θανάσης Σαραβάκος του
μετρούν τις αξίες ενός συλλόγου
ας, αλλά τα αθηναϊκά· οι πρόσκο- δα των φτωχών και κατατρεγμένων Πανιωνίου.
προσφύγων, που, κόντρα σε όλες
ποι με τις ίδιες σημαίες, καπνισμέ- με μετάλλια και κύπελλα. Αυτοί
Μετά το αθλητικό, το δεύτε-
νες από τη φωτιά που κατέκαψε τις
πατρίδες τους, παρελαύνουν όχι
τις αντιξοότητες -οικονομικές, ρα-
τσιστικές, συρρίκνωσης της παροι-
/ ρο σημαντικό τμήμα του συλ-
που τους ενδιαφέρουν τα συστή-
λόγου «Χομενετμέν» είναι το προ- ματα, τα γκολ που μετρούν εντός
πια στους δρόμους των μικρασια- κίας κ.ά.- κατάφερε εδώ και εκα- σκοπικό, το οποίο λειτουργεί από και εκτός έδρας, οι υπολογισμοί
τικών πόλεων, αλλά στο Δουργού- τό χρόνια κάθε Κυριακή να τιμά τα την πρώτη μέρα της ίδρυσης του και τα τεφτέρια. Όμως όλοι αυ-
χρώματα της φανέλας της στα γή-
τι, στην Κοκκινιά και στο Σύνταγμα. σωματείου. Tον Αύγουστο του τοί ποτέ δεν θα καταλάβουν ότι η
Με αριθμό μητρώου 21 στην πεδα και να κερδίζει το σεβασμό 1924 κι ενώ το σωματείο μέτρα- «Αρμενική» αντιπροσωπεύει άλ-
/ Ελληνική Ποδοσφαιρική όλων των φιλάθλων.
Ομοσπονδία (οι μισές και παραπά- Η «Αρμενική» κατάφερε και
γε μερικές μέρες από την ίδρυσή λες αξίες και ιδανικά. Χαμένες πα-
του, πραγματοποιήθηκε προσκο- τρίδες, παιδικά όνειρα, έμπνευση,
νω από τις 21 εκείνες πρώτες ομά- / μέσα από τα ερείπια της γερ-
δες έχουν διαλυθεί και δεν υφί- μανικής κατοχής ν’ αναγεννηθεί
πική κατασκήνωση στους Ποδαρά- αυθορμητισμό, ρομαντισμό…
δες της Νέας Ιωνίας, που τότε ήταν
στανται πλέον), η «Αρμενική» βρί- και να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη εξοχικό προάστιο. Αξίζει να ανα-
σκεται στις δέκα αρχαιότερες ομά- και στα γήπεδα της Αθήνας. Την κυ-
δες της Αθήνας. Η ομάδα την πρώ- ανέρυθρη φανέλα της Αρμενικής
φέρουμε ότι πήγαν εκεί με τα πό-
Μικίων ο Βοιωτός *
δια παρελαύνοντας μέσα από τους *Αρχαίος Έλληνας αθλητής από τη
τη χρονιά της ίδρυσής της, τη σε- φόρεσε ο δυο φορές πρωταθλητής δρόμους της Αθήνας, με τις στολές Βοιωτία, ολυμπιονίκης στο αγώνι-
ζόν 1924-25, κερδίζοντας τον Αία- Ελλάδος με τα χρώματα του Άρη και τις σημαίες, αποσπώντας τα σμα του σταδίου κατά τους 146ους
ντα Αθηνών 5-0, τον Αθηναϊκό 4-2 Θεσσαλονίκης και για επτά χρόνια θαυμαστικά σχόλια των κατοίκων ολυμπιακούς αγώνες.
22 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176

MNHMH

30 ημέρες * Σχόλια για την πολιτική και τον πολιτισμό

Του Σπύρου Κουτρούλη
www.koutroulis-spyros.blogspot.com

«Προμηθέας εναντίον Λεβιάθαν» - «Φιλείν και εράν»

Από τις θεωρίες για το κράτος, στην εξέλιξη του ερωτικού φαινομένου μέσα στην ιστορία

Κώστας Δεσποινιάδης
Προμηθέας εναντίον Λεβιάθαν Γιώτα Βάσση
Θεωρίες για το κράτος, από τον Φιλείν και εράν
φιλελευθερισμό στον αναρχισμό Το ερωτικό φαινόμενο χθες και σήμερα
εκδόσεις Παρισιάνου, Αθήνα 2021, σελ.185
εκδόσεις Πανοπτικόν, Φεβρουάριος 2021

λέγουν την ανθρωπολογική
απαισιοδοξία, ή για όσους,
θεωρώντας ότι ο άνθρω-
πος είναι μια οντότητα ρευ-
Ο
έρωτας και η φιλία είναι τα
ντα η αδιατάρακτη ειρήνη. αντίθετα του θανάτου και του
Απόδειξη αυτού είναι ότι οι μίσους. Η φιλότητα και το νεί-
κος, ο εχθρός και ο φίλος, ορί-
αρχαιοελληνικές πόλεις πο-
στηκαν ήδη από τον Εμπεδοκλή ως οι θε-
λεμούσαν αναμεταξύ τους
ρία χωρίς δικαιοσύνη είναι η αγριότητα του
ισχυρού. Και η δικαιοσύνη χωρίς ελευθε-
ρία είναι η κυριαρχία του συρματοπλέγμα-
τος» (σελ. 92), όπως και η ακόλουθη, «Αν
έπρεπε να γράψω εδώ ένα βιβλίο ηθικής,

Τ
ο βιβλίο διατρέ-
χει με επιτυχία το
σύνολο της πολι-
τικής φιλοσοφίας
καθώς και τις θε-
ωρίες για το κράτος. Το να
κινηθείς όμως σε ένα πλή-
θος σημαντικών στοχαστών,
που τα συμπεράσματά τους
για την ευλογοφάνεια ή όχι
του κράτους είναι αντίθετα
μεταξύ τους, προϋποθέτει
βαθιά και ουσιαστική γνώ-
ση της σκέψης τους, πνευ-
ματική εντιμότητα, ώστε να
αποτυπωθούν με ακρίβεια
τα επιχειρήματά τους, και
γλωσσικό αισθητήριο, ώστε
αυτά να μεταφερθούν στον
αναγνώστη, ειδικό ή μη, με
σαφήνεια και γλαφυρότητα.
Όλα τα παραπάνω στοι-
χεία περιέχονται στο έργο
του Κ. Δεσποινιάδη και
γι’ αυτό αξίζει να διαβα-
στεί. Από τον Χομπς περ-
νά στον Λοκ, στον Χέγκελ,
στον Μαρξ, στον Προυντόν,
στον Κροπότκιν, στον Στίρ-
νερ, στον Λαντάουερ, στον
Νίτσε και σε άλλους επικρι-
στή, καταλήγουν ότι το κρά-
τος είναι απαραίτητο, ακόμη
και ως «αναγκαίο κακό». Σε
αυτή την πλευρά τοποθετού-
νται ο Θουκυδίδης, ο Μακια-
βέλλι, ο Χομπς, ο Π. Κονδύ-
λης. Σε μια τέτοια προοπτι-
κή, αυτό που είναι κρίσιμο
ζήτημα είναι τελικά η ύπαρ-
ξη ή όχι του Κράτους Δικαί-
ου. Εκεί λοιπόν που ο πολί-
της αναγνωρίζεται ως φορέ-
ας συγκεκριμένων δικαιω-
μάτων, προστατεύεται ένα-
ντι της εξουσίας και του
κράτους, με αποτέλεσμα οι
ελευθερίες αυτής της μορ-
φής να μην είναι διόλου τυ-
πικές, αλλά ουσιαστικές και
απαραίτητες. Για όσους έζη-
σαν σε δικτατορικά ή ολο-
κληρωτικά καθεστώτα ή ενη-
μερώθηκαν έγκυρα για αυτά,
είναι ίσως ευκολότερο να κα-
τανοήσουν της αξία τους.
Η αναγκαιότητα της
ύπαρξης κοινοτήτων και της
αλληλεγγύης μεταξύ των πο-
λιτών που πρόβαλε η αναρ-
χική σκέψη είναι σωστή και
απαραίτητη. Αν και η ύπαρ-
μέχρι να τους ενώσει με τη
βία ο Φίλιππος και ο Μέγας
Αλέξανδρος. Το ίδιο συνέβη
στις μεσαιωνικές πόλεις της
Ιταλίας, όπου η ειρήνη εναλ-
λασσόταν με τον πόλεμο.
Ο Κ. Δεσποινιάδης γρά-
φει ότι ο Μπακούνιν, στο ζή-
τημα της απελευθέρωσης
των σλαβικών λαών, «διέπο-
νταν από μια διεθνιστική δι-
άθεση αλληλεγγύης, βασίζο-
νταν στην αρχή της αυτοδιά-
θεσης των λαών» (σελ.147).
Στην προοπτική αυτή, ο
Μπακούνιν ενώ αποδοκιμά-
ζει τα κράτη, παραδέχεται
ότι η πατρίδα «αντιπροσω-
πεύει το αναμφισβήτητο και
ιερό δικαίωμα κάθε ανθρώ-
που, κάθε ανθρώπινης ομά-
δας, ένωσης, κομμούνας, πε-
ριφέρειας και έθνους να ζει
να αισθάνεται, να σκέφτε-
ται, να επιθυμεί και να δρα
με τον δικό του τρόπο – και
ο τρόπος αυτός του σκέπτε-
σθαι και του αισθάνεσθαι
είναι πάντα το αποτέλεσμα
μελιώδεις κατηγορίες της ύπαρξης. Ο έρω-
τας είναι ένα ισχυρό αίσθημα που συνδυά-
ζεται με το ορμέμφυτο της ζωής. Βεβαίως,
μπορεί να μεταλλαχθεί σε αφορμή για κυ-
ριαρχία απέναντι στον άλλο, οπότε ο φίλος
μετατρέπεται σε εχθρό. Από τα πρώτα βήμα-
τα του φιλοσοφικού στοχασμού μέχρι τα πιο
πρόσφατα, ο έρωτας και η φιλία αναδείχθη-
καν στα πιο σημαντικά του κεφάλαια, όπου
έχουν γραφτεί πολλά και σημαντικά.
Η Γιώτα Βάσση έχει μια στέρεη παι-
δεία και ένα άρτιο γλωσσικό αισθητήριο.
Ο αναγνώστης του βιβλίου της θα προβλη-
ματιστεί έγκυρα για τον έρωτα και τη φιλία,
αλλά και θα γνωρίσει μια πυκνή εισαγωγι-
κή περιδιάβαση πάνω σε βασικά, θεμελιώ-
δη έργα της φιλοσοφίας, της ποίησης, της
τέχνης.
Ξεκινά από το πλατωνικό «Συμπόσιο»
και συνεχίζει στα αριστοτελικά «Ηθικά Νι-
κομάχεια». Συνεχίζει με τη μεσαιωνική
ποίηση και τον Χούσσερλ, τον Κίργκεγκορ,
τον Χάιντεγκερ, τον Γιάσπερς, τον Α.Καμύ.
Σημαντικές είναι οι αναφορές που γίνονται
στη φιλοσοφία του Μ.Μπούμπερ, του Σαρ-
τρ, του Μερλώ Ποντύ. Είναι πολύ σημαντι-
κή η παρατήρηση του Καμύ, «Η ελευθε-
Χρίστος Δάλκος
Ενδοσυγκριτικά, εξαμηνιαία έκδοση, 1o τεύχος
θα είχε εκατό σελίδες και οι 99 θα ήταν
λευκές. Στην τελευταία θα έγραφα: Δεν
γνωρίζω παρά ένα καθήκον: της αγάπης»
(σελ. 96).
Αξιοσημείωτες είναι και οι ακόλουθες
παρατηρήσεις της Γ. Βάσση για τη σημα-
σία της υπαρξιακής φιλοσοφίας ως κριτι-
κή στον εργαλειακό ορθολογισμό: «Οι φι-
λοσοφίες του υποκειμενισμού αποτέλε-
σαν μια αμφισβήτηση του επιστημονισμού
και της πρωτοκαθεδρίας της λογικής, όχι
όμως της αξίας της επιστήμης. Επιχείρησαν
να αντισταθούν στον ολοκληρωτισμό της
λογικοκρατίας. Δεν ήταν όλοι αυτοί οι φι-
λόσοφοι θρησκευόμενοι και δεν προέκρι-
ναν όλοι ενορατικά ή διαισθητικά έναν φω-
τισμό της ύπαρξης από έξω. Υπάρχουν και
άθεοι υπαρξιστές. Οι φιλοσοφίες του υπο-
κειμενισμού ανέδειξαν τον άνθρωπο ως
δυνατότητα, ελευθερία και απόφαση, τόνι-
σαν τη σημασία του βιώματος, του βιωμέ-
νου βλέμματος, σώματος, χρόνου κ.λπ. σε
μια προσπάθεια να αποφύγουν την πλήρη
πραγμοποίηση του ανθρώπου ή τη συρρί-
κνωση της ανθρώπινης υπόστασης σε πο-
σοτικά «αντικειμενικά» δεδομένα και λει-
τουργίες»(σελ.114, 115).

τές του κράτους, πολιτικούς
στοχαστές, ιδεολόγους ή και
ανθρωπολόγους. Ο αναγνώ-
στης του έργου, συνεπώς,
μπορεί να σχηματίσει μια
σαφή εικόνα για την εξέλιξη
των θεωριών για το κράτος,
ανεξάρτητα αν συμφωνεί με
τα συμπεράσματα του συγ-
γραφέα.
Κάθε ριζική απόρριψη
του κράτους προϋποθέτει
την ανθρωπολογική αισιοδο-
ξία. Αντίθετα για όσους επι-
ξή τους δεν πρόκειται ποτέ
να εξαφανίσει ή να καταρ-
γήσει τα κράτη, μπορεί να τα
περιορίσει, αποτέλεσμα διό-
λου ευκαταφρόνητο. Αλλά
είναι επίσης λανθασμένο να
θεωρούμε ότι στα πλαίσια
αυτών των κοινοτήτων θα
πάψει να υπάρχει η εξουσία
και η διάκριση μεταξύ εξου-
σιαστών και εξουσιαζόμε-
νων. Η ύπαρξη των κοινοτή-
των δεν συνεπάγεται ότι με-
ταξύ τους θα επικρατεί πά-
μιας μακράς ιστορικής ανά-
πτυξης» (σελ.147).
Τέλος οφείλουμε να επα-
ναλάβουμε ότι στον Κ. Δε-
σποινιάδη και στον εκδοτικό
του οίκο «Πανοπτικόν» αξί-
ζουν έπαινοι, διότι εξέδωσε
έγκυρα στην χώρα μας όλο
το έργο του Φ. Νίτσε. Πρό-
κειται για ένα κατόρθωμα
αναμφίβολα μεγάλης σημα-
σίας.
Β
αθύς γνώστης της ελληνικής γλώσσας στη διαχρονική της εξέλιξη, ο Χρή-
στος Δάλκος μάς δείχνει γιατί η εμμονή στη γλωσσική μορφή (βουνό ή όρος,
κλίνον ή κράββατον, ιχθύς ή οψάριον) «δεν είναι για μας τύπος, αλλά ουσία
βαθύτατη, η αναδίφηση της οποίας μας φέρνει αντιμέτωπους με την βαθύτα-
τη ουσία όχι απλώς του Έλληνα, αλλά του ανθρώπου». Ο Χρήστος Δάλκος επισημαί-
νει: «Από την δημοτική ως την καθαρεύουσα, απ’ τον Παπαδιαμάντη ως τον Σολωμό,
απ’ τον Ερωτόκριτο ως τον Πτωχοπρόδρομο, απ’ το Βυζάντιο ως την Βίβλο, από την ελ-
ληνιστική κοινή ως τους αττικούς, απ’ το δημοτικό τραγούδι ως τον Όμηρο, κι από ‘κει
ως την Γραμμική Β’, τους Μυκηναίους, τους Μινωίτες, τους Κυκλαδίτες, κι ακόμα πιο
πέρα, ακόμα πιο βαθιά μέσα στον χρόνο, να το πνευματικό ταξίδι για το οποίο μας κα-
λούν οι καιροί, και το οποίο μόνο εμείς μπορούμε να πραγματοποιήσουμε, εμείς που
μας έλαχε τέτοιο καράβι τρελοβάπορο, τέτοια γεναιόδωρη, πλουσιοπάροχη, αλλά και
απαιτητική συνάμα παρακαταθήκη πνεύματος».
g
 φύλλο 176 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022
23

CINE ρήξη Του Κωνσταντίνου Μπλάθρα

Ο κύριος Μπάχμαν και η τάξη του

Α
νεπιφύλακτα νομίζω
ότι όλοι οι εκπαιδευ-
τικοί θα πρέπει να
δουν αυτή την ταινί-
α. Κι αν η διάρκειά
της —τρεισήμισι ώρες— είναι α-
ποτρεπτική για μια ευχάριστη κι-
νηματογραφική έξοδο, είμαι σί-
γουρος ότι στο τέλος θα έχουν
πολλά να πουν, να σχολιάσουν,
να πάρουν ή να αφήσουν από τον
κύριο Μπάχμαν και την τάξη του,
το 6β του δημοτικού σχολείου στο
Σταντάλεντορφ. Για όλους εμάς
τους υπόλοιπους είναι ευκαιρία
να δούμε από κοντά πώς «λύνει»
το δημογραφικό της η ατμομη-
χανή της Ευρώπης, Γερμανία. Το
Σταντάλεντορφ ήταν ένα αγροτι-
κό χωριό στο βόρειο Χέσε της Γερ-
μανίας, που έγινε μια μικρή βιο-
μηχανική πόλη από τους ναζί, ό-
ταν έχτισαν εκεί δύο εργαστάσι-
α όπλων κι έφεραν επιταγμένους
εργάτες, που δούλευαν σε συνθή-
κες στρατοπέδου συγκέντρωσης,
από όλη την Ανατολική Ευρώπη
—πλην Ελλάδος, ως γνωστόν, ε-
λέω αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού.
Σήμερα το 70% των κατοίκων της
πόλης είναι μετανάστες— το ένα
τέταρτο μουσουλμάνοι.
Το ντοκιμαντέρ της Μαρίας
Σπετ παρακολουθεί τον δάσκαλο
και τους μαθητές του, σε μια τά-
ξη εισαγωγής ξένων παιδιών στο
γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα
και στη γερμανική κοινωνία, από
τα Χριστούγεννα έως το τέλος των
μαθημάτων το καλοκαίρι. Ο Ντί-
τερ Μπάχμαν, ένας πρώην ροκάς
και γλύπτης, που έγινε σε ώριμη
ηλικία δάσκαλος, πρέπει να συ-
νηχήσει παιδιά από διαφορετικά
περιβάλλοντα, που του έρχονται
μη ξέροντας λέξη γερμανικά, με
τις απαιτήσεις της γερμανικής εκ-
παίδευσης και τα σουσούμια της
γερμανικής κοινωνίας. Παίζοντας
μουσική, μαθαίνοντάς τους τρα-
γούδια, κάνοντάς τους μαθημα-
τικά, γερμανικά και αγγλικά, δί-
νοντάς τους, το πιο αξιοσημείω-
το, την αίσθηση μιας κοινότητας,
με το σχολείο να γίνεται δεύτερο
σπίτι για τους μαθητές που, εκτός
του σοκ της μετανάστευσης, ζουν
σε ιδιαίτερα οικογενειακά περι-
βάλλοντα, έξω από τις γερμανι-
κές συνήθειες, με γονείς εργάτες
στα δύο εργοστάσια της πόλης,
τα οποία έχουν μεταλλαχθεί μεν,
ως προς την παραγωγή τους, αλ-
λά όπου η εργασία-σκλαβιά εξα-
κολουθεί, δυστυχώς.
Στο ντοκιμαντέρ αυτό θαυμά-
ζει κανείς την ικανότητα της Σπετ
να δώσει στον δάσκαλο, τον κύρι-
ο Μπάχμαν —γόνος κι αυτός με-
ταναστών από την Πολωνία, στον
Μεσοπόλεμο— και στους μικρούς
μαθητές του τον αέρα πρωταγω-
νιστών. Τα καταφέρνουν όλοι πο-
λύ καλά μπροστά στην κάμερα, η
οποία, προφανώς, μπλεκόταν στα
πόδια τους έναν ολόκληρο χρό-
νο. Ενδιαφέρουσες είναι οι σκη-
νές που τα παιδιά μεταφέρουν
τον απόηχο από τις ποικίλες εθνι-
κές πατρίδες τους — Τούρκοι και
Βούλγαροι μουσουλμάνοι, ένας
Ρουμάνος εκ Τρανσυλβανίας, δύο
κορίτσια από την Ουκρανία κ.λπ.
Στο κρίσιμο ερώτημα ποια είναι
η πατρίδα σου, τα παιδιά σχεδόν
αυθόρμητα απαντούν: η πατρίδα
των γονιών τους. Γουστόζικες εί-
ναι οι σκηνές που γίνεται συζήτη-
ση περί θρησκείας και συμβόλων,
περί φύλου —αριστούργημα η α-
ντίδραση των κοριτσιών— ή όταν
μπαίνει θέμα βαθμολόγησης και
ανταγωνισμού.
Η φιλία, τα ταλέντα και οι δε-
ξιότητες των παιδιών, οι πρώτες
εμπειρίες από μια κοινή ζωή, μέ-
σα στο προστατευτικό περίβλη-
μα του σχολικού περιβάλλοντος,
έχουν ενδιαφέρον να τα δει κα-
νείς, όπως τα περιγράφει η ταινία
της Σπετ. Ο ίδιος ο κύριος Μπάχ-
μαν, μια γοητευτική και κάπως α-
ντισυμβατική φιγούρα δασκάλου,
βρίσκεται ένα βήμα πριν τη συ-
νταξιοδότηση και ζει μοναχικά σ’
ένα σπίτι στις παρυφές της πόλης.
Μοιάζει τώρα πια να έχει βρει την
ισορροπία ανάμεσα στον μποέ-
μικο βίο της νεότητάς του και τον
σημερινό του ρόλο του δασκά-
λου. Η έξω πραγματικότητα δεί-
χνει, βέβαια, πού και πού τα δό-
ντια της, όταν π.χ. έρχονται στο
σχολείο οι γονείς ή μέσα από την
αξιολόγηση, όπου κάποιοι δεν θα
τα καταφέρουν να περάσουν.
Θα μπορούσε η ταινία, όπως
είπα και στην αρχή, να είναι μια
καλή βάση για συζήτηση, καθώς
μεταφέρει μια εικόνα —ιδεώδη,
ίσως, λόγω των ιδιαίτερων συν-
θηκών στη μικρή αυτή πόλη— όχι
μόνο του τωρινού σχολείου, αλ-
λά και της μελλοντικής κοινωνίας
στην Ευρώπη. Τα πράγματα, φυ-
σικά, δεν είναι πάντα έτσι καλο-
βαλμένα, όπως στην τάξη του κυ-
ρίου Μπάχμαν, αλλά η αλήθεια
είναι πως οι δάσκαλοι δίνουν με-
γάλη μάχη σε ένα μέτωπο που εί-
ναι σήμερα η πρώτη γραμμή της
ολόενα μεταβαλλόμενης κοινω-
νίας μας. Ή, όπως το λέει σε ση-
μείωμά του ο Ντίτερ Μπάχμαν:
«Νομίζω ότι οι μαθητές του σχο-
λείου Georg-Büchner στο Σταντά-
λεντορφ μού έδειξαν ολοκάθαρα
τι είδους δάσκαλο ήθελαν: έναν
δάσκαλο που τους ταΐζει μήλα και
δημητριακά και κεμπάπ, που παί-
ζει μαζί τους ποδόσφαιρο, μουσι-
κή, που ζωγραφίζει μαζί τους· που
αποκρυπτογραφεί μαζί τους τον
κόσμο και όσα μπορεί κανείς να
ανακαλύψει μέσα σε αυτόν· που
μπορούν να τον ρωτήσουν ό,τι
θέλουν· αλλά, περισσότερο απ’
όλα, έναν δάσκαλο που δεν τους
αποθαρρύνει με βαθμούς και λά-
θη...» Μήπως, τελικά, η παιδεία
παραμένει η μόνη και η πιο απο-
τελεσματική μας άμυνα;
Η ταινία κέρδισε Αργυρή Άρ-
κτο και Βραβείο Κοινού στο Βερο-
λίνο το 2022 και ήταν υποψήφια
για το Βραβείο της Ευρωπαϊκής Α-
καδημίας Κινηματογράφου.

Σημείο βρασμού

Τ
ο Σημείο βρασμού του Φίλιπ
Μπαραντίνι δίνει μια καθαρή ει-
κόνα των συνθηκών εργασίας με
φόρτο και ένταση σ’ ένα λονδρέ-
ζικο κλασάτο εστιατόριο, το «Τζό-
ουνς και υιοί». Μέσα από μια κινηματογρά-
φηση περίτεχνη, και το ίδιο καλά οργανωμέ-
νη όπως η κουζίνα του εστιατορίου, εστιάζει
στα πρόσωπα των δεκάδων εργαζομένων στο
μαγείρεμα, την αίθουσα, τη λάντζα, τη διεύ-
θυνση. Με χαρακτήρα οδηγό τον σεφ Άντι, ο
οποίος ζει το δικό του προσωπικό και οικογε-
νειακό δράμα, μας φέρνει κοντά σε έναν τρε-
χάτο κόσμο, που συνήθως τον βλέπουμε κα-
θισμένοι αναπαυτικά γύρω από ένα τραπέζι,
απολαμβάνοντας το δείπνο μας σε κάποια ε-
πέτειο ή σε μια ξεχωριστή περίσταση.
Ο Άντι, λοιπόν, ξενυχτισμένος και τσακι-
σμένος από τον χωρισμό του μόλις την προ-
ηγουμένη, φτάνει καθυστερημένος στη δου-
λειά και βρίσκει το αφεντικό του στην τσίτα, α-
φού μόλις έχει περάσει το υγειονομικό και έ-
χει υποβαθμίσει την αξιολόγηση του εστιατο-
ρίου τους, με ευθύνη και του σεφ, που δεν τη-
ρεί κατά γράμμα τους κανονισμούς. Την κα-
τάσταση προσπαθεί να σώσει η βοηθός του
Κάρλι. Σαν να μην έφτανε αυτό, τη βραδιά ε-
κείνη το εστιατόριο ήταν φίσκα με κρατήσεις
και οι προμήθειες, πάλι με ευθύνη του Άντι,
ήταν λειψές. Κερασάκι στην τούρτα της έντα-
σης είναι ένας διάσημος τηλεσέφ, παλιό αφε-
ντικό του Άντι, που έχει κάνει κράτηση και έρ-
χεται συνοδευόμενος από μια ξινή κριτικό ε-
στιατορίων. Κοντά σ’ όλα, ο Άντι έχει να αντι-
μετωπίσει τον κυνικό τηλεσέφ, που του προ-
τείνει, έναντι ενός χρέους του διακοσίων χι-
λιάδων λιρών, να ρίξει τους συνεργάτες και
τα αφεντικά του για να τους πάρουν το μαγα-
ζί. Το σημείο βρασμού, δηλαδή κατάρρευσης,
του Άντι, που πίνει και κάνει χρήση κόκας —
πώς αλλιώς;— είναι κοντά. Θα αντέξει, ωστό-
σο, προσπαθώντας να είναι τίμιος, και σε κά-
ποιες στιγμές πατρικός, με το προσωπικό της
κουζίνας, να σταθεί όρθιος σε όλα τα ενενήντα
λεπτά της ταινίας. Η Κάρλι, η βοηθός του, που
είναι ο δεύτερος πυλώνας της αφήγησης, θα
κάνει ό,τι είναι δυνατόν να μην εκτεθεί ο Άντι,
θα φτάσει, όμως αυτή νωρίτερα στα όριά της,
με τις συνεχόμενες επιπλήξεις από την προ-
ϊσταμένη της αίθουσας, την Μπεθ, που και
αυτή, μετά τον καβγά τους, θα αποσυρθεί στο
γραφείο της κλαίγοντας...
Ο Μπαραντίνι έχει ο ίδιος δουλέψει σεφ
για κάμποσα χρόνια πριν καταπιαστεί με το
όνειρό του της σκηνοθεσίας. Βασίζεται εδώ
στην ιδέα μιας παλιότερης δικής του μικρού
μήκους ταινίας και γυρίζει όλον αυτό τον κυ-
κεώνα ανταγωνισμού σε ένα και μόνο πλά-
νο, με φινάλε πίσω από μια κλειστή πόρτα.
Ο πραγματικός χρόνος της αφήγησης, άρα,
με τη διάρκεια της ταινίας, ταυτίζονται. Είναι
η μιάμιση ώρα που διαρκεί το έργο. Πράγ-
μα που σημαίνει ότι οι ηθοποιοί παίζουν συ-
νεχόμενα, σαν σε μία και μόνη θεατρική πα-
ράσταση, με την κάμερα να κινείται συνεχώς
ανάμεσά τους, ως ο ένας και μοναδικός θεα-
τής, που θα πολαπλασιαστεί μετά στις οθόνες,
δίνοντας στους θεατές, του κινηματογράφου
πλέον, τη μαρτυρία της εικόνας για όσα θα ή-
ταν αδύνατο αλλιώς να δουν και να παρατη-
ρήσουν από κοντά.
Ο Μπαραντίνι, που έχει γράψει και το σε-
νάριο, μαζί με τον Τζέιμς Α. Κάμινγκς, τα κα-
ταφέρνει περίφημα. Το ίδιο και οι ηθοποιοί
του, ο Στίβεν Γκράχαμ στον ρόλο του Άντι, η
Βινέτ Ρόμπινσον στον ρόλο της Κάρλι, η Άλις
Φίταμ στον ρόλο της Μπεθ, ο Τζέισον Φλέ-
μινγκ στον ρόλο του τηλεσέφ Άλαστερ Σκάι.
Η απαιτητική διεύθυνση φωτογραφίας είναι
του Μάθιου Λούις. Αν κάτι μένει στο τέλος,
μετά από αυτό το ασθματικό τρέξιμο όλων, τη
δύσκολη αυτή βραδιά, ώστε να ανταποκρι-
θούν στα φορτικά τους εργασιακά καθήκοντα,
είναι πως την κατάσταση σώζει όχι ο ανταγω-
νισμός, αλλά η αλληλεγγύη. Χρήσιμη στις μέ-
ρες μας υπενθύμιση.
g
24 ΣΑΒΒΑΤΟ 19 Μαρτίου 2022 φύλλο 176

ΠΙΣΩ ΟΨΗ

«Εγώ που μόνο τόξερα τι κάθαρμα ήσουν…»

Ο πόλεμος ρίχνει τις μάσκες της α λα κάρτ ευαισθησίας
Του Γιώργου Ρακκά πείς και ενωμένοι, αντιστέκονται
πραγματικά, με μια ενότητα αλύ-

Ο
πόλεμος στην Ουκρα-
νία εγκαινιάζει μια
νέα ιστορική εποχή,
έχουμε κουραστεί να
το ακούμε και να το επαναλαμ-
βάνουμε. Το «τέλος του παλιού
κόσμου», όμως, δεν φανερώνε-
ται μόνο στο προσκήνιο, τη «με-
γάλη εικόνα» των γεωπολιτικών
συγκρούσεων και των σχισμάτων
που προκαλούν στην παγκοσμιο-
ποίηση, αλλά έρχεται να συμπα-
ρασύρει ευρύτερες στάσεις και
συμπεριφορές.
Η αυθόρμητη κοινωνική κατα-
κραυγή, που έχει ξεσπάσει στην
ευαισθητοποιημένη ως προς το
ουκρανικό κοινωνική μερίδα, ε-
ναντίον των καλλιτεχνών -ιδί-
ως των αυτοπροσδιοριζόμενων
(συνήθως, ατόπως) και ως «έ-
ντεχνων»- που επιμένουν να τη-
ρούν ίσες αποστάσεις και να επι-
δεικνύουν μια ηρώδειο αποστα-
σιοποίηση έναντι του πραγματι-
κού μακελειού που συντελούν οι
Ρώσοι στην Ουκρανία είναι εξό-
χως χαρακτηριστική.
 Η Μποφίλιου συμμετείχε
Σκιτσογράφοι
για τον πόλεμο στην Ουκρανία
στην υποκινούμενη από το ΚΚΕ
συναυλία φοιτητικών συλλόγων
που κατήγγειλε προσχηματικά
τον «πόλεμο» για να βάλει ενα-
ντίον του ΝΑΤΟ και της ΕΕ σε σύ-
μπλευση με τη… ρωσική πρεσβεί-
α. Δήλωσε μάλιστα ότι είναι «με
τον άνθρωπο», αποσιωπώντας
κάθε διάκριση μεταξύ επιτιθέμε-
νου και αμυνόμενου, θύτη και
θύματος, δηλαδή ακυρώνοντας
κάθε ηθική ή αξιακή τοποθέτηση.
 Έδωσε έτσι την ευκαιρία να
διαπιστώσουμε πόσο απάνθρω-
πος υπήρξε εξ αρχής αυτού του
τύπου ο «ανθρωπισμός», που ξέ-
ρει να σκίζει τα ρούχα του μόνον
για τους πολέμους που αναγνω-
ρίζει η δική του «πολιτική ορθό-
τητα», ή να επιλέγει μεμονωμέ-
νες περιπτώσεις Αφγανών ή Πα-
κιστανών μεταναστών για να
τους μεταβάλει σε μασκότ της υ-
ποτιθέμενης υπερευαισθησίας
του καλλιτέχνη.
 Για τους Θανάσηδες (Πα-
πακωσταντίνου) και τις Μποφί-
λιου, οι Ουκρανοί είναι παιδιά
ενός κατώτερου θεού. Γιατί; Πο-
λύ απλά, γιατί το κοινό της αρι-
στεροθολούρας στο οποίο απευ-
θύνονται, από τους αναρχικούς
μέχρι τους κνίτες, κλείνει το μά-
τι στον Πούτιν γιατί τα «χώνει»
στον δυτικό ιμπεριαλισμό, αλλά
και γιατί κρυφά τον θαυμάζουν
που ενσαρκώνει «ό,τι μισούν οι
φιλελέδες». Άρα δεν μπορούν
να «πουλήσουν» την αλληλεγγύ-
η που θα δείξουν στους Ουκρα-
νούς στο κοινό τους και, γι’ αυ-
τούς, αλληλεγγύη που δεν που-
λιέται είναι άχρηστη αλληλεγγύ-
η. Και, στο κάτω κάτω, οι Ουκρα-
νοί είναι υπερβολικά αξιοπρε-
γιστη και μια αυτοθυσία που συ-
γκλονίζει, άρα δεν πολυπροσφέ-
ρονται για σπέκουλες.
 Γι’ αυτό πασχίζουν ο Διονύ-
σης Σαββόπουλος, ο Νίκος Πορ-
τοκάλογλου και ο Στάθης Δρογώ-
σης να βρουν συμμετοχές για τον
τηλεμαραθώνιό τους υπέρ του
ουκρανικού λαού και πέφτουν
όλο πάνω σε «επιφυλάξεις».
 Με αυτά και με κείνα, όμως,
ο πόλεμος έρχεται να ρίξει τις
μάσκες και σε αυτό το πεδίο. Και
αποκαλύπτει πλήρως την απύθ-
μενη υποκρισία, αναισθησία και
απανθρωπιά όλων εκείνων που
μέχρι χθες πουλούσαν την τέχνη
τους, παριστάνοντας τη Μαρία
Μαγδαληνή στα κομματικά φε-
στιβάλ ή στις συνάξεις «αλλη-
λέγγυων».
 Τώρα που δεν έχει μείνει πέ-
τρα στην πέτρα πάνω στη Μα-
ριούπολη, έχουν καταπιεί τη
γλώσσα τους. Πώς το έλεγε ο
Μανώλης Αναγνωστάκης; «Εγώ
που μόνο τόξερα τι κάθαρμα ή-
σουν…»
g

σκίτσο του Δημήτρη Χατζόπουλου

Γίνετε ηλεκτρονικοί συνδρομητές της Ρήξης

Για τους φίλους/φίλες που διαμένουν στο
εξωτερικό, ή για τους… ανυπόμονους που
διαμένουν εντός της χώρας, υπάρχει η δυ-
νατότητα αποστολής κάθε φύλλου της εφη-
μερίδας Ρήξη σε ηλεκτρονική μορφή (pdf).
Με μια απλή συνδρομή υποστήριξης (15€/
χρόνο) και την ηλεκτρονική σας διεύθυνση,
θα σας στέλνουμε την εφημερίδα Ρήξη σε
ηλεκτρονική μορφή… πριν ακόμα κυκλο-
φορήσει στα περίπτερα. Την ίδια στιγμή, με
την συμβολή σας βοηθάτε στην οικονομική
σχέδιο του Αρκά (και η απάντηση στους επικριτές του)
επιβίωση της εφημερίδας.
Μπορείτε να καταθέσετε τα 15€ στην τρά-
πεζα, διαδικτυακά ή με ταχυδρομική επι-
ταγή στη διεύθυνση: εφ. Ρήξη, Ξενοφώντος
4, 6ος όροφος, 105 57, Αθήνα. Τα στοιχεία
του λογαριασμού είναι: Λογαριασμός Τρα-
πέζης: Εθνική Τράπεζα 116/768054-65,
ΙΒΑΝ GR120110 1160 0000 1167 6805
465, ΒΙC: ETHNGRAA, Δικαιούχος: Γιώρ-
γος Καραμπελιάς. Πείτε μας επίσης από
ποιο τεύχος θέλετε να ενεργοποιηθεί η συν-
δρομή. Με το που καταθέσετε τα χρήματα,
θα σας στείλουμε την εφημερίδα.