You are on page 1of 43

प्रश्नः

जातकम ्

कै रली

प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः
अिूर्ःश प्रश्नग्रन्थः

ज ैपमपनपर्रपितज्ञानप्रदीपिकाग्रन्थस्य सम्पादनात्मकमध्ययनम ्

MURALI SHAM.H
1/1/2014
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

श लक्ष्यंप्राप्यिपरसमाप्त्यथं पर्घ्नेर्मपु िश्य ग्रन्थकतःुश मङ्गलािरणं पर्धापय।


अथ पर्घ्नपर्नार्निूर्क
अत्र महागणितेः र्र्णयशत।े कीदृर्ं इत्याह प्रसन्नर्दनम।् यस्य र्दनम ् प्रसन्नं र्तशत े सः ि महागणिपतः।
स्वाभीष्टिपरिूरणाथ शम ् अभीष्टिूरणात्मकदेर् ं ध्यायपत। कः अभीष्टफलम ् िाह-सर्शपर्घ्नोिर्ान्तये। स्विपरियं ि अर्दत ्
ु ् इपत। गङ्गाधरस्य सतः
श्रीमद ् गङ्गाधरसतम ु इपत। पसपिदं सर्शपर्द्यानां अथाशत ् ितदशु र्पर्द्याः प्रपसिाः, तासां पसपिदं
् िृष्ट े दन्तार्लाननम ् इत्याह। तच्च-
भर्पत। तदथं र्न्दनं करोपम। कम इपत

र्क्लाम्बरधरं शु ।् प्रसन्नर्दनं ध्यायेत्सर्शपर्घ्नोिर्ान्तये ।।1
पर्ष् ं ु र्पर्र्णं ितभु जम
श्रीमद्गंगाधरसतंु िन्द्रलेखार्तंपसनम1्। पसपिदं सर्शपर्द्यानां र्न्दे दन्तार्लाननम ।।2


ज्ञानप्रदीपिकायामिोद्घातकार्णडप्रारम्भः।

लोकोिकारकत्वेन सर्शर्ास्त्रानसारतः ज्ञानप्रदीिकं नाम र्ास्त्रं प्रश्नादर्ं प्रर्क्ष्यापम।
ज्ञानप्रदीिकं 2 नाम र्ास्त्रं लोकोिकारम ।् प्रश्नादर्ं प्रर्क्ष्यापम सर्शर्ास्त्रानसारतः
ु ।।3
ग्रन्थप्रयोजनं पर्र्ृणोपत। पत्रकालज्ञानमेर् अस्य महत्प्रयोजनम।् तत्रापि ि र्भु ऽर्भु पनरीक्षणम।् पत्रकालेष ु

जायमानर्भु ार्भु पनरीक्षणं कतमुश इदम ्
ग्रन्थम ्
पलपखष्यापम।

तपिज्ञानपर्पधमाह-िञ्चप्रकारमागशम इपत।
ु भपनरीक्षणम
भूत ं भापर्3 र्तशमानं र्भार् ु ।् िञ्चिप्रकारमागं ि ितष्के ्
ु न्द्रबलाबलम ।।4

आरूढश्छत्रर्गं ि उदयापदबलाबलम ।् क्षेत्रदृपष्ट नरं नारीं यग्ु मं र्ंर्ञ्च र्णशकम ।।


् ।।

मृगापदनररूिापण पकरणान्योजनापन ि । आयरु ासनमाद्यन्तं4 िरीक्ष्य कथयेद्बधु ः ।।6।।



िरपिरोभयं रापर्ं तत्प्रर्ेर्िलापन ि । पनर्ापदर्ससंध्याश्च कालदेर्स्वभार्कान ।।7।।
ु ल
धातमू ु ि पिन्तनम ।् लाभालाभौ5 गदं मृत्य ं ु भपतं
श ं ि जीर्ं ि नष्टं मपष्टं ु स्वप्नं ि र्ाकुनम6् ।।8।।

र्ैर्ापहतं कामभोगं ित्रोत्पपतं ु र्ल्यं कू िं सेनागमं तथा।8
तथ ैर् ि7। जातकमाशयधं
सपरदागमनं र्ृपष्टमर्घं नौपसपिमापदतः। क्रमेण कथपयष्यापम र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।।9

इपत ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायाम उिोद्घातप्रकरणान्तं प्रथमकार्णडः।

मकृ र्ा- तंपसतम ्


1

2
मकृ र्ा- ज्ञानप्रदीपिका

मकृ र्ा-भव्यम ्
3

4
मकृ र्ा-आयरु समंलांभनञ्च
5
मकृ र्ा लाभालाभं
6
मकृ र्ा-कामनं
7
मकृ र्ा
8
मकृ र्ा-गतं
1
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4


अपिन ग्रन्थोताः सप्तपर्ंर्पत कार्णडाः
1. उिोद्घातकाणडः
2. संज्ञाकाणडः
3. आरूढसंज्ञाकार्णडः

4. धातकार्णडः
5. मूलकार्णडः
6. जीर्कार्णडः
7. नष्टद्रव्यकार्णडः
8. मपु ष्टद्रव्यकार्णडः
9. पिन्तनाकार्णडः
10. लाभकार्णडः
11. रोगकार्णडः
ु ार्णडः
12. मृत्यक
13. भोजनकार्णडः
14. स्वप्नकार्णडः
15. र्कुनकार्णडः
16. पर्र्ाहकार्णडः
17. कामोिभोगकार्णडः
18. उत्पपतकार्णडः

19. ित्रापरष्टकार्णडः
20. आयधु कार्णडः
21. भूर्ल्यकार्णडः
22. कू िकार्णडः
23. सेनाकार्णडः
24. यात्राकार्णडः
25. सपरदागमनकार्णडः
26. सृपष्टकार्णडः
27. अर्घशकार्णडः

2
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

28. नौकाकार्णडः
अथ ज्ञानप्रदीपिकायां संज्ञाकाणडः प्रारम्भः
अथ ग्रहाणां पमत्रपनणशयम-्
े ग्रहाणां पमत्रपनणशयम ।् भौमस्य पमत्रे र्क्रज्ञौ
अथ र्क्ष्ये पर्र्ेषण ु भृगोज्ञाशरापकि मपिणः ।।1
ु त्र ं र्नेपर्शद्ग ुुभभाग शर्ाः ।।12
अड्गारकं पर्ना सर्े ग्रहा पमत्रापण मपिणः। आपदत्यस्य गरूपमश

भास्करेण पर्ना सर्े बधस्य ु
सह्रदस्तथा। िन्द्रस्य पमत्रे जीर्ज्ञौ पमत्रभेदः उदाह्रतः ।।3
अथ ग्राहाणां रापर्मैत्रमाह-
ु थनिाठीनकन्योक्षाणां
धनपमश ु ु ।् रपर्श्चािांत्ययोरारस्तलाय
र्पनः सह्रत ्
ु ग्ु मोक्षयोपषताम।4

कोदंडमीनपमथनकन्यकानां ु ।।
र्र्ी सह्रत ् बधस्य
ु ु
िािनक्रापलकर्क्शजोक्षस्तलार्घटाः।
ु डकं ु भापलमकरा भृगोः ।। रापर्मैत्रं गृहाणां ि मैत्रमेर्मदाह्रतम
पक्रयो पमथनकोदं ु ्
।।
ु ककश तलाक
गरोः ु ं ु भपमथनोक्षमृगश्व
े राः।
अथग्रहाणां स्वक्षेत्रमाह-
ु षभयोः पसतः। कन्यापमथनयोः
मेषर्ृपश्चकयोभौमस्तलार्ृ ु सौम्यः र्पनमशकरकं ु भयोः ।।4
ु पसंहस्य पदनकृ द्भर्ेत।् कुलीरस्य पनर्ानाथः क्षेत्रापधितयः क्रमात ।्
पधषणो मीनधनषोः
ु त्रमाह-
अथ ग्रहाणामच्चक्षे
े ोः िपरर्घे जीर्े धूमज्ञर्पनभोपगनाम ।् र्क्रिािक
सूयन्द् ु ु जोऽणूनां र्क्र
ु स्योच्चास्त्वजादयः ।।10

ग्रहाणाम अत्य ु भागमाह-
च्च

ु दर्मं र्पिमनयु ग्मापतथीपन्द्रय
अत्यच्चं ्
ैः। सप्तपर्ंर्पतपर्ंर्त्या भागाः सप्तग्रहाः क्रमात ।।11
ग्राहाणां र्त्रूिानमाह-

बधस्य ु
र्ैरी पदनकृ च्चन्द्रापदत्यौ भृगो परिू। बृहस्पतेः परिभौमः ु
र्क्रस्सोमस ु 9 पर्ना।।
ता

भौमस्य परिर्ो भानोपर्शना जीर्ं िरेऽरयः।पर्नािन्द्रस्य ज्ञगरूभागशर्ज्ञग ु ना 10।
पर्श
र्नेश्च परिर्ः सर्े तेषां ततद्गहापण
ृ ि।।13
अथग्रहाणां नीिरापर्माह-
रर्ेर्पश णगलीपस्त्वन्दोःकुलीरोड्गारकस्य ि। ज्ञस्य मीनमजः सौरेः कन्या र्क्र
ु स्य कथ्यते।

सरािायशस्य मकरस्त्वेतषे ां नीिरार्यः ।।14।।
अथ राह्ोः र्त्रपु मत्रनीिस्वक्षेत्रापण, उिग्रहाणां नीिस्वक्षेत्रापण िाह-

9
मकृ र्ा-पसतिन्द्रात्मजौ
10

मकृ र्ा- गरूसौम्यौ पर्ना िन्द्रं रर्ीन्द्र्पनजापिताः
3
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4


राहोर्ृषो यग्मपमन्द्रधन ु
षोणोमृ े रः 11। िपरर्ेषस्य कोदर्णडः कं ु भो धूमस्य नीिभूः ।।1
गश्व

पमत्रं तलानक्रकन्याय ु झषास्त्वहेः12। कं ु भक्षेत्रमहोश्र्त्रर्ु श्े मपसंहोकुळीरकाः13 ।।16
ग्मं
अथके न्द्रियाशयनामान्याह-
उदयापदितथंु त ु जलके न्द्रमदाह्रतम
ु ।् तच्चतथंु िास्तमयं ततयंु पर्यच्यतेते ।।17
ु मदयं
ततयश ु न्द्रं प्रकीपतशतम।्
ु ि ैर् ितष्के

अथके न्द्रपत्रकोणापदनाह-
के न्द्रफणिरंप्रोतमािोक्लीमं ततः िरं िञ्चमंनर्मञ्च ैर्पत्रकोणपमपत कथ्यते।

अथनष्टमपष्टपिन्तनमाह-
पिन्तनायां त ु पहबकेु स्वप्नपिन्तनम।् 14 छत्रं मपष्टं
ु ि यन्नष्टमस्ते िाुभढतोऽपि र्ा।

अथ रार्ीनां र्ीषोदयिृष्ठोदयापदनामाह-
िािोक्षकपकि नक्राजास्ते िृष्ठोदयरार्यः15। पतयशङ्मीनस्तथा र्ेषाः रार्यो मस्तकोदयाः।
िंिोदयौ मीनमृगार्न्ये सर्े स्वभार्जाः ।।20
अथग्रहाणांर्ीषोदयिृष्ठोदयानामाह-
अकाशङ्गारकमन्दास्त ु सपन्त िृष्ठोदयाग्रहाः। राहुजीर्भृगज्ञाश्च
ु ग्रहाः स्यमु स्त
श कोदयाः ।।21
े के तू तत्र प्रकीतीतौ।
उद्यते पतयशगेर्न्दु
अथग्रहाणां रार्ीनाञ्चके न्द्रबलाश्चाह-
ु त ु िुभषाः
उदये बपलनौ जीर्बधौ ु तथा16।।22
ु य शभूपमजौ बपलनौ तथा।
मध्ये ितष्पदासू
आयश र्ा बपलनौ िास्ते खे पहस्त्वेर् ं भर्पन्त र्ा।
ु र्क्रर्पर्नौ
ितथे ु जलरार्ी बलोतरौ ।।23
अथ रापर्स्वरूिामाह-

यग्मकन्यात ु ु म्भोरार्योनररूपिणः।
लाक

11
मकृ र्ा- ु
िेन्द्रधनषोणोमृ े रः
गश्व
12
मकृ र्ा-िािर्ृषा

13
मकृ र्ा- कुलीरो नीिभूर्षृ ः
14मकृ र्ा- पिन्तनीयस्त ु पहबके
ु दर्मे स्वप्नपिन्तनम।्
15 िृष्ठोदयसंज्ञकाः

मकृ र्ा- िनः
16

4
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4


धपििमानश्विादश्चािरापर्ः प्रकीपतशताः।
मृगास्योमकरोमीनर्स्येसर्शस्य भार्तः।
ककोपलबशलर्ानस्ते खेटकश्च र्न ैश्चरः।

यग्मकन्याधनःु कुम्भतला
ु मानषरार्यः
ु ।।24
ु ादरार्ीनाह-
अथितष्प

ितष्पदा मेषर्ृषपसंहिािा भर्पन्त पह। कुलीराली बहुिदौ िपक्षणो मृगामीनकौ।।2
अथपििदापदग्रहानाह-

पििदा जीर्पर्च्छुक्राः र्न्यकाशराश्चतष्पदाः।17
पििदाः कं ु भपमथनु तलाकन्या
ु भर्पन्त पह। ।26
र्पर्सिाशबहुिदर्ंपिभेदउदाहृतः।
ु िद्भ्ां यांतीतरे ग्रहाः ।।27
सौम्यौ बहुिदौ द्रुत ं यापत पनर्ाकरः। र्पनसूयौ जानगती
अथछत्ररार्ीज्ञानाथं सूयपश र्पथनामाह-

उदीयन्तेऽजर्ीथ्यां त ु ित्वारो र्ृषाभादयः। यग्मर्ीथ्याम ु त े ित्वारो र्ृपश्चकादयः ।।28
दीयं

उक्षर्ीथ्यामदीयन्ते ु
मेषमीनतलापस्त्रयः।
अथ छत्ररार्ीिक्रलक्षणमाह-
रापर्िक्रं समापलख्यप्रागादीर्ृषभापदकम ।् प्रदपक्षणक्रमेण ैर् िादर्ाुभढसंज्ञकम ।्

र्ृषस्य र्ृपश्चकश्च ैर् पमथनु स्य र्रासनम ।।30
मकरस्त ु कुलीरस्य पसंहस्य र्घट उयतेते। मीनस्त ु कन्यकायाश्च तलाया
ु मेष उयतेते ।।31
प्रपतसूत्रक्रमादेत े िरस्परपनरीक्षकाः ।
गगनं भास्करः प्रोतश्चंद्रो भूपमुभदाह्रतः ।।32

िमान्भानर्शध ु
ु श्चन्द्रः ्
भूिक्रप्राणर्ान रपर्ः। भूिक्रदेहश्चन्द्रः स्यापदपत र्ास्त्रस्य पनश्चयः ।।33
ं ाप्रकरणं नाम पितीयखार्णडः।।
इपत ज ैपमनपर्रपितायां ज्ञानप्रदीपिकायांसख्य


ज्ञानप्रदीपिकायाम आरूढपर्र्े
षसंज्ञाकार्णडप्रारम्भः।
अथ छत्ररापर्ज्ञानमाह-
रपर्ः र्क्रः शु
ु कुजश्चापकि गुभपरन्दुरपहपर्श ्
ु ण ैर् तत्ालं पर्पिंतयेत ।।34
दः। ध्वजापदव्यत्क्रमे
प्रष्टुराुभढभं ज्ञात्वा तिीथीमर्लोर्क् ि। आरूढद्यार्ती र्ीथी तार्ती तदु यापतका ।।3
तद्रापर्श्छत्रपमत्यतंु र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके । आरूढाद्भानगां
ु र्ीथीं िपरगर्णयोदयातथा ।36

17 ु
मकृ र्ा- पििदा जीर्पर्च्छुक्राः र्न्यकाशराश्चतष्पदाः
5
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

तार्ता रापर्ना छत्रपमपत के पित्प्रिक्षते।


अथ सूयर्श ीपथछत्ररार्ीनाह-
मेषस्य र्ृषभं छत्रं मेषश्छत्रं र्ृषस्य ि ।।37

यग्मककश ु
टपसंहानां मेषश्छत्रमदाह्रतम।्

कन्याया र्ृषभश्छत्रंतलायां र्ृषभस्तथा।।38
र्ृपश्चकस्य यगु ं छत्रं धनषो
ु पमथनंु तथा।

नक्रस्य पमथनंु छत्रं मेषः कं ु भस्य कीपतशतः।



कन्याया मकरश्छत्रं तलाया र्ृष उयतेते।

मीनस्य र्ृषभश्छत्रं छत्रत्रयमदाह्रतम ्
।।39
अथग्रहाणामर्लोकनिपरमाणमाह-
उदये सप्तमे िूणमश े िूणमश धं िश्येपरत्रकोणके । ितरु स्त्रे पत्रिादं ि दर्मे िादमेर् ि।

एकादर्े तृतीये ि िादाधं र्ीक्षणं भर्ेत।।41
अथ ग्रहार्लोकनबलमाह-
रर्ींच्पसतसौम्यास्त ु बपलनः िूणर्श ीक्षणे। अधेक्षणे सरािायशपस्त्रिात्पादाध
ु शयोः कुजः ।। 1842

िादेक्षणे बली सौपरर्ीक्षणाद्बलमीपरतम ।्


अथ रार्ीर्ीक्षणप्रकारमाह-
पतयशक ् िश्यपन्त पतयशञ्चो मानषाः
ु समदृष्टयः। ऊध्वेक्षणौ ित्ररथार्धोनेत्राः सरीसृिाः।

अथग्रहर्ीक्षर्णप्रकारमाह-
े णो रपर्ः ।।44
अन्योन्यालोपकनौ जीर्िंन्द्रार्ूध्वक्ष
िश्यत्यारः कटाक्षेण िश्यतोऽधः कर्ीन्दुजौ।।

एकदृष्ट्यापहमंदौ ि ग्रहाणामर्लोकनम ।।4

अथ रार्ीनां स्त्रीिुभषभे
दमाह-

र्ेषयग्मधन होस्त ु िूुभषाः।
ःु कुम्भतलापसं

इतरेर्ाम त् ु रार्ीनां र्पनता इपत कथ्यते।



अथ रापर्पदग ज्ञानमाह-
मेषः प्रायतेां धनःु पसंहार्ग्नार्क्ष
ु ा ि दपक्षणे । मृगकन्ये ि न ैरृत्यां पमथनंु िपश्चमे तथा ।।46

र्ायभु ागे तलाक


ु ं ु भार्दु ीयतेा ककश उयतेते। ईर्भागेऽपलमीनौ ि ज्ञेया नष्टापदसूिकाः ।।48

18 ु पस्त्रिादेत ु कुजस्तथा।
मकृ र्ा- अधेक्षणेसरािायश
6
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

अथग्रहपदक्ज्ज्ञानमाह-

अकश र्क्रारराह्ापकि ु
िन्द्रज्ञगरर्ःक्रमात।् ईर्भागेऽपलमीनौ ि ज्ञेया नष्टापदसूिकाः।4719

मेषयग्मधनःु कं ु भतलापसं
ु हाश्च िूुभषाः। रार्योऽन्ये पस्त्रयः प्रोता ग्रहाणां भेद उयतेते ।।49

अथग्रहाणां िुभषापद भेदमाह-
िमां ु र्क्रेु न्दुभजगाः
ु सोऽकाशरगरर्ः ु पस्त्रयः। मंदज्ञके तर्ः क्लीबा ग्रहभेदाः प्रकीपतशताः ।। 0।।
अथयग्ु मिुभषापदरार्ीनाह-


तलाकोदर्णडपमथनु र्घटाकन्या नराः िृता। एकापक्रनौ मेषपसंहौ र्ृषक्रकाशपलकन्यक्राः ।। 1
ु मकरापन्तमौ।
एकापकन्यः पस्त्रयः प्रोताः स्त्रीयग्मं
अथयग्ु मापदग्रहानाह-
एकापकनोके न्दुकुजाः र्क्रज्ञार्क्शपहमं
ु पत्रणः ।। 2

एते यग्मग्रहाः प्रोताः र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके । 3।
अथरापर्नर्ांर्ज्ञानमाह-
पर्प्राः कर्क्शपलमीनाश्च धनःु पसंहपक्रया नृिाः। तलाय ु
ु ग्मर्घटा र्ैश्याः र्ूद्रा नक्रोक्षकन्यकाः। 4
अथ ग्रहाणां र्ांर्ज्ञानमाह-
नृिारपर्कुजौपर्प्रौबृहस्पपतपनर्ाकरौ बधोर्ैश्यभृ
ु ु
गोश्र्ूद्रोनीिार्ापकि भजङ्गमौ।।
अथ रार्ीनां योजनान्याह-
ु ुभद्राश्च
र्सुभद्रत ुश र्पिषट्कितदु र् ्
श । पर्श्यार्ाः र्तर्ेदाश्च ितपु स्त्रंर्दजापदनाम ।।60

नृिा..नीिार्ापकि भजङ्गमौ।।
अथग्रहाणां योजनान्याह-

आपदत्यर्पनसौम्यानां योजनान्यष्टसंख्यया । र्क्रस्य ्
षोडर्ोतापन गरोश्च दर्योजनम ।।
कुजस्य सप्त पर्ख्याताः र्र्ाङकस्य ैकपर्ंर्पतः ।।6 ।।
अथरार्ीनां र्णशज्ञानमाह-
रता मेषधनःु पसंहाः कुलीरोक्षतलाः ु ष्ा यग्ु माङ्गनामृगाः।। 6
ु पसताः। कं ु भापलमीनाः श्यामाः स्यःकृ

अथग्रहर्णशज्ञानमाह-
ु श्वेतः कुजो रतः पिंगलाङ्गो बृहस्पपतः। बधः
र्क्रः ु श्यामःर्र्ी श्वेतो रतः सयोऽिपसतः
ु र्पनः ।।
राहुश्च कृ ष्र्णशः स्यािणशभेदा उदाह्रताः ।। 7
अथग्रहाणां स्वरूिमाह-

मकृ र्ा- िूर्ाशदीनां पदर्ामीर्ाः क्रमान्नष्टापदसूिकाः।


19

7
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ु ि र्ृतञ्चकृ र्मध्यपत्रकोणकं ।
ितरस्रं

दीर्घशर्ृत ं तथाष्टास्त्रं ितरस्त्रायतं तथा। दीर्घशश्चेपतक्मादेत े सूयाशद्याकृ तयो मताः ।। 8
ग्रहाणां पकरणाः आह-
िंि ैकपर्ंर्पद्गरयो नर्ांर्ाः षोडर्ाब्धयः। भास्करापदग्रहाणां त ु पकरणाः िपरकीपतशताः ।। 9
अथरार्ीपकरणानाह-
कुलीराजतलाक
ु ं ु भपकरणा र्ससं
ु ख्यया। पमथनोक्षमृ
ु ु ख्यया।।61।।
गाणां ि पकरणा ऋतसं
शु योस्तथा ।। ित्वारो र्ृपश्चकस्योताः सप्तपर्ंर्ज्र्ेषस्य ि ।62
पसंहस्य पकरणाः सप्त कन्याकामक
सप्ताष्टर्रर्ह्न्यपद्रुभद्रयग्ु मापब्धष्वसस ु ।। सप्तपर्ंर्पतसंख्याश्च मेषादीनां िरे पर्च्ः ।। 63 ।।
कुजेन्दुर्नयो िस्वा दीर्घाश जीर्बधोरगाः।
ु ु समौ प्रोतौ र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।।64।।
रपर्सक्रौ
अथग्रहाणां र्योज्ञानमाह-
ु सप्तर्यास्तथा । पर्ंर्ियाश्चंद्रसतो
भूपमजः षोडर्र्याः र्क्रः ु
ु गुभपस्त्रर्िया िृतः ।। 66।।

र्र्ांकः सप्तपतर्याः िंिार्द्भास्वतो र्यः । र्न ैश्चरस्य राहोश्च र्तसंख्यार्यो भर्ेत ।।67
अथ ग्रहाणां रसर्गशमाह-
पततं र्नेश्च राहोश्च मधरंु त ु बृहस्पतेः। अम्लं भृगोपर्शधोः क्षारः कुजस्य कुलजो रसः ।
ु सोमित्रस्य
तर्रः ु ्
भास्करस्य कटुभर्श ते ।68 ।।
अथर्ामदपक्षणपर्भागमाह-
सौम्याकश कुजजीर्ानां दपक्षणे लांछनं भर्ेत ।् फणींच्र्क्र ्
ु मंदानां र्ामे भर्पत लांछनम ।।69 ।।
अथग्रहाणांलञ्छनमाह-

र्क्रस्य र्दने िृष्ठ े कुजस्यांस े बृहस्पतेः । कक्षे बधस्य
ु िन्द्रस्य मूपन श भानोः कटीतटे ।।70 ।।
ऊरौ र्नेः िदे राहोलाशञ्छनापन भर्पन्त पह।
अथग्रहाणांशृङ्गभेदनाह-

बधापदत्यौ भग्नशृङौ िन्द्रः शृङ्ग पर्र्पजशतः ।। 71 ।।
तीक्ष्णशृङ्गः कुजो दीर्घशशृङ्गौ जीर्कर्ी तथा। र्पनराहू र्कशृङ्गौ शृङ्गभेद उदाह्रतः ।।72 ।।
अथरार्ीनां िरपिरोभयसंज्ञामाह-
र्ृषपसंहापलकं ु भाश्च पतष्ठपत पिररार्यः। कपकि नक्रतलामे
ु षाश्चरपन्त िररार्यः ।

यग्मकन्याधन ु
मीनाः ु
स्विन्त्यभयरार्यः ।।73 ।।
अथप्रर्ेर्िलान्याह-
धनमेु षौ र्नप्रान्ते कन्यका पमथनंु िरेु । हपरिाितलामीनमकराः
ु सपललेष ु ि।

8
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

नद्यां कुलीरः कुल्यायां र्ृषः कुम्भः ियोर्घटे ।।74 ।।


र्ृपश्चकः कू िसपलले रार्ीनां पिपतरीपरता। र्नके दारकोद्यानकुल्यापिर्नभूमयः ।।7 ।।
आिगातीरसिािीतडागसपरतस्तथा। जलकं ु भश्च कू िश्च नष्टद्रव्यापदसूिकाः।।76 ।।

िनरपिरापर्िलान्याह-
ु लाग्रामे
र्घटकन्यायग्मत ु ऽजाली धनहशु री। र्ने िाथ कुलीराक्षनक्रमीना जले पिताः ।।77 ।।
अथग्रहाणांिलान्याह-

पर्पिने र्पनभौमाऽकाश भृगिन्द्रौ ु
जले पितौ । बधजीर्ौ ि नगरे नष्टद्रव्यापदसूिकाः ।।78।।

िनरपिग्रहिलन्याह-

भौमो भूपमजशलं काव्यर्पर्नौ बधभोपगनौ ु
। पनष्कर्णठं ि ैर् रन्ध्रं ि गरूभास्करयोन शभः ।।79।।
ु पमश्च बलर्पतशग्रहे पिते। सूयाशर्क्ाशरबले भूमौ गरूर्
मंदस्य यिभू ु क्रबले
ु ि खे।

िंद्रसौम्यबले मध्ये कै पश्चदेर्मदाह्रतम ्
।।80 ।।
अथग्रहाणां रार्ीनाञ्च पनर्ापदसंज्ञामाह-

पनर्ापदर्ससंध्याश्च भानयु ग्रापर्मापदतः ।।81 ।।
अन्यश्च-

िररापर्र्र्ादेर्पमपत के पित्प्रिक्षते। ग्रहेष ु बलर्ान्यस्त ु तिर्ात्फलमीरयेत ।।82 ।।
अथग्रहबलाबलपनणशयमाह-

र्नेर्शषं तदधं स्याद्भानोमाशसियं पर्च्ः।। र्क्रस्य िक्षो जीर्स्य मासो भौमस्य र्ासराः ।।83 ।।
इंदोमहूशु तशपमत्यतंु ग्रहाणां बलतो भर्ेत।्
अथकालबलपर्धानमाह-
् 84 ।।
ु क्रमात ।।
एतेषां र्घपटका प्रोता उच्चिानजषां
स्वगृहषे ु पदनं प्रोतं पमत्रभे मासमापदर्ेत।् र्त्रिाने
ु ्
ष ु नीिेष ु र्त्सरानाहुुभतमान ।।8 ।।
अथयामिक्रग्रहसंभारक्रमाह-

सूयाशरजीर्पर्च्छुक्रर्पनिन्द्रभजङ्गमाः। ु मसंख्यया ।।86 ।।
प्रागापदपदक्ष ु क्रमर्श्चरेययाश
प्रागादीर्ानियशन्तािारेर्ाद्यन्तकान्ग्रहान।् प्रभाने प्रहरे िन्द्रे पितीयेग्न्यापदकोणतः ।।87।।
एर्ं याम्ये तृतीये ि क्रमेण िपरकल्पयेत।् भूत ं भापर् र्ारेर्ाद्या भर्पन्त पह ।।88।।
ु द्यार्पद्भरूदयापदकम ।् तार्पद्भर्ाशसरैः पसपिः के पिदंर्ापधिापिच्ः ।।89।।
तपिने यतिन्द्रक्षाश
अथलाभपसपिकालमाह-
ु द ् यार्पद्भरूदयापदकम।् तार्पद्भर्ाशसरैः पसपिः के पिदंर्ापधिाद ् पर्च्ः ।।90।।
तपिने यतिन्द्रक्षाश

9
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

अथ आरूढलग्नपनणशयमाह-
प्रश्ने पनपश्चत्य र्घपटकाः सािशर्घपटकाः क्रमात।् साध शपिर्घपटकाियशन्तमकश लग्नं प्रिक्षते ।।91 ।।
तद्यथा काललग्नं त ु ज्ञात्वा िूर्ाशपदकं न्यसेत ।् तिर्ात्प्रष्टुरारूढं ज्ञात्वा िारूढके श्वरम ।।92।।

आरूढापधिपतयशत्र प्रयातस्तत्र पनगशमः ।।93।।



इपत ज ैपमपनपर्रपितज्ञानप्रदीपिकायाम आरूढपर्र्े
षसंज्ञाप्रकरणं नाम तृतीयकार्णडः ।
ू मश ।्
आरूढसंज्ञाकार्णडसंिण


ज्ञानप्रदीपिकायां धातकार्णडप्रारं भः।

र्ेषकपकि तलानपक्रधात ् र्ु ते मूलरार्यः।।1
ु रार्यः ईपरताः। कं ु भपसंहोपळर्ृषभान ब्र

यग्ु मकं ु भधनमीना


ु रार्योजनसंपज्ञताः । कुजन्दु
े सापकि ...धातर्ः िपरकीपतशताः।।2
मूलंभग ु
ृ पदनापदकु जज ु
े ीर्पधषणसोमजौ । स्वक्षेत्र भानजोर्ल्लस्वक्षे ु
त्रधातपरन्दुजः ।।3

स्वक्षेत्र े भानिन्द्रौ ि धातरु स्येष ु मूलजौ। ताम्रं भौमो रर्ेपरपतगरशु ोस्वणंत्रिबु धशु ः।4
राश्यां र्क्र ्
ु श्र्र्ी कांस्यम आयनं ु स्वलोहेष्वर्पिताः।।5
ु मन्दास्तस्व
मन्द भोपगनौ।20 भौमाकश र्क्र

ु स्व स्व लोहो स्वक्षेत्रपमत्रगाः। पमश्रे पमश्र फलं ब्रूयात ग्रहाणाञ्च
िन्द्रज्ञगरर्ः ्
बलक्रमात।।6
र्ीलं भोनोबधशु स्याहुःमृत्पात्रमूषरं पर्धोः। पसतस्य मत
ु ास्फपटकाः प्रर्ाळं भूसतस्य
ु ि।।7
आयसंभान ु ित्रस्य
ु ु ाप्रर्ाळ गाुभडं िष्यरागतम
ि मपिणश्च मनपश्र्लाः। मापणर्क् मत ु ्
।8
र्भ्रं नीलं ि गोमेदं र्ैढूयं ि रर्ेः क्रमात ।् बधु स्य मरकतः नीलं र्न ैः र्ैढूयक
श ं भृगोः।।9

श ान्तं पदनेर्स्य िन्द्रकान्तं पनर्ाितेः। भौमस्य पर्द्रुमच्छायां िष्यरागं
सूयक ु
गरोरहोः।।10
गोमेदर्पदततोप्रोता र्गाशः िाषाणसंपज्ञताः। तत्द्ग्रहर्ार्ािणं ततद्रापर्र्र्ादपि ।11
बलाबलापर्भागेन पमश्रे पमश्रं फलं र्देत।् नृरार्ौ नृभागे मत ्
ु ादृष्टे र्ामत्य शभूषणम।12

ततद्रापर्र्र्ादस्ये ततद्रूिं पर्पनपदिर्ते ।् आपदत्वारगरूणान्त


ु ्
ु ज्ञानयत्रंरंभषू णम।13

िन्द्रज्ञयोश्रोत्रभूषापर्रोभूषोभृगोर्शदते ।् सर्शर्न्य ्
ू ोिदेहास्ते धायशभषू णमापदर्ेत।14।
ु मपणरत्नापदपनपमशत ं पधषणस्य त।ु िात(ु म)यं नागरत्नान्ते आयसंभषू णं र्नेः।1
सर्णश

िन्द्रस्याक्षरमालां र्ा भौमस्या रर्ेः मापणर्क्भूषणं । गाुभडं सोमित्रस्य भृगोःर्ैडूय श मौपतकं ।16

एर्मन्य ग्रहाणान्त ु ियाशलोयतेर्देबधशु ः। गरूणा ् 17
संयतु े सर्े तं सूत्र ं समापदर्ेत।।
ु े र्ा मत
जीर्भागशर्यत ्
ु ो र्ा िाजनशु स्य र्लापिर्त।18
ु स्फापटकपनपमशत ं तथ ैर् िन्द्रयत

20
ु श्र्कांस्य ं आयनं मन्द भोपगनौ।
मकृ र्ा-कास्यंर्क्र

10
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ु े सदाधायं पर्भूषणम।् गुभु ं पर्ना ग्रहैयत


जीर्न्यः ग्रहसंयत ्
ुश े तदापखत धारणं पर्च्ः।।
होमाग्नेरतस्फपटकाक्षरक के न्द्रपनलर्त।् गुभसू
ु याशरिन्द्राणो भृगोज्ञस्य र्नेराहोः।।

क्रमािणशपनकथ्यन्त्ये र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।


इपत श्रीज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां धातप्रु करणं नाम तृतीयकार्णडः।।

अकोनलग्नस्य लर्ाः खबाण िन्द्रार्र्ेष े रपहतापस्त्रभताः।


र्ारापिताः सप्तह्रताः कृ तास्ते कालाख्यहोराितयोऽकश तः स्यःु ।। 94 ।।

मेषकपकि तलानक्रधातरु ार्य ईपरताः। कुम्भपसंहापलर्ृषभा ब्रर्ु ते मूलरार्यः ।।9 ।।

धनमीननृ ु
यक्कन्यारार्यो जीर्संज्ञकाः ।।96।।
कुजेन्दुसौपरभजगा
ु ु
धातर्ः िपरकीपतशताः। मूलं भृगपदनाधीर्ौ , जीर्ौपधषणसोमजौ ।।97 ।।

स्वक्षेत्र े भानर्च्चन्द्रो धातरु न्यत्र िूर्र्श त।् स्वक्षेत्र े भानजो
ु र्ल्ली स्वक्षेत्र े धातपु रन्दुजः ।।98 ।।
ु काच्ञनां पधषणो भर्ेत।् रौप्यः र्क्र
ताम्रं भौमस्त्रिज्ञशश्च ु ः र्र्ी कांस्यमायसं मन्दभोपगनौ ।।99 ।।

भौमाकश मन्दर्क्रास्त ु स्वस्वलोहाः स्वभपिताः। िन्द्रज्ञगरर्ः
ु स्व-स्वलोहाः स्वक्षेत्रपमत्रगाः ।।100।।

पमत्रे पमश्रफलं ब्रूयात ग्रहाणाश्च बलं क्रमात।् पर्लां भानोबधस्याहुमृ
शु श ात्रं त्विरं पर्धोः ।।101।।
त्प

पसतस्य मतास्फपटके ु
प्रर्ालं भूसतस्य ि । आयसं भानिु त्रस्य
ु ्
मपिणश्च मनः पर्लाम ।।102।।
स्वोच्चापदके धाम्यधातौ धाम्यं त ु नीिगे । र्घपटतार्घपटतं ब्रूयाच्छास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।।103।।
नीलं र्नेश्च र्ैडूयश ं भृगोमशरकतं पर्दः । सूय शकान्तं पदनेकस्य िन्द्रकान्तं पनर्ाितेः ।।104 ।।

ततद ् ग्रहर्र्ाद ् र्णं ततद्रापर्र्र्ादपि । बलाबलपर्भागेन पमश्रे पमत्रफलं र्देत ।।10 ।।
ु र्ामत्य शभूषणम ।् ततद्रापर्र्र्ादन्यत ततद्र
नृरार्ौ नृखग ैदृशष्ट े यते ् ू िं पर्पिन्तयेत ।।106
् ।।

इपत ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां धातप्रकरणं नाम तरु ीयकार्णडः।।

ज्ञानप्रदीपिकायां मूलकार्णडम ।्
मूलपिन्तापर्धानापन प्रोयतेन्त्ये िूर्र् ु
श ास्त्रतः। क्षद्रसस्यापन ु
भौमस्य व्रीपह सस्यं भृगज्ञयोः।21


मूलपिन्तापर्धौ मूलान्ययतेन्ते िूर्र् ु
श ास्त्रतः। क्षद्रु सस्यापन भौमस्य सस्यापन बधजीर्योः ।1।

ु धस्यापनभौमश्च
(क्षिाब ु र्ृक्षश्चंद्रस्यर्ल्लपर। 22)
भानश्च

तृणापन ज्ञस्य भानोश्च र्ृक्षाश्चन्द्रस्य र्ल्लरी । गरोपरक्ष ु गश ोपश्चन्ता भूुभहाः िपरकीपतशताः ।।2
भृ

21
मकृशा
22
मकृशा-
11
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

र्न ैश्चरस्य राहोश्च भतकं पितभूुभहोः। र्पनभौमोरगाणां ि पततकर्णटकभूुभहाः ।


अजालीक्षद्रसस्यापन ु
र्ृषककश तलालताः ु धनपसं
। कन्यका पमथनंु गल्मं ु हौ त ु भूुभहोः।।

इक्षमु ीनर्घटमृगौ कपम्पत द्रुः प्रिक्षते। अकर्णटकद्रुमासौम्याः क्रूराः कटक भूुभहाः।


श शटो मृगः ।
र्ृक्षाः कर्णटकद्रुर्घ
इक्षमु ीनः क्रमाच्च ैर् के पिदाहुमशनीपषणः ।।4 ।।

अकर्णटकद्रुमाः सौम्याः क्रूराः कटकभूुभहाः । यग्मकर्णटक आपदत्यो भूपमजो ह्रस्वकर्णटकाः ।। ।।
र्क्रीश्च कर्णटकाः प्रोताः र्न ैश्चरभूजङ्गमौ । िािग्रहाणां क्षेत्रापण तथा कर्णटपकनो द्रुमाः ।।6 ।।
पिष्टकक्षापण सौम्यस्य भृगोपन शकष्टकद्रुमाः । कदली िौषधीर्स्य पगपरर्ृक्षा पर्र्स्यतः ।।7 ।।23

अकश स्य पगपरर्ृक्षाश्च नापरके रादयो गरोः।।724

शु
साराहीनाश्च पनन्द्कश अन्यसारौ कपर्गुभः।
ु पमजिन्नगाः।। अन्तस्वरापर्िाः बपहस्सारास्तदन्यकाः।
बपहस्सारः स्वरापर्िान बधभू

ु र्ृक्षा नापरके लादयो गरोः


बृहत्पत्रयता ु ।25 तालाः र्पनभजङ्गानां
ु ्
सारासारौ तरू र्देत ।।8।।
सारहीनाः र्नीन्द्काश अन्तः सारौ कर्ीज्यकौ । बहीस्साराः स्वरापर्िाः र्नीज्यकुजित्रगाः ।।9।।

अन्तः साराः स्वरापर्िा बहीस्सारास्तदन्यके । त्वक्कन्दिष्पच्छदनफलिक्वफलापन ि ।।10 ।।
ु द्याः स्व-स्वक्षेत्रष ु ते तथा।26 मद्गो
मूलं लता ि सयाश ु ज्ञस्याढकीश्वेता पनष्पार्ा भृगोश्च िणकं कुजः ।।11।।27

पतलः र्र्ाङ्को पनष्पार् रपर्जीर्ोऽुभणाढके 28। माष्यं र्पनभजङ्गौ ु
ि तथाऽन्यिान्यमयतेते ।।12।।29


ू श त्रस्य
पप्रयङ्गभु पमि ु
बधस्य ब्रीहयः िृताः। स्व- स्वरूिानरूिे ्
ु ण तेषां धान्यापन पनपद्रर्ेत ।।13 ।।
ु ु जयोर्शल्मीके बधभोपगनोः।
उषर भानक ु सपलले िन्द्रपसतयोपगशरोः र्ैलतले तथा ।। 14।।

23
मकृ र्ा- कदली िौर्धीर्स्य लतार्ृक्षस्ततापर्र्ः ।।

मकृ र्ा–
24

25
मकृ र्ा- तालाराहोः र्न ैश्चर्ै बृहत्पत्रयतु ाः यग
ु ाः।।

मकृ र्ा-मूलं लता ि सूयाशिा स्वरापर्िाः ग्रहाः क्रमात।्


26

27
मकृ र्ा-कुजस्य िणकाम ुद्गा ज्ञस्य श्वताढका भृगोः।।
28
मकृ र्ा-धान्य िन्द्रस्य पनष्पार्ं रर्ोजीर्ोुभणाढके ।
29
मकृ र्ा-र्न ेः पतल महोमाशष ं तथान्यं धान्य....।
12
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

र्नेः कृ ष्पर्ला िाने मूलान्येतापन भूपमष।ु 30 र्णं रसं कुलं रत्नमायधु ं िोतमूपलकाः ।।1 ।।
ित्रं फलं िक्वफलं त्वङ्मूलं िूर् शभापषतम।् ग्ररोतमूपलकां ज्ञात्वा कथयेच्दयापदपभः ।।16।।
् लपिन्तापर्धानं नाम िञ्चमकार्णडः समाप्तः।।
इपत ज ैपमपनपर्रपितज्ञानप्रदीपिकायाम मू

ज्ञानप्रदीपिकायां भूतकार्णडं प्रारम्भः


जीर्कार्णडप्रारम्भः
ु क्र
िन्द्रो माता पितापदत्यः सर्ेषां जगतामपि । गुभर् ु ारपर्न्मदाः िच्ञभूतस्वरूपिणः ।।1।।

श्रोत्रत्वङ्नेत्ररसनािाणाः िच्ञेपन्द्रयापण ि। र्ब्दस्पर्ौ ुभिरसौ गन्धश्च पर्षया अमी ।।2 ।।


ु पदिच्ञानां ग्रहाणां कथयेत्क्रमात ।् 31 गरोः
ज्ञानं गर्ाश ु िच्ञ भृगोश्चापब्धज्ञ शस्य पिपस्त्रः कुजस्य ि ।।3।।
ु ः इमे प्रोताः र्ङ्खर्पु तर्शरापटकाः ।।4।।
एकज्ञानं र्नेुभतं र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।। बधर्गाश
म्ुणाः पर्पथली यूका मपक्षकाश्च पििीपलकाः। भौमर्गाशः इमे प्रोताः षट्पदा ये भृगोस्तथा ।। ।।

देर्ा मनष्याः ु
िर्र्ो भजगा ु
पर्हगा गरोः। तथ ैकज्ञापननो र्ृक्षाः र्पनर्गाश प्रकीपतशताः ।।6।।
देहो जीर्ः पसतो पजह्ा, बधो नासेक्षणं कुजः । 7। श्रोत्रं र्न ैश्चरश्च ैर् ग्रहार्यमीपरतरम।्

पििाच्चतष्पाद ् बहुिाद ् पर्हगा जानगाः ्
ु क्रमात ।।8।।र्ङ्खर्म्बू
कसङ्ांश्च बहुिदाः उदाह्रताः ।।9।।

गोधाकमठमख्यात ु तथा िङ्क्रमणोपिताः। 32


मनष्यकार्णडम ्

मृगमीनौ त ु खिरौ तत्रिौ मन्दभूपमजौ ।



र्नकुक्कुटकाकौ ि पिपन्ततापर्पत कातशयते ।।1।।33

् रार्ौ पर्िक्षणः ।।2।।


ु सौम्ये पर्धौ पर्खी। र्ीपक्षते ि तथा ब्रूयात ग्रहै
तद्रापर्पिते पसते हंसः र्क्रः
एर्ं जीर्िदाख्यातं र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।।10।।
तद्रापर्पिते रर्ौ तेन दृष्टे ब्रूयात्खगेश्वरम ।् 34 बृहस्पतौ पसतबको भरिाजस्त ु भोपगपन ।।3।।35
कुक्कुटो ज्ञस्य र्क्रस्य
ु ्
पदिान्धाः िपरकीपतशतः ।अन्यरापर्िते खेटे ततद्रार्फलं र्देत ।।4।।36

मकृ र्ा - र्नेः कृ ष्पर्ला िाने मूलान्येतास ु भूपमष।ु


30

31 ्
मकृ र्ा-ज्ञानं सारदीिंभानांग्रहाणां कथयेत क्रमात ।्
32
मकृ र्ा-गोधासरसपिम ुख्यास्त ु तथा िङ्रक्रमणोपिताः।
33
मकृ र्ा-र्नकुक्कुटमो(हो)पिन्तार्न ेः काकोथर्ा भर्ेत।्
34
मकृ र्ा-तद्रापर्पि रर्ौ र्ाथ दृष्टे खगेश्वरः।
35 ्
मकृ र्ा-बृहस्पतेकशलाकास्यात भारिाजस्त ु भोपगनः।
36 ु फलं र्देत।्
मकृ र्ा-अन्यरापर्िजीर्ेष ु तद्राश्यत
13
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

सौम्ये खेटे पिजाः सौम्याः क्रूराः क्रूरगृहे पिताः।37 नरराश्यदु ये सूय े दृष्टे भूिस्तदापश्रतः ।। ।।
उच्चिानेपक्षते राजा नेता स्वक्षेत्रगे पिते।38 राजापश्रतास्त ु पमत्रिर्ीपक्षते समगे भटाः ।39।6।।
् त।् 40कांस्यकारः कुलालाश्च कांस्यपर्क्रपयणस्तथा ।।7।।41
ु ष ु दृष्टे र्ा सङ्करान र्दे
अन्यरापर्ष ु यते
ु णाशिपे षणः स्वणशकापरणः।42 नृरार्ौ जीर्दृष्टे र्ा भानर्द
र्ङ्च्छेदी र्घातिू ु ् ब्राह्माणादयः ।।8।।43
ु ऽथर्ा दृष्टे तिद ् ब्रूयातिपस्वनः44। तिच्छुक्रे त ु र्ृषलाः संकराः रापर्भोपगनौ ।।9।।45
ु ते
बधय
पकपच्ञदत्र पर्र्ेषोऽपस्त मीने भास्करपगङ्कराः।46 िन्द्रस्य पभषजौ ज्ञस्य र्ैश्याश्चौरगणा िृताः ।।10।।
राहोगशरदिार्णडालास्तस्कराः िपरकीपतशताः। र्नेस्तुभपच्छदः प्रोता राहोधीर्रमापलनः ।।11।।
ु स्य िपरकीपतशतः ।।12।।
र्ङ्खच्छोदी नटः काुभन शतशकाः पर्पल्पनस्तथा। िूण शकृ न्मौपतकग्राही र्क्र
ततद्रापर्र्र्ाज्जापतस्ततद्रापर्पित ैग्र शहैः। ततद्रापर्िखेटानां बलतो नष्टपनगशमः ।।13।।47

एर्ं बहुपर्ध ैज्ञाशत्वा र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके । लग्नग्रहर्र्ाद ् धीमान नष्टिौरापदपनणश
यः ।।14।।

पिन्ताकार्णडप्रारम्भः
ु पिते ।।1।।48
ू ं बधे
मेषरापर्पिते भौमे मेषमाहुमशनीपषणः। तपिन्नके पिते व्यािं गोलाङ्गल

र्क्रेु गौर्ृषश भश्चन्द्रे गरार्श्वस्ततः िरम।् मपहषः सूय शतनये राहौगशर्य उयतेते ।।2।।
र्ृषभिे भृगो धेनःु कुज े मृग उदाह्रतः।बधेकपिग
ु शु
रार्श्वः ु
र्र्ाङ्के धेनुभयतेते ।।3।।
आपदत्ये र्रभः प्रोतो मपहषा र्पनसि शयोः। ककश ि े ि खरो भौमे मपहषी नक्रगे कुज े ।।4।।

मीनगेर्षृ भोतोर्ीयग्मकन्यार्घटे ष ु ि। पिते र्ाजं....श्वानजापतपर्शपनपदिर्ते ।्
ुश
र्ृषभिे हपरयग्मकन्ययोः श्वा ि फे रर्ः।
आपदत्यमन्दमेकहंसमालोयतेफलं र्देत।्

37
मकृ र्ा-सौम्याः खेटेंडजासौम्याःक्रूराः क्रूरभगाः ग्रहाः।
38
मकृ र्ा-उच्चिानपितेराजोतेनस्वक्षेत्र ईपक्षतः।
39
मकृ र्ा-राजापश्रतस्त ु पमत्रभिे र्ीपक्षते पमत्रभे भटाः।
40
मकृ र्ा अन्यरापर्समायत ् त।्
ु े दृष्टौ र्ा सूिकान र्दे
41
मकृ र्ा-कांस्यकारः कुलालश्च पर्क्रयो पर्पल्पनः कुज।े
42
मकृ र्ा-र्ङ्खच्छेदोधातु िूणश्श र्पर्नश्चमशकापरणः।
43
मकृ र्ा-र्ेदज्ञन्तर्शपर्प्रेष्यः कुलहोनौ बृहस्पतौ।
44 ु ऽथर्ायत
मकृ र्ा-बधदृष्टे ् यात तिपस्वनः
ु े तित ब्रू ्
45 ु े तु र्णाशनां सङ्करर्पनभोपगनोः।
मकृ र्ा-तित्द्ग्र्क्र
46
मकृ र्ा-कपश्चदसत्रपर्र्ेषोपस्त मीनाभ ुक ् भानजस्य
ु तु।
47 ् टानां पर्र्ेषफलमापदर्ेत।्
मकृ र्ा-स्वरापर्गानाम खे
48 ् पितेव्यािंगोलाङ्लं र्र्ं बधे
मकृ र्ा-तपिन अके ु ।
14
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

हपरिे भूपमजे व्यािो रर्ीन्द्स्तत्र के सरी ।। ।।


र्क्रेु र्ा र्ानरः सौम्ये त्वन्यै श्वाकृ तयो मृगाः।तलागते
ु भृगौ र्त्सश्चन्द्रे गार्ः प्रकीपतशताः ।।6।।49
ु ु भर्ेत।् 50मन्दापतत्यपितातत्रमतङ्गउदाहृतः।
ष ु जीर्ेन्दुकुजषे ु तरगो
धनपिते
सित्रेु ऽके पिते कुम्भ े मतो गज उदाह्रतः ।।7।।

सिे पिते तत्र मपहषो र्ानरो बधजीर्योः।51
ु ामृतांर्सू
र्क्र ु यषे ु पितेष ु िर्ुभयतेते
ु ।।8।।
ु ।।9।।
ु पमपत ज्ञात्वा र्देत्सधीः
जीर्सूयपे क्षते गभौ र्न्ध्या रपर्जेपक्षते। अङ्गारके पक्षते र्ष्क
ु न दृष्टे कन्या गौरीभेदापिनपदिर्ते ।् पधषणे कुम्भरापर्िे पत्रकोणे बधे
बधे ु पिते52

र्क्ष्येऽहं पिन्तनां सूक्ष्ां जन ैस्त ु िपरपिपन्तताम।् पधषणे कुम्भरापर्िे पत्रकोणे र्ा स िश्यपत ।।10।।

तत्रर्क्रपिते ु
र्ापि मतङ्गज उदाहृतः। गुभदृष्टौत ु र्ीतांर्ौ राजानांप्रर्देत ब् धः।।

ु मीनेर्ातपि कुषापर्पतरमेत।्
जीर्ेधनपष

ु र्ीपक्षते र्भु ैः। िृतः कपिमेषते र्नौ ब्रूयान्मतङ्गजम ।।11।।
िृतो गणस्ततो मीनधनषी
कुजे मेषगते छागो बधे ु क्रपदनेर्े
ु नतशकगायकौ। गुभर् ु ्
ष ु र्पणजं र्स्त्रजीपर्नम ।।12।।53


िन्द्रे तथा र्देन मन्दे ु
पसंहिे परिपिन्तनम।् र्ृषभिे मपहषौ तौलौ िपक्रणं र्ृपश्चके गदम ।।
् 5413।।

ु े र्ादयस्तथा। पमत्रापदिच्ञर्गशच्ञ ज्ञात्वा ब्रूयात्परोपततः


मेषगे सूय शतनये मृत्यक्ल ु ।।14।।
् र्ते ।्
ज्ञात्वासर्शग्रहाणान्त ु जीर्भेदान पर्पनपदि

इपतश्री ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां जीर्भेदपनरूिणं नाम षष्ठः काणडः समाप्तः।


इपत श्री ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां पिन्ताकार्णड नाम समाप्तः

् पिन्तनाकार्णड प्रारम्भः नर्मकार्णडः।


धात्वापदकार्णडम ।।
ु ैदृशष्ट े तच्छत्रसंयतु े । धातपिन्ता
धातरु ार्ौ धातखग ु ्
भर्ेतिन्मूलजीर्ौ तथा र्देत ।।1।।

धातभिे मूलखेटे जीर्माहुपर्शिपश्चतः । जीर्रार्ौ मूलखग ैदृशष्ट े र्ा यपु ज मूलकाः ।।2।।

मूलखग ैः धातपिन्ता प्रकीपतशता । पत्रर्गशखेटकै दृष्टश े यते ्
ु बलर्र्ाद ् र्देत ।।3।।

िश्चयपन्त िन्द्रं िेदन्ये र्देततद ् ग्रहाकृ पतम ।् धात ं ु मूलच्ञ जीर्च्ञ र्ंर् ं र्णं र्देत ।।4।।

49
मकृ र्ा-तुलागते भृगौर्त्स िन्द्रे गौ प्रकीपतशताः।।
50 ु ष ु र्ुक्रेन्दु कुजषे ु तुरगो र्देत।्
मकृ र्ा-धनपिते
51
मकृ र्ा- जीर्सूयपे क्षते गभाशर्न्ध्यापकि भ ुजेपक्षते
52
मकृ र्ा
53 ु क्रपदन ेर्ेष ु र्पणज्यं र्स्त्रजीपर्तम ।्
मकृ र्ा-गुभर्ु
54
मकृ र्ा-र्ृषभिे तु मपहषं िपक्रणं तुलापळके
15
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

् ।।
ु पिन्तनं क्रमर्ो र्देत ।।
उदयारूढयोश्चत्रे ग्रहयोगेक्षणातथा । ज्ञात्वा नष्टच्ञ मपष्टच्ञ
ु त ु स्वोच्चपमत्रग्रहैयते
कर्णटकापदितष्के ्
ुश । दृष्टे र्ा सर्शकायाशणां पसपिं ब्रूयाच्च पिपन्तताम ।।6।।

उदये धातपिन्ता स्यादाुभढे मूलपिन्तनम ।् छत्रेष ु जीर्पिन्ता स्यापदपत कै पश्चच्दाह्रतम ।।7।।


के न्द्रं िणफरप्रोतं आिोपक्लमं क्रमात त्रयम ।् पिन्तना मपष्टनष्टापन
ु कथयेत्ायशपसध्दये ।।8।।
आरूढकार्णडम ।्

ु िूर्र्श िदेत ।।1।।
तत आुभढगे िन्द्रे ि नष्टं ुभिर्ाश्वती । आिूढािर्मे र्ृपिश्चतथे

नष्टद्रव्यस्य लाभश्च सर्ाशहापनश्च सप्तमे । उदयाद ् िादर्े षष्ठेऽष्टम आरूढके सपत ।।2।।
् ःु कुटुम्ब ं सहजं जननी तनयं परिमु ।।3।।
पिपन्तताथो न भर्पत धनहापनरशपिषद्बलम ।तन ्

कलत्रं पनधनं ि ैर् गुभु ं कमशफलं व्ययम ।् उदयापदक्रमाद ् भार्ं तस्य तस्य फलं र्देत ।।4।।

् थक ् । रर्ीन्दुर्क्र
एर्ं िादर्भार्ानां संज्ञास्सपन्त िृथक-िृ ु जीर्ज्ञा नृरापर्ष ु यदा पिताः ।। ।।

मत्य शपिन्ता ततः सौपरदृशष्ट े नष्टं कुज े तथा । कुजस्य कलहः सौरेस्तस्करं गरलं र्देत ।।6।।
ु पिन्तनादेर्ः भूियोः । र्भपिन्ता
रपर्दृष्टे तथा यते ु ु ज्ञेया पर्र्ाहो बधर्
गरौ ु क्रयोः
ु ।।7।।


मष्ट्योदयारूढफलकाणड प्रारम्भः

छत्रकार्णडम ।।
ु िश्यपत यते
पितीये िादर्े छत्रे सर्ं कायं पर्नश्यपत ।55 गरौ ु र्ा तत्र कायं र्भं ्
ु र्देत ।।1।।
ु र्देत ।् तपिन िािय
तृतीय ैकादर्े छत्रे सर्ं कायं र्भं ् ्
ु दृष्टे पर्षमं भर्पत ध्रर्ु म ।।2।।
ते

तपिन सौम्यय ु र्देत ।् पमश्रे पमश्रं फलं ब्रूयाच्छास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।।3।।
ु दृष्टे सर्ं कायं र्भं
ते

िच्ञमे नर्मे छत्रे सर्शपसपिभशपर्ष्यपत ।तच्छुभार्भु ैदृशष्ट े पमश्रे पमश्रफलं र्देत ।।4।।56

् ।।
ु । 57नष्टद्रव्यागमो नापस्त न व्यापधर्मनं भर्ेत ।।
पितीये िाष्टमे षष्ठे िादर्े छत्रसंयते
न कायशपसपिन शिेषर्ापन्तग्र शहोनर्ािदेत।् सप्तमे दर्मे छत्रे र्भु मेर् भर्ेनण
ृ ां।

नष्टान्यागमनं पर्द्यात प्रष्टारूढे ु धनागमः।
ु ते
पर्रोदये। पर्िरीतेन नष्टापप्त र्भय
उदयारूढ छत्रेभ्यस्तृपतमेर्ापि.....
दृष्टेक्रूरे नष्टपसपिः सभु ैदृष्टे न पसद्ध्यपत।

55
ु े छत्रे सर्शकायं पर्नश्यपत
मकृ र्ा-पितीये पहबक
56

मकृ र्ा-तिदेर्र्भु ैदृशष्ट े पमश्रे पमश्रं फलं र्देत।।
57
मकृ र्ा- उदये िदर्े षष्टे ..छत्रसंयतु े
16
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ु श्रमो धनं पर्जयागम।् िेषर्ापन्तं सर्ाशकयशपसपिं र्देत ब् धः।


बृहस्पत्यदये ु

सौम्योदये रणोद्योगे पजत्वा तिनमाहरेत।्


िन्द्रोदये अथ शलाभं सफलं र्देत।्
िनरे ्
ु ष्यपत पसपिस्यात छत्रसन्दर्श
न े तथा।

व्यर्हारपर्जयश्च ैर् छत्रे र्स्त्रमदाहृतम।्
पसपिसर्ाशथ शगमनं ि गमनागमनं तथा।
पिपन्तताथ शस्य लाभञ्च छत्रारूढे पिते पि र्ा।

र्क्रोदये ्
अथ शपसपिः स्यात पत्रलाभो व्यापधमोिनम।्

एर्मन्येष ु प्रश्नेष ु पिन्ता ज्ञानप्रदीिके । न कायशपसपिन श िेषर्ापन्तग्र शहर्र्ाद ् भर्ेत ।।6।।


उदयकार्णडम ।।
ु श्रेयो धनं पर्जय आगमः। िेषर्ापन्तः सर्शकायशपसपिरेर् न संर्यः ।।1।।
बृहस्पत्यदये
सौम्योदये रणोद्योगी पजत्वा तिनमाहरेत ।् दायभागे न्यायर्ादे सफली पर्जयी भर्ेत ।।2।।

ु ष्यपत पसपिः स्याच्चन्द्रसन्दर्शन े तथा । व्यर्हारश्च पर्जयश्छत्रेऽप्येर्मदाह्रतम


िनरे ु ्
।।3।।
िन्द्रोदयेऽथ शलाभश्चोिायेनागमनं तथा । पिपन्तताथ शस्य लाभश्च छत्राुभढपितेऽपि ि ।।4।।
ु ऽथ शपसपिः स्यात्स्त्रीलाभो व्यापधमोिकम ।् जयो यान्त्यरयः स्नेहं छत्रेऽप्येर्मदाह्रतम
र्क्रोदये ु ् ।।
।।

उदयाुभढच्छत्रेष ु र्न्यकाशङ्गारका यपद । अथ शनार्ं मनस्तािं मरणं व्यापधमापदर्ेत ।।6।।
् । मरणं ि ैर् दैर्ज्ञो न सपन्दग्धो र्देत्सधु ीः ।।7।।
ु ष ु बन्धश्चौरभया गरम 58
एतेष ु फपणयते

सप्तमे िन्द्रसूयौ िेत नष्टदर्श ् ैर्बधजीर्ौ
नमापदर्ेत।तथ ु त ु नष्टदृपष्टभशर्ेच्छुभा।
पत्रकोणे सप्तमे स ैम्या नष्टद्रव्यञ्च पसद्ध्यपत।तेष ु िािपिता नष्टं न पसद्ध्यपत कदािन।
त ।् एष ु िानेष ु के न्द्रेष ु र्भाः
पनधनापरधनिेष ु िािेष्वर्भमापदर्े
ु ्
ु स्यःु र्भु दं भर्ेत ।।8।।

तिापदभार्ाः िाि ैस्त ु यता


ु दृष्टा पर्नश्यपन्त । र्भु ैयताऽथ
ुश ्
दृष्टाश्चेततद ् भार्ापभिोषणम ।।9।।
इपत श्री ज ैपमपन पर्रपितज्ञानप्रदीपिकायां मष्ट्य ु
ु दायारूढ छत्रफलं नाम अष्टमकार्णडस्समाप्तः।

नष्टद्रर्यकार्णडप्रारम्भः

तलोदये पक्रयाुभढे नष्टपसपिन श संर्यः ।पर्िरीतेन नष्टापप्तर्ृषश ाुभढेऽपलभोदये ।।1।।

नष्टपसपिन्महालाभो पर्िरीते पर्ियशयः । िािाुभढे नष्टपसपिभशपर्ता पमथनोदये ।।2।।

58
मकृ र्ा-एतेष ु फपणयत
ु े ष ु व्यापधः िेरभयं र्देत।्
17
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

पर्िरीते न पसपिः स्या्काशुभढे मृगोदये । पसपिश्च पर्िरीते न पसद्ध्यपत न संर्यः ।।3।।


पसंहोदये र्घटारूढे नष्टपसपिन श संर्यः । पर्िरीते न पसपिः स्याज्झाषाुभढे मनोदये 59।।4।।
नष्टपसपिपर्शियाशस े दृष्टादृष्टे पनुभियेत ।् पिरोदये पिराुभढे पिरच्छत्रं भर्द्यापद ।। ।।।
न मृपतन श ि नष्टं न ि रोगर्नं तथा ।पिदेहभोदयाुभढे छत्रे नष्टं न पसियपत ।।6।।
नव्यापधर्मनं र्त्रोः सपन्धं पर्न्द्यात्र पिराम ।् िरराश्यदु याुभढच्छत्रेष ु स्त्र्यापद पसध्दयः 60।।7।।
नष्टपसपिश्च भर्पत व्यापधर्ापन्तश्च जायते । सर्ाशगमनकायाशपण भर्न्येर् न संर्यः ।।8।।
् रापर्फलं र्देत।्
े र्शपसपिनैर्पसपिरधोदमे।िन्द्दमेत ु पमश्रं स्यातएर्ं
ऊध्वशमल
ग्रहपिपतबलेन ैर् सर्ं ब्रूयाच्छुभार्भु म ।् िरोदये पिताः सौम्याः सर्शकायाशथ शसाधकः ।।9।।
आुभढश्च्छत्रलग्नेष ु क्रूरेष्वसाङ्गतेष ु ि । िरेणाह्रतं ब्रूयापत्सध्यपत र्भु षे ु ि ।।10।।
् षष्ठे तृतीये नर्कोपि र्ा।आरूढेभतू पमत्यतंु ितथे
उदयात िादर्े ु दर्के ऽपि र्ा।

सप्तकुर्तशमानं स्यात अष्टमे ्
िञ्चकोपि र्ा।पितीये मैकादर्े भापर्कायश साध्यन्त ु पनपदिर्ते ।।


नर्मे िच्ञमेऽस्ते ि नष्टलाभः र्भोदये । एष ु िािेन नष्टापप्तुभदापद पत्रके ष ु ।।11।।
ु िािे िच्ञमे र्ा र्भे
भ्रातृिानयते ु पिते । नष्टद्रव्यापण के नापि दीयन्ते स्वयमेर् ि ।।12।।
ु िािे र्घूमने िपरर्ेपष्टते । दृष्टे नष्टं न भर्पत ततदार्ास ु पतष्टपत ।।13।।
प्रश्नकाले र्भे

िृष्ठोदये र्र्ाङ्किे नष्टद्रव्यं न गच्छपत। तद्रापर्ः र्पनदृष्टश्चेत्रष्टं व्योपक कुज े न तत ।।14।।
ु स्वणं नष्टं नास्तीपत पनपदिर्ते ।् र्क्र
बृहस्पत्यदये ्
ु े ितथु शगे रौप्यं नष्टं न भर्पत ध्रर्ु म ।।1 ।।
अस्ते कुजे र्नौ कृ ष्ं लौहं नष्टं न जायते। बधोदये
ु ु
त्रिप्रायो नष्टं नापस्त ितथु शगे ।।16।।
कांस्य ं नष्टं न भर्पत िङ्कनाभौ न सप्तमे। आरकू टश्च िच्ञमिे भानौ नष्टत्र जायते ।।17।।
ु न नष्टाश्च ितष्पदाः।
दर्मे िारसंयते ु ु
ितष्पदोदये ु
राहौ पिते नष्टाश्चतष्पदाः ।।18।।
बन्धनिा भर्ेयस्ते ्
ु तिद ् पििदरार्यः। बहुिाच्दये राहौ बहुिात्रष्टमापदर्ेत ।।19 ।।
िपक्षरार्ौ यदा नष्टं एतेषां बन्धनं भर्ेत।् ककश र्पृ श्चकयोलशग्न े नष्टं सद्मापन कीतशयेत ।।20।।

मृगमीनदये नष्टं किोतान्तरयोर्शदते ।् कलर्े भूपमजः सौम्यो र्घटे रतर्घटे गुभः ।।21।।
ु करके लग्ने र्घटे भास्करनन्दनः। आरनालर्घटे भार्णडे िन्द्रो लर्णभार्णडके ।।22।।
र्क्रश्च
् धभानू
नष्टद्रव्यापश्रतं िानं सद्मनीपत पर्पनपदिर्ते ।ब ु ु ौ तथाज..।
दये पभतौ िन्द्रर्क्र
ु ...रन्द्रे नष्टिानं प्रकीपतशतम।्
ु रतर्घटे पि र्ा।।र्पनः िल्यां
आरोदये पर्टङ्के त ु गरौ

59
मकृ र्ा-पर्िरीते न पसपिः स्याज्झाषाुभढंङ्गनोदये।
60
मकृ र्ा-चरराश्यद
ु यारूढाछत्रेषस्त्र्
ु यामसन्धयः
18
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ग्रामे र्ीथ्यां र्ने सेम े ...देर्तागृह।े


धान्यागारे गृहे र्ापि नन्तरे प्रीपतिेपटके ।
ू तटाके जलसङ्कल
र्ून्यिाने जतेजथ ु े।
के दारभूमौ किाशसर्ृक्षसम्पन्न भूपमष।ु
तृणाढव्यांमुभर्ने मन्दुरामांभदौतथा।
पनणेजलभ्रास्तेरणपर्द्यापर्लासके ।

त ैलयिे सपर्धौत ु दक्षिूर्ग
श हृ े तथा।

िङ्के त ु कुसमारामे
ु दसृक्षापदक्रमापिपतः।
िरं ु ापर्िङ्ग्रहै
ु दृष्टश ः िुभषस्तकरो
ु ्
भर्ेत ।।23।।
स्त्रीरार्ौस्त्रीग्रहौ दृष्टे कन्यकास्तेयकापरणी।

स्त्रीरापर्स्त्रीग्रहैदृष्टश स्तस्करी ि र्धूभर्श ते ।उदयादोजरापर्िे ं ु हे िुभषो
िग्र ्
ु भर्ेत ।।24।।
ु भर्ेत।्
समराश्यदु ये र्ापि पस्त्रयाश्चायशइतीपरताः।उदये ओजरापर्िे ि ं ु ग्रहो िुभषो
् त ।् 62।2 ।।
समराश्यदु ये िौरी समिे स्त्रीग्रहे र्धूः।61 उदयाुभढयोश्च ैर् बलाबलर्र्ात र्दे

ककश नक्रिरन्ध्रीष ु नष्टं द्रव्यं न पसध्दयपत63। तलार्ृ
ु षभकुम्भषे ु नष्टद्रव्यच्ञ पसियपत ।।26।।

जीर्ं पर्ना सर्शखगे सित्निे न पसध्यपत। िश्यपन्त ते ग्रहाश्चन्द्रं िोरास्तित्स्वरूपिणः ।।27।।


द्रव्यापण ि तथ ैर् स्वपमपत ज्ञात्वा र्देत्सधीः ्
ु 64 ।यस्यामाुभढ संयापत तस्यां पदपर् गतं र्देत ।।28।।65

् ह्य ं र्ास्त्रपर्तमैः।ततद ् ग्रहांर् ु संख्यापन ततत्संख्यापदनापदकम ।् 66


तस्यां पदपर् गतं नष्टम इत्यू

स्वभार्कर्र्ादेर्मन्यदृपष्टर्र्ाद ् र्देत ।।29।।

बलर्ान्यरहां िश्येत यार्त ्
तार्त ् र्देत।्
बलं
िन्द्रिक्षाशच्दयभ यार्तार्त्फलं र्देत।् िरपिरोभयर्र्ादेकपिपत्रगणो ्
ु भर्ेत ।।30।।
् र्ृषभं यार्त तार्त
उदयात र्ा ् ् र्ृषभापदकम।गणत्वातद्रापर्नाथोयदार्ासं
ि ् पितो भर्ेत।्

तत पदर्ां ् ज्ञात्वा र्देत ग
पितं नष्टम इपत ् णान ् ऽपि र्र्तो नष्ट द्रव्यपर्पनणशयम।्
ु ।बलव्तक्षे

नष्टागमस्य िूर्ोत कालपनणशयमीरमेत।्

61
मकृ र्ा –समरापर् उदये र्ापि पस्त्रया ि ैयश इतीपरताः।
62
मकृ र्ा –उदयेराढमोश्च ैर् बलाबलपर्िन्तनम।्
63
मकृ र्ा –भागनक्रि ुरन्ध्रेष ु नष्टद्रव्यं न पसद्ध्यपत।
64
मकृ र्ा –द्रव्यापण ि तथ ैर् स्युभपत ् ुधीः।
ु ज्ञात्वा र्देत स
65 ु
मकृ र्ा –छत्रारूढभराश्यस्तिश्यत ्
ग्रहापदर्ं र्देत।्
66
मकृ र्ा –तत्द्ग्ग्रहांर् ु स ुसंख्यापभस्ततो संख्यापद न र्देद्बधु ः।
19
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

इपत ज ैपमपनपर्रपितज्ञानप्रदीपिकायां नष्टद्रव्यपनरूिणं नाम सप्तमकार्णडःसमाप्तः।।

लाभालाभकार्णडप्रारम्भः
ु लाभो
सर्स्त ु राज्यं ि राष्ट्रलाभं पस्त्रयः िपतम।् उिायनं स्वकायाशपण लाभालाभौ र्देत्सधीः
ु ।।1 ।।
ु श्वरा यपद। पिपन्तताथ शगमश्च ैर् स्त्रीलाभो राज्यपसियः ।।2।।
उदयापदपत्रकान्खेटाः िश्यन्त्यच्चे
तान्नीिपर्िेपषणः खेटाः िश्यपन्त यपद नार्येत।् एर्ं पर्र्ाहकायं ि र्भु ार्भपनरूिणम
ु ्
।।3।।

उदयारूढच्छत्रापण िश्यपन्त सह्रदाः ु त्रत्वमायापत परिःु िश्यपत िेपद्रिमु ् ।।4।।
यपद। र्त्रपमश
ु आयहाश
उदयं िन्द्रलग्नं ि परिःु िश्यपत र्ा यतः। ु पनपरििाने
ु ् ।।
गतश्चेद ् बन्धनं भर्ेत ।।
गतो न यपद नष्टं िेिपहरेर्ं गतं र्देत ।् बलर्च्चन्द्रजीर्ाभ्यां के न्द्रेष ु सपहतेष ु ि ।।6।।
ु न नश्यपत। िािदृष्टे यते
नष्टप्रश्ने न नष्टं स्यान्मृत्यप्रश्ने ्
ु के न्द्रे ब्रूयातस्य पर्ियशयम ।।7।।
ु । 67दर्मैकादर्े सौम्या ग्रहाश्चेत्सर्शपसियः ।।8।।
ु िािसंयते
र्त्रोरागमनं नापस्त ितथे
उदयाुभढच्छत्रेष ु के न्द्रेष ु भजगो
ु यपद। दूरपितो न िायापत तत्र बन्धो भपर्ष्यपत ।।9।।

पर्षापदिीडा प्रश्ने त ु रोपगणो मरणं भर्ेत।गमनं ु ।।10।।
पर्द्यते प्रष्टुः नास्तीपत कथयेद ् बधः
मकृ र्ा पर्षापदिीडा प्रश्ने त ु रोपगणां मरणं ध्रर्ु म।् गमनं न ैर्नष्टानां दृपष्टनाशस्तीपत कीतशयेत।् 68
ु े व्योपक भागशर्संयतु ।े
प्रारम्भकायशहापनः स्याद ् िृच्छतां नात्रसंर्यः। उदयेिन्द्रसंयत
मासेसयू ग ु र्भु ं बऴपत नान्यथा। 69
श रौलग्ने
प्रारर्धकायशहापनः स्यािनस्यािपतरीपरताः। िन्द्राद्व्योमपिते र्क्रेु जीर्ाद्व्योमपिते रर्ौ ।।11।।
तल्लग्ने कायशपसपिः स्यात्पृच्छकानां न संर्यः ।।12।।

ु त्स्त्रीसमागमः। धनागमश्च सौख्यश्च िन्द्रेऽप्येर् ं प्रकीपतशतम ।।13।।
उदयात्सप्तमे व्योपक र्क्रश्चे

पमत्रस्वात्यमायापन्त ्
तदा खेटा यदीष्टदाः। नीिापरखलयोगाभ्यां सर्शकायशपर्नार्नम ।।14।। ।।
इपत ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां लाभकार्णडप्रकरणं नाम दर्मकार्णडस्समाप्तः।।

।।रोगप्रश्नकार्णडप्रारम्भः।।
ु ण व्यापधमृत्यपर्पनणश
श ास्त्रानसारे
िूर्र् ु ु
यः। उदयात्षष्ठमो व्यापधरष्टमो मृत्यसञ्ज्ञकः ।।1।।

तत्राुभढे व्यापधपिन्ता पनधने मृत्यपिन्तना।ततरहयते ्
ु दृष्टे व्यापधं मृत्य ं ु र्देत क्रमात ्
।।2।।

67
मकृ र्ा गतस्यागमनं नापस्त कर्णटके िािसंयतु ।े
68
मकृ र्ा
69
मकृ र्ा
20
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4


िािनीिारयः खेटाः िश्यपन्त यपद संयताः। ु ।।3।।
न व्यापधर्मनं मृत्य ं ु प्रपर्िायं र्देत्सधीः

एतयोश्चन्द्रभजगौ पतष्ठतो यपद िोदये। गरापदना भर्ेद ् व्यापधन श र्ाम्यपत न संर्यः ।।4।।
िृष्टोदयक्षे तच्छत्रे व्यापधमोक्षो न जायते ।। ।।
ु करे। र्क्षपस स्तनयोः कुक्षौ कटौ मले
व्यापधिानपमदं प्राहुमूपश नश र्क्त्रे भजे ु ि मेहने ।।6।।

ऊरौ िादे ि मेषाद्या रार्यः िपरकीपतशताः। कुजौ मूपन्धश मखे


ु र्क्रः
ु कर्णठे राहुभशज े बधः
ु ।।7।।

िन्द्रो र्क्षपस कुक्षौ ि भाननाश


ु भरे धौ गुभः। ्
ु ऊरौ र्पनरपहः िादे ग्रहाणां िानमीपरतम ।।8।।

ु ष ु दृष्टेष ु नीिापरिेष ु ुभग्भर्ेत ।।9।।
एतेष्वर्े िलेष ु स्यात्रष्टमेतषे ु रापर्ष।ु िाियते
िश्यपन्त ये ग्रहाश्चन्द्रं व्यापधिानार्लोपकनम।् व्यापधर्ान्त्य ै तत्रसंिषे ु भानां बलतो क्रमात।।
् 70

िूर्ोतमासर्षाशपण पदनापन ि र्देद्बधु ः ।।10।।


ु े न व्यापधर्मनं भर्ेत।् षष्ठाष्टमे र्भय
षष्ठाष्ठमे िाियत ु रागर्ापन्तः िजायते।।71
ु तो

ु रोगर्ापन्तन श जायते। षष्ठाष्टमे र्भु यतु े भर्ेद ् व्यापधपर्मोिनम ।।11।।
षष्ठाष्टमे िाियते

पकपञ्चदत्र पर्र्ेषोऽपस्त रोगमृत्यपिते ्
र्भु ाः। यार्पिपदिर्स ैयाशपन्त तार्पद्भव्याशपधमोिनम ।।12।।
रोगिानाद ् भर्े सप्ते िािखेटयतु े तथा। षष्ठाष्टमे िन्द्रयते ्
ु मरणं रोपगणां भर्ेत ।।13।।
् गपू र्शषपू िः सौम्यश्चे्क्षे ग्रपन्थभशपर्ष्यपत ।।14।।
रोगिानं कुजः िश्येपच्छरस्तोदो ज्वरो भर्ेत।भृ
रपर्श्चेच्िरव्यापधः र्पनर्ाशतश्च िङ्गतु ा। राहुपर्शष ं र्र्ी िश्येत्रत्रे रोगो भपर्ष्यपत ।।1 ।।
ु िश्येच्चन्द्रर्स्याद ् भृगःु िरे। िपरर्घापर्न्द्रकोदर्णडदृष्टे प्रश्नयते
मूलव्यापध शगुभः ु सपत ।।16।।

कुष्ठव्यापधपमपत ब्रूयाद ् धूम े भूतादृतं र्देत ।सर्े ्
ऽिारमापदत्ये पिर्ाििपरिीडनम ।।17।।

कासं श्वासं ि र्ूलं ि र्नौ र्ीतज्वरः कुज।े र्क्रेु कोदर्णडिपरर्घौ दृष्टे प्रश्ने त ु रोपगणाम ।।18।।
ु पिताः।।19।।
न व्यापधर्मनं पकपञ्चद ् यपद नेक्षन्ते िेच्छुभाः। रोगर्ापन्तभशर्ेच्छीिं पमत्रस्वात्यच्चसं

पर्रोललाटभ्रून ेत्रनापसकाश्रतयोऽधरः। िबु कंु िाङ्गल
ु ीश्च ैर् कृ पतकाद्या नर्ोडयः ।।20।।
कर्णठर्क्षिलकुिोदरमध्यपनतम्बकाः ।। पर्श्नमर्णडोधरः प्रोतश्चोतराद्या नर्ोडयः ।।21।।

जानजङ्ा ु
िादसपन्धिृष्ठान्तपस्फजगल्फकौ । िादाग्रतापलकाङ्गल्य
ु ा पर्श्वक्षाशद्या नर्ोडर्ः ।।22।।
उदयक्षशर्र्ादेर्ं ज्ञात्वा तत्र गदं र्देत ।् अकश नक्षत्रकं ज्ञात्वा नष्टद्रव्यं तथा र्देत ।् 72।23।।
ु ष ु देहिीडा भपर्ष्यपत ।73।24।।
ु द्व्याधयो नपह। तेष ु नीिापरयते
पत्रकोणलग्नदर्मे र्भाश्चे
इपत ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां रोगप्रकरणं नाम एकादर्कार्णडः समाप्तः।।

70
मकृ र्ा
71
मकृ र्ा
72 ्
मकृ र्ा अङ्गनक्षत्रं ज्ञात्वा नष्टद्रव्यं तथा र्देत।।
73
मकृ र्ा-तेष ु नीिापरयत ृ ाम।्
ु े ष ु देहिीडा भर्ेन्नण
21
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

मरणकार्णडप्रारम्भः

मरणस्य पर्धानापन ज्ञातव्यापन मनीपषपभः। र्ृषस्य र्ृषभश्च्छत्रं पसंहश्च्छत्रं हरेभर्श ते ।।1।।
अपलनो र्ृपश्चकश्च्छत्रं कुम्भश्च्छत्रं र्घटस्य ि। उच्चिानपमपत ज्ञात्वा ुभढे स्याच्दये यपद ।।2।।

मरणं न भर्ेत तस्य रोपगणो नात्र संर्यः।

नीिे नस्याद ् व्यापधमेक्षोस्ततोमरणममापदर्ेत।।
ु र्ा कामकंशु छत्रं नीिं मृत्यपर्ियश
तला ु य े ।।3।।
मेषस्य पमथनंु छत्रं नीिं मृत्यपर्ियशये
ु । कन्या छत्रं कुलीरस्य नीिं मृत्यपर्ियशये
ु ।।4।।

नक्रस्य मीनश्छत्रं ि नीिं मृत्यपर्ियशये ् ।।
। नीिे न र्ाम्यपत व्यापधः मृत्यौ मरणमापदर्ेत ।।
् यो यपद मृत्यस्तदापग्नना।
ग्रहेष ु बलर्ान सू ु मन्दः क्षधु ा जलेनन्दु
े ः र्ीतेन कपर्ुभयतेते ।।6।।

ु षारर्ाताभ्यां
बधस्त े जीर्स्त ु कुपक्षरोगेण नश्यपत ।।7।।
र्स्त्रेणारो बली यपद। राहुपर्शषण

पर्धोः षष्ठाष्टमे िािाः सप्तमे यपद पिताः। रोगमृत्यिलाभ्यां र्ा रोपगणां मरणं ध्रर्ु म ।।8।।
ु ।।9।।
ृ ं ु रोपगणां कथयेत्सधीः
आुभढं मरणिानं तिादष्टमगः र्र्ी। िािाः िश्यपन्त िेन्मत्य
ु दर्मे िािसंयते
ु यते
तृतीये भानसं ु । दर्ाहान्मरणं ब्रूयाच्छुक्रजीर्ौ तृतीयगौ ।।10।।

सप्ताहान्मरणं ब्रूयाद्रोपगणामपतबपिमान।् उदये ितरु स्त्रे र्ा िािास्वष्टपदनान्मृपतः ।।11।।
ु ।।12।।
लग्नाद ् पितीयगाः िािाः ितदशु र्पदनान्मृपतः। पत्रपदनान्मरणं पकन्त ु दर्मे िािसंयते
तिात्सप्तमगे िािे दर्ाहान्मरणं भर्ेत।् पनधनारूढगे िािे दृष्टे र्ा मरणं भर्ेत ।।13।।

ततरहर्र्ेन ैर् पदनमासापदपनणशयः ।।14।।


इपत श्रीज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां मृत्यप्रु करणं नाम िादर्कार्णडःसमाप्तः।।

मृतस्य गपतकार्णडम ।।
अन्त्यभार्ाद ् गपतज्ञेय ं प्रश्नलग्नाद ् पर्िक्षणैः। ग्रहोच्चे स्वगशमायापत परिौ मृगकुले भर्ः ।।1।।
नीिे नरकमायापत पमत्रपमत्रकुले भर्ः। स्वक्षेत्र े स्वजने जन्म मृतानां कथमेद ् बधः
ु ।।2।।


भपतकार्णडप्रारम्भः

े भतद्रव्यस्य
कथयापम पर्र्ेषण पनणशयम ।् िाकभार्णडापन भतापन
ु व्यञ्जनापन रसास्ततः ।।1।।

सहभोतृ न भोजनापन ्
तिातृस्न ेपहनो परिून ।।2।।
ु । धनपमश
मेषरार्ौ भर्ेच्छागं र्ृषभे गव्यमयतेते ु थनपसं ्
ु हषे ु मत्स्यमांसापदभोजनम ।।3।।

नक्रापलककश मीनेष ु िपरिक्वफलापदकम।् तलाकन्यार्घटे


ु ु
ष्वर्े र्िात्रपमपत ्
कीतशयेत ।।4।।
ु । कृ ष्ान्नं क्षौद्रसंयतंु भूपमित्रस्य
भानौ पततकटुक्षारपमश्रं भोजनमयतेते ु ्
भौजनम।।

22
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

कृ र्रात्रं क्षौद्रसंयतंु भूपमित्रस्य


ु ् ।।
भोजनम ।।
ु र्ापन सौम्यस्याहुमशनीपषणः। िायसात्रं र्घृतयतंु गरोभोजनमीपरतम
भपजशतान्यिदं ु ्
।।6।।
सत ैलकोद्रर्ात्रं ि भर्ेन्मन्दस्य भोजनम।् िणकं राहुके त्वोश्च रसर्गशमदाह्रतम
ु ्
।।7।।
जीर्स्य माषर्ठकं सूिपमश्रं त ु भोजनम।् िन्द्रस्य कन्द्रप्रसर्मत्स्याद्यैभोजनं भर्ेत ।।8।।


क्षौद्रािूियोयपग्भव्यशञ्जन ैभोजनं भृगोः ।।9।।
औजरार्ौ र्भु ैदृशष्ट े सुभयतेा
ु भोजनं भर्ेत।् समरार्ौ मन्दरूयतेा भङ्क्त
ु े ऽल्पं िािर्ीक्षते ।।10।।

के पित्पश्यपन्त िािाश्चेत्पराणान्नं ु नाश्चन्द्रभोपगनौ ।।11।।
क्षूधापदिताः। अकाशरौ मांसभोतारार्र्
नर्नीतर्घृतक्षीरदपधपभभोजनं भर्ेत।् जलरापर्ष ु िािेष ु स सौम्येष्वीपक्षतेष ु ि ।।12।।

सत ैलभोजनं ब्रूयापदपत ज्ञात्वा पर्िक्षणः। िूर्ोतधातर्ु गेण भोजनापन पर्पनपदिर्ते ।।13।।
मूलर्गेण र्ाकादीनिदं ् द ् बधः
ु र्ान र्दे ु ।।14।।

जीर्र्गेण भोतृं श्च मत्स्यमाषापदकानपि। सर्शमालोर्क् पनपश्चत्य प्रश्ना नृणां बधो ्


ु र्देत ।।1 ।।
इपत श्री ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्दीपिकायां भपु तकार्णडप्रकरणं नाम त्रयोदर्ाध्यायः समाप्तः।।

स्वप्नकार्णडप्रारम्भः

स्वप्ने यान िपरिश्यपन्त ्
सर्ाशन र्क्ष्यापम सर्शथा। मेषोदये देर्गृहं प्रासादः सम्भर्पन्त ि ।।1।।
र्ृषोदये पदनाधीर्े ज्ञातगेहस्य दर्शनम।् र्ृषांश्च ैर् तथा दृष्ट्वा स्वप्ने ब्रूयादर्पङ्कतः ।।2।।

पमथनस्योदये पर्प्रं तिपस्वर्िनापन ि। कुलीरस्योदये क्षेत्र े सस्यं दृष्ट्वा िनगृ
ु हम ्
श ।।3।।

तृणान्यादाय हस्ताभ्यां गच्छतीपत पर्पनपदिर्ते ।् पसंहोदये पकरातांश्च मपहषान पगपरििपतम


् ।्

कन्योदयेऽपि िाुभढे मर्णडस्त्रीभ्यः पिबन्यिः।।4।।

तलोदये नृि ं स्वणं र्पणजं ि स िश्यपत ।। ।।
र्ृपश्चकस्योदये स्वप्ने िश्यन्त्यपलमृगापदकम।्

र्ृर्श्वाितथाब्रूयात स्वप्नो दृष्टो न र्पङ्कतः।।74

र्ृपश्चकस्योदयेऽकीरौ व्याकुलं मृतदर्शनम ।।6।।
ु िश्येत ि् ष्पं
उदये धनषः ु िक्वफलं लभेत।् मृगोदये नदीं नारीं िमान ् ष ु िश्यपत ।।7।।
ु स्वप्ने

कुम्भोदये ि मकरं ् यु े पतष्ठपत र्क्रेु ि राजतं र्स्त ु िश्यपत ।।8।।


ु मीने स्वणं जलार्यम।त

ं ु ः ितनं र्ष्कर्ापखनाम
आपदत्यश्चेन्मृतान्स ।् िन्द्रश्चेत्द्ग््लर्नं पसन्धौ राहुमशद्य ं पर्षं भर्ेत ।।9।।


र्क्रस्यरजतादीपन पनःफलं भौमभोपगनोः। फलं जीर्स्य िश्चात ु ज्ञस्यं धेन ं ु र्नेमग ्
ृ श म।।

74
मकृ र्ा
23
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

् ब्रूयात पर्िक्षणः।
िन्द्रस्य स्वमृपतं िश्येत इपत ् ु तंु त ु यत्सर्ं ब्रूयात िू् र्ोतर्त्मशना।75
ित्रान
अत्र पकपञ्चद ् पर्र्ेषोऽपस्त छत्रारूढोदयेष ु ि। र्क्रः ् त ।।10।।
ु तसौधं सौम्योऽमरान र्दे
ु पितश्चेत्सश्वे ्

ितथु शस्य र्र्ात्स्वप्नं ब्रूयाद ् गृहपनरीक्षणैः। अत्रानतंु तदपखलं ब्रूयात्पर्ोतर्त्मश


ु ना ।।11।।
इपतश्रीज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां स्वप्नफलादेर्ः नाम ितदु र्
श ःकार्णडः समाप्तः।।

र्कुनकार्णडप्रारम्भः

अथोभयक्षे िपथको च्पन शपमतो पनर्तशत।े 76 िरोदये पनपमतान्यादाय यायापदतीरयेत ।।1।।77

भानोश्चिन्द्गारूडापर्र्ाभौमस्य कीपतशताः।78
पिरोदये पनपमतानां पर्रोधे न गच्छपत। िन्द्रोदये पदर्ाभीत-िाषािारार्तादयः ।।2।।

र्कुना भयदा दृष्टा इपत ब्रूयाद ् पर्िक्षणः। गरूदये तथा काकभारिाजापदिपक्षणः ।।3।।
मन्दोदये कुपलङ्गः स्याज्ज्ञोदये पिङ्गलो भर्ेत।् सूयोदये ि गरूडः सव्यासव्यर्र्ाद ् भर्ेत ।।4।।

राहूदये तथा काको भारिाजापद िपक्षणः।


् च्चरैपस्तयशग्गता इपत। उभयेऽध्वपनर्ृपतः स्याद ् ग्रहपितर्र्ादमी ।। ।।
पिररार्ो पिरान िश्ये
राहोगोला पर्धोश्चाषो ज्ञस्य छुछुन्दरी भर्ेत।् दपध र्क्र ्
ु स्य जीर्स्य क्षीरं सपि शुभदाह्रतम ।।6।।

भानोश्च श्वेतगुभडः पर्र्ा भौमस्य कीपतशता। र्नेस्तस्करर्िी ि पनपमतं दृष्टमापदर्ेत ।।7।।
भौमस्य श्वानभल्लूकभारिाजर्र्ा इपत। उलूकपस्तपतपरश्च ैर् कर्ोतश्च गरोरमी ।।8।।

र्क्रस्य ्
िपक्षणो ब्रूयाद ् गमने सरटस्तथा79। जीर्कार्णडप्रकारेण िपक्षणोऽन्यान पर्िारये ्
त ।।9 ।।
इपत श्री ज ैपमपनपर्रपितज्ञानप्रदीपिकायां र्कुनकार्णडं नाम िञ्चदर्कार्णडसमाप्तः।।

पर्र्ाहकार्णडप्रारम्भः
प्रश्ने र्ैर्ापहके लग्ने कुजसूय शबधा
ु यपद । र्ैधव्यं र्ीिमायापत सा नारी नात्र संर्यः ।।1।।

ु भर्ेत ।।2।।
उदये मन्दगे नारी परता मृतसता
ु लग्ने यपद तौ दीर्घशजीपर्नौ ।।3।।
िन्द्रोदये मरणं दम्यत्योः र्ीिमेर् ि । पसतजीर्बधा

पितीयिे पनर्ानाथे बहुित्रर्ती भर्ेत।् पिता यद्यकश मन्दारा मनः क्लेर्ो दपरद्रता ।।4।।

75
मकृ र्ा
76 ्
मकृ र्ा- अथोभयक्षे िपथको च्पनपश मतान पनर्तश
त।े
77 ्
मकृ र्ा- िरोदये पनपमतं स्यात सम्यगात रु ीतीरमेत।्
78
मकृ र्ा
79 ्
मकृ र्ा-र्ुक्रस्य िपक्षणो ब्रूयात बलाकर्पतशकीदयः।।
24
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ु सा भायाश व्यपभिापरणी। र्भग्रहपितीयािा


पितीये राहुसंयते ु ु ।। ।।
माङ्गल्यबहुित्रदा
तृतीये जीर्राहू िेत्सा र्न्ध्या भर्पत ध्रर्ु म।् अन्ये तृतीयरापर्िा धनसौभाग्यर्ृपिदा ।।6।।
ितथु शऽकश पनर्ाधीर्ौ पनष्ठतो यपद िापिनौ। र्पनः स्तन्येन हीना स्यादपहः साित्न्यर्त्यसौ ।।7।।

बधजीर्ारर् ्
ु दल्पजीर्नर्त्यसौ। िञ्चमे यपद सौपरः स्याद ् व्यापधसम्पीपडता भर्ेत ।।8।।
क्राश्चे

र्क्रजीर्बधाः ु द ् बहुित्रर्ती
ु स्यश्चे ु ्
र्धूः। िन्द्रापदत्यौ त ु र्न्ध्य स्याद ् अपहश्चेद ् मरणं भर्ेत ।।9।।

आरश्चेत्पत्रनार्ः ् िापणग्रहोपिते। षष्ठे र्र्ी िेद ् पर्धर्ा बधः
स्यात प्रश्ने ु कलहकापरणी ।।10।।
ु द ् दीर्घशमङ्गलकापरणी। अन्ये पतष्ठपन्त िेन्नारी सपखनी
षष्ठे पतष्ठपत र्क्रश्चे ु र्ृपिमत्यपि ।।11।।
सप्तमिे र्नौ नारी तरसा पर्धर्ा भर्ेत।् व्यापधग्रस्ता भर्ेन्नारी सप्तमिो यदी रपर्ः ।।12।।
सप्तमिे पनर्ानाथे ज्वरिीडार्ती भर्ेत।् िरेणािह्रता यापत कुजपस्तष्ठपत सप्तमे ।।13।।

बधजीर्ौ समृपिः स्याद ् राहुश्चेद ् पर्धर्ा भर्ेत।् र्क्रश्चे
ु त्सप्तमे रार्ौ र्धूमत्य
ृ श ं ु प्रयास्यपत ।।14।।
ु ुभभ
अष्टमिाः र्क्रग ु जङ्गाः
ु ्
नार्यपन्त ि। र्नीनौ र्ृपिदौ िन्द्रो मारयत्येर् भापमनाम ।।1 ।।
ु ःश स्यात्प्रश्ने र्ैिापहक र्धूः। नर्मे यपद सौम्यः स्याद ् व्यापधहीना भर्ेद ् र्धूः ।। 16।।
आपदत्यारौ िनभू

जीर्िन्द्रौ यदा स्यातां बहुित्रर्ती भर्ेत।् अन्ये पतष्ठपन्त नर्मे यपद र्न्ध्या न संर्यः ।।17।।
दर्मे यपद िन्द्रः स्याद ् र्न्ध्या भर्पत भापमनी। भागशर्ो यपद र्ेश्या स्याद ् पर्धर्ाऽपकि कुजादयः ।।18।।
ु ज्ज्ञापदत्यौ यपद तस्याः र्भु ं भर्ेत।् लाभिानगताः सर्े ित्रसौभाग्यर्ृ
परता गुभश्चे ु पिदाः ।।19।।
लग्नाद ् िादर्गश्चन्द्रो यपद स्यान्नार्मापदर्ेत।् र्पनभौमौ यपद स्यातां सरािानर्ती
ु ्
भर्ेत ।।20।।
ु ित्रर्ती
बधे ु ु ः सखर्ती
जीर्े धनधान्यर्ती र्धूः। सिाशपदत्यौ पितौ र्न्ध्या र्क्र ु ्
भर्ेत ।।21।।
इपत श्री ज ैपमपनपर्रपितज्ञानप्रदीपिकायां र्ैर्ापहककार्णडःनाम षोडर्कार्णडः समाप्तः।

कामकार्णडप्रारम्भः
ं ु ोरपतभोगांश्च स्नेहास्नेहौ िपतव्रता । र्िु ार्िौ
स्त्रीिस ु क्रमात्प्रोतौ र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।।1।।

िृच्छकाच्दयाुभढके न्द्रेष ु भजगो


ु यपद। तेषां च्ष्टपस्त्रयः साक्षािेर्ानामप्यसंर्यः ।।2।।

लग्नादेकादर्ेऽस्ते ि तृतीये दर्मे र्र्ी। जीर्दृपष्टयतपस्तष्ठे
द्यपद भायाश िपतव्रता ।।3।।
ु भर्पन्त िेत।् तद्भायाश च्जशनी भूयापदपत र्ास्त्रपर्दो पर्च्ः ।।4।।
ु टास्तेन यता
िन्द्रं िश्यपन्त िङ्खे
ु पषणी लोके भ्रष्टा स्याच्च र्भु े र्भा
सप्तमिपिषत्खेटैः दृष्टो नीिापरगः र्र्ी। बन्धपर्िे ु ।। ।।

भानजीर्ौ पनर्ाधीर्ं िश्यन्तौ र्ा यतु ौ यपद। िपतव्रता भर्ेन्नारी रूपिणीपत र्देद ् बधः
ु ।।6।।
ु दृष्टो र्ा भौमश्चेत्परभापगनी।80 बृहस्पपतबधाराभ्यां यतश्चे
र्क्रेु ण यतो ु ्न्यकारपतः ।।7।।

मकृ र्ा- िरभापमनी


80

25
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4


र्क्रर्गशय ु भौमे भौमर्गे यते
ते ु भृगौ। प्रष्टुः स्यपु र्शपर्धा स्तास ु दोषो भपर्ष्यपत ।।8।।

बृहस्पपतः र्क्रर्गे ु भृगौ। िृच्छको पर्धर्ा भताश सा सदोषा भपर्ष्यपत ।।9।।
भौमर्गशयते

भानर्गशयतु े र्क्रेु राजस्त्री रपतभोपगनी। जीर्र्गशयतु े िन्द्रे स्नेहेन रपतमानर्ी ।।10।।

िन्द्रस्त्रीर्गशयतश्चेत्स्त्री स्वतिर्ती भर्ेत।् र्न ैश्चरेण यतश्चे
ु द ् अतीर् व्यपभिापरणी ।।11।।
ु त तत
र्पनश्चन्द्रेण यतश्चे ् भायशव्यपभिापरणी।

ु दृष्टे र्क्रश्चे
िािर्गशयते ु द ् व्यपभिापरणी। अपरर्गशयतु श्चन्द्रो यद्यपमत्रर्धूरपतः ।।12।।

नीिर्गशयतश्चन्द्रो ु
नीिस्त्रीभोगकामकः। ु
पमत्रर्गशयतश्चन्द्रो पमत्रर्गशर्धूरपतः ।।13।।
स्वक्षेत्र े यपद र्ीतांर्ःु स्वभायाशयां रपतभशर्ते ।् स्वगशयतश्चन्द्रः
ु िेत्स्वोच्चर्ंर्पस्त्रया रपतः ।।14।।
ु दृष्टो र्ा यपद िन्द्रमाः। उदासीनर्धूभोगपमपत िाहुमशनीपषणः ।।1 ।।
उदासीनग्रहयतो
ु ् र्र्ी। िौरुभिेण कथयेद ् रात्रौ स्वप्ने र्धूरपतः ।।16।।
लग्ने ि दर्मेऽस्ते ि िञ्चमे र्पनयक
ु यतेते
ओजोदये तदपधिे त्वैकमैथनम ु । समोदये तदपधिे समिे िे रती यथा ।।17।।

लग्नेश्वरबलं ज्ञात्वा तेषां पकरणसंख्यया। अथर्ा कथयेद ् पर्िान सन्दृष्टग्रहसं
ख्यया ।।18।।
ु दृष्टे कलहेन िृथक्शयः। भृगौ सौपरयतु े दृष्टे स्वस्त्रीकलह उयतेते ।।19।।
िन्द्रे भोमयते
ु ि तृतीये ि िञ्चमे सप्तमेऽपि र्ा। िन्द्रर्क्र
ितथे ्
ु यतु े दृष्टे स्वपस्त्रया कलहो भर्ेत ।।20।।

तदीयर्सनच्छेदं रपितं िपरकीतशयेत।् सप्तमे िािसंयते


ु दर्मे िािसंयते
ु ।।21।।
ु स्त्रीपर्र्ादान्स्थलेर्यः। लग्निन्द्रयते
ु यते
तृतीये बधसं ु भौमे पितीयिे तदा पनपर् ।।22।।

जागरं िौरभीत्यथं रापर्नक्षत्रसपन्धष ु । दृष्टश्चेद ् पर्धर्ा भोगमकरोपदपत कीतशयते ।।23।।

तत्सन्धौ र्क्रसौम्यौ ्
िेतदा जात्याः िपतं र्देत ।।24।। यत्र कुत्रापि र्पर्नं िािाः िश्यपन्त िेतदा ।
िपं ु स िासह्यपत र्धूः र्भाश्चे
ु त्पुभषपप्रया
ु ु
।।2 ।। सापत्वकाश्चन्द्रजीर्ाकाश राजसौ र्क्रसोमजौ ।
ु ि ैर्ं स्त्रीिग
तामसौ र्पनभूपमित्रौ ु िृताः ।।26।।
ं ु णाः
इपत श्री ज ैपमपनपर्रपितज्ञानप्रदीपिकायां कामकार्णडनाम सप्तदर्कार्णड समाप्तः


ित्रोत्पपतकार्णडप्रारम्भः

ित्रोत्पपतपनपमतं ्
यत्प्रश्ने स्त्रीपभः कृ ते सपत। उदयाुभढछत्रेष ु राहुश्चेद ् गभशमापदर्ेत ।।1।।
लग्नािा िन्द्रलग्नािा पत्रकोणे सप्तमेऽपि र्ा । बृहस्पतौ पितौ र्ापि यपद िश्यपत गपभशणी ।।2।।

र्भर्गे ु
ण यतश्चेत्सखु प्रसर्मापदर्ेत ।् 81 अपरनीिगृहिश्चेत्सतापरष्टं
ु भपर्ष्यपत ।।3।।
प्रश्नकाले त ु िपरधौ र्ृष े गभशर्ती भर्ेत ।् तदन्तिग्रहर्र्ात ि् स्त्र
ं ु ीभेदं र्देद ् बधः
ु ।।4।।

यःु स ुतमापदर्ेत।्
81

मकृ र्ा-गुभुभच्चस्वपमत्रिोदीर्घाश
26
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ुश
यत्र कुत्र पितश्चन्द्रः र्भु ैयतस्त ्
ु गपभशणी । एर्ं िन्द्रर्र्ाद ् ब्रूयात गभशप्रश्नं पर्िक्षणः ।। ।।
् ु ापदत्येन्दर्ः क्रमात ।् पतष्ठपन्त िेन्न गभशः स्यादेकत्रैते पितो न ि ।।6।।
तषे ु र्क्र
लग्नात पत्रनर्भू
स्त्रीिपं ु र्र्ेके गपभशर्णयाः िृष्ठ े र्ा तत्र कालके । िपरर्ेषापदकै दृष्टश े तस्यागभो पर्नश्यपत ।।7।।
ु ।् र्र्ान्नक्षत्ररार्ीनां यथायोगं सतंु सताम
लग्नादोजिपरते िन्द्रे ित्रंु सतेु समे सताम ्
ु ।।8।।
् तीयनर्मदर्मैकादर्ेष्वपि । भानपितश्चेत्पत्रः
लग्नात तृ ु स्यातथ ैर् ि र्न ैश्चरः ।।9।।

ओजिानगतः सर्े ग्रहाश्चेत्पत्रसम्भर्ः । समिानगताः सर्े यपद ित्रु न संर्यः ।।10।।
आरूढात्सप्तमरापर्ं यार्च्छीतांर्रेु ष्यपत । तार्त्रक्षत्रसंख्याकै ः सूत े या पदर्स ैः सतम ्
ु ।।11।।

पतपथप्रकारसंयतंु तारकार्ारपमपश्रतम।एकोनसप्तपभ ्
ु ।।12।।
समे ल्त्त्रीसमे पर्षमेिमान


इपत ज ैपमपनपर्रपितायां ज्ञानप्रदीपिकायां ित्रोत्पपतप्रकरणं नाम अष्टादर्कार्णडकार्णडः समाप्तः।।


सतापरष्टकार्णडप्रारम्भः

सतापरष्टमथो र्क्ष्ये सद्यः प्रत्ययकारकम ।् लग्नात्षष्ठपिते िन्द्रे तदस्ते िािसंयते
ु ।।1।।

मातःु सतस्य
ु ्
मरणं पकन्त ु िञ्चमष्ठयोः ।िािापस्तष्ठपन्त िेन्मातमु रश णं भर्पत ध्रर्ु म ।।2।।
ु े ित्रर्ामापक्षनार्नम
िादर्े िन्द्रसंयत ु ।् व्यर्िे भास्करे नश्येत्पत्रदपक्षणलोिनम
ु ्
।।3।।
ु रणमापदर्ेत ।् 82 िादर्े िन्द्रसंयते
िािाः िश्यपन्त भान ं ु िेपत्पतमश ु दृष्टे मातमृ ्
ु पश त भर्ेत।।
ु दृष्टे र्ा मातमश
िन्द्रेण यते ्
ु रणमापदर्ेत ।।4।।
् ।।
िन्द्रापदत्यौ अगःु िश्येन्मातापित्रोगशदो भर्ेत ।।
यपद लग्नगतो राहुजीर्दृपष्टपर्र्पजशतः ।जातस्य मरणं र्ीिं र्देदत्र न संर्यः ।।6।।
ु पर्नश्यपत।।7।।
िादर्िार्कश िन्द्रौ नेत्रयग्मं
षष्ठे र्ा िञ्चमे िािः िश्यन्तीन्दुपदर्ाकरौ। मातापित्रोस्त ु मरणं तयोमशन्दपितौ यपद ।।8।।

भ्रातृनार्ं तथा भौमो मातलस्य ्
मृपतं र्देत ।।9।।
उदयापदपत्रकिेष ु कर्णटके ष ु र्भा
ु यपद। पमत्रस्वात्यच्चर्गे
ु ष ु सर्ाशपरष्टं पर्नश्यपत ।।10।।
ु व्यपभिारेण जायते ।।11।।
लग्नञ्च िन्द्रलग्नञ्च जीर्ो न िश्यपत। िािाः िश्यपन्त िेत्पत्रो
लग्निे व्योमरन्ध्रेष ु व्यये िािपितायपद। जातस्य मरणं सद्यः र्भे
ु दृष्टे सजीपर्ते
ु ।।
ु े र्ाष्टमे भानसं
अस्ते र्न्यारसंयत ु । कुजमन्दापितीयिा सद्यो मृपतमर्ाप्नयात
ु यते ु ।।्

82
मकृ र्ा- पापाः पश्यन्न्ि चेि ् मािम
ु रम णमाददशेि ्।

27
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ु ष्टमे भौमे नर्मे त ु भृगश्र्पनः।


पर्धलग्ने ु ् पत दद्य ुः र्भदृष्टे पर्ियशयः।।
तपिन मृ

परिनीिगत ैः िाि ैः िन्द्रमा दीपक्षता यपद। लग्निन्द्रात ु षष्टे र्ा िन्द्रे पनधने र्पन संपिपतः।।
ु शनान्नपतंदद्याद्ग ुुभदृष्ट े पर्ियशयः।उदये िन्द्रमा रन्ध्रे ज्ञ सागरादानीिृपतः।
ितपथ

ितरश्रगताः ु
िािाः ब्रूयाद ् र्सपदनािृ
पतः। लग्नाियेष्टमे र्ापि िािनाञ्च ैर्संपिपतः।।
ु ु ष ु लग्निेप्यडु ुनायके ।।
न दद्य ुः मानिृपतं पर्र्ोः। के न्द्रेष ु िाियते
र्भदृपष्टपर्र्ाहे
पितीयेष्टमे क्रूरा यपद र्षाशन्मपृ तभशर्ेत।् सप्तमे िोदये िािाः यपद र्ा िन्द्र संयतु ाः।
् पतभशर्ते ।् नीिापरगोष्टमे भौम..... र्पनः।।
र्भु ैः दीपक्षते सोमे र्त्सरान मृ
ु पतः।।अष्टमे षष्ठमेर्ापि पर्धःु िािेपक्षतोयपद।।
र्भदर्शन...र्त्सरापितीयान्मृ
िािाः तृतीये रन्ध्रे र्ा जातस्य मरणं र्देत।्
ु न..नास्त ु र्त्सरपितीयान्मृपतः।।
नीिापरगाः क्रूरजेर्ा पितीयिानमापश्रतः।र्भदर्श
अष्टमे षष्ठमे र्ापि पर्धःु िािपक्षतो यपद।िािाः तृतीयरन्ध्रे र्ा जातस्य मरणं र्देत।्
ुश
नीिापरगाः क्रूरजे र्ा पितीयिानमापश्रताः।र्भु दृपष्टयतार्ापि मृपतं दद्य ुन शसंर्यः।
ु रमृ
अरेण र्पननार्ापि दृष्टो भानःपित ु
ु पतः।िन्द्रोप्येर् ं मृपतमाशत ु गुभदृष्टोमृ
पतः।
ु ारसंपिताः क्रमात।् पितृमातृसतापरष्टबन्धू
िञ्चमे रपर् िन्द्रापकि र्क्र ु नामपि पर्पनपदिर्ते ।्
षष्ठेमासे िािं िन्द्ररपर्मन्दकुजायपद।जननीपितृबालानांसोदराणां क्रमान्मृपतः।

पर्धसप्तमरार्ौत ् मपृ तं तथा।
ु र्पनभौमौ पितो यपद।जननीमरणं ब्रूयाद ् अकाशत पितृ

पितीये िादर्े राहुःर्पनभौमादयापदपिताः।जातस्य मरणं दद्य ुः र्ेषो र्क्ष्यते िनः।।

व्ययिाने पितीये त ु भास्करात िापिनौयपद। पितपु रमृपततथािन्द्रान्मातमु रश णमापदर्ेत।्

िष्यक्षे िाप्यऋक्षे र्ा मध्यिादे जपनयशपद।पितमशरणमापदष्टं पित्रक्षे िोतरेऽपिर्ा।।
ु पतस्त
मातिृ श ् तापरष्टं
ु िूर्ाशथ े र्क्रेु सूय श र्न ैः िरैः। दृष्टे तपिन स ु तमो िूर्ं र्देत ब् धः।


िष्यक्षे ु
ु गभौमश्च
ककश टके लग्ने िािे िोदक तारके ।भानज्ञभृ ् पतक्रमात।्
दृष्टे तिान िृ

पितृमातृसतापरष्टं ु र्पह। व्ययाथ श र्त्ररु न्ध्रेष ु यपद िन्द्रस्य संपिपतः।
मातलस्यार्नमे

तत्सप्तमे पिताः िािाः सतमातृ ् य।े
मपृ तप्रदाः।भौमे िास्तिन्द्रे िन्द्रलग्नगते तत पर्ियश

र्क्रोदये ु ु
मपृ तं दद्य ुः गुभदृपष्टपर्र्पजशते
स्तगे िन्द्रे लग्ने सोमेस्तगे भृगौ।सतमातृ ।31

ु े स्तगे सूयरे पर्लशग्नऽे स्तगो भृगः।32
कके लग्नेिगे मन्दे र्पनलशग्नस्तगो रपर्ः।लग्ने र्क्र

र्भदृपष्टपर्हीने ्
त ु पित्रा सह मृपतं र्देत।नीिापरगा ु
िािजेर्ा लग्ने िन्द्रेण संयताः।33
् मृपतं र्देत।् षष्ठे िन्द्रसमायत
सतेु मातृ मृपतं दद्य ुः ककाशत पितृ ु े तदन्ते िािासंयते
ु ।34

ु मपृ तं दद्यात अकाश
पर्र्मातृ ् पितृमपृ तः।। षष्ठे िन्द्रस्त ु दर्मे िापिनो बपलनो यपद।3
त एर्ं

28
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4


गपणभशर्े ु
तजातस्य व्ययेऽथिन्द्रसंपिपतः।

आपदत्यात दपक्षणापक्ष ्
स्यात िन्द्रे र्ामापक्ष कीपतशताः।िा.त्यमरापर्िाने नेत्रहीनो भर्ेन्नरः।

भौमेिास्तमगे मन्दउपदते र्ामनो भर्ेत।उपदते भोधने मन्दे िास्तगे र्ामनाकृ पतः।
ू गता यपद।छत्रे िािस्वरापर्िे उदये र्भु के िराः।।
लग्निार्शियेसौम्याः के न्द्रेषच्च
् याद ् र्भु ाश्चेद ् योगर्ान।िन्द्रात
जातको भोगर्ान ब्रू ् ्
पितीये त ु उच्चिे र्भो ुश
ु यपद धन ैयतः।

िािापिनाव्ययेिाथे र्भाश्चेत ्
धनापदकृ ्
त।आरूढोभयगौ सौम्या उच्चगौ देर्नायकं ।
् भु ं योगं तत भत
स्त्री जपनश्चेत र् ् ःुश ि समापदर्ेत।् सेनािपत स्त्रमोच्चेत ु ित्वारो िर्णडेश्वरः।

ु भपनरूिणं
खेिराणां दर्ािारा र्भार् ु । ज्ञात्वाभारूढभात्सम्यक्नष्टजातक उयतेते।
ु तम।् पर्ष्टरार्ीन तत्र
यार्त्यारूढभालग्नंतार्तीं पिगणीकृ ् संिान सं
् योज्य गतसंख्यकां।

ु ।्
सप्तपर्ंर्आहृतालब्धं ...भर्पत ध्रर्म

इपत ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां ित्रापरष्टयोगप्रकरणं नाम एकोनपर्ंर्पतकार्णडः समाप्तः।।

क्षरु कार्णडप्रारम्भः
क्षपु रकालक्षणं सम्यक ् प्रर्क्ष्यापम यथातथम।् 83 यस्य पर्ज्ञानमात्रेण आदृतो मानर्ो भर्ेत ।।1।।


ु िन्द्रे र्स्त्रे भग्ङे भपर्ष्यपत। नीिीपरिाः प्रिश्यपन्त यपद खड्गस्य भञ्जनम ।।2।।
राहुणा संयते
ु र्देत।् िािाग्रहाः स्यःु क्षेत्र े छत्रारूढोदयेष ु ि।।
ु िन्द्रे दृष्टे र्ास्त्रं र्भं
र्भु ग्रहयते
िािग्रहसमेतषे ु छत्रारूढोदयेष ु ि ।।3।।
एष ु िृष्ठापितः पकन्त ु तस्यास्त्रेण र्धो भर्ेत।् अथर्ा खड्गभङ्गः स्यापदपत ज्ञात्वा र्देत ब् धः।।


एकादर्तृतीये ि िािे र्स्त्राग्रभञ्जनम।पमत्रस्वापम उच्चनीिापरर्गशगास्ययशपदग्रहाः।।
तिगशिल....र्स्त्रपमत्यपभधीयते।।संमखो ्
ु यपद खड्गस्यात तदीयः खड्ग उयतेते।
प्रष्टा प्रश्नापश्रतः पकन्त ु तदस्त्रेण हतो भर्ेत।् अथर्ा कलहात्खड्गं िरेणािह्रतं भर्ेत ।।4।।

ु भर्ेत।् प्रदपर्शतस्य खड्गस्य ु लग्नेऽस्ते िािसंयते


तेष ु िानेष ु सौम्येष ु खड्गस्त ु र्भदो ु ।। ।।

खड्गस्यादौ व्रणं भूयात पत्रकोणिािसं ु । र्स्त्रभङ्गस्ततो व्योपक ितथु े िािसंयते
यते ु ।।6।।

खङ्गस्य भङ्गो मध्ये स्यापदपत ज्ञात्वा र्देत्सधीः। ्
एकादेर् े तृतीये ि िािे र्स्त्राग्रभञ्जनम ।7।।

पमत्रस्वात्यच्चनीिापरर्गाश
नपधगता ग्रहाः। ततिगशिलायान्तं र्स्त्रपमत्यपभधीयते ।।8।।
ु यपद खड्गी स्यातदीयं खड्गमयतेते
सम्मखो ु । पतयशङ्मखश्चेतच्छस्त्रमन्यदीयपमतीरये
ु ्
त ।।9।।

अधोमखश्चेत्सङ्ग्रामे ु
यतेतयाहतम ु । ततच्चोष्टानुभिे
यतेते ु ण स्वान्याहरणपर्िृपतः ।।10।।

83
मकृ र्ा- क्षुररकालक्षणं सम्यक् प्रवक्ष्यामम यथाक्रमम ्।
29
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

इपत श्री ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां क्षपु रकाप्रकरणं नाम पर्ंर्पतकार्णडः प्रारम्भः

र्ल्यकार्णडप्रारम्भः
र्ल्यप्रश्ने त ु त्ालिदभागे मनियं ् यज्य
ु ।मेषाद्य ुदयियशन्तम सं ्
ु ाके स्वर्ध शयेत।।
् ष ं कल्याणं क्रमर्ो र्देत।किालपित
कलापभस्त ु हरेत र्े ् काष्ठादेर्ापभभूतयः।।
र्ल्यप्रश्ने त ु त्ाले िादभा र्सनेत्रय
ु क ु ् । अभ्यस्तानृसख्य ु
ं ाप्तं र्ेषाणां फलमयतेते ।।1।।
किालािीपष्टकालोष्ठकाष्ठदेर्पर्भूतयः। र्र्ाङ्गारकधान्यापन धनिाषाणदच्शराः ।।2।।

गोऽपिश्वापिपिर्ािापद क्रमाच्छल्यापन षोडर् । एष ु र्ल्येष ु मर्णडूकस्वणशगोपिष ु धान्यकम ।।3।।
ु भास्तथा
दृष्टं िेच्तमं िान्ये सर्े स्यरर् ु ।।4।।
अष्टापर्ंर्पतकोष्ठके ष ु र्पिपधष्ण्यापदकं न्यसेत ।् यत्रभे पतष्ठपत र्र्ी तत्र र्ल्यमदाह्रतम
ु ् ।।
।।
उदयक्षाशपदकं न्यस्तेदष्टापर्ंर्पतकोष्ठकम।् गणयेच्चन्द्रनक्षत्रं तत्र र्ल्यं प्रकीपतशतम ।।6।।


र्ङ्कािलस्य पर्स्तारायामार्न्योऽन्यतापडतौ।84 पर्ंर्त्यिह्रतं र्ेषमरपत्नपरपत कीपतशतम।।7।।85

पर्ष्टमङ्गल ु म ।् रपत्नं गपणत्वा


ु मेर्ोतं रपत्नप्रादेर्मङ्गल ु ु ।
नर्पभपन शपरसन्तानमयतेते

तत्प्रदेर् ं प्रगर्णयाङ्कै दृष्ट्वश ा पर्ंर्पतपभयशपद ।।8।।एर्ं क्रमेण रत्न्याद्यमगाध कथयेदधः ।।9।।
् नूु िगृहगते िातालपमपत तकश यते ।्
उच्चे कालं स्वगेहास्तं पमत्रस्ते िाुभषं िृतम।र्त्र
ु ष ु िृष्ट ं र्ल्यं न दृश्यते। र्भग्रहय
के न्द्रेष ु िाियते ु ु ष्वषे ु र्ल्यं तत्र प्रजायते ।।10।।
ते
ु के न्द्रे र्ल्यमस्तीपत पनपदिर्ते ।् रपर्ः िश्यपत िेिर्े ं कुजश्चेद ् ब्रह्माराक्षसम ।।11।।
िािसौम्ययते ् 86

ु ।।12।।
के न्द्रे िन्द्रारसपहते कुजनक्षत्रकोष्ठके । पििीपलकाधःके न्द्रे त ु जीर्िन्द्रसमायते

जीर्िोडुगते कोष्ठे स्वणं गोिुभषापिनी ।।13।।
उदयाुभढके न्द्रेष ु स्वभाशनयशपद
ु पतष्ठपत। राहुिक्षशगते कोष्ठे र्ल्मीकमिदीिय
ु कु ् ।।14।।
ु के् न्द्रे यतु ान िािाः
र्भान ् िश्यपन्त बापलनो यपद। तत्क्षेत्र े पर्द्यते र्ल्यमेष ु िािा यपद पिताः ।।1 ।।
ु ।।16।।
ु ख्यायां तेषां खातमानं र्देत्सधीः
देर्यक्षपिर्ािाद्यास्तत्र पतष्टन्त्यसंर्यः । ग्रहांर्सं
िन्द्रे बधे ु बधनक्षत्रकोष्ठके
ु न संयते ु ु े न्दुसंयतु े ।।17।।
। स्वर्ल्यं पर्द्यते तत्र के न्द्रे र्क्र
ु ग े कोष्ठे रौप्यं श्वेतपर्लापि र्ा ।िञ्चष्वससभूु तापन सिादैकं तथ ैर् ि ।।18।।
र्क्रपितक्षश
साध शरूिापक्षरर्यः सूयाशदीनां कराः िृताः । र्ल्यागाधमनेन ैर् करेण कथयेत्सधु ीः ।।19।।

84 मकृ र्ा-र्ङ्कातल्यस्य पर्स्तारायमन्योन्यं र्पधतश म।्


85
मकृ र्ा- पर्ंर्त्यािाहृतं पर्ष्टं रपत्नपरत कीपतशताः।।
86
् ग्रहाः ि ब्रह्मराक्षसाः।।
मकृ र्ा-िािदृपष्टयतु े के न्द्रे र्ल्यमसस्तीपत पनणशयः। रपर्ः िश्यपन्त िेत इन्दु
30
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

् पहस्त ु नृिाः िञ्चग्रहाणां फलमयते


र्ल्यप्रश्नेत ु त्ालिदभागास्त ु नेत्रयतु ।ककश ु ते।।

इपत श्री ज्ञानप्रदीपिकायां र्ल्यप्रकरणं नाम एकपर्ंर्पतकार्णडः समाप्तः

कू िकार्णडप्रारम्भः
ु यगश रे् खास्त ु िञ्चमाः ।।1।।
े कू िखाते कू िखाते पर्पनणशयम।् 87 आयामे त्वष्टरेखा स्यपतश
अथ र्क्ष्ये पर्र्ेषण
एर्ं कृ ते भेर््ोष्ठमष्टापर्ंर्पतसंख्यकम।् प्रभाते प्राङ्मखो
ु भूत्वा कोष्ठेष्वते षे ु बपिमान
ु ्
।।2।।
ऐश्ये कोष्ठियं त्यक्त्वा तृतीयापदपत्रष ु क्रमात।् 88 कृ पतकापदत्रयं न्यस्य रौद्रं ि तत्रधो न्यसेत ।।3।।

ु ।् तत्पपश्चमापदयाम्येष ु तथा पित्रार्सानकम ।।4।।


तच्तरे पर्जेत्सर्शऋक्षान्ततोधोमखम ् 89

त्ोष्ठिूर्यश ोः स्वापतपर्र्ाखे न्यस्य तत्परम ।् 90प्रदपक्षणक्रमाद्गपननक्षत्रान्ताश्च तारकाः ।। ।।


ु ।् 91 िक्रमालोकयेद ् पर्िान रात्र्यधाश
मध्यािाद ् दपक्षणार्ास्यः िपश्चमास्यो पनर्ामखात ् च्तराननः ।।6।।
ु ।् अध शरात्राद ् धपनष्ठाद्यं िूर्र्श द ् गणयेत्क्रमात ।।7।।
मध्यािात्प ैत्र्यमारभ्य मैत्रमाद्यं पनर्ामखात ् 92


पदनाधं सप्तपभःिूर्ाशत तल्लब्धं नापडकापदकम।्
आग्नेय्ां पदपर् न ैऋश त्यां र्ायव्यां कोष्ठकियम।् त्यक्त्वा प्रत्येकमेर् ं पह तृतीयाद्यं पर्लोकयेत ।।8।।

पदनाधं सप्तपभह्रशत्वा यल्लब्धं नापडकापदकम।् ज्ञात्वा ततत्प्रमाणेन कृ पतकादीपन पर्न्यसेत ।।9।।


ु ।।10।।
यन्नक्षत्रं तदा पसिं प्रश्नकाले पर्र्ेषतः। कृ पतकािानमारभ्य िूर्र्श द्गणयेत्सधीः
य्ोष्ठे िन्द्रनक्षत्रं तत्रोदये क्रमापल्लखेत।् तदादीपन क्रमेण ैर् िूर्र्श द ् गणयेत्सधीः
ु ।।11।।
ु भर्ेत।् र्क्रनक्षत्रकोष्ठे
यत्रेन्ददृशश्यते तत्र समृिमदकं ु ्
ु त ।।12।।
र्ा जलमस्तीत्यदाहरे
ु त।् तलोक्षककश
जीर्नक्षत्रकोष्ठे त ु तत्र स्वणशमदीरये ु कुम्भापलमीननक्राश्च रार्यः।।13।।
जलरूिास्तच्दये जलमस्तीपत पनपदिर्ते ।् तत्रिौ िन्द्रर्क्र ्
ु ौ िेदपस्त तत्र बहूदकम ।14।।

बधजीर्ोदये ु त।् एतान रार्ीन
तत्र पकपञ्चज्जलमदीरये ् ्
प्रिश्यपन्त यपद र्न्यकश भपू मजाः ।।1 ।।
जलं न पर्द्यते तत्र फणदृष्टे बहूदकम।् अधस्ताच्दयारूढात तच्छत्रोिपर
् संपिते ।।16।।
ु दृष्टे अधश्चेत्स्यादधोजलम।् ऊध्वशदृष्टो ग्रहो रार्ार्ूध्वम
जलग्रयते ्
श र्े ोदकं भर्ेत ।।17।।

ऊध्वाशधः िलयोः िािापस्तष्ठपन्त नोदकम।् अधोजलं ितिानादस्ताद्यागमो


ु ्
भर्ेत ।।18 ।।

मकृ र्ा-अथर्क्ष्येपर्र्ेषण
े कू ििाते पर्पनणशयम।्
87

मकृ र्ा-एश्ये कोष्ठियं त्यक्त्वा कृ पतकात्रयं क्रमात।्


88

मकृ र्ा-दपक्षणे तु पित्रान्तं न्यसेत िपरक्रमात


् ।्
89

मकृ र्ा-स्वापतपर्र्ाखां संपर्ख्यातदारभ्य प्रदपक्षणम।्


90

मकृ र्ा-मध्यािम ुखमारभ्य म ैत्रखािापनर्ाम ुखात।्


91

मकृ र्ा-अध शरात्रेः धपनष्ठाद्याः िूर्र्श त गणम



92
ुत्सधीः
31
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4


नर्मे दर्मे र्षे के पिदाहुमशनीपषणः। जलाजलग्रहर्र्ाज्जलपनणशयमीरयेत ।।19।।
के न्द्रेष ु पतष्ठतश्चन्द्रजीर्ौ यपद र्भोदकम
ु ।् िन्द्रर्क्रय
ु ते ्
ु के न्द्रे िर्शतऽे पि जलं र्देत ।।20।।
ु के न्द्रे जीणशञ्च लर्णोदकम।् आरूढा्े न्द्रगे िन्द्रे िपरध्याद्यपभर्ीपक्षते ।।21।।93
िन्द्रसौम्ययते

ु त कषायजलमापदर्े
अधोजलं ततो गाधं िूर्ोतग्रहरपश्मपभः। र्क्रेु ण सौम्ययतश्चे ्
त ।।22।।
ु सौम्ये जलं स्यादन्तरालकम।् 94बृहस्पतौ राहुयते
कन्यापमथनभे ु िाषाणो जायतेऽन्तरा ।।23।।

र्क्रिन्द्रय ु राहार्गाधं जलमेधते। भास्करः क्षारसपललं िपरर्ेष े धनयश
ते ु पद ।।24।।

राहोः कन्यगतास्त्वैर् रतर्णशपर्लाततो।आद्यभागे अन्त्यभागे पर्लायाम अष्टर्ास्तके ।

सोमज्ञर्पनपमत्राणाम उदकिानम ु । प्रजानार्ः प्राणहापनः सतानार्ः
यतेते ु र्भु ागमः।

सस्यहापनः प्रजार्ृपिः धान्यर्ृपिः धनागमः।श्री प्रापप्तब्रह्मभर्ने क्रमात प्रागापद ्
तत्फलम।।
ु मन्दे जलं स्यादन्तरालकम।् अकश स्योषरभूपमः स्यात्पािािा कर्णटकिली ।।2 ।।
राहुणा संयते

नापरके लापदिनं ु ाग िूगयतक्षमा ु
गरोः। ु
र्क्रस्य ु
कदलीर्ल्ली बधस्य ्
िनसो भर्ेत ।।26।।

िन्द्रस्य कदलीर्ल्ली र्क्रस्य ु
िनसो बधः। ु र्नीराहूदये
र्ल्मीकं राहुके त्वोश्च इपत ज्ञात्वा र्देद ् बधः।

काष्ठोरगर्ल्मीकदर्शनम ।।27।।
ु र्ापि स्वक्षेत्रपमपत कातशयते ।् अन्यैयतऽथर्ा
स्वापमदृपष्टयतो ुश ्
दृष्टे िरकीयिलं र्देत ।।28।।
र्पनराहूदये कोष्ठे नागर्ल्मीकदर्शनम।् र्ल्मीकके तकीपरतज्ञत्वा र्देत्सधु ीः।

र्भदार्ृ ु
षयग्मजाःकपकि ु
पसंहौतमध्यमौ। र्ेषाः च्ःखप्रदाः प्रोता कू िारम्भे मनीपषपभः।।
ु पिः धनप्रापप्तः पर्देर्गमनं तथा।
कपनष्ठानापमकामध्यातः तजशन्यङ्गष्ठु संपज्ञतः। ित्रर्ृ
् तो फलमापदर्ेत।् स्वापमदृष्टे यते
िीडाच्ःखं क्रमात सर्श ु र्ापि स्वक्षेत्रपमपत कीतशयते ।्

अन्यैुभत ैः र्ा दृष्टे िरकीय िलं र्देत।्


।।इपत श्री ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां कू िकार्णडप्रकरणं नाम िापर्ंर्पतकार्णडसमाप्तः।।

अपश्वनी भरणी कृ पतका रोपहणी मृगपर्रा पर्र्ाखा ु


अनराधा

रेर्ती आिेषा ु
िष्य ु सु
िनर्श आद्राश स्वाती ज्येष्ठा

उतरभाद्रा मर्घा िूर्ाश उतरा हस्ता पित्रा मूला

िूर्ाशभाद्रिदा र्तपभषज ् धपनष्ठा श्रर्ण अपभपजत ् उतराषाढा िूर्ाशषाढा

भरणी कृ पतका रोपहणी मृगपर्रा आद्राश ु


अनराधा ज्येष्ठा

93
् न्द्रगे िन्द्रे िपरर्ेषण
मकृ र्ाआरूढात के े र्ीपक्षते
मकृ र्ा कन्यागौ यग्ु मगौ सौम्ये जलं स्याद ् अन्तरापलकम।्
94

32
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

अपश्वनी मर्घा आिेषा ु


िष्य ु सु
िनर्श पर्र्ाखा मूला

रेर्ती ु
िूर्ाफल्गणी उतरा हस्ता ु
िष्य स्वाती िूर्ाशषाढा

उत्त्राभाद्रिदा धपनष्ठा र्तपभषज ् धपनष्ठा श्रर्ण अपभपजत ् उतराषाढा

कृ पतका रोपहणी मृगपर्रा आद्राश ु सु


िनर्श ज्येष्ठा मूला

भरणी िूर्ाश मर्घा आिेषा ु


िष्य ु
अनराधा िूर्ाशषाढा

अपश्वनी उतरा हस्ता पित्रा स्वाती पर्र्ाखा उतराषाढा

रेर्ती उतराभाद्रिदा िूर्ाशभाद्रिदा र्तपभषज ् श्रर्ण धपनष्ठा श्रर्णम ्

मृगपर्रा आद्राश ु सु
िनर्श ु
िष्य आिेषा िूर्ाशषाढा उतत्राषाढा

रोपहणी हस्ता उतरा िूर्ाश मर्घा मूला अपभपजत ्

कृ पतका पित्रा स्वाती पर्र्ाखा अनरु ाधा ज्येष्ठा श्रर्णम ्

भरणी अपश्वनी रेर्ती उतराभाद्रिदा िूर्ाशभद्रिदा र्तपभषज ् धपनष्ठा

आद्राश ु सु
िनर्श ु
िष्य आिेषा मर्घा उतराषाढा अपभपजत ्

मृग पित्रा हस्ता उतरा िूर्ाश िूर्ाशषाढा श्रर्ण

रोपहणी स्वाती पर्र्ाखा ु


अनराधा ज्येष्ठा मूला धपनष्ठा

कृ पतका भरणी अपश्वनी रेर्ती उतराभाद्रिदा िूर्ाशभाद्रिदा र्तपभषज ्

ु सु
िनर्श ु
िष्य आिेषा मर्घा िूर्ाश अपभपजत ् श्रर्ण

आद्राश स्वाती पित्रा हस्ता उतरा उतराषाढा धपनष्ठा

मृग पर्र्ाखा अनरु ाधा ज्येष्ठा मूला िूर्ाशषाढा र्तपभषज ्

रोपहणी कृ पतका भरणी अपश्वनी रेर्ती उतराभाद्रिदा श ाद्रिदा


िूर्भ


िष्य आिेषा मर्घा ु
िूर्ाशफाल्गनी उतरा श्रर्ण धपनष्ठा
ु सु
िनर्श पर्र्ाखा स्वाती पित्रा हस्ता अपभपजत ् र्तपभषक ्

33
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

आद्राश अनरु ाधा ज्येष्ठा मूलम ् िूर्ाशषाढा उतराषाढा िूर्ाशभाद्रिदा

मृगर्शस ु रोपहणी कृ पतका भरणी अपश्वनी रेर्ती उतराभद्रिदा

आिेषा मर्घा िूर्ाश उतरा हस्ता धपनष्ठा र्तपभषक ्


ु सु
िनर्श अनरु ाधा पर्र्ाखा स्वाती पित्रा श्रर्ण िूर्ाशभाद्रिदा

िष्य ज्येष्ठा मूला िूर्ाशषाढा उतराषाढा अपभपजत ् उतराभाद्रिदा

आदाश मृगा रोपहणी कृ पतका भरणी अपश्वनी रेर्ती

मर्घा िूर्ाश उतरा हस्ता पित्रा र्तपभषक ् िूर्ाशभाद्रिदा

आिेषा ज्येष्ठा अनरु ाधा पर्र्ाखा स्वाती धपनष्ठा उतराभाद्रिदा



िष्य मूला िूर्ाशषाढा उतराषाढा अपभपजत ् श्रर्ण रेर्ती
ु सु
िनर्श आद्राश मृगपर्रा रोपहणी कृ पतका भरणी अपश्वनी

िूर्ाश उतरा हस्ता पित्रा स्वाती िूर्ाशभाद्रिदा उतराभाद्रिदा

मर्घा मूला ज्येष्ठा अनरु ाधा पर्र्ाखा र्तपभषक ् रेर्ती

आिेषा िूर्ाशषाढा उतराषाढा अपभपजत ् श्रर्ण धपनष्ठा अपश्वनी



िष्य ु सु
िनर्श आद्राश मृगपर्र रोपहणी कृ पतका भरणी

उतरा हस्ता पित्रा स्वाती पर्र्ाखा उतराभाद्रिदा रेर्ती

िूर्ाश िूर्ाशषाढा मूला ज्येष्ठा अनरु ाधा िूर्ाशभाद्रिदा अपश्वनी

मर्घा उतराषाढा अपभपजत ् श्रर्ण धपनष्ठा र्तपभषज ् भरणी

आिेषा ु
िष्य ु सु
िनर्श आद्राश मृगपर्रा रोपहणी कृ पतका

हस्ता पित्रा स्वाती पर्र्ाखा अनरु ाधा रेर्ती अपश्वनी

उतरा उतराषाढा िूर्ाशषाढा मूला ज्येष्ठा उतराभद्रिदा भरणी

िूर्ाश अपभपजत ् श्रर्ण धपनष्ठा र्तपभषक ् िूर्ाशभाद्रिदा कृ पतका

मर्घा आिेषा ु
िष्य ु सु
िनर्श आद्राश मृगपर्रा रोपहणी

34
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

पित्रा स्वाती पर्र्ाखा अनरु ाधा ज्येष्ठा अपश्वनी भरणी

हस्ता अपभपजत ् उतराषाढा िूर्ाशषाढा मूला रेर्ती कृ पतका

उतरा श्रर्ण धपनष्ठा र्तपभषज ् िू भाद्रिदा उतराभद्रिदा रोपहणी

िूर्ाश मर्घा आिेषा ु


िष्य िनर्शस ु आद्राश मृगपर्रा

स्वाती पर्र्ाखा अनरु ाधा ज्येष्ठा मूला भरणी कृ पतका

पित्रा श्रर्ण अभपजत ् उतराषाढा िू.षाढा अपश्वनी रोपहणी

हस्ता धपनष्ठा र्तपभषक ् िूर्ाशभाद्रिदा उतराभाद्रिदा रेर्ती मृगपर्रा

उतरा िूर्ाश मर्घा आिेषा ु


िष्य ु सु
िनर्श आद्राश

पर्र्ाखा ु
अनराधा ज्येष्ठा मूला िूर्ाशषाढ कृ पतका रोपहणी

स्वाती धपनष्ठा श्रर्ण अपभपजत ् उतराषाढा भरणी मृग

पित्रा र्तपभषक ् िूभाद्रिदा उतरभद्रिदा रेर्ती अपश्वनी आद्राश

हस्ता उतरा ु
िूर्ाशफल्गनी मर्घा आिेषा ु
िष्य ु सु
िनर्श


अनराधा ज्येष्ठा मूला िूर्षश ाढा उतराषाढा रोपहणी मृगपर्र

पर्र्ाखा र्तपभषक ् धपनष्ठा श्रर्ण अपभपजक ् कृ पतका आद्राश

स्वाती श ाद्रिदा
िूर्भ उभाद्रिदा रेर्ती अपश्वपन भरणी ु सु
िनर्श

पित्रा हस्ता उतरा ु


िष्य मर्घा आिेषा ु
िष्य

ज्येष्ठा मूला िूर्ाशषाढा उतराषाढा अपभपजत ् मृगपर्रा आद्राश



अनराधा िूर्ाशभद्रिदा र्तपभषक ् धपनष्ठा श्रर्ण रोपहणी ु सु
िनर्श

पर्र्ाखा उतराभाद्रा रेर्ती अपश्वनी भरणी कृ पतका ु


िष्य

स्वाती पित्रा हस्ता ु


उतराफल्गनी िूर्फ ु
श ल्गनी मर्घा आिेषा

मूला िूर्ाशषाढा उतराषाढा अपभपजत ् श्रर्ण आद्राश ु सु


िनर्श

ज्येष्ठा उतराभाद्रा िूर्ाशभाद्रिदा शिमिषक् धनिष्ठा मग


ृ मशषमम ् ु
िष्य

अनराधा रे विी अपश्वनी िरणी कृत्तिका रोपहणी आिेषा

पर्र्ाखा स्वाती पित्रा हस्िा उिरा पूवाम मघा

िूर्ाशषाढा उतराषाढा अपभपजत ् श्रर्ण धनिष्ठा ु सु


िनर्श ु
िष्य

मूला रे विी उतराभाद्रा िूर्ाशभाद्रिदा शिमिषक्


आद्राश आिेषा
35
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ज्येष्ठा मघा
अपश्वनी भरणी कृ पतका रोपहणी मृगर्ीषाश

अनराधा पर्र्ाखा स्वाती पित्रा हस्ता उिरा पूवाम

उिराषाढा अपभपजत ् श्रर्ण धनिष्ठा शिमिषक् ु


िष्य आिेषा
पूवामषाढा अन्ििी रे विी उतराभाद्रा िूर्ाशभाद्रिदा पुिवमसु मघा

मूला िरणी कृत्तिका रोदहणी मग


ृ मशरा आर्द्ाम पूवाम
ज्येष्ठा ु
अनराधा पर्र्ाखा स्वाती पित्रा हस्ता उिरा

अमिन्िि ् श्रवण धनिष्ठा शिमिषि ् पव


ू ामिार्द्पदा आश्लेषा मघा
उिराषाढा िरणी अन्ििी रे विी उिरािार्द्पदा पुष्य पूवाम
पूवामषाढा कृत्तिका रोदहणी मग
ृ मशरा आर्द्ाम पुिवमसु उिरा
मल
ू ा ज्येष्ठा अिरु ाधा त्तवशाखा स्वािी चचत्रा हस्िा

श्रवण धनिष्ठा शिमिषि ् पूवामिार्द्पदा उिरािार्द्पदा मघा पूवाम


अमिन्िि ् कृत्तिका िरणी अन्ििी रे विी आश्लेषा उिरा
उिराषाढा रोदहणी मग
ृ मशरा आर्द्ाम पुिवमसु पुष्य हस्िा
पूवामषाढा मूला ज्येष्ठा अिुराधा त्तवशाखा स्वािी चचत्रा

धनिष्ठा शिमिषि ् पूवामिार्द्पदा उिरािार्द्पदा रे विी पूवाम उिरा


श्रवण रोदहणी कृत्तिका िरणी अन्ििी मघा हस्िा
अमिन्िि ् मग
ृ मशरा आर्द्ाम पुिवमसु पुष्य आश्लेषा चचत्रा
उिराषाढा पूवामषाढा मूला ज्येष्ठा अिुराधा त्तवशाखा स्वािी

शिमिषि ् पूवामिार्द्पदा उिरािार्द्पदा रे विी अन्ििी उिरा हस्िा


धनिष्ठा मग
ृ मशरा रोदहणी कृत्तिका िरणी पूवाम चचत्रा
श्रवण आर्द्ाम पि
ु वमसु पष्ु य आश्लेषा मघा स्वािी
अमिन्िि ् उिराषढा पुष्य मूला ज्येष्ठा अिुराधा त्तवशाखा

पूवामिार्द्पदा उिरािार्द्पदा रे विी अन्ििी िरणी हस्िा चचत्रा


शिमिषि ् आर्द्ाम मग
ृ मशरा रोदहणी कृत्तिका उिरा स्वािी
धनिष्ठा पुिवमसु पुष्य आश्लेषा मघा पूवाम त्तवशाखा

36
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

श्रवण अमिन्िि ् उतराषाढा पूवामषाढा मूला ज्येष्ठा अिुराधा

रे विी अन्ििी िरणी कृत्तिका


रोपहणी स्वाती पर्र्ाखा

उतराभाद्रिदा ु
िष्य ु सु
िनर्श आद्राश मृगपर्रा पित्रा ु
अनराधा

िूर्ाशभाद्रिदा आिेषा मर्घा िूर्ाश उतरा हस्ता ज्योष्ठा

र्तपभषज ् धपनष्ठा श्रर्णम ् अपभपजत ् उतराषाढा िूर्ाशषाढा मूला

उिरािार्द्पदा रे विी अन्ििी िरणी कृत्तिका चचत्रा स्वािी


पूवामिार्द्पदा पुिवमसु आर्द्ाम मग
ृ मशरा रोदहणी हस्िा त्तवशाखा
शिमिषि ् पुष्य आश्लेषा मघा पूवाम उिरा अिुराधा
धनिष्ठा श्रवण अमिन्िि ् उिराषाढा पव
ू ामषाढा मल
ू ा ज्येष्ठा

सेनाकार्णडप्रारम्भः
स ैन्यस्यागमनं र्क्ष्ये र्त्रोरागमनं तथा। िरोदये िराुभढे िािाः िञ्चमगा यपद ।।1।।

सेनागमनमस्तीपत कथयेच्छास्त्रपर्तमः। ितष्पाच्दये ु
जाते यग्मराश्यदु ये तथा ।।2।।

लग्नस्यापधितौ र्क्रे सेना िपथ पनर्तशत।े िरोदये िरारूढे भौमाकश गुभसारयः।95

ु ।।3।।
ु िािसंयते
र्त्रोरागमनं नापस्त ितथे
उदयारूढच्छत्रेष ु के न्द्रेष ु भजगो
ु यपद। दूरपिता ि नायापत सेना िपथ पनर्तशते ।।4।।

आरूढ ह्यपदताः कुम्भकुलीरापलझषा यपद। ितथे
ु के न्द्रे बपलनो यपद सेना पनर्तशते ।। ।।

िरोदये िरारूढे भौमाकश गरर्स्तदा। पतष्ठपन्त यपद िश्यपन्त सेना यापत महतरा ।।6।।

उदयात सप्तममं ्
षष्ठमारूढं िेत समागमः।तरु ीये षष्ठके जीर्े न ैर् सेनासमागमः।।
र्नौ पितीये दर्मे सेनाबलर्तो भर्ेत।् र्क्रभानौ
ु पिता षष्ठे सेनायापतमहतरा।
आरूढोदयगा कुम्भकुळीर झषा यपद। बलर्ज्जल के न्द्रेष ु सेनािपत पनर्तशते।

ु ऽथ र्ीपक्षते। िापयनो पर्जयं ब्रूयाद्यापयनो भङ्गमापदर्ेत ।।7।।
आरूढे स्वापमपमत्रोच्चग्रहयते
ु ।् एर्ं छत्रे पर्र्ेषोऽपि पर्िरीते जयो भर्ेत ।।8।।
ु िायी पर्जयमाप्नयात
आुभढे बलसंयते ्

एर्ं छत्रे पर्र्ेषोऽपस्त पर्िरीतेन जयं र्देत।्

95
मकृ र्ा
37
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ु ।्
ु िायी पर्जयमाप्नयात
आरूढे बलसंयते
ु शते ऽथ र्ीपक्षते ।।9।।
यायी बलं समायपत च्छत्रे बलसमपिते। आुभढे नीिपरिपभशग्र
ु िापयनो पर्जयो भर्ेत।्
िायी िरगृहीतः स्याच्छत्रेष्वर्े ं पर्ियशयः।पर्रोदये त ु सर्भे
ु ।्
िृष्ठोदये समाधानो यापयनो पर्जयमाप्नयात

र्भोदये ्
त ु िूर्ाशह्णे यापयनो पर्जयो भर्ेत ।।10।।

र्भोदये ु ।् छत्रारूढोदये र्ापि क्रूरांर् े िािसंयते
त ु सायािे िायी पर्जयमाप्नयात ु ।।11।।

त्ाले िृच्छतां सद्यः कलहो जायते महान।् 96िृष्ठोदये तदाुभढे िाि ैयत
ुश े ऽथ र्ीपक्षते ।।12।।
ु ितष्पाच्दये
दर्मे िािसंयते ु ऽपि र्ा। कलहो जायते र्ीिं सपन्धः स्याच्छुभर्ीपक्षते ।।13।।
उदयापदष ु षट्केष ु र्भा
ु रापर्ष ु िेपिताः। िापयनो पर्जयं ब्रूयादूध्वं िेद्यापयनो जयः ।।14।।
ु तिपन्मश्रे सपन्धः प्रजायते। उभयत्र पिताः िािा बलर्न्तः समो जयः ।।1 ।।
िािग्रहयते
तयु ाशपदरापर्पभः षपिरागतस्य फलं र्देत।् तदन्यरापर्पभः षपिः िापयनः फलमापदर्ेत ।।16।।

एर्ं ग्रहपिपतर्र्ात िू् र्र्श ्थयेद ् बधः।


ु ग्रहोदये पर्र्ेषोऽपस्त र्न्यकाशङ्गारोदये ।।17।।

आगतस्य जयं ब्रूयािापयनो भङ्गमापदर्ेत।् बधर्


ु क्र ु
ु ोदये यायी जयश्चन्द्रगरूदये ।।18।।
िञ्चमषड्लाभापरः फे ष ु तृतायोऽके पितो यपद। आगतः स्त्रीधनादीपन ह्रत्वा र्स्तूपन गच्छपत ।।19।।
ु पितः षष्ठे योज्यं सपन्धभशपर्ष्यपत ।।20।।
पितीये दर्मे सौपरयशपद सेनासमागमः। यपद र्क्रः
ु यपद पतष्ठपत तत्क्षणात।् स्त्रीधनापन र्स्तूपन यायी दत्वा प्रयास्यपत ।।21।।
ु िञ्चमे र्क्रो
ितथे
ु यते
सप्तमे र्क्रसं ु िायी भर्ापत च्बशलः। नर्ाष्टसप्तसहजादन्यत्र पह कुजो यपद ।
ु ितष्पाच्दये
दर्मे िािसंयते ु ् भर्ीपक्षते
ऽपिर्ा। कलहो जायते र्ीिं सपन्धस्यात र् ु ।
् के पित प्रिक्षते
उदयापदष ु षट्केष ु र्भरापर्ष ु िेपिथाः।िापयनो पर्जयं ब्रयु ात इपत ् ।
तर्ु ाशपदरापर्पभःिेरागतस्यफलं र्देत।् तदन्य रापर्पभषपिः िापयनो बलमापदर्ेत।्
तद्रापर्ष ु र्भिे ु च्ःखं पमश्रसपन्धः प्रजायते।
ु ष ु र्भु ं भर्पत नान्यथा।िािग्रहयतो

उभयेन समृषा खेटा बलर्न्तः समाजयः। एर्ं ग्रहपिपतर्र्ात िू् र्र्श त कथये
् द्बधु ः।।

ग्रहोदये पर्र्ेषोऽपस्त र्न्याकाशङ्गारकोदये।आगतन्य बलं ब्रूयात स्तापयनो ्
भयमापदर्ेत।।
ु क्रोदये
बधर् ु ु
सपन्धः---- स्तापयगरूदये ु
। िञ्चष्वसस...(परःफायां
ततृ ीये)....र्पनयशपद।।

आगतस्त्रीधनादीपन ह्त्त्वा र्स्त्रापण गच्छपत। तृतीये भानः..पिष्ठे ्
त बलस्यागमनञ्च।
ु त ब् धिायी
आपदत्यस्य िरपस्तष्ठे ु जयं र्देत।् पितीये दर्मे सौम्ये यपद सेना समागमः।
ु पितः षष्ठे यो सपन्धभशपर्ष्यपत। ितथु े िञ्चमे कोष्ठे यपद पतष्ठपत त्वणात।्
यपद र्क्रः

मकृ र्ा-त्ाले गच्छतां सद्यः कलहो जामतो महान िृ् ष्ठोदये तथारूढे िाियत
96
ु े ऽथर्ीपक्षते।
38
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

ु यते
स्त्री धनादीपन र्स्तूपन ययी दत्वा प्रयच्छपत। सप्तमे र्क्रसं ु यायी भर्पत च्लशभः।

नर्ाष्टसप्तसमाजं पर्नान्यत्र कुजो यपद। यायी पर्जयमाप्नोपत िरस ैन्यसमागमः।


ु सेना समागमः।।
पमत्रिानपितौ सपन्धः पस्त्रध्यो िायी भयं रर्ौ। आरूढोदयगे र्ाके बधे

लग्नात िञ्चमगे सौम्ये िायी भर्पत िाथ शतः। एकादर्िायी ि...स्वस्त्री क बान्धर्ः।।

नीिायदुश यगे सूय े िापयनो मृपतमापदर्ेत।एकादर् रर्ौ यायी सर्ं दता प्रयास्वपत।
उदयात्पञ्चमे भ्रातृव्यमेषपधषणो यपद। यायी भङ्गसमायापत पितीये सपन्धुभयतेते।
दर्मैकादर्े जीर्ो यपद याम्याथ शदो भर्ेत।् िन्द्रापदत्यासमिाने सपन्धस्यात पतष्ठतो
् यपद।।
् र्दश र्गे पर्धौ।तत्र यिु ं नभर्पत र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके ।
पर्िरीते त ु यिंु स्यात भाने
षष्ठे िन्द्रे श्रपु तःश्रोत्रश्च ितथे ु ।् िररापर्गतौ िन्द्रे िरराश्यदु येऽपि र्ा।
ु िञ्चमे सखम

र्त्ररागत्य सन्धातापर्िरीतो पर्ियशयः। यग्ु मरार्ौ गतौ िन्द्रे यग्मराश्य
ु दु येऽपि र्ा।
ु यायी पनरायधु ः।
अध शराज्यं समागत्य सेनािपत पनर्तशत।े एकादर् पितौ िन्द्रः बधौ
स्वरापर्ष ु पितार्कश िन्द्रौ सपन्धः प्रजायते। पसंहापद रापर्ष ु के ष ु यपद िन्द्रसंपिपतः।
् पद। िापयजयं समायापत रणे िेष ं प्रयोजमल।
यायीनो पर्जयं ब्रूयात र्घटापदिोरपर्यश


िायी पर्जयमाप्नोपत िरसेनासमागमे । ितथु े िञ्चमे िन्द्रे ि पर्जयी भर्ेत ।।23।।

तृतीये िञ्चमे भानौ यपद सेनासमागमः। पमत्रिाने पिते सपन्धनो िेिानो िेिायी जयी भर्ेत ।।24।।
ु पर्तदः िायी षष्ठे िेिापयनो मृपतः। उदयात्सहजे सौम्ये पितीये यपद भास्करः ।।2 ।।
ितथे
िापयनो पर्जयं ब्रूयाद ् व्यस्ते यापयनो जयः। ससौम्ये भास्करे याते समयध्ु दं बदेद ् बधः
ु ।।26।।

लग्नात्पञ्चमगे सौम्ये यायी भर्पत िाथ शदः। पिपत्रिे सोमजे यायी भर्पत ध्रर्ु म ।।27।।

एकादर्े व्यये सौम्ये िायी पर्दयमेष्यपत। एकादर्िेऽके यायी हतस्त्रीर्ान्धर्ो भर्ेत ।।28।।

र्त्रनीदपिते सूय े िापयनो भङ्गमापदर्ेत।् उदयात्पञ्चमभ्रातृव्ययेष ु पधषणो यपद ।।29।।

यायी भङ्गं समायापत पिताये सपन्धुभयतेते। दर्मैकादर्े जीर्ो यपद याय्थ शदो भर्ेत ।।30।।
िन्द्रापदत्यौ समिाने सपन्धः सायपतष्ठतो यपद। पर्िरीते त ु यध्ु दं स्याद ् भानोिाशदर्गे पर्धौ ।।31।।
ु न भर्पत र्ास्त्रे ज्ञानप्रदीिके । िररापर्पिते िन्द्रे िरराश्यदये
तत्र यध्दं ु ऽपि ि ।।32।।

र्त्ररागम्य सन्धाता पर्िरीते पर्ियशयः। यग्ु मरापर्पिते िन्द्रे पिरराश्यदु ये तथा ।।33।।
अध शराज्यं समागत्य सेनानीपर्शपनर्तशत।े पसंहापदरापर्षट्कं त ु िापयनो भङ्गदायकः ।।34।।
ु ्
े यापयनश्चन्द्रसंपितः। िायी यायी क्रमेण ैर् ब्रूयाद ् ग्रहर्र्ात्फलम ।।3
ककाशपदव्यत्क्रमात्पट्क ।।
इपत श्री ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां सेनाकार्णडप्रकरणं नाम त्रयोपर्ंर्पतकार्णडः समाप्तः

39
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

यात्राकार्णडप्रारम्भः
यात्राकार्णडं प्रर्क्ष्यापम सर्ेषां पहतपलप्सया। गमनागमनञ्च ैर् लाभालाभं र्भु ार्भम ्
ु ।।1।।

सर्ं पर्िायश कथयेत्पच्छ े िश्यपन्त यपद पमत्रग्रहास्तदा ।।2।।


ृ तां र्ास्त्रपर्तमः। पमत्रक्षेत्रण
पमत्रस्यागमनं ब्रूयान्नीिं नीिग्रहा यपद । नीिस्यागमनं ब्रूयाच्च्च उच्चग्रहा यपद ।।3।।
स्वापधकाराय गमनं िरं ु ापर्ः िङ्ग्रहा
ु यपद। िुभषाये
ु पत गमनं स्त्रीरापर्ः स्त्रीग्रहा यपद ।।4।।
पस्त्रय ैगमनपमत्यतंु अन्येष्वर्े ं पर्िारयेत ।् िरराश्यदु या ुभढे ततरहपर्लोपकते ।। ।।
ततदर्ास ु गच्छपन्त प्रष्टारः र्ास्त्रपनणशयः।97 पिरराश्यदु याुभढे र्न्यकाशङ्गारकाः पिताः ।।6।।
ु भर्ेत।् पिरराश्यदु ायारूढे कन्याकाशङ्गारकै यतुश ।े
िृष्ठोदये त ु गमनं क्रमेण र्भदं
ु न्दुजीर्ाश्च पतष्ठपन्त िररापर्ष ु ।।7।।
अथर्ा दर्मिाश्चेद ् गमनागमने न ि। 98र्क्रसौम्ये
पर्द्यते स्वेष्टपसध्द्यथं गमनागमनं तदा। पिपतप्रश्ने पिपतं ब्रूयान्मस्तकोदयरापर्ष ु ।।8।।
ु र्देत।् पितीये ि तृतीये ि पतष्ठपन्त यपद िङ्ग्रहाः
िृष्ठोदयेष ु गमनं क्रमेण र्भदं ु ।।9।।
पत्रपदनात्पपत्रका यापत दूतो र्ा प्रेपषतस्य ि। लग्नाथ शसहजाव्योमलाभेपष्वन्दुज्ञभागशर्ा ।।10।।
पतष्ठतो यपद त्ाले प्रोपषतागमनं र्देत।्
पतष्ठपन्त यपद त्ाले त्वार्ृपतः प्रेपषतस्य ि। ितथु े िादर्े र्ापि पतष्ठतश्चेच्छुभग्रहाः ।।11।।
िपत्रका प्रेपषतस्यार् ु समायापत न संर्यः। षष्ठे र्ा िञ्चमे र्ापि यपद िािग्रहाः पिताः ।।12।।
प्रेपषतो व्यापधिीडातशः समायापत न संर्यः। िािोक्षच्छागपसंहषे ु यपद पतष्ठपत िन्द्रमाः ।।13।।

पिपन्ततः िनरायापत ितथु े िेतदागमः। स्वस्वक्षेष ु ि पतष्ठपन्त र्क्रजीर्े
ु न्दुसोमजाः ।।14।।

प्रयाणगमने ब्रूयाततदार्ास ु सर्शदा। ग्रहाः स्वक्षेत्रमायापन्त यार्तत्र फलं र्देत ।।1 ।।

र्भग्रहर्र्ात्सौख्यं िीडा िािग्रहैर्दश ते ।् सप्तमाष्टमयोः िािापस्तष्ठपन्त ि यपद ग्रहाः ।।16।।
प्रेपषतो ह्रतसर्शस्वस्तत्रैर् मरणं व्रजेत।् षष्ठे िाियते
ु मागे स्वापमबन्धो भपर्ष्यपत ।।17।।99

जलरार्ौ पिते िािे पिरेणायापत पिपन्ततः। पितीये लग्नमो िािाः प्रोपषतोथ शव्यपितः।
ु ण र्भार्
बलाबलानरूिे ु भपनरूिणम
ु ् 10018।।
।।
इपत श्रीज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां यात्राप्रकरणं नाम ितपु र्ंर्पतकार्णडसमाप्तः

97

मकृ र्ा-ततदार्ास ु गच्छन्तं िृष्टर्ान र्ास्त्रपर्तमः। ्
पितप्रश्ने पितं ब्रूयात मस्तकोदयरापर्ष।ु
98
मकृ र्ा- अथर्ा दर्मेि ैर्गमनागमनञ्च।
99
मकृ र्ा षष्ठे िाियतु े मागे बन्धनं ि र्देतदा।

।्
100

मकृ र्ा र्ुभार्ुभपनरूिेण बलाबलनरूिणम
40
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

र्ृपष्टकार्णडप्रारम्भः
जलरार्ौ त ु लग्ने र्ा जलग्रहपनरीक्षते101। कथयेद ् र्ृपष्टरस्तीपत पर्िरीते न र्षशपत ।।1।।
जलरापर्ष ु र्क्रेु न्दू पतष्ठतो र्ृपष्टुभतमा। एतौ स्वक्षेत्रमच्चं ्
ु र्ा िश्यतो यपद के न्द्रकम ।।2।।
ु र्सानन्तमशहार्ृपष्टभशपर्ष्यपत। लग्नाच्चतथु े र्क्रः
पत्रितपदि ्
ु स्यात तपिने र्ृपष्टुभतमा ।।3।।
जलरापर्ष ु पतष्ठपन्त र्क्र
ु जीर्सधाकराः।
ु आुभढोदयरार्ींश्चेत्पश्यन्त्यपधर्ृष्टयः ।।4।।
लग्नाच्चतथु शगः र्क्र
ु ः स्यातपिने र्ृपष्टुभतमः। छत्रे िृष्ठोदये जाते िृष्टोदयग्रहेपक्षते ।। ।।

त्ाले िपरर्ेषादौ दृष्टे र्ृपष्टमहतरा। के न्द्रेष ु मन्दभौमज्ञराहर्ो यपद संपिताः ।।6।।


र्ृपष्टनाशस्तीपत कथयेदथर्ा िर्णडमाुभतः। िािसौम्यपर्पमश्राश्चेदल्पर्ृपष्टभशपर्ष्यपत ।।7।।
िाििौ मन्दराहू िेद ् र्ृपष्टनाशस्तीपत कीतशयते ।् र्भः
ु कामक
शु संिश्चेद ् धारा र्ृपष्टभशपर्ष्यपत ।।8।।
ु दृष्टे र्ा त्वर्घशर्पृ ध्दभशपर्ष्यपत। नीिेन यत
उच्चेन यते ु े दृष्टे स्याद ् अर्घशक्षय ईपरतः ।।9।।

पमत्रस्वापमर्र्ात्साम्यमेर् ं ज्ञात्वार्देत्सधु ीः। र्भग्रहय


ु तु े र्ृपध्दरर्भे ्
ु ऽर्घशस्य नार्नम ।।10।।

इपत श्री ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां सृपष्टप्रकरणं नाम षप्वसंर्पतकार्णडःसमाप्तः।

अर्घशकार्णडः
उच्चोन यतश्चे ्
ु त दृष्टश्चेत ् र्पृ िभशपर्ष्यपत।नीियतोऽथदृष्टस्यादर्घश
अर्घश ु ु
क्षयमदीरये ्
त।।

पमत्रस्वापमर्र्ात साम्यपमपतज्ञात्वार्दे
तस् धीः।
ु र्भु ग्रहेयते ु र्घ शपर्नार्नम।्
ु र्ृपि र्भे

इपत श्री ज ैपमपनपर्रपित ज्ञानप्रदीपिकायां अर्घशप्रकरणं नाम सप्तपर्ंर्पत कार्णडः समाप्तः।


नौकाकार्णडम ।।
जलरापर्ष ु लग्नेष ु जीर्र्क्र
ु े न्द्रर्ो यपद । िोतस्यागमनं ब्रूयादर्भश्चे
ु न्नहीपत ि ।।1।।

आुभढच्छत्रलग्नेष ु र्ीक्षतेष्वर्भग्रहै
ु ु
ः । िोतभङ्गो भर्ेन्नीिर्त्रपभर्ाश ्
तथा र्देत ।।2।।
िृष्ठोदये लग्ने दृष्टे देर्ान्तरं व्रजेत ।् तरहे त ु यदा दृष्टे तदा नोदर्शनं भर्ेत ।।3।।
् 102

िररार्ौ िरच्छत्रे द्रुतमायापत नौस्तदा 103। ितथु े िञ्चमे िन्द्रो यपद नौः र्ीिमेष्यपत ।।4।।
ु त्रौ समागमः । उिग्रह पिपतलशग्नह्य
पिताये र्ा तृतीये र्ा र्क्रश्चे े ारूढे र्ा भर्ेद्यपद।
िोतस्य मज्जनं ब्रूयाद ् अन्योव्योपक प्रकापर्तः। पिरेणागमनं सम्यक ् पत्रकोणेच्छाफलं तथा।

101
मकृ र्ा जलरापर्ष ु लग्नेष ु जलग्रहोपनरीपक्षते।
102
मकृ र्ा- तदन्यग्रहसंदृष्टे तदा नौ गर्शन ं भर्ेत।्
103
ु दृष्टे समागमः।
मकृ र्ा-िरलग्ने िरच्छत्रे र्भ
41
प्रश्नज्ञानप्रदीपिका/प्रश्नादर्शः 201 4

् ।।
अनेन ैर् क्रमेण ैर्ं सर्ं र्ीक्ष्य र्देत्स्फुटम ।।
इपत श्री ज ैपमपनपर्रपितायां ज्ञानप्रदीपिकायां नौकाकार्णडः समाप्तः।

पसपध्दकार्णडम ।।

लग्नािौ कायशलग्नेर्ौ कायशिौ लग्नकायशिौ । कायशस्य पसपध्दं कुुभतः तदानीं पनश्चयाद ् र्देत ।।1।।
लग्नं लग्नेश्वरः िश्ये्ायं िश्येत ु कायशिः । कायेश्वरो लग्नगतः प्रिश्येल्लग्निं तथा ।।2।।
र्ा पर्लग्निपतः कायशगृहिः कायशि ं तथा । िश्येल्लग्नापधिः कायं लग्नं कायशिस्तथा ।।3।।

कायेर्ो लग्निं िश्येल्लग्नेर्ः कायशिं तथा । िन्द्रदृपष्टयशदा िेत्स्यात कायशपसपध्दस्तथा िृता ।।4।।
असत्स्वपि ि योगेष ु कायेर्ोदयराश्यपद । भपर्ष्यपत तदा काले कायं ज्ञानप्रदीिके ।। ।।

सम्यपग्र्िायश प्रर्देत्र पमथ्या र्ाग्भपर्ष्यपत । प्रश्नादर्शपमदं र्ास्त्रं िृपथव्या लोकभूषणम ।।6।।
इपत प्रश्नज्ञानप्रदीिे पसपिकार्णडः समाप्तः।।
COMPLTED ON 5 APRIL 2014.

42

You might also like