ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ:

ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ (ΕΠΟ)

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ1

ΕΠΟ12: Γενική Γεωγραφία, Ανθρωπογεωγραφία

και Υλικός Πολιτισμός της Ευρώπης

1. Η σημασία της ΘΕ ΕΠΟ12 για τη μελέτη του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

Ο χώρος και ο χρόνος, η χωρική και χρονική διάσταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων,
αποτελούν θεμέλια κάθε πολιτισμικού και κοινωνικοοικονομικού μετασχηματισμού. Η
πανεπιστημιακή Γεωγραφία είναι μια κοινωνική επιστήμη βασισμένη στην αναλυτικο-
συνθετική, διεπιστημονική και κριτική προσέγγιση και ερμηνεία των κοινωνικοοικονομικών,
τεχνολογικών και πολιτιστικών φαινομένων και αλλαγών στην Ευρώπη ιδωμένων μέσα από
την χωρική τους διάσταση. Μέσα απ’ αυτή τη διάσταση αποκαλύπτονται σημαντικές πτυχές
των εν λόγω φαινομένων που θα παρέμεναν κρυμμένες εάν δεν είχε ληφθεί υπόψη η
χωρικότητά τους. Η μελέτη της πανεπιστημιακής Γεωγραφίας ανοίγει ένα νέο ευρύ
«παράθυρο» προσέγγισης, κατανόησης και ερμηνείας των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών
αλλαγών  (ή αναδιαρθρώσεων) στις πολλαπλές τους αλληλεπιδράσεις με τον χώρο σε διάφορες
γεωγραφικές κλίμακες –από την παγκόσμια μέχρι την περιφερειακή και τοπική. Η ΘΕ
εμβαθύνει στην κριτική προσέγγιση σύγχρονων φαινομένων όπως τα σύνορα και οι
διασυνοριακές μεταναστεύσεις, η παγκοσμιοποίηση και οι χωρικές της εκφάνσεις, η ανάδυση
της κοινωνίας, οικονομίας και γεωγραφίας των δικτύων, οι χωρικές διαστάσεις των
τεχνολογικών καινοτομιών και των κοινωνικο-οικονομικών αναδιαρθρώσεων, η άνιση χωρική
ανάπτυξη, οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές πτυχές της ανάπτυξης και διαχείρισης
των βορειοευρωπαϊκών και ευρωμεσογειακών πόλεων, κ.α. Παράλληλα εμβαθύνει στις
επιστημολογικές εξελίξεις της γεωγραφικής επιστήμης: τη μετάβαση από την περιβαλλοντική
αιτιοκρατία της κλασικής Γεωγραφίας του 19ου αιώνα στην αναρχική Γεωγραφία, στην
1
Απαγορεύεται ρητά η ανάρτηση αυτού του κειμένου στο διαδίκτυο ή η μεταβίβασή του σε άτομα ή
οργανισμούς εκτός ΕΑΠ. Υπάρχουν κατοχυρωμένα πνευματικά δικαιώματα της ομάδας συμβούλων-
καθηγητών της ΕΠΟ12.
πιθανοκρατία και την περιφερειακή Γεωγραφία του πρώτου μισού του 20 ου, στην ποσοτική
επανάσταση και το λογικό θετικισμό κατά τις δύο πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, στη
συνέχεια στα μεταθετικιστικά μεταβατικά Παραδείγματα (ανθρωπιστική και συμπεριφορική
Γεωγραφία), και τέλος στην κριτική Γεωγραφία και στα διάφορα ρεύματα και τάσεις στο
εσωτερικό της (κριτικός ρεαλισμός και πολιτική οικονομική προσέγγιση, μετανεωτερικότητα
και τοπικές αφηγήσεις, πολιτιστική στροφή, κ.α.). Όλα τα παραπάνω περιλαμβάνουν έννοιες
και εννοιολογικές κατηγορίες που ανοίγουν έναν πρωτόγνωρο και καινοτόμο τρόπο
προσέγγισης, κατανόησης και ερμηνείας των σύγχρονων ευρωπαϊκών εξελίξεων.    

2. Τα αντικείμενα της ΘΕ
Η ΘΕ ΕΠΟ12 δίνει έμφαση στα εξής αντικείμενα:
 κατά 50% στη Γενική Γεωγραφία ως επιστήμη,2 με αναφορά στην εξέλιξή της στην Ευρώπη
και στις επιστημολογικές τομές που αυτή διήλθε (κυρίως στο Συνοδευτικό Βιβλίο -ΣΒ) σε
αλληλεπίδραση με τον κοινωνικό μετασχηματισμό και τον πολιτισμό·
 κατά 40% στην Ανθρωπογεωγραφία, δηλ. στην διεπιστημονική σύνθεση Κοινωνικής,
Οικονομικής, Πολιτιστικής, Πολιτικής και Αστικής Γεωγραφίας της Ευρώπης από τον 19 ο
αιώνα μέχρι τις μέρες μας (ΣΒ και Εγχειρίδιο Μελέτης -ΕΜ) σε αλληλεπίδραση με τον
πολιτισμό·
 και κατά 10% στον Yλικό Πολιτισμό της Ευρώπης από τη βιομηχανική μέχρι την
πληροφορική επανάσταση και την παγκοσμιοποίηση, με έμφαση στις χωρικές επιπτώσεις
της τεχνολογικής αλλαγής (κυρίως στο ΕΜ) και στην αλληλεπίδραση του πολιτισμού με το
χώρο, τη Γεωγραφία.

3. Σκοπός και στόχοι της ΘΕ

Σκοπός της ΕΠΟ12 είναι να σας εισαγάγει σε έναν τύπο μελέτης και σε μια πανεπιστημιακή
οπτική της Γενικής Γεωγραφίας της Ευρώπης διαφορετική από αυτήν που μέχρι σήμερα έχετε
γνωρίσει, στα μαθητικά σας, κυρίως, χρόνια. Η παραδοσιακή μορφή εκμάθησης της
Γεωγραφίας, η «σχολική» Γεωγραφία, προσδιορίζεται από την περιγραφική της διάσταση
(όπως στη «σχολική» Ιστορία τονίζεται η παραθετική-γεγονοτολογική διάσταση). Η επιστήμη
της Γεωγραφίας, αντίθετα, απομακρύνεται από την περιγραφική προσέγγιση για να εξηγήσει
τις βαθύτερες χωρο-κοινωνικές διαρθρώσεις (και αναδιαρθρώσεις) και να ερμηνεύσει πλείστα
κοινωνικο-οικονομικά φαινόμενα στην Ευρώπη με επίκεντρο τη χωρικότητα (spatiality) της
κοινωνικής ζωής. Επιδιώκεται η παρουσίαση διαφορετικών Παραδειγμάτων (Paradigms) και
σχολών σκέψης και οι φοιτητές καλούνται να προσεγγίζουν το υλικό τους κριτικά και να
στοχάζονται πάνω στις διάφορες προσεγγίσεις και εκδοχές για την κατανόηση της
αλληλεπίδρασης γεωγραφικού χώρου και κοινωνικής πραγματικότητας στα ευρωπαϊκά τους
πλαίσια.
Η ΘΕ ΕΠΟ12 έχει τρείς αλληλένδετους στόχους:

2
Με τον όρο Γεωγραφία (με κεφαλαίο Γ) αναφερόμαστε στον ομώνυμο κλάδο των κοινωνικών
επιστημών, ενώ με τον όρο γεωγραφία (με μικρό γ) αναφερόμαστε στη γεωγραφία ως χώρο, ως χωρική
οργάνωση πληθυσμών και δραστηριοτήτων.

2
1. Να σας εισαγάγει στην επιστήμη της Γεωγραφίας όπως διδάσκεται σήμερα στα
Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και να εμβαθύνει στις ανακατατάξεις στη γεωγραφική
επιστημολογία, την αφήγηση, τις μεθόδους και τους τρόπους ερμηνείας θεμελιωδών
κοινωνικο-οικονομικών φαινομένων με έμφαση στη χωρική τους διάσταση.
2. Να συνδέσει τη Ανθρωπογεωγραφία με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό στην εξέλιξή του –
πολιτισμό υλικό αλλά και άυλο/πνευματικό, μια και αυτά είναι όλα αλληλένδετα.
3. Να σας εισαγάγει σε συγκεκριμένα ζητήματα αναδιάρθρωσης και άνισης ανάπτυξης του
χώρου στην Ευρώπη από τον 19 ο έως και τον 21ο αιώνα σε αλληλεπίδραση με τον υλικό
πολιτισμό, την κοινωνικο-οικονομική και τεχνολογική μεταβολή και τις πολιτικές
διεργασίες στο χώρο της Ευρώπης.

4. Μαθησιακά αποτελέσματα της ΘΕ

Όταν θα έχετε μελετήσει το διδακτικό υλικό που προσφέρεται στην ΕΠΟ12, θα μπορείτε να
κατανοήσετε την αλληλεπίδραση χώρου και ανθρώπινης δραστηριότητας διαμεσολαβούμενης
από τις επιστημολογικές τομές και τις γεωγραφικές φαντασίες. Θα μπορείτε επίσης να
διακρίνετε τις διαχρονικές ανακατατάξεις σημαντικών φαινομένων στο χώρο, που ερμηνεύουν
και ερμηνεύονται από πολιτιστικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις και δομές
στην Ευρώπη και στους τόπους της, στο πλαίσιο των διαδικασιών παγκοσμιοποίησης.
Πιο αναλυτικά, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της ΕΠΟ12 αναμένεται ότι οι θα είσαστε σε
θέση:
 Να κατανοείτε την έννοια και τη σημασία της Ευρώπης από τότε που κατονομάστηκε
στην αρχαιότητα, να αναγνωρίζετε τα σύνορά της σε διάφορες περιόδους και να
ανακαλείτε τους μετασχηματισμούς των ορίων γύρω, από και εντός της Ευρώπης, καθώς
και τις ανακατατάξεις και ιεραρχήσεις των συνόρων από το 16 ο αιώνα και τις περιόδους
της αποικιοκρατίας, μέχρι την ευρωπαϊκή ενοποίηση και την κρίση της ΕΕ στις ημέρες
μας.
 Να εξετάζετε τη Γεωγραφία όπως διδάσκεται σήμερα στα Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, ως
κοινωνική επιστήμη που εδράζεται στην αρχαία ελληνική επιστημονική παράδοση, και να
διαχωρίζετε τη σύνθετη και διεπιστημονική προσέγγιση που εφαρμόζει η συγκεκριμένη
επιστήμη από την περιγραφική (σχολική) Γεωγραφία.
 Να κατανοείτε το ρόλο του γεωγραφικού χώρου, στις διάφορες κλίμακές του (παγκόσμιο
– εθνικό – περιφερειακό – τοπικό), στη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, υλικού
αλλά και του αλληλένδετου άυλου και πνευματικού, και αντιστρόφως. Να αντιλαμβάνεστε
τις διαδικασίες κατασκευής της ευρωπαϊκής και της εθνικής ταυτότητας, να εκτιμάτε και
να αξιολογείτε τον πρωταρχικό ρόλο της χωρικότητας στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό, και να
κατανοείτε τις αλλαγές στους Ευρωπαϊκούς πολιτισμούς σε αλληλεπίδραση με το
γεωγραφικό τους χώρο.
 Να αναγνωρίζετε και να αξιολογείτε τις επιστημολογικές τομές στην εξέλιξη της
γεωγραφικής σκέψης και να κατανοείτε τις διαφοροποιήσεις στην αφήγηση, τις μεθόδους
και τους τρόπους ερμηνείας θεμελιωδών χωρο-κοινωνικών και χωρο-οικονομικών
φαινομένων. Με άλλα λόγια, να κατανοείτε την διαλεκτική σχέση χώρου και ανθρώπινης
δραστηριότητας διαμεσολαβούμενης από τις επιστημολογικές τομές και τις γεωγραφικές
φαντασίες, κεντροβαρικές στον ευρωπαϊκό πολιτισμό.

3
 Να αναλύετε την άνιση χωρική ανάπτυξη, από την παγκόσμια μέχρι την τοπική κλίμακα,
τις ανισότητες μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών, περιφερειών και πόλεων, τη συμβολή
συγκεκριμένων τόπων στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό, στις επιστήμες, στην ανάπτυξη, και να
αντιλαμβάνεστε τη χωρο-κοινωνική αλληλεπίδραση, τη δικτύωση και τον κοσμοπολιτισμό
των καινοτομικών δραστηριοτήτων και διαδικασιών.
 Να αναλύετε πλείστες διαδικασίες διαφοροποίησης και αναδιάρθρωσης του χώρου στη
σύγχρονη Ευρώπη και τις περιφερειακές υποδιαιρέσεις της, από την εποχή της
βιομηχανικής επανάστασης μέχρι την παγκοσμιοποίηση – κυρίως από τον 19 ο έως και τον
21ο αιώνα – και συγκεκριμένα: αστικοποίηση, αστικό τοπίο από την ανθρωπο-οικολογία
μέχρι τη μετανεωτερικότητα και την παγκοσμιοποίηση, μετανάστευση, παραγωγική
αναδιάρθρωση, τεχνολογική αλλαγή, κοινωνικο-οικονομικό μετασχηματισμό, πολιτικές
διεργασίες και κινήματα στο χώρο της Ευρώπης.
 Να κατανοείτε και να ερμηνεύετε χαρτογραφικά δεδομένα μετά από εξοικείωση με τους
χάρτες και τη θεματική χαρτογραφία της Ευρώπης.

5. Διδακτικό υλικό της ΘΕ

Εγχειρίδιο Μελέτης (ΕΜ): Λεοντίδου, Λ. (επιμ.) 2013. Ευρωπαϊκές Γεωγραφίες, Τεχνολογία
και Υλικός Πολιτισμός. Πάτρα: ΕΑΠ.
Συνοδευτικό Βιβλίο (ΣΒ): Λεοντίδου, Λ. 2011. Αγεωγράφητος Χώρα: Ελληνικά Είδωλα στους
Επιστημολογικούς Αναστοχασμούς της Ευρωπαϊκής Γεωγραφίας. Αθήνα: Προπομπός.
Παπαθανασίου, Μ. 2002. Ειδικά Θέματα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού: Αποικίες και
Ανταγωνισμοί. Πάτρα: ΕΑΠ.
Εναλλακτικό Διδακτικό Υλικό (ΕΔΥ) σε CD-rom, δημιουργημένο το 2004 από συμβούλους-
καθηγητές (ΣΕΠ) της ΕΠΟ12 και διάφορους χαρτογράφους.

6. Προαιρετικά βιβλία αναφοράς

Ελληνόγλωσσα

Ανδρικοπούλου, Ε., Καυκαλάς, Γ. 2000. Ο νέος ευρωπαϊκός χώρος: Διεύρυνση και γεωγραφία
της ευρωπαϊκής ανάπτυξης. Αθήνα: Θεμέλιο.
Αφουξενίδης, Α., Γκιάλης, Σ., Ιωσηφίδης, Θ., Κουρλιούρος, Η., (επιμ.) 2019. Γεωγραφίες στην
εποχή της ρευστότητας: Κριτικά δοκίμια για το χώρο, την κοινωνία και τον πολιτισμό
προς τιμήν της Λίλας Λεοντίδου. Αθήνα: Προπομπός.
Bonnett, A. 2010. Γεωγραφία, μια εισαγωγή, μτφρ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα: Κριτική.
Burgel, G. 2007. Η σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο έως σήμερα, μτφ.
Μ. Παπαηλιάδη. Αθήνα: Πλέθρον.
Burgel, G. 2008. H επιστροφή της πόλης, μτφρ. Μ. Λαυρεντιάδου. Αθήνα: Παπαζήσης.
Γοσποδίνη, Α. & Μπεριάτος, Η. (επιμ.) 2006. Τα νέα αστικά τοπία και η ελληνική πόλη.
Αθήνα: Κριτική.
Hall, T. 2005. Αστική Γεωγραφία, μτφρ. Ν.-Γ. Καραχάλης. Αθήνα: Κριτική.
Hard, M., Misa, T.J. 2011. O Τεχνολογικός χαρακτήρας της πόλης: Νεωτερικότητα και αστική
ζωή στην Ευρώπη, επιστ. επιμ. Κ. Θεολόγου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Harvey, D. 2006. Ο νέος ιμπεριαλισμός, μτφρ. Ε. Αστερίου. Αθήνα: Καστανιώτης.

4
Harvey, D. 2007. H κατάσταση της μετανεωτερικότητας: Διερεύνηση των απαρχών της
πολιτισμικής μεταβολής, μτφρ. Ε. Αστερίου. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Harvey, D. 2011. Το αίνιγμα του κεφαλαίου και οι κρίσεις του καπιταλισμού, μτφρ. Π.
Χατζόπουλος. Αθήνα: Καστανιώτης.
Harvey, D. 2013. Εξεγερμένες πόλεις: Από το δικαίωμα στην πόλη στην επανάσταση της
πόλης, μτφρ. Κ. Χαλμούκου. Αθήνα: ΚΨΜ.
Harvey, D. 2015. Δεκαεφτά αντιφάσεις και το τέλος του καπιταλισμού, μτφρ. Ε. Αστερίου.
Αθήνα: Μεταίχμιο.
Harvey, D. 2017. Δρόμοι και τρόποι του κόσμου. Καπιταλισμός-χώρος-τόποι, μτφρ. Γ.
Βογιατζής. Αθήνα: Angelus Novus.
Ιδρυμα Σάκη Καράγιωργα, 2010. Χώρος, πόλη και εξουσία στη νεωτερικότητα. Αθήνα:
Σαββάλας.
Καυκαλάς, Γ., Γιαουτζή, Μ., (επιμ.) 1977. Η πόλη στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Αθήνα:
Οδυσσέας.
Καυκαλάς, Γρ. 2004. Ζητήματα χωρικής ανάπτυξης: Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές.
Αθήνα: Κριτική.
Knox, P., Pinch, S. 2009. Κοινωνική Γεωγραφία των πόλεων, μτφρ. Γ. Αλεξανδρή, κ.α. Αθήνα:
Σαββάλας.
Κορρές, Γ., Κουρλιούρος, Η., Τσομπάνογλου, Γ., (επιμ.) 2016. Χωρική και τοπική κοινωνικο-
οικονομική ανάπτυξη: Θεωρία, μέθοδοι, στρατηγικές. Αθήνα: Σταμούλης.
Κουρλιούρος, Η. 2017. Διαδρομές στις θεωρίες του χώρου: Οικονομική Γεωγραφία της
παραγωγικής αναδιάρθρωσης και της άνισης ανάπτυξης. Αθήνα: Προπομπός.
Λαμπριανίδης, Λ., Καλογερέσης, Θ. (επιμ.) 2016. Χωρική ανάπτυξη και ανθρώπινο δυναμικό.
Αθήνα: Κριτική.
Λεοντίδου, Λ. 2013. Πόλεις της σιωπής. Αθήνα: Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.
Massey, D. & Allen, J. (επιμ.) 1984. Geography Matters! μεταφρασμένο στα ελληνικά, Η
Γεωγραφία έχει σημασία! ΕΑΠ, Πάτρα 2001
Παντελίδου, Χ. 2019. Θυρόκλειστες κοινότητες και χωροκοινωνικός αποκλεισμός:
Μετασχηματισμοί μορφής και νοήματος στον σύγχρονο αστικό χώρο. Αθήνα: Νήσος.
Parker, G. 2002. Γεωπολιτική: Παρελθόν, παρόν και μέλλον, επιμ. Α. Χουλιάρας. Αθήνα:
Ροές.
Pounds, N.J.G. 2001α. Ιστορική Γεωγραφία της Ευρώπης: Από τους κλασικούς πολιτισμούς
στον Μεσαίωνα. Πάτρα: ΕΑΠ
Pounds, N.J.G. 2001β. Ιστορική Γεωγραφία της Ευρώπης: Η μοντέρνα Ευρώπη. Πάτρα: ΕΑΠ.
Savage, M. & Warde, A. 2005. Αστική κοινωνιολογία, καπιταλισμός και νεωτερικότητα, μτφρ.
Ι. Μπιμπλή. Αθήνα: Παπαζήσης.
Stevenson, D. 2007. Πόλεις και αστικοί πολιτισμοί, μτφρ. Ι. Πεντάζου. Αθήνα: Κριτική.
Σιδηρόπουλος Γ. 2014. Αττακτοι γλώσσαι: Συνοπτικό λεξικό Ανθρωπογεωγραφίας. Αθήνα:
Σταμούλης.
Σιδηρόπουλος Γ. 2015. Η πόλη στο χρόνο. Αθήνα: Παπαζήσης.
Συλλογικό 2015. Χώρου ζητήματα. Θεσ/νίκη: Εκδ. Ζήτη.
Τερκενλή, Θ.Σ., Ιωσηφίδης, Θ., Χωριανόπουλος, Ι. (επιμ.) 2007. Ανθρωπογεωγραφία:
Άνθρωπος, κοινωνία και χώρος. Αθήνα: Κριτική.
Χατζημιχάλης, Κ. 2018. Τοπία της κρίσης στη Νότια Ευρώπη: Στα μονοπάτια της άνισης
γεωγραφικής ανάπτυξης. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

5
Ξενόγλωσσα

Bluet, B.W. 2012. The EU and Neighbors: A Geography of Europe in the Modern World. New
Jersey: J. Wiley & Sons.
Bridge, G., Watson, S. (eds.) 2004. A Companion to the City. Oxford: Blackwell.
Gregory, D., Johnston, R.J., Pratt, G., Watts, M. & Whatmore, S. (eds) 2009. The Dictionary of
Human Geography. Oxford: Blackwell.
Harvey, D. 2001. Spaces of Capital: Towards a Critical Geography. Edinburgh: Edinburgh
University Press.
Harvey, D. 2006. Spaces of Global Capitalism: Towards a Theory of Uneven Geographical
Development. London: Verso.
Harvey, D. 2009. Cosmopolitanism and the Geographies of Freedom. New York: Columbia
University Press.
Hutchinson, R. (ed) 2010. Encyclopedia of Urban Studies. Los Angeles: Sage.
Knox, P. (ed) 2014. Atlas of Cities. New Jersey: Princeton University Press.
Leontidou, L. 2006. The Mediterranean City in Transition: Social Change and Urban
Development. Cambridge: Cambridge University Press.
Ostergren, R.C., Le Bosse, M. 2011. The Europeans: A Geography of People, Culture and
Environment. New York: The Guilford Press.
Warf, B. (ed.) 2006. Encyclopedia of Human Geography. Thousand Oaks, California: Sage.

Αναφερόμαστε στα παραπάνω χρήσιμα βιβλία για περαιτέρω εμπλουτισμό και εμβάθυνση των
γνώσεων που δίδονται από το διδακτικό υλικό του ΕΑΠ, το οποίο, ωστόσο, παρέχει
εκπαίδευση ικανοποιητικού επιπέδου και χωρίς τα βιβλία αυτά.

7. Η συμβολή του διαδικτύου

Η ενημέρωση για τις νέες χωρο-κοινωνικές και χωρο-οικονομικές εξελίξεις στην Ευρώπη και η
αναζήτηση πρόσθετου βιβλιογραφικού υλικού που θα εμπλουτίσει τη μελέτη σας για τη
συγγραφή των εργασιών σας, μπορεί να γίνεται –επικουρικά- και από το διαδίκτυο.
Προσοχή όμως: Θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί, γιατί το διαδικτυακό υλικό δεν
είναι εξ’ υποθέσεως πάντα αξιόπιστο. Συνεπώς το υλικό αυτό δεν θα πρέπει κατά κανένα
τρόπο να υποκαθιστά το ΕΜ, το ΣΒ ή την πρόσθετη βιβλιογραφία που προτείνεται στις
εκφωνήσεις των εργασιών σας, ή που σας προτείνουν οι σύμβουλοι-καθηγητές σας. Σε
περιπτώσεις αμφιβολιών, μη διστάζετε να τους συμβουλεύεστε σχετικά.

8. Μεθοδολογία μελέτης του διδακτικού υλικού

Το Xρονοδιάγραμμα Mελέτης και Γραπτών Εργασιών που βρίσκεται αναρτημένο στην
πλατφόρμα study.eap.gr σας κατευθύνει να μελετήσετε τo EM και το ΣΒ με τη σωστή χρονική
αλληλουχία. Είναι απολύτως αναγκαίο να οργανώσετε τη μελέτη σας με βάση το
προαναφερθέν χρονοδιάγραμμα έτσι ώστε να διευκολυνθείτε στην κατανόηση του διδακτικού
σας υλικού.

6
9. Σύμβουλοι-καθηγητές (ΣΕΠ), συντονιστής και βοηθός συντονιστή της ΘΕ
Οι σύμβουλοι-καθηγητές (ΣΕΠ) της ΘΕ είναι πανεπιστημιακοί καθηγητές και ερευνητές
εγνωσμένου κύρους εξειδικευμένοι σε γνωστικά αντικείμενα συναφή με τη θεματολογία της
ΕΠΟ12. Συντονιστής της ΕΠΟ12 είναι ο Θεόδωρος Ιωσηφίδης και βοηθός συντονιστή ο
Χαράλαμπος Τσαβδάρογλου.

10. Ημερομηνίες διεξαγωγής των ΟΣΣ, των τελικών και των επαναληπτικών
εξετάσεων
Δείτε σχετικά στο study.eap.gr.

11. Μαθησιακός ρόλος των γραπτών εργασιών

Στην ανώτατη εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, από την οποία απουσιάζει ως γνωστόν η από
καθέδρας διδασκαλία που χαρακτηρίζει τα συμβατικά πανεπιστήμια, οι γραπτές εργασίες
έχουν κομβική μαθησιακή σημασία. Ο ρόλος τους είναι η καλύτερη εμπέδωση του διδακτικού
σας υλικού και η εμβάθυνση σε βασικές πτυχές του, καθώς και η εξοικείωσή σας με τον τρόπο
εστιασμένης μελέτης και επιστημονικής συγγραφής στην μεθοδική πραγμάτευση
συγκεκριμένων θεμάτων. Τα εγχειρίδια που σας παρέχει το ΕΑΠ (ΕΜ & ΣΒ) καλύπτουν
επαρκώς τα θέματα των εργασιών σας και περιλαμβάνονται στα υποχρεωτικά αναγνώσματα.
Ωστόσο, για την πληρέστερη πραγμάτευση των θεμάτων αυτών είναι απολύτως αναγκαίο να
μελετάτε και αξιοποιείτε την πρόσθετη βιβλιογραφία που θα προτείνεται με την εκφώνηση
του θέματος κάθε γραπτής εργασίας, ή που θα σας προτείνουν οι σύμβουλοι-καθηγητές σας, ή
που θα αναζητάτε εσείς με δική σας πρωτοβουλία.

12. Θεματολογία των γραπτών εργασιών

Τα θέματα των γραπτών εργασιών προτείνονται και συζητούνται συλλογικά από τους
συμβούλους-καθηγητές σας και επιλέγονται στην οριστική τους διατύπωση από τον
συντονιστή. Μια πρώτη ιδέα για το εύρος της θεματολογίας των γραπτών εργασιών στην
ΕΠΟ12 μπορείτε να αποκτήσετε από τα θέματα εργασιών παρελθόντων ετών που έχουν
αναρτηθεί στην πλατφόρμα study.eap.gr (βλ. Συμπληρωματικό Υλικό/Εκφωνήσεις Εργασιών
Παρελθόντων ετών).

13. Υποβολή των γραπτών εργασιών

Κάθε εργασία σας πρέπει οπωσδήποτε να υποβάλλεται στην πλατφόρμα study.eap.gr σε ένα
ενιαίο αρχείο Word. Μην τη διασπάτε σε δύο ή περισσότερα ξεχωριστά αρχεία και μην την
υποβάλλετε σε αρχείο PDF ή άλλου τύπου. Όλοι οι επεξεργαστές κειμένου έχουν τη
δυνατότητα μετατροπής των αρχείων τους σε αρχεία Word. Ο λόγος είναι ότι αυτά είναι τα
πλέον συνηθισμένα και έτσι διευκολύνονται οι σύμβουλοι-καθηγητές σας σε περίπτωση που
επιθυμούν να ενσωματώσουν τα σχόλιά τους στο κείμενο των εργασιών σας.
Κάθε γραπτή εργασία σας θα πρέπει να υποβάλλεται στην πλατφόρμα μέχρι την αναφερόμενη
σε αυτή καταληκτική ημερομηνία. Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στις προθεσμίες: Αν δεν

7
αναρτήσετε εμπρόθεσμα τις εργασίες σας, η πλατφόρμα «κλειδώνει» κεντρικά και δεν
υπάρχει άλλος τρόπος υποβολής και αξιολόγησης των εργασιών σας. Θα πρέπει να
προγραμματίσετε ορθολογικά το χρόνο σας έτσι ώστε να ανταπεξέλθετε στις προθεσμίες, σε
συνδυασμό με εργασίες από άλλες ΘΕ που τυχόν παρακολουθείτε και με τις άλλες
(οικογενειακές, επαγγελματικές κ.λπ.) υποχρεώσεις σας. Η ορθολογική διαχείριση του χρόνου
έχει τεράστια σημασία για την επιτυχή ολοκλήρωση των πανεπιστημιακών σπουδών σας.
Αποφεύγετε να υποβάλλετε την εργασίας σας την τελευταία στιγμή, γιατί το σύστημα μπορεί
να υπερφορτώνεται και τελικά να αποτύχετε. Σε αυτή την περίπτωση, αμέσως μετά την
αποτυχημένη προσπάθεια θα πρέπει να την αποστείλετε μέσω e-mail στον σύμβουλο-
καθηγητή σας και οπωσδήποτε πριν την εκπνοή της προθεσμίας ούτως ώστε να μπορεί να
πιστοποιηθεί η εμπρόθεσμη υποβολή της, και την επόμενη μέρα να συνεννοηθείτε μαζί του για
τα περαιτέρω. Και σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, δεν προβλέπεται κάποια αυτόματη
διαδικασία «ξεκλειδώματος» της πλατφόρμας: Ο σύμβουλος-καθηγητής θα ελέγξει κατ’ αρχάς
το εμπρόθεσμο του e-mail με την εργασία και θα το προωθήσει στον συντονιστή ο οποίος θα
ενεργήσει σχετικά. Όταν ανοίξει η πλατφόρμα, θα πρέπει να αναρτήσετε άμεσα την εργασία,
προκειμένου να ενταχθεί στο σύστημα και να αξιολογηθεί κανονικά. Προσοχή: θα πρέπει
απαραιτήτως να αναρτήσετε την ίδια εργασία που στείλατε και μέσω e-mail στον σύμβουλο-
καθηγητή σας και όχι μια τυχόν βελτιωμένη εκδοχή της.

14. Διαδικασία χορήγησης παράτασης

Αναφορικά με τις προϋποθέσεις χορήγησης παράτασης για την υποβολή γραπτής εργασίας,
θα πρέπει να γνωρίζετε τα εξής:
 Σύμφωνα με τον κανονισμό σπουδών του ΕΑΠ (βλ. www.eap.gr), παρατάσεις χορηγούνται
μόνο «για σοβαρούς και έκτακτους λόγους που άπτονται σε θέματα ανωτέρας βίας».
Παρότι δεν κατονομάζονται ρητά στον κανονισμό, ως θέματα «ανωτέρας βίας»
θεωρούνται έκτακτα θέματα υγείας (του ίδιου του φοιτητή ή στενού συγγενικού του
προσώπου). Από τον κανονισμό τεκμαίρεται ότι παρατάσεις για γενικούς και
διαχειρίσιμους λόγους (όπως π.χ. ανειλημμένες επαγγελματικές, προσωπικές ή
οικογενειακές υποχρεώσεις, κ.λπ.) δεν γίνονται δεκτές.
 Σε περίπτωση που συντρέχει σοβαρός και έκτακτος λόγος όπως προσδιορίστηκε
παραπάνω, θα πρέπει να υποβάλλετε μέσω e-mail στον σύμβουλο-καθηγητή σας
(προσοχή: όχι στον συντονιστή) αίτημα παράτασης, συνυποβάλλοντας σκαναρισμένο
έγγραφο που πιστοποιεί το σοβαρό και έκτακτο της περίπτωσης. Είναι πιθανό να σας
ζητηθεί να αποστείλετε ταχυδρομικά και το πρωτότυπο έγγραφο. Στο αίτημα πρέπει να
αναφέρετε ρητά πόση παράταση ζητάτε και να το υποβάλλετε απαραιτήτως πριν από την
καταληκτική ημερομηνία παράδοσης της εργασίας. Εκ των υστέρων αιτήματα παράτασης
δεν γίνονται δεκτά.
 Αν ο σύμβουλος-καθηγητής σας εγκρίνει κατ’ αρχάς την παράταση, προωθεί το αίτημά
σας μαζί με το αποδεικτικό έγγραφο στον συντονιστή ο οποίος λαμβάνει και την τελική
απόφαση. Αν η απόφαση είναι θετική, η παράταση κατά κανόνα είναι 48ωρη, όμως,
σύμφωνα με απόφαση της Επιτροπής Προγράμματος Σπουδών (ΕΠΣ) του ΕΠΟ μπορεί να
είναι και μεγαλύτερης διάρκειας ανάλογα με τη σοβαρότητα του προβλήματος (π.χ.
εισαγωγή φοιτητή στο νοσοκομείο), όπως πιστοποιείται από το αποδεικτικό έγγραφο. Η
απόφαση ανακοινώνεται άμεσα και «ανοίγει» μόνο γι’ εσάς η πλατφόρμα για την

8
 υποβολή της εργασίας σας μέσα στο προβλεπόμενο χρονικό διάστημα της παράτασης.

15. Διαδικασία μετά την υποβολή της γραπτής εργασίας

Εντός προθεσμίας τριών εβδομάδων από την καταληκτική ημερομηνία υποβολής της
εργασίας, ο σύμβουλος-καθηγητής σας θα τη διορθώσει, θα σημειώσει τις παρατηρήσεις και
τις συμβουλές του είτε απευθείας μέσα στο γραπτό σας ή σε ξεχωριστό αρχείο, θα τη
βαθμολογήσει και στη συνέχεια θα αναρτήσει στο study.eap.gr το κείμενο με τις παρατηρήσεις
του και τη βαθμολογία. Μετά την ανάρτηση η βαθμολογία οριστικοποιείται και διαβιβάζεται
αυτόματα στο Μητρώο Φοιτητών του ΕΑΠ. Δώστε τη δέουσα προσοχή στα σχόλια των
συμβούλων καθηγητών σας σε κάθε γραπτή σας εργασία ώστε να μην επαναλαμβάνονται τα
ίδια λάθη στις επόμενες.

16. Κριτήρια αξιολόγησης των γραπτών εργασιών

Προκειμένου να διασφαλιστεί η απόλυτη αντικειμενικότητα στην αξιολόγηση των εργασιών
σας, οι σύμβουλοι-καθηγητές σας ακολουθούν από κοινού ένα σύνολο κριτηρίων, τo οποίο
περιλαμβάνει τα εξής:
Εισαγωγή -Προσδιορισμός του αντικειμένου ή των ζητούμενων της εργασίας.
-Προσδιορισμός του πλάνου ανάπτυξης της εργασίας κατά ενότητες.
Διάρθρωση & Διάρθρωση εργασίας σε εισαγωγή, ενότητες κυρίως μέρους με
περιεχόμενο συνοπτικούς χαρακτηριστικούς τίτλους, συμπεράσματα (σύνοψη βασικών
σημείων της εργασίας που απαντούν στα ζητούμενα του θέματος) και
βιβλιογραφία
Επιχειρηματολογία -Δομημένος τρόπος ανάπτυξης των σκέψεων και των επιχειρημάτων
σας: Η επιχειρηματολογία πρέπει να αναπτύσσεται βαθμιαία, με τρόπο
«επαγωγικό»: από παράγραφο σε παράγραφο και από ενότητα σε
ενότητα, και από τις απλές έννοιες στις πιο σύνθετες. Η εννοιολογική
μετάβαση από το ένα στο άλλο επιμέρους επιχείρημα πρέπει να
διακρίνεται από λογική αλληλουχία, χωρίς χάσματα, επικαλύψεις και
περιττές επαναλήψεις. Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στη σαφήνεια των
απόψεών σας. Η ασάφεια υποδηλώνει προχειρότητα στην πραγμάτευση
του θέματος ή πλημμελή μελέτη και κατανόηση της βιβλιογραφίας.
-Δημιουργική αφομοίωση της βιβλιογραφίας και ανάπτυξη της δικής σας
αναλυτικής και κριτικής σκέψης. Αναπτύξτε την εργασία με τα δικά σας
αποκλειστικά λόγια παραπέμποντας σχολαστικά στις βιβλιογραφικές
πηγές που χρησιμοποιήσατε. Αποφεύγετε να παραθέτετε αυτούσια
αποσπάσματα (παραθέματα) από τη βιβλιογραφία ακόμα και εντός
εισαγωγικών και με παραπομπές στις πηγές, παρά μόνο για ειδικούς
λόγους (βλ. Οδηγίες συγγραφής εργασιών –Μέρος Β παρακάτω).
Συμπεράσματα Σύνοψη των βασικών σημείων της εργασίας, αποσαφήνιση της ρητής
απάντησής σας στα ερωτήματα/ζητούμενα της εργασίας.
Μελέτη & κατανόηση Πληρότητα βιβλιογραφίας που αξιοποιήθηκε, εμβάθυνση στη μελέτη και
της βιβλιογραφίας κατανόηση του υλικού. Εκτιμάται ιδιαίτερα η μελέτη και αξιοποίηση της
πρόσθετης βιβλιογραφίας (απεγκλωβισμός από την «έλξη» των εγχειρίδιων
του ΕΑΠ).
Τεκμηρίωση Τηρείστε με σχολαστικότητα τους σχετικούς κανόνες για τις

9
 βιβλιογραφικές παραπομπές όπως αυτές περιέχονται αναλυτικά στις
οδηγίες συγγραφής εργασιών. Σαφής διαφοροποίηση των δικών σας
απόψεων από αυτές της βιβλιογραφίας.
Γλωσσικά στοιχεία -Χρήση ακαδημαϊκής γλώσσας: Σύντομες προτάσεις, δοκιμιακός (λιτός και
περιεκτικός) λόγος, εκφραστική σαφήνεια. Αποφυγή εξεζητημένου,
λυρικού ή λογοτεχνίζοντος ύφους. Αποφυγή συναισθηματικά φορτισμένου
λόγου, δημοσιογραφικών ή πολιτικών τσιτάτων, ρατσιστικών ή σεξιστικών
εκφράσεων και γενικά εκφράσεων που δεν συνάδουν με τον αυστηρό και
τεκμηριωμένο λόγο της επιστήμης.
-Γραμματική, συντακτικό, ορθογραφία: Σωστή χρήση των σχετικών
κανόνων.
Μέγεθος εργασίας 1.800 λέξεις περίπου στις οποίες περιλαμβάνεται και η βιβλιογραφία, με
μέγιστη επιτρεπόμενη απόκλιση +/- 200 λέξεις

Προσοχή: Βασική προϋπόθεση για να ικανοποιούν οι εργασίες σας στην ΕΠΟ12 τα

παραπάνω κριτήρια, είναι να έχετε μελετήσει και εμπεδώσει επαρκώς τις Οδηγίες συγγραφής
εργασιών που περιλαμβάνονται στο Μέρος Β, παρακάτω. Η μη επαρκής εμπέδωση των
οδηγιών αυτών θα έχει αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα των εργασιών σας και ως εκ τούτου
στην αξιολόγησή τους.

17. Αναβαθμολόγηση γραπτών εργασιών

Ο κανονισμός σπουδών του ΕΑΠ δεν προβλέπει αναβαθμολόγηση γραπτών εργασιών.

18. Συμβολή του βαθμού των γραπτών εργασιών στη διαμόρφωση του τελικού
βαθμού στη ΘΕ
 Κάθε εργασία βαθμολογείται με άριστα το 10, συνεπώς ο ανώτατος συνολικός βαθμός των
γραπτών εργασιών σας είναι 40.
 Κατοχυρώνετε δικαίωμα συμμετοχής στις τελικές εξετάσεις εάν έχετε εκπονήσει
τουλάχιστον 3 εργασίες και έχετε συγκεντρώσει συνολικό βαθμό τουλάχιστον 20.
 Στην περίπτωση που δεν ικανοποιείται η παραπάνω προϋπόθεση, δικαιούστε να
επαναλάβετε την ίδια ΘΕ τον επόμενο χρόνο, έχοντας όμως τις ίδιες εκπαιδευτικές και
οικονομικές υποχρεώσεις με τους πρωτοεγγραφόμενους στη ΘΕ φοιτητές. Ωστόσο, επειδή
τα διαδικαστικά αυτά θέματα πιθανόν να αλλάζουν, σε κάθε περίπτωση συμβουλευτείτε
την ιστοσελίδα του ΕΑΠ (www.eap.gr) ή απευθυνθείτε στις αρμόδιες υπηρεσίες του.
 Οι βαθμοί των γραπτών εργασιών σας ενεργοποιούνται μόνον εφόσον επιτύχετε στις
τελικές εξετάσεις. Στην περίπτωση αυτή, ο μέσος όρος (μ.ο.) των βαθμών λαμβάνεται
υπόψη σε ποσοστό 30% για τη διαμόρφωση της τελικής σας βαθμολογίας στην ΕΠΟ12. Το
υπόλοιπο 70% διαμορφώνεται από το βαθμό των εξετάσεων. Με άλλα λόγια: Τελικός
Βαθμός στη ΘΕ = 0,30. [μ.ο. βαθμών ΓΕ] + 0,70. [βαθμός εξέτασης].
Παράδειγμα: Έστω φοιτητής πήρε στις γραπτές εργασίες βαθμούς: 7,0 8,5 8,0 και 9,5 και
στις γραπτές εξετάσεις 7,0. Τελικός βαθμός = 0,30. [ (7,0 + 8,5 + 8,0 + 9,5)/4] + 0,70 . 7,0
= (0,30. 8,25) + 4,9 = 7,4

10
19. Εξεταστέα ύλη
Στην εξεταστέα ύλη περιλαμβάνεται όλο το ΕΜ και όλο το ΣΒ. Προαιρετικά και βοηθητικά
μπορείτε να μελετήσετε το ΕΔΥ καθώς και το ΕΜ της ΕΠΟ 43: Παπαθανασίου, Μ. 2002.
Ειδικά Θέματα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού: Αποικίες και Ανταγωνισμοί. Πάτρα: ΕΑΠ.

20. Θέματα εξετάσεων

Τα θέματα των εξετάσεων -τόσο των κανονικών όσο και των επαναληπτικών- είναι τέσσερα εκ
των οποίων θα πρέπει να απαντηθούν τα δύο. Τα θέματα είναι μεταξύ τους ισόβαθμα. Οι
απαντήσεις θα πρέπει να έχουν τη μορφή μικρών δοκιμίων (εισαγωγή, ενότητες και
συμπεράσματα όπως στις γραπτές εργασίες αλλά σε μικρογραφία). Κατά την ανάπτυξη των
θεμάτων, θα πρέπει να αποφεύγεται η «παπαγαλία» από το ΕΜ και το ΣΒ. Διατυπώστε τις
απαντήσεις σας με δικά σας λόγια και με απόλυτη σαφήνεια, χωρίς πλατειασμούς, περιττές
επαναλήψεις και «σκοτεινά» σημεία.
Θέματα εξετάσεων παρελθόντων ετών έχουν αναρτηθεί στην πλατφόρμα study.eap.gr
(Συμπληρωματικό Υλικό/Θέματα Εξετάσεων Παρελθόντων ετών).

21. Διασφάλιση αντικειμενικότητας στην βαθμολόγηση των γραπτών εξετάσεων

Πριν την έναρξη της βαθμολόγησης των γραπτών σας, ο συντονιστής αποστέλλει σε όλους
τους σύμβουλους-καθηγητές αναφορές στις σελίδες του ΕΜ και του ΣΒ όπου περιλαμβάνονται
οι απαντήσεις σε κάθε θέμα έτσι ώστε να διασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή αντικειμενικότητα
και διαφάνεια της βαθμολόγησης από όλους. Οι βαθμοί των γραπτών των κανονικών
εξετάσεων αναρτώνται στην πλατφόρμα εντός προθεσμίας 10 ημερών από την ημερομηνία
διεξαγωγής τους, ενώ των επαναληπτικών εντός 3 ημερών. Η βαθμολογία συνοδεύεται από
συνοπτικά σχόλια των συμβούλων-καθηγητών σας σχετικών με την πληρότητα ή όχι των
απαντήσεών σας σε κάθε θέμα.

22. Αναβαθμολόγηση γραπτού

Αναβαθμολόγηση γραπτών δεν προβλέπεται στον κανονισμό σπουδών του ΕΑΠ ούτε και στο
πρόγραμμα σπουδών ΕΠΟ.

23. Εν κατακλείδι
Τα προηγούμενα περιλαμβάνουν τα πιο βασικά σημεία σχετικά με τον προγραμματισμό των
σπουδών σας στην ΘΕ ΕΠΟ12. Ασφαλώς, δεν μπορεί να εξαντλήσει όλα τα ζητήματα που
πιθανόν να ανακύψουν στην πορεία, ούτε άλλωστε είναι αυτός ο στόχος του. Για ζητήματα
αποκλειστικά ακαδημαϊκού και επιστημονικού χαρακτήρα, οι σύμβουλοι-καθηγητές σας είναι
αρμόδιοι να σας καθοδηγήσουν με τον πλέον υπεύθυνο και αποτελεσματικό τρόπο. Για
ζητήματα, όμως, διοικητικά, παρακαλείσθε να μην απευθύνεστε σε αυτούς ή στον συντονιστή
και βοηθό συντονιστή της ΘΕ, αλλά στις αντίστοιχες διοικητικές υπηρεσίες του ΕΑΠ
(www.eap.gr). Αντίστοιχα για ζητήματα «τεχνικά» (π.χ. ζητήματα που έχουν να κάνουν με την

11
πλατφόρμα study.eap.gr ή τυχόν προβλήματα κατά τις ηλεκτρονικές ΟΣΣ) θα πρέπει να
απευθύνεστε στην αρμόδια τεχνική υπηρεσία του ΕΑΠ (helpdesk@eap.gr , τηλ. 2610-367900).

12