Ε Λ Ε Ν Η Σ Κ Α Κ Ο Χ Λ ΙΔ Η - ΠΑΝΟΥ

Ε κ τά κ το υ Καθηγητρίας
της Β ' "Εδρας Νεωτέρας Έ λλη νικ η ς Φιλολογίας

Δ Α Μ Α ΣΚ Η Ν Ο Υ Σ Τ Ο Τ Δ ΙΤ Η « Δ Ι Α Λ Ο Γ Ο Σ »
 'Ο Δαμασκηνός Σ το υ δ ίτη ς είν α ι μ ια άπό τίς πιο ενδιαφέρουσες
μορφές των λογίω ν κληρικώ ν τοΰ 16ου αιώνα. Γεννημένος στη Θεσσαλο­
νίκ η , σπούδασε στην πα τρια ρχική σχολή στήν Κω νσταντινούπολη, δπου
μαθήτευσε κοντά στον Θεοφάνη Έ λεα βοΰλκο κ α ί χρημά τισ ε άργότερα
δάσκαλος τοϋ πατριάρχη 'Ιερ ε μ ία τοϋ Τρανοΰ. Έ π ή ρ ε τό μοναχικό σχήμα
στή μονή τοΰ Στουδίου καί κήρυξε στήν Κωνσταντινούπολη τά πρώτα
χρόνια ώς υποδιάκονος. Τ ά κηρύγματα τής έποχής αύτής τυπώθηκαν στή
Β εν ετία μ έ τον τίτ λ ο « Β ιβ λ ίο ν όνομαζόμενον Θησαυρός, δπερ συνεγρά-
ψατο ό έν μοναχοϊς Δαμασκηνός ό υποδιάκονος κα ί στουδίτης ό Θεσσα-
λονικεύς». Πρώτη γνωστή έκδοση είν α ι τοϋ 1 5 5 8 , άλλά π ρέπ ει νά προ-
ηγήθηκε άλλη, γ ια τ ί στα 1 5 5 8 ό Δαμασκηνός ήταν κιόλας ιερομόναχος.
’Ακολουθώντας τήν εκ κ λ η σ ια σ τικ ή ιεραρχία χειροτονήθηκε επίσκοπος
Λ ιτή ς καί Ρενδίνης (περιοχή Λαγκαδα Θ εσσαλονίκης) κ α ί άργδτερα
(1574) άνέλαβε τή μητρόπολη Ναυπάκτου κ α ί ’Ά ρ τη ς . Πέθανε τό 1 5 7 7 1.
Τό Ιργο τοϋ Δαμασκηνού, έκδεδομένο καί άνέκδοτο, δ είχ ν ει δχι
μόνο τήν πολυμάθεια τοΰ άνδρός μ έ τά π ο ικ ίλ α θέματα πού τον άπα-
σχολοϋν, άλλά κυρίως τά ένδιαφέροντά του, πού δέν είν α ι μόνο ή μ ελ έτ η
καί ή συγγραφή γ ιά έπ ίδ ειξ η λογιότητα ς· χρέος του θεω ρεί τή διδασκα­
λία. Πράγμα έντελώς αντίθετο απ’ (5,τ ι σ υ μ βα ίνει στούς λιγότερο ή
περισσότερο άπλοϊκούς λαϊκούς καί κληρικούς τοϋ καιροϋ του, πού έ π ι-
στρατεύουν τίς δποιες γνώ σεις τους γ ιά νά απλοποιήσουν θρησκευτικά
θέματα γ ιά χάρη τοΰ λαοϋ, ό Δαμασκηνός χ ρ η σ ιμ ο π ο ιεί τή γλώσσα τοΰ
λαοΰ γ ιά νά τόν πλησιάση καί νά τοΰ μεταδώ ση τή γνώση κ α ί τήν π ί­
στη του2. Ό Δαμασκηνός δέ θά σταθή κοντά στον ’ Ιωάννη Μορεζήνο

1. Ώ ς τώρα δέν έχ ει γραφή έκτεταμένη μελέτη γ ιά τόν Δασκηνό καί τό έργο

του. Οΐ παλαβότερες έρευνες συγκεντρώνονται σέ δύο πρόσφατα δημοσιεύματα τοϋ
Ε ϋ α γ γ . Δ ε λ η δ ή μ ο υ , Δαμασκηνός ό Στουδίτης, «Γ ρ η γ . Παλαμας» 53 (Θεσσα­
λονίκη 1970) 438-448 καί ιδιαίτερο άνάτυπο, καί Εισα γω γή στήν έκδοση τοϋ «Θ η­
σαυρού» άπό τόν Ικδ. οίκο Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1971, δπου συμπληρώ­
νεται καί διορθώνεται τό πρώτο δημοσίευμα.
2. 'Η πνευματική ιστορία τοΰ 16ου αί. δέν έχ ει γραφή στό σύνολό της άκό-
μη. Ε κ τ ό ς άπό τίς μεμονωμένες πληροφορίες πού άντλοϋμε άπό παλαιότερους μελε­
τητές, βασική π η γή γιά τούς όποίους είνα ι πάντα ό Μ. Κ ρ ο ύ σ ι ο ς μ έ τ ά έργα
του, κυρίως τήν T u rco graecia (Βασιλεία) 1584, μιά πιό συνθετική εικόνα τής έπο­
χής δίνει ό Β . K n o s στή L ’h isto ire de la litteraturfe ηόο-grecque, Ούψάλα 1962,
σσ. 280-319, σύντομη όμως μέσα στά εύρύτερα πλαίσια τοϋ βιβλίου. Δ ιεξο δ ικ ή μελέτη
γ ιά τόν 16ο a t. καί τή δημοτική πεζογραφία πού γεννιέτα ι μέσα σ’ αύτόν ετοιμάζω
άπό καιρό μαζί μέ έκτενή άνθολογία.
 444 Ε . Κακουλίδη - Πάνου

άπό τήν Κ ρ ή τη 1 ουτε στόν Ίω α ννίκιο Καρτάνο άπό τήν Κέρκυρα2. Μ αζί
μέ τόν Μ άξιμο Μαργούνιο κ α ί τόν Μ ελέτιο Π ηγα, λιγότερο γνωστός αυ­
τός, χωρίς τό καθαρά θεολογικό έργο των άλλων, ανήκει στήν ίδ ια χο­
ρεία των λογίω ν, πού ή μόρφωση κ α ί οί γνώ σεις τούς έδιναν τήν εύχέ-
ρεια νά χ ειρ ίζ ω ν τα ι άνετα τήν αρχαία ή τήν άρχαίζουσα γλώσσα πού
ήταν Ιδιαίτερα αγαπητή στούς κύκλους τους, άλλά παράλληλα νά κ α λ λ ι­
εργούν μ έ π ίσ τη στή χρησιμότητα της τή δημώδη γλώσσα, τήν όμιλου-
μένη τοϋ καιρού τους.
Τό έργο πού άφησε ό Δαμασκηνός Σ το υ δίτη ς είν α ι π ο ιη τικ ό καί
πεζό. Ή ποίησή του, άρχαιόγλωσση ( μ ιμ ε ίτ α ι καί ολόκληρους όμηρι-
κούς στίχους κά π οτε), έδωσε τούς «Σ τίχ ο υ ς ήρω οελεγείους είς τήν κοί-
μησ ιν τής ύπερευλογημένης Θεοτόκου Μ αρίας» (έκδίδονταν μ α ζί μ έ τόν
«Θ ησαυρό»), τά «Ό μ η ρ ό κ εντρ α είς τήν κ ο ίμ η σ ιν τής Θ εοτόκου» κλπ .
(τό Ιργο είν α ι άνέκδοτο) κ α ί μ ιά «Α κ ο λ ο υ θ ία ε ίς τόν νεομάρτυρα Ν ικ ό ­
λαον» κλπ. μ α ζί μ έ τό «έγ κ ώ μ ιο ν » γ ιά τόν ιδ ιο νεομάρτυρα (έκδόθηκαν
τό 1930 στήν ’ Αθήνα άπό τόν Ι ε ζ ε κ ιή λ Β ελ α ν ιδ ιώ τη , τότε μητροπολίτη
Θ εσσαλιώ τιδος).
Τό πεζογραφικό του έργο, έκτος άπό τόν «Θ ησαυρό», ά π ο τελεΐτα ι
άπό τή «Φ υ σ ιο λ ο γ ία » = ζωολογία, σέ πολλές έκδόσεις κ α ί άπό τά άνέκ-
δο τα : τόν «Δ ιά λ ο γ ο »3, τήν «Π α ρα ίνεσ ιν πρός μοναχούς», τόν «Λ όγον...
είς τόν Δεκάλογον τοϋ Μ ωϋσέως», ένα μ α θημα τικό καί άστρονομικό καί
Ινα μετεω ρολογικό κ είμ εν ο , 8λα σέ δ η μ ο τική γλώσσα. Τ ά άνέκδοτα έργα
δέν έχουν άκόμη μ ελ ετη θ ή . Μ ερικά σώζονται σέ ένα μόνο χφ, άλλα σέ
περισσότερα4.
Ά π ό τή θεματογραφία του Σ το υ δ ίτη φ αίνετα ι ή διδα κ τικ ή του
πρόθεση. Δ έν είν α ι ό άφελής έκ λ α ϊκ ευ τή ς, άλλά ό δάσκαλος τοϋ λαοΰ.
Του προσφέρει «έπ ισ τ η μ ο ν ικ ές » γνώ σεις στή γλώσσα του, τόν οίκοδομεΐ
μ έ κηρυγματικό κ α ί έρμηνευτικό έργο, «π α ρ α ιν εί» τούς μοναχούς γ ιά τή
σω τηρία τους. Ή σημασία τοϋ έργου του θά φανή μ ετά τή συνολική έκ ­
δοση κ α ί μ ελ έτη του. Ή συμβολή του δμως στή μόρφωση τοϋ λαοΰ δέν
παύει νά Ιχ η τήν άξία της γ ιά τόν μ ελ ετ η τ ή , καθώς κα ί ή γλω σσ ική
μορφή πού χ ρ η σ ιμ ο π ο ιεί.
Σ τόν 16ο αιώνα δέν ύπάρχει διαμορφωμένη μ ία δημώδης γλώσσα
γ ιά τό πανελλήνιο. 0 1 «γλώ σ σ ες» πού μ ιλιο ύ ν τα ι κ α ί γράφονται είν α ι

1. Β λ. γ ι ’ αύτόν τή μελέτη μου Ό ’ Ιωάννης Μορεζηνος καί τό ίργο του,

«Κ ρ. Χ ρ .» 22 (1970) 7 -7 8 , 389-506.
2 . Ε ρ γ α σ ία μου γ ιά τόν συγγραφέα καί τό έργο του θά δημοσιευτή προσεχώς
στά «Θησαυρίσματα» τοϋ Ε λλη ν ικ ο ύ ’Ινστιτούτου τής Βενετίας.
3. Περισσότερα γ ιά τό έργο βλ. £δώ πιό κάτω, σ.σ. 4 45-446.
4. Γ ιά περισσότερες πληροφορίες βλ. τήν Ε ισ α γω γή τοϋ Δ ε λ η δ ή μ ο υ, ί . ά.
Δαμασκηνού Στουδίτη « Δ ι ά λ ο γ ο ς » 445

τοπ ικές, ιδ ιω μ α τικ ές. Κ α μιά άπ’ αύτές δέν έ χ ε ι ύψωθή σέ « κ ο ιν ή » .

Γ ιά ν’ άφήσουμε κατά μέρος τΙς γλω σσ ικές μορφές της κ α τ’ έξοχήν λο ­
γοτεχνίας, της ποίησης, πού ά κμάζει στην Κύπρο, στή Ρόδο, στήν Κ ρή­
τη , στά Ε φ τά νη σ α άργότερα, οί όποιες δέν είν α ι άλλο παρά τά ιδ ιώ ­
ματα μ έ τήν έπ εξεργα σία τής π ο ιη τικ ή ς άδειας, ό πεζός λόγος εΐν α ι
αύτός πού μπ ο ρεί νά δώση, στά μέτρα του κ ι αύτός, τή ζωντανή « λ α ­
λ ιά » του καιρού κ α ί των τόπω ν1. 'Ο Δαμασκηνός Σ το υ δ ίτη ς άνήκει
στόν τουρκοκρατούμενο χώρο, δπου δέν άνθισε ή ποίηση. 'Η πεζογραφία
πού ά ρχίζει, άσυνείδητα άκόμη, νά παίρνη θέση στή λογοτεχνική παρα­
γω γή τής έποχής, είν α ι κυρίως πού κ α λ λ ιε ρ γ ε ίτ α ι, 8χι άκόμη συστη­
μα τικά , σ τις τουρκοκρατούμενες χώρες. Ή γραπτή γλώσσα γ ίν ετ α ι έ-
νιαΐο δργανο συνεννόησης τοϋ τουρκοκρατούμενου ελληνισμού άπό τήν
’Ή πειρο ώς τή Μ. Ά σ ία μ έ κέντρο τήν Κωνσταντινούπολη κα ί τή Θ εσ ­
σαλονίκη2. ’ Εκπρόσωποι τής «κ ο ιν ή ς » αύτής έλληνικ ής γραπτής, πού
είκ ο ν ίζ ει άρκετά καλά τήν όμιλουμένη, είν α ι άρκετοί συγγραφείς, εκ ­
κ λη σ ια σ τικ ο ί άνδρες κατά κανόνα*. Τό πράγμα, ευοίωνο στήν ούσία του,
π α ρεμβά λλει έμπόδια στή μ ελ έτ η τής γλώσσας, πού άλλοιώ νεται κάπως
άπό τήν έκ κ λ η σ ια σ τικ ή ορολογία καί τό 5φος.
"Ενα δ είγ μ α τής γλώσσας αύτής ά π ο τελεΐ κ α ί ό άνέκδοτος « Δ ιά ­
λογος» τοϋ Δαμασκηνού Σ το υ δ ίτη . Π ρό κ ειτα ι γ ιά μ ιά « δ ιδ α κ τ ικ ή » συ­
ζήτηση, έναν άπό τούς τυπικούς διαλόγους, 8που ό «διδάσκω ν» άπαντών-
τας στόν συνομιλητή του έ κ θ έ τ ε ι τις άπόψεις του γ ιά κάποιο θέμα . Σ τ ή ν
περίπτω ση αύτή π ρό κ ειτα ι γ ιά έναν έπίσκοπο κα ί έναν ήγούμενο. Θ έμα :
«Ταλανισμός κατά τών νυν τή ς Ε λ λ ά δ ο ς έπ ισ κόπ ω ν»4.

1. Δείγματα Ιδιωματικού πεζοϋ λόγου, δχι άκόμη έντεχνου, έπιμελημένου

όμως, άπό τήν Κρήτη καί τήν Κύπρο βλ. στίς έργασίες μου Ό ’Ιωάννης Μορεζή-
νος καί τό έργο του, &. ά. καί ’Άνθος Χαρίτων — F io r di V irtii. «Ε λ λ η ν ικ ά » 24 (1971)
267-311. Γενικότερα γιά τό θέμα βλ. A . M i r a m b e l , L ’el6ment dialectal dan s la
litte ra tu re n ioh ellen iq ue. P ro b lim es et m ethodes. A ctes du prem ier co n gres in ­
tern atio n al d ’ 6tudes b alk an iq u e s et su d - is t europeenn es. IV (S o fia 26 aoOt -
1 septem bre 1966) S o f ia 1968, « σ . 127-132.
2. Μαρτυρίες λογιών τοΰ 16ου a t. έπ ικαλεΐτα ι στις έρευνές του δ Μ. Κρού-
σιος ζητώντας στοιχεία τής ζωντανής γλώσσας τών Ε λλή νω ν καί βιβλία γραμμένα
στή δημώδη. Συγκέντρωση τέτοιων πληροφοριών βλ. στόν Σ ά θ α, Νεοελληνικής Φ ιλο­
λογίας Παράρτημα, Ά θ . 1870, σσ. 28-37. Κατά μαρτυρία τοϋ Σ υ μ . Καβάσιλα καί
άλλων λογίω ν ή χειρότερη άπό τΙς έλληνικές διαλέκτους ήταν ή Αθηναϊκή, ένώ στή
Θεσσαλονίκη, τήν Κωνσταντινούπολη καί τήν Πελοπόννησο μιλιόταν καλά ή «Ιδιω ­
τ ικ ή » . T u rc o g r., σσ. 461-62, Σ ά θ α ς, ί . ά . , σ. 34.
3. Τήν έποχή αύτήν οί έκκλησιαστικοΐ δέν παρουσιάζουν άκόμη σέ ϊκταση
τις γλω σσικές προκαταλήψεις.
4. 'Ο Σ ά θ α ς , Ν . Φ ., Ά θ . 1868, σ. 153, δίνει τόν τίτλο «Κωμωδοδιάλογος
Δαμασκηνού Ρενδίνης κατά ’Αρχιερέων (έχει πρόσωπα δύο Δαμασκηνόν καί Γαβριήλ
 446 Ε . Κακουλίδη - Πάνου

Τό έ'ργο σώ ζεται σήμερα μόνο σέ ένα χφ, τό Ίβήρω ν 764 (Λ.

4 8 8 4 , .17 α ί.) , στά φφ. 3 Γ - 2 6 ν μ έ τόν τ ίτ λ ο : «Δ ιά λο γο ς Δαμασκηνού
επισκόπου Ρ εντίν η ς. Τά δέ πρόσωπα ό αύτός επίσκοπος καί ό της 'Α γία ς
’ Αναστασίας ήγούμενος». Τό περιεχόμενο δέν παρουσιάζει ιδια ίτερο εν ­
διαφέρον. Ε ίν α ι Ινα κ είμ εν ο βπου ό συγγραφέας, επίσκοπος ό ίδιος,
κάνει κ ρ ιτικ ή στούς επισκόπους τοϋ καιρού του καί έξομολογητικά ε κ ­
θ έτ ε ι τά λάθη κα ί τ ις άδυναμίες, τις έλ λ ε ίψ ε ις καί τ ις κ α κ ίες των ά-
δελφών του στόν 16ο αιώνα. ’Από τήν δποψη αύτή τό κ είμ ενο έ'χει τή
θέση του καί στόν καιρό μας1.

Ε π ε ιδ ή ό διάλογος δέν ίχ ε ι λογοτεχνικές άπαιτήσεις άπέφυγα κάθε σχολια­

σμό τοϋ ΰφους, τής γλώσσας καί τοϋ περιεχομένου. 'Ωστόσο πρέπει νά έπισημανθή
ή δομή τοϋ λόγου καί τό ΰφος, πού προδίδει τόν ρήτορα καί ποιητή συγγραφέα, κα­
θώς καί οί πολλές άναφορές στήν άρχαιογνωσία τοϋ λόγιου ανδρα. Δ είγμα τα μετα­
φραστικής προσπάθειας άποσπασμάτων άρχαιόγλωσσων καί γραφικών κειμένω ν μπο­
ρούν έπίσης νά προσεχτούν ιδιαίτερα. ’Αναδρομή στήν Ιστορία των μεταφραστικών
προσπαθειών τής Καινής Διαθήκης βλ. στήν έργασία μου Γ ιά τή μετάφραση τής Κ α ι­
νής Δ ιαθήκης, Θεσσαλονίκη 1970, σ. 9, σημ. 4.
Οί λ ίγ ες ιδιω ματικές λέξεις τοϋ κειμένου είνα ι εΰκολο νά έρμηνευτοϋν μέ τή
βοήθεια των κοινών Λ εξικώ ν,

Ίβήρων 764 (Λ. 4884)

9· 3 Διάλογος Δαμασκηνού επισκόπου Ρ εντίν η ς. Τά δέ πρόσωπα

ό αύτός επίσκοπος κ α ί ό τής 'Α γία ς ’ Αναστασίας ήγούμενος,

'Ο ηγούμενος λ έ γ ε ι πρώτον τόν χα ιρετισμόν του επισκόπου

Δαμασκηνού έτ σ ι : Προσαγορεύω τήν θεοφιλεστάτην και ΐεράν μοι
κεφαλήν, ήγουν χαιρετώ σε, δέσποτά μου θεοφ ιλέστα τε καί ίερώ -
τα τέ.
*Ο επίσκοπος ά π ο κ ρ ίν ετα ι: Χ α ίρ ειν πολλά τω ήγουμένω δχ’
άριστον.

Τόν τής, άγίας ’ Αναστασίας ήγούμενον προλογίζει δέ ό Γ α β ρ ιή λ )». Ό Χ ρ . Φ ι λ η -

τ § ς,,ΠδΡ* Ίωαννικίου Καρτάνου, Δαμασκηνοΰ τοϋ Στουδίτου καί Παχωμίου Ρουζάνου
έπιστολιμαία διάλεξις, Κέρκυρα 1847, άντλώντας άπό τόν Λ . Ά λλάτιο : «Δαμασκη­
νοί! έπισκόπου Ρονδίνης (γρ. Ρενδίνης) διάλογος μετά τοϋ ήγουμένου τής ‘ Αγίας
’Αναστασίας, ήτοι ταλανισμός κατά τών νΰν τής Ελλάδος έπισκόπων». (Β λ. καί
Γ . Ζ α β Ε ρ α , Νέα Ε λλά ς κ λ π ., Ά θ . 1872, σ. 251).
1. Ή χρονολόγησή του έχ ει term inus an te quem τήν προαγωγή τοϋ Δαμα-
σκηνοϋ„σέ μητροπολίτη Ναυπάκτου καί ’Ά ρτης (1574). Π ρέπει νά γράφτηκε μετά
τ$< 1558,, ίτ ο ? χειροτονίας του σέ Ιερομόναχο, γ ια τί λίγο άργότερα ξέρουμε δτι ίλα βε
τόν θρόνο Λ ιτής καί Ρενδίνης.
Δαμασκηνού Στουδίτη « Δ ι ά λ ο γ ο ς» 447

”0 ηγούμενος : Πασαν δικαιοσύνην νά ’ σαι χαιράμενος καί

σύ, ά γιε ηγούμενε, οπού είν α ι άγαθόν πράγμα.
Ό ήγούμενος : Πώς έχ εις, δέσποτά μου, καί πώς δ ιά κεισ α ι ;
'Ο επίσκοπος : 'Ωσάν έγώ δέν θέλω , έτ σ ι ε ίμ α ι, ά γιε καθη -
γούμενε. φ. 3ν
'Ο ήγούμενος: Δ ια τ ί, δέσποτά μου, μά λισ τα όπου κ α ί τώρα
σέ βλέπω πολλά καλά παρά άλλην καμίαν φοράν άπό τήν δψιν
τοϋ προσώπου σου κ α ί άπό τήν καλήν κατάστασιν τοΰ κορμίου πώς
είσ α ι ύγειερός καί δέν έχ εις καμίαν κακοσύνην. Λοιπόν ε ίπ έ μου,
δ ια τί είπ ες πώς ζής καθώς δέν θ έ λ ε ις ; '*Η μήπως καί έπαθες τ ί ­
ποτε π ειρ α σ μ ό ν ;
Ό επίσκοπος : ’Ό χ ι τώρα μόνον, ώ πανσσιώ τατε καθηγού­
μ ενε, έχω αύτό όπού σοϋ είπ α κ α ί μοΰ έρχονται έκ εΐν α όπού δέν
θέλω , άμή άφότις έδέχθηκα τό μέγα τοΰτο κ α ί θελημα τικόν κα­
κόν τής άρχιερωσύνης μοϋ έρχονται πράγματα μεγάλα , δχι έκ εΐν α
μόνον όπού δέν | θέλω , άλλά κα ί άπ’ έκ εΐν α όπού δέν ή λπ ιζα οδτε φ. 4
τά έβανα είς τόν νοϋν μου.
Ό ήγούμενος: Τ ί λ έ γ ε ις , δέσποτά μου, έχ ετε κ α ί έσ εΐς οί
α ρχιερείς θ λ ίψ εις κα ί πειρα σ μο ύς; Κ α ί έγώ ένόμιζα πώς μόνον
εις έσας εΰ ρ ίσ κετα ι δλη ή εύδα ιμονία , ή κ α λο ριζικ ία κ α ί εύτυχία
όπού λ έ γ ε ι ό Πλάτων πώς τήν έχουν οί μάκαρες μόνοι, κ α ί σύ μοΰ
λ έγ εις πώς είν α ι ή ζωή σας μέ δυστυχίας κα ί λύπας.
"Ο έπίσκοπος : ’Ό χ ι μόνον δυστυχίαν κ α ί ταλαιπω ρίαν ονο­
μάζω έγώ , φ ίλε, τήν ζωήν όπού έχομεν ή μ εΐς οί ά ρ χιερεΐς, άλλά
καί μανίαν καί λύσσαν καί παραφροσύνην κ α ί νοϋν σαλεμένον, καί
στοχάσου καί ή αγιοσύνη σου τούς λόγους μου, | δ ιό τι άν θέλησης φ. 4ν
νά ίδής τήν πρώτην μας ούθενότητα καί α τιμ ία ν καί πενίαν όπού
εΐχα μεν ώσάν έκεΐνον τόν Παύσωνα όπού λέγουν οί ίστορία ι πώς
ήτον ό πλέον καταφρονημένος καί άστοχημένος καί πτωχός άν­
θρωπος, ή άν λογιάσης τήν προκοπήν μας κ α ί τήν άξιότητα θ έλ εις
γνω ρίσει πώς μηδέ ώσάν τούς Μ εγαρεΐς δέν εΐμ εσ τεν , οί όποιοι
ήταν καταφρονημένοι άπό δλους τούς ’ Αθηναίους καί δέν τούς έ-
δέχουνταν είς τό συνέδριον μηδέ διά λογαριασμόν μηδέ διά μ έ ­
τρημα. «Δ ύ σ τη νο ι Μ εγαρήες ά τιμ οτά τη ένί μ ο ίρ η » τούς ε ίπ ε καί
ό χρησμός τοΰ μαντείου. Τοιούτους μάς θ έλ εις συνεικά σει κ α ί ή-
μας, ά γ ιε καθηγούμενε, καί ή μ εΐς τώρα δ ια τί | άνεβήκαμεν είς τοΰ- φ. 5
το τό ύψος τής άρχιερωσύνης, λογιάζομεν πώς συνομιλοΰμεν μέ
τόν Θεόν κ α ί έτ σ ι λέγο μεν, κ α ί ή μ ε ΐς κατά αλήθειαν δέν εϊμ εσ τεν
ά ξιοι μηδέ κάν μ έ τόν γΙρον έκεΐνον τόν ζήτουλα τής Κ εφ α λλη­
νίας, όπού λ έ γ ε ι ό "Ο μηρος, νά ταιριασθοΰμεν κ α ί νά φανοΰμεν
 Ε . Κακουλίδτ) - Πάνου

καλύτεροι. Δ ιά ταϋτα πως νά μην ήθελες ονομάσει καί σύ τήν

ζωήν μας καθώς τήν λέγω καί έγώ κακοτυχίαν μεγάλην ;
Ό ηγούμενος : Τ ί είν α ι αύτά όπού λ έγ εις , δέσποτά μου ; Δ έν
ευ χ α ρ ισ τείς τώ Θεφ όπού « έ γ ε ίρ ε ι άπό γης πτωχούς», καθώς λ έ ­
γ ε ι τό Ψ αλτήριον, κ α ί «άπό κοπριάς ανυψώνει τούς πένητα ς» καί
5ν τούς κ α θ ίζει μέ τούς δυνάστας καί άρχοντας | τοϋ λαοΰ, δ ιό τι αν
κ α ί πένητες καί πτω χοί ήσταν, ώς λ έγ εις , κ α ί καταφρονημένοι κ α ί
άνάξιοι τιμ ή ς , άλλά τώρα έχ ε τε μεγάλην τιμ ή ν καί δόξαν κα ί σας
προσκυνά ό κόσμος γυμνή τη κεφαλή, καθώς έπροσκυνοϋσαν ποτέ
τούς βα σ ιλ είς τής Περσίας οί ύποτετα γμένοι αύτούς. Ά μ ή δοξα­
σμένος νά εΐν α ι ό Θεός όπού τόν άρεσεν έ'τσι, δ ιό τι οί απόστολοι
καί πρώτοι τής χριστιανώ ν πίστεω ς διδάσκαλοι κ α ί νομοθέται ή ­
ταν δχι μόνον άπό ά λ ιεΐς , άμή καί άπό άλλους παρακάτω, τούς
οποίους δέν π ρ έπ ει νά τούς διηγοΰμα ι τήν θεοφιλίαν σου, όπού
γινώ σ κεις τάς Γραφάς καλύτερα άπό ήμας, διά τοΰτο μά λιστα έγώ
6 τήν ζωήν σας δέν τήν ονομάζω | ταλαιπω ρίαν καί δυστυχίαν, άλλά
εύτυχίαν καί καλοριζικίαν τό π λ ιά όλιγότερον.
Ό Ιπίσκοπος : Ά κ ό μ η δέν έγεύθης τάς δυσκολίας τής άρχιε-
ρωσύνης, ώ φ ίλτα τε, ούδέ έτρύγησες τούς φαρμακερούς της καρ­
πούς καί διά τοΰτο λογιά ζεις έ τ σ ι, άμή άν άφικρασαι καί στοχά­
ζεσαι τούς λόγους μου, λογιάζω νά τήν όνομάσης τήν ζωήν τών
αρχιερέων τοϋ καιροΰ τούτου δχι μόνον κακοδαιμονίαν, τα λα ιπ ω ­
ρίαν καί δυστυχίαν, άμή πέφτοντας εις άπορίαν θ έλεις θαυμάσει
τ ί λογής χειρότερον δνομα νά εΰρης νά τήν όνομάσης νά μήν ήξεύ-
ρης πώς νά τήν εΐπ ή ς.
6ν Ό ηγούμενος : Ά λίμ ο νο ν, τ ί εΐν α ι αύτά | όπού λ έγ εις , δέ­
σποτά μου ; "Ομως παρακαλώ σε, ε ίπ έ μου νά άκούσω, δ ιό τι πολ­
λά μ έ άνακάτωσες τόν λογισμόν.
Ό επίσκοπος : "Ακούε δά τώρα καί έγώ νά σέ τά εΐπώ δλα
άπό τήν άρχήν ώς τήν άκραν, καί άν μακρύνω τόν λόγον μου νά
μου συμπαθήσης, δ τι λέγω τήν άλήθειαν. ’Α λήθεια ε ϊ τ ι σέ ρω τή­
σω θέλω νά μοΰ άποκριθής εις τήν αγάπην μας χωρίς καμίας έν-
τροπής, διά νά βεβα ιω θή καλύτερα ό λόγος μου.
Ό ηγούμενος : Νά αποκρίνεται τινάς εις κάθε τίπ ο τε είν α ι
δύσκολον, δέσποτά μου, δμως δσον δύνομαι δέν θέλω ά π ομείνει
χωρίς άπόκρισιν, άκολουθώντας τές γλυκές σου έρώ τησες.
7 Ό επίσκοπος : ’Ά κο υσ ε τό λοιπόν : Τό νά έπ ιτύ χ η τινάς τή ς
τής αιωνίου βα σιλεία ς τοϋ Χ ρίστου καί νά άπολαύση τά μέλλοντα
άγαθά καλόν εΐν α ι κ α ί επ ιθυμητόν. ’Ή πώς λ έ γ ε ις ;
Ό ηγούμενος : Κ α ί πώς έμ π ο ρ εΐ νά εΐν α ι ά λλ έω ς;
Δαμασκηνού Στουδίτη « Δ ι ά λ ο γ ο ς » 449

Ό έπίσκοπος: ’Α μή νά στερηθή τινά ς τήν βα σ ιλεία ν τοΰ

Χ ρισ τοΰ κ α ί νά λάβη τά κακά καί αιώνια κολαστήρια καί βάσανα
του αιωνίου πυρός, πώς τδ ονομάζεις ;
Ό ηγούμενος: Ταλαιπω ρίαν μεγά λην κ α ί δυστυχίαν καί κα-
κοριζικία ν καί θ λίψ ιν άπαρηγόρητον.
* 0 έπίσκοπος : Καλά δρισες, άμή λο γιά ζεις νά είν α ι κανένας
τρόπος καί μόδος όπού φέρνει τούς άνθρώπους εις τήν μα|καριό- φ. 7ν
τη τα καί εύτυχίαν της βα σιλεία ς τοϋ Χριστοΰ ή είς τήν τα λα ιπω ­
ρίαν των αιωνίων βασάνων ;
Ό ηγούμενος: Ν α ί, είν α ι.
'Ο επίσκοπος: Π οιος μόδος είν α ι πού φέρνει τούς άνθρώπους
είς τήν μακαριότητα ;
* 0 ήγούμενος: Ε ίν α ι ή φύλαξις των εντολών τοΰ Θεοΰ, και
δποιος δέν τές φυλάξη υπ ά γει είς τήν ταλαιπω ρίαν τής αιωνίου
κολάσεως.
Ό Επίσκοπος: Καλά κ α ί σύντομα μοΰ άποκρίθης καί φρό­
νιμα , άμή τήν παράβασιν τών σωτηρίων έντολών τοΰ Ε ύα γγελίου
δυστυχίαν άληθώς καί ταλαιπω ρίαν τήν είπ ες .
Ό ήγούμενος: Ν αί.
Ό έπίσκοπος: Τό λοιπόν ήμας τούς α ρχιερείς τοΰ καιροϋ ε ­
τούτου πώς μας λο γιά ζεις νά εϊμ εσ τ εν , πληρω ταί | καί φύλακες φ. 8
τών έντολών τοΰ Χ ρισ τοΰ ε ϊμ εσ τ εν ή παραβάτες ;
Ό ήγούμενος: Έ γ ώ νά τό είπ ώ ; Συμπά θησέ μ ε, συγχώρη-
σόν μ ο ι, ό Θεός ήξεύρ ει.
Ό έπίσκοπος: Β λ έ π εις ; Έ τ α ξ ε ς νά άνταποκρίνεσαι ε ϊ τ ι σέ
έρωτήσω, καί τώρα έντρέπεσαι πρόσωπον άνθρώπου κα ί παρα­
σ τρ α τίζεις· δμως εις τήν ψυχήν σου, ορκίζω σε είς τήν άλήθειαν
νά άποκριθής είς τοΰτο όπού σέ ήρώτησα.
'Ο ήγούμενος : ’Α ληθινά κ α ί έγώ πρωτύτερα είπ α πώς είν α ι
δύσκολον νά άποκρίνεται τινάς είς δλα, κ α ί μά λιστα εις τοιαΰτα
όπού έρωτας, άμή επ ειδ ή μέ δρκισες νά σοΰ άποκριθώ χωρίς φιλο-
προσωπίαν, λέγω δ τι άπό σας ο λίγο ι ά ρχιερεΐς είν α ι όπού φυλά­
γουν | τάς έντολάς τοΰ Χριστοΰ. φ. 8ν
Ό έπίσκοπος : ’ Α ληθινά ολίγους είν α ι λ έγ εις , έντρέπεσαι νά
πής καί δ λο υ ς!
* 0 ήγούμενος: Συμπάθησόν μας, Κ ύ ρ ιε, κ α ί ποΰ νά μ είνη
πλέον ή π ίσ τ ις τών ορθοδόξων χριστιανώ ν, έάν μαραμένον1 κ α ί δι-
εφθαρμένον είν α ι τδ άλας της, κ α ί πώς νά περιπα τήσω μεν μέσα
είς τό φως, όπού καθώς λ έγ εις τό φώς έγ ιν ε σκότος ;

1. Έ τ α ι axb χφ· γρ. μωραμένον.

 450 Ε . Κακουλίδη - Πάνου

' 0 επίσκοπος : Έ χ ε θάρρος, ά φ ίλε, μή φοβάσαι έ κ ε ΐ όπού

δέν είνα ι φόβος, δ ιό τι δέν άχρειώ θη ούδέ έχάθη ή π ίσ τις τών χ ρ ι­
στιανών δια'τί έγίνα μεν άτυχοι κ α ί ά χρεΐοι ή μ εΐς οί έχοντες μό­
νον τό δνομα τής άρχιερωσύνης, άλλά ή π ίσ τις μ έν ει μέσα εις έ-
φ. 9 κείνους όπού έχουν φόβονΘεοΰ καί εις εκείνους | όπού ελπίζουν εις
τό δνομα αύτοϋ, δ ιό τι άληθινός είν α ι ό Χ ριστός όπού ε ίπ ε τοϋ Π έ ­
τρου π ερί τούτου δ τι «ή τή σ α το ύμάς σινια σαι ό Σατανάς ώς τόν
σίτον, έγώ δέ έδεήθην Ενα μή έκ λ ίπ η ή π ίσ τ ις υμώ ν», ήγουν έζή-
τησεν ό Διάβολος νά σας σαλεύση μέ πειρασμούς άπό τήν π ίσ τιν
κ α ί νά σας άνακατώση ώσάν τό σιτάρι εις τό κόσκινον, άμή έγώ
δέν άφήκα νά λ είψ η καί νά χαθή ή π ίσ τις σας. Λοιπόν μή λογιά -
ζης πώς νά έχάθη ή π ίσ τις , άμή Ιστοντας νά τα λανίζης κα ί νά
κλαίης τήν άθλίαν ζωήν όπού έ'χομεν ή μ εΐς οί λεγόμενοι άρχιε-
φ. 9ν ρεΐς, νόμιζε πώς είνα ι πολλοί άλλοι όπού σώνουνται κ α ί | φυλά­
γουν τήν π ίσ τιν . Κ αί μέσα εις τό περίφημον Ά γ ιο ν ’Ό ρος τοϋ
Ά θω νο ς καί εις τήν μονήν τής Κλωμακώς όπού λ έγ ετ α ι Μ ετέω ­
ρον, είν α ι κα ί τινές εις τό έδικόν σας μοναστήριον τής Α γ ία ς Α ­
ναστασίας κ α ί εις άλλα μέρη, διά νά μήν πολυλογώ καί φαίνωμαι
βαρετός πρός τήν πανοσιότητά σου, δμως ήμας τούς ά ρχιερεΐς ό­
πού εύρισκόμεστεν εις τήν ταλαιπω ρίαν ταύτην λο γϊα ζέ μας ά-
θλιοτέρους άπό δλους τούς άνθρώπους, δ ιό τι δλη μας ή έλπ ίδα ε ί ­
ναι μόνον εις τήν πρόσκαιρον ζωήν ώσάν τοϋ πλουσίου τοϋ χαρο-
κοποϋντος καθ’ ημέραν λαμπρώς. Ποΰ νά εύρεθή εις έμας ήσυχία
όπού ό μ ιλ ε ΐ μ έ τόν Θεόν, ποΰ ψαλμω δία καθώς είνα ι τό πρέπον τής
φ. 10 έκ κ λη σ ια σ τικ ή ς ακολουθίας, | ποΰ νησ τεία καθώς λέγουν οί νόμοι,
δλα άπ’ έμας Ιλειψ α ν, δλα άφανίσθησαν, δνομα μόνον εΰκαιρον καί
δχι έρ γ ο ν δ ιό τι τούς χριστιανούς άδικοϋμεν, τό μ α λλί τους ένδύ-
νομέστεν, τό λαβωμένον δέν τό ΐατρεύομεν, τό ψωριασμένον δέν
κοιτάζομεν, άφορμήν πώς συγχωροϋμεν ώς έξουσιασταί τή ς συγ-
χωρήσεως, καταλύομεν τάς Τετράδας κ α ί Παρασκευάς, τάχα I-
έχοντες τήν έξουσίαν τοϋ δ εσ μ εΐν κ α ί λύ ειν, κ α ί ή μ ε ϊς εΐμ εσ τεν
άξιοι δχι νά δένωμεν, άλλά νά μάς δένουν, 6 χ ι νά λύσωμεν, άλλά
νά μας λύσουν, καί ή μ ε ΐς τάζομεν νά λύσωμεν άλλους άπό τά ά-
φ. ΙΟν μαρτήματα κ α ί νά τούς συγχωρήσω|μεν. "Ολον ενα νά μεθοΰμεν
εΐμ εσ τ εν ά δ ειο ι, άγαποΰμεν τάς ά δικία ς, εϊμ εσ τεν φιλόχρυσοι, καί
ή μ εΐς όνομάζομεν τοϋ λόγου μας φιλοχρίστους. Ά λ ίμ ο ν ο ν είς τήν
ταλαιπω ρίαν μας, εϊμ εσ τ εν προσω πολήπται κ α ί έντρεπόμεστεν
τούς άρχοντας κ α ί πλουσίους, εϊμ εσ τεν δωρολήπται κ α ί ά δικητα ί
κ α ί κρίνομεν μ έ τά δώρα. Λόγος Θεοϋ δέν άκούεται άπό τά χ είλ η
μας, μόνον άργολογίες κ α ί λοιδω ρίες, β β ρ ιτες κ α ί άναγελάσματα.
Τ ί λ ο γιά ζεις άν άκούσης τά μ εγ α λ ύ τερ α ; Ά λ ίμ ο ν ο ν , τήν ίερωσύ-
Δαμασκηνού Στουδίτη « Δ ι ά λ ο γ ο ς » 451

νην πουλουμεν μ έ τά αργύρια, τόν λαόν δέν διδάσκομεν, ] γινόμε- φ. 11

σθεν έξόμ π λι τής κακίας εις τόν λαόν και ε ΐ τ ι κάμνομεν ή μ εΐς
σπουδάζουν νά κάμνουν κα ι εκ είν ο ι, εϊμ εσ τεν πρόσκομμα καί
σκόνταμα τών άνθρώπων νά σκοντάφτουν οί άνθρωποι άπό ήμας
καί νά σκανδαλίζω νται, εϊμ εσ τεν φίλοι τοΰ κρασιού καί οίνοπότες
καί μέθυσοι, ύβρ ισ τα ί, δέρνομεν, κρούομεν, φιλαροΰμεν2 καί κερ-
δαίνομεν άπό άσχημα καί παράνομα καμώματα καί δέν έντρεπό-
μεστεν τήν αισχροκέρδειαν, άφήνω τά άλλα όπού μόνον ό Θεός τά
γιν ώ σ κ ει. Ό πότα ν λοιπόν αύτά καί σάν αύτά περισσότερα μας
συνεικά ζεις καί κάμνομεν, ώ θ εο τίμ η τε καθηγούμενε, τ ί λογής θ έ­
λ εις | λο γιά σ ει τήν άθλίαν ήμών ζωήν ; Λογιάζω νά δοθής μόνον φ. l l v
εις τήν επ ιμ έλ εια ν τής σωτηρίας σου καί ήμάς νά μας άφήσης εις
τόν τόπον όπού μάς π ρ έπ ει νά καταντήσω μεν, καθώς λέγουν οί
σοφοί «ές κόρακας κάπί Ταίναρον ή ές όνου πόκας κά π ί Κ ερβε-
ρίους», είς τούς κόρακας κα ί είς τό στόμα τοΰ "Αδου καί είς τάς
τρίχας τοΰ δνου καί είς τούς σκύλους το ΰ 'Ά δ ο υ , έ κ ε ΐ όπού έσ τελ ­
ναν οί "Ε λληνες τούς καταδικασμένους καί κακούς άνθρώπους, έ-
κείνω ν τών τόπων εϊμ εσ τεν άξιοι ή μ ε ΐς - δ ιό τι έγώ έδοκίμασα τάς
πολλάς φροντίδας τής άρχιερωσύνης τοϋ καιροΰ έτούτου καί τούς
πειρασμούς καί τάς | οχλήσεις όπού έχουν άπό τούς άφεντάδες καί φ. 12
κολακείας όπού θέλουν νά κολακεύουν καί νά καλοπιάνουν τούς
άρχοντας, τόν φόβον όπού φοβοΰνται τόν λαόν, δ ιό τι άλλους κά-
μ νει χρεία νά κρατούν μ έ τό καλόν διά νά τούς έχουν φίλους, άλ­
λους πάλιν φοβούνται νά μή σηκωθοΰν κατά πάνω τους. Χ ω ρ ι­
στά πάλιν τούς άοράτους πειρασμούς τών δαιμόνων καί τές δ έη ­
σες όπού κάμνουν οί ά σ εβεΐς καί τήν άνάγκην όπού μας προστά­
ζουν, διά τά όποια άναγκαζόμεστεν καί κάμνομεν παρανομίας, τές
ταραχές καί τάς συγχύσεις όπού έρχονται μέ τήν άλλην όπού | δέν . 12ν
μάς άφήνουν νά φάμεν ψ ω μί, λοιπόν αύτά έγώ δέν τά βάνω είς τόν
νοϋν μου ούδέ τά έλόγιαζα ώσάν κουκί σιναπιά κοντά είς τό βουνί
τοΰ Ό λύμπ ο υ άν δέν έπαραβαίναμεν τούς θείους κανόναςτών ά­
γιω ν άποστόλων καί τών άγίων συνόδων, άμή τοΰτο είνα ι τό μέγα
κακόν, δ τι κάμνοντες τόσα κακά σφάλλομεν καί είς τούς άγιους
κανόνας πολλά κακά.
'Ο ηγούμενος : ’ Α ληθινά παραβαίνετε καί τινάς τών θείων
κανόνων τών άποστόλων καί τών λοιπών άγίων πατέρων ;
Ό επίσκοπος : ’Ό χ ι τινάς, ά γιε τοΰ Θεοΰ, άλλά τούς π ερισ ­
σότερους, διά νά είπ ώ 3 ολους καί δέν μοΰ πισ τεύσης.

2 . ’Έ τ σ ι στδ χφ' γρ. φλυαρονμεν.

3 . ’Έ τσ ι στό χφ· γρ, διά νά μή εΐηώ.
 Ε . Κακουλίδη - Πάνου

. 13 Ό ήγούμενος : Τ ί λ έ γ ε ις , θεοφ ιλέστα τε δ έσ π ο τα ; Πάξλιν

βάνεις μ ε εις ά πιστία ν.
'Ο έπίσκοπος : Ά ν ά μ ε ιν ε , ώ φ ίλε, δ ιό τι έκεΐνος οπού σέ έ-
λάβωσε πάλιν θ έλ ει σε ΐα τρ εύ σ ει, άλλά έχ ε προσοχήν είς αύτά
οπού λέγω , δ ιό τι δέν είν α ι ολίγον τίπ ο τ ε τό πράγμα, καί άκουε
κάθε Ινα κανόνα όπού παραβαίνομεν, δ ιό τι δέν π ρέπ ει νά τούς
λέγω μεν χωρίς μαρτυρίας φανεράς, άλλά π ρ έπ ει ώσάν εις τό κ ρι-
τήριον νά φ αίνεταί ή αλήθεια μ έ ά πόδειξιν. Δ ιά νά γνωρίσης πώς
δέν έκινήσα μεν ψεύματα κα ί άδίκως τόν λόγον τοϋτον κατά των
αρχιερέων έκείνω ν όπού ε ίν α ι ώσάν έμ έ κα ί νά γνωρίσης καί πώς
ή μ εϊς οί παραβάται των θείω ν εντολών είμ εσ τ εν οί πλέα δυστυ-
. Ι3ν χέστεροι καί ταλαίπω ροι άνθρωποι τοϋ κόσμου, καθώς είπ α μ εν
εις τήν άρχήν τής συνομιλίας μας, νά εΐπ ώ πρώτον πώς παραβαί­
νομεν τό οβ' κεφάλαιον τής αγίας ο ικουμενικής έβδομης συνόδου,
όπού λ έ γ ε ι νά μήν χειροτονήτα ι έπίσκοπος δποιος δέν ήξεύρει δλο
τό Ψ αλτήριον κ α ί τούς ιερούς κανόνας, τό άγιον Ε ύα γγέλιον καί
τόν ’Απόστολον έρευνητικώ ς καί μή παροδευτικώς. Τ ί λ έ γ ε ι τό
έρευνητικώ ς καί 8χι π α ροδευτικώ ς; "Ηγουν νά γινώ σκη τ ί λ έ ­
γουν καί τ ί δηλοϋν, νά έρευνα τόν νοϋν τών γεγρα μμένω ν, 8χ ι μό­
νον νά τά πέρνα άναγινώσκοντας αύτά άναισθήτως καί άγροίκως,
14 άμή νά καταλαμβάνη νά τά έξηγα κα ί άν | κάμνη χρεία νά δίδη
άπόκρισιν προς τούς έναντιουμένους. Κατά πόδι άπό τούτο παρα­
βαίνομεν καί τό τέταρτον κεφάλαιον τής άγίας οικουμενικής πρώ­
της συνόδου τής έν Ν ικα ίςι, όπού λ έ γ ε ι νά μήν χειροτονήτα ι έ π ί­
σκοπος χω ρίς τής γνώμης πάντων τών έπισκόπων τής αυτής μη-
τροπόλεως, κ α ί τώρα μηδέ ρωτοϋσιν τούς άλλους μηδέ έχοντες
τήν γνώμην τών πολλών δύο μοναχά ή τρ εις έπ ίσκοπ οι ψηφίζουσι
κ α ί χειροτονοϋσι επίσκοπον ή μητροπολίτην. Κ ατά πόδι παρα­
βαίνομεν καί τό κ ε' κεφάλαιον τής έν Χ α λκηδόνι άγίας συνόδου,
όπού λ έ γ ε ι 8 τ ι μέσα είς τρ εις μήνας μ ετά θάνατον τοΰ άποθα-
14ν νόντος | νά γίνω ντα ι αί χειροτονία ι τών έπισκόπω ν, καί ή κα-
τούνα όπού άπομείνη τοϋ άποθανόντος έπισκόπου νά φυλάγεται
σωστή άπό τοϋ οικονόμου νά τήν παραδίδη είς χεΐρα ς τοϋ χειρο-
τονομένου έπισκόπου, άλλά τώρα δέν γ ίν ετ α ι Ι τ σ ι, μόνον περ-
νοϋσι κα ί Ι ξ ι μήνες κα ί χρόνος κ α ί κ α τα τρ ώ γει ό μητροπολίτης
τήν επισκοπήν καί ό πατριάρχης τήν μητρόπολιν, κ α ί όπόταν μ έ
πολλά δώρα καταπεισθή καί χειροτονήση τινά , άλίμονον, μηδέ
καρφί είς τόν τοίχον ευ ρ ίσ κει 6 νεοχειροτόνητος, Ιστοντας νά λ ε η ­
λατήσουν κ α ί νά διαρπάσουν πρωτύτερα τά πράγματα τής έπ ι-
15 σκοπής οί κ λη|ρ ικ ο ί κ α ί ό μητροπολίτης ή ό πατριάρχης. Κ α ί πά-
Δαμασκηνού Στουδίτη « Δ ι ά λ ο γ ο ς » 453

λ ιν τό ια ' κεφάλαιον τής Σα ρδικής και τό ιζ ' τής πρώτης καί δευ-
τέρας συνόδου παραβαίνομεν, όπού λέγουν vot μήν άναβαίνη παρευ­
θύς τινάς εις τό υψος τής έπ ισκοπ ής άπό λαϊκός ή άπό μοναχός
όπού ήτον, άν δέν κάμνη εις κάθε βαθμόν τούς χρόνους όπού ορί­
ζουν οί νόμοι, καθώς λ έ γ ε ι ή ς ' νεαρά, ήγουν άπό εξ μήνας εις
τήν διακονίαν καί τόσους εις τήν ίερωσύνην τό όλιγότερον, λ έ γ ε ι
δέ έ τ σ ι : «Μ ή ευθέως τις λαϊκός ών εις επισκοπήν προαγέσθω,
γενέσθω δέ έκ μοναχών ή έκ κλήρου, ούκ έλαττον μήνας έξ κατα-
λ εγ είς , όμολογών τούς I θείους κ α ί ιερούς κανόνας φ υλά ττειν», έ- <Ρ. 15ν
κείνος δέ όπού χειροτονηθή έξω άπό ταϋτα ή όπού τόν χειροτο-
νήση νά καθήρεται τής ίερωσύνης ταύτης. Κατά πόδι άπ’ αύτά
παραβαίνομεν τό λ' κεφάλαιον τώ ν θ είω ν άποστόλων καί τό τ ρ ί­
τον κεφάλαιον τής πρώτης καί δευτέρας όπού λ έ γ ε ι : « Ε ΐ τ ις κο-
σ μ ικ ο ΐς άρχουσι χρησάμενος δ ι’ αύτών εγκρατής έκκλησίας γ έ-
νητα ι, καθαιρείσθω καί άφοριζέσθω κ α ί οί κοινωνοΰντες αύτώ
πά ντες», κ α ί τώρα δέν εΐν α ι τινάς όπού νά παίρνη τήν εκκλησίαν
χωρίς μ εσ ιτ εία ς αρχόντων. Τό κεφάλαιον πάλιν τό κθ' τών άγίων
άποστόλων κ α ί τό β ' τής έν Χαλκηδόνι καί τό κ β ' τής ς ', ταϋ|τα φ . 16
δλα παραβαίνομεν, όπού λέγουν νά μήν χειροτονοϋμεν μ έ τά χρή­
ματα, τήν επισ τολήν του άγιου Β α σ ιλείου όπού γράφει προς τούς
ύπ’ αύτόν επισκόπους δέν τήν ψηφοϋμεν, όπού λ έ γ ε ι δτι μηδέ
δστερα άπό τήν χειροτονίαν νά μήν παίρνωμεν χρήματα, τά λ ε ­
γάμενα έμ π α τίκ ια , λα βεϊν γάρ έσ τ ί τό οποτεδήποτε λα βεϊν, καί
τούς κανόνας όλωνών τών άγίων συνόδων όπού άναθεματίζουν έ-
κείνους όπού χειροτονούν κα ί έκείνους όπού χειροτονούνται μέ τά
χρήματα. Κ α ί τό πρώτο κεφάλαιον τής Σα ρδικής παραβαίνομεν,
όπού λ έ γ ε ι νά μήν μ ετ α τ ίθ ετ α ι έπίσκοπος άπό πόλεως μικρας εις
άλλην | μεγαλύτερην, άλλά άπό μεγαλοτέρας νά πηγαίνη εις μ ι- . 16ν
κροτέραν, κ α ί τώρα γ ίν ετ α ι δλον τό έναντίον. Παραβαίνομεν καί
τό ια ' κεφάλαιον τής έν Ν ικ α ί$ συνόδου καί ιδ' τής Ικ τη ς, όπού
λέγουν νά μή χειροτονήτα ι διάκονος μικρότερος τών κ ε' χρόνων,
μηδέ ίερεύς μικρότερος τών τριάκοντα χρόνων, αν εΐν α ι καί πολλά
άξιος, καί τώρα ή μ εϊς εκείνον όπού δέν εΐνα ι άκόμη διάκονος
τόν χειροτονοϋμεν κ α ί ιερέα, αφήνω τά άλλα. Ά κ ό μ η παρα­
βαίνομεν τόν νθ' τών άγίων άποστόλων, όπού λ έ γ ε ι ε ΐ τ ις έ π ί­
σκοπος κανενός τών κληρικώ ν αύτοϋ ευρισκομένου πτωχού, καί
ό έπίσκοπος δέν τόν δ ίδ ει τήν | πρέπουσαν τροφήν καί βοήθειαν, φ. 17
νά εΐν α ι άφορισμένος ό τοιοΰτος έπίσκοπος ώς φονεύς τοϋ άδελ-
φοΰ αύτοϋ, καί τώρα ή μ εϊς δχι πώς δέν δίδομεν τούς πτωχούς
κληρικούς, άμή άν έμπορούσαμεν νά πάρωμεν καί τά πουκάμισά
 454 Ε . Κακουλίδη - Πάνου

τους καί τά φορέματα τους. Κ α ί τό νθ' κεφάλαιον της έν Τρούλλη

άγίας συνόδου παραβαίνομεν, όπού λ έ γ ε ι δ τι π ρέπ ει τούς προε-
στώτας τών έκ κλησ ια σ τικώ ν, ήγουν τούς ιερ είς καί α ρχιερείς καί
εις δλας μέν τάς ημέρας, άμή ξεχω ριστά είς τές Κ υριακές δλου
τοϋ χρόνου νά διδάσκουσιν δλον τόν κλήρον καί τόν λαόν τούς
λόγους τής άρετής κα ί τής εύλα βείας, μαζώνοντας έκ τής θείας
φ. 1?ν Γραφής τά νοήματα καί τάς κ ρ ίσ εις, καί νά μην έβγαίνουν άπό
τούς δρους όπού έθηκαν οί ά γιο ι πατέρες, άμή άν πέση ό λόγος
τής Γραφής εις έξέτα σιν νά μήν τόν έξη γά τινάς άλλης λογής,
παρά μόνον καθώς έπαράφηκαν οί τής έκκλησίας φωστήρες καί
διδάσκαλοι εις τά β ιβ λ ία αύτών, οί ά γιοι τούς οποίους εορτάζει
κα ί π α νηγυ ρίζει ή έκκλησ ία ημών, καί περισσότερον νά σπουδά­
ζουν νά διδάσκουν μέ τούς λόγους τών άγίων παρά νά κάμνουν
έδικούς τους λόγους, έπ ειδ ή τυ χ α ίν ει κ α ί δέν δύνεται καθένας νά
έρμηνεύση τήν Γραφήν ώσάν έκείνους, διά νά μήν έβγαίνουν έξω
φ. 18 άπό τό πρέπον τής διδασκαλίας άπό τήν άμαθίαν τους έκ εΐ|ν ο ι
όπού δέν ήξεύρουν νά ερμηνεύσουν τάς θεία ς Γραφάς ώσάν τούς
άγιους καί μεγάλους διδασκάλους τής έκκλησία ς, Β α σ ίλειο ν τόν
τόν Μ έγαν, Γρηγόριον τόν Θεολόγον καί Ίωάννην τόν Χρυσόστο­
μον κα ί τούς λοιπούς. Λ έ γ ε ι δέ ό κανών κα ί τοϋτο, δ τι άπό τές
διδα σκαλίες όπού θέλουν γίνεσ θα ιν εις τοιοϋτον τρόπον έμποροϋ-
σιν οί προεστώ τες τών έκκλησ ιώ ν ιερ είς κ α ί ά ρχιερεΐς καί διά ­
κονοι καί οί λοιποί κ λη ρ ικ ο ί κ α ί διδάσκαλοι νά κυβερνοϋσι τήν
άνθρωπίνην ζωήν κάμνοντες τούς άνθρώπους νά γνωρίζουν ποια
καμώματα είν α ι καλά κ α ί συμφέροντα είς τήν ψυχήν κ α ί ποια
είν α ι βλαβερά κ α ί ανωφελή, καί μ έ τήν γνώσιν ταύτην γ υ ρ ίζει
καί στρέφεται κάθε άνθρωπος άπό τό κακόν εις τδ καλόν. Κά-
φ. 18ν μνοντας έτ σ ι οί εκκλησίας προεστοί | καί διδάσκαλοι δέν θέλουν
σφάλει ποτέ μηδέ αυτοί μηδέ 6 λαός, δ ιό τι έ'στοντας νά ’ χουσι
προσοχήν είς τήν διδασκαλίαν καί οί λέγοντες καί οί άκούοντες ά-
ναγκάζονται καί παρακινούνται είς άγαθοεργία καί κανένα κακόν
δέν παθαίνουν, δ ιό τι ό φόβος τών αιωνίων κολάσεων τούς κά μνει
νά γυρεύουν τήν σωτηρίαν τους. Κ α ί οί μέν ά γιοι πατέρες μέσα
εις τούς συνοδικούς αύτών κανόνας καί ορισμούς αύτά καί άλλα
ώσάν αύτά όρίζουσιν νά γίνω ντα ι πάντοτε κ α ί ξεχω ριστά τ ώ Σ α β -
βάτω καί τή Κ υρια κή, άμή ή μ εΐς οί καλοί ά ρχιερεΐς δχι μόνον
κάθε Κ υριακήν δέν διδάσκομεν τόν λαόν, άλλά μηδεκάν είς δλην
μας τήν ζωήν τό κάμνομεν καμίαν φοράν. Β ά λε μα ζί μ έ τοϋτα
φ. 19 κ α ί τόν ιδ ' κανόνα τών άγίων άποστόλων όπού δέν | τόν φυλά-
γομεν, είς τό όποιον όρίζουν οί απόστολοι ούτως, 6 τ ι νά μήν Ιχη
Δαμασκηνού Στουδίτη « Δ ι ά λ ο γ ο ς » 455

έξουσίαν ό έπίσκοπος, ήγουν ό άρχιερεύς νά άφήση τήν έπαρ-

χίαν αύτοΰ νά ΰπάγη εις άλλην έάν καί πολλοί τινές τόν άναγκά-
ζουσιν, έάν μή είν α ι τίπ ο τε εύλογος αφορμή διά ωφέλειαν ψυχών,
άμή άν είν α ι καί διά ωφέλειαν ψυχών. Ά μ ή αν είνα ι καί διά ω ­
φέλειαν ψυχών, πάλιν μοναχός του δέν μπ ορεί νά τό κάμνη, μόνον
νά τόν παρακαλέσουν άλλοι καί νά γένη μέ θέλημα καί μέ κρίσιν
πολλών έπισκόπων κ α ί νά τόν παρακαλέσουν πολλά. Ά λ λ ά τώρα
δέν γίνοντα ι τά τοιαϋτα, ούδέ μ ετα τίθο ντα ι οί έπίσκοποι καί οί
μητροπ ολίτα ι διά ψυχής ωφέλειαν καί διά λόγον εύσ εβείας, ούδέ
παρακαλοϋν τους οί έπίσκοποι | πολλοί ή ο λίγο ι, άλλά αύτοί μά- φ. 19ν
λίσ τα δίδουν δώρα καί χρήματα καί παρακαλοΰσι τούς συνεπισκό-
πους νά άναγκάσουν καί αύτοί νά τούς μεταθέσουν άπό πτωχήν
επαρχίαν εις πλουσιοτέραν. ’ Ακόμη παραβιαίνομεν καί τό η' κεφά-
λαιον τής έν Καρθαγένη άγίας συνόδου, όπού λ έ γ ε ι δ τι έκεΐνος όπού
θ έλ ει νά χειροτονηθή άρχιερεύς ή ίερεύς κάμνει χρεία πρώτον έ κ ε ΐ-
νοι όπού τόν χειροτονοϋσι νά τόν βάλουν εις τά αύτία του ολα ε κ ε ί­
να όπού όρισαν αί ά για ι σύνοδοι ά ντά ή ξεύ ρ η καί άν έπ α γγέλλετα ι
νά τά φυλάγη, καί νά ήξεύρη πώς καθήρεται άν είνα ι καί παραβή
κανένα άπό τούς άγιους κανόνας τών άγιων πατέρων. ’ Αλλά τώρα
έκ εΐν ο ι όπού | χειροτονοϋσι τούς επισκόπους καί ιερ είς , δχι μόνον φ. 20
τούς χειροτονουμένους δέν διδάσκουν τούς συνοδικούς κανόνας, άλλά
μηδέ αύτοί άπατοι τους δέν ήξεύρουν ούδέ γνωρίζουν νά ερμη­
νεύσουν τιν ά κανόνα τών αγίων πατέρων. ’ Ακόμη παραβαίνομεν
καί τό λζ' κεφάλαιον τών άγιων άποστόλων καί τό κ' τής
έκ της συνόδου καί τό πέμπτον τής πρώτης καί τό κα' τής έν
’ Α ν τιό χ εια καί τό ιθ ' τής έν Χ αλκηδόνι όπού λέγουν δ τι νά γ ί ­
νετα ι σύνοδος όλωνών τών αρχιερέων εις τήν μεγάλην έκκλησίαν
δύο φορές τόν χρόνον νά πηγαίνουν όλοι διά νά βλέπουν τήν έκ ­
κλησίαν πώς κυβερναται, άν πληθύνουν οί χριστια νοί ή άν ολιγο­
στεύουν, | άν σώζουνται πολλοί, άν γίνω ντα ι παρανομίες νά τές φ. 20ν
έμποδίζουν, άν γίνω ντα ι διδασκαλίες καθ’ ημέραν, κάθε άρχιερεύς
νά διη γ ά τα ι τούς άγίους του καί τούς σεσωσμένους καί προκομ­
μένους τής έπαρχίας αύτοΰ καί δσα ήξεύρει νά διδάσκη τούς μή
γινώσκοντας ά ρχιερεϊς καί έπισκόπους, άν τύχη τινάς τοιοΰτος
εις τήν σύνοδον, δ τι δποιος άρχιερεύς ή έπίσκοπος άμελήση καί
δέν ύπάγη είς τήν σύνοδον δύο φορές τόν χρόνον ή νά διδάξη έκεΐνο
όπού γνω ρ ίζει συμφέρον έκκλησ ίας ή νά διδαχθή καί νά μάθη άπό
τούς άλλους εκ είνο όπού δέν ή ξεύρει, δποιος λοιπόν είνα ι όπού
καταφρονεί τήν άπόφασιν ταύτην νά είνα ι καθηρημένος | εΐδ έ κ α ί φ. 21
δέν ψηφα μηδέ τήν καθαίρεσιν άμή κ ρα τεί τόν θρόνον τυραννικώς,
 456 Ε . Κακουλίδη - Πάνου

νά ’ ναι άναθεματισμένος. Π αραβαίνομεν κ α ι τό λ ε' κεφάλαιον τής

ς ' συνόδου, όπού λ έ γ ε ι νά μήν έχη άδειαν ό μητροπολίτης καί ό
πατριάρχης μ ετά τόν θάνατον τοϋ έπισκόπου ή τοϋ μητροπολίτου
νά κληρονομή τά πράγματα τής εκκλησ ία ς, άλλά νά φυλάγωνται
άπό τούς κληρικούς ώστε νά γένη άλλος έπίσκοπος ή μ ητροπ ολί­
της νά τά κυβερνήση εις τούς τόπους όπού λέγουν οί νόμοι. Παρα­
βαίνομεν κα ί ετερους κανόνας καί τό δ' κεφάλαιον τής α' κ α ί δευ-
τέρας συνόδου όπού λ έ γ ε ι νά μήν έχη άδειαν κανένας έπίσκοπος
φ. 2 1 ν ή μητροπολίτης νά κ τίσ η μοναστήριον εις χαλασμόν τή ς | επ ισ κ ο ­
πής ή τή ς μητροπόλεως, δ ιό τ ι καθολικός χαλασμός κα ί κατάλυσις
τών κοσμικώ ν εκκλησιώ ν εΐν α ι τά μοναστήρια όπού γίνονται παρα-
νόμως, δ ιό τι νόμιμον μοναστήριον εΐν α ι έκ εΐν ο όπού πορεύεται,
καθώς λ έ γ ε ι ό μέγας Β α σ ίλειο ς, μ έ κοινόβιον κ α ί μ έ δούλευσιν
τεχνών κ α ί μ έ ζευγάρια όπού νά εΐν α ι άφιερώματα τών κτιτόρω ν,
όπού νά μήν ζημιώνουν τήν έκκλησίαν τής μητροπόλεως ή τής ε π ι­
σκοπής, ή δέ ζημ ία τής έκκλησ ία ς εΐν α ι πώς άφήνουν οί α ρχιερείς
κα ί επ ίσκοπ οι κ α ί σ κορπ ίζετα ι ή έλεημοσύνη τών χριστιανώ ν καί
άρχόντων είς ανωφελή ά σ ημικά καί ποτήρια καί δίσκους κ α ί μα-
φ. 22 νουάλια τών μοναστηρίων χρυσά κ α ί άργυρά, κ α ί οί όρ|φανοί καί
αί χήρες καί φυλακωμένοι π εινοϋσι κα ί πολλοί διψοΰσι μα θεΐν
γράμματα λόγον Θεοΰ καί άπό πενίας στερεύονται, κα ί δέν έχουν
τόσην διά κρισιν μηδέ οΐ έπ ίσ κ οπ οι μηδέ οί μοναστηριακοί νά φρον­
τίσουν καμίαν βοήθειαν είς τούτους άπό τήν έλεημοσύνην τών χ ρ ι­
στιανών. Παραβαίνομεν καί άλλα πολλά καί στέργουσιν οί μέν
μητρο π ο λίτα ι π α ρα ιτήσ εις τών έπισκόπων αύτών διά νά βάλουν
άλλους νά πάρουν χρήματα, ό δέ πατριάρχης σ τέρ γ ει κα ί δέχ ετα ι
παραίτησιν μητροπολίτου ομοίως κ α ί τόν σ τέ λ λ ει είς άλλην, οί δέ
κανόνες τών άγίων πατέρων αύτό δέν τό συγχωροΰσιν, άμή λέγου-
σιν δ τι δποιος κ ά μ ν ει π α ρα ίτησιν του θρόνου τής έπ ισκοπ ής καί
φ. 22ν άρ|χιερωσύνης, έπ ειτ α πάλιν κ ρ α τεί τήν άρχιερωσύνην κ α ί μ ε-
τραται διά άρχιερεύς, οΰτος δέν εΐν α ι άξιος νά μ ετα τεθή είς άλλην
έπαρχίαν. Ά κ ό μ η παραβαίνομεν κ α ί τόν δ' κανόνα τής έκ τη ς συνό­
δου όπού λ έ γ ε ι : Ε ’ί τ ις έπίσκοπος διά νά ζητή άσπρα ή άλλο τ ί ­
ποτε, ήγουν διά τίπ ο τε κακόν θέλημα εύρεθή πώς δέν άφήνει ιε ­
ρέα νά ψάλλη ή άφορίζει τιν ά άλλον κληρικόν ή σφ αλίζει έκ κ λ η ­
σίαν νά μή γ ίν ε τ α ι μέσα ή λ ειτο υ ρ γία τοϋ Θεοΰ καί βά νει τήν
μανίαν αύτοΰ καί τόν θυμόν του καί είς τά άψυχα, είς πέτρες καί
ξύλα τής έκ κλη σ ία ς, ό τοιοϋτος άνθρωπος π ρέπ ει νά πάθη τήν
ταυτοπάθειαν κ α ί νά έπ ισ τρ έψ η ό πόνος αύτοΰ είς τήν κεφαλήν αύ-
φ. 23 τοΰ, νά άργισθή κ α ί νά I άφορισθή κ α ί νά χω ρισθή άπό τούς χ ρ ι-
Δαμασκηνού Στουδίτη « Δ ι ά λ ο γ ο ς» 457

στιανούς ώς παραβάτης τών έντολών τοϋ Θεοΰ καί τών άποστολι-

κών διατάξεω ν. Ά λ λ ά ταΰτα μέν όπού είπ α τής αγιοσύνης σου,
ά γιε καθηγούμενε, είν α ι ολίγα κα'ι μερικά καί ώσάν νά είποΰμεν
οί κορυφές κ α ί απαρχές τών κανόνων όπού παραβαίνομεν, κ α ί τού­
τους τούς ολίγους σέ τούς άναθύμισα διά νά ϊδής πώς δικαίω ς ή ­
μ εΐς οί παραβάται τούτων οί ά ρχιερεΐς τοϋ καιροΰ ετούτους ε’ί μ ε-
στεν ά ξιοι νά μάς κλαίουν καί νά μάς μοιρολογοΰσιν ώς άθλιους
καί ταλαιπώρους, καί δχι νά μάς έπαινοΰσι καί νά μάς μακαρί-
ρίζουν ή νά μάς μνημονεύουν μέ τούς πολυχρονισμούς, άλλά καί
σύ μοναχός σου νά στο|χασθής, περισσοτέρους άπό τούτους όπού . 23ν
σοΰ είπ α θ έλ εις εΰρει κανόνας κα ί νόμους συνοδικούς όπού παρα­
βαίνομεν.
Ό ηγούμενος : Ά λ ίμ ο ν ο ν , ώ τοΰ θαύματος ! Μ έγα κακόν ε ί ­
ναι τοΰτο, δέσποτά μου, τόσον πλήθος κανόνων τών άγίων άπο­
στόλων κ α ί τών άγίων πατριαρχών πα ρα βα ίνετε’ έπ ειτα λ έγ ετ ε
δ τι περνάτε μακαρίαν ζωήν.
Ό επίσκοπος : Δ έν τό είπ α έγώ τοΰτο πώς περνοΰμεν μακα­
ρίαν ζωήν.
Ό ηγούμενος : Ά λ λ ά έγώ ήκουσα πολλούς ά ρχιερεΐς καί ε π ι­
σκόπους όπού έλεγαν έτσ ι.
'Ο έπίσκοπος : Τ ίπ ο τε άγροικοι άνόητοι καί υπερήφανοι καί
κενόδοξοι ήταν, μά τόν άκοίμητον οφθαλμόν τοΰ Θεοΰ, έκ εΐν ο ι
όπού είπ α ν δ τι είνα ι μακαρία καί καλή ή ζωή τών | αρχιερέων τοΰ φ. 24
καιροΰ τούτου, έπ ειδ ή άν ήξευραν τόν λόγον τοΰ σοφοΰ έκείνου
Χ είλω νος τοΰ ένός τών έπ τά σοφών όπού λ έ γ ε ι «γνώ θι σαυτόν»,
άνθρωπε, γνώ ρισε τοΰ λόγου σου, άν έγνώριζαν τόν έαυτόν τους
τους δέν ήθελαν λο γιά ζει πώς ζοΰσι μακαρίαν ζωήν.
Ό ήγούμενος: Ά μ ή δ ια τί καί τινές σάν καλοπίχεροι σπου­
δάζουν νά γίνουν ά ρχιερεΐς κα ί έπ ίσκοπ οι καί λογιάζουν άξιον
πράγμα καί τίμ ιο ν καί μακαριστόν τήν άρχιερωσύνην, κ α ί διά τοΰτο
άκούοντας τή ν θεοφιλίαν σου σκανδαλίζεται ό λογισμός μου.
' Ο έπίσκοπος : Ά λ λ ά ούχί τό νά πάρη τινάς άρχιερωσύνην
είν α ι έπαινετόν καί μακάριον, ώ καθηγούμενε, άμή τό νά τήν πάρη
τινάς καθώς 1 π ρ έπ ει, δ ιό τι, καθώς λ έ γ ε ι ό άπόστολος, « ε ΐ τ ις έπ ι- . 24ν
σκοπής ορέγετα ι καλοΰ έργου έ π ιθ υ μ ε ΐ» , ή έπισκοπή καί άρχιε-
ρωσύνη καλόν έργον είν α ι, άμή δταν δέν γένη καθώς λέγουν οί
νόμοι, δέν είν α ι καλόν έργον. Δ ιό τ ι έκεΐνος όπού εΐπ εν δ τι καλόν
έργον είν α ι ή έπ ισ κοπ ή, ε ίπ ε καί τοΰτο, « δ τ ι δ ει τόν έπίσκοπον
άνεπίληπτον ε ίν α ι» , ήγουν π ρ έπ ει ό έπίσκοπος νά είν α ι πανάψο­
γος, νά μήν έμπορέση νά τόν κατηγορήση τινάς εις κανένα σφάλμα

29
458 Ε . Κ ακουλίδΐ) - Πάνου

άπό δσα προεΐπα εγώ . Τοΰτο τό άνεπίληπτον δέν εύρίσ κετα ι τώρα
κανένας άρχιερέας νά τό Ιχ η . Ά π ό τούς ά ρχιερεϊς καί επισκόπους
φ. 25 τοϋ καιροϋ τούτου μή ζήτας τοιοΰτον πράγμα, | άφήνω τά άλλα
όπού λ έ γ ε ι ό άπόστολος και κά μ νει ενα τύπον κ α ί έξόμ π λι της
άρχιερωσύνης. Έ το ΰ το ι λοιπόν όπού τούς λ ε ίπ ε ι τό άνεπίληπτον
καί άκατηγόρητον είν α ι δμοιοι μ έ τούς τυφλούς όπού παντάπασι δέν
βλέπουν κ α ί έκ εΐν ο ι λέγουν πώς βλέπουσι μακρά ώς πενήντα στά­
δια λεπτόν πράγμα ώσάν κουνούπι, ώσάν πώς λέγουσιν οί μύθοι
κ α ί περί τοϋ ζώου όπού λ έγ ετ α ι σφάλακας, τό όποιον εϊν α ι τ υ ­
φλόν άπό γεννήσεως αύτοΰ εις δλην του τήν ζωήν, καί αύτός ό
σφάλαξ έξέβη κ α ί έπ ερ ιτρ ιγ ύ ρ ιζε τάς χώρας λέγοντας πώς ήξεύρει
νά ίατρεύη τούς τυφλούς, ώ στε όπού τόν έσυναπάντησε κάποιος
φ. 25ν όπού I ε ίχ ε μά τια καί τόν είπ εν , ια τρέ, θεράπευσε πρώτον τοΰ λό­
γου σου όπού δέν β λ έπ εις κ α ί τό τε θ έλ εις καταπιασθής καί τούς
άλλους. Τό λοιπόν κ α ί ή μ ε ΐς οί ά ρχιερεϊς, ά γιε καθηγούμενε, κα­
θώς λ έ γ ε ι τό Ε ύα γγέλιον εί'μεσταν τυφλοί οδηγοί τυφλών, δχι είς
τούς σωματικούς οφθαλμούς, όπού τόσον δέν β λ ά π τει ή τυφλότης
αΰτη, άλλά είς τούς ψυχικούς οφθαλμούς εΐμ εσ τεν τυφλοί καί σέρ-
νομεν ομοίως τούς τυφλούς καί έσκοτισμένους κατά ψυχήν, κ α ί
εκ είν ο ι δ ια τί δέν βλέπουν μας άκολουθοϋν θαρροϋντες πώς ή μ εΐς
φ. 26 ήξεύρομεν ποΰ περιπατοϋμεν, διά τοϋτο καθώς λ έ γ ε ι τό ά|γιον
Ε ύ α γγέλιον «άμφότεροι είς βόθυνον π εσοϋνται», ήγουν κ α ί ή μ εΐς
οί τυφλοί οδηγοί κ α ί ό τυφλός λαός όπού μάς άκολουθα θέλομεν
π έσ ει είς τόν λάκκον τής άπω λείας. Ν α ί, μά τούς άγιους άποστό-
λους κα ί μάρτυρας καί πατέρας όπού έκινδύνευσαν κ α ί άπέθαναν
διά τήν ορθοδοξίαν, είς άπώλειαν θέλομεν υπ ά γει άν δέν ζητήσω -
μεν επιστροφήν κ α ί καιρόν μετανοίας, νά άφήσωμεν τάς παρανο­
μίας έκείνα ς, δ ιό τι καί εγώ , ά γ ιε καθηγούμενε, ταϋτα λογιάζοντας
κλαίω καί οδύρομαι ένθυμούμενος τήν φοβεράν ημέραν τής κρίσεω ς
όπού μ έ λ λ ε ι νά ζητήση ό Θεός άπό τά χέρια μας τάς ψυχάς όπού
φ. 26ν έχομεν είς τήν έξουσίαν μας κ α ί νά ξετάξη τάς χειροτονίας τών
άναξίων, άλίμονον, τ ί άπολογίαν νά δώσωμεν ; Ά λ λ ά σύ, Χ ρ ισ τέ
βα σ ιλεύ, δσα είν α ι προς σωτηρίαν νά μοϋ δώσης.
Ό ήγούμενος : Εύχαριστώ σοι πολλά είς τήν συνομιλίαν ταύ-
τη ν, δέσποτά μου, θεοφ ιλέσ τα τε, έλευθέρωσές μ ε άπό μεγάλην
ταλαιπω ρίαν, δ ιό τι έπ ’ άληθείας κ α ί εγώ έπεθύμουν άπό πολλοϋ
καιρού τές τ ιμ έ ς τής άρχιερωσύνης, άμή τώρα όπού ήκουσα τά
μελίρρυτα κ α ί γλυκύτατά σου λόγια , πονηρούς καί άνοήτους καί
ταλαιπώρους τούς νομίζω καί τούς έχω αύτούς όπού είν α ι έ τ σ ι.
Τέλος καί τφ Θ εφ δόξα.