TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER

Eski çağlarda insanların hayatlarını kolaylaştırmak için

1. ÜNİTE: KİMYA BİLİMİ yaptıkları çalışmalar
1.SİMYADAN KİMYAYA
✓Ev eşyası olarak: Tabiatta kendilerini insan ve hayvanlardan
Simya; (alşimi): insanların çevresindeki eşyayı deneme-
korumak için; kaşık, testi, çanak, çömlek, ip..
yanılma ile, kendi yararına kullanmak için gösterdikleri,
…………, ……………. ✓Güvenlik amaçlı: Sığınaklar, barınaklar, ok ve mızrak uçları,
Kimya: Maddeyi, elementleri ve etkileşimlerini deney- bıçak, palta vb. araçlar yaptılar.
gözlemle inceleyen, ……………. ✓Barınma-giyim amaçlı: Avladıkları hayvanların derilerinden

Simya ile Kimya Arasındaki Farklar giysi, ayakkabı, çadır vb yaptılar.

Simya Kimya ✓Beslenme amaçlı: Besinlerin bozulmaması için; tuzlama,
1 Uğraş, çaba Bilimdir kurutma(incir, üzüm..), kükürt buharı ile ağartma,
2 Deneme-yanılma Deney-gözlem
bandırma, salamura yapma, asitlerden yararlanma..
3 Bilgi birikimi(teorik bilgi) yok Kanunlar, teoriler var
4 Yazılı eser pek yok Kitaplar, makaleler ✓Tedavi amaçlı:B itkilerden ilaçlar yaptılar.
Astronomi, astroloji, büyü, Tıp, fen bilimleri, Maydanoz: Gaz şişkinliği, sindirim bozukluğu, iştahsızlık,..
5
mitoloji, felsefe, tıp, din vb. matematik,.. Nane-Limon: Mide üşütmesinde, bazı hastalıklarda (ısırgan,
rezene, ıhlamur, safran..)
**Göztaşı (5H2O.CuSO4): Zehirlenen insanları tedavide ve
Not: Simya; teorik temeli olmadığı (sistematik bilgi birikimi maviye boyamada kullanılır.
içermediği) ve deney-gözleme dayanmadığı için bilim değildir. Süslenme: Güzelleşmek, güzelleştirmek için boyaları
kullandılar; Sürme(kohl): a) Yeşil (Malahit) b)Siyah(AgS)
Simyacının iki büyük hedefi:

1) Ölümsüz olma:
- Yaptıkları ilaçlarla hastaları, bazı ölümcül hastaları iyileştirdiler.
- Ölümsüzlük iksirini(ab-ı hayatı ) bulmaya çalıştılar.
2) Zengin olma
- Madenleri boyama ve altınla kaplama uğraşları madenleri
altına çevirme hayaline dönüştü.
- Madenleri daha değerli hale getirme çabası.
Bu iki büyük hedefe FELSEFE TAŞI nı bularak ulaşacaklarını
düşündüler.
2) ESKİ UYGARLIKLARIN KİMYA BİLİMİNE KATKILARI
Barut, boya, mürekkep, esans, kozmetik malzemeler,
alaşım(bronz, çelik, tunç, malgama..), cam, seramik, sabun,
mum, kauçuk(doğal olanı) ve Au, Ag, Pb, Hg, Cu.. elementleri.
Karışımların ayrılması: Ayıklama, eleme, süzme, kaynatma,
damıtma, kavurma, özütleme, kristallendrme, sırlama,
mayalama, çözme, ..
Madenlerin işlenmesi: Alaşım, çelik, diş dolgu yapımı, ..

Boya yapımı: Şap; sarı, kıbrıstaşı: mavi, göztaşı; mavi renk verir.

Ortaçağda Damıtma ile Asitlerin Eldesi(Ezberleme) Deney araçları: imbik(damıtmada), Fırın(ısıtmada),

Pota(eritmede), kroze(ezmede) kullandılar.
Kıbrıs taşı= [Fe(SO4)] =(vitriyol)
*................(zac yağı) = Fe(SO4) ‘ ın damıtılmasından Keşfedilen önemli madde formülleri:

* ...........(kezzap) = Fe(SO4) + KNO3 ile damıtarak Formülü Yaygın adı Sistematik adı
(Halk arasındaki) (IUPAC)
* ..........(.....ruhu) = Fe(SO4) + NaCl ile damıtılmasından
CuSO4 .5H2O Göz taşı Bakır(II) sülfat
FeSO4 .7H2O Kıbrıs taşı (vitriol) Demir(ll) sülfat
NaCl Yemek tuzu sodyum klorür
KAl(SO4)2.12H2O Şap potasyum alüminyum sülfat
dodekahidrat
HCl Tuz ruhu hidroklorik asit
HNO3 Kezzap nitrik asit
H2SO4 Zaç yağı sülfürik asit
NaOH(………açıcı) Kostik, sudkostik sodyum hidroksit
KOH Potas ………… potasyum hidroksit
CaCO3 Kireç taşı kalsiyum karbonat
KNO3 Güherçile, hint g…… potasyum nitrat
CH3COOH Sirke ruhu(asidi) asetik asit

1
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
Bazı Maddelerin kullanıldığı alanlar Şema;
Zaç Metal işleme, boyacılık, gübre
yağı üretiminde
Tıp, sargı bezi, tekstil, deri ve kâğıt
Şap
endüstrisi ve iplik boya imalatında
Hastalıklardan korunmak, zehirlenen
Göz taşı
insanları rahatlamak için(mavi renkli)
Gıda, dericilik, hayvan besiciliği ve
Tuz
yemeklerde
Kıbrıs taşı İpek ve yün iplikleri boyamada(mavi renk)
Barut ve gübre üretiminde, bağcılıkta,
Kükürt kükürdün yakılmasıyla elde edilen SO2 ile C6H12O6(k) + O2(g) => CO2(g) + H2O(s)
incir, üzüm, kayısı kurutmada. Toprak Hava Hava Su
Barut Patlayıcı yapımında
Kil Toprak kap, seramik-porselen yapımında
Yün Dokuma, tekstil, yorgan, yatak, yapımı Soru: Simyacıların çalışmaları ile ilgili aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?

A) Hastalıkları iyi edecek ilaçlar yapmaya çalıştılar.

❖ Kimya döneminde keşfedilenler: Plastik, pet şişe, naylon,
akü, pil, elektroliz, santrifüj, petrolün işlenmesi(benzin, mazot),
PVC, deterjan, teflon, porselen, kauçuk(yapay olanı),
❖ D) Çalışmalarını deneme - yanılma yöntemiyle yaptılar.
Aziz Sancar: Çoğu insan zekâya inanır, ben inanmıyorum,
bizi birbirimizden ayıran emektir, ben çalışmaya
inanıyorum.
ATOM TANIMININ GELİŞİMİ
-Atomla ilgili ilk çalışmalar Hindistan da 4- 5. yy dadır.
-Yunanlı filozofların bazıları madde sonsuza kadar parçalanır,
bazıları da madde atomdan daha fazla parçalanamaz(Atomistler)
- Democritos: Madde atomdan daha küçük parçalara ayrılamaz.
Atom(atomus) ifadesini ilk kullanan kişidir.
- Miletli Thales: Her şeyin temel maddesi sudur.
- Empedokles: Dört element (Hava, su, toprak, ateş)
kavramından ilk bahseden kişidir.
- Eflatun(Platon): Dört element (Hava, su, toprak, ateş)
kavramını destekledi.
B) Değersiz madenleri altın ve gümüşe çevirmeye çalıştılar.
C) Ölümsüzlüğü sağlayacak hayat iksirini elde etmek için
çalışmalar yaptılar.
E) Çalışmaları sistematik bilgi birikimi sağladı.
3) KİMYA BİLİMİNİN GELİŞİMİNE KATKI SAĞLAYAN DÜŞÜNÜR
VE BİLİM İNSANLARI
Cabir Bin HAYYAN(Simyanın babası) (721-813):
Fizik, kimya, eczacılık, astronomi, mühendislik gibi alanlarda
çalışmalar yapmıştır.
‘‘Atom da parçalanabilir.’’
* Sitrik asit, asetik asit, tartarik asit, arsenik tozunu keşfetti.
* Nitrik asit, hidrojen klorür, sülfürik asit, kral suyunu elde
etmiştir.
* Câbir bin Hayyan damıtmada kullanılan imbiği geliştirdi.
* “Baz” kavramını kimyaya kazandırdı.
* ilk laboratuvarı kurdu.
* Karışımları ayırma yöntemleri(eleme, damıtma, süzme..)
kullandı.
***imbik, ilk laboratuvar, karışımların ayrılması, asit keşfi

- ARİSTO: Eflatun un öğrencisidir. Dört element (Hava, su, Ebu Bekir el – Razi (854-925): İranlı büyük hekim ve simyacı
toprak, ateş) kavramının yanında her elementin iki özelliğinin olup, tıpla uğraşmış filozoftur.
olduğundan bahsetti. * Kroze ve fırını geliştirdi.
* ilk kez çiçek ve kızamık hastalıklarının tedavisini sağlamış *
Kroze ve fırını geliştirdi.
* Kostik soda, gliserini keşfetti ve etil alkolü tıpta antiseptik
olarak kullandı.
Kimyasal maddeleri metalik, bitkisel ve hayvansal şeklinde
sınıflandırmıştır.

2
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
Johann Becher (Yohen Bekır) (1635-1682)
17. yüzyıl ortalarında yanma ile ilgili filojistan kuramını
geliştirmiştir. 18. yüzyılın büyük bir kısmında bu kuram kabul
görmüştür. Scheele (Siyle) ve Priestley (Frıstlıy) yanma
olayını izaha çalışmışlar ve oksijeni bulmuşlardır.
Filojistan kuramı: Yanıcı maddeler yandığında kütlesi azalır ve
ateş ruhu(flojistan) çıkar.
Lavoisier(1743-1794)
Tepkimelerde tartıyı kullanarak Yanma olayını izah etti. Kütle
kaybının olmadığını ispatladı.
Kütle korunum kanunu ispatladı, yorum farkı simyanın sona
ermesini modern kimyanın başlamasının sağlamıştır.
Filojiston teorisini çürütmüştür.
Robert Boyle(1627-1691)
Daha küçük maddelere ayrışamayan maddelere element
denir. Şeklinde element tanımını oluşturdu.
En önemli kimya kitabı “kuşkucu kimyager” adlı kitabıdır.
Suyun hidrojen ve oksijenden oluştuğunu söyledi. Bu sonuç
dört element kuramının yıkılmasına neden oldu. (NaOH),
kireç (CaO) gibi ısı ile zor ayrışan maddeler o dönemde
element olarak kabul edildi.
Simya ile ilgili olarak çalışma yapanlar: Democritos, Thales,
Aristo, Eflaton(Platon), Empedokles, Becher, Scheel,
Paracelsus, Priestly, Van Helmont, Newton, Boyle, Cabir Bin
Hayyan, Ebubekir El-Razi, El Biruni, İbni Rüşd.
Türk ve Müslüman simyacilar: Cabir Bin Hayyan,
...............................................................................................
Kimyanın(modern) babası sayılanlar:
.....................................................................................
Modern Kimya dönemi ve sonrası kimyacılar: Moseley,
Planck, Wöhler, Röntgen, Mendeleyev, Bohr, G.P.Thomson,
Einstein, Scrödinger, ...
Oktay Sinanoğlu: Formülünüz; bilim + gönüldür.
Bu iki kanaldan biri eksik olursa ne kendinize ne de
insanlığa hayrınız dokunur.
4) KİMYA DİSİPLİNLERİ VE KİMYACILARIN ÇALIŞMA
ALANLARI
KİMYA: Element ve bileşiklerin yapılarını, dönüşümlerini
etkileşimlerini inceleyen bilim dalıdır.
Kimyanın alt dalları (disiplinleri);
1) A............... ..........: Maddenin niteliği ve niceliğini inceleyen
bilim dalıdır. Bir çeşit analiz kimyasıdır.
Şifre: İçinde Ne var, ne kadar var.
Nitelik; özellik, cinsi(kantitatif)
Nicelik; sayı, miktar(kalitatif)
2) Biyokimya: Canlı organizmalardaki kimyasal olayları inceler.
Fotosentez, solunum protein sentezi, sindirim, kan tahlili,..
3) Organik kimya: Karbon ve hidrojence zengin bileşikleri
inceler. Ör: Yakıtlar, boya, plastik..
4) İnorganik (anorganik) kimya: Su mineral, asit baz, tuzları
inceler. O............. olmayan.
5) Fizikokimya:(iş, enerji, hız) Kimyasal olayların hız ve
mekanizmasını, kimyasal kinetik, elektrokimya çözeltilerin
koligatif özellikleri, termodinamik kimya gibi konuları inceler.
6) Polimer kimyası: Küçük organik bileşiklerin uzun moleküller
oluşturmuş haline polimer denir. Naylon, orlon, kauçuk gibi
7) Endüstriyel kimya: (üretim, pazarlama, tasarım)kimyasal
bileşik ve olayları kullanarak toplu üretimlerde ürünün
verimini, kalitesini arttırmak, maliyetini düşürmek için yapılan
çalışmaları kapsayan kimyanın alt disiplinidir.
5) KİMYA ALANI İLE İLGİLİ ENDÜSTRİ VE MESLEKLER
İlaç endüstrisi: İlaç üretimine katkı sağlar.
Petrokimya: Petrolün ayrıştırılması, petrol türevleri yapar.
Gübre: Kimyasal gübreler ve organik gübre elde edilir.
Boya Endüstrisi: Boya kalitesini ve çeşidini arttırma.
Arıtım: Kirli su arıtma ile uğraşır.
Tekstil endüstrisi: Tekstil çeşitliliği ve kalitesi için uğraşır.
Lavoisier, Çevre kimyası: Çevre kirliliğinin önüne geçme doğal bir çevre
oluşturma, doğaya az zarar veren yöntemler ve ürünler
geliştirmeye çalışır.
Gıda kimyası: Gıdaların daha uzun ömürlü, lezzetli olması,
sağlıklı olması gibi konularıyla ilgilenir.
Medikal kimya: Laboratuvar için malzeme üretir, geliştirir.
Tıbbi kimya: Tıbbi malzemelerin geliştirmesi için uğraşır.
Nükleer kimya: Nükleer enerjin yaygınlaşıp gelişmesi, daha
kullanılır olabilmesi gibi konularla ilgilenir.
Temizlik kimyası: Sabun deterjan ağartıcı dezenfektan gibi
maddelerin geliştirilmesine katkıda bulunur.
3
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
Adli kimya: Suç karşısında olay yerindeki delillerin daha sağlıklı BOŞLUK DOLDURMA
ve güvenilir olarak nasıl tespit edileceğini geliştirmekle uğraşır.
Enerji: Her türlü enerji elde etme, elde edilen enerji çeşitliliğini Biyokimya, anorganik kimya, Petrol endüstrisi, Kimya
artırmak ile uğraşır. endüstrisi, Analitik kimya, Organik, temizlik kimyası, eczacı
Madencilik: Maden arama, elde etme saflaştırma konularıyla tekstil
ilgilenir.
Tarım: Kimyasal gübreler ve organik gübre elde etmek için 1. Karbon ve Hidrojence zengin bileşikleri inceleyen bilim
uğraşır. Zirai ilaçlar elde etmeye çalışır. dalına ……………kimya denir.
Petro kimya: Petrolden elde edilen ürün çeşitliliğini ve 2. …………………. maddenin niteliği ve niceliğini inceleyen
kalitesini arttırmak ile uğraşır. bilim dalıdır.
Agro kimya: Tarım kimyası 3. Küçük moleküllerin birleşmesiyle büyük moleküllerin
oluşumuyla ilgilenen bilim dalına…………..….denir.
***Hemen hemen her türlü fabrika, gıda, boya, gübre, 4. Kimyanın sanayide kullanılıp gelişmesiyle ilgilenen
savuma sanayi vb endüstri kuruluşlarında kimyacılar bölümlere ……………………….denir.
çalışmaktadır. 5. Petrolden farklı maddeler elde etmekle uğraşan kimya
disiplini …………………… dir.
6. Gıda, çevre, sağlık, …………………….. gibi alanlar kimyanın
ilgilendiği alanlardandır.
7. …………………… bazen uzun ömürlü olmayan anlık hazırlama
BOŞLUK DOLDURMA gerektiren ilaçları yapar.
8. İplik, lif, kullanılar farklı eşyalar elde etme endüsrisine
Sıcak, Cabir Bin HAYYAN, bilim, simyacı, elektroliz flojiston,
………………… endüstrisi denir.
Demokritos, Empedokles/Aristo, Mısır/Yunan, Robert BOYLE 9. Asit, baz ve tuzları inceleyen anabilim dalına
…………..…...denir.
1. Felsefe taşı ve ölümsüzlük iksiri ile uğraşanlara…………. 10. Canlılardaki kimyasal olayları inceleyen bilim
denir. dalına…………………. denir.
2. Simya teorik temeli olmadığı ve sistematik bilgi birikimi
içermediği için …………..değildir.
3. Çin, Mezopotamya, ………… simyaya katkıda bulunan
1 2 3 4 5
medeniyetlerdir.
4. Atom ifadesi ilk olarak kullanan kişi …………….......’tur. Analitik Polimer Kimya Petrol
Organik
5. ……………….. ve ……………… 4 element kuramını savunan ilk kimya kimyası endüstrisi endüstrisi
kişilerdir.
6 7 8 9 10
6. Aristo’nun şemasında soğuğun çaprazında ……………. var.
7. Damıtmayı kolaylaştırarak birçok asit ve bazın sentezini Temizlik Eczacı Anorganik
Tekstil Biyokimya
kolaylaştıran …………………… dır. kimyası kimya
8. Suyun hidrojen ve oksijenden oluştuğunu kanıtlayıp 4
element kuramının yıkılmasına neden olan bilim
adamı………………….. dir. İSME GÖRE ŞİFRELER 2
9. Lavoisier yanma olayını izah ederek ……………… teorisini
Paracelcus: İlaç kimyasının kurucusudur.
çürüttü.
Van Helmont: Teraziyi bulan ilk simyacıdır.
10. Damıtma, elektroliz, süzme yöntemlerinden ……………
Empedokles: İlk dört element kavramı
simya dönemine ait değildir.
Aristo: Dört element+ iki özellik
Democritos: atom kelimesini ilk kullanan
1 2 3 4 5 Berzelius:(atomların ilk bilimsel sembolle gösterilmesi),
Mısır/ Empedokles, Boyle: Element tanımı, kuşkucu kimyager,PV
simyacı bilim Democritos
Yunan Aristo
6 7 8 9 10
Cabir Bin Robert
Sıcak filojiston elektroliz
HAYYAN BOYLE

İSME GÖRE ŞİFRELER 1

Cabir Bin Hayyan:(karışımların ayrılması, imbik..),
Ebu bekir El Razi: Fırın, kroze
Becher: Filojistan yanma olayı
Lavoisier:(yanma olayının bitmesi, kütle korunumu),
Dalton:(ilk atom modeli, katlı oranlar),
Proust: Sabit oranlar kanunu

4
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER

TEST-1 (KİMYA BİLİMİ) 7) Aşağıdaki I, II, III, IV, V ve VI daki eşleştirmelerden

hangilerinde yanlışlık yapılmıştır?
1) Aşağıdakilerden hangisi simyanın özelliklerinden
değildir? I- Simya-alşimist lV- Vitriyol-CuSO4
A) Deneme – yanılma yapma II- Simyacı-alşimi V- NaOH-sud kostik
B) Teorik bilgiye sahip olma
III- Güherçile-KNO3 VI- KOH-Potas kostik
C) İlaç yapma
D) Felsefe ve tıp ile ilgilenme
A) I, II, IV B) I, II, V, Vl C) III, IV, V, Vl
E) Ab-ı hayatı bulmaya çalışma
D) II, III, V, Vl E) I, II, III, IV, V, VI

2) Aşağıdakilerden hangisi kimyanın özelliklerinden

değildir? 8) Aşağıdakilerden hangisi simya döneminde
A) Deney-gözlem yapma kullanılan deney araçlarından değildir?
B) Teorik bilgiye sahip olma
C) Yasa ve kanunları olma A) Pota B) Santrifüj C) Kroze D) imbik E) Fırın
D) Fizik ve biyolojiyle ilgilenme
E) Madenleri altına çevirmeye çalışma 9) Aşağıdaki simya dönemindeki maddelerden
hangisinin parantez içindeki gösterimi yanlıştır?
3) Aşağıdakilerden hangisi simya döneminde
bulunan maddelerden değildir? A) Kezzap(HNO3) B) Kıbrıs taşı(FeSO4)

A) Göztaşı(CuSO4) B) Kıbrıs taşı(FeSO4) C) Zaç yağı(H2SO4) D) Sirke ruhu( HCl )

C) Zaç yağı(H2SO4) D) PVC(nCH2=CHCl) E) Sönmüş kireç( Ca(OH)2 )

E) Nişadr(NH4Cl)
10) Aşağıdakilerden hangisi simya döneminde
bulunan maddelerden değildir?
4) Aşağıdakilerden hangisi simya döneminde A) Pb B) CaO C) Ne D) Cu E) S
bulunan maddelerden değildir?

A) Au B) NaOH C) HCl D) Hg E) Fr Kimyasal madde üreten veya kimyasal madde

11)
kullanarak üretim yapan tesislerin tasarlanması,
kurulması ve işletilmesi alanlarında çalışan
insanlara verilen ad nedir?
5) Aşağıdakilerden hangisi kimyanın 7 önemli alt A) Kimya öğretmeni B) Kimyager C) Astronot
disiplin dallarından değildir?
D) Kimya mühendisi E) Sekreter
I- Fiziko kimya V- Polimer kimya
II- Analitik kimya VI- Organik kimya
III- Çevre kimyası VII- İnorganik kimya 12) Aşağıdakilerden hangileri simya döneminden
lV- Endüstriyel kimya VIII- Biyokimya
günümüze aktarılmayan maddelerdendir?
A) I B) II C) III D) IV E) VII
A) Barut - Ateş B) Cam - sabun C) Tuz - metal para
6) Aşağıdaki I, II, III ve IV maddelerinin adları D) Ateş - sabun E) Plastik – Deterjan
verilen tablodan sırayla nasıl eşleştirilmelidir?
I - CaCO3 a-Kireç taşı
II - NH4Cl b- Yemek sodası 13) Simyacilar ve katkıları arasındaki karşılıklı
III - NaHCO3 c- Nişadr eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
lV - KNO3 d-Hint güherçilesi I- C. Bin Hayyan Fırın, kroze, çiçek aşısı
II- E. El Razi İmbik, asitler, ilk laboratuvar
A) a,c,b,d B) a,b,c,d C) a,d,b,c III- R. Boyle Element tanımı, Kuşkucu k..
D) c,d,b,a E) b,c,d,a lV- Lavoisier Kütle korunumu
A) I-II B) II-III C) I-III D) II-III-IV E) I-II-III-IV

1B 2E 3D 4E 5C 6A 7A 8B 9D 10C 11D 12E 13A

5
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
6) KİMYANIN SEMBOLİK DİLİ : Berzelius elmentleri
bilimsel anlamda …… …….. s………… göstermiştir.
Madde
a) Saf(elemen, bileşik) b) Saf olmayan(karışım)
ELEMENT: Aynı cins atomlar topluluğudur.
Element ve bileşikler saf maddelerdir.
ELEMENTİN ÖZELİKLERİ
1) Saftırlar (tek ……… …….. )
2) Homojendirler ( …… …….. noktaları hariç)
3) Ayırt edici özelikleri sabittir( saf maddelerin ayırt edici
özellikleri sabittir.)
4) Yapı taşları atomdur.( X2, X3 tipi elementlerin yapı taşı
moleküldür. N2, O2, O3, P4, S6, H2 gibi)
5) Sembollerle gösterilirler( X2, X3 gösterimleri formüldür.)
6) Fiziksel veya kimyasal yöntemlerle daha basit
maddelere ayrışmazlar.
NOT: O2, O3 ve bileşikler(NaCl, CO,..) formülle gösterilir.
6
BİLEŞİKLER: Tek tip farklı tür atomlar topluluğudur.
a) Molekül yapılı:
b) iyonik yapılı
Bileşik: En az farklı ..... tür atomdan oluşan .....k tür
taneciktir. Atomları sabit ........ oranında birleşirler.
Bileşiği oluşturanlar ................ özelliğini kaybeder.
Ör: MgCI2 , K2SO4 , NaNO3 Ca(NO2)2 , N2O , PCI3 ,
CS2 ve CO2 gibi maddeler bileşiktir.
BİLEŞİĞİN ÖZELLİKLERİ
1) Saftırlar (tek ……… …….. )
2) Homojendirler ( …… …….. noktaları hariç)
3) Ayırt edici özelikleri sabittir( saf maddelerin ayırt edici
özellikleri sabittir.)
4) Yapı taşları moleküldür..( iyonik bağlı bileşikler
moleküler yapıda değillerdir iyonik kristal örgü
yapısındadırlar.)
5) Formül ile gösterilirler.
6) Kimyasal yöntemlerle daha basit bileşenlerine(element,
bileşik) ayrışabilirler.
7) Bileşenlerinin özelliklerini göstermezler.
8) Belirli kütle oranlarında karışırlar.
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
ELEMENT –İYON-TANECİK-İLİŞKİSİ Geleneksel adı
Bileşik formülü (Yaygın=Halk dilinde)
Tanecik: Tek başına hareket eden atom, iyon, molekül, H2O Su
elektron, proton hepsini kapsar...
NH3 Amonyak
CH3COOH Asetik asit
Atom: Elementlerin özelliklerini gösteren en küçük yapı HCOOH Formik asit
taşıdır. Ör: Fe, Au, H, O, Cl, .. HCI Tuz ruhu
CaCO3 Kireç taşı
……….. Sönmemiş kireç
Molekül: Kovalent bağlar ile bir araya gelmiş atomlar Ca(OH)2 Sönmüş kireç
topluluğudur. Ör: NaCI Yemek tuzu
a) Element Molekülü: Cl2, H2, I2, O2, O3, P4, S6 ,.. NaOH Sud kostik
KOH Potas kostik
HNO3 Kezzap
b) Bileşik molekülü: H2SO4, H2O, NH3, O2,... CaSO4 Alçı taşı
H2SO4 Zaç yağı
KNO3 Güherçile(Hint)
İyon: (+) yâda (-) yük ile yüklenmiş atom ya da atom NaNO3 Güherçile(Şili)
gruplarıdır. NaHCO3 Yemek sodası
Ör: Cl-, NO3- , H+, NH 4 + , SO4-2 , CO3-2,... Na2CO3 Çamaşır sodası
KAl(SO4 )2 .12H2O Şap
NH4CI Nişadır
CuSO4 Göz taşı
Element(20) Sembol Element Sembol
FeSO4 Kıbrıs taşı
Hidrojen 1H Demir Fe NaClO:
Ca(ClO)2:Kireç kaymağı
Helyum 2He Kobalt Co
Lityum 3Li Nikel Ni  CaCO3(k) = CaO(k) + CO2(g)
Berilyum 4Be Çinko Zn Kireçtaşı Sönmemişkireç Karbondioksit
Bor 5B Brom Br
 CaO(k ) + H2O(g) = Ca(OH)2(k )
Karbon 6C İyot I
Sönmemişkireç Sönmüşkireç
Azot 7N Baryum Ba
Soru: X, Y, Z nin element ve bileşik ve karışım
Oksijen 8O Altın Au olma durumlarını tartışın?
Flor 9F Civa Hg
X + Y = Z
Neon 10Ne Bakır Cu
....……. + ………. = ..……..
Sodyum 11Na Kalay Sn ………… + ………. = ………
Magnezyum 12Mg Kurşun Pb .……… + ………. = ..……..
Alüminyum 13Al Gümüş Ag
Silisyum 14Si

Fosfor 15P
Elementler tarihte çok farklı şekillerde sembolize
Kükürt 16S edilmişlerdir. Altın güneşe, gümüş aya vs.
Klor 17Cl 1814 yılında İsveçli kimyacı J.J. Berzelius
Argon 18Ar Bugünkü kullandığımız element sembollerini kullandı.
Elementlerin Latince, İngilizce adlarının ilk harflerini
Potasyum 19K
kullanarak bugünkü sembolleri oluşturdu.
Kalsiyum 20Ca

Mono atomik element:

Di atomik element:
Poli atomik element:

7
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
KATYONLAR VE OKUNUŞU Ametaller 1.Element 2.Element
1A(+1) 2A(+2) 3A(+3) (Katyon adı) (Anyon adı)
S SO42- sülfat
H+
O
Li+ Be2+ B N NO3- nitrat
Na+ Mg2+ Al3+ C
K+ Ca2+ Ga H
P PO43- fosfat

Ag+ Zn2+ F, Cl, Br,I

gümüş çinko A) İyonik Bileşiklerin adlandırması(özet):
NH4+
amonyum Kural: Katyon adı(metal, NH4+ ) + anyon adı(ametal, kök):
Ca 2+ Cl- = CaCl2 : Kalsiyum klorür

Değerliği Değişen Katyonlar: K + S2- = K2S : …………………………

Mono:1 Ca 2+ O2- = CaO : …………………………
* Cu+1,+2 , *Hg+1,+2 Di:
Tri: Al 3+ SO42- = ……….: …………………………
*Pb +2,+4 , * Sn+2,+4 Tetra:
+2,+3 +3,+6 Penta: Na+ PO43- = ………. : …………………………
* * Fe , Cr Hekza:6
K + NO3- = …….. : …………………………
Na+ CO32- = ………. : …………………………
ANYONLAR ve OKUNUŞU
NH4 + SO42- = …………… : …………………………
-1 -2 -3 NH4 + PO43- = …………… : …………………………
F- florür O2- oksit N3- nitrür ……………… = …………: Magnezyum oksit
CI- klorür S2- sülfür P3- fosfür ……………… = ………… : Lityum bromür
Br bromür
-
S2O3 tiyosülfat
2- 3-
PO3 fosfit ……………… = …………: Amonyum karbonat
I ıyodür
- 2-
C2O4 okzalat 3-
*PO4 fosfat ……………… = …………: Sodyum azötür
-
OH hidroksit Değişken değerliklilerde adlandırma:
NO2- nitrit Fe 2+ O2- = FeO : …………………………
*NO3- nitrat Fe 3+ O2- = ……… : …………………………
MnO4- permanganat MnO42- manganat …….. S2- = ……… : Kalay IV sülfür
CIO- hipoklorit Na2O2: …………… CaO2: ……………
CIO2- klorit
*CIO3- klorat CrO42- kromat B) Kovalent Bileşiklerin adlandırması:
CIO4- perklorat Cr2O72- dikromat Kural: [1.Sayı+1.tanecik adı ]+ [2.sayı +2.tanecik adı]:
HCO3- bikarbonat *CO32- karbonat 1.nin “1” i söylenmez.
HSO4- bisülfat *SO42- sülfat N2O3 = Di azot tri oksit , N2O = Di azot mono(o)ksit ,
CN- siyanür SO32- sülfit CO = ………………… , CO2 = …………………
SO2 = ………………… , SO3 = …………………
P2O5 = ………………… , SF6 = …………………

İyonik bileşik yazılması, adlandırılması(özet): H2O = ………………… , OF2 = …………………

*Yazılması: Yükler çaprazlama nötr olarak aşağı iner.

Ör 1) X 2+ Y 3-: …….., 2) Ca 2+ O 2-: …., 3) K + Cl -: ….., N2O5 = Di azot penta oksit , …… = Karbon tetra klorür
4) Al 3+ N 3-: …., 5) Na+ S2- : ……., 6) X +5 Y 2-: …….., NH3= (H3N)Tri hidrojenmononitrür = Azot tri hidrür
7) Al3+ NO33-: …., 8) NH4+ SO42- : ……9) X +5 Y 2-: ….., PH3 = = …………………
(mantık: alınan e- sayısı = verilen e- sayısı olmalı) H2O2= …………………
8
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
TEST-3 (KİMYANIN SEMBOLİK DİLİ) 6) Verilen element-sembollerinin eşleştirilmesinde hangi
seçeneklerde yanlışlık yapılmamıştır?
1) Elementle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi
doğrudur? Element Sembol
I Li, Na, K a- Lityum, Sodyum, Potasyum
I. İlk bilimsel element tanımını Robert Boyle II Be, Mg, Ca b-Berilyum, Magnezyum, Kalsiyum
yapmıştır. III F, Cl, Br c- Fransiyum, Klor, Brom
lV Zn, Ag, Al d- Çinko, Gümüş, Alüminyum
II. Robert Boyle elementi ”Bilinen hiçbir yöntemle
kendinden daha basit maddelere ayrılamayan her A) a B) a, b C) a, b, c D) a, b d E) a, b, c, d
saf madde elementtir.” diye tanımlamıştır.

III. Bilinen elementler tarihte çeşitli sembollere 7) Bileşikler ve yaygın adlarının sırayla eşleştirmesinde
hangi seçenekte hata yapılmıştır?
benzetildi, fakat ilk olarak elementlerin bilimsel
manada Latince isimlerinin harflerine dayalı olarak Element Sembol
I H2O, HCl a- Su, Tuz ruhu
sembolize edilmesi Berzelius tarafından
II H2SO4, HNO3 b- Kezzap, Zac yağı
gerçekleştirildi.
III CH3COOH c-Sirke ruhu
A) I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III lV CaO, NaCl d- Sönmemiş kireç, Yemek tuzu

A) V B) IV C) III D) II E) I
2) Aşağıdaki element-sembollerinden hangileri Berzelius’
tan önceki bilimsel olmayan döneme ait değildir? 8) Aşağıdaki eşleştirmelerin hangileri hatalıdır?
Benzetilen Sembol Element Sembol
I - Altın Güneş I- K a- Krom
II - Gümüş Ay II - P b- Potasyum
III - Bakır Cu III - CO c- Kobalt
lV - Kuşun Pb lV - F d- Fosfor
A) I B) I ve II C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve III V- S e- Sodyum
A) I-II-III-IV-V B) I-II-IV -V C) I-III-IV D) II-V E) I-II
3) Verilen element-sembollerinin eşleştirilmesinde hangi
seçeneklerde yanlışlık yapılmamıştır? 9) Aşağıdaki eşleştirmelerin hangileri hatalıdır?
Element Sembol Element Sembol
I- Cr, Mn a- Krom, Mangan I - PO43- a- Fosfor
II - Fe, Co b- Demir, Kobalt II - SO43- b-sülfat
III - Ni, Cu c- Nikel, Kulor III - CO32- c- Karbonat
lV - Zn, Br d- Çinko, Baryum lV - ClO2- d- klorat
V- S-2 e- sülfür
A) a B) a, b C) a, b, c D) a,b d E) a, b, c, d
A) I-II B) I-II-IV C) I-III-IV D) II-V E) I-II

4) Verilen element-sembollerinin eşleştirilmesinde hangi 10) Verilen iyonik bileşiklerden hangileri yanlış yazılmıştır?
seçeneklerde yanlışlık yapılmıştır?
I) NH4SO4, II) Na2CO3, III) MgS, IV) AlN3, V)Ca3PO2
Element Sembol
A) B) C) D) E)
I - Ag , Sn a- Gümüş, Sodyum
II - I, Ba b- Iyot, Baryum
III - Au, Hg c- Altın, Civa
lV - Pb, He d-Potasyum, Helyum
11)
A) a B) d C) a, d D) a, b, d E) a, b, c, d
Verilen element-sembollerinin eşleştirilmesinde hangi
5)
seçeneklerde yanlışlık yapılmamıştır?
Element Sembol
I - H, Li a- Hidrojen, Lityum
II - K, P b- Potasyum, Fosfor
III - Sn, Cu c- Kalay, Bakır
lV - Cl, Br d- Klor, Brom
A) a B) a, b C) a, b, c D) a,b d E) a, b, c, d 1E 2D 3B 4C 6E 7D 8D 9A 10B 11 12

9

LABORATUVAR MALZEMELERİ
Aşağıdaki laboratuvar malzemelerinin isimlerini bulunuz?
1) ………................
3 ) ..................
5) .........……….
7) …..........………
9) .........................
11)..............................
13) ..........................
TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
1) Büret 2) Ayırma hunisi 3) Beherglas 4) Cam balon
6) Mezür(dereceli
5) Balon joje 7) Saat camı 8) Sac ayağı
silindir)
10) Porselen kroze
9) Pipet 11) Erlenmayer 12) Spatül
ve tokmağı
13) Deney tüpü
2) ………................ 3.BÖLÜM İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
ELEKTRİK GÜVENLİĞİ
Güç kaynağı kullanırken iletken
kısımlara dokunmanın tehlikeli
olacağını belirtir.
4) ...........................
GÖZ GÜVENLİĞİ
*Bu piktogram, deneye
başlamadan önce gözlük takmak
gerektiğini belirtir
*Gözlüksüz çalışılırsa göz sağlığı
için zarar vericidir.
6) ....................
ÇEVREYE ZARARLI (EKOTOKSİK)
Su ve doğadaki canlılara zarar
vericidir. Su ve doğaya kontrolsüz
atılmamalıdır.
8) ....................
ELBİSE GÜVENLİĞİ
Bu piktogram, laboratuvar deneylerinde
kullanılan malze melerin elbiselere
sıçrayarak aşındırıcı etkisinden korunmak
için önlük veya tulum kullanıl asının uygun
olacağını gösterir.
KOROZİF (AŞINDIRICI)
10)..........................
Metalleri ve canlı dokuları aşındırabilen
maddelerdir. Deriye ve göze hasar verirler.
Göz ve deriyi korumak için önlemler
alınmalıdır.
DUMAN GÜVENLİĞİ
Kimyasal reaksiyonlar sonucu oluşabilecek
12) ....................................... gazlardan etkilenmemek için kullanılması
gerektiğini belirtir.
TOKSİN (ZEHİRLİ)
Ağız, deri ve solunum yolu ile zehirlenmelere
neden olur. Kanserojen etki yapabilir. Vücut ile
temas ettirilmemelidir. Zehirlenme belirtileri
görüldüğünde tıbbi yardım alınmalıdır.
10
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER
KESİCİ/DELİCİ CİSİM GÜVENLİĞİ
Bu piktogram, yapılacak işlemlerde kesici/delici
gereçlerin kullanıldığını ve işlemler sırasında
yaralanmalara yol açabileceğini belirtir.
RADYOAKTİF
Radyasyona neden olur. Canlı dokularına kalıcı
hasar veren kanserojen etki yapar.
SICAK CİSİM GÜVENLİĞİ
Yapılacak işlemde bir ısıtıcı ya da sıcak
bir yüzeyin olduğunu gösterir. El, ayak ve diğer
organların yanmaması için özen gösterilmelidir.
OKSİTLEYİCİ, YAKICI MADDE
Havasız ortamda bile yanabilirler. Yanabilen
maddelerle karıştırılırsa patlayabilir.
Tutuşturucularla teması önlenmelidir.
KIRILABİLİR CAM GÜVENLİĞİ
Bu piktogram, cam malzemelerin kırılabileceğini
gösterir. Cam malzemelerin aşırı ısıtılmaması ve
ani sıcaklık değişimlerine maruz kalmaması
sağlanmalıdır.
PATLAYICI
Kıvılcım, ısınma, alev, vurma, çarpma ve
sürtünmeye maruz kaldığında patlayabilir.
Ateş, kıvılcım ve ısıdan uzak tutulmalıdır
YANGIN GÜVENLİĞİ
Bu piktogram, yapılacak işlemler de
yangın çıkmaması için gerekli önlemlerin
alınması gerektiğini ifade eder.
TAHRİŞ EDİCİ
Alerjik deri reaksiyonlarına
neden olur. Ozon tabakasına zarar
verebilir. Vücuda ve göze temasından
kaçınılmalıdır. Koruyucu giysi
giyilmelidir. Eskiden ‘’X’’ şeklinde
sembolize edilirdi
11
DOĞAL KİMYASAL MADDELERİN
İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ
Na ve K: Suya canlılık katan iyonlardır. Vücuttaki su dengesinin
korunması, besinlerin hücre duvarından geçişi, kas ve sinir
fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde çalışması, vücut sıvılarının
nötrlük düzeyinin korunmasında görev alır. Ayrıca K
hormonların kontrolünde görev alır.
Fe: Vücudumuzda oksijen taşıyan, kana kırmızı renk veren
hemoglobinin ve bazı enzimlerin temel parçasıdır. DNA
sentezinde yer alır.
Ca, Mg: Kemiklerin ana bileşenidir. İskelet ve dişlerin
korunması, zeka gelişimine önemli katkısı vardır. Sinir ve
kasların işlevlerine de yardımcı olur. Suda kireçlenmeye neden
olurlar.
Su: Vücut sıcaklığının düzenlenmesi, derinin nemlenmesi,
toksinlerin atılması, böbreklerin çalışmasında, vitamin, mineral
ve oksijenin vücutta taşınması ve çözünmesinde önemlidir.
Hg: Vücut için zararlı ağır metallerdendir. Böbrek, sinir sistemi,
beyin fonksiyonlarında bozulmaya, DNA’da hasarlara,
akciğerlerde ve gözde tahrişe, deri döküntülerine, kusma ve
diyare gibi zararlı etkilere neden olabilir.
Pb: Vücut için zararlı ağır metallerdendir. İnsan vücuduna gıda,
hava veya su yoluyla girer. Böbrek ve beyin hasarlarına neden
olabilir. Çocuklarda öğrenme yeteneklerinin azalması,
davranışsal bozukluklar, saldırganlık ve hiperaktivite gibi
etkileri görülebilir. Ayrıca hamilelerde düşüklere neden olur.
Karbondioksit(CO2): Baş dönmesi, baş ağrısı, terleme,
yorgunluk, uyuşma, kol ve bacakta karıncalanma, hafıza kaybı,
bulantı, kusma, depresyon, kulak çınlaması, cilt ve gözde
yanma yapabilir.
N2O(nitröz oksit): Güldürerek öldüren gaz. Anestezide de
kullanılır.
NO2: Baş ağrısı, yorgunluk, baş dönmesi, deri ve dudaklarda
mavi renk oluşması, boğazda, üst solunum yollarında ve
dokularda tahriş ve yanmaya neden olabilir.
Ayrıca NO2’nin atmosferdeki su buharı ile nitrik asit (HNO3) asit
yağmurlarına neden olur.
SO3: Gözlerin kükürt trioksit ile teması tahriş, ağrı şişme,
korneal aşınma ve körlüğe, ciltle teması; ciddi yanıklara ve
ağrıya, yutulması; ağız, yemek borusu ve midede yanmalara
neden olabilir. Solunması veya yutulması hâlinde zehirlidir, ses
kısıklığı, öksürme, boğulma larenjit (gırtlak iltihabı) ve solunum
yolu tahrişiyle sonuçlanabilir.
CO: Nötr, kokusuz, renksiz, zehirleyici bir gaz olan karbon
monoksit tüm canlılara zararlıdır. Karbonun tam yanmaması
sonucunda oluşur.
Klor: Kirli hava ile klor bulaşmış yiyecek veya içeceklerle
vücuda girer. Zehirlidir.
Klorlu çamaşır suyu (NaClO) ve tuz ruhu (HCl) karıştırılırsa
klor gazı oluşur.
 TYT_01_Kimya BİLİMİ_ simyacin_Hakan TÖRER

TEST- 4 (KİMYA BİLİMİ)

LABORATUVAR GÜVENLİK KURALLARI
▪ Laboratuvar önlüğü, kapalı ayakkabı ve koruma gözlüğü 1) Aşağıdakilerin başına (D) ya da (Y) den uygun olanını
kullanılmalıdır. koyunuz?

▪ Öğretmenin onay vermediği hiçbir işlem yapılmamalıdır. I) (.....) Kuvvetli asitler aşındırıcı edici etkiye sahiptir.

II) (.....) Bazlar ve zayıf asitler, tahriş eder.

▪ Kimyasal maddelerin tadına bakılmamalıdır.
III) (.....) Asit üzerine su eklenmez.
▪ Konsantre asit üzerine su eklenmemelidir.
IV) (.....) Uçucu maddeler ağzı geniş kaba konur.
▪ Kimyasal maddelere çıplak elle dokunulmamalıdır.
V) (.....) Na, K suda sertlik yapar.
▪ Kimyasal maddeler doğrudan koklanmamalı ve buharı
teneffüs edilmemelidir.
2) Aşağıdakilerin başına (D) ya da (Y) den uygun olanını
▪ Kırık, çatlak ve kirli cam eşyalar kullanılmamalıdır. koyunuz?

▪ Kimyasal alındıktan sonra şişenin kapağı kapatılmalıdır. I) (.....) Tuz ruhu ve çamaşır suyu karıştırılırsa zehirli
klor gazı çıkar.
▪ Temizlenmeden aynı spatül, kaşık veya pipet başka bir
II) (.....) Ca. Mg suya sertlik verir, kireçlenme yapar.
madde için kullanılmamalıdır.
III) (.....) Cu, Hg, Pb, ZEHİRLİ ağır metallerdendir.
▪ Sıvılar pipetle aktarılırken mutlaka puar kullanılmalı,
IV) (.....) Fe’ in vücutta önemli görevleri vardır.
kesinlikle ağızla çekilmemelidir.
V) (.....) CO, nötr renksiz ve zehirli bir gazdır.
▪ Eter ve aseton gibi uçucu ve yanabilen maddelerle açık
aleve yakın yerde çalışılmamalıdır.
3) Aşağıdakilerin başına (D) ya da (Y) den uygun olanını
▪ Deney malzemeleri kesinlikle kirli bırakılmamalıdır.
koyunuz?
▪ Katı ve sıvı atıklar lavabolara dökülmemeli ayrı ayrı atık
I) (.....) N2O ağlatıcı bir gazdır, zehirlidir.
kaplarında toplanmalıdır.
II) (.....) Kuru kafa sembolü toksik ve kanserojendir.
▪ Saçlar toplu olmalı ve açık yaralar bandajla kapatılmalıdır.
III) (.....) CO2, NO2 SO2 asit yağmurlarına neden olur.
▪ Çalışma sırasında takı takılmamalıdır.
IV) (.....) Alkol ve su ayrımsal damıtma ile ayrılır.
▪ Yiyecek yenilmemeli ve sakız çiğnenmemelidir.
V) (.....) Yağ ve su ayırma hunisi ile ayrılır.
▪ Laboratuvarda, oyun oynanmamalı ve şaka
yapılmamalıdır.
4) Aşağıdakilerin başına (D) ya da (Y) den uygun olanını
koyunuz?

I) (.....) Fe de ağır bir metal değildir.

II) (.....) Laboratuvarda maddelerin tadına bakılmaz.

III) (.....) Kimyasallar koklanmaz, buharı solunmaz.

IV) (.....) Laboratuvara öğretmensiz girilmez.

V) (.....) Kimyasal atıklar lavaboya dökülmez.

1) D, D, D, Y, Y 2) D, D, D, D, D
3) Y, D, D, D, D 4) Y, D, D, D, D

12