KAV 5

Internationale Journalistiek
Martijn van Delft

Kerncitaat

Tekst 1
“People will never stop thinking about themselves and their societies in identity terms. […]
Identity can be used to divide, but it can also be used to unify.”

Tekst 2
“De Chinese Communistische Partij heeft zich ten doel gesteld de wereldorde te
transformeren en de wereld naar haar eigen beeld te herscheppen, zonder daarbij ook maar
een kogel af te vuren.”

Abstract

Tekst 1
Fukuyama schreef in 2018 een nieuw deel van zijn betoog. Hij begint met een deprimerende
boodschap: het aantal democratieën neemt af, ongelijkheid neemt toe, crises (zoals in 2008)
tasten het gezag van de liberale democratie en het kapitalisme aan en zelfs in democratische
landen boeken populisten successen.

Volgens Fukuyama is dit direct gevolg van identiteitspolitiek: waar vroeger het politieke
debat vaak op economische of ideologische vraagstukken werd beslecht, gaat het nu steeds
vaker over de identiteit van een natie. Op links zie je dat bijvoorbeeld in
emancipatiebewegingen en rechten voor minderheden, op rechts zie je dat in nationalisme,
patriotisme en tradities. De kern van identiteitspolitiek is dat vrijwel iedereen het idee heeft
dat zijn identiteit wordt bedreigd.

Lange tijd werd gedacht dat individuen gemotiveerd worden door het verlangen naar
materieel bezit. Maar daarmee werd een belangrijke andere motivatie vergeten, namelijk
het verlangen naar waardigheid. De laatste decennia kwamen steeds meer in het teken van
gelijkheid te staan. Maar gelijkheid voor de wet betekent geen economische of sociale
gelijkheid.

Armoede wordt door mensen vaker geduid als gebrek aan identiteit dan gebrek aan
middelen. Hard werken moet waardigheid opleveren. Nationalisten en populisten spelen
hier bij witte mensen uit de middenklasse op in door de (vaak onzichtbare) elite te verwijten
arme mensen disproportioneel te bevoordelen. Dit wordt gevoed door mensen te vertellen
dat zij ooit de kern van de natie vormden, of als deel van een uitverkoren volk (religieus).
Links weet dit niet te pareren doordat zij zich steeds meer op unieke minderheden focussen,
in plaats van op de universele middenklasse.

Ook links kreeg te maken met identiteitspolitiek. Minderheden in westerse samenlevingen

stonden voor een dilemma: willen wij net zo gelijk zijn als de dominante cultuur, of willen wij
onze eigen cultuur leven en respect afdwingen bij de dominante cultuur. Dat laatste begon
de overhand te krijgen. Multiculturalisme werd meer en meer een label voor politieke
programma’s om elke minderheid op waarde te schatten, hoe klein of gemarginaliseerd ook.
Deze partijen raakten hun achterban in de middenklasse kwijt. In plaats van te kiezen voor
economische vooruitgang voor iedereen, kozen zij voor economische vooruitgang voor
specifieke minderheden.

Het probleem met linkse identiteitspolitiek is, ondanks dat het ook veel concrete goede
dingen teweegbrengt, dat het de focus wegneemt van andere wezenlijke problemen.
Extreme vormen van linkse identiteitspolitiek (in feite zijn er maar weinig politici en
intellectuelen die dit aanhangen) wordt misbruikt door rechtse populisten die het neerzetten
als een epidemie.

De oplossing is volgens Fukuyama om geen specifieke identiteiten te promoten, maar om

een nationale identiteit te creëren waar iedereen zich in kan vinden. Men moet de
slachtofferrol van minderheden niet uitbuiten, maar tegelijkertijd ook realiseren dat mensen
meerdere identiteiten hebben. De nieuwe identiteit moet niet gebouwd worden rondom
tradities en ervaringen, maar om gemeenschappelijke waarden. De kern van zo’n
samenleving is assimilatie: iedereen moet zich conformeren aan de nieuwe identiteit die
gebouwd is rondom gemeenschappelijke waarden en diversiteit.

Tekst 2
China’s streven naar mondiale superioriteit wordt in dit artikel samengevat met ‘de Nieuwe
Zijderoute’, de handelsovereenkomst met het westen die China enorm veel economische en
dus geopolitieke macht geeft. Zodra een land sancties wil instellen tegen China vanwege
incidenten, gebruikt Peking meteen de economische belangen als drukmiddel tegen dat
land. Oorzaak is dat China veel te lang ongestoord zijn gang mocht gaan om uit te groeien tot
financiële grootmacht.

De Nieuwe Zijderoute wordt ook gebruikt om enerzijds intern ideologische

overeenstemming bij het volk te realiseren, en anderzijds om beïnvloeding van buitenaf de
mond te snoeren. Haar strategie hierbij is om wereldtoneel democratie, vrijheid en
gelijkheid te prediken, om vervolgens autocratie en onderdrukking te realiseren. Een
opgepoetst imago van de CPC (Communistische Partij) is daarbij erg belangrijk.

Toch is het verkeerd om te stellen dat de CPC de afgelopen decennia China uit het slop heeft
getrokken. Het is niet het bewind van de CPC die de impressieve technologische en
economische vooruitgang heeft bewerkstelligd. Sterker nog, het was deze CPC die deze
vooruitgang jarenlang tegenhield.

Vragen
- Een Duitse journalist vertelde me deze week dat Merkel China’s superioriteit te
verklaren is omdat mensen meer hechten aan economische stabiliteit en welvaart,
dan aan democratie en vrijheid. Is daar wat voor te zeggen?
- En (in het verlengde van vorige vraag) hechten Chinezen dan niet aan
identiteitspolitiek? Het eerste artikel beschrijft dat in veel landen de behoefte aan
bezit is vervangen door de behoefte aan (sociaaleconomische) waardigheid. Hoe is
dat in China?