‫‪ -10‬در مدار ش��ماتيك نش��ان داده شده ‪ ،‬قطعات آن را‬

‫نام ببريد؟‬

‫‪-11‬در ش��كل ‪ ،‬چه قسمتي از دلكوي الكترونيكي نشان‬

‫داده شده است ؟ عملكرد آن را توضيح دهيد‪.‬‬

‫‪-12‬در شكل شماتيك مقابل چه نوع دلكوي الكترونيكي‬

‫نشان داده شده است؟‬

‫‪156‬‬
 ‫وايرفشارقوي‬ ‫‪ 3-1‬وظيفهي سيستم جرقه زني‬
‫وظيفهي سيستم جرقهزني توليد يك جرقه الكترونيكي‬
‫در داخل س��يلندر در زمان مناس��ب براي سوزاندن مخلوط‬
‫سوخت وهوا است‪ ( .‬شكل ‪) 3-1‬‬
‫مقاومت‬
‫خازن‬ ‫ساختمان‬
‫کوئل‬ ‫دلكو‬
‫شمع‬ ‫سيس��تم جرقه زني معمولي پالتين دار از‪ :‬کويل‪ ،‬دلكو‪،‬‬
‫باتري‬
‫واير ش��مع و شمع تشكيل شده اس��ت ‪ .‬اين سيستم جرقه‬
‫زن��ي معمولي ب��ه دو مدار اوليه و ثانويه تقس��يم ميش��ود‬
‫شكل ‪1‬ـ‪3‬‬
‫(شكل‪.)3-2‬‬
‫‪ 3-1-1‬مدار اوليه‬
‫اين مدار براي انتقال ولتاژ کم فراهم شده وجريان آن به‬
‫صورت زير است ‪:‬‬
‫باتري � س��وئيچ جرقه � مقاوم��ت خارجي ( جريان برق‬
‫در زمان اس��تارت زدن موتور از اي��ن مقاومت خارجي عبور‬
‫نميکند ) ‪ -‬کويل جرقه (ترمينال مثبت مدار اوليه ) ‪ ،‬کويل‬
‫جرقه (ترمينال منفي مدار اوليه ) ‪،‬دلكو ‪ ،‬اتصال بدنه‬

‫‪ 3-1-2‬مدار ثانويه‬
‫اين مدار ‪ ،‬يك مدار ولتاژ باالست و جرقه توليد ميکند‬
‫و ش��امل ‪:‬کويل جرقه (ترمينال ثانويه) � دلكو و اتصال بدنه‬
‫است‪.‬‬
‫‪ 3-2‬انواع سيستم جرقه زني‬
‫سيستم جرقه زني در خودروهاي امروزي به انواع زيرتقسيم‬
‫ميشود‪:‬‬
‫‪ -‬معمولي (پالتين دار و الكترونيكي )‪.‬‬
‫تقريب ًا ‪ 20000‬ولت‬
‫‪ -‬بدون دلكو ( کويل دوبل )‪.‬‬
‫تقريب ًا ‪ 300‬ولت‬
‫‪ -‬جرقه زني مستقيم‪.‬‬
‫‪ 3-2-1‬سيس�تم جرقهزن�ي معمول�ي‬
‫شمع‬
‫باتري‬ ‫کوئل‬
‫پالتيندار‪:‬‬
‫دلكو‬
‫درسيس��تم جرقه زني معمولي‪ ،‬که در شكل ‪ 3-2‬نشان‬
‫‪157‬‬ ‫شكل‪2‬ـ‪3‬‬ ‫داده شده است‪ ،‬در زمان باز بودن سوئيچ جرقه ‪ ،‬هنگامي که‬
 ‫دهانهي پالتينهاي دلكو روي هم قرار دارند ‪ ،‬جريان الكترونيكي باتري از ترمينال ورودي (‪ )SW‬به س��يم پيچ اوليه کويل‬
‫ميرود‪ .‬سپس از طريق ترمينال‪ ،‬خروجي کويل ( منفي ‪) CB ،‬و پالتين دلكو اتصال بدنه ميشود ‪.‬‬
‫عبور جريان الكتريكي از س��يم پيچ اوليه به ايجاد ميدان مغناطيس��ي منجرميشود و هستهي کويل خاصيت آهن ربايي‬
‫پيدا ميکند ‪ .‬در زمان کار موتور ‪ ،‬در لحظهاي که دهانهي پالتينها توسط حرکت ميل بادامك دار دلكو باز مي شود و باعث‬
‫ريزش ميدان مغناطيسي هسته مي گردد با ريزش خطوط قواي مغناطيسي ‪ ،‬ولتاژ بسيار بااليي در سيم پيچ ثانويهي کويل‬
‫القاء ميگردد‪ .‬اين جريان از طريق واير ترمينالمرکزي کويل به چكش برق منتقل شده و به شمع ميرسد ‪.‬‬
‫‪ 3-2-2‬سيستم جرقه زني معمولي الكترونيكي‬
‫اين سيستم جرقهزني نيز همانند نوع معمولي آن داراي مدار اوليه و مدار ثانويه است ‪ .‬اما به علت باالرفتن فشار تراکم براي‬
‫جرقهزدن به ولتاژ بيشتري نياز است‪ .‬اين نوع سيستم جرقه زني معايب سيستم جرقهزني معمولي پالتيندار را ندارد و عمرودوامش‬
‫بيشتر است‪ .‬در سيستم جرقه زني الكترونيكي از ترانزيستور قدرت براي قطع و وصل کردن مدار اوليه و پالس براي ايجاد سيگنال‬
‫استفاده شده است ( شكل ‪.) 3-3‬‬
‫واير فشارقوي‬

‫سوئيچ جرقه‬

‫دلكو‬ ‫شمع‬
‫کوئل‬
‫واحد کنترل جرقه‬
‫باتري‬ ‫(ترانزيستور قدرت)‬

‫شكل‪3‬ـ‪3‬‬
‫‪ 3-2-3‬سيستم جرقهزني بدون دلكو‬
‫در سيستم جرقهزني بدون دلكو به تعداد سيلندرها يا به ازاي هر دو سيلندر از يك کويل (کويلدوبل)استفاده ميشود‪،‬که‬
‫توس��ط پردازش��گر موتور جريان اوليه در زمان مناسب کنترل ميگردد نيز اگر هر دو سيلندر داراي يك کويل باشند ‪ ،‬جرقه‬
‫‪ 158‬در هردو سيلندر به و‬
‫سنسور جريان هوا يا سنسور فشار مانيفولد‬ ‫پردازشگر‬ ‫جود مي آيد که جرقه‬
‫سنسور درجه حرارت هواي ورودي‬ ‫موتور‬ ‫در کورس تخليه براي‬
‫سنسور درجه حرارت مايع خنك کاري موتور‬
‫کاه��ش آاليندگ��ي‬
‫سنسور موقعيت ميل سوپاپ‬
‫گازهاياگزوز ميباشد‬
‫سنسور زاويهي ميللنگ‬
‫(شكل‪.)3-4‬‬
‫سنسور ضربه (ناك سنسور)‬
‫سنسور فشار مطلق‬
‫سنسور جرقه (‪)ST‬‬

‫شكل‪4‬ـ‪3‬‬
 ‫‪ 3-2-4‬سيستم جرقه زني مستقيم ‪:‬‬
‫اين سيس��تم از نظر کارکرد با نوع بدون دلكو يكس��ان است‪ .‬در اين سيس��تم در باالي هرشمع سيلندر يك کوئل وجود‬
‫دارد شكل(‪.) 3-5‬‬
‫مزاياي سيستم جرقه زني الكترونيكي نسبت به سيستم جرقهزني معمولي را مي توان به صورت زير خالصه نمود‪:‬‬
‫‪ ‬سرعت و دقت زياد‬
‫سنسور جريان هوا يا سنسور فشار مانيفولد‬ ‫پردازشگر‬
‫سنسور فشار مطلق‬
‫‪ ‬حذف قطعات الكترونيكي‬
‫موتور‬
‫سنسور درجه حرارت هواي ورودي‬ ‫‪ ‬نياز نداشتن به سرويس و تنظيم‬
‫سنسور درجه حرارت مايع خنك کاري موتور‬
‫سنسور موقعيت دور آرام‬ ‫‪ ‬افزايش راندمان سيستم جرقه‬
‫سنسور موقعيت ميل سوپاپ‬
‫سنسور زاويهي ميللنگ‬ ‫‪ ‬افزايش راندمان کارموتور‬
‫سنسور جرقه (‪)ST‬‬
‫سنسور ضربه (ناك سنسور)‬ ‫‪ ‬کاهش گازهاي آاليندهي خودرو‬
‫سيگنال سرعت خودرو‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫شكل‪5‬ـ‪3‬‬

‫شمعها ‪1 2 3 4‬‬ ‫‪ 3-3‬اجزاي سيستم جرقه زني‬

‫اجزاي سيستم جرقه زني عبارتند از ‪:‬‬

‫دلكو‬
‫‪ 3-3-1‬کوئل معمولي‬
‫در ي��ك موتور احت��راق داخلي ‪ ،‬بنزين وه��وا به داخل‬
‫سيلندر وارد و در محفظهي احتراق فشرده ميشوند‪ .‬سپس‪،‬‬
‫جرق��هاي با انرژي زي��اد اين مخلوط را ميس��وزاند‪ ،‬هرچند‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫يك باتري فاقد انرژي کافي براي اين عمل اس��ت ‪ .‬بنابراين‬
‫_ ‪A‬‬ ‫‪SW‬‬
‫‪+‬‬
‫يك ترانس��فورماتورافزاينده ( کويل ) مورد نياز است تا ولتاژ‬
‫باتري را بگيرد و آن را به ولتاژي زيادتر (انرژي زياد) افزايش‬
‫دهد‪.‬‬
‫سيمپيچ‬
‫سيمپيچ اوليه‬ ‫ولت��اژ در کويل تا اندازه اي افزايش مييابد که بتواند در ثانويه‬
‫الكترودهاي ش��مع ايجاد جرقه نمايد ‪ .‬لذا فاصلهي دهانهي‬
‫کوئل‬ ‫پالتين والكترودهاي ش��مع‪ ،‬نسبت اختالط سوخت وهوا و‬
‫پالتين متحرك‬
‫نس��بت تراکم موتور و دماي موتور از عوامل مؤثر در افزايش‬
‫‪+‬‬ ‫_‬

‫پالتين ثابت‬ ‫_‬

‫خازن‬ ‫ولتاژ جرقهاند ‪ .‬در شكل ‪ 3-6‬شماتيك کوئل و ارتباط آن با‬
‫بادامك دلكو‬ ‫هستهي آهني‬ ‫ساير اجزاي سيستم جرقهزني نشان داده شده است ‪.‬‬
‫شكل‪6‬ـ‪3‬‬
‫‪159‬‬
 ‫‪ -3-3-2‬ساختمان کويل‬
‫‪8‬‬
‫‪9‬‬ ‫ساختمان کويل از قسمتهاي زير تشكيل يافته است ‪:‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪ ‬بدنه يا پوستهي کويل‬
‫‪6‬‬ ‫‪ ‬هستهي کويل‬
‫‪ ‬سيم پيچ اوليه‬
‫‪ ‬سيم پيچ ثانويه‬
‫‪5‬‬
‫‪ ‬مقاومت کويل‬
‫‪4‬‬ ‫‪ 3-3-3‬بدنه يا پوسته ‪:‬‬
‫بدنه يا پوس��ته ي کوي��ل معموالً از فلزات��ي مانند آلياژ‬
‫‪3‬‬
‫آلوميني��م و‪ ، ...‬ک��ه ضريب انتق��ال حرارتي باالي��ي دارند‪،‬‬
‫س��اخته ميش��ود ‪ .‬انتقال حرارت از طريق پوستهي کويل‬
‫‪2‬‬ ‫باعث خنك ش��دن بهتر س��يم پيچ ها ميش��ود و از آسيب‬
‫ديدن آن ها جلوگيري ميکند ‪ .‬معموالً در داخل پوس��تهي‬
‫‪1‬‬
‫کويل روغن مخصوص ريخته ميش��ود ‪ ،‬که ضمن دارا بودن‬
‫خاصيت هدايت و انتقال حرارت ‪ ،‬عايق الكتريسته نيز هست‬
‫شكل‪7‬ـ‪3‬‬ ‫و از اتص��ال کوتاه ش��دن حلقههاي س��يم پيچها جلوگيري‬
‫‪1‬ـ عايق ‪ 2‬ـ بدنه ي كويل ‪3‬ـ سيم پيچ اوليه ‪4‬ـ سيم پيچ‬ ‫ميکند‪ ( .‬شكل ‪) 3-7‬‬
‫ثانويه‪ 5‬ـ هسته ‪ 6‬ـ درپوش كويل ‪7‬ـ ترمينال ورودي و‬
‫خروجي سيم پيچ اوليه ي كويل (ولتاژ پايين ) ‪8‬ـ ترمينال‬
‫خروجي كويل ( ولتاژ باال ) ‪ 9‬ـ كالهك الستيكي‬

‫هستهي کويل‬

‫‪ 3-3-3‬هستهي کويل ‪:‬‬

‫هستهي کويل از ورقه هاي فوالد آلياژي مانند آلياژ فوالد‬ ‫‪160‬‬
‫با کرم ‪ ،‬سيليسيم ‪ ،‬نيكل و منگنز ساخته مي شود ‪ .‬ضخامت‬
‫ورقههاي هس��ته بين ‪ 0/5‬تا ‪ 1/5‬ميلي متر انتخاب و ورقهها‬
‫به وس��يلهي الك يا کاغذ نسبت به هم عايقبندي ميشوند‪.‬‬
‫عايق کاري ورقهها به منظور جلوگيري از گرم شدن هستهي‬
‫کويل صورت ميگيرد (شكل ‪.) 3-8‬‬

‫شكل‪8‬ـ‪3‬‬
 ‫‪3-3-5‬س�يمپيچهاي اولي�ه و ثانوي�هي‬
‫ترمينال فشار قوي‬ ‫کويل‬
‫ترمينال مثبت‬ ‫در ش��كل (‪ ) 3-9‬س��يم پيچ اوليهي کوي��ل از ‪ 200‬الي‬
‫‪ 300‬حلقه سيم به قطر يك ميليمتر تشكيل شده که داراي‬
‫سيمپيچ اوليه‬ ‫عايق الکي است ‪.‬‬
‫ترمينال منفي‬ ‫سيم پيچ ثانويهي کويل نيز داراي ‪ 15000‬الي ‪25000‬‬
‫سيمپيچ ثانويه‬
‫حلقه اس��ت‪ ،‬قطر آن ‪ 0/1‬ميلي متر اس��ت و با عايق الکي و‬
‫اليههاي کاغذ گذاري شده روي هسته قرار ميگيرد ‪.‬‬

‫شكل‪9‬ـ‪3‬‬

‫‪ 3-3-6‬مقاومت کويل‬
‫مقاوم��ت کويل عبارت از يك کنترل کنندهي حفاظتي‬
‫اس��ت که مقدار جريان (آمپر) مدار اوليه را تنظيم ميکند تا‬
‫گرماي ايجاده شده در کويل از حد معيني باالتر نرود‪.‬‬
‫‪+‬‬ ‫_‬ ‫مقاوم��ت کوي��ل در م��دار اوليه و به صورت س��ري قرار‬
‫ميگيرد‪ .‬مقاومت کوي��ل به دو صورت خارجي يا داخلي در‬
‫مدار اوليه قرار مي گيرد ‪ .‬در شكل ‪ 3-10‬نحوهي قرار گرفتن‬
‫مقاومت ‪ ،‬به دو صورت ذکر شده ‪ ،‬ديده ميشود ‪.‬‬
‫مقاومت‬
‫کويل بامقاومت خارجي‬ ‫کويل‬
‫کويل با مقاومت داخلي‬
‫شكل‪10‬ـ‪3‬‬ ‫‪ 3-4‬ترمينال هاي کويل ‪:‬‬
‫کويل داراي سه ترمينال است ‪:‬‬
‫ترمينال برج وس��ط کويل (فش��ار قوي ) که به وسيلهي‬
‫واير از طريق در دلك��و و زغال مرکزي به چكش برق داخل‬
‫دلكو متصل است ‪.‬‬
‫ترمينال ورودي ( فشار ضعيف ) که با عالئم ( ‪)+( ، ) sw‬‬
‫يا شماره ي (‪ ) 15‬مشخص مي شود ‪.‬‬
‫ترمينال خروجي ( فش��ار ضعي��ف ) که با عالئم ( ‪،)CB‬‬
‫(‪ )-‬ي��ا ش��مارهي (‪ )1‬در روي کوي��ل مش��خص ميش��ود‬
‫(‪)CB‬‬ ‫(شكل‪.)3-11‬‬
‫(‪)SW‬‬
‫(‪)-‬‬
‫(‪161 )+‬‬ ‫(‪)1‬‬
‫(‪)15‬‬
‫شكل‪11‬ـ‪3‬‬
 ‫‪+‬‬
‫_‬
‫در زم��ان کار موتور ‪ ،‬در لحظ��هاي که دهانهي پالتينها‬
‫شمع‬
‫توسط حرکت ميل بادامك دار دلكو از يكديگر جدا ميشوند‬
‫( ش��كل ‪ ) 3-12‬م��دار اوليه قطع ميش��ود و باعث ريزش‬
‫سيمپيچ اوليه‬ ‫ميدان مغناطيس��ي هسته مي گردد ‪ .‬با ريزش خطوط قواي‬
‫سيمپيچ ثانويه‬
‫مغناطيس��ي ‪ ،‬ولتاژ بسيار بااليي در سيم پيچ ثانويهي کويل‬
‫الق��ا ميگردد ‪ ،‬که اين جريان از طريق واير ترمينال مرکزي‬
‫کويل‬
‫کويل به چكش برق منتقل مي شود و به شمع ميرسد ‪.‬‬
‫‪ 3-5‬پالريتهي کويل‬
‫خطوط قواي‬ ‫ترمين��ال ورودي کوي��ل ‪ ) SW( ،‬يا ( ‪ ، ) +‬به س��وييچ‬
‫مغناطيسي‬
‫جرقه و ترمينال خروجي کويل ‪ ) CB ( ،‬يا (‪ ، ) -‬به پالتين‬
‫مثبت ( پالتين متحرك ) دلكو متصل ميشود در اين حالت‬
‫جرقهي ايجاد شده در شمعهاي موتور از الكترود مرکزي به‬
‫پالتين‬
‫شكل‪12‬ـ‪3‬‬
‫س��مت الكترود کناري ( پايهي منفي ) پرش ميکند (اتصال‬
‫دلكو‬ ‫صحيح کويل در مدار جرقه ‪ ،‬شكل ‪ .) 3-13‬در صورتي که‬
‫شمع‬
‫سوئيچ‬ ‫اتصال سيمهاي ورودي و خروجي کويل جابهجا بسته شود‪،‬‬
‫جهت جرقه در ش��معها از پايه ي منفي به س��مت الكترود‬
‫بادامك دلكو‬
‫خازن‬ ‫مرکزي خواهد بود ‪ .‬در اين ش��رايط به س��بب اين که مسير‬
‫‪ +‬مقاومت‬ ‫_‬ ‫حرکت ولتاژ قوي کويل از طريق بدنه اس��ت ‪ ،‬به ميزان ‪15‬‬
‫مدار اوليه‬
‫باتري‬ ‫الي ‪ 30‬درصد از قدرت جرقه کاسته ميشود‪ .‬لذا کار موتور‬
‫کويل‬ ‫در حالت هاي س��رد بودن موتور ‪ ،‬فرس��وده بودن شمعها ‪،‬‬
‫شكل‪13‬ـ‪3‬‬ ‫زياد بودن فاصلهي دهانه ش��معها‪ ،‬غني بودن س��وخت و ‪...‬‬
‫مطلوب نخواهد بود‪.‬‬
‫ب��راي اطمين��ان از صحت عمل جرقه ب��ا اتصال صحيح‬
‫کويل در مدار جرقه به ترتيب زير عمل کنيد‪:‬‬
‫واير يكي از ش��مع ها را جدا کني��د و در فاصلهي حدود‬ ‫‪162‬‬
‫يك سانتيمتري شمع نگه داريد ‪.‬‬
‫قس��مت گرافيتي مداد را در فاصلهي ما بين شمع و واير‬
‫قرار دهيد و موتور را روشن کنيد‪.‬‬
‫هن��گام ايجاد جرقه ‪ ،‬به حرکت ش��عله دق��ت کنيد ‪.‬اگر‬
‫ش��عله از طرف گرافيت مداد به سمت ش��مع باشد نشانهي‬
‫پالريتهي صحيح کويل اس��ت ( ش��كل ‪ – 3-14‬الف ) ولي‬
‫شكل‪14‬ـ‪(3‬الف)پالريتهي صحيح‬
‫در صورتي که ش��عله از گرافيت مداد به س��مت و اير پخش‬
 ‫ش��ود نشان دهنده ي اتصال غلط کويل در مدار جرقه است‬
‫( شكل ‪ -3-14‬ب )‬
‫پالريت��هي صحيح کويل را مي توان با دس��تگاه آزمايش‬
‫(اسيلس��كوپ ) به طور دقيق آزمايش نمود ‪ .‬در شكل ‪3-15‬‬
‫موج الگوي مدار ثانويه ديده مي شود ‪.‬‬

‫شكل‪14‬ـ‪(3‬ب) پالريتهي غلط‬

‫غيرعادي‬ ‫عادي‬

‫(‪)+‬ترمينال اوليه‬ ‫ترمينال ثانويه‬

‫(فشار قوي)‬ ‫پالريتهي معكوس کويل‬ ‫پالريتهي صحيح کويل‬
‫ترمينال اوليه(‪)-‬‬ ‫شكل‪15‬ـ‪3‬‬

‫‪ 3-6‬کويل جرقه پرسي‬

‫در ي��ك کوي��ل جرق��هي معمول��ي ( روغن��ي ) ميدان‬
‫رزين‬
‫مغناطيسي در هسته آهني باعث به وجود آمدن يك مدار باز‬
‫ترمينال ثانويه‬ ‫ترمينال اوليه‬
‫مي گردد‪ .‬براي اين که جريان در سيم پيچ اوليه جاري شود‪،‬‬
‫يك هس��تهي مغناطيس��ي را با هدف از بي��ن نرفتن ميدان‬
‫مغناطيس��ي طراحي ميکنند ‪ .‬ولي اصوالً مقداري از جريان‬
‫توس��ط ترمينال ثانويه از بين م��ي رود و در کويلهاي نوع‬
‫پرسي هستهي آهني طوري طراحي شده است که يك مدار‬
‫هستهي آهني‬ ‫سيمپيچ اوليه‬
‫سيمپيچ ثانويه‬ ‫بستهي مغناطيسي به وجود مي آورد (شكل‪.)3-16‬‬

‫فاصلهي هوايي‬
‫هستهي آهني‬
‫سيمپيچ ثانويه‬
‫سيمپيچ ثانويه‬

‫هسته‬

‫‪163‬‬ ‫شكل‪16‬ـ‪3‬‬
 ‫چ��ون اي��ن ميدان مغناطيس��ي نمي توان��د از بين برود‬
‫بوبين ثانويه‬
‫بوبين اوليه‬ ‫بنابراي��ن اين نوع کويلهاي پرس��ي را با س��يم پيچ اوليه و‬
‫ترمينال ثانويه‬
‫ترانزيستور قدرت‬ ‫ثانوي��ه کمتري از نظر تع��داد دور مجهز ميکن��د‪ .‬اين نوع‬
‫کويلها کوچك تر وسبكترند و به دليل آن که کام ً‬
‫ال درون‬
‫يك پالس��تيك قرار دارند در مقابل ل��رزش و گرما مقاومت‬
‫بيشتري دارند ‪.‬‬
‫فنر‬
‫دربعض��ي از خودروه��ا اين ن��وع از کويل ها مس��تقيماً‬
‫بر رويش��مع ق��رار دارند ( سيس��تم جرقهزني مس��تقيم)‬
‫شكل(‪) 3-17‬‬

‫ترانزيستور قدرت‬

‫شكل‪17‬ـ‪3‬‬

‫‪3-7‬دلكو‬
‫دلكو در مدار سيســتم جرقه زني خودرو قرار مي گيرد و‬
‫وظايف زير را به عهده دارد ‪:‬‬
‫‪ ‬قطع و وصل مدار اوليه ي کويل‬
‫‪ ‬توزيع ولتاژ فشار قوي کويل در بين شمع ها ‪ ،‬برحسب‬ ‫‪164‬‬
‫ترتيب احتراق موتور‬
‫‪ ‬تنظيم خودکار پيش جرقه (آوانس )‪ ،‬متناس��ب با دور‬
‫موتور‪.‬‬
‫در ش��كل ‪ ،3-18‬ي��ك نوع دلك��وي مورد اس��تفاده در‬

‫شكل‪18‬ـ‪3‬‬
‫خودروهاي سواري ديده مي شود ‪.‬‬
 ‫دلكو در بلوکهي س��يلندر موتور قرار مي گيرد و حرکت‬
‫خود را از ميل بادامك موتور اخذ مي کند‪ .‬در ش��كل ‪3-19‬‬
‫دلكوي يك نوع خودرو و محل نصب آن با فلش نش��ان داده‬
‫شده است ‪.‬‬
‫محور دلكو ( ميل دلكو ) به وس��يلهي چرخ دندهي روي‬
‫ميل بادامك ( ميل س��وپاپ ) موتور به دوطريق به چرخش‬
‫در ميآي��د ‪ .‬در نوع��ي از خودروها چرخ دن��دهي روي ميل‬
‫سوپاپ با چرخ دندهي روي محور پمپ روغن درگير ميشود‬
‫و حرک��ت محور پمپ روغن به وس��يلهي کوپلينگ به محور‬
‫شكل‪19‬ـ‪3‬‬ ‫مي��ل دلكو منتقل ميگردد ( ش��كل ‪ 3-20‬الف )‪ .‬در بعضي‬
‫ديگ��ر از خودروها چ��رخ دندهي متحرك ب��ه دليل طراحي‬
‫شدن بر روي محور دلكو‪ ،‬مستقيماً با چرخ دندهي روي ميل‬
‫سوپاپ درگير مي شود (شكل ‪ 3-20‬ب)‪.‬‬

‫‪ 3-8‬ساختمان دلكو‬
‫دلكو از قسمت هاي مختلف زير تشكيل يافته است ‪:‬‬

‫‪ 3-8-1‬د ِر دلكو‬
‫(ب)‬ ‫(الف)‬
‫در دلكو از کائوچو يا ماده اي مصنوعي‪ ،‬که عايق الكتريسيته‬
‫شكل‪20‬ـ‪3‬‬ ‫است‪ ،‬ساخته ميشود‪ .‬د ِر دلكو يك ترمينال مرکزي ورودي‬
‫( برجك وس��ط د ِر دلكو ) و به تعداد سيلندرهاي موتور نيز‬
‫ترمينالهاي خروجي دارد و به وس��يلهي مجموعهي وايرها‬
‫به کوي��ل (ازطريق ترمينال مرکزي وبه ش��معهاي موتوراز‬
‫طري��ق ترميناله��اي کناري تعبيه ش��ده در روي د ِر دلكو)‬
‫متصل ميش��ود ‪ .‬ترمينال مرکزي به وس��يلهي يك قطعهي‬
‫گرافيتي و فنر با قسمت فلزي چكش برق در تماس است‪ .‬د ِر‬
‫دلكو به وس��يلهي دو عدد بست فنري به بدنه ثابت ميشود‬
‫(شكل‪ .)3-21‬در اين شكل ديده ميشود‪:‬‬
‫پايهي برجك ش��معها يا ترميناله��اي جرقه ( کنتاکت‬
‫کناري در دلكو)‪ .‬شماره (‪)1‬‬
‫‪165‬‬ ‫شكل‪21‬ـ‪3‬‬ ‫قطعهيگرافيتيبرجك مرکزي (زغالمرکزي) شماره(‪)2‬‬
 ‫‪ 3-8-2‬چكش برق‬
‫چكش برق در قس��مت ب��االي بادامك مي��ل دلكو قرار‬
‫ميگيرد و در حين چرخ��ش ‪ ،‬ارتباط بين ترمينال مرکزي‬
‫( ورودي ولتاژ فش��ار قوي کوي��ل ) با ترمينال هاي خروجي‬
‫دلكو را برقرار مي س��ازد ‪ .‬در شكل ‪ 3-22‬چكش برق نصب‬
‫ش��ده در روي ميل دلكوي يك نوع خودرو نش��ان داده شده‬
‫است ‪.‬‬
‫ولتاژ فش��ار قوي (مدار ثانويه ) از طريق واير اصلي کويل‬
‫به دلكو و از مس��ير زغال دلكو ‪ ،‬فلز هادي روي چكش برق‪،‬‬
‫شكل‪22‬ـ‪3‬‬
‫ترمين��ال کناري روي در دلكو و واير ش��مع به ش��مع موتور‬
‫منتقل مي شود ‪.‬‬
‫در بعض��ي از چك��ش برق ه��ا ‪ ،‬فلش حك ش��ده روي‬
‫چكشب��رق جه��ت حرک��ت و دوران چكش برق را نش��ان‬
‫ميدهد ‪.‬‬
‫‪ 3-8-3‬پالتين‬
‫پالتين دلكو از دو قس��مت ثابت و متحرك تشكيل شده‬
‫اس��ت‪ .‬پالتين ثابت به وس��يلهي پي��چ روي صفحهي دلكو‬
‫بسته ميش��ود و پالتين متحرك‪ ،‬که نسبت به بدنهي دلكو‬
‫عايق شده است‪ .‬به وسيلهي نيروي فنر تيغهاي روي پالتين‬
‫ثابت قرار ميگيرد‪ .‬در ش��كل ‪ ،3-23‬پالتين دلكوي يك نوع‬
‫خودرو نش��ان داده ش��ده که در آن پالتين ثابت با شمارهي‬
‫(‪ ، )1‬پالتين متحرك با ش��مارهي (‪ ،)2‬پاش��نهي پالتين يا‬
‫شكل‪23‬ـ‪3‬‬ ‫فيبري با ش��مارهي (‪ ) 3‬و فنر تيغهاي پالتين با ش��ماره (‪)4‬‬
‫بادامك‬ ‫مشخص گرديده است ‪.‬‬
‫خازن دلكو‬ ‫جدا ش��دن پالتين متحرك از پالتي��ن ثابت از لحظهي‬ ‫‪166‬‬
‫پالتين ثابت‬
‫تم��اس بادامك ميل دلكو ب��ا فيبر متصل به فنر پالتين آغاز‬
‫پالتين متحرك‬
‫ميش��ود ‪ .‬جدا ش��دن پالتينها از يكديگر با عث قطع مدار‬
‫س��يم پيج اوليهي کويل مي ش��ود‪ .‬در شكل ‪ 3-24‬بازشدن‬
‫دهانهي پالتين توسط بادامك دلكو ديده ميشود ‪.‬‬
‫زاوي��ه نشس��ت پالتين ‪ ،‬ک��ه آن را زاويهي س��كون نيز‬
‫پاشنه يا فيبر‬ ‫مينامند‪ ،‬عبارت اس��ت از مقدار زاويهاي از بادامك دلكو که‬
‫پالتين‬
‫در ط��ول آن پالتين متح��رك روي پالتين ثابت قرار گرفته‬
‫شكل‪24‬ـ‪3‬‬
 ‫و دهانهي پالتينها بس��ته است ( شكلهاي‪ 3-26‬و‪.)3-25‬‬
‫زاويهي داول در حدود ‪ %60‬زاويهي کل مربوط به هر سيلندر‬
‫موت��ور اس��ت‪ .‬در يك موتور چهار س��يلندر يك دور گردش‬
‫بادام��ك چه��ار مرتبه دهانهي پالتين را باز وبس��ته ميکند‬
‫(‪ 90‬درجه براي هر س��يلندر )‪ ،‬که مقدار ‪ ( a‬زاويه ي داول)‬
‫برابر ‪ 54‬درجه و مقدار زاويهي باز بودن دهانه ي پالتين ‪36‬‬
‫درجه خواهد بود ‪.‬‬
‫‪4α + 4β =360‬‬ ‫درجه‬
‫‪α +β =90‬‬ ‫مقدار زاويه ي هر سيلندر‬
‫‪α =٪60×90 =54‬‬ ‫زاويهي داول (درجه )‬
‫‪β = 90-54 =36‬‬ ‫زاويهي باز بودن (درجه )‬
‫ب��راي تنظيم مقدار زاويهي نشس��ت پالتين الزم اس��ت‬
‫شكل‪25‬ـ‪3‬‬
‫مطابق دس��تورالعمل کارخانهي سازندهي خودرو عمل شود‪.‬‬
‫زاويهي داول‬ ‫اين مقدار در خودروهاي چهارسيلندر‪ ،‬بين ‪ 50‬تا ‪ 60‬درجه‬
‫نقطهي بازشدن‬ ‫نقطهي بسته شدن‬ ‫و شش سيلندر ‪ ،‬بين ‪ 32‬تا ‪ 37‬درجه و هشت سيلندر ‪ ،‬بين‬
‫‪ 26‬تا ‪ 30‬درجه است‪.‬‬

‫پالتين متحرك‬

‫پاشنهي پالتين‬

‫پالتين ثابت‬

‫شكل‪26‬ـ‪3‬‬

‫زاويهي داول (زاويهي نشست پالتين ) قابل اندازهگيري‬

‫اس��ت و از دس��تگاهي به نام «داول سنج» براي اندازهگيري‬
‫آن اس��تفاده ميشود ‪ .‬در شكل ‪ 3-27‬دستگاه «داول سنج»‬
‫و کارب��رد آن در اندازهگي��ري زاويه ي داول پالتينهاي يك‬
‫خودرو ديده مي شود ‪.‬‬

‫‪167‬‬
‫شكل‪27‬ـ‪3‬‬
 ‫‪ 3-8-4‬خازن دلكو‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬ ‫خازن دلك��و از دو صفحهي فلزي و چندين صفحه عايق‬
‫تش��كيل ش��ده اس��ت‪ .‬صفحه هاي فلزي از جن��س قلع يا‬
‫آلوميني��م انتخاب مي ش��ود و دوطرف آن ه��ا را با نوارهاي‬
‫کاغ��ذي عايقبندي ميکنند‪ .‬مجموع��هي صفحات (مطابق‬
‫شكل ‪ )3-28‬روي هم پيچيده ميشود و به صورت استوانهاي‬
‫‪2‬‬ ‫در داخ��ل قاب فلزي ق��رار ميگيرد‪ .‬يك��ي از وظايف خازن‬
‫‪1‬‬
‫جلوگي��ري از حذف ميدان مغناطيس��ي س��يم پيچ اوليهي‬
‫‪5‬‬ ‫کويل است ‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫يك��ي از صفحات فلزي به س��يم مثبت خازن و صفحهي‬

‫ديگر به بدنهي خازن متصل ميشود ‪ .‬سيم مثبت به پالتين‬
‫مثبت و س��يم ترمينال منف��ي ( ‪ )CB‬کويل وصل ميگردد‬
‫واتصال بدنهي خازن به وس��يلهي پيچ به بدنهي دلكو بسته‬
‫‪6‬‬
‫ميشود‬
‫مجموعه صفحات فلزي و عايق خازن ‪ -2‬سيم خازن ‪ -3‬فلز‬
‫اتصال بدنه ‪ -4‬واشر آب بندي ‪ -5‬صفحهي عايق ‪ -6‬صفحات‬
‫فلزي خازن‬
‫شكل‪28‬ـ‪3‬ـ اجزای خازن‬

‫از خ��ازن براي جلوگي��ري از ايجاد جرق��ه در دهانهي‬

‫پالتين اس��تفاده ميشود ‪ .‬خازن به طور موازي با پالتين در‬
‫‪ 168‬روي دلكو قرار ميگيرد ‪ .‬ظرفيت خازن دلكو در حدود ‪0/15‬‬
‫الي ‪ 0/35‬ميكرو فاراد است ‪.‬‬
‫خازن ممكن است در داخل دلكو روي صفحهي پالتين يا‬
‫روي قسمت خارجي بدنهي دلكو بسته شود ‪ .‬در شكل‪،3-29‬‬
‫محل نصب خازن در داخل دلكو ديده ميشود ‪.‬‬

‫شكل‪29‬ـ‪3‬‬
 ‫‪ 3-8-5‬صفحات دلكو‬
‫دلكو داراي دو صفحه است ‪:‬‬
‫‪ -‬صفحهي بااليي (متحرك )‬
‫‪ -‬صفحهي زيرين ( ثابت )‬
‫در ش��كل ‪ 3-30‬صفحات دلكو ديده ميشود ‪ .‬صفحهي‬
‫زيري��ن به وس��يلهي پيچ به بدنه ي دلك��و ثابت و صفحهي‬
‫بااليي (که پالتين دلكو روي آن بس��ته ميش��ود)‪ .‬نسبت به‬
‫صفحهي زيرين متحرك است و تا چند درجه ميتواند تغيير‬
‫وضعيت دهد ‪ .‬صفحات دلكو را ميتوان با باز کردن پيچ هاي‬
‫شكل‪30‬ـ‪3‬‬
‫آن از روي بدنه خارج نمود ‪.‬‬

‫‪ 3-8-6‬بادامك ميل دلكو‬

‫بادام��ك ميل دلك��و کار بازک��ردن دهان��هي پالتينها‬
‫را در حي��ن چرخش خ��ود برعهده دارد (ش��مارهي يك در‬
‫ش��كل‪ .)3-31‬تعداد بادامكها بر حسب تعداد سيلندرهاي‬
‫موتور طراحي ميگردد ‪ .‬ش��كل و اندازهي برش عرضي ميل‬
‫بادامك به شرح زير است‪:‬‬
‫‪ -‬در موتورهاي چهار س��يلندر‪ ،‬چهارگوش و به فاصلهي‬
‫‪ 90‬درجه از يكديگر‪.‬‬
‫‪ -‬در موتورهاي ش��ش سيلندر‪ ،‬ششگوش و به فاصلهي‬
‫‪ 60‬درجه از يكديگر‪.‬‬
‫‪ -‬در موتورهاي هشت سيلندر‪ ،‬هشتگوش وبه فاصلهي‬
‫شكل‪31‬ـ‪3‬‬ ‫‪ 45‬درجه از يكديگر‪.‬‬
‫‪ -‬بس��ته ش��دن دهانهي پالتينها توس��ط فن��ر پالتين‪،‬‬
‫متحرك انجام ميشود‪.‬‬

‫‪169‬‬
 ‫‪ 3-9‬مكانيزم آوانس وزنه اي دلكو‬
‫دستگاه آوانس وزنهاي وظيفه دارد لحظهي شروع جرقه‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫را در سيلندرهاي موتور ‪ ،‬بر حسب دوران موتور‪ ،‬تنظيم کند‬
‫‪3‬‬ ‫‪ .‬دس��تگاه آوانس وزنهاي داراي دو عدد وزنهي لوبيايي شكل‬
‫است که توسط فنرها کنترل ميشوند‪ .‬در حالت آزاد گردي‬
‫موتور (دور آرام ) نيروي فنرها اجازهي عمل نمودن به وزنهها‬
‫‪4‬‬
‫را نميدهد (ش��كل ‪ )3-32‬ولي زماني که دور موتور افزايش‬
‫ميياب��د نيروي گريز از مرکز وارد ش��ده به وزنهها از نيروي‬
‫کش��ش فنرها بيش تر ميشود و وزنهها حول نقطهي تعليق‬
‫شكل‪32‬ـ‪3‬‬
‫خ��ود حرکت ميکنند و باعث ميش��وند تا بادامك دلكو در‬
‫شكل‪32‬ـ‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫جهت دوران خود چند درجه نسبت به وضعيت قبلي جلوتر‬
‫ق��رار گيرد و در نتيجه دهانهي پالتين زودتر باز ميش��ود و‬
‫جرقه در شمعها آوانس ميگردد ‪.‬‬
‫‪6‬‬ ‫در ش��كل ‪ ،3-33‬تاثير نيروي گريز از مرکز وارد شده به‬
‫وزنههاي دلكو ديده ميش��ود‪ ،‬که حاصل آن باز شدن زودتر‬
‫دهانهي پالتينها به اندازه ‪ a‬درجه است ‪.‬‬
‫شكل‪33‬ـ‪3‬‬
‫‪ 3-10‬مكانيزم آوانس خلئي دلكو‬
‫پالتين‬ ‫دس��تگاه آوانس خلئي داراي ديافراگمي است که از يك‬
‫ديافراگم‬ ‫سمت توس��ط ميله ي فلزي به صفحه ي متحرك دلكو و از‬
‫س��مت ديگر روي فنر ديافراگم تكيه دارد ‪ .‬محفظهي پشت‬
‫ديافراگم به وس��يلهي لول��هاي به کاربراتور (ب��االي دريچه‬
‫فنر ديافراگم‬ ‫گاز) متصل است‪ .‬در ش��كل ‪ ،3-34‬تصوير شماتيك ارتباط‬
‫ميله ديافراگم‬ ‫دس��تگاه آوانس خلئي به کاربراتور خودرو نش��ان داده شده‬
‫‪170‬‬
‫اس��ت‪ .‬زماني که دريچهي گاز باز ميش��ود سرعت عبور هوا‬
‫(در مقاب��ل مجراي متصل به محفظ��هي ديافراگم ) افزايش‬
‫ونتوري‬ ‫مييابد‪ .‬محفظه ي پش��ت ديافراگم دس��تگاه آوانس خلئي‪،‬‬
‫عام��ل افت فش��ار (خ��أ) ميگ��ردد ‪ .‬خالء ايجاد ش��ده‪ ،‬بر‬
‫ديافراگ��م اثر ميکند و باعث ايجاد حرکت خطي در ميلهي‬
‫دريچه گاز‬
‫متصل به صفحهي متحرك دلكو ميش��ود ‪ .‬نيروي کش��ش‬
‫لولهخالء‬ ‫مؤث��ر بر ميل��ه‪ ،‬صفحهي متحرك دلك��و را در جهت خالف‬
‫شكل‪34‬ـ‪3‬مكانيزم دستگاه اوانس خالئي‬ ‫چرخ��ش ميل دلكو چند درجه ميگردان��د و به اين ترتيب‬
 ‫دهانهي پالتينها زودتر باز مي شود ‪.‬‬
‫براي جدا کردن مجموعهي آوانس خلئي الزم است‪ ،‬بعد‬
‫از بي��رون آوردن صفحهه��اي دلكو ‪( ،‬با ب��از کردن پيچهاي‬
‫اتص��ال محفظ��هي خلئ��ي و آزاد نمودن ميل��هي متصل به‬
‫صفحهي متحرك دلكو)‪ ،‬مجموعهي دس��تگاه آوانس خلئي‬
‫را از بدن��هي دلكو جدا نمود‪ .‬در ش��كل ( ‪ ) 3-35‬باز کردن‬
‫پيچ اتصال بس��ت دستگاه آوانس خلئي به بدنهي دلكو ديده‬
‫ميشود ‪.‬‬
‫اجزاي داخلي يك نوع دلكو به صورت شماتيك‪ ،‬در شكل‬
‫شكل‪35‬ـ‪3‬‬ ‫‪ 3-26‬نشان داده شده است ‪.‬‬
‫‪-2‬پيچ و و اشر پالتين‬ ‫‪-1‬د ِر دلكو‬
‫‪1‬‬ ‫‪-4‬محور پالتين متحرك‬ ‫‪-3‬چكش برق‬
‫‪-5‬پالتين متحرك ( مثبت )‬
‫‪32‬‬ ‫‪-6‬صفحهي اتصال سيم خازن و دلكو‬
‫‪2‬‬ ‫‪-8‬صفحهي متحرك‬ ‫‪-7‬سيم خازن‬
‫‪3‬‬ ‫‪-10‬پايهي صفحهي ثابت‬ ‫‪-9‬صفحهي ثابت‬
‫‪4‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪-12‬فنر وزنههاي آوانس‬ ‫‪-11‬بادامك‬
‫‪30‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪-14‬محور دلكو‬ ‫‪-13‬وزنهها‬
‫‪29‬‬
‫‪7‬‬
‫‪-15‬واشر پالستيكي‬
‫‪8‬‬ ‫‪-17‬پيچ آوانس خلئي‬ ‫‪-16‬واشر فلزي‬
‫‪9‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪-18‬بدنه ي دلكو‬
‫‪11‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪-19‬کپسول آوانس خلئي‬
‫‪13‬‬ ‫‪-20‬مهرهي بست دلكو‬
‫‪14‬‬ ‫‪-21‬واشر‬
‫‪15‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪-22‬محور دو شاخهاي محرك دلكو‬
‫‪27‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪-23‬پين اتصال دو شاخه به محور‬
‫‪18‬‬
‫‪-24‬پيچ بست دلكو‬
‫‪19‬‬
‫‪-25‬صفحهي بست دلكو‬
‫‪26‬‬
‫‪-26‬عايق سيم دلكو‬
‫‪-27‬بست‬
‫‪20‬‬ ‫‪-28‬نمد روي محور چهار پهلو‬
‫‪25‬‬
‫‪-29‬نمد روغن کاري بادامك‬
‫‪24‬‬ ‫‪21‬‬
‫‪22‬‬
‫‪-30‬خازن‬
‫‪23‬‬ ‫‪-31‬پيچ خازن‬
‫‪171‬‬ ‫‪-32‬زغال و فنر زغال در دلكو‬
‫شكل‪36‬ـ‪3‬‬
 ‫‪ 3-11‬دلكو هاي الكترونيكي‬
‫دلكوه��اي الكترونيك��ي نيز همانند دلكوه��اي مكانيكي‬
‫م��دار اوليهي کوي��ل را کنترل ميکنند‪ .‬اي��ن نوع دلكوها از‬
‫نظر مكاني��زم قطع و وصل مدار اولي��هي کويل با دلكوهاي‬
‫مكانيكي (پالتيندار) متف��اوت اند‪ .‬هدف از طراحي آنها از‬
‫بين بردن معايب دلكوهاي مكانيكي در سيس��تم جرقهزني‬
‫واحد کنترل الكترونيكي‬
‫وايرشمع‬ ‫خودرو است ‪.‬‬
‫شمع‬ ‫ولتاژ فشار‬
‫قوي‬ ‫دوام وعمر دلكوهاي الكترونيك��ي از دلكوهاي مكانيكي‬
‫بيشتر اس��ت و به تعمير و نگه داري کمتري نياز دارند ‪ .‬در‬
‫سيمپيچ اوليه چكش برق‬
‫سيستم جرقهزني پالتيني با گردش ميل دلكو (شافت دلكو)‬
‫رگالتور‬
‫سوئيچ جرقه‬ ‫سيمپيچ‬ ‫بادامكها زير پاش��نههاي پالتين قرار ميگيرند و باعث بازو‬
‫پيكاپ‬
‫ثانويه‬ ‫بسته شدن آنها ميگردند‪.‬‬
‫کويل‬
‫با ه��ر بار بازش��دن پالتينها‪ ،‬مدار اولي��هي کويل قطع‬
‫دلكو‬
‫ميگردد و باعث ريزش ميدان مغناطيس��ي هس��ته ميشود‬
‫شكل‪37‬ـ‪3‬‬
‫بهطوري که با ريزش خطوط قواي مغناطيسي‪ ،‬ولتاژ زياد در‬
‫س��يم پيچ ثانويهي کويل القا ميشود ‪ .‬در سيستم جرقهزني‬
‫الكترونيكي از ترانزيس��تور قدرت��ي براي قطع و وصل کردن‬
‫مدار اوليه و يك مولّد پالس براي ايجاد س��يگنال اس��تفاده‬
‫شده اس��ت ‪ .‬شكل ش��ماتيك ‪ ،3-37‬مقايسهي دو سيستم‬
‫جرقهزن��ي مكانيك��ي و الكترونيك��ي را نش��ان ميدهد‪ .‬در‬
‫دلكوهاي الكترونيكي‪ ،‬مكانيزم پالتين و خازن حذف شده و‬
‫اجزاي زير در ساختمان دلكو به کار رفته است ‪:‬‬
‫‪ 3-11-1‬پيكاپ‪ 1‬مغناطيسي‬
‫پيكاپ مغناطيسي‪ ،‬که از سيم پيچ و هسته و مغناطيسي‬
‫‪172‬‬
‫دائمي‪ 2‬تشكيل شده است‪ ،‬در داخل دلكو قرار داده ميشود‪.‬‬
‫پيكاپ به وس��يله دو رش��ته س��يم به واحد کنترل‪( 3‬مدول‬
‫کنت��رل ) متصل ميگردد ‪ .‬در ش��كل ‪ ، 3-38‬س��يمپيچ و‬
‫هس��تهي پيكاپ با فلش س��بز رنگ و مغناطيس دائم نصب‬
‫شده در داخل دلكو با فلش زردرنگ نشان داده شده است ‪.‬‬
‫شكل‪38‬ـ‪3‬‬
‫‪1- Pickup coil‬‬
‫‪2- pemanent‬‬
‫‪3- Unit contorol‬‬
 ‫‪ -3-11-2‬چرخ دندانهدار‪ 1‬يا چرخفرمان‬
‫در دلكوه��اي الكترونيكي صفحهي دندانهداري در روي‬
‫ش��فت دلكو (ميل دلكو ) قرار دارد ک��ه همراه با آن َد َوران‬
‫ميکند ‪ .‬تعداد دندانههاي طراحي شده در روي صفحه برابر‬
‫با تعداد سيلندرهاي موتور انتخاب ميشود ‪ .‬در شكل ‪،3-39‬‬
‫چرخ فرم��ان يا چرخ دندان��هدار دلكوي يك موتور هش��ت‬
‫شكل‪39‬ـ‪3‬‬ ‫س��يلندر ديده ميش��ود که دندان��هي روي آن با فلش قرمز‬
‫رنگ نشان داده شده است ‪.‬‬

‫‪3-11-3‬واحدکنترليامدول کنترلجرقه‬
‫کنترل مدار اوليهي جرقه به وسيلهي اجزاي الكترونيكي‬
‫(ترانزيس��تور ‪ ،‬ديويد ‪ ،‬مقاومت و ‪ ، ) ...‬نصب شده در داخل‬
‫مدول کنترل ص��ورت ميگيرد اين اجزاء از طريق س��وئيچ‬
‫اصلي موتور به باتري خودرو متصل ميش��ود و به وس��يلهي‬
‫دسته سيم در مدار دلكو ( پيكاپ الكترو مغناطيس ) و کويل‬
‫ق��رار ميگي��رد ‪ .‬مدول کنترل جرقه در بعض��ي از خودروها‬
‫شكل‪40‬ـ‪3‬‬ ‫درداخ��ل دلكو قرار ميگيرد و در بعض��ي ديگر درخارج آن‬
‫نصب ميش��ود در ش��كل ‪ ،3-40‬مدول کنترل الكترونيكي‬
‫طراحي ش��ده در داخل دلكوي خودرويي ديده ميش��ود که‬
‫در تصوير با فلش زردرنگ نشان داده شده است‪.‬‬
‫حوزهي ضعيف مغناطيس‬

‫عملكرد پيكاپ مغناطيس��ي در دلك��وي الكترونيكي به‬

‫افزايش فاصلهي هوايي‬ ‫شرح زير است ‪:‬‬
‫زمان��ي که دندان��هي روي چرخ فرمان دلك��و در مقابل‬
‫هس��تهي پيكاپ قرار نداش��ته باش��د حوزهي مغناطيس��ي‬
‫هس��ته کم ميش��ود و جريان الكتريكي ايجاد شده در سيم‬
‫پي��چ پيكاپ‪ ،‬کاهش پيدا ميکند‪ .‬در اين حالت مدار اوليهي‬
‫کويل از طريق مدول کنترل جرقه برقرار ميشود ‪ .‬در شكل‬
‫‪ ، 3-41‬افزايش فاصلهي هوايي دندانه با هس��تهي کويل و‬
‫شكل‪41‬ـ‪3‬‬ ‫حوزهي ضعيف مغناطيس��ي مؤثر بر سيم پيچ پيكاپ نشان‬
‫داده شده است ‪.‬‬
‫‪173‬‬
‫‪1- trigger‬‬
 ‫هنگامي که دندانهي چرخ فرمان در راس��تاي هس��تهي‬
‫حوزهي شديد مغناطيسي‬ ‫پي��كاپ ق��رار ميگيرد به س��بب کاهش فاصل��هي هوايي ‪،‬‬
‫خطوط قوا بين دندانه و هس��تهي پيكاپ متمرکز ميش��ود‬
‫فاصلهي هوايي کم‬ ‫و جريان الكتريكي قويتري در س��يم پيچ پيكاپ مغناطيس‬
‫به وجود ميآيد ‪ .‬افزايش جريان الكتريكي س��يم پيچ پيكاپ‬
‫ترانزيس��تور مدول کنترل را تحري��ك ميکند و باعث قطع‬
‫مدار اوليهي کويل ميشود و همان گونه که ذکر شد‪ ،‬ريزش‬
‫خطوط قواي مغناطيس��ي هستهي کويل ‪ ،‬ولتاژ بااليي را در‬
‫س��يم پيچ ثانويه ايجاد ميکند و در شكل ‪ 3-42‬قرارگرفتن‬
‫شكل‪42‬ـ‪3‬‬
‫دندانه در مقابل هستهي پيكاپ و افزايش ميدان مغناطيسي‬
‫در پيكاپ نشان داده شده است ‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫در ش��كل ‪ ،3-43‬م��دار ش��ماتيك سيس��تم جرقهزني‬
‫‪8‬‬
‫‪4‬‬
‫‪10‬‬ ‫الكترونيك��ي نش��ان داده ش��ده اس��ت ‪ .‬در تصوي��ر‪ ،‬باتري‬
‫‪9‬‬
‫با ش��مارهي (‪ ،)1‬س��وئيچ اصلي موتور ( س��وئيچ جرقه ) با‬
‫ش��مارهي ( ‪ ، ) 2‬واحد کنترل الكترونيكي با ش��مارهي (‪،)3‬‬
‫‪11‬‬
‫‪6‬‬ ‫کوي��ل ب��ا ش��مارهي ( ‪ ، ) 4‬دلكو با ش��ماره ( ‪ ،) 5‬پيكاپ با‬
‫‪7‬‬ ‫‪2‬‬ ‫شماره (‪ ،)6‬چرخ دندانهدار يا چرخ فرمان با شمارهي (‪ ،)7‬در‬
‫دلكو با شماره (‪ ،) 8‬چكش برق با شمارهي ( ‪ ،)9‬شمعموتور‬
‫‪5‬‬
‫با ش��مارهي(‪ ) 10‬و دس��تگاه آوانس خلئي با شمارهي (‪)11‬‬
‫‪1‬‬
‫مشخص شده است ‪.‬‬
‫در ن��وع ديگ��ري از دلكوه��اي الكترونيكي از سنس��ور‬
‫شكل‪43‬ـ‪3‬ـمدار شماتيک سيستم جرقه زنی الكترونيكی‬
‫فتوالكتريك براي توليد پالس نوري اس��تفاده شده است‪ .‬در‬
‫چكش برق‬
‫اين مكانيزم ‪ ،‬ديسك شيار داري روي ميل دلكو (شافت دلكو)‬
‫ديود نور گسيل‬ ‫نصب گرديده اس��ت که هم��راه آن دوران ميکند‪ .‬طراحي‬
‫‪ 174‬سنس��ور فتو الكتريك به نحوي است که ديسك شياردار در‬
‫حين گردش خود از داخل ش��كاف سنس��ور عبور مي کند‪.‬‬
‫ديسك شياردار‬ ‫در سنس��ور فتوالكتريك از دو عدد نورگسيل (‪ ) LED‬و دو‬
‫عدد فتوس��ل ( فتوديود) استفاده شده اس��ت که ديودهاي‬
‫نورگسيل در قسمت باالي ديس��ك و فتوديودها در قسمت‬
‫پايين آن قرار دارند ‪.‬در ش��كل ‪ ، 3-34‬ديس��ك ش��ياردار و‬
‫فتوديود‬ ‫نح��وهي قرار گرفتن سنس��ور فتوالكتريك در داخل دلكو به‬
‫صورت شماتيك نشان داده شده است ‪.‬‬
‫شكل‪44‬ـ‪3‬‬
 ‫تعداد شيارهاي روي ديسك بر مبناي تعداد سيلندرهاي‬
‫خودرو انتخاب و در روي ديس��ك ايجاد ميشود‪ .‬شعاع هاي‬
‫نوراني توسط ديودهاي نورگسيل ارسال وبه وسيله فتوديودها‬
‫دريافت ميش��ود ‪ .‬با چرخش ديسك ش��ياردار پرتوهاي نور‬
‫قطع و وصل ميش��ود و توس��ط فتوديودها پالسهاي نوري‬
‫به س��يگنال ولتاژ تبديل ميگردد ‪ .‬سيگنالهاي ارسال شده‬
‫به واح��د کنترل جرقه مدار اولي��ه ي کويل را قطع و وصل‬
‫ميکن��د و ولتاژ القايي در س��يم پيچ ثانوي��ه ي کويل ايجاد‬
‫ميشود‪.‬‬
‫در ش��كل ‪ ،3-45‬ديسك ش��ياردار با فلش قرمز رنگ و‬
‫سنسور فتوالكتريك با فلش زرد رنگ در دلكوي الكترونيكي‬
‫شكل‪45‬ـ‪3‬‬
‫نصب شده در خودرويي نشان داده شده است ‪.‬‬
‫در بعض��ي از دلكوه��اي الكترونيكي‪ ،‬کوي��ل مدار جرقه‬
‫در داخ��ل دلكو طراحي و تعبيه ميش��ود در ش��كل ‪،3-46‬‬
‫يك ن��وع دلكوي الكترونيكي و کويل نصب ش��ده در داخل‬
‫در دلكوي آن ديده ميش��ود ‪ .‬در تصوير ش��ماتيك س��مت‬
‫چپ‪ ،‬درپوش کويل با ش��مارهي (‪ ، )1‬کوي��ل مدار جرقه با‬
‫شمارهي (‪ )2‬ومحفظهي قرار گرفتن کويل در داخل در دلكو‬
‫با شمارهي(‪ ) 3‬مشخص شده است ‪.‬‬
‫در دلكوهاي��ي که براي ارس��ال پالس به م��دول کنترل‬
‫شكل‪46‬ـ‪3‬‬ ‫جرقه از حس��گر اثرهال استفاده شده است‪ ،‬ديسك پرهداري‬
‫در روي ميل دلكو قرار دارد که همراه با ش��فت دلكو گردش‬
‫ميکند‪ .‬پرههاي ديس��ك به تعداد سيلندرهاي موتور خودرو‬
‫انتخاب و ايجاد ميش��ود ‪ .‬در ش��كل ‪ ،3-47‬سنسور اثرهال‬
‫نصب ش��ده در يك نوع دلكوي الكترونيكي نشان داده شده‬
‫است ‪ .‬پرهي روي ديسك و فضاي خالي (پنجره ) بين پرهها‬
‫نيز در تصوير ديده ميشوند ‪.‬‬

‫پرههاي روي ديسك پرهدار هنگام گردش شفت دلكو‪ ،‬به‬

‫طور متناوب تراشهي اثرهال را ميپوشاند ‪ .‬به اين صورت که‬
‫هنگام عبور پره و پنجره از فاصلهي هوايي مابين مغناطيس‬
‫شكل‪47‬ـ‪3‬‬ ‫دائم و تراش��هي هال ‪ ،‬اثر ميدان مغناطيسي به سنسورهال‬
‫‪175‬‬
‫قطع و وصل ميشود با اين عمل‪ ،‬سيگنال ولتاژي به صورت‬
 ‫متناوب از سنسور به مدول کنترل جرقه ارسال ميگردد و در‬
‫پره‬ ‫دريچه‬
‫مسير عبور حوزه مغناطيس‬ ‫نتيجه مدار اوليه جرقه در کويل به وس��يله مدار الكترونيكي‬
‫پره‬ ‫داخ��ل واحد کنترل قطع و وصل ميش��ود‪ .‬همان گونه که‬
‫ذکر شد ‪ ،‬قطع و وصل مدار اوليهي جرقه باعث اشباع کويل‬
‫ميشود و ولتاژ فشار قوي را در مدار ثانويه ي کويل به وجود‬
‫سنسور‬ ‫مغناطيس دايم‬
‫ميآورد ‪ .‬در شكل الف ‪ ، 3-48-‬پره و دريچه (فاصلهي خالي‬
‫هال‬
‫مابين دو پرهي ديس��ك ) روي ديس��ك نصب شده درشفت‬
‫دلكو ونحوهي قرار گرفتن پ��ره ها در فاصلهي هوايي مابين‬
‫الف � قرار گرفتن پره در مقابل سنسور مغناطيس دائم‬
‫سنس��ورهال ومغناطيس دائم نش��ان داده شده است در اين‬
‫وضعيت ارس��ال س��يگنال به مدول کنترل جرقه قطع است‪.‬‬
‫مسير معمول عبور‬ ‫پره‬
‫دريچه‬ ‫حوزهي ميدان مغناطيس��ي مؤثر بر تراشهي هال پس از رد‬
‫مغناطيس‬
‫ش��دن پره و قرار گرفتن دريچه در مقابل سنس��ور(که باعث‬
‫ارس��ال س��يگنال ولتاژ به مدول کنترل جرقه ميشود) ‪ ،‬در‬
‫شكل ب ‪ 3-48-‬نشان داده شده است ‪.‬‬

‫سنسور‬
‫مغناطيس دايم‬ ‫‪3-12‬شمع‬
‫هال‬
‫سنسور‬ ‫ش��مع بايد در مقابل فشار ناشي از احتراق و فشار تراکم‬
‫هال‬
‫مقاومت نمايد (ش��كل ‪ ) 3-49‬و دم��ا را از ناحيهي الكترود‬
‫ب � قرار گرفتن در مقابل سنسور و مغناطيس دائم‬
‫و ارسال سيگنال‬ ‫به نواحي باالي خ��ود انتقال دهد تا ناحيه الكترود در دماي‬
‫شكل‪48‬ـ‪3‬‬ ‫مناسب باقي بماند ‪.‬‬
‫ترمينال‬ ‫دماي مناس��ب‪ ،‬با توجه به سطح چيني شمع‪ ،‬بين ‪450‬‬
‫تا ‪ 950‬درجهي س��انتيگراد اس��ت ‪ .‬دماي پايين تر از ‪450‬‬
‫درجهي س��انتيگراد باعث جمع شدن دوده در چيني شمع‬
‫شمع‬
‫ميگردد و همين باعث ميش��ود ک��ه در عايق حرارتي و به‬
‫‪ 176‬تبع آن در اش��تعال اشكال ايجاد گردد‪ .‬در دماي باالي ‪950‬‬
‫بدنه‬
‫درجهي س��انتيگراد نيز اش��تعال زود هنگام ايجاد ميکند‪.‬‬
‫دماي شمع‪ ،‬بسته به نوع موتور و حالت کارکرد آن‪ ،‬متفاوت‬
‫اس��ت‪ ،‬در دور پايين دما کمت��ر و در دورهاي باال دما باالتر‬
‫است‪.‬‬
‫اگر از ي��ك خودرو عموم��اً در دورهاي پايين اس��تفاده‬
‫الكترود بدنه‬ ‫الكترود مياني‬
‫ميشود ميتوان از شمعهاي با ارزش حرارتي کمتر استفاده‬
‫فاصلهي هوايي‬ ‫کرد و در خودروهاي با دورهاي باال ميتوان از ش��معهاي با‬
‫شكل‪49‬ـ‪3‬‬
 ‫دامنهي حرارت بين شمع نوع گرم‬
‫درجه حرارت شمع (زمان انتهايي)‬ ‫وسرد‬ ‫ارزش حرارتي باالتر اس��تفاده نمود ‪ .‬بنابراين‪ ،‬دو نوع ش��مع‬
‫گرم و س��رد وجود دارد و ش��اخص اصلي آنها در داش��تن‬
‫ارزش حرارتي اس��ت‪ .‬براي بيان اين که يك شمع چه ميزان‬
‫نوع گرم‬
‫ميتواند گرما را از خود انتقال دهد از کلمهي ( لفظ) ارزش‬
‫نوع سرد‬
‫حرارتي استفاده ميشود ‪.‬‬
‫به ش��معي که‪ ،‬به دليل خاصيت حرارتي نميتواند گرما‬
‫را ب��ه س��رعت انتقال دهد‪ ،‬ش��مع ب��ا ارزش حرارتي پايين‬
‫سرعت خودرو‬
‫(شمعگرم ) گفته ميشود ‪.‬‬
‫به ش��معي که الكترود آن به دليل داشتن ارزش حرارتي‬
‫ب��اال ميتواندگرما را به س��رعت انتقال دهد ش��مع با ارزش‬
‫حرارتي باال (شمع سرد) گفته ميشود ‪.‬‬
‫در ش��كل ‪ ،3-50‬مقايسهي شمع سرد و گرم نشان داده‬
‫شمع گرم‬ ‫شمع سرد‬ ‫شده است ‪.‬‬
‫شكل‪50‬ـ‪3‬‬

‫وضعيت ظاهري شمع موتور در شرايط مختلف کار آن در جدول زير نشان داده شده است‪.‬‬

‫گرم شدن بيش از حد شمع‬

‫عالئم آوانس زياد جرقه‬

‫شمع رسوب زده‬

‫‪177‬‬ ‫شمع نرمال‬
 ‫شمع از نظر ارزش حرارتي‬
‫شمع با فاصلهي هوايي کم‬

‫اثرغني بودن سوخت به هوا در روي شمع‬ ‫شمع روغن زده‬

‫‪ -3-12-1‬دس�تور العم�ل بررس�ي و‬

‫‪ 2‬ساعت‬ ‫زمان‪:‬‬ ‫عيبيابي شمع موتور‬
‫وسايل مورد نياز (شكل ‪:)3-51‬‬
‫خودرو‬
‫آچار شمع‬
‫دستگاه مولتي متر‬
‫فيلر‬
‫به ترتيب زير براي عيب يابي و بررس��ي ش��معها اقدام‬
‫‪ 178‬کنيد ‪:‬‬
‫� وايرها را از شمعهاي موتور جدا کنيد‪.‬‬
‫� با استفاده از آچار شمع‪ ،‬شمعهاي موتور را بازکنيد‪.‬‬
‫� چيني هريك از ش��معها را از نظر ترك و شكس��تگي‬
‫بررسي و کنترل کنيد‪.‬‬
‫� به وس��يلهي برس س��يمي يا دس��تگاه شمع پاك کن‬
‫شكل‪51‬ـ‪3‬‬
‫رسوبات کنار الكترودها را پاك کنيد‪.‬‬
‫� فاصل��هي هوايي بين الكترود ميان��ي و الكترود بدنهي‬
‫شمع را به وسيله فيلر اندازهگيري نمائيد‪( .‬اندازهي استاندارد‬
 ‫ب��راي خودروهاي کاربراتوري بي��ن ‪ 0/7‬الي ‪ 0/8‬ميليمتر و‬
‫فيلتر‬
‫براي خودروهاي انژکتوري بين ‪ 1‬الي ‪ 1/1‬ميلي متر اس��ت)‪.‬‬
‫در صورتي که فاصلهي بين الكترودها مطابق با مقدار توصيه‬
‫جهت اندازهگيري‬ ‫ش��ده دردفترچهي راهنماي تعميرات خودرو نباشد ‪ ،‬آن را‬
‫تنظيم کنيد‪ .‬در شكل ‪ 3-52‬نحوهي فيلرگيري شمع موتور‬
‫نشان داده شده است ‪.‬‬
‫مي��زان مقاوت هريك از واير ش��مع ها را مطابق ش��كل‬
‫شكل‪52‬ـ‪3‬‬ ‫‪ 3-53‬به وسيله مولتيمتر اندازهگيري کنيد و در صورتيکه‬
‫مقدار مقاومت اندازهگيري ش��ده مطابق ميزان توصيهي در‬
‫دفترچ��ه راهنماي تعميرات خودرو نباش��د آنها را تعويض‬
‫کنيد‪( .‬هنگام آزمايش دقت کنيد که سلكتور مولتيمتر براي‬
‫اندازه گيري مقاومت تنظيم شده باشد)‪.‬‬

‫شكل‪53‬ـ‪3‬‬
‫‪ 3-13‬دس�تورالعمل آزماي�ش کوي�ل به‬
‫وسيلهي اهم متر‬
‫‪ 3‬ساعت‬ ‫زمان‪:‬‬ ‫وسايل الزم ‪:‬‬
‫� کويل‬
‫� اهم متر‬
‫براي آزمايش اتصال بدنه ش��دن سيم پيچ اوليهي کويل‪،‬‬
‫به ترتيب زير‪ ،‬اقدام کنيد( شكل ‪.) 3-54‬‬
‫� س��لكتور اه��م متر را ب��راي اندازه گي��ري اهم تنظيم‬
‫کنيد‪.‬‬
‫� سيم مثبت ( قرمز رنگ ) اهم متر را به ترمينال مثبت‬
‫يا ( ‪ ) sw‬کويل وصل کنيد‪.‬‬
‫� س��يم منفي ( س��ياه رنگ ) اهم متر را به بدنهي کويل‬
‫متصل کنيد‪.‬‬
‫� حرکت عقربهي اهم متر نشان دندهي اتصال بدنه شدن‬
‫سيم پيچ اوليهي کويل است‪.‬براي آزمايش اتصال بدنه شدن‬
‫‪179‬‬
‫شكل‪54‬ـ‪3‬‬ ‫سيم پيچ ثانويهي کويل به ترتيب زير عمل کنيد ‪:‬‬
 ‫(اهممتر عقربهاي)‬
‫� سلكتور اهم متر را براي اندازهگيري اهم تنظيم کنيد‪.‬‬
‫يكي از س��يم هاي اهم متر را به ترمينال خروجي کويل به‬
‫دلكو‪ ،‬که با عالمت ( ‪ ) CB‬يا ( ‪ ) -‬مش��خص ش��ده اس��ت‬
‫‪W‬‬
‫متصل کنيد( شكل ‪.) 3-55‬‬
‫_‬ ‫‪+‬‬

‫‪CB‬‬ ‫� س��يم ديگر اه��م متر را به بدن��هي کويل متصل کنيد‬

‫(دقت کنيد رنگ روي بدنهي کويل مانع اتصال نشود‪) .‬‬
‫کويل‬ ‫� حرکت عقربهي اهم متر نشان دهندهي اتصال بدنهشدن‬
‫سيم پيچ ثانويهي کويل‪ ،‬است‪.‬براي آزمايش سالم بودن سيم‬
‫شكل‪55‬ـ‪3‬‬
‫پيچ ثانويهي کويل به ترتيب زير عمل کنيد ‪:‬‬
‫� س��لكتور اهممتر را براي اندازهگيري اهم تنظيم کنيد‬
‫‪.‬يكي از س��يمهاي اهم متر را به سيم خروجي کويل به دلكو‬
‫(اهممتر عقربهاي)‬
‫که با عالمت ( ‪ ) CB‬يا ( ‪ ) -‬مش��خص ش��ده اس��ت متصل‬
‫کنيد ( شكل ‪.) 3-56‬‬
‫‪W‬‬
‫� س��يم ديگر اهم مت��ر را به ترمينال برج وس��ط کويل‬
‫_‬ ‫‪+‬‬
‫( محل اتصال و اير )متصل کنيد‬
‫� حرکت عقربهي اهم متر نش��ان دهندهي س��الم بودن‬
‫س��يم پيچ ثانويهي کويل اس��ت‪.‬در صورتي که عقربهي اهم‬
‫‪CB‬‬
‫متر حرکت نكند‪ ،‬عالمت آن اس��ت سيم پيچ ثانويهي کويل‬
‫قطع است‪ .‬براي آزمايش اتصال کوتاه شدن سيم پيچ اوليهي‬
‫کويل‬ ‫ونيمسوز بودن آن به ترتيب زير عمل کنيد‪:‬‬

‫شكل‪56‬ـ‪3‬‬
‫� س��يم مثب��ت و منفي اهم متر را ب��ه ترمينال مثبت و‬
‫‪ 180‬منفي يا ( ‪ ) sw‬و ( ‪ ) CB‬کويل متصل کنيد‪.‬‬
‫� مق��دار اه��م (مقاوم��ت) اندازهگيري ش��ده را با مقدار‬
‫مقاومت ارائه شده توس��ط کارخانهي سازنده کويل مقايسه‬
‫کني��د‪ .‬اگر مق��دار مقاومت اندازهگيري ش��ده کمتر باش��د‬
‫نش��اندهندهي اتصال کوتاه سيم پيچ اوليه يا نيم سوز شدن‬
‫کويل اس��ت ‪ .‬در صورتي که اطالعات کارخانهي س��ازندهي‬
‫کوي��ل را در اختيار نداريد مق��دار مقاومت کويل نو با همان‬
‫مش��خصات را اندازهگيري و با مقدار اهم به دس��ت آمده در‬
‫آزمايش مقايسه کنيد‪.‬‬
 ‫� در صورتي که عقربهي اهم متر حرکت نكنددليل قطع‬
‫بودن سيم پيچ اوليه کويل است ‪.‬‬
‫در شكل ‪ ، 3-57‬نحوهي آزمايش کويل ديده ميشود‪.‬‬

‫شكل‪57‬ـ‪3‬‬

‫‪ 3-14‬دس�تور العم�ل آزماي�ش کويل به‬

‫‪ 3‬ساعت‬ ‫زمان‪:‬‬ ‫وسيلهي المپ آزمايش‬
‫وسايل الزم ‪:‬‬
‫� باتري‬
‫� کويل‬
‫� المپ آزمايش‬
‫� سيم رابط‬
‫براي آزمايش سيم پيچ اوليهي کويل‪ ،‬به ترتيب زير عمل‬
‫کنيد‪:‬‬
‫� يك س��ر س��يم المپ آزمايش را ب��ه ترمينال مثبت يا‬
‫(‪ )SW‬کويل و سر ديگر سيم المپ را به مثبت باتري متصل‬
‫کنيد(شكل ‪.) 3-58‬‬

‫شكل‪58‬ـ‪3‬‬ ‫� ترمينال منفي يا (‪ ) CB‬کويل را به وسيلهي سيم رابط‬

‫به ترمينال قطب منفي باتري وصل کنيد ‪.‬‬
‫� روش��ن شدن المپ دليل سالم بودن سيم پيچ اوليه ي‬
‫کويل است ‪.‬‬
‫ب��راي آزمايش اتصال بدنهي کويل ب��ه ترتيب زير عمل‬
‫کنيد‪:‬‬
‫� يك س��ر س��يم المپ آزماي��ش را به بدن��هي کويل و‬
‫س��ر ديگر آن را به ترمينال يك��ي از قطبهاي باتري متصل‬
‫کنيد‪.‬‬
‫‪181‬‬
 ‫� به وس��يلهي س��يم رابط اتصال قطب ديگر باتري را با‬
‫ترمينال مثبت يا منفي کويل‪ ،‬برقرار کنيد‪.‬‬
‫� روش��ن ش��دن المپ دلي��ل اتصال بدنهي س��يم پيچ‬
‫اوليهي کويل اس��ت ( ش��كل ‪ .)3-59‬ب��راي آزمايش اتصال‬
‫بدنهي س��يمپيچ اوليهي کويل در روي خودرو به ترتيب زير‬
‫عمل کنيد‪:‬‬
‫� سيم ترمينال کويل به دلكو(‪ )CB‬يا (�) را جدا کنيد‪.‬‬

‫شكل‪59‬ـ‪3‬‬

‫� يك س��ر سيم المپ آزمايش را به (‪ )CB‬يا (�) کويل و‬

‫سر ديگر آن را به بدنهي کويل متصل کنيد‪(.‬شكل‪) 3-60‬‬
‫ترمينال دلكو‬ ‫� سوئيچ جرقه را د رحالت روشن قرار دهيد ‪.‬‬
‫ترمينال سوئيچ‬ ‫� روشن شدن المپ دليل اتصال بدنهي سيم پيچ اوليهي‬
‫کويل است‪.‬‬

‫ب��راي آزمايش مدار الكتريك��ي باتري به کويل به ترتيب‬

‫شكل‪60‬ـ‪3‬‬ ‫زير عمل کنيد ‪:‬‬
‫� اتصال ترمينال (‪ )SW‬يا مثبت کويل‪ ،‬را جدا کنيد ‪.‬‬
‫� به وس��يلهي سيم رابط ‪ ،‬ترمينال قطب مثبت باتري را‬
‫به پالتين‬ ‫به ترمينال (‪ )SW‬يا مثبت کويل وصل کنيد ‪.‬‬
‫� با روش��ن نم��ودن موتور خودرو ‪ ،‬صح��ت کار کويل را‬
‫بررسي کنيد‪ .‬کار کردن کويل دليل عيب در مدار سيمکشي‬
‫‪ 182‬سوئيچ به کويل است (شكل ‪.)3-61‬‬
‫براي آزمايش قدرت جرقهي ش��مع در مدار فش��ار قوي‬
‫کويل به ترتيب زير اقدام کنيد‪:‬‬
‫شكل‪61‬ـ‪3‬‬ ‫واير کويل به دلكو را از قسمت در دلكو جدا کنيد‪.‬‬
‫با اس��تفاده از انبر‪ ،‬عايق الكتريكي واير را نزديك بدنهي‬
‫موتور نگه داريد ‪ ،‬به نحوي که فاصلهي قسمت فلزي و اير با‬
‫بدنه در حدود ‪ 10‬ميليمتر باش��د‪ .‬دقت کنيد محل انتخاب‬
‫شده فاقد رنگ و عايق باشد ‪.‬‬
 ‫� س��وئيچ اصلي موتور را در وضعيت روشن قرار دهيد و‬
‫استارت بزنيد‪.‬‬
‫� پ��رش جرقهي آبي يا بنفش رنگ از واير اصلي به بدنه‬
‫نش��ان دهندهي سالم بودن کويل و س��يم پيچ ثانويه است‪.‬‬
‫(شكل ‪) 3-62‬‬
‫پرش جرقهي قرمز يا زردرنگ از واير اصلي به بدنه دليل‬
‫ضعيف بودن و يا نيم سوز شدن کويل است ‪.‬‬

‫شكل‪62‬ـ‪3‬‬

‫‪ 3-15‬دستورالعمل پياده و سوار کردن کويل‬

‫‪ 1‬ساعت‬ ‫زمان‪:‬‬
‫ب��راي پياده ک��ردن کويل ار روي خودرو ب��ه ترتيب زير‬
‫اقدام کنيد ‪:‬‬
‫� اتص��ال کابل ترمينال قطب منف��ي باتري را جدا کنيد‬
‫(شكل ‪) 3-63‬‬

‫شكل‪63‬ـ‪3‬‬
‫� ترمينال (‪ )CB‬يا (� ) کويل را جدا کنيد( شكل ‪3-64‬‬
‫شمارهي ‪.)1‬‬
‫� ترمينال (‪ )SW‬يا ( ‪ ) +‬کويل را جدا کنيد (شكل‪3-64‬‬
‫شمارهي‪.) 2‬‬
‫� واي��ر کوي��ل ب��ه دلك��و را ج��دا کنيد (ش��كل‪3-64‬‬
‫شمارهي‪.)3‬‬
‫� کويل به وس��يلهي بس��ت مخصوص به بدنهي خودرو‬
‫متصل است‪.‬‬

‫‪183‬‬
‫شكل‪64‬ـ‪3‬‬
 ‫� پيچ با مهرهي اتصال بس��ت به بدن��هي خودرو را باز و‬
‫کويل را از روي بدنه جدا کنيد ‪.‬‬
‫� در شكل ‪ 3-65‬پيچ ومهرهي اتصال کويل به بدنه نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬
‫� براي س��وارکردن کويل عكس مراحل پياده کردن آن‬
‫عمل کنيد‪.‬‬

‫شكل‪65‬ـ‪3‬‬

‫‪ 3-16‬اصول نگه داري از کويل‬

‫‪ -‬از برق��راري اتصال صحيح س��ر س��يم ه��اي ورودي و‬
‫خروجي کويل به ترمين��ال (‪ )SW‬و (‪) CB‬کويل اطمينان‬
‫حاصل کنيد ‪.‬‬
‫‪ -‬از برقراري اتصال صحيح سر واير فشار قوي با ترمينال‬
‫وسط کويل اطمينان حاصل کنيد‪.‬‬
‫‪ -‬کالهك الس��تيكي گرد گير سر واير فشار قوي بايد در‬
‫مح��ل خود ب��ه خوبي نصب گردد تا از نف��وذ رطوبت و مواد‬
‫خارجي جلوگيري شود ‪.‬‬
‫‪ -‬ايجاد رس��وب وتميز نب��ودن محل اتصال س��ر واير و‬
‫ترمينال خروجي فش��ار قوي کويل از انتقال ولتاژ مورد نياز‬
‫‪184‬‬
‫ش��مع ها جلوگيري مي کند ‪ .‬بنابراي��ن‪ ،‬محل اتصال را‪ ،‬در‬
‫صورت لزوم‪ ،‬با وسايل پاك کننده تميز کنيد‪.‬‬
‫‪ -‬نح��وه ي قرار گرفتن کوي��ل در خودروهاي مختلف به‬
‫صورت عمودي ‪ ،‬افقي ‪ ،‬مايل و واژگون است ‪.‬‬
‫‪ -‬در شكل ‪ 3-66‬کويل خودرويي نشان داده شده که به‬
‫شكل‪66‬ـ‪3‬‬ ‫صورت قائم نصب گرديده شده است‪.‬‬
 ‫‪ 3-17‬دس�تورالعمل بررس�ي کويل هاي نوع‬
‫‪ 2‬ساعت‬ ‫زمان‪:‬‬ ‫پرسي‬
‫وسايل مورد نياز ‪:‬‬
‫� کويل‬
‫ترمينال ثانويه(فشار قوي)‬ ‫� مولتيمتر‬
‫قس��متهاي زيررا بررس��ي نمائيد و درص��ورت مغايرت‬
‫داشتن کويل را تعويض کنيد‪.‬‬
‫مقاومت سيم پيچ ثانويه و اوليه را با استفاده از مولتيمتر‬
‫اندازهگي��ري نمائي��د ‪.‬در صورت��ي که مقاوم��ت در محدوده‬
‫استاندارد نباشد سيم پيچ کويلها قطع يا اتصال کوتاه شده‬
‫ترمينال اوليه‬
‫است‪.‬‬
‫شكل‪67‬ـ‪3‬‬ ‫مقاومت س��يم پيچ اوليه در دماي ‪ 20‬درجه سانتيگراد‬
‫(برحسب اهم)‬
‫‪F − 088, F − 504‬‬ ‫‪0/ 72 − 0/ 88‬‬
‫‪F − 100‬‬ ‫‪1/ 88 − 1/ 32‬‬
‫با مقاومت خارجي‬
‫‪F − 608‬‬ ‫‪0/ 67 − 0/ 81‬‬
‫ترمينال ثانويه‬ ‫‪F − 648‬‬ ‫‪0/ 70 − 0/ 86‬‬

‫مقاومت س��يم پيچ ثانويه در دماي ‪ 20‬درجه سانتيگراد‬

‫( برحسب کيلو اهم)‬
‫‪F − 088, F − 504‬‬ ‫‪10/ 29 − 13 /92‬‬
‫‪F − 100‬‬ ‫‪22/10 − 29/10‬‬
‫‪F − 608 , F − 648‬‬ ‫‪11/ 3 − 15 / 3‬‬
‫ترمينال فشار قوي‬ ‫مقدار مقاومت خارجي در دماي ‪ 20‬درجهي سانتيگراد‬
‫(برحسب اهم)‪:‬‬
‫‪F − 100‬‬ ‫‪1/ 22 − 1/ 49‬‬

‫مقاومت س��يم پي��چ اوليهي کويل بي��ن ترمينال ‪ +‬و –‬

‫کويل را اندازه گيري نمائيد‪ .‬شكل(‪)3-68‬‬
‫شكل‪68‬ـ‪3‬‬
‫مقدار استاندارد (اهم ) ‪1/08 − 1/ 32‬‬
‫مقاومت سيم پيچ ثانويهي کويل بين ترمينال ولتاژ قوي‬
‫وترمينال ‪ +‬کويل را اندازه گيري نمائيد‪.‬‬
‫‪185‬‬ ‫‪23 /0 − 311‬‬
‫‪/‬‬ ‫مقدار استاندارد (اهم )‬
 ‫‪ 3‬ساعت‬ ‫زمان‪:‬‬ ‫‪-3-18‬دس�تورالعمل آزماي�ش کوي�ل (ب�ا‬
‫ترانزيستور قدرت)‬

‫وسايل مورد نياز ‪:‬‬

‫ترمينال اوليه(‪)+‬‬ ‫ترمينال ثانويه‬ ‫� کويل‬
‫ترمينال اوليه(‪)-‬‬ ‫� شمع‬
‫� مولتي متر‬

‫براي بازرسي مدار ثانويهي کويل به ترتيب زير‪ ،‬عمل کنيد‬

‫شكل ‪( 3-69‬اين نوع کويل ها داراي سه سيم مي باشند که‬
‫براي آزمايش آنها به طريق زير عمل مي نمائيم)‪:‬‬
‫‪-1‬کانكتور کويل را جدا نمائيد ‪.‬‬
‫شكل‪69‬ـ‪3‬‬
‫‪-2‬کوي��ل را خارج کنيد و يك ش��مع جديد بر روي آن‬
‫نصب نمائيد ‪.‬‬
‫‪-3‬کانكتور کويل را وصل نمائيد‪.‬‬
‫‪-4‬ش��مع را به بدن��ه متصل نمائيد و به موتور اس��تارت‬
‫بزنيد‪.‬‬
‫‪-5‬به جرقهي بين الكترودهاي شمع دقت کنيد‪.‬‬
‫کويل‬
‫کويل‬ ‫‪ -6‬در صورت جرقه نزدن ش��مع‪ ،‬کويل را تعويض نمائيد‬
‫و در صورت تعويض کويل‪ ،‬اگر جرقه توليد نش��د مدار جرقه‬
‫را بررسي وعيب يابي کنيد ( شكل ‪.) 3-70‬‬

‫سيستم جرقه‬
‫سيستم جرقه‬

‫‪186‬‬

‫شكل‪70‬ـ‪3‬‬
 ‫براي بازرس��ي مدار اوليه کويل و ترانزيس��تور قدرت به‬
‫ترتيب زير عمل کنيد‪:‬‬
‫� از يك اهممتر نوع آنالوگ (عقربهاي ) استفاده نمائيد‬
‫� س��يم منفي مولتيمتر را به ترمينال شماره يك کوئل‬
‫متصل نمائيد( شكل ‪ ) 3-71‬و جدول ‪3-1‬‬

‫شكل‪71‬ـ‪3‬‬
‫احتياط‬
‫جدول ‪3-1‬‬
‫اين آزمايش بايد سريع (کمتر از ‪ 10‬ثانيه ) صورت گيرد‬
‫ولتاژ‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫تا باعث سوختن ترانزيستور قدرت نگردد‬
‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫زماني كه جريان برقرار است‬
‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬ ‫زماني كه جريان برقرار نيست‬ ‫روش بازرسي کويل دوبل‬
‫� س��وئيچ خ��ودرو در موقعيت خام��وش (‪ ) OFF‬قرار‬
‫دهيد‪.‬‬
‫� واير شمع ها وکانكتورهاي کويل را جدا نمائيد و سوئيچ‬
‫را به حالت روشن (‪ ) ON‬قرار دهيد( شكل ‪.)3- 72‬‬
‫� ولتاژ بين ترمينال ‪ 1‬و ‪ 2‬بايد ‪ 12‬ولت باشد‬
‫� در غير اين صورت فيوز ‪ IG Coil‬راتعويض نمائيد‪.‬‬

‫شكل‪72‬ـ‪3‬‬
‫اندازهگيري مقاومت مدار اوليه‬
‫هر دو س��يم پيچ اوليه را مانند شكل (‪ ) 3-73‬در هريك‬
‫از کانكتور اندازهگيري نمائيد‪ .‬مقدار مقاومت س��يمپيچ مدار‬
‫اولي��ه بايد بي��ن ‪ 0/6‬ت��ا ‪ 10/8‬اهم در دم��اي ‪ 20‬درجهي‬
‫سانتيگراد باشد‪.‬‬

‫‪187‬‬
‫شكل‪73‬ـ‪3‬‬
 ‫اندازه گيري مقاومت مدار ثانويه‬
‫هر دو س��يمپيچ تا مدار ثانويه را مانند ش��كل (‪) 3-74‬‬
‫از رويبرج��ك کويلها اندازهگيري نمائي��د ‪ .‬مقدار مقاومت‬
‫س��يمپيچ مدار ثانويه بايد از ‪ 11‬تا ‪ 15‬اهم (‪)Ω‬در دماي‪20‬‬
‫درجهي سانتي گراد باشد‪.‬‬

‫شكل‪74‬ـ‪3‬‬

‫‪ 3-19‬دستورالعمل پياده وسوار کردن دلكو از‬

‫‪ 8‬ساعت‬ ‫زمان‪:‬‬ ‫روي خودرو و تعويض پالتين و خازن‬

‫وسايل مورد نياز ‪:‬‬

‫آچار تخت ‪ ،‬آچار پيچ گوش��تي‪ ،‬پالتي��ن‪ ،‬خازن ‪ ،‬المپ‬
‫آزمايش‪ ،‬فيلر‬
‫براي بازکردن دلك��و از روي خودرو‪ ،‬به ترتيب زير عمل‬
‫کنيد‪:‬‬
‫� لول��هي رابط آوان��س خلئي به کاربرات��ور را جدا کنيد‬
‫(شكل ‪ ، 3 -75‬شمارهي ‪.) 6‬‬

‫شكل‪75‬ـ‪3‬‬
‫‪188‬‬
‫� اتص��ال س��يم کويل به دلك��و را جدا کنيد‪ .‬اين س��يم‬
‫ترمينال منفي کويل را به پالتين مثبت وخازن دلكو متصل‬
‫مي کند‪ .‬در ش��كل ‪ ، 3-76‬جداکردن اتصال س��يمها نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫شكل‪76‬ـ‪3‬‬
 ‫واير مرکزي کويل به دلكو را جدا کنيد‪.‬‬
‫وايرهاي رابط بين دلكو و شمع ها را جدا کنيد و به منظور‬
‫جلوگيري از اش��تباه در اتصال وايرها‪ ،‬آنها را شمارهگذاري‬
‫کنيد‪ .‬در شكل ‪ ،3-78‬جداکردن وايرها از شمعهاي خودرو‬
‫نشان داده شده است ‪.‬‬
‫دلكو به وس��يلهي بس��ت فلزي و پيچ روي بدنهي موتور‬
‫ثابت ميش��ود ‪ .‬پس از باز کردن پيچ بس��ت دلكو‪ ،‬آن را از‬
‫محل خود خارج کنيد ‪.‬‬
‫شكل‪78‬ـ‪3‬‬
‫ب��راي بازکردن ‪ ،‬تعويض و بس��تن مجدد پالتين و خازن‬
‫دلكو‪ ،‬به ترتيب زير‪ ،‬عمل کنيد‪:‬‬
‫� فنره��اي تيغهاي نگه دارندهي در دلكو را از محل خود‬
‫در روي د ِر دلكو آزاد کنيد‪.‬‬
‫� د ِر دلكو را از بدنهي دلكو جدا کنيد‪.‬‬
‫� چكش برق را از ميل دلكو جدا کنيد‪.‬‬
‫� به وس��يلهي پيچ گوش��تي چهارس��و پي��چ اتصال پايه‬
‫پالتي��ن به صفحهي دلكو را باز کنيد‪ .‬در ش��كل ‪ ، 3-79‬باز‬
‫کردن پيچنگهدارندهي پايهي پالتين ديده ميشود‪.‬‬
‫� ب��راي آزاد کردن پالتين دلكو‪ ،‬ابت��دا فنر پالتين را به‬
‫شكل‪79‬ـ‪3‬‬
‫س��مت داخل فشار دهيد‪ .‬سپس آن را از تكيهگاه پالسيتكي‬
‫آن جدا کنيد ‪.‬‬

‫� اتص��ال خ��ازن دلك��و را از فن��ر پالتين ج��دا کنيد ‪.‬‬

‫در (ش��كل ‪ ، )3-80‬جدا کردن پالتي��ن از خازن دلكو ديده‬
‫مي شود ‪.‬‬
‫توجه‪:‬‬
‫پ��س از نصب پالتين‪ ،‬دقت کنيد که اتصال خازن به فنر‬
‫تيغهاي پالتين با بدنه يا صفحهي دلكو تماس نداش��ته باشد‬
‫زيرا اتصال کوتاه مدار اوليه از اش��باع شدن کويل جلوگيري‬
‫ميکند و موتور روشن نميشود ‪.‬‬
‫‪1‬ـ پالتين ‪2‬ـمحل اتصال سيم خازن ‪3‬ـپيچ اتصال خازن‬
‫� دهان��هي پالتي��ن مثبت ومنفي‪ ،‬را از نظر س��الم بودن‬
‫شكل‪80‬ـ‪3‬‬
‫آنه��ا‪ ،‬بررس��ي کنيد و در ص��ورت معيوب ب��ودن دهانهي‬

‫‪189‬‬ ‫پالتينها‪ ،‬آن را تعويض نماييد ‪.‬‬

 ‫� پي��چ اتصال خ��ازن به صفحهي دلكو را ب��از کنيد و با‬
‫خارج نمودن س��يم خازن‪ ،‬از سوراخ بدنهي دلكوخازن را از‬
‫روي دلك��و جدا کنيد در ش��كل ‪ ،3-81‬بازکردن پيچ اتصال‬
‫خازن به دلكو ديده ميشود ‪.‬‬
‫براي بستن پالتين و خازن عكس مراحل بازکردن آنها‬
‫عمل کنيد‪.‬‬

‫شكل‪81‬ـ‪3‬‬

‫براي سوارکردن دلكو‪ ،‬به ترتيب زير‪ ،‬عمل کنيد‪:‬‬

‫� مطابق شكل ‪ ،3-82‬پايهي دلكو را در محل خود‪ ،‬روي‬
‫بلوکهي سيلندر موتور قرار دهيد‪.‬‬
‫محل قرار گرفتن دو ش��اخه محور دلكو داراي ش��كاف‬
‫خارج از مرکزي اس��ت ک��ه داراي دو هاللي کوچك و بزرگ‬
‫است و با توجه به اين که دو شاخه محور دلكو نيز دقيقاً در‬
‫راس��تاي محور قرار نگرفته ومانند ش��كاف روي پمپ روغن‬
‫است‪ ،‬اين امر موجب سهولت در نصب دلكو ميشود ‪.‬‬
‫شكل‪82‬ـ‪3‬‬

‫در شكل ‪ 3-83‬تصوير محور دلكو نشان داده شده است‬

‫و در آن هالل��ي بزرگ‪ ،‬با ش��مارهي (‪ ) 1‬و هاللي کوچك با‬
‫‪2‬‬
‫شمارهي (‪ ) 2‬و زائدههاي روي محور ديده ميشوند ‪.‬‬
‫� براي اطمينان از درگير شدن محور دلكو با محور پمپ‬
‫‪1‬‬ ‫روغن محور دلكو را بچرخانيد‪ .‬حرکت نداش��تن محور دلكو‬
‫نشانهي درگيري و نصب صحيح دلكوست ‪.‬‬
‫‪190‬‬
‫شكل‪83‬ـ‪3‬‬
 ‫در ش��كل ‪ ، 3-84‬آزمايش درگير ش��دن محور دلكو با‬
‫محور پمپ روغن ديده ميشود‪.‬‬
‫� پيچ پايهي دلكو را ببنديد‪.‬‬

‫شكل‪84‬ـ‪3‬‬
‫� جعبه دندهي خ��ودرو را در حالت خالص قرار دهيد و‬
‫به کمك پروانه‪ ،‬موتور را بچرخانيد ( ش��كل ‪ )3-85‬تا يكي‬
‫از بادامكهاي مي��ل دلكو درمقابل فيبري پالتين قرار گيرد‬
‫ال باز ش��ود ‪ .‬در شكل ‪ ،3-85‬چگونگي‬‫و دهانهي پالتين کام ً‬
‫چرخاندن پروانهي موتور نشان داده شده است ‪.‬‬

‫فيلر مناس��ب را بر مبناي توصيهي کارخانه ي سازندهي‬

‫خ��ودرو انتخاب و فاصلهي دهان��هي پالتين ها را فيلرگيري‬
‫شكل‪85‬ـ‪3‬‬ ‫کني��د‪ .‬فاصلهي صحي��ح دهانهي پالتينها زماني اس��ت که‬
‫س��طوح فيلر با پالتينها تماس داش��ته باشد‪ .‬شكل ‪،3-86‬‬
‫فيلرگيري فاصلهي دهانهي پالتين را نشان ميدهد ‪.‬‬
‫� در صورتي که فاصلهي دهانهي پالتينها صحيح نباشد‬
‫پيچ اتص��ال پالتين به صفحهي دلكو را ش��ل کنيد و لبهي‬
‫پيچگوشتي را در شكاف پالتين‪ ،‬که براي اين منظور طراحي‬
‫شده است قرار دهيد و با اهرم کردن آن به زائدهي صفحهي‬
‫دلكو‪ ،‬انته��اي پالتين را به چپ يا راس��ت حرکت دهيد در‬
‫شكل‪86‬ـ‪3‬‬
‫نتيج��هي اين عم��ل فاصلهي دهانهي پالتينه��ا کم يا زياد‬
‫ميشود ‪.‬‬
‫� پس از تنظيم فاصلهي پالتينها ‪ ،‬پيچ پالتين را محكم‬
‫کنيد‪ .‬در ش��كل ‪ ، 3-87‬ثابت نم��ودن وضعيت پالتينها به‬
‫وسيلهي بستن پيچ نگه دارندهي پايهي پالتينها به صفحهي‬
‫دلكو ديده ميشود ‪.‬‬
‫� چكش برق را روي محور بادامك نصب کنيد‪ .‬سپس با‬
‫در نظر گرفتن مو قعيت زائدهي بدنهي دلكو و د ِر دلكو اقدام‬
‫‪191‬‬ ‫به نصب آن کنيد‪.‬‬
‫شكل‪87‬ـ‪3‬‬
 ‫� پ��س از اطمين��ان از صحي��ح ق��رار گرفت��ن د ِر دلكو‪،‬‬
‫بس��تهاي فن��ري د ِر دلكو را با فش��ار دادن آن ها در محل‬
‫خ��ود‪ ،‬روي در دلك��و ثابت کنيد ‪ .‬در ش��كل ‪ ، 3-88‬ثابت‬
‫کردن د ِر دلكو با اتصال فنرهاي نگهدارنده روي دلكو نشان‬
‫داده شده است ‪.‬‬
‫� واير شمعها را وصل کنيد‬
‫� واير مرکزي کويل را وصل کنيد‬
‫� س��ر س��يم متصل به خازن و پالتين دلكو را به س��يم‬
‫ترمينال منفي کويل متصل کنيد‪.‬‬
‫شكل‪88‬ـ‪3‬‬

‫براي تنظيم آوانس اس��تاتيكي دلكو ‪ ،‬به ترتيب زير عمل‬

‫کنيد ‪:‬‬
‫� د ِردلكو را با آزاد کردن بست هاي آن از روي دلكو جدا‬
‫کنيد‪ .‬ش��كل ‪ 3-89‬جدا کردن د ِردلك��وي خودرو را پس از‬
‫آزاد کردن بست هاي نگه دارنده ي آن نشان مي دهد‪.‬‬
‫موتور را به کمك تس��مه و پروان��هي موتور بچرخانيد تا‬
‫چكش برق ‪ ،‬زير واير شمع شماره (‪ )1‬و يا (‪ ) 4‬قرار گيرد ‪.‬‬

‫� مي��ل لنگ موت��ور را به ان��دازهاي بچرخانيد تا عالمت‬

‫شكل‪89‬ـ‪3‬‬
‫تايمينگ روي پولي ميل لنگ و ش��اخص ثابت در امتدادهم‬
‫‪ 192‬قرار گيرند (مقدار درجهي آوانس استاتيكي توسط کارخانهي‬
‫س��ازندهي خودرو تعيين مي ش��ود ) ب��راي موتور خودرو‪,‬‬
‫(نش��ان داده شده در شكل ‪ ،) 3-90‬مقدار آوانس استاتيكي‬
‫‪ 7/5‬درجه اس��ت (فاصلهي دندانهها با يكديگر برابر ‪ 5‬درجه‬
‫است)‪.‬‬

‫شكل‪90‬ـ‪3‬‬
 ‫� يك س��يم المپ آزمايش را به سيم رابط بين خروجي‬
‫کويل (‪ ) -‬و دلكو وس��ر س��يم ديگر المپ را به بدنه متصل‬
‫کنيد در شكل شماتيك ‪ ، 3-91‬نحوهي اتصال المپ به مدار‬
‫اوليهي جرقه نشان داده شده است ‪.‬‬
‫_‬ ‫‪+‬‬ ‫� پيچ بس��ت پايهي دلكو را به وس��يلهي آچار تخت شل‬
‫کنيد‪.‬‬

‫_‬

‫دلكو‬
‫کويل‬
‫شكل‪91‬ـ‪3‬ـ نحوه ی اتصال المپ‬

‫� س��وئيچ اصلي را در وضعيت برقراري جريان الكتريكي‬

‫مدار اوليهي جرقه قرار دهيد‪ .‬در صورت روش��ن بودن المپ‬
‫(بازبودن دهانهي پالتين ) دلكو را در جهت چرخش چكش‬
‫برق بچرخانيد تا المپ خاموش گردد ( شكل ‪ ) 3-92‬در اين‬
‫حالت دهانهي پالتين بسته ميشود ‪.‬‬

‫شكل‪92‬ـ‪3‬‬

‫س��پس‪ ،‬در جهت خالف چرخش چكش برق‪ ،‬مجددا ً به‬

‫آرامي دلكو را حرکت دهيد و دقت کنيد تا لحظهي روش��ن‬
‫شدن المپ تعيين شود‪ ( .‬شكل ‪) 3-93‬‬
‫در لحظهي روش��ن ش��دن المپ ‪ ،‬بدون اين که دلكو را‬
‫حرکت دهيد‪ ،‬پيچ بست پايهي دلكو را سفت کنيد‪.‬‬
‫در دلك��و را در محل خود قرار دهيد و بس��تهاي آن را‬
‫روي در دلكو ثابت کنيد‪.‬‬
‫شكل‪93‬ـ‪3‬ـ لحظه ی باز شدن دهانه پالتين و‬
‫روشن شدن المپ‬

‫‪193‬‬
 ‫‪ 2‬ساعت‬ ‫زمان‪:‬‬ ‫‪ 3-20‬دستورالعمل باز و بست دلكو خودروهاي‬
‫دلكودار انژکتوري‬

‫وسايل مورد نياز ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪ -‬خودرو‬
‫‪2‬‬ ‫‪ -‬جعبه ابزار‬
‫‪-1‬کابل منفيخودرو باطري را باز کنيد‬
‫‪3‬‬ ‫‪ -2‬اجزا را به ترتيب نش��ان داده ش��ده در شكل ‪،3-94‬‬
‫‪1‬‬
‫باز نمائيد‪.‬‬
‫‪ -3‬ب��ه ترتيب عك��س مراحل باز ک��ردن ‪ ،‬اجزا را نصب‬
‫نمائيد‪.‬‬
‫‪ -4‬تايمينگ جرق��ه را تنظيم کنيد ( به کتاب راهنماي‬
‫تعميرات خودروي مربوطه مراجعه نمائيد)‪.‬‬
‫شكل‪94‬ـ‪3‬‬

‫روش نصب دلكو‬

‫دقت کنيد که س��يلندر ش��مارهي ‪1‬درنقط��ه مرگ باال‬
‫قرارداش��ته باش��د‪ ،‬آن گاه عالمتهاي تنظيم کننده دلكو را‬
‫روبروي هم قرار دهيد و دلكو را جا بزنيد(شكل‪.)3-95‬‬

‫شكل‪95‬ـ‪3‬‬
‫‪194‬‬
‫‪3‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫بازو بست دلكو‬
‫‪ -1‬به ترتيب نش��ان داده ش��ده در (ش��كل ‪ ، )3-96‬باز‬
‫‪4‬‬
‫نمائيد‪.‬‬
‫‪-2‬ب��ه ترتيب عكس مراح��ل باز کردن ‪ ،‬اج��زا را نصب‬
‫نمائيد‪.‬‬

‫شكل‪96‬ـ‪3‬‬
 ‫آزمون پاياني (‪)3‬‬

‫‪ -1‬وظيفهي کويل را توضيح دهيد و قسمت هاي مختلف‬

‫ساختمان کويل را نام ببريد؟‬

‫‪ -2‬مقاومت کويل به چه منظوري طراحي مي شود و به‬

‫چند روش در مدار کويل قرار مي گيرد؟‬
‫‪ -3‬عالئم اختصاري ترمينال هاي کويل را نام ببريد‪.‬‬
‫‪ -4‬در ش��كل زير ک��دام آزمايش کويل اجرا مي ش��ود؟‬
‫نحوهي آزمايش را توضيح دهيد‪.‬‬
‫‪ -5‬ب��ا کدام آزمايش مي توان نيمس��وز ب��ودن کويل را‬
‫تشخيص داد؟‬

‫‪ -6‬پ��رش جرقهي آب��ي رنگ مابين الكترودهاي ش��مع‬

‫نشان دهندهي کدام وضعيت کويل است؟‬
‫الف ‪ :‬نيمسوز بودن کويل‬
‫ب ‪ :‬قطع مدار اوليه‬
‫ج ‪ :‬سوختن کويل‬
‫د ‪ :‬سالم بودن کويل‬
‫‪ -7‬به چه منظور در داخل کويل روغن مي ريزند؟‬
‫الف) انتقال حرارت‬
‫ب) افزايش ولتاژ‬
‫‪195‬‬ ‫ج )کاهش ولتاژ‬
‫د) عايق نمودن بدنه ي کويل‬