SLIDE 1

All of Earth’s crude oil and natural gas is formed from marine plants and animals (microscopic
ones not dinosaurs!) that died millions of years ago. When they died the microorganisms sank
to the bottom of the ocean and were gradually covered in layers of sediment (sand, mud and
silt).
Ang lahat ng krudo at likas na gas ng Earth ay nabuo mula sa mga halaman at hayop sa dagat
(mga mikroskopiko na hindi mga dinosaur!) Na namatay milyun-milyong taon na ang
nakalilipas. Nang mamatay sila lumubog ang mga mikroorganismo sa ilalim ng karagatan at
unti-unting natakpan ng mga layer ng latak (buhangin, putik at silt).

SLIDE 2
ASK THE STUDENT A QUESTION IN SLIDE 2

SLIDE 3
Natural resources are any kind of natural substance which is required (or desired) by humans.
Different natural resources occur in different countries and regions and are not are spread
equally. As a result, countries trade their natural resources to ensure that their needs can be
met.
Ang mga likas na yaman ay anumang uri ng natural na sangkap na kinakailangan (o ninanais)
ng mga tao. Ang iba't ibang mga likas na yaman ay nangyayari sa iba't ibang mga bansa at
rehiyon at hindi ay nagkakalat nang pantay. Bilang isang resulta, ipinagpapalit ng mga bansa
ang kanilang likas na yaman upang matiyak na matutugunan ang kanilang mga
pangangailangan.

Some examples of natural resources – discuss why they are important e.g. minerals and metals
like iron, gold, copper, silicon are used as building materials and in technology such as
computers, phones and cars, forests and rainforests are used for timber and medicines as well
as being important habitats for thousands of species of animals, plants and fungi, crops like
wheat, vegetables and fruits are grown for food, water is used for drinking, washing, and
generating energy, animals such as fish are caught for eating, fossil fuels like coal, oil and gas
are burnt for energy.
Ilang halimbawa ng mga likas na mapagkukunan - talakayin kung bakit mahalaga ang mga ito
hal. ang mga mineral at metal tulad ng iron, ginto, tanso, silikon ay ginagamit bilang mga
materyales sa gusali at sa teknolohiya tulad ng computer, telepono at kotse, kagubatan at
mga rainforest ay ginagamit para sa troso at gamot pati na rin ang mahalagang tirahan para
sa libu-libong mga species ng mga hayop, halaman at fungi, mga pananim tulad ng trigo,
gulay at prutas ay itinanim para sa pagkain, tubig ay ginagamit para sa pag-inom,
paghuhugas, at pagbuo ng enerhiya, ang mga hayop tulad ng isda ay nahuli para kainin, mga
fossil fuel tulad ng karbon, langis at gas na sinusunog para sa enerhiya.
SLIDE 4
ASK THE STUDENT A QUESTION IN SLIDE 4
SLIDE 5
Energy resources such as oil, gas, coal, wood, wind, waves, sunlight, heat from the ground
(geothermal) are types of natural resources. They can be used to produce heat and electricity.
Get students to guess which energy resources are being represented in the images
Ang mga mapagkukunan ng enerhiya tulad ng langis, gas, karbon, kahoy, hangin, alon, sikat
ng araw, init mula sa lupa (geothermal) ay mga uri ng likas na yaman. Maaari silang magamit
upang makagawa ng init at kuryente.
Hulaan o suriin nyo kung aling mga mapagkukunan ng enerhiya ang kinakatawan sa mga
imahe

SLIDE 6
ASK THE STUDENT A QUESTION IN SLIDE 6

SLIDE 7
Energy sources are either renewable or non-renewable. At present in the UK we use a mixture
of non-renewable and renewable energies.
Ang mga mapagkukunan ng enerhiya ay maaaring nabago o hindi nababagabag. Sa
kasalukuyan sa UK gumagamit kami ng isang halo ng mga hindi nababagabag at nababagabag
na mga enerhiya.

Non-renewable energy sources are things like oil, natural gas and coal. They cannot be easily
replaced, because they have taken millions of years to form. A problem with non-renewable
energy source is that we as a planet are using them up faster than they are being made. This
means that one day they will run out
Ang mga mapagkukunang hindi nababagong enerhiya ay mga bagay tulad ng langis, natural
gas at karbon. Hindi sila madaling mapalitan, sapagkat tumagal sila ng milyun-milyong taon
upang mabuo. Ang isang problema sa hindi nababagong mapagkukunan ng enerhiya ay
tayong bilang isang planeta ay ginagamit ang mga ito nang mas mabilis kaysa sa ginagawa.
Nangangahulugan ito na balang araw tatakbo sila

Renewable energy resources like wind power, wave power, solar power and biofuel will not run
out or can be easily replaced so economies are trying to move towards greater reliance on
renewable energy sources.
Ang mga mapagkukunang nababagong enerhiya tulad ng lakas ng hangin, lakas ng alon, solar
power at biofuel ay hindi mauubusan o madaling mapalitan kaya sinusubukan ng mga
ekonomiya na lumipat patungo sa higit na pagtitiwala sa mga mapagkukunang nababagong
enerhiya.
SLIDE 8
Non renewable energy resources include coal, gas, oil and nuclear power. Coal gas and oil are
sometimes known as fossil fuels. Fossil fuels are finite resources they will not be around for
ever. They are no longer being made or are being made extremely slowly so they cannot be
easily replaced. Nuclear power is also considered a non-renewable energy source (although it is
not traditionally grouped with the fossil fuels) there is only a certain amount of uranium in the
Earth that can be used to made nuclear power so it is a finite resource.
Ang mga mapagkukunang hindi nababagabag na enerhiya ay may kasamang karbon, gas,
langis at lakas nukleyar. Ang coal gas at langis ay kilala minsan bilang mga fossil fuel. Ang mga
fossil fuel ay may hangganan na mapagkukunan na hindi na nila makikita magpakailanman.
Ang mga ito ay hindi na ginagawa o ginagawa nang napakabagal upang hindi sila madaling
mapalitan. Ang lakas na nuklear ay isinasaalang-alang din na isang hindi nababagong
mapagkukunan ng enerhiya (bagaman hindi ito tradisyonal na naka-grupo sa mga fossil fuel)
mayroon lamang isang tiyak na halaga ng uranium sa Earth na maaaring magamit upang
magawa ang kapangyarihang nukleyar kaya't ito ay may hangganan na mapagkukunan.

About three-quarters of the electricity generated in the UK comes from power stations fueled
by fossil fuels. Energy from the burning fuel is used to boil water. The steam from the boiling
water turns turbines, and these power generators which generate electricity. (Halos tatlong-
kapat ng kuryente na nabuo sa UK ay nagmula sa mga istasyon ng kuryente na pinalakas ng
mga fossil fuel. Ang enerhiya mula sa nasusunog na gasolina ay ginagamit upang pakuluan
ang tubig. Ang singaw mula sa kumukulong tubig ay nagiging mga turbine, at ang mga power
generator na bumubuo ng elektrisidad.)

Pros Mga kalamangan

 Fossil fuels and nuclear power are very efficient this means that a burning a small
amount of oil, gas or coal, or reacting a small amount of uranium releases a lot of
energy. (Ang mga fuel fossil at lakas ng nukleyar ay napakahusay na
nangangahulugang ang isang nasusunog na maliit na halaga ng langis, gas o karbon, o
pagtugon sa isang maliit na halaga ng uranium ay naglalabas ng maraming enerhiya.)
Fossil fuels are convenient because they can be used whenever (they don’t rely on certain
environmental conditions e.g. lots of wind) they can be transported easily
(Ang mga fossil fuel ay maginhawa dahil maaari itong magamit kahit kailan (hindi sila umaasa
sa ilang mga kundisyon sa kapaligiran hal hal. Maraming hangin) madali silang madadala)
• It is relatively cheap to generate electricity from burning fossil fuels
(Ito ay medyo mura upang makabuo ng kuryente mula sa nasusunog na mga fossil fuel)
• Fossil fuels are well established – humans have ben using fossil fuels for the past 200
years so our towns and cities are built to make transporting and using fossil fuels easy
(Ang mga fossil fuel ay mahusay na naitatag - ang mga tao ay gumagamit ng fossil fuels sa
nakaraang 200 taon kaya't ang ating mga bayan at lungsod ay binuo upang gawing madali ang
pagdadala at paggamit ng mga fossil fuel)
Cons Kahinaan

Unfortunately, the use of fossil fuels releases large amounts of carbon dioxide and other gases
into the atmosphere. Carbon dioxide is a greenhouse gases (meaning that is causes the
atmosphere to become warmer) and is contributing to dangerous levels of global warming and
climate change. (Sa kasamaang palad, ang paggamit ng mga fossil fuel ay naglalabas ng
maraming carbon dioxide at iba pang mga gas sa himpapawid. Ang Carbon dioxide ay isang
greenhouse gases (nangangahulugang sanhi nito upang maging mas mainit ang kapaligiran) at
nag-aambag sa mapanganib na antas ng global warming at pagbabago ng klima.)

• Fossil fuels also release pollutants such as sulfur dioxide and nitrogen dioxide which
cause acid rain. Acid rain harms sensitive ecosystems such as lakes and forests.
(Ang mga fossil fuel ay naglalabas din ng mga pollutant tulad ng sulfur dioxide at nitrogen
dioxide na sanhi ng pag-ulan ng acid. Pinipinsala ng acid rain ang mga sensitibong ecosystem
tulad ng mga lawa at kagubatan.)
• Methods used to access fossil fuels such as mining and drilling for oil can harm the
environment e.g. oil spills can devastate marine wildlife.
(Ang mga pamamaraang ginamit upang ma-access ang mga fossil fuel tulad ng pagmimina at
pagbabarena para sa langis ay maaaring makapinsala sa kapaligiran hal. ang oil spills ay
maaaring magwasak sa wildlife ng dagat.)

SLIDE 9
All of Earth’s crude oil and natural gas is formed from marine plants and animals (microscopic
ones not dinosaurs!) that died millions of years ago. When they died the microorganisms sank
to the bottom of the ocean and were gradually covered in layers of sediment (sand, mud and
silt).
Ang lahat ng krudo at likas na gas ng Earth ay nabuo mula sa mga halaman at hayop sa dagat
(mga mikroskopiko na hindi mga dinosaur!) Na namatay milyun-milyong taon na ang
nakalilipas. Nang mamatay sila lumubog ang mga mikroorganismo sa ilalim ng karagatan at
unti-unting natakpan ng mga layer ng latak (buhangin, putik at silt).

SLIDE 10
Over millions of years the organic rich sediments (sediments containing microorganisms)
become buried deeper and deeper as layers of new sediment piles up on top. As they are
buried, heat and pressure rises turning the microorganisms into oil and natural gas.
Sa paglipas ng milyun-milyong taon ang mga organikong mayamang sediment (mga sediment
na naglalaman ng mga mikroorganismo) ay inilibing ng mas malalim at mas malalim habang
ang mga layer ng mga bagong latak ay nakatambak sa itaas. Habang inilibing sila, tumataas
ang init at presyon na ginawang langis at natural gas ang mga mikroorganismo.
SLIDE 11
Oil and natural gas are lighter than the surrounding rock so once they have formed they move
upwards through tiny pores (gaps) and fractures in the surrounding rock. Some oil and natural
gas manages to get all way to the surface and escapes through vents into the atmosphere.
Other oil and natural gas deposits get trapped under impermeable layers of rock or clay (layers
with no pores). These trapped deposits are where we find oil and natural gas today and they
are extracted by using long powerful drills.
Ang langis at natural gas ay mas magaan kaysa sa nakapaligid na bato kaya kapag nabuo na
sila ay lumipat paitaas sa pamamagitan ng maliliit na mga pores (puwang) at bali sa
nakapalibot na bato. Ang ilang mga langis at natural gas ay namamahala upang makakuha ng
lahat ng mga paraan sa ibabaw at makatakas sa pamamagitan ng mga lagusan sa kapaligiran.
Ang iba pang mga deposito ng langis at natural gas ay nakakulong sa ilalim ng hindi
masusunog na mga layer ng bato o luwad (mga layer na walang pores). Ang mga nakulong na
deposito ay kung saan nakakahanap tayo ng langis at natural gas ngayon at ang mga ito ay
nakuha sa pamamagitan ng paggamit ng mahabang malakas na drills.

SLIDE 12
Oil and natural gas are lighter than the surrounding rock so when formed they move upwards
through small pores (spaces) and fracture in the surrounding rock. Some oil and natural gas
manage to get all the way to the surface and escape through vents into the atmosphere. Other
oil and natural gas deposits are confined under incombustible layers of rock or clay (layers
without pores). Trapped deposits are where we find oil and natural gas today and they are
extracted by using long powerful drills.
Ang langis at natural gas ay mas magaan kaysa sa nakapaligid na bato kaya kapag nabuo na
sila ay lumipat paitaas sa pamamagitan ng maliliit na mga pores (puwang) at bali sa
nakapalibot na bato. Ang ilang mga langis at natural gas ay namamahala upang makakuha ng
lahat ng mga paraan sa ibabaw at makatakas sa pamamagitan ng mga lagusan sa kapaligiran.
Ang iba pang mga deposito ng langis at natural gas ay nakakulong sa ilalim ng hindi
masusunog na mga layer ng bato o luwad (mga layer na walang pores). Ang mga nakulong na
deposito ay kung saan nakakahanap tayo ng langis at natural gas ngayon at ang mga ito ay
nakuha sa pamamagitan ng paggamit ng mahabang malakas na drills

SLIDE 13
Most of the coal we have on Earth today was formed during a time called the Carboniferous
period 360 – 299 million years ago (before the dinosaurs!) when much of the Earth including
the UK was covered in tropical swamps.
Karamihan sa karbon na mayroon tayo sa Earth ngayon ay nabuo sa panahon na tinawag na
Carboniferous period 360 - 299 milyong taon na ang nakalilipas (bago ang mga dinosaur!)
Kapag ang karamihan sa Earth kasama ang UK ay natakpan ng mga tropical swamp.
SLIDE 14
As the plants died their remains sank to the bottom of the swampy areas, making layers and
layers of squashed plant material. This eventually turned into a brown spongey material called
peat.
Nang mamatay ang mga halaman ang kanilang labi ay nalubog sa ilalim ng mga lugar na
swampy, na ginagawang mga layer at layer ng mga squash na materyal ng halaman. Ito ay
kalaunan ay naging isang kayumanggi spongey na materyal na tinatawag na peat.

SLIDE 15
Over millions of years and with changing environments layers rock began to build up on top of
the peat and became buried. As the peat was buried further and further heat and pressure
acting upon it turned it into coal. The hotter the temperature, the deeper the coal is buried and
the longer the amount of time the coal is buried, the better (more efficient) coal you get –
anthracite is the name of the most efficient coal.
Sa paglipas ng milyun-milyong taon at sa pagbabago ng mga kapaligiran ang mga layer ng
bato ay nagsimulang magtayo sa tuktok ng pit at naging malibing. Habang ang peat ay
inilibing ng mas malayo at karagdagang init at presyon na kumikilos dito ay ginawang karbon.
Kung mas mainit ang temperatura, mas malalim ang inilibing na karbon at mas matagal ang
dami ng oras na inilibing ang karbon, mas mabuti (mas mahusay) ang makuha mong karbon -
ang antracite ang pangalan ng pinaka mahusay na uling.

Coal is still being produced today in swampy tropical regions but because it takes millions of
years to form it is not a renewable resource.
Ang karbon ay ginagawa pa rin ngayon sa mga malalubog na rehiyon ng tropiko ngunit dahil
tumatagal ng milyun-milyong taon upang mabuo ito ay hindi isang nababagong
mapagkukunan.

SLIDE 16
Coal can be burned for heating (think BBQs!) or for electricity in the same way as oil and gas.
(Maaaring sunugin ang uling para sa pagpainit (sa tingin ng mga BBQ!) O para sa elektrisidad
sa parehong paraan tulad ng langis at gas.)

Pros Mga kalamangan

• Coal is very abundant and it is a cheap energy source

• Napakasagana ng uling at ito ay isang murang mapagkukunan ng enerhiya
Cons Kahinaan

When coal is burnt it releases lots of carbon dioxide even more than oil and gas so it is the one
of the worst contributors to global warming. When coal is burnt it also releases sulphur dioxide
and nitrogen dioxide into the atmosphere which contributes to acid rain. (Kapag sinunog ang
karbon naglalabas ito ng maraming carbon dioxide kahit na higit pa sa langis at gas kaya't ito
ang isa sa pinakamasamang nag-ambag sa global warming. Kapag sinunog ang uling
naglalabas din ito ng sulphur dioxide at nitrogen dioxide sa kapaligiran na nag-aambag sa
pag-ulan ng acid.)
Coal mining is harmful to the environment
(Ang pagmimina ng uling ay nakakasama sa kapaligiran)

SLIDE 17
The main nuclear fuels are uranium and plutonium these are radioactive chemical elements.
Nuclear fuels are not burnt to release energy, they are involved in nuclear reactions where
atoms are split to release large amounts of energy as heat. The rest of the process of generating
electricity is then the same as in coal oil and gas, the heat energy is used to boil water which
generates steam. This steam then spins turbines, which drives generators to produce electricity.
Ang pangunahing mga fuel na nukleyar ay uranium at plutonium ito ay mga elemento ng
kemikal na radioactive. Ang mga nukleyar na gatong ay hindi sinusunog upang palabasin ang
enerhiya, kasangkot sila sa mga reaksyong nukleyar kung saan nahahati ang mga atomo
upang palabasin ang malaking dami ng enerhiya tulad ng init. Ang natitirang proseso ng
pagbuo ng kuryente ay kapareho ng sa langis ng karbon at gas, ginagamit ang enerhiya ng init
upang pakuluan ang tubig na bumubuo ng singaw. Ang singaw na ito pagkatapos ay iikot ang
mga turbina, na hinihimok ang mga generator upang makagawa ng elektrisidad.

Pros Mga kalamangan

Nuclear fuels do not release harmful greenhouse gases
Ang mga nuklear na gasolina ay hindi naglalabas ng mga nakakapinsalang gas na greenhouse

They are very efficient, a tiny amount of nuclear fuel produces a lot of energy
Ang mga ito ay napaka episyente, ang isang maliit na halaga ng fuel na nukleyar ay
gumagawa ng maraming enerhiya
Cons Kahinaan
Nuclear power produces radioactive waste, which is very dangerous. When animals (including
humans) and plants are exposed to large amounts of radiation, it can be very harmful to their
survival. Radioactive waste must be removed and disposed of from power plants it has to be
sealed in containers and buried for thousands of years until it is no longer radioactive.
Ang kapangyarihang nuklear ay gumagawa ng basurang radioactive, na lubhang mapanganib.
Kapag ang mga hayop (kabilang ang mga tao) at mga halaman ay nahantad sa malaking
halaga ng radiation, maaari itong maging napaka-nakakapinsala sa kanilang kaligtasan. Ang
basurang radioaktif ay dapat na alisin at itapon mula sa mga planta ng kuryente kailangan
itong isara sa mga lalagyan at ilibing sa libu-libong taon hanggang sa hindi na ito radioactive.

Nuclear power is reliable but a lot of money has to be spent on safety so it is expensive.
Ang lakas ng nuklear ay maaasahan ngunit maraming pera ang dapat gugulin sa kaligtasan
kaya't ito ay mahal.

SLIDE 18
Non-renewable energy sources won’t last for ever. Once we have used up our supplied of oil,
gas, coal and uranium there will be no more! Because of the planets increasing energy demand
(more people want bigger TVs, better smart phones, want to fly to far away countries etc.) we
need to look for different ways of producing energy that is sustainable. Renewable energy
sources such as wind, solar power, wave power and geothermal (heat from the Earth) are
sustainable as they will not run out and can be reused again and again.
Ang mga mapagkukunang hindi nababagong enerhiya ay hindi magtatagal magpakailanman.
Kapag natapos na namin ang aming naibigay na langis, gas, karbon at uranium ay wala na!
Dahil sa mga planeta na tumataas ang demand ng enerhiya (mas maraming mga tao ang nais
ng mas malaking TV, mas mahusay na mga smart phone, nais na lumipad sa malayong mga
bansa atbp.) Kailangan nating maghanap ng iba't ibang mga paraan ng paggawa ng enerhiya
na napapanatili. Ang mga mapagkukunang nababagong enerhiya tulad ng hangin, lakas ng
araw, lakas ng alon at geothermal (init mula sa Daigdig) ay napapanatili dahil hindi sila
mauubusan at maaaring magamit muli at muli.
Renewable energy resources do not release harmful greenhouse gases into the atmosphere so
they are much more environmentally friendly.
Ang mga nababagong mapagkukunan ng enerhiya ay hindi naglalabas ng mapanganib na mga
greenhouse gases sa himpapawhan upang mas magiliw sa kapaligiran.

Generating electricity from renewable sources is much more complicated than from fossil fuels
so it requires lots of new technology which can be expensive to develop.
Ang pagbuo ng kuryente mula sa mga nababagong mapagkukunan ay mas kumplikado kaysa
sa mula sa mga fossil fuel kaya nangangailangan ito ng maraming bagong teknolohiya na
maaaring mamahaling mapaunlad.
SLIDE 19
Large windmills are called wind turbines and are built to harness wind energy (kinetic energy).
When the wind blows the blades move and spin a turbine connected to a generator which
produces electricity. Wind turbines essentially work in the opposite way to a fan, instead of
using electricity to make wind, they use wind to make electricity!
Ang mga malalaking windmills ay tinatawag na mga turbine ng hangin at itinayo upang
magamit ang lakas ng hangin (lakas na gumagalaw). Kapag hinihipan ng hangin ang mga
blades gumalaw at paikutin ang isang turbine na konektado sa isang generator na gumagawa
ng kuryente. Ang mga turbine ng hangin ay mahalagang gumana sa kabaligtaran na paraan sa
isang fan, sa halip na gumamit ng kuryente upang makagawa ng hangin, gumagamit sila ng
hangin upang makagawa ng elektrisidad!

In order to create enough energy capable of powering thousands of homes, energy companies
build large wind farms with lots of wind turbines. They usually build these in windy places for
example in Scotland. Wind farms can also be built out in the ocean where it is very windy.
Upang makalikha ng sapat na enerhiya na may kakayahang paandar ng libu-libong mga
bahay, ang mga kumpanya ng enerhiya ay nagtatayo ng malalaking mga bukid sa hangin na
may maraming mga turbine ng hangin. Karaniwan nilang itinatayo ang mga ito sa mahangin
na mga lugar halimbawa sa Scotland. Ang mga bukid ng hangin ay maaari ding maitayo sa
karagatan kung saan ito ay napaka-mahangin.

If there isn’t any wind, then no electricity will be generated by the wind turbine. Engineers do a
lot of measurements and calculations before they build wind turbines to figure out the best
areas to place them. The wind doesn’t blow all the time but the important thing is how much
the wind blows on average. 
Kung walang anumang hangin, kung gayon walang kuryente ang mabubuo ng turbine ng
hangin. Maraming mga pagsukat at kalkulasyon ang ginagawa ng mga inhinyero bago sila
magtayo ng mga turbine ng hangin upang malaman ang pinakamagandang lugar upang
mailagay ang mga ito. Ang hangin ay hindi pumutok sa lahat ng oras ngunit ang mahalaga ay
kung magkano ang ihip ng hangin sa average.

One major issue that people have with wind turbines is that they can ruin the look of the
landscape, they can also be harmful to birds who might fly into them.
Ang isang pangunahing isyu na mayroon ang mga tao sa mga turbine ng hangin ay na maaari
nilang sirain ang hitsura ng tanawin, maaari rin silang mapanganib sa mga ibon na maaaring
lumipad sa kanila.
SLIDE 20
The primary source of all energy on planet Earth is from the sun - plants get energy from the
sun for photosynthesis and we/other animals eat the plants to gain energy, heat from the sun
also drives atmospheric circulation which controls the wind, tides and waves. Solar power is
power generated directly from sunlight.
Ang pangunahing mapagkukunan ng lahat ng enerhiya sa planetang Earth ay mula sa araw -
ang mga halaman ay nakakakuha ng enerhiya mula sa araw para sa potosintesis at kami / iba
pang mga hayop ay kumakain ng mga halaman upang makakuha ng enerhiya, ang init mula sa
araw ay nagtutulak din ng sirkulasyon ng atmospera na kumokontrol sa hangin, pagtaas ng
alon at alon . Ang lakas ng araw ay lakas na nabuo nang direkta mula sa sikat ng araw.

There are two types of solar panels which allow us to generate either heat or electricity. Solar
thermal panels are filled with water which heats up in the sunlight. The heated water is then
pumped through a tank heating the water that is connected to the taps in the house. Solar
panels called photovoltaic cells are used to turn sunlight directly into electricity. Photovoltaic
cells are made from the chemical element silicon. When silicon is exposed to lots of sunlight it
generates an electrical charge.
Mayroong dalawang uri ng mga solar panel na nagbibigay-daan sa amin upang makabuo ng
alinman sa init o kuryente. Ang mga solar thermal panel ay puno ng tubig na umiinit sa sikat
ng araw. Ang pinainit na tubig pagkatapos ay ibomba sa pamamagitan ng isang tangke na
nagpapainit ng tubig na konektado sa mga gripo sa bahay. Ang mga solar panel na tinatawag
na photovoltaic cells ay ginagamit upang direktang gawing elektrisidad ang sikat ng araw.
Ang mga photovoltaic cell ay ginawa mula sa sangkap ng kemikal na silikon. Kapag ang silikon
ay nahantad sa maraming sikat ng araw bumubuo ito ng isang singil sa kuryente.

A good thing about both types of solar cells is that they can be placed on the roof of a building
or home, not taking up any extra space. 
Ang isang mabuting bagay tungkol sa parehong uri ng mga solar cell ay maaari silang
mailagay sa bubong ng isang gusali o bahay, na hindi kumukuha ng anumang labis na
puwang.

It is quite difficult to generate a lot of electricity using solar energy this is because individual
photovoltaic cells are expensive and they can’t generate a lot of electricity so you need
thousands of them in order to generate enough electricity to power a town.
Medyo mahirap makabuo ng maraming kuryente gamit ang solar energy ito ay dahil mahal
ang mga indibidwal na cell ng photovoltaic at hindi sila makakalikha ng maraming kuryente
kaya kailangan mo ng libu-libo sa kanila upang makabuo ng sapat na elektrisidad upang
mapagana ang isang bayan.

Solar power can’t be harnessed in places where the sunlight isn’t very strong, solar power is
Ang solar power ay hindi maaaring gamitin sa mga lugar kung saan ang sikat ng araw ay hindi
masyadong malakas, ang solar power ay pinakamahusay sa mga bansa kung saan ang araw ay
malakas at regular tulad ng California.
SLIDE 21
Discuss that ‘geo’ means Earth when it is part of a word e.g. geography and ‘thermal’ or ‘therm’
means heat e.g. thermometer. Geothermal energy is heat energy from the Earth. It is always
warmer underground than it is at the surface but in some areas, like Iceland and New Zealand,
if you dig just a few kilometres underground it can be up to 70°C. Water can be pumped into
these rocks through pipes. When this water comes back up to the surface it can be used directly
to heat people’s homes, or the steam can be used to generate electricity using a turbine and a
generator.
Talakayin na ang ibig sabihin ng 'geo' Earth kapag bahagi ito ng isang salita hal. ang
heograpiya at 'thermal' o 'therm' ay nangangahulugang init hal. termometro. Ang enerhiya ng
geothermal ay enerhiya ng init mula sa Earth. Ito ay palaging mas mainit sa ilalim ng lupa
kaysa sa nasa itaas ngunit sa ilang mga lugar, tulad ng I Island at New Zealand, kung
maghukay ka lamang ng ilang kilometro sa ilalim ng lupa ay maaaring hanggang sa 70 ° C.
Maaaring ibomba ang tubig sa mga batong ito sa pamamagitan ng mga tubo. Kapag ang tubig
na ito ay bumalik sa ibabaw maaari itong magamit nang direkta upang maiinit ang mga
tahanan ng mga tao, o ang singaw ay maaaring magamit upang makabuo ng kuryente gamit
ang isang turbine at isang generator.

The only issue with geothermal energy is it can only be done where the rocks are hot enough.
Ang nag-iisang isyu lamang sa enerhiya ng geothermal ay magagawa lamang ito kung saan
ang mga bato ay sapat na mainit.

85% of Iceland heating and 25% of its electricity comes from geothermal energy
85% ng pag-init ng Iceland at 25% ng kuryente nito ay nagmula sa geothermal na enerhiya

Iceland is a very volcanic country so the rocks beneath its surface are very hot. Iceland also gets
a lot of rain, much of this rain filters down into the Earth’s crust through cracks and pores. As it
filters down it is naturally heated but he hot surrounding rocks and it then travels upwards to
the surface. Sometimes this hot water explodes out as geysers other times it creates hot springs
like the blue lagoon. This hot water is used for heating buildings and for generating electricity.
Approximately 2/3s of Iceland’s energy (heating and electricity) comes from geothermal energy.

Ang Iceland ay isang napaka-bulkan na bansa kaya't ang mga bato sa ilalim nito ay
napakainit. Nakakakuha din ang Iceland ng maraming ulan, karamihan sa ulan na ito ay
sinasala hanggang sa crust ng Earth sa pamamagitan ng mga bitak at pores. Habang sinasala
ito ay natural na naiinit ngunit mainit ang nakapaligid na mga bato at pagkatapos ay
naglalakbay paitaas sa ibabaw. Minsan ang mainit na tubig na ito ay sumasabog bilang mga
geyser sa ibang mga oras na lumilikha ito ng mga hot spring tulad ng asul na lagoon. Ang
mainit na tubig na ito ay ginagamit para sa pagpainit ng mga gusali at para sa pagbuo ng
kuryente. Humigit-kumulang 2 / 3s ng enerhiya ng Iceland (pagpainit at kuryente) ay nagmula
sa geothermal na enerhiya.
SLIDE 22
Discuss that ‘hydro’ or ‘hydra’ means ‘ water’ when it is part of a word e.g. dehydrated.
Hydroelectric power is therefore a way of harnessing electricity from running water.
Hydroelectric dams are built to store large amounts of water in reservoirs, large man-made
lakes made from flooding river valleys. When electricity is needed, water is allowed to escape
through pipes in the dam. The water flows downwards under the influence of gravity and turns
turbines linked to generators, generating electricity.
Talakayin na ang 'hydro' o 'hidra' ay nangangahulugang 'tubig' kapag bahagi ito ng isang salita
hal. inalis ang tubig Samakatuwid ang kapangyarihan ng Hydroelectric ay isang paraan ng
paggamit ng kuryente mula sa tubig na tumatakbo. Ang mga Hydroelectric dam ay itinayo
upang mag-imbak ng maraming tubig sa mga reservoir, malalaking lawa na gawa ng tao na
gawa sa pagbaha sa mga lambak ng ilog. Kung kailangan ng kuryente, pinapayagan ang tubig
na makatakas sa pamamagitan ng mga tubo sa dam. Ang tubig ay dumadaloy pababa sa ilalim
ng impluwensya ng grabidad at nagiging mga turbina na naka-link sa mga generator, na
bumubuo ng elektrisidad.

Mountainous regions like the Scottish highlands and North Wales are good for hydroelectric
power because they are steep and have lots of rain water.
Ang mga bukol na rehiyon tulad ng bukirin ng Scottish at Hilagang Wales ay mabuti para sa
lakas na hydroelectric sapagkat matarik sila at maraming tubig ulan.

Hydroelectric power is more reliable than wind and solar power, although it does depend on
enough rain. 
Ang kapangyarihan ng Hydroelectric ay mas maaasahan kaysa sa lakas ng hangin at solar,
bagaman nakasalalay ito sa sapat na ulan.

Hydroelectric dams are very expensive to build. When a dam is built, a huge area is flooded to
make a lake which effects the people and animals living there, it can also badly affect fish
migration patterns. It can be difficult to find a suitable sites to build reservoirs.
Napakamahal na itatayo ang mga Hydroelectric dam. Kapag itinayo ang isang dam, isang
malaking lugar ang binaha upang makagawa ng isang lawa na nakakaapekto sa mga tao at
hayop na nakatira doon, maaari rin itong makaapekto sa mga pattern ng paglipat ng mga
isda. Maaari itong maging mahirap upang makahanap ng isang naaangkop na mga site upang
makabuo ng mga reservoir.

The UK currently generates about 1.5% of its electricity from hydroelectric schemes - most of
which are in the Scottish Highlands. Ang UK ay kasalukuyang bumubuo ng halos 1.5% ng
kuryente nito mula sa mga hydroelectric scheme - karamihan sa mga ito ay nasa Scottish
Highlands.
SLIDE 23
Discuss that ‘bio’ means ‘living things’ when it is part of a word e.g. biology. Biomass is plant
and animal matter such as wood, straw, sewage and waste food. Biomass can be burnt to
produce heat and electricity.
Talakayin na ang 'bio' ay nangangahulugang 'nabubuhay na mga bagay' kung bahagi ito ng
isang salita hal. biology. Ang biomass ay halaman at sangkap ng hayop tulad ng kahoy,
dayami, dumi sa alkantarilya at basurang pagkain. Maaaring sunugin ang biomass upang
makabuo ng init at elektrisidad.

Biofuels such as biodiesel and bioethanol are fuels produced from crops like rapeseed and
sugar cane. They similar to fossil fuels but they are made from plants grown today rather than
plants that grew millions of years ago. They can be made quickly so they are renewable.
Ang mga biofuel tulad ng biodiesel at bioethanol ay mga fuel na ginawa mula sa mga
pananim tulad ng rapeseed at sugar cane. Pareho sila sa mga fossil fuel ngunit ginawa ang
mga ito mula sa mga halaman na lumaki ngayon kaysa mga halaman na lumago milyon-
milyong mga taon na ang nakakaraan. Maaari silang magawa nang mabilis upang mabago ang
mga ito.

• Ideally biofuels should be carbon neutral. This means that they absorb as much carbon
dioxide from the atmosphere as they grow as they give off when they are burnt.
However at present because fossil fuels are used in the production of biofuels, for
example in making fertilizers and in fueling farm equipment they are not currently
carbon neutral, although they do still release less CO2 than burning fossil fuels directly.
• Mainam na ang mga biofuel ay dapat na walang kinalaman sa carbon.
Nangangahulugan ito na sumisipsip sila ng mas maraming carbon dioxide mula sa
himpapawid habang lumalaki sila sa kanilang pagbibigay kapag nasunog. Gayunpaman
sa kasalukuyan sapagkat ang mga fossil fuel ay ginagamit sa paggawa ng mga biofuel,
halimbawa sa paggawa ng mga pataba at sa pagsabog ng mga kagamitan sa bukid ay
hindi sila kasalukuyang neutral sa carbon, kahit na mas mababa pa rin ang
pinakawalan na CO2 kaysa sa direktang pagsunog ng mga fossil fuel.

• There are also ethical issues surrounding the use of biofuels. For example, crops that
could be used to feed people are being used to provide the raw materials for biofuels
instead.
Mayroon ding mga isyu sa etika na pumapaligid sa paggamit ng biofuels. Halimbawa, ang mga
pananim na maaaring magamit upang pakainin ang mga tao ay ginagamit upang ibigay sa
halip ang mga hilaw na materyales.
SLIDE 24 GROUP ACTIVITY
In groups of 6 students could play our generating electricity game – you will need a die for each
group and to print off our game sheets and tokens available at www.geolsoc.org.uk/Education-
and-Careers/Resources/Activity-Sheets-And-Presentations - Generating Electricity Game.
Further activity – have students choose and draw their own energy resource game sheets using
the energy game template available at
www.geolsoc.org.uk/Education-and-Careers/Resources/Activity-Sheets-And-Presentations –
Generating Electricity Game template. Energy sources they could choose include hydroelectric
power, biofuels, wave power, oil and tidal power. You could also choose to show students only
a couple of the other energy source game sheets so they have a greater choice of what to
choose.
Sa mga pangkat ng 6 na mag-aaral ay maaaring maglaro ng aming laro sa pagbuo ng
elektrisidad - kakailanganin mo ang isang mamatay para sa bawat pangkat at mai-print ang
aming mga sheet ng laro at token na magagamit sa www.geolsoc.org.uk/Edukasyon-and-
Careers/Resource/Activity-Sheets -And-Presentations - Bumubuo ng Laro sa Elektrisidad.

Karagdagang aktibidad - piliin ang mga mag-aaral at gumuhit ng kanilang sariling mga sheet
ng mapagkukunan ng mapagkukunan ng enerhiya gamit ang template ng laro ng enerhiya na
magagamit sa www.geolsoc.org.uk/Edukasyon-and-Careers/Resource/Activity-Sheets-And-
Presentations - Pagbuo ng template ng Laro sa Elektrisidad Ang mga mapagkukunang
mapagkukunan ng enerhiya na maaaring mapili ay may kasamang lakas na hydroelectric,
biofuels, lakas ng alon, lakas ng langis at pagtaas ng lakas. Maaari mo ring piliing ipakita sa
mga mag-aaral lamang ang isang pares ng iba pang mga sheet ng laro ng mapagkukunan ng
enerhiya upang mas malaki ang pagpipilian nila kung ano ang pipiliin.

SLIDE 25
Children can find appliances in the classroom/around the school and locate their energy rating
or teacher could have some devices to show.
Ang mga bata ay maaaring makahanap ng mga kagamitan sa silid-aralan / sa paligid ng
paaralan at hanapin ang kanilang marka ng enerhiya o ang guro ay maaaring magkaroon ng
ilang mga aparato upang ipakita.

SLIDE 26
Appliances in the home have a power rating which tells you how much energy is used by the
device every second: power (watts) = energy (joules) / time (seconds). The more powerful the
appliance, the more energy it needs every second. Power is measured in watts which is equal to
joules per second e.g. a 50 watt lightbulb uses 50 joules of energy every second. Sometimes
power is shown in kilowatts rather than watts 1 Kw = 1000 w.
Ang mga kagamitan sa bahay ay mayroong isang rating ng kuryente na nagsasabi sa iyo kung
gaano karaming enerhiya ang ginagamit ng aparato bawat segundo: lakas (watts) = enerhiya
(joule) / oras (segundo). Ang mas malakas na appliance, mas maraming enerhiya ang
kailangan bawat segundo. Sinusukat ang lakas sa watts na katumbas ng joules bawat segundo
hal. ang isang 50 watt lightbulb ay gumagamit ng 50 joules ng enerhiya bawat segundo.
Minsan ang kapangyarihan ay ipinapakita sa mga kilowatt kaysa sa watts 1 Kw = 1000 w.

Have students guess which appliances use the more energy. Hulaan sa mga mag-aaral kung
aling mga kagamitan ang gumagamit ng mas maraming lakas. Mag-click para sa mga sagot.

Things to think about - the kettle and toaster use a lot of energy but are only used for a short
amount of time. Televisions and laptops use less energy but can be used for hours in a row. The
energy efficient lightbulb is more expensive than the regular lightbulb however over time it
uses less energy. Why should we make sure we switch off lights when we leave a room?
Mga bagay na dapat isipin - ang kettle at toaster ay gumagamit ng maraming lakas ngunit
ginagamit lamang ito sa isang maikling panahon. Ang mga telebisyon at laptop ay gumagamit
ng mas kaunting enerhiya ngunit maaaring magamit nang sunud-sunod sa mga oras. Ang
lightbulb na mahusay sa enerhiya ay mas mahal kaysa sa regular na bombilya subalit sa
paglipas ng panahon gumagamit ito ng mas kaunting enerhiya. Bakit natin tiyakin na
pinapatay natin ang mga ilaw kapag umalis kami sa isang silid?

SLIDE 27
The products we use every day take a lot of energy to produce. Smartphones for example need
electrical energy to charge up, but they also need a huge amount of energy in the first place to
find and mine the metals and other minerals they are made from such as silicon, tin, gold,
aluminium, cobalt and many more.
Ang mga produktong ginagamit natin araw-araw ay tumatagal ng maraming lakas upang
makagawa. Halimbawa ng mga smartphone ay nangangailangan ng elektrikal na enerhiya
upang mag-charge, ngunit kailangan din nila ng isang malaking halaga ng enerhiya sa unang
lugar upang mahanap at mina ang mga metal at iba pang mga mineral na ginawa mula sa
tulad ng silicon, lata, ginto, aluminyo, kobalt at marami pa .

Recycling is very important as it helps us to saves energy that would need to be used to make
new products from scratch, this is because the products being recycled usually require much
less processing to turn them into usable materials. Exactly how much energy is saved depends
on the material in question.
Napakahalaga ng muling pag-recycle dahil makakatulong ito sa amin na makatipid ng
enerhiya na kakailanganin upang magamit upang makagawa ng mga bagong produkto mula
sa simula, ito ay dahil ang mga produktong na-recycle ay karaniwang nangangailangan ng
mas kaunting pagproseso upang gawing magagamit ang mga ito. Eksakto kung gaano
karaming enerhiya ang nai-save depende sa materyal na pinag-uusapan.
Aluminium - Aluminum is produced from aluminum ore which needs to be processed to isolate
the aluminum metal. This processing requires a huge amount of heat and electricity. None of
this processing is required for recycled aluminum metal (e.g., in the form of cans), which can be
simply cleaned and re-melted. This saves 94% of the energy that would be required to produce
the aluminum from the ore!
Ang Aluminyo - Ang aluminyo ay ginawa mula sa aluminyo na mineral na kailangang
maproseso upang ihiwalay ang aluminyo na metal. Ang pagproseso na ito ay
nangangailangan ng isang malaking halaga ng init at kuryente. Wala sa pagproseso na ito ang
kinakailangan para sa mga recycled na aluminyo na metal (hal., Sa anyo ng mga lata), na
maaaring malinis at matunaw muli. Makatipid ito ng 94% ng enerhiya na kinakailangan upang
makagawa ng aluminyo mula sa mineral!

Glass – Glass is made by melting sand and other minerals at very high temperatures. The
molten mixture is then cooled to form glass. The heat necessary to melt the mineral mixture is
the most energy intensive part of the process. Because recycled glass still needs to be re-melted
to make new glass products, the energy savings from recycling glass are roughly 10-15%. This
doesn’t mean we shouldn’t recycle glass though – every time you recycle glass you are saving
energy!
Salamin - Ang salamin ay gawa sa natutunaw na buhangin at iba pang mga mineral sa
napakataas na temperatura. Pagkatapos ang cool na pinaghalong ay pinalamig upang
makabuo ng baso. Ang init na kinakailangan upang matunaw ang pinaghalong mineral ay ang
pinaka masinsinang bahagi ng proseso. Dahil ang mga recycled na baso ay kailangan pa ring
matunaw upang makagawa ng mga bagong produktong salamin, ang pagtitipid ng enerhiya
mula sa pag-recycle ng baso ay halos 10-15%. Hindi ito nangangahulugang hindi namin dapat
i-recycle ang baso - sa tuwing magre-recycle ka ng baso nakakatipid ka ng enerhiya!

SLIDE 28 AND 29 QUIZ