Professional Documents
Culture Documents
IJDL
سهسهت يطبىعاث انًخبر
جايعت يحًذ خٍضر -بسكرة
كهٍت انحقىق وانعهىو انسٍاسٍت
يخبر أثر االجتهاد انقضائً عهى حركت انتشرٌع
التحرير اإلداري
(يذخم َظري وًَارج عًهٍت)
دٌسًبر 9102
سهسهت يطبىعاث انًخبر ()10ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انعُىاٌ :انتحرٌر اإلداري
(يذخم َظري وًَارج عًهٍت)
انًؤنف :أ .د عبذ انحهٍى بٍ يشـري
عذد انصفحاث 089 :صفحــــــــــت
ISBN ردمك978-9931-9454-5-1 :
اإليـــداع القــانوني :السداســـي الثاني 9102
انطبعت األونـى – دٌسًبر 9102
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ يطبعت انريال (انىادي) – انجزائر
يخبر أثر االجتهاد انقضائً عهى حركت انتشرٌع ــــــــــــــــ جايعت يحًذ خٍضر بسكرة
يخبر أثر االجتهاد انقضائً عهى حركت انتشرٌع ــــــــــــــــ جايعت يحًذ خٍضر بسكرة
قال اهلل
9
َالذِيهَ
ُقلْ َهلْ َيسَِتوِي َّالذِيهَ يَ ِعَلمُو َن و َّ
لَا يَ ِعَلمُونَ ۗ إَّ
ِومَا يََتذَكَّزُ أُولُو الَْألْبَابِ
يخبر أثر االجتهاد انقضائً عهى حركت انتشرٌع ــــــــــــــــ جايعت يحًذ خٍضر بسكرة
الهداء
أهد ٍ مثزَ هذا العمن إىل:
يخبر أثر االجتهاد انقضائً عهى حركت انتشرٌع ــــــــــــــــ جايعت يحًذ خٍضر بسكرة
شلز وعزفان
امتام هرا العول ،فلك احلود زيب حىت تسضى ،ولك احلود إذا
زضيت.
يخبر أثر االجتهاد انقضائً عهى حركت انتشرٌع ــــــــــــــــ جايعت يحًذ خٍضر بسكرة
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ مطبوعاث المخبر -ديسمبر 9102
مقذمت
مخبر أثر االجتهاد القضائي على حركت التشريع ــــــــــــــــ جامعت محمذ خيضر بسكرة
مقذمت ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نؼثد ادلشاسالخ دوسا يهًا يف ذسهُم حُاج انُاط لذميا وحذَصا ،وإلٌ كاٌ
األشخاص انغثُؼُني (األفشاد) َسرغُؼىٌ انرىاطم شفاْح ،فإٌ األشخاص
االػرثاسَح ػًىيا ،واإلداسج ػهً وظّ اخلظىص طًاء ،ال ذسرغُغ انرؼايم يف
سلرهف َشاعاهتا إال يٍ خالل انكراتح ،سىاء يف ػاللاهتا يغ األفشاد أو فًُا تني
فشوػها أو يغ غريْا يٍ األشخاص ادلؼُىَح.
وذمسى انكراتح إىل َىػني أساسُني ،أيا األول يُها فُغهك ػهُّ ذسًُح
انكراتح اإلتذاػُح ،ػهً غشاس انشؼش وانُصش ،ونّ لىاػذِ ومجانُاذّ اخلاطح ،أيا
انُىع انصاين ،زلم دساسرُا فهى انرحشَش اإلداسٌ ،وَغهك ػهُّ ذسًُح انكراتح
اإلظشائُح ،وانيت ذرًُض ٍْ األخشي تمىاػذْا وخظائظها ،يٍ اَرماء نهؼثاساخ
ادلفهىيح وانثسُغح وانماَىَُح ،وكزا ذفشدْا تؼُظش االخرظاس ،واحرشاو انسهى
انىظُفٍ وانرذسض اذلشيٍ ،فهٍ كراتح سمسُح لذ ذكىٌ ػايح أو شخظُح ،يؼربج
ػٍ َشاط إداسٌ ويمشسج دلشاكض لاَىَُح ػهً غشاس يُح احلمىق أو احلشياٌ يُها.
فاألسهىب اإلداسٌ يف انكراتح يرًُض ػٍ األسهىب األديب ،يٍ حُس
انرشاكُة ،انرشذُة ،انظُغ ،انُرائط ،واألْذاف ،كًا أٌ انشسانح يف احلُاج ادلهُُح
ذهيب حاظاخ انرثهُغ األساسُح ،وْزا يف شكم يىضىػٍ وشلُهط ،دلُك ويؼرب.
نكم ْزِ االػرثاساخ ويٍ أظم انرحكى يف كراتح انشسانح اإلداسَح ،التذ يٍ
ذكىٍَ َظشٌ يرخظض يف انرحشَش اإلداسٌَ ،ضاف إىل رنك اخلربج ادلهُُح انيت
ذكسة ادلىظف وحىت ادلىاعٍ يؼاسف ،ورنك يٍ خالل انرؼايم يغ منارض سلرهفح
ويرؼذدج يٍ احملشساخ.
وَشري إىل أٌ ذشؼة يهاو اإلداسج وصَادج َشاعها َسرهضو تانضشوسج صَادج
يف احملشساخ اإلداسَح ،غري أٌ ْزا األيش ذشذة ػهُّ يشكهح أساسُح َغهك ػهُها
-8-
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ مقذمت
"أصيح انرىسَك" ،ويا اسذثظ هبا يٍ أػثاء يانُح سلظظح نهغثاػح وسسىو
نهًشاسالخ ،وأسشُف ويىظفني ،وْى يا دفغ نهثحس ػٍ حهىل ذلزِ األصيح ،حُس
مت اسرغالل انركُىنىظُا احلذَصح وادلؼهىياذُح يف انرىطم إىل سُاساخ نرىفري
ادلال وانىلد ،يٍ خالل اسرحذاز احملشساخ اإلداسَح اإلنكرشوَُح ،ونؼم أتشص
منىرض يؼرب ػٍ ْزا انرىظّ اجلذَذ ْى انًُىرض انُاتاين يٍ خالل سُاسح "طفش
وسق".
غري أٌ انرؼايم تاحملشساخ اإلنكرشوَُح ال خيهى كزنك يٍ مجهح يٍ
اإلشكاالخَ ،شري إىل تؼضها ،فُأيت ػهً سأط ْزِ اإلشكاالخ أٌ انرحشَش
اإلنكرشوين َرغهة إضافح إىل ضشوسج متكٍ ادلىظف يٍ ذمُُاخ انرحشَش اإلداسٌ
انرمهُذٌ ،ضشوسج حتكًّ انرمين يف رلال ادلؼهىياذُح ،إضافح إىل ضشوسج محاَح
ْزِ ادلؼهىياخ يٍ انمشطُح واالذالف وغريْا يٍ طىس االػرذاء االنكرشوين ػهً
ادلؼهىياخ.
يٍ خالل يا سثك صلذ أٌ انرحشَش اإلداسٌ ضشوسٌ حىت يف ظم اإلداسج
اإلنكرشوَُح ،فال ميكٍ االسرغُاء ػُّ ،رنك أٌ انرغُري َرى فمظ ػهً يسرىي منظ
ولانة انرؼايم يٍ إداسج وسلُح إىل أخشي إنكرشوَُح.
وسىف ضلاول يٍ خالل ْزا انكراب انرمذمي انُظشٌ دلىضىع انرحشَش
اإلداسٌ يف فظم أول ،مث َسرؼشع مجهح يٍ انًُارض األساسُح نهًحشساخ
اإلداسَح يف فظم شاين.
-2-
مقذمت ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- 01 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ مطبىعاث انمخبر -دٌسمبر 9102
الفصل األول
مدخل نظري يف التحرير اإلداري
مخبر أثر االجتهاد انقضائً عهى حركت انتشرٌع ــــــــــــــــ جامعت محمذ خٍضر بسكرة
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انفصم األول
مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
متَٔد ّتكطٔه:
بن خڀعّخًَ خدلٕعمُ ڀىٙد ٢خإليخَش يف لُدظىد خڀُىڄُصَٝ ،دلسً َِديش
ڄ٭عربش يف خحملَُخضٌ ،ڀٻ ؤن خإليخَش ظٽعر وال ظعٽځڃ ،وڄه مث ظ٩هُ خحلدـص
خدلدٔص ڀٽُٵُص بوٙدء ٌٍي خحملَُخض زٙٽٿ ٔځُڃ وٴ٭دپ ،وٌى ڄد ظىٴُي يَخٔص
ڄٹُدْ خڀعمَُُ خإليخٌَ.
وڀ٭ٿ خدلُخـ ٫خدلعىٴُش زُت ؤًََىد يف ٌٍخ خجملدپ ظُټّ زٙٽٿ ټسَت ٬ځص
خجلىخور خڀع٥سُٹُص ،زعٹًًن ظلدٌؾ ـدٌّش خالٔع٭مدپ ،ؽلٽه ڀځمى٨ٵُت زلدټدهتد
ڄه ؤـٿ بوٙدء خحملَُخض خإليخََص خدل٥ځىزصَٰ ،ت ؤوىد واټً ٬ځً ؤعلُص خال٤ال٬ ٪ځً
خجلىخور خڀىَُ٩ص ٸسٿ خڀع٥سُٹُص ،لىت َعٌٕت ڀٽٿ زلَُ بوٙدء زلَُخظً لىت
يف ٨ٿ ً٬ڂ وـىي ظلىٌؾ ـدٌّ َا ُ٤ڄى٠ى ٪زلَُي ،وٌٍخ ڄه والپ ٴهڃ ڄدٌُص
خحملَُ ووٝدج ،ًٝوڄُخلٿ بصلدِي ،وَٰت ٌڀٻ ڄه خڀ٭ىد ُٜخدلعٝځص زدڀعمَُُ
خإليخٌَ ،ٴهٍخ خألڄُ لٕر ظٹًَُود خدلعىخُ٠ ،٫٠وٌَ زٍخض خڀٹًَ ڄ ٫خدلٽعٕسدض
خڀع٥سُٹُص.
زىدء ٬ځً ڄد ظٹًڂ ،خَظإَىد ؤن طلٌٍ ٛٝخ خڀٵٝٿ ڀځع٭َُٳ زدڀعمَُُ
خإليخٌَ (خدلسمػ خألوپ) ،مث ؤعلُص خڀعمَُُ خإليخٌَ ووٝدج( ًٝخدلسمػ خڀؽدين)،
ڀُإيت خڀًوَ ز٭ً ٌڀٻ ٬ځً زُدن ُٜٯ خڀعمَُُ خإليخٌَ و٬ىدُٜي (خدلسمػ خڀؽدڀػ)،
مث زُدن سلعځٳ ڄُخلٿ خڀعمَُُ خإليخٌَ (خدلسمػ خڀُخز ،)٫ڀىٹٳ يف خألوَت ٬ځً
زُدن سلعځٳ خحملَُخض خإليخََص (خدلسمػ خخلدڄٓ) ڄ ٫خڀعُټُّ ٬ځً خڀىؼدجٷ
خإليخََص ال٬عسدَخض وسُىهد اللٹد.
- 09 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
املبحح األّل
تعسٓــــف التحـــــسٓس اإلدازٖ
بن ٬سدَش خڀعمَُُ خإليخٌَ ٬سدَش ڄُټسص ڄه ټځمعُت؛ ټځمص "ربَُُ" ،مث
زبُٝٝهد ز٭سدَش "بيخٌَ" ،ؤىٲ ضلدوپ ٴُمد َځٍ خڀعُ٥ٶ ڀځًالڀص خڀځٱىَص مث
خال٥ٜاللُص ذلٍي خڀ٭سدَش.
املطلب األّل :التعسٓف اللػْٖ للتحسٓس اإلدازٖ
ټځمص ربَُُ صلً ؤٜځهد يف خجلٍَ "لَُ" يف خڀځٕدن خڀ٭ُيب ،وٌٍ ٬ٽٓ
"ٸًُّ" ،وخحلُ ٬ٽٓ خڀ٭سً وخألَٔت ،وخحلُ ٌى خڀ٥ځُٷ ،وڄه مث ـدءض "لَُ"
دب٭ٌت ؤ٤ځٷ ،وخڀعمَُُ ٌىد دب٭ٌت ؤ٤الٶ خألٴٽدَ .وـدء ٴُهد ؤَ١د "لَُ" ،دب٭ٌت
ټعر ،ولَُ خڀٽعدذ دب٭ٌت ٸًُي .وـدء يف ڀٕدن خڀ٭ُذ "ربَُُ خڀٽعدزص بٸدڄص
لُوٴهد وبٜالق خڀٕٹ ،٣وربَُُ خحلٕدذ :بؼسدظً ڄٕعىَد ال ٰځػ ٴًُ وال ٔٹ٣
وال زلى ،وربَُُ خڀُٸسص ٬عٹهد.1
ؤڄد ڄ٥ٝځك "خإليخٌَ" ٴهى وٕر خڀٵ٭ٿ ڀإليخَش ،وٌٍ" :ـهدِ ؤو رلمى٬ص ڄه
خألـهّش ،ڄىمعهد خڀٕځ٥ص خڀُٕدُٔص خڀٝاللُدض وخڀىٔدجٿ ڀعمٹُٷ َٰسدض خڀٙ٭ر
وظَُٕت ؤڄىَي وڄٝدحلً ٠مه ب٤دَ خڀٹىخوُت خدلُُ٬ص".2
1
-ؤزى خڀٵ١ٿ ٬سً خهلل زلمً زه خدلٽُڂ (خزه خدلى٩ىَ) ،ڀٕدن خڀ٭ُذ ،خڀٹدٌُش :يخَ خدل٭دَٲ ،ي
ْ ن .110 ٚ ،رلً خڀًَه زلمً زه َ٭ٹىذ زه خزُخٌُڃ (خڀٵَتوِ خزديٌ) ،خڀٹدڄىْ خحملُ ،٣ؾ
،19زَتوض :يخَ خڀٽعر خڀ٭ځمُص .15 ٚ ،0221 ،ؤو ُ٩ڄ٭ٍت ڀٱىَص ؤوُي يف :زلمً ٜدحل
خڀٙى ،ٍ٥ٴ ه خڀعمَُُ خڀ٭ُيب٠ :ىخز ً٥وخظلد ،1 ٢ ،ً٤خدلمځٽص خڀ٭ُزُص خڀٕ٭ىيَص :يخَ
خألوًڀٓ ڀځى ُٙوخڀعىَِ.99 – 90 ٚ ٚ ،9110 ،٫
2
-ـُـٓ ـُـٓ ،ڄ٭فڃ خدل٥ٝځمدض خڀٵٹهُص وخڀٹدوىوُص ،زَتوض :خڀُٙټص خڀ٭ددلُص ڀځٽعدذ،
.11 ٚ ،0221ؤو ُ٩ؤَ١د:
Allassane Conté, Guide pratique de la rédaction administrative, Harmattan, Paris,
2012, P 09.
- 01 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
و٬ىً مج ٫خدل٥ٝځمُت "خڀعمَُُ خإليخٌَ" ،دب٭ٌت ؤ٤ځٷ خألٴٽدَ وٴٹد دلى٩ىَ
خإليخَش.
املطلب الجاىٕ :التعسٓف االصطالحٕ للتحسٓس اإلدازٖ
ڀځعمَُُ خإليخٌَ ظ٭دََٳ خ٥ٜاللُص ڄع٭ًيش ،خوعُود ڄىهد ڄد َٹعُذ ڄه
يَخٔعىد وظٽَُ خٔع٭مدڀً يف خدلُخـ ٫خدلع٭ځٹص زددلى٠ى ،٪ٴمىهد ڄه ٌٌر بىل ؤن
خڀعمَُُ خإليخٌَ ٌى" :رلمى٬ص ڄه خدلُخٔالض وخڀ٭ٹىي وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ربَُ
وظُٔٿ بىل خدلٝدحل خڀ٭مىڄُص ؤو بىل خأل٘ىد ٚخڀ٥سُ٭ُُت ،يف ٘ٽٿ َٔدجٿ ؤو
ـًخوپ بَٔدپ ؤو زُٸُدض ؤو ڄٍټُخض ؤو ڄىدَ٘ت ؤو زلد ،...ُ٠و٬ځًُ ٴةن ټٿ
ربَُُ بيخٌَ َٹع ٍ١ٸسٿ ټٿ ٍ٘ء ڄ٭ُٴص ټدٴُص ڀځٱص خڀيت َعڃ هبد خڀعمَُُ،
وڄه ـهص ؤوُي ٴةوً َع٥ځر زٝٵص ٬دڄص:
ؤ -خڀى٠ىق يف خڀع٭سَت ٬ه خألٴٽدَ.
ذ – خڀعىُٕٷ خدلى٥ٹٍ ڀځم٭دين وخالٔعًالالض.
ؾ – خألٔځىذ خڀٝمُك وخڀًٸُٷ يف خڀعمَُُ".1
وَٙت بىل ؤن ٌٍخ خڀع٭َُٳ ٘دزً ز٭ ٟخڀٹٝىَ ،زًخَص ڄه ؤن خڀع٭َُٳ ٸً
ظ١مه خدل٭ُٲ ڄه والپ ٬سدَش "لَُ" ،وڄه خڀىدلُص خدلىهفُص غلر ؤن ال َُي
خدل٭ُٲ يف خڀع٭َُٳ.
ټمد ؤن خجلهدض خدلىد٤سص زدحملَُخض وٴٹد ذلٍخ خڀع٭َُٳ ٌٍ خإليخَخض
خڀ٭مىڄُص وخأل٘ىد ٚخڀ٥سُ٭ُص ،وَ١دٲ بىل ٌڀٻ خأل٘ىد ٚخال٬عسدََص
خخلدٜص ،ٴُمٽه ؤن ظىـً خإليخَش و٥دهبد ڀځٽُدودض خدل٭ىىَص خخلدٜص ،ٴٽدن ټدٴُد
ًَُ٘ - 1ـفُٷ وآوُون ،خڀعمَُُ خإليخٌَ ،خدل٭هً خڀىٍ٤ت ڀعٽىَه ڄٕعىًڄٍ خڀعُزُص وربُٕت
ڄٕعىخٌڃ ،وِخَش خڀعُزُص خڀى٤ىُص.90 ٚ ،9101 ،
- 01 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ؤن َىَي خڀع٭َُٳ ٬سدَش خأل٘ىد ٚٴٹ ،٣وٌٍ ټدٴُص ڀځعًڀُٿ ٬ځً خألٴُخي
وخأل٘ىد ٚخال٬عسدََص خألوُي ٬دڄص وودٜص.
ټمد َ١دٲ بىل ڄد ٔسٷ ؤن خڀع٭َُٳ ـدء زٍټُ خألڄؽځص يون ظ٭مُڃ ،وٌٍخ
خألڄُ َٰت زلسٍ ڄه خڀىدلُص خدلىهفُص ،لُػ ؤن خڀع٭َُٳ خجلًُ ڄه وٝدج ًٝؤن
َٽىن ـدڄ٭د وڄدو٭د ،مث ظإيت خدلؽځص ڀعىُ٠ك ڄٹ ًٝخڀع٭َُٳ.
ټمد ؤن خخلٝدج ٛخڀىخَيش يف ٌٍخ خڀع٭َُٳ ڀُٕط وٝدج ٛـدڄ٭ص ڀځممَُ
خإليخٌَ ،ٴهىدٺ خڀ٭ًًَ ڄه خخلٝدج ٛخڀيت مت بٸٝدئٌد ،وخڀيت ٔىٲ وسُىهد ٬ىً
خڀعُ٥ٶ ذلٍي خدلٕإڀص.
ټمد ـدء ظ٭َُٳ خڀعمَُُ خإليخٌَ زإوً" :خإلوٙدء خإليخٌَ ،وٴٷ خڀى٠٭ُدض
خڀٙٽځُص (خڀُٙو ٢وخڀُٝٯ خڀٙٽځُص) ،وټٍخ خخل٥ىخض خڀعٹىُص خدلىهفُص خڀيت
ظځعّڄهد خإليخَش جبمٌُُ ٫حعهد خدلُټَّص وخحملځُص ،يف ُٜدٰص خڀىؼدجٷ خڀيت َع٥ځسهد
خڀىٙد ٢خإليخٌَ ،وؽلٽه ظ٭َُٳ خڀعمَُُ خإليخٌَ خو٥الٸد ڄه خڀىؼدجٷ خإليخََص
وٵٕهد خڀيت ٬ځُهد ڄًخَ خڀعمَُُ خإليخٌَ خدلٕعهًٴص زً".1
والل ٧ؤن ٌٍخ خڀع٭َُٳ َُّټّ ٬ځً خجلىخور خڀٙٽځُص يون خدلى٠ىُ٬ص يف
خحملَُش خإليخََص ،وٌٍخ خألڄُ ٴًُ وى ٪ڄه خإلعلدپ ڀځفىخور خجلىٌَُص يف خحملَُ
خإليخٌَ ،لُػ ؤن خدلى٠ى ٪خدلعُ٥ٶ بڀًُ يف خحملَُ ڄُظس ٣ال زلدپ زدجلىخور
خڀٙٽځُص ڄه ڄؽٿ ٜٵص خحملَُِّ وڄًي خوعٝد ،ًٜوټٍخ خڀٝٵص خڀُمسُص يف ٌٍي
خألوَخٶ ،وخڀٹدڀر خڀٌٍ ظٝر ٴًُ خدل٭ځىڄدضَٰ ،ت ؤن ٌٍخ ال َىٵٍ ؤعلُص خدلى٠ى٪
وٵًٕ ،لُػ ؤن ٌٍي خجلىخور خڀٙٽځُص ڄد ٌٍ بال ڄُلځص سبهًَُص ڀإلوُخؾ خجلًُ
٬ - 1سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ظٹىُدض بً٬خي خألحبدغ خڀ٭ځمُص خڀٹدوىوُص خدل٥ىڀص وخدلىعُٝش ،خجلّخجُ:
يخَ زځٹُٓ.911 ٚ ،9101 ،
- 01 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ڀځم٭ځىڄدض خدلُخي سلد٤سص خڀٱَت هبد ،وخڀيت ظع٥ځر خّ٤ال٬د ٬ځً خدلى٠ى٪
وڄ٥ٝځمدظً خدلىدٔسص ،وَٰت ٌڀٻ ڄه خدل٭ځىڄدض خدلٵًُش خدلُظس٥ص دبى٠ى ٪خحملَُ
خإليخٌَ.
ټمد وَٙت بىل ؤن ظىُ٨ٳ ڄ٥ٝځك "خڀىؼدجٷ خإليخََص" يف ظ٭َُٳ خحملَُ
خإليخٌَ َٰت يٸُٷ زدڀى ُ٩بىل ؤن خڀىؼُٹص خإليخََص ذلد ڄًڀىالن ،خألوپ وخٔ٫
َٵًُ ڄ٭ٌت خحملَُ خإليخٌَ وٵًٕ ،وخڀؽدين ُ٠ٷ َٹع٬ ُٝځً ـّء ٴٹ ٣ڄه
خحملَُخض خإليخََص ،وٌى ڄد ٔىٲ وسُّىً يف هندَص ٌٍخ خڀٵٝٿ ٬ىً خڀعُ٥ٶ ألوىخ٪
خحملَُخض خإليخََص.
وٌىدٺ ڄه ٌٌر بىل ؤن خڀعمَُُ خإليخٌَ َ٭ٍت "خإلوٙدء وخڀٽعدزص" ،وٌى
"٬مځُص بوٙدء ؤو ټعدزص سلعځٳ خدلُخٔالض وخڀىؼدجٷ وخڀىٝى ٚخإليخََص ،وٴٷ
ُٜٯ وڄىخٜٵدض وٝىُٜص ظٕعفُر دلٹعُ١دض ودز٭ص ڄه ٤سُ٭ص خڀىٙد٢
خإليخٌَ ،وڄه وىُ٬ص خڀُوخز ٣زُت سلعځٳ خڀىلًخض وخدلٕعىَدض خإليخََص
و٬الٸدهتد زددلع٭دڄځُت خخلدَـُُت".1
وَٙت بىل ؤن ٌٍخ خڀع٭َُٳ ٸً زُت ڀىد سلعځٳ ؤوىخ ٪خحملَُخض ڄه ڄُخٔالض،
ووؼدجٷ ،ووٝى ،ٚوٌٍخ خڀعٹُٕڃ َځٹً ٸسىال وخٔ٭د يف ڄاڀٵدض خڀعمَُُ خإليخٌَ،
٬ځً خڀُٰڃ ڄه ؤوً ڄىعٹً ٌى خِوُ ،2ټمد زُت ڀىد ؤن خحملَُ غلم ٫زُت وٝدجٛ
٘ٽځُص وؤوُي ڄى٠ىُ٬ص ڄُظس٥ص زىٙد ٢خإليخَش يف ظ٭دڄځهد خڀًخوځٍ ؤو
خخلدَـٍ ڄ ٫خدلىد٤سُت.
1
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ٴىُدض خڀعمَُُ خإليخٌَ ،خجلّخجُ :يخَ ٌىڄً– 00 :ٚ ٚ ،9101 ،
٠َ .09د ِخوٖ ،زلدُ٠خض يف ڄٹُدْ خالظٝدپ وخڀعمَُُ خإليخٌَ ،ـدڄ٭ص خدلُٕځصٚ ،9101 ،
.10
- 2ؤو ُ٩خڀٝٵمدض 11 - 19ڄه ٌٍخ خدلاڀٳ.
- 01 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ټمد ٌٍَر خدلاڀٳ خڀٕدزٷ يف ظ٭َُٳ آوُ بىل ؤن" :خڀعمَُُ خإليخٌَ ٌى
رلمى ٪خڀىؼدجٷ خڀيت ربٌَُد خإليخَش زىخٔ٥ص ڄى٨ٵُهد ،وظٕع٭مځهد ټىُٔځص
خظٝدپ زٱَتٌد ڄه خدلٝدحل خإليخََص خألوُي ،وڀځٹُدڂ ز٭مځُدهتد خدلىعځٵص زٱُص
خڀىٜىپ بىل خذلًٲ خدلٕ.1"ُ٥
وواللٌ ٧ىد ؤن ٬مځُص خڀعمَُُ ڄٹعُٝش ٴٹ٬ ٣ځً خالظٝدپ زُت خإليخَخض،
وٌى ڄد وُي زإوً َٰت ڄع٥دزٷ سبدڄد ڄ ٫وٙد ٢خإليخَش وؤًٌخٴهد ،وبن ټدن خألڄُ ال
ؼلځى ڄه خڀٝمص ،ٴةن ـّءخ ڄهمد ڄه خحملَُخض خإليخََص ڄعٝځص جبهدض ؤوُي
وٝىٜد ٬الٸص خإليخَش زددلىخ٤ه ،و٬الٸص خإليخَش زدڀٹ١دء ،وٌى ڄد ؤ٘دَ بڀًُ
خڀسدلػ يف خڀع٭َُٳ خألوپ٬ ،ىًڄد ظُ٥ٶ ڀ٭الٸص خإليخَش زددلع٭دڄځُت خخلدَـُُت.
ټمد ـدء يف ظ٭َُٳ خڀعمَُُ خإليخٌَ زإوً ٬مځُص ټعدزص خڀىؼدجٷ
وخدلُخٔالض وخڀىٝى ٚوخڀع٭ځُمدض زدڀٙٽٿ خڀٌٍ َعىخٴٷ ڄ ٫خڀُٝٯ خإليخََص
وخڀُمسُص ،لُػ َٕعىًڂ خحملَُ خألٔځىذ خإليخٌَ خڀٌٍ َعمُّ خبٝدج ٛڄع٭ځٹص
زدإليخَش زد٬عسدٌَد ڄُٴٷ ٬دڂ وٜدلر ٔځ٥ص ،2لُػ َع٭ُت ٬ځًُ خوعُدَ
1
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .09 ٚ ،خو ُ٩ٸَُسد ڄه ٌٍخ خڀع٭َُٳ يفَ :خڄٍ ؤمحً
خڀٱدڀيب ،ؤٜىپ خدلىد٤سدض خإليخََص ،زلدُ٠ش ؤڀٹُط ٬ځً ڄى٨ٵٍ وِخَش خذلفُش وخدلهدـَُه،
ـدڄ٭ص خإلڄدڂ ـ٭ٵُ خڀٝديٶ ،خڀ٭ُخٶ.11 ٚ ،9101 ،
ٌ - 2ىدٺ ڄه َُي زإن ڄٕإڀص خوٵُخي خإليخَش زإٔځىذ ود ٚهبد ٌى ؤڄُ َؽَت ز٭ ٟخإل٘ٽدڀُدض
خڀ٭مځُص ،شلد يٴ ٫زدڀس٭ ٟڄه خدلىعُٝت بىل خڀٹىپ زإوً ال َىسٱٍ ؤن ظعمُّ خحملَُخض خإليخََص
زإٌ ؤٔځىذ ود ،ٚزٿ ٬ځً خڀ٭ٽٓ ڄه ٌڀٻ َعىـر ٬ځً خإليخََُت خٔع٭مدپ ڀٱص زُٕ٥ص
وڄٵهىڄص ڄه خجلمُ .٫ؤو :ُ٩خحلسُر ؼدزيت ،يَوْ يف خڀعمَُُ خإليخٌَ ،ـدڄ٭ص خڀعٽىَه
خدلعىخٜٿ ،ڄ٭ٕٽُ .09 ٚ ،9109 ،ؤو ُ٩ؤټؽُ ظٵُال يف:
Jacques Gandouin, Correspondance et rédaction administratives, 7eme éditions,
Armand Colin, Paris, 1980, P 84. Mohammed Belaouf, «L’enseignement de la
rédaction administrative : entre formation académique et exigences professionnelles»,
Revue Expressions, Université de Constantine, N°4. Décembre 2017, P111 .
- 05 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
-ؤو ُ٩خدلٹٝىي زدألٔځىذ خإليخٌَ يف :خحلىدوٌ وًغلص ،خدلُخٔالض خإليخََص ،خدل٭هً خڀ٭ديل
ڀځعَُٕت وخدل٭ځىڄدظُص ،خڀًخَ خڀسُ١دء ،خدلٱُذ ،ي ْ ن.11 ٚ ،
2
- Allassane Conté,Op cit, P 10.
3
ًَُ٘ -لسدين ،يڀُٿ ظٹىُدض خڀعمَُُ خإليخٌَ وخدلُخٔځص ،11 ٢ ،خجلّخجُ :يخَ خڀىفدق،
.15 ٚ ،9105
- 01 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
املبحح الجاىٕ
أٍنٔ٘ التحسٓس اإلدازٖ ّخصائصُ
ٔىٲ وسُّه يف ٌٍخ خدلسمػ ؤعلُص خڀعمَُُ خإليخٌَ ،خڀيت ظًٴ ٫خڀسدلػ
وخدلى٨ٳ وخدلىخ٤ه ٬ځً خڀٕىخء بىل خڀسمػ يف ٌٍخ خدلى٠ى ،٪مث وىعٹٿ ز٭ً ٌڀٻ
بىل خخلٝدج ٛخجلىٌَُص يف ٬مځُص خڀعمَُُ خإليخٌَ.
املطلب األّل :أٍنٔ٘ التحسٓس اإلدازٖ
ال وٕع ٫ُ٥بيَخٺ ؤعلُص خڀعمَُُ خإليخٌَ بال بٌخ وٸٵىد ٬ځً خڀى٨دجٳ
خڀيت ظايَهد خحملَُخض خإليخََص خڀيت وٕعٙٳ ؤعلهد ڄه والپ خڀع٭َُٳ خڀعديل،
خڀٌٍ ٌٍَر ٜدلسً بىل ؤن" :خدلُخٔالض خإليخََص ٌٍ رلمى ٪خڀىؼدجٷ خڀيت
َىعفهد وػلٌَُد وَعًخوذلد ڄى٨ٵىخ خإليخَش ٴُمد زُىهڃ ،ؤو زُىهڃ وزُت خدلٝدحل
خإليخََص خدلىعځٵص ،ؤو خدلإٔدض خألوُي ،لُػ ظٽىن – ؤٌ خدلُخٔځص خإليخََص –
ؤُځص خظٝدپ وب٬الڂ وبؼسدض".1
ٴمه والپ ٌٍخ خڀع٭َُٳ وٕع ٫ُ٥ؤن وٕعىځ ٛمجځص ڄه خڀى٨دجٳ خڀيت
َايَهد خڀعمَُُ خإليخٌَ ،وٌٍ :خالظٝدپ ،خإل٬الڂ ،خإلؼسدض ،ؤىٲ وُٙق ٴُمد َځٍ
ټٿ ٌٍي خأليوخَ خڀىُ٨ٵُص ،خڀيت ظٙٽٿ يف ٌخض خڀىٸط خألعلُص خڀيت َٽعُٕهد
خڀعمَُُ خإليخٌَ.
الفسع األّل :التحسٓس اإلدازٖ ّضٔل٘ اتصال
دلد ټدوط خإليخَش "ظٽعر وال ظعٽځڃ" ،ٴةن خڀعمَُُ خإليخٌَ ٌى ؤُځص خإليخَش
يف خڀعىخٜٿٔ ،ىخء ٴُمد زُت ٌُحدهتد ؤو ڄٌُ ٫حدض ودَـُص ،ؤو يف ظ٭دڄځهد ڄ٫
1
-لُٕت ُ٬ىن ،خڀًڀُٿ خدلىهفٍ يف خدلُخٔالض خإليخََص وظلدٌؾ ڀأل٬مدپ ٘سً خڀٹ١دجُص٢ ،
،19خجلّخجُ :ڄ٥س٭ص خڀًَىخن.01 ٚ ،9111 ،
- 02 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خألٴُخي ڄه ڄىخ٤ىُت وَٰتٌڃ ،وٌى خألڄُ خڀٌٍ َٽٙٳ ٬ه ؤعلُص ودٜص ڀځممَُش
خإليخََص يف خڀىٙد ٢خإليخٌَ ،1وزًون خڀعمَُُ خإليخٌَ ٔىٲ َٙٿ ٌٍخ خڀىٙد٢
ال زلدپ.
وبن ټدن خڀىخٸَ ٫ؽسط ؤن ؤٔځىذ خدلىد٤سص خڀٙٵهُص ڄىع ُٙټٍڀٻ يف ظَُٕت
خڀىٙد ٢خإليخٌَ ،بال ؤوً ؤٔځىذ زلٵىٲ زدڀَُسص ،ودٜص بٌخ ظ٭ځٷ خألڄُ زددلٕدْ
زدحلٹىٶ وخدلُخټّ خڀٹدوىوُص ،وٌى ڄد َايٌ يف ٰدڀر خأللُدن بىل خڀ٭ّوٲ ٬ه
خڀعىٵٍُ ،وخدل٥دڀسص زدڀٽعدزص ڄه ٸسٿ خدلى٨ٵُت (خدلُئؤُت) محدَص ألوٵٕهڃ ڄه ؤٌ
ڄعدز٭ص ؤو ڄٕاوڀُص ،وخحلًَػ ٬ه ؤعلُص خالظٝدپ َٹىيود بىل ؤعلُص ؤوُي
ڀځعمَُُ خإليخٌَ ،وٌٍ خإلؼسدض.
الفسع الجاىٕ :التحسٓس اإلدازٖ ّضٔل٘ إثبات
شلد ال ٘ٻ ٴًُ ؤن خڀىؼدجٷ خإليخََص ٬مىڄد ٌٍ ؤوَخٶ َمسُص ،وٌى ڄد غل٭ٿ
خڀع٭ىَٿ ٬ځُهد يف بؼسدض خڀىٸدج ٫وخحلٹىٶ ؤڄُ ڄىع ُٙيف خدلىدِ٬دض ڄ ٫خإليخَش،2
وزدڀى ُ٩بىل ٌٍي خألعلُص ،صلً ؤن خحملَُ خإليخٌَ َع١مه وـىزد رلمى٬ص ڄه
خڀسُدودض خإلڀّخڄُص وخخلٝدج – ٛخڀيت ٔىٲ وع٭ُ ٞذلد اللٹد – لىت َعٌٕت
ڀإليخَش ووٝىڄهد خٔع٭مدپ ٌٍي خحملَُخض ټىٔدجٿ بؼسدض يف لٿ خڀًتخ٬دض
خإليخََص وخڀٹ١دجُص ،لُػ ؽلٽه خال٬عمدي ٬ځً ٌٍي خڀىؼدجٷ يف رلدالض َٰت
زلٝىَش يف خڀًتخ٬دض ،وٍټُ ڄىهد؛ َُٔدن خدلىخ ًُ٬وخِـدپ ،خڀعسځُٯ ،خالوعٝد،ٚ
خڀٝٵص ،خإلٸُخَ ،خڀٹُدڂ ز٭مٿ ؤو خالڄعىد٬ ٪ىً ،بوٙدء خدلُخټّ خڀٹدوىوُص ؤو بهندجهد،
خڀعىٵٍُ ؤو خاللفدڂ ٬ىً ،وخألڄؽځص ظًَّ زَّديش لفڃ خڀىٙد ٢خإليخٌَ.
1
٬ -مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ټعدزص خڀسمىغ خڀٹدوىوُص ،خجلّخجُ :يخَ ـٕىَ ڀځى ُٙوخڀعىَِ،٫
٬ .11 ٚ ،9101سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.09 ٚ ،
َ - 2خڄٍ ؤمحً خڀٱدڀيب ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
- 91 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
1
-وَٙت بىل ؤن خڀع٥ىَ خڀعٽىىڀىـٍ َٽٙٳ خڀُىڂ ٬ه ؤدج ٣ـًًَش ڀإل٬الڂ ،ربٹٷ ٌخض
خڀٱدَدض وزعٽځٵص ؤٸٿ٬ ،ځً ُٰخَ ؤدج ٣خڀعىخٜٿ خالـعمد٬ ٍ٬ځً ٘سٽص خالوعُوطَٰ ،ت ؤن
خال٬الڂ ڄه والپ ٌٍي خڀىٔدج ٣ػلعدؾ ٌى خِوُ بىل ټعدزص ظلُ٥ص ظٹعُذ زٙٽٿ ټسَت شلد ٌى
ڄٕع٭مٿ يف خڀعمَُُ خإليخٌَ ،وَٕعىـر خظٝدپ خدلىد٤سُت زىٔدج ٣خڀعىخٜٿ ،وٌى ؤڄُ َٰت
ڄ٭مڃ خڀع٥سُٷ ،ټمد ؤن خإل٬الڂ زدٔع٭مدپ ٌٍي خڀىُٔځص ال َّخپ ٸدُٜخ يف رلدڀً ٬ځً خڀعىخٜٿ
زُت خإليخَخض ،ټمد ؤوً ٸد ُٜڄه لُػ ٜٵص خڀُمسُص خڀيت ظٕعىـسهد ٜمص خڀعُٝٴدض
خڀٹدوىوُص ٔىخء ڄد ظ٭ځٷ زدإلؼسدض ؤو خڀعسځُٯ ؤو َٰت ٌڀٻ.
٬ - 2سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷَ .01 ٚ ،خڄٍ ؤمحً خڀٱدڀيب ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
- 90 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ؤٌڃ ٌٍي خڀُ٥ٶ ٌٍ خڀع٩ځڃ ،ؤىخء ټدن خڀع٩ځڃ َجدُٔد ؤو والجُد ،ٴةن خدلى٨ٳ
ػلعدؾ ال زلدپ بىل خڀٽعدزص ڀځع٭سَت ٬ه خوٙٱدالظً وټٍخ محدَص لٹىٸً ،ويف
ٔسُٿ َٴٌٍ ٫خ خڀع٩ځڃ الزً ؤن َ٭ځڃ خدلى٨ٳ زإٔدُٔدض ال زبځى ڄىهد ټعدزعً،
ټدجلهص خڀيت َُٴ ٫بڀُهد ظ٩ځمً ،وخدلىخ ًُ٬وخِـدپ ،وخڀٹىخوُت خدلٹَُش حلٹىٸً،
ٌٍخ ټځً يف ؤٔځىذ ال ربدڄٿ ٴًُ وال ٰمى ،ٞز٭سدَخض الجٹص ويٸُٹص وودـ٭ص.
ووَٙت بىل ؤن خڀٽعدزص خدلع٭ځٹص زُٴ ٫خدل٩دمل بىل خجلهدض خدل٭ىُصَٰ ،ت
ڄٹعُٝش ٬ځً خدلى٨ٵُت ،ٴىفً ؤن ٌٍخ خألٔځىذ ٸً َٕع٭مځً ټٍڀٻ خدلىخ٤ه ڀٍخض
خألُٰخ ٞخڀٕدزٹص ،وزىٵٓ خڀعٹىُدض خدل٥ځىزص ڄه خدلى٨ٳ ،بٌخ ؤَخي ؤن ربٹٷ
ټعدزعً ًٌٴهد خدلىٙىي.
وٌٍخ خألڄُ َٰت ڄٹع٬ ُٝځً خڀع٩ځڃ ٴٹ ،٣ٴمؽځمد وٸٵىد ٬ځً خألعلُص
خڀسدڀٱص ڀځممَُ خإليخٌَ ڄه ـهص خإليخَش ،ٴةوىد وَٙت بىل ؤن ڀځعمَُُ خإليخٌَ
ؤعلُص ودٜص زدڀىٕسص ڀځمع٭دڄځُت ڄ ٫خإليخَش ،ٴسدإل٠دٴص بىل ؤوً ؤُځص ظ٩ځڃ
ً٠ظُٝٴدض خإليخَش وٸُخَخهتد ،ٴُمٽه ؤن َٕع٭مٿ خڀعمَُُ ټىُٔځص ڀإل٬الڂ ؤو
خالظٝدپ ؤو خالؼسدض بٌخ خٔعً ً٬خألڄُ ٌڀٻ ،ڄه ُ٤ٲ خأل٘ىد ٚخڀ٥سُ٭ُص
(خألٴُخي) ؤو خدل٭ىىَص ،ٴُفر سلد٤سص خإليخَش زځٱعهد ،وزإٔځىذ ظٵهمً ،وٌٍخ ٬ىً
سلد٤سص خدلٕاوڀُت خدلسدَُ٘ه ؤو ڄٕاوڀُت ؤ٬ځً ڄىهڃ ٬ه ٸُخَخض ؤو ظُٝٴدض
ٜديَش ٬ه ڄى٨ٵُت ظدز٭ُت ذلڃ ؤُ٠ض دبٝدحلهڃ.
ٴدڀعمَُُ خإليخٌَ ؤُځص ڄهمص إليخوص خڀعٹَٝت وخدل٥دڀسص زدڀع٭ىَ٬ ٟه
خڀ َُ١خڀٌٍ ٸً َځمٷ خدلىخ٤ه ڄه ظُٝٴدض خإليخَش وؤ٬مدذلد ،1لُػ غلً خدلىخ٤ه
1
-بزُخٌُڃ زه ڄىٝىَ ،خڀعمَُُ خإليخٌَ ،ټُٳ ظع٭ځڃ خدلُخٔځص :ڄى٠ى٬دض وظلدٌؾ ڄٹعُلص،
ظُمجص :لُدش وٽد ٪ويڄدن ٌزُك ٴُٝٿُ٬ ،ت ؤڄځُځص (خجلّخجُ) :يخَ خذلًي.09 ٚ ،9105 ،
- 99 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
- 1ؤو ُ٩ظٵُٝځهد يف٬ :مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص،
خجلّخجُ :يخَ ـٕىَ ڀځى ُٙوخڀعىَِ .11 – 11 :ٚ ٚ ،9112 ،٫وٌُسص ُٰخَڄٍ ،يڀُٿ
خڀعمَُُ خإليخٌَ ،خجلّخجُ :يَىخن خدل٥سى٬دض خجلدڄ٭ُص 01 ٚ ،9101 ،وڄد ز٭ًٌد.
- 91 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
-ڄه زُت ؤٌڃ خڀى٨دجٳ خڀيت َايَهد خحملَُ خإليخٌَ ؤوً ؤُځص ڀځعىٵٍُ،
ٴدڀىٙد ٢خإليخٌَ َ٭ىِي يف آوُ ڄُلځص ربٹُٷ خڀىعدجؿ خدلُـىش وخدلُٕ٥ش ،ٴال
ٴدجًش ڄه سل٬ ٣٥مٿ َٰت ڄىعؿ ،وټؽَتش ٌٍ خحملَُخض خڀيت سبهٌُد خإليخَش
زُٝٱص ڀځعىٵٍُ.
املطلب الجاىٕ :خصائص التحسٓس اإلدازٖ
َىسٱٍ ٬ځً خدلى٨ٳ يف خإليخَش خڀ٭ځڃ خدلٕسٷ زإن ٬مځُص خڀعمَُُ خإليخٌَ
ظع٥ځر رلمى٬ص ڄه خخلٝدج ،ٛخڀيت غلر ٬ځًُ ڄُخ٬دهتد ،ڄىهد ڄد ٌى ڄع٭ځٷ
زددل١مىن ،وڄىهد ڄد ٌى ڄع٭ځٷ زدڀٙٽٿ ،ؤىٲ ضلدوپ ٴُمد َځٍ خڀعُ٥ٶ ذلٍي
خخلٝدج ٛزىى ٪ڄه خڀعٵُٝٿ.
الفسع األّل :خصائص التحسٓس اإلدازٖ مً حٔح الػكل
ٌىدٺ خڀ٭ًًَ ڄه خڀٙٽځُدض خڀيت غلر ڄُخ٬دهتد ٬ىً خڀسًء يف ٬مځُص
خڀعمَُُ ،ڄىهد ٘ٽځُدض ڄع٭ځٹص زدڀُٝدٰص ،وؤوُي زٹىخ ً٬خجملدڄځص وخلعُخڂ
خڀعٕځٕٿ خإليخٌَ ،وؤوُي ڄع٭ځٹص زدڀسُدودض خڀىخـر ظىخٴٌُد يف خحملَُش خإليخََص،
وٌى ڄد وسُىً يف خڀىٹد ٢خڀعدڀُص:
أّال – احرتاو غكلٔات الصٔاغ٘ يف التحسٓس اإلدازٖ:
ڀځممَُ خإليخٌَ وٝىُٜص يف ؤٔځىذ ُٜدٰعً ،لُػ ؤن خڀعمَُُ خإليخٌَ
ُٜدٰص بـُخجُص (وُ٨ٵُص) زبعځٳ ٬ه خڀُٝدٰص خإلزًخُ٬ص ،1ٴعمُٿ خڀ٭سدَخض
خدلٕع٭مځص ٴًُ بىل خڀ٭مځُص وظسع٭ً ٬ه خڀُٝدٰدض خأليزُص خدلُټسص وخڀسځُٱص،
ؤىٲ ضلدوپ ٴُمد َځٍ زُدن سلعځٳ خجلىخور خدلع٭ځٹص زدڀُٝدٰص يف رلدپ
خڀعمَُُ خإليخٌَ.
- 91 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
- 1خحلسُر ؼدزيت ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .01 ٚ ،مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص
وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷ.29 ٚ ،
- 91 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ڀًًَ ڄ٥ٝځمدظً خڀالِڄص خالٔع٭مدپ لىت وبن ټدوط َٰت ٔځُمص ڄه خڀىدلُص
خڀځٱىَص ،ٴُفر ٬ځً خدلى٨ٳ خإلدلدڂ زدحلً خأليىن ڄه خدل٭دَٲ خڀٹدوىوُص ،1ٴمؽال
صلً ؤن خدل٥ٝځمدض خڀعدڀُص :ظُُٔڃ وظؽسُط وظٕمُص ،ظٕع٭مٿ زىٵٓ خڀًالڀص ،يف
لُت ؤوً ڄه خڀىدلُص خڀٹدوىوُص ال َٽىن خڀعُُٔڃ بال دبىـر ڄُٔىڂ ٬ځً خڀُٰڃ
ڄه ؤوً َايٌ ڄ٭ٌت خڀعؽسُط يف خدلىٝر ،ووٵٓ خدلأپ يف خڀعٕمُص خڀيت ظايٌ بىل
٘ٱٿ ڄىٝر ڄدَٰ ،ت ؤن خدلى٨ٳ ٴُهد ػلعدؾ بىل ُ٘و ٢ڄ٭ُىص سبٽىً ڄه ٌٍي
خڀعٕمُص خڀيت ٌٍ يف هندَص خدل٥دٲ ظؽسُط يف خدلىٝر .وڀىإوٍ ڄؽدال آوُ ٬ه
خالٔعٙدَش وخدلىدٸٝص وخڀعُخ ،ٍ٠ٴ٭ځً خڀُٰڃ ڄه ؤهند ڄ٥ٝځمدض ظايٌ بىل وٵٓ
خدلأپ وٌى َٔى خڀٝٵٹص ٬ځً ٘ى ٛڄ٭ُت ،ڀٽىهد ڄ٥ٝځمدض سلعځٵص يف بـُخءخهتد
وآؼدٌَد وُ٘و٤هد ،ووٵٓ خڀىعُفص ظايَهد ټٍڀٻ خدل٥ٝځمدض خڀعدڀُص خڀعمىَٿ
وخڀىٹٿ ،وټٍخ خالٔعٹدڀص وخإلٸدڀص ،خالوعًخذ وخاللدڀص ٬ځً خالٔعًُخ ،٪ٴسىٵٓ
خدلى٥ٷ صلًٌد ظٵًُ وُوؾ خدلى٨ٳ ڄه ڄٽدن ٬مځً بىل ڄٽدن آوُ ،ڀٽه ڀٽٿ وٜٳ
خ٥ٜاللٍ يالالظًُ٘ ،و ،ً٤وعدجفً.2
– 9اإلجياش يف التحسٓس اإلدازٖ:
"وَت خڀٽالڂ ڄد ٸٿ وڄد يپ"ٌ ،ى ؤلٕه ظ٭سَت ٬ه ٌٍي خخلدُٜص يف خڀعمَُُ
خإليخٌَ ،ٴُفر ٬ځً خحملَُ خٔع٭مدپ ؤٸٿ ٸًَ شلٽه ڄه خألڀٵد ٦وخدل٥ٝځمدض
ڀځع٭سَت ٬ه خڀٵٽُش ڄى٠ى ٪زلَُي ،3وټإوً ٔىٲ ًَٴ ٫ڄٹدزال ڄدڀُد ڀٽٿ ټځمص
- 91 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
َٽعسهد٬ ،ځً ظلَٔ ٣دجٿ خڀعځٱُخٲ ،1ٴ٭ځً خحملَُ ؤن َعفىر خحلٙى ،خڀعٽُخَ،
خإل٤ىدذ ،وَٕعمٕه ؤن َٽىن ڀٽٿ زلَُش ڄى٠ى ٪وخلً ،ٴُىسٱٍ ٬ځً خحملَُ
ظٵديٌ ربَٙت خدلىخ ٫ُ٠خدلع٭ًيش وَٰت خدلعفدوٕص يف زلَُ وخلً.2
وخڀٱدَص خألٔدُٔص خدلُـىش ڄه ودُٜص خإلغلدِ ٌٍ ً٬ڂ بؼٹدپ ټدٌٿ
خدلىد٤ر زدڀُٔدڀص خإليخََص ،3ٴ٥ىپ خڀ٭سدَخض وظٙ٭سهد ؼلٵٍ خدل٭ٌت وَُ١٭ً ،ټمد
ؤن خإلغلدِ ؤلٕه ؤُځص ڀٽٕر خڀىٸطٔ ،ىخء ڄد ظ٭ځٷ زىٸط ڄُلځص خڀعمَُُ ؤو
خدلُخـ٭ص وخڀسمػ ،ټمد ؤوً ڄٽٕر ڀځمدپ ڄه لُػ ً٬ي خألوَخٶ خدلٕع٭مځص ،وخدلٽدن
خدلى ٛٝڀألَ٘ٵص ،وټٍخ ؤ٬سدء خالظالٲ.
وَٙت بىل ؤن ودُٜص خإلغلدِ غلر ؤن ال ظٽىن مسص ٬دڄص يف ټٿ خحملَُخض
خإليخََصٌ ،ڀٻ ؤن ٌىدٺ ز٭ ٟخحملَُخض خڀيت ظع٥ځر حبٕر ٤سُ٭عهد وى٬د ڄه
خڀعٵُٝٿ ڀإلدلدڂ زٽدٴص خدل٭ځىڄدض وبَٝدپ خڀٵٽُش ټدڄځص بىل خجلهص خدل٭ىُص
زدخل٥دذ خإليخٌَ٬ ،ځً ُٰخَ زل ُ١خدل٭دَىص ،ؤو زل ُ١خڀعٵٹً ،زلُ١
- 1لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،ؤو ُ٩والٲ ٌٍخ خڀُؤٌ يف:
Ammari Ali, La rédaction administrative, article sur internet : https://wartilani.hopital-
dz.com/manuels.pdf. Vue le 08 – 04 – 2020, P 04.
2
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .02 ٚ ،زلمً ٜدحل خڀٙى ،ٍ٥ڄُـٔ ٫دزٷ.011 ٚ ،
ًَُ٘ لسدين ،ڄُـٔ ٫دزٷ .91 ٚ ،ٴدظك وځىيف" ،ظٵَٕت خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص خحملَُش زإټؽُ ڄه
ڀٱص" ،رلځص خحلٹىٶ وخڀ٭ځىڂ خإلوٕدوُص ،ـدڄ٭ص خجلځٵص ،خجملځً ،11خڀ٭ًي ،11يَٕمرب ،9101
٠َ .11 ٚد ِخوٖ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 - 11 ٚ ٚ ،خحلسُر ؼدزيت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
٬سً خڀٹديَ خڀُٙىځٍ ،ٴه ټعدزص خڀعٹدََُ خإليخََص وخدلدڀُص وخڀٵىُص وَٰتٌد٬ ،11 ٢ ،مدن :يخَ
خڀؽٹدٴص ڀځى ُٙوخڀعىَِ.11 ٚ ،9100 ،٫
Margaret Aumont et autres, La correspondance administrative, Académie d’Orléans-
Tours, Education nationale, France, Juin 1994, P 04. Allassane Conté, Op cit, P 12.
Marie-Paule Benoît-Barnet, Karine Collette, Danielle Laporte et autres, Guide
pratique de la rédaction administrative, ministére de la fonction publique et de la
réforme de l’Etat, France, PP 33 - 35.
٬ - 3ځٍ َ٠د ،خإلوٙدء خڀىخ٠ك ،15 ٢ ،يڄٙٷ :يخَ خڀُٙٶ خڀ٭ُيب ،ي ْ ن.915 ٚ ،
- 95 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خڀعٵعُٗ ،...ٴدحملَُ ٌىد غلر ؤن َٵٝٿ يف ظٹَُُي زدڀٙٽٿ خڀٌٍ ػلٹٷ خألًٌخٲ
خدلُـىش ڄه ظٹَُُي ،1زٍټُ ؤوٜدٲ وخ٠مص ،وزُدودض يٸُٹص ،ٸً َ٥ىپ خڀعٹَُُ
٬ىً ُٔيٌد ،ڀٽه ٌٍخ خألڄُ ال َ٭ُر خدلٹَُ بال ٬ىً ذبدوِي لًوي خڀعٵُٝٿ
خدل٥ځىذ.
ووٹىپ ټځمص ؤوَتش يف ودُٜص خإلغلدِ ،ؤوً ال بٴُخ ٢وال ظٵَُ ،٣ٴُفر
ؤن ال َٽىن خإلغلدِ سلال زددل٭ٌت ،حبُػ ؤن ټٿ ٘ى٥َ ٛځ٬ ٫ځً خڀىؼُٹص غلر
ؤن َٵهڃ خدلى٠ى ٪ووځٵُدظً ،وټٿ ظٵُٝٿ ڄٵًُ ڄعٝٿ زددلى٠ىٌ ،٪ڀٻ ؤن خدلى٨ٳ ال
َٽعر ڀىٵًٕ ،وبظلد َٽعر ڀٱَتي شله وـً ڀً خحملَُ ،ؤو ټٿ ڄه ُٔمٿ زلځً يف
ٌخض خدلٝځمص ؤو ټٿ ٘ىَ ٛ٭ىًُ خدلى٠ى ٪لدال ؤو ڄٕعٹسال.
ّ – 1ضْح عبازات احملسز اإلدازٖ:
ـدء يف خدلديش 110ڄه ٸدوىن خإلـُخءخض خدلًوُص وخإليخََص 2ؤوً" :زبعٛ
خحملدټڃ خإليخََص ټٍڀٻ زدڀٵٝٿ يف:
- 0ي٬دوي بڀٱدء خڀٹُخَخض خإليخََص وخڀً٬دوي خڀعٵَٕتَص وي٬دوي ٴمٛ
خدلُٙوُ٬ص ڀځٹُخَخض خڀٝديَش ٬ه:
-خڀىالَص وخدلٝدحل َٰت خدلمُټّش ڀځًوڀص ٬ځً ڄٕعىي خڀىالَص،
-خڀسځًَص وخدلٝدحل خإليخََص خألوُي ڀځسځًَص،
-خدلإٔدض خڀ٭مىڄُص خحملځُص ٌخض خڀٝسٱص خإليخََص ،"...ؤٌ ؤوً ػلٷ ڀٽٿ
٘ى ٌٌ ٛڄٝځمصٔ ،ىخء خإليخَش ؤو خأل٘ىد ٚخڀ٥سُ٭ُص ؤو خال٬عسدََص خألوُي،
1
٬ -سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .915 ٚ ،مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ټعدزص خڀسمىغ
خڀٹدوىوُص ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
- 2خڀٹدوىن َٸڃ 12-11خدلاَّن يف 91ٴربخَُ ٔىص ،9111خدلع١مه ٸدوىن خإلـُخءخض خدلًوُص
وخإليخََص ،خجلًَُش خڀُمسُص ،خڀ٭ًي ،90خڀٝديَش زعدََه 91ؤٴَُٿ .9111
- 91 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ؤن َځفإ بىل خڀٹ١دء خإليخٌَ ڄه ؤـٿ ظٵَٕت ڄ٥ٝځمدض ؤو ؤڀٵدٰ ٦دڄ١ص ؤو
ظٹسٿ ظٵَٕتخض ڄع٭ًيش وخَيش يف ٸُخَ بيخٌَ ،ووالل ٧ڄه والپ ٌٍخ خڀى ٛؤن
ٌىدٺ ظس٭دض ڄٽځٵص ڀځٱمى ،ٞٴً٬ىي خڀعٵَٕت زدإل٠دٴص بىل ؤهند ٬رء ڄديل
وِڄٍت ٴهٍ ٬رء ټٍڀٻ ٬ځً خڀٹ١دء ،ودٌُٻ ؤن خ٘ٽدالض خڀعىٵٍُ ظُـ ٫يف ؤٰځسهد
بىل خڀُٝدٰدض خڀٱدڄ١ص يف خحملَُخض خإليخََص ،ٴهٍخ خألڄُ َىسٱٍ ٴهمً ڄىٍ
خڀسًخَص زدڀىٕسص ڀځممَُ ،ٴُفر ٬ځًُ خٔعىًخڂ ؤٔځىذ زُٕ ٣ووخ٠كٌ ،ڀٻ ؤن
خحملَُ وؼُٹص ڄىـهص بىل ٴحدض سلعځٵص وڄعٵدوظص يف ڄٕعىَدهتد خڀ٭ځمُص.1
و٬ى ُٝخڀى٠ىق ڄُظس ٣زٙٽٿ ؤو زأوُ ز٭ى ٌُٝخإلغلدِ وخڀًٸص ،وخألڄُ
ڄىٝر يف ټٿ خأللىخپ ٬ځً خوعٹدء خألڀٵد ٦وخڀ٭سدَخض خڀٹدوىوُص وظځٻ خڀ٭سدَخض
خدلعًخوڀص يف خحلُدش خإليخََص ،وخذلًٲ ټمد ٔسٷ وؤٔځٵىد ٌى ٔهىڀص خٔعُ٭دذ
ڄ١دڄُت خحملَُش خإليخََص.
وزُت خإلغلدِ وخڀى٠ىق َٹ ٫خحملَُ يف ب٘ٽدڀُص خدلىخِوص زُىهمد ،ٴمه ـهص
غلر ٬ځً خحملَُ خٔع٭مدپ ؤٸٿ ٸًَ ڄه خألڀٵد ٦وخڀ٭سدَخض ،وڄه ـهص ؤوُي غلر
ؤن ظايٌ ٌٍي خڀ٭سدَخض وخألڀٵد ٦خڀًالڀص خڀٽدڄځص ڄه ڄ١دڄُت خحملَُش ،وال لٿ
ذلٍخ خإل٘ٽدپ بال ڄه والپ خدلمدَٔص وخال٤ال ٪خدلعٽَُ ٬ځً سلعځٳ خڀىؼدجٷ
خإليخََص خدلىفّش ڄه ٸسٿ زدلؽُت ؤو ڄى٨ٵُت يف وٵٓ خجملدپ.
1
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .01 ٚ ،مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝىٚ
خڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷ .12 ٚ ،خحلسُر ؼدزيت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
وٌُسص ُٰخَڄٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٥٬ .99 ٚ ،دء خهلل زىمحًُش ،ڄسديت يف خدلُخٔالض خإليخََص ڄ٫
ظلدٌؾ ظ٥سُٹُص ،خجلّخجُ :يَىخن خدل٥سى٬دض خجلدڄ٭ُص٠َ .01 ٚ ،9101 ،د ِخوٖ ،ڄُـ٫
ٔدزٷ٬ .11 ٚ ،ځٍ َ٠د ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .915 ٚ ،سً خڀٹديَ خڀُٙىځٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.51 ٚ ،
Mireille Brahic, Op cit, P 59.
- 92 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
٬ - 1مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
.20 – 21 :ٚ
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ڄه ٸسٿ خدل٭ىُُتَٰ ،ت ؤن ٌٍي خڀَُ٥ٹص ظٕعځّڂ خـعمد٬د آوُ ،وٸً َٝديٲ ټٍڀٻ
ؤن ؤلً خأل١٬دء َ٭عُ٬ ٞځً ڄد ـدء يف خحملَُش خڀىهدجُص ،زً٬ىي ؤن ڄد ـدء
ٴُهد سلدڀٳ دلد مت خالظٵدٶ ٬ځًُ.
وصلً ؤن ٌىدٺ لٿ آوُ ذلٍخ خإل٘ٽدپ ،وٌى خدل٭مىپ زً يف زلدُ٠
خالـعمد٬دضٌ ،خض ـًوپ خأل٬مدپ خحملًي ،وٌى ؤن َعڃ ربَُُ خحمل ُ١زٙٽٿ ڄٕسٷ
ټىٕىص ؤوڀُصَ ،عڃ ظىَِ٭هد ٬ځً خال١٬دء ٸسٿ خالـعمد٬ ،٪ځً ؤن َعڃ ظىٹُمهد
ؤؼىدء خجلځٕص ،ٴهىد ظٕهٿ ٬مٿ خدلٹَُ زإن َىٹك ٴٹ ٣خڀ٭سدَخض خخلالٴُص ؤو
خدلسهمصَٰ ،ت ؤن ٌٍي خڀَُ٥ٹص َٙىهبد ٌٍ خخلُي خڀىٹ ٛڄه لُػ ؤوً ؽلٽه بيَخؾ
وٹد ٢ـًًَش ؤؼىدء خالـعمد ،٪ٴىُـ ٫بىل خڀى٠٭ُص خألوىل.
ٌىدٺ لځىپ ؤوُي ذلٍخ خإل٘ٽدپ ،ڄؽٿ ظىټُٿ ڄهمص ڄُخـ٭ص وُٜدٰص
خحمل ُ١خڀىهدجٍ ذلُحص ؤوُي ظٕهُ ٬ځً خڀعىٵٍُ ،وظعممٿ يف خڀ٭ديش ڄٕاوڀُص
خڀعٹد ٍ٠ؤو خحملدٔسص ٬مد ـدء يف خحمل ،ُ١ڄؽځمد ٌى ڄ٭مىپ زً يف ز٭ٟ
خالـعمد٬دض خڀعًخوڀُص خڀيت ظٹًڂ زلُ١خ ؤوڀُد ػلعدؾ بىل ظىٵٍُي بىل ڄٝديٸص
ٌُحص وُٜص ؤو ـهص بيخََص ؤ٬ځً ،وٌٍخ خحلٿ ڄٹسىپ وٕسُدٌ ،ڀٻ ؤن خجلهص خڀيت
َُٴ ٫بڀًُ خحمل ُ١ظٽىن ٌخض وربش يف خجملدپ ،و٬ځً خ٤ال ٪زة٘ٽدالض خڀعىٵٍُ،
وخڀ٭ىخٸر خڀٹ١دجُص دل١دڄُت خحمل ،ُ١وخألٌڃ ڄه ٌڀٻ ؤن ذلد ڄه خڀىٸط وخڀىٔدجٿ
خدلديَص وخڀسَُٙص ڄد ؽلٽىهد ڄه ڄُخـ٭ص ٸدوىوُص ڄعإوُص ،ڄٕسىٸص خبربش ظُخټمُص
يف رلدپ خڀعمَُُ خإليخٌََٰ ،ت ؤن ٌٍخ خحلٿ ټمد ٌى وخ٠ك ،لٿ ـّجٍ ڄع٭ځٷ
ٴٹ ٣زس٭ ٟخجلځٕدض وخالـعمد٬دض ڄؽځمد و٬ ٛځًُ خڀٹدوىن.
– 1الدق٘ كداصٔ٘ يف التحسٓس اإلدازٖ:
دلد ټدوط خحملَُخض خإليخََص ٜديَش ٬ه ـهدض َمسُص ،ٴهٍ زال ٘ٻ ڄُظسص
ِؼدَ ٸدوىوُص ،خألڄُ خڀٌٍ َٕعً ٍ٬ڄه خحملَُ ل١ىَخ ٌٌىُد يف خوعُدَ خڀ٭سدَخض
- 10 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خدلىدٔسص خدل٭ربش ٬ه خدل٭ٌت خدلٹٝىي زٙٽٿ وخ٠ك وسلع ُٝوال ػلعمٿ خڀعإوَٿ،1
ټمد ؤٔځٵىد ،وٌٍخ ڄد َ٭رب ٬ىً ڄه خڀىدلُص خڀٵٹهُص خبدُٜص خڀًٸص يف خحملَُخض
خإليخََص ،ٴدڀًٸص ټڃ َٹدپ ٌٍ خڀىعُفص خحلعمُص ڀځمٍَ ،وخڀىَٰ ٛت خدلٵهىڂ ال
ػلٹٷ خذلًٲ خدلُـى ڄه بوٙدجً.2
وخوعُدَ خڀ٭سدَخض خڀًٸُٹص َع٭دَ ٞلعمد ڄ ٫ٸًٌُ خالوعٝدَ وخڀى٠ىق،3
وٌىد ظعًوٿ وربش خحملَُ وڄٽعٕسدظً خدل٭ُٴُص يف خوعٹدء خدل٥ٝځمدض وخڀُٝٯ خڀيت
ذبىر خحملَُ ټٿ خڀعسدْ ياليل ؤو ٔىء ظإوَٿ ،ټمد غلر ٬ځًُ ؤن َعفىر خڀُٝٯ
خڀٵ١ٵد٠ص وخڀٱدڄ١ص ٌخض خڀًالالض خدلع٭ًيش ،خڀيت ظًٴ ٫بىل خڀعإوَٿ وخڀعٵَٕت
ؤىء خڀٵهڃ وظٙىًَ خدل٭دين.4
وټى٥ىش ؤٔدُٔص ڀعفىر ٌٍي خدلّخڀٷ َٹ٬ ٫ځً خحملَُ ربًًَ خألًٌخٲ
خدلُـىش ڄه زلَُي ،ٴةٌخ ٔ ُ٥ؤًٌخٴً زٙمٿ وخ٠ك ظُُٕ ٬ځًُ ؤڄُ خوعُدَ
خڀ٭سدَخض وخدل٥ٝځمدض خڀًٸُٹص خحملٹٹص ذلٍخ خذلًٲ 5ڄه ـهص ،وربٹٷ ودُٜيت
خإلغلدِ وخڀى٠ىق ڄه ـهص ؤوُي.
1
-ٴدظك وځىيف ،ڄُـٔ ٫دزٷ٠َ .11 ٚ ،د ِخوٖ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .11 ٚ ،سً خڀٹديَ
خڀُٙىځٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.51 ٚ ،
Margaret Aumont et autres, Op cit, P 33. Mireille Brahic, Op cit, PP 60 - 61. Ammari
Ali, Op cit, P 11.
2
- Mohammed Belaouf, Op cit, P119.
٬ - 3مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
٬ .20سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.915 ٚ ،
4
٥٬ -دء خهلل زىمحًُش ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .01 ٚ ،سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
ًَُ٘ ـفُٷ وآوُون ،ڄُـٔ ٫دزٷ ًَُ٘ .99 ٚ ،لسدين ،ڄُـٔ ٫دزٷ.91 ٚ ،
Allassane Conté, Op cit, P 11.
٬ - 5مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
.20
- 19 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
1
-خحلسُر ؼدزيت ،ڄُـٔ ٫دزٷ٠َ .01 ٚ ،د ِخوٖ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،زًَ خڀًَه زه
ظًٌَُ ،خدلُخٔالض خڀ٭دڄص وخڀعمَُُ خإليخٌَ ،خجلّخجُ :يخَ خدل٭ُٴص.01 ٚ ،9111 ،
Allassane Conté, Op cit, P 11. Michel Fonkou, Règles, techniques et pratiques de la
rédaction administrative, Paris, L’Harmattan, 2012, PP 18 - 19. Guide de redaction,
Luxembourg, 2eme édition, Office des publications officielles des Communautés
européennes, septembre 2006, P 11.
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ظٵًُ خإلڀّخڂ .ؤڄد بٌخ ټدن خحملَُ ڄىـهد ڄه خدلُئوْ بىل خڀُجُٓ ٴىٕع٭مٿ
٬سدَخض ظٵًُ خڀ٥د٬ص وخالڄعؽدپ ،1وٌٍخ ال َ٭ٍت زإٌ لدپ ڄه خأللىخپ ،ويف
خالذبدٌُت ،خٔع٭مدپ ٬سدَخض ظٵًُ خإلٌالپ ؤو خڀعٍڀٿ ،خإلٌدوص ؤو خالٔعهدوص،
خڀٵىٸُص ؤو خڀًووُص ،ټٿ ڄه ڄُټّي ،ٴدڀُجُٓ وبن ټدن ڄُټّي ؤ٬ځً ويوَي َىٝر
٬ځً ٴُ ٞخالو١سد ،٢ٴهٍخ ال َ٭ٵًُ ڄه لٕه خوعُدَ ٬سدَخظً مل ٌڃ يووً،
ٴدڀُجُٓ خڀىدـك ٌى خڀٌٍ ػلٹٷ خڀعٵدٲ ڄى٨ٵًُ وڄىخٍ٤ت يخجُش خوعٝد ًٜزً،
ٴُٽىن ذلڃ دبؽدزص خألذ خڀٝدَڂ خدلعځ٥ٳ زُُ٬عً ٌٍخ ڄه ـهص ،ويف خجلهص خدلٹدزځص
غلٿ ٬ځً خدلىخ٤ه وخدلُئوْ ټٿ ڄه ڄُټّي ؤن ال َٕع٭مٿ ٬سدَخض ڄدٔص دبُټّ
َجًُٕ ،ظٵًُ ٬فّي وً٬ڂ ڄٹًَظً ؤو ٔىء ظَُٕتي ،ويف ٌخض خڀىٸط غلر ؤن ال
ظٽىن خحملَُخض خإليخََص َٔدجٿ سبځٷ ؤو خٔع٭٥دٲ ڄٍپ.
ټمد ًَوٿ يف ٌٍي خڀىٹ٥ص يخجمد ؤن ڄ٭ُٴص خدلُټّ خڀٹدوىين ڀځمىد٤ر
زدحملَُ ظٵُ٬ ٞځً خڀُجُٓ وخدلُئوْ ً٬ڂ ذبدوِ خدلى٨ٳ خدلىع ،ٛوټؽَت ڄد
َايٌ ً٬ڂ خلعُخڂ خڀعٕځٕٿ خذلُڄٍ بىل خوًٕخي يف خڀ٭مٿ خإليخٌَ زٕسر سبُي
لځٹص خڀىٜٿ ،ؤٌ خدلى٨ٳ خدلىع ،ٛخڀٌٍ َُي زإن َجًُٕ خو ڄُئؤًُ ٸً ذبدوِوخ
خوعٝدٜدظً ،ٴُځفإ بىل خڀٕځسُص يف خڀع٭دڄٿ ڄ ٫خڀُ٥ٴُتٌٍ ،ي خڀٕځسُص خڀيت ال
زبًڂ زدڀُ١وَش شلدَٔص خإليخَش ڀىٙد٤هد ٬ځً ؤټمٿ وـً.
1
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .02 ٚ ،ؤو ُ٩يف وٵٓ خڀًٝي٥٬ :دء خهلل زىمحًُش،
ڄُـٔ ٫دزٷَ .00 ٚ ،خزك زىًٌَِ ،خالظٝدپ وخڀعمَُُ خإليخٌَ ،زلدُ٠خض ؤڀٹُط ٬ځً ٤ځسص
خدلدٔعُ ،زب :ٛٝظَُٕت خدلىخَي خڀسَُٙص ،ـُفٿ٠َ .91 ٚ ،9101 – 9105 ،د ِخوٖ ،ڄُـ٫
ٔدزٷ .11 ٚ ،خحلىدوٌ وًغلص ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
Mireille Brahic, Op cit, P 66. Programme décentralisation développement communal,
Atelier de renforcement des capacités des agents des CT de la Région de l’est en
Technique de rédaction Administrative (élaboration de lettre, PV, Rapport…), 19 au
21 Juin 2012. Publier Août 2012, P 31.
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
وخحلًَػ ٬ه خڀعٕځٕٿ خإليخٌَ َٹىيود لعمد بىل خخلى ٞيف لٕه خٔع٭مدپ
خڀ٭سدَخض وخألڀٵدٌٍ ،٦ي خألوَتش خڀيت ظ٭رب ٬ه ودُٜص ؤوُي ڄهمص ڄع٭ځٹص
زٹىخ ً٬خجملدڄالض خإليخََص.
– 9اضتعنال صٔؼ اجملامل٘ يف التحسٓس اإلدازٖ:
وٸٵىد يف خڀ٭ى ُٝخڀٕدزٷ ٬ځً ؤن خلعُخڂ خڀعًَؾ وخڀٕځڃ خإليخٌَ َٽىن ڄه
خجلهعُت ،خڀ٭ځُد وخڀًوُد ،زدٔع٭مدپ ٬سدَخض وُٜٯ ربٹٷ خلعُخڂ وڄُخ٬دش ڄٙدُ٬
خدلىد٤سُت ،وٌى ڄد َ٭رب ٬ىً زٹىخ ً٬خجملدڄځص يف خڀع٭دڄٿ خإليخٌَ ٬مىڄد،
وخڀعمَُُ خإليخٌَ ٬ځً وـً خخلٝى ،ٚٴدجملدڄځص ٬ى ُٝـىٌٌُ يف خڀعمَُُ
خإليخٌَ ،وظٹع ٍ١خٔع٭مدپ ُٜٯ ودٜص ٬ىً خڀع٭دڄٿ ڄ ٫خدلىخ٤ه ؤو خدلٕعىًَڂ ؤو
خدلٕعىًِڂ ،ٴال رلدپ الٔع٭مدپ خڀ٭سدَخض خدلدٔص زدڀٽُخڄص ؤو خدلٕعٵّش ڀځمٙد،ُ٬
ود ٌُٻ ٬ه خٔعىًخڂ ٬سدَخض ڄهُىص ؤو ؽلٽه ظىُٜٵهد زإوً ٸٍٲ يف لٷ ڄه وـهط
بڀًُ ،شلد ال َځُٷ زىٜٳ وؼُٹص ٜديَش ٬ه بيخَش َمسُص.1
وظعٵٷ خدلُخـ ٫خڀسمؽُص وخڀىخٸ ٫خڀ٭مځٍ ٬ځً ؤن خحملَُ خڀٌٍ ػل ً٩زدڀٹسىپ
ٌى ٌڀٻ خحملَُ خڀٌٍ َىعٹٍ ٜدلسً خڀ٭سدَخض خإلغلدزُص ،خڀيت ظعُٺ زدذ خألڄٿ
ڄٵعىلد ،2وال ظعُٺ ؤؼُ ڀځُإْ وخڀٙٻ ،وخإلغلدزُص ال ظ٭ٍت خڀٹسىپ ؤو خڀُٴ،ٟ
ٴددلٹٝىي هبد خڀځسدٸص وخڀًزځىڄدُٔص يف خڀُي ٬ځً وـً خخلٝى ٚوخخل٥دذ ٬مىڄد،
وٌٍخ لىت يف خڀُي خڀٌٍ ال ػلٹٷ ڄُخي خدلىد٤ر ،وڄ٭ىدٌد ؤن خدلىد٤ر غلر ؤن
1
-ؤو٬ :ُ٩سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .912 ٚ ،مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ
خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .21 ٚ ،سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ،
.02 ٚخحلسُر ؼدزيت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
Allassane Conté, Op cit, P 11. Ammari Ali, Op cit, P 11.
ًَُ٘ - 2لسدين ،ڄُـٔ ٫دزٷ٠َ .99 ٚ ،د ِخوٖ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 - 11 ٚ ٚ ،
Margaret Aumont et autres, Op cit, P 04.
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
َٙ٭ُ زدال٤محىدن وخڀُ٠د زإن ڀً ٸُمص ووِن ڀًي سلد٤سًُ ،ؤىٲ وىَي ٴُمد
َځٍ ٸُ١ص خٴعُخُ٠ص ظع١مه ز٭ ٟخألڄؽځص ظىُ٠مُص ٬ځً خٔع٭مدپ ٬سدَخض
خجملدڄځص وخڀعځ٥ٳ ،وڄد َٹدزځهد ڄه ٬سدَخض ال ربٹٷ خخلدُٜص زلٿ خڀىٹدٖ.
الْقائع:
خو٥ځٹط ؤ٘ٱدپ خڄًخي لٍ ٔٽٍت زدڀٱدِ خڀ٥سُ٭ٍ ،ؤيض بىل خإلُ٠خَ زٙسٽص
خدلُدي ،وخڀُٝٲ خڀٝمٍ وخڀُ٥ٸدض.
العبازات اإلجيابٔ٘ العبازات الطلبٔ٘ املداطِب
... -و٭ځڃ ڄُوَٺ ټٿ َىڂ ٬ځً ٌٍخ -ال و٭ځڃ ؤٔسدذ ظإوُ خإلصلدِ... ٘ٽىي خدلىخ٤ىُت
-وځمٓ يف ُٔديظٽڃ لٕه خدلٕعىٹ...٫
ٌٍ -خ خڀعمد٤ٿ وعُفص ڀٕىء خڀعَُٕت...
-ؼٹعىد ٴُٽڃ ټسَتش يف ربٹُٷ خڀعَُٕت...
-ؤؼٹځعمىود زعٕىَٵدظٽڃ وو٬ىيټڃ و٬ىيټڃ...
خڀٽدٌزص...
َي ڄٕاوپ ؤيىن ٌٍ -خ خألڄُ ڀُٓ ڄه خوعٝدٜىد -و٭ځمٽڃ ؤوىد ڀٕىد خدلٕاوڀُت ٬ه
ٌٍخ خڀعإوُ ،ؤى٭مٿ ٬ځً ڄُخٔځص وال ٘إن ڀىد زً... (ڄُئوْ)
خجلهدض خدل٭ىُص...
َ -خٔځىد خجلهدض خدل٭ىُص ،ومل وعځٷ ٔ -سٷ وؤن ؤ٬ځمىد خجلهدض خدل٭ىُص،
ودلٕىد ٔهٌُد ٬ځً بهندء ٌٍي ؤٌ َي خبٝى ٚخدلى٠ى...٪
خڀى٠٭ُص خڀيت ظاَٸىد مجُ٭د...
َي ڄٕاوپ ؤ٬ځً ... -ڀإليخَش ٘اون ؤوُي ؤټؽُ -بوٍت ؤويل ٬ىدَص ودٜص إلهندء
ٌٍخ خدلُٙو...٪ ؤعلُص... (َجُٓ)
ٌٍ -خ خڀعإوُ ودـڃ ٬ه ؤڄىَ ڄدڀُص -ؤٴًُټڃ زإن خڀعإوُ ودـڃ ٬ه
وٹ ٛخال٬عمديخض خدلدڀُص ،وضله وؤـىًخض ال ٬ځڃ ڀٽڃ هبد...
وٕ٭ً بىل ظٕىَعهد يف ؤُٔ ٪وٸط.
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ٴهٍخ خدلؽدپ خڀعىُ٠مٌٍ 1ى ُ٬ىص ڄه ُٜٯ خدلُخٔالض خإليخََص ،ٴىفً ؤن
خدلُخٔالض خڀيت ظى٨ٳ ٸىخ ً٬خجملدڄځص ظايٌ بىل خلعٹدن خڀٱ١ر ،ؤ٭ٍ خجلمُ٫
بىل ربٹُٷ خألًٌخٲ خدلُٕ٥ش يف خدلُخٔالض ،ؤڄد خدلُخٔالض خدلٹدزځص ٴهٍ لعمد ٔىٲ
ظايٌ بىل ظإِڂ ؤټرب ڀځمى٠ى ،٪ټمد ظٕٵُ ٬ه لدڀص خوًٕخي ٬ځً سلعځٳ
خدلٕعىَدض.
وخخل٥دذ ٔىخء ټدن ڄىـهد بىل ـهص ٬ځُد ؤو يوُد ،غلر ؤن َع١مه ٬سدَخض
خڀعځ٥ٳ وخجملدڄځصٌ ،ڀٻ ؤن ٌٍي خڀ٭سدَخض ٔىٲ ظىؼٷ وظ٭ِّ خڀؽٹص زُت خدلىد٤سُت،
وٸً يَؾ خڀ٭مٿ خإليخٌَ وٝىٜد يف خإليخَخض خڀ٭مىڄُص ٬ځً خٔع٭مدپ ٬سدَخض
ذبًٕ ٌٍي خجملدڄالض وٍټُ ڄىهد :ڄه يوخ ٍ٬خڀُٕوَ ؤن ؤ٬ځمٽڃٔ ،فځىد زدٌعمدڂ
زدڀٯَُٙ ،ٴىد ڄُخٔځعٽڃ ،ظٹسځىخ ٴدجٷ خڀعٹًَُ وخاللعُخڂ ،ظٵ١ځىخ ًٌُٔ زٹسىپ
ؤمسً ٬سدَخض خڀىي ،...وَٰتٌد ڄه خڀ٭سدَخض خڀيت ظ٭عرب ڄُآش ٬دټٕص ڀٝىَش
خإليخَش خڀٝديَش ٬ىهدٔ ،ىخء ټدوط ٌٍي خدلُخٔالض ودَـُص ؤو لىت يخوځُص،
ٴمٕه بوُخؾ خڀىؼُٹص خإليخََص َايٌ بىل َِديش خاللعُخڂ ڀځفهص خدلًَٝش ،2خألڄُ
خڀٌٍ ڄه ٘إوً ظ٭َّّ خڀؽٹص ،وٌٍ بلًي خڀٱدَدض خألٔدُٔص خدلىٙىيش يف خڀ٭مٿ
خإليخٌَٔ ،ىخء زُت خإليخَش وخدلىخ٤ه ،ؤو يخوٿ خإليخَش وٵٕهد زُت ڄى٨ٵُهد.
- 1ؤو ُ٩ؤڄؽځص ظىُ٠مُص ؤوُي يف٬ :سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .911 ٚ ،مدَ زىُ٠دٲ،
خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷ.21 – 21 ٚ ٚ ،
وٌُسص ُٰخَڄٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٥٬ .11 ٚ ،دء خهلل زىمحًُش ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
Mireille Brahic, Op cit, P 65.
٬ - 2مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
٬ .25سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.25 – 21 ٚ ٚ ،
- 15 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- 1خدلُٔىڂ َٸڃ ،011 – 11خدلاَن يف 19ـىخن ،0211خدلع٭ځٷ زعمَُُ وو ُٙز٭ ٟخڀٹُخَخض
ٌخض خڀ٥دز ٫خڀعىُ٩مٍ ؤو خڀٵُيٌ خڀيت هتڃ و٠٭ُص خدلى٨ٵُت ،خجلًَُش خڀُمسُص ،خڀ٭ًي ،11
خڀٝديَش زعدََه 11ـىخن .0211خدل٭ًپ وخدلعمڃ زددلُٔىڂ َٸڃ 001 – 10خدلاَن يف 11ـىخن
،0210وخدلُٔىڂ 091 – 21خدلاَن يف 92ؤٴَُٿ .0221
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
1
-ؤو ُ٩ؤڄؽځص ؤوُي ٬ه خڀسُدودض خإلڀّخڄُص خڀيت َع٥ځسهد خڀٹدوىن يف :خدلديش 01ڄه خدلُٔىڂ
،010 – 11خدلاَن يف 11ـىَځُص ،0211خدلى٩ڃ ڀځ٭الٸص زُت خإليخَش وخدلىخ٤ه ،خجلًَُش
خڀُمسُص ،خڀ٭ًي ،95خڀٝديَش زعدََه 11ـىَځُص ،0211خڀيت ظسُت خڀسُدودض خڀىخـر ظىخٴٌُد
يف خالٔعً٬دء خدلىـً ڄه خإليخَش بىل خدلىخ٤ه ،لُػ ـدء ٴُهد ؤوً" :غلر ؤن ٍَټُ يف خڀىؼُٹص
خڀيت ظع١مه خالٔعً٬دء وخڀيت َىٸ٭هد خڀٙى ٛخدلىىپ ٸدوىود ڄد َإيت:
-خٔڃ خدلٝځمص خدل٭ىُص،
-خٔڃ خدلىٸ ٫وڀٹسً ووُ٨ٵعً،
-يوخ ٍ٬خالٔعً٬دء وخذلًٲ ڄىً زى٠ىق،
٬ -ىىخن خدلٝځمص خدل٭ىُص وَٸمهد خذلدظٵٍ،
-ؤَدڂ خالٔعٹسدپ ؤد٬عً".
ؤو ُ٩ټٍڀٻ :خدلىٙىَ َٸڃ 15خڀٝديَ ٬ه خدلًََُص خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،خدلاَن يف 05
ؤټعىزُ ،9101لىپ ظىلًُ بـُخءخض بً٬خي ـًخوپ ظَُٕت وؼدجٷ خألَُ٘ٳ.
- 12 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
٬ - 1مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
.21 – 21 ٚ
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
1
ًَُ٘ -لسدين ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .91 ٚ ،سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷًَُ٘ .05 ٚ ،
ـفُٷ وآوُون ،ڄُـٔ ٫دزٷ٠َ .99 ٚ ،د ِخوٖ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،خحلسُر ؼدزيت،
ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
Kadiatou Kouadio-Bouadou, La lettre administrative et l’acte administratif unilatéral
à Abidjan - éthique et esthétique communicationnelle, Thèse de doctorat en
linguistique. Université Jean Monnet – Saint Etienne, 2010, P 271.
- 10 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
وىًٕ خڀ٥دز ٫خڀُمسٍ خڀٌٍ ظعمُّ زً ،1وڄد َعُظر ٬ځً ٌڀٻ ڄه ڄٕاوڀُص ٬ه ټٿ
ڄد َٽعر ،ټىن خدلُمَُ ؽلؽٿ خإليخَش خڀيت َىعٕر بڀُهد .2ووَٙت يف ٌٍخ خڀًٝي بىل
ؤن خألٔځىذ خإليخٌَ َ٭عمً زٙٽٿ ؤٔدٍٔ ٬ځً ؼالؼص ٬ىد :ٌٍ ُٜخدلٝځمص
خڀ٭دڄص ،ڄٕاوڀُص خڀًوڀص ،خڀعىُ٩ڃ خذلُڄٍ.3
زىدء ٬ځً ڄد ٔسٷ صلً ؤن خحملََُه خإليخََُت ڄځّڄىن زعمٌُ خدلى٠ىُ٬ص
وخحلُدي ٬ىً خڀعمَُُ ،ټىهنڃ َٽعسىن زدٔڃ بيخَهتڃ وؽلؽځىهند ڄه والپ ٌڀٻ ،ټمد
ؤن ټعدزدهتڃ ظعٕڃ زدڀُمسُص ،خألڄُ خڀٌٍ ػلمٿ ڄ٭ً وُٝسد ڄه خدلٕاوڀُص ٔىخء
ڀځممََُه ؤو بيخَخهتڃ ،ټمد ؤن ٌٍي خڀىؼدجٷ ٌٍ ڄُـ٭ُص خإليخَش يف ڄ٭ُٴص
خحلٹدجٷ ،4وڄه مث غلر ؤن ظٽىن خدلى٠ىُ٬ص وخحلُدي علد خألٔدْ خدل١دڄٍُت يف
وٹٿ خڀىٸدج ٫وظىُٜٳ خدلُخټّ خڀٹدوىوُص ،وخخلالٜص ټمد ٬رب ٬ىهد خڀس٭ 5ٟغلر
ؤن ظربِ خڀىؼُٹص خإليخََص خڀٝٵص خڀىُ٨ٵُص ڀځممَُ ال خڀٝٵص خڀٙىُٝص.
ٴدحلُدي زع٭سَت آوُ ڄ٭ىدي َٴ ٟخڀُٝٯ ٌخض خڀ٥دز ٫خڀٙى ٍٝوخڀ٭د٤ٵٍ.6
- 19 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
1
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .02 ٚ ،ؤو ُ٩ؤَ١دَ :خڄٍ ؤمحً خڀٱدڀيب ،ڄُـٔ ٫دزٷ،
.15 – 11 ٚ ٚ
2
- Mireille Brahic, Op cit, P 64. Ammari Ali, Op cit, P 11.
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
٥٬ -دء خهلل زىمحًُش ،ڄُـٔ ٫دزٷَ .09 ٚ ،خزك زىًٌَِ ،ڄُـٔ ٫دزٷًَُ٘ .95 ٚ ،
لسدين ،ڄُـٔ ٫دزٷَ .99 ٚ ،خڄٍ ؤمحً خڀٱدڀيب ،ڄُـٔ ٫دزٷ.15 ٚ ،
Margaret Aumont et autres, Op cit, P 04. Mohammed Belaouf, Op cit, P111 . Guide de
redaction, Op cit, P 11. Programme décentralisation développement communal, Op cit,
P 30.
- 2بزُخٌُڃ زه ڄىٝىَ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
َ - 3خزك زىًٌَِ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .95 ٚ ،خحلىدوٌ وًغلص ،ڄُـٔ ٫دزٷ.00 ٚ ،
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خڀ٭دڄص ،...وَسُت زى٠ىق ظدََه خوعهدء خدلهدڂ ،وزدڀعديل خو٭ًخڂ خڀٝٵص يف ظىٸُ ٫ؤٌ
وؼُٹص ز٭ً ٌڀٻ خڀعدََه ،ويف خدلٹدزٿ صلً ڄٹَُش خڀع٭ُُت خڀيت ظسُت ظدََه خڀعمع٫
زدڀٝاللُدض خجلًًَش ،وخڀ٭الوخض ،خحلٹىٶ وخالڀعّخڄدض خڀيت ظٹدزٿ خدلىٝر
خجلًًَ.
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
املبحح الجالح
صٔـــؼ التحــسٓس اإلدازٖ ّعياصسِ
ٔىٲ ضلدوپ يف ٌٍخ خدلسمػ خڀعُ٥ٶ بىل سلعځٳ خڀُٝٯ خدلٕع٭مځص يف
خڀعمَُُ خإليخٌَ (خدل٥ځر خألوپ) ،مث وىعٹٿ ز٭ً ٌڀٻ ٬ىد ُٜخحملَُ خإليخٌَ،
خألٔدُٔص ڄىهد وخڀعس٭ُص (خدل٥ځر خڀؽدين).
املطلب األّل :صٔؼ التحسٓس اإلدازٖ
ؤٔٵُض خدل٭دڄالض خڀُىڄُص ٬ځً مجځص ڄه خڀُٝٯ ٘سً خڀؽدزعص ٬ىً ربَُُ
خدلُخٔالض خإليخََص ،ؽلٽه بمجدذلد يف خڀ٭ىد ُٜخڀعدڀُص:
ُٜ -ٯ خڀع( ًَُٝخڀسًء).
ُٜ -ٯ خڀ٭ىدوَه (خوعٝدَ خدلى٠ى.)٪
ُٜ -ٯ خڀىًخء.
ُٜ -ٯ خڀعمهًُ (خدلٹًڄص).
ُٜ -ٯ خڀ٭ُٜ( ٞځر خدلى٠ى ٪وخدلىدٸٙص).
ُٜ -ٯ خخلدسبص.
ُٜ -ٯ ؤوُي (خالوعٹدپ ،خڀعٍټَت ،خڀُٕي ،خڀعىُ٠ك ،خڀعُظُر ،خالٔع٭فدپ).
الفسع األّل :صٔؼ التصدٓس (البدء)
وظٕمً ټٍڀٻ زُؤْ خڀٝٵمص ؤو خڀُؤُٔص وټٍڀٻ خڀًڄٱص ،1وٸً ـُي
خڀ٭ُٲ ٬ځً بيَخؾ رلمى٬ص ڄه خڀسُدودض خدلع٭ځٹص زدإليخَش خدلًَٝش ڀځىؼُٹص ،وټٍخ
خڀٕځ٥ص خإليخَش خڀىُٜص وٌټُ خڀًوڀص (يف ؤ ٣خڀٝٵمص) ،وٌٍخ ب٠ٵدء ڀځ٥دز٫
خڀُمسٍ ٬ځً ٌٍي خحملَُخض خإليخََص ،وسبُُّخ ذلد ٬ه َٰتٌد ڄه خدلُخٔالض
1
- Allassane Conté, Op cit, P 13. Mohammed Belaouf, Op cit, P 111. Marie-Paule
Benoît et autres, Op cit, P 11.
- 15 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خخلدٜص .1ټمد َٽعر ؤٔٵٿ ٌڀٻ خٔڃ خإليخَش خدلُٔځص ،و٬ديش ڄد َٽعر ٬ځً ؽلُت
خڀىَٸص يف خحملَُخض زدڀ٭ُزُص ،و٬ه َٕدٌَد يف خحملَُخض زدڀٵُوُٕص ،وظٽعر
خإليخَخض خڀىُٜص زٙٽٿ ظُخظيب ڄه ؤ٬ځً خذلُڂ وٜىال بىل خإليخَش ؤو خدلٝځمص
خدلًَٝش ڀځىؼُٹص ٬ځً ضلى خدلؽدپ خڀعديل:
خجلمهىََص خجلّخجَُص خڀًؽلٹُخُ٤ص خڀٙ٭سُص
وِخَش خڀع٭ځُڃ خڀ٭ديل وخڀسمػ خڀ٭ځمٍ
ـدڄ٭ص زلمً وُ ُ١زٕٽُش
ټځُص خحلٹىٶ وخڀ٭ځىڂ خڀُٕدُٔص
ڄٝځمص خدلٕعىًڄُت
وٌٍي خدل٭ځىڄدض ظٵًُود يف ڄ٭ُٴص ڄ ًَٝخڀُٔدڀص و٬ىىخوً ،ووځمٓ ؤعلُص
ٌٍي خدل٭ځىڄدض يف ربًًَ خالوعٝد ٚخدلى٠ى ٍ٬ذلٍي خإليخَش ؤو خدلٝځمص ،وخجلهص
خڀيت ؽلٽه خڀع٩ځڃ ؤڄدڄهد والجُد وَجدُٔد ،ټمد ظ٭ځمىد ڄٕسٹد خالوعٝد ٚخالٸځُمٍ
ڀځفهص خدلًَٝش ڀځىؼُٹص .ٴمه وـهص وَ ُ٩ڄَّص صلً ؤن ظ١مُت خجلهدض خڀٕځمُص
خأل٬ځً ذب٭ٿ خحملََُّ خإليخٌَ ػل ً٩زٹسىپ وظًَّ ٸُمعً زدڀىٕسص ڀځمىد٤سُت
زً.2
َ١دٲ بىل ٌڀٻ ٌټُ ظدََه ًٜوَ خڀىؼُٹص خڀٌٍ َٕسٷ ٬ديش زدٔڃ خدلٽدن
خڀٝديَش ٴًُ .ټمد ٸً صلً ؤن ز٭ ٟخحملَُخض ظاوُ خڀعدََه وڄٽدن خڀًٝوَ بىل
٬ - 1سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٥٬ .91 ٚ ،دء خهلل زىمحًُش ،ڄُـٔ ٫دزٷ.91 ٚ ،
Allassane Conté, Op cit, P 11.
2
- Mohammed Belaouf, Op cit, P 117.
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ؤٔٵٿ خڀىؼُٹص ،1ويف لدالض ؤوُي َٽعر ڄسدُ٘ش ز٭ً ٬ىىخن خحملَُ٬ ،ځً ُٰخَ
زلد ُ٠خجلځٕدض ؤَه َٕعهٿ زً خٴععدق خحمل٬ ُ١ځً خڀٙٽٿ خڀعديل:
زل ُ١خـعمد...٪
زعدََه خڀؽدڄه ڄه ٘هُ ٔسعمرب ڀٕىص ؤڀٵُت وظٕ٭ص ،ُٙ٬خو٭ٹً خـعمد،...٪
دبٹُ ،...حب١ىَ خڀٕديش...
وڀٍټُ خڀعدََه يف خحملَُ ؤعلُص ودٜص ٬ځً ڄٕعىَدض ڄع٭ًيشٔ ،ىخء ٬ځً
ڄٕعىي خإليخَش ؤو خڀٹ١دء ،ٴُمٽه خڀع٭ىَٿ ٬ځًُ يف ڄ٭ُٴص خالوعٝد ٚخڀّڄٍت
ڀإليخَش خدلًَٝش ڀځىؼُٹص ،ؤو ربعٕر ڄىً آـدپ خڀع٩ځڃ ،ؤو خڀعٹديڂ ؤو ؤٌ ؤـٿ
ٸدوىين آوُ ،2وٌى خألڄُ خڀٌٍ َٕعً ٍ٬ربًًَ خڀعدََه زًٸص وو٠ىق.
َ١دٲ بىل ڄد ٔسٷ خڀُٸڃ خڀعٕځٕځٍ ؤو ڄد َ٭ُٲ ټٍڀٻ زُٸڃ خڀٹًُ ؤو
خڀُٸڃ خدلُـ٭ٍ ،3وَعٽىن ڄه َٸڃ خحملَُش خڀٌٍ َعس ٫زُڄىِ سلعُٝش ڀإليخَش
خدلُٔځص ب٠دٴص بىل خڀٕىص ،وټمؽدپ ٬ه ٌڀٻ يف َٔدڀص بيخََص ٜديَش ٬ه سلرب
ؤؼُ خالـعهدي خڀٹ١دجٍ ٬ځً لُټص خڀعَ ،٫َُٙٸمهد خڀعٕځٕځٍ ٌى ٜ 111ديَش يف
ٔىص ،9102ٴةوىد وٽعر خڀسُدودض ٬ځً خڀٙٽٿ خڀعديل:
خڀُٸڃ خدلُـ٭ٍ / 111 :ڂ ؤ ب ٶ ق ض 9102 /
1
-لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ ًَُ٘ .11 ٚ ،لسدين ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .11 ٚ ،سً خجملًُ
َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٥٬ .92 ٚ ،دء خهلل زىمحًُش ،ڄُـٔ ٫دزٷ.91 ٚ ،
Allassane Conté, Op cit, P 11.
٬ - 2سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.911 ٚ ،
3
- Mohammed Belaouf, Op cit, P 116.
- 12 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٥٬ .95 ٚ ،دء خهلل زىمحًُش ،ڄُـٔ ٫دزٷ.91 ٚ ،
لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.12 – 11 ٚ ٚ ،
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
٬سدَخض وـُّش ال ظعفدوِ خڀٕ ُ٥ؤو خڀَُٕ٥ه ،حبُػ َٵهڃ خدلىد٤ر هبد ڄ١مىهند
ٸسٿ ؤن َٹُؤ ظٵدُٜځهد ،وٌٍخ ڄد َ٭ُٲ يف ڀٱص خڀسمػ خڀ٭ځمٍ دبسًؤ خڀٽٵدَص
خڀٍخظُص ڀځ٭ىىخن ،2وڄه ٴىخجً و٬ ٫٠ىىخن ڀځممَُش ؤوً َٕهٿ ٬مځُص ٸًُ خڀُٔدڀص
يف ـًوپ خڀربًَ خڀىخَي وخڀٝديَ ،وَٵُ خڀٽؽَت ڄه خڀىٸط ٬ىً خڀسمػ ٬ه خحملَُش
خدلع٭ځٹص هبٍخ خدلى٠ى ،٪ټمد َٕهٿ ٬مځُص ربًًَ خألوڀىَدض يف خڀٹُخءش ،ٴمه
خحملَُخض صلً خدلٕع٭فٿ وَٰتي.3
وخوعُود رلمى٬ص ڄه خڀ٭ىدوَه خڀعىُ٠مُص ،حملَُخض سلعځٵص وسُت ٴُهد
خڀُٝٱص خڀٕدزٹص:
-خدلى٠ى٤ :٪ځر بظالٲ وؼدجٷ
-زل ُ١خـعمد ٪ظىُٕٹٍ ڀعىُ٩ڃ يوَش ټُوَص
-ڄٹَُ ظىُٝر يف َظسص ڄعُٝٲ َجٍُٕ
-زل ُ١ڄًخوالض خجملځٓ خڀٙ٭يب ڀسځًَص...
-ٸُخَ زب ُٛٝخ٬عمديخض ڄدڀُص
-ـًوپ بَٔدپ
وَٰتٌد ڄه ُٜٯ خڀ٭ىدوَه خڀيت زبعځٳ زدوعالٲ ٤سُ٭ص خحملَُ ،خڀيت َٕ٭ً
ٴُهد ڄ ًَٝخڀىؼُٹص ٬ځً ټعدزص خڀ٭ىىخن زٙٽٿ زدَِ٬ ،ديش ڄد َٽىن خب ٣سلعځٳ
ؤو وٰ ٣ځُ ٧يف ؤ ٣خڀٝٵمص ،وَٽعر ڄسدُ٘ش ز٭ً َؤْ خڀٝٵمص.
1
- Kadiatou Kouadio-Bouadou, Op cit, P 242.
- 2لُٕىص ُ٘ون ،يڀُٿ بصلدِ حبػ زبُؾ يف خحلٹىٶ ،ڄ٥سى٬دض سلرب ؤؼُ خالـعهدي خڀٹ١دجٍ
٬ځً لُټص خڀع ،٫َُٙـدڄ٭ص زٕٽُش ،ڄ٥س٭ص خألڄٿ – خڀىخيٌ ،ـدوٵٍ .51 ٚ ،9105
3
-ؤو٬ :ُ٩سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .910 – 911 ٚ ٚ ،سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـ٫
ٔدزٷ.11 ٚ ،
- 10 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
٬ -سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .911 ٚ ،وٌُسص ُٰخَڄٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷَ .91 ٚ ،خزك
زىًٌَِ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.92 ٚ ،
Allassane Conté, Op cit, P 11. Ammari Ali, Op cit, PP 13 - 14.
- 19 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
وظٕع٭مٿ ٌٍي خڀُٝٯ ٬ديش ز٭ً ٌټُ خوعٝدَ خدلى٠ى ،٪ٴىٽعر ڄؽال:
خدلى٠ى٤ :٪ځر ٴعك ربٹُٷ
ڄ٭ديل وَُِ خڀًخوځُص وخجلمد٬دض خحملځُص
وٌىدٺ َُ٤ٹص ؤوُي ڄٕع٭مځص و٘دج٭ص ،وٌٍ زُدن ٜٵص خدلُٔٿ وخدلُٔٿ
بڀًُ ٸسٿ ٌټُ ٬ىىخن خحملَُش ،ٴىٽعر ٜٵص خدلُٔٿ (ڄىٝسً خڀىى )ٍ٬ؤو خٔڃ
خدلٝځمص خڀيت ًٌََُد ؤو َٙعٱٿ هبدٌٍ ،خ يف خحلدڀص خڀيت مل ظٍټُ ٴُهد يف َؤْ
خڀٝٵمص ،مث وٽعر ٜٵص خدلُٔٿ بڀًُ ،ووٕسٹهد ٬ديش زةلًي ُٜٯ خڀىًخء (خڀًُٕ،
ڄ٭ديل ،خحملعُڂ )...مث وٽعر زُدودض خدلُٔٿ بڀًُ٬ 2ځً خڀىمى خڀٌٍ مت ظٵُٝځً
ٔدزٹد ،وڄؽدپ ٌڀٻ:
خڀُٸڃ خدلُـ٭ٍ9102/.... /...:
َجُٓ ڄٝځمص..................
بىل
خڀًُٕ خحملعُڂ َجُٓ يخجُش.............
خدلى٠ى................:٪
- 1وَٙت بىل خخل٥دذ خڀًزځىڄدٍٔ ؤو خڀځٱص خڀًزځىڄدُٔص ٌٍ ڀٱص خڀعىد٤ر زُت خڀًوپ ،ڄًٌَٝد
خألُ٬خٲ خڀًوڀُص ،وٌىدٺ ؤڀٹدذ ظٕع٭مٿ ٬ىً ظىـًُ خخل٥دذ خڀٙٵىٌ ؤو خڀٽعديب ،وٍټُ ڄىهد:
ٔ٭ديش خڀٕٵَتٔ ،٭ديش خڀىَُِ خدلٵى ،ٞخڀًُٕ خڀُجُٓ (زدڀىٕسص ڀُجُٓ خڀًوڀص وٌىدٺ ڄه
َٕع٭مٿ ٴىد ڄص خڀُجُٓ)ٜ ،دلر خڀٕمى (ظٕع٭مٿ ڀځمځىٺ)ٜ ،دلر خڀٕمدلص ؤو ٜدلر
خڀٵُ١ځص (ظٕع٭مٿ ڀُـدپ خڀًَه) ،وؤوَٰ ُ٩ت ٌڀٻ ڄه خألڀٹدذ يفٜ :الق وُد ،٢ڄ٭فڃ
خدل٥ٝځمدض خڀًزځىڄدُٔص وخإلظُٽُط خڀًزځىڄدٍٔ٬ ،مدن (خألَين) :يخَ ؤٔدڄص ڀځى ُٙوخڀعىَِ،٫
911 ٚ ،9111وڄد ز٭ًٌد .وؤو ُ٩ټٍڀٻ:
Allassane Conté, Op cit, P 13.
- 2لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .11 ٚ ،سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 – 92 ٚ ٚ ،
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- 1لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .11 ٚ ،سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.10 – 11 ٚ ٚ ،
2
-ؤوُٜ ُ٩ٯ ؤوُي يف ًَُ٘ :ـفُٷ وآوُون ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،خحلىدوٌ وًغلص،
ڄُـٔ ٫دزٷ .01 ٚ ،وؤوُٜ ُ٩ٯ زدڀٵُوُٕص يف:
Margaret Aumont et autres, Op cit, P 05. Mohammed Belaouf, Op cit, P119.
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
-بٌخ ټدن خألڄُ ڄع٭ځٹد زُي ٬ځً ٤ځر ڄؽال ٴةوىد وٽعر:
ظس٭د َ /يخ ٬ځً ٤ځسٽڃ خدلع٭ځٷ زـَ ...ٸڃ ...خدلاَن يف...
-بٌخ ټدن خألڄُ ڄع٭ځٹد زعىٵٍُ ظ٭ځُمص ،ٴةوىد وٽعر ڄؽال:
ظس٭د ڀع٭ځُمعٽڃ َٸڃ ...لىپ ...خدلاَوص يف...
-بٌخ ټدن خألڄُ ڄع٭ځٹد زع٥سُٷ ٸدوىن ،ٴةوىد وٽعر:
ظ٥سُٹد ڀځٹدوىن َٸڃ ...خدلاَن يف ...خدلع٭ځٷ زـ...
ؤو وٽعر:
خدلُـ :٫خڀٹدوىن َٸڃ ...خدلع٭ځٷ زـ ...خدلاَن يف.2...:
الفسع اخلامظ :صٔؼ العسض (صلب املْضْع ّاملياقػ٘)
زبعځٳ ُٜٯ خڀ٭ُ ٞزدوعالٲ خدلى٠ى ٪زدوعالٲ خدلى٠ى ٪زلٿ خدلُخٔځص،
ڀٽه خدلعٵٷ ٬ځًُ 3يف خحملَُخض ؤهند شلىهفص زدڀٙٽٿ خدل٭عدي زُت سبهًُ ڀځمى٠ى ،٪مث
ڄىدٸٙص وودسبصٌٍ ،ي خألوَتش خڀيت ٔىٲ طل ٛٝذلد رلدال ڄٕعٹال يف خڀىٹ٥ص
خدلىخڀُص ،ٴىفً ؤن خحملَُ خإليخٌَ ڄځّڂ زدڀعمهًُ ڀُٔدڀعً زسُدن ڄى٠ى٬هد زٍٙء
ڄه خڀعٵُٝٿ خڀٌٍ ال َٕعى٬سً خڀ٭ىىخن ،مث َىعٹٿ ز٭ً ٌڀٻ بىل خدلىدٸٙص ،خڀيت
ظعٕڃ زدڀعٵُٝٿ ،يون ؤن وىًٕ زإوً ڄه وٝدج ٛخدلُخٔځص خإليخََص خإلغلدِ.
- 1ؤو :ُ٩ؤمحً زځىيوُت ،ڄُـٔ ٫دزٷ .01 ٚ ،لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.10 – 11 ٚ ٚ ،
ًَُ٘ ـفُٷ وآوُون ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 – 92 ٚ ٚ ،
Mohammed Belaouf, Op cit, P 117.
2
-ؤو ُ٩ؤڄؽځص ؤوُي يف٬ :سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٥٬ .10 – 11 ٚ ٚ ،دء خهلل
زىمحًُش ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .19 ٚ ،سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷَ .910 ٚ ،خڄٍ ؤمحً
خڀٱدڀيب ،ڄُـٔ ٫دزٷ.09 - 00 ٚ ٚ ،
٬ - 3سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .19 ٚ ،لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.10 ٚ ،
Marie-Paule Benoît et autres, Op cit, P 11.
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
٬ - 1سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .919 – 910 ٚ ٚ ،ؤوُٜ ُ٩ٯ ؤوُي ڀځ٭ُ ٞيف :ؤمحً
زځىيوُت ،ڄُـٔ ٫دزٷ .02 ٚ ،لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،وٌُسص ُٰخَڄٍ ،ڄُـ٫
Margaret Aumont et autres, Op cit, P 05. ٔدزٷ .91 ٚ ،ؤوُٜ ُ٩ٯ زدڀٵُوُٕص يف:
- 2ؤمحً زځىيوُت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.91 – 02 ٚ ٚ ،
Mohammed Belaouf, Op cit, P 120.
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
-يف خألوَت...
-والٜص دلد ٔسٷ ٌټُي...
-زىدء ٬ځً ڄد ٔسٷ صلً ؤوً...
َُ -ـً خزبدٌ خڀعًخزَت خدلىدٔسص خبٝى...ٚ
-ٸًڄط ڀٽڃ ٌٍخ ...الزبدٌ ڄد ظُووً ڄىدٔسد ڄه بـُخءخض.1...
ټمد َٵ١ٿ ؤن زبعڃ خڀُٔدڀص خإليخََص ز٭سدَخض خڀٙٽُ وخڀعٹًَُ وخاللعُخڂ،
وٌٍ ڄه ُٜٯ خجملدڄځص خڀيت ٔسٷ خڀعُ٥ٶ بڀُهد يف خخلٝدج ٛخڀٙٽځُص ڀځمُخٔځص
خإليخََص ،وٌٍ ُٜٯ زبعځٳ زدوعالٲ خجلهص خدلُٔٿ بڀُهد ،2وټٍخ ٤سُ٭ص خدلُخٔځص،
ووٍټُ ڄه ٌٍي خڀُٝٯ خڀ٭سدَخض خڀعدڀُص:
-ظٹسځىخ ًٌُٔ ٴدجٷ خڀعٹًَُ وخاللعُخڂ.
-يڄعڃ ٌوُخ ڀىد وڀځى٤ه.
-يڄعڃ يف َ٬دَص خهلل.
-ظٹسځىخ ڄىد ؤمسً آَدض خالڄعىدن.
ټمد غلر ظٍَُٿ خڀُٔدجٿ خإليخََص زعىٸُ ٫ڄه خدلُٔٿ ڄ ٫زُدن ٜٵعً
وخڀىُ٨ٵُص وخمسً وڀٹسً ،وَٽىن خڀعىٸُ ٫خب ٣خڀًُ ،وبٌخ ټدن خألڄُ ڄع٭ځٹد
- 1ؤوُٜ ُ٩ٯ ؤوُي يف٥٬ :دء خهلل زىمحًُش ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .11 ٚ ،سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـ٫
ٔدزٷ .919 ٚ ،وٌُسص ُٰخَڄٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،وؤوُٜ ُ٩ٯ خخلدسبص زدڀٵُوُٕص يف:
Margaret Aumont et autres, Op cit, P 06. Guide de redaction, Op cit, P 11.
٬ - 2سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
Mireille Brahic, Op cit, P 67. Allassane Conté, Op cit, P 11. Guide de redaction, Op
cit, P 11.
- 15 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
زعٵىَ ٟغلر خإل٘دَش بىل ٌڀٻ زٍټُ ٬سدَش٬ :ه (ؤو) زعٵىَ ٟڄهٌ(...ټُ خٔڃ
خدلٵىِ ٞوٜٵعً).1
وڀځعىٸُ ٫آؼدَ ٸدوىوُص زدڀىٕسص ڀځمىٸ ،٫ٴهى َعممٿ ظس٭دض ٌٍخ خڀعىٸُ،٫
ټمد ؤوً َ١ٵٍ خڀٝٵص خڀُمسُص وخدلًٝخٸُص ٬ځً خحملَُش خڀٝديَش ٬ىً ،2و٬ديش ڄد
َٽىن خڀعىٸُ ٫ڄٝمىزد زى ٫٠وعڃ خدلٝځمص ؤو خإليخَش خدل٭ىُص ،وٌٍخ ڀځمًَّ ڄه
خدلًٝخٸُص وڄى٭د ڀځعّوَُ .وخڀىؼُٹص َٰت خدلىٸ٭ص ټڃ ٌى ڄ٭ځىڂ ظ٭عرب وؼُٹص
رلهىڀص ،وال ربمٿ ؤٌ ٸُمص ٸدوىوُص ،وال ؽلٽه خزبدٌ ؤٌ بـُخء زًٝيٌد ،3وال
َ٭ىپ ٬ځُهد يف خإلؼسدض ؤو يف خوٙدء خدلُخټّ خڀٹدوىوُص.
َٰت ؤن ٌٍخ خألڄُ ڄ ٫ظ٥ىَ ؤدجٿ خإلـُخڂ ؤٜسك ڄُ٥ص ڀځعّوَُ ،لُػ
َٕهٿ خڀُىڂ ٬ځً خجملُڄُت ظٹځًُ خألوعدڂ شلد َىَُ٘ ٢ػلص ؤټرب ڄه خدلع٭دڄځُت
زدڀىؼدجٷ خإليخََص ،وَ٩ت خڀؽٹص وخدلًٝخٸُص خڀيت َ١ٵُهد ٌٍخ خخلعڃ ،خألڄُ خڀٌٍ
ؤيي بىل خڀع٭ىَٿ ٬ځً ُ٤ٶ ؤوُي ڀ١مدن ٌٍي خدلًٝخٸُص ،ٴىفً ؤوً يف خڀٽؽَت ڄه
خڀًوپ خدلع٥ىَش َعڃ خال٬عمدي ٬ځً زُدودض خڀُٸڃ خدلُـ٭ٍ (خڀعٕځٕځٍ) ،ڄ ٫ظٍَُٿ
خڀىؼدجٷ خإليخََص زسُدودض ټدٴُص ڀالظٝدپ وخڀعإټً ڄه ٜمص خڀىؼُٹص ،لُػ َٽعر
يف لدُ٘ص خدلُخٔځص٬ :ىىخن خدلٝځمص ،وزًٌَُد خإلڀٽعُوين ،وَٸڃ خذلدظٳ ؤو
خڀٵدټٓ.
1
- Michel Fonkou, Op cit, PP 15 - 16. Mohammed Belaouf, Op cit, P 117. Guide de
redaction, Op cit, P 11.
2
-لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ 10 ٚ ،و٬ .11 ٚسً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
َخڄٍ ؤمحً خڀٱدڀيب ،ڄُـٔ ٫دزٷ.09 ٚ ،
Allassane Conté, Op cit, P 11. Ammari Ali, Op cit, P 11. Michel Fonkou, Op cit, P 17.
Mohammed Belaouf, Op cit, P 117.
3
- Mohammed Belaouf, Op cit, P 117.
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
1
-ظ٭ُٲ و٩ڃ بيخَش خڀىؼدجٷ خإلڀٽعُووُص زإهند" :خٔعىًخڂ خحلدٔسدض خِڀُص يف ذبمُ٫
وظٙٱُٿ وزبَّه وو ُٙخڀىؼدجٷ .ٴهٍ ڀځمٕعىًڂ ٬سدَش ٬ه وخـهص ربٽڃ زُرلُص ٔهځص
خالٔعىًخڂ زُٕ٥ص خڀعٝمُڃَٕ ،ع٬ ٫ُ٥ربٌد ظىُ٩ڃ ټٿ ڄد ؽلعځٻ ڄه وؼدجٷ وبيَخؾ ټٿ
خدل٭ځىڄدض خدلعىٴُش لىذلد ڄه ٜىَ وڄځٵدض مس٭ُص وزَُٝص" .ؤوٌُ :ُ٩ؽڃ محىي خڀٙسځٍ ،ڄدِن
ټمدپ ٸُٙ٥دض ،بزُخٌُڃ بمسدُ٬ٿ خحلًًَ" ،ؤؼُ ٴ٭دڀُص ؤو٩مص بيخَش خڀىؼدجٷ خإلڀٽعُووُص ٬ځً
ربُٕت خأليخء :يَخٔص لدڀص زلٽمص زًخَص ٬مدن" ،رلځص خالٸعٝدي وخڀعىمُص خڀسَُٙص ،ـدڄ٭ص
خڀسځًُش ،9خجملځً ،11خڀ٭ًي ،19يَٕمرب .900 ٚ ،9101
َُ - 2ظٽّ ؤڄه خدل٭ځىڄدض ٬ځً ؤڄه ومحدَص خڀىڀىؾ ؤو خڀًوىپ بىل خألو٩مص ،ؤڄه ومحُص ؤو٩مص
خڀعٙٱُٿ ،ؤڄه ومحدَص خڀربخڄؿ وخڀع٥سُٹدض ،ؤڄه محدَص ٸىخ ً٬خڀسُدودض ،ؤو ُ٩ظٵُٝٿ ٌڀٻ يف:
ټديٌ َِه خڀًَه" ،بـُخءخض خألڄه وخڀىٸدَص ڄه خجلُخجڃ خإلڀٽعُووُص يف خدلٽعسدض وڄُخټّ
خدل٭ځىڄدض" ،ب٘دَش :رلځص ٬ځىڂ خدل٭ځىڄدض٬ ،ځڃ خألَُ٘ٳ و٬ځڃ خدلٽعسدض ،ـدڄ٭ص وٌُخن ،0خڀ٭ًي
،11يَٕمرب 11 ٚ ،9101وڄد ز٭ًٌد.
َ - 3٭ُٲ خڀعىٸُ ٫خإلڀٽعُوين زإوً٬ :سدَش ٬ه ـّء ٜٱَت ڄٙٵُ ڄه زُدودض َ١دٲ بىل َٔدڀص
بڀٽعُووُص ؤو ٬ٹً بڀٽعُوين ،ظٽىن ٌٍي خڀسُدودض ٬ځً ٘ٽٿ لُوٲ ؤو ؤَٸدڂ ؤو َڄىِ ؤو خ٘دَخض
ذلد ٤دز ٫ڄىٵُي ،ظٕمك زعمًًَ ٘ىُٝص ٜدلر خڀعىٸُ ٫وسبُّي ٬ه َٰتيَٕ ،عىًڂ ڀسُدن
ڄىٴٹص خدلىٸ٬ ٫ځً خدل٭ځىڄدض خڀىخَيش يف خحملَُ خإلڀٽعُوين .ؤوٌٍ ُ٩ي خڀع٭َُٵدض وَٰتٌد يف:
زلمً و ُٝزلمً ،خڀىُٔ ٣يف خجلُخجڃ خدل٭ځىڄدظُص ،خڀٹدٌُش :ڄُټّ خڀًَخٔدض خڀ٭ُزُص،9101 ،
َ .000 – 012 ٚ ٚخُ٠ص الڀىٖ ،ؤڄه خڀعىٸُ ٫خإلڀٽعُوين ،ڄٍټُش ڄدـٕعَت يف خڀٹدوىن
خڀًويل ڀأل٬مدپ ،ـدڄ٭ص ظٌُّ وِو 01 ٚ ،9109 ،وڄد ز٭ًٌد .ڄىَت زلمً خجلهٍُت وشلًوق
زلمً خجلهٍُت ،ـُخجڃ خالوعُوط وخحلدٔر خِيل وؤدجٿ ڄٽدٴمعهد ،خإلٔٽىًََص :يخَ خڀٵٽُ
خجلدڄ٭ٍ 001 ٚ ،9111 ،وڄد ز٭ًٌد.
َ - 4عڃ خڀعىٸُ ٫خإلڀٽعُوين زىخٔ٥ص زُودڄؿ ټمسُىظُ سل ٛٝذلٍي خڀٱدَص .وڀً رلمى٬ص ڄه
خڀٝىَ ڄىهد خڀعىٸُ ٫زدڀُٸڃ خڀٌُٕ ،وخڀعىٸُ ٫خدلٹعُن زس٥دٸص شلٱى٥ص ،خڀعىٸُ ٫زدڀٹځڃ=
- 12 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
.1 )monitoring
الفسع الطابع :صٔؼ أخسى يف التحسٓس اإلدازٖ
ٌىدٺ ز٭ ٟخڀُٝٯ خدلٕدً٬ش يف خڀعمَُُ خإليخٌَ ،لُػ ظسٕ ٣خألٔځىذ،
وظٝى ٫وى٬د ڄه خڀعىدٔٷ زُت خڀ٭سدَخض وخألٴٽدَ ،وظٕهٿ خڀُز ٣زُت ٬ىد ُٜخحملَُ
خو٥الٸد ڄه ڄٹًڄعً بىل ودسبعً ،ضلدوپ خٔع٭ُخ٠هد ڄه والپ خڀعُ٥ٶ ڀځُٝٯ
خڀعدڀُصُٜ :ٯ خالوعٹدپ ،خڀعٍټَت ،خڀُٕي ،خڀعُظُر ،خڀعىُ٠ك ،خالٔع٭فدپ.
أّال – صٔؼ االىتكال:
خدلٹٝىي زُٝٯ خالوعٹدپ ٌى خڀ٭سدَخض خدلٕع٭مځص ٬ىً خڀعمىپ ڄه ٴٽُش بىل
ؤوُي ،ٴدڀٱُ ٞڄه ٌٍي خڀُٝٯ ٌى خحلً ڄه ظٹ ٫٥خألٴٽدَ ،لُػ َعمٽه خحملَُ ڄه
=خإلڀٽعُوين ،خڀعىٸُ ٫خڀسُىڄعٌُ ،خڀعىٸُ ٫زىخٔ٥ص خدلدٔك خڀ١ىجٍ ،وخڀعىٸُ ٫خڀُٸمٍ ٔىخء
زدڀعٙٵَت زددلٵعدق خدلعمدؼٿ ؤو َٰت خدلعمدؼٿ .ؤو ُ٩ظٵُٝٿ ٌڀٻ يفَ :خُ٠ص الڀىٖ ،ڄُـٔ ٫دزٷ،
.12 – 19 ٚ ٚ
1
-ؤوُ٘ ُ٩ق وظٵُٝٿ ٌٍي خڀىٔدجٿ يف :ودڀً شلًوق بزُخٌُڃ ،ؤڄه خجلُؽلص خدل٭ځىڄدظُص،
خإلٔٽىًََص :خڀًخَ خجلدڄ٭ُص.11 – 12 ٚ ٚ ،9111 ،
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ٴٽُش بىل ؤوُي زٕالٔص ،ويون ظٙعُط خوعسدي خدلىد٤ر زدحملَُ ،وٸ ٫٥لسٿ
ؤٴٽدَي زدڀسمػ ٬ه خڀٝځص زُت ٴٹُش ؤو ٴٽُش وؤوُي ،وڄه خألڄؽځص ٬ځً ٌٍي خڀُٝٯ
وٍټُ ڄد َځٍ:
ٌٍ... -خ ڄه ـهص ،وڄه ـهص ؤوُي...
ٌٍ... -خ ڄه ودلُص ،وڄه ودلُص ؼدوُص...
ٌٍ ،... -خ خألوَت خڀٌٍ...
-خبالٲ ڄد ٔسٷ٬ / ...ځً خڀىٹُ ٟشلد ٔسٷ...
٬ -الوش ٬ځً ڄد ظٹًڂَِ /...ديش ٬ځً ٌڀٻ / ...ٴ١ال ٬ه ٌڀٻ...
-يف خدلٹدزٿ صلً /...وَ٩ت ٌڀٻ وٹٳ ٬ځً.1...
ثاىٔا – صٔؼ التركري:
وٌٍ ُٜٯ َٕع٭مځهد خحملَُ ڀعىسًُ ؤو ظٍټَت خدلىد٤ر دبمَُي زس٭ٟ
خڀٹىخوُت ؤو خڀع٭ځُمدض ؤو خالڀعّخڄدض خو خدلىخ ًُ٬ؤو َٰتٌد ،وٌٍخ زٙٽٿ ڀسٷ ال
ػلمٿ ؤٌ خلُخؾ ڀځمىد٤ر ،وال ؤٌ ٬ځىَص ڀځمىد٤ر ،وڄه ؤڄؽځص ٌٍي خڀُٝٯ وٍټُ
ڄد َځٍ:
-ال ؼلٵً ٬ځُٽڃ ...ال ٘ٻ يف خ٤ال٬ٽڃ ٬ځً خدلىٙىَ....
-ټمد ظ٭ځمىن ؤوً ـدء يف و ٛخدلديش...
-ال ؼلٵً ٬ځُٽڃ ،...وٴٹد دلد محځعً ظ٭ځُمعٽڃ .2...
1
-ؤوُٜ ُ٩ٱد ؤوُي ڀالوعٹدپ يفَ :خزك زىًٌَِ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .10 – 11 ٚ ٚ ،ڄ٥ٝٵً
خڀًخٍ٘ ُٞ٬ ،ظٹىُص ربَُُ خدلُخٔالض خإليخََص ،وِخَش خڀ٭ًپ ،خدلمځٽص خدلٱُزُصٚ ،9100 ،
.90
- 2ڄ٥ٝٵً خڀًخٍ٘ ،ڄُـٔ ٫دزٷَ .91 ٚ ،خزك زىًٌَِ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
- 10 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
-ڄ٥ٝٵً خڀًخٍ٘ ،ڄُـٔ ٫دزٷَ .90 ٚ ،خزك زىًٌَِ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،خحلىدوٌ
وًغلص ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
ًَُ٘ - 2ـفُٷ وآوُون ،ڄُـٔ ٫دزٷ.19 ٚ ،
- 19 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
1
َ -خزك زىًٌَِ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .10 ٚ ،ڄ٥ٝٵً خڀًخٍ٘ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .90 ٚ ،خحلىدوٌ
وًغلص ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
- Mireille Brahic, Op cit, P 67.
- 2ؤو ُ٩ظلدٌؾ ؤوُي يف ًَُ٘ :لسدين ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .11 - 91 ٚ ٚ ،سً خجملًُ َڄ١دن،
ڄُـٔ ٫دزٷ .91 ٚ ،ؤمحً زځىيوُت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.05 ٚ ،
Ammari Ali, Op cit, P 31. Michel Fonkou, Op cit, P 11. Kadiatou Kouadio-Bouadou,
Op cit, P 119. Guide de redaction, Op cit, P 13.
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
خڀًوڀص خڀًڄٱص
خڀىِخَش
خإليخَش خڀىُٜص خإليخَش خدلُٔځص
خإليخَش خدلُٔځص
خدلٽدن يف91../..../....: خڀُٸڃ خدلُـ٭ٍ91.. /... / ... : ظدََه خدلُخٔځص
خٔڃ وڀٹر ؤو ٜٵص خدلُٔٿ خدلُٔٿ
بىل
خڀًُٕ (ش) خحملعُڂ :خٔڃ وڀٹر خدلُٔٿ بڀًُ ؤو ٜٵعً خدلُٔٿ بڀًُ
ـهص خإلُ٘خٲ ؤو خڀىٔد٤ص بن وـًض
املْضْع.......: ٬ىىخن خدلُخٔځص
زىدء ٬ځً ظ٭ځُمعٽڃ َٸڃ ....خدلاَوص يف...../.../...: خدلُـ٫
َُٙٴٍت /...ظس٭د ڀـ٤ /...سٹد ڀځٹدوىن(...سبهًُ) ـٕڃ خدلُخٔځص
ُٞ٬خدلى٠ى ٪وڄىدٸٙعً
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ٸدجمص ظٕفٿ ٬ځُهد ټٿ خڀىؼدجٷ خدلُٴٹص بٌخ خٔعځّڂ خألڄُ ٌڀٻ .1وٌٍخ وٴٹد
ڀځىمىٌؾ خڀعديل:
...........................
خڀعىٸُ٫
خدلُٴٹدض)11( :
٘ - 10هديش...
– 19ڄٹَُ ...
... - 11
ووَٙت يف ٌٍخ خڀًٝي بىل ؤن ڀځمُٴٹدض يوَخ ڄهمد يف ظىُٜٿ خڀٵٽُش
ڀځمىد٤سُت زدحملَُ خإليخٌَ ،ټمد ؤهند ظَّٿ ټٿ ڀسٓ خو ٰمى ٞٸً َ٭عٌُ
خدلُخٔځص ،وظربَُ ټٿ خَِخء ؤو خألٴٽدَ خڀىخَيش يف خحملَُ ،وڀٽه غلر خڀعىسًُ بىل
ؤن خدلُٴٹدض غلر ؤن ظٽىن ڄٕعىًخض َٰت ڄعىٴُش يف خڀ٭ديش ڀًي خدلىد٤ر زدحملَُ،
٬ځً ُٰخَ خڀٹىخوُت وخڀع٭ځُمدض وخڀٹُخَخض ،ؤو ظځٻ خڀيت ؤًٌَٜد ٌى زىٵًٕ،
ٴُٕعمٕه ً٬ڂ بيَخـهد بال بٌخ ټدوط خڀٱدَص ٌٍ خڀعٍټَت ٴٹ.٣
ثاىٔا – الْجَات املتعددٗ للنحسز اإلدازٖ:
ڀځمُخٔځص خإليخََص وـهص ؤٔدُٔص ظًون ٠مه ڄد ؤوَيودي ربط ٬ىىخن ٜٵص
خدلُٔٿ بڀًُ ،ټڃ ٸً ظٽىن ذلد وـهدض ؤوُي َُي خحملَُ زإوً ڄه خڀُ١وٌَ
خ٤ال٬هد ٬ځً ڄ١مىن خدلُخٔځص ،ڄؽٿ خڀُجُٓ ؤو خڀُئٔدء خڀٕځمُُت جلهص خدلىد٤سص
ؤو خال٬الن خڀ٭دڂ ٬ه َُ٤ٷ خإل٬الڂ ،وظٕفٿ يف ٌٍي خحلدڀص ٌٍي خجلهدض ؤٔٵٿ
- 15 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خڀُٔدڀص بىل خڀُمُت ،ڄ ٫ڄُخ٬دش خڀعٕځٕٿ خذلُڄٍ يف ٌټُ ٌٍي خجلهدض ڄه خأل٬ځً
بىل خأليىن ،وظٽعر ٌٍي خڀ٭ىد ُٜخڀعس٭ُص يف خدلُٴٷ ٬ځً خڀىمى خڀعديل:
...........................
خڀعىٸُ٫
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
املبحح السابع
مساحـــــل التحـــــسٓس اإلدازٖ
ٌىدٺ ً٬ش ظٹُٕمدض ڀځمُخلٿ خڀيت ؽلُ هبد خڀعمَُُ خإليخٌَ ،ٴهىدٺ ڄه
َٹٕمهد بىل ؼالؼص ڄُخلٿ؛ ٸسٿ وؤؼىدء وز٭ً خالوعهدء ڄه خڀعمَُُ خإليخٌَ،1
وٌىدٺ ڄه َٹٕمهد بىل ڄُلځعُت علد ڄُلځيت خڀعمَ١ت وخڀعىٵٍُ ،2وٌىدٺ ڄه
َإوٍ زعٹُٕمدض ؤوُيَٰ ،3ت ؤوىد خ٬عمًود يف ٌٍي خڀًَخٔص ٬ځً خڀعٹُٕڃ خڀؽىدجٍ
دلُخلٿ خڀعمَُُ خإليخٌَ ،لُػ ؽلُ خحملَُ دبُلځعُت ؤٔدُٔعُت؛ خألوىل ربَ١تَص
(سبهًَُص) ،وخڀؽدوُص ظ٥سُٹُص (ظىٵٍَُص) ،وٴٹد دلد ٌى ڄٵٝٿ ٴُمد َځٍ:
املطلب األّل :املسحل٘ التحطريٓ٘ يف التحسٓس اإلدازٖ
َ٥ٱً ٬ځً ٌٍي خدلُلځص خجلدور خڀٌٍٍت ؤټرب ڄه خڀٽعدزص ،لُػ َٕ٭ً
خحملَُ بىل ربُٝٿ مجځص ڄه خدل٭دَٲ خدلع٭ځٹص دبى٠ى ٪زلَُي و٤سُ٭عً ،وټٍخ
ڄ٭ُٴص خڀٙى ٛؤو خأل٘ىد ٚخدلىد٤سُت دبُخٔځعً ،4مث َىعٹٿ ز٭ً ٌڀٻ بىل
ظُظُر ٌٍي خدل٭دَٲ يف ٸدڀر شلىهؿَ ،ٽىن دبؽدزص ظٝمُڃ ڀځى٥ى ٢خڀ٭َُ١ص يف
خحملَُ خإليخٌَ ،زىدء ٬ځً ڄد ظٹًڂ ٔىٲ وعُ٥ٶ بىل ظٵُٝٿ خدلُلځص خڀعمَ١تَص
ڄه والپ ڄ٭ُٴص خڀ٭ىد ُٜخألٔدُٔص يف خحملَُ (خڀٵُ ٪خألوپ) ،مث وىعٹٿ بىل
ظٝمُڃ خحملَُ خإليخٌَ (خڀٵُ ٪خڀؽدين).
- 12 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- 51 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ڄع٭ځٹد دبم ُ١خـعمد ٪ٴدحملَُ ال َٽعر ٬سدَخض ظسُت وـهص وُ٩ي وَؤًَ ،وبظلد
َٕع٭مٿ ٬سدَخض ظسُت خدلٙىَش وخڀعُـُك ؤو خڀعٝىَط ،وبٌخ ظ٭ځٷ خألڄُ دب٭دَىص ؤو
ظٵعُٗ ٴهىد َٕع٭مٿ ُٜٯ خڀعىُٜٳ ،ټمد ؤن َؤًَ َٰت ڄ٥ځىذ يف ٌٍي خڀى٠٭ُدض،
٬ځً والٲ ڄد بٌخ ظ٭ځٷ خألڄُ ز٭ُ ٞلدپ ،ٴُمٽه ٌىد ڀځممَُ ؤن َٕع٭مٿ
ڄ٥ٝځمدض ظًوَ زُت خڀى٭ط وبزًخء وـهص خڀى.ُ٩
غلر ٬ځً خحملَُ ؤن َٵٝٿ ټٍڀٻ زُت خألٴٽدَ خألٔدُٔص وخڀؽدوىَص ،وََٙت
بىل خدلى٠ى ٪خألٔدٍٔ زٙٽٿ زدَِ ،وؼل ٛٝڀً لُّخ ؤټرب يف زلَُي ،ٴُ٩هُ ٌڀٻ
ڄه والپ خڀ٭ىىخن وخڀعٹًًن وخڀ٥ځسدض خخلعدڄُص ،وخخلالٜص ؤن خدل٭ُٴص خجلًُش
ڀځمى٠ى ٪ظٵُِ لٕه خوعُدَ خدل٥ٝځمدض وخڀ٭سدَخض ،وظربِ خذلًٲ ڄه خحملَُ
وڄ١دڄُىً.
ثاىٔا – معسف٘ املداطب باحملسز:
بٌخ ؤَخي خحملَُ خإليخٌَ ؤن َايت زلَُي ؤټځً ،ٴ٭ځًُ ؤن َ٭ُٲ خڀٙى ٛؤو
خأل٘ىد ٚخدلىد٤سُت دبمَُي ،وال وٕع ٫ُ٥ؤن صلمٿ يف ٌٍخ خدلىـّ ټٿ ٤سدج٫
خألٴُخيٌ ،ڀٻ ؤهند زبعځٳ ڄه زُحص بىل ؤوُي ،وڄه ِڄه بىل ِڄه ،زٿ وڄه ٴُي
ِوُ ،زٿ ٔىمدوپ ؤن وعمًغ ٬ه ز٭ ٟخحملًيخض خڀ٭دڄص ،ووَٙت بىل ؤوً ټځمد
ظىٔ ٫خإلدلدڂ هبد ٔهٿ ٬ځً خحملَُ خوعُدَ ڀٱص خخل٥دذ ،وټځمد ظىٰٿ خحملَُ يف
ڄ٭ُٴص ٘ىُٝص خدلىد٤ر دبمَُي ټځمد ٔهٿ ٬ځًُ خوعُدَ ؤٔځىذ خخل٥دذ خڀىدـك،
خدلىعؿ وخحملٹٷ ألًٌخٴً.
وؤوپ لٹُٹص غلر ٬ځً خحملَُ ؤن ًََټهد ٌٍ وـىي خوعالٲ زُت خدلىد٤سُت
دبمَُي ،وؤن ٌٍخ خالوعالٲ ػلعڃ ٬ځًُ ظ٭ًيخ يف ؤٔدڀُر خدلىد٤سص ،ٴ٭ىًڄد
زبد٤ر خدلىخ٤ه خڀسُٕ ٣ٴإوط زبعدَ ڀٱص زُٕ٥ص َٕهٿ خٔعُ٭دهبدٌ ،ڀٻ ؤن خڀ٭مىڂ
ڄه خڀىدْ ڀُٕط ڀًَهڃ ڄ٭دَٲ ٸدوىوُص وبيخََص .ؤڄد بٌخ ټدن زلَُٺ ڄىـهد
- 50 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ڀٙى ٛڄى٨ٳ زةيخَش ،ٴُفر ؤن َعٕڃ زلَُٺ زدالٔعًالپ ٔىخء زدڀٹىخوُت ؤو
خڀٹُخَخض ؤو خحملد ،ُ٠ٴُ٥ٱً ٬ځً ؤٔځىذ ټعدزعٻ خڀعٹىُدض خڀٹدوىوُص وخإليخََص،
وبمجدپ ڄد ٔسٷ ؤن خحملَُ ٬ىً خڀٽعدزص َٵُٶ زُت خجلمهىَ خڀ٭دڂ وخجلمهىَ
خدلٕعىَت .1و٬ځً خڀ٭مىڂ َُي خخلربخء ؤن ڀٱص خدلىد٤سص يف خحملَُخض خإليخََص غلر
ؤن ال ظٽىن ٘ىُٝص وال والزص وال َولُص ،ڀٽىهد زسٕد٤ص ڀٱص ٔځُمص
وٜمُمص.2
ټمد وَٙت بىل ؤوً غلر خڀعمُُّ ٬ىً خڀعمَُُ خإليخٌَ زُت ڄد بٌخ ټدن خحملَُِّ
ؼلد٤ر َجًُٕ ؤو ڄُئؤد ظدز٭د ڀً ؤو ڄى٨ٵد آوُ ڄه وٵٓ ڄٕعىخي ؤو ڄه َٰت
بيخَظً ،لُػ ٔسٷ ڀىد ٬ىً خڀعُ٥ٶ بىل ودُٜص خجملدڄځص يف خخل٥دذ بىل ُ٠وَش
خٔع٭مدپ خڀ٭سدَخض خڀيت ظځُٷ زٽٿ ڄٹدڂ ،وخحملَُ خخلسَت ز٭مځً ًَوَ زلَُي ؤ٥د
زُت خڀعٍڀٿ وخإلٌالپ ،ٴال َٝٿ بىل لً خڀعٍڀٿ ڀځٱَت ،وال َٝٿ ټٍڀٻ بىل لً
خڀعٕځ٬ ٣ځُهڃ.
وڄه خڀٵُوٶ خڀيت غلر ؤن َُخُ٬هد خحملَُ ټٍڀٻ ،وٍټُ خڀٵُٶ زُت ڄد بٌخ
ټدن خدلىد٤ر ٴُيخ ؤو مجد٬ص ،ٴُٕهٿ ُٜدٰص خحملَُ خدلىـً ڀځٵُي زددلٹدَوص ڄ٫
خحملَُ خدلىـً ڀځفمد٬صٌٍ ،خ خألوَت خڀٌٍ َٹعُذ يف ُٜدٰص ڄُٜ ٫دٰص خڀىٛ
خڀٹدوىين ڄه لُػ خڀ٭مىڄُص وخڀعفًَُ ،ٴعٝسك ڄهمص خدلى٨ٳ ټمهمص خجلهدض
خڀعَُٙ٭ُص ٬ىً ُٜدٰص خڀٹدً٬ش خڀٹدوىوُص ،وڄه مث ٴةوً ټځمد ټدوط ٌىدٺ ٴُٜص
ڀٵُيوص خڀىؼدجٷ ټدن خألڄُ ؤلٕه وؤٔهٿ ڀځمى٨ٳ خحملَُ ،وو٭ ٍ٥ڄؽال ٬ځً ٌڀٻ
ڄه خڀىخٸ ٫خڀ٭مځٍ ،لُػ ؤوً بٌخ ټدن ٌىدٺ خوالپ ؤو ظُٕر يف خالڀعّخڂ دبىخٸُط
- 59 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
خڀ٭مٿ يف ڄٝځمص ظًٌَُد ،ټدن خأللٕه ظىـًُ ظىسُهدض ٴُيَص ڄ ٫ڄُخ٬دش َُٔص
خڀعىسًُ (خالٔعٵٕدَ) ،1وال وځفإ بىل سلد٤سص ټٿ خدلى٨ٵُت (زلَُ مجد )ٍ٬بال بٌخ
ټدن خإلوالپ ڄعٵُٙد وڄ٭ځىڄد ڀًي خڀ٭دڂ وخخلد ،ٚٴهىد ڄه خأللٕه خال٬عمدي ٬ځً
ڄٍټُش ڄٝځمُص ،ټعىسًُ ٬دڂ ڄىـً ڀٽٿ خدلى٨ٵُت زُ١وَش خڀعٹًُ دبىخٸُط خڀ٭مٿ
ربط ٤دجځص خدلعدز٭ص ڀٽٿ سلدڀٳ.
غلر ؤن َُخ ٍ٬خحملَُ خڀٙ٭ىَ خڀ٭دڂ وخخلد٬- ٚىً ڄ٭ُٴعً زً ،-ٴمٕه
خوعُدَ خڀعىٸُط خڀٌٍ ؼلد٤ر ٴًُ خڀٱَت ،وڄه مث غلر ؤن َإوٍ ز٭ُت خال٬عسدَ
خحلدالض خالٔعؽىدجُص خڀيت ؽلُ هبد خدلىد٤سىن ،ڄؽٿ لدڀص خڀٵى ،ً٠خڀىٴدش،
خڀًٝڄص خڀىٵُٕص ،خڀٵُق ،خحلىخيغ ،خڀعىظُ خڀُٕدٍٔ ،خألِڄص خالٸعٝديَصً٬ ،ڂ
يٴ ٫خدلٕعمٹدض ،...وَٰتٌد ڄه خڀى٠٭ُدض خڀيت ؽلٽه ؤن َٽىن ٬ځُهد خدلىد٤ر ؤو
خڀى ٫٠خڀ٭دڂ ،ٴهٍي خڀى٠٭ُدض وَٰتٌد ظٱَُت ال زلدپ ڄه ڀٱص خخل٥دذ وؤٔځىزً
وظىٸُعً.
ټمد ؤن ٌىدٺ و٠٭ُدض وُ٨وٲ ال ظٕمك زدالوع٩دَ ،وٌٍ خحلدالض
خالٔع٭فدڀُص ،2خڀيت غلر ؤن َُّٕ ٪ٴُهد خحملَُ يف وظَتش خڀ٭مٿ ٬ځً زلَُي لىت
ؼلُـً يف خڀىٸط خدلىدٔر ،وٌٍخ لىت ػلٹٷ خحملَُ ؤؼُي ز٭ًڂ ظٵىَط لدڀص
خالٔع٭فدپ.
1
-وَٙت بىل ؤن ٌىدٺ وؼدجٷ زدڀى ُ٩بىل ٤سُ٭عهد ظٽىن َُٔص ،وَٙدَ بىل ٌٍخ خألڄُ ٬ځً
خحملَُ ڀعىسًُ خدلع٭دڄځُت هبٍخ خألڄُ ،ؤوٌٍ ُ٩خ خدل٭ٌت يف:
Allassane Conté, Op cit, P 11.
٬ - 2سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
- 51 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
-ؤو ُ٩ڄدٌُص خڀعٹَُُ يف :زَٙت ٬سدْ خڀ٭الٶ ،يڀُٿ ټعدزص خڀعٹدََُ ،زَتوض :خڀًخَ خڀ٭ُزُص
ڀځمىٔى٬دض.01 ٚ ،0211 ،
٬ - 2سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.911 ٚ ،
٬ - 3سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
- 51 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ٍَټُ خڀىعدجؿ خڀيت ؤٔٵُ ٬ىهد ٌٍخ خالـعمد ٪يف ٘ٽٿ ڄٹعُلدض ؤو ظىُٜدض ؤو
لىت ٸُخَخض ڄځّڄص.1
الفسع الجاىٕ :تصنٔه احملسز اإلدازٖ
بن خڀعمَُُ خإليخٌَ َ٭عرب ٘ٽال ڄه ؤ٘ٽدپ خڀسمىغ خڀ٭ځمُص خدلىعُٝش ،2ٴهى
ػلعدؾ بىل و٥ص ٬مٿ ڄ١سى٤ص وشلىهفص ،ټمد ٌى خحلدپ يف خڀع٭ځُٷ ٬ځً خأللٽدڂ
وربځُٿ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص ،ٴُفر ٬ځً خحملَُ ؤن َُظر ؤٴٽدَي زٙٽٿ ڄى٥ٹٍ
ڄعىدٔٷ وڄعُخز ،3٣ٴُسًؤ زلَُي زُٝٯ خڀعمهًُ خڀيت ٔسٹط خإل٘دَش بڀُهد ،مث
خڀ٭ُ ٞوخدلىدٸٙص ٴُٝٯ خخلدسبص.4
أّال – مكدم٘ احملسز اإلدازٖ (التنَٔد):
زبعځٳ ڄٹًڄدض خحملَُخض ڄه زلَُ ِوُ ،حبٕر ٤سُ٭ص ټٿ ڄىهد ،وڄه
ٌڀٻ صلً ؤن ز٭ ٟخحملَُخض ڄؽځمد ٌى خحلدپ زدڀىٕسص ڀځمٹَُخض ظسًؤ زٙٽٿ ڄٵٝٿ
يف ُٞ٬خدلُـ( ٫خدلٹعُ١دض وخڀعإَ٘تخض) خدلعٙٽٿ يف ز٭ ٟخأللُدن ڄه ؤٔدوًُ
ڄع٭ًيش ،وبٌخ ُ٬ـىد ٬ځً زلد ُ٠خجلځٕدض ٴةهند ظسعًؤ زىٜٳ ڄ٭ُ٥دض خالـعمد٪
ڄه زُدن ڀّڄدوً وڄٽدوً وخأل١٬دء خحلدَُ٠ه وٜٵدهتڃ مث ُٞ٬ـًوپ
خأل٬مدپ ،وٌىدٺ ڄه خحملد – ُ٠ټمم ُ١خڀعٵعُٗ وزل ُ١خدل٭دَىص -ڄه ظسًؤ
- 1ؤو ُ٩ڄًَّخ ڄه خألڄؽځص ظىُ٠مُص يف٬ :سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.911 ٚ ،
٬ - 2سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷٌ 919 ٚ ،دڄٗ .012
- 3لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .12 ٚ ،سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .911 ٚ ،سً خجملًُ
َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
4
٬ -سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷَ .911 ٚ ،خزك زىًٌَِ ،ڄُـٔ ٫دزٷًَُ٘ .19 ٚ ،
ـفُٷ وآوُون ،ڄُـٔ ٫دزٷ .91 – 99 ٚ ٚ ،ڄ٥ٝٵً خڀًخٍ٘ ،ڄُـٔ ٫دزٷ 91 ٚ ،وڄد
ز٭ًٌد.
Margaret Aumont et autres, Op cit, P 04.
- 51 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ز٭ُ ٞڄُـ ٫خڀعٽځُٳ ،مث زُدن ٔسسً ،مث وٜٳ خو٥الٶ خدل٭دَىص ؤو خڀعٵعُٗ
وزُدن ِڄىهد وڄٽدهند وخأل٘ىد ٚخدلٽځٵُت هبد ،زىدء ٬ځً ڄد ٔسٷ صلً ؤوً ڄه خدلهڃ
زدڀىٕسص ڀځمى٨ٳ خال٤ال ٪خدلٕعمُ ٬ځً زلَُخض خڀٱَت ؤو ٬ځً ڄد غلم ٫يف ټعر
خڀعمَُُ خإليخٌَ ڄه ظلدٌؾ لىت ظٽىن ڀً ٴٽُش ڄٕسٹص ٬ه سلعځٳ خدلٹًڄدض
خدلمٽه خ٬عمديٌد ٬ىً خڀعمَُُ.
ثاىٔا – العسض يف احملسز اإلدازٖ (املياقػ٘):
ز٭ً خڀعمهًُ ڀځممَُ خإليخٌَ ظإيت ڄُلځص ُٞ٬خألٴٽدَ وڄىدٸٙعهد ،ٴٽمد
ٸځىد ٔدزٹد ،ڀٽٿ زلَُ ًٌٲ ؤو خًٌخٲ َٕ٭ً بىل ربٹُٹهد ،1وڄه مث غلر بزُخِ
خألٴٽدَ زإٔځىذ ڄٵهىڂ ڀځمىد٤ر َعىخٴٷ وڄٕعىخي ،وَعڃ ٌٍ ُٞ٬ي خألٴٽدَ لٕر
ؤعلُعهد ،وصلً ؤن ٌىدٺ ڄه َىعٹٿ يف خڀعُظُر ڄه خألٌڃ بىل خألٸٿ ؤعلُص،2
وٌىدٺ ڄه َىعٹٿ زٙٽٿ ٬ٽٍٕ ڄه خدلهڃ بىل خذلڃ ،حبٕر خڀٱدَص خڀيت َعىودٌد
خدلى٨ٳ يف زلَُي.
ټمد ٔسٷ ؤن زُّىد ؤوً ڄه خأللٕه ؤن َٽىن خحملَُ ًَوَ لىپ ڄى٠ى ٪وخلً،
َٰت ؤن ٌىدٺ ڄه خحملَُخض ڄه ظٹسٿ ز٥سُ٭عهد ڄىخ ٫ُ٠ڄع٭ًيش ،ويف ز٭ ٟخأللُدن
ظٽىن ٌٍي خدلىخَٰ ٫ُ٠ت ڄعُخز٥ص ڄؽځمد صلًي يف زلد ُ٠خالـعمد٬دض وخدلًخوالض،
وٌىد َٵ١ٿ ؤن َځفإ خحملَُ بىل خٔع٭مدپ خڀ٭ىدوَه وخڀ٭ىدوَه خڀٵُُ٬ص يف زلَُي،
لىت َځٵط خالوعسدي بىل ټٿ ـّجُص ُ٠وََص يف ٬مځً ،حبُػ ظٽىن ٌٍي خڀ٭ىدوَه
دبؽدزص خحملدوَ خألٔدُٔص ،مث َإيت خڀع٭ځُٷ وخڀعربَُ وظٹًًن خحلفؿ وخألٔدوًُ،
- 51 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
وټٿ ڄد َع٭ځٷ دبىدٸٙص ٌٍي خڀ٭ىد ُٜخجلىٌَُص ،1يف ٘ٽٿ ٴٹُخض ڄعُخز٥ص ٬ځً
ڄٕعىي ټٿ زلىَ ڄٕعٹٿ.
وَٙت ٌىد بىل ؤن ز٭ ٟخحملَُخض ٸً ربمٿ ظٹُٕمدض ڄه وى ٪آوُ ،ٴُإيت
ٜځسهد يف ٘ٽٿ ڄىخي وزىىي ،وٌٍخ ڄد صلًي يف خدلٹَُخض خإليخََص ،وخدلٍټُخض
خدلٝځمُص وخڀع٭ځُمدض خإليخََص.
ثالجا – خامت٘ احملسز اإلدازٖ:
غلر ؤن َ٭ځه خحملَُ خإليخٌَ ٬ه خذلًٲ ڄه زلَُي يف خڀُٝٯ خخلعدڄُص،
وزبعځٳ ٌٍي خألًٌخٲ حبٕر ٤سُ٭ص خحملَُ ،ٴٹً ظٽىن يف ٘ٽٿ خٸعُخلدض ؤو
ظىُٜدض ظُٴ ٫بىل ـهدض وُٜص ،ؤو بزًخء ڀځُؤٌ خبٝى ٚڄٕإڀص خٔعٙدََص ،ؤو
ظ٭ځُمدض ڀځعىٵٍُ ،ؤو ٤ځسد َىع ُ٩ڄىخٴٹص ؤو َٰت ٌڀٻ شلد هتًٲ بڀًُ خحملَُخض
خإليخََص.2
وغلر ؤن ظٽىن خڀُٝٯ خخلعدڄُص وخ٠مص وسلعُٝش ،وظ٭ٽٓ ڄد ٔسٹهد ڄه
ڄىدٸٙدض (يف خڀ٭َُٰ )ٞت ڄىٵٝځص ٬ىهد ،وَٵ١ٿ ؤن ظٽىن يف ٘ٽٿ وٹد ٢يف
هندَص خحملََُٰ ،ت ؤن ٌىدٺ ز٭ ٟخحملَُخض ،ووٝىٜد ظځٻ خڀيت ظىدٸٗ خڀ٭ًًَ
ڄه خدلىخ ٫ُ٠خدلعمدَّش ،خڀيت ظٕعً ٍ٬ز٥سُ٭عهد وُٜ ٫٠ٯ وعدڄُص ٬ىً هندَص ټٿ
ٴٽُش سبط ڄىدٸٙعهد ،وٌٍخ خألڄُ ڄ٭مىپ زً يف زلد ُ٠خجلځٕدض ،ؤَه َعڃ بزًخء
خڀُؤٌ خڀىهدجٍ ؤو خالٸعُخق ز٭ً ڄىدٸٙص ټٿ ـّجُص ڄه ـّجُدض ـًوپ خأل٬مدپ.
- 55 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- 51 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
خألوڀُص ٬ځً ٠س ٣ټٿ ٬ىد ُٜخحملَُ وزُدودظً ،1وخڀعًٸُٷ يف ټٿ ٬ى٬ ُٝځً
لًش ،وڄُخـ٭ص ټٿ خدلسدين خڀځٵُ٩ص وخڀعُټُسُص.
الفسع الجاىٕ :مساجع٘ مطْدٗ احملسز اإلدازٖ
شلد ال ٘ٻ ٴًُ ؤن خحملَُش خألوڀُص ؽلٽه ؤن ظع١مه ز٭ ٟخألو٥دء خڀيت
وٸ ٫ٴُهد خحملَُ يون خوعسدي ،2ڀٍخ غلر ٬ځً ټٿ زلَُ ؤن َ٭ًُ ڄُخـ٭ص وؼُٹعً
ٸسٿ ٬مځُص خڀعمَُُ خڀىهدجٍ ،وب٬ديش خڀٹُخءش َٽىن ز٭ً ڄ ٍ١ٴعُش ظٕمك ڀځ٭ٹٿ
زدالٔعٹُخَ وخحلٽڃ زإټؽُ لُديَص ،3وٌىد َىٝك زس٭ ٟخڀعٹىُدض يف خڀعمَُُ
خإليخٌَ ،وخڀيت ظٕدٌڃ زٙٽٿ ټسَت يف ظٹځُ ٛخألو٥دء ،وٍټُ ڄىهد:
-خٔع٭مدپ ؤٔځىذ خڀٵٹُخض ؤو خڀ٭ىُٝش.
-خٔع٭مدپ ؤٔځىذ زُٕ ٣ڄ ٫مجٿ ٸَٝتش.
-خالٔع٭مدپ خجلًُ ڀ٭الڄدض خڀ١س ٣يف خڀځٱص (خڀىٹد ،٢خڀٵىخٜٿ،
خڀىٹ٥عُت٬ ،الڄدض خالٔعٵهدڂ٬ ،الڄدض خڀع٭فر ،خڀٵد٠ځص خدلىٹى٤ص ،خڀ٭دَ٠عُت،
خڀٙىڀعُت ،خجلمٿ خال٬عُخُ٠ص).4
- 1ؤو٬ :ُ٩سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .911 ٚ ،لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .12 ٚ ،ځٍ
َ٠د ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
Michel Fonkou, Op cit, P 11.
2
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،ؤمحً ٬سً خڀٽًُن ٔالڄص ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
ًَُ٘ .012لسدين ،ڄُـٔ ٫دزٷ.91 ٚ ،
Allassane Conté, Op cit, P 12.
3
- Allassane Conté, Op cit, P 12.
- 4ؤمحً ٬سً خڀٽًُن ٔالڄص ،ڄُـٔ ٫دزٷ 010 ٚ ،وڄد ز٭ًٌد .لُٕىص ُ٘ون ،ڄُـٔ ٫دزٷ،
٬ .59 ٚځٍ َ٠د ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،خحلسُر ؼدزيت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.05 – 01 ٚ ٚ ،
خحلىدوٌ وًغلص ،ڄُـٔ ٫دزٷ .01 – 09 ٚ ٚ ،ؤو ُ٩ز٭ ٟخڀعٹىُدض وټٍخ ٬الڄدض خڀ١س٣
يف خحملَُخض زدڀٵُوُٕص يف===========================================:
- 52 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
=Margaret Aumont et autres, Op cit, P 04 et PP 15- 16. Michel Fonkou, Op cit, P 13.
Guide de redaction, Op cit, PP 131 – 133. Programme décentralisation développement
communal, Op cit, PP 10 - 11.
1
٬ -سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 – 11 ٚ ٚ ،زًَ خڀًَه زه ظًٌَُ ،ڄُـٔ ٫دزٷ،
.00 ٚ
2
- Michel Fonkou, Op cit, PP 13- 14.
٬ - 3سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.911 ٚ ،
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
- 1لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .12 ٚ ،ځٍ َ٠د ،ڄُـٔ ٫دزٷ.01 ٚ ،
٬ - 2سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.911 ٚ ،
- 10 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
املبحح اخلامظ:
احملسزات اإلدازٓ٘ (الْثائل اإلدازٓ٘ منْذجا)
ٌىدٺ ظٹُٕمدض ڄع٭ًيش ڀځممَُخض خإليخََص ،لُػ صلً ؤن ٌىدٺ ڄه ٌٍَر
بىل ظٹُٕمهد بىل َٔدجٿ بيخََص (ٌخض خڀ٥دز ٫خڀُمسٍ وخڀٙى ،)ٍٝووؼدجٷ ظسځُٯ
ټفًوپ خإلَٔدپ وخڀً٬ىش وخالٔعً٬دء وخڀعسځُٯ ،ووؼدجٷ خڀُٕي وخڀىٜٳ
وخڀعمځُٿ ،ټمد ٌى خحلدپ زدڀىٕسص ڀځمم ُ١و ُٞ٬خحلدپ وخڀعٹَُُ ،مث وؼدجٷ
بيخََص ؤوُي ٌٍ خدلٍټُش وخدلىٙىَ ،خڀع٭ځُمص ،خإل٬الن ،مث خڀىٝى ٚزًخَص ڄه
خڀىٝى ٚخڀعَُٙ٭ُص (خڀًٔعىَ ،خڀٹدوىن ،خألڄُ) ،مث خڀىٝى ٚخڀعىُ٩مُص
(خدلُٔىڂ ،خڀٹُخَ ،خدلٹَُ).1
٬ځً خڀُٰڃ ڄه ؤن ٌٍخ خڀعٹُٕڃ لىپ ؤن َعُ٥ٶ ٴًُ ؤٜمدزً بىل سلعځٳ
ؤوىخ ٪خحملَُخض خإليخََص ،بال ؤووً َٵعٹُ زٙٽٿ وخ٠ك بىل ڄ٭ُدَ ڀځعٹُٕڃ ،ټمد ؤن
ٌىدٺ ز٭ ٟخالوعالالض خڀىخ٠مص ٴًُ ٬ځً ُٰخَ بيَخؾ خڀىٝى ٚخڀعَُٙ٭ُص
٠مه خحملَُخض خإليخََص ،وبيَخؾ خألوخڄُ خڀُجدُٔص ٠مه خڀىٝى ٚخڀعَُٙ٭ُص.
ويف وٵٓ خڀُٕدٶ صلً ؤن ٌىدٺ ڄه ٌٌر بىل ظٹُٕڃ خحملَُخض بىل وؼدجٷ
بيخََص ڀځمُخٔالض خڀ٭ديَص وَٰت خڀ٭ديَص ،مث خڀىؼدجٷ خإلوسدََص (خڀ٭ُ ٞوخڀسُدن،
خڀعٹَُُ ،خڀسمػ) ،مث خڀىؼدجٷ خدلؽسعص ؤو خدل٭عمًش (خحمل ،ُ١خڀٙهديش) ،ٴدڀع٭ځُمدض
(خألڄُ ،خڀع٭ځُمص ،خدلىٙىَ ،خدلٍټُش خإليخََص) ،مث خأل٬مدپ خإليخََص (خڀٵُيَص
وخڀعىُ٩مُص ،خدلٹَُ ،خڀٹُخَ ،خدلُٔىڂ ،خڀٹدوىن) ،مث خڀ٭ٹىي خإليخََص .2وخدلالل٧
٬ځً ٌٍخ خڀعٹُٕڃ خڀؽدين ؤوً ؤټؽُ خو١سد٤د ڄه ٔدزٹً ،لُػ لدوپ ٴًُ ٜدلسً
- 19 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ؤن َ٭عمً ٬ځً خدل٭ُدَ خڀىُ٨ٵٍ ڀځممَُ خإليخٌَ ،بال ؤن خالوعالپ ٘دزً ٴُمد َع٭ځٷ
زةيَخؾ خڀٹدوىن ٠مه خأل٬مدپ خإليخََص ،وټٍخ ظٵَُٹً يف خڀعٹُٕڃ زُت خدلٹَُ،
خڀٹُخَ ،خدلُٔىڂ ،خڀع٭ځُمدض وخألوخڄُ ،ٴهٍ زلَُخض ٌخض ٤سُ٭ص ڄىلًش.
وخحلٹُٹص ؤن ڄٕإڀص ظ٭ًخي ؤوىخ ٪خحملَُخض خإليخََص وظٹُٕمهد وٴٹد دل٭ُدَ
ڄىلً و٘دڄٿ ،ؤڄُ ٰدَص يف خڀٝ٭ىزص ،زدڀى ُ٩بىل ظٙ٭ر خڀىٙد ٢خإليخٌَ خڀٌٍ
ظ٭عرب خڀٽعدزص ٌٍ خڀىُٔځص خدل٭ربش ٬ه ڄ٩هُي ڄه ـهص ،وڄه ـهص ؤوُي صلً ؤن
خڀىٙد ٢خإليخٌَ يف ذبًي ڄٕعمُ ،شلد َٝ٭ر ڄ٭ً ل ُٝوظٹُٕڃ ټٿ خحملَُخض
خإليخََصَٰ ،ت ؤن ٌىدٺ ظٹُٕڃ ٘دج ٫ڀځممَُخض خإليخََص ،وٌى خڀعٹُٕڃ خڀؽالؼٍ
ڀځممَُخض خدل٭عمً يف ز٭ ٟخدلُخــــ ،1٫وخڀٌٍ ؽلُــــّ زُت خدلُخٔځــص خإليخََص،2
- 1خحلسُر ؼدزيت ،ڄُـٔ ٫دزٷ 12 ٚ ،وڄد ز٭ًٌد٬ .سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ91 ٚ ،
وڄد ز٭ًٌد.
- 2ظ٭ُٲ خڀُٔدڀص خإليخََص زإهند" :ؤُځص خظٝدپ وظسديپ خدل٭ځىڄدض ټعدزُد ڄ ٫خدلٝدحل خإليخََص
ؤو ڄ ٫خأل٘ىد ٚخڀ٥سُ٭ُُت ؤو خال٬عسدََُت (خدلإٔدض ،خجلم٭ُدض ،)...وهتًٲ خڀُٔدڀص خإليخََص
بىل بَٝدپ خألٴٽدَ ؤو خدل٭ځىڄدض خڀيت ال ؽلٽه ؤو ال َىسٱٍ بَٝدذلد ٘ٵدٌُد ،و٬ځًُ ؽلٽىىد خڀعمُُّ
زُت وىُُ٬ت ڄه خڀُٔدجٿ خإليخََص :خڀُٔدجٿ خإليخََص زُت خدلٝدحل ،وخڀُٔدجٿ خإليخََص ٌخض
خڀ٥دز ٫خڀٙى ،"ٍٝټمد ظ٭ُٲ خڀُٔدڀص خإليخََص ؤَ١د زإهند" :وى ٪ڄه ؤوىخ ٪خڀٽعدزص خڀىُ٨ٵُص"،
وٌٍ" :وؼُٹص َمسُص زلَُش زدٔڃ خدلىٸ ٫بن ټدوط ٘ىُٝص وزدٔڃ خدلُٴٷ ؤو خدلإٔص بن ټدوط
بيخََص" ،وظٕعىًڂ خڀُٔدجٿ خإليخََص ألُٰخ ٞڄع٭ًيش شلد غل٭ٿ ذلد ؤوىخ ٪ڄع٭ًيش وٍټُ ڄىهد:
خڀُٔدجٿ خدلٝځمُص :ټُٔدڀص خإللدڀص ،خڀعٍټَت ،خإلو٥دَ ،خإلوٍخَ ،وـًخوپ خالَٔدپ .وټٍخ
خڀُٔدجٿ ٌخض خڀ٥دز ٫خڀٙى ٍٝټدڀً٬ىش وخالٔعً٬دء .وظٕهڃ خڀُٔدجٿ خإليخََص يف ظىؼُٷ
خڀٝځص زُت ٌُدټٿ خإليخَش خڀىخلًش وذبًُٕ خڀع٭دون زُت سلعځٳ خڀٵُو ٪خإليخََص خڀًخوځُص
وټٍخ خخلدَـُص ،وٌٍخ ڄه ـهص ،وڄه ـهص ؤوُي ظ٭عرب ؤيخش ڀعىؼُٷ خڀٝځص زُت خإليخَش
وخدلىخ٤ه .ؤو ُ٩ؤټؽُ ظٵُٝال يف خدلُخٔالض خإليخََص :خحلسُر ؼدزيت ،ڄُـٔ ٫دزٷ01 ٚ ٚ ،
– .02زځىيوُت ؤمحً ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .1 ٚ ،مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝىٚ
خڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .051 ٚ ،سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ=ٚ ،
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
= .91 – 91 ٚوٌُسص ُٰخَڄٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٥٬ .15 – 11 ٚ ٚ ،دء خهلل زىمحًُش ،ڄُـ٫
ٔدزٷ٠َ .11 – 12 ٚ ٚ ،د ِخوٖ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 - 15 ٚ ٚ ،خحلىدوٌ وًغلص،
ڄُـٔ ٫دزٷ.02 ٚ ،
Margaret Aumont et autres, Op cit, P 31. Allassane Conté, Op cit, P 13. Ammari Ali,
Op cit, P 31.
1
َ -ٹ ًٝزدڀىٝى ٚخإليخََص ٌىد ٌى خڀع ٫َُٙخڀٵُ ،ٍ٬ؤو ڄد َ٥ځٷ ٬ځًُ ټٍڀٻ ظٕمُص
خڀع ٫َُٙخڀالجمٍ ؤو خڀع ٫َُٙخدلٵى ،ٞوٌى ظ ٫َُٙظٕىً خڀٕځ٥ص خڀعىٵٍَُص ټدوعٝد ٚؤُٜٿ
ذلد دبٹع ً١ڄد ٌى سلىپ ذلد يف خڀًٔعىَ ،وٌٍ ال ربٿ زلٿ خڀٕځ٥ص خڀعَُٙ٭ُص ،وبظلد سبدَْ
ٌٍخ خالوعٝد ٚيف ب٤دَ بټمدپ خالوعٝد ٚخڀعَُٙ٭ٍ ڀځربدلدن ،ؤو ظىٵٍُخ ڀځىٝى ٚخڀٝديَش
٬ىً ؤو ڄه ؤـٿ خحملدٴ٩ص ٬ځً خڀى٩دڂ خڀ٭دڂ ،و٬ځً ٌڀٻ ظٹٕڃ خڀىٝى ٚخڀعىُ٩مُص بىل ؼالؼص
ؤٸٕدڂ ٌٍ:
-اللْائح التيظٔنٔ٘( :خڀځىخجك خدلٕعٹځص) وٌٍ وٝى ٚٸدجمص زٍخهتد ال ظٕعىً بىل ٸدوىن ٬هً
بڀُهد ؤڄُ ظىٵٍُي ،وظع١مه ٌٍي خڀځىخجك خڀٹىخ ً٬خألٔدُٔص ڀعَُٕت خدلُخٴٷ خڀ٭مىڄُص يف خڀًوڀص،
خٔعىديخ حلٷ خڀٕځ٥ص خڀعىٵٍَُص يف بيخَش ڄُخٴٹهد.
-اللْائح التيفٔرٓ٘ :وٌٍ ظځٻ خڀعَُٙ٭دض خڀٵُُ٬ص خدلُظس٥ص زعىٵٍُ ٸدوىن ٜديَ ڄه خڀٕځ٥ص
خڀعَُٙ٭ُص ،لُػ ؤن خڀع ٫َُٙټمىعىؾ و ٌُ٩ػلعدؾ بىل آڀُدض ڀعٵ٭ُځً ٬مځُد ،وخڀٕځ٥ص
خڀعىٵٍَُص ٌٍ خألٸًَ ٬ځً ٌڀٻ حبٽڃ خوعٙدٌَد وخظٝدذلد زإَ ٞخڀىخٸ ٫ڄسدُ٘ش ،وظٹىڂ ٌٍي
خألوَتش زةًٜخَ ڀىخجك ظىٵٍَُص ظعىدٔر ڄ ٫ظ٥سُٷ خڀٹدوىن وال ربًُ ٬ىً.
-لْائح الطبط اإلدازٖ (البْلٔظ) :ظًٌَٝد ټٍڀٻ خڀٕځ٥ص خڀعىٵٍَُص ڄه ؤـٿ و ٫٠خڀٹىخً٬
خدلىدٔسص حلٵ ٧خڀى٩دڂ خڀ٭دڂ (خألڄه خڀ٭دڂ ،خڀٕٽُىص خڀ٭دڄص ،خڀٝمص خڀ٭دڄص) ڄه ؤٌ هتًًَ.
ټ مد َ١دٲ بىل ٌٍي خڀىٝى ٚخڀعىُ٩مُص ،وٝىٜد ؤوُي ٌخض ٤دز ٫ظٵَٕتٌ ،خڀٱُ ٞڄىهد
ظىلًُ ٴهڃ خڀىٝى ٚخڀعَُٙ٭ُص وخڀعىُ٩مُص لدپ ٰمى٠هد ،وزُدن ُ٤ٶ وؤٔدڀُر ظىٵٌٍُد،
وظإيت خدلىدَ٘ت وخدلٍټُخض خڀعىـُهُص ٬ځً َؤْ خڀىٝى ٚخڀعٵَُُٕص .ؤو ُ٩ؤټؽُ ظٵُٝال:
٥٬دء خهلل زىمحًُش ،خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص ڄه خإلً٬خي بىل خڀعىٵٍُ ،خجلّخجُ :يَىخن خدل٥سى٬دض
خجلدڄ٭ُص 01 ٚ ،9111 ،وڄد ز٭ًٌد٬ .مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص
وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷ .19 – 11 ٚ ٚ ،زلمىي زلمً ٬ځٍ ٜربي ،خالذبدٌدض
خحلًَؽص يف بً٬خي وُٜدٰص ڄُٙو٬دض خڀٹىخوُت ،خڀٹدٌُش======.91 – 91 ٚ ٚ ،9112 ،
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ووَٙت بىل ؤن ٌٍخ خڀعٹُٕڃ ڄىعٹً ٌى خِوٌُ ،ڀٻ ؤوً ڄد ڄه ظٕمُص ـدڄ٭ص
ؤو ڄ٭ُدَ ؼدزط َربَ ٌٍخ خڀعٹُٕڃ ،ٴةٌخ ٔځمىد ـًال زإن ـًوپ خإلَٔدپ ؤو
خالٔعً٬دء ڄه ٸسُٿ خدلُخٔالض خإليخََص حبٕر ٤سُ٭عهد ،ٴةن ـًوپ خإلَٔدپ وڄد
يف لٽمً ؽلٽه ؤن َ٭عرب ټٍڀٻ وؼُٹص بيخََص ظؽسط خظٝدپ خإليخَش زددلىد٤ر،
وبٌخ ٸځىد زإن خڀٹُخَ خڀىِخٌَ َ٭عرب وٝد بيخََد ز٥سُ٭عً ٴةوً َ٭عرب يف وٵٓ
خڀىٸط وؼُٹص بيخََص ڄٹَُش دلد ظ١مىً ٌٍخ خڀٹُخَ ،وَ٭عرب دبؽدزص خدلُخٔځص
خإليخََص زدڀىٕسص ڀځفهدض خدلىد٤سص هبٍخ خڀٹُخَ ،و٬ځً ٌٍخ ٔىٲ وعُ٥ٶ يف ٌٍخ
خإل٤دَ بىل خڀىؼدجٷ خإليخََص ٴٹ ،٣وضلدوپ ظ١مُىهد سلعځٳ خحملَُخض خألوُي
خڀٝديَش ٬ه خإليخَش لٕر خإلڄٽدن.
وڄه ؤـٿ خڀىٸىٲ زٙٽٿ ؤٴ١ٿ ٬ځً ٌٍخ خڀىى ٪خڀٙدج ٫ڄه خحملَُخضٔ ،ىٲ
وسُت يف خڀسًخَص خدلٹٝىي زدڀىؼدجٷ خإليخََص ڄه والپ ظ٭َُٵهد خڀځٱىٌ
وخال٥ٜاللٍ ،مث وسُت يوَهتد ،ڀىىعٹٿ يف خألوَت ڀځعٹُٕمدض خدلىعځٵص ڀځىؼدجٷ
خإليخََص.
= وڀځىٝى ٚخڀعىُ٩مُص ؤوىخ ٪ڄع٭ًيش ٌٍ :خدلُٔىڂ (َجدٍٔ ،ظىٵٌٍُ) ،خڀٹُخَ (وِخٌَ ،وِخٌَ
ڄٙعُٺ ،والجٍ ،)...خدلٹَُخض ،خڀع٭ځُمدض ،خدلىدَ٘ت ،ووَٙت يف ٌٍخ خدلٹدڂ ؤن ُٜدٰص خڀىٝى ٚؽلُ
٬رب ڄُخلٿ ووٴٹد ڀٙٽځُدض وظٹىُدض زبعځٳ زدوعالٲ وى ٪خڀى ٛخڀعىُ٩مٍ وڄى٠ى .ً٬ؤو ُ٩يف
ُٜدٰص خڀىٝى ٚخڀعىُ٩مُص٥٬ :دء خهلل زىمحًُش ،خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص ڄه خإلً٬خي بىل
خڀعىٵٍُ ،ڄُـٔ ٫دزٷ 11 ٚ ،وڄد ز٭ًٌد٬ .مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص
وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷ 11 ٚ ،وڄد ز٭ًٌد٬ .سً خجملًُ َڄ١دن ،ڄُـٔ ٫دزٷ15 ٚ ،
وڄد ز٭ًٌد .زلمىي زلمً ٬ځٍ ٜربي ،ڄُـٔ ٫دزٷ 10 ٚ ،وڄد ز٭ًٌد .خألڄدوص خڀ٭دڄص
ڀځمٽىڄص ،يڀُٿ ُٜدٰص خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص ،خدلٱُذ :ڄًََُص خدل٥س٭ص خڀُمسُص92 ٚ ،9101 ،
وڄد ز٭ًٌد.
- 11 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
-ؤو ُ٩ؤټؽُ ظٵُٝال :خزه خدلى٩ىَ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .1515 ٚ ،رلم ٫خڀځٱص خڀ٭ُزُص ،خدل٭فڃ
خڀىُٔ ،٣ؾ ،9 ٢ ،9خڀٹدٌُش :يخَ خدل٭دَٲ ،ي ْ ن .0109 – 0100 ٚ ٚ ،ـُـٓ
ـُـٓ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.001 ٚ ،
ٴهُْ خدل٭دين٬ ،ځً خدلىٸ ٫خإلڀٽعُوين:
/وؼٷ www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/
2
-ؤو ُ٩ټٿ ٌٍي خڀع٭َُٵدض يف :ٴهً بزُخٌُڃ خڀ٭ٕٽُ ،خڀعىؼُٷ خإليخٌَ يف خدلمځٽص خڀ٭ُزُص
خڀٕ٭ىيَص ،خڀَُد ،ٞڄ٥سى٬دض خدلځٻ ٴهً خڀى٤ىُص ،خڀٕځٕځص خألوىلٚ ،0221 ،19 ٢ ،01 ،
.95وؤو ُ٩ظ٭َُٵدض ؤوُي يف :وديَص خزه ُ٥٬ص" ،ظَُٕت خڀىؼدجٷ خإليخََص" ،رلځص خڀ٭ځىڂ
خإلوٕدوُص ،ـدڄ٭ص ٸٕىُ٥ىص ،خجملځً ذ ،خڀ٭ًي ،19يَٕمرب .111 – 111 ٚ ٚ ،9112
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
خدلى٨ٳ ،لُػ ؤن ظىُ٩ڃ ٌٍي خدل٭ځىڄدض َٕهٿ ؤوٍ خڀٹُخَ وظىٵٍُي ،شلد َايٌ بىل
ظُٸُص ٬مٿ خإليخَش وربُٕت ٜىَهتد.1
شلد َالل٬ ٧ځً ٌٍخ خڀع٭َُٳ زدوً ؤوٍ زددلٵهىڂ خدلىٔ ٫ڀځىؼُٹص خإليخََص،
لُػ ٌٍَر ٜدلسً بىل ؤهند ټٿ ڄد َ٬ ًَٝه خإليخَش ڄه زلَُخض ؤؼىدء
شلدَٔعهد ڀىٙد٤هد ،و٬ځً ٌڀٻ ٴةن ؤٸُذ ظ٭َُٳ ڀځىؼُٹص زددلٵهىڂ خڀُ١ٷ ٌٍ ،ڄد
ـدء يف خڀع٭َُٳ ڄه خڀىدلُص خإليخََص ٴدڀىؼُٹص ٌٍ "ټٿ ڄًون َمسٍ ػلعىٌ
٬ځً ڄ٭ځىڄدض ظىُ٩مُص ؤو ظىٵٍَُص" ،2لُػ َٹعُذ ٌٍخ خڀع٭َُٳ ڄه خڀع٭َُٳ
خڀځٱىٌ ،ڄه والپ ٜٵص خڀُمسُص ،خڀيت ربمٿ ڄ٭ٌت خڀؽٹص يف خألوَخٶ خڀٝديَش
٬ځً خإليخَش ،ټمد ؤن ٌٍي خحملَُخض ظع١مه ڄ٭ځىڄدض ظٕع٭مٿ بڄد يف خجلدور
خڀعىُ٩مٍ ٔىخء ڀإليخَش ؤو ڀځمُدش خڀ٭دڄص ؤو ټممَُخض ڀعىٵٍُ خڀىٙد ٢خإليخٌَ.
ٴٕمص خڀىؼُٹص ٌٍ خڀٽعدزص ،وخدلٹٝىي زدڀٽعدزص ٌٍ خڀٽعدزص خڀُمسُص ،ؤٌ
غلر ؤن ظٽىن ڄًٝٶ ٬ځُهد ڄه ٸسٿ ـهص َمسُص ،وبٌخ ټدوط ٜديَش ڄه ٴُي غلر
ؤن ظٽىن ڄىٸ٭ص ،ٴدڀىؼُٹص بڄد ؤن ربعىٌ ٬ځً ٬مٿ ٸدوىين ؤو ٬ځً وخٸ٭ص
ٸدوىوُص ،ؤڄد خڀ٭مٿ خڀٹدوىين ٴهى ټٿ ٬مٿ بيخٌَ َىٙث ؤو َځٱٍ ؤو َ٭ًپ خڀعّخڄد
ڄ٭ُىد ،وٌىدٺ ڄه خڀىؼدجٷ ڄه َع١مه ٴٹ ٣وخٸ٭ص ٸدوىوُص َعُظر ٬ځُهد آؼدَ
ووعدجؿ ٸدوىوُص ټىخٸ٭ص خدلُالي خو خڀّوخؾ ؤو خڀىٴدش ،وخدلٹٝىي زدڀٝٵص خڀٹدوىوُص يف
خڀىؼدجٷ ؤوً ؽلٽه خال٬عمدي ٬ځُهد ؤڄدڂ خڀٹ١دء يف خإلؼسدض ؤو ؤڄدڂ خڀٕځ٥ص
خڀعىٵٍَُص يف خزبدٌ ٸُخَخهتد.3
- 15 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- 11 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
زٝٵص ڄاٸعص ؤو يخجمص ڀًي ٴُي ؤو ٌُحص دلد ربمځً ڄه ٸُمص ٸدوىوُص ٬الوش ٬ځً
ٸُمعهد خألوڀُص".1
وڄه خڀع٭َُٵدض خدلٕعمًؼص صلً زإن خڀىؼدجٷ خإليخََص ٌٍ" :ظځٻ خڀىٔدج٣
خڀىَٸُص وَٰت خڀىَٸُص خڀيت ظٕعىًڂ أليخء خڀ٭مٿ خإليخٌَ خڀُىڄٍ يف خدلىٙأض،
وربٵ ٧ظس٭د ڀ٥سُ٭ص خٔعىًخڄهد ويَـص خالٔعٵديش ڄىهد" ،2ٴُُ١ٳ ٌٍخ خڀع٭َُٳ
ؤوٜدٴد ؤوُي ڀځىؼُٹص ،لُػ ؤهند مل ظ٭ً ڄٹعُٝش ٬ځً خڀىٔدج ٣خڀىَٸُص ٴهىدٺ
ڄد َ٭ُٲ خڀُىڂ زدڀىؼدجٷ خإلڀٽعُووُص ،3ټمد ؤوً ََٙت بىل ڄأپ ٌٍي خڀىؼدجٷ
وَُ٤ٹص زبَّىهد خڀيت زبعځٳ ظس٭د ڀَُ٥ٹص خٔعىًخڄهد وخحلدـص بڀُهد ،ٴةن ټدن
خڀٱدڀر يف خڀىٙد ٢خإليخٌَ ٌى خٔعىًخڂ خڀى٬دء خڀىَٸٍ ،ٴةوً ظىـً ؤوُ٬ص ؤوُي
- 1زلمً وَت ّ٬خض ټٕدذ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .91 ٚ ،ؤو ُ٩ؤَ١د يف ٌٍخ خدل٭ٌت٬ :سً خحملٕه آپ
٬سً خڀٹديَ ،ټُٵُص ظٝىُٳ خڀىؼدجٷ خإليخََصٔ ،ځٕځص حبىغ بيخََص٘ ،سٽص خألڀىټصٚ ،9112 ،
.11
- 2زلمً وَت ّ٬خض ټٕدذ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.91 ٚ ،
3
-ظ٭ُٲ خڀىؼُٹص خإلڀٽعُووُص زإهند" :ظٕفُٿ زُڄىِ بڀٽعُووُص( ،خألَٸدڂ خڀؽىدجُص ،)0 – 1
ٴال ؽلٽه ٸُخءهتد وٴٻ ظُڄٌُّد بال ڄه والپ ؤُ ٣بڀٽعُوين ڄه ؤـٿ ٸُخءهتد ـهدِ
خحلدٔىذٌ ،دظٳ ٌټٍ ،)...وظٽىن خڀىؼُٹص ٌىد ڄٕفځص ٬ځً ؤ ٣بڀٽعُوين زلًي (ٸُٚ
ٜځر ،ڄُن ،ؤو ٸُ٠ ٚىجٍ ؤو َُ٘ ٣ڄٱىد )...ٍُٕ٤ڀٽىً َٰت ڄٹًُ زدڀىٔ ٣خڀٌٍ مت
ظٕفُځً ٬ځًُ ألوپ ڄُش ،لُػ ؽلٽه خڀعىَّه وخڀٹُخءش ٬ىً خالوعٹدپ ڄه بيخَش بڀٽعُووُص بىل
ؤوُي ،و٬ىً ٨هىَ ظٽىىڀىـُد ـًًَش ؽلٽه خالوعٹدپ بىل ؤ ٣ـًًَ ٠مه ٸىخ ً٬زُدودض
وو٩ڃ ظٙٱُٿ ـًًَش" .ؤوٌٍ ُ٩خ خڀع٭َُٳ يف :لدٴٌَِ ٍ٩ت ،خألو٩مص خِڀُص ويوٌَد يف ظىمُص
خخلًڄدض خألَُ٘ٵُص :يَخٔص ظ٥سُٹُص زإَُ٘ٳ زځًَص ٸٕىُ٥ىص ،ؤُ٤ولص يټعىَخي يف ٬ځڃ
خدلٽعسدض ،ـدڄ٭ص خإلوىش ڄىعىٌَ – ٸٕىُ٥ىص .15 – 11 ٚ ٚ ،9111 ،وؤو ُ٩ظ٭دََٳ
ؤوُي يف :ڄىَت زلمً خجلهٍُت وشلًوق زلمً خجلهٍُت ،ڄُـٔ ٫دزٷ .001 ٚ ،زلمً وُٝ
زلمً ،ڄُـٔ ٫دزٷ.25 ٚ ،
- 12 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
-ٴهً بزُخٌُڃ خڀ٭ٕٽُ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .10 ٚ ،لدٴٌَِ ٍ٩ت ،ڄُـٔ ٫دزٷ 11 ٚ ،وڄد
ز٭ًٌد.
- 2ٴهً بزُخٌُڃ خڀ٭ٕٽُ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.10 ٚ ،
- 21 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ٴُٽىن ڄأپ ٌٍي خڀىؼُٹص خإلظالٲٌٍ ،خ ب٠دٴص بىل خدلٕاوڀُص خڀيت ٸً ظعُظر ٬ه
بًٜخَ ٌٍي خڀىؼُٹص ٔىخء ڄٕاوڀُص خحملَُِّ ؤو ڄٕاوڀُص بيخَظً.
ٴمىت وبن ټدوط خڀىؼُٹص خإليخََص ڀُٕط ٌٍ خذلًٲ خدلعىوً ڄه بوٙدجهد ،زٿ
خدل٭ځىڄص خڀيت ربمځهدٌ ،ڀٻ ؤن ٌٍي خڀىؼُٹص ٌٍ رلُي و٬دء ؤو ؤُ ،٣ٴةهند ال
ظٹٿ ؤعلُص ٬ه خدل٭ځىڄص خڀيت ربمځهد ،1ٴهٍ ڄع٭ځٹص زدجلهً وخڀىٸط خڀالِڄُت
ڀعَُٕت خدل٭ځىڄدض خڀيت ظع١مىهد.
الفسع الجاىٕ :مسحل٘ اضتدداو الْثٔك٘ اإلدازٓ٘
ظ٭عرب ٌٍي خدلُلځص خألټؽُ لُىَص يف يوَش خڀىؼُٹص خإليخََص ،لُػ ظٕمً
خڀىؼدجٷ يف ٌٍي خدلُلځص زدڀىؼدجٷ خڀى٥ُٙص ،بٌ َٕعٵُٮ وٙد ٢خڀىؼدجٷ وظىٵٍ
ٴُمد وٝٝط ڀً ،ٴُٕعٵدي ڄىهد يف ظىُ٩ڃ خأل٬مدپ وخإلـُخءخض والپ ڄًش
وٙد٤هد ،2وٌىدٺ ڄه َٹٕڃ ٌٍي خدلُلځص بىل ؼالؼص ڄُخلٿ ٴُُ٬ص ٌٍ:
أّال -مسحل٘ التطجٔل:
وٌٍ خدلُلځص خڀيت َعڃ ٴُهد بؼسدض وَوي ؤو ًٜوَ خڀىؼدجٷ خإليخََص يف
ٔفالض سلٝٝص ذلٍخ خألڄُ (خڀربًَ خڀىخَي ،خڀربًَ خڀٝديَ).
ثاىٔا -مسحل٘ التْشٓع:
خدلٹٝىي زدڀعىٌَِ ٫ىدٌ ،ى ظىـًُ خڀىؼُٹص ڄه بيخَش بىل بيخَش ؤوُي زٱُص
خٔعٽمدپ خإلـُخء خدلىدٔر ڄه ؤـٿ خڀىٜىپ بىل خدلُلځص خألوَتش يف ٌٍخ خدلٕعىي،
وٌٍ ڄُلځص خڀعىٵٍُ.
- 20 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
-خڀًُٕ خڀًُٕ خڀىٙدَ ،زلدُ٠خض يف ظىُ٩ڃ ولٵ ٧خڀىؼدجٷ خإلڀٽعُووُص ،ټځُص خڀ٭ځىڂ
خالـعمدُ٬ص ،ـدڄ٭ص ؤڂ خڀٹُي ،01 ٚ ،ؤ٤ځ٬ ٫ځًُ زعدََهٔ 11 :سعمرب ٬ ،9102ځً خدلىٸ:٫
http://mohmedcources.yolasite.com/resources....doc
- 2ٴهً بزُخٌُڃ خڀ٭ٕٽُ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.19 ٚ ،
- 29 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
ٴ١ال ٬ه ٸُمعهد خإلؼسدظُص وؤعلُعهد خڀسمؽُص وظُظُسهد وخَظسد٤هد زٱَتٌد ڄه
خڀىؼدجٷ".1
ووَٙت بىل ؤن ٌىدٺ خوعالٲ وخ٠ك يف ُٔدٔدض وڄىدٌؿ خڀًوپ خبٝىٚ
ڄ٭دََت خڀعٹىًن ،وڄد ًََّ ڄه ٜ٭ىزص خدلهمص ؤن ؤعلُص خڀىؼُٹص ال ظعمًي ڄه
ِخوَص وخلًش ،ٴهىدٺ ڄه َُټّ ٬ځً خألعلُص خإليخََص ،وٌىدٺ ڄه ؽلُٿ بىل
خألعلُص خدلدڀُص ،وټٍخ خألعلُص خڀٹدوىوُص ،خألَُ٘ٵُص ،خڀعدَؼلُص ،خڀٹ١دجُص،2
وَٰتٌد ،مث بن ٌىدٺ ڄٙٽځص ڄع٭ځٹص زددلعى ٛٝيف ظٹىًن خڀىؼدجٷ خإليخََص ،لُػ
غلر ؤن ظٽىن ڀً ڄ٭دَٲ ڄعىى٬ص زُت ٬ځڃ خإليخَش وخڀٹدوىن وخألَُ٘ٳ وَٰت ٌڀٻ
ڀٽٍ َٕع ٫ُ٥ؤن َٹَُ ،ڄَٝت خڀىؼُٹص خإليخََص ،وڄد َٕععسٌ ٫ڀٻ ڄه ؤ٬سدء
وڄٕاوڀُدض ڀً وإليخَظً.
ووَٙت يف خألوَت بىل ؤن خحملَُِّ خدلعمُْ ٸً َٕد ً٬زٙٽٿ ټسَت خدلى٨ٳ
خدلٕاوپ ٬ه خڀعٹىًن ،بٌخ ڄد ؤزُِ زدڀٙٽٿ خدلىدٔر رلمى٬ص ڄه خڀ٭ىد ُٜيف
خڀىؼُٹص خإليخََص ،ڄؽٿ بزُخِ ُٰ٠هد وؤًٌخٴهد و٤سُ٭عهد وظدَؼلهد وَٸمهد و٘ٽځهد
(ؤٜځُص ؤو َٰت ٌڀٻ) وڄى٠ى٬هد ،زٿ يف ز٭ ٟخأللُدن ػلًي ڄسدُ٘ش ڄٽدن لٵ٧
خڀىؼُٹص ؤو ٸُمعهد ؤو ٬مٌُد خڀّڄٍت ،ودٜص بٌخ ټدن خڀٹدوىن ؤو خڀعىُ٩ڃ ؼلىڀً
ٌڀٻ ُٜخلص ،ٴ٭ىًڄد ََٙت َجُٓ خدلٝځمص ڄؽال يف ڄٍټُش ڄٝځمُص خڀيت ربًي
ڄىخٸُط خڀ٭مٿ والپ ٘هُ َڄ١دن ڀٕىص ،9102ٴىفً ؤن ظىٵٍُ ٌٍي خڀىؼُٹص ال
ؽلعً بىل ٔىىخض ؤو ؤ٘هُ ؤوُي ،وڄٌ ٫ڀٻ ذبىسد ألٌ وّخ ٪خبٝىٌٍ ٚي
1
-ظدٸص ڄځُٽص ،ڄىدمجىط ؤَُ٘ٳ خڀعإڄُىدض خالـعمدُ٬ص ڀىټدڀص وٌُخن :ب٘ٽدڀُص خإلظالٲ،
ڄٍټُش ڄدـٕعَت يف ٬ځڃ خدلٽعسدض وخڀ٭ځىڂ خڀىؼدجٹُص ،ـدڄ٭ص خڀٕدوُد ،وٌُخن.15 ٚ ،9109 ،
ؤو ُ٩ٸَُسد ڄه ٌٍخ خدل٭ٌت :لدٴٌَِ ٍ٩ت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
- 2ٴهً بزُخٌُڃ خڀ٭ٕٽُ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
- 21 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خدلىخٸُط ربٵٌٍ ٧ي خڀىؼُٹص ڄًش ڄ٭ُىص ربٕسد ألٌ وّخ ٪ٸً َُ٥ؤ خبٝىٚ
ظىٵٍُ ٌٍي خدلٍټُش.
الفسع السابع :مسحل٘ حفظ الْثٔك٘ اإلدازٓ٘
خحلٵٌ ٧ى ٬مځُص زبَّه ڀځىؼدجٷ خإليخََص (خألَُ٘ٵُص) يف ؤڄدټه زلًيش
ڄ٭ًش وُٝٝد ذلٍخ خڀٱُ ،ٞربٹٷ ڄع٥ځسدض خڀٕالڄص وخألڄدن ،ڄه ؤـٿ محدَص
ٌٍي خڀىؼدجٷ ڄه خڀ٭ىخڄٿ خڀ٥سُ٭ُص وخڀسَُٙص٬ ،1ځً ُٰخَ خحلُخجٷ وخڀٵُ١دودض
وخڀُ٤ىزص وخڀُٕٸص وَٰتٌد.
وخحلٵ ٧خڀىدـك ٌى ٌڀٻ خحلٵ ٧خڀٌٍ ػلٹٷ ڀإليخَش خحملدٴ٩ص ٬ځً
ًٌَُٜد خدل٭ځىڄديت زإٸٿ خڀعٽدڀُٳ ،ٴدحلٵ ٧خڀ٭ٙىخجٍ ؤو خڀال ٸُمٍ َايٌ بىل
ٜ٭ىزص يف خڀسمػ ٬ځً خڀىؼدجٷ خدل٥ځىزص وٜ٭ىزص يف خالٔعٵديش ڄىهد ،ټمد ػلمٿ
وَّىص خإليخَش ؤڄىخپ ب٠دٴُص ڄه ًَ ٬دڄځص وؤڄدټه ڀځعىَّه وَٰتٌد.
ټمد ؤن خحلٵ ٧خڀىدـك َ٭عمً ٬ځً ٘ٹُت ؤٔدُُٔت علد :خڀى٩دڂ خجلًُ
ڀځعٝىُٳ وخڀعُظُر ،وخدلىخٜٵدض وخدلٹدَُٓ خدلؽدڀُص ڀځعىَّه ،ٴسدڀىٕسص ڀځٙٷ
خألوپ الزً ڄه وـىي و٩دڂ ـًُ ڀځعٝىُٳ وخڀعُظُر َ٭عمً ٬ځً وـىي ڀىخجك ؤو
ـًخوپ ربًي خڀ٭مُ خڀّڄٍت ڀځىؼدجٷ ،وټُٵُص لٵ٩هد ،وڄٽدن خحلٵ ،٧ؽلٽه ؤن
َٽىن ٌٍخ خڀ٭مٿ وَٸٍ ٬ه َُ٤ٷ خڀٕفالض ،ؤو خڀٽعُوين ټٹىخ ً٬خڀسُدودضَٙ ،عٱٿ
وٴٹد جملمى٬ص ڄه خدلعٱَتخض.
وؼل ٫١ظ٥ىَُ ٌٍخ خڀى٩دڂ ڀ٭ًي ڄه خال٬عسدَخض ،ڀ٭ٿ ؤعلهد:
- 1لُٕىص َِدن ،ظٹٵٍ ؤؼُ خألَُ٘ٳ خڀٹ١دجٍ :ڄٝځمص ؤَُ٘ٳ رلځٓ ٸ١دء وٌُخن ظلىٌـد،
ڄٍټُش ڄدـٕعَت ،ټځُص خڀ٭ځىڂ خإلوٕدوُص وخحل١دَش خإلٔالڄُص ،ـدڄ٭ص وٌُخن.11 ٚ ،9101 ،
ؤو ُ٩ظ٭َُٵدض ؤوُي يفّ٬ :ون ٌُِص" ،خحلٵ ٧خڀىٸدجٍ ڀځىؼدجٷ خألَُ٘ٵُص" ،رلځص ٬ځڃ
خدلٽعسدض ،ـدڄ٭ص خجلّخجُ ،9خجملځً ،11خڀ٭ًي ،11يَٕمرب .12 – 11 :ٚ ٚ ،9101
- 21 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
- 21 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خڀ٥سُ٭ُص وخڀسَُٙص ،وټٍخ خأل٘ىد ٚخڀٍَه ڀًَهڃ خحلٷ يف خڀىڀىؾ خڀٽځٍ ؤو
خجلّجٍ ڀځممٵى٨دض ،وَٰت ٌڀٻ ڄه خڀعُظُسدض وخڀعٹىُدض خدل٭عمًش يف خڀعىَّه.1
الفسع اخلامظ :مسحل٘ حتْٓل الْثٔك٘ اإلدازٓ٘
بن خدلٵهىڂ خدلسٕ ٣ڀعمىَٿ خڀىؼُٹص خإليخََص ٌى وٹځهد ڄه ڄٽدن ِوُ ،ټإن
َعڃ ربىَځهد ڄه خحلٵ ٧خڀى ٣ٙبىل خحلٵَٰ ٧ت خڀى ،٣ٙؤو ربىَځهد ڄه خحلٵ٧
خدلاٸط بىل خحلٵ ٧خڀًخجڃ.2
وخڀعمىَٿ خڀىؼدجٹٍ ٌٍ ٬مځُص َىعٹٿ ٬ځً بؼٌُد لٵ ٧خڀىؼدجٷ وخألَُ٘ٳ
ڄه ٴ١دءخض خڀ٭مٿ بىل ڄُټّ لٵ٩هد ټإَُ٘ٳ ؤٌٍُ ،٣خ خألوَت خڀٌٍ ؼلٛٝ
ڀځىؼدجٷ خڀيت مل ظ٭ً ـدََص خالٔع٭مدپ دبٽدظر خڀ٭مٿ ،ؤو ؤن خٔع٭مدذلد ٸٿ زٙٽٿ
ټسَت حبُػ ال َُـ ٫بڀُهد بال ٬ىً خحلدـص ،وخذلًٲ خألٔدٍٔ ڄه ٬مځُص ربىَٿ
خڀىؼدجٷ ٌى ظٵديٌ ُ٬ٸځص خڀَٕت خحلٕه ڀألَُ٘ٳ خڀى ٣ٙـُخء ظُخټڃ خڀىؼدجٷ يف
ٴ١دءخض خڀ٭مٿ ،3ټمد ؤن ٬مځُص خڀعمىَٿ ربٹٷ ڀإليخَش لٵًٌَُٜ ٧د ڄه
1
-ؤَـ ٫دلىٙىَ 11وىٴمرب ،0250خڀٝديَ ٬ه َجدٔص رلځٓ خڀىَِخء ،خدلع٭ځٷ زةيخَش خڀىؼدجٷ،
خجلًَُش خڀُمسُص ،خڀ٭ًي ،21خڀٝديَش زعدََه 01وىٴمرب .0112 – 0111 ٚ ٚ ،0250
ؤو ُ٩ؤټؽُ ظٵُٝال يف خڀُ٥ٶ خدل٭عمًش يف خڀعُظُر وخڀعُٸُڃ :لدٴٌَِ ٍ٩ت ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
11وڄد ز٭ًٌد .خوعٝدَ يذلىڂ ،ظَُٕت خألَُ٘ٳ يف خدلإٔدض وخإليخَخض خڀ٭مىڄُص :يَخٔص
ڄًُخوُص زىالَص ٔىٶ ؤٌُخْ ،ڄٍټُش ڄدـٕعَت يف ٬ځڃ خدلٽعسدض ،ـدڄ٭ص ٸٕىُ٥ىصٚ ،9111 ،
011وڄد ز٭ًٌد.
- 2ٴهً بزُخٌُڃ خڀ٭ٕٽُ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
3
" -خ٬عمًض خدلًََُص خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ـًوپ ڀعَُٕت خڀىؼدجٷ خإليخََص زٱُص خڀعمٽڃ
خڀعًَغلٍ يف رلمٿ خڀ٭ىد ُٜخدلٽىوص ڀځٕځٕځص خألَُ٘ٵُصٌ ،ڀٻ ؤن ظىٸُٳ و٩دڂ خإلٸٝدء َىفُ
٬ىً ټڃ ٌدجٿ ڄه خڀىؼدجٷ خڀيت ال ٸُمص ذلد ،وٌٍخ ڄد َايٌ بىل خټع٩د ٦ٴ١دءخض خحلٵ٧
وظٹځُ ٛخدلٕدلدض خدلىٝٝص ڀځمٵ ٧خألَُ٘ٵٍ ،وٌٍخ ڄد َىفُ ٬ىً ُ٬ٸځص ظَُٕت خڀىؼدجٷ=
- 21 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
خڀىؼدجٷ ڀ١مدن ٔالڄعهد ڄه ـهص ،وڄه ـهص ؤوُي ٴةن ڄ٭دجلص خڀىؼدجٷ ٠مه ٌٍخ
خألَُ٘ٳ خڀىُٔٔ ٣ىٲ َايٌ بىل ٔهىڀص يف خڀُـى ٪بڀُهد ٬ىً خحلدـص
الٔع٭مدذلد.1
ووَٙت يف ٌٍخ خإل٤دَ بىل ؤن خحملَُخض خإليخََص سبُ زؽالؼص ڄُخلٿ
٬مَُص ،2خألوىل ظٕمً خڀ٭مُ خإليخٌَ ،3وظسًؤ ڄىٍ بوٙدء خڀىؼُٹص وزًخَص
خٔعىًخڄهد ،وظىٜٳ خحملَُخض يف ٌٍي خدلُلځص زإهند و٥ٙص ؤو ـدََص (وظٕمً
زدڀىؼدجٷ) ،ؤڄد خدلُلځص خڀؽدوُص ٴهٍ ڄد َ٥ځٷ ٬ځًُ خڀ٭مُ خڀىُٔ ،4٣وٌى خڀ٭مُ
=خألَُ٘ٵُص يف خإليخَخض" .ؤو :ُ٩خدلىٙىَ َٸڃ ،10خڀٝديَ ٬ه خدلًََُص خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ
خڀىٍ٤ت ،خدلاَن يف 99ؤټعىزُ ،9112خدلع١مه بـُخءخض بٸٝدء خڀىؼدجٷ خألَُ٘ٵُص.
- 1لُٕىص َِدن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
2
T.R. َُ -ـ ٫ظٹُٕڃ ٌٍي خدلُخلٿ بىل وَُ٩ص خأل٬مدَ خڀؽالؼص ڀځ٭دمل ظٙدڀُىسَتٮ
ٔ ،Schellenbergىص ،0211خڀيت ـدءض يف ؤ٬ٹدذ بوٙدء ؤوپ ڄُټّ حلٵ ٧خألَُ٘ٳ خڀىُٔ ٣يف
خڀىالَدض خدلعمًش خألڄَُٽُصٌٍ ،ي خألوَتش خڀيت خوعسهط بىل ؤعلُص لٵ ٧ؤَُ٘ٵهد خڀ٭ٕٽٌُ ز٭ً
خحلُذ خڀ٭ددلُص خألوىل .ؤو :ُ٩لدٴٌَِ ٍ٩ت ،ڄُـٔ ٫دزٷ .12 ٚ ،وديَص خزه ُ٥٬ص ،ڄُـ٫
ٔدزٷ .119 ٚ ،ووَٙت ٌىد بىل خدل ٪ُٙخجلّخجٌُ خ٬عمً ٬ځً ٌٍخ خڀعٹُٕڃ يف خدلىٙىَ 11
وىٴمرب 0250خڀٕدزٷ ٌټُي ،ڀٽه زعٕمُدض سلعځٵص ٸځُال ،لُػ ٸٕڃ خڀىؼدجٷ خدلىـىيش زُت
ًٌَ خإليخَش ٬مَُد بىل ؼالؼص ٬هىي ٌٍ :خڀ٭هً خإليخٌَ وٌى ڄد ؤ٤ځٷ ٬ځًُ خدل ٪ُٙټٍڀٻ
ظٕمُص خڀىؼدجٷ خحلُص ؤو وؼدجٷ خڀ٭هً خألوپ .ؤڄد خڀ٭هً خدلعىٔ ٣ٴُٝٳ خدل ٪ُٙخڀىؼدجٷ ٴًُ
زإهند خڀىؼدجٷ خڀ٭ديَص ؤو وؼدجٷ خڀ٭هً خڀؽدين ،صلً ټٍڀٻ وؼدجٷ خڀ٭هً خڀؽدڀػ ؤو ڄد َٕمًُ
خدل ٪ُٙزىؼدجٷ خڀ٭هً خڀعدَؼلٍ .ؤو ُ٩ؤټؽُ ظٵُٝال ذلٍخ خدلىٙىَ يف :خوعٝدَ يذلىڂ ،ڄُـٔ ٫دزٷ،
51 ٚوڄد ز٭ًٌد.
3
-خڀًُٕ خڀًُٕ خڀىٙدَ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،ظدٸص ڄځُٽص ،ڄُـٔ ٫دزٷ .55 ٚ ،لدٴٍ٩
ٌَِت ،ڄُـٔ ٫دزٷ .15 ٚ ،ؤو ُ٩يف ظىُ٩ڃ خألَُ٘ٳ خحلٍ :خدلىٙىَ 11خڀٝديَ ٬ه خدلًََُص
خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،خدلاَن يف 19ٴُٵٌُ ،0220خخلد ٚزعَُٕت وؼدجٷ خڀُُ٘ٳ.95 ٚ ،
- 4خدلىٙىَ 11خڀٝديَ ٬ه خدلًََُص خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،ڄٔ ًَٝدزٷ .91 ٚ ،وَٙت بىل
خن خڀ٭مُ خڀىُٔ ٣زدڀىٕسص ڀألَُ٘ٳ خإلڀٽعُوين َٰت ڄىـىي ،لُػ َسٹً زلٵى٨د يف خدلٽدظر=
- 25 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خڀٌٍ َعىٸٳ ٴًُ خٔعىًخڂ ٌٍي خحملَُخض زٝٵص و٥ٙصَٰ ،ت ؤهند ربعٵ ٧زس٭ٟ
خالٔعىًخڄدض خإليخََص خڀ٭ُُ٠ص ،وظىٜٳ خحملَُخض يف ٌٍخ خڀ٭مُ زإهند َٰت
و٥ٙص ؤو َٰت ـدََص ،وظٕمً زدحملٵى٨دض ،ووَٙت بىل ؤوً يف ٌٍخ خڀ٭مُ َعٹَُ
ڄَٝت ٌٍي خحملَُخض ،ٴةڄد ؤن ربىپ ٬ځً خحلٵ ٧خڀًخجڃ ؤو ڄد َٕمً زدألَُ٘ٳ
خڀعدَؼلٍ ڀعٕعىًڂ ټم ًَٝڀځسمػ خڀ٭ځمٍ وخڀعدَؼلٍ ،ؤو ؤهند ظعځٳ هندجُد وڄه مث
ظىعهٍ لُدهتد ،1و٬ځً ٌڀٻ ٴةن خدلُلځص خڀ٭مَُص خڀؽدڀؽص ڀځممَُخض ٌٍ خحلدڀص
خڀيت َعٹَُ ٴُهد بلدڀعهد ٬ځً خحلٵ ٧خڀًخجڃ ،وٌى ڄد َٕمً زدڀ٭مُ خڀعدَؼلٍ
ڀځممَُ ،لُػ ظٝسك خحملَُخض ال ظ٥ځر ڀالٔعىًخڂ خإليخٌَ َٰت ؤن ذلد ٸُمص
يخجمص ټم ًَٝڀًَخٔص ظدََه خڀًوڀص ،ڀٍڀٻ ظٕمً خحملَُخض يف ٌٍي خدلُلځص
زدحملَُخض خڀعدَؼلُص ؤو خألَُ٘ٵُص.2
=خدلىعفص بىل ٰدَص خوعٹدڀً بىل ڄُخټّ خألَُ٘ٳ يف خڀ٭مُ خڀؽدڀػ ؤو خظالٴً :ؤو :ُ٩وؽَت ٴىَِص
ٴد٤مص" ،بيخَش خدلىد ُ٤خخلدٜص زدألَُ٘ٳ خإلڀٽعُوين" ،ب٘دَش :رلځص ٬ځىڂ خدل٭ځىڄدض٬ ،ځڃ
خألَُ٘ٳ و٬ځڃ خدلٽعسدض ،ـدڄ٭ص وٌُخن ،0خڀ٭ًي ،11يَٕمرب .11 ٚ ،9101
1
-ـدء يف خدلىٙىَ َٸڃ ،19خڀٝديَ ٬ه خدلًََُص خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،خدلاَن يف 99
ؤټعىزُ ،9112خدلع٭ځٷ زًٴ ٫خألَُ٘ٳ ڄد َځٍ" :لُػ ؤن خإليخَش خدلىعفص ؤو خدلٕعٹسځص ڀألَُ٘ٳ
ڄځّڄص زٵُِ خڀىؼدجٷ وبً٬خي زلد ُ٠وز٥دٸدض خجلُي خخلدٜص هبٍي خڀىؼدجٷ ،وػل٬ ُ٩ځُهد يٴ٫
ؤو خٔعالڂ خڀىؼدجٷ خڀيت ال ظعىخٴُ ٬ځً ـًوپ خڀًٴ ."٫ؤو ُ٩ظٵُٝٿ ٌڀٻ يف :لدٴٌَِ ٍ٩ت،
ڄُـٔ ٫دزٷ .51 – 59 ٚ ٚ ،خوعٝدَ يذلىڂ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 – 15 ٚ ٚ ،مسَتش ٔ٭ًٌ،
"ؤيوخض خڀسمػ يف ڄُخټّ خألَُ٘ٳ خڀى٤ىُص" ،رلځص ٬ځڃ خدلٽعسدض ،ـدڄ٭ص خجلّخجُ ،9خجملځً ،11
خڀ٭ًي ،10ؤوض .10 ٚ ،9101وخو ُ٩خڀىمىٌؾ خدلىلً جلًوپ خڀًٴ ٫يف 015 ٚڄه خڀٵٝٿ
خدلىخيل.
2
-خڀًُٕ خڀًُٕ خڀىٙدَ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،لدٴٌَِ ٍ٩ت ،ڄُـٔ ٫دزٷ .15 ٚ ،ؤو ُ٩ڄه
خڀىدلُص خڀ٭مځُص ظىُ٩ڃ خألَُ٘ٳ خڀعدَؼلٍ ڄه والپ :خدلىٙىَ ،21 – 11خڀٝديَ ٬ه خدلًََُص
خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،ڄٔ ًَٝدزٷ.11 ٚ ،
- 21 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
1
-ؤوُ٤ ُ٩ٶ ؤوُي يف :لدٴٌَِ ٍ٩ت ،ڄُـٔ ٫دزٷ .12 – 11 ٚ ٚ ،وديَص خزه ُ٥٬ص،
ڄُـٔ ٫دزٷ.150 – 151 ٚ ٚ ،
2
-ظدٸص ڄځُٽص ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 – 15 ٚ ٚ ،خوعٝدَ يذلىڂ ،ڄُـٔ ٫دزٷ 29 ٚ ،وڄد
ز٭ًٌد.
- 22 -
انفصم األول 3مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ولىت ال َٽىن خحلٽڃ ٬ځً ڄَٝت ٌٍي خڀىؼدجٷ ڄٕع٭فال غلر ؤن ظى ٫٠يف
ڄٽدن ڄٕعٹٿ َعىىل ٴًُ خڀٹدجمىن ٬ځًُ ڄه سلعُٝت ؤڄُ خڀٵم ٛوخڀعٹُُڃ
وخحلٽڃ خڀىهدجٍ ،1وٌى ڄد َ٥ځٷ ٬ځًُ ټمد ؤٔځٵىد ظٕمُص خألَُ٘ٳ خڀىٌُٔ ،٣ڀٻ
ؤن ظٹَُُ لٵ ٧خڀىؼدجٷ وبن ټدن َىفُ ٬ىً خأل٬سدء خدلع٭ځٹص زدحلٵ ٧بال ؤوً ال
َٙٽٿ َُ٠خ زدڀٹًَ خڀٌٍ ٸً ػلًؼً ظٹَُُ خإلظالٲ ،ٴمُلځص خإلظالٲ ڄُلځص
ـً لٕدٔص وظعٕڃ خب٥ىَش زدڀٱص .2ٴدحلٍَ ڄ٥ځىذ لىت ال ؽلٓ خالظالٲ
خڀىؼدجٷ خحلُىَص وخدلهمص ،ڀٍخ صلً ؤن سلعځٳ خألو٩مص خإليخََص ظىټٿ ٌٍي
خدلُلځص جلهدِ ڄعى ٛٝلىت ظعٵديي ظًخوٿ خدلٕاوڀُدض ڄه ـهص وظٕعٵًُ ڄه
خخلربش خدلعُخټمص ڀځ٭دڄځُت هبٍخ خجلهدِ ڄه ـهص ؤوُي.
ويف خجلّخجُ صلً ؤن ڄٕإڀص بٸٝدء وخظالٲ خڀىؼدجٷ ؼل ٫١ڀىٜدَص
خدلًََُص خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،لُػ ـدء يف ؤلً ڄىٙىَخهتد 3زإن خدلًََُص
خڀ٭دڄص وُٜص ٬ځمُد وظٹىُد وظىُ٩مُد وڄ٭ىىَد ٬ځً مجُ ٫خدلإٔدض وخإليخَخض
خڀ٭مىڄُص خدلُټَّص وخحملځُص خبٝى ٚبٸٝدء وخظالٲ خڀىؼدجٷ.
ټمد ـدء يف خڀع٭ځُمص 91ڀٕىص 9111خڀٝديَش ٬ه ٌخض خدلًََُص 4زإوً
ظعٽٵٿ خڀځفدن خڀىالجُص ؤو خڀىِخََص ؤو خڀٹ٥دُ٬ص خدل٭ىُص دبعدز٭ص ٬مځُدض
خإلٸٝدء ،لُػ ظسط يف ٸدزځُص خڀىؼدجٷ ڀإلٸٝدء ،وظٕهُ ٬ځً ظ٥سُٷ خڀٹُخَخض
- 1خڀًُٕ خڀًُٕ خڀىٙدَ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،لدٴٌَِ ٍ٩ت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 -11 ٚ ،
- 2ٴهً بزُخٌُڃ خڀ٭ٕٽُ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 ٚ ،لدٴٌَِ ٍ٩ت ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 - 11 ٚ ٚ ،
3
-خدلىٙىَ 91ڀٕىص ،9111خڀٝديَ ٬ه خدلًََُص خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،خبٝى ٚبٸٝدء
وخظالٲ خڀىؼدجٷ.51 ٚ ،
4
-ظ٭ځُمص َٸڃ ،91خڀٝديَش ٬ه خدلًََُص خڀ٭دڄص ڀألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،خدلاَوص يف 01ؤټعىزُ
،9111خدلع٭ځٹص زةـُخءخض خإلٸٝدء.
٠دز ٣ٸدوىين بىل ٰدَص ٔىص ،0211و٬ځً وځٵُص ڄد لًغ ٔىص 9111ڄه
خظالٲ ڀىؼدجٷ خأليخءخض ٬ه َُ٤ٷ خحلُٶ يون خظسد ٪خخل٥ىخض خڀٹدوىوُص
وخڀعىُ٩مُص ڀ٭مځُص خالظالٲ ،صلً ؤن خدلًَُ وؤ٬ىخوً ظ٭ُ٠ىخ بىل خدلعدز٭ص
خجلّخجُص زعهمص خإلظالٲ خڀ٭مًٌ ڀځىؼدجٷ.1
املطلب الجالح :تكطٔه الْثائل اإلدازٓ٘
ٌىدٺ ظٹُٕمدض ڄع٭ًيش ڀځىؼدجٷ خإليخََص زبعځٳ زدوعالٲ خألٔدْ خدل٭ىپ
٬ځًُ يف خڀعٹُٕڃ وِخوَص خڀى ُ٩خدل٭عمًش ،ؤىمدوپ ٴُمد َځٍ ُٞ٬ؤعلد ٌٍي
خڀعٹُٕمدض.
الفسع األّل :تكطٔه الْثائل اإلدازٓ٘ مً حٔح حسكتَا
خدلٹٝىي زدحلُټص ٌىد ٌى ڄًي خوعٙدَ ٌٍي خڀىؼُٹص ،وظٹٕڃ خڀىؼدجٷ
خإليخََص ڄه ٌٍخ خدلى٩ىَ بىل وؼدجٷ ٌخض خٔع٭مدپ وخٔ ،٫وؤوُي ٌخض خٔع٭مدپ
زلًوي.
أّال – الْثائل اإلدازٓ٘ ذات االضتعنال الْاضع:
وٌٍ ظځٻ خڀىؼدجٷ خڀيت ال ؽلٽه خالٔعٱىدء ٬ىهد يف ؤٌ بيخَش ٔىخء ټدوط
بيخَش ڄُټَّص ؤو زلځُص ،بيخَش ڄُٴٷ ٬دڂ ؤو ڄإٔص ٬مىڄُص ،لُػ َعڃ ظًخوپ
خڀىؼدجٷ يف ٌٍخ خڀىى٬ ٪ځً و٥دٶ وخٔ ٫ڄه ٸسٿ ٌٍي خإليخَخض ،وڄه ؤڄؽځص ٌٍي
خڀىؼدجٷ :ـًخوپ خإلَٔدپ ،زلد ُ٠خدلًخوالض ،وخڀٹُخَخض خإليخََص ،وخدلٍټُخض
وَٰتٌد.
٬ - 1مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
٬ .11سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.911 ٚ ،
- 2زلمً وَت ّ٬خض ټٕدذ ،ڄُـٔ ٫دزٷ٬ .91 ٚ ،سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.911 ٚ ،
٬مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
1
-ؤو ُ٩و ٛخدلديش 12ڄه خڀٹدوىن 12 – 11خدلع٭ځٷ زدألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت خڀيت ظى٬ ٛځً يٴ٫
خڀىؼدجٷ َٰت خڀُ١وََص ڀځهُحدض خڀ٭مىڄُص والپ ٔىعُت ز٭ً خوٹ١دء خألـٿ خڀٹدوىين ڀځمٵ،٧
وڄه مث ٴدإليخَخض ڄځّڄص حبٵ ٧خڀىؼدجٷ ٘سً خڀى٥ٙص بىل ٰدَص ظٕځُمهد بىل خألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت
ؤو خظالٴهد وٴٹد ڀإلـُخءخض خڀيت َى٬ ٛځُهد خڀٹدوىن .زدڀُـى ٪بىل خدلىٙىَ 11وىٴمرب ،0250
خڀٕدڀٳ خڀٍټُ خدلع٭ځٷ زةيخَش خڀىؼدجٷ ،صلً ؤن وؼدجٷ خڀ٭هً خألوپ (خڀىؼدجٷ خحلُص) ربعٵ ٧هبد
خإليخَش خدلًَٝش ذلد ٬ځً ڄٕعىي ڄٽدظر خدلعُٝٴُت ؤو يف ُٰٴص زبٝٝهد خإليخَش خدل٭ىُص دلًش
ظٝٿ بىل مخٓ ٔىىخض ،زُىمد َعڃ خاللعٵد ٦زىؼدجٷ خڀ٭هً خدلعىٔ( ٣خحملٵى٨دض) يف ٴعُخض
ڄعسدَىص لٕر خألعلُص ،ظعُخوق زُت 01و 11ؤ 11ىص ،زُىمد ٔٽط خدل ٪ُٙيف ٌٍخ خدلىٙىَ ٬ه
ٴعُش لٵ ٧وؼدجٷ خڀ٭هً خڀؽدڀػ (خڀىؼدجٷ خڀعدَؼلُص) ،وٌى ڄد غل٭ځىد و٭عمً ٬ځً ڄد ـدء يف
خدلديش 01ڄه خڀٹدوىن 21 – 11خدلع٭ځٷ زدألَُ٘ٳ خڀىٍ٤ت ،خڀيت ٔىٲ وٵٝځهد اللٹد.
2
-زلمً وَت ّ٬خض ټٕدذ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .91 ٚ ،ڄىالٌ ؤزلمً" ،خڀىؼدجٷ خألَُ٘ٵُص
وخدلى٥ى٤دض" ،رلځص ٬ځڃ خدلٽعسدض ،ـدڄ٭ص خجلّخجُ ،9خجملځً ،11خڀ٭ًي ،11يَٕمرب ،9101
.011 ٚ
1
-ؤو ُ٩ڄؽال خدلديش 00ڄه خڀٹدوىن 12 – 11خڀٕدڀٳ خڀٍټُ ،خڀيت ظى٬ ٛځً ؤوًَ" :عڃ
خال٤ال٬ ٪ځً خألَُ٘ٳ خڀ٭مىڄٍ خڀٌٍ َٽىن ز٥سُ٭عً يف ڄعىدوپ خڀ٭دڄص يون ؤـٿ زلًي".
- 2خڀًُٕ خڀًُٕ خڀىٙدَ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
وؼدجٷ ظعمع ٫زدڀؽسدض خڀىٕيب لُػ ؤهند َٰت ٸدزځص ڀځىٹٿ وخڀعمىَٿ يخوٿ خإليخَش
بال يف ب٤دَ ُ٠ٷ وزلًي ،ووؼدجٷ ٸدزځص ڀځىٹٿ وخڀعمىَٿ ،لُػ ؤن خألو٩مص
خدل٭مىپ هبد و٤سُ٭ص ٌٍي خڀىؼدجٷ ظٕمك زىٹٿ وربىَٿ ڄُُٕ ذلد زُت خدلٝدحل
وخدلٽدظر خإليخََص.1
ټمد ظٹٕڃ خڀىؼدجٷ زدڀى ُ٩بىل ڄًٌَٝد بىل وؼدجٷ ٬دڄص وؤوُي ودٜص،
ٴدڀىؼدجٷ خڀ٭دڄص ٌٍ ظځٻ خڀىؼدجٷ خڀيت ظ٬ ًَٝه ـهدض َمسُص (خڀٕځ٥ص خڀ٭دڄص)،
وٌٍ ڄعممىَش لىپ ؤٴ٭دپ ڄع٭ځٹص زدڀٹدوىن خڀ٭دڂ٬ ،ځً ُٰخَ خدلُخُٔڃ وخدلىدَ٘ت
وخڀع٭ځُمدض وخڀٹُخَخض وخألوخڄُ خإليخََص .ؤڄد خڀىؼدجٷ خخلدٜص ٴهٍ ظځٻ خڀىؼدجٷ
خدلع١مىص ألٴ٭دپ ٸدوىوُص ٜديَش ٬ه ؤٴُخي ؤو ٌُحدض خڀٹدوىن خخلد ،ٚټ٭ٹىي
خڀسُ ،٫خڀىٸٳ ،خإلغلدَ ،خذلسص ،خڀّوخؾ ...وَٰتٌدٔ ،ىخء ټدوط ٌٍي خحملَُخض ڄىؼٹص
ؤو َٰت ڄىؼٹص ،ڄٝديٶ ٬ځُهد ؤو َٰت ڄًٝٶ ڄه ٸسٿ خڀٕځ٥ص خڀ٭دڄص.2
ټمد ظٹٕڃ خڀىؼدجٷ ؤَ١د زدڀى ُ٩بىل خدلديش خدلٽىوص ڀځىؼُٹص بىل وؼدجٷ
وَٸُص ،مس٭ُص ،زَُٝص ،ٴځمُص ،بڀٽعُووُص (َٸمُص) ،وظٹٕڃ ټٍڀٻ زدڀى ُ٩بىل
ڄُخلځهد خڀ٭مَُص – خڀيت ٔسٷ خإل٘دَش بڀُهد – بىل وؼدجٷ بيخََص ،زلٵى٨دض،
ووؼدجٷ ظدَؼلُص.3
٬ - 1مدَ زىُ٠دٲ ،خدلُـ ٫يف ربَُُ خڀىٝى ٚخڀٹدوىوُص وخڀىؼدجٷ خإليخََص ،ڄُـٔ ٫دزٷٚ ،
٬ .11سً خدلى٭ڃ و٭ُمٍ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.911 ٚ ،
- 2زلمىي ٬سدْ محىيش ،ڄُـٔ ٫دزٷ .991 ٚ ،خڀًُٕ خڀًُٕ خڀىٙدَ ،ڄُـٔ ٫دزٷ.11 ٚ ،
3
-خڀًُٕ خڀًُٕ خڀىٙدَ ،ڄُـٔ ٫دزٷ .11 - 11 ٚ ٚ ،وؤو ُ٩ظٹُٕمدض ؤوُي يف زلمىي
٬سدْ محىيش ،ڄُـٔ ٫دزٷ .991 - 991 ٚ ٚ ،لُٕت ُ٬ىن ،ڄُـٔ ٫دزٷ.91 ٚ ،
ڄ٥ٝٵً خڀًخٍ٘ ،ڄُـٔ ٫دزٷ 11 ٚ ،وڄد ز٭ًٌد .وديَص خزه ُ٥٬ص ،ڄُـٔ ٫دزٷ– 111 ٚ ،
.115
الفصل الثاني
النماذج األساسية يف التحرير اإلداري
انفصم انثبوً 6انىمبرج األعبعٍت فً انتحشٌش اإلداسي ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انفصم انثبوً
انىمبرج األعبعٍت فً انتحشٌش اإلداسي
ث٦ل أْ فوغٕب يف اٌفًٖ األوي ِٓ ثُبْ اجلىأت إٌ٢وَخ ادلزٍ٦مخ
ثبٌزؾوَو اإلكاهٌٍ ،ىف حنبوي يف ٘نا اٌفًٖ اٌضبين اٌىلىف ًٍ٥مجٍخ ِٓ
إٌّبمط األٍبٍُخ يف اٌزؾوَو اإلكاهٌ ،وٍٕووي ثْىً أٍبٍٍ ًٍ٥إٌّبمط
اٌْبئ٦خ االٍزّ٦بي ،واٌيت حنزبعهب يف احلُبح اإلكاهَخ ثْىً َِزّو.
ؤًْن ئىل أٔٗ ال ميىٓ ٌٕب ثأٌ ؽبي ؽٖو ٘نٖ إٌّبمط ،و٘نا َوع ٤وّب
أٍٍفٕب ئىل اٌٞجُ٦خ ادلزغلكح واٌفوو ٣ادلزْ٦جخ ٌٍمبٔىْ اإلكاهٌ ،ولل ؽبوٌٕب أْ
ٔملَ ِيجيب ِٓ إٌّبمط ِٕهب ِب ٘ى رٞجُمٍ وال ،ٍ٦وِٕهب ِب ٘ى ٔ٢وٌ افزوا،ٍٙ
و٘نا ؽىت ٔموة اٌٖىهح أوضو ٌٍمبهب ،وؽىت ٌٍَّ أٔٗ ال َىعل فوق وجًن ثٌن
إٌّىمعٌن ،وأٔٗ ميىٓ اٌز٦ىًَ ًٍ٥ادلىبٍت إٌ٢وَخ وّب ٘ى احلبي ثبٌَٕجخ
ٌٍّىبٍت اٌزٞجُمُخ يف ثٕبء أٍٍىثٗ يف اٌىزبثخ اإلعوائُخ.
ورًَُنا ٌفهُ إٌّبمط ادلمزوؽخ ،فمل سبذ اإلّبهح ئىل مجٍخ ِٓ إٌّبمط
األفوي يف ِواعِ ٤ز٦لكح يف ٘ىاِِ ٘نا اٌفًٖ اٌضبين ،ميىٓ اٌوعى ٣ئٌُهب،
و٘نا ِٓ أعً ادلمبهٔخ ،وونا رىٍُ ٤ادللاهن ادل٦وفُخ ٌىً ِزّوْ ًٍ٥فٓ
اٌُٖبغخ اإلكاهَخ.
ولل ؽبوٌٕب رٕىَ ٤إٌّبمط لله االٍزٞب٥خ ،ؽىت َزَىن ٌٍمبهب االٝال٣
ُٕ٥ ًٍ٥بد سلزٍفخ ِٓ احملوهاد اإلكاهَخ ،فّٕهب ِب ٘ى ِزٍ٦ك ثىصبئك اٌزجٍُغ،
وِٕهب ِب ٘ى ِزٍ٦ك ثبٌَوك ،وِٕهب وصبئك اإلصجبد ،وونا إٌٖىٓ اٌزُُّٕ٢خ
ادلقزٍفخ.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1
-أٔ٢و منبمط أفوي يف٥ :جل اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثك .95 ٓ ،احلجُت صبثيتِ ،وع٤
ٍبثك.92 ٓ ،
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
-أٔ٢و منبمط أفوي يف٥ :جل اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثك .01 ٓ ،احلجُت صبثيتِ ،وع٤ 1
ٍبثك.93 ٓ ،
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ثُبٔبد اإلكاهح ادلوٍٍخ :اٌربَل ،اٌربَل االٌىزووين ،هلُ اذلبرف ،اٌفبوٌ...
-أٔ٢و منبمط أفوي يف :أمحل ثٍىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثك٥ .99 ٓ ،جل اجملُل هِٚبِْ ،وع٤ 1
ٍبثكّ٥ .00 ٓ ،به ثىُٙبف ،ادلوع ٤يف ربوَو إٌٖىٓ اٌمبٔىُٔخ واٌىصبئك اإلكاهَخِ ،وع٤
ٍبثك .041 049 ٓ ٓ ،هٙب ىاوُِ ،وعٍ ٤بثك .21 ٓ ،احلجُت صبثيتِ ،وعٍ ٤بثكٓ ،
.90
Ammari Ali,Op cit, PP 15 – 16. Margaret Aumont et autres, La correspondance
administrative, Académie d’Orléans-Tours, Education nationale, France, Juin 1994,
09.
ايذوية..............................
وىاهح......
اإلكاهح اٌىُٕخ......
ٍِٖؾخ....
هلُ.../.../...:
إخــــــــالء طــــــــشف
ِالؽ٢بد اٌىُّخ ادلىاك /ادلىإفبد ادلَزفُل اٌولُ
هلُ اجلوك: ..... ............................ ........ ......
I.N.V .......... ............................
ربهَـ االٍزالَ: ............
......./.../...
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ثُبٔبد اإلكاهح ادلوٍٍخ :اٌربَل ،اٌربَل االٌىزووين ،هلُ اذلبرف ،اٌفبوٌ...
1
٘ -نا إٌّىمط ِ٦زّل يف سلرب أصو االعزهبك اٌمٚبئٍ ًٍ٥ؽووخ اٌزْوَ ،٤عبِ٦خ زلّل
فُٚو ثَىوح.
اطتذعـــــــــــــــــــــاء
ئىل اٌَُل (ح).............................:
(...................إٌ٦ىاْ)................
اٌوعبء ِٕىُ احلٚىه ئىل(.....................:اجلهخ ادلُٕ٦خ).......................
َىَ ....../.../.../................:يف اٌَب٥خ.................:
املوضوع(..................... :ربلَل ٍجت االٍزل٥بء ثللخ).........................
َالحظة :اٌوعبء ئؽٚبه اٌىصبئك اٌزبٌُخ:
-ثٞبلخ ئصجبد اذلىَخ.
... -
... -
ؽوه ثـ .......يف..... /... /... :
ادتٗة املشطًة
االَطاء وارتتِ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ثُبٔبد اإلكاهح ادلوٍٍخ :اٌربَل ،اٌربَل االٌىزووين ،هلُ اذلبرف ،اٌفبوٌ...
1
-أٔ٢و منبمط أفوي يف٥ :جل اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثك .09 ٓ ،أمحل ثٍىكٌٔنِ ،وع٤
ٍبثكّ٥ .95 – 94 ٓ ٓ ،به ثىُٙبف ،ادلوع ٤يف ربوَو إٌٖىٓ اٌمبٔىُٔخ واٌىصبئك
اإلكاهَخِ ،وعٍ ٤بثك .049 – 040 ٓ ٓ ،هٙب ىاوُِ ،وعٍ ٤بثك.29 – 20 ٓ ٓ ،
احلجُت صبثيتِ ،وعٍ ٤بثك.91 ٓ ،
دعـــــــــــــــــــــوة
رزْوف (...اإلكاهح ادلَزلُ٥خ) ...ثل٥ىرىُ حلٚىه (...ربلَل ٍجت اٌل٥ىح
ثللخ)...
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ثُبٔبد اإلكاهح ادلوٍٍخ :اٌربَل ،اٌربَل االٌىزووين ،هلُ اذلبرف ،اٌفبوٌ...
1
-أٔ٢و منبمط أفوي يف :ؽٌَن ُ٥ىِْ ،وعٍ ٤بثك .011 ٓ ،أمحل ثٍىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثك،
ٓ .20احلجُت صبثيتِ ،وعٍ ٤بثك٥ .92 ٓ ،جل اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثك .09 ٓ ،هٙب
ىاوُِ ،وعٍ ٤بثك .29 – 20 ٓ ٓ ،هُّل ؽجبينِ ،وعٍ ٤بثك.24 - 22 ٓ ٓ ،
1
-أٔ٢و ٕ٥بٕو اإل٥الْ ومنبمط ٕٗ٥يف :هٙب ىاوُِ ،وعٍ ٤بثك .22 – 21 ٓ ٓ ،هاثؼ
ثىىَلٌِ ،وعٍ ٤بثك.03 ٓ ،
-أٔ٢و منبمط أفوي يف٥ :جل اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثك .13 ٓ ،احلجُت صبثيتِ ،وع٤ 1
ٍبثك .02 ٓ ،هٙب ىاوُِ ،وعٍ ٤بثك .23 ٓ ،هُّل ؽجبينِ ،وعٍ ٤بثك .099 ٓ ،أمحل
ثٍىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثك.25 ،09 ٓ ،
- 1ادللَوَخ اٌ٦بِخ ٌٍىُ١فخ اٌّ٦ىُِخ ،رلّى٥خ ادلٕبًّن واٌزٍُّ٦بد ،اجليائوِٖ :بحل هئٌُ
احلىىِخ ،فُفوٌ ،99 – 90 ٓ ٓ ،9111وأٔ٢و منبمط أفوي يف ماد ادلوع ٤خبٖىٓ؛
لواه اٌزٌُ٦ن ٝ ٓ٥وَك ادلَبثمخ ًٍ٥أٍبً اٌْهبكح ،لواه اٌزٌ٦ن ٝ ٓ٥وَك ادلَبثمخ ًٍ٥
أٍبً االفزجبه ،لواه اٌزٌ٦ن ٝ ٓ٥وق االفزجبه ادلهين ،لواه اٌزٌ٦ن ٍ ًٍ٥جًُ اٌزولُخ
االفزُبهَخ ،لواه اٌزٌُ٦ن ٍ ًٍ٥جًُ اٌزأًُ٘ ادلهين ،لواه رٌُ٦ن ادلى١فٌن ئىل هرجخ أِٓ ًٍ٥
هرجهُ األٍُٕخ ،لواه اٌزٌ٦ن يف ادلٕبٕت اٌٍُ٦ب ،وغًن٘ب ِٓ اٌمواهاد ادلزٍ٦مخ ثبٌزىُ١ف99 ٓ ،
وِب ث٦ل٘ب .هُّل ؽجبينِ ،وعٍ ٤بثك 44 ٓ ،وِب ث٦ل٘ب.
ؽوه يف.........................
ارتتِ وايتوقيع
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ثُبٔبد اإلكاهح ادلوٍٍخ :اٌربَل ،اٌربَل االٌىزووين ،هلُ اذلبرف ،اٌفبوٌ...
1
ِْٕ -ىهاد ِٕزلي ٍِزمً ادلى١ف اجليائوٌ ،ادلوّل يف ربوَو ؤْو اٌمواهاد ماد اٌٞبث٤
اٌزٕ ٍُّ٢أو اٌفوكٌ اٌيت هتُ وُ٦ٙخ ث ٘٦ادلى١فٌن ،أ ٍُٗ٥ ٤ٍٝثزبهَـ 91فُفوٌ 9191
ِ ًٍ٥ىل .13 ٓ ،www.mouwazaf-dz.com :٤أٔ٢و منبمط أفوي يف :أمحل ثٍىكٌٔنِ ،وع٤
ٍبثك.15 ٓ ،
-وثٕبء ًٍ٥اٌمواه هلُ ...ادلإهؿ يف ...ادلز ّٓٚروٍُُ /رٌُ٦ن( ...وزبثخ اٍُ وٌمت
ادل٦ين ثبالٍزمبٌخ) يف هرجخ ...اثزلاء ِٓ ربهَـ...
-وثٕبء ٍٝ ًٍ٥ت االٍزمبٌخ ادلملَ ِٓ ٝوف ادل٦ين (ح) ثزبهَـ...
-وثٕبء ِ ًٍ٥ىافمخ اٌٍَٞخ اٌٍَُّخ.
-وثبلزواػ ِٓ...
يكــــــــشس
ادلبكح األوىل :لجىي االٍزمبٌخ ادلملَ ِٓ ٝوف( ...اٍُ وٌمت ادل٦ين) اثزلاء ِٓ
ربهَـ...
ادلبكح َ :19ىٍف (...ربلَل اٌٍَٞخ ادلقىٌخ) ثزٕفُن ٘نا ادلموه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ثُبٔبد اإلكاهح ادلوٍٍخ :اٌربَل ،اٌربَل االٌىزووين ،هلُ اذلبرف ،اٌفبوٌ...
يكــــــــشس
ادلبكح األوىلَٕ :مً (...ثُبْ االٍُ واٌٍمت) ثٕبء ٍٝ ًٍ٥جٗ ِٓ(...ثُبْ اإلكاهح
األٍُٕخ) ئىل ( ...ثُبْ اإلكاهح ادلَزمجٍخ) اثزلاء ِٓ...
ادلبكح َ :19ىٍف (...ربلَل اٌٍَٞخ ادلقىٌخ) ثزٕفُن ٘نا ادلموه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ثُبٔبد اإلكاهح ادلوٍٍخ :اٌربَل ،اٌربَل االٌىزووين ،هلُ اذلبرف ،اٌفبوٌ...
1
ِْٕ -ىهاد ِٕزلي ٍِزمً ادلى١ف اجليائوٌِ ،وعٍ ٤بثك .15 ٓ ،أٔ٢و ونٌه :أمحل
ثٍىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثك.29 ٓ ،
يكــــــــشس
ادلبكح األوىل٦َ :يي (...ثُبْ االٍُ واٌٍمت) ثٕبء ًٍ٥ئمهبي ادلٕٖت ،اثزلاء ِٓ
ربهَـ...
ادلبكح َ :19ىٍف (...ربلَل اٌٍَٞخ ادلقىٌخ) ثزٕفُن ٘نا ادلموه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ثُبٔبد اإلكاهح ادلوٍٍخ :اٌربَل ،اٌربَل االٌىزووين ،هلُ اذلبرف ،اٌفبوٌ...
1
-ادللَوَخ اٌ٦بِخ ٌٍىُ١فخ اٌّ٦ىُِخِ ،وعٍ ٤بثك ،010 ٓ ،وأٔ٢و غًن٘ب ِٓ إٌّبمط
ادلزٍ٦مخ ثزأكَت ادلى١ف اٌّ٦ىٍِ؛ ِموه اٌزىلُف ،زلٚو رجٍُغ ِموه اٌزىلُف ،ثٞبلخ
ادلٍ٦ىِبد ،اٍزل٥بء ٌالٝال ًٍ٥ ٣ادلٍف اٌزأكَيب ،اٍزل٥بء ٌٍّضىي أِبَ اجملٌٍ اٌزأكَيب ،يف
ٔفٌ ادلوع 003 ٓ ،٤وِب ث٦ل٘ب .أٔ٢و منبمط أفوي يف :ؽٌَن ُ٥ىِْ ،وعٍ ٤بثك.099 ٓ ،
1
-أٔ٢و ِواؽً ئ٥لاك اٌزموَو ومنبمط ٕٗ٥يف٥ :جل اٌمبكه اٌُْقٍٍِ ،وعٍ ٤بثك49 ٓ ،
وِب ث٦ل٘ب ،ثله اٌلَٓ ثٓ روَلٌِ ،وعٍ ٤بثك 01 ٓ ،وِب ث٦ل٘ب٥ .جل اجملُل هِٚبِْ ،وع٤
ٍبثك .19 ٓ ،أمحل ثىٌىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثكّ٥ .94 ٓ ،به ثىُٙبف ،ادلوع ٤يف ربوَو
إٌٖىٓ اٌمبٔىُٔخ واٌىصبئك اإلكاهَخِ ،وعٍ ٤بثك .011 – 019 ٓ ٓ ،احلجُت صبثيت،
ِوعٍ ٤بثك .09 – 95 ٓ ٓ ،هُّل ؽجبينِ ،وعٍ ٤بثك.002 – 001 ٓ ٓ ،
Ammari Ali,Op cit, PP 27 – 31. Margaret Aumont et autres, Op cit, P 13. Leury,
Edouard, et Marcel Pillaud, Rédaction administrative, Ottawa, Commission de la
Fonction publique du Canada, Bureau des langues, 8 vol, 1971, P 29.
1
-أٔ٢و منبمط أفوي يف :احلجُت صبثيتِ ،وعٍ ٤بثك٥ .10 ٓ ،جل اجملُل هِٚبِْ ،وع٤
ٍبثك .21 ٓ ،أمحل ثٍىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثك .91 ٓ ،هٙب ىاوُِ ،وعٍ ٤بثك– 30 ٓ ٓ ،
.39هُّل ؽجبينِ ،وعٍ ٤بثك.094 ٓ ،
Programme décentralisation développement communal, Op cit, PP 26 – 27. Ammari
Ali,Op cit, PP 39 – 43. Margaret Aumont et autres, Op cit, P 12. Leury, Edouard, et
Marcel Pillaud, Op cit, 19.
1
-أٔ٢و منبمط أفوي يف :أمحل ثٍىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثك .92 – 91 ٓ ٓ ،احلجُت صبثيت،
ِوعٍ ٤بثك٥ .12 ٓ ،جل اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثك .29 ٓ ،ؽٌَن ُ٥ىِْ ،وعٍ ٤بثكٓ ،
ّ٥ .25به ثىُٙبف ،ادلوع ٤يف ربوَو إٌٖىٓ اٌمبٔىُٔخ واٌىصبئك اإلكاهَخِ ،وعٍ ٤بثكٓ ،
.039هُّل ؽجبينِ ،وعٍ ٤بثك.010 - 019 ٓ ٓ ،
1
-أٔ٢و ؽىي ِىٙى ٣ادلنوواد اٌزىُٙؾُخ واٌزفًَنَخ ومنبمط ٕ٥هب يف :زلّىك زلّل ٍٍ٥
ٕربِٖ ،وعٍ ٤بثك 31 ٓ ،وِب ث٦ل٘ب٥ .جل اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثكّ٥ .49 ٓ ،به
ثىُٙبف ،ادلوع ٤يف ربوَو إٌٖىٓ اٌمبٔىُٔخ واٌىصبئك اإلكاهَخِ ،وعٍ ٤بثك.030 ٓ ،
1
-ادلوٍىَ اٌزٕفُنٌ هلُ ،039 – 11ادلإهؿ يف 09كََّرب ،9111ادلزٍ٦ك ثاعواءاد عوك
ادلىاك احملغىىح ،اجلوَلح اٌومسُخ ،اٌ٦لك ،40اٌٖبكهح ثزبهَـ 00كََّرب .9111
- 1أٔ٢و منبمط أفوي يف٥ :جل اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثك .14 ٓ ،هٙب ىاوُِ ،وعٍ ٤بثك،
ٓ ٓ .24 – 23
- 1منىمط ِأفىم ِٓ زلبٙو سلرب أصو االعزهبك اٌمٚبئٍ ًٍ٥ؽووخ اٌزْوَ ،٤عبِ٦خ زلّل
فُٚو ثَىوح ،وأٔ٢و منبمط أفوي يف :أمحل ثٍىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثك٥ .09 – 00 ٓ ٓ ،جل
اجملُل هِٚبِْ ،وعٍ ٤بثكّ٥ .12 ٓ ،به ثىُٙبف ،ادلوع ٤يف ربوَو إٌٖىٓ اٌمبٔىُٔخ
واٌىصبئك اإلكاهَخِ ،وعٍ ٤بثك .025 – 021 ٓ ٓ ،احلجُت صبثيتِ ،وعٍ ٤بثكٓ ٓ ،
.03 – 02هاثؼ ثىىَلٌِ ،وعٍ ٤بثك.11 ٓ ،
ايذوية...
اجلهخ اإلكاهَخ اٌىُٕخ
اجلهخ اإلكاهَخ (اٌمبئّخ ثبٌزؾمُك)
اٌولُ ادلوع.... / ... /.... :ٍ٦
حتكيــــــــــــــــل إداسي
املوضوع................:
ادلًَّ اٌىُ١فٍ ............................:اٍُ ادلى١ف................................ :
ادلًَّ اٌىُ١فٍ ............................ :اٌوئٌُ ادلجبّو............................. :
ربهَـ اٌُـــــىَ ............................ :ربهَـ اخلٞأ االكاهٌ........................ :
ولذ اخلٞأ االكاهٌِ ........................ :ىبْ اخلٞأ االكاهٌ......................... :
وصف ارتطأ االداسي:
............................................................................................
............................................................................................
أقواٍ ايؼٗود عًى ارتطأ االداسي ( :إ وجذوا)
............................................................................................
............................................................................................
امساء وَٓاصب أعطاء دتٓة ايتخكيل:
............................................................................................
............................................................................................
ْوع االجشاء االداسي املكشس
وزبيب رٍُ٦ك اٌ٦مىثخ اَمبف ٓ٥اٌ ًّ٦أفوي (ثوعبء اٌْوػ) ٌ ف ٍ٢
............................................................................................
(يف ؽبٌخ رٍُ٦ك اٌ٦مىثخ رجلأ يف ...................ورٕزهٍ يف)........................ :
===== َزج ٤يف اٌٖفؾخ ادلىاٌُخ =====
1
٘ -نا منىمط ِزٍ٦ك ثبٌزؾمُك ِِ ٤ى١ف خبٖىٓ اهرىبثٗ فٞأ ئكاهٌ ِب ،ورزٕى٣
اٌزؾمُمبد اإلكاهَخ ثزٕىِ ٣ىا٦ُٙهب.
تٗٓــــــــــئة
دبٕبٍجخ اؽزفبي األِخ اإلٍالُِخ ثُ٦ل اٌفٞو ادلجبهن ٌ٦بَ ٘ 0000غوَخ
ادلىافك ٌَٕخ ُِ 9191الكَخََ ،وين أْ أرملَ ثبمسٍ اخلبٓ ؤُبثخ ٓ٥وً أٚ٥بء
ادلقرب ئىل مجُ ٤األٍبرنح وادلى١ف ٌن واٌّ٦بي ثىٍُخ احلمىق واٌٍ٦ىَ اٌَُبٍُخ ،ثأؽو
اٌزهبين وأُٝت األُِٕبد ،هاعٌن ِٓ ادلىىل ٥ي وعً أْ َٕ ًٍ٥ ُ٦اجلُّ ٤ثبٌَ٦بكح يف
اٌلُٔب واألفوح ،وأْ َٕ ًٍ٥ ُ٦وً األِخ اإلٍالُِخ ثبخلًن واٌربوبد.
ٕ٘ - 1بن ِٕبٍجبد ِز٦لكح حيزفً هبب ِ ًٍ٥لاه إٌَخ ،وِٓ ثبة اجملبٍِخ ال ِٓ ثبة اإلٌياَ،
َزملَ كائّب اٌوئٌُ األ ًٍ٥يف اذلُئخ اإلكاهَخ ثزهبُٔٗ ٌٍّى١فٌن وادلْزغٌٍن ِ ،ٗ٦وِٓ ٘نٖ
ادلٕبٍجبد ٔنوو :ادلٕبٍجبد اٌىُٕٝخ (ُ٥ل االٍزمالي ،اٌضىهح ،)...اٌلَُٕخ (ُ٥ل األٙؾًُ٥ ،ل
اٌفٞو ،)...اٌ٦بدلُخ (ُ٥ل األَ ،اٌُىَ اٌ٦بدلٍ ٌٍّوأحُ٥ ،ل اٌٞفىٌخ.)...
تعــــضيــــــة
ثجبٌغ األًٍ واحليْ وثمٍىة ِإِٕٗ ثمٚبء اهلل وللهٖ ،رٍمُذ أٍوح وٍُزٕب
فرب وفبح واٌل اٌيًُِ ،....................:و ًٍ٥ئصو ٘نا ادلٖبة اجلًٍَ ،زملَ ُّ٥ل
وٍُخ احلمىق واٌٍ٦ىَ اٌَُبٍُخ ثبمسٗ ؤُبثخ ٓ٥وً ٝبلُ اٌىٍُخ ،ثبٌز٦بىٌ اٌمٍجُخ
احلبهح ،ودبْب٥و ادلىاٍبح واٌز٦بٝف األفىَخ ادلقٍٖخٍ ،بئٌٍن اهلل ر٦بىل أْ َزغّل
اٌفمُل ثىاٍ ٤همحزٗ وََىٕٗ فَُؼ عٕبرٗ ،وَٕ ٍُٗ٥ ُ٦ث٦فىٖ وهٙىأٗ.
- 1اٌز٦يَخ ِٓ اٌوٍبئً اإلكاهَخ ماد اٌٞجُ٦خ اٌْقُٖخ ،اٌيت ر٦يى االَٔغبَ كافً اإلكاهح،
ور٦رب ٓ٥اٌزٚبِٓ ِ ٤وً فوك ِٕهب ،وٍ٘ اٌزياَ كَين لجً أٌ رىىْ ٥وفب ئكاهَب ،وئْ وبْ
غوٙهب األٍبٍٍ ٘ى ادلىاٍبح ،فاْ ذلب عبٔت آفو ٘ى اجلبٔت اإل٥الٍِ ،ؽُش َجٌن ٕفخ اٌفمُل،
وِىبْ اجلٕبىح ورملمي اٌ٦ياء.
سقِ..../.../...:
إىل ايظيذ............................:
٥جبهاد اٌْىو واٌزملَوٍ ،بئٌٍن ادلىىل ٥ي وعً أْ َزمجً ،ٍّٗ٥وأْ َٕف ٤ثٗ اٌ٦جبك
1
-أٔ٢و منبمط أفوي يف :هُّل ؽجبينِ ،وعٍ ٤بثك .21 ٓ ،أمحل ثٍىكٌٔنِ ،وعٍ ٤بثك،
ٓ .21
رىُٕبد:
ربوه ٘نٖ احلبف٢خ َٔ 19 ًٍ٥ـ.
األسػيف ايوطين
ِىبْ اٌزقيَٓ..............................:
ادلزو اخل.................................:ٍٞ
احلبٌخ ادلبكَخ..............................:
فزُ.........................:
1
-أٔ٢و أوضو رفُٖالّ٥ :به ثىُٙبف ،ادلوع ٤يف ربوَو إٌٖىٓ اٌمبٔىُٔخ واٌىصبئك
اإلكاهَخِ ،وعٍ ٤بثك 29 ٓ ،وِب ث٦ل٘ب.
1
-ادلوٍىَ اٌوئبٍٍ هلُ 01 – 91ادلإهؿ يف 01فُفوٌ ،9191ادلز ّٓٚرأٌٍُ وٍُٜ
اجلّهىهَخ ،اجلوَلح اٌومسُخ ،اٌ٦لك ،15اٌٖبكهح ثزبهَـ 05فُفوٌ .9191
1
-ادلوٍىَ اٌزٕفُنٌ هلُ ،42 – 91ادلإهؿ يف 19أفوًَ ،9191ادلز ّٓٚسبلَل األؽىبَ
ادلزٍ٦مخ ثزلاثًن اٌىلبَخ ِٓ أزْبه وثبء فًنوً وىهٔب (وىفُل – )05وِىبفؾزٗ ،اجلوَلح
اٌومسُخ ،اٌ٦لك ،05اٌٖبكهح ثزبهَـ 19أفوًَ .9191
- 1لواه ِإهؿ يف 19عبٔفٍ َ ،9191ز ّٓٚادلىافمخ ًٍ٥هفٖخ شلبهٍخ إٌْبَِ ًٍ٥ ٛزىي
اٌَىق اجليائوَخ ٌٍزأٌِن ،ادلٍَّخ ٌٍَّبٍوح األعبٔت يف ئ٥بكح اٌزأٌِن ،اجلوَلح اٌومسُخ،
اٌ٦لك ،01اٌٖبكهح ثزبهَـ ِ 90بهً .9191
- 1لواه وىاهٌ ِْزون ِإهؿ يف 05فُفوٌ ،9104احمللك ٌىُفُبد رٕ ُُ٢اٌزىىَٓ ادلزقٖٔ
ٌالٌزؾبق ثج ٘٦اٌورت ادلٕزُّخ ٌألٍالن اخلبٕخ ثبأل٥ىاْ اٌلثٍىِبٌٍُن واٌمٌٍُٕٖن وونا
زلزىي ثوارلٗ ،اجلوَلح اٌومسُخ ،اٌ٦لك ،99اٌٖبكهح ثزبهَـ 99أفوًَ .9104
1
-اٌمواه هلُ ،0015ادلإهؿ يف 90أود ،9105اجليائو :وىاهح اٌز ٍُُ٦اٌ٦بيل واٌجؾش
اٌ ،ٍٍّ٦إٌْوح اٌومسُخ ٌٍز ٍُُ٦اٌ٦بيل واٌجؾش اٌ ،ٍٍّ٦اٌضالصٍ .391 ٓ ،9105 ،19
1
ِْٕ -ىه هلُ ،9114 – 009ادلإهؿ يف 99عبٔفٍ ،9114ادلزٍ٦ك ثزىؽُل وِوالجخ رملَ
اٌرباِظ اٌلهاٍُخ يف إٌَخ اٌضبٌضخ صبٔىٌ ،إٌْوح اٌومسُخ ٌٍزوثُخ اٌىُٕٝخ ،وىاهح اٌزوثُخ
اٌىُٕٝخ ،اٌ٦لك ،109عبٔفٍ /فُفوٌ .9114أٔ٢و منبمط أفوي يف:
Programme décentralisation développement communal, Op cit, 17. Margaret Aumont et
autres, Op cit, P 10.
1
-ادللَوَخ اٌ٦بِخ ٌٍىُ١فخ اٌّ٦ىُِخِ ،وعٍ ٤بثك .39 – 30 ٓ ٓ ،وأٔ٢و منبمط أفوي
يف :احلجُت صبثيتِ ،وعٍ ٤بثك.24 – 22 ٓ ٓ ،
Programme décentralisation développement communal, Op cit, PP 15 – 16. Margaret
Aumont et autres, Op cit, P 11.
خـــامتة
مخبر أثر االجتهاد القضائي على حركت التشريع ــــــــــــــــ جامعت محمذ خيضر بسكرة
خاتمت ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ٔشري يف خراَ ٘زٖ اٌذساسح إىل ؤْ اٌرحشَش اإلداسٌ ال َؼررب فشػا ِٓ
فشوع اٌمأىْ اإلداسٌ ،وال ٘ى تاٌؼٍُ اٌمائُ تزاذٗ ،وإمنا ٘ى فٓ اٌىراتح
اإلجشائُح ،اٌزٌ َضّٓ اٌرىاصً اٌسٍس تٓ األلساَ ادلخرٍفح ٌإلداسج ػّىدَا
وؤفمُا ،داخٍُا وخاسجُا ،فهى وسٍُح اإلداسج يف اٌرؼثري واٌرىاصً.
األِش اٌزٌ َىشف ػٓ ؤمهُح تاٌغح ٌال٘رّاَ هبزا األسٍىب ،و٘زا تإٌظش
إىل احلاجح ادلاسح إٌُٗ يف حشوُح إٌشاط اإلداسٌ ،حُث ال ٔسرغُغ ؤْ ٔرصىس
وجىد ؤغٍة ِؼاِالخ اإلداسج ِٓ دوْ حمشساخ إداسَح٘ ،زا ِٓ جهح ،وِٓ جهح
ؤخشي دلا َرشذة ػًٍ ػٓ ٘زٖ احملشساخ ِٓ آثاس لذ حتًّ اإلداسج ذثؼاخ لأىُٔح
وِسؤوٌُاخ جشاء ِا َصذس ػٓ ِىظفُها ِٓ حمشساخ ،حُث ؤْ ِا ذىرثٗ اإلداسج
َىرسٍ يف ػّىِٗ اٌصفح اٌشمسُح ِثٍّا تُّٕا رٌه يف ِٕاسثاخ ػذَذج ِٓ ٘زا
اٌىراب.
تٕاء ػًٍ ِا ذمذَ جتذ اإلداسج ٔفسها ،وادلىظفىْ ٕ٘ا حتذَذاٍِ ،ضِىْ
تئذماْ حمشساهتُ حىت ذؤدٌ ٘زٖ األخريج ؤ٘ذافها تفؼاٌُح ،ويف اٌىلد ٔفسٗ ال
حتًّّ اإلداسج اٌصادسج ػٕها ؤَح ِسؤوٌُح ،سىاء وأد إداسَح ؤو لضائُح ،و٘زا
ِٓ خالي االٔشاء واالسرؼّاي اٌصحُح ذلزٖ احملشساخ.
و٘ى األِش اٌزٌ ػىفٕا ػًٍ تُأٗ ِٓ خالي ٘زا اٌؼًّ ادلرىاضغ ،اٌزٌ
ميىٓ ؤْ ٔؼرربٖ ٔمغح أغالق ٌٍّحشسَٓ ادلثرذئني ،إرا تُّٕا ذلُ وٕٗ احملشساخ
اإلداسَح وخصائصها وؤمهُرها وِشاحً إػذاد٘ا ،ووزا اٌصُغ اٌشائؼح االسرؼّاي
ِٓ إٌاحُح إٌظشَح .وّا ؤِذدٔاُ٘ جبٍّح ِٓ اٌرغثُماخ اٌؼٍُّح وإٌّارج
اٌماػذَح يف اٌرحشَش اإلداسٌ.
مث َإيت اٌذوس تؼذ رٌه ػًٍ اجرهاد وً حمشس يف ذغىَش ؤسٍىتٗ اخلاص،
دوْ اخلشوج ػٓ لىاػذ اٌرؼاًِ األساسُح ،ووٍّا اذسُ ؤسٍىتٗ تاٌذلح واٌىضىح
وادلىضىػُح ،وغري٘ا ِٓ اٌسّاخ اٌيت ؤتشصٔا٘ا داخً ٘زا اٌثحث ،وٍّا الرشب ِٓ
اٌرحشَش اإلداسٌ اٌسٍُُ.
فاألِش ال َؼرّذ فمظ ػًٍ ذٍمٍ اخلرباخ إٌظشَح واٌرغثُمُح ،تمذس ِا
َؼرّذ ػًٍ اٌمذساخ وادلهاساخ اٌشخصُح ٌٍّحشس ،فهى ِسؤوي ػٓ ذغىَش ٘زٖ
ادلادج األوٌُحٌ ،رصثح ِادج لاتٍح ٌالسرؼّاي يف اٌىالغ اٌؼٍٍّ.
واخلالصح ؤٔٗ ال ذىجذ لىاػذ حصشَح ذىصٍٕا إىل اٌرحشَش اإلداسٌ
اٌسٍُُ ،وِٓ مث َمغ ػًٍ احملشس االٌرضاَ تاحملذداخ اٌؼاِح يف سالِح اٌىراتح ،إر
ال َغٍة ِٕٗ ِثال اٌىراتح تإسٍىب تٍُغ ،وٌىٓ َغٍة ِٕٗ تىً ذإوُذ ؤْ َىرة
تإسٍىب ِفهىَ ِرٕاسة ِغ ِسرىي ادلخاعَة ،دوْ ؤْ حيظ يف اٌىلد ٔفسٗ ِٓ
ِسرىي ادلخاعِة.
فٍغح احملشس ٌغح سٍُّح وفمظ ،فال سوُىح ،وال ٍ٘ شاػشَح ،ال َىجذ فُها
ذؼايل وال ذزًٌ ،جتّغ تني احرشاَ شىٍُاخ اٌصُاغح (ِٓ حُث سالِح األسٍىب،
واإلجياص ،واٌىضىح ،واٌذلح ،واحرشاَ ٌٍرسٍسً اإلداسٌ ،واجملاٍِح) وِضإُِها
(ِٓ حُث ادلىضىػُح ،واحلُاد ،واحلزس ،واٌفؼاٌُح ووحذج ادلىضىع ،واٌرحٍٍ تشوح
ادلسؤوٌُح).
وّا جية ؤْ َضغ احملشس يف احلسثاْ ؤْ ٘زٖ ادلؼاسف إٌظشَح غري وافُح
ٌرحمُك ِأستٗ ِٓ وساء اٌىراتح ،إال ِٓ خالي اٌىراتح ٔفسها ،إر جية ػٍُٗ ؤْ
ميشْ ٔفسٗ تإسىد ػًٍ ؤتُضِ ،شاخ وِشاخ ،وال حشج يف االسرؼأح مبا جهض ِٓ
منارج ؤو حمشساخ لذميح ،وال حشج يف اٌشجىع ٌزوٌ اخلربج يف اجملاي ،رٌه ؤْ
مخثز أثز االجتهاد القضائي على حزكح التشزيع ــــــــــــــــ جامعح محمذ خيضز تسكزج
قائمح المصادر والمزاجع ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ب -الزسائل الجامعيح7
أطزوحاخ الذكتىراه7
- 10ى٘ري ؽبفظٍ ،األٔظّخ اٌُِخ وكوه٘ب يف رُّٕخ اخللِبد األهشُفُخ:
كهاٍخ رـجُمُخ ثأهشُف ثٍلَخ لَٕـُٕخ ،أؿووؽخ كوزىهاٖ يف ػٍُ ادلىزجبد،
عبِؼخ اإلفىح ِٕزىهٌ – لَٕـُٕخ.9115 ،
مذكزاخ الماجستيز7
- 10أزظبه كذلىَ ،رَُري األهشُف يف ادلؤٍَبد واإلكاهاد اٌؼّىُِخ :كهاٍخ
ُِلأُخ ثىالَخ ٍىق أ٘واًِ ،نووح ِبعَزري يف ػٍُ ادلىزجبد ،عبِؼخ
لَٕـُٕخ.9113 ،
- 19ؽَُٕخ ىَبْ ،رمفٍ أصو األهشُف اٌمؼبئٍِ :ظٍؾخ أهشُف رلٌٍ لؼبء
و٘واْ منىمعبِ ،نووح ِبعَزري ،وٍُخ اٌؼٍىَ اإلَٔبُٔخ واحلؼبهح اإلٍالُِخ،
عبِؼخ و٘واْ.9102 ،
- 12زلّل فري ػياد وَبةِ ،زـٍجبد صلبػ إكاهح اٌىصبئك اإلٌىزوؤُخ يف
اذلُئخ اٌؼبِخ ٌٍزأِني وادلؼبشبد -فٍَـنيِ ،نووح ِبعَزري يف إكاهح األػّبي،
اجلبِؼخ اإلٍالُِخ ،غيح.9115 ،
- 11هاػُخ الٌىُ ،أِٓ اٌزىلُغ اإلٌىزووينِ ،نووح ِبعَزري يف اٌمبٔىْ
اٌلويل ٌألػّبي ،عبِؼخ رُيٌ وىو.9109 ،
- 12ربلخ ٍُِىخِٕ ،بمجٕذ أهشُف اٌزإُِٔبد اإلعزّبػُخ ٌىوبٌخ و٘واْ:
إشىبٌُخ اإلرالفِ ،نووح ِبعَزري يف ػٍُ ادلىزجبد واٌؼٍىَ اٌىصبئمُخ ،عبِؼخ
اٌَبُٔب ،و٘واْ.9109 ،
ج – المقاالخ7
ُ٘ - 10ضُ محىك اٌشجٍٍِ ،بىْ وّبي لـُشبد ،إثواُُ٘ إمسبػًُ احللَل" ،أصو
فؼبٌُخ أٔظّخ إكاهح اٌىصبئك اإلٌىزوؤُخ ػًٍ حتَني األكاء :كهاٍخ ؽبٌخ
زلىّخ ثلاَخ ػّبْ" ،رلٍخ االلزظبك واٌزُّٕخ اٌجشوَخ ،عبِؼخ اٌجٍُلح ،9
اجملٍل ،12اٌؼلك ،19كََّرب .9101
- 19وبكٌ ىَٓ اٌلَٓ" ،إعواءاد األِٓ واٌىلبَخ ِٓ اجلوائُ اإلٌىزوؤُخ يف
ادلىزجبد وِواوي ادلؼٍىِبد" ،إشبهح :رلٍخ ػٍىَ ادلؼٍىِبد ،ػٍُ األهشُف وػٍُ
ادلىزجبد ،عبِؼخ و٘واْ ،0اٌؼلك ،11كََّرب .9102
- 12وّبي كهواى" ،احلّبَخ اٌمبٔىُٔخ ٌألهشُف يف اٌزشوَغ اجليائوٌ" ،رلٍخ
ادلىزجبد وادلؼٍىِبد ،عبِؼخ لَٕـُٕخ ،9اجملٍل ،19اٌؼلك ،12كََّرب .9112
ِ - 11ىالٌ أزلّل" ،اٌىصبئك األهشُفُخ وادلقـىؿبد" ،رلٍخ ػٍُ ادلىزجبد،
عبِؼخ اجليائو ،9اجملٍل ،11اٌؼلك ،11كََّرب .9102
- 12زلّىك ػجبً محىكح" ،ادلفهىَ اٌؼٍٍّ ٌٍىصبئك واٌزىصُك" ،ؽىٌُخ وٍُخ
اإلَٔبُٔبد واٌؼٍىَ االعزّبػُخ ،عبِؼخ لـو ،اٌؼلك .0646 ،10
ٔ - 13بكَخ اثٓ ػـُخ" ،رَُري اٌىصبئك اإلكاهَخ" ،رلٍخ اٌؼٍىَ اإلَٔبُٔخ،
عبِؼخ لَٕـُٕخ ،اجملٍل ة ،اٌؼلك ،29كََّرب .9116
- 14ػيوْ ىُ٘خ" ،احلفظ اٌىلبئٍ ٌٍىصبئك األهشُفُخ" ،رلٍخ ػٍُ ادلىزجبد،
عبِؼخ اجليائو ،9اجملٍل ،12اٌؼلك ،13كََّرب .9103
- 15فبرؼ فٍىيف" ،رفَري إٌظىص اٌمبٔىُٔخ احملوهح ثأوضو ِٓ ٌغخ" ،رلٍخ
احلمىق واٌؼٍىَ اإلَٔبُٔخ ،عبِؼخ اجلٍفخ ،اجملٍل ،15اٌؼلك ،11كََّرب .9102
- 041 -
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ مطبىعاث انمخبر -دٌسمبر 9106
الفهرس
مخبر أثر االجتهاد انقضائً عهى حركت انتشرٌع ــــــــــــــــ جامعت محمذ خٍضر بسكرة
انفهرس ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
الصفحة العنــىان
14 مقذّمت
00 انفصم األول 7مذخم نظري فً انتحرٌر اإلداري
01 املبحح األول :تعريف التحـرير اإلدارٍ
01 ادلطهب األول :انتؼشيف انهغىي نهتذشيش اإلداسي
01 ادلطهب انثبين :انتؼشيف االططالدي نهتذشيش اإلداسي
06 املبحح الجانٌ :أهنًة التحرير اإلدارٍ وخصائصه
06 ادلطهب األول :أمهيت انتذشيش اإلداسي
06 انفشع األول :انتذشيش اإلداسي وعيهت اتظبل
91 انفشع انثبين :انتذشيش اإلداسي وعيهت ئثببث
90 انفشع انثبنث :انتذشيش اإلداسي وعيهت ئػالو
90 انفشع انشابغ :انتذشيش اإلداسي وعيهت تظهى
91 ادلطهب انثبين :خظبئض انتذشيش اإلداسي
91 انفشع األول :خظبئض انتذشيش اإلداسي يٍ ديث انشكم
91 أوال – ادتشاو شكهيبث انظيبغت يف انتذشيش اإلداسي
92 – 0عاليت طيبغت احملشساث اإلداسيت
93 – 9اإلجيبص يف انتذشيش اإلداسي
95 – 1وضىح ػببساث احملشس اإلداسي
10 – 1انذقت كخبطيت يف انتذشيش اإلداسي
11 ثبَيب – ادتشاو انتغهغم اإلداسي وقىاػذ اجملبيهت
11 -0ادتشاو انتغهغم اإلداسي يف احملشس اإلداسي
12 – 9اعتؼًبل طيغ اجملبيهت يف انتذشيش اإلداسي
15 ثبنثب – انبيبَبث اإلنضاييت يف احملشس اإلداسي
10 انفشع انثبين :خظبئض انتذشيش اإلداسي يٍ ديث ادلضًىٌ