ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΠΣ: ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΘΕ: ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ (ΔΗΔ 12)

Χειμερινό Εξάμηνο 2020-21

Διαμόρφωση Εκπαιδευτικού Υλικού 3ης ΟΣΣ

* Οι διαφάνειες της 3ης ΟΣΣ εκπονήθηκαν από τα μέλη ΣΕΠ της ΔΗΔ12
Γρηγόριο Λάζο και Νικόλαο Τσακίρη (20/11/2020)

1
 Ενότητες 3ης ΟΣΣ
• Ενότητα 49: Ορισμός της ανεργίας

• Ενότητα 50: Κατηγορίες ανεργίας

• Ενότητα 51: Το κόστος του πληθωρισμού

• Ενότητα 52: Η μέτρηση του πληθωρισμού

• Ενότητα 56: Αποταμίευση και επενδυτική δαπάνη

2
 Ενότητες 3ης ΟΣΣ
• Ενότητα 57: Η αγορά δανειακών κεφαλαίων

• Ενότητα 60: Ο πολλαπλασιαστής

• Ενότητα 61: Κατανάλωση και επενδυτική δαπάνη

• Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης

• Ενότητα 69: Ορισμός και μέτρηση του χρήματος

• Ενότητα 70: Τράπεζες και δημιουργία χρήματος

3
 Ενότητα 49: Ορισμός της ανεργίας. Τι θα
μάθουμε

• Πώς μετριέται η ανεργία

• Πώς υπολογίζεται το ποσοστό ανεργίας

• Τη σημασία του ποσοστού ανεργίας για την

οικονομία

• Τη σχέση μεταξύ ποσοστού ανεργίας και

οικονομικής μεγέθυνσης

4
 Ενότητα 49: Ορισμός και μέτρηση
της ανεργίας
• Η απασχόληση εκφράζει τον αριθμό των ατόμων, τα οποία έχουν μία θέση
εργασίας στην οικονομία, πλήρους ή μερικής απασχόλησης.

• Η ανεργία αναφέρεται στον αριθμό των ατόμων, τα οποία αναζητούν ενεργά

εργασία, αλλά για την ώρα δεν εργάζονται.

• Το εργατικό δυναμικό είναι ίσο με το άθροισμα της απασχόλησης και της

ανεργίας, αποτελεί δηλαδή το σύνολο των απασχολουμένων και των ανέργων.

• Το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό είναι το ποσοστό του

πληθυσμού ηλικίας 16 χρόνων και άνω που συμμετέχει στο εργατικό δυναμικό.

• Το ποσοστό ανεργίας είναι το ποσοστό του συνολικού αριθμού των μελών του
εργατικού δυναμικού που είναι άνεργα.

5
 Ενότητα 49: Η σημασία του ποσοστού
ανεργίας
• Το ποσοστό ανεργίας μπορεί να υπερεκτιμά το πραγματικό επίπεδο της
ανεργίας, όταν άτομα δεν εργάζονται, ενώ υπάρχουν άφθονες θέσεις
εργασίας, επειδή αναζητούν την κατάλληλη θέση εργασίας.

• Το ποσοστό ανεργίας μπορεί να υποεκτιμά το πραγματικό επίπεδο της

ανεργίας επειδή δεν περιλαμβάνει:
- τους αποθαρρημένους εργάτες, που είναι τα μη εργαζόμενα άτομα τα
οποία είναι ικανά να εργαστούν, αλλά έχουν σταματήσει τις προσπάθειες
αναζήτησης εργασίας, λόγω της κατάστασης που επικρατεί στην αγορά
εργασίας.
- τους οριακά συνδεδεμένους εργάτες, που είναι μη εργαζόμενοι που θα
ήθελαν να εργαστούν και έχουν αναζητήσει εργασία μέχρι προσφάτως,
αλλά τελευταία έχουν σταματήσει να αναζητούν εργασία.
- τους υποαπασχολούμενους, που είναι αυτοί, οι οποίοι εργάζονται σε
θέσεις μερικής απασχόλησης, επειδή δεν μπορούν να βρουν θέσεις
πλήρους απασχόλησης.
6
 Ενότητα 49: Η σημασία του ποσοστού
ανεργίας
Σχήμα 49.2 Εναλλακτικά μέτρα τα ανεργίας, 1994-2013

Το μέγεθος του ποσοστού ανεργίας

που αναφέρεται επισήμως
υπολογίζει ως άνεργο μόνο εκείνον
που έχει αναζητήσει εργασία τις
τελευταίες τέσσερις εβδομάδες.
Ξεχωριστά μέτρα της ανεργίας
υπολογίζουν επίσης τους
αποθαρρημένους εργάτες, τους
οριακά συνδεδεμένους εργάτες και
τους υποαπασχολούμενους. Τα
ευρύτερα αυτά μέτρα δείχνουν
υψηλότερα ποσοστά ανεργίας, αλλά
κινούνται σχεδόν παράλληλα με το
τυπικό ποσοστό ανεργίας.

7
 Ενότητα 49: Οικονομική μεγέθυνση και
ανεργία
Σχήμα 49.5 Μεγέθυνση και μεταβολές στην ανεργία, 1949-2012

• Στη διάρκεια κάθε ύφεσης

κατά την τελευταία 30ετία, το
ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε.

• Στη διάρκεια περιόδων

επέκτασης, το ποσοστό
ανεργίας συνήθως μειώνεται,
όχι όμως πάντα. Ανάκαμψη
μειωμένης απασχόλησης
συμβαίνει στη διάρκεια μίας
περιόδου κατά την οποία ο
ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ είναι
θετικός, αλλά το ποσοστό
ανεργίας εξακολουθεί να
αυξάνεται.

8
 Ενότητα 49: Οι δυσκολίες εκκίνησης στην
αγορά εργασίας
Σχήμα 49.6 Ποσοστό ανεργίας στους αποφοίτους πανεπιστημίου, 1995-2010

9
 Ενότητα 50: Κατηγορίες ανεργίας. Τι θα
μάθουμε

• Τους τρεις διαφορετικούς τύπους ανεργίας και τα αίτια τους

• Τους προσδιοριστικούς παράγοντες του φυσικού ποσοστού ανεργίας

10
 Ενότητα 50: Ανεργία τριβής

• Διερεύνηση εργασίας είναι η κατάσταση στην οποία

βρίσκονται εργαζόμενοι που αναλώνουν χρόνο
αναζητώντας εργασία.
• Ανεργία τριβής είναι η ανεργία, η οποία οφείλεται στο
χρόνο που χάνουν οι εργαζόμενοι που έχουν χάσει τη
εργασία τους, αναζητώντας νέα εργασία. Η ύπαρξη
μιας περιορισμένης ανεργίας τριβής είναι σχετικά
αβλαβής, ενώ δεν αποκλείεται να είναι ακόμη και
ωφέλιμη, υπό την έννοια ότι η οικονομία είναι
περισσότερο παραγωγική, όταν οι εργαζόμενοι
διαθέτουν τον αναγκαίο χρόνο για να βρουν μία θέση
εργασίας που ταιριάζει καλύτερα στις γνώσεις και τις
ικανότητές τους, με την προϋπόθεση ότι οι
εργαζόμενοι που μένουν άνεργοι για ένα σύντομο
χρονικό διάστημα, για να αναζητήσουν τη σωστή θέση
εργασίας, δεν θα αντιμετωπίσουν μεγάλες δυσκολίες.
11
 Ενότητα 50: Ανεργία τριβής

Σχήμα 50.1 Μέσες μηνιαίες ροές στην αγορά εργασίας το 2007

12
 Ενότητα 50: Διαρθρωτική ανεργία
Σχήμα 50.3 Η επίπτωση του κατώτατου μισθού στην
αγορά εργασίας

Διαρθρωτική ανεργία είναι η

ανεργία που οφείλεται στο
γεγονός ότι εκείνοι που ζητούν
δουλειά σε μια συγκεκριμένη
αγορά εργασίας, είναι
περισσότεροι από τις διαθέσιμες
θέσεις απασχόλησης στον
τρέχοντα μισθό.

Ο κατώτατος μισθός είναι ένα

κατώτατο όριο στην αμοιβή
εργασίας, το οποίο επιβάλλεται
νομοθετικά. Η επιβολή του
κατώτατου μισθού είναι ένας
βασικός παράγοντας που
μπορεί να οδηγήσει στη
διαρθρωτική ανεργία.
13
 Ενότητα 50: Διαρθρωτική ανεργία
Άλλοι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στη διαρθρωτική
ανεργία

• Εργατικά συνδικάτα: Το εργατικό συνδικάτο, διαπραγματευόμενο συλλογικά,

(συλλογική διαπραγμάτευση), μπορεί συχνά να επιτύχει υψηλότερους μισθούς
από τους εργοδότες, από εκείνους που θα μπορούσαν να επιτύχουν οι ίδιοι οι
εργαζόμενοι, αν διαπραγματευόταν ο καθένας χωριστά.

• Μισθοί αποδοτικότητας: είναι οι μισθοί τους οποίους οι εργοδότες ορίζουν

πάνω από το επίπεδο του μισθού ισορροπίας, ως κίνητρο προς τους
εργαζόμενους για να εργάζονται αποδοτικότερα.

• Παρενέργειες της πολιτικής που ασκεί η κυβέρνηση: η πολιτική που ασκεί η

κυβέρνηση με σκοπό να βοηθήσει τους ανθρώπους που χάνουν τη δουλειά
τους, με τη χορήγηση επιδομάτων ανεργίας, μπορεί να οδηγήσει στην
ανεπιθύμητη παρενέργεια της διαρθρωτικής ανεργίας.

• Αναντιστοιχίες μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών: προκαλούνται από τον

χρόνο που χρειάζονται οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις για να
προσαρμοστούν στις αλλαγές που συμβαίνουν στην οικονομία.
Περιλαμβάνουν τις αναντιστοιχίες ειδίκευσης και τις αναντιστοιχίες που
προκύπτουν από τη γεωγραφία. Μέχρι να αρθεί αυτή η αναντιστοιχία θα
υπάρχει η διαρθρωτική ανεργία.
14
 Ενότητα 50: Το φυσικό ποσοστό ανεργίας

• Το φυσικό ποσοστό ανεργίας, είναι το φυσιολογικό ποσοστό

ανεργίας γύρω από το οποίο κυμαίνεται το πραγματικό ποσοστό
ανεργίας και διαμορφώνεται υπό την επίδραση της ανεργίας
τριβής και της διαρθρωτικής ανεργίας.

• Η κυκλική ανεργία, είναι η απόκλιση του πραγματικού

ποσοστού ανεργίας από το φυσικό ποσοστό ανεργίας και όπως
δηλώνει το όνομά της οφείλεται στον οικονομικό κύκλο.

Φυσική ανεργία = Ανεργία τριβής + Διαθρωτική ανεργία

Πραγματική, τρέχουσα ανεργία = Φυσική ανεργία + Κυκλική ανεργία

15
 Ενότητα 50: Μεταβολές στο φυσικό
ποσοστό ανεργίας
• Τα αίτια που προκαλούν τη μεταβολή του φυσικού ποσοστού ανεργίας είναι μεταξύ
άλλων, τα εξής:
- Οι μεταβολές στα χαρακτηριστικά του εργατικού δυναμικού (ηλικία, φύλο,
εμπειρία, αριθμός νέων εργαζομένων κ.α.)
Σχήμα 50.4 Η μεταβαλλόμενη σύνθεση του εργατικού δυναμικού στις ΗΠΑ, 1948-2013

- Οι θεσμικές αλλαγές στην αγορά εργασίας (εργατικά συνδικάτα, δανεισμός

προσωπικού, τεχνολογικές αλλαγές).

- Οι μεταβολές στις ασκούμενες πολιτικές της κυβέρνησης (κατώτατος μισθός,

προγράμματα κατάρτισης, επιδοτήσεις απασχόλησης).

16
 Ενότητα 51: Το κόστος του
πληθωρισμού. Τι θα μάθουμε
1. Το οικονομικό κόστος του πληθωρισμού

2. Ποιους ωφελεί και ποιους ζημιώνει ο πληθωρισμός. Γιατί οι

υπεύθυνοι για τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής
προσπαθούν να διατηρήσουν έναν σταθερό ρυθμό
πληθωρισμού

3. Τη διαφορά μεταξύ πραγματικής και ονομαστικής αξίας του

εισοδήματος, των μισθών και των επιτοκίων

4. Τα προβλήματα του αποπληθωρισμού και της αποκλιμάκωσης

του πληθωρισμού

17
 Ενότητα 51: Ο ρυθμός πληθωρισμού

• Πραγματικός μισθός είναι η αξία του μισθού διαιρεμένη

με το επίπεδο των τιμών.

• Πραγματικό εισόδημα είναι το εισόδημα διαιρούμενο με

το επίπεδο των τιμών.

• Ρυθμός πληθωρισμού είναι η ετήσια εκατοστιαία

μεταβολή του γενικού επιπέδου τιμών.

• Αποπληθωρισμός είναι η πτώση του γενικού επιπέδου

τιμών (αρνητικός ρυθμός). 18
 Ενότητα 51: Πληθωρισμός και
αποπληθωρισμός
Σχήμα 51.1 Επίπεδο τιμών έναντι ρυθμού πληθωρισμού, 1960-2013

19
 Ενότητα 51: Το οικονομικό κόστος του
υψηλού πληθωρισμού
• Οι υψηλοί ρυθμοί πληθωρισμού συνεπάγονται σημαντικό
οικονομικό κόστος. Τα σημαντικότερα είδη κόστους είναι:
§ Κόστος σόλας υποδημάτων που είναι το αυξημένο κόστος
συναλλαγών το οποίο προκαλεί ο πληθωρισμός και
αναφέρεται στην απώλεια χρόνου και στην προσπάθεια
που καταβάλλει κάνεις για να μην κρατά παρά μόνο τα
απαραίτητα μετρητά.
§ Κόστος νέων τιμοκαταλόγων που είναι το πραγματικό
κόστος έκδοσης ενός νέου τιμοκαταλόγου.
§ Κόστος μονάδας υπολογισμού που είναι το κόστος που
προκύπτει από τον τρόπο με τον οποίο ο πληθωρισμός
κάνει το χρήμα λιγότερο αξιόπιστη μονάδα μέτρησης.

20
 Ενότητα 51: Ωφελημένοι και ζημιωμένοι
από τον πληθωρισμό
• Ο πληθωρισμός μεταβάλλει την χρηματική αποπληρωμή ενός
δανείου. Αυτό θα συμβεί επειδή η δανειακή σύμβαση είναι
διατυπωμένη σε ονομαστικούς όρους.

• Το ονομαστικό επιτόκιο είναι το επιτόκιο που πραγματικά

πληρώνεται για ένα δάνειο, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο
πληθωρισμός.
• Το πραγματικό επιτόκιο είναι το ονομαστικό επιτόκιο μείον
τον ρυθμό του πληθωρισμού.

Ø Αν ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος από τον

προσδοκώμενο, οι δανειολήπτες θα ωφεληθούν σε βάρος
των δανειστών.
ØΑν ο πληθωρισμός είναι χαμηλότερος από τον
προσδοκώμενο, οι δανειστές ωφελούνται σε βάρος των
δανειοληπτών.
21
 Ενότητα 51: Η αποκλιμάκωση του
πληθωρισμού
Αποκλιμάκωση πληθωρισμού είναι η διαδικασία μείωσης του πληθωρισμού.
Πρόκειται για μία δύσκολη και δαπανηρή διαδικασία, όταν έχει εδραιωθεί
στην οικονομία ένας υψηλός ρυθμός πληθωρισμού.

Σχήμα 51.2 Το κόστος της αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού

22
 Ενότητα 52: Η μέτρηση του
πληθωρισμού. Τι θα μάθουμε
1. Πώς μετριέται ο ρυθμός του πληθωρισμού

2. Τι είναι ένας δείκτης τιμών και πώς υπολογίζεται

3. Η σπουδαιότητα του δείκτη τιμών καταναλωτή και

των άλλων δεικτών τιμών

23
 Ενότητα 52: Το γενικό επίπεδο τιμών

• Το γενικό επίπεδο τιμών είναι ένα μέτρο που μας δείχνει ποιο
είναι το επίπεδο των τιμών, γενικά στην οικονομία.

• Το καλάθι αγοράς είναι ένας υποθετικός συνδυασμός των

αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζει ένας καταναλωτής, που
χρησιμοποιείται για τη μέτρηση του γενικού επιπέδου τιμών.

• Ο δείκτης τιμών είναι μέτρο του γενικού επιπέδου τιμών.

Μετράει το κόστος αγοράς ενός ορισμένου καλαθιού αγοράς
σε μια δεδομένη χρονιά. Η τιμή του δείκτη κανονικοποιείται,
ώστε να είναι ίση με 100 για ένα επιλεγμένο έτος βάσης.
Υπολογίζεται με τη χρησιμοποίηση του παρακάτω τύπου:

24
 Ενότητα 52: Ο δείκτης τιμών καταναλωτή

• Ο δείκτης τιμών καταναλωτή (consumer price index ή

CPI) είναι ένα μέτρο του κόστους αγοράς ενός καλαθιού
αγαθών και υπηρεσιών, που καταρτίζεται με σκοπό να
δείχνει πως μεταβάλλεται το κόστος όλων των αγορών
που πραγματοποιεί μια μέση αστική οικογένεια.

• Ο δείκτης τιμών καταναλωτή αποτελεί τη βάση για την

μέτρηση του ρυθμού πληθωρισμού που καθορίζεται ως
η ετήσια εκατοστιαία μεταβολή ενός επίσημου δείκτη
τιμών. Επομένως, ο ρυθμός πληθωρισμού υπολογίζεται
με τον ακόλουθο τύπο:

25
 Ενότητα 52: Ο δείκτης τιμών καταναλωτή

Σχήμα 52.1 Η ανάλυση του δείκτη τιμών Σχήμα 52.2 Ο δείκτης τιμών καταναλωτή (CPI),
καταναλωτή του 2012 1913-2013

26
 Ενότητα 52: Άλλα μέτρα τιμών
• Ο δείκτης τιμών παραγωγού (producer price index ή PPI) είναι ένα μέτρο
του κόστους αγοράς ενός τυπικού καλαθιού αγαθών και υπηρεσιών, που
αγοράζουν οι παραγωγοί.

• Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ είναι ένα μέτρο τιμών για ένα δεδομένο έτος,
που είναι ίσο με το εκαντονταπλάσιο του λόγου του ονομαστικού ΑΕΠ
προς το πραγματικό ΑΕΠ του έτους αυτού, εκπεφρασμένο σε τιμές ενός
επιλεγμένου έτους βάσης.

• Όταν ο αποπληθωριστής δίνεται πολλαπλασιασμένος με τη μονάδα, ο

τύπος του είναι:

• Όταν ο αποπληθωριστής δίνεται πολλαπλασιασμένος με το 100, ο τύπος του

είναι:

27
 Ενότητα 52: Άλλα μέτρα τιμών

Σχήμα 52.3 CPI, PPI και αποπληθωριστής του ΑΕΠ

28
 Ενότητα 56: Αποταμίευση και
επενδυτική δαπάνη. Τι θα μάθουμε
1. Γιατί η ταυτότητα αποταμίευσης - επενδυτικής
δαπάνης, ισχύει πράγματι
2. Τη σχέση μεταξύ αποταμίευσης και επένδυσης

29
 Ενότητα 56: Η ταυτότητα αποταμίευσης –
επενδυτικής δαπάνης σε κλειστή οικονομία
Σε μια κλειστή οικονομία (χωρίς εισαγωγές και εξαγωγές),
ισχύουν:
ΑΕΠ = C + I + G (1)
Συνολικό εισόδημα = Συνολική δαπάνη
και
ΑΕΠ = C+ G + S (2)
Συνολικό εισόδημα = Καταναλωτική δαπάνη + Αποταμίευση
Σύμφωνα με την (1) η συνολική δαπάνη αποτελείται από
την καταναλωτική δαπάνη (C + G), και από την επενδυτική
δαπάνη (I). Από το συνδυασμό των (1) και (2) προκύπτει ότι:
C + G + S = C +G +I (3)
Καταναλωτική δαπάνη + Αποταμίευση = Καταναλωτική δαπάνη +
Επενδυτική δαπάνη
Αφαιρώντας την καταναλωτική δαπάνη και από τις δύο
πλευρές της εξίσωσης, έχουμε:
S = I (4)
Αποταμίευση = Επενδυτική δαπάνη 30
 Ενότητα 56: Η ταυτότητα αποταμίευσης –
επενδυτικής δαπάνης σε κλειστή οικονομία
• Το δημοσιονομικό πλεόνασμα ή πλεόνασμα προϋπολογισμού είναι
η διαφορά μεταξύ φορολογικών εσόδων και δημόσιων δαπανών,
όταν τα φορολογικά έσοδα υπερβαίνουν τις δημόσιες δαπάνες.
Είναι ισοδύναμο με τη δημόσια αποταμίευση.
• Το δημοσιονομικό έλλειμμα ή έλλειμμα προϋπολογισμού είναι η
διαφορά μεταξύ φορολογικών εσόδων και δημόσιων δαπανών, όταν
οι δημόσιες δαπάνες υπερβαίνουν τα φορολογικά έσοδα.
• Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα ή δημοσιονομικό ισοζύγιο είναι η
διαφορά μεταξύ φορολογικών εσόδων και δημόσιων δαπανών.
Μπορεί να είναι πλεόνασμα προϋπολογισμού ή έλλειμμα
προϋπολογισμού.
• Εθνική αποταμίευση είναι το άθροισμα της ιδιωτικής αποταμίευσης
και του δημοσιονομικού αποτελέσματος, δηλαδή είναι το συνολικό
ποσό των αποταμιεύσεων που δημιουργούνται σε μία οικονομία.
Σύμφωνα με την (4) ισχύει:
Sεθνική = Ι (5)
Εθνική αποταμίευση = Επενδυτική δαπάνη

31
 Ενότητα 56: Η ταυτότητα αποταμίευσης –
επενδυτικής δαπάνης σε ανοικτή οικονομία
• Καθαρή εισροή κεφαλαίου σε μία ανοικτή οικονομία, είναι η συνολική
εισροή κεφαλαίων σε μια χώρα, μείον τη συνολική εκροή κεφαλαίων
από τη χώρα. Ισχύει:
NCI = IM – X (6)
Καθαρή εισροή κεφαλαίου = Εισαγωγές – Εξαγωγές

Γνωρίζουμε ότι για το ΑΕΠ ισχύει: ΑΕΠ = C + I + G + X – IM (7)

Επομένως: I = (ΑΕΠ – C – G) + (ΙΜ – Χ) (8)
Από τις εξισώσεις (2) και (5) προκύπτει:
ΑΕΠ - C – G = Sεθνική (9)
Επομένως:
I = Sεθνική + (IM – X) = Sεθνική + NCI (10)
Επενδυτική δαπάνη = Εθνική Αποταμίευση + Καθαρή εισροή κεφαλαίου

32
 Ενότητα 56: Η ταυτότητα αποταμίευσης –
επενδυτικής δαπάνης σε ανοικτή οικονομία
Σχήμα 56.1 Η ταυτότητα αποταμίευσης-επενδυτικής δαπάνης σε ανοιχτές οικονομίες: Ηνωμένες Πολιτείες
και Ιαπωνία, 2007

33
 Ενότητα 57: Η αγορά δανειακών
κεφαλαίων.
Τι θα μάθουμε.
1. Πώς η αγορά δανειακών κεφαλαίων φέρνει σε επαφή τους αποταμιευτές με
τους επενδυτές.

2. Τους προσδιοριστικούς παράγοντες της προσφοράς και της ζήτησης στην

αγορά δανειακών κεφαλαίων.

3. Πώς οι μεταβολές στον αναμενόμενο μελλοντικό ρυθμό του πληθωρισμού

επηρεάζουν το ονομαστικό επιτόκιο.

34
 Ενότητα 57: Ο ρόλος της αγοράς
δανειακών κεφαλαίων

• Οι αποταμιευτές και οι δανειολήπτες συναντιούνται κατά τον ίδιο

περίπου τρόπο με τον οποίο συναντιούνται οι παραγωγοί και οι
καταναλωτές: μέσω των αγορών που διέπονται από τον νόμο της
προσφοράς και ζήτησης.
• Η αγορά δανειακών κεφαλαίων είναι μια υποθετική αγορά στην οποία
η ζήτηση για κεφάλαια εκδηλώνεται από τους δανειολήπτες και η
προσφορά κεφαλαίων παρέχεται από τους δανειστές. Η ισορροπία της
αγοράς καθορίζει την ποσότητα και την τιμή, ή το επιτόκιο, των
δανειακών κεφαλαίων. Το επιτόκιο συμβολίζεται με (r) και είναι το
ονομαστικό επιτόκιο που δεν είναι προσαρμοσμένο στον πληθωρισμό.

35
 Ενότητα 57: Η ζήτηση δανειακών
κεφαλαίων
Η καμπύλη ζήτησης δανειακών
κεφαλαίων έχει αρνητική κλίση:
όσο χαμηλότερο το επιτόκιο,
τόσο μεγαλύτερη είναι η
ζητούμενη ποσότητα
δανειακών κεφαλαίων. Η
μείωση του επιτοκίου από 12%
σε 4% οδηγεί σε αύξηση της
ζητούμενης ποσότητας
δανειακών κεφαλαίων από 150
σε 450 δισ. δολάρια

Σχήμα 57.1 Η ζήτηση δανειακών κεφαλαίων

36
 Ενότητα 57: Η προσφορά
δανειακών κεφαλαίων
Η καμπύλη προσφοράς
δανειακών κεφαλαίων
έχει θετική κλίση: όσο
υψηλότερο είναι το
επιτόκιο, τόσο
μεγαλύτερη είναι η
προσφερόμενη ποσότητα
δανειακών κεφαλαίων. Η
αύξηση του επιτοκίου
από 4% σε 12% οδηγεί σε
αύξηση της
προσφερόμενης
ποσότητας δανειακών
κεφαλαίων από 150 σε
450 δισ. δολάρια.

Σχήμα 57.2 Η προσφορά δανειακών κεφαλαίων

37
 Ενότητα 57: Το επιτόκιο ισορροπίας

Στο επιτόκιο
ισορροπίας, η
προσφερόμενη
ποσότητα
δανειακών
κεφαλαίων είναι
ίση με τη
ζητούμενη
ποσότητα
δανειακών
κεφαλαίων

Σχήμα 57.3 Ισορροπία στην αγορά δανειακών κεφαλαίων

38
 Ενότητα 57: Μεταβολές της ζήτησης
δανειακών κεφαλαίων

Σχήμα 57.4 Αύξηση της ζήτησης δανειακών κεφαλαίων

39
 Ενότητα 57: Μεταβολές της ζήτησης
δανειακών κεφαλαίων

• Μεταξύ των παραγόντων που μπορούν να προκαλέσουν τη

μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης κεφαλαίων διακρίνουμε:

1. Mεταβολές στις διαφαινόμενες επιχειρηματικές προοπτικές. Μια

μεταβολή των εκτιμήσεων σχετικά με την απόδοση της επενδυτικής
δαπάνης μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει την ποσότητα της
επενδυτικής δαπάνης σε κάθε επίπεδο επιτοκίου.
2. Mεταβολές στον δημόσιο δανεισμό. Τα δημοσιονομικά
ελλείμματα είναι μια μεγάλη πηγή ζήτησης δανειακών κεφαλαίων.
Οι μεταβολές των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, επομένως,
μπορούν να μετατοπίσουν την καμπύλη ζήτησης δανειακών
κεφαλαίων. Π.χ. αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων
μετατοπίζει τη καμπύλη ζήτησης δανειακών κεφαλαίων προς τα
δεξιά.

40
 Ενότητα 57: Μεταβολές της ζήτησης
δανειακών κεφαλαίων

• Η αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος μετατοπίζει την

καμπύλη ζήτησης δανειακών κεφαλαίων προς τα δεξιά,
γεγονός που επιφέρει την άνοδο του επιτοκίου.

• Η αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος, όταν οι λοιποί

παράγοντες παραμένουν αμετάβλητοι, έχει την τάση να
μειώνει τις ιδιωτικές επενδύσεις. Οι οικονομολόγοι
αποκαλούν παραγκωνισμό (crowding out) την αρνητική
επίδραση που ασκούν τα δημοσιονομικά ελλείμματα στις
ιδιωτικές επενδύσεις, που είναι αποτέλεσμα του γεγονότος
ότι ο δημόσιος δανεισμός αυξάνει το επιτόκιο.

41
 Ενότητα 57: Μεταβολές της προσφοράς
δανειακών κεφαλαίων

Σχήμα 57.5 Αύξηση της προσφοράς δανειακών κεφαλαίων

42
 Ενότητα 57: Μεταβολές της προσφοράς
δανειακών κεφαλαίων
• Μεταξύ των παραγόντων που μπορούν να προκαλέσουν τη
μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς κεφαλαίων διακρίνουμε:
– Μεταβολές στην ιδιωτική αποταμιευτική συμπεριφορά.
Μετατόπιση του επιπέδου ιδιωτικής αποταμίευσης σε κάθε
επιτόκιο είναι δυνατόν να προκληθεί από πολλούς παράγοντες. Στις
ΗΠΑ, π.χ., η αύξηση της τιμής των κατοικιών έκανε τους ιδιοκτήτες
κατοικιών να αισθάνονται πλουσιότεροι και τους παρακίνησε να
δαπανούν περισσότερο και να αποταμιεύουν λιγότερο.
– Μεταβολές στις καθαρές εισροές κεφαλαίου. Οι ροές κεφαλαίου
μιας χώρας μπορούν να μεταβληθούν όταν αλλάξουν οι αντιλήψεις
των επενδυτών για τη συγκεκριμένη χώρα. Π.χ. κατάρρευση της
επενδυτικής εμπιστοσύνης θα προκαλέσει μετατόπιση της
καμπύλης προσφοράς δανειακών κεφαλαίων προς τα αριστερά.

43
 Ενότητα 57: Πληθωρισμός και επιτόκια

• Ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει τα επιτόκια στη διαδρομή

του χρόνου –ο λόγος, π.χ., που τα επιτόκια σήμερα είναι πολύ χαμηλότερα
απ’ ό,τι ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές της δεκαετίας
του ’80 – είναι οι μεταβαλλόμενες προσδοκίες για τον μελλοντικό
πληθωρισμό, που μετατοπίζουν τόσο την καμπύλη προσφοράς όσο και
την καμπύλη ζήτησης δανειακών κεφαλαίων.

• Οι οικονομολόγοι συνοψίζουν την επίδραση του πληθωρισμού στους

δανειολήπτες και στους δανειστές, χρησιμοποιώντας τη διάκριση μεταξύ
ονομαστικού επιτοκίου και πραγματικού επιτοκίου, όπου η διαφορά
είναι:

Πραγματικό επιτόκιο = Ονομαστικό επιτόκιο ‒ Ρυθμός πληθωρισμού

44
 Ενότητα 57: Πληθωρισμός και επιτόκια

Σχήμα 57.6 Το αποτέλεσμα Fisher

45
 Ενότητα 57: Πληθωρισμός και επιτόκια

Αποτέλεσμα Fischer :

Σύμφωνα με το αποτέλεσμα Fisher, μια αύξηση του προβλεπόμενου

μελλοντικού πληθωρισμού επιφέρει μια αύξηση του ονομαστικού επιτοκίου,
αλλά αφήνει αμετάβλητο το αναμενόμενο πραγματικό επιτόκιο. Το
αναμενόμενο πραγματικό επιτόκιο δεν επηρεάζεται από τις μεταβολές του
αναμενόμενου μελλοντικού πληθωρισμού.

Επομένως μια μεταβολή στον αναμενόμενο ρυθμό πληθωρισμού δεν

επηρεάζει την ποσότητα ισορροπίας των δανειακών κεφαλαίων ή το
αναμενόμενο πραγματικό επιτόκιο. Το μόνο που επηρεάζει είναι το
ονομαστικό επιτόκιο ισορροπίας.

46
 Ενότητα 57: Η οικονομική στην πράξη
Το Σχήμα 57.7α δείχνει το μέσο
επιτόκιο των ομολόγων που
εκδίδονται από την κυβέρνηση
των ΗΠΑ από το 1960 έως το
2012, μαζί με τη μεταβολή του
δείκτη τιμών καταναλωτή την ίδια
περίοδο. Όπως μπορείτε να δείτε,
το σημαντικότερο σχετικά με τα
επιτόκια είναι ο τρόπος με τον
οποίο αυξήθηκαν τη δεκαετία του
’70 προτού αποκλιμακωθούν τη
δεκαετία του ’80.

Σχήμα 57.7α Μεταβολές του αναμενόμενου πληθωρισμού και των επιτοκίων

47
 Ενότητα 60: Ο πολλαπλασιαστής.
Τι θα μάθουμε.

1. Τη σημασία της οριακής ροπής για κατανάλωση

2. Η φύση του πολλαπλασιαστή, που δείχνει πώς κάποιες

αρχικές μεταβολές της δαπάνης οδηγούν σε περαιτέρω
μεταβολές της δαπάνης

48
 Ενότητα 60: Ο πολλαπλασιαστής: Μια
άτυπη εισαγωγή

• Τέσσερις απλουστευτικές υποθέσεις:

1. Οι παραγωγοί είναι πρόθυμοι να προσφέρουν περισσότερη

ποσότητα προϊόντος σε μια σταθερή τιμή.
2. Το επιτόκιο είναι δεδομένο.
3. Δεν πραγματοποιείται δημόσια δαπάνη και δεν επιβάλλονται φόροι
4. Οι εξαγωγές και οι εισαγωγές είναι μηδέν

49
 Ενότητα 60: Ο πολλαπλασιαστής: Μια
άτυπη εισαγωγή

• Η οριακή ροπή για κατανάλωση ή MPC είναι η αύξηση της

καταναλωτικής δαπάνης όταν το διαθέσιμο εισόδημα αυξάνεται κατά
1 δολάριο.

• Η οριακή ροπή για αποταμίευση ή MPS είναι η αύξηση της

αποταμίευσης των νοικοκυριών όταν το διαθέσιμο εισόδημα
αυξάνεται κατά 1 δολάριο.
Δ Κ𝛼𝜏𝛼𝜈𝛼𝜆𝜔𝜏𝜄𝜅ή 𝛿𝛼𝜋ά𝜈𝜂
𝑀𝑃𝐶 =
Δ Δ𝜄𝛼𝜃έ𝜎𝜄𝜇𝜊 𝜀𝜄𝜎ό𝛿𝜂𝜇𝛼

50
 Ενότητα 60: Ο πολλαπλασιαστής: Μια
άτυπη εισαγωγή
Αύξηση της επενδυτικής δαπάνης = 100 δισ. δολάρια

+ Αύξηση δεύτερου γύρου καταναλωτικής δαπάνης = MPC x 100 δισ. δολάρια

+ Αύξηση τρίτου γύρου καταναλωτικής δαπάνης = MPC2 x 100 δισ. δολάρια

+ Αύξηση τέταρτου γύρου καταναλωτικής δαπάνης = MPC3 x 100 δισ. δολάρια

+ Αύξηση πέμπτου γύρου καταναλωτικής δαπάνης = MPC4 x 100 δισ. δολάρια

…..

Συνολική αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ = (1 + MPC + MPC² + MPC³ +…) x 100
δισ. δολάρια

51
 Ενότητα 60: Ο πολλαπλασιαστής: Μια
άτυπη εισαγωγή
• Η αύξηση κατά 100 δισεκατομμύρια δολάρια της επενδυτικής
δαπάνης ενεργοποιεί μια αλυσιδωτή αντίδραση στην
οικονομία.

• Το καθαρό αποτέλεσμα αυτής της αλυσιδωτής αντίδρασης είναι

ότι μια αύξηση της επενδυτικής δαπάνης κατά 100
δισεκατομμύρια δολάρια οδηγεί σε μια μεταβολή του
πραγματικού ΑΕΠ που είναι πολλαπλάσια του μεγέθους της
αρχικής μεταβολής στη δαπάνη.

• Πόσο μεγάλο, όμως, είναι αυτό το πολλαπλάσιο;

Συνολική αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ από μια
αύξηση κατά 100 δισ. δολάρια της επένδυσης
1
= × 100 𝛿𝜄𝜎. 𝛿𝜊𝜆.
1 – 𝑀𝑃𝐶 52
 Ενότητα 60: Ο πολλαπλασιαστής: ένα
αριθμητικό παράδειγμα

Τελικά το πραγματικό ΑΕΠ

αυξάνεται κατά 250
δισεκατομμύρια δολάρια
ως αποτέλεσμα της αρχικής
αύξησης της επενδυτικής
δαπάνης κατά 100
δισεκατομμύρια δολάρια:
1
×100 𝛿𝜄𝜎. 𝛿𝜊𝜆
1 – 0,6

= 2,5 x 100 δισ. δολ. = 250

δισ. δολ
Πίνακας 60.1 Διαδοχικές αυξήσεις του
πραγματικού ΑΕΠ όταν MPC = 0,6

53
 Ενότητα 60: Ο πολλαπλασιαστής: Μια
άτυπη εισαγωγή
• Μία αυτόνομη μεταβολή της συνολικής δαπάνης είναι μία αρχική
μεταβολή στο επιθυμητό επίπεδο δαπάνης από τις επιχειρήσεις, τα
νοικοκυριά ή την κυβέρνηση σε δεδομένο ύψος του πραγματικού ΑΕΠ.
1
ΔΥ = × Δ𝛢𝛢𝑆
1 – 𝑀𝑃𝐶
• Ο πολλαπλασιαστής είναι ο λόγος της συνολικής μεταβολής στο
πραγματικό ΑΕΠ, που προκαλείται από μια αυτόνομη μεταβολή στη
συνολική δαπάνη προς το μέγεθος αυτής της αυτόνομης μεταβολής.

/0 3
Πολλαπλασιαστής= /112 = 3 4 567

54
 Ενότητα 61: Κατανάλωση και επενδυτική
δαπάνη. Τι θα μάθουμε

1. Την έννοια της συνάρτησης συνολικής κατανάλωσης, που

δείχνει πώς το διαθέσιμο εισόδημα επηρεάζει την καταναλωτική
δαπάνη

2. Πώς το προσδοκώμενο μελλοντικό εισόδημα και ο συνολικός

πλούτος επηρεάζουν την καταναλωτική δαπάνη

3. Τους προσδιοριστικούς παράγοντες της επενδυτικής δαπάνης

4. Γιατί η επενδυτική δαπάνη είναι ένας προπορευόμενος δείκτης

της μελλοντικής κατάστασης της οικονομίας

55
 Ενότητα 61: Διαθέσιμο Εισόδημα και
Καταναλωτική Δαπάνη
• Η συνάρτηση της κατανάλωσης είναι μια εξίσωση που δείχνει πώς η
ατομική καταναλωτική δαπάνη ενός νοικοκυριού μεταβάλλεται ανάλογα
με το τρέχον διαθέσιμο εισόδημα του νοικοκυριού.

c = a + MPC x yd
όπουydείναι το τρέχον διαθέσιμο εισόδημα του νοικοκυριού
καιαείναιη αυτόνομη καταναλωτική δαπάνη

• Πώς προκύπτει η κλίση της συνάρτησης κατανάλωσης

Κλίση της συνάρτησης κατανάλωσης=
Ά𝜈𝜊𝛿𝜊𝜍 𝜋𝜌𝜊𝜍 𝜏𝜂𝜈 𝛼𝜋ό𝜎𝜏𝛼𝜎𝜂 𝜋𝜊𝜐 𝛿𝜄𝛼𝜈ύ𝜃𝜂𝜅𝜀

Δ𝑐 𝑀𝑃𝐶 𝑥 Δ𝑦𝑑
= = 𝑀𝑃𝐶
Δ𝑦𝑑 Δ𝑦𝑑

56
 Ενότητα 61: Διαθέσιμο Εισόδημα και
Καταναλωτική Δαπάνη

Σχήμα 61.2 Η συνάρτηση κατανάλωσης

Το ποσό της καταναλωτικής δαπάνης του νοικοκυριού όταν το

τρέχον εισόδημα είναι μηδέν δίδεται από το α, δηλαδή την
αυτόνομη καταναλωτική δαπάνη. Η οριακή ροπή προς
κατανάλωση MPC είναι η κλίση της συνάρτησης κατανάλωσης.
57
 Ενότητα 61: Διαθέσιμο Εισόδημα και
Καταναλωτική Δαπάνη

Τα στοιχεία δείχνουν
θετική συσχέτιση
μεταξύ τρέχοντος
διαθέσιμου
εισοδήματος και
καταναλωτικής
δαπάνης: οι
οικογένειες με υψηλό
τρέχον διαθέσιμο
εισόδημα έχουν
υψηλότερη
καταναλωτική
δαπάνη
ΣΧΗΜΑ 61.1 Τρέχον διαθέσιμο εισόδημα και
καταναλωτική δαπάνη νοικοκυριών των ΗΠΑ το 2012

58
 Ενότητα 61: Μετατοπίσεις της
συνάρτησης της συνολικής κατανάλωσης

• Η συνάρτηση της συνολικής κατανάλωσης είναι η

σχέση για το σύνολο της οικονομίας ανάμεσα στο
τρέχον συνολικό διαθέσιμο εισόδημα και στην
συνολική καταναλωτική δαπάνη.

• Μετατοπίσεις της συνάρτησης της συνολικής

κατανάλωσης μπορούν να συμβούν λόγω:
– Μεταβολών του προσδοκώμενου μελλοντικού διαθέσιμου
εισοδήματος
– Μεταβολών του συνολικού πλούτου

59
 Ενότητα 61: Μετατοπίσεις της
συνάρτησης της συνολικής κατανάλωσης

Αύξηση στο προσδοκώμενο Μείωση στο προσδοκώμενο

μελλοντικό συνολικό διαθέσιμο μελλοντικό συνολικό διαθέσιμο
εισόδημα μετατοπίζει προς τα πάνω εισόδημα μετατοπίζει προς τα
τη συνάρτηση κατανάλωσης κάτω τη συνάρτηση κατανάλωσης
60
 Ενότητα 61: Επενδυτική Δαπάνη

• Σχεδιασμένη επενδυτική δαπάνη είναι η επενδυτική

δαπάνη την οποία οι επιχειρήσεις έχουν σκοπό να
πραγματοποιήσουν στη διάρκεια μιας ορισμένης
περιόδου.

• Εξαρτάται αρνητικά από:

– το επιτόκιο
– την υπάρχουσα παραγωγική ικανότητα
• και εξαρτάται θετικά από:
– το προσδοκώμενο μελλοντικό πραγματικό ΑΕΠ

61
 Ενότητα 61: Το επιτόκιο και η
επενδυτική δαπάνη

• Η σχεδιασμένη επενδυτική δαπάνη σχετίζεται αρνητικά με

το επιτόκιο

• Η δαπάνη για κατασκευή κατοικιών θα μειώνεται όταν

αυξάνονται τα επιτόκια

• Οι επιχειρήσεις θα θεωρούν κερδοφόρα λιγότερα

επενδυτικά έργα όταν αυξάνονται τα επιτόκια

62
 Ενότητα 61: Προσδοκώμενο μελλοντικό
ΑΕΠ, παραγωγική ικανότητα και επενδυτική
δαπάνη

• Οι προσδοκώμενες μελλοντικές πωλήσεις ασκούν θετική επίδραση στην

επενδυτική δαπάνη.

• Το τρέχον ύψος παραγωγικής ικανότητας ασκεί αρνητική επίδραση στην

επενδυτική δαπάνη.

• Επομένως, οι επιχειρήσεις κατά πάσα πιθανότητα θα πραγματοποιήσουν

μεγάλες επενδύσεις όταν προσδοκούν ότι οι πωλήσεις θα αυξάνονται
γρήγορα.

• Η αύξηση αυτή των πωλήσεων θα καλύψει την όποια πλεονάζουσα

παραγωγική ικανότητα και θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις.

63
 Ενότητα 61: Αποθέματα και μη σχεδιασμένη
επενδυτική δαπάνη
• Τα αποθέματα είναι ποσότητες αγαθών που διατηρούνται για την κάλυψη
μελλοντικών πωλήσεων.

• Επένδυση σε αποθέματα είναι η αξία της μεταβολής των συνολικών αποθεμάτων

που διατηρεί μια οικονομία στη διάρκεια μιας ορισμένης περιόδου.

• Μη σχεδιασμένη επένδυση σε αποθέματα έχουμε όταν οι πραγματικές πωλήσεις

είναι περισσότερες ή λιγότερες από εκείνες που ανέμεναν οι επιχειρήσεις, γεγονός
που οδηγεί σε μη σχεδιασμένες μεταβολές των αποθεμάτων.

• Πραγματική επενδυτική δαπάνη είναι το άθροισμα της

σχεδιασμένης επενδυτικής δαπάνης και της μη σχεδιασμένης
επένδυσης σε αποθέματα.

𝛪 = 𝛪!" #$%&'(#)έ+, + 𝛪-.%&'(#)έ+,

64
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης.
Τι θα μάθουμε

1. Πώς η σχεδιασμένη συνολική δαπάνη καθορίζει την ισορροπία

εισοδήματος-δαπάνης

2. Πώς η διαδικασία προσαρμογής των αποθεμάτων οδηγεί την οικονομία σε

μια νέα ισορροπία μετά από μια μεταβολή της σχεδιασμένης συνολικής
δαπάνης

65
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης.

• Θυμηθείτε ότι:
– οι μεταβολές της συνολικής δαπάνης οδηγούν σε μεταβολές του συνολικού
προϊόντος
– το επιτόκιο είναι σταθερό
– δεν επιβάλλονται φόροι, δεν γίνονται μεταβιβαστικές πληρωμές και δεν
πραγματοποιούνται αγορές αγαθών και υπηρεσιών από το δημόσιο
– δεν πραγματοποιούνται εξαγωγές και εισαγωγές

66
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης
• Όταν δεν υπάρχει δημόσιος τομέας και δεν διεξάγεται εξωτερικό εμπόριο, υπάρχουν
μόνο δύο πηγές δαπάνης: η κατανάλωση και η επένδυση.

• Δύο βασικές εξισώσεις της λογιστικής του εθνικού εισοδήματος:

ΑΕΠ = C + I

Διαθέσιμο Εισόδημα = ΑΕΠ

Θυμηθείτε ότι:
– η συνάρτηση συνολικής κατανάλωσης δείχνει τη σχέση μεταξύ διαθέσιμου εισοδήματος
και καταναλωτικής δαπάνης

C = A + MPC x YD
67
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης

• Υποθέστε ότι η σχεδιασμένη επενδυτική δαπάνη, IΣχεδιασμένη, είναι σταθερή.

• Η σχεδιασμένη αθροιστική δαπάνη είναι το συνολικό ποσό της σχεδιασμένης
δαπάνης στην οικονομία

ΑEΣχεδιασμένη = C + IΣχεδιασμένη

68
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης

ΣΧΗΜΑ 62.1 Η συνάρτηση συνολικής κατανάλωσης και η σχεδιασμένη συνολική δαπάνη

69
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης

– Η σχεδιασμένη συνολική δαπάνη μπορεί να διαφέρει από το πραγματικό ΑΕΠ μόνο

αν υπάρχει μη σχεδιασμένη επένδυση σε απόθεμα στην οικονομία, ΙΜη σχεδιασμένη

• Αν οι παραγωγοί διαπιστώσουν μια ακούσια αύξηση των αποθεμάτων, θα μειώσουν την

παραγωγή.

• Αν οι παραγωγοί διαπιστώσουν μια ακούσια μείωση των αποθεμάτων, θα αυξήσουν την

παραγωγή.

• Οι αντιδράσεις αυτές θα εξαλείψουν τις μη αναμενόμενες μεταβολές των αποθεμάτων και θα

κινήσουν την οικονομία σε ένα σημείο στο οποίο το πραγματικό ΑΕΠ θα είναι ίσο με τη
σχεδιασμένη συνολική δαπάνη.

70
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης

• Η μόνη περίπτωση στην οποία οι επιχειρήσεις δεν έχουν κίνητρο να μεταβάλλουν

την παραγωγή τους είναι όταν το συνολικό προϊόν, όπως μετριέται από το
πραγματικό ΑΕΠ, είναι ίσο με τη σχεδιασμένη συνολική δαπάνη ή, διαφορετικά,
όταν υπάρχει ισορροπία εισοδήματος-δαπάνης.

• Το επίπεδο του πραγματικού ΑΕΠ στο οποίο επιτυγχάνεται ισορροπία

εισοδήματος-δαπάνης ονομάζεται ΑΕΠ ισορροπίας εισοδήματος-δαπάνης και
συμβολίζεται με Υ*

71
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης.
Κευνσιανός σταυρός

ΣΧΗΜΑ 62.2 Ισορροπία εισοδήματος-δαπάνης

72
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης

Τι θα συμβεί όταν
σημειώνεται μια
μετατόπιση της
γραμμής της
σχεδιασμένης
συνολικής
δαπάνης;
– Μετατοπίζεται
ή η IΣχεδιασμένη ή
η συνάρτηση
συνολικής
κατανάλωσης.

ΣΧΗΜΑ 62.3 Ο πολλαπλασιαστής

73
 Ενότητα 62: Το υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης

• Η διαδικασία μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:

ΔΥ ∗ = Π𝜊𝜆𝜆𝛼𝜋𝜆𝛼𝜎𝜄𝛼𝜎𝜏ή𝜍 × ΔΑ Α𝐸Σ𝜒𝜀𝛿𝜄𝛼𝜎𝜇έ𝜈𝜂
1
= × ΔΑ Α𝐸Σ𝜒𝜀𝛿𝜄𝛼𝜎𝜇έ𝜈𝜂
1 − 𝑀𝑃𝐶

ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΤΗΣ ΦΕΙΔΟΥΣ

• Στην περίπτωση του παραδόξου της φειδούς, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις μειώνουν τη δαπάνη
τους όταν αναμένουν οικονομικά δυσκολότερους καιρούς. Π.χ. με σταθερή την επενδυτική δαπάνη,
μια μείωση στην καταναλωτική δαπάνη ή αύξηση της αποταμίευσης θα οδηγήσει σε μείωση της
συνολικής δαπάνης και, κατ’ επέκταση, του ΑΕΠ.

• Οι ενέργειες αυτές συμπιέζουν την οικονομία, οδηγώντας τα νοικοκυριά να περιέρχονται σε

χειρότερη θέση από ό,τι εάν δεν είχαν προληπτικά μειώσει τη δαπάνη τους. 74
 Ενότητα 62: Αριθμητικό Παράδειγμα 1

Έστω ότι οι συναρτήσεις κατανάλωσης και επενδύσεων μιας

οικονομίας είναι αντίστοιχα:
C=100+0,8YD
IΣχεδιασμένη=50
Να προσδιορίσετε αλγεβρικά και διαγραμματικά το εισόδημα
ισορροπίας της οικονομίας. (όπου ΑΕΠ=Υ=YD)

ΑΕΠ=C+IΣχεδ ⇒ YD=100+0,8Y+50 ⇒ ΥD-0,8YD=100+50 ⇒ 0,2ΥD=150 ⇒

ΥD= 750=Υ=ΑΕΠ
C 100 900
Y 0 1.000

Στη σχέση C=100+0,8YD,

όταν ΥD=0 ⇒ C=100+0,8x0=100 ⇒ C=100
όταν ΥD=1.000 ⇒ C=100+0,8x1.000=900 ⇒ C=900
 Ενότητα 62: Αριθμητικό Παράδειγμα 1
C 100 900
Y 0 1.000 45°
C, IΣΧΕΔ, ΑΕΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ = C + IΣΧΕΔ
ΑΕΣΧΕΔ
C
Ε

150
100
50 IΣΧΕΔ

0 ΑΕΠ
750
 Ενότητα 62: Αριθμητικό Παράδειγμα 2

Η συνάρτηση κατανάλωσης μιας υποθετικής οικονομίας είναι

C=10+0,8Y και η συνάρτηση των επενδύσεων είναι I=30. Nα
βρείτε τον πολλαπλασιαστή των επενδύσεων της οικονομίας
και να τον ερμηνεύσετε. (όπου ΑΕΠ=Υ=YD)

C=10+0,8Υ και Ι=30

Y=C+I, Y= α+βΥ+ I a (1-β)Υ=α + I a Υ= (α + I)/ (1-β) a
Υ= α/(1-β) + [1/(1-β)] I

kI = ΔYD/Δ I = 1/(1-β) = 1/(1-0,8) = 5

δηλαδή αν αυξηθούν κατά 1 μονάδα οι επενδύσεις, το εισόδημα
θα αυξηθεί κατά 5.

77
 Ενότητα 69: Ορισμός και μέτρηση του
χρήματος. Τι θα μάθουμε

1. Τον ορισμό και τη χρησιμότητα του χρήματος

2. Τις διάφορες λειτουργίες του χρήματος και τις πολλές μορφές που παίρνει
στην οικονομία
3.Πώς μετριέται η ποσότητα του χρήματος στην οικονομία

78
 Ενότητα 69: Τι είναι χρήμα;

• Χρήμα είναι ένα περιουσιακό στοιχείο που μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί για
την αγορά αγαθών και υπηρεσιών.
• Νόμισμα σε κυκλοφορία είναι τα μετρητά που έχει στα χέρια του ο κόσμος.
• Τραπεζικοί λογαριασμοί που κινούνται με επιταγές είναι οι τραπεζικοί
λογαριασμοί έναντι των οποίων οι καταθέτες μπορούν να κάνουν πληρωμές με
επιταγές.
• Προσφορά χρήματος είναι η συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων που
θεωρούνται χρήμα στην οικονομία.

79
 Ενότητα 69: Οι λειτουργίες του χρήματος

• Μέσο συναλλαγών είναι ένα περιουσιακό στοιχείο που

χρησιμοποιούν τα άτομα για να το ανταλλάξουν με αγαθά και
υπηρεσίες και όχι για να το καταναλώσουν.
• Μέσο διατήρησης της αξίας είναι ένα μέσο διατήρησης της
αγοραστικής αξίας στη διαδρομή του χρόνου.
• Μονάδα υπολογισμού είναι ένα μέτρο που χρησιμοποιείται για τον
καθορισμό των τιμών και την εκτέλεση οικονομικών υπολογισμών.

80
 Ενότητα 69: Οι λειτουργίες του χρήματος

• Χρήμα-αγαθό είναι ένα αγαθό που χρησιμοποιείται ως μέσο ανταλλαγής και το

οποίο έχει άλλες χρήσεις.
• Χρήμα καλυπτόμενο από εμπορεύματα είναι ένα μέσο συναλλαγής που δεν έχει
εσωτερική αξία και που την τελική αξία του την εγγυάται η υπόσχεση ότι μπορεί
να μετατραπεί σε πολύτιμα αγαθά.
• Χρήμα αναγκαστικής κυκλοφορίας είναι ένα μέσο συναλλαγών που η αξία του
απορρέει εξολοκλήρου από την επίσημη κατάστασή του ως μέσου πληρωμής.

81
 Ενότητα 69: Μέτρηση της προσφοράς
χρήματος
• Νομισματικό μέγεθος είναι ένα γενικό μέτρο της προσφοράς χρήματος.

• Οιονεί χρήμα είναι ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο που δεν μπορεί να
χρησιμοποιηθεί άμεσα ως μέσο συναλλαγών, αλλά μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε ρευστό ή σε
καταθέσεις που κινούνται με επιταγές.

• Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (ΗΠΑ) υπολογίζει το εύρος δύο νομισματικών μεγεθών, που

είναι τα συνολικά μέτρα της προσφοράς χρήματος.

– Μ1: περιλαμβάνει μόνο το νόμισμα σε κυκλοφορία, τις ταξιδιωτικές επιταγές και τις τραπεζικές
καταθέσεις που κινούνται με επιταγές (αποτιμάται σε 1.676,4 δισεκατομμύρια δολάρια).
– Μ2: περιλαμβάνει το Μ1 και το οιονεί χρήμα, χρηματοπιστωτικά περιουσιακά στοιχεία που
δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα ως μέσο συναλλαγών, αλλά μπορούν εύκολα να
ανταλλαγούν (αποτιμάται σε 8.462,9 δισεκατομμύρια δολάρια).

82
 Ενότητα 70: Τράπεζες και δημιουργία
χρήματος. Τι θα μάθουμε

1. Τον ρόλο των τραπεζών στην οικονομία

2. Τους λόγους και τους τύπους ρύθμισης των τραπεζών

3. Πώς οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα

83
 Ενότητα 70: Ο νομισματικός ρόλος των
τραπεζών
• Μια τράπεζα είναι ένας χρηματοοικονομικός διαμεσολαβητής που χρησιμοποιεί
ρευστά περιουσιακά στοιχεία υπό μορφή τραπεζικών καταθέσεων για να
χρηματοδοτήσει τις μη ρευστοποιήσιμες επενδύσεις των δανειζόμενων.

• Ο λογαριασμός Τ είναι ένα εργαλείο για την ανάλυση της χρηματοοικονομικής

θέσης μιας επιχείρησης και δείχνει σε έναν μόνο πίνακα το ενεργητικό (στην
αριστερή στήλη) και το παθητικό (στη δεξιά στήλη) της επιχείρησης.

84
 Ενότητα 70: Ο νομισματικός ρόλος των
τραπεζών

• Τραπεζικά αποθεματικά είναι το νόμισμα που κρατούν οι τράπεζες στα

θησαυροφυλάκιά τους συν τις καταθέσεις τους στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα.

• Ποσοστό αποθεματικών είναι το τμήμα των τραπεζικών καταθέσεων που κρατά

μια τράπεζα ως αποθεματικά.

85
 Ενότητα 70: Ο νομισματικός ρόλος των
τραπεζών
• Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα καθορίζει το ποσοστό των απαιτούμενων αποθεματικών.

• Ένας λογαριασμός T συνοψίζει τη χρηματοοικονομική θέση μιας τράπεζας. Το ενεργητικό

μιας τράπεζας, τα 900.000 δολάρια που είναι δάνεια που χορηγήθηκαν σε δανειολήπτες
και τα 100.000 δολάρια αποθεματικά της, σημειώνονται στην αριστερή πλευρά. Το
παθητικό της, το 1.000.000 δολάρια που οι πελάτες της έχουν καταθέσει στην τράπεζα,
εισάγονται στη δεξιά πλευρά.

86
 Ενότητα 70: Το πρόβλημα της μαζικής
απόσυρσης καταθέσεων

• Η μαζική απόσυρση καταθέσεων είναι το φαινόμενο να προσέρχονται μαζικά σε

μια τράπεζα καταθέτες της και να ζητούν να πάρουν πίσω τα χρήματα που έχουν
καταθέσει, επειδή φοβούνται ότι η τράπεζα θα χρεοκοπήσει.

• Ιστορικά αυτό το φαινόμενο αποδεικνύεται συχνά μεταδοτικό και η μαζική

προσέλευση καταθετών για ανάληψη από μία τράπεζα οδηγεί σε γενικευμένη
απώλεια εμπιστοσύνης, γεγονός που προκαλεί τη μαζική προσέλευση καταθετών
και στις άλλες τράπεζες για να αποσύρουν τις καταθέσεις τους.

87
 Ενότητα 70: Η ρύθμιση των τραπεζών
• Ασφάλιση καταθέσεων είναι η εγγύηση ότι ο καταθέτης σε μια τράπεζα δεν θα χάσει τα χρήματά
του, έως ένα συγκεκριμένο ανώτατο ποσό ανά λογαριασμό, ακόμη και αν η τράπεζα αδυνατεί να
του τα επιστρέψει.

• Κεφαλαιακές απαιτήσεις: οι υπεύθυνοι για τη ρύθμιση των τραπεζών απαιτούν από τους
ιδιοκτήτες τραπεζών θα διακρατούν σημαντικά περισσότερα στοιχεία ενεργητικού από την αξία
των τραπεζικών καταθέσεων.

• Υποχρέωση τήρησης ελάχιστων αποθεματικών: ρύθμιση, που επέβαλε η Ομοσπονδιακή

Τράπεζα, με την οποία εξειδικεύονται τα ελάχιστα αποθεματικά για τις τράπεζες. Στις Ηνωμένες
Πολιτείες, παραδείγματος χάριν, τα απαιτούμενα ελάχιστα αποθεματικά για τραπεζικούς
λογαριασμούς που κινούνται με επιταγές είναι το 10%.

• Το προεξοφλητικό παράθυρο είναι μια ρύθμιση με την οποία η κεντρική τράπεζα είναι σε
ετοιμότητα να χορηγήσει δάνεια σε τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα.
88
Ενότητα 70: Πώς οι τράπεζες
δημιουργούν χρήμα

89
 Ενότητα 70: Αποθεματικά, τραπεζικές
καταθέσεις και πολλαπλασιαστής χρήματος
• Πλεονάζοντα διαθέσιμα είναι τα διαθέσιμα μιας τράπεζας που υπερβαίνουν εκείνα που είναι
υποχρεωμένη να τηρεί.

• Αύξηση τραπεζικών καταθέσεων από 1.000 δολάρια πλεοναζόντων διαθεσίμων, όπου rr το ποσοστό
ελάχιστων αποθεματικών:

= 1.000 δολάρια + 1.000 δολάρια x (1 – rr) +

+ 1.000 δολάρια x (1 – rr)² + 1.000 δολάρια x (1 – rr)³ + …

• Αυτό μπορεί να απλουστευθεί σε: Αύξηση των τραπεζικών καταθέσεων από

1.000 δολάρια πλεοναζόντων διαθεσίμων = 1.000 δολάρια / rr.

90
 Ενότητα 70: Ο πολλαπλασιαστής
χρήματος στην πραγματικότητα
• Η νομισματική βάση είναι το σύνολο
του νομίσματος που βρίσκεται σε
κυκλοφορία και σε τραπεζικά
αποθεματικά.
• Ο πολλαπλασιαστής χρήματος είναι ο
λόγος της προσφοράς χρήματος προς
τη νομισματική βάση.

91
ΠΗΓΗ

• Krugman, Ρ., & Wells, R., (2018). Οικονομική σε

Διδακτικές Ενότητες. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.

92
ΔΗΔ-12

93