1/10/2011

REVIEW

 Xác định mối quan hệ giữa các cặp hàm  và  sau 

đây
.
a 3 1 ,  6
b 3 1 , 
.
c 2 ,  THUẬT TOÁN ĐÊ QUY

Nội dung Định nghĩa đệ quy

 Đối tượng bao gồm chính nó 
 Định nghĩa đệ quy hoặc được định nghĩa dưới 
dạng chính nó.
 Thuật toán đệ quy
VD. Định nghĩa một công thức hợp 
 Phân tích thuật toán đệ quy  lệ của các biến, số và các phép toán 
, ,∗,/, ^
 Đệ quy có nhớ
 là công thức hợp lệ nếu  là 
 Thuật toán quay lui (backtracking algorithm) biến hoặc số
 Nếu  , là công thức hợp lệ thì 
,  ,  ∗ ,  / ,
^ cũng là công thức hợp lệ 

1
 1/10/2011

Hàm được định nghĩa đệ quy Định nghĩa đệ quy
 Mọi định nghĩa đệ quy đều gồm 2 phần
1 ế 0
 !  Một trường hợp cơ sở (nhỏ nhất) có thể xử lý trực tiếp mà không 
1 ! ế 0 cần đệ quy, và
 Một phương thức tổng quát mà biến đổi một trường hợp cụ thể về 
các trường hợp nhỏ hơn. Do đó biến đổi các trường hợp cho đến 
1 ế 1, 2 khi về trường hợp cơ sở.

1 2 ế 2

0 ế 0
 1 ế 1
2 1 2 ế 1

Danh sách ban đầu

Thuật toán đệ quy
Chia lần 1
Thuật toán có chứa lời gọi đệ quy đến chính nó với đầu 
vào kích thước nhỏ hơn.
Chia lần 2
 VD. Sắp xếp trộn – MergeSort
MergeSort(int A[], int start, int end)
{ Chia lần 3
if(start<end)
{ Danh sách sau
int mid = (start+end)/2; khi chia
MergeSort(A, start, mid); Trộn lần 1
MergeSort(A, mid+1, end);
Merge(A,start,mid,end); Trộn lần 2
}
} Trộn lần 3

2
 1/10/2011

Thuật toán đệ quy Phân tích thuật toán đệ quy
 Mô tả thời gian thực hiện của thuật toán đệ quy bằng 
công thức đệ quy  Giải công thức đệ quy để tìm Θ hoặc Ο bằng:
 VD. MergeSort có 
Ο 1 ế 1  Phương pháp thay thế
2 Ο ế 1  Phương pháp cây đệ quy
2
 Dùng định lý thợ
Bỏ qua  với các giá trị n nhỏ (coi là hằng). Ta có thể viết lại 
là 
2 Ο
2

Phương pháp thay thế
 Gồm 2 bước:
 Đoán dạng của lời giải
 Sử dụng quy nạp toán học để tìm ra các hằng và chứng minh 
lời giải

 Xác định cận trên của công thức đệ quy

Phương pháp thay thế 2 2
Đoán  Ο log
Cần chứng minh  log với hằng số  0 được chọn 
phù hợp

3
 1/10/2011

Phương pháp thay thế Phương pháp thay thế
 Giả sử  log đúng với  ⁄ tức là   Giả sử trường hợp cơ sở  1 1 nhưng  1log1 0. 
⁄ ⁄ log ⁄ . Thay vào  Kết quả quy nạp sai trong trường hợp cơ sở. 
 Ta có thể giải quyết vấn đề này khi sử dụng các ký hiệu 
2 ⁄ log ⁄ tiệm cận (Ο, Ω, Θ)
log ⁄ log log2 log với 
log  Chọn  sao cho với mọi  thì kết quả luôn đúng
VD với  2 thì  2 2 1 2 4 2log2 với 
hằng số  ta chọn đủ lớn (VD  5).
Đúng với  1
 Vậy  Ο log với  5 và  2
Ta cần chỉ ra kết quả quy nạp này đúng trong mọi trường 
hợp (đúng cả trong trường hợp cơ sở).

Phương pháp thay thế Phương pháp thay thế
Đoán dạng lời giải tốt:  Tránh lỗi hay mắc
 Thêm bớt 1 hằng số không làm thay đổi dạng kết quả 2 2 Ο
2 12 3 vẫn có dạng Ο log Sai do ta không chứng minh 

 Ban đầu nới lỏng cận trên, dưới để chứng minh rồi sau đó   Thay đổi biến 
giảm dần.  2 log
⁄
đặt  log ta có  2 2 2
VD. Với  trong ví dụ ban đầu ta có thể chọn Ω và  đặt  2 ta có  2 ⁄
Ο rồi sau đó giảm giới hạn trên, tăng giới hạn dưới cho  Ο log Ο log loglog
tới khi hội tụ về giá trị chính xác

4
 1/10/2011

Một số tính chất của hàm mũ, loga, giai thừa
 Ta có các công thức:
a = blogb a ; logb a = 1/(loga b)
 Do đó, trong ký hiệu tiệm cận cơ số của log là không quan trọng:
O(lg n) = O(ln n) = O(log n)
 Ví dụ. Chứng minh rằng  Công thức Stirling:
2 1 là Ο log
  1 
n
n
n !  2 n   1     
e   n 
 Giai thừa và hàm mũ:
2n < n! < nn với n > 5 ;
log n! = (n log n).

Vấn đề với phương pháp thay thế Ví dụ 2 (tiếp)

T(n) = 1 n=1 Dự đoán (chặt hơn!): T(n) = 1 n=1

T(n) = 4T(n/2) + n n>1 T(n)  cn2 n>n0 T(n) = 4T(n/2) + n n>1

Sử dụng dự đoán chính xác hơn.

Chuyển qui nạp:
Giả sử T(k)  ck2, k<n. Chứng minh T(n)  cn2. Trừ bớt đi một số hạng tăng chậm (là một kỹ thuật hay dùng).

T(n) = 4T(n/2) + n
Dự đoán:
 4c(n/2)2 + n
T(n)  cn2 - dn n>n0
= cn2 + n Không  cn2 !

Giả sử T(k)  ck2 - dn, k<n. Cần CM T(n)  cn2 - dn.

5
 1/10/2011

Ví dụ 2 (tiếp) Ví dụ 2 (tiếp)

T(n) = 1 n=1 Dự đoán: T(n) = 1 n=1 Dự đoán:

T(n) = 4T(n/2) + n n>1 T(n)  cn 2 - dn n>n
0 T(n) = 4T(n/2) + n n>1 T(n)  cn 2 - dn n>n
0

Giả sử T(k)  ck2 - dn, k<n. CM T(n)  cn2 - dn. Giả sử T(k)  ck2 - dn, k<n. CM T(n)  cn2 - dn.

Khi n=1: Chuyển qui nạp, n>1:
T(n) = 4T(n/2) + n (định nghĩa)
T(n) = 1 Theo định nghĩa.
 4(c(n/2)2 ‐ d(n/2)) + n      (qui nạp)
1  c‐d Có thể chọn c, d thích hợp để có bất đẳng thức này = cn2 ‐ 2dn + n (biến đổi)
= cn2 ‐ dn ‐ (dn ‐ n) (biến đổi)
 cn2 ‐ d*n (Chọn d1)

Ví dụ 2 (tiếp)

T(n) = 1 n=1
T(n) = 4T(n/2) + n n>1

Đã chứng minh:

T(n)  2n2 – 1n n>0 Phương pháp cây đệ quy

Vậy, T(n) = O(n2).

6
 1/10/2011

Phương pháp cây đệ quy Phương pháp cây đệ quy
 Xét công thức đệ quy  Ο

 Cây đệ quy cho mergeSort  
1 ế 1
2 ế 1

Phương pháp cây đệ quy Phương pháp cây đệ quy
 Dùng phương pháp thay thế để chứng minh lời giải công 
thức đệ quy tìm được.
VD.  Ο Ο log
 Bài tập: Xác định một cận trên tốt cho công thức đệ quy

3
log log
2 2 dùng phương pháp thế để xác nhận lại kết quả.
log log 3 log 2 log 3
3 3 3 3
2
log log 3 log 2
3
log
Với  (chú ý log 2 1)

7
 1/10/2011

Dùng định lý thợ
 Dùng để giải các công thức đệ quy dạng 
,
đó 1, 1, à à ệ ậ ươ
một cách hiệu quả.
 Bài toán ban đầu được chia thành  bài toán con có kích 
thước mỗi bài là  ⁄ , chi phí để tổng hợp các bài toán con 
Định lý thợ là 
Master theorem VD. Thuật toán sắp xếp trộn
chia thành 2 bài toán con, kích thước  /2. Chi phí tổng hợp 2 bài 
toán con là Ο

Dùng định lý thợ Dùng định lý thợ
Áp dụng định lý thợ:
Định lý thợ (Master Theorem)
1, 1 là các hằng số,  là một hàm.  định nghĩa đệ   9 .
quy trên các tham số không âm 9, 3 à ta có  ≡ . Đây 
⁄ , trong đó  ⁄ có thể hiểu là  ⁄ hoặc  là trường hợp 1 (với  1) do đó  Θ
⁄ . Thì  có thể bị giới hạn một cách tiệm cận như sau:
 1.
1, 3/2 và  1 ta có  / 1. Đây là 
 Nếu  Ο , với hằng  0 thì  Θ trường hợp 2, do đó  Θ log
 Nếu  Ο thì  Θ log
 3 log
 Nếu  Ω , với hằng  0, và nếu 
3, 4 và  log ta có  ≡
⁄ với hằng  1 và với mọi n đủ lớn thì  .
Ο ,  Ω với  0.2,  ⁄
Θ
≡3 log với  do vậy 
Θ log (TH3)

8
 1/10/2011

Dùng định lý thợ

 Chú ý: Không phải trường hợp nào cũng áp dụng được 
định lý thợ !
 VD.  2 log
2, 2 và  log
≡ do đó có vẻ áp dụng trường hợp 3. 
Tuy nhiên  log tiệm cận lớn hơn 2 với  Đệ quy có nhớ
mọi hằng số  do đó không thể áp dụng được.

Đệ quy có nhớ
 Trong thuật toán đệ quy, những bài toán con có thể được 
giải đi giải lại nhiều lần!
 VD. Tính số Fibonacci
1 ế 0,1
1 2 ế 2
Tính  5
 Ghi nhận lời giải: dùng mảng Thuật toán quay lui
 Khi gặp bài toán con cần giải: Kiểm tra xem bài toán con  Back‐tracking algorithm
đã được giải chưa:
 Nếu đã giải: lấy kết quả
 Ngược lại, giải bài toán con và cập nhật lời giải vào bảng 

9
 1/10/2011

Thuật toán quay lui Thuật toán quay lui
 Bài toán 8 con hậu: “Hãy xếp 8 con hậu trên bàn cờ 8x8   Thuật toán xếp hậu: đặt lần lượt các quân hậu lên bàn cờ 
sao cho chúng không thể ăn lẫn nhau” (theo 1 cách nào đó) sao cho quân hậu đặt sau không ăn 
được quân đã đặt trước đó.


Thuật toán quay lui Thuật toán quay lui
solve_from (Current_config)  Dead end: trạng thái chưa kết thúc, nhưng ta không thể 
if Current_config đã chứa đủ 8 hậu đặt thêm được 1 quân hậu nào nữa.
print Current_config  Khi rơi vào trạng thái dead end ta phải tiến hành quay lui 
else (backtrack) lại lựa chọn gần nhất để thử một khả năng có 
Với tập p các ô trên bàn cờ mà chưa bị ảnh hưởng bởi Current_config thể khác.
{
Thêm 1 quân hậu vào p;
Cập nhật lại Current_config
solve_from(Current_config);
Loại bỏ quân hậu khỏi p của Current_config;
}

10
 1/10/2011

Thuật toán quay lui Bài toán 8 con hậu
Thuật toán quay lui – backtracking algorithm: 
 Thử tìm kiếm lời giải đầy đủ cho bài toán từ việc xây dựng 
 Nhận xét:
lời giải bộ phận, trong đó lời giải bộ phận phải luôn phù 
 Mỗi cột phải có 1 con hậu
hợp với yêu cầu bài toán.
 Con hậu 1 nằm trên cột 1
 Trong quá trình thực hiện, thuật toán mở rộng dần lời giải 
 …
bộ phận. Nếu việc mở rộng khiến lời giải bộ phận vi phạm 
 Con hậu j nằm trên cột j
yêu cầu bài toán thì tiến hành quay lui, loại bỏ sửa đổi 
 …
gần nhất và thử một khả năng xây dựng lời giải bộ phận 
có thể (hợp lệ) khác.   Con hậu 8 nằm trên cột 8
 Các con hậu phải không cùng hàng
 Các con hậu phải không nằm trên đường chéo của nhau

Giải thuật
function Try (column) { Thử lần lượt từng vị trí hàng Kiểm tra An toàn
for (row = 1; row <= 8; row++) {
if ( [row, column] là an toàn) {
Đặt con hậu vào vị trí [row, column];
Nếu vị trí thử không bị
if (column == 8)  Con hậu thứ 8 là an toàn
con hậu nào tấn công
In kết quả;
else Đệ quy để với con hậu tiếp
Try (column + 1);
Xóa con hậu khỏi vị trí [row, column];
}
} Xóa để tiếp tục thử vị trí
} [row+1, column]

11
1/10/2011

12