Dania

Podstawowe informacje
Dania jest niewielkim państwem położonym w Europie Północnej. Państwo to pod względem warunków
naturalnych jest krajem przejściowym pomiędzy Europą Północną i Środkową. Dania jest monarchą
parlamentarną i należy do państw wysoko rozwiniętych gospodarczo. Kraj ten charakteryzuje się
nizinnym krajobrazem, morskim klimatem i niewielką ilością obszarów leśnych. Dania składa się z dwóch
części: półwyspu i szeregu wysp, skupiających się po jej wschodniej stronie.

Dania graniczy z następującymi państwami: •

Niemcy – 68 km • Szwecja od
wschodu poprzez Cieśninę Sund – około 80 km
 Nazwa Królestwo Danii

Flaga Danii

Herb Danii

Hymn: Kong Kristian,

Der er et yndigt land

(Król Kristian,

Jest taki piękny kraj)

Konstytucja Konstytucja Danii

Język urzędowy duński

 Język używany duński

Stolica Kopenhaga

Ustrój polityczny monarchia konstytucyjna

Typ państwa demokracja parlamentarna

Głowa państwa królowa Małgorzata II

Następca tronu książę Fryderyk

Szef rządu premier Helle Thorning-Schmidt

Powierzchnia

• całkowita 12. na świecie

43 098,31 (2 210 579 z Grenlandią i Wyspami Owczymi) km²

• wody śródlądowe 0,03%

Liczba ludności (2010)

• całkowita

• gęstość zaludnienia 110. na świecie

5 540 241▲

128,4 osób/km²

PKB (2008)

• całkowite 209,5 mld USD▲

• na osobę 38 207 USD▲

Jednostka monetarna 1 korona duńska = 100 øre (DKK)

Secesja (1918) : Królestwo Islandii

Religia dominująca luteranizm

Strefa czasowa

• UTC +1 – zima

• UTC +2 – lato

Kod ISO 3166 DK

 Domena internetowa .dk

Kod samochodowy DK

Kod samolotowy OY

Kod telefoniczny +45

Terytoria zależne Wyspy Owcze

Terytoria autonomiczne Grenlandia

Podział administracyjny
Od 1 stycznia 2007 roku Dania podzielona jest na 5 regionów które z kolei dzielą się na 98 gmin.

Jutlandia Północna:
• położenie - północna część Jutlandii

• stolica - Ålborg

• populacja - 580 tys.

Jutlandia Środkowa:
• położenie - środkowa część Jutlandii

• stolica - Århus

• populacja - 1,22 mln.

Dania Południowa
• położenie - południowa część Jutlandii, Fionia i pobliskie wyspy, m.in. Langeland, Als, Ærø

• stolica - Vejle

• populacja - 1,19 mln.

Region Stołeczny
• położenie - mniejsza, północno-wschodnia część Zelandii i Bornholm

• stolica - Hillerød

• populacja - 1,63 mln.

Zelandia
• położenie - większa, południowo-zachodnia część Zelandii i pobliskie wyspy, m.in. Lolland, Falster, Møn

• stolica - Sorø

• populacja - 812 tys.

Demografia
Struktura wieku: (2006 r.)

0-14 lat: 18,7%

15-64 lat: 66,1%

65 i więcej lat: 15,2%

Średnia wieku: (2006 r.)

ogółem: 39,8 lat

średnia wieku mężczyzn: 38,9 lat

średnia wieku kobiet: 40,7 lat

Przeciętna długość życia: (2006 r.)

dla całej populacji: 77,79 lat

średnia długość życia mężczyzn: 75,49 lat

średnia długość życia kobiet: 80,22 lat

 Położenie, powierzchnia
Skrajne punkty: północny 57°44'N, południowy 54°33'N. zachodni 8°04'E, wschodni 15°11'E. Rozciągłość
południkowa wynosi około 350 km, a równoleżnikowa około 400 km. Sam półwysep w najszerszym
miejscu ma 175 km, zaś w pobliżu granicy z Niemcami jedynie 50 km.

Dania jest krajem nizinnym – najwyższym punktem jest wzgórze Yding Skovhøj (172,54 m n.p.m. razem z
kurhanem nagrobnym na szczycie, bez kurhanu 170,77 m n.p.m.).

70% powierzchni Danii przypada na Półwysep Jutlandzki (Jutlandię, Jylland). Reszta kraju położona jest
na 406 wyspach, z czego zamieszkanych jest 79. Największe i najważniejsze wyspy to Zelandia 7031 km²
(Sjælland, na której znajduje się stolica kraju, Kopenhaga), Fionia (Fyn) 2984 km², Lolland 1243 km²,
Bornholm 588,5 km², Falster 514,0 km², Morsø 363,3 km², Als 321,0 km², Langeland 284,0 km², Møn
237,5 km² i Rømø 128,9 km².

• Powierzchnia całkowita: 43 094 km²

• Powierzchnia lądowa: 42 394 km² (98,38%)

• Powierzchnia wodna: 700 km² (1,62%)

• Całkowita granica lądowa: 68 km z Niemcami

• Długość wybrzeża: 7314 km

• Najwyższy punkt naturalny: Møllehøj 170,86 m n.p.m.

• Najniższy punkt: Lammefjord 7 m p.p.m.

• Największe miasta Danii to Kopenhaga (518,6 tys.), Århus (239,9 tys.), Odense, Ålborg i Esbjerg.

Budowa geologiczna i rzeźba

Dania pod względem warunków naturalnych jest krajem przejściowym pomiędzy Europą Północną i
Środkową. Geologicznie terytorium Danii związane jest z trzonem kontynentalnym Europy. Większa część
powierzchni kraju ukształtowana została w okresie ostatniego zlodowacenia. Granicę krajobrazową
wyznacza zlodowacenie Würm, które ciągnie się przez cały Półwysep Jutlandzki w kierunku
południkowym. Górnokredowe wapienie i kreda tworzą krajobraz północnej Jutlandii i wybrzeża typu
klifowego na wyspach Møn i Zelandia.

Dania jest krajem wybitnie nizinnym. Rzeźba Danii ma charakter polodowcowy i ukształtowała się w
plejstocenie. Zachodnia część Jutlandii jest równinna, zaś wschodnia w tym wyspy mają młodą rzeźbę
polodowcową, gdzie występują wzgórza moren czołowych z głęboko wciętymi dolinami. W podłożu
półwyspu zalegają skały osadowe pochodzące z mezozoiku i kenozoiku. Tylko na wyspie Borholm
występują prekambryjskie gnejsy i granity. Na wyspach: Lolland, Falster, Møn, we wschodniej Zelandii i w
północnej części Jutlandii na powierzchni występują odsłonięte pokłady kredy piszącej, czego efektem
jest występowanie w tychże miejscach malowniczych białych klifów. Na Półwyspie Jutlandzkim, na Fionii i
w zachodniej części Zelandii zalegają pochodzące z trzeciorzędu gliny i piaski.

W okresie plejstocenu Dania została objęta trzema zlodowaceniami.

Klimat
Na obszarze Danii panuje klimat umiarkowany ciepły typu morskiego. Zimy są krótkie i łagodne, zaś lata
dość chłodne, z dużą ilością opadów. Średnia temperatura w styczniu wynosi od -0,5 do +0,5 °C, a w lipcu
od +16 do +17 °C. Najwyższa zanotowana na terenie Danii temperatura to +36,4 °C. Absolutne minimum
termiczne to -31,2 °C.

Opady występują głównie w postaci deszczu (śnieg pojawia się rzadko), zaś największe nasilenie opadów
ma miejsce w lipcu i sierpniu. Najmniej deszczu notuje się w lutym, marcu i w kwietniu. Średnia roczna
suma opadów wynosi ok. 650 mm, przy czym istnieją w tym względzie spore różnice pomiędzy
poszczególnymi częściami kraju, i tak na Zelandii jest to ok. 550 mm, a na Półwyspie Jutlandzkim – 800
mm. Na południowym zachodzie występują częste są wiatry z kierunków zachodnich, dni bezwietrznych
jest niewiele. Pogodę w Danii, a zwłaszcza temperaturę kształtuje oceaniczny prąd zatokowy Golfsztrom,
czego wynikiem jest niezwykła rzadkość występowania skrajnych temperatur.

Wody
Sieć rzeczna Danii jest gęsta i zasobna w wody, jednak cieki wodne są krótkie. Najdłuższa rzeka Gudenå
liczy 158 km. Rzeki nie mają znaczenia gospodarczego w Danii. Dania należy do zlewisk zarówno Morza
Północnego jak Bałtyckiego. Wszystkie rzeki są zasilane opadami deszczu, ewentualnie śniegu (jeśli opad
taki wystąpi). W kraju znajdują się niewielkie jeziora polodowcowe i występują głównie we wschodniej
Jutlandii. Są m.in. Mossø i Julsø, a w północnej Zelandii Arresø i Esrum. Na zachodzie półwyspu
występują jeziora lagunowe jak Ringkøbing i Fjord. Dla żeglugi ważne znaczenie mają cieśniny i kanały
morskie.

Gleby
Gleby Danii są w większości nieurodzajne i wymagają zabiegów agrotechnicznych oraz melioracji. Na
zachodzie Jutlandii tereny pokryte są glebami bielicowymi, które są glebami ubogimi i najbardziej
piaszczystymi glebami występującymi w Danii. We wschodniej części półwyspu występują gleby
brunatne. Bardziej urodzajne są gleby w północnej części Jutlandii, występują tam próchniczne mursze.
W południowej części zachodniego wybrzeża, tereny pokrywają nadmorskie mady.
 Flora i fauna
Naturalną formacją roślinną Danii były lasy bukowo-dębowe-jesionowe, które zostały zastąpione
miejscami przez lasy iglaste gdzie rosną sosny modrzewie i świerki. Obszary leśne, które zostały
wykarczowane przez człowieka, na potrzeby rolnictwa i zajmują zaledwie 12% powierzchni kraju. Do
pierwotnej formacji roślinnej należały także wrzosowiska i torfowiska, gdzie te ostatnie także zajmują
niewielkie obszary kraju. Większość torfowisk zostało zmeliorowanych. Wydmy na zachodnim wybrzeżu
porastają krzewiaste wierzby i trawy.

Na terytorium Danii nie występują duże ssaki parzystokopytne i większe drapieżniki. Liczne są mniejsze
gatunki, a zwłaszcza ptaki morskie jak mewy i rybitwy.

Różnymi formami ochrony objęto 1/3 terytorium kraju, a 5% powierzchni kraju stanowią rezerwaty; dąży
się do zwiększenia wykorzystania materiałów pochodzących z odzysku i większej ekologizacji rolnictwa.

Gospodarka
Gospodarka Danii jest dobrze rozwinięta. PKB per capita w 2005 roku wynosiło nominalnie 50 tys. 965
dolarów (8. miejsce na świecie), a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 36 tys. 549 dolarów (7.
miejsce na świecie), co jest wynikiem pod obydwoma względami porównywalnym do Szwajcarii.
Wskaźnik Giniego, czyli poziom rozpiętości w dochodach, wynosi 25 i jest najniższy na świecie obok
wyniku pozostałych krajów skandynawskich. Podatki należą do najwyższych w UE i na świecie, stanowią
one 49% PKB. Najwięcej zatrudnionych (blisko 70%) pracuje w szeroko rozumianej sferze usług. Na
terenie kraju istnieje m.in. przemysł spożywczy, maszynowy, celulozowo – papierniczy, metalurgiczny i
budownictwo.

Dużą rolę odgrywa wydobycie surowców energetycznych (ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla
brunatnego, oraz torfu). Dania jest samowystarczalna energetycznie. Wydobycie ropy i gazu dwukrotnie
przekracza potrzeby własne, a nadwyżka jest eksportowana.

Znane firmy duńskie to Maersk, jedna z największych na świecie firm kontenerowych, Lego i Carlsberg.

Dania posiada stosunkowo dobrze rozwiniętą sieć drogową. W 2006 ich łączna długość wynosiła 72 362
km a średnia gęstość 167,9 km/100 km². W 2007 istniało w tym kraju 2644 km linii kolejowych, ich
średnia gęstość wyniosła 6,14 km/100 km².

Rolnictwo
Rolnictwo duńskie jest wysoko rozwinięte, nowoczesne o wysokim stopniu mechanizacji, cechuje się
intensywnością i wysoką wydajnością (jedno z czołowych miejsc w świecie pod względem wydajności).
Wytwarza się znaczną nadwyżkę żywności, trzykrotnie przewyższającą potrzeby kraju, która stanowi
ważny towar eksportowy.
Dania ma jeden z największych w świecie odsetek gruntów ornych i sadów wynoszący 63% powierzchni
kraju. Uprawa obejmuje głównie zboża (zwłaszcza pszenicę a także jęczmień, żyto i owies), buraki
cukrowe, ziemniaki oraz warzywa. Średnie plony są na poziomie: pszenica – 52 q/ha, jęczmień – 40 q/ha,
owies – 38 q/ha. Hodowane jest przede wszystkim bydło (zarówno typu mlecznego, jak i mięsnego) i
trzoda chlewna, sporą rolę odgrywa hodowla drobiu. Dania jest światową potęgą w produkcji i eksporcie
mleka, mięsa, masła i serów. Udział duńskiego mięsa w handlu międzynarodowym sięga ok. 15% (1.
miejsce w świecie), w przypadku masła odsetek ten wynosi 17% (2. miejsce w świecie). Istotną rolę,
dzięki warunkom naturalnym, odgrywa rybołówstwo morskie, ponad 2/3 połowów przeznacza się na
eksport. Największymi portami rybackimi są: Esbjerg, Skagen i Thyborøn. Produkcja ogrodnicza
koncentruje się wokół dużych miast, najwięcej szklarni znajduje się na wyspach Fionii i Zelandii. Lasy
pokrywają ok. 12% powierzchni kraju, a produkcja drewna zaspokaja 1/3 zapotrzebowania Danii.

Literatura i filozofia
Najbardziej w Polsce znanym duńskim filozofem jest Søren Kierkegaard, który jest obecnie uznawany za
jednego z prekursorów egzystencjalizmu. Znacznie mniej znany jest żyjący współcześnie z Kirkegaardem
Nikolaj Frederik Severin Grundtvig (nauczyciel, pisarz, polityk, a także filozof, który odegrał ogromną rolę
w kształtowaniu duńskiej świadomości narodowej). W czasach najnowszych znaną postacią jest Knud
Ejler Løgstrup, który sam uważał za kontynuatora dzieła Grundtviga. Najbardziej rozpoznawalnym
duńskim pisarzem jest Hans Christian Andersen.

Na podstawie wikipedia.pl, opracował Bogusław Stadnicki