Nev󰈩󰈸 󰉀󰇽󰉐e I 󰉋v󰈩󰈸

Nagbabasa ng mga
aralin kahit walang
pagsusulit.
 Nev󰈩󰈸 󰉀󰇽󰉐e I 󰉋v󰈩󰈸
Nasubukan na ang
mag-cutting class.
 Nev󰈩󰈸 󰉀󰇽󰉐e I 󰉋v󰈩󰈸
Tumulong sa taong
nangangailangan.
 Nev󰈩󰈸 󰉀󰇽󰉐e I 󰉋v󰈩󰈸
Nangopya sa kaklase
habang may pagsusulit.
 Nev󰈩󰈸 󰉀󰇽󰉐e I 󰉋v󰈩󰈸

Umamin kay crush.

Ina󰈀󰈻󰇽󰈋an 󰈝󰈀 󰈼󰇽 pa󰈇󰉄󰈀t󰇽󰈥o󰈼 n󰈇 󰈀󰈹󰇽li󰈝 󰈀󰉙 m󰇽󰈗i󰈘󰈎n󰇽󰈝󰈈 sa 󰈎󰉘󰈢 a󰈞g 󰈚󰈈󰈀 s󰉊󰈚u󰈼󰉉n󰈢󰇷
na 󰈔󰈀󰈼󰇽na󰉘󰈀󰈞:

1. Natutukoy ang gamit at tunguhin ng isip at kilos-loob sa

angkop na sitwasyon
2. Nasusuri kung ginamit nang tama ang isip at kilos-loob
ayon sa tunghuhin nito
3. Nakagagawa ng mga angkop na kilos upang maipakita
ang kakayahang mahanap ang katotohanang maglingkod
at magmahal
An󰈇 Ma󰉄󰈀󰇽s 󰈝a G󰈀󰈛󰈏t a󰉃 T󰉉󰈞g󰉊󰈊i󰈞
n󰈇 I󰈼ip 󰈀󰉃 K󰈏󰈘os-󰈴󰈡󰈢󰇼 (󰈉i󰈘l)

Ms. Hadasa V. Flores

JHS Teacher
Pan󰉉󰉃󰈢: Sur󰈎󰈏󰈝 a󰈞g 󰈗󰈀󰈹󰇽wa󰈝, 󰈀󰈞󰈢 an󰈇 󰈎󰉙󰈢n󰈇 󰈛a󰈀󰇽ri󰈝󰈈 r󰈩󰇽󰈔󰈼yo󰈝 󰈡 󰉄󰉊go󰈝.

1. Ano ang pagkakaiba ng pagtugon ng lalaki at ng aso sa paalala?

2. Ano ang taglay ng tao upang maunawaan at sundin niya ang paalalang ito?
3. Kung susuwayin ng tao ang paalalang ito, natatangi pa rin ba siya? Ipaliwanag.
“Mad󰈀󰈗󰈏󰈞g 󰈚a󰈈󰈎n󰈇 󰉄󰇽o n󰈇󰉉󰈞󰈏t
ma󰈊󰈎󰈹󰇽p 󰈚a󰈈p󰈀󰈔󰇽󰉄a󰈡.”
 “An󰈇 󰉄a󰈡 󰇽y 󰈝i󰈘󰈎k󰈊󰇽󰈞g
di-󰉃󰈀󰈦󰈢s 󰈻a󰈛󰈀n󰉃󰇽󰈘an󰈇 󰈀󰈞g
ha󰉘󰈡󰈦 󰇽y 󰈝i󰈘󰈎k󰈊󰇽󰈞g 󰉃a󰈦󰈡s.”
Tan󰇷󰈀󰇽󰈞
Ang tao ay nilikha
ayon sa wangis ng
Diyos kaya't siya ay
tinawag na Kanyang
obra maestra.
An󰈇 󰈦ag󰈔󰈀󰈕󰇽li󰈔󰈋󰈀 n󰈇 󰉄󰇽o 󰈀y󰈢󰈝 󰈼a w󰈀󰈝󰈈󰈏s 󰈝󰈈 Diy󰈡󰈻 󰇽󰉙 na󰈝󰈈󰈀n󰈇󰇽󰈋ul󰉉󰈇󰇽󰈞
na 󰈀󰈝󰈈 t󰇽o 󰈀󰉘 󰈛󰇽y 󰈔a󰉄󰈀n󰈇󰈏a󰈞g 󰉃󰉉󰈘󰇽d 󰈝󰈈 ka󰉃󰈀󰈞g󰈏a󰈝󰈈 t󰈀󰈇󰈘󰇽y Ni󰉘󰈀.
● Binigyan ng Diyos ang tao ng kakayahang mag-isip, pumili, at
gumusto.
● Ang tao ay nilalang na may likas na kaalaman tungkol sa
mabuti at masama. Ang kanyang konsensya ay indikasyon ng
naturang orihinal na katayuang ito.
● Ang tao ay may kakayahang gumawa ng malayang pagpili.

Ang mga katangian at kakayahang ito ang nagpapaiba sa tao

sa iba pang nilikha ng Diyos.
An󰈇 Ka󰇻󰉉󰉊an 󰈝󰈈
Kal󰈎󰈔󰇽󰈼an 󰈝󰈈 Ta󰈡
 An󰈇 Ka󰇻󰉉󰉊an 󰈝󰈈 Kal󰈎󰈔󰇽󰈼an 󰈝󰈈 Ta󰈡
Ayon sa pilosopiya ni Santo Tomas de Aquino, ang tao ay binubuo
ng ispiritwal at materyal na kalikasan. Kakabit ng kalikasang ito
ay ang dalawang kakayahan ng tao (E. Estaban, 1990)
1. Ang pangkaalamang pakultad (knowing faculty) dahil sa
kaniyang panlabas at panloob na pandama at dahil sa isip
kaya't sya ay nakauunawa, naghuhusga, at nangangatwiran.
2. Ang pagkagustong pakultad (appetitive faculty) dahil sa mga
emosyon at dahil sa kilos-loob.
 An󰈇 Ka󰇻󰉉󰉊an 󰈝󰈈 Kal󰈎󰈔󰇽󰈼an 󰈝󰈈 Ta󰈡
Kaliksasan ng Pangkaalamang Pagkagustong
Tao Pakultad Pakultad
Materyal Panlabas na Pandama Emosyon
(Katawan) Panloob ng Pandama
Ispiritwal Isip Kilos-loob
(Kaluluwa)
(Rasyonal)
Panlabas na pandama - paningin, pandinig, pandama, pang-amoy, at
panlasa

Panloob na pandama
● Kamalayan - pagkakaroon ng malay sa pandama, nakapagbubuod
at nakapaguunawa
● Memorya - kakayahang kilalanin at alalahanin ang nakalipas na
pangyayari o karanasan
● Imahinasyon - kakayahang lumikha ng larawan sa kaniyang isip
at palawakin ito
● Instinct - kakayahang maramdaman ang isang karanasan at
tumugon nang hindi dumaan sa katwiran
Ayon kay Robert Edward Brenan, may tatlong kakayahan na
nagkakapareho sa hayop at sa tao:
● ang pandama na pumupukaw sa kaalaman
● pagkagusto (appetite) na pinagmumulan ng pakiramdam
at emosyon
● ang pagkilos o paggalaw (locomotion)
Sa p󰈀󰇽󰈝o󰈞g 󰈥󰈀󰈹󰇽an 󰇼󰈀
na󰈎󰈏󰇼a 󰈀󰈞g 󰉃󰇽o 󰈼󰈀
ib󰈀󰈝󰈈 n󰈏󰈗a󰈘󰈀n󰈇?
Sa p󰈀󰇽󰈝o󰈞g 󰈥󰈀󰈹󰇽an 󰇼󰈀 󰈞󰇽i󰈎b󰇽 a󰈝󰈈 t󰈀󰈢 󰈻a 󰈎󰇻󰇽n󰈇 󰈞il󰈀󰈗󰇽󰈞g?
Ang tao ay may isip hindi lamang upang makaalam kundi upang
makaunawa at maghusga.
● Ang makaunawa ay ang kakayahang makakuha ng buod ng
karanasan at makabuo ng kataga upang bigyan ito ng
kahulugan.
● Ang maghusga ay ang kakayahang mangatwiran.

Ang tao ay mayroon ding malayang kilos-loob bukod sa damdamin

at emosyon upang magnais o umayaw.
 ● Ang isip ay may kakayahang mag-isip,

IS󰈾󰈪 alamin ang diwa at buod ng isang bagay.

Ito ay may kapangyarihang maghusga,
mangatwiran, magsuri, mag-alaala, at
umunawa ng kahulugan ng mga bagay.
● Ang pandamdam ng tao ay nakatutulong
upang makamit ang katotohanang ito.
● Sa pamamagitan ng isip, ang tao ay
naghahanap ng katotohanan; kaya't
patuloy siyang nagsasaliksik upang
makaunawa ay gumawa nang naaayon sa
katotohanang natuklasan.
IS󰈾󰈪 ● Dahil ang isip ng tao ay may limitasyon at
hindi ito kasingperpekto ng Maylikha, siya
ay nakadarama ng kakulangan. Kaya't
ang paghahanap ng isip sa katotohanan ay
hindi nagtatapos; ang katotohanan ang
tunguhin ng isip.
● Ibinibigay ng isip ang katwiran bilang
isang kakayahan upang
maimpluwesiyahan ang kilos-loob.
● Ang kilos-loob ayon sa paglalarawan ni

KI󰈴󰈮󰈟-L󰈭O󰉗
Santo Tomas de Aquino ay isang
makatwirang pagkagusto (rational
appetency), sapagkat ito ay pakultad
(faculty) na naaakit sa mabuti at
lumalayo sa masama.
● Ang tunguhin ng kilos-loob ay ang
kabutihan.
● Ang kilos-loob ay hindi naaakit sa
kasamaan; hindi nito kailanman
magugustuhan ang mismong masama.
● Ang kilos-loob ay umaasa sa ibinigay
na impormasyon ng isip.
Naiimpluwensyahan ng isip ang
KI󰈴󰈮󰈟-L󰈭O󰉗
kilos-loob, dahil hindi nito nanaisin o
gugustuhin ang isang bagay na hindi
nya alam o nauunawaan.
● Ito ang nagbibigay kapangyarihan sa
tao na gumawa at pumili, kung kaya't
ang kilos-loob ang siyang ugat ng
mapanagutang kilos.
 ISIP KILOS-LOOB
Gamit Pag-unawa Kumilos/Gumawa

Tunguhin Katotohanan Kabutihan

Ang isip at kilos-loob, tulad ng katawan, ay kailangang
sanayin at linangin upang magampanan ng mga ito ang
kani-kaniyang layunin.

Kung hindi, magagamit ang mga ito sa maling paraan

na makahahadlang sa paggamit ng kaganapan ng tao.
Inaasahang magkasabay na pinauunlad ng tao ang
kanyang isip at kilos-loob.
Habang marami siyang natutuklasang kaalaman at
karungan sa pamamagitan ng pag-aaral o pagsasaliksik,
inaasahan ding naipamamalas sa kanyang pagkatao
ang mapanagutang paggamit ng mga ito.
Sa gayon, higit siyang magiging mabuting nilalang na
may mabuting kilos-loob.
 Ipinanganak man ang taong
hindi TAPOS, nilikha naman
siyang kawangis ng Diyos na
may isip at kilos-loob upang
tuklasin ang katotohanan at
buuin ang kaniyang pagkatao sa
pamamagitan ng pagmamahal at
paglilingkod sa kaniyang
kapuwa.
Sal󰈀󰈚󰇽󰉄 sa
pa󰈔󰈎󰈕󰈏ni󰈇!