ZMS

W SZKOLE ŚREDNIEJ

ZM
HQ
799
R62928
S
 3
AFORPLIBRARIES
ST

TEI
IASTI ON
 ISKRY
ZMS
W SZKOLE ŚREDNIEJ
!
 ZMS
W
W SZKOLE ŚREDNIEJ
PORADNIK PROGRAMOWO- METODYCZNY
DLA AKTYWU SZKOLNEGO ZMS

OPRACOWAŁ ZESPÓŁ :
HENRYK JANKOWSKI , MAREK JAŚKIEWICZ
ADAM KONIECZNY , KAZIMIERZ KOSSOBUDZKI ,
BARBARA KOWALCZYK

IS KRY . WAR ; ZA WA : 1972

.
HKT49
PEZU25
Okładkę projektowal
MIECZYSŁAW KOWALCZYK

REDAKTOR : MAREK JASKIEWICZ

REDAKTOR TECHNICZNY : JANUSZ KULIGOWSKI
KOREKTOR : HANNA LEWANDOWSKA

PRINTED IN POLAND

Państwowe Wydawnictwo „ Iskry " -

Warszawa
1972 r. Wydanie 1. Nakład 18 000 +260 egz . Ark.
wyd. 10,1. Ark . druk. 14,5+0,5 ark. druk . wkładek .
Papier d. mat. kl. V , 65 g , 92X114. Druk ukończo
no w styczniu 1972 r. Szczecińskie Zakłady Graficz
ne w Szczecinie .
Zam . nr. 3381. A- 105-36 .
 WSTĘP

Dynamiczny rozwój Związku Młodzieży Socjalistycz

nej oraz rola , jaką spełnia w szkole w procesie wycho
wania uczniów , wymagają stalego doskonalenia form
i metod pracy młodzieży , a szczególnie aktywu szkol
nego. Podejmując niniejsze wydawnictwo wychodzimy
naprzeciw szerokiemu zapotrzebowaniu ze strony ZMS
-owskich działaczy uczniowskich, nauczycieli i opieku
nów. Ostatnia pozycja metodyczna o pracy organizacji
w środowisku szkolnym „ ZMS w szkole " J. Najdka i
J. Maciszewskiego ukazała się w 1963 r. Od tego czasu ,
W związku z rozwojem ilościowym i jakościowym or
ganizacji, zwiększył się zakres zadań, powstały nowe
formy pracy , wzbogacona została metodyka.
Pozycja niniejsza stanowi próbę zebrania zarówno
programowych , jak i metodycznych doświadczeń ZMS
w szkole i skierowana jest głównie do aktywu zarzą
dów szkolnych i kół ZMS. Opracowanie to jest nie
tylko abecadlem pracy ZMS-owskiej w szkole, ale tak
że informatorem programowo -metodycznym dla na
uczycieli, działaczy oświatowych , rodziców i innych so
juszników szkolnego ZMS.
Poradnik sklada się z czterech podstawowych części.
W pierwszej (rozdział I do IV ) zawarte zostały ogólne
wiadomości o Związku, jego celach, głównych zada
niach i systemic kierowania. W części tej zawarliśmy

5
także informacje o działalności poszczególnych ogniw
struktury organizacyjnej ZMS w szkole.
Część druga ( rozdziały V - XI) omawia główne kie
runki programowe Związku w środowisku szkolnym.
W części III zawarte są informacje dotyczące wspól
działania szkolnego ZMS z sojusznikami. Część ostat
nia zawiera wykaz wytycznych i uchwał w sprawie
działalności ZMS w szkole, zestaw symboli Związku,
į skorowidze.
W rozdzialach dotyczących merytorycznych kierun
ków pracy zastosowaliśmy wewnętrzny podział wyod
rębniając zadania dla zarządu szkolnego i zarządów kół
klasowych. Ponadto w każdym z tych rozdziałów wy
odrębniliśmy te zadania, które są specyficzne dla dzia
łalności organizacji w szkołach przyzakładowych .
Odsyłamy Czytelników do skorowidzów rzeczowych ,
które stanowić mają pomoc w szybkim odnalezieniu
interesujących ich problemów.
Nie byliśmy w stanie zamieścić w książce wszyst
kich obowiązujących aktualnie dokumentów progra
mowych. Zawarte są one w wydawnictwie VII Ple
num ZMS z 1969 r. oraz w wydawnictwie : „ Uchwały,
umowy i porozumienia Zarządu Glównego ZMS” t.1,
Warszawa 1969, t.II Warszawa 1970 .
Prosimy Czytelników o nadsyłanie uwag na temat
przydatności książki oraz propozycji, które mogłyby
być uwzględnione w drugim wydaniu, na adres Wy
działu Młodzieży Szkolnej ZG ZMS : Warszawa, ul.
Smolna 40 .

WYDZIAŁ MŁODZIEŻY SZKOLNEJ

ZG ZMS
Rozdział I

NASZ ZWIĄZEK

1. CELE, ZADANIA I MIEJSCE ZMS W ŻYCIU

SPOŁECZNYM I POLITYCZNYM KRAJU

Związek Młodzieży Socjalistycznej jest organizacją,

która stawia sobie cel ważny i trudny zarazem wy
chowanie młodych obywateli socjalistycznego państwa.
Czytelnik tych słów powie, że nie jest to nic nowego,
że taki sam cel stoi przed szkołą, zakładami pracy, or
ganizacjami politycznymi ii społecznymi. W ZMS chodzi
jednak o rzecz szczególną, o osiągnięcie tego celu
poprzez wspólną działalność samych młodych ludzi -
członków organizacji. W pedagogice proces taki nazy
wa się samowychowaniem .
Specyfiką ZMS jest również to, że kształtując po
przez działanie charaktery młodych ludzi organizacja
dąży do formowania poglądów i postaw politycznych
zgodnych z ideologią komunistyczną.
Mówimy często w organizacji, że wychowujemy mło
dych komunistów oznacza to, że chcemy kształto
wać ludzi sercem i umysłem związanych z idealami
marksizmu-leninizmu, ludzi, którzy czynem potrafią
twórczo przekształcać te idee w rzeczywistość.
ZMS działa pod ideowym kierownictwem PZPR.
Jest to podstawowa zasada wynikająca z ideologicz
nych założeń Związku. Wychowanie nowego pokolenia
7
komunistów jest główną troską partii i jednym z za
sadniczych kierunków jej polityki. Praca ZMS pod ide
owym kierownictwem PZPR oznacza kształtowanie
serc i umysłów młodzieży w duchu polityki partii, mo
bilizowanie jej do wykonywania zadań stawianych
przez partię przed narodem .
Jesteśmy organizacją, która korzysta z bogatego do
robku i tradycji polskich komunistycznych organizacji
młodzieżowych. Wywodzimy się z tradycji walki KZMP
z rodzimą buržuazją, z bohaterstwa i krwi ZWM, wiel
kiego czynu budowy młodzieży ZMP. Te tradycje
wraz z ideologicznymi celami naszego Związku prowa
dzą do określenia ZMS jako organizacji o charakterze
robotniczym. Każdy, kto zna ZMS w dobie dzisiejszej,
wie doskonale, że członkami Związku, obok robotni
ków , którzy stanowią główny trzon organizacji, są
uczniowie i studenci, młodzi urzędnicy , nauczyciele.
Pojęcie robotniczego charakteru ZMS nie dotyczy jed
nak tylko składu socjalnego. Ma ono charakter ideolo
giczny. Oznacza, że powstaliśmy w oparciu o ideowe
tradycje klasy robotniczej, klasie robotniczej i jej ce
lom swoją pracą i nauką służymy, jej interesów chce
my strzec i bronić.
W wychowaniu ZMS-owskim chcemy kultywować
treści patriotyczne i internacjonalistyczne, pragniemy
bowiem , żeby przyszły obywatel socjalistycznej Polski
miłował swój kraj i potrafił oddać swe siły i rozum
dla jego pomyślnego rozkwitu. Pragniemy również,
aby umiał swe cele życiowe wiązać z postępem całej
ludzkości i walką proletariatu na całym świecie o zwy
cięstwo socjalizmu.
Młode pokolenie odgrywa w życiu społeczeństwa so
cjalistycznego istotną rolę. Jest ono jego nadzieją
i przyszłością, jest zarazem tą częścią społeczeństwa,
którego zapał i energię wykorzystać można w rozwią
zywaniu aktualnych ważnych problemów całego kraju.
8
Trudne i odpowiedzialne zadania dla młodzieży są nie
zbędnym warunkiem właściwego jej wychowania. Od
ich wykonania zależy ranga młodego pokolenia, wiel
kość uznania, jakim darzy go całe społeczeństwo.
Organizacje młodzieżowe, w tym i ZMS, winny
umiejętnie kierować pracą młodzieży , pobudzać am
bicje, wskazywać trudne odcinki pracy , kierować jej
realizacją. ZMS jest więc organizatorem młodzieży,
przywódcą w wykonywaniu ważnych kierunków pracy
wyznaczonych młodym przez partię. Jest też rzeczni
kiem młodzieży, wyrazicielem jej dążeń, jej marzeń.
Przekazuje społeczeństwu inicjatywy, propozycje i po
stulaty młodych ludzi. Miejsce ZMS w życiu gospodar
czym i społecznym kraju będzie więc zależne od tego,
jak potrafi spełniać swoją rolę przywódcy i rzecznika.

2. POWSTANIE I ROZWÓJ ZMS

Związek Młodzieży Socjalistycznej powstał w stycz

niu 1957 r. W wyniku niesłusznej decyzji o rozwiąza
niu Związku Młodzieży Polskiej w 1956 r. w polskim
ruchu młodzieżowym zaistniał głęboki kryzys. Siły re
wizjonistyczne, które uprzednio wykorzystując okres
ożywienia politycznego i krytyki błędów i wypaczeń
doprowadziły do rozwiązania ZMP, zaczęły tworzyć
różne grupy i kluby młodzieżowe, dążąc do maksy
malnego rozbicia ruchu młodzieżowego. Przeciwdzia
lając tym dążeniom aktywiści dwóch organizacji wy
wodzących się ze środowiska robotniczego i studenckie
go – Rewolucyjnego Związku Młodzieży i Związku
Młodzieży Robotniczej – podjęli inicjatywę utworze
-

nia jednej organizacji działającej w miastach i osie

dlach w oparciu o marksistowsko -leninowską ideolo
gię oraz zasadę kierowniczej roli partii.
Narada aktywu tych dwóch organizacji , w dniach
2 i 3 stycznia 1957 r . , powołała do życia Związek Mło
dzieży Socjalistycznej. W kwietniu tegoż roku odbył
się pierwszy konstytucyjny zjazd ZMS ustalający de
klarację ideowo -programową, statut i zasady działa
nia nowego związku.
Początki ZMS nie były łatwe. Należało przełamać re
zerwę młodzieży zdezorientowanej propagandą rewi
zjonistyczną, rozczarowanej po rozwiązaniu ZMP, do
którego ogromna część aktywu była szczerze przywią .
zana. Trzeba było przełamać nieufność byłych działa
czy ZMP -owskich , którzy pierwotnie widzieli w ZMS
nie spadkobierców swojej pracy politycznej, ale tych,
którzy przyczynili się do likwidacji dorobku ZMP-ow
skiego. Trzeba było wreszcie, co najważniejsze, zbudo
wać program organizacji odpowiadający potrzebom po
litycznym i dążeniom młodzieży, stawiający jasne i kla
rowne zadania przed młodym pokoleniem .
Pierwszy okres nie był wolny od dyskusji nad istot
nymi dla przyszłości Związku zagadnieniami. Czy ZMS
ma być organizacją masową czy awangardową, czy
ma działać w środowisku robotniczym czy również w
szkolnym i studenckim – to przykłady problemów dy
skutowanych w tym okresie. Zwyciężyła w tej dyskusji
koncepcja modelu leninowskiego, tj . masowej organi
zacji politycznej działającej w trzech środowiskach,
opartej na zasadzie wychowania przez pracę, kierującej
się zasadami centralizmu demokratycznego.
Lata sześćdziesiąte to okres intensywnej rozbudowy
programu ZMS, a zarazem rozwoju ilościowego człon
ków Związku we wszystkich środowiskach . W tym
okresie powstają najcenniejsze inicjatywy : współza
wodnictwo pracy, ruch patronatów , program adaptacji
społeczno -zawodowej młodych robotników, Olimpiady
Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym w środowisku
szkolnym , Turniej Czytelniczy itp.
10
 Na II Zjeździe Związek liczy już 530 tys . członków,
na III, w 1964 r. , 830 tys. członków .
W latach 1963-65 następuje pewne zahamowanie
tempa rozwoju w środowisku robotniczym . Weryfi
kując formy i intensyfikując działalność Związku w
tym środowisku IV Zjazd ZMS w roku 1968 podkreśla
znaczenie charakteru robotniczego Związku i wypływa
jące stąd konsekwencje programowe i organizacyjne.
Dzięki takim inicjatywom, jak rozmowy z młodymi
robotnikami, powszechny przegląd kwalifikacji mło
dzieży ZMS w ostatnich latach przywrócone zostają
właściwe proporcje składu naszej organizacji i umoc
nienie jej w środowisku robotniczym .
Ostatnie lata charakteryzują się również rozwojem
nowych inicjatyw i form pracy. Powstaje Turniej Mło
dych Mistrzów Techniki, ruch przodownictwa w nauce
i pracy społecznej w szkołach i uczelniach, tworzy się
również kompleksowy system kształcenia politycznego
młodzieży ZMS -owskiej. Na V Zjazd Związek przy
chodzi w liczbie ponad 18 300 tys. członków z bogatym
dorobkiem programowym i ideowym.

3. NORMY ŻYCIA WEWNĄTRZZWIĄZKOWEGO

Każda organizacja społeczna, inaczej mówiąc każdy

zespół ludzi, który organizuje się dla osiągnięcia pew
nych celów musi ustalić zasady i sposoby swego postę
powania. Należą do nich sprecyzowane cele działalno
ści, kierunki pracy , obowiązki i prawa członków kolek
tywu, zasady kierowania działalnością itp . Zbiór tych
ustaleń nazywamy normami życia wewnątrzzwiązko
wego.
Podstawowym dokumentem normującym życie ZMS
jest statut. Określa on w pierwszym rzędzie główne
cele i zadania Związku, jego założenia ideologiczne
11
i polityczne . Precyzuje definicję członka Związku okre
ślając jego prawa i obowiązki, ustanawia strukturę
wewnętrzną, określa władze organizacji , ich kompeten
cje i obowiązki oraz ustala symbole takie jak : hymn,
emblemat, sztandar i strój organizacyjny. Statut jest
dokumentem uchwalanym przez najwyższą władzę
Związku - Krajowy Zjazd ZMS i obowiązuje wszyst
kich członków , ogniwa i instancje.
Statut określa, że podstawową zasadą życia we
wnątrzzwiązkowego jest centralizm demokratyczny,
którego istotą są jednakowe dla wszystkich prawa
i swobody demokratyczne oraz jednakowe dla wszyst
kich wymagania i dyscyplina. W myśl centralizmu de
mokratycznego każdy członek Związku bez względu na
zajmowaną funkcję i staż organizacyjny ma prawo
krytycznie wypowiadać się w dyskusji, ma jednak je
dnocześnie obowiązek po podjęciu przez kolektyw de
cyzji realizować je niezależnie od swego osobistego
przekonania. Wszystkie uchwały na każdym szczeblu
organizacyjnym są podejmowane zwykłą większością
głosów w obecności co najmniej połowy liczby człon
ków. Uchwały instancji wyższych są obowiązujące dla
instancji niższych .

4. CHARAKTERYSTYKA TREŚCI I FORM

ZMS W ŚRODOWISKU MŁODZIEŻY
PRACUJĄCEJ

Kierunki pracy ZMS w środowisku młodzieży pracu

jącej podzielić można na :
1. Udział w produkcji i mobilizację młodzieży do lep
szej i wydajniejszej pracy.
2. Udział ZMS we współzarządzaniu zakładem pracy.
3. Podnoszenie kwalifikacji młodzieży pracującej .
12
4. Rozszerzanie wiedzy ideologicznej i społeczno- po
litycznej.
5. Rozwiązywanie problemów socjalno -bytowych mło
dzieży.
6. Organizacja wypoczynku po pracy i życia kultural
nego .
Z wymienionych powyższych kierunków aktyw śro
dowiska robotniczego największą uwagę przywiązuje
do pierwszego. Praca bowiem jest dla tego środowiska
podstawowym kryterium przydatności i dojrzałości
społecznej. Młodzież stanowi w naszych zakładach
pracy poważną siłę. Od tego, czy będzie ona pracować
nowocześnie , wydajnie i twórczo , zależy często powo
dzenie dzisiejszych zadań gospodarczych kraju. Wa
żniejsze jeszcze jest, aby wśród młodego pokolenia pol
skiej młodzieży pracującej ukształtować komunistycz
ny model stosunku do pracy. Będzie ono bowiem decy
dować o tempie naszego rozwoju gospodarczego za lat
dziesięć i dwadzieścia.
ZMS wzorem swoich poprzedników rozwija inicjaty
wy mobilizujące młodzież do lepszej , szybszej i wydaj
niejszej pracy. Główną formą jest współzawodnictwo
pracy o tytuł Brygady Pracy Socjalistycznej (BPS)
i jego odmiany ( o tytuł Oddziału, Wydziału Pracy So
cjalistycznej, BPS im. 20-lecia PRL itp. )
Współzawodnictwo, organizowane wspólnie ze związ
kami zawodowymi, polega na podejmowaniu przez ko
lektywy pracownicze zobowiązań i ich wykonywaniu .
Rodzaj zobowiązań zależny jest od charakteru zakładu,
potrzeb produkcyjnych itp. , dotyczy zaś wydajności,
szybkości pracy, organizacji pracy, oszczędności ma
teriałów, przestrzegania przepisów BHP itp. W ostat
nim okresie brygady ubiegające się o tytuł BPS podej
mują zobowiązania dotyczące zwiększenia nie tylko
ilości produkcji, ale również i jej jakości .

13
 W roku 1970 ubiegało się o tytuł BPS 42 tysiące bry
gad, a posiadało go 43 800 brygad.
Drugą ważną dziedziną dotyczącą spraw produkcji
jest udział młodych pracowników w tworzeniu postępu
technicznego. Wyraża się on przede wszystkim w or
ganizowanym od kilku lat Turnieju Młodych Mistrzów
Techniki (TMMT) . Poprzez system specjalnych nagród
i wystaw, propagandę osiągnięć i nowości technicznych
oraz organizowania Rad Młodych Specjalistów przy
Klubach Techniki i Racjonalizacji ZMS mobilizuje
młodych robotników , techników i inżynierów do twór
czych poszukiwań w zakresie techniki, technologii i
organizacji produkcji.
Jedną z najpożyteczniejszych form udziału młodzieży
pracującej w sprawach polepszenia produkcji jest for
ma patronatów. Młodzież obejmuje patronat nad waż
nymi przedsięwzięciami gospodarczymi w skali kraju,
szczególnie trudnymi odcinkami produkcji w zakładzie,
nowymi inwestycjami itp. Dla realizacji patronatu two
rzy się specjalne brygady młodzieżowe, podejmuje się
czyny społeczne, organizuje specjalne formy współza
wodnictwa itp.
W 1971 r. młodzież objęła patronat nad budowni
ctwem mieszkaniowym w całym kraju. Związek Mło
dzieży Socjalistycznej realizuje ten patronat przejmu
jąc zadania w szerokim zakresie : od mobilizowania
młodzieży do podejmowania pracy w zawodzie budo
wlanym , poprzez organizację specjalnych form wspól
zawodnictwa, akcję „ Sygna!" ukazującą rezerwy i mar
notrawstwo, wypracowywanie przez młodzież środków
na własne mieszkania, aż do budowy bloków i całych
osiedli siłami samej młodzieży.
Z patronatów nad wielkimi budowlami warto wy
mienić patronat ZMS nad budową Turoszowa, Płockiej
Petrochemii, Azotów w Puławach i wielu innych.
Poszczególne organizacje ZMS podejmują również
14
patronaty wewnątrzzakładowe. Dotyczą one przeważ
nie nowych inwestycji lub zagrożonych odcinków pro
dukcji .
Drugi kierunek programowy współuczestnictwo
w zarządzaniu zakładem pracy - realizuje się poprzez
udział ZMS w Samorządzie Robotniczym oraz działa
nie aktywistów ZMS w innych organizacjach politycz
nych i społecznych na terenie zakładu pracy.
W myśl odpowiednich przepisów ZMS jest równo
prawnym członkiem Konferencji Samorządu Robotni
czego, na terenie której reprezentuje interesy młodej
części załogi i uczestniczy w jej imieniu w podejmowa
niu decyzji produkcyjnych i społecznych. Jedną z głów
nych trosk organizacji zakładowej ZMS jest przygo
towanie aktywu do właściwego spełniania tej funk
cji.
Duży dorobek mają organizacje w środowisku ro
botniczym w zakresie podnoszenia kwalifikacji mło
dzieży. Zadaniem ZMS jest tutaj z jednej strony mo
bilizowanie młodych robotników do podnoszenia swej
wiedzy i kwalifikacji, z drugiej zaś ułatwienie im na
uki, organizowanie lepszych warunków do pracy połą
czonej z kształceniem się. W 1970 r. Związek przeprowa
dził w środowisku robotniczym powszechny przegląd
kwalifikacji młodzieży, którego wyniki stanowią ma
teriał do dalszej pracy zarządów zakładowych i instan
cji w tej dziedzinie.
W środowisku robotniczym szeroko rozwinięty jest
system szkolenia ZMS-owskiego. We wszystkich ko
łach odbywają się co miesiąc zebrania szkoleniowe, w
czasie których członkowie dyskutują na temat ważnych
zagadnień ideologicznych, społecznych czy politycznych
lub też korzystają z prelekcji . Tematyka szkoleń w ko
łach środowiska robotniczego dotyczy przede wszyst
kim podstawowych zasad ustroju socjalistycznego,
głównych założeń ideologii marksistowskiej , a także
15
zagadnień ekonomiczno -politycznych związanych z
głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego kraju,
problematyką przedsiębiorstwa itp. Wyższą formą
kształcenia są Wszechnice Społeczno -Polityczne grupu
jące aktyw organizacji, na których – w oparciu o wy
dawnictwa WSP „ Iskier " - dyskutuje się trudniejsze
problemy z zakresu ideologii.
Udział ZMS w rozwiązywaniu problemów socjalno
-bytowych młodzieży pracującej polega przede wszyst
kim na pomaganiu tym wszystkim , których warunki
pracy , mieszkaniowe i życiowe są trudne. Problemy
mieszkań dla młodzieży pracującej , rozbudowy ii orga
nizacji życia w hotelach robotniczych , zabezpieczenia
warunków pracy (szatnie, natryski, stołówki, odzież
ochronna itp.) to problematyka, która powinna być co
dzienną troską każdego koła i zarządu ZMS. W tych
wszystkich sprawach ZMS jest rzecznikiem młodych
ludzi wobec administracji zakładu i całej załogi .
Wnioski i postulaty młodzieży w konkretnych spra
wach bytowych, propozycje awansu i przeszeregowań
powinny koło ZMS i zarząd zakładowy przekazywać
kompetentnym władzom i starać się o ich realizację.
Sprawy, których nie można załatwić na terenie przed
siębiorstwa, przekazywane są do instancji ZMS, któ
rych obowiązkiem jest przedstawienie ich kompeten
tnym władzom politycznym i administracyjnym .
ZMS w zakładzie pracy dba również o zabezpieczenie
właściwej organizacji czasu wolnego młodzieży. W tym
celu Związek rozwinął wiele form działalności kultu
ralnej , turystycznej i sportowej . Jedną z masowych
akcji kulturalnych w tym środowisku jest „ Turniej
Czytelniczy ZMS”, którego celem jest popularyzacja
dobrej literatury i upowszechnianie czytelnictwa wśród
robotników . Duży dorobek mają, kluby ZMS, które
prowadzą szeroką działalność kulturalno -oświatową i
są często silnymi ośrodkami pracy kulturalnej na tere
16
nie zakładu. Tam gdzie nie ma klubu, ZMS rozwija
działalność na terenie Domów Kultury.
w dziedzinie sportu ZMS rozwinął wspólnie ze związ
kami zawodowymi i TKKF ruch spartakiad zakłado
wych i międzyzakładowych. Coraz więcej jest także w
ostatnich latach kół ZMS w klubach sportowych, które
rozwijają pracę wychowawczą wśród młodzieży pra
cującej .
Najbardziej znane inicjatywy turystyczne Związku
to konkursy „Udana niedziela” i „ Z soboty na ponie
działek". Mają one na celu popularyzację tzw . „ małej
>

turystyki", tj. czynnego wypoczynku w czasie wolnym

>

od pracy.

5. CHARAKTERYSTYKA TREŚCI I FORM

PRACY ZMS NA WYŻSZEJ UCZELNI

Program Związku na terenie wyższej uczelni realizo

wany jest w czterech głównych kierunkach :
1. Pogłębianie wiedzy ideologicznej i społeczno -poli
tycznej.
2. Udział w przygotowaniu zawodowym socjalistycznej
inteligencji.
3. Współgospodarzenie wyższą uczelnią i rozwijanie
samorządności studenckiej.
4. Umacnianie więzi ze środowiskiem pozauczelnia
nym .
Pierwszy z tych kierunków polega z jednej strony
na prowadzeniu pracy szkoleniowej dla członków or
ganizacji, z drugiej zaś na pomaganiu uczelni w reali
zacji programu nauk politycznych. W systemie szkole
nia ZMS-owskiego na wyższej uczelni, obok zebrań
szkoleniowych w kołach odbywanych raz na miesiąc,
organizowany jest corocznie Turniej Wiedzy Polity
cznej, którego zadaniem jest zainteresowanie studen
tów problematyką społeczno-polityczną, skłonienie do
2 ZMS w szkole średniej 19
czytania literatury na w.w. tematy i samodzielnego
studiowania problematyki teorii marksistowskiej. Tur
niej Wiedzy Politycznej oparty jest na podobnych za
sadach , jak Olimpiada Wiedzy o Polsce i Świecie
Współczesnym w szkołach .
Formą kształcenia aktywu są spełniające rolę
Wszechnicy ZMS Studenckie Ośrodki Dyskusyjne, w
których każdy student interesujący się problemami po
litycznymi czy ideologicznymi może dowiedzieć się cze
goś nowego, wypowiedzieć się w dyskusji, wymienić z
innymi poglądy na tematy istotne dla kraju i świata.
Współdziałanie ZMS i Studiów Nauk Politycznych po
lega przede wszystkim na aktywnym udziale ZMS-ow
ców w zajęciach obowiązkowych i lektoratach . W opar
ciu o Studia Nauk Politycznych działają organizowane
przez ZMS Studenckie Koła Nauk Politycznych, orga
nizujące seminaria, sesje i dyskusje polityczne.
Podobnie jak w szkole średniej , głównym zadaniem
i głównym kryterium oceny studenta ZMS-owca jest
nauka . Działalność ZMS w zakresie tworzenia właści
wej atmosfery wokół nauki prowadzona jest w dwóch
kierunkach. Pierwszy z nich to mobilizacja wszystkich
studentów do lepszej nauki, drugi praca ze studen
tami uzdolnionymi. Wśród wielu form stosowanych
przy realizacji pierwszego kierunku wyróżnić można
współzawodnictwo indywidualne i zespołowe, tzw .
współzawodnictwo kopernikowskie. Współzawodnictwo
zespołowe oparte jest na podobnych zasadach jak szkol
ne współzawodnictwo o tytuł GWS i polega na realiza
cji przyjętych przez grupę studencką zobowiązań w
dziedzinie nauki. We współzawodnictwie indywidual
nym kolektywy wyróżniają studentów najlepszych w
nauce i pracy społecznej . Obok tej formy koła ZMS
-owskie organizują analizy przebiegu sesji egzamina
cyjnych, przeglądy wyników w nauce ZMS-owców,
analizy obiektywnych przyczyn słabych wyników itp .
18
 Podstawową formą pracy ZMS ze studentami uzdol
nionymi jest wspólne — z ZMW i ZSP – organizowa
nie Studenckich Kół Naukowych . Poprzez rady pro
gramowe tych kół ZMS wpływa na problematykę ba
dawczą podejmowaną przez koła, organizuje wspólnie
z nimi sesje naukowe, seminaria, obozy naukowo-ba
dawcze itp. Od 1969 r. wprowadzono na wyższych uczel
niach Turniej Młodych Mistrzów Techniki, kierujący
inicjatywy uzdolnionej młodzieży w kierunku poszu
kiwań nowych rozwiązań technicznych i technologicz
nych .
Podobnie jak w zakładzie pracy, tak i na wyższej
uczelni istnieją formy udziału całej społeczności uczel
nianej w gospodarowaniu uczelnią, organizowaniu jej
życia.. W instytucjach tych – senacie, radach insty
tutów, radach wydziałów, radach d's młodzieży czy
radach pedagogicznych - zagwarantowany jest udział
przedstawicieli studentów. Ponadto komisjom uczelnia
nym, w których działają również studenci, powierzono
wiele spraw związanych z problemami bytowymi mło
dzieży , takich jak : rozdział stypendiów, miejsc w do
mach akademickich , zasiłków itp. W domach akademi
ckich działa samorząd studencki o szerokich uprawnie
niach w dziedzinie organizacji społecznego życia mie
szkańców .
Istnienie tych wszystkich form stawia przed orga
nizacją ZMS trudne i odpowiedzialne zadania -- właś
ciwe reprezentowanie potrzeb młodzieży, przenoszenie
na forum uczelni jej wniosków i postulatów, z drugiej
zaś strony — realizowanie siłami młodzieży zorganizo
-

wanej ustalonego wspólnie z uczelnią programu wy

chowawczego. Rozwój samorządności studenckiej po
woduje zwiększenie rangi spraw podejmowanych przez
organizację i wykonywanych wspólnie z kadrą nauko
wą uczelni.
Przygotowanie uczelni do spełnienia roli socjalisty

19
cznej inteligencji w społeczeństwie wymaga nie tylko
ich dobrego przygotowania zawodowego, ale również
dobrej znajomości środowiska, w którym przyjdzie im
spełniać zadania zawodowe. Sprawy tej nie załatwiają
praktyki zawodowe, gdyż do dobrej adaptacji społe
cznej i zawodowej potrzebna jest nie tylko znajomość
struktury i organizacji przedsiębiorstwa oraz techno
logii produkcji, ale także znajomość społecznych me
chanizmów rządzących jego życiem , rozumienie spraw
klasy robotniczej, znajomość codziennej problematyki
zakładu pracy. W tym celu ZMS na uczelni szeroko roz
wija formy więzi międzyśrodowiskowej głównie po
przez współdziałanie z organizacjami zakładowymi
ZMS. Godną uwagi formą są tzw . „ praktyki organiza
cyjne ", w czasie których ZMS-owcy ostatnich lat stu
diów rozwijają swoją działalność organizacyjną nie na
uczelni, ale w zakładzie pracy. Inne formy to obozy
studencko -robotnicze, wspólna organizacja studenckich
praktyk robotniczych, wspólne inicjatywy w dziedzinie
sportu czy pracy kulturalnej.
Poza tymi głównymi kierunkami pracy ZMS wspól
nie z ZSP organizuje pracę kulturalną w środowisku i
prowadzi działalność w zakresie rozwijania ludowej
obronności. Główną formą w tej ostatniej dziedzinie
jest Studencka Spartakiada Sportów Obronnych orga
nizowana wspólnie z ZMS i ZSP.

6. ZMS A INNE ORGANIZACJE MŁODZIEŻOWE

WE WSPÓLNYM FRONCIE IDEOWEGO
WYCHOWANIA MŁODZIEŻY

ZMS działa we wspólnym froncie z organizacjami

Związku Młodzieży Wiejskiej, Związkiem Harcerstwa
Polskiego, Zrzeszeniem Studentów Polskich i Kolami
Młodzieży Wojskowej. Wszystkie te organizacje mają

20
wspólne cele i działają pod ideowym kierownictwem
Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Różnice mię
dzy nimi występują w dziedzinie form i metod pracy,
które ukształtowały się zależnie od potrzeb środowis
ka, w jakim dana oraganizacja działa.
Platformą współdziałania organizacji na szczeblu
centralnym jest Ogólnopolski Komitet Współpracy Or
ganizacji Młodzieżowych. Odpowiednio na szczeblu
wojewódzkim , powiatowym , a także na uczelniach,
działają wojewódzkie, powiatowe i uczelniane komitety
współpracy. Organizacje młodzieżowe współdziałają ze
sobą we wszystkich sprawach mających znaczenie dla
całej młodzieży i istotnych dla całokształtu ruchu mło
dzieżowego. W szkole, gdzie działają wspólnie ZMS,
ZMW i ZHP, oraz w uczelni, gdzie działają wspólnie
>

ZMS, ZMW i ZSP , wytworzyło się wiele konkretnych

form współpracy . Istnieje sporo inicjatyw , które mają
już tradycje wspólnej pracy. W środowisku szkolnym
np.: Olimpiada Wiedzy o Polsce i Świecie Współcze
snym , Szkolna Spartakiada Wiedzy i Sprawności
Obronnej. Na uczelni: Ochotnicze Hufce Pracy , Turniej
Wiedzy Politycznej, Studencka Spartakiada Sportów
Obronnych , współzawodnictwo kopernikowskie czy
obozy naukowe. Wszystkie organizacje młodzieżowe
zmierzają do umacniania współpracy, pogłębiania wza
jemnych więzów , gdyż członkowie i aktyw zdają sobie
doskonale sprawę, że tylko jedność działania może za
pewnić realizację wspólnych celów i godną kontynua
cję dzieła poprzedników KZMP, ZWM i ZMP.
Rozdział II

SZKOLNA ORGANIZACJA ZMS

1. ZMS A SZKOŁA ; MIEJSCE I ROLA

ZMS W SZKOLE

Często spotykamy się z określeniem , że szkoła jest

podstawowym ogniwem wychowania. Oznacza to po
prostu , że w okresie, kiedy kształtuje się charakter i
osobowość młodego człowieka, najistotniejszy wpływ
na niego ma pobyt w szkole. W szkole zdobywa on to,
co w przyszłym życiu człowieka jest mu najpotrzebniej
sze wiedzę. Odbywa się tam także proces równie
ważny – kształtowanie cech społecznych i moralnych .
Działalność nauczycieli, wspólna nauka i rozrywka
w gronie kolegów, praca społeczna wreszcie odgry
wają w miarę dojrzewania ucznia coraz większą rolę
w budowaniu jego poglądu na świat i postawy życio
wej . Im starszy jest uczeń , tym większą rolę w jego
wychowaniu odgrywa nie dom, ale szkoła .
W Polsce Ludowej stworzyliśmy szkołę socjalisty
czną. Oznacza to, że celem jej jest wychowanie obywa
teli socjalistycznej ojczyzny, których zadaniem będzie
tworzenie wartości ustroju, walka o umocnienie tego,
co zostało przez całe społeczeństwo Polski Ludowej już
zbudowane.
Proces kształcenia i wychowania odbywa się w szko
le pod kierownictwem nauczycieli. Nie oznacza to je
22
dnak, że tylko oni są odpowiedzialni za rezultaty pracy
wychowawczej. Proces wychowania nie może bowiem
przebiegać bez czynnego udziału wychowanków , a tak
że bez pomocy sojuszników z zewnątrz szkoły . Wszyst
kie te ogniwa i czynniki, które wspólnie z nauczyciela
mi zajmują się na terenie szkoły i poza nią pracą wy
chowawczą, nazywamy jednolitym frontem ideowego
wychowania. Są więc w tym froncie obok nauczycieli
młodzieżowe organizacje ideowo-wychowawcze, ucz
niowskie organizacje społeczne, są rodzice zorganizo
wani w komitecie rodzicielskim , zakłady pracy wspól
pracujące ze szkołą poprzez komitety opiekuńcze. W in
teresie szkoły i jej celów działają również masowe
środki przekazu, organizacje polityczne i społeczne lu
dzi dorosłych itp.
Powstaje pytanie, jakie miejsce w tym froncie ide
owego wychowania ma Związek Młodzieży Socjalisty
cznej i jaką rolę powinien odgrywać w szkole. W myśl
programu samej organizacji Związek nasz jest soju
sznikiem szkoły. W praktyce oznacza to, że zmierza do
tych samych co szkoła celów odmiennymi metodami,
działalność swoją koordynując i uzgadniając z nauczy
cielami, którzy – jak wyżej powiedziano – są orga
-

nizatorami procesu wychowania i za ten proces odpo

wiadają .
ZMS ma pomagać szkole w osiągnięciu jej celów za
pomocą metody samowychowania. Termin ten ozna
cza, że członkowie ZMS organizując samodzielnie swo
ją pracę poprzez działanie kształtują swój charakter i
postawę życiową zgodnie z celami Związku, a zarazem
szkoły . Wynika z tego, że skuteczność pracy ZMS w
szkole, właściwe spełnianie roli jej sojusznika uzale
żnione jest od stopnia samodzielności organizacji.
Sprawa jednak nie jest taka prosta, jakby się po
zornie wydawało. Żeby samodzielnie organizować pra
cę, i to pracę dobrą, trzeba posiadać pewne cechy i
23
umiejętności. Cechy takie, jak : odpowiedzialność, wra
żliwość społeczną, aktywność oraz umiejętości - or
ganizowania życia kolektywu, planowania, podziału za
dań, kotroli , sprawiedliwej oceny itd. Niektóre z tych
cech i umiejętności zdobywamy przed przyjściem do
szkoły średniej w ZHP, samorządzie uczniowskim , in
nych organizacjach dziecięcych w szkole podstawowej.
Wiele z nich jednak trzeba sobie przyswoić. Pomóc mo
gą w tym starsi koledzy w organizacji, działacze in
stancji, ale przede wszystkim nauczyciele – wycho
-

wawcy klas i opiekun ZMS . Dlatego też samodzielność

organizacji , zwłaszcza jej ogniw w klasach młodszych ,
nie może być pelna. Ucząc samodzielnego działania,
kształtując samodzielne cechy, nauczyciel niejednokro
tnie musi swoją interwencją, radą, czasem nawet bez
pośrednim działaniem w pewien sposób tę samodziel
ność ograniczać. Zawsze jednak celem organizacji i na
uczyciela jest osiągnięcie w poszczególnych kołach i
całej organizacji takiego stopnia samodzielności, któ
ry uczyniłby Związek twórczym pomocnikiem szkoły .
Działalność ZMS na terenie szkoły wymaga również
koordynacji konkretnych poczynań Związku z zamie
rzeniami i poczynaniami szkoły. Poszczególne kierunki
programowe organizacji szkolnej , inicjatywy i akcje
organizowane przez ZMS -owców powinny bowiem
rozwijać i rozszerzać działalność szkoły i nauczycieli ,
nie zaś dublować ich pracę. Dlatego też ZMS będzie
wtedy dobrym pomocnikiem i sojusznikiem szkoły, kie
dy uczniowie i nauczyciele będą potrafili właściwie
skoordynować wzajemne poczynania.
Dla dalszego umocnienia roli ideowo-wychowaw
czych organizacji młodzieżowych oraz pomocy dla tych
szkół, w których organizacje te nie zajmują należytego
miejsca, Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego wy
dał ,, Zarządzenie w sprawie współdziałania szkół z mło
dzieżowymi organizacjami ideowo -wychowawczymi”
24
(z dn. 11.11.1970 r.) . W zarządzeniu tym określa się we
wstępie :
„ Rozwijanie społecznej działalności uczniów jest nie
zbędnym warunkiem kształtowania ich postaw ideo
wych.
Skuteczną metodą realizacji tych zadań jest stwarza
nie przez szkołę odpowiednich warunków samowycho
wywania młodzieży poprzez ich samodzielne działanie
i realizowanie własnych inicjatyw w zakresie przyswa
jania i pogłębiania wiedzy politycznej oraz praktycz
nego jej stosowania w działalności społecznej .
Procesom samowychowywania młodzieży pomagać
powinni wszyscy nauczyciele. Służyć to będzie również
zacieśnianiu więzi pomiędzy uczniami i ich wychowa
wcami, przyczyniać się do dalszego umocnienia wewnę
trznej spoistości szkoły jako środka wychowania ideo
wego”.
Po tych ogólnych stwierdzeniach w zarządzeniu mó
wi się, że „ w procesie samowychowywania młodzieży
szkolnej zasadniczą rolę odgrywają młodzieżowe orga
nizacje ideowo -wychowawcze: Związek Młodzieży So
cjalistycznej , Związek Młodzieży Wiejskiej i Związek
Harcerstwa Polskiego .”
Najistotniejszą decyzją zarządzenia jest nadanie or
ganizacjom młodzieżowym uprawnień współuczestni
czenia w ważnych dla szkoły i uczniów decyzjach. Pra
ktycznie zarządzenie po raz pierwszy wprowadza zasa
dy uczestniczenia młodzieży w opracowywaniu planu
działalności wychowawczej szkoły, w omawianiu wę
złowych problemów wychowawczych.
Organizacje młodzieżowe współdecydują także w
sprawach bytowych uczniów ( w rozdziale stypendiów,
przyjmowaniu do internatu itp) oraz w planowaniu i
realizacji zajęć z wychowania obywatelskiego.
W celu stworzenia platformy współpracy uczniów i
dorosłych przy podejmowaniu tych ważnych decyzji
25
utworzony został w szkole tzw. zespół wychowawczy.
W skład zespołu wchodzą wychowawcy reprezentujący
poszczególne poziomy klas, aktywiści młodzieżowych
organizacji ideowo -wychowawczych działających w
szkole (ZMS, ZMW, ZHP) , opiekunowie tych organi
zacji, przedstawiciel komitetu rodzicielskiego, opiekuń
czego, zakładowej organizacji ZMS lub ZMW współ
pracującej ze szkołą oraz ewentualnie inne osoby
współdziałające ze szkołą w zakresie spraw wycho
wawczych. Zespoły wychowawcze rozpatrują na swoich
posiedzeniach wszystkie ważne sprawy, o których wy
żej mówiliśmy. Plan pracy zespołu wychowawczego i
zakres zadań zatwierdza rada pedagogiczna.
Zarządzenie określa również podstawowe zadania
opiekuna organizacji młodzieżowej, ustala zasady jego
powoływania i przygotowania do pełnienia tej funkcji.
Formułuje też sposoby koordynacji planowania wycho
wawczego w organizacjach młodzieżowych i szkole.
Obok spraw związanych z działalnością ideowych or
ganizacji młodzieżowych zarządzenie określa zasadę
przynależności uczniów do innych organizacji uczniow
skich. W myśl tego ustalenia uczeń obok przynależnoś
ci do młodzieżowej organizacji ideowo -wychowawczej
może należeć w zasadzie tylko do jednej organizacji
uczniowskiej. W zakończeniu zarządzenie formułuje
zasady działania samorządu uczniowskiego i określa je
go zadania w klasie.
Z powyższego streszczenia tego istotnego dla ZMS
dokumentu ( tekst zarządzenia znajduje się w każdej
szkole i instancji ZMS-owskiej) wynika, że na organiza
cji spoczywają poważne obowiązki i duża odpowiedzial
ność. Aktyw ZMS -owski jest tu potraktowany jako
równorzędny partner dorosłych i doświadczonych pe
dagogów. Jest to sytuacja , która powinna oddziaływać
mobilizująco na członków organizacji i jej szkolnych
przywódców . Samo bowiem zarządzenie będzie pustym
26
sformułowaniem na papierze, jeżeli nie stanie za nim
mądrość i odpowiedzialność, a także umiejętności ZMS
owskiego aktywu. Stąd też członkowie zarządu szkol
nego i zarządów kół klasowych powinni ogromną wa
gę przykładać do dobrego planowania pracy , stałego
konsultowania swoich propozycji i decyzji ze wszyst
kimi członkami ZMS, umiejętnej współpracy z nau
czycielami. W dalszej części tej książki autorzy starają
się pokazać na przykładach, jak powinna taka prawi
dłowa działalność wyglądać.

2. WŁADZE I STRUKTURA ORGANIZACJI

SZKOLNEJ ZMS

Najwyższą władzą organizacji szkolnej ZMS jest w

organizacjach liczących do 150 członków - zebranie
ogólne członków ZMS. W organizacjach większych -
konferencja szkolna ZMS. Konferencja szkolna jest ze
braniem delegatów kół klasowych. Konferencja (zebra
nie ogólne) ustala program organizacji na określony
czas, ocenia jego wykonanie w poprzednim okresie, do
konuje wyboru władz wykonawczych i kontrolnych.
Władzą wykonawczą , kierującą pracą organizacji po
między konferencjami jest zarząd szkolny ZMS, wła
dzą kontrolną - szkolna komisja rewizyjna ZMS.
Podstawowym ogniwem organizacji szkolnej jest ko
lo ZMS . Praktycznie są to koła klasowe, tzn. koła two
rzone w poszczególnych klasach szkolnych (oddzia
łach ).
Konferencja szkolna (zebranie ogólne) zbiera się w
zasadzie raz do roku. Jeżeli zarząd szkolny lub wię
kszość członków organizacji uzna to za stosowne, mo
żna odbywać konferencje również częściej . Konferen
cja (zebranie) na okres jednego roku wybiera zarząd
szkolny ZMS oraz szkolną komisję rewizyjną .

27
 Zarząd szkolny może powołać do realizacji poszcze
gólnych kierunków programowych stałe komisje pro
blemowe (komisja nauki, komisja szkolenia i propa
gandy itp .).
Na prawach komisji problemowej działa również w
szkole szkolna komisja OHP. Skład osobowy komisji
problemowych, jej przewodniczącego i sekretarza za
twierdza zarząd szkolny, pracą jej kieruje wiceprze
wodniczący lub członek zarządu szkolnego ZMS.
Niezależnie od stałych komisji problemowych zarząd
szkolny może powoływać różne zespoły, komitety lub
komisje do realizacji określonych jednostkowych za
dań . Może też wspólnie z innymi organizacjami powo
ływać komisje międzyorganizacyjne dla wykonywania
wspólnych inicjatyw . Przykładem takich komisji są :
szkolne komisje organizacji Olimpiady Wiedzy o Pol
sce i Świecie Współczesnym , Komitet Organizacyjny
Szkolnych Igrzysk Sportowych, Szkolna Komisja Or
ganizacyjna Spartakiady Wiedzy i Sprawności Obron
nej.
Stałe komisje problemowe mogą powoływać stałe lub
okresowe zespoły do wykonywania określonych zadań .
Tak na przykład komisja szkolenia i propagandy może
powołać Koło Młodych Racjonalistów , Koło Młodych
Polityków , Wieczorową Szkołę Aktywu, redakcję ra
diowęzła itp. W rozdziałach omawiających poszczegól
ne kierunki działalności opisujemy zasadę i metodykę
pracy komisji. Strukturę organizacyjną ZMS w orga
nizacjach szkolnych różnych wielkości i różnych ty
pach szkół ilustrują poniższe wykresy.
 CZŁONKÓ
350
DO
ZMS
SZKOLNEJ
ORGANIZA
STRUKTUR CJI
WA

KÓŁ
DELEGATÓW
KONFERENCJA
)(OGÓLNE
CZŁONKÓW
ZEBRANIE

ZMS
szkolny
zarząd szkoln
komisj
rewizyajna

komisja komisja komisja O'P

sztab

koło koło koło koło koło koło koło kolo

klasowe klasowe klasowe klasowe klasowe klasowe klasowe klasowe

ZK ZK ZK ZK ZK ZK ZK ZK
 CZŁONKÓW
350
PONAD
L
ZMS
OICZBIE CYJNA
ORGANIZA
STRUKTUR A

DELE W
GATÓCJA
KÓŁ EREN
KONF

ZMS
szkol
zarządny szkolna
komisja
rewizyjna

prezydium

komisje

koło koło koło koło koło koro koło koło

ZK ZK ZK ZK ZK ZK ZK ZK
 DWUSTOPNIOWEJ
ZMS
SZKOLE
W
ORGANIZACYJNA
STRUKTURA

KÓŁ
DELEGATÓ
KONFERENCWJA

ZMS
szkolny
zarząd szkolna
komisja
rewizyjna

prezydium
komisje

Z ąd
ZSrz
za techn
zarządikum

komisje komisje

koro koło koło koło koło koło koło koło kolo koło

ZK ZKI ZK IZK ZKI ZK ZK IZK ZKI ZKI

 3. ZARZĄD SZKOLNY ZMS

A. Zadania zarządu szkolnego

Szeroki program pracy ideowo -wychowawczej ZMS

w szkole, różnorodność zadań podejmowanych przez
koła ZMS, potrzeba angażowania wszystkich członków
do realizacji tych zadań stwarzają konieczność dobrej
organizacji pracy kół i zarządu szkolnego. W organiza
cji szkolnej należy stworzyć taki system pracy organi
zacyjnej, w którym byłoby miejsce na inicjatywę kół
klasowych , stałe rozszerzanie zakresu zadań podejmo
wanych i realizowanych przez koła. Jedną z najisto
tniejszych cech tego systemu jest takie określenie fun
kcji zarządu szkolnego, w którym jego praca stanowi
łaby bodziec dla aktywizacji kół.
Zarząd szkolny ZMS powinien w świetle tych stwier
dzeń spełniać następujące zadania :
1. inspirować, kontrolować i koordynować pracę kół
klasowych ;
2. organizować akcje i imprezy o charakterze ogólno
szkolnym ;
3. reprezentować organizację wobec władz szkolnych
i instancji ZMS, prowadzić współpracę z organiza
cjami młodzieżowymi i społecznymi na terenie szko
ły i poza szkołą.
Zadania te powinny znaleźć odzwierciedlenie w pro
gramie i planie pracy zarządu szkolnego ZMS.
Zarząd szkolny ZMS obowiązany jest przede wszyst
kim kierować pracą kół klasowych , ponieważ one dźwi
gają główny ciężar spraw i zadań podejmowanych przez
ZMS na terenie szkoły. Nie można więc oceniać pozy
tywnie pracy zarządu szkolnego, jeżeli w kołach klaso
wych panuje zastój, jeżeli nie realizują one swojego
planu pracy. W związku z tym niezbędny jest stały
kontakt, pomoc i kontrola działalności kół klasowych .

32
Można tu przyjąć między innymi następujące formy
nadzoru i kierowania pracą kół klasowych ZMS :
a) Posiedzenie zarządu szkolnego z udziałem przedsta
wicieli kół klasowych , odpowiedzialnych za sprawę,
którą aktualnie się omawia. Jeżeli np. w porządku
dziennym obrad zarządu znajduje się zagadnienie
wzrostu liczebnego szkolnej organizacji ZMS , to na
naradę powinni przybyć, jeśli uzna się to za konie
czne, przewodniczący kół klasowych .
b) Narada (odprawa) z przedstawicielami kół. Naradę
taką powinien prowadzić przewodniczący zarządu
szkolnego lub przewodniczący komisji problemowej,
jeżeli narada poświęcona jest jednemu kierunkowi
pracy .
c) Zebranie koła z udziałem przedstawiciela zarządu
szkolnego odpowiedzialnego aktualnie za omawianą
sprawę.
d ) Stały patronat (opieka) członka zarządu szkolnego
nad całokształtem działalności wybranego koła kla
sowego .
Zebranie zarządu szkolnego prowadzić powinien
przewodniczący . Jeżeli wymaga tego omawiana proble
matyka, należy zaprosić na nie również opiekuna ZMS
i sekretarza POP , dyrektora, przedstawiciela komitetu
rodzicielskiego oraz ZP(M,D)ZMS.
Zarząd szkolny musi uczynić wszystko, aby ułatwić
kołom klasowym wykonanie ich planu pracy.
Jest rzeczą wskazaną, aby zarząd szkolny co naj
mniej raz do roku dokonał na swym zebraniu pełnej
oceny działalności każdego koła klasowego ZMS.
Obok zadań planowanych i realizowanych przez po
szczególne koła klasowe w ramach ogólnego, skoordy
nowanego planu działania, organizacja szkolna ZMS
podejmuje wiele inicjatyw , akcji i imprez o charakte
rze ogólnoszkolnym , które wymagają odpowiedniego
planowania i organizowania na szczeblu szkoły. Do ta
3 ZMS w szkole średniej 33
kich przedsięwzięć należą m. in. zorganizowanie i pro
wadzenie pracy Koła Młodych Racjonalistów , szkolny
finał olimpiady, szkolna sesja popularno -naukowa itp .
Przedsięwzięcia te mogą być realizowane przez ko
misję problemową, koła klasowe bądź przez grupę ak
tywu powołaną do tego celu przez zarząd szkolny. Pla
nowanie tej pracy winno być jednak przedmiotem pra
cy zarządu szkolnego , a za realizację powinien odpo
wiadać jeden z jego członków , który kieruje pracą ko
misji kół lub aktywistów wykonujących zadania. Tok
pracy w tym zakresie wygląda następująco :
a ) Odpowiedzialny za wykonanie zadania członek za
rządu przygotowuje przy pomocy komisji projekt re
alizacji zadania.
b) Zarząd szkolny wprowadza ewentualne poprawki
do projektu, ustala terminarz prac i realizatorów .
c) Kierujący akcją członek zarządu szkolnego referuje
plan i założenia organizacyjne akcji na zebraniu ak
tywu realizującego zadania (lub przewodniczących
kół klasowych , jeżeli szczegółowe zadania wykonu
ją koła), ustala szczegółowy podział prac, szczegóły
realizacji i terminy ukończenia poszczególnych eta
pów pracy.
d) Po realizacji następuje podsumowanie wykonanej
pracy, precyzujące błędy i braki w realizacji oraz
wnioski na przyszłość.
Jednym z podstawowych zadań zarządu szkolnego
ZMS jest współpraca ze szkołą i reprezentowanie spraw
organizacji wobec władz szkolnych i organizacji dzia
łających na terenie szkoły. Zarząd szkolny powinien na
początku roku szkolnego przedstawić radzie pedago
gicznej plan pracy, zreferować zamierzenia oraz po
stulaty dotyczące spraw młodzieży i organizacji ZMS,
w których potrzebne są decyzje szkoły . Na posiedze
niu tym zarząd szkolny winien w szczególności przed
stawić wnioski dotyczące udziału organizacji w ko
34
misjach i organach powołanych przez szkołę do roz
wiązywania szczegółowych problemów wychowawczych
i socjalno -bytowych młodzieży szkolnej .
W ciągu roku zarząd szkolny współpracuje z opieku
nem ZMS z ramienia rady pedagogicznej korzystając z
jego rad przy opracowywaniu planów poszczególnych
przedsięwzięć i podejmowaniu ważniejszych decyzji.
Podobną współpracę prowadzi koło klasowe z wycho
wawcą klasy. Korzystanie z pomocy i rady opiekuna
i wychowawcy nie może jednak oznaczać kierowania
przez nich organizacją lub kolem , nie może ograniczać
samorządności organizacji.
Zarząd szkolny powinien również informować orga
nizację partyjną o wszystkich istotnych sprawach mło
dzieży i organizacji ZMS, zwracając się o pomoc i ra
dę w sprawach trudniejszych, wymagających decyzji
politycznej.
Jednym z istotnych zadań zarządu szkolnego ZMS
jest współpraca z komitetem rodzicielskim i organizo
wanie współpracy kół klasowych z rodzicami. Istotą
pracy w tym zakresie jest szeroka informacja dla ro
dziców o programie i problematyce pracy organizacji
oraz angażowanie ich do udziału w życiu organizacji
szkolnej przez zapraszanie na zebrania czy imprezy or
ganizowane przez koła i zarząd szkolny, wykorzysty
wanie ich wiedzy i doświadczenia w organizowaniu im
prez, zebrań , wycieczek itp .

B. Organizacja pracy zarządu szkolnego ZMS

Podział funkcji i zadań między

członków zarządu szkolnego ZMS
Zarząd szkolny ZMS jest odpowiedzialny za cało
kształt działalności Związku w szkole. Istotnym warun
kiem wywiązania się z tego odpowiedzialnego i trudne
go zadania obok zagwarantowania dobrej pracy kół,
35
trafnego planowania, skupienia szerokiego aktywu, do
brego kierowania pracą i rozwijania działalności szkol
nej organizacji ZMS jest prawidłowy podział funkcji
oraz jasne określenie zadań i uprawnień poszczegól
nych członków zarządu.
1. Przewodniczący zarządu :
- odpowiada za całokształt działalności szkolnej
organizacji,
– przewodniczy zebraniom zarządu,
- utrzymuje stały kontakt z POP, dyrekcją szkoły,
komitetem rodzicielskim , samorządem szkolnym ,
bierze udział w pracach Rady Organizacji Szkol
nych przy ZP /P /ZMS,
reprezentuje szkolną organizację na zewnątrz.
W czasie dłuższej nieobecności przewodniczącego w
szkole zastępuje go jeden z wiceprzewodniczących .
2. Do obowiązków wiceprzewodniczących i członków
zarządu szkolnego należy : organizowanie dzia
łalności w dziedzinie poszczególnych kierunków
pracy zawartych w programie organizacji szkolnej.
Tak np. jeden z nich odpowiada za całość spraw
związanych z nauką, inny zaś za szkolenie i propa
gandę, inny za działalność kulturalną itp. Organizu
jąc tę pracę kierują oni działalnością komisji pro
blemowych kontrolują i koordynują działalność
odpowiednich członków zarządów kół klasowych .
3. Skarbnik zarządu szkolnego odpowiada za całość
spraw związanych ze zbieraniem i odprowadzaniem
składek, gospodarkę majątkiem organizacji szkolnej
(sprzęt, wyposażenie lokalu, biblioteki itp .) oraz go
spodarkę środkami finansowymi.

C. Planowanie pracy zarządu szkolnego

Skuteczność pracy szkolnej organizacji ZMS zależy

od wielu czynników, ale jednym z najważniejszych jest
36
właściwy, odpowiadający warunkom i potrzebom pro
gram działania. Program organizacji szkolnej powsta
je w oparciu o główne kierunki wyznaczone przez kra
jowy zjazd ZMS, uchwały Zarządu Głównego i instan
cji terenowych . Szkolna organizacja musi ten ogólny
program dostosować do warunków swojej szkoły,
uwzględniając przede wszystkim wnioski i potrzeby
swoich członków oraz program wychowawczy macie
rzystej szkoły. W oparciu o te elementy powstaje pro
jekt programu działania szkolnej organizacji, który za
rząd szkolny powinien postawić na szkolnej konferen
cji sprawozdawczo -wyborczej. Po dyskusji i zaakcepto
waniu projektu przez konferencję program taki jest
podstawą do opracowywania przez zarząd szkolny ko
lejnych okresowych planów pracy zawierających już
konkretne zadania do realizacji.
Program działania nie zawiera szczegółowych zadań,
ale wyznacza kierunki pracy, treści działania i zasady
realizacji tych treści. Oto przykładowy fragment pro
gramu organizacji szkolnej dotyczący działalności zwią
zanej z nauką :
„ W dziedzinie spraw związanych z nauką organiza
cja szkolna prowadzić będzie pracę w trzech następują
cych kierunkach :
a) Pomoc szkole w podnoszeniu sprawności nauczania
i mobilizacji uczniów do osiągania lepszych wyni
ków w nauce .
b) Działalność na rzecz rozwijania zainteresowań
naukowych uczniów i pomocy uczniom uzdolnio
nym .
c) Pomoc uczniom mającym trudne warunki nauki i
wypoczynku.
ad. a) Podstawową formą pracy w tej dziedzinie bę
dzie współzawodnictwo o tytuł Grupy Wycho
wania Socjalistycznego. W celu uniknięcia błę
dów zauważonych w realizacji tej formy w po

37
 przedniej kadencji zastosuje się następujące
środki:
- redakcja radiowęzła i gazetki przeprowadzi
akcję popularyzującą współzawodnictwo,
- zarządy kół klasowych raz na kwartał oceniać
będą przebieg współzawodnictwa w swoich
klasach ,
komisja nauki opracuje program uroczystego
podsumowania współzawodnictwa z wręcze
niem odznak GWS i proporców dla najle
pszych klas,
zarząd szkolny w połowie roku oceni przebieg
współzawodnictwa,
- po każdym okresie kwalifikacyjnym grupy
ubiegające się o tytuł przeprowadzą analizę
wyników .
ad. b) 1. W przyszłej kadencji organizacja podejmie
nową inicjatywę: Turniej Młodych Mistrzów
Techniki. W tym celu zarząd szkolny powoła
zespół odpowiedzialny za przygotowanie i re
alizację tego turnieju.
2. W związku z koniecznością zwiększenia ilości
uczniów biorących udział w olimpiadach
przedmiotowych , zwłaszcza w matematycznej,9

komisja nauki w porozumieniu z nauczycie

lami matematyki opracuje program między
klasowego konkursu matematycznego opar
tego na łatwych zadaniach . Redakcja gazetki
wprowadzi do programu stałą popularyzację
uczniów biorących udział w eliminacjach, ko
la klasowe przeprowadzą na zebraniach
analizę udziału i aktywności członków w pra
cy kół przedmiotowych .
3. W związku z wysokim poziomem pracy kół
przedmiotowych , polonistycznego i fizyczne

38
 go, należy zorganizować sesję popularno-na
ukową pokazującą dorobek tych kół. Zarząd
szkolny przeprowadzi analizę przyczyn słabej
pracy kółka biologicznego i chemicznego, za
praszając na posiedzenie opiekunów tych kół.
ad. c) W następnej kadencji zwiększyć należy pomoc
uczniom dojeżdżającym i mieszkającym na stan
cjach. W tym celu koła klasowe przeprowadzą w
pierwszym kwartale analizę warunków dojeżdża
nia uczniów swojej klasy i warunków uczniów
korzystających ze stancji. Zarząd szkolny opra
cuje analizę zbiorczą i przedstawi ją na posie
dzeniu zespołu wychowawczego wraz z wnioska
mi .
Przedstawiony powyżej przykład jest fragmentem
„ wymyślonego ” planu nie istniejącej organizacji szkol
nej. Chcieliśmy tylko pokazać metodę konstrukcji pro
gramu. Przykład ten wskazuje, że program musi być
konkretny i pozbawiony pustosłowia , tak aby mógł
stanowić podstawę do opracowania planu pracy.
Po konferencji zarząd szkolny na podstawie progra
mu opracowuje kolejne plany pracy. Mogą one być
kwartalne lub półroczne. Główną zasadą w opracowy
waniu planu jest dbałość o jego konkretność. Plan pra
cy przekłada jakby program na język zadań umieszczo
nych precyzyjnie w czasie. Każde zadanie musi być
przydzielone do realizacji konkretnej grupie ludzi z
wyznaczeniem imiennej odpowiedzialności kierującego
tą grupą. Jeżeli plan wyznacza jakieś zadanie kolom
klasowym , musi on określać, które koła klasowe mają
to zádanie wykonać, w jakim czasie i kto z zarządu
szkolnego jest odpowiedzialny za nadzór. To samo do
tyczy zadań przeznaczonych dla poszczególnych komisji
problemowych .
Najczęściej spotykanym rodzajem planu pracy w

39
praktyce organizacji szkolnych ZMS jest plan zbudo
wany na zasadzie chronologicznej.

FRAGMENT PRZYKŁADOWEGO PLANU PRACY ZARZĄDU

SZKOLNEGO W UKŁADZIE CHRONOLOGICZNYM

Lp . Miesiąc Zadanie Termin Wykonuje Odpowiedz.

wrzesień
1 Opracowanie programu do komisja or- Wójcik
seminarium dla nowo 10. IX ganizacyjna
przyjmowanych
2
Inauguracja Olimpiady 17. IX komisja Grzelak
Wiedzy o Polsce i olimp.
Świecie Współczesnym
3 Przeprowadzenie ze do zarz, kól Tomczyk
brań szkoleniowych 30. IX i kom.
w kołach szkolenia
4 Przeprowadzenie Spar do koła klaso Smok

takiady Wiedzy i 30. IX we i kom.

Sprawności Obronnej sportu
w klasach
październik

W tym typie planu zadania nie są uszeregowane we

dług ich wagi czy rodzaju kierunku programowego
ale według kolejności czasu . Plan taki ułatwi kontrolę
terminowości w realizacji zadań, nie jest jednak przej
rzysty i utrudnia prawidłowy rozdział zadań pomiędzy
aktywistów . Bardziej pożytecznym typem planu pracy
jest plan ułożony według kierunków działania — pro
blemowo. Łatwiej go sporządzić posługując się progra
mem, który skonstruowany jest również według po
działu merytorycznego. Poszczególne zadania w ramach
kierunku pracy wyznaczone są na cały kwartał lub pół
rocze, zależnie od tego, na jaki okres plan jest opraco
wany.
Elementem planu pracy jest załączony plan posie
40
dzeń zarządu szkolnego, określający tematykę zebrań
wraz z terminami ich odbycia. Plan pracy zarządu
szkolnego jest materiałem do opracowania planów pra
cy komisji problemowych , zarządów kół i harmonogra
mów poczynań zespołów realizujących poszczególne za
dania. Przykładowe plany pracy kół podajemy w roz
dziale IV, a zasady organizacji imprez wraz z ich pla
nowaniem w końcowej części niniejszego rozdziału .
FRAGMENT PRZYKŁADOWEGO PLANU PRACY ZARZĄDU
SZKOLNEGO W UKŁADZIE PROBLEMOWYM

Kierunek
Lp . Zadanie Wyk . Termin Odpow .
pracy

II. Działal- 1. Opracowanie planu kom . na do Janicki

ność w dzie- popularyzacji współza- uki, redak 10. IX
dzinie na- wodnictwa o tytuł GWS cja radio
uki węzła

2. Zorganizowanie komisja na do Kozłowski

współzawodnictwa uki wg od 30. IX
o tytuł GWS w kla rębnego
sach planu

3. Okresowa analiza koła klaso od Kozłowski

przebiegu współzawod we kom . 20. XI
nictwa nauki do
1. XII

4. Zorganizowanie koło przed do Kowalczyk

sesji naukowej fizyków miotowe 15. XII
wg odrę
bnego planu

D. Dokumentacja pracy zarządu szkolnego ZMS

Podstawowymi dokumentami działalności organiza

cji szkolnych ZMS są : program pracy , książki pracy kół
oraz książka pracy zarządu szkolnego ZMS. Za odpo
wiednie prowadzenie dokumentacji odpowiedzialny
41
jest wiceprzewodniczący zarządu szkolnego d /s organi
zacyjnych oraz przewodniczący koła. Dokumentacja za
rządu szkolnego ZMS powinna ponadto zawierać:
plany pracy kół,
protokoły posiedzeń,
materiały i pisma przychodzące z instancji wyż
szych ZMS,
uchwały zarządu szkolnego,
kopie sprawozdań przesyłanych do instancji nad
rzędnych ,
odcinki „ b ” ankiet statystycznych o członkach ,
dokumentację placówek szkoleniowych ,
-

rejestr opłacalności składek i odcinki wpłat,

-
książkę korespondencji i teczkę pism wychodzących
i przychodzących.
Dokumentacja powinna być przechowywana w szko
le, w miejscu specjalnie dla niej przeznaczonym . Nie
.

dopuszczalne jest noszenie jej przez kogokolwiek z so

bą, ewentualnie trzymanie jej w domu. Prawo wglądu
do dokumentacji mają: członkowie zarządu koła i za
rządu szkolnego, opiekun szkolnej organizacji ZMS
oraz przedstawiciele instancji wyższych Związku .
Członkowie zarządów odpowiedzialni za prowadzenie
dokumentacji winni dokładnie zapoznać się z treścią
rozdziału „ Nasza ewidencja" zawartego w „ Książce
>

pracy koła ZMS" (strona 15-17) .

4. SZKOLNA KOMISJA REWIZYJNA

Konferencja sprawozdawczo -wyborcza oprócz za

rządu szkolnego wybiera również szkolną komisję re
wizyjną. W zależności od liczebności szkolnej organi
zacji może ona liczyć 3-7 osób w przypadku organizacji
do 350 członków lub. 5-9 osób w organizacjach ponad

42
350 członków . SKR wybiera ze swego grona przewod
niczącego i wiceprzewodniczącego, którzy kierują pra
cami komisji.
W odróżnieniu od innych działających w szkole ZMS
owskich komisji SKR nie podlega zarządowi szkolne
mu ZMS, lecz szkolnej konferencji ZMS i tylko przez
nią może być powołana i rozliczana ze swej pracy.
Odpowiedzmy sobie na pytanie : Jakie są główne za
dania komisji rewizyjnej ? Odpowiada na nie Statut
ZMS : „ Komisje rewizyjne wszystkich szczebli kontro
lują działalność finansową i gospodarczą, opłacanie
składek członkowskich, sposób prowadzenia ewidencji
członków ZMS, stan prenumeraty prasy związkowej.
Komisje powinny kontrolować sprawność i tryb załat
wiania spraw przez władze i pracowników Związku.
Komisje rewizyjne wyższych szczebli kierują i ocenia
ją pracę komisji rewizyjnych niższych szczebli. Komi
sje rewizyjne są obowiązane składać sprawozdania
przed konferencjami, krajowym zjazdem ZMS oraz na
bieżąco informować o swych spostrzeżeniach i wnio
skach odnośne władze Związku ".
Szczegółowe wytyczne do pracy komisji rewizyjnych
poszczególnych szczebli opracowuje i zatwierdza Głó
wna Komisja Rewizyjna ZMS. Noszą one nazwę regu
laminu lub zawierają zakres kompetencji i obowiąz
ków komisji, zasady organizacyjne ich działania i tryb
przeprowadzania kontroli.
Jakkolwiek regulamin taki jest dostępny w każdej
szkole, a już na pewno w zarządzie powiatowym , dziel
nicowym czy miejskim ZMS, spróbujemy przełożyć to
ogólne statutowe sformułowanie na język konkretnych
przedsięwzięć w szkolnej organizacji ZMS.
Do kierowania całokształtem pracy szkolnego ZMS
powołany jest zarząd szkolny. Jego funkcję i zadania
określiliśmy w innym rozdziale tego wydawnictwa, dla
43
tego więc obecnie przypominamy tylko, że jednym z
nich jest stała kontrola i ocena działalności kół klaso
wych i ZMS-owskich agend.
Głównym pomocnikiem zarządu szkolnego w doko
nywaniu tej kontroli, jakkolwiek od niego niezależnym ,
jest właśnie szkolna komisja rewizyjna. Pracuje ona w
oparciu o uchwalone na swych posiedzeniach kwartal
ne plany pracy . Posiedzenia komisji zwoływane są
przez jej przewodniczącego, który powiadamiając człon
ków komisji o terminie i miejscu zebrania powinien
równocześnie podać im do wiadomości proponowany
porządek obrad. Ponadto posiedzenia SKR mogą być
zwoływane:
na żądanie przynajmniej 1/3 liczby członków komi
sji,
- na wniosek zarządu szkolnego lub jego prezydium ,
– na wniosek powiatowej (miejskiej, dzielnicowej) ko
misji rewizyjnej.
Posiedzenia SKR odbywają się nie rzadziej niż raz
na kwartał, a ich tematyka dotyczy przeważnie takich
problemów jak :
- sprawozdania członków komisji z przeprowadzo
nych kontroli i ustalenie wniosków pokontrolnych
skierowanych do zarządów szkolnych ZMS lub po
wiatowej komisji rewizyjnej;
analiza realizacji planu pracy komisji, aktywność
jej członków za ubiegły okres;
zatwierdzenie planu pracy na okres następny i po
dział zadań pomiędzy poszczególnych członków ko
misji.
W zebraniach SKR mogą uczestniczyć z głosem do
radczym zainteresowani przedstawiciele zarządu szkol
nego ZMS. Wszystkie uchwały i wnioski komisja po
dejmuje zwykłą większością głosów w głosowaniu ja
wnym przy obecności przynajmniej połowy jej człon
ków. Z posiedzenia SKR sporządza się protokół, któ
44
ry po podpisaniu go przez obecnych na zebraniu człon
ków komisji należy w jednym egzemplarzu przesłać
do powiatowej komisji rewizyjnej.
Szkolna komisja rewizyjna składa raz w roku na
konferencji sprawozdawczo -wyborczej ZMS sprawo
zdanie ze swej działalności. W sprawozdaniu tym poza
informacją o aktualnym stanie gospodarki finansowej,
szkolnej organizacji, dokumentacji kół i zarządu szkol
nego oraz wypełnieniu przez nie podstawowych statu
towych obowiązków znaleźć się powinna ocena działal
ności komisji rewizyjnej, jej poszczególnych członków ,
ilość odbytych kontroli i ich charakter, ilość posie
dzeń itp.
Zakres kontrolowanych przez SKR spraw jest bar
dzo szeroki. Spróbujmy je sobie usystematyzować.
1. Działalność finansowo -gospodarcza szkolnej organi
zacji ZMS. Kontrola jej powinna dotyczyć:
celowości i oszczędności w gospodarowaniu fun
duszami uzyskanymi z prac społecznie-użytecznych
(OHP), z dotacji dyrekcji szkoły lub komitetu ro
dzicielskiego;
- wydatkowania funduszy -
czy jest ono zgodne
z decyzjami prezydium zarządu szkolnego ZMS ;
działalności finansowo- gospodarczej podległych
zarządowi szkolnemu ZMS placówek, jak np. kluby,
świetlice, radiowęzły itp . Kontrola tych placówek
dotyczyć powinna nie tylko celowości wydatków,
ale również sposobu użytkowania i stanu zakupio
nych lub pozostających w dyspozycji tej placówki
urządzeń , takich jak : magnetofony, radia, telewizo
ry, taśmy, płyty gramofonowe, książki, sprzęt foto
graficzny, materiały dekoracyjne itp.;
składek członkowskich, sposobu ich ewidencjo
nowania i rozliczania, sposobu rozprowadzania zna
czków za składki, rozliczenia ewentualnych biletów
na imprezy organizowane przez ZMS itp.
45
2. Dokumentacja organizacyjna oraz tryb załatwiania
spraw i postulatów zgłaszanych przez członków , a
w szczególności:
prawidłowość i terminowość załatwiania spraw
związanych z przyjmowaniem do ZMS ;
- prawidłowość prowadzenia dokumentacji kół
(książek pracy koła) i zarządu szkolnego, a przede
wszystkim ewidencji członków w aspekcie jej zgo
dności ze stanem faktycznym ;
tryb i terminowość załatwienia korespondencji
przez zarząd szkolny ZMS ;
tryb i prawidłowość załatwiania spraw i postula
tów zgłaszanych przez członków , a kierowanych do
zarządów kół, zarządu szkolnego i instancji ZMS
wyższego szczebla, jak również do kierownictwa
szkoły , wychowawców , komitetu rodzicielskiego i
organizacji działających w szkole.
3. Działalność organizacyjna i programowa w kontek
ście realizacji planowanych założeń oraz zgodności
z wytycznymi wyższych instancji. Kontrola działal
ność SKR w tych dziedzinach działalności ZMS W
szkole obejmować powinna przede wszystkim :
plany pracy kół klasowych oraz ich realizację i
zgodność przyjętych zadań z programem szkolnej
organizacji ZMS przyjętym na konferencji sprawo
zdawczo -wyborczej;
- terminowość odbywanych zebrań kół, zarządu
szkolnego i jego prezydium.
Przedstawiony powyżej zakres problemów, którymi
zajmować się powinna szkolna komisja rewizyjna,
znajdzie odbicie w kwartalnych lub półrocznych pla
nach pracy. Rozważmy przykładowy plan pracy SKR
na drugi kwartał w szkolnej organizacji liczącej ponad
350 członków. Czytelnika, zainteresowanego ogólnymi
zasadami planowania pracy i przydziału zadań odsyła
my do rozdziału III „ Koło klasowe ZMS ” .
3

46
 Uwagi
Zadanie do wykonania Realizuje Termin o wyko
naniu

1. Kontrola opłacania składek

członkowskich w klasach
II b J. Jarociński do 30. XI
Il c, d Z. Adamczyk do 30. XI
III a, b A. Gracz do 30. XI
III c, d J. Skoczek do 30. XI

2. Kontrola realizacji planu

pracy i prowadzenia dokumen
tacji (książek pracy koła)
w klasach :
IV a, b A. Szewczyk do 15. XII
B. Sikora
IV c, d L. Lewan
dowski do 15. XII
D. Krupa

3. Kontrola dokumentacji finan- | J. Krach do 31. I

sowej oraz stanu sprzętu klubo- J. Jarociński
wego w szkolnym klubie ZMS A. Gracz
„ Jeż”
4. Analiza realizacji uchwały Z. Adamczyk do 31. I
prezydium zarządu szkolnego J. Skoczek
ZMS w sprawie oceny wyników
nauczania w klasie
III a

Posiedzenie SKR
1. a ) Informacja o wynikach A. Szewczyk 12. I
kontroli realizacji planu J. Lewan
pracy i prowadzenia do dowski. Uczest
kumentacji w klasach niczą : przew .
IV a, b, c, d zarz . kół w
kl. IV oraz
W - ce przew .
zarz . szk . ZMS
d/s organizacyj
nych
b ) Sprawozdanie z kontroli Uczestniczy :
opłacania składek człon skarbnik
kowskich w klasach dru zarz , szkol.
gich i trzecich ZMS

47
 Uwagi
Zadanie do wykonania Realizacja Termin o wyko
naniu

2. a) Sprawozdanie z kontroli J. Krach, 10. II.

działalności gospodarczo uczestniczą :
finansowej klubu „ Jeż" przew . rady
klubu i w - ce
przew . zarz .
szk . ZMS d/s
propagandy
z. Adamczyk
b) Analiza uchwały prez. za Uczestniczą :
rządu szkolnego ZMS przew . zarz .
w sprawie oceny wyników klas. kl . III a
nauczania w kl . III a
c ) Zatwierdzenie planu pracy przew . SKR
na III kwartał

Sposób przeprowadzania kontroli

W warunkach społecznej organizacji, jaką jest ZMS,

a szczególnie w organizacji szkolnej, kontrola działal
ności poszczególnych jej ogniw ma dwa postawowe ce
le : wykrycie nieprawidłowości i spowodowanie ich usu
nięcia oraz bezpośrednia pomoc i instruktaż programo
wo-metodyczny dla ogniw kontrolowanych . Założenie
to determinuje skład osobowy samej SKR , jak rów
nież zespołów kontrolujących . Szeroki wachlarz przed
sięwzięć programowych ZMS w szkole wymaga od
członków SKR dużej wiedzy o Związku i doświadcze
nia organizacyjnego. Stąd też w SKR powinni być ci
uczniowie, którzy pełnili już w ZMS funkcje organiza
cyjne, byli członkami władz lub komisji zarządu szkol
nego. Zdecydowaną większość członków SKR powinni
stanowić uczniowie klas starszych.
Kontrolę przeprowadzają członkowie komisji zespo
lowo lub jednoosobowo według planu pracy i przydzie
lonych zadań. Propozycję planu pracy komisji przy
48
gotowuje przewodniczący SKR. Ze względu na to, że
niezależnie od SKR pracę kół kontrolują również po
szczególne komisje problemowe zarządu szkolnego,
wskazane jest, aby przewodniczący proponowany plan
pracy i terminarz kontroli uzgodnił z zarządem szkol
nym .
W skład zespołu kontrolującego oprócz członków SKR
mogą wchodzić aktywiści Związku posiadający do
świadczenie w dziedzinie będącej przedmiotem kon
troli.
Zespół podejmujący lustrację lub kontrolę powinien
bezwzględnie powiadomić odpowiednio wcześniej koło
lub inną placówkę ZMS o temacie kontroli i jej termi
nie. Należy w zasadzie unikać tzw . „ zaskoczenia”, jako
że może być ono obustronne, tzn . obie strony będą so
bie miały bardzo mało do powiedzenia lub przedstawie
nia. Koła klasowe zbyt rzadko dysponują bowiem od
powiednimi pomieszczeniami, aby mogły trzymać w
nich dokumentację i dlatego też aktyw najczęściej
przechowuje ją w domu. Nie jest to zjawisko prawidło
we, ale niestety aż nazbyt często spotykane. Po prze
prowadzeniu kontroli należy sporządzić notatkę lub
protokół pokontrolny, który zespół kontrolujący przed
kłada SKR w celu wyciągnięcia odpowiednich wnios
ków i nadania sprawie dalszego biegu.
Protokół powinien zawierać propozycje wniosków,
które po zatwierdzeniu na posiedzeniu SKR przekaza
ne będą jednostce wizytowanej oraz jej władzom nad
rzędnym .
Postaramy się teraz w oparciu o przedstawiony po
wyżej plan pracy odbyć przykładową drogę od przeję
cia zadania kontroli aż do wyciągnięcia z niej właści
wych wniosków :
Kol. Jerzy Jarociński otrzymał zadanie dokonania
kontroli opłacania składek w klasie IIa i IIb w termi
nie do 30.XI. Zadanie to powinien wykonać przed tym
4 -
ZMS w szkole średniej 49
terminem , a najpóźniej do 30.XI. doręczyć SKR notat
kę pokontrolną. Zadanie wydaje się tylko na pozór
proste, wymaga bowiem sprawdzenia :
aktualnego stanu członków koła w oparciu o książ
kę pracy koła,
- zapisów w książce ewidencji składek oraz potwier
dzeń odbioru pieniędzy od członków i wydania im
znaczków ; ewentualnie dowodu wpłaty zebranej su
my do PKO na konto ZP (M ,D )ZMS lub przekaza
nia jej skarbnikowi zarządu szkolnego ZMS ;
należy również sprawdzić, czy w legitymacjach
członków koła są wklejone znaczki, które potwier
dzają opłacenie składek .
Aby wykonać zadanie, kol. Jarociński musi wcześć
niej powiadomić przewodniczącego koła i skarbnika o
kontroli, sposobie jej przeprowadzenia i za ich pośre
dnictwem zebrać wszystkie legitymacje członkowskie
od członków koła. Ponadto powinien zażądać, aby
przygotowano mu na określony dzień książkę pracy ko
la, zeszyt ewidencji składek , odpowiednie dowody
wpłat, dostarczając jednocześnie nie rozprowadzone
znaczki. Niezależnie od tych dowodów powinien on
przeprowadzić rozmowę ze skarbnikiem celem zasię
gnięcia jego opinii na temat systematyczności płacenia
składek , a w przypadku stwierdzenia, że składki opła
cane są nieregularnie, należy zażądać od skarbnika wy
jaśnienia przyczyn tego stanu. Niezależnie od tego
pracę skarbnika można skontrolować poprzez rozmowy
z wybranymi członkami koła .
Kol. J. Jarociński po sprawdzeniu dokumentacji i na
podstawie przeprowadzonych rozmów opracował po
niższy protokół.
Protokół

z kontroli opłacania składek członkowskich w kole

klasowym IIa, przeprowadzonej w dniach 21-25.XI.71 r.

50
W wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdziłem na
stępujące fakty :
1. W kole IIa na 22 członków wg książki pracy koła
w ewidencji skarbnika figuruje 21 osób. Kol. Je
rzy Mrzygłód nie został ujęty w ewidencji, mimo że
wstąpił do organizacji 20.IX.
2. W książce ewidencji odnotowane są wszystkie wpła
ty i potwierdzenia odbioru znaczków.
3. Skarbnik koła, kol. Edmund Balaj, do dnia kontroli
nie przekazał zebranej tytułem składek za I kwar
tał kwoty 66 zł ( słownie zł : sześćdziesiąt sześć) na
konto PKO. Kwotę tę przedstawił w czasie kontroli
w gotówce.
4. Do dnia 24.XI. nie uregulowali składek następują
cy członkowie :
Jan Karbowski -
za 3 kwartały
Jerzy Sroka za 3 kwartały
Katarzyna Piła za 1 kwartał
Ewa Biskup za 1 kwartał
Edward Klason za 1 kwartał
Według informacji skarbnika dwaj pierwsi koledzy
nie opłacili składek mimo wielokrotnych przypomnień .
Sami zainteresowani nie potrafili przedstawić wyczer
pującego usprawiedliwienia .
Proponuję przyjęcie następujących wniosków :
1. Sprawę opłacania składek członkowskich przedsta
wić na najbliższym zebraniu koła. Udzielić upo
mnienia organizacyjnego kol. kol. Karbowskiemu i
Sroce, a wszystkich zalegających z opłacaniem zo
bowiązać do ich uregulowania do dnia 30.XI.
2. Zobowiązać skarbnika, kol. Bałaja, do przekazania
zebranych pieniędzy na konto ZP ZMS do dnia
30.XI i do uzupełnienia ewidencji członków w ze
szycie ewidencyjnym .

51
 5. KAMPANIA SPRAWOZDAWCZO -WYBORCZA
ZMS W SZKOLE

Zasady przeprowadzania kampanii sprawozdawczo

wyborczej ZMS reguluje Instrukcja Prezydium
ZG ZMS. Kampania sprawozdawczo -wyborcza ZMS
w szkołach przeprowadzana jest każdego roku w mie
siącach kwiecień - maj.
W czasie zebrań i konferencji sprawozdawczo -wy
borczych dokonać należy wnikliwej oceny organizacji,
szczególnie w zakresie realizacji planów pracy przyję
tych na ostatnim zebraniu lub konferencji sprawozda
wczo -wyborczej, jak i realizacji wniosków zgłoszonych
w trakcie kampanii.
Obowiązkiem każdego koła ZMS i zarządu szkolnego
ZMS w czasie kampanii jest wypracowanie i sprecy
zowanie konkretnego na miarę potrzeb i możliwości
programu działania .
Dyskusję w czasie kampanii winna cechować głębo
ka troska o stałe realizowanie naczelnego zadania za
wartego w Statucie ZMS , ...wychowania naszych człon
ków na ludzi ideowych, zaangażowanych, gorących pa
triotów i internacjonalistów świadomych zachodzących
w Polsce i na świecie przemian , aktywnie uczestniczą
cych w tych przemianach po stronie postępu i socjali
zmu
gotowych bronić Ojczyzny ”.
KONFERENCJA SZKOLNA
A. Przygotowanie konferencji

W zarządach szkolnych przed odbyciem konferencji

sprawozdawczo -wyborczej należy :
przeszkolić aktyw Z.Sz. na potrzeby kampanii i ob
sługi zebrań kół ZMS, zapoznając go z założeniami
kampanii, sposobem przygotowania i przeprowa
dzenia zebrań sprawozdawczo -wyborczych ;
odbyć przed rozpoczęciem zebrań kół posiedzenie
52
 zarządu w celu omówienia stanu przygotowań do
zebrań , zebezpieczenia uczestnictwa przedstawicieli
Z.Sz. na zebraniach sprawozdawczych kół oraz usta
lenia liczby delegatów na konferencję szkolną ZMS ;
na zebraniu Z.Sz. ZMS omówić stan przygotowań do
konferencji, dokonać podziału zadań zabezpieczają .
cych przygotowanie materiałów i sprawny jej prze
bieg według wcześniej sporządzonego harmonogra
mu przygotowań do konferencji;
przed konferencją należy sporządzić listę aktywu
danej organizacji, wywieszając ją na widocznym
miejscu na kilka dni przed konferencją i w czasie
konferencji celem umożliwienia zapoznania się z nią
delegatom .
Konferencja szkolna może liczyć do 70 delegatów.
Wielkość konferencji ustala instancja nadrzędna.
Dla prawomocności konferencji i jej uchwał wyma
ga się :
a) odbycia zebrań sprawozdawczo-wyborczych wszyst
kich kół podległych danemu zarządowi.
b) obecności na konferencji co najmniej 2/3 wybra
nych delegatów .
PORZĄDEK DZIENNY KONFERENCJI
ORAZ ZEBRAŃ OGÓLNYCH ORGANIZACJI

wprowadzenie sztandaru (o ile organizacja posiada

sztandar ),
- odśpiewanie hymnu ZMS,
wybór prezydium , wybory komisji: wyborczej,
mandatowej i programowej (komisji mandatowej
nie wybiera się na ogólnych zebraniach organizacji),
- sprawozdanie ustępującego zarządu,
- sprawozdanie komisji rewizyjnej,
- projekt planu pracy na następną kadencję,
zgłoszenie do komisji wyborczej kandydatów do
władz komisji rewizyjnej i na delegatów ,
53
- dyskusja,
przedstawienie kandydatów do zarządu, komisji re
wizyjnej i na delegatów , a następnie wybór komi
sji skrutacyjnej,
- wybory zarządu szkolnego, komisji rewizyjnej i de
legatów na konferencję powiatową (miejską, dziel
nicową) ZMS,
przyjęcie planu pracy ,
- hymn i wyprowadzenie sztandaru.
Konferencja wybiera spośród delegatów przewodni
czącego lub przewodniczących konferencji, których za
daniem jest prowadzenie obrad .
Pracą konferencji lub zebrania kieruje robocze pre
zydium wybrane ze składu delegatów i przedstawicieli
instancji nadrzędnych .
Prezydium kieruje pracami konferencji zgodnie z
przyjętym regulaminem obrad, jest odpowiedzialne za
jej sprawny przebieg i stworzenie najlepszych warun
ków do pracy w poszczególnych komisjach konferencji.
Decyzje prezydium , ogłaszane przez przewodniczącego
konferencji, muszą być zgodne ze Statutem ZMS i za
sadami niniejszej instrukcji.
Konferencja powołuje następujące komisje :
- mandatową – ustala frekwencję i stwierdza prawo
mocność konferencji,
programową - na podstawie sprawozdania ustępu
jącego zarządu, projektu programu pracy oraz dys
kusji na konferencji opracowuje ona ostateczny
projekt programu pracy na następną kadencję,
wyborczą – na podstawie propozycji zgłoszonych
przez delegatów w trakcie konferencji oraz przez
ustępujący zarząd przygotowuje projekt listy kan
dydatów do władz i na delegatów,
skrutacyjną przygotowuje ona listy wyborcze,
przeprowadza głosowanie i ustala wyniki wyborów .
Komisję skrutacyjną wybiera konferencja w głoso
54
 waniu jawnym po ustaleniu listy kandydatów do
zarządu, komisji rewizyjnej i delegatów . Kandydu
jący do władz i na delegatów nie mogą wchodzić
w skład komisji skrutacyjnej. Komisja wybiera się
spośród delegatów w głosowaniu jawnym zwykłą
większością głosów . W pracach komisji mają pra
wo brać udział przedstawiciele wyższych instancji
ZMS .
Najistotniejszym elementem porządku dziennego
konferencji jest dyskusja. O dobrym przygotowaniu
konferencji i prawidłowym przebiegu kampanii spra
wozdawczej decyduje poziom dyskusji i konkretność
wniosków . Dyskusja powinna przyczynić się do przy
jęcia takiego programu organizacji szkolnej , który naj
lepiej odpowiada potrzebom i zainteresowaniom
wszystkich członków Związku w danej szkole.
Wybory przeprowadza się wg zasad ustalonych przez
obowiązującą instrukcję wyborczą. Przy zgłaszaniu
kandydatur do władz delegaci powinni kierować się
oceną przydatności proponowanych osób we władzach ,
ich postawy społecznej i wyników w nauce.

6. NIEKTÓRE ZAGADNIENIA ORGANIZACJI

PRACY ZMS W SZKOLE

W tej części pragniemy przedstawić praktyczne wia

domości z zakresu organizacji pracy ZMS w szkole
oraz zaproponować niektóre rozwiązania organizator
skie i metodyczne nie ujęte w rozdziałach poprzednich.

1 Od czego zależy dobra robota

Dobra robota zależy w równym stopniu od warun

ków w danej szkole, jak i od osobistych predyspozycji,
umiejętności i aktywności organizatorów.
55
 „ Co chcemy osiągnąć? ” – to podstawowe pytanie,
na które trzeba sobie odpowiedzieć podejmując jaką
kolwiek działalność. Odpowiedź pozwoli nam na spre
cyzowanie celu przedsięwzięcia.
„ Jakimi środkami i formami działania możemy ten
cel osiągnąć najprościej?”" – to następne pytanie, któ
re jest wstępem do opracowania planu konkretnych
przedsięwzięć i szczegółowego planu.
Następny etap działania jest już etapem realizacji.
Wymaga on uwzględnienia pewnych zasad, które po
zwolą w sposób najprostszy, a zarazem niezawodny,
osiągnąć założony cel..
Zasada precyzyjnego podziału za
dań oznacza ona, że wszystkie, nawet najprost
sze czynności muszą być przypisane do konkretnej oso
by. Przydział zadań powinien uwzględniać predyspo
zycje i zainteresowania wykonawców .
Zasada indywidualnej odpowie
dzialności jest ona konsekwencją poprzedniej
i oznacza , że każdy uczestnik przedsięwzięcia odpowia
da osobiście za konkretne, jemu przydzielone zadania .
W ten sposób na każdym szczeblu organizacji każdy
z uczestników przedsięwzięcia otrzymuje bardziej lub
mniej złożone zadanie i odpowiednie kompetencje. Je
żeli zadanie związane jest z kierowaniem pracą zespo
łu , kierownik odpowiada za całość odcinka, ale doko
nując precyzyjnego podziału czynności w zespole two
rzy w nim system indywidualnej odpowiedzialności.
- Zasada kolektywnej pracy – polega
na twórczym i odpowiedzialnym uczestnictwie każdego
członka zespołu w programowaniu i realizacji całego
przedsięwzięcia. Dlatego każdy uczestnik, niezależnie
od swojego indywidualnego zadania, powinien poznać
całość przedsięwzięcia, mieć możność wypowiedzenia
się przed podjęciem decyzji na temat jego celowości i
rozwiązań organizatorskich.
56
 - Zasa da ciągłej kontroli oznacza , że sy
stem kontrolowania funkcjonuje w trakcie pracy, a nie
tylko po jej zakończeniu. Kontrola ta odbywa się na
dwóch płaszczyznach : organizacyjnej i społecznej.
a) Kontrola organizacyjna - kierownicy większych od
cinków pracy kontrolują podległe ogniwa i dokonu
ją korekty.
b) Kontrola społeczna - uczestnicy zespołów wspól
nie wykonujących zadania wzajemnie kontrolują
się, pomagają sobie i uzupełniają wzajemne poczy
nania .
- Zasada rzetelnej oceny i rozlicze
nia – wskazuje na konieczność rozliczenia każdego
przedsięwzięcia i każdego uczestnika z wykonanych za
dań. Ocena ta powinna uwzględnić zarówno pozytyw
ne, jaki i negatywne zjawiska, powinna też sformuło
wać wnioski na przyszłość. Ocena musi być przeprowa
dzona kolektywnie. Prawidłowa ocena jest źródłem
umacniania się kolektywów , stwarza poczucie osobistej
odpowiedzialności i satysfakcji z wykonanej pracy.
2 Jak zorganizować dobrą imprezę

Spróbujemy posłużyć się wyżej wymienionymi zasa

dami biorąc za przykład typową szkolną imprezę ZMS.
Niech to będzie uroczystość wręczenia legitymacji
uczestnikom seminarium dla nowo przyjętych.
Odpowiadając sobie na pytanie, jaki jest cel impre
zy , założyliśmy:
a) powinna być ona wyróżnieniem dla tych wszyst
kich uczestników , którzy uzyskali akceptację
wstąpienia do Związku, oraz dla starszego akty
wu, który organizował seminarium ;
b) powinna stanowić dobrą propagandę Związku dla
młodzieży nie zorganizowanej oraz osób związa
nych ze szkołą ;
57
 c) powinna być rzetelnym podsumowaniem semina
rium ;
d ) powinna ukazywać organizatorską dojrzałość i
umiejętność szkolnego ZMS.
Organizując imprezę należy wziąć pod uwagę mo
żliwości techniczne szkoły i organizacji.
Omawiana impreza powinna mieć charakter uroczy
sty, odbywać się z udziałem młodzieży całej szkoły,
grona nauczycielskiego, rodziców wyróżnionych uczest
ników seminarium . Na jej program powinny się skła
dać takie elementy , jak :
Omówienie przebiegu i wyników seminarium z
-

uwzględnieniem ciekawszych inicjatyw jego uczest

ników i wyróżnieniem tych aktywistów starszych klas,
którzy seminarium prowadzili;
gratulacje dyrektora szkoły lub sekretarza POP
dla nowo przyjętych
wręczenie legitymacji, znaczków i krawatów no
wo przyjętym ;
ślubowanie nowo przyjętych ;
występy artystyczne uczniów szkoły .
Zarząd szkolny ZMS powinien zatwierdzić założe
nia programowe imprezy i wystąpić do dyrektora szko
ły o zabezpieczenie odpowiednich środków w postaci:
zezwolenia na wykorzystanie auli, odpowiedniej ilości
materiałów dekoracyjno - propagandowych, udostępnie
nia radiowęzła itp. Równocześnie zarząd szkolny musi
powołać odpowiedzialnego za imprezę członka zarządu
zlecając mu w terminie tygodnia powołanie zespołu
organizacyjnego, opracowanie szczegółowego programu
imprezy oraz harmonogramu poczynań . Po zatwierdze
niu propozycji zespół przystępuje do ich wykonania.
Kierownik zespołu dokonuje indywidualnego podzia
łu zadań wyznaczając terminy ich realizacji. W tym
celu dzieli wykonanie zadania między poszczególnych
członków :

58
a) dekoracja sali - 3 osoby.
b) przygotowanie tekstu podsumowującego semina
rium 1 osoba ,
c) zabezpieczenie znaczków , krawatów i legitymacji
1 osoba,
d) przygotowanie propagandowe imprezy - 2 osoby ,
e) zaproszenie gości - 1 osoba,
f) przygotowanie części artystycznej – 1 osoba (oraz
2 zespoły artystyczne),
g ) służba porządkowa -
3 osoby.
Jeżeli określone zadanie zostało powierzone więcej
niż jednej osobie, to jedna z nich pełni funkcję kierow
niczą realizując równocześnie swój odcinek zadania.
Kierownik zespołu ma obowiązek zapoznać cały ze
spół ze wszystkimi zadaniami odcinkowymi , przedy
skutować formy ich realizacji.
W toku prac zadaniem kierownika jest bieżąca kon
trola realizacji zadań na poszczególnych odcinkach.
W tym celu organizuje on krótkie odprawy z całością
lub z poszczególnymi zespołami odcinkowymi. Kierow
nika zespołu zaś kontroluje na bieżąco przewodniczący
zarządu szkolnego.
Po imprezie dokonuje się jej oceny. Kierownik ze
społu przedstawia ją na zebraniu zarządu szkolnego,
który formułuje wnioski na przyszłość, decydując o po
chwałach, nagrodach ewentualnie karach.

3 Jak prowadzić „politykę kadrową "

Podstawą sukcesów w ZMS -owskiej działalności jest

poziom aktywu organizacji. Dobry aktyw , rozumieją
cy swoje zadania, umiejętnie kierujący pracą staje się
źródłem aktywności wszystkich członków. Płynność
aktywu w warunkach szkolnych wymaga przyjęcia ta
kiego systemu pracy, który gwarantowałby jak naj
szybsze pozyskiwanie umiejętności organizatorskich

59
przez uczniów klas młodszych w oparciu o bezpośred
nią pracę w organizacji oraz szkolenie organizacyjne.
Służy temu szeroko rozwinięty w ZMS system kształ
cenia aktywu, którego omówienie znajdziecie w roz
dziale V.
Nie zawsze jednak wiadomości i umiejętności organi
zatorskie decydować będą o aktywnym włączeniu się
do pracy organizacji. Musi po temu istnieć sprzyjający
klimat w szkole, klimat uznania dla pracy społecznej,
sukcesów organizatorskich. Jak ten klimat stworzyć,
w jaki sposób spośród szerokich rzesz członkowskich
wydobyć jednostki najzdolniejsze, to podstawowy
problem pracy zarządu szkolnego.
Warunkiem ujawnienia się talentów jest stworzenie
możliwości działania szerokiej grupie uczniów. Pod
tym kątem należy programować seminaria dla nowo
wstępujących . Nie wystarczy jednak stwierdzenie czy
jejś aktywności tylko przez zarząd szkolny. Taka ocena
może być powierzchowna, a czasem mylna. Najbardziej
obiektywną ocenę postawy i zdolności ucznia może dać
jego własny kolektyw – klasa, koło klasowe. Dlatego
należy wystrzegać się narzucania kandydatur i ,,miano
wania " na funkcje bez poparcia kolektywu koła .
Na dalszym etapie pracy w szkole rozwój aktywisty
podlegać powinien rzetelnej i wszechstronnej ocenie.
Każda decyzja personalna ( zaproponowanie do władz,
przydzielenie odpowiedzialnego zadania) nie może wy
nikać z „ widzimisię" przewodniczącego lub opiekuna.
Oceniać ludzi trzeba kolektywnie, w oparciu o udo
kumentowane fakty, konsultując decyzję z macierzy
stymi kolami .
Każdy członek ZMS jest zdolny do pracy społecznej
i dlatego należy wystrzegać się obciążania zadaniami
małej grupy aktywu - wg naszej opinii najzdolniej
szego. Trzeba umieć zdolności członków wykorzystać
i odpowiednio nimi kierować.
60
 Każdy kolektyw kierowniczy (zarządu szkolnego, ko
misji itp.) musi dbać o przygotowanie następców . Nie
oznacza to wybrania z góry „ gabinetu cieni” i szkole
nia go na poszczególne funkcje. Oznacza to natomiast
utworzenie w młodszych klasach szerokiego zaplecza
aktywistów wyróżniających się oraz zapewnienie im
możliwości przeszkolenia.
Rozdział III

KOŁO KLASOWE
PODSTAWOWYM OGNIWEM
SZKOLNEJ ORGANIZACJI ZMS

1. ROLA I ZADANIA KOŁA KLASOWEGO

Koło ZMS, skupiające szeregowych członków orga

nizacji, jest podstawową komórką w organizacyjnej
strukturze Związku. W zespole uczniowskim, jakim
jest klasa, kolo ZMS skupia tę część młodzieży, która
w sposób świadomy przyjęła za swoje podstawowe za
łożenia i cele ideowo-wychowawcze organizacji.
Każdy młody człowiek wstępujący do ZMS nie tylko
deklaruje swój udział w realizacji jego założeń , ale
pragnie znaleźć w nim oparcie i pomoc w rozwiązywa
niu swych osobistych problemów i trudności życio
wych, w rozwijaniu zainteresowań i zaspokajaniu
swych aspiracji i ambicji.
Spełnienie tych nadziei jest podstawowym warun
kiem autentycznego związania członków ZMS w orga
nizację, a tym samym i realizacji jej zadań ideowo
-wychowawczych. Koło ZMS winno być kolektywem
przyjaciół psiadających wspólne cele, wspólne troski
i sukcesy. Stworzenie takiego kolektywu wymaga wza
jemnego poznania swoich charakterów, warunków by
towych, zainteresowań i uzdolnień. Wspólne cele, kole
żeńskie więzi i atmosfera wzajemnego zaufania to czyn
niki cementujące kolektyw uczniowski. Pozwalają one
na osiągnięcie zamierzeń programowych koła i sprzyjać
62
będą kształtowaniu u młodzieży umiejętności patrze
nia na sprawy osobiste przez pryzmat interesu ogólne
go, podporządkowania się decyzjom kolektywu, a w
szczególności kształtować będą świadomość osobistej
odpowiedzialności poszczególnych członków za reali
zację zadań ZMS.
Program działania koła wypływa z podstawowych
celów pracy ideowo-wychowawczej ZMS. Podjęcie po
szczególnych kierunków działania przez koło wynika
z planu dydaktyczno-wychowawczego klasy, programu
podjętego przez całą szkolną organizację na konferen
cji sprawozdawczo -wyborczej oraz z zainteresowań i
potrzeb zarówno członków koła , jak i uczniów nie zor
ganizowanych .
W środowisku szkolnym podstawowym zadaniem
koła ZMS jest troska o osiąganie przez uczniów do
brych wyników w nauce, pomoc w przygotowaniu do
zawodu lub w wyborze dalszej nauki, prowadzenia
wszechstronnej działalności ideowo -wychowawczej, an
gażowanie uczniów do pracy społecznej w środowisku
i na rzecz środowiska, organizowanie życia kulturalne
go i sportowo - turystycznego oraz troska o sprawy so
cjalno -bytowe uczniów. Szczegółowe opracowanie re
alizacji tych głównych zadań zawarte jest w odnośnych
rozdziałach niniejszego poradnika. W tym rozdziale
wskazać chcemy na ogólne zasady pracy kół.
Zagadnienia, które interesują uczniów klas ostat
nich , nie znajdują zainteresowania w klasach pierw
szych . Zróżnicowanie to wynika z zasobu wiedzy ucz
nia, jego doświadczeń życiowych i umiejętności orga
nizatorskich i dotyczy zarówno treści programowych ,
jak i form i metod ich realizacji. O ile w klasach star
szych program szkolenia ZMS realizowany jest w
głównej mierze przez formy samokształcenia, dysku
sje, seminaria, sesje popularno -naukowe, koła zaintere
sowań społeczno-politycznych (KMR, KMP, KME,
63
WSP, KWOP) to w klasach młodszych wiedzę społecz
no - polityczną przekazywać należy w formie pogada
nek, prelekcji, spotkań, wycieczek turystyczno -krajo
znawczych , quizów itp. Brak umiejętności organizator
skich zarówno u aktywu, jak i większości członków
kół klas młodszych - wymaga stałej opieki ze strony
wychowawcy klasy, opiekuna szkolnej organizacji i za
rządu szkolnego ZMS oraz przydziału prostych nie
skomplikowanych zadań organizacyjnych jak np. zbie
ranie wycinków prasowych na określony temat, opra
cowanie gazetki ściennej, prowadzenie kroniki pracy
koła, spostrzeżeń z życia społeczno -politycznego środo
wiska itp.
W klasach starszych , a szczególnie w ostatnich , koła
ZMS winny podejmować problematykę związaną z
przyszłą pracą zawodową uczniów lub ich dalszą nau
ką czy przygotowaniem do uczestnictwa w życiu społe
czeństwa dorosłego. Dotyczy to szczególnie umiejętno
ści samodzielnego zdobywania wiedzy, poznania proce
sów produkcyjnych i stosunków społecznych w zakła
dzie pracy i na uczelni, m. in. poprzez współpracę z ro
botniczymi i studenckimi kołami ZMS, kontaktami z
instytucjami i organizacjami społeczno -polityczny
mi itp .
W klasach ostatnich, które stoją w obliczu egzami
nów maturalnych oraz egzaminów wstępnych na wyż
sze uczelnie, niezmiernie ważną sprawą jest właściwe
przygotowanie się uczniów do matury. Koło klasowe
ZMS inspirować powinno w tym celu różne formy sa
mopomocy w nauce, wykorzystując m. in. zespoły po
wstające przy okazji podejmowania zobowiązań w za
kresie ruchu przodownictwa w nauce i pracy społecz
nej o tytuł Grupy Wychowania Socjalistycznego. Szcze
gólną uwagę należy zwrócić przede wszystkim na ucz
niów posiadających trudne warunki, np. dojeżdżają
cych lub mieszkających na stancjach .

64
 Właściwemu przygotowaniu do studiów wyższych
służy m. in . udział uczniów w kołach zainteresowań
naukowych , działających na terenie szkoły, oraz ich
uczestnictwo w olimpiadach przedmiotowych .
ZMS-owcy klas starszych powinni nabyte w ciągu
kilkuletniego pobytu w szkole doświadczenia organi
zacyjne wykorzystać dla organizacyjnego umocnienia
ZMS w szkole, podniesienia jego samorządności i sa
modzielności, a szczególnie przekazania tych doświad
czeń swoim młodszym kolegom. ZMS-owcy klas star
szych , w tym również klas ostatnich , powinni włączyć
się czynnie do pracy komisji problemowych zarządu
szkolnego ZMS, do prowadzenia seminariów z nowo
wstępującymi do ZMS, ustalając swoje inicjatywy w
tym zakresie z zarządem szkolnym, objąć patronat nad
działalnością koła ZMS w klasie pierwszej służąc radą
i pomocą mniej doświadczonym kolegom w zakresie po
dejmowania i realizacji inicjatyw .
Szczegółowe wytyczne w sprawie pracy w ZMS w
klasach ostatnich zawarte są w dokumencie Sekreta
riatu ZG ZMS pt. „ Praca kół ZMS-owskich w ostat
nich klasach szkół średnich " zamieszczonym w wydaw
nictwie z VII Plenum ZG ZMS z 1 lipca 1969 r.
Koło klasowe ZMS uczestniczy bezpośrednio w re
alizacji planu wychowawczego klasy. Wymaga to ścis
łego współdziałania pomiędzy kołem a wychowawcą —
zarówno w programowaniu, jak i realizacji procesu wy
chowawczego. Stąd też zarząd koła powinien wszystkie
inicjatywy programowe oraz swoje zadania konsulto
wać z wychowawcą, a przede wszystkim :
- informować wychowawcę o planach pracy koła,
uzgadniać poczynania ZMS z zamierzeniami wyni
kającymi z planu wychowawczego klasy ;
na bieżąco konsultować oraz zasięgać opinii i rady
w przedsięwzięciach koła, zapraszać wychowawców
do współudziału w realizacji swych inicjatyw ;
ол

5 ZMS w szkole średniej 65

-

przedstawiać wychowawcy zaistniałe w klasie pro

blemy dotyczące spraw nauki, warunków material
nych, wypadków losowych uczniów oraz wspólnie
poszukiwać możliwości rozwiązania tych proble
mów zgodnie z interesem młodzieży i korzyściami
wychowawczymi;
wspólnie z wychowawcą rozpatrywać zaistniałe sy
tuacje konfliktowe w klasie, podejmować się roz
wiązywania ich przez zespół uczniowski;
pomagać wychowawcy w realizacji jego zamierzeń
programowych w zakresie nauczania i wychowa
nia ;
zgłaszać postulaty dotyczące całokształtu spraw
uczniowskich z propozycjami sposobów praktycz
nego ich rozwiązywania.
Wychowawca klasowy realizujący ze swej strony
program dydaktyczno -wychowawczy powinien widzieć
w kole ZMS głównego pomocnika. Dostrzegając możli
wości, jakie tkwią we wszechstronnej działalności ide
owo -wychowawczej koła, powinien on starać się w jak
najszerszym zakresie wykorzystać je dla realizacji za
dań szkoły. Działalność koła klasowego ZMS powinna
stanowić dla wychowawcy, który odpowiedzialny jest
za wszystko, co dzieje się na terenie klasy, obiekt
szczególnej troski. Pomoc, jaką wychowawca udziela
organizacji, nie może jednak sprowadzać się do „ admi
9

nistracyjnego" kierowania kołem poprzez wydawanie

mu poleceń , narzucanie propozycji czy formalne rozli
czanie z przyjętego programu. Wychowawczy sens
działalności ZMS w szkole wynika bowiem w pierw
szym rzędzie z jego samorządności. Opieka wychowaw
cy klasowego powinna więc polegać na inspirowaniu
pracy koła, na stwarzaniu warunków dla samorządnej
i samodzielnej działalności uczniów , na podpowiadaniu
potrzeb i celów wychowawczych i sposobów ich osią

66
gania. Wymaga to jednak od wychowawcy znajomo
ści programu ZMS, form i metod jego pracy, zadań ko
ła klasowego oraz zasad i norm życia wewnątrzorga
nizacyjnego ZMS. I w tym właśnie koło klasowe i za
rząd szkolny ZMS powinien nauczycielowi pomóc.

2. WŁADZE KOLA

Najwyższą władzą koła ZMS jest ogólne zebranie

członków . Raz w roku w środowisku szkolnym zebra
nie dokonuje oceny całokształtu swej pracy, wytycza
program swego działania na rok następny i wybiera
władze, tzn . zarząd koła. Zebranie takie nazywa się ze
braniem sprawozdawczo -wyborczym .
Akcja zebrań i konferencji sprawozdawczo -wybor
czych na wszystkich szczeblach organizacyjnej struk
tury ZMS nosi nazwę kampanii sprawozdawczo -wy
borczej i przeprowadzana jest co dwa lata – a W

szkole każdego roku - w miesiącach wiosennych

(kwiecień , maj, czerwiec) w oparciu o instrukcję spra
wozdawczo -wyborczą ogłoszoną przez Zarząd Główny
ZMS .

3. JAK PRZYGOTOWAĆ ZEBRANIE

SPRAWOZDAWCZO -WYBORCZE

Każde zebranie sprawozdawczo -wyborcze zawiera w

sobie trzy podstawowe elementy wymagające staran
nego przygotowania. Są to :
- analiza pracy koła w minionej kadencji,
wytyczenie nowych zadań na następny rok,
wybór nowego zarządu koła.
Zarząd koła opracowuje sprawozdanie z działalności
koła w oparciu o analizę realizacji przyjętego na po

67
przednim zebraniu sprawozdawczo -wyborczym progra
mu, kwartalnych planów pracy oraz innych doku
mentów będących w posiadaniu koła, jak protokoły ze
brań, kronika itp .
Referat sprawozdawczy winien zawierać następujące
elementy :
1. Krótką analizę warunków pracy koła, zawierającą
stopień zorganizowania ZMS w klasie, analizę atmo
sfery wychowawczej w klasie i stosunku uczniów
do organizacji.
2. Analizę realizacji zadań przyjętych na poprzednim
zebraniu sprawozdawczo -wyborczym oraz inicjatyw
podejmowanych przez koło w trakcie trwania ka
dencji wynikających z wytycznych zarządu szkolne
go i instancji nadrzędnych ZMS, wniosków i postu
latów członków i nauczycieli.
W analizie tej powinny znaleźć się następujące pro
blemy :

a ) działalność ideowo-kształceniowa
ocena zebrań szkoleniowych , ich ilość, tematyka
i aktywność członków , pomoc ze strony zarządu
szkolnego, wychowawcy klasy, udział młodzieży nie
zorganizowanej,
przebieg Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świecie
Współczesnym w klasie, realizacja zadań praktycz
nych przez uczniów , ocena uzyskiwanych wyników
w poszczególnych seriach eliminacji w klasie i na
szczeblu szkoły ,
-
udział koła w zajęciach z wychowania obywatel
skiego, ze szczególnym uwzględnieniem stopnia
aktywności członków ZMS i uczniów nie zorgani
zowanych ,
przebieg Spartakiady Wiedzy i Sprawności Obron
nej na terenie klasy i udział na szczeblu szkoły,

68
- ocena działalności propagandowej, jak np. gazetek
ściennych , apeli, udziału w imprezach i uroczysto
ściach itp .,
-
udział członków koła w formach kształcenia akty
wu (WSA, WSP ), w kole zainteresowań społeczno
-politycznych, jak KMR, KMP, KME, KWOP.

b) naukowa aktywizacja uczniów

analiza wyników w nauce członków ZMS i mło
dzieży nie zorganizowanej,
podejmowanie inicjatyw przez koła, a przede
wszystkim współzawodnictwo w nauce i pracy spo
łecznej o tytuł GWS i Wzorowego Ucznia i Aktywi
sty z wykazaniem zobowiązań i stopnia ich reali
zacji,
w szkołach zawodowych analiza udziału koła we
współzawodnictwie warsztatowym ,
udział członków w pracach koła oraz w kołach
przedmiotowych, w olimpiadach, Turnieju Młodych
Mistrzów Techniki, a w szkołach zawodowych --
w konkursie na najlepszego ucznia w zawodzie.

c) organizacja czasu wolnego uczniów

analiza czytelnictwa prasy i literatury przez człon
ków ZMS oraz podejmowanych w tym zakresie ini
cjatyw koła,
-

udział członków w życiu kulturalnym oraz ocena

organizowanych przez koło imprez kulturalnych,
takich jak np . wieczornice, wieczorki taneczne, wy
cieczki do teatru , kina, muzeum , konkursy, quizy
itp .
- udział członków koła w szkolnych i pozaszkolnych
zespołach artystycznych i ich sukcesy,
- udział członków koła w imprezach sportowych i tu
rystycznych, w szkolnych igrzyskach sportowych,
69
 ocena organizowanych przez koło imprez w tym za
kresie.

d) aktywność społeczna koła ZMS

ocena aktywności członków ZMS i wywiązywania
się ich z nałożonych zadań wynikających z planu
pracy koła,
analiza aktywności członków koła ZMS w pracy
społecznej innych organizacji na terenie szkoły
i poza nią,
charakter i efekty podejmowanych przez koło czy
nów społeczno -użytecznych i udział w ich realizacji
członków ZMS ,
współpraca koła z organizacją ZMS w zakładzie
pracy, na uczelni, Kołem Młodzieży Wojskowej, ko
lami ZMW itp.

e) rozwiązywanie problemów bytowych młodzieży

- analiza warunków życia i nauki uczniów w kla
sie -
sytuacja materialna, mieszkaniowa, proble
my uczniów dojeżdżających i mieszkających w in
ternacie i na stancjach ,
-
podejmowanie przez zarząd koła ZMS przedsię
wzięcia celem poprawy tych warunków i ich efek
ty - przydział stypendiów , miejsc w internacie, in
terwencje w wypadkach losowych .
Przeprowadzając analizę realizacji poszczególnych
kierunków działalności koła ZMS należy podkreślić
osiągnięcia i trudności, jakie napotykał zarząd koła,
wskazując jednocześnie ich przyczyny, oraz sformuło
wać wnioski do przyszłej pracy samego koła klasowe
go, jak również całej organizacji szkolnej. Wnioski
i postulaty mogą być kierowane do instancji nadrzęd
nej Związku, kierownictwa szkoły i wychowawcy kla
sowego.
Należy również dokonać krytycznej i rzetelnej oce
70
ny pracy samego zarządu oraz pozostałych członków
koła. W referacie znaleźć się powinny słowa uznania
dla tych wszystkich, którzy szczególnie wyróżnili się
swoją aktywnością, krytyka postawy członków bier
nych , charakteryzujących się negatywnym stosunkiem
do nauki, obowiązków uczniowskich i pracy społecz
nej .
Ustępujący zarząd koła przygotowuje na zebranie
sprawozdawczo -wyborcze projekt ramowego planu
pracy na okres następnej kadencji. Plan ten budowany
jest na podstawie wytycznych programowych instan
cji nadrzędnych , sugestii wychowawcy klasy i wnio
sków wypływających z dotychczasowej analizy pracy
koła. Zawiera on główne zadania, przedsięwzięcia
i inicjatywy w poszczególnych kierunkach programo
wych Związku , jakie koło zamierza podjąć w następ
nym roku. Ramowy plan pracy koła stanowi podsta
wowy dokument programowy, w oparciu o który nowo
wybrany zarząd koła będzie opracowywał szczegółowo
plany działania zawierające konkretne przedsięwzięcia
i zadania dla poszczególnych członków w określonych
terminach .

4. PRZYKŁADOWY PROJEKT RAMOWEGO

PLANU PRACY KOŁA

Kierunki pracy i zadania do wykonania

I. Kształcenie ideowo-polityczne
1. Organizacja zebrań szkoleniowych kola w opar
ciu o wytyczne centralne.
2. Organizacja Olimpiady Wiedzy o Polsce i Świe
cie Współczesnym.
71
 3. Organizacja Spartakiady Wiedzy i Sprawności
Obronnej.
4. Czynny udział w zajęciach z wychowania oby
watelskiego, z uwzględnieniem m. in. następu
jących problemów :
a) perspektywy zatrudnienia absolwentów na
szej szkoły w przemyśle na terenie naszego
regionu ;
b ) społeczne znaczenie rodziny jako podstawo
wej komórki w społeczeństwie
5. Udział członków koła w pracy KMR, KMP itp .
6. Udział członków koła w obchodach Dnia Woj
ska Polskiego i nawiązanie współpracy z KMW.
II. Nauka
1. Zorganizowanie grupy ubiegającej się o tytuł
GWS .
2. Podniesienie średniej wyników w nauce o 0,3.
3. Dokonywanie okresowych analiz wyników w
nauce.

4. Udział członków koła w olimpiadzie matema

tycznej itp.

III. Organizacja czasu wolnego

1. Udział koła w konkursie „ Zabawa, jakiej nie
>

było ”.
2. Zorganizowanie 2 wycieczek do kina i dyskusji
nad filmami.
3. Udział koła w mistrzostwach szkoły w ramach
szkolnych igrzysk sportowych w następujących
dyscyplinach : siatkówka, koszykówka, komet
ka itp .

IV. Aktywizacja społ. członków koła

1. Przystąpienie koła do realizacji czynu społecz
nego w ramach realizacji patronatu ZMS nad

72
 budownictwem mieszkaniowym . Każdy z człon
ków ZMS przepracuje 5 godz.
2. Zorganizowanie wakacyjnego OHP.
3. Wzmożenie aktywności członków koła w pracy
szkolnego koła LOK, SKS i TPPR.

V. Problemy bytowe
1. Dokonanie analizy sytuacji materialnej wszyst
kich członków koła.
2. Wystąpienie wychowawcy klasy z wnioskiem
w sprawach bytowych uczniów itp .

VI. Sprawy wewnątrzorganizacyjne

1. Delegowanie członków koła do uczestnictwa w
WSA typu sportowego i kulturalno- oświatowe
go .
2. Dokonywanie na zebraniach kola okresowych
ocen aktywności członków ZMS.

ORGANIZACYJNE PRZYGOTOWANIE ZEBRANIA

SPRAWOZDAWCZO -WYBORCZEGO

Zebranie sprawozdawczo -wyborcze koła to uroczy

stość dla wszystkich jego członków, wymagająca szcze
gółowego przygotowania, zarówno w sensie programo
wym , jak i organizacyjnym. Zarząd koła powinien
podjąć następujące przedsięwzięcia :
ustalenie z członkami koła i zarządem szkolnym
ZMS terminu zebrania ;
przygotowanie programowych dokumentów oraz
ustalenie listy osób, które zarząd zamierza zaprosić
na zebranie . Na liście tej m. in . powinni się znaleźć :
wychowawca klasy, opiekun szkolnej organizacji
ZMS, przedstawiciele zarządu szkolnego ZMS, POP,
komitetu rodzicielskiego, współpracującego koła
73
 ZMS z zakładu pracy, uczelni lub z innej szkoły, ko
lo ZMW, KMW itp.;
przygotowanie i rozesłanie zaproszeń (na tydzień
przed zebraniem );
skonsultowanie z zarządem szkolnym i wychowa
wcą klasy propozycji kandydatur do nowego zarzą
du. Z osobami tymi należy przed zebraniem prze
prowadzić rozmowę celem uzyskania ich zgody na
kandydowanie,
przygotowanie sali, w której odbędzie się zebranie.
Zebranie może odbyć się w klasie szkolnej. Niezbę
dnym elementem dekoracyjnym jest znaczek ZMS,
hasło, portrety Janka Krasickiego, Hanki Sawickiej.
Program zebrania sprawozdawczo -wyborczego i za
sady wyborcze każdorazowo określone są w instruk
cji sprawozdawczo -wyborczej. Każde zebranie ZMS, a
także i zebranie sprawozdawczo -wyborcze, przeprowa
dzić należy zgodnie z określonymi w Statucie i instruk
cji zasadami demokratycznymi. Oznacza to przede
wszystkim , że wszelkie decyzje podejmowane na zebra
niu zapadają zwykłą większością głosów .

5. ROLA ZARZĄDU KOŁA KLASOWEGO

Całokształtem działalności koła klasowego ZMS kie

ruje zarząd koła. Do jego podstawowych zadań należy
przede wszystkim troska o pełną realizację przyjętego
na zebraniu sprawozdawczo -wyborczym programu
pracy, aktualnych wytycznych instancji nadrzędnych
ZMS, postulatów młodzieży i sugestii wychowawcy
klasowego. Szczegółowe zadania koła omówione zosta
ną w odnośnych rozdziałach niniejszego opracowania .
W tym rozdziale zajmiemy się głównie metodami pra
cy zarządu. W zależności od ilości członków w kole za
rząd liczy od 3-7 osób , w tym :

74
a) Przewodniczący zadaniem jego jest kierowanie
całokształtem pracy koła ; odpowiada on za reali
zację planu pracy, utrzymywanie stałego kontaktu
z zarządem szkolnym , wychowawcą klasy, repre
zentowanie koła na zewnątrz. Przewodniczy on rów
nież zebraniom koła. Proponujemy, by w ramach
podziału pracy zajmował się udziałem ZMS w za
jęciach z wychowania obywatelskiego.
b) Wiceprzewodniczący — kieruje działalnością zwią
zaną z naukową aktywizacją uczniów i preorienta
cją zawodową, a ponadto prowadzi dokumentację
koła, tzn . książkę pracy.
c) Skarbnik – dba o systematyczne opłacanie skła
dek, prowadzi ich rejestr, a ponadto może ewiden
cjonować efekty pracy w ramach czynów społecz
nie -użytecznych.
d) Organizator szkolenia czuwa nad całokształtem
działalności ideowo -kształceniowej, a przede wszys
tkim dba o systematyczne odbywanie zebrań szko
leniowych, pomaga członkom w znalezieniu właści
wych materiałów szkoleniowych, prowadzi ewiden
cję członków uczestniczących w formach szkolenia
aktywu, kompletuje biblioteczkę koła, propaguje i
organizuje czytelnictwo. Odpowiada z ramienia za
rządu koła za przebieg w klasie Olimpiady Wiedzy
o Polsce i Świecie Współczesnym.
e) Organizator sportu i turystyki — utrzymuje stały
kontakt z SKS lub komisją sportu zarządu szkolne
go, organizuje na terenie klasy igrzyska sportowe,
Spartakiadę Wiedzy i Sprawności Obronnych, in
spiruje wycieczki turystyczne, biwaki i organizuje
młodzież do udziału w nich. Organizator sportu po
winien przejść przeszkolenie na specjalistycznej
WSA.
f) Organizator zajęć kulturalnych – zajmuje się in
spirowaniem życia kulturalnego koła .

75
g) Członek zarządu szczegółowe zadania , w zale
żności od potrzeby, przydziela mu przewodniczący
koła. Mogą to być zadania kompleksowe, np. orga
nizacja czynów społecznych . Członkiem zarządu mo
że być przewodniczący samorządu klasowego, jeśli
należy do ZMS, lub organizator Olimpiady Wie
dzy o Polsce i Świecie Współczesnym .
Przedstawiony powyżej przydział zadań traktować
należy jako przykładowy, gdyż w zależności od ilości
członków zarządu zadania te mogą być rozłożone rów
nież na mniejszą ilość osób.
Nie oznacza to również, że realizacją poszczególnych
kierunków działania mają zajmować się tylko człon
kowie zarządu. Scedowanie odpowiedzialności tylko na
nich byłoby poważnym błędem , konsekwencją którego
stałoby się obserwowane często zjawisko podziału koła
na czynnych i biernych jego członków . Aby temu prze
ciwdziałać, potrzebne jest właściwe planowanie i kie
rowanie pracą koła.

6. ORGANIZACJA PRACY KOŁA

KLASOWEGO ZMS

Podstawą systematycznej i efektywnej pracy koła

klasowego jest właściwe zaplanowanie działań i przed
sięwzięć wynikających z uchwalonego na zebraniu
sprawozdawczo -wyborczym ramowego planu pracy.
Przystępując do układania planu pracy zarząd koła
powinien odpowiedzieć sobie na następujące pytania :
Co chcemy osiągnąć poprzez działalność koła?
Jakie należy podjąć przedsięwzięcia dla osiągnięcia
tych celów ?
W jaki sposób realizować te przedsięwzięcia ?
Częściową odpowiedź na wszystkie te pytania znaj
dziemy w ramowym planie pracy uchwalonym przez
zebrania sprawozdawczo -wyborcze koła, w wytycznych
76
instancji nadrzędnych oraz w propozycjach metody
cznych do ich realizacji. Zarząd koła musi jednak w
konkretnych przypadkach przyjąć oparte na własnych
przemyśleniach rozwiązania, które dotyczyć powinny
przede wszystkim zasięgu inicjatyw , terminu ich reali
zacji oraz osobistej odpowiedzialności członków za ich
wykonanie. Przemyślenia te muszą być uzgodnione z
wychowawcą klasy, jako że działalność koła ZMS -ow
skiego stanowi integralną część pracy wychowawczej
prowadzonej na terenie klasy.
Każdy plan pracy musi odpowiadać zasadniczym kry
teriom, do których w pierwszym rzędzie należą :
- celowość podejmowanych poczynań ,
realność stawianych zadań oparta na dokładnej zna
jomości sytuacji w klasie i możliwości pracy koła ,
– dokładne sprecyzowanie konkretnych przedsięwzięć
wyrażających się w przydziale zadań poszczególnym
członkom oraz określeniem terminu ich wykonania
i oceny.
Plan pracy koła winien być opracowywany na okres
jednego kwartału lub półrocza zgodnie z cyklem pra
cy szkoły. Oto przykładowy plan pracy koła na pierw
szy kwartał roku szkolnego :

7. PRZYKŁADOWY PROJEKT ROBOCZEGO PLANU

PRACY KOŁA:

Termin
Zadanie Odpowiedzialny
realizacji

1. Opracowanie i zatwierdzenie planu przewodniczący 10 wrzesień

pracy koła kola

2. Spartakiada Wiedzy i Sprawności Ob

ronnej
a ) Zapoznanie członków kola i ucz F. Kotula 10 wrzesień
niów z regulaminem spartakiady (org . sport . )
i przydzielenie zadań
b ) Opracowanie gazetki ściennej na Wojtulewicz do 20 września
temat lud. obronności kraju Gryziecka

77
 Termin
Zadanie Odpowiedzialny
realizacji

c) Opracowanie plansz przedstawiając | Lewandowski do 20 września

cych stopnie wojskowe oraz alfabet Jasiński
Morse'a
d) Opracowanie zestawu bibliograficz- Kleczman do 20 września
nego z zakresu tematyki wojskowej
e) Zorganizowanie zgadywanki tereno- Kotula do 30 września
wej Bieniek wg terminarza
Celiński Z. Sz. ZMS
f) Eliminacje pisemne z wiedzy teore
tycznej
g) Opracowanie tabeli wyników 99 po zakończeniu
eliminacji
3. Podnoszenie wyników nauczania
a) Powołanie zespołów współzawodni wiceprzew . do 15 września
czących o tytuł Grupy Wychowa koła
nia Socjalistycznego
b) Bieżące rozliczanie z wyników 92 cały okres
w nauce członków ZMS i organi
zacja samopomocy koleżeńskiej
c) Przygotowanie drużyny klasowej do 99 do 30 września
udziału w zawodach matematycz
nych i fizycznych
4. Praca ideowo-kształceniowa przewodn . do uzgodnie
a) Zebranie propozycji tematów do kola nia z wych .
zajęć z wych. obyw. i przydział za (raz na miesiąc)
dań dla poszczególnych członków
w zakresie realizacji
b) Ocena udziału koła ZMS w zaję 15 listopada
ciach z wych . obyw.
c) Zapoznanie z programem Olimpia org . szkolenia do 20 paździer
dy Wiedzy o Polsce i Świecie nika
Współczesnym i omówienie zadań
dla koła. Powołanie komitetu kla
sowego
d) Udział w imprezie ogólnej po przew . kola wrzesień
święconej rocznicy wrześniowej
e) Uporządkowanie grobów żołnierzy Warchoł 5 listopad
radzieckich i złożenie na nich wią
zanek kwiatów
f ) Przeprowadzenie rekrutacji do org . szkolenia do 30 września

istniejących w szkole kół zaintere

sowań społeczno -politycznych
5. Działalność k-o i sportowa
a) Zorganizowanie wspólnie z kolem organizator za ostatnia sobo
kl . II c wieczorku tanecznego po jęć kult . ta października

78
 Termin
Zadanie Odpowiedzialny realizacji

łączonego z prezentacją poezji re

wolucyjnej
b) Zorganizowanie niedzielnej wyciecz org . sportu początek paź
ki na grzybobranie i turyst. dziernika (nie
dziela)
c) Udział koła w szkolnych igrzys wg kalendarza
kach sportowych szkolnego
d) Wyjście do kina i dyskusja nad org. zaj. kult . 15 października
filmem

6. Sprawy socjalno -bytowe przew . kola do 10 września

a) Analiza sytuacji materialnej ucz i zarząd
niów i zgłoszenie propozycji przy
działu stypendiów
7. Zorganizowanie środowiskowego OHP Kowalski Zgodnie z pla
i podjęcie czynu społecznego nem Z. Sz.
ZMS
8. Analiza realizacji planu pracy przew . kola 15 listopad
i zarząd
Zebranie kola
1. Zatwierdzenie planu pracy
przedst. regulaminu Spart . Wiedzy przew . kola 10 września
i Sprawn . Obronnej
powołanie GWS
analiza sytuacji mater. uczniów
2. Zebranie szkoleniowe na temat : org . szkolenia polowa paz
(zgodnie z tematyką ZG ZMS) dziernika
Przydział zadań w zajęciach
z wychowania obywatelskiego
3. Podsumowanie pracy koła za pierwszy przew , koła po konferencji
olires wiceprzew . klasyfikacyjnej
analiza wyników nauczania

8. KIEROWANIE PRACĄ KOŁA

O efektach pracy koła ZMS decyduje aktywność
wszystkich jego członków . Oznacza to, że w realizacji
planu pracy koła uczestniczy nie tylko zarząd — po
szczególne zadania realizują również członkowie koła
w zależności od swych umiejętności, zainteresowań i
możliwości .

79
 Postawy członków ZMS kształtują się w konkret
nym działaniu. Stąd też niezwykle istotną sprawą jest,
aby każdy z członków nie tylko podejmował się reali
zacji inicjatyw programowych - chodzi o to by, przyj
mując zadanie do wykonania świadomy był jego celu
i miał możliwość wykazania się własną inicjatywą. Roz
ważamy to na przykładzie :
Zadaniem koła jest udział w zajęciach z wychowania
obywatelskiego. Zarząd koła po uzgodnieniu propozy
cji tematu z uczniami w klasie i wychowawcą rozdzie
la zadania pomiędzy członków koła ZMS. Kol. Szeligo
wski otrzymał zadanie opracowania materiału ilustru
jącego dorobek gospodarczy swego miasta. Kolega ten,
w porozumieniu z zespołem przygotowującym opisową
część tematu, powinien zaproponować formę tej ilu
stracji (np. wykres, przezrocza, zdjęcia ważniejszych
obiektów gospodarczych itp ), a następnie przystąpić do
ich wykonania lub zdobycia. Od niego więc w dużej
mierze zależy nie tylko forma ilustrowania zajęć, ale
przede wszystkim wpływ, jaki będą miały przygotowa
ne materiały na atrakcyjność i poznawcze efekty za
jęć. To samo zadanie będzie miało o wiele mniej war
tości wychowawczych , jeśli kol. Szeligowski otrzymał
zadanie sprecyzowane w sposób następujący : na zajęcia
z wychowania obywatelskiego przygotować wykres gra
ficzny na podstawie opublikowanego w „ Nowinach
Rzeszowskich " dnia 26.III.ub. roku artykułu , który był
zilustrowany wykresem .
Odpowiedzmy sobie teraz na pytanie : W jaki spo
sób zarząd koła na co dzień powinien kierować jego
pracą?
W odróżnieniu od innych środowisk szkolne koło
ZMS zrzesza uczniów jednej klasy, a tym samym za
rząd ma z nim codzienny kontakt. Może on więc wy
korzystać dla swej pracy nie tylko czas poświęcony na
zebranie koła, ale przede wszystkim codzienne konta
80
kty na przerwach , przed lekcjami lub po ich zakon
czeniu. Nawet podczas kilkuminutowych przerw mię
dzylekcyjnych przewodniczący koła może zebrać za
rząd czy poszczególszych członków celem omówienia
szczegółowej kwestii, przydziału zadań i kontroli ich
wykonania .
Każdy z członków zarządu koła jest odpowiedzialny
za określony dział pracy. Do realizacji konkretnych
przedsięwzięć powinni oni zaangażować swych najbliż
szych kolegów proponując im współpracę i wspólnie
ustalać sposób ich wykonania.
Przynajmniej raz na dwa tygodnie zarząd koła prze
prowadza analizę realizacji planu pracy i bieżących za
dań. Na posiedzeniu tym członkowie zarządu przed
stawiają informację o pracy koła na poszczególnych od
cinkach programowych i ustalają problemy, które bę
dą przedmiotem dyskusji na najbliższym zebraniu.
Dla ułatwienia sobie pracy przewodniczący koła mo
że prowadzić zeszyt, w którym będzie odnotowywał
wszelkie ustalenia i przydział zadań poszczególnym
członkom, decyzje i zalecenia zarządu szkolnego, wnios.
ki, jakie zgłaszają członkowie, oraz realizację poszcze
gólnych przedsięwzięć. Wnioski te powinny zostać za
notowane również w książce pracy koła .

9. DOKUMENTACJA PRACY KOŁA

Podstawowymi dokumentami w kole są : książka pra

cy koła i ewidencja składek. Pierwszy z nich (książka)
odzwierciedla całokształt pracy koła ZMS, a więc :
skład osobowy zarządu , plan pracy i adnotacje o jego
realizacji, ewidencja członków , protokoły zebrań , zgła
szane przez członków wnioski i postulaty oraz adnota
cje czynników kontrolnych .
Za prowadzenie książki odpowiedzialny jest wice

6 - ZMS w szkole średniej 81

przewodniczący . Wszelkie zapisy w niej dokonywane
powinny być czytelne i skondensowane, Dla realizacji
pracy koła najistotniejsze znaczenie ma plan pracy
oraz protokoły z zebrań . Plan pracy omówiliśmy wy
żej . Obecnie więc zajmiemy się sposobem opracowania
protokołu.
Protokół jest odzwierciedleniem zebrania koła i po
winien zawierać takie elementy, jak : data zebrania, te
matyka, czyli porządek dzienny, nazwisko prowadzące
go i osób zaproszonych na zebranie. Sporządzający pro
tokół odnotowuje w jego treści następujące momenty :
- poruszony problem i nazwisko uczestnika zebrania,
który ten problem przedstawił,
nazwiska zabierających głos w dyskusji,
przyjęte przez koło wnioski lub decyzje oraz zada
nia dla członków związane z tymi decyzjami.
Ze względu na przejrzystość protokołu należy unikać
rozwlekłych opisów wystąpień poszczególnych dysku
tantów . W wypadku, gdy zebranie podejmuje więcej
problemów , wskazane jest każdy z nich odnotować oso
bno .
Na każdym zebraniu powinien być przedstawiony
członkom koła do akceptacji protokół z zebrania po
przedniego.
Przykład
Jeśli tematyka zebrania podejmowała jako temat za
jęć szkoleniowych takie problemy, jak „Historia ruchu
młodzieżowego w Polsce Ludowej”, a w sprawach or
ganizacyjnych przygotowanie koła do udziału w Spar
takiadzie Wiedzy i Sprawności Obronnej oraz ocenę
realizacji składek członkowskich za ubiegły kwartał, to
W protokole zebrania problemy te znajdą odzwier
ciedlenie w następujący sposób :
1. Wprowadzenie do dyskusji na temat szkoleniowy
„ Historia ruchu młodzieżowego w Polsce Ludowej”
9

dokonały koleżanki Ewa Kwiatkowska i Regina Ta

82
 taj. Głos w dyskusji zabrali : J. Adamczewski, F. Fi.
ler, M. Bartkowiak i J. Bałazy.
>

2. Przygotowania do spartakiady omówił kol, K. Igna

siak. Głos w dyskusji zabrali: Z. Wacławek, T. Ka
czor, E. Grob. Przyjęto następujące wnioski :
opracować do 15 września planszę przedstawia
jącą stopnie wojskowe(Ignasiak , Tataj),
opracować gazetkę na temat ludowej obronności
(K. Figura, Z. Kokot) ,
- zorganizować spotkanie z oficerem Wojska Pol
skiego (Wacławek , Kaczor ).
3. Skarbnik przedstawił aktualny stan opłacania skła
dek. Nie opłacili składek : Furmański, Wieczorkie
wicz, Tataj . Koło zobowiązało ich do uregulowania
składek w ciągu pięciu dni.

Zeszyt ewidencyjny składek prowadzi skarbnik od

notowując w nim wszelkie wpłaty oraz wydanie znacz
ków.
Ciekawą formą ilustrującą działalność i dorobek ko
ła ZMS może być kronika koła. Prowadzi ją zespół lub
jeden z członków koła posiadający uzdolnienia plasty
czne i literackie. W zależności od inwencji kronikarzy
„ rejestrują ” oni w dowolnie przez siebie przyjęty spo
sób te wszystkie momenty i wydarzenia, które uznają
za istotne w pracy całego kolektywu, ilustrując je zdję
ciami lub szkicami. W kronice znajdzie się również
miejsce na przedstawienie, nierzadko w humorystyczny
sposób , sylwetek aktywistów i członków koła.

10. ZEBRANIE KOŁA KLASOWEGO ZMS

Jednym z ważniejszych momentów pracy organiza

cji ZMS jest zebranie koła . Zapadają na nim wszystkie
ważniejsze decyzje, dokonuje się analizy i oceny pracy
koła oraz jego członków . Zadaniem zebrania jest rów
83
nież wzbogacenie wiedzy społeczno-politycznej człon
ków. Aby spełniło ono swoje zadania , powinno być
dobrze przygotowane i w sposób ciekawy przeprowa
dzone.

Przygotowanie zebrania
Częstotliwość i tematyka zebrań wynika przede
wszystkim z planu pracy koła. Mogą one być zwoły
wane także na skutek zaistniałej sytuacji w klasie lub
na polecenie zarządu szkolnego ZMS.
Przygotowaniem zebrania kieruje przewodniczący
koła lub wyznaczony przez niego członek zarządu.
Właściwe przygotowanie organizacyjne zebrania wy
maga wykonania przez członków wielu czynności, które
w sumie zdecydują o tym, czy spełniło ono podstawowe
założenia .
Aby dobrze przygotować zebranie, zarząd koła przy
najmniej na dwa tygodnie przed wyznaczonym termi
nem odbywa swoje posiedzenie, na którym ustala cel
i temat najbliższego zebrania oraz wyznacza odpowie
dzialnych za poszczególne czynności przygotowawcze.
Głównymi celami zebrania na przykład zostały wyzna
czone :
1. dalsza poprawa wyników nauczania,
2. zapoznanie członków koła z rozwojem gospodar
czym miasta .
Temat zebrania :
1. Analiza wyników nauczania za pierwszy okres oraz
ocena dotychczasowej pracy ZMS w tym zakresie.
2. Perspektywy rozwoju przemysłu na terenie miasta
(powiatu, dzielnicy ).
Zarząd koła podejmuje również decyzję, w jakiej
formie zebranie zostanie przeprowadzone, ii w związku
z tym określa sposób opracowania tematu.
Sposób przeprowadzenia analizy wyników zapropo
nowany został w odpowiednim rozdziale.

84
 Temat szkoleniowy może być przygotowany przez sa
mych uczniów lub przez zaproszonego lektora. W je
dnym i drugim wypadku wskazane jest, aby uczniowie
wstępnie zapoznali się z tematem poprzez dostępne
źródło. Może to być np. zaproponowany do przeczyta
nia artykuł w prasie. Ustalając cel i temat zebrania
zarząd koła powinien mieć na uwadze zainteresowanie,
jakie będzie towarzyszyć zebraniu. Decyduje o tym :
właściwy dobór tematyki zgodny z potrzebami ucz
niów i odpowiadający ich poziomowi wiedzy ;
jeśli na zebranie zaprasza się prelegenta, musi to
być człowiek potrafiący ciekawie mówić ;
-

odpowiednie rozpropagowanie problematyki po

przez rozmowy indywidualne, radiowęzły, artykuły
w gazetkach klasowych itp .;
uatrakcyjnienie zebrania poprzez np. ciekawe spot
kanie, zorganizowanie wieczorku tanecznego, wie
czoru pytań i odpowiedzi, konkursu , quizu itp.
Następną czynnością przygotowującą zebranie jest
ustalenie terminu i porządku zebrania .

Przykładowy porządek zebrania

a) Perspektywy rozwoju gospodarczego miasta poga
danka - referuje przedstawiciel MRN ;
b) pytania i odpowiedzi;
c) analiza wyników nauczania - referuje wiceprzewo
dniczący koła ;
d) dyskusja i wnioski ;
e ) sprawy organizacyjne :
- omówienie przygotowań do wycieczki ref . ..
rozpatrzenie przyjęcia do ZMS kol . .

f) wieczorek tematyczny (z konkursem na znajomość

swojego miasta) .
Po opracowaniu porządku zebrania następuje przy
dział zadań dla poszczególnych członków koła .
Oto przykładowe zadania :

85
a ) Opracowanie artykułu do gazetki klasowej na temat
perspektyw gospodarczych miasta do dnia..
kol.
b) zaproszenie na zebranie przedstawiciela MRN
kol.
c) Przygotowanie miejsca zebrania - kol.
itp.
Przebieg zebrania
Przed rozpoczęciem zebrania przewodniczący koła
sprawdza obecność. Następnie otwiera zebranie przed
stawiając porządek dzienny zebrania. Członkowie koła
mają prawo zgłosić swoje uwagi do przedstawionego
porządku. Poprawki zgłoszone przez członków przyj
muje koło większością głosów . Następnie przewodni
czący przystępuje do realizacji poszczególnych punktów
porządku. Po każdym punkcie przewodniczący formu
łuje wnioski na podstawie wprowadzenia oraz dysku
sji .
Zebranie należy protokołować w „ książce pracy ” , a
postulaty, propozycje czy uwagi krytyczne przekazać
zarządowi szkolnemu ZMS. Elementem wprowadzają
cym dobry nastrój na zebraniu jest wprowadzenie tra
dycji śpiewania piosenek młodzieżowych, swoistych
form rozrywki, humoru itp.
Każde zebranie koła ZMS powinno być zakończone
odśpiewaniem hymnu ZMS. Ten uroczysty moment ze
brania nie tylko podkreśla organizacyjną więź człon
ków koła, ale stanowi bardzo ważny element wycho
wawczy, gdyż każe identyfikować się każdemu człon
kowi organizacji z ideowymi założeniami Związku za
wartymi w strofach hymnu.

11. KOŁO ZMS A KLASA

Związek Młodzieży Socjalistycznej jest organizacją,

która zasięgiem swego oddziaływania obejmuje nie tyl
86
ko członków Związku, ale i młodzież nie zorganizowa
ną. Największe możliwości tego oddziaływania ma wła
śnie koło klasowe ZMS, jako że naturalnie tkwi w pod
stawowej jednostce organizacyjnej struktury szkoły ja
ką jest klasa .
Rozważając problem wzajemnych relacji pomiędzy
kolem ZMS a klasą spróbujemy zastanowić się, jak na
leży rozumieć konieczność podejmowania działań „ na
zewnątrz ZMS ” przy równoczesnym zachowaniu zwar
tości ZMS-owskiego kolektywu. Jednym z podstawo
wych warunków tej zwartości jest przede wszystkim
autentyczność deklaracji uczestnictwa poszczególnych
członków koła w działalności ZMS. Nie sama jednak
deklaracja stanowić będzie o spójności koła, musi ona
znaleźć szansę autentycznego zademonstrowania po
stawy członka w konkretnym działaniu . Tak więc każ
de koło stworzyć musi odpowiadającą wszystkim
członkom płaszczyznę działania, konkretne cele i zada
nia oraz odpowiedni do tych celów i zadań zakres ko
lektywnej i indywidualnej odpowiedzialności.
Wspólnota dążeń przy jednakowym dla wszystkich
członków koła stopniu odpowiedzialności jest właśnie
tą cechą, która wyróżnia koło ZMS od reszty uczniów
klasy. Kto tych dwóch podstawowych zasad nie chce
uznać - nie może być członkiem kolektywu.
W szkole, w konkretnej klasie, zadania ZMS nie
ograniczają się jednak tylko do kształtowania postaw
samych czonków ZMS . W tym formalnym kolektywie
uczniowskim - nie zawsze jednorodnym pod wzglę
dem zainteresowań , dążeń i ambicji – koło ZMS po
winno być grupą inicjującą, inspirującą do działania,
kształtującą pozytywne postawy indywidualnych ucz
niów . Wykorzystując zwartość swego ZMS-owskiego
kolektywu, koło posiada olbrzymie możliwości wpły
wania na kształtowanie opinii i poglądów poszczegól
nych uczniów , ich ambicji i zachowania.
.87
 To własnie koło klasowe jest tym pierwszym pomoc
nikiem wychowawcy klasowego w rozwiązywaniu
trudnych wychowawczych problemów w klasie, w mo
bilizowaniu całej młodzieży do nauki i społecznego
działania . Chcąc zyskać sobie autorytet wśród ucz
niów , jak również mając ambicje reprezentowania in
teresów młodzieży oraz rozwój własnych szeregów,
ZMS w szkole musi przejąć część odpowiedzial
ności również za uczniów nie zorganizowanych,
objąć ich sferą swego oddziaływania, stwarzać im mo
żliwości społecznej i kulturalnej aktywizacji, występo
wać w ich interesie. Tak więc koło ZMS zachowując w
pełni swą organizacyjną odrębność włączać powinno
młodzież nie zorganizowaną do prowadzonych przez
siebie imprez i przedsięwzięć programowych .
Przykładem takiego właśnie działania jest powszech
ny udział uczniów w Olimpiadzie Wiedzy o Polsce
i Świecie Współczesnym , w Spartakiadzie Wiedzy
i Sprawności Obronnej , w imprezach typu „ Zabawa,
jakiej nie było” czy w ruchu przodownictwa w nauce
pracy społecznej.
Równolegle z zarządem koła ZMS działa w klasie sa
morząd uczniowski . Jego działalność polega na podej
mowaniu i realizacji przez uczniów we własnych ze
społach konkretnych zadań wynikających z ich potrzeb
i zainteresowań . Samorząd uczniowski powinien dbać
szczególnie o : warunki wspólnego życia w klasie - -

powinien troszczyć się o ład, higienę i estetykę otocze

nia, organizować różne formy samoobsługi, ustalać
obowiązujący tryb i normy życia w klasie, współdzia
łać w opracowywaniu i wdrażaniu w życie regulaminu
uczniowskiego, rozwiązywać konflikty koleżeńskie, or
ganizować pomoc w nauce.
Samorząd uczniowski powinien zajmować się rów
nież organizowaniem różnego rodzaju form spędzania
wolnego czasu, współuczestniczyć w organizowaniu
88
czynów społeczno -użytecznych dla swojej klasy i dla
szkoły, prowadzić akcje społeczne, takie jak na przy
kład zbiórka na fundusz budowy szkół, internatów itp.
Jak z tego widać, samorząd uczniowski bierze czyn
ny udział w rozwiązywaniu wielu istotnych problemów
klasy. Zadaniem koła klasowego ZMS jest inspirowa
nie i wspieranie jego działań poprzez delegowanie do
pracy w samorządzie swych aktywistów , uzgodnienie
wspólnych przedsięwzięć i zamierzeń.
Podstawową rzeczą we wzajemnych stosunkach po
między kołem ZMS a samorządem uczniowskim jest
to, aby wszystkie problemy, którymi zajmuje się samo
rząd klasowy, traktować jako wspólne, zachowując je
dnocześnie odrębność własnych przedsięwzięć progra
mowych i organizacyjnych wynikających z charakteru
Związku.
Rozdział IV

CZŁONKOWIE ZMS -

ICH PRAWA I OBOWIĄZKI

1. CO TO ZNACZY BYĆ CZŁONKIEM ZMS ?

W rozdziale I określiliśmy sobie charakter i cele

Związku Młodzieży Socjalistycznej. Wypada teraz za
stanowić się, jaki powinien być przy tych założeniach
ideologicznych wzór osobowy członka naszej organi
zacji? Jakie są podstawowe cechy, które powinny od
różniać członka ZMS od nie zorganizowanego ? Jaką
postawę powinien reprezentować kandydat na człon
ka do Związku, a jaką ten , który ma już kilkuletnie
doświadczenie i praktykę życia w kolektywie organi
zacji?
Statut ZMS w art . 7 powiada :
Członkiem Związku Młodzieży Socjalistycznej może
być każdy obywatel PRL w wieku od 16 do 28 lat
który :
uznaje i czynnie realizuje założenia programowe
Związku ;
- przestrzega zasad Statutu, podporządkowuje się
uchwałom Związku ;
- pracuje w jednym z kół ;
opłaca systematycznie składki członkowskie .
Z tych sformułowań wynika jednocześnie , że młody
człowiek wstępujący do Związku już posiada pewne
cechy, które pozwolą mu spełniać w organizacji wy
mienione warunki.

90
 Po pierwsze : musi znać założenia programowe
Związku i w oparciu o tę wiedzę uczestniczyć w ich re
alizacji.
Po drugie : powinien znać Statut, rozumieć jego po
stanowienia i zgadzać się z nimi.
Po trzecie : powinien dysponować pewnymi podsta
wowymi umiejętnościami życia i pracy w zespole ludz
kim , a przede wszystkim chociaż coś robić razem z in
nymi.
Po czwarte : powinien posiadać umiejętność zdyscy
plinowania, tzn . podporządkowania się decyzjom i nor
mom 'kolektywu.
Trzeba ponadto dodać, że w toku pracy członka ZMS
w organizacji wzrasta ranga i ilość zadań, które skła
dają się na „ czynną realizację założeń programowych
Związku ”. Zadania te w miarę upływu czasu są coraz
trudniejsze, ważniejsze społecznie i odpowiednio do te
go wartości charakteru członka ZMS powinny rosnąć.
Nie wystarczy więc już tylko chęć uczestniczenia, pre
dyspozycja do dyscypliny i pracy w zespole. W toku
pracy powinny powstawać takie cechy jak : ugrunto
wane przekonania ideologiczne i polityczne zgodne z
założeniami Związku, pracowitość, wrażliwość spo
łeczna, odwaga cywilna, ambicja i twórczy stosunek do
każdej pracy .
Od członka ZMS o pewnym stażu w organizacji wy
maga się przede wszystkim właściwego stosunku do
podstawowych zadań obywatelskich . Jeżeli członek
ZMS jest uczniem , to jednym z głównych kryteriów
oceny jego postawy ZMS -owskiej będzie jego stosunek
do nauki, która jest głównym zadaniem obywatelskim
ucznia. Jeżeli jest on robotnikiem, kryterium oceny po
stawy będzie jego stosunek do pracy.
W miarę rozwoju działalności członka ZMS kryte
ria te zaostrzają się. Chodzi już nie tylko o spełnienie
91
obowiązków , ale o twórczy do nich stosunek , ambicje
przodowania, chęci tworzenia nowych wartości.
Taki rozwój charakteru i cech osobowych ZMS -owca
powinien w myśl założeń organizacji prowadzić do te
go, by mógł się on stać pełnowartościowym członkiem
Partii, by można było o nim w przyszłości powiedzieć,
że jest komunistą.
Z powyższej charakterystyki wynika, że wzór osobo
wy członka ZMS nie jest wartością stałą. Pozytywne
cechy charakteru powinny kształtować się w toku jego
pracy w organizacji - W wyniku jego działalności w
kolektywie.
Jaki więc powinien być uczeń -ZMS -owiec i czego
wymagamy od członka organizacji w pierwszych
etapach jego społecznej działalności?
Powiedzieliśmy już, że głównym kryterium oceny
ucznia - członka ZMS jest jego stosunek do nauki
powinien on być aktywny. ZMS -owiec powinien zaw
sze dążyć do powiększania swojej wiedzy , do grun
townego opanowania całokształtu przekazywanych mu
w szkole informacji oraz do przodowania w tych dzie
dzinach , które go interesują szczególnie.
Chcemy, aby ZMS -owiec uczył się nie tylko dla do
brych stopni, ale z ciekawości świata i jego prawidel,
z chęci tworzenia nowych wartości, z pragnienia przy
służenia się społeczeństwu uzyskaną wiedzą i umie
jętnościami.
Następna sprawa to zainteresowanie życiem poli
tycznym i społecznym kraju i świata. ZMS - owiec po
winien być człowiekiem , któremu nie jest obojętne to,
co się dzieje wokół niego, i to, co decyduje o życiu
i przyszłości jego kraju. Przychodząc do Związku
uczeń wstępnie akceptuje ideologię socjalizmu, która
leży u podłoża programu ZMS. W trakcie działalności
w Związku powinien starać się ją dogłębnie poznać.
Dlatego też powinien on dążyć do zdobycia marksi
92
stowskiego światopoglądu, do pogłębienia tych war
tości, które uprzednio skłoniły go do akceptacji celów
ideowych ZMS.
Jedną z cech ucznia ZMS -owca powinna być wra
żliwość społeczna. Chodzi tutaj o umiejętność spostrze
gania wokół siebie rzeczy nieprawidłowych i reago
wania na nie czynem . Jeżeli np. jest w klasie kolega,
który z uwagi na chorobę czy inne trudności nie mo
że poradzić sobie z nauką, dobry ZMS-owiec spostrze
że to i przyjdzie mu z pomocą. Jeżeli w klasie lub
szkole zajdzie przypadek , który może przynieść ujemne
skutki dla klasy czy szkoły, ZMS-owiec powinien nie
zależnie od okoliczności wskazać na źródło zła i sta
rać się przeciwdziałać.
Wrażliwość społeczna powinna skłaniać członka or
ganizacji do szukania pola dla swojej inicjatywy. Jeśli
widzimy na przykład, że na podwórku szkolnym mo
żna by zrobić boisko do siatkówki, którego nie ma w
szkole, to występujemy z tą inicjatywą i próbujemy
dokonać tego wspólnie z kolegami.
ZMS -owiec powinien być koleżeński. Oznacza to
chęć pomocy każdemu, kto znalazł się w trudnej sy
tuacji; oznacza to również umiejętność wspólnego dzia
łania, rozumienia innych ludzi i ich problemów . I wre
szcie rzecz chyba najtrudniejsza dla młodych ludzi w
szkole dyscyplina. Jest to umiejętność podporządko
wania się nakazom społecznego interesu nawet wtedy,
gdy nie odpowiada on osobistym dążeniom czy prag
nieniom . Weźmy najprostszy przykład z życia szkolne
go. Dobrze rozumiany interes klasy wymaga pełnego
spokoju na lekcji, aby wszyscy mogli z niej skorzystać;
nie zawsze jednak zgadza się on z osobistą chęcią np.:
porozmawiania z kolegą w „ szalenie ” ważnej sprawie.
Świadoma dyscyplina jest umiejętnością różnicowania
wagi spraw i interesów , i podporządkowania się potrze
bie czy konieczności społecznie ważniejszej.
93
 ZMS -owiec, który uzyskuje w toku pracy społecznej
powyżej wymienione wartości, staje się aktywistą
Związku. Aktyw ZMS to właśnie ta grupa członków ,
których cechuje już ciągła chęć tworzenia nowych war
tości i społecznego działania. Są to jednym słowem ci,
którzy treści programu ZMS chcą i potrafią zmieniać
w czyn, lepiej i skuteczniej niż inni. Aktywista to wre
szcie taki członek ZMS, którego praca jest pozytywnie
oceniana przez jego własny kolektyw – koło czy kla
sę, który staje się cenionym i akceptowanym wzorem
dla innych .
Organizacja powierza aktywowi funkcje, co wymaga
od nich umiejętności kierowania zespołem . Jeżeli czło
nek ZMS wykonuje zadania lub realizuje własne ini
cjatywy, to działacz funkcyjny ma pewne stałe obo
wiązki. Potrzebna jest więc mu umiejętność planowa
nia pracy, rozdzielenia zadań , sprawiedliwej oceny, wy
ciągania wniosków . ZMS -owiec pełniący funkcję powi
nien stanowić wzór postępowania dla swojego zespo
łu, którym kieruje. Tylko wtedy będzie cieszył się praw
dziwym i trwałym autorytetem .

2. ZASADY PRZYJMOWANIA DO
ORGANIZACJI

Na początku tego rozdziału napisaliśmy, że uczeń

wstępujący do ZMS powinien posiadać już pewne ce
chy, predysponujące go do udziału w życiu Związku.
Wyklucza to tzw. „ zapisywanie się” do Związku
praktykę stosowaną niestety jeszcze do dziś w niektó
rych organizacjach . Jedyną słuszną drogą zwiększania
organizacji jest przyjmowanie nowych członków , tzn .
stworzenie takiej sytuacji, w której uczeń pragnący
wstąpić w szeregi ZMS, zna jego program i wie, dla
czego to robi, a organizacja ( starsi koledzy ZMS - owcy )
>

zna go i chce go przyjąć do swego grona .

94
 Zeby oba te warunki zostaly spełnione, trzeba umo
żliwić wszystkim chętnym zapoznanie się ze Związ
kiem , jego programem . Należy także umożliwić człon
kom organizacji, do której dany uczeń ma być przy
jęty, poznanie jego umiejętności, chęci działania, po
stawy społecznej. W tyna celu Prezydium ZG ZMS
opracowało w 1968 roku „ Wytyczne w sprawie progra
mu pracy z nowo wstępującymi do ZMS w szkołach
średnich i zawodowych”. Ustalają one przede wszystkim
kryteria przyjmowania uczniów do organizacji. Ubie
gający się o przyjęcie do ZMS powinni posiadać :
a) znajomość założeń statutowych i celów organiza
cji ZMS-owskiej ,
b) rzetelny stosunek do nauki wyrażający się brakiem
ocen niedostatecznych,
c) aktywną postawą społeczną.
Kryteria te powinny być konsekwentnie przestrze
gane. Przy stosowaniu kryterium wyników w nauce,
należy dokładnie i wnikliwie rozpatrywać warunki
kandydata, jeśli ma on ocenę niedostateczną. Może ona
bowiem być spowodowana przyczynami obiektywnymi,
niezależnymi od ucznia. Zarząd szkolny ZMS może
podjąć decyzję o przyjęciu go w szeregi ZMS — na
wet z tą oceną niedostateczną - zobowiązując go jed
nak do likwidacji tej oceny w określonym terminie .
W klasach pierwszych, gdzie uczniowie się jeszcze
nie znają, „wytyczne" wprowadzają obowiązek zorga
nizowania seminarium dla nowo wstępujących do
ZMS. Na program takiego seminarium składają się
dwa zasadnicze elementy :
a) zajęcia dla seminarzystów na temat tradycji pro
gramu i celów ZMS ,
b ) praktyczne zadania społeczne wykonywane przez
seminarzystów .
Szczególnie ważny jest drugi element, gdyż daje on
możliwość nowo wstępującym praktycznego sprawdze
95
!
nia, czy działalność ZMS-owska, jej formy i metody
będą im odpowiadać, zarząd szkolny i członkowie ZMS
ze starszych klas mają również możliwość sprawdze
nia przyszłych kolegów w działaniu oraz przekonania
się, czy są oni już społecznie przygotowani do wstą
pienia w szeregi Związku.
Seminarium dla nowo wstępujących organizuje się
w szkole siłami starszego aktywu ZMS-owskiego. Za
rząd szkolny powinien ze szczególną troską zabezpie
czyć organizacyjnie prawidłowy przebieg seminarium.
Jest ono bowiem dla nowo wstępujących wizytówką
szkolnej organizacji. Każdy błąd i nierzetelność ze
strony organizatorów będzie odstręczać od pracy w
Związku, każdy zaś przykład dobrej roboty stanie się
wzorem społecznego postępowania dla pierwszoklasi
stów.
Tematy seminaryjne dotyczące wiedzy o ZMS reali
zuje się metodą samokształceniową. Aktywiści star
szych klas organizują zebrania dyskusyjne, w czasie
których seminarzyści dzieląc się ze sobą uzyskanymi
poprzez lekturę wiadomościami dyskutują na temat
życia i pracy Związku.
Zadania praktyczne muszą być konkretne, tzn . takie,
które dadzą się podzielić na czynności wykonywane
przez poszczególnych seminarzystów ; zadania te po
winny być w określonym czasie wykonane, a następ
nie szczegółowo ocenione i rozliczone.
Na koniec seminarium zarząd szkolny ZMS organi
zuje uroczystą imprezę przyjęcia do ZMS tych semina
rzystów, którzy wykazali się aktywnością, właściwą
postawą społeczną i rzetelnością. Przed imprezą zarząd
szkolny przeprowadza z seminarzystami rozmowy, któ
re pozwalają sprawdzić, czy kandydat na członka
Związku spełnia wszystkie wymienione uprzednio wy
magania.
Uroczystość przyjęcia nowych członków do ZMS opi
96
saliśmy w rozdziale II. Można ją oczywiście zorgani
zować w inny sposób niż w podanym przykładzie, waż
ne jest natomiast, aby uroczystość ta zachowała się
w pamięci nowo przyjmowanych jako ważne wydarze
nie w ich życiu, jako nowy etap na drodze społecznej
aktywności.
Przyjmowanie do ZMS w starszych klasach przebie
ga nieco inaczej . Nie organizuje się seminariów, ponie
waż uczeń może z obserwacji pracy koła klasowego po
znać treści i formy działalności ZMS , a kolektyw koła
może na podstawie uczestnictwa ucznia w życiu kla
sy ocenić jego społeczną postawę i przydatność w sze
regach Związku. Zarząd koła musi zatroszczyć się o to,
aby przyjęcie do Związku stało się dla ucznia osobis
tym i ważnym przeżyciem .
Do szkolnej organizacji ZMS w zasadzie nie przyj
mujemy uczniów ostatniej klasy. O wyjątkach od tej
reguły decyduje zawsze kolektyw koła. Powinien on
zbadać przyczyny, które spowodowały, że dany uczeń
do ostatniej klasy nie wstąpił do organizacji. Jeśli były
to przyczyny obiektywne, a postawa i zaangażowanie
społeczne ucznia były bez zarzutu, wtedy koło klasowe
może zrobić wyjątek i przyjąć go w poczet członków
ZMS.

7 — ZMS w szkole średniej

Rozdzial V

DZIAŁALNOŚĆ IDEOWO-POLITYCZNA

1. PODSTAWOWE KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI

IDEOWO-POLITYCZNEJ

U podstaw szerokiej działalności ideowo-politycz

nej ZMS w środowisku szkolnym leży stwierdzenie, że
głównym celem pracy Związku jest kształtowanie so
cjalistycznej świadomości i postawy młodzieży. Jak
wiadomo, postawę polityczną człowieka tworzy się w
oparciu o utrwalone poglądy i przekonania. Te zaś po
wstają w wyniku działania dwóch elementów :
praktycznej działalności społecznej wiążącej czło
wieka emocjonalnie i uczuciowo z treściami i ce
lami, którym ta działalność służy ;
wiedzy ideologicznej i społeczno -politycznej, która
pozwala poznać i zrozumieć treści socjalistycznej
ideologii i w drodze świadomego wyboru uznać je
za własne przekonania.
Obydwa te elementy muszą być zawarte w ZMS
-owskim programie pracy ideowo -politycznej. W śro
dowisku szkolnym przewagę ma jeszcze element pierw
szy działanie na uczucia i emocje młodych ludzi.
Niemniej jednak w toku kilkuletniego rozwoju do
świadczeń ucznia ZMS-owca rola elementu wiedzy ide
ologicznej i społeczno -politycznej rośnie. Uczeń przy
chodzi do ZMS w wieku lat szesnastu. Jest to okres, w
którym wzrasta zdolność poznawania, samodzielnego
98
wyciągania wniosków, kształtowania własnych przeko
nań . Uczeń szesnasto -osiemnastoletni chce sam docho
dzić do swojego światopoglądu, do prawd o świecie.
Dlatego też już od seminarium dla nowo przyjmowa
nych przykłada się w organizacji wagę do samokształ
cenia, dyskusji. Mniej jest form tego rodzaju oczywi
ście w klasach pierwszych i drugich, więcej powinno
ich być w okresie późniejszym. Niemniej jednak zdo
bywanie wiedzy społeczno-politycznej jest obowiąz
kiem każdego ZMS-owca.
W niniejszym rozdziale omówimy formy ZMS-ow
skiej pracy ideowo-politycznej, które zawierają w sobie
obydwa podane elementy. Najpierw jednak postaramy
się usystematyzować główne kierunki pracy ideowo
-politycznej, którym te formy służą.
a) Wychowanie w duchu ideologii marksizmu-leniniz
mu – kształtowanie wiedzy i poglądów społeczno
-politycznych dotyczących podstawowych założeń
ustroju socjalistycznego, podstawowych pojęć i de
finicji z zakresu myśli marksistowskiej, tradycji
i historii ruchu robotniczego, kierowniczej roli
partii i jej polityki.
b) Wychowanie patriotyczne kształtowanie wiedzy
o postępowych tradycjach narodu polskiego, dumy
z przynależności narodowej, roli i miejsca Polski we
współczesnym świecie, wdrażanie do spełniania obo
wiązków obywatelskich , informowania o znaczeniu
i systemie obronności kraju oraz tradycjach i wspól
czesności siły bojowej Ludowego Wojska Polskiego.
c) Wychowanie internacjonalistyczne – ksztaltowanie
wiedzy o znaczeniu i roli proletariackiego interna
cjonalizmu dla zwycięstwa idei socjalizmu , zaznaja
mianie z historią, gospodarką i kulturą narodową
Związku Radzieckiego i krajów demokracji ludo
wej, uświadamianie znaczenia ścisłej więzi i koniecz
ności współpracy tych krajów oraz utrwalanie uczu
99
 cia solidarności z walką klasy robotniczej w krajach
kapitalistycznych o wyzwolenie społeczne.
d) Wychowanie laickie - kształtowanie poglądów i
przekonan materialistycznych , wykazywanie słusz
ności naukowych podstaw materializmu.
e) Wychowanie moralne kształtowanie postaw
etyczno -moralnych członka społeczeństwa socjali
stycznego.

2. FORMY PRACY IDEOWO-POLITYCZNEJ

ZMS W SZKOLE

Formy pracy ideowo-politycznej ZMS w szkole są

zróżnicowane w zależności od tego, komu mają słu
żyć. Istnieją więc formy, których celem jest powszech
ne kształcenie członków ZMS, istnieją także formy
kształcenia aktywu, jest wreszcie powszechna propa
gandowa działalność ideowo-polityczna, która ma
kształtować emocjonalne więzi wszystkich członków
organizacji z treściami ideologii socjalistycznej.
Jedną z głównych form pracy ideowo-politycznej
ZMS wiążącą się z kształceniem jest Olimpiada Wiedzy
o Polsce i Świecie Współczesnym .
Olimpiada Wiedzy o Polsce i Świecie Współczes
nym jest coroczną akcją kształceniową ZMS, ZMW
i ZHP w środowisku szkolnym . Udział w niej mogą
brać wszyscy uczniowie pragnący poszerzyć swą wie
dzę społeczno - polityczną. Etap szkolny olimpiady, trwa
jący od września do marca każdego roku szkolnego,
polega na kolektywnej i indywidualnej pracy poznaw
czej wszystkich uczestników oraz udziale w kolejnych
trzech seriach eliminacji typu quizowego, będących
sprawdzianami stopnia zdobytej wiedzy. Uczniowie ,
którzy w tych eliminacjach osiągną najlepsze wyniki,
biorą udział w finale szkolnym, decydującym o prawie
100
reprezentowania szkoły w dalszym, międzyszkolnym ,
etapie olimpiady.
Olimpiada nie jest więc tylko quizem lub konkur
sem wiedzy politycznej, lecz długofalową akcją kształ
ceniową, w której konkurs jest bodźcem mobilizują
cym do uczestnictwa i wysiłku, a poszczególne elimina
cje szkolne ukoronowaniem kolejnych etapów pracy
uczestników . Zakres treściowy olimpiady jest tak sze
roki, że nie sposób przygotować się do niej tylko w
oparciu o indywidualny wysiłek ucznia. Praca nad
przygotowaniem materiału zawartego w programie
olimpiady musi być w sposób planowy inspirowana
i kierowana przez koło klasowe ZMS .
Tematyka olimpiady dotyczy w zasadzie głównych
podstaw wiedzy społeczno -politycznej, a także aktual
nych wydarzeń politycznych w kraju i na świecie.
Wielokrotnie zdarzało się, że olimpiada podejmowała
w danym roku jeden główny temat zawierający ważne
aktualnie dla życia społeczno-politycznego kraju tre
ści z zakresu ideologii czy też polityki. Mimo szero
kiego zakresu treściowego tematyka olimpiady nie za
wiera nigdy wszystkich ważnych i potrzebnych w
kształceniu ZMS-owskim treści. Ponadto jest ona for
mą otwartą służącą wszystkim uczniom, nie tylko
ZMS - owcom . Dlatego obok olimpiady istnieje druga
forma - czasami zresztą praktycznie z olimpiadą po
wiązana tematyczne zebrania kształceniowe kół
ZMS .
Tematykę tych zebrań określają same koła korzy
stając z corocznie opracowywanych przez ZG ZMS pro
pozycji. W ciągu lat ukształtowała się praktyka - nie
zawsze słuszna – mechanicznego posługiwania się
przez koła propozycjami centralnymi. W związku z tym ,
aby ułatwić kołom, działającym przecież w różnych
warunkach i środowiskach , wlaściwy wybór, propozy
cje ZG ZMS zawierają zazwyczaj większe niż to ko
101
nieczne ilości tematów, a także są zróżnicowane w za
leżności od typu szkół i poziomu klas .
Treść tematów dotyczy podstawowych danych z za
kresu ideologii marksistowsko - leninowskiej, teorii
państwa socjalistycznego, historii ruchu robotniczego ,
młodzieżowego itp.
W ostatnich latach, mając na celu rozszerzenie wie
dzy społeczno -politycznej uczniów, wprowadzono rów
nież do programu szkoły zajęcia z wychowania obywa
telskiego. Aktywne uczestnictwo w tych zajęciach ,
zorganizowany udział w ich realizacji jest jednym z za
dań ZMS i ZMS-owców. Olimpiada, zebrania kół i za
jęcia z wychowania obywatelskiego powinny więc sta
nowić uzupełniający się (ale nie dublujący) system
form służących rozszerzaniu wiedzy społeczno -poli
tycznej i ideologicznej ZMS -owców .
Od roku 1970 została wprowadzona nowa forma
kształcenia w szkołach : Spartakiady Wiedzy i Spraw
ności Obronnej. Poprzez masowy w niej udział człon
kowie ZMS mają możliwość poznania tradycji LWP
i pogłębienia swojej wiedzy o historii i dniu dzisiej
szym naszego wojska, jak również sprawdzenia spraw
ności fizycznej i przygotowania do obrony Ludowej
Ojczyzny. Spartakiada odbywa się w dwóch etapach ,
a zwycięzcy finału szkolnego startują w eliminacjach
Spartakiady Sportów Obronnych LOK.

3. FORMY KSZTAŁCENIA AKTYWU

Aktywista ZMS powinien charakteryzować się

ugruntowaną już ogólną wiedzą społeczno -polityczną
i ideologiczną, a także wykazywać się zainteresowa
niami w tym kierunku. Chodzi bowiem o to, aby ak
tyw mógł służyć członkom organizacji: prowadzić dy

102
skusje, udzielać odpowiedzi na pytania , rozstrzygać
r

wątpliwości. W związku z tym istnieją w systemie

szkolenia ZMS specjalne formy, które pozwalają sze
roko pojętemu aktywowi szkolnemu zaspokajać zain
teresowania w dziedzinie nauk społecznych i teorii
marksistowsko-leninowskiej . Są nimi tzw. koła zain
teresowań ideologicznych i społeczno -politycznych. Ak
tualnie istnieją cztery rodzaje takich kół, dla których
w wyniku doświadczeń aktywu zostały opracowane
programy i metodyka.
a) Koła Młodych Racjonalistów -- skupiają one na
zasadach dobrowolności aktyw zetemesowski zaintere
sowany pogłębianiem wiedzy w zakresie filozofii mar
ksistowskiej , religioznawstwa i etyki. Zebrania dysku
syjne KMR powinny mieć charakter otwarty dla
wszystkich uczniów szkoły, zainteresowanych podej
mowaną w KMR problematyką.
Koło Młodych Racjonalistów powołuje zarząd szkol
ny ZMS. Skupiają one aktyw ZMS-owski z różnych
klas (dwadzieścia -- czterdzieści osób)) .
Koło Młodych Racjonalistów powołuje na swoim
pierwszym posiedzeniu radę KMR, której zadaniem
jest opracowanie i realizacja okresowych programów
pracy. Program KMR oraz okresowe sprawozdanie z
działalności rada przedstawia do akceptacji zarządowi
szkolnemu ZMS . Zadaniem zarządu szkolnego jest
przedstawienie wytycznych do wykorzystania pracy
KMR i innych grup zainteresowan ideologicznych
i społecznych w działalności szkoleniowej kół klaso
wych ZMS .
Prawidłowa realizacja zajęć KMR wymaga staran
nego przygotowania każdych zajęć, sięgnięcia do kla
sycznej literatury marksistowskiej i współczesnych
opracowań naukowych oraz umiejętnego podziału za
dań w trakcie przygotowania poszczególnych dyskusji .

103
Należy przyjąć zasadę odbywania zajęć w odstępach
2-4 tygodniowych .
Dokonując wyboru tematu należy jednocześnie okre
ślić precyzyjnie jego zakres. Celowi temu służą w
przedstawionych wyżej propozycjach tematycznych py
tania, na które powinniśmy odpowiedzieć podejmując
dany temat. Ustalenie formy realizacji wybranego te
matu jest następną istotną dla prawidłowej jego reali
zacji decyzją. Wartościową i stosunkowo łatwą do re
alizacji formą jest dyskusja nad przygotowanymi przez
uczestników KMR materiałami, w oparciu o przedsta
wioną przy każdym temacie literaturę.
Koło Młodych Racjonalistów wybierając jakiś temat
do opracowania wyznacza jednego ze swych członków ,
który będzie odpowiedzialny za przygotowanie zebra
nia oraz jego przebieg.
1. Na wstępie przewodniczący zebrania przypomina
uczestnikom temat oraz krótko przedstawia tezy do
dyskusji i pytania, na które należy sformułować
odpowiedź na tym zebraniu.
2. Następnie odbywa się prelekcja filmu lub prezen
tacja materiałów z przeczytanych lektur przez po
szczególnych uczestników.
3. Uczestnicy zebrania zadają pytania referentom .
4. Przewodniczący zebrania otwiera dyskusję udziela
jąc głosu uczestnikom zebrania .
Koło Młodych Racjonalistów powinno mieć ścisły
kontakt z biblioteką szkolną i miejscową biblioteką
publiczną. Zalecane jest również kompletowanie bi
blioteczki ZMS - owskiej, którą powinien dysponować
aktyw organizacji .
O pomoc w zdobywaniu większości pozycji zawar
tych w bibliografii Koło Młodych Racjonalistów może
zwrócić się do powiatowego lub wojewódzkiego Ośrod
ka Propagandy Partyjnej, wojewódzkiego Ośrodka
Kształcenia Kadr Laickich, powiatowych i miejskich
104
oddziałów TKKŚ. Wymienione wyżej instytucje mogą
również zapewnić pomoc w postaci lektorów , którzy
pomogą we właściwym prowadzeniu zajęć.
Podajemy kilka przykładowych tematów realizowa
nych na zebraniach KMR :
1. Podstawowe pojęcia filozofii marksistowskiej .
2. Marksizm - leninizm a religia .
3. Socjalistyczny stosunek do pracy.
4. Miłość, przyjaźń , koleżeństwo.
b ) Koła Myśli Ekonomicznej powoływane są
przez zarządy szkolne ZMS, przeprowadzające rekru
tację w kołach ZMS spośród aktywu interesującego
się problematyką ekonomiczną.
Zadaniem KME jest umożliwienie młodzieży za
poznania się z wybranymi problemami rozwoju eko
nomicznego naszego kraju, a zwłaszcza z niektórymi
aspektami polityki gospodarczej, realizowanej w skali
całego kraju oraz regionu, w którym położona jest
szkoła .
Program KME pomyślany jest w ten sposób, aby w
pierwszej kolejności uczestnicy poznali podstawowe
pojęcia z zakresu ekonomii politycznej oraz ogólną
charakterystykę gospodarki socjalistycznej. Znajomość
tych zagadnień jest nieodzownym warunkiem prowa
dzenia bardziej pogłębionych rozważań na temat po
lityki gospodarczej.
Jednym z zasadniczych czynników, umożliwiających
prawidłową realizację zadań stawianych przed KME
jest odpowiednia forma i metoda przygotowania oraz
przeprowadzania poszczególnych zajęć.
Podstawową metodą zdobywania wiedzy w ramach
tej formy szkolenia powinna być samodzielna praca
jego uczestników , prowadzona w oparciu o podaną li
teraturę oraz kontakty z instytucjami kierującymi ży
ciem gospodarczym na danym terenie, zakładami pra
cy oraz działaczami politycznymi i gospodarczymi. Na
105
wiązanie tych kontaktów jest szczególnie istotne, gdyż
umożliwi młodzieży bliższe poznanie własnego środo
wiska oraz pozwoli jej zdobywać wiedzę poza trady
cyjną formą lekcji w murach szkolnych . Znowu kilka
przykładowych tematów :
1. System planowania i zarządzania w gospodarce
socjalistycznej .
2. Miejsce Polski w gospodarce świata.
3. Rozwój gospodarczy obozu socjalistycznego.
Zakończeniem rocznego cyklu pracy Koła Myśli
Ekonomicznej powinna być ogólnoszkolna sesja po
pularno-naukowa poświęcona problematyce gospodar
czej regionu. Sesję przygotowują uczestnicy KME, wy
korzystując zebrane w trakcie rocznej pracy materiały
i informacje oraz nawiązane z instytucjami gospodar
czymi i politycznymi kontakty.
Zarząd szkolny ZMS organizując w szkole Koło My
śli Ekonomicznej powinien ustalić w porozumieniu z
dyrekcją szkoły opiekuna KME. Opiekunem może być
nauczyciel lub osoba z zewnątrz (np. z zakładu pracy).
KME rozpoczynając działalność powinno zgroma
dzić do dyspozycji uczestników zajęć biblioteczkę KME.
KME powinno nawiązać stały kontakt z zarządem
powiatowym Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego
lub z zakładowym ogniwem tego Towarzystwa. Do
PTE można się zwracać z prośbą o wyznaczenie stałe
go opiekuna KME oraz fachową pomoc wykładowców .
W organizowaniu zajęć (wycieczki, spotkania ) win
ny zapewnić pomoc instancje powiatowe (miejskie,
dzielnicowe) ZMS. O pomoc w tym zakresie oraz stalą
współpracę można się również zwrócić do zarządu za
kładowego ZMS pobliskiego zakładu pracy.
c) Koła Młodych Polityków – są formą kształcenia
dla aktywu interesującego się teorią polityki, polityką
międzynarodową i wewnętrzną.
KMP mają stać się jedną z form oddziaływania po
106
litycznego na młodzież, mają nauczyć ją politycznego
myślenia, wyobraźni politycznej oraz upowszechniać
określone socjalistyczne wzory zachowań i działań po.
litycznych . Cele te w KMP należy osiągnąć poprzez :
opracowanie i dyskutowanie określonych tematów,
zagadnień dotyczących zjawisk politycznych
organizowanie określonych działań i akcji związa
nych z życiem politycznym w kraju , za granicą
i na danym terenie.
KMP na swoim pierwszym posiedzeniu dyskutuje
program i formy pracy oraz powołuje radę KMP,
której zadaniem jest opracowywanie i realizacja okre
sowych programów pracy. Program KMP oraz okre
sowe sprawozdania z działalności rady przedstawiane
są do akceptacji zarządowi szkolnemu ZMS.
A oto kilka wybranych propozycji tematycznych :
1. Podstawowe kategorie polityki i marksistowska
teoria polityki.
2. Mechanizm polityczny w przodujących krajach
kapitalistycznych .
3. Polityka gospodarcza i społeczna PRL.
Tematykę KMP realizuje się poprzez seminaria . Se
minarium KMP to rodzaj konferencji naukowej , na
której członkowie koła i zaproszeni goście prezentu
ją omówienie określonych tematów, zaznajamiając szer
sze grono młodzieży z problematyką będącą przedmio
tem ich dociekań. Dlatego też seminaria KMP nie mo
gą być przeznaczone tylko dla jego członków, ale rów
nież dla innych uczniów danej szkoły. Powinny one
stać się cenną formą, wykorzystaną przede wszyst
kim w ramach zajęć z wychowania obywatelskiego.
Aby seminarium spełniało swoje zadanie, musi ono być
odpowiednio przygotowane i przeprowadzone. Poniżej
podajemy ogólne wskazówki metodyczne, które po
winny pomóc organizatorom seminariów w ich pracy.
Zespoły przygotowujące referaty powinny sporzą
107
dzić sobie orientacyjny plan, według którego będą
zbierać materiał i dzielić czynności między siebie.
W tym celu powinny zorientować się, jakimi materia
łami mogą dysponować i do kogo o te materiały nale
ży się zwracać. Po sporządzeniu planu pracy, w któ
rym uwzględniony jest podział zadań, zespoły przystą
pią do zebrania i opracowania materiałów. Na pod
stawie tych materiałów zespół redakcyjny przystępuje
do pisania referatu. Po napisaniu referatu powinno
przedstawić się go do konsultacji w zespole przygoto
wującym seminarium z udziałem zainteresowanego
nauczyciela lub pracownika nauki, który interesuje się
tą problematyką, lub przedłożyć projekt referatu z
prośbą o uwagi. Po naniesieniu poprawek w przy
gotowanym referacie wygłasza się go na seminarium
zorganizowanym na terenie szkoły. Referaty w pierw
szej redakcji powinny być gotowe na miesiąc przed
seminarium.
Komitet organizacyjny seminarium powinien czu
wać nad przebiegiem prac związanych z przygotowa
niem referatu i pomagać w rozwiązywaniu nieprzewi
dzianych wcześniej trudności. Komitet organizacyjny
bezpośrednio po przygotowaniu wstępnych referatów
ma w zasadzie za zadanie opracowanie programu se
minarium .
W programie tym powinno być uwzględnione:
dzień , w którym odbędzie się seminarium,
sala, która ma być przygotowana na seminarium ,
potrzebne pomoce (np. magnetofon, projektor fil
mowy, rzutnik, potrzebne plansze i wykresy ),
plan minutowy, w którym ustalona będzie kolej
ność przedstawienia referatów
--- odpowiedzialni za poszczególne prace w przygoto
waniu , jak również na samym seminarium ,
- imprezy towarzyszące seminarium ,
lista zaproszonych gości na seminarium.

108
 Przygotowane na seminarium referaty powinny być
ilustrowane dostępnymi organizatorom pomocami na
ukowymi. Mogą to być zebrane przez uczestników ma
teriały źródłowe, np. nagrane na taśmę magnetofono
wą wypowiedzi, powiększone zdjęcia , mapy, wykresy
itp. lub wypożyczone od innych instytucji – np. fil
my, przezrocza. Uatrakcyjnić seminarium można rów
nież przez udział w nim interesujących ludzi, którzy
mogą w sposób ciekawy zabrać głos na poruszane
przez uczestników kwestie.
Pomoce naukowe należy wykorzystać w toku od
czytywania referatu , dokumentując nimi poszczególne
fragmenty .
Ważną rzeczą jest przygotowanie się młodzieży do
dyskusji nad referatami. W tym celu należy wskazać
młodzieży źródła, na podstawie których powinna się
przygotować do udziału w seminarium , oraz przepro
wadzić przygotowanie do seminarium pod względem
propagandowym , tak aby młodzież była jak najbar
dziej zainteresowana problematyką.
Samo seminarium , będące ukoronowaniem pracy
grupy młodzieży, powinno mieć uroczysty charakter.
Dobrze byłoby, aby przygotować jednocześnie impre
zy towarzyszące, np. występy artystyczne uczniów -
o ile to możliwe, związane tematycznie z problematy
ką seminarium film, zgodną z tematyką wycieczkę
do muzeum , wieczorek taneczny dla uczestników itp.
Komitet organizacyjny odpowiedzialny jest za właś
ciwe przygotowanie sali podczas seminarium , zabez
pieczenie i realizację programu samego seminarium ,
jak również imprez towarzyszących , oraz utrzymanie
porządku podczas wszystkich zajęć i imprez.
Nad całością prac czuwa zarząd szkolny ZMS, który
jednocześnie powinien starać się, aby seminarium orga
nizowane na terenie szkoły było przeżyciem intelektu
alnym wszystkich uczniów. Dla najbardziej wyróżnia
109
jących się w przygotowaniu i przeprowadzeniu semi
nariów należy wystąpić do dyrekcji szkoły z propo
zycją przyznania nagród (książki, wycieczki, obozy,
dyplomy).
d) Koła Wiedzy o Partii
Celem Kół Wiedzy o Partii jest :
zapoznanie młodzieży z programem naszej partii
i jej tradycjami,
ukazanie kierowniczej roli Partii w dziele budowy
socjalizmu,
zapoznanie młodzieży z problemami pracy partyj
nej i strukturą organizacyjną Partii,
zapoznanie młodzieży z prawami, obowiązkami i
zadaniami członka Partii,
przygotowanie młodzieży do wstąpienia w szeregi
Partii.
Pracą KWP kieruje rada programowa, którą wy
biera się na pierwszym posiedzeniu koła.
Zadaniem jej jest opracowanie i realizacja okreso
wych programów pracy oraz przygotowanie końcowe
go seminarium. Rada współpracuje i konsultuje za
mierzenia programowe z zarządem szkolnym , dyrek
cją, POP PZPR i instancjami partyjnymi.
KWOP powołuje oraz zatwierdza jego szczegółowy
program zarząd szkolny ZMS.
Zajęcia KWOP oparte są na metodzie seminaryjnej.
Wprowadzenie do dyskusji opracowuje w formie refe
ratu zespół 2–3 członków KWOP .
Na zebrania należy zapraszać przedstawicieli KP
(M, D), PZPR i POP, do których będzie można zwra
cać się z prośbą o wyjaśnienie niezrozumiałych zagad
nień z literatury craz o pomoc w wyciąganiu prawid
łowych wniosków z dyskusji. Towarzysze ci będą mo
gli również przedstawić na praktycznych przykładach
problemy pracy partyjnej.
Wnioski końcowe w dyskusji powinny być odpowie

110
dzią na tezy -pytania, postawione przy każdym z tema
tów zebrań KWOP.
Zadaniem KWOP jest nie tylko poglębienie wiedzy
jego członków , lecz również popularyzacja tej wiedzy
wśród ogółu młodzieży. W oparciu o referaty KWOP
powinny przygotowywać pogadanki na uroczyste ape
le szkolne poświęcone ważnym dla Partii rocznicom i
wydarzeniom . Temat i zakres tych pogadanek musi
być uzgodniony z egzekutywą POP i dyrekcją szkoły.
Członkowie KWOP powinni być wykorzystywani do
pomocy w przygotowywaniu i prowadzeniu zebrań
szkoleniowych kół klasowych ZMS związanych tema
tycznie z pracą KWOP.
Jednocześnie praca KWOP , jego opracowania i re
feraty powinny stać się cennym wkładem młodzieży
ZMS w przygotowanie i realizację zajęć z wychowania
obywatelskiego. Członkowie koła winni zawsze służyć
pomocą w przygotowaniu i przeprowadzaniu zajęć po
święconych programowi Partii, jej zadaniom , roli i
tradycjom .
Podsumowaniem rocznej pracy KWOP jest ogólno
szkolne seminarium , dotyczące jednego z przedstawio
nych w programie problemów.
Do udziału w seminarium należy zaprosić uczniów
szkoły, nauczycieli, przedstawiciela instancji partyjnej.
Na zakończenie kilka tematów do realizacji :
1. Kierownicza rola partii marskistowsko-leninowskiej
w społeczeństwie socjalistycznym.
2. Kierownicza rola PZPR a rozwój socjalistycznej
demokracji.
3. Leninowski model partii marksistowskiej.
Obok kół zainteresowań Związek nasz prowadzi je
szcze jedną formę kształcenia, przeznaczoną dla ak
tywistów pełniących określone funkcje. Forma ta pod
nazwą „ Wieczorowe Szkoły Aktywu” służy przygo
towaniu funkcyjnych działaczy od strony organiza
111
cyjnej i metodycznej. WSA organizowane są przy za
rządach powiatowych (dzielnicowych, miejskich ) ZMS ;
w dużych szkołach przy odpowiednim zabezpieczeniu
środków i kadry organizują je również zarządy szkol
ne.

Istnieją WSA dla przewodniczących kół klasowych ,

członków zarządu szkolnego, dla organizatorów sportu
i turystyki, przewodniczących kół zainteresowań , kół
polityczno - społecznych , organizatorów pracy kultural
nej itp.
Czołowy aktyw organizacji szkolnych przechodzi
również przeszkolenie na obozach letnich i zimowych
organizowanych przez instancje.

4. PROPAGANDOWA DZIAŁALNOŚĆ
IDEOWO-POLITYCZNA

Obok działalności ściśle kształceniowej w organiza

cjach szkolnych prowadzi się szeroko pojętą działalność
propagandowo -agitacyjną. Ma ona na celu wywołanie
poprzez różne formy oddziaływania politycznego uczu
cia emocjonalnej więzi uczniów z organizacją ZMS
owską, a przede wszystkim z jej celami, jej ideowymi
treściami, jej programem .
Funkcje te spełniają różnego rodzaju imprezy pro
pagandowe, jak wiece, apele, akademie , wieczornice,
które wiążą się z ważnymi wydarzeniami w życiu po
litycznym kraju lub w nawiązaniu do tradycji ruchu
robotniczego i młodzieżowego stanowią czynnik mo
bilizacji członków , wspólnej manifestacji postaw , a
tym samym oddziaływują na poczucie wzajemnej wię
zi, kolektywów i akceptacji treści, które organizacja
podejmuje.
Inny typ działania propagandowego to tzw. propa
ganda wizualna. Celem jej jest przekazywanie treści
112
politycznych i ideologicznych za pomocą formy plasty
cznej, oddziaływującej na wyobraźnię, wrażliwość es
tetyczną itp.
Wykorzystanie radiowęzła szkolnego dla agitacji i
propagandy to następna dziedzina działalności propa
gandowej ZMS. Celem jej jest dotarcie do serc i umy
słów formą literacką i publicystyczną, przekazanie in
formacji politycznych i organizacyjnych . Inną formą
jest upowszechnianie czytelnictwa zaangażowanej li
teratury pięknej i literatury społeczno - politycznej. ZMS
wykonuje to zadanie za pomocą tradycyjnej już formy
turnieju czytelniczego. Polega on na propagowaniu
wartościowych książek i publikacji, na wspólnym dy
skutowaniu ich treści w kołach ZMS oraz uczestnict
wie uczniów w konkursie szkolnym i międzyszkolnym.

5. ZADANIA ZARZĄDÓW SZKOLNYCH

W ZAKRESIE PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI
IDEOWO - POLITYCZNEJ

W zarządzie szkolnym pracą ideowo -polityczną kie

ruje wieceprzewodniczący zarządu szkolnego ZMS d/s
propagandy. Zadania swe realizuje on przy pomocy
komisji szkolenia i propagandy zarządu szkolnego ; pra
cą kół klasowych w tej dziedzinie kieruje poprzez od
powiedzialnych za propagandę i szkolenie członków
kół klasowych .
W komisji szkolenia i propagandy pracują doświad
czeni aktywiści – członkowie plenum zarządu szkolne
go, byli przewodniczący kół. Komisja przygotowuje
plan pracy , który jest zatwierdzany przez zarząd. W ce
lu realizacji poszczególnych zadań zawartych w pla
nie pracy powołuje się stałe lub okresowe zespoły zło
żone z członków komisji szkolenia i propagandy, a w
razie potrzeby i z innych członków organizacji. Treści

8 ZMS w szkole średniej 113

planu pracy komisji oraz zadania wiceprzewodniczą
cego zarządu szkolnego ZMS d/s propagandy wynikają
z przedstawionych wyżej treści i form pracy ideowo
-politycznej organizacji szkolnej . Przy realizacji nie
których form podstawowy ciężar zadań spoczywa na
kołach klasowych, a zarządowi i komisji przypada tyl
ko rola inspirowania i kierowania tą pracą. Są jednak
i takie prace, w których większość zadań realizowa
nych jest przez sam zarząd i komisję.
W Olimpiadzie Wiedzy o Polsce i Świecie Współczes
nym podstawowa praca należy do kół. Zadanie zarzą
du szkolnego polega na powołaniu szkolnej organizacji
olimpiady i kontroli zadań realizowanych przez tę ko
misję, a przewidzianych w regulaminie olimpiady.
W tym przypadku szkolna komisja organizacji olimpia
dy jest więc stałym zespołem delegowanym przez za
rząd szkolny do prowadzenia tej formy pracy ksztal
ceniowej.
W celu zapoznania się z zadaniami komisji odsyłamy
czytelnika do regulaminu olimpiady, znajdującego się
w każdej organizacji szkolnej ZMS.
Ważna rola przypada zarządowi szkolnemu i komisji
szkolenia i propagandy w dziedzinie współpracy ze
szkołą w programowaniu i realizacji zajęć wychowa
na obywatelskiego. Tematyka zajęć ustalana jest co
miesiąc na zebraniach zespołu wychowawczego, w któ
rego pracach uczestniczą również przedstawiciele za
rządu szkolnego ZMS .
Do komisji szkolenia i propagandy należy więc w tej
dziedzinie :
- zbieranie od kół klasowych propozycji dotyczących
interesujących młodzież danej klasy tematów ;
opracowanie na tej podstawie propozycji zarządu
szkolnego wraz z ofertami pomocy kół przy ich re
alizacji ,

114
 skoordynowanie tematyki zebrań szkoleniowych w
kołach tak, aby nie dublowała ona tematów oma
wianych na zajęciach wychowania obywatelskiego ;
uwzględnienie w programie pracy radiowęzła
i szkolnych gazetek ZMS problematyki z zakresu
zajęć wychowania obywatelskiego ;
kontrola działalności kół klasowych w tej dziedzi
nie ; pomoc merytoryczna i metodyczna w realizacji
poszczególnych inicjatyw kół klasowych ZMS.
Do komisji szkolenia i propagandy należy również
pomoc kołom klasowym w wyborze tematów i prze
prowadzaniu ich na zebraniach szkoleniowych. Komi
sja przekazuje kołom centralne propozycje tematyczne,
pomaga w wyborze, organizuje pomoc w postaci biblio
grafii, literatury, lektorów -- aktywistów ze starszych
klas itp .
Zarząd szkolny powołuje też szkolną komisję Spar
takiady Wiedzy i Sprawności Obronnej jako swój
stały zespół, kontroluje jego pracę, pomaga w wykona
niu planu pracy komisji. Szczegółowe informacje od
nośnie zadań komisji znajdzie czytelnik w regulami
nie spartakiady.
Na barkach zarządu szkolnego ZMS i komisji szko
lenia i propagandy jako jego agendy spoczywa obowią
zek kierowania pracą kół zainteresowań politycznych ,
ideologicznych i społecznych, zorganizowanie ich, do
starczenie materiałów pomocniczych, kontrola pracy.
Samodzielne zadanie komisji to organizacja pracy
propagandowej. Celowe jest powołanie w ramach ko
misji stałego zespołu redakcyjnego radiowęzła i szkol
nej gazetki ZMS . Do organizacji imprez o charakterze
propagandowym komisja powołuje zespoły zadaniowe,
tzn . takie, które powstają tylko dla organizacji kon
kretnej imprezy.

115
 6. ZADANIA I METODYKA PRACY
IDEOWO-POLITYCZNEJ ZMS W KOLE
KLASOWYM

a) Zadania, związane z Olimpiadą Wiedzy o Polsce

i Świecie Współczesnym
Istotą pracy koła klasowego w realizacji olimpiady
na terenie klasy jest:
1. Zainteresowanie uczniów Olimpiadą, dokładne za
poznanie z jej celem , założeniami programowymi
i regulaminem, zachęcenie wszystkich uczniów , aa
przede wszystkim członków ZMS, do udziału w
olimpiadzie poprzez formy pracy informacyjnej i
propagandowej.
2. Zorganizowanie pracy przygotowawczej uczestników
z zadaniem ułatwienia młodzieży zrozumienia i prze
dyskutowania trudniejszych problemów ; pomoc w
zorganizowaniu indywidualnej pracy przygotowaw
czej i utrwalenie poznanych faktów i zagadnień .
Wymienionym wyżej zadaniom mogą odpowiadać
różne formy pracy koła klasowego.
W zakresie zadań informacyjnych :
- Zebranie, na którym zarząd koła informuje uczniów
klasy o celu, treściach i zasadach regulaminowych
olimpiady. Zebranie to można połączyć ze spotka
niem z członkami drużyny szkolnej z ubiegłego
roku.
Klasowa gazetka ścienna (plansza, plakat itp), in
formująca o tematyce i regulaminie olimpiady, osią
gnięciach szkoły w poprzednich olimpiadach , zawie
rająca nazwiska ( fotografie) reprezentantów szkoły
z lat poprzednich, przykłady najciekawszych pytań
z poprzednich olimpiad itp.
W zakresie organizowania pracy przygotowawczej
uczestników :
– prelekcje - uczestnicy olimpiady w klasie ustala
116
 ją, które tematy z zakresu problematyki olimpiady
są dla nich trudne, niezrozumiałe, niedostępne w
literaturze bądź szczególnie interesujące i wymaga
jące szerszego rozwinięcia. Zarząd koła ustala na
tej podstawie ilość i tematykę prelekcji oraz zapra
sza prelegentów . (może nim być starszy kolega, na
uczyciel przedmiotu, działacz polityczny z terenu
miasta lub powiatu , lektor ośrodka propagandy

STA
LIBRNFO
partyjnej, TKKŚ, TWP lub innej organizacji spo
łecznej). Kontakt z prelegentem spoza terenu szko
ły powinien ułatwić Z.Sz. ZMS, wychowawca lub

ARIE
rodzice.
Zebrania dyskusyjne na temat wybranych trudniej

RDS
szych problemów z zakresu tematyki olimpiady. Po
szczególne zagadnienia wchodzące w zakres tema
tu zebrania winny być uprzednio przygotowane
przez uczniów lub grupę uczniów . Prowadzący na
początku dyskusji określa jej cele, wybiera główne
zagadnienia tematu, stawia pytania do wspólnego
rozstrzygnięcia. Zebranie kończy się podsumowa
niem przez prowadzącego, które porządkuje usta
lone w dyskusji fakty i wnioski.
- Spotkania z działaczami politycznymi , gospodarczy
-

mi, społecznymi, naukowymi itp. Spotkanie winno

mieć z góry określony temat, znany wszystkim jego
uczestnikom . Uczniowie przygotowują zestaw pytań
dotyczących wybranego tematu oraz innych intere
sujących ich zagadnień z zakresu specjalności za
proszonego gościa. Zestaw ten dostarcza się zapro
szonemu. Po zadaniu pytań dodatkowych i uzyska
niu odpowiedzi uczniowie mogą wypowiedzieć swo
je opinie w dyskusji.
– Wycieczki do zakładów pracy, instytucji itp. Na ze
braniu koła ustala się cel wycieczki, wybiera zakład
pracy, określa interesujące uczniów zagadnienia.
Zarząd koła na podstawie tych danych opracowuje
117
 program wycieczki, a następnie kontaktuje się
z kierownictwem zakładu (instytucji) oraz or
ganizacją młodzieżową działającą na jego terenie.
Należy dbać o to, aby program wycieczki zawierał
nie tylko obejrzenie zakładu, zapoznanie się z przed
miotem i cyklem produkcji, ale ułatwiał kontakt
uczestników z robotnikami, dawał możliwość pozna
nia życia zakładu, jego problemów ekonomicznych
i społecznych. Po wycieczce powinna odbyć się dys
kusja, w czasie której poszczególni uczniowie dzielą
się wrażeniami, wymieniają opinie, prezentują po
znane fakty itp.
Wycieczki do muzeów, na wystawy, zwiedzanie za
bytków historycznych itp. Wycieczkę taką powinna
poprzedzić informacja o celu wycieczki przygotowa
na przez jednego z uczniów lub zaproszonego spe
cjalistę. Na zebraniu koła ustala się zagadnienia,
których grupy uczniów zbierać będą spostrzeżenia
i ustalać fakty. Po wycieczce organizuje się dysku
sję.
Prasówki organizowane raz w tygodniu to
krótkie informacje dotyczące najważniejszych wy
darzeń politycznych , gospodarczych , społecznych ,
kulturalnych i sportowych, wybranych z prasy co
dziennej i tygodniowej . Informacje z zakresu po
szczególnych działów przygotowują różni uczniowie,
wyszukujący w ciągu całego tygodnia wiadomości
z odpowiednich dzienników i czasopism . Zespół
zbierający informacje powinien być co tydzień
zmieniany. Prasówka nie powinna trwać dłużej niż
15-20 minut. Przeprowadzać ją można na lekcji wy
chowawczej, przed lekcjami lub po lekcjach w usta
lonym dniu tygodnia.
- Apele tematyczne - przygotowywane przez po
szczególnych uczniów , informacje - pogadanki wy
głaszane na apelu porannym . Temat apelu powi

118
 nien być ustalony na zebraniu kola i dotyczyć musi
tych zagadnień z zakresu programu olimpiady, któ
re są dla uczniów szczególnie interesujące.
.
Ścienne gazetki informacyjne — stała gazetka olim
piady ze zmienianym co tydzień serwisem informa
cyjnym oraz opracowywanymi przez uczniów ko
mentarzami i artykułami na tematy związane z
olimpiadą. Gazetka powinna mieć stały komitet re
dakcyjny.
Tabele statystyczne -
zestaw tabel ilustrujących
najważniejsze dane statystyczne dotyczące spraw
gospodarczych Polski i świata .
-

Zbiorowe chodzenie na wybrane filmy i sztuki te

atralne połączone z dyskusją problemową po spek
taklach .
Zeszyty problemowe – prowadzone przez poszcze
gólnych uczniów zawierające zbiór faktów związa
nych z określonym działem zagadnień (np. gospo
darka Polski, technika, kultura, polityka zagranicz
na Polski itp .) Zeszyty te następnie mogą wcho
dzić w skład klasowej biblioteczki olimpiady.
Bibliografia książek i opracowań związanych z te
matyką olimpiady, znajdujących się w bibliotece
szkolnej (miejskiej, powiatowej).
Zszywki gazet i czasopism zawierających wiadomo
ści z zakresu problematyki olimpiady.
Zestaw artykułów dotyczących poszczególnych pro
blemów zawartych w programie olimpiady.
Kącik olimpiady --- zbiór wszystkich, sporządzonych
przez uczniów , pomocy programowych ( zeszytów ,
zszywek , bibliografii itp.) oraz podstawowa biblio
teczka olimpiady (broszurka programowa, „ Maly
Rocznik Statystyczny ”, roczniki popularnych gazet,
kalendarze robotnicze itp.) . Kącik ten powinien być
dostępny dla wszystkich uczniów klasy biorących
udział w olimpiadzie .

119
 Zebrania repetycyjne - podsumowujące wiedzę
uczestników o kolejnych działach programowych
olimpiady. Zebrania mogą być powiązane z prób
nymi eliminacjami wewnątrzklasowymi, w trakcie
których jedna grupa uczniów przygotowuje pytania
dla drugiej i odwrotnie .
Nie wszystkie wymienione wyżej formy mogą być
realizowane w każdym kole klasowym . Zarząd koła w
oparciu o dyskusję z uczestnikami i konsultację z nau
czycielem -wychowawcą powinien dokonać wyboru
najwłaściwszych i najskuteczniejszych dla danego ze
społu klasowego form pracy. Rezultat tego wyboru wi
nien być uwidoczniony w planie przygotowań do olim
piady, zawierającym szczegółowy terminarz i określa
jącym osobistą odpowiedzialność członków koła za re
alizację poszczególnych przedsięwzięć. Istotą metody
pracy przygotowawczej jest podział zadań między
wszystkich członków koła.
Koło klasowe ZMS winno również brać udział w
ogólnoszkolnych pracach nad przeprowadzeniem szkol
nego etapu olimpiady. Dotyczy to w szczególności opra
cowania projektów pytań na szkolne serie eliminacji do
olimpiady (w tym celu po każdym zebraniu proble
m.owym uczniowie powinni w formie ćwiczenia sporzą
dzić zestaw pytań dotyczących omawianego tematu ),
udziału w ogólnoszkolnych imprezach przygotowaw
czych , organizowanych przez szkolną komisję organi
zacji olimpiady, oraz udziału w pracach organizator
skich przy przygotowywaniu jej szkolnego finału, tj.
IV serii eliminacji szkolnych.
Pomoc programową w pracy przygotowawczej uzy
skać może koło ze strony szkolnej komisji organizacji
olimpiady, nauczycieli przedmiotu, wychowawcy klasy .
Należy jej też szukać poza szkołą :. w instancji powia
towej ZMS, powiatowym ośrodku propagandy partyj
120
nej , instancji TPPR, TWP i innych organizacjach spo
łecznych .

b) Zajęcia z wychowania obywatelskiego

Na kole klasowym ZMS spoczywa także obowiązek
aktywnego uczestnictwa w zajęciach z wychowania
obywatelskiego.
Koło klasowe ZMS powinno wychodzić z propozyc
jami tematów wynikających z sytuacji wychowawczej
w klasie, zainteresowań uczniów, jak też z potrzeby
kształtowania tych zainteresowań . Tematyka propono
wana przez młodzież mieścić się powinna w następują.
cych grupach problemowych :
problemy ideologiczne, społeczne i prawno -ustro
jowe ;
aktualne wydarzenia polityczne w kraju i na świe
cie ;
problemy gospodarcze, społeczne i kulturalne o wę
złowym znaczeniu dla kraju , absorbujące opinię
publiczną;
aktualne problemy i wydarzenia we własnym śro
dowisku ;
zagadnienia dotyczące funkcjonowania, kierowania,
stosunków społecznych w instancjach , organizac
jach społecznych i przedsiębiorstwach ;
rocznice ważnych wydarzeń w życiu międzynaro
dowym, kraju oraz własnego regionu ;
problemy wychowawcze wynikające z życia klasy,
szkoły oraz organizacji ;
tematy dotyczące kultury osobistej człowieka;
-
problematyka życia rodzinnego;
sprawy związane z przyszłą nauką lub pracą zawo
dową.
Przedkładając propozycje tematów zarząd koła powi
nien zaproponować również sposób ich realizacji.
Tematy proponowane i podejmowane na zajęciach

121
z wychowania obywatelskiego, ich zakres i metoda re
alizacji powinny być dostosowane do zasobu wiedzy
ogólnej uczniów oraz ich poziomu intelektualnego.
Koło klasowe ZMS powinno również stać się głów
nym pomocnikiem nauczyciela przyjmując na siebie
obowiązek dokonania prac przygotowawczych , jak i
przeprowadzenia samych zajęć.
Do zadań zarządu koła klasowego ZMS należy :
wyznaczenie zespołu uczniowskiego przygotowują
cego dane zajęcie i udzielanie mu stałej pomocy ;
- uzgodnienie z wychowawcą właściwej metody re
alizacji tematu ;
- przekazywanie wszystkim uczniom w klasie sposo
bów indywidualnego przygotowania się do zajęć i
ich mobilizowania do aktywnego w nich uczestni
ctwa ;
ocena aktywności członków koła ZMS w zajęciach
w trakcie zebrania koła ZMS .
Problematyka zawarta w programie zajęć z wycho
wania obywatelskiego winna być poszerzana poprzez
inne inicjatywy koła klasowego ZMS i formy pracy,
w których uczestniczą wszyscy członkowie klasy. Koło
klasowe winno zatem podejmować m. in. następujące
inicjatywy :
podejmowanie w ramach otwartych zebrań kół kla
sowych najbardziej interesującej młodzież proble
matyki omawianej na zajęciach, nad którą nie zo
stała wyczerpana dyskusja ;
uczestniczenie w przygotowywaniu akademii lub
wieczornic okolicznościowych ;
- przygotowywanie apeli okolicznościowych dla całej
szkoły ;
przygotowywanie gazetek szkolnych lub klasowych
związanych tematycznie z życiem klasy , szkoły,
środowiska lub aktualnymi wydarzeniami i rocz
nicami ;

122
 organizowanie wycieczek, zbiorowych wyjść na fil
my lub spektakle teatralne ;
organizowanie wieczorków tanecznych , na których
młodzież zdobywać będzie nawyki kulturalnego za
chowania się ;
opieka nad miejscami pamięci narodowej ;
– spotkania z „ciekawymi ludźmi" , a przede wszyst
-

kim z rodzicami uczniów ;

LIJRARINN
organizowanie prac społecznie użytecznych ;
współpraca z kołami ZMS w zakładach pracy i
uczelniach zmierzająca do rozszerzenia wiedzy ucz
niów o środowisku pozaszkolnym .
Członkowie kół klasowych ZMS winni ponadto
uczestniczyć w wielu wypracowanych już formach
ZMS-owskiego działania, a szczególnie w Olimpia
dzie Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym , KMR,
KMP, KME, w seminariach i sesjach popularnona
ukowych i ruchu przodownictwa w nauce i pracy
społecznej .

c) Spartakiada Wiedzy i Sprawności Obronnej

Organizatorem spartakiady w klasie jest klasowy ko
mitet spartakiady.
Szkolny komitet organizacyjny spartakiady powołu
je klasowe komitety spartakiady, w skład których win
ni wejść; wychowawca klasy, przedstawiciele szkol
nych kół ZMS, ZMW LOK i drużyn ZHP.
Do zadań komitetu m. in. należy :
– zorganizowanie w klasie zebrania informacyjnego
na temat spartakiady (zapoznanie z regulaminem,
rodzajami konkurencji itp. ) ;
wykonanie prac organizacyjnych zleconych przez
szkolny komitet organizacyjny (gazetka ścienna,
program dla radiowęzła, przygotowanie odcinka
trasy, plansze ze stopniami wojskowymi; plansze
rodzajów broni chemicznej , tablice ze znakami
123
Morse'a, gazetka na temat oręża polskiego , rajd,
wycieczka itp) ;
przygotowanie i przeprowadzenie eliminacji klaso
wych spartakiady;
prowadzenie dokumentacji eliminacji klasowych .
Rozdział VI

DZIAŁALNOŚĆ ZMS W ZAKRESIE

NAUKOWEJ AKTYWIZACJI MŁODZIEŻY

Naczelnym celem pracy szkoły jest przygotowanie

ucznia do życia w społeczeństwie. Aby osiągnąć ten cel,
szkoła musi spełnić dwa podstawowe, ściśle zespolone
ze sobą zadania : Po pierwsze – wychować młodego
człowieka tak, aby mógł on twórczo i z pełnym zaan
gażowaniem uczestniczyć w życiu społecznym . Po dru
gie - wyposażyć go w niezbędne wiadomości i umie
jętności, które wykorzysta zarówno w przyszłej pracy,
jak i w dalszej nauce.
Aktyw ZMS -owski prowadząc samowychowawczą
działalność organizacji powinien dobrze znać zadania
stojące przed szkołą. Powinien jednocześnie zdawać
sobie sprawę, że szkoła chcąc wypełnić postawione
przed nią zadania musi liczyć na aktywną pomoc swo
ich wychowanków . Związek Młodzieży Socjalistycznej
wypracował już wiele form, które mogą mieć poważny
wpływ na jakość pracy szkoły. Trzeba tylko je odpo
wiednio zastosować w praktycznym działaniu .
W poniższym rozdziale zajmiemy się tymi sprawami,
które ogólnie moglibyśmy nazwać zdobywaniem wia
domości i umiejętności. Od tego, jak nasza organizacja
potrafi pomóc szkole na tym odcinku, zależy w du
żej mierze jej znaczenie - tak wśród wychowawców,
jak i wśród młodzieży .
W działalności ZMS dotyczącej spraw nauki wyróż
niają się trzy zasadnicze zadania :

125
a) podnoszenie wyników w nauce wszystkich uczniów ,
b) rozwijanie i pogłębianie zainteresowań naukowych ,
c) przygotowanie do zawodu.
Realizując te zadania w swojej codziennej pracy
Związek nasz staje się głównym pomocnikiem szkoły
w wykonywaniu jej. dydaktycznych zadań, zyskując
przez to uznanie i poparcie wśród kadry nauczającej .
Aby wysiłki aktywu, jak i wszystkich członków ZMS,
dały pożądane rezultaty, trzeba wiedzieć nie tylko, co
robić, ale również, jak robić. Chcemy tu więc pokazać,
na jakie zagadnienia należy zwrócić szczególną uwagę
oraz w jaki sposób należy realizować swoje zamierze
nia na odcinku nauki.

1. ZADANIA ZARZĄDU SZKOLNEGO ZMS

Aby móc prowadzić działalność zmierzającą do osią

gania jak najlepszych wyników w nauce, aktyw ZMS
-owski powinien spełniać podstawowy warunek - mu
szą to być uczniowie, którzy obok aktywności społecz
nej sami wyróżniają się odpowiednimi postępami. Wa
runek ten jest konieczny, ponieważ praca społeczna nie
może stanowić przeszkody w zasadniczej działalności,
jaką jest zdobywanie wiedzy, a poza tym uczeń słaby
nie może stanowić autorytetu dla kolegów . To podsta
wowe zastrzeżenie celowo odnosimy przede wszystkim
do tych aktywistów , którzy zajmują się sprawami na
uki .
Zarząd szkolny ZMS powołuje komisje problemowe,
które zajmują się poszczególnymi dziedzinami działal
ności. Całokształtem problematyki związanej z nauką
zajmuje się komisja do spraw nauki, na czele której
stoi wiceprzewodniczący zarządu szkolnego ZMS. Li
czebność komisji uzależniona jest od ilości inicjatyw

126
organizacji w tej dziedzinie na terenie szkoły oraz od
wielkości organizacji. Członkowie komisji są odpowie
dzialni za poszczególne inicjatywy, a jej przewodniczą
cy za całokształt pracy. Wszystkie ważniejsze sprawy
komisja rozstrzyga na swoich posiedzeniach, a jeśli za
chodzi taka potrzeba, przedstawia je zarządowi szkol
nemu. Całokształt pracy komisji d/s nauki opiera się na
planie pracy przedstawionym i akceptowanym przez
zarząd szkolny ZMS.
W planie pracy powinny być uwzględnione trzy po
dane wyżej zasadnicze zadania, którym podporządko

LIDRARI
wane są konkretne inicjatywy z uwzględnieniem na
zwisk członków komisji i odpowiedzialnych za ich re

WOORD
alizację oraz przybliżonych (planowanych) teminów.
Mając taki plan pracy w każdej chwili można rozli

ES
czyć się ze swojej działalności. Jeśli plan jest dobrze
przemyślany, to żadna ważna sprawa nie ujdzie z pola
widzenia organizacji. Zadaniem przewodniczącego ko
misji jest czuwanie nad realizacją przyjętego planu .
Plan sporządza się na okres półrocza lub kwartału ,
zgodnie z zaleceniem zarządu szkolnego ZMS.
Przykładowe pozycje planu pracy ko
misji d /s nauki przy zarządzie szkolnym :
Opracowanie założeń organizacyjnych sesji popu
larno-naukowej na temat „ Możliwości rozwoju tu
rystyki w naszym powiecie ” (obok tego hasła po
winny znaleźć się wynikające z niego przygotowa
nie sesji oraz przeprowadzenie sesji).
- Przeprowadzenie analizy wyników nauczania za
pierwszy okres w klasach drugich.
— Zorganizowanie współzawodnictwa o tytuł GWS na
terenie szkoly.
Analiza przebiegu współzawodnictwa w pierwszym
półroczu.
Omówimy teraz zadania stojące przed zarządem
127
szkolnym i komisją d /s nauki oraz sposób ich realiza
cji. Aby zachować porządek, przyjmiemy kolejność
spraw we wstępie do rozdziału .

A. Podnoszenie wyników nauczania

Ważnym zadaniem w całokształcie spraw związanych

z nauką jest osiąganie jak najlepszych wyników w na
uce przez wszystkich uczniów . Organizacja kładzie na
to bardzo duży nacisk. Chodzi tutaj o likwidację dru
goroczności oraz uzyskiwanie jak najlepszych ocen po
przez :
stwarzanie warunków do nauki tym uczniom, któ
rzy z różnych przyczyn nie mają ich w domu. Cho
dzi głównie o tych, którzy tracą dużo czasu na do
jazdy do szkoły, nie mają odpowiednich warunków
na stancjach lub znajdują się w ciężkiej sytuacji
rodzinnej;
pomoc tym , którzy z przyczyn od nich niezależnych
mają zaległości w nauce, np. na skutek długotrwa
łej choroby ;
- wywieranie wpływu na uczniów lekceważących
obowiązki szkolne ;
- wytwarzanie atmosfery sprzyjającej dobrej nauce .
Zadania zarządu szkolnego na odcinku nauki reali
zuje powołana w tym celu komisja. W dalszym ciągu
będziemy więc mówić o zadaniach komisji d /s nauki
i o sposobach realizacji tych zadań .
a) Na początku roku szkolnego komisja po zapos
znaniu się z wytycznymi instancji zwierzchnich
Związku oraz sugestiami dyrekcji szkoły – opra
cowuje plan działania i wytyczne dla kół klasowych.
z wytycznymi zapoznaje się przewodniczących kół
na pierwszym ich posiedzeniu we wrześniu . Na tej
podstawie koła klasowe organizują swoją działal
ność w zakresie nauki.

128
b ) Następnym etapem pracy komisji jest czuwanie nad
właściwą realizacją wytycznych. Teraz trzeba po
móc kołom w ułożeniu właściwych planów na odcin
ku nauki, zwracając uwagę, czy wszystko zostało w
nich zawarte, a następnie kontrolować ich realiza
cję oraz służyć pomocą, o ile jest taka potrzebna.
c ) Komisja d /s nauki powinna co jakiś czas przeprowa
dzić analizę pracy jednego z kół. Polega ona na
sprawdzeniu :
- jak realizowany jest plan pracy ;
-

- na ile działalność kola przyczynia się do popra

-

wy sytuacji w klasie. W tym przypadku należy

przeprowadzić rozmowy z uczniami, wychowaw
cą oraz zarządem koła. Wnioski wynikające z ro
zmów i kontroli realizacji planu poddaje się pod
dyskusję członków komisji z udziałem zarządu
koła, a jeśli jest taka możliwość, również i wy
chowawcy klasy ;
przedyskutowane i przyjęte wnioski stają się
obowiązujące dla danego koła ;
z wnioskami tymi zaznajamiane są również po
zostałe koła na najbliższym zebraniu ich prze
wodniczących. Stwarza to możliwość systema
tycznej poprawy pracy wszystkich kół klasowych.
d) Komisja d /s nauki jako stałą pozycję w swoim pla
nie pracy ma analizę wyników nauczania w całej
szkole. Analizę tę przeprowadza po każdym okresie
klasyfikacyjnym . Aby wykonać to zadanie we wła
ściwy sposób , komisja zaleca przeprowadzenie analiz
wszystkim kołom w swoich klasach , które przedkła
dają sprawozdania. Jednocześnie typuje się dwa lub
trzy koła, które przeprowadzą taką analizę przy
współudziale członków komisji wyznaczonych przez
jej przewodniczącego. W ten sposób komisja zdoby
wa materiały, na podstawie których robi zestawie
nia i opracowuje wnioski. Wnioski te powinny do
ZMS w szkole średniej 129
 tyczyć sposobów pracy nad poprawą istniejącego
stanu.

Za wykonanie zestawień wyników oraz zarejestro

wanie wniosków przedstawionych przez koła klasowe
odpowiadają członkowie komisji zajmujący się zagad
nieniami podnoszenia poziomu nauki w szkole. Opraco
wane przez nich wnioski przedstawione są na posie
dzeniu komisji, która po wprowadzeniu poprawek ( o ile
istnieje taka potrzeba ) przedstawia je zarządowi szkol
nemu. Zarząd szkolny po konsultacjach z opiekunem
zaleca je do realizacji oraz przedkłada dyrekcji szkoły
i zespołowi wychowawczemu. Poniżej podajemy przy
kład, jak można dokonać zestawienia na podstawie
wyników pracy kół klasowych.

Ność u
Ilość Ilość ocen Prze- Iczniów
Klasa UCZ cię- z oce
niów tna
nami
bdb % db % dst % ndst % odst.
7,5

9,3

Ia 37 39 142 27,4 289 55,8 48 3,31 14

Ib
itd .

280

Podobne zestawienie wykonuje się w stosunku do

członków ZMS. Obliczenia dla poszczególnych klas wy
konują koła klasowe. Zestawienie zbiorcze daje aktual
ny obraz wyników nauczania w szkole i pozwala na
wyciągnięcie właściwych wniosków . Porównanie z wy
nikami poprzedniej analizy pozwala na stwierdzenie,
jaki jest postęp , tak w stosunku do całej szkoły , jak
i poszczególnych klas.
Następną sprawą jest opracowanie wniosków. Opra
cowuje się je na podstawie wniosków z poszczególnych
klas oraz analizy przeprowadzonej w wybranych kla
sach, jak również na podstawie zestawień zbiorczych.
130
Powinny one wypływać z aktualnej sytuacji oraz być
możliwe do realizacji.
Członek komisji opracowujący wnioski przyjmuje
poniższy tryb postępowania :
1. Zapoznaje się z wnioskami przedstawionymi przez
koła i wybiera te, które dotyczą nie tylko jednej
klasy (wynotowując je).
2. Na podstawie zestawienia zbiorczego opracowuje
wnioski dla pracy kół i komisji.
3. Analizuje wnioski z ocen wybranych klas .
4. Wypisuje wnioski zestawiając oddzielnie te, które
adresowane są do :
kół klasowych
-
zarządu szkolnego (komisji)
dyrekcji szkoły i wychowawców klas.
e) Inicjatywą, która zyskała sobie popularność w pracy
organizacji, jest ruch przodownictwa w nauce

i pracy społecznej, ujęty w ramy współzawodnictwa

o tytuł Grupy Wychowania Socjalistycznego.
Organizatorem ruchu na terenie szkoły jest zarząd
szkolny ZMS. (Wytyczne ZG ZMS w tej sprawie znaj
dują się w wydawnictwie pt. „ VII Plenum ZG ZMS”
z lipca 1969 r. ) .
Inicjatywę ruchu przodownictwa na terenie szkoły
można wprowadzić w następujący sposób. Po dokład
nym zapoznaniu się z wyżej wymienionymi wytycz
nymi przewodniczący zarządu szkolnego ZMS i prze
wodniczący komisji zwracają się we wrześniu do opie
kuna organizacji i do dyrekcji szkoły o zezwolenie na
prowadzenie współzawodnictwa w szkole, jednocześnie
zapoznając dyrekcję z wytycznymi. Po otrzymaniu ze
zwolenia komisja d/s nauki opracowuje plan zabezpie
czenia współzawodnictwa powołując osobę odpowie
dzialną za jego przebieg, następnie na zebraniu prze
wodniczących kół lub członków zarządów kół d /s na
131
uki zaznajamia z zasadami współzawodnictwa i sugeru
je zainicjowanie go w klasach .
W informacji tej szczególną uwagę przewodniczą .
cych należy zwrócić na następujące momenty :
Ruch przodownictwa dotyczy wszystkich uczniów
niezależnie od przynależności organizacyjnej;
przystąpienie do współzawodnictwa jest dobrowol
ne ;
wszyscy uczniowie, niezależnie od dotychczas osia
ganych wyników w nauce, mają jednakowe szanse ;
nie wprowadza się tu momentu rywalizacji między
uczniami ani też grupami;
podejmowane zobowiązania muszą odpowiadać mo
żliwościom grupy ubiegającej się o tytuł GWS;
- liczebność grup jest dowolna, z tym , że w grupie nie
może być mniej niż pięć osób ;
- w wypadku, gdy grupa nie obejmuje całej klasy,
musi ona wywierać wpływ na pozostałych uczniów
przyjmując na siebie odpowiedzialność za ich wy
niki w nauce .
Komisja d /s nauki w porozumieniu z innymi komi
sjami i ZP(M,D)ZMS oraz dyrekcja szkoły i opiekun
przygotowuje propozyje zobowiązań dla organizują
cych się grup. Propozycje te dotyczą tych dziedzin, któ
re przedstawione są w wytycznych. Jeśli zarząd woje
wódzki lub powiatowy (miejski, dzielnicowy) zmody
fikował nieco wytyczne, komisja wprowadzając wspól
zawodnictwo opiera się na wytycznych zmodyfikowa
nych .
Po zaznajomieniu z zasadami ruchu przodownictwa
w nauce i pracy społecznej odpowiedzialny za inicja
tywę członek komisji zbiera zgłoszenia wypisywane wg
wzoru zawartego w wytycznych i zakłada dokumenta
cję. Jeśli ZP (M , D )ZMS wymaga również zgłoszeń, wte
dy w zarządzie szkolnym pozostają odpisy. Jeśli nie,
to po upływie wyznaczonego terminu zgłoszenia się
132
 grup zarząd szkolny wysyła do nadrzędnej instancji
ZMS meldunek lub informację, w której podaje, ile
grup przystąpiło do współzawodnictwa oraz jaką liczbę
uczniów ono objęło.
Komisja nauki prowadzi na bieżąco kontrolę prac
poszczególnych zgłoszonych grup. Kontrola ta polega
na sprawdzaniu stanu realizacji poszczególnych zobo
wiązań . Po każdym okresie klasyfikacyjnym sprawdza
się również zobowiązania z zakresu wyników w nauce.
Najlepiej robić to przy okazji omówionej wyżej anali
zy wyników nauki.
Po trzecim okresie klasyfikacyjnym komisja przy
stępuje do oceny pracy poszczególnych grup. W tym
celu :
-
- zbiera się od wszystkich grup zeszyty, w których
prowadziły one dokumentację ;
- wspólnie z dyrekcją szkoły powołuje się komisję
oceniającą pracę grup. W skład komisji proponuje
1
się : przewodniczącego zarządu szkolnego ZMS,
członków komisji d /s nauki zajmujących się współ
zawodnictwem , opiekuna ZMS, przedstawiciela dy
rekcji szkoły. Przewodniczącym komisji w zasadzie
jest wiceprzewodniczący d /s nauki zarządu szkolne
go ZMS; 1
powołana komisja ocenia stopień realizacji zobo
wiązań , uwzględniając opinie koła klasowego i wy
chowawcy klasy ;
-

po ustaleniu najlepszych grup, które osiągnęły fak

tyczny postęp w wynikach nauczania oraz wypełniły
pozostałe zobowiązania, komisja typuje kandydatów
do zdobycia tytułu ;
- zarząd szkolny na podstawie protokołu komisji oce
niającej, przedstawia ZP(M,D)ZMS wnioski o przy
znanie tytułu GWS. Wzory wniosków zawarte są w
wytycznych ZG ZMS ;
- jeśli ZP(M,D)ZMS przyzna tytuł GWS którejś z
133
 ubiegających się w szkole grup, przewodniczący za
rządu szkolnego ZMS zwrócić się może do dyrekto
ra szkoły o ufundowanie upominków lub dyplo
mów.
f) Uroczyste przyznanie tytułu GWS odbywa się pod
czas zakończenia roku szkolnego. Przebieg uroczys
tości ustala się z organizatorami zakończenia roku.
Na tle zespołowego współzawodnictwa o tytuł GWS
odbywa się współzawodnictwo o tytuł Wzorowego
Ucznia i Aktywisty. Tytuł ten może otrzymać uczeń ,
który wyróżnia się postawą społeczną oraz wynikami
w nauce. Kandydatury rozpatruje się i zgłasza podo
bnie jak przy GWS.
Uczeń, który otrzyma ten tytuł, otrzymuje odznakę
„ Wzorowy Uczeń i Aktywista" przyznawaną przez
ZW ZMS. Wręczanie odznak odbywa się w zasadzie
również na uroczystościach zakończenia roku szkolne
go .

B. Rozwijanie zainteresowań naukowych młodzieży

Drugim bardzo ważnym zadaniem ZMS obok podno
szenia wyników nauczania jest rozwijanie zaintereso
wań naukowych oraz stwarzanie jak najlepszych wa
runków rozwoju uczniów uzdolnionych w poszczegól
nych kierunkach .
a) Tradycyjnie już na terenie szkół średnich organizo
wane są olimpiady przedmiotowe. Olimpiadami ty
mi w szkołach zajmują się nauczyciele przedmiotów .
Zadaniem komisji d /s nauki jest wspólnie z komisją
propagandy jak najszersze spopularyzowanie tych
olimpiad . W tym celu członkowie komisji porozu
miewają się z nauczycielami przedmiotów i wspól
nie ustalają zasady popularyzacji olimpiad. Chodzi
tu szczególnie o olimpiady z matematyki, fizyki
oraz chemii.
Już na początku roku szkolnego (we wrześniu) ko
134
misja d /s nauki i koła przedmiotowe organizują akcję
propagandową w celu poinformowania wszystkich ucz
niów o rozpoczynających się olimpiadach . W tym cza
sie w zależności od możliwości i warunków poszczegól
nych szkół można :
zorganizować specjalne apele, na których poinfor
muje się młodzież o celach olimpiady i zasadach
ich organizacji;
- na zebraniu przewodniczących kół klasowych ZMS
ustalić zadania dla kół i sposoby ich realizacji ;
- jeśli szkoła jest zradiofonizowana, przygotowuje się
specjalne audycje na temat olimpiad ;
na widocznym miejscu wywiesić specjalną gazetkę,
w której omówi się regulaminy olimpiad oraz przed
stawi dotychczasowe sukcesy uczniów danej szkoły
lub szkół sąsiednich w poszczególnych olimpiadach.
Gazetka ta powinna mieć za zadanie przyciągnięcie
młodzieży do uczestnictwa w olimpiadach.
Poszczególne akcje, przedstawione tu przykładowo,
nie muszą być organizowane wyłącznie przez komisję.
W zasadzie powinno się zlecać je poszczególnym ko
łom klasowym . Na przykład jedno koło organizuje apel,
drugie audycje, trzecie redaguje gazetkę itp. Mogą to
być również zadania przyjęte przez grupy ubiegające
się o tytuł GWS . Komisja natomiast sprawuje nadzór
nad tymi pracami .
Następnym etapem działania komisji jest rozpowsze
chnienie wśród uczniów zadań nadesłanych przez ko
mitet organizacji olimpiady. Metody rozpowszechnia
nia zadań są podobne jak przy zapoznawaniu z regula
minami .
A więc :
zorganizowanie apelu, na którym powiadomi się
uczniów o rozpoczęciu olimpiady (o nadejściu za
dan) oraz zachęci uczniów do udziału i omówi za
sady zgłaszania się do zawodów ;

135
 omawia się z przewodniczącymi kół klasowych ich
poczynania , a przede wszystkim sposoby zapozna
nia z zadaniami nadesłanymi do szkoły ;
- W gazetce dotyczącej olimpiad przedmiotowych
umieszcza się treść zadań.
W sprawie zadań i ich rozpowszechnienia komisja
d /s nauki porozumiewa się z nauczycielami przedmio
tów ustalając sposób postępowania .
W dalszych fazach olimpiady komisja d /s nauki na
bieżąco informuje o wynikach uczestników , szczegól
nie uczniów własnej szkoły, przede wszystkim ekspo
nuje się tych, którzy osiągnęli pewne sukcesy w po
szczególnych etapach .
b) Turniej Młodych Mistrzów Techniki, prowadzony
w środowisku szkolnym, obok innych form ma za
zadanie rozwijanie wiedzy i umiejętności technicz
nych uczniów. Stanowi on jedną z form przygoto
wania młodzieży do twórczego uczestnictwa w pro
cesie rozwoju nowoczesnej techniki w kraju
Zarząd szkolny ZMS w porozumieniu z dyrekcją
szkoły organizuje w ramach turnieju konkurs na naj
lepszy pomysł techniczny. Wokół tej inicjatywy orga
nizuje się związane z nią imprezy, które mają za za
danie rozwijanie zainteresowań techniką, jak również
popularyzację samego turnieju.
Komisja d /s nauki przy zarządzie szkolnym w celu
zorganizowania turnieju na swoim terenie współpra
cuje ze szkolną komisją konkursową TMMT, która bę.
dzie się zajmowała na bieżąco tą inicjatywą. Do zadań
komisji należy :
- zorganizowanie konkursu na najlepszy pomysł te
chniczny. W tym celu komisja organizuje akcję pro
pagandową, w której informuje młodzież o zasa
dach turnieju na terenie szkoły oraz określa tryb
zgłoszeń do konkursu. W czasie tej akcji obok prze
kazania młodzieży informacji na temat samego tur

136
 nieju należałoby również wykorzystać wszelkie ist
niejące możliwości popularyzacji idei wychowa
nia technicznego. Mogą to być np. spotkania z wy
nalazcami i racjonalizatorami, wyświetlanie filmów
o tematyce technicznej, zwiedzanie nowoczesnych
zakładów pracy .
Ostatnim z etapów organizacji turnieju jest odprawa
z przewodniczącymi kół klasowych, na której nakreśli
się dla nich zadania .
Po tych przygotowaniach młodzież przystępuje do
opracowywania i wykonywania prac konkursowych .
Prace te mogą być wykonywane przez pojedyncze oso
by lub zespoły . Po wykonaniu zamierzonych projektów
uczniowie w okresie wyznaczonym regulaminem tur
nieju zgłaszają je szkolnej komisji konkursowej. Ko
misja ocenia prace, przyznaje nagrody oraz organizuje
szkolną wystawę. Najlepsze pomysły przesyła do wo
jewódzkiej komisji turnieju .
W składzie szkolnej komisji konkursowej powinni
znaleźć się : instruktor zawodu, nauczyciele przedmio
tów technicznych lub zajęć technicznych , przedstawi
ciel zarządu zakładowego ZMS z zakładu macierzyste
go ( w przypadku szkół przyzakładowych) lub opiekuń
czego, przedstawiciele organizacji młodzieżowych ZMS
i ZHP oraz przedstawiciel komitetu rodzicielskiego.
Szczegółowe zadania komisji określone są w regulami
nie TMMT w środowisku szkolnym.
Uczeń, którego praca zajęła w szkole pierwsze miej
sce, otrzymuje tytuł „Młody Mistrz Techniki" ;
Komisja d /s nauki informuje uczniów w szkole o
ocenach , jakie otrzymały prace przesłane do następ
nego etapu turnieju .
c) Rozwijanie i pogłębianie zainteresowań naukowych
uczniów , mają na celu również sesje popularno-na
ukowe. Sesje popularno-naukowe rozumiemy jako
cały zespół prac grupy młodzieży zakończonych za
137
 prezentowaniem uczniom w szkole lub w środo
wisku wyników tych prac.
Omówimy kolejno poszczególne etapy przygotowania
i przeprowadzenia sesji.
Tematyka sesji dotyczyć powinna zagadnien intere
sujących określone grupy uczniów w szkole i wypły
wać z poszczególnych dziedzin nauki lub też dotyczyć
zagadnień związanych ze środowiskiem , w którym
znajduje się szkoła , oraz samej szkoły. Mogą to być
również tematy dotyczące poszczególnych dziedzin ży
cia kraju czy społeczeństwa polskiego , jak również in
nych państw. Głównymi kryteriami doboru tematu po
winny stać się :
zapotrzebowanie wśród pewnej grupy młodzieży na
uzupełnienie wiedzy w danej dziedzinie,
potrzeba zaznajomienia uczniów z problematyką ze
względu na aktualną sytuację. Mogą to być np . wa
żne rocznice, doniosłe dla środowiska lub kraju wy
darzenia itp. ,
możliwość zdobycia odpowiednich materiałów po
trzebnych do przygotowania opracowań .
Organizatorem sesji popularno -naukowej powinno
być w zasadzie koło przedmiotowe lub kółko zainte
resowań. Może to być również koło klasowe ZMS lub
dowolna grupa uczniów , którą dane zagadnienie szcze
gólnie interesuje. Komisja nauki natomiast przyjmuje
funkcję inspiratora oraz koordynatora prac związa
nych z przygotowaniem i przeprowadzeniem sesji . Do
zadań więc komisji należeć będzie ustalenie z kolem
przedmiotowym tematu lub też zaproponowanie go, a
następnie stworzenie warunków do realizacji. Członko
wie koła zainteresowań lub grupa podejmująca się zor
ganizowania sesji przyjmują na siebie obowiązek ze
brania materiałów i przygotowania opracowan .
Przygotowania do przeprowadzenia sesji rozpoczyna
ją się z chwilą podjęcia wstępnie sformułowanego te
138
matu. Propozycja tematu może wyjść od koła przed
miotowego, koła klasowego ZMS, doraźnie zorganizo
wanej grupy uczniów lub też nawet od zarządu szkol
nego ZMS. Może to być również temat zaproponowany
przez zespół wychowawczy. W celu rozpoczęcia prac
przygotowawczych komisja d/s nauki wspólnie z zespo
łem zainteresowań daną problematyką powołują ko
mitet organizacyjny sesji, który na bieżąco będzie pra
cował nad jej organizacją. Komitet precyzuje na swo
im pierwszym posiedzeniu temat, ustala plan działania ,
przydzielając zadania poszczególnym jego członkom.
Ustalenia te dotyczą :
1. podziału tematu na zagadnienia, które będą opraco
wane w formie referatów,
2. powołania 4-5 osobowych zespołów i przydzielenia
im poszczególnych zagadnień do opracowania. Ilość
zespołów odpowiada ilości zagadnień, na jakie po
dzielono temat ,
3. wyznaczenia uczniów, którzy będą kierowali praca
mi poszczególnych zespołów problemowych . Zaró
wno kierownicy zespołów , jak i ich członkowie po
winni rekrutować się z tych uczniów, których po
dejmowana problematyka szczególnie interesuje,
4. wyznaczenia przybliżonych terminów zakończenia
poszczególnych etapów przygotowań. Wyróżnić tu
można następujące etapy :
zbieranie materiałów - zespoły problemowe powin
ny mieć na to nie mniej niż dwa miesiące czasu,
opracowanie referatów na podstawie zdobytych
materiałów - ok. jednego miesiąca,
skonsultowanie materiałów z nauczycielami przed
miotów lub osobami kompetentnymi i wprowadze
nie poprawek .
W sumie na przygotowanie materiałów powinno być
przeznaczone nie mniej niż cztery miesiące czasu .
Równolegle z pracą zespołów problemowych działa
139
komitet organizacyjny, który w planie zawiera również
takie sprawy jak :
- zabezpieczenie informacji dla młodzieży w szkole o
zamiarach zorganizowania sesji poprzez zredagowa
nie gazetki informującej, przekazanie informacji ka
nałami ZMS (na zebraniach kół klasowych ).
zainteresowanie młodzieży problematyką poprzez
np. przygotowanie specjalnego apelu, na którym
przedstawiona zostanie problematyka, podjęcia te
matyki na zebraniach kół lub zajęciach z wychowa
nia obywatelskiego. Można również zwrócić się do
nauczycieli interesujących się podejmowaną dzie
dziną, aby zachęcili młodzież do przeczytania ogól
nie dostępnych opracowań ;
-
opracowanie artykułu problemowego do gazetki,
który przedstawi w sposób ogólny interesujące za
gadnienia i wskaże podstawową lekturę dla wszyst
kich uczniów ;
- bieżąca kontrola pracy zespołów problemowych i
pomoc im w ewentualnie zaistniałych trudnościach.
Do prac komitetu organizacyjnego należy zaprosić
nauczycieli, których interesuje podejmowana proble
matyka, aby mogli służyć komitetowi swoją fachową
pomocą.
Po opracowaniu referatów przez zespoły problemowe
w trakcie prowadzonych konsultacji i dokonywania ko
rekt komitet organizacyjny określa dokładny termin
oraz szczegółowy program sesji popularno -naukowej
uzgadniając go z dyrekcją szkoły. Przy ustalaniu pro
gramu należy uwzględnić następujące momenty :
odpowiednie rozpropagowanie samej imprezy wśród
uczniów ,
sesja powinna mieć charakter uroczystego podsumo
wania kilkumiesięcznej pracy ,
wykorzystanie istniejących na terenie szkoły zespo
łów artystycznych.

140
 Przykładowy program sesji
godz. 10.00 – rozpoczęcie sesji -- otwiera ją przewod
niczący komitetu organizacyjnego
godz. 10.05 informacja o pracach prowadzonych
nad przygotowaniem sesji przewod
niczący zarządu szkolnego ZMS
godz. 10.30 odczytanie referatów – przewodniczą-.
-

cy zespołów problemowych
godz. 12.00 dyskusja
godz. 13.00 podziękowanie za pracę dyrektor
szkoły
godz. 13.15 -
występy zespołów artystycznych ze
szkoły.
Na tym samym posiedzeniu komitet organizacyjny
ustala również listę gości zaproszonych . Mogą to być
następujące osoby : dyrektor i wszyscy nauczyciele ze
szkoły , przedstawiciel ZP (M , D )ZMS, przedstawiciel ko
mitetu powiatowego PZPR, przedstawiciel władz oświa
towych, przedstawiciele zainteresowanych instytucji
i zakładów pracy , przedstawiciel odpowiedniej rady na
rodowej oraz specjaliści konsultujący referaty. Wska
zane jest również zaproszenie przedstawicieli zarządów
szkolnych ZMS sąsiednich lub współpracujących szkół.
Należy również wystąpić do dyrekcji szkoły z proś
bą o ufundowanie symbolicznych upominków dla ucz
niów , którzy włożyli najwięcej pracy w przygotowanie
sesji.
Po tych ustaleniach komitet organizacyjny zwraca
się do zarządu szkolnego o wyznaczenie koła ZMS, któ
re podejmie się prac związanych z przygotowaniem sa
li, sam zaś zajmuje się przeprowadzeniem akcji pro
pagandowej oraz wysłaniem zaproszeń. Pracami wy
znaczonego koła kieruje również członek komitetu.
Zespoły problemowe po przygotowaniu ostatecznej
wersji opracowań przygotowują potrzebne eksponaty
1 141
ilustrujące (rzutniki, przezrocza, wykresy itp). Jeśli ist
nieje potrzeba, zwracają się do komitetu organizacyj
nego o przygotowanie wystaw, ekspozycji itp. Na kilka
dni przed odbyciem sesji komitet organizacyjny wy
znacza uczniów odpowiedzialnych za poszczególne mo
menty w trakcie trwania sesji. Sesja odbywa się wg
przedstawionego programu. Przeprowadzenie tak przy
gotowanej sesji jest już tylko formalnością.
Przedstawione w tym rozdziale inicjatywy, zmierza
jące do aktywizacji naukowej, nie obejmują wszystkich
możliwości działania w tym zakresie. Są to formy po
wszechnie przyjęte i uznane jako wartościowe. Wyko
rzystanie ich w pracy organizacji szkolnej ZMS, jak i
wprowadzanie nowych, zależy przede wszystkim od
chęci do działania oraz przygotowania metodycznego i
organizacyjnego aktywistów zajmujących się sprawa
mi nauki .

2. ZADANIA KOLA KLASOWEGO ZMS

Jednym z najważniejszych zadań w pracy koła kla

sowego ZMS jest stała troska o jak najlepsze wyniki w
nauce wszystkich jego członków , jak również uczniów
nie należących do organizacji. Troska ta wyraża się w
podejmowaniu inicjatyw zmierzających do podnosze
nia poziomu nauki wszystkich uczniów oraz pomocy
tym , którzy z różnych przyczyn mają trudności z opa
nowaniem materiału przewidzianego programem na
uczania . Wszystkie poczynania koła mają również na
celu wytwarzanie atmosfery sumienności w wywiązy
waniu się z obowiązków szkolnych .
Aby skutecznie podejmować inicjatywy, trzeba mieć
dokładną orientację w aktualnych potrzebach klasy.
W tym celu koło klasowe w każdym kwartale po sesji
klasyfikacyjnej podejmuje analizę wyników nauczania ,

142
aby na tej podstawie przyjąć odpowiednie wnioski i
dążyć do poprawy sytuacji.
Jak przeprowadzić analizę wyników nauczania w ko
le klasowym ZMS?
Wiceprzewodniczący koła, który odpowiada zwykle
za sprawy nauki , wspólnie z wybranymi przez siebie
dwoma członkami koła, którzy nie mają trudności w
nauce, bezpośrednio po ogłoszeniu okresowych ocen
przystępuje do przeprowadzenia analizy wyników .
Analiza ta powinna przede wszystkim wykazać:
- z jakimi przedmiotami uczniowie mają największe
trudności ;
- ilu uczniów w klasie potrzebuje pomocy ze strony
kolegów ;
jakie są przyczyny słabych wyników z poszczegól
nych przedmiotów ;
dlaczego poszczególni uczniowie mają trudności w
nauce ;
możliwości dalszej poprawy wyników w nauce tych
uczniów , którzy otrzymali oceny pozytywne.
Aby przeprowadzić taką analizę, powołany zespół
wykonuje następujące czynności :
wykonuje zestawienie ocen z poszczególnych przed
miotów np.: język polski: ocen b. dobrych – 6, do
brych — 11, dostatecznych - 13, niedostatecznych
5.
Matematyka: ocen b . dobrych – 4, dobrych – 6,
dostatecznych – 18, niedostatecznych – 7 .
Na tej podstawie wylicza przeciętną ocenę dla każ
dego przedmiotu . Przedmioty o najniższej przeciętnej
będą wymagały zwrócenia szczególnej uwagi koła, po
nieważ w opanowaniu ich uczniowie mają największe
trudności.
- Zestawienie ilości ocen niedostatecznych w klasie
z poszczególnych przedmiotów . Wnioski z tego ze
stawienia wypadną podobnie z tą różnicą, że wska
143
 żą, ilu uczniów dobrych należałoby zaangażować do
pomocy słabszym i jak zorganizować pomoc.
Analiza przyczyn słabych wyników uzyskanych
przez uczniów.
Ujawnienie przyczyn pozwoli na skuteczniejsze dzia
łanie koła.
Przeprowadzając analizę przyczyn zespół zastanawia
się przede wszystkim nad poszczególnymi uczniami, a
następnie szuka innych przyczyn często nawet niezale
żnych od samych uczniów , np . złe warunki do nauki,
stan zdrowia, dojazdy do szkoły, trudności w zrozu
mieniu przedmiotu, ponieważ uczniom nie odpowiada
forma prowadzenia zajęć przez nauczyciela itp. Po wy
jaśnieniu sprawy zespół stara się wyciągnąć odpowie
dnie wnioski zmierzające do poprawy sytuacji. Wnios
ki powinny być formułowane bardzo konkretnie w
oparciu o zebrane materiały , na przykład :
1. zaproponować słabszym uczniom pomoc w uzupeł
nieniu materiału przez kolegów , którzy otrzymują z
danego przedmiotu dobre oceny,
2. zwrócić się do nauczyciela matematyki o pomoc w
opanowaniu określonej partii materiału , ponieważ
większość uczniów w klasie nie zdołała go sobie
przyswoić ;
3. wyciągnąć określone wnioski organizacyjne w sto
sunku do członków kola zaniedbujących się w na
uce z własnej winy (lekceważenie obowiązków ) itp.
Tak przeprowadzoną analizę zespół przedstawia na
zebraniu koła. Koło po wysłuchaniu informacji i dys
kusji przyjmuje wnioski do realizacji rozdzielając mię
dzy siebie zadania. Jeśli analiza dokonywana jest po
drugim lub trzecim okresie, należy dokonać porówna
nia w stosunku do poprzednich wyników . To porówna
nie wykaże, że podjęte wnioski podczas ostatniej ana
lizy przyniosły spodziewane rezultaty. Jeśli nie, to koło
musi poszukać innych rozwiązań .

144
 Tak więc analiza i jej skuteczność zależą przede
wszystkim od szczegółowego i dokładnego wskazania
przyczyn słabych wyników oraz sposobów ich likwida
cji lub zapobiegania. Na podstawie analizy wyników
nauczania koło przyjmuje odpowiednie formy pomocy
uczniom słabszym .
Najczęściej stosowanymi formami , praktykowanymi
dotychczas, są :
przydzielenie jednego lub dwóch uczniów mających
oceny niedostateczne z jednego przedmiotu pod
opiekę uczniowi dobremu. Tworzą się wtedy tzw.
trójki. W każdej z nich jest jeden uczeń dobry i
dwóch słabszych . Pracę tę traktuje się jako zadanie
społeczne postawione przez koło. Zwalnia się go
jednocześnie od innych zadań ;
przydzielanie uczniów (jednego lub dwóch) słab
szych z kilku przedmiotów jednemu uczniowi do
bremu ;
organizowanie specjalnych zajęć, na których najlep
si uczniowie z poszczególnych przedmiotów lub na
uczyciele jeszcze raz omawiają trudniejsze partie
materiału.
Obok wymienionych tu form pomocy koleżeńskiej
stosuje się również indywidualne jednorazowe konsul
tacje, jak np. wyznaczanie uczniów dobrych, którzy
wyjaśniają materiał zgłaszającym się do nich kolegom,
organizowanie pracy domowej na zasadzie wspólnego
przygotowania się do lekcji itp. Wszystkie te formy
mogą być stosowane w klasie. Przewaga poszczegól
nych form nad innymi wynikać będzie z wniosków,
które podjęto na podstawie analizy wyników naucza
nia .
Koło ZMS jest organizatorem ruchu przodownictwa
w nauce i pracy społecznej na terenie klasy. Z zasada
mi współzawodnictwa o tytuł GWS odpowiedzialni
członkowie zarządów kół zostają zapoznani na począt
10 ZMS w szkole średniej 145
ku roku szkolnego podczas zorganizowanej w tej spra
wie odprawy. Po zapoznaniu się z zasadami zarząd ko
ła przystępuje do organizacji zespołów ubiegających
się o tytuł GWS. W tym celu wiceprzewodniczący kola
zapoznaje wszystkich uczniów w klasie z zasadami
współzawodnictwa oraz zachęca uczniów do podjęcia
go. Jeśli do współzawodnictwa mają przystąpić całe
klasy, wtedy klasa na wniosek koła podejmuje decyzję.
Jeśli natomiast we współzawodnictwie mają uczestni
czyć mniejsze grupy, wiceprzewodniczący przyjmuje
zgłoszenia i na tej podstawie tworzy grupę, która wy
biera spośród siebie kierownika. Wiceprzewodniczący
współpracując z grupą pomaga jej podjąć właściwe zo
bowiązania i założyć dokumentację. Zespół lub klasa
ubiegająca się o tytuł GWS wykonuje następujące
czynności:
a) Podejmuje zobowiązania w określonych przez ZG
ZMS dziedzinach np.:
w zakresie wyników nauczania : „ podnieść prze
ciętną wyników w nauce całej grupy z 3,4 w
końcu ub. roku szkolnego na 3,8 " lub „utrzymać
średnią z ub. roku, tj. 4,4 " . ,,Zlikwidować w cią .
>

gu roku nieusprawiedliwione nieobecności w

szkole " . „ Niedopuszczenie do uzyskania ocen nie
•

dostatecznych przez członków zespołu w poszcze

gólnych okresach ” . „Pomoc uczniom mającym
trudności w nauce, a nie będącym członkami ze
społu ” ;
w podobny sposób podejmowane są zadania w
zakresie udziału w zajęciach ideowo-kształcenio
wych, pracy społecznej , nauki zawodu itp.
b) Zobowiązania przesyła się na piśmie zarządowi
szkolnemu ZMS wg otrzymanego wzoru. Zespół po
podjęciu zobowiązań przystępuje do ich realizacji.
Trwa to przez cały rok szkolny. Dlatego też zespół

146
 powinien tak zorganizować swoją pracę , aby byla
ona rozłożona równomiernie w czasie.
Wszystkie zaplanowane i zrealizowane zadania odno
towuje się w zeszycie, który prowadzi kierownik zespo
łu. Na zakończenie zeszyt zostaje przekazany zarządo
wi szkolnemu i na tej podstawie zostaje oceniona praca
całej grupy. Jeśli w grupie jest uczeń szczególnie
wybijający się, koło przedkłada wniosek o przyznanie
mu tytułu Wzorowego Ucznia i Aktywisty.
Koło klasowe w trakcie roku szkolnego analizuje
pracę zespołu oraz pomaga mu w pokonywaniu zaist
niałych trudności. Po zakończeniu trzeciego okresu ko
ło klasowe dokonuje oceny ruchu przodownictwa na
terenie klasy podejmując wnioski na rok przyszły.
Obok pracy nad podnoszeniem wyników nauczania
koło klasowe, zwłaszcza starszych klas, prowadzi dzia
łalność na rzecz popularyzacji olimpiad przedmioto
wych w szkole. Uczniowie w klasie najlepiej znają
uzdolnienia swoich kolegów z poszczególnych przed
miotów . Dlatego też zarząd koła powinien troszczyć się
o to, aby szczególnie uzdolnieni uczniowie z matema
tyki, fizyki, chemii brali udział w olimpiadach. Należy
tu prowadzić działalność agitacyjną wśród uzdolnio
nych uczniów, przekonując ich, że powinni spróbować
swoich sił w olimpiadzie. Jednocześnie koło powinno
zaproponować nauczycielom poszczególnych przedmio
tów zapoznanie uczniów z regulaminem olimpiad i tre
ścią zadań. Jeśli uczeń z klasy przystąpi do olimpiady,
koło powinno przedstawić jego pracę w gazetce klaso
wej, a po zakończeniu etapu pokazać jego wyniki (w
wypadku zakwalifikowania się do dalszego etapu) .
Również poważną rolę do odegrania ma koło klaso
we w zakresie popularyzacji Turnieju Młodych Mi
strzów Techniki. Chodzi tu przede wszystkim o zapo
znanie z regulaminem turnieju , jak również pomoc

147
uczniom dotyczącą samego zgłaszania prac. Zasady pra
cy koła określi dokładnie szkolna komisja turnieju.
Każdy uczeń stoi przed perspektywą podjęcia pracy
po ukończeniu szkoły lub też dalszej nauki. Koło kla
sowe powinno podejmować prace mające na celu po
moc w dokonywaniu wyboru . W klasach starszych pra
ca koła skierowana jest przede wszystkim na pre
zentację poszczególnych zawodów , potrzeb regionu
(miasta, powiatu) w zakresie zatrudnienia specjalistów ,
pokazywanie poszczególnych kierunków studiów .
W młodszych klasach zaś na kształtowanie zaintere
sowań poprzez pokazywanie pracy, zakładów i insty
tucji. Jest to przygotowanie do podjęcia decyzji w
przyszłości, a w szkołach zawodowych do ugruntowa
nia przekonania o trafności wyboru zawodu .
Rozdział VII

ZADANIA ZMS W UPOWSZECHNIANIU

SPORTU I TURYSTYKI WŚRÓD
MŁODZIEŻY SZKOLNEJ

1. DZIAŁALNOŚĆ SPORTOWA SZKOLNEJ

ORGANIZACJI ZMS

Dla pełnego rozwoju każdego społeczeństwa po

trzebne jest wychowanie nie tylko ludzi mądrych, ak
tywnych społecznie, ale również ludzi zdrowych, sil
nych, dysponujących dużą sprawnością fizyczną. Utar
ło się przekonanie, że tężyznę fizyczną rozwija się
głównie poprzez anagażowanie młodzieży do udziału
w kulturze fizycznej – w sporcie.
Samo pojęcie kultury fizycznej należy rozumieć bar
dzo szeroko. Obejmuje ono kompleks działalności zmie
rzającej z jednej strony do prawidłowego kształtowa
nia fizjologicznego rozwoju człowieka, prawidłowej bu
dowy jego ciała ; z drugiej zaś do stałej regeneracji sił
fizycznych i korygowania nieprawidłowości w rozwoju
fizycznym, wynikających z wykonywania przez ludzi
wytężonej pracy zawodowej.
Niezależnie od tej istotnej roli kultury fizycznej w
rozwoju społeczeństwa sport ma nie mniej ważne
walory wychowawcze. Pozwala on na kształtowanie
ambicji, umiejętności współpracy z kolektywem , wy
trwałości, odwagi, jednym słowem -- kształtuje cha
raktery. Z tego też względu wychowanie fizyczne
i sport w działalności ZMS są bardzo ważne.

149
 Główną troską Związku jest przede wszystkim stwa
rzanie młodzieży warunków do uprawiania sportu i or
ganizowania jej do jak najszerszego w nim uczestnict
wa. Celowi temu podporządkowane są inicjatywy bu
dowy czynem społecznym młodzieży prostych urządzeń
i obiektów sportowych jak boiska do gier sportowych ,
kąpieliska, lodowiska, organizacja imprez sportowych ,
zawodów, turniejów itp. Stąd tak ZMS szeroko współ
pracuje z Komitetami Kultury Fizycznej i Turystyki
i organizacjami sportowymi jak Towarzystwo Krze
wienia Kultury Fizycznej , związkami i klubami spor
towymi .
Dla członków ZMS uczestnictwo w życiu sporto
wym jest niejako jednym z obowiązków . Praca dla
społeczeństwa, dla Ojczyzny, wymaga bowiem od
każdego człowieka nie tylko wiedzy, zapalu i inicja
tywy, ale i odwagi, ambicji, sprawności i tężyzny fi
zycznej , a więc tych właśnie cech, które zdobyć moż
na m. in. przez uprawianie sportu.
W szkole wychowanie fizyczne jest nieodłącznym
elementem programu wychowania uczniów . Zajęcia
obowiązkowe w ramach lekcji wf nie wystarczają jed
nak dla osiągnięcia prawidłowych efektów rozwoju fi
zycznego. Stąd też władze oświatowe poświęcają wiele
uwagi rozwojowi pozalekcyjnych form , które są orga
nizowane w ramach działalności Szkolnego Związku
Sportowego.
Organizacja ta, działająca pod auspicjami ZMS,
ZMW, ZHP i władz oświatowych , aktywizuje młodzież
do czynnego uczestnictwa w życiu sportowym i odgry
wa poważną rolę w przygotowaniu dla polskiego spor
tu nowych kadr sportowych talentów .
SZS jest zatem specjalistyczną organizacją posiada
jącą swoją strukturę organizacyjną, władze i szczegó
łowy program działania. Najwyższą władzą tej orga
nizacji jest Krajowy Zjazd Delegatów SZS , w którym
150
uczestniczą aktywiści wybrani w trakcie kampanii
sprawozdawczo -wyborczej. Działalność SZS prowadzo
na jest w dwóch kierunkach . Pierwszy i zasadniczy to
rozwój masowego sportu w szkołach wszystkich typów .
Drugi polega na selekcji i wstępnym przygotowaniu
wybitnych talentów sportowych do dalszego uprawia
nia sportu wyczynowego .
Dla realizacji tych kierunków SZS powołał szkolne
kola sportowe (SKS) , uczniowskie kluby sportowe
(UKS), międzyszkolne kluby sportowe (MKS ).
SKS zajmują się przede wszystkim rozwojem sportu
masowego. Podstawową formą pracy SKS w tej dzie
dzinie są Szkolne Igrzyska Sportowe (SIS). Ideą SIS
jest, aby każdy uczeń w szkole bez względu na swoje
zdolności i warunki fizyczne uczestniczył w rozgryw
kach sportowych. Dlatego SIS jest to system rozgry
wek sportowych organizowanych w okresie całego ro
ku szkolnego pomiędzy klasami i oddziałami w przy
jętych przez daną szkołę dyscyplinach.
System rozgrywek SIS ujęty jest w formę wspól
zawodnictwa międzyklasowego, zakładającego dwa
główne kryteria : uzyskany wynik sportowy i maso
wość udziału uczniów danej klasy w zawodach . W ten
sposób przy pełnej aktywizacji uczniów we współza
wodnictwie tym ma szanse zwycięstwa nawet taka kla
sa, w której nie ma wybitnych talentów sportowych.
Rozgrywki SIS odbywają się w czasie pozalekcyjnym
i organizowane są głównie siłami społecznymi uczniów
przy fachowej pomocy nauczyciela wf oraz współpra
cujących ze szkołą klubów sportowych. Podsumowa
niem SIS w szkole jest Szkolne Święto Sportowe w
dniu 1 czerwca każdego roku.
Sport wyczynowy w szkole jest organizowany głów
nie poprzez sekcje sportowe SKS, uczniowskie kluby
sportowe (UKS) i międzyszkolne kluby sportowe
(MKS). Zróżnicowanie tych form wynika z warun
151
ków, jakimi dysponuje szkoła (boiska sportowe, sale,
sprzęt, wysoko kwalifikowany specjalista - trener itp.
W ośrodkach wiejskich o warunkach ograniczonych
działa MKS skupiający talenty z kilku szkół. W szko
łach o pełnym zapleczu sportowym i dużych możliwo
ściach współpracy z klubem sportowym tworzy się
UKS , tam zaś, gdzie w szkole istnieje możliwość roz
wijania tylko jednej lub dwóch dyscyplin działają sek
cje SKS .

A. Rola i zadania zarządu szkolnego ZMS wypo

wszechnianiu sportu w szkole

Skoro istnieje na terenie szkoły specjalistyczna or

ganizacja zajmująca się działalnością sportową, jaka
jest rola i konkretne zadania organizacji ZMS ?
Polegają one głównie na udziale członków i aktywi
stów ZMS w pracy SZS oraz na popularyzacji sportu
i kultury fizycznej, mobilizowaniu uczniów do uczest
nictwa w SIS i zajęciach sekcji sportowych . Dla za
rządu szkolnego zadania te sprowadzają się przede
wszystkim do :
delegowania swoich aktywistów do pracy w zarzą
dzie SKS, rozliczania ich z przyjętych na siebie obo
wiązków ;
wspierania działalności SKS w zakresie organizacji
imprez ii rozgrywek ;
przygotowania w ramach WSA typu sportowego
(jeżeli jest takie w szkole — we własnym zakresie,
jeżeli przy ZP(M,D) delegowania wytypowa
nych aktywistów ) organizatorów i sędziów dla po
trzeb SIS ;
- kierowania pracą organizatorów sportu w zarządach
kół klasowych oraz oceny pracy kół klasowych w
organizacji SIS ;
popularyzacji sylwetek wybijających się sportow

152
 ców szkolnych w gazetkach ZMS -owskich , radio
węźle itp.
Wszystkie te zadania powinny być zawarte w planie
pracy zarządu szkolnego. Ich realizacją zajmuje się z
ramienia zarządu jeden z jego członków będący równo
cześnie przedstawicielem ZMS w zarządzie SKS. W ka
żdym zarządzie koła klasowego ZMS wybierany jest
organizator sportu i turystyki, którego działalnością
kieruje wymieniony wyżej członek zarządu szkolnego.
Wszyscy oni wchodzą w skład komitetu organizacyjne
go SIS .
Podstawą planowania pracy zarządu szkolnego ZMS
w zakresie działalności sportowej jest ustalony wspól
nie z SKS kalendarz sportowy.
Zarząd szkolny przynajmniej jeden raz w roku powi
nien ocenić pracę kół klasowych i wydelegowanych ak
tywistów na odcinku działalności sportowej w szkole.

B. Zadania koła klasowego

Powodzenie szkolnych igrzysk sportowych zależy w

głównej mierze od tego, na ile do ich upowszechnie
nia i organizacji włączą się poszczególne klasy, a więc
i koła klasowe ZMS. Działalność w tym kierunku pro
wadzi wybrany członek zarządu koła -- organizator
sportu i turystyki. Powinien to być aktywista, który
ma duże zdolności organizatorskie i osobiście intere
suje się sportem . Powinien on odbyć przeszkolenie w
WSA o kierunku sportowym.
Do zadań organizatora należy :
- informowanie uczniów o założeniach regulamino
wych SIS,
- opracowanie propozycji do planu pracy koła na pod
stawie szkolnego kalendarza sportowego i progra
mu SIS ;
organizowanie zespołów do udzialu w rozgrywkach
153
 SIS, opracowywanie zgłoszeń, list startowych i do
kumentacji klasowej SIS ;
- rekrutacja uczestników szkolenia dla organizato
rów SIS .
W celu realizacji tych zadań organizator powinien
opracować dla siebie harmonogram pracy, z którego
realizacji rozlicza się przed zarządem koła i członkami
zarządu szkolnego odpowiedzialnymi za sprawy sportu
i turystyki.
W szkołach przyzakładowych podstawową formą or
ganizacji życia sportowego jest olimpiada szkół przy
zakładowych organizowana przez ZMS, związki zawo
dowe i TKKF. Zasada olimpiady zbliżona jest do zasa
dy SIS, z tym jednak, że poza rozgrywkami wewnątrz
szkolnymi organizowane jest współzawodnictwo mię
dzyszkolne. Zadania zarządu szkolnego i zarządu koła
są analogiczne jak w innych szkołach , z tym , że rolę
SZS spełnia TKKF. W wielu szkołach przyzakłado
wych młodzież szkoły uczestniczy też w spartakiadach
zakładowych.

2. DZIAŁALNOŚĆ TURYSTYCZNA SZKOLNEJ

ORGANIZACJI ZMS

Turystyka i krajoznawstwo są tymi dziedzinami za

bezpieczenia spędzania czasu wolnego, które — szcze
gólnie podczas prowadzenia ich w szkole – mają do
odegrania dużą rolę w procesie dydaktyczno -wycho
wawczym młodzieży. Dla właściwego ich zrozumienia
musimy jednak na początku wyjaśnić jedną kwestię.
Nie możemy traktować turystyki i krajoznawstwa w
sposób oderwany od siebie. Są to pojęcia, a przede
wszystkim działania, ściśle z sobą związane.
W ten sposób pojęta działalność turystyczno-krajo
znawcza znajduje szerokie wykorzystanie w wychowa
niu patriotycznym ucznia, w kształtowaniu jego po
154
stawy obywatelskiej w rozszerzaniu jego horyzontów
myślowych. Zapoznaje go bowiem z historią naszego
kraju i narodu, z pięknem Polski, pozwala naocznie
przekonać się o osiągnięciach gospodarczych, socjal
nych i kulturalnych naszego ludowego państwa. Walo
ry turystyki i krajoznawstwa są również wykorzysty
wane w procesie dydaktyczno -wychowawczym szkoły i
organizacji ZMS. Stanowią formy wzbogacające szero
ki wachlarz zajęć lekcyjnych , zaczynając od geografii,
a na wychowaniu obywatelskim kończąc. Działalność
turystyczno -krajoznawcza stwarza okazję do kształ
towania charakterów , wyrabiania odpowiedzialności,
nabycia umiejętności podejmowania decyzji i tworze
nia się kolektywów. Turystyka i krajoznawstwo stwa
rza wreszcie kapitalną okazję do spędzenia czasu wol
nego w sposób zaprogramowany, poznawczy i dający
możliwości pełnego i twórczego odpoczynku .
Okres letni, a więc od maja do września, a nawet
do października, najlepiej sprzyja uprawianiu sportu i
turystyki. Rokrocznie też na ten właśnie okres przypa
da największe nasilenie imprez organizowanych pod
hasłem „ Akcja Lato ZMS ” . Kryptonim ten zawiera
szereg inicjatyw ZMS prowadzonych wspólnie z orga
nizacjami sportowymi i turystycznymi. Ich organizacją
zajmują się powoływane przy wszystkich instancjach
Związku tzw . Sztaby ,,Akcji Lato - ZMS” .
Inicjatywy sportowo-turystyczne i rekreacyjne orga
nizowane w ramach „ AL — ZMS” można podzielić na
dwa główne kierunki. Pierwszy to „ Lato w mieście"
adresowane głównie do tej części młodzieży, która z
różnych względów w okresie letnim nie wyjeżdża z te
renu swojego miejsca zamieszkania pracując albo spę
dzając w nim urlop lub wakacje. Dla niej ZMS wspól
nie ze związkami zawodowymi, PTTK i TKKF organi
zuje sobotnio -niedzielne biwaki, rajdy, obozy tury
styczne, imprezy sportowe i kulturalne.
155
 Drugi kierunek AL to tzw. „ ZMS -owskie lato obo
9

zowe” obejmujące swym zasięgiem blisko 50 tys. człon

ków ZMS. W zdecydowanej większości uczestnikami
ZMS-owskich obozów są aktywiści Związku zdobywa
jąc na nich wiadomości i umiejętności organizatorskie
potrzebne do prowadzenia działalności w swych ma
cierzystych organizacjach .
W okresie letnim dla młodzieży szkolnej i studen
ckiej organizowane są też wakacyjne obozy Ochotni
czych Hufców Pracy. Godna polecenia jest inicjatywa
wykorzystania przez uczestników OHP zapracowanych
pieniędzy na zorganizowanie wypoczynkowego, wę
drownego lub stacjonarnego obozu.
W ramach swej działalności turystycznej ZMS za po
średnictwem Biura Zagranicznej Turystyki Młodzieży
„ Juwentur” organizuje również turystykę zagraniczną.
Z atrakcyjnych wycieczek m. in . do ZSRR, NRD, Bul
garii, Rumunii, Czechosłowacji, Francji, Austrii, Włoch ,
a ostatnio również do Algieru , Egiptu czy Libanu rok
rocznie korzysta spora liczba młodzieży.

A. Zadania zarządu szkolnego ZMS

Na wstępie kilka uwag. Na podstawie podpisanego

w 1968 r. porozumienia między Zarządem Głównym
Polskiego Towarzystwa Turystyczno -Krajoznawczego
a Zarządem Głównym Związku Młodzieży Socjalistycz
nej priorytet prowadzenia działalności krajoznawczo
-turystycznej wśród młodzieży przyznaje się organiza
cji PTTK . ZMS natomiast odgrywa rolę pomocnika i
inicjatora poszczególnych akcji i poczynań . Na terenie
szkoły sprawy ruchu turystycznego leżą więc w gestii
szkolnego koła PTTK , Zarząd szkolny ZMS wspólpra
cuje z nim w zakresie organizacyjnym i merytorycz
nym , udziela swej pomocy ii poparcia przy organizowa
niu PTTK -owskich imprez ogólnoszkolnych . Organi

156
zacja ZMS może również występować do koła PTTK z
prośbą o fachową pomoc w przygotowaniu imprez tu
rystycznych organizowanych przez koła klasowe lub
zarząd szkolny ZMS. Dla zapewnienia stałego kontaktu
i wzajemnej informacji w skład zarządu koła PTTK
powinien wejść członek zarządu szkolnego ZMS, od
powiedzialny za sprawy sportu i turystyki .
Zanim przejdziemy do omówienia podstawowych
fom działalności turystycznej ZMS, kilka słów infor
macji o głównych kierunkach pracy PTTK w środo
wisku szkolnym .
1. Akcja ,,małej turystyki" – obejmuje krótkie wy
cieczki i wędrówki jedno-lub dwudniowe po naj
bliższej okolicy . Akcja spełnia dwojaką rolę; po
pierwsze łączy możliwości spędzania wolnego czasu
po nauce z możliwością poznania rejonu miejsca za
mieszkania ; po drugie stwarza okazję do praktycz
nego zdobycia podstawowych umiejętności i wiado
mości o przygotowaniu trasy wycieczki, biwaku,
sprzęcie turystycznym itp.
2. Turystyka w regionie zamieszkania – obejmuje
wszystkie rodzaje turystyki : pieszą, kolarską, mo
torową itp. Uczestnicy poznają historię swojego re
gionu, obserwują zmiany w nim zachodzące, pro
wadzą różnego rodzaju badania krajoznawcze i et
nograficzne.
3. Turystyka kwalifikowana przeznaczona dla do
świadczonych turystów , mających skonkretyzowa
ne zainteresowania różnymi formami turystyki :
pieszą, górską, rowerową, kajakową , narciarską
itp. Istniejący system odznak turystyki kwalifiko
wanej PTTK jest formą uznania zdobytych umieję
tności i jednocześnie bodźcem do dalszego ich pod
noszenia .
4. Rajdy, złazy i zloty turystyczne udział w nich

157
 stanowi sprawdzian wiadomości praktycznych i
teoretycznych w dziedzinie turystyki i krajoznaws
twa. Stwarza również możliwości poznania walo
rów danego regionu kraju.
5. Wakacyjne obozy wędrowne są podsumowaniem
rocznej działalności turystyczno -krajoznawczej
szkolnego koła PTTK. Uczestnicząc w nich można
poznać nasz kraj, doskonalić swoje kwalifikacje
turystyczne i spędzić czas w sposób zorganizowany.
Wymienione wyżej kierunki działania i związane z
nimi przedsięwzięcia i akcje są w zasadzie prowadzo
ne i programowane przez szkolne koło PTTK . Szkol
na organizacja ZMS ma obowiązek pomagać aktywo
wi PTTK w jego działaniu, współuczestniczyć w orga
nizowaniu niektórych akcji oraz mobilizować człon
ków ZMS do udziału w nich. Związek Młodzieży So
cjalistycznej, mimo że uznał priorytet PTTK w pro
wadzeniu działalności turystyczno -krajoznawczej, nie
zrezygnował z organizacji pewnych imprez o zasięgu
ogólnopolskim . Do najważniejszych z nich należy :
Centralny Rajd Krajoznawczo-Turystyczny ZMS
,,Szlakami Zdobywców Wału Pomorskiego ". Impreza ta
odbywa się corocznie w miesiącu czerwcu na trasach
biegnących po ziemi koszalińskiej. Celem rajdu jest :
pokazanie tradycji i braterstwa broni żołnierza pol
skiego i radzieckiego oraz nawiązanie przez mło
dzież kontaktu z uczestnikami walk o Wał Pomor
ski;
zapoznanie młodzieży z osiągnięciami społecznymi,
gospodarczymi, kulturalnymi i pięknem ziemi ko
szalińskiej ;
podnoszenie kwalifikacji turystycznych i sprawność
ci obronnej młodzieży ;
- udział w pracach społecznych.
Bierze w nich udział ok. 15 tys . młodzieży pokonując
158
 trasy piesze, rowerowo-motorowe i kajakowe oraz
uczestnicząc w realizacji programu rajdu.
Program ten jest ujęty w tzw. „ dni tematyczne",
które określają zadania dla uczestników . Co roku dni
tematyczne i zadania są inne, ale w zasadzie dotyczą
one :
- organizacji i odbycia spotkań z weteranami walk o
Wał Pomorski, działaczami ZBoWiD , oficerami WP
i MO ;
wizyt w zakładach pracy, PGR i nawiązywaniu
kontaktów z załogami;
organizacji kontaktów i spotkań z gospodarzami te
renu ;
- udziału w konkursach sprawności turystycznych ,
.

grach terenowych i sportowych ;

organizacji ognisk , zabaw , konkursów , piosenek itp .
Dokładny program poszczególnych dni, jak również
całego rajdu, znaleźć można w wydawanym corocznie
regulaminie.
Na zarządzie szkolnym ZMS spoczywa obowiązek
skompletowania i przygotowania drużyny rajdowej.
Działania powinny pójść w następujących kierunkach :
w miesiącu marcu należy przeprowadzić akcję pro
pagandową i informacyjną w szkole i poszczegól
nych kołach klasowych zapoznającą członków ZMS
z założeniami i programem rajdu ;
zebrać kandydatury i skompletować zespół rajdowy
oraz przeprowadzić rozmowy z dyrekcją w sprawie
opiekuna zespołu ;
wybrany zespół podzielić na grupy, które będą
prowadziły przygotowania w poszczególnych spra
wach związanych z rajdem : kwatermistrzowskiej,
wyżywienia, transportu , programu;
spełnić wszystkie wymogi regulaminowe: karty
zdrowia uczestników , zgłoszenie udziału, wniesie
nie opłat itp. oraz utrzymywać stały kontakt z ko
159
 mendą wojewódzką rajdu mającą swoją siedzibę
w zarządzie wojewódzkim ZMS ;
zapoznać się dokładnie z przydzieloną trasą rajdu,
zebrać informacje o jej walorach turystycznych ,
krajoznawczych , obiektach historycznych itp .;
- brać udział w szkoleniu przeprowadzonym dla ka
dry rajdu.
W przygotowaniach tych daleko idącej pomocy po
winno udzielić szkolne koło PTTK , szczególnie w spra
wach informacji o trasie, zabezpieczenia kwatermis
trzowskiego, wyposażenia w sprzęt itp . W pierwszych
miesiącach nowego roku szkolnego cenną inicjatywą
byłoby zorganizowanie wystawy pamiątek , kronik ,
zdjęć i innych danych faktograficznych przywiezio
nych przez zespół z rajdu. Zarząd szkolny ZMS wespół
z komendą zespołu powinien również zastanowić się,
w jaki sposób wykorzystać informacje i fakty nabyte
podczas rajdu na lekcjach i w trakcie działalności or
ganizacji ZMS.
Udział w rajdzie „ Szlakiem Zdobywców Wału Po
morskiego" powinien być podsumowaniem całorocznej
działalności turystyczno -krajoznawczej ZMS. Działal
ność ta jest ściśle związana z ogólnopolską akcją –
konkursem „ Udana niedziela ". Ze względu na jej wa
lory i atrakcyjność uważamy, że udział w konkursie
powinny wziąć wszystkie organizacje szkolne ZMS.
„ Udana niedziela ” organizatorem konkursu jest
tygodnik „ Walka Młodych ” i Zarząd Główny ZMS.
Konkurs trwający od 1 maja do 30 września polega na
organizowaniu wycieczek pieszych , rowerowych , mo
tocyklowych i autokarowych do miejscowości posiada
jących walory krajoznawcze i wypoczynkowe. Każda
wycieczka powinna mieć opracowany program zawie
rający m.in. następujące elementy : krajoznawstwo,
sport, zajęcia kulturalne, gawędy i spotkania z cieka
wymi ludźmi i inne. W konkursie mogą wziąć udział

160
koła i organizacje szkolne ZMS, które zorganizują co
najmniej dwie wycieczki niedzielne lub sobotnio -nie
dzielne z opracowanym programem zawierającym kil
ka z podanych elementów. Po zakończeniu każdej wy
cieczki wysyła się na adres Wojewódzkiego Sztabu
Akcja Lato - ZMS sprawozdanie zawierające nazwę
miejscowości, do której wycieczka była organizowana,
listę uczestników , program oraz opis zorganizowanych
imprez. Uczestnicy konkursu zobowiązani są załączyć
do sprawozdania własnoręcznie wykonane zdjęcia z
wycieczki albo przynajmniej przesłać pocztówkę z
miejscowości wycieczkowej.
Na terenie szkoły akcję związaną z organizacją kon
kursu prowadzi zarząd szkolny ZMS przy pomocy
szkolnego koła PTTK . Działalność ta powinna koncen
trować się na następujących zagadnieniach :
akcja informacyjna i propagandowa w szkole i w
kołach klasowych na rzecz założeń konkursu ;
opracowanie i podanie do wiadomości kołom przy
zakładowym programów i tras wycieczek ;
pomoc dla aktywu kół klasowych w wyposażeniu
niezbędnego sprzętu i wyposażenia ;
organizacja ogólnoszkolnych imprez w ramach kon
kursu o atrakcyjnym programie i przebiegu jak np.
„ mini rajdy ” , „zgadywanki terenowe” , „ rajdy na
raty ” i inne;
kontrola i koordynacja przebiegu konkursu w szko
le ;
prowadzenie korespondencji w sprawie konkursu z
wojewódzkim Sztabem „ Akcji Lato ” .
Aby uatrakcyjnić konkurs w szkole i zachęcić do
udziału w nim jak największą ilość członków ZMS,
można wprowadzić formy współzawodnictwa czy rywa
lizacji między poszczególnymi kołami klasowymi ZMS .
Należy tu jednak opracować specjalny system punk
tacji i postarać się o symboliczne chociaż nagrody.
11 ZMS w szkole średniej 161
B. Zadania koła klasowego ZMS
Działalność turystyczna koła klasowego ZMS powin
na zmierzać do konkretnej i planowej organizacji im
prez i przedsięwzięć w ramach akcji ogólnoszkolnych
prowadzonych przez zarząd szkolny ZMS. Chodzi tu
przede wszystkim o konkurs „Udana Niedziela ” .
Z uwagi na program większość spraw związanych z
przygotowaniem i całokształt spraw związanych z
udziałem spoczywa na kole klasowym ZMS.
Najważniejsze jest właściwe przygotowanie progra
mu wycieczki. Na zebraniu koła należy przedyskuto
wać i rozstrzygnąć następujące problemy: czas trwa
nia wycieczki, koszty związane z jej organizacją , tra
sę i punkt docelowy, elementy krajoznawcze. Należy
również zaplanować i zabrać potrzebny sprzęt do róż
nego rodzaju gier i zabaw sportowych : piłki, sprzęt
do badmingtona, sprzęt lekkoatletyczny i inne. Nie
zbędne jest również opracowanie programu rozryw
kowo -kulturalnego na ewentualne ognisko lub wie
czornicę. Poszczególne działy związane z przygotowa
niem , a potem przebiegiem całej wycieczki prowa
dzą grupy uczniów - członków koła klasowego ZMS.
Podział ten powinien nastąpić po sprecyzowaniu szcze
gółów wycieczki. Wycieczka powinna być tak zaplano
wana i zorganizowana, aby kosztowała niewiele, a do
starczała rozrywki i zapewniała poznawczy i czynny
odpoczynek .
Koło klasowe może również - niezależnie od wy
cieczek konkursowych - organizować krótkie wyjazdy
w ciągu całego roku szkolnego. Godną polecenia jest
tu pora zimowa, która stwarza wiele okazji i możli
wości atrakcyjnych wycieczek . Krótkie wyjazdy na
sanki i narty czy zorganizowanie kuligu na pewno
spotkają się z zainteresowaniem członków koła. Zain
162
teresowanych tego typu działalnością odsyłamy do po
danej niżej literatury specjalistycznej, gdzie znajdą
wiele wskazówek i porad praktycznych .
1. I. Dynowska , P. Maluśkiewicz : „ Przy ognisku ” , W-wa 1969,
Wyd . CRZZ I ZG PTTK.
2. Z. i S. Czajkowscy i M. Krawczyk : „Wycieczka uczy i wycho
wuje " , W-wa 1964, PZWS.
3. I. Jaroszowa : „ Wycieczki” , W-wa 1953, PZWS.
4. R. Frey, P. Pęksa : „ Gry i zabawy na powietrzu ” , W-wa 1967,
CPARA .
5. Artykuły i publikacje w tygodniku „ Światowid ” i miesięcz
niku „Poznaj swój kraj” .
Rozdział VIII

DZIAŁALNOŚĆ
KULTURALNO -OŚWIATOWA ZMS
W SZKOLE

Kultura į oświata te dwa słowa niosą w sobie

olbrzymi ładunek treściowy. Rozumiemy przez to war
tości, wzory i normy kulturowe, rozwój i kształtowa
nie zdolności, zaspokajanie zainteresowań i wiele in
nych spraw, które mają ogromny wpływ na kształto
wanie osobowości człowieka, jego postawy, stylu ży
cia i zachowania, wiedzy o życiu i społeczeństwie.
Prawidłowy wybór treści kultury i oświaty, naj
wyższych ich wartości oraz dróg dotarcia do młodzie
ży jest zatem nie tylko naczelnym zadaniem Związku
Młodzieży Socjalistycznej na dziś, ale także i przede
wszystkim miarą patriotycznego, ideowego obowiązku
wobec jutra socjalistycznej Polski. Świadomość tej od
powiedzialności każe nam pojmować działalność kul
turalną jako ważny, integralny element całego progra
mu ideowo-wychowawczego Związku, treść jego pracy
politycznej, kształceniowej i propagandowej.
Szczególnie ważna jest ta działalność w środowisku
młodzieży szkolnej, gdzie kształtują się dopiero prze
konania i postawy młodzieży, a więc właściwe zapro
gramowanie i przeprowadzenie pracy kulturalno
-oświatowej w tym środowisku może dać najlepsze
wyniki .
Podane poniżej propozycje programowo -metodyczne
należy traktować jako bazę, na której poszczególne
zarządy szkolne ZMS i koła klasowe opracują własne
164
warianty programów i planów działalności kulturalno
oświatowej ZMS biorąc pod uwagę specyfikę, warun
ki i zapotrzebowania w danym środowisku.
Programy te powinny być jednak nakierowane na
jeden główny cel : osiągnięcie sytuacji, w której każdy
członek ZMS będzie objęty działalnością kulturalną
szeroko pojętą. Będzie więc albo sam tworzył pewne
wartości kulturalne, albo czynnie uczestniczył w ich
percepcji lub wreszcie przebywając w ich otoczeniu
będzie kształtował swoje nawyki i postawy przede
wszystkim obyczajowe i kulturalne. Dlatego też dzia
łalność kulturalno - oświatowa ZMS w środowisku szkol
nym koncentrować się będzie wokół następujących
głównych zagadnień :
I. Kształtowanie umiejętności korzystania z dóbr
kulturalnych , poczucia estetyki i kultury osobistej
młodzieży.
II. Rozwijanie artystycznych zdolności młodzieży.
III. Zaspokajanie kulturalnych i artystycznych zainte
resowań młodzieży .
Działalnością tą kieruje członek zarządu szkolnego
ZMS d/s kulturalno-oświatowych . Organizuje on gru
pę aktywu i członków ZMS w formie komisji kultu
ralnej zarządu szkolnego ZMS, która prowadzi i orga
nizuje całokształt tej pracy w szkole, pomaga kołom
klasowym , reprezentuje zarząd szkolny ZMS na ze
wnątrz. W skład komisji powinni wejść uczniowie ma
jący zainteresowania kulturalne, zdolności organiza
torskie i artystyczne .

1. KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI
KORZYSTANIA Z DOBR KULTURALNYCH ,
POCZUCIA ESTETYKI I KULTURY
OSOBISTEJ MŁODZIEŻY.
Omawiany obecnie dział pracy kulturalnej ZMS wią
że się z szeroko pojętą działalnością kształceniową i
165
i wychowawczą nie tylko związku, ale i szkoły. Walo
ry wychowawcze, jakie zawiera w sobie kultura i sztu
ka, powinny być szeroko wykorzystywane w procesie
dydaktyczno-wychowawczym , a kształtowanie umie
jętności korzystania z dóbr kulturalnych powinno stać
się integralną częścią pracy organizacji ZMS w środo
wisku szkolnym .

A. Zadania zarządu szkolnego ZMS

„ Turniej Czytelniczy ZMS ” jest naczelną akcją, ma

jącą na celu upowszechnianie czytelnictwa książki war
tościowej, poznawczej, zaangażowanej. Regulamin tur
nieju zamieszczają corocznie czasopisma młodzieżowe,
dlatego też nie będziemy go tu omawiać .
Główny ciężar organizacyjny turnieju spoczywa na
kołach klasowych . Zadaniem zarządu szkolnego będzie
popularyzowanie i propagowanie założeń turnieju w
szkole, pomaganie kołom w nawiązywaniu kontaktów
z autorami, bibliotekami, Domami Książki, klubami
„ Ruch " itp. oraz koordynacja poczynań poszczególnych
kół. Ciekawsze imprezy i programy organizowane w
ramach turnieju mogą być dostępne dla uczniów całej
szkoły.
Oprócz rozwoju czytelnictwa i wpajania nawyków
stałego kontaktu z książką zarząd szkolny ZMS powi
nien również organizować akcję kształtowania nawyku
uczęszczania do teatru, kina, na koncerty i wystawy
plastyczne. Organizacja ich może być różnorodna , na
przykład: inspirowanie i występowanie do dyrekcji
szkoły z propozycjami organizacji konkretnych wy
cieczek na wybrane sztuki teatralne, seanse filmowe,
koncerty symfoniczne, wystawy itp., jak również orga
nizacja samodzielnych wypraw tego typu.
Nie należy jednak ograniczać się tylko do samego
uczestnictwa. Zarząd szkolny ZMS powinien organi

166
zować w miarę istniejących możliwości dyskusje i spot
kania z twórcami i aktorami obejrzanych przedsta
wień i filmów , wystaw itp. Z pomocą powinni przyjść
tutaj członkowie istniejących w szkole kółek miłośni
ków teatru , filmu itp. Przy omawianiu tego działu pra
cy ZMS nie można zapomnieć o działalności rozrywko
wej, jako tej, która najbardziej odpowiada i jest szcze
gólnie faworyzowana przez młodzież. Sytuacja na tym
polu jest ogólnie negatywna. Musimy stwierdzić z ręką
na sercu , że młodzież nie umie się bawić w sposób kul
turalny, nie potrafi połączyć rozrywki z elementami
poznawczymi, nie posiada umiejętności organizator
skich w tej dziedzinie. W wielu szkołach panuje kult
„ studniówki" i ,,balu maturalnego" organizowanego
przez rodziców za ciężkie nieraz pieniądze, gdzie jedy
ną ambicją uczestników dziewcząt jest wystąpić w
„Szałowej kreacji ”, a chłopców wypić skrycie lub
ostentacyjnie alkohol. Powinniśmy z tego typu zaba
wami walczyć, dając w zamian inny model zabawy,
organizowanej przez samą młodzież, na której wszyscy
się będą świetnie bawić i nikt nie będzie się czuł dys
kryminowany, czy to ze względu na ubiór, czy umie
jętności taneczne.
Formą właściwego spędzania czasu wolnego, zawie
rającą w sobie wiele elementów krzewienia wśród
młodzieży nawyków do kulturalnej, zorganizowanej
samodzielnie, ciekawej, wesołej i pożytecznej rozrywki,
kształtowania dobrych obyczajów, kultury zachowa
nia i umiejętności realizacji zadań ideowo-wychowaw
czych ZMS poprzez pracę kulturalną jest impreza-kon
kurs pn. ,,Zabawa, jakiej nie było ". Przy organizowa
niu zabaw konkursowych powołana przez zarząd szkol
ny komisja konkursowa powinna zwrócić uwagę na ta
kie aspekty jak : program zabawy - konkursu , gry,
quizy, występy artystyczne itp. zachowanie się uczest
ników i atmosfera zabawy, dekoracja sali, wygląd

167
i ubiór uczestników, urządzenie i zaopatrzenie bufetu,
sprawność organizacyjna. Aby lepiej przygotować za
bawę szkolną, można powołać w ramach komisji orga
nizacyjnej sekcje robocze, które będą odpowiedzialne
za poszczególne działy pracy : np. dekoratorską, progra
mową, gospodarczą, recepcyjną itp.
Z działalnością rozrywkową wiąże się też organizo
wanie różnego typu wieczorów, wieczornic, spotkań to
warzyskich i innych. Przy ich przygotowaniu dopusz
czalna jest dowolność zależna od inwencji i możliwości
organizatorów, z tym, że zarząd szkolny powinien za
troszczyć się o to, by wymienione imprezy miały as
pekty i akcenty poznawcze, by odbywały się one w
sposób zorganizowany, przy aktywnym udziale wszyst
kich uczestników . W miejscowościach, gdzie istnieją
kluby i kawiarnie młodzieżowe, zarząd szkolny powi
nien wystąpić do instancji ZMS z prośbą o udostępnie
nie lokalu klubu na potrzeby członków ZMS danej
szkoły. Pociąga to za sobą oczywiście wiele poczynań
organizacyjnych, takich jak : rozprowadzenie biletów,
przygotowanie części artystycznej , opracowanie pro
gramu zabawy itp. Przy sprawnej organizacji szkolnej
wieczory klubowe mogą stać się stałym atrakcyjnym
kierunkiem działalności kulturalnej ZMS.
B. Zadania koła klasowego

Istniejący w klasie kolektyw koła klasowego ZMS

ma duże możliwości mobilizowania się do udziału w
życiu kulturalnym . W takim gronie organizacja wy
cieczki na spektakle teatralne, filmowe, wystawy czy
koncerty nie nastręcza wiekszych kłopotów . Zwrócić
tu należy jednak uwagę na odpowiedni dobór reper
tuaru, który by interesował młodzież, a jednocześnie
był ambitny i zaangażowany. Uważamy też, że każda
tego typu wycieczka powinna być dyskontowana dys
168
kusją, recenzją lub wykorzystana w toku procesu lek
cyjnego czy w pracy koła ZMS. Dyskusję tego typu
najlepiej organizować na lekcjach języka polskiego ( w
porozumieniu z nauczycielem ) lub zajęciach z wycho
wania obywatelskiego, na zebraniu koła klasowego itp.
Najlepiej urządzać ją, jeżeli dane dzieło znajduje się
w centrum uwagi, jeżeli zawiera prowokujące tematy,
jeżeli treść jego dotyczy spraw młodzieży. Należy dą
żyć do tego, by dyskusje kończyły się jakimiś konklu
zjami i wnioskami dotyczącymi postaw człowieka, jego
zachowania się w określonych okolicznościach . Uważa
my, że dyskusje takie należy przenieść na szersze fo
rum szkoły za pomocą radiowęzła, artykułów krytycz
nych pisanych do gazetki szkolnej itp. Można i należy
dzielić się swoimi wątpliwościami i uwagami z prasą
lokalną czy młodzieżową jak „ Walka Młodych ”, „ Do
okoła świata" , „ Sztandar Młodych " .
W zakresie rozwoju czytelnictwa koło klasowe jest
głównym organizatorem turnieju czytelniczego. Po
zgłoszeniu swojego udziału grupa organizująca turniej
może rozwinąć szereg akcji i inicjatyw np.: organizo
wanie dyskusji nad książką, organizowanie okolicz
nościowych i stałych kolportaży książek, urządzanie
wystaw związanych z czytelnictwem, przygotowanie
audycji w radiowęźle, organizacja spotkań autorskich
i wieczornic i wiele innych. O pomoc w prowadzeniu
turnieju można zwrócić się do biblioteki szkolnej
i miejskiej .
Zapewnienie uczniom kulturalnej i zorganizowanej
rozrywki jest ważnym zadaniem koła klasowego.
Osiągnąć je można organizując w klasie wieczorki ta
neczne w ramach wewnątrzszkolnego konkursu po
przedzającego szkolną zabawę w konkursie „ Zabawa,
jakiej nie było ". Dokładny regulamin opracowuje
szkolna komisja organizacyjna w oparciu o regulamin
konkursu „ Zabawa, jakiej nie było ". Wieczorek taki
9

169
 winien być organizowany przez klasową komisję orga
nizacyjną złożoną z przedstawicieli organizacji mło
dzieżowych , a do przygotowań należy zaprosić wszyst
kich uczniów klasy. Podobnie jak ii przy zabawie nale
ży stworzyć odpowiednie sekcje, które będą zajmowa
ły się przygotowaniami . Wieczorki te powinny mieć
również przewodni temat , który by dominował w de
koracji, urządzeniu bufetu ewentualnie w kostiumach .
Również program artystyczny przygotowany na każdy
STA
LIBRNFO

wieczorek , powinien być zgodny z hasłem przewodnim .

Wieczorek ten może stać się początkiem systematycz
ARIE

nej działalności rozrywkowej w klasie .

Następne tego typu spotkania i imprezy nie muszą
RDS

być organizowane w murach szkoły, ale podczas wy

cieczki , biwaku, obozowiska. Może stać się on formą
integrującą młodzież różnych środowisk zaproszoną do
udziału w zabawie : robotników , studentów czy żołnie
rzy z KMW.
Wiele mówi się słusznych rzeczy o wzorcu kultural
nym młodego człowieka , o potrzebie zwalczania nie
kulturalnych i wulgarnych zachowań młodzieży. Bar
dzo często czyta się w prasie, słyszy wśród dorosłych
opinie dotyczące postaw kulturalnych młodzieży, ich
zachowania , wyglądu, ubioru itp. I chociaż nieraz są
one skrajne, zawierają w sobie jednak wiele praw
dy.
Obserwuje się bardzo często w miejscach publicz
nych, środkach lokomocji, na terenie szkoły i klasy za
chowanie młodzieży, która w grupach czuje się silna
i niezależna, zwraca na siebie uwagę, głośnym i niekul
turalnym sposobem bycia, nie zwraca uwagi na otocze
nie itp . Powinniśmy z tym walczyć. W kole klasowym
tego typu postawy należy omawiać, wykazywać ich
niesłuszność, uczyć kultury współżycia. Druga sprawa
to moda młodzieżowa. Przesadna elegancja w szkole,
wkładanie na siebie ekstrawaganckich i kosztownych
170
ubrań, łamie po pierwsze zwartość i dyscyplinę szkol
nych szeregów, przerywa nieraz tok lekcyjny, a po
drugie powoduje podział w klasie - na tych, którzy
mogą sobie na taki wydatek pozwolić, i na tych, któ
rych na to nie stać. Właśnie z tego punktu widzenia or
ganizacja ZMS -owska powinna z taką modą walczyć,
lansując proste, ładne i eleganckie stroje szkolne. Nie
chodzi tu tylko o zakazy, ale przede wszystkim o lan
sowanie pozytywnych przykładów. Dlatego też, jeśli
chodzi o kształtowanie kulturalnych postaw osobo
wych i obyczajowych, należy lansować odpowiednie
wzorce osobowe, wzorce postępowania , wzorce postaw
kulturalnych , wzięte z literatury, teatru, filmu lub z
życia codziennego, z życia szkoły czy klasy. Tego typu
postępowanie da wtedy zamierzone rezultaty.
W naszej działalności kulturalnej w szkole powinniś
my większą uwagę zwracać na kontynuowanie obycza
jów związanych z tradycją określonego zawodu, regio
nu , dzielnicy czy miasta. Szczególnie wśród uczniów
szkół zawodowych organizacja powinna prowadzić
działalność zapoznającą ich z tradycjami i historią da
nego zawodu , pokazywać folklor związany z zawodem ,
przenosić pewne tradycje na teren szkoły i klasy.
Szczególnie pomocne dla naszej organizacji w pracy
nad kultywowaniem tradycji, obyczaju i folkloru win
ny być kontakty i współpraca kół klasowych i organi
zacji szkolnych ZMS ze stowarzyszeniami regionalny
mi i społeczno -kulturalnymi.

2. ROZWIJANIE ARTYSTYCZNYCH
ZDOLNOŚCI MŁODZIEŻY

A. Zadania zarządu szkolnego

W każdym środowisku znajdują się jednostki czy
grupy ludzkie posiadające zdolności ukierunkowane w

171
danej dziedzinie. Zdolności artystyczne są najliczniejszą
grupą. Właśnie w wieku szkolnym najmocniej dają o
sobie znać, a jednocześnie jest to okres, gdy wymagają
one szczególnej opieki i stworzenia warunków do roz
woju. Dlatego też zarząd szkolny powinien podjąć za
programowane działania, mające na celu :
a) Stwarzanie klimatu uznania dla uczniów wykazu
jących się uzdolnieniami artystycznymi. Wielu
członków ZMS w szkole ma już pewne osiągnięcia
w zespołach artystycznych , wystawia swoje prace,
publikuje swoje utwory. Zadaniem zarządu szkolne
go będzie pokazanie sylwetek tych uczniów na fo
rum szkolnym , przedstawienie ich twórczości i
osiągnięć ogółowi uczniów . Przeprowadzenie roze
znania wśród kolegów , mające na celu wyszukanie
tych, którzy posiadają pewien dorobek i osiągnięcia
artystyczne, należy zostawić aktywowi kół klaso
wych , który najlepiej orientuje się w sprawach
swoich ozłonków . Następnie, po przeprowadzeniu
takiego rozeznania, powinno opracować się sposób
zaprezentowania ich sylwetek i dorobku w szkole.
Mogą to być wystawy, organizowane w świetlicy
czy na korytarzu szkolnym , prac malarskich , rzeź
biarskich i innych, wieczory poezji, prozy i innej
twórczości literackiej uczniów , recitale piosenek i
muzyki kolegów występujących na estradzie . Zdol
ności ich można wykorzystać w trakcie organizacji
imprez ZMS -owskich i szkolnych . Zarząd szkolny
ZMS wspólnie z dyrekcją szkoły powinien stale in
teresować się pracą młodzieży utalentowanej arty
stycznie i pomagać jej w osiąganiu jeszcze lepszych
rezultatów .
b) Inspirowanie i organizowanie amatorskiego ruchu
artystycznego w szkole i w ośrodkach międzyszkol
nych oraz mobilizowanie młodzieży do czynnego
udziału w tym ruchu. W każdej prawie szkole ist

172
 nieją grupy uczniów mających wspólne zaintereso
wania i zdolności artystyczne. Nie można dopuścić
do tego, by ich zapał i chęci zostały zmarnowane.
Zarząd szkolny ZMS ma tu wiele do zrobienia. Uję
cie tego ruchu w zorganizowane ramy stwarza nie
tylko możliwości dla samych uczestników , ale rów
nież oddziaływuje wychowawczo na publiczność.
Naturalnie, że zarząd szkolny ZMS nie może samo
dzielnie prowadzić i organizować amatorskiego ru
chu artystycznego . Rola jego polega na inicjatywie
oraz na inspirowaniu doboru programu i repertu
aru. Rozpoczynając działalność w tym zakresie na
leży przeprowadzić rozeznanie poprzez zarządy
poszczególnych kół klasowych , na utworzenie jakie
go rodzaju zespołu istnieją warunki w szkole i za
potrzebowanie w gronie uczniów . Po przeprowadze
niu tego rozeznania konieczne jest przedstawienie
opracowanej koncepcji dyrekcji szkoły i uzyskanie
zgody oraz pomocy finansowej i fachowej . Najbar
dziej godne polecenia są zespoły dramatyczne, pla
styczne, muzyczne i wokalne.
Formą pracy zespołu dramatycznego powinien być
Teatr Faktu Politycznego. Placówka ta zajmuje się
teatralno-sceniczną formą ukazania autentycznych zda
rzeń i faktów politycznych i społecznych zaopatrzonych
w komentarz lub podsumowanie. Mogą to być zarów
no wydarzenia historyczne, jak i społeczne, dotyczące
spraw krajowych i międzynarodowych . Wybrany te
mat czy zagadnienie powinno znajdować się w centrum
uwagi publicznej, traktować o konfliktach życia spo
łecznego.
Zespół plastyczny skupia osoby mające predyspo- .
zycje i uzdolnienia malarskie, graficzne itp. Działalność
ich powinna iść w dwóch kierunkach :

173
 ekspozycja i prezentacja własnego dorobku twór
czego,
działalność na rzecz estetycznego wyglądu klasy
i szkoły .
Zarząd szkolny ZMS może udzielić dużej pomocy
działającemu kółku. Powinien on być organizatorem
wystaw prac plastycznych członków kółka, inspirować
tę twórczość, zwracać uwagę na jej tematykę i treść.
Powinien on również opracować wspólnie z dyrekcją
szkoły plan poprawy wyglądu i dekoracji pomieszczeń
szkolnych, który to plan realizować będą członkowie
koła .
Zespoły muzyczne powinny stać się priorytetowe
dla zarządu szkolnego ZMS ze względu na naturalne
zainteresowanie młodzieży tą formą artystyczną. Na
leży jednak pamiętać, by w miarę istniejących możli
wości były one jak najbardziej różnorodne, nie
sprowadzały się tylko do zespołów tzw. mocnego ude
rzenia . Należy popierać rozwój przy szkołach orkiestr
dętych , nawiązywać w tej sprawie kontakty z zakła
dami pracy , kierować do istniejących tam zespołów
chętną młodzież szkolną. Tradycja orkiestr smyczko
wych, dętych, zespołów akordeonistów jest bardzo
stara i dlatego też w tych szkołach , przy których jest
ona kultywowana, wymaga szczególnego zainteresowa
nia organizacji ZMS-owskiej .
Na równi z zespołami muzycznymi organizacja szkol
na ZMS powinna otoczyć opieką grupy i zespoły wo
kalne. Trzeba bowiem stwierdzić z przykrością, że na
sza młodzież jest chyba jedyną na świecie, która spot
kawszy się nie potrafi nic zaśpiewać razem poza nie
śmiertelną „ szła dzieweczka ”. Trzeba temu przeciw
2

działać. Glówne zadanie rozśpiewania młodzieży spo

czywa na kole klasowym ZMS . Zadaniem zarządu
szkolnego będzie inspirowanie tej działalności, wystę
powanie z inicjatywą zakładania zespołów chóralnych,
174
wokalnych , dostarczanie im odpowiedniego repertuaru
itp.
Skoro już mówimy o repertuarze zespołów, to trze
ba stwierdzić, że szczególnie szkolne chóry, orkiestry,
balety, zespoły pieśni i tańca zbyt rzadko sięgają do
tańców, pieśni czy melodii nawiązujących do tradycji
robotniczych , do rewolucyjnych tradycji proletariatu
miejskiego, zbyt rzadko ukazują pracę człowieka.
O tym zarządy szkolne ZMS powinny pamiętać, po
magać zespołom w wzbogacaniu repertuaru i doskona
leniu ich umiejętności, szczególnie w nawiązywaniu
kontaktów z ośrodkami metodyczno-instruktażowymi.
W każdej prawie miejscowości istnieje dom kultury,
większe zakłady pracy mają przyzakładowe placówki
kulturalne, które oprócz normalnej programowej dzia
łalności prowadzą również poradnictwo, udzielają rad
i wskazówek metodycznych i repertuarowych . Do nich
więc zarząd szkolny ZMS powinien się przede wszyst
kim zwrócić. W każdym mieście wojewódzkim istnieją
specjalne poradnie amatorskiego ruchu artystycznego,
które również drogą korespondencyjną prowadzą in
struktaż i udzielają porad.
Związek Młodzieży Socjalistycznej prowadzi na tere
nie całego kraju wiele klubów młodzieżowych mają
cych doświadczenia i bogaty dorobek. Pracujący tam
instruktorzy bardzo chętnie pomagają innym zespołom
i kółkom artystycznym , szczególnie jeśli chodzi o odpo
wiedni dobór repertuaru. Adresy ich można otrzymać
w instancjach ZMS . Gdy dany zespół osiągnie już od
powiedni poziom i opracuje repertuar, następuje pora
zaprezentowania jego dorobku. I tu również zarząd
szkolny ZMS powinien przyjść im z dużą pomocą .
Pisaliśmy już, że pierwsze kroki zespołów powinny
odbyć się w szkole. Jest ku temu wiele okazji . Impre
zy ZMS-owskie, akademie, wieczorki i zabawy tanecz
ne oto tylko niektóre z nich . Naturalnie w zależności od

175
okoliczności repertuar zespołu na każdą okazję powi
nien być odpowiednio dobrany. Nad tym powinien też
czuwać przedstawiciel zarządu szkolnego ZMS. Szkol
ny zespół artystyczny może i powinien reprezentować
swój dorobek również poza szkołą. W tym celu zarząd
szkolny powinien rozpocząć starania i rozmowy z
przedstawicielami świetlic, domów kultury i klubów
młodzieżowych, gdzie ewentualnie mogłoby dojść do
występu. Jeżeli w okolicy istnieje więcej tego typu ze
społów , można zasugerować instancji powiatowej
(miejskiej , dzielnicowej ) ZMS zorganizowanie przeglą.
du lub festiwalu tych zespołów .
Szkolne zespoły artystyczne, plastyczne i inne po
winny również przedstawiać swój dorobek w środowi
sku młodzieży robotniczej. Należy tu wykorzystać kon
takty, jakie posiada zarząd szkolny z zarządami zakła
dowymi ZMS .

B. Zadania koła klasowego

Naczelnym i podstawowym zadaniem koła klaso

wego jest „ rozśpiewanie młodzieży ". W wielu wypad
kach niechęć, wstyd i trema przed wspólnym śpiewa
niem wynika z faktu , że młodzież nie zna słów ani me
lodii wielu piosenek , ani nie ma okazji, by się ich nau
czyć i wspólnie pośpiewać. Dlatego też uważamy, że
zarząd koła powinien wykorzystać wszystkie możliwo
ści , aby swych członków tego nauczyć. Poczynając od
zebrania koła, poprzez prace społeczne, wycieczki,
ogniska i biwaki - na każdym kroku i przy każdej
okazji powinniśmy razem śpiewać. Musimy tu zadbać
też o odpowiedni repertuar. Najłatwiej to można roz
wiązać kompletując czasopisma młodzieżowe czy spec
jalne wydawnictwa muzyczne z cyklu „śpiewamy i tań
czymy”, które zawierają zawsze wiele interesujących
piosenek. Dobrze również, jeżeli znajdzie się ktoś, kto
176
z gitarą lub akordeonem będzie akompaniował nasze
mu śpiewaniu.
W realizacji innych kierunków pracy kulturalno
-oświatowej koło klasowe ma o dużo mniejsze możli
wości niż zarząd szkolny, niemniej jednak zarząd koła
powinien je maksymalnie wykorzystać. Na terenie kla
sy mogą powstawać grupy uczniów zainteresowanych
daną dziedziną: plastyką, recytacją , muzyką czy woka
lizą. Zadaniem koła będzie tu uzyskanie dla nich popar
cia i pomocy od wychowawcy klasowego i zarządu
szkolnego ZMS. Zarząd koła klasowego powinien rów
nież mobilizować swoich członków do udziału w ama
torskim ruchu artystycznym , zaznajamiając ich z mo
żliwościami i propozycjami zarówno zarządu szkolnego
ZMS, jak również samej szkoły czy placówek poza
szkolnych . Mamy tu na myśli dokładną informację o
powstających czy pracujących już kółkach i zespołach
artystycznych , zachęcanie uczniów do udziału w nich ,
interesowanie się robionymi postępami oraz zaznaja
mianie ogółu klasy z twórczością poszczególnych ucz
niów . Pozwoli to stworzyć klimat uznania dla tych,
którzy wykazują się uzdolnieniami artystycznymi i po
siadają pewien dorobek twórczy, co zachęci pozosta
łych do pójścia w ich ślady.

3. ZASPOKAJANIE KULTURALNYCH
I ARTYSTYCZNYCH ZAINTERESOWAŃ
MŁODZIEŻY

Nie wszyscy uczniowie mają uzdolnienia artystyczne,

większość z nich natomiast posiada zainteresowania
kulturalne i artystyczne, dlatego działalność organiza
cji ZMS na rzecz ich zaspokajania jest następnym waż
nym kierunkiem pracy w szkole i klasie.
12 ZMS w szkole średniej 177
A. Zadania zarządu szkolnego

Zarząd szkolny powinien w swojej działalności wyjść

naprzeciw zainteresowaniom uczniów , organizując for
my czynnego udziału młodzieży w życiu kulturalnym
w różnych dziedzinach , takich jak film , teatr, literatu
ra czy muzyka.
Pracę w tym kierunku należy rozpocząć od akcji in
formującej wszystkich uczniów w szkole o planowa
nym powstaniu różnego typu kół zainteresowań kul
turalnych . Po przeprowadzeniu rozeznania i zebraniu
chętnych , można uczynić pierwsze kroki dla organi
zacji tych kółek. Uczestnicy na pierwszym spotkaniu
powinni podzielić się własnymi wiadomościami z po
szczególnych dziedzin, posiadanych informacji i kon
taktami i na tej podstawie nakreślić program pracy.
O powstaniu danego koła należy powiadomić dyrekcję
szkoły i uzyskać jej zgodę oraz ewentualną pomoc w
działaniu .
Najbardziej godne polecenia, a jednocześnie nie wy
magające zbyt wielkich nakładów finansowych , są na
stępujące koła : miłośników teatru , poezji i prozy, pio
senki , muzyki i inne. Wszystkie te koła czy kluby po
winny skupiać młodzież autentycznie zainteresowaną –
daną dziedziną kultury i sztuki . Formy pracy są tu
bardzo różnorodne. Na przykład miłośnicy teatru mo
gą uczęszczać na spektakle teatralne, organizować na
stępnie dyskusję na temat widzianej sztuki, gry aktor
skiej , pracy reżysera czy scenografii . Na dyskusję ta
ką można zaprosić kogoś z danego teatru.
Przy większym wyrobieniu można pokusić się o pi
sanie recenzji z obejrzanych sztuk. Uczestnicy koła
miłośników poezji i prozy czytają i analizują wybrane
teksty, poszukują i propagują poezję i prozę nie zna
ną szerszemu ogółowi, a posiadającą wysokie walory
artystyczne i ideowe. Przeprowadzają dyskusje na te
178
mat przeczytanych książek, wierszy, organizują spot
kania z pisarzami i poetami. Można również obrać so
bie jako patrona jednego twórcę i poznawać w sposób
systematyczny jego twórczość, próbować – o ile żyje
współcześnie -

nawiązać z nim kontakt listowny czy

osobisty i informować go na bieżąco o swojej pracy
i wnioskach .
Największym zainteresowaniem będzie cieszyło się
na pewno kółko miłośników piosenki i muzyki. W wy
padku piosenki działalność ta może przyjąć postać klu
bu piosenki młodzieżowej, który powinien wybrać so
bie piosenkarza lub rodzaj muzyki przewodni dla klu
bu. Działalność takiego klubu polega na przygotowy
waniu audycji muzycznych , przeprowadzaniu prelekcji
i dyskusji, zbieraniu danych biograficznych i repertu
arowych , kompletowaniu taśm ii płytoteki.
W podobnym kierunku powinna iść działalność kółka
miłośników muzyki. Uważamy bowiem , że o ile pio
senka i tzw. muzyka młodzieżowa ma bardzo dużo
wielbicieli i młodzież szalenie się nią interesuje, to o
dużo gorzej wygląda sprawa z muzyką poważną : sym
foniczną, kameralną i operową. Dlatego też w zapo
czątkowaniu i zainicjowaniu takiego ruchu widzimy
szczególną rolę organizacji szkolnej ZMS.
Istnieje jeszcze jedna dziedzina sztuki ciesząca się
szczególnym zainteresowaniem młodzieży. Jest nią
film. Związek Młodzieży Socjalistycznej rozwinął sze
roką akcję popularyzacji filmu i zdobywania o nim
podstawowej wiedzy pn. „ Z filmem na ty ”. Ciężar po
pularyzacji tej akcji spoczywa na kołach klasowych.
Rola zarządu szkolnego powinna sprowadzić się w tym
wypadku do dostarczania z instancji materiałów pro
pagandowych , przekazywania informacji o programie
prelekcji i projekcji itp .
W szkole, gdzie istnieją na to warunki (aparatura,
sala), może prowadzić swoją działalność dyskusyjny
179
klub filmowy. Zarząd szkolny ZMS powinien być re
prezentowany w radzie klubu i współdecydować o do
borze repertuaru, stawiając na filmy ambitne, zaanga
żowane i posiadające walory ideowo-wychowawcze.
Przykłady działalności kółek zainteresowań można
by było jeszcze mnożyć. Zarząd szkolny powinien im
okazać szczególną pomoc w nawiązywaniu kontaktów
z przedstawicielami życia artystycznego i w zdobywa
niu niezbędnych do ich działalności urządzeń , mate
riałów itp. Można tu oprzeć się na własnych kontak
tach, rodzicach, korzystać z pomocy wyższych instancji
ZMS, aby zapewnić pracującym kółkom jak najbar
dziej atrakcyjne i użyteczne materiały oraz ciekawych
ludzi. Mogą to być zarówno sami twórcy: pisarze, ma
larze, muzycy, aktorzy, reżyserzy, jak również instruk
torzy działalności k - o i działacze kultury, prowadzący
podobną pracę w szkołach.
Placówki, do których można się zwracać zarówno o
pomoc fachową, jak i materialową, to Domy Kultury,
biblioteki publiczne, poradnie ruchu amatorskiego, mu
zea i biura wystaw, kluby młodzieżowe, oddziały związ
ków twórczych i inne. Nawiązaną z nimi współpra
cę warto potraktować w sposób długofalowy, planu
jąc wspólne akcje i przedsięwzięcia.

B. Zadania koła klasowego

Działalność kół klasowych w tym kierunku jest, ze

względu na specyfikę, uboższa. Koła klasowe powinny
główny nacisk położyć na organizację udziału uczniów
w ramach akcji „ Z filmem na ty” oraz rozwinąć w
sposób możliwie szeroki działalność kółek zbieractwa
i gier świetlicowych . Zbieractwo jest o tyle godne po
parcia , że przy możliwościach uprawiania go bez ko
nieczności specjalnego sprzętu i urządzeń zawiera w
sobie olbrzymi ładunek poznawczy. Filatelistyka, filu

180
menistyka, numizmatyka, korzenioplastyka to tylko
niektóre przykłady. Oprócz tego należy rozwijać wśród
członków koła ZMS nawyki kolekcjonowania doku
mentów , materiałów historycznych , ikonografii itp .
Członkowie poszczególnych grup zbierackich komple
tują swoje zbiory, spotykają się celem wymiany do
świadczeń i eksponatów , nawiązują kontakty z po
dobnymi grupami w kraju i na świecie, organizują wy
stawy i ekspozycje swoich zbiorów . Kolekcje te po
winny być również wykorzystane w czasie lekcji i za
jęć szkolnych .
Rozdział IX

SPOŁECZNIE UŻYTECZNY
CZYN ZMS

Powiedzieliśmy wcześniej, że ZMS w szkole kształ

tuje postawy uczniów poprzez działanie . Zasada ta do 1

tyczy wszystkich kierunków pracy organizacji, ale jed

nym z jej najlepszych i najskuteczniejszych zastoso
wań jest organizowanie czynów społecznie użytecz
nych . Kierunek ten, jeżeli jest dobrze realizowany, nie
sie w sobie wiele wartości wychowawczych. Mobilizu
jąc młodzież do bezinteresownej pracy społecznej
kształtujemy cechy postawy obywatelskiej , uczymy
szacunku do społecznego dobra. Czyny społecznie uży
teczne, które przeważnie wykonywane są pracą fizycz
ną uczniów (chociaż nie zawsze), pozwalają także
kształtować szacunek dla trudu rąk, dla pracy fizycz
nej , która jest udziałem klasy robotniczej . Praca spo
łecznie użyteczna uczy również wrażliwości społecznej,
wytwarza umiejętność spostrzegania potrzeb środowi
ska społecznego (szkoły , miasta, osiedla ), uczy reago
wania na te potrzeby twórczą inicjatywą i aktywnością .
Ostatnim wreszcie walorem prac społecznie użytecznych
jest możliwość przyswojenia aktywistom w trakcie ich
realizacji umiejętności organizacji pracy i ekonomicz
nego myślenia.
Czyn społecznie użyteczny realizuje się w środowi
sku szkolnym najczęściej poprzez Ochotnicze Hufce
Pracy. OHP jest specjalną formą organizowania czy
nów i prac społecznie użytecznych dwóch organizacji :
182
ZMS i ZMW . Dla organizowania czynów i prac orga
nizacje te powołały Komendę Główną OHP oraz ko
misje OHP w województwach , powiatach, szkołach
i uczelniach .
KG OHP w ciągu kilkunastu lat istnienia utworzyła
wiele form organizacyjnych pracy społecznej młodzieży.
Wśród nich są np. tzw . hufce stacjonarne (dwuletnie
hufce dla młodzieży po osiemnastym roku życia, nie po
siadającej kwalifikacji zawodowych), hufce dla młodo
cianych (sześcio- i dwunastomiesięczne hufce dla mło
dzieży nie uczącej się i nie pracującej z możliwością
uzyskania przez nią zawodu ). Wymienione formy do
tyczą młodzieży pozaszkolnej.
W szkołach działalność OHP rozwija się w dwóch
rodzajach hufców : hufcach wakacyjnych i szkolnych
hufcach śródrocznych. Pierwsza z nich dotyczy organi
zowania wyjazdowych grup uczniów, którzy w czasie
wakacji ochotniczo zgłaszają się do pracy społecznej .
Taki hufiec wyjeżdża pod kierownictwem komendan
ta -nauczyciela na wieś do PGR-u lub do nadleśnictwa
i wykonuje potrzebne w polu lub w lesie prace. Przed
wyjazdem hufiec zawiera z przedsiębiorstwem , w któ
rym podejmuje się pracę, umowę, na mocy której ucz
niowie zobowiązują się pracować w określonym , do
zwolonym dla młodocianych, wymiarze godzin, insty
tucja zaś zobowiązuje się zapewnić mieszkanie i wyży
wienie w czasie pracy oraz zapłatę za wykonaną pra
cę. Wypracowane w ten sposób środki hufiec może
przeznaczyć na cele organizacji i na cele społeczne lub
rozdzielić pomiędzy uczestników. Pomimo otrzymywa
nia przez uczniów wynagrodzenia formę tę nazywamy
pracą społeczną. Użyteczność społeczna polega tu na
podejmowaniu trudnej , potrzebnej krajowi pracy w te
renie .
Szkolne hufce środowiskowe opierają się na podob
nych zasadach organizacyjnych, realizowane są jednak
183
w ciągu roku szkolnego. Zorganizowany w szkole hu
fiec zawiera umowę o pracę z przedsiębiorstwem lub
instytucją (może to być rada narodowa, zakład pro
dukcyjny, szkoła, organizacja społeczna itp.). Umowa
taka zawiera zobowiązanie wykonania określonej pracy
przez uczestników hufca w określonym czasie. Insty
tucja w umowie zobowiązuje się do stworzenia odpo
wiednich warunków pracy oraz może zadeklarować w
zamian za pracę konkretną usługę lub środki material
ne dla macierzystej szkoły hufca, organizacji ZMS-ow
skiej w szkole lub też samych uczestników.
Niezależnie od organizacji Ochotniczych Hufców
Pracy w szkole poszczególne ogniwa ZMS mogą i po
winny organizować inne formy pracy społecznie uży
tecznej. Jest to ważne szczególnie dla koła klasowego
ZMS. Każdy dobry zarząd koła powinien dbać o to, aby
jego koło wykonało pracę społecznie użyteczną, która
byłaby widomym symbolem aktywności koła i jego za
wartości — stała się dla wszystkich członków oznaką
jedności organizacyjnej.

1. ZADANIA ZARZĄDU SZKOLNEGO

W DZIEDZINIE ORGANIZACJI PRAC
SPOŁECZNIE UŻYTECZNYCH

Prace społecznie użyteczne powinny mieć swoje

miejsce w każdym kolejnym planie pracy zarządu
szkolnego. Jeden z jego członków powinien być odpo
wiedzialny za organizację czynów społecznie użytecz
nych i OHP. Aktywista ten ma do dyspozycji zorgani
zowaną przez siebie szkolną komisję OHP i czynów
społecznie użytecznych . W skład komisji wchodzą akty
wiści zainteresowani tego typu pracą oraz wytypowani
przez zarządy kół klasowych organizatorzy czynów
społecznie użytecznych w klasach. Do zadań szkolnej
184
komisji OHP i członków zarządu szkolnego ZMS , na
leży :
opracowanie propozycji do planu pracy zarządu
szkolnego w zakresie czynów społecznie użytecz
nych ;
- organizacja wakacyjnych hufców wyjazdowych ;
organizacja hufca śródrocznego ;
koordynacja i kontrola prac społecznie użytecznych
organizowanych przez koła klasowe;
organizowanie czynów społecznie użytecznych re
alizowanych przez całą organizację szkolną ZMS po
za hufcami pracy .
Propozycje do planu pracy zarządu szkolnego w za
kresie prac społecznie użytecznych należy przygotować
w oparciu o dobre rozeznanie potrzeb i możliwości.
Aktyw programujący czyny społecznie użyteczne i kie
rujący nimi musi pamiętać o kilku ważnych zasadach
niezbędnych dla osiągnięcia właściwych efektów .
Po pierwsze: podejmowany czyn lub praca społecz
na musi być naprawdę potrzebna i użyteczna dla
tego, na czyją rzecz się ją wykonuje. Nie może być tak
jak w tym anegdotycznym przykładzie, kiedy ucznio
wie w czynie społecznym wykopali jakiś rzekomo po
trzebny rów, a na drugi dzień przyjechał spychacz i go
zasypał.
Po drugie: każdy czyn trzeba starannie przygotować
od strony zabezpieczenia potrzebnego sprzętu. Sprzęt
musi być zabezpieczony dla wszystkich, którzy podej
mują pracę.
Po trzecie : trzeba proponować i planować takie czyny
społecznie użyteczne, które zakończą się trwałym i wi
docznym dla wszystkich uczestników czynu efektem.
Chodzi o to, aby każdy pracujący mógł po zakończe
niu czynu powiedzieć: ,,to jest rzecz , którą razem z ko
legami wykonałem i która jest przydatna innym".
Po czwarte : czynów społecznych nie można nakazy
185
wać. Propozycje do planu pracy w tej dziedzinie mogą
powstać tylko po zebraniu inicjatyw od kół i członków
ZMS, którzy sami chęć do wykonania określonej pracy
zgłosili. Oczywiście można sugerować kołom i poszcze
gólnym ZMS-owcom wykonanie jakiejś pracy. Ale
wprowadzić ją do planu można tylko wtedy, gdy się
uzyska od nich zgodę.
Organizując wakacyjny hufiec wyjazdowy szkolna
komisja OHP powinna :
-- rozpropagować wśród uczniów i członków ZMS-u
ideę zorganizowania takiego hufca (poprzez radio
węzeł , plakaty, agitację w kołach) ;
zebrać zgłoszenia ochotników i zrobić ich spis ;
jeżeli ilość ochotników wystarcza dla zorganizowa
nia hufca, zgłosić w kierownictwie szkoły tę ini
cjatywę z prośbą o wytypowanie nauczyciela ko
mendanta hufca ;
po ustaleniu składu i komendy hufca zgłosić ini
cjatywę w powiatowej (wojewódzkiej) komendzie
OHP ;
po otrzymaniu z wojewódzkiej komisji OHP po
twierdzenia zgłoszenia hufca oraz propozycji przed
siębiorstwa, w którym hufiec ma pracować, i za
warciu z tym przedsiębiorstwem umowy (sprawę tę
załatwia komendant) należy w hufcu zorganizować
wybory rady hufca i dopilnować planu pracy zajęć
pozaprodukcyjnych w hufcu.
Podobne zasady organizacyjne dotyczą tworzenia
hufców śródrocznych . Różnica polega na tym, że ko
mendantem hufca śródrocznego może być uczeń wy
brany na zebraniu hufca. Hufiec śródroczny może za
wierać w ciągu roku kilka kolejnych umów z różnymi
przedsiębiorstwami, instytucjami.
Komisja OHP i jej przewodniczący powinni dbać
o to, aby decyzja o wykorzystaniu środków pracy była
decyzją kolektywną całego hufca. Komisja także po
186
 winna sprawdzac
stytucjami, dbas
+

nanie zobowiazar
we.
Zadania szke:
tecznych w zazne
sowych polega ... "
szczegolnych
zobowiązań
nych prac i TILI
niach sorriso
szczególnych
ich i koleks T , T
również ja pinta
1
kół nie pokra
Zarzad zko :
zowac owriet,
W nich admin
skiej. V diata....
Zjrzestrzeni
vstepie en 187***
efektów. Jetzades
sie und Crace 59041107
lizacje w ara
VAZ I numi
W prawozdant aping
ko ' e 1.2e. But
WCOW

Zarzad ja
Soolecane bien..
daw 32264)
zadan 200 taifazon
wać. Propozycje do planu pracy w tej dziedzinie mogą
powstać tylko po zebraniu inicjatyw od kół i członków
ZMS, którzy sami chęć do wykonania określonej pracy
zgłosili. Oczywiście można sugerować kołom i poszcze
gólnym ZMS-owcom wykonanie jakiejś pracy. Ale
wprowadzić ją do planu można tylko wtedy, gdy się
uzyska od nich zgodę.
Organizując wakacyjny hufiec wyjazdowy szkolna
komisja OHP powinna :
rozpropagować wśród uczniów i członków ZMS-u
ideę zorganizowania takiego hufca (poprzez radio
węzeł, plakaty, agitację w kołach) ;
– zebrać zgłoszenia ochotników i zrobić ich spis;
jeżeli ilość ochotników wystarcza dla zorganizowa
nia hufca , zgłosić w kierownictwie szkoły tę ini
cjatywę z prośbą o wytypowanie nauczyciela -- ko
mendanta hufca ;
- po ustaleniu składu i komendy hufca zgłosić ini
cjatywę w powiatowej (wojewódzkiej ) komendzie
OHP ;
po otrzymaniu z wojewódzkiej komisji OHP po
twierdzenia zgłoszenia hufca oraz propozycji przed
siębiorstwa, w którym hufiec ma pracować, i za
warciu z tym przedsiębiorstwem umowy (sprawę tę
załatwia komendant) należy w hufcu zorganizować
wybory rady hufca i dopilnować planu pracy zajęć
pozaprodukcyjnych w hufcu.
Podobne zasady organizacyjne dotyczą tworzenia
hufców śródrocznych. Różnica polega na tym , że ko
mendantem hufca śródrocznego może być uczeń wy
brany na zebraniu hufca. Hufiec śródroczny może za
wierać w ciągu roku kilka kolejnych umów z różnymi
przedsiębiorstwami, instytucjami.
Komisja OHP i jej przewodniczący powinni dbać
o to, aby decyzja o wykorzystaniu środków pracy była
decyzją kolektywną całego hufca. Komisja także po
186
winna sprawdzać umowy zawierane przez hufiec z in
stytucjami, dbać o ich rzetelność, kontrolować wyko
nanie zobowiązań przez obie strony zawierające umo
wę.
Zadania szkolnej komisji OHP i prac społecznie uży
tecznych w zakresie koordynacji działalności kół kla
sowych polegają na inspirowaniu kół co do treści po
szczególnych czynów społecznych , kontroli zasadności
zobowiązań i rozliczaniu kół klasowych z podejmowa
nych prac i czynów. Pracę tę wykonuje się na zebra
niach komisji, w czasie których przedstawiciele po
szczególnych kół zdają sprawozdanie z poczynań swo
ich i kolektywów . Koordynacyjna rola komisji polega
również na pilnowaniu, aby inicjatywy poszczególnych
kół nie pokrywały się ze sobą.
Zarząd szkolny poprzez swoją komisję może organi
zować również ogólnoszkolne czyny społeczne. Biorą
w nich udział ochotnicy z całej organizacji ZMS-OW
skiej . W planowaniu i organizacji takich czynów nale
ży przestrzegać wszystkich zasad wymienionych na
wstępie tego podrozdziału : dobrowolności uzyskanych
efektów . Zarządowi szkolnemu nie wolno podszywać
się pod prace społeczne organizowane przez inne orga
nizacje lub samą szkołę nawet wtedy, gdy ZMS-owcy
wraz z innymi uczniami biorą w tych czynach udział.
W sprawozdaniach ZMS -owskich można ujmować tyl
ko te prace, które zostały podjęte z inicjatywy ZMS
-owców i przez nich zorganizowane.

2. ZADANIA KOŁA KLASOWEGO

Zarząd koła klasowego ZMS organizuje czyny i prace

społeczne w kole wyznaczając dla organizacji tych prac
odpowiedniego członka zarządu lub członka koła. Do
zadań jego należy :
187
 informowanie uczniów klasy i członków koła o mo
żliwości podejmowania pracy w hufcach wakacyj
nych i śródrocznych ;
- rekrutacja ochotników do hufców i innych prac
społecznych i przedstawianie ich szkolnej komisji
OHP ;
opracowanie propozycji do planu pracy koła w za
kresie czynów społecznych ;
- organizowanie podjętych przez koło czynów , opra
cowywanie ich planów i harmonogramów poczynań.
W pracy koła w tej dziedzinie obowiązują wszystkie
zasady wymienione powyżej dla zarządu szkolnego.
Koło powinno zwrócić szczególną uwagę na właściwą
akcję propagandową wokół prac społecznie użytecz
nych. Przy realizacji konkretnych zobowiązań najważ
niejsza jest właściwa organizacja frontu pracy . Doty
czy ona : opracowania planu realizacji przedsięwzięc
PRZYKŁAD PLANU

Lp. Zadania Odpowiedzialny Termin

1 Uzyskanie lokalizacji i zezwo

lenie dyrekcji szkoły na wyko
nanie boiska Marcinkowska do 25. IX . 71

2 Opracowanie szczegółowego
harmonogramu prac Malinowski do 30. IX. 71

3 Opracowanie spisu potrzeb

nych materiałów i sprzętu Kowalik do 30. IX . 71

4 Podział na brygady wykonujące

poszczególne prace Tomczyk do 2. X. 71
5 Dostarczenie na miejsce pracy
sprzętu i materiału Kowalik do 4. X. 71
6 Realizacja czynu Malinowski 616. X. 71
codziennie
7 Zebranie podsumowujące i oce
niające pracę 2. XI. 71

188
 PRZYKŁAD HARMONOGRAMU PRACY

Ilość Czas Odpowie Ter

Lp. Zadanie potrz . Sprzęt min
pracy dzialny
ludzi

Zwiezienie ma 5 1 dzień Kowalik 5. X.

teriału i sprzętu
2 Plantowanie 15 5 dni 12 łopat, Bogusławski
terenu pod bo 3 kilofy 6-11 X.
isko

3 Założenie pod 10 3 dni żużel, thuczeń Markiewicz 22

łoża pod bo -24 X.
isko
4 Wykopanie 5 1 dzień 2 słupki,
dolków i umo 2 łopaty ,
cowanie słup 3 kilofy Kwiecień 14 X
ków do siatki
5 Wygracowanie 15 2 dni p . grabi, wap- Roman 15-16
boiska, oznacze no, siatka, wó X.
nie linii, zało zek do malo
żenie siatki wania linii

cia z przydziałem odpowiedzialności dla poszczegól

nych członków , zabezpieczenia sprzętu i opracowania
harmonogramu pracy. Przykład : koło podejmuje zobo
wiązanie wykonania w czynie społecznym boiska do
siatkówki na dziedzińcu szkolnym . Odpowiedzialny
członek koła przygotowuje propozycje planu i harmo
nogramu pracy.
Zebranie oceniające wykonanie pracy powinno za
wierać elementy : ocena ogólna wykonania zadania ,
ocena indywidualna postaw i pracy poszczególnych
uczestników , sprecyzowanie wniosków i postulatów do
tyczących poprawy organizacji frontu pracy.
Rozdział X

ZADANIA ZMS W DZIEDZINIE

ROZWIĄZYWANIA SPRAW
SOCJALNO -BYTOWYCH UCZNIÓW
I POPRAWY ICH WARUNKÓW DO NAUKI

Związek Młodzieży Socjalistycznej obejmując swoją

działalnością całokształt spraw dotyczących młodzieży
nie może tracić z pola widzenia warunków, w jakich ta
młodzież uczy się i pracuje. Dlatego też jedną z istot
nych dziedzin działalności ZMS jest podejmowanie
przez organizację zadań mających na celu polepsze
nie warunków, w jakich wypada młodzieży pracować.
Zadania podejmowane przez nasz Związek zależne są
od środowiska, w którym prowadzi swoją działalność.
Organizacja nasza powinna przychodzić z pomocą
nauczycielom -wychowawcom w stwarzaniu jak naj
lepszych warunków pracy i nauki wykorzystując środ
ki, jakimi dysponuje szkoła i organizacja.
Do podstawowych problemów , jakie podejmuje ZMS
w środowisku młodzieży szkolnej, należą:
1. Wpływ na właściwy rozdział stypendiów . Aby móc
mieć wpływ na rozdział stypendiów poprzez udział
w pracach zespołu wychowawczego, zarząd szkolny
musi mieć szczegółowe rozeznanie w warunkach
materialnych uczniów . Dlatego też uczestniczący w
posiedzeniach zespołu członkowie zarządu powinni
zobowiązać koła do złożenia informacji o sytuacji
w poszczególnych klasach. Następnie należy zwołać
zebranie przewodniczących zarządów kół, którzy
zreferują wyniki analizy przeprowadzonej przez ko
190
 ło. W takiej analizie koło powinno brać pod uwagę
przede wszystkim dwa najistotniejsze elementy, tj .
warunki materialne i pilność w nauce. Po zebraniu
informacji przedstawiciel ZMS w zespole wycho
wawczym komisji przydzielającej stypendium mo
że występować z wnioskami uzasadniając je warun
kami materialnymi i wynikami w nauce danego
ucznia .
2. Do obowiązków zarządu szkolnego ZMS należy rów
nież pomoc uczniom dojeżdżającym do szkoły.
W tym wypadku odpowiedzialny członek zarządu
szkolnego zbiera informacje, którzy uczniowie w po
szczególnych klasach dojeżdżają i jakie mają warun
ki dojazdu . Po dokonaniu analizy powstanie obej
mująca wszystkie klasy lista uczniów , którzy ze
względu na późny odjazd pociągów lub autobusów
muszą po powrocie do domu przygotowywać się do
lekcji w godzinach nocnych lub późnych wieczor
nych . Listę takich uczniów należy przedłożyć dyrek
cji szkoły z propozycją wydzielenia im sali, w któ
rej mogliby przygotowywać się do lekcji w następ
nych dniach . Dla uczniów tych tworzy się dodatko
we formy pomocy w nauce, organizuje się wspólnie
z rodzicami i nauczycielami kontrolę warunków do
jazdu, zapewnia się im przy pomocy komitetu ro
dzicielskiego ciepłe napoje po przyjeździe do szkoły.
3. Uczniowie mieszkający na stancjach nie zawsze ma
ją odpowiednie warunki do nauki. Zarząd szkolny
powinien odwiedzić stancje wszystkich uczniów , po
sługując się wytypowaną przez siebie komisją.
Jeśli są uczniowie, którzy mieszkają w niewłaści
wych warunkach , należy im pomóc. Pomoc ta może
wyglądać następująco :
wystąpić z propozycją umieszczenia uczniów w in
ternacie ;
- postarać się o zmianę stancji ;

191
- zorganizować pomoc przez udostępnienie miejsca do
nauki .
W tej sprawie zarząd szkolny powinien współdzia
łać z kołami klasowymi, zalecając im możliwe do wy
konania obowiązki.
4. Istotnym mankamentem w procesie dydaktycznym
szkoły zawodowej jest praktyka. ZMS powinien tro
szczyć się o jej właściwy przebieg. Jeśli uczniowie
idą na praktykę do instytucji, gdzie działa ZMS, za
rząd szkolny przesyła list do zarządu zakładowego,
w którym wymienia nazwiska praktykantów i prosi
o zaopiekowanie się nimi. Opieka organizacji za
kładowej nad praktykantami przyczyni się do lep
szego poznania przyszlego zawodu .
5. ZMS dbać powinien również o warunki pracy w
warsztatach szkolnych. W tym celu powinna działać
3 -osobowa komisja, która będzie sygnalizowała za
rządowi szkolnemu zauważone nieprawidłowości, a
ten z kolei będzie je przedstawiał dyrekcji szkoły
lub kierownikowi warsztatów.
Wymienione wyżej zagadnienia nie kształtują się
równomiernie we wszystkich szkołach. Zależy to prze
de wszystkim od typu szkoły oraz charakteru miejsco
wości, w jakiej znajduje się szkoła. Dlatego też aktyw
ZMS zajmujący się działalnością socjalno-bytową po
winien wiedzieć, jakie potrzeby w tym zakresie mają
uczniowie, aby móc właściwie zaplanować działalność,
oraz bieżąco orientować się w potrzebach poszczegól
nych uczniów, aby móc przyjść im z pomocą.
Aby posiadać właściwe rozeznanie w potrzebach
uczniów, zarząd szkolny ZMS powinien być w ścisłym
kontakcie z poszczególnymi kołami klasowymi. W zwią
zku z tym przy każdym zarządzie szkolnym powinna
działać komisja do spraw bytowych, która ściśle wspól
pracuje z przedstawicielami kół odpowiedzialnymi za
sprawy bytowe w klasach . Komisja d/s bytowych przy
192
zarządzie szkolnym ZMS powinna rozwiązywać te pro
blemy, które wykraczają poza możliwości pracy koła
klasowego, np. przyznawanie stypendiów , miejsca w
internacie, warunki pracy w warsztatach szkolnych,
opieka ZZ ZMS nad praktykantami itp .
Podejmując problemy bytowe młodzieży zarząd
szkolny ZMS na początku roku szkolnego (we wrześć
niu) przyjmuje określony typ postępowania :
1. Uzgodnienie z dyrekcją szkoły kompetencji organi
zacji młodzieżowej . Przewodniczący zarządu szkol
nego wraz z członkiem zarządu i o ile to możliwe
z opiekunem odbywają rozmowę z dyrektorem ,
przedstawiając problemy, którymi chcą się zajmo
wać jako organizacja. Problemy te ramowo zostały
wymienione na początku rozdziału . W rozmowie tej
przewodniczący zarządu szkolnego ZMS zgłasza pro
pozycje udziału przedstawiciela ZMS w tych po
siedzeniach rady pedagogicznej i zespołu wycho
wawczego , które dotyczą spraw uczniowskich i
udziału w pracach komisji stypendialnych .
2. Na pierwszym w roku szkolnym zebraniu przewod
niczących kół klasowych członek zarządu szkolnego
odpowiedzialny za sprawy socjalno -bytowe określa
zadania dla kół klasowych. Sprawa ta powinna być
jednym z punktów porządku zebrania .
Wykonywanie zadań przyjętych na siebie oraz pomoc
i kontrola pracy kół klasowych trwa cały rok. Podej
mując działalność na tym odcinku zarząd szkolny ZMS
powinien dokładnie zapoznać się z Zarządzeniem Mi
nistra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 11 lute
go 1970 r. Zarządzenie to zostało omówione w rozdziale
II. Koło klasowe ZMS w tym zakresie ma poważne za
dania . W związku z tym na pierwszym w roku zebra
niu koła, kiedy omawia się zadania na bieżący okres
zgodnie z wytycznymi zarządu szkolnego, należy wy
znaczyć ucznia, który będzie zajmował się całokształ
13 ZMS w szkole średniej 193
tem spraw związanych z warunkami nauki i życia po
szczególnych uczniów w klasie. Obowiązkiem jego jest
przedstawienie wychowawcy klasy i zarządowi szkol
nemu propozycji załatwiania spraw wykraczających
poza możliwości koła, np. przydział stypendium , umie
szczenie w internacie itp. W wypadkach, kiedy koło
samo może pomóc uczniowi, organizuje tę pomoc i
czuwa nad jej wykonaniem. Pomoc koła może być po
trzebna w takich przypadkach, jak np .:
1. Zorganizowanie pomocy w nauce uczniowi chore
mu. W takich wypadkach należy wyznaczyć kilku
dobrych uczniów, którzy kolejno będą odwiedzać
chorego w okresie jego rekonwalescencji przekazu
jąc mu i objaśniając materiał przerabiany na lek
cjach. W ten sposób uczeń chory będzie mógł na
bieżąco pracować i po powrocie do szkoły szybciej
nadrobi zaległości.
2. Koło powinno mieć orientację w warunkach mie
szkaniowych wszystkich uczniów w klasie. Ucznio
wie, którzy nie mają możliwości normalnej nauki w
domu czy na stancji, mogą być przyjmowani do „ od
rabiania lekcji” w internatach lub w mieszkaniach
tych, którzy mają dobre warunki lokalowe.
3. Interwencje przewodniczącego koła klasowego ZMS
w zarządzie szkolnym , u wychowawcy czy nawet w
dyrekcji szkoły we wszystkich sprawach , które wy
magają załatwienia, a są istotne dla warunków życia
i nauki uczniów .
Rozdział XI

INTERNAT TERENEM
DZIAŁALNOŚCI ZMS

1. INTERNAT DRUGIM DOMEM

Wiadomo jest powszechnie, że ogromną rolę w wy

chowaniu dzieci i młodzieży odgrywa dom rodzinny .
Wpływ osobisty rodziców , klimat, jaki stwarza wspól
ne rozwiązywanie problemów rodzinnych, jest jednym
z głównych czynników kształtujących postawę i po
glądy ucznia . Szczególną rolę dom rodzinny odgrywa
w kształtowaniu emocjonalnych cech charakteru dziec
ka i jego uczuć. Pozostając pod wpływem oddziaływa
nia domu i rodziny w czasie pozaszkolnym, a więc po
święconym w dużej części wypoczynkowi i rozrywce,
uczeń kształtuje swoje postępowanie według modelu
stworzonego przez otoczenie rodzinne. Dlatego też w
wychowaniu rodzinnym ogromnie ważne jest stwo
rzenie atmosfery wzajemnego zrozumienia i szacunku
dzieci i rodziców, rozwój życia uczuciowego , postepo
wanie rodziców zgodne z normami etyki .
Jeżeli klimat wychowawczy w domu jest właściwy,
jeśli rodzice własnym przykładem i zabiegami wycho
wawczymi przekazują dzieciom wzorce postępowania
zgodne z ideami ustroju socjalistycznego, start ucznia
do życia w społeczeństwie socjalistycznym jest łatwiej
szy, jego aktywność łatwiej się wyzwala, samodzielność
poglądów i przekonań występuje wcześniej .
195
 Tego oddziaływania rodziny i domu rodzinnego brak
jest uczniom mieszkającym w internatach . Powstałaby
zatem w procesie wychowania ucznia istotna luka, gdy
by internat był tylko miejscem do mieszkania. Dlatego
też całe życie w internacie musi tak być zorganizowa
ne, żeby zastąpił on w jakiejś mierze dom, żeby stal
się miejscem, w którym obok zabezpieczenia spraw ma
terialno -bytowych przebiega proces kształtowania cha
rakteru i postawy ucznia.
Wychowanie w internacie przebiegać musi inaczej
niż w szkole. Tę odmienność warunkuje właśnie po
trzeba zastąpienia domu, jego serdecznej atmosfery,
jego klimatu ciepła. Nic oczywiście nie może zastąpić
rodziców , ale internat ma duże możliwości : przez
wspólne życie dużej grupy młodzieży można ją lepiej
przygotować do życia społecznego, zastępując zarazem
dom w wielu kwestiach rodzinnych . Celem wycho
wawczym internatu jest więc stać się drugim domem
ucznia domem wielkiej rodziny uczniowskiej.
Specjalne walory pracy wychowawczej internatu
umożliwiają oddziaływanie światopoglądowe i ideowe,
w szczególności stworzenie klimatu sprzyjającego wy
mianie myśli.
Pełniona przez internat funkcja drugiego domu
uczniów może być zrealizowana tylko wtedy, jeżeli ten
dom tworzyć będą sami uczniowie. Muszą być oni je
go gospodarzami z zapewnieniem wszelkiej możliwo
ści ich udziału w decyzjach dotyczących wspólnego by
tu, organizacji pracy i wypoczynku.
Z powyższych stwierdzeń wynika wysoka ranga, ja
ką posiada internat i wychowanie w internacie w ca
łym procesie wychowania. Stąd też konieczność aktyw
nej działalności ZMS w internacie, jeżeli Związek nasz
chce być wszędzie tam, gdzie dzieją się ważne sprawy
w życiu młodzieży szkolnej .
196
 Dle lepszej realizacji zadań pracy ZMS w internacie
ZG ZMS zalecił organizowanie na jego terenie kół te
renowych ZMS.

2. ZASADY DZIAŁANIA KÓŁ TERENOWYCH

ZMS W INTERNACIE

Koło terenowe tworzą wszyscy członkowie ZMS

mieszkający w internacie. Ponieważ są oni jednocześ
nie statutowymi członkami kół klasowych ZMS, zacho
dzi tu zasada tzw . podwójnej przynależności. Członek
ZMS realizuje bowiem w tym przypadku zarówno za
dania wynikające z działalności koła klasowego, jak
i te, które przypadną mu w udziale w kole terenowym .
Koło terenowe ma w stosunku do normalnych kół kla
sowych ZMS ograniczony zakres działań. W gruncie
rzeczy można je podzielić na dwie grupy :
organizowanie działalności ideowo- politycznej , tzn .
pracy kształceniowej i propagandowej na terenie
internatu ;
organizowanie ZMS-owców mieszkających w inter
nacie do pracy w samorządzie internatu.
Pierwsze z tych zadań polega na organizowaniu dy
skusji politycznych i ideologicznych, organizowaniu
kółek zainteresowań ideologicznych i społecznych, or
ganizowanie imprez politycznych, prowadzeniu gazet
ki, radiowęzła itp.
Drugie zaś to przede wszystkim dbałość o to, by
ZMS-owcy na terenie samorządu spełniali aktywną ro
lę. A więc rozliczanie ich z pracy w samorządzie , wspól
ne ustalanie stanowiska koła wobec ważnych proble
mów życia w internacie itp. Wszystkie pozostałe spra
wy ważne dla życia w internacie powinny być realizo
wane przez samorząd internatu i jego organ kierowni
czy – młodzieżową radę internatu.

197
 Pracą koła terenowego w internacie kieruje zarząd
koła wybierany na plenarnym zebraniu wszystkich
członków ZMS mieszkających w internacie . Personalny
skład zarządu koła terenowego ZMS zatwierdza, a tak
że kontroluje jego działalność :
- w internatach szkolnych
- -
zarząd szkolny ZMS ;
- w internatach i bursach międzyszkolnych – zarząd
powiatowy (dzielnicowy, miejski) ZMS.
Zarząd koła opracowuje plan pracy, który zawiera
bezpośrednie zadania koła w dziedzinie pracy ideowo
-politycznej oraz tematykę posiedzeń koła i zarządu
dotyczących węzłowych problemów życia internatu i
pracy samorządu.

PRZYKŁADOWY PLAN PRACY KOŁA NA I KWARTAŁ

Kierunki pracy Zadanie Termin Odpowiedz .

I. Praca 1. Dyskusja nt . demokracji soc 20. 09 . Kowalski

ideowo - jalistycznej otwarte zebranie Nowak
polityc z koła Jankowski
n a

a) Zebrania 2. Wieczornica z okazji Dnia 11. 10. Framkowski

dyskusyjno WP Turski
szkoleniowe
3. Dyskusja nt. „ Moralność ko- 28. 10. Kasprzycki
i imprezy munistyczna” otwarte zeb Jesionek
propagando ranie koła
we
4. Prelekcja nt. „ Nasz powiat 15. 11 . Osiłka
w najbliższym pięcioleciu ”. Mikrut

b) Praca 1. Opracowanie gazetki z aktu co ty Zespół pod

propa alnościami tygodnia dzień kier. Marcin
gandowa kowskiego
2. Przygotowanie audycji 10. 11 . Red. radiow.
„ Polska roku 2000 " , Nurowski
3. Opracowanie gazetki oko
licznościowej z okazji rocznicy do
Rewolucji Październikowej 2. 11 . Frankiewicz
oi

198
 Kierunki pracy Zadanie Termin Odpowiedz .

II. Posie . 1. Zatwierdzenie planu pracy

dzenia koła :
zarządu - omówienie zadań ZMS
kola owców młodzieżowej radzie
internatu i jej komisjach 10. 09 Przewodn .
2. Sprawozdanie członków Ko
misji Nauki MRI z działalności :
analiza wyników w nauce 25. 10 . Wiceprzew .
członków koła d/s nauki
3. Sprawozdanie z pracy
ZMS- owców pracujących w ko
misji stołówkowej ;
omówienie propozycji koła
ZMS w zakresie poprawy
wyposażenia internatu 20. 11 . Kowalik

Powyższy plan pracy dotyczy pierwszego kwartału

roku szkolnego. Oczywiście zadania mogą być inne,
stosowne do aktualnych potrzeb w danym internacie.
Ważne jest jedno plan musi zawierać konkretne za
dania koła , każde zadanie musi być przydzielone kon
kretnym ludziom , a praca ZMS-owców w młodzieżo
wej radzie internatu systematycznie rozliczana .

3. WSPÓŁZAWODNICTWO SAMORZĄDÓW
INTERNACKICH

Z powyższego opisu zadań kola terenowego wynika,

że główną troską organizacji w internacie jest rozwój
samorządu uczniowskiego. Inicjatywą, która ma służyć
temu celowi, jest organizowane przez ZMS współza
wodnictwo samorządów internackich . Ma ono na celu
zwiększenie aktywności młodzieży w podejmowaniu
samodzielnych zadań na terenie internatu oraz stworze
199
nie warunków do wymiany doświadczeń pomiędzy po
szczególnymi samorządami.
W oparciu o oceny zadań wykonywanych przez po
szczególne samorządy w ramach współzawodnictwa wy 1

różnia się najlepszy samorząd w województwie. Treści

współzawodnictwa można podzielić na sześć grup :
a) Działalność na rzecz poprawy sprawności nau
czania
W grę wchodzą wszystkie inicjatywy, które zmierza
ją do udzielenia pomocy uczniom słabszym i sprzyjają
do wytworzenia w internacie klimatu uzyskiwania jak
najlepszych wyników w nauce.
b ) Praca ideowo - polityczna
Zadania te dotyczą inicjatyw pobudzających dysku
sje polityczne, rozwijających zainteresowania sprawa
mi społeczno-politycznymi.
c) Więź ze środowiskiem
Dotyczy współpracy z pozaszkolną organizacją ZMS,
czynów społecznych na rzecz środowiska itp .
d) Organizowanie czasu wolnego
Inicjatywy dotyczą tutaj rozwoju form pracy kul
turalnej , organizacji rozwoju sportu i turystyki w in
ternacie .

e) Udział w gospodarowaniu internatem

Chodzi tu przede wszystkim o inicjatywy, które z
widocznym efektem polepszą warunki bytowe lub po
prawią porządek i estetykę internatu .
f) Ulepszenie pracy samorządu, podejmowanie spraw
wychowawczych i dyscyplinarnych
Ocena będzie dotyczyć aktywności samorządu i jego
organów (rady, komisje, sąd) w podejmowaniu i roz
strzyganiu spraw wychowawczych, dyscyplinarnych
itp.
We współzawodnictwie samorządów internackich
może wziąć udział każdy internat, który zgłosi się do
współzawodnictwa i podejmie do realizacji przynaj
200
mniej jedno konkretne zadanie w każdym z sześciu
działów.
Organizatorem i realizatorem współzawodnictwa jest
ZW ZMS przy współpracy okręgowych ośrodków me
todycznych. Organizatorzy powołują wojewódzką ko
misję d /s rad internatów , która zajmuje się opracowa
niem szczegółowego regulaminu, kontrolą i oceną
wspózawodnictwa.
Komisja wyznacza także rejony, w których powolu
je zespoły rejonowe d /s samorządów . W skład tych
zespołów oprócz działaczy oświatowych wchodzą dzia
łacze ZMS i uczniowie aktywiści samorządów inter
nackich .
Zespoły rejonowe organizują okresowe spotkania
uczestników rad internackich celem wymiany doświad
czeń oraz wizytują wszystkie internaty, które zgłosiły
się do udziału we współzawodnictwie.
Czas przebiegu współzawodnictwa obejmuje roczny
okres działalności samorządów internackich. Komisje
rejonowe sporządzają w oparciu o informacje samorzą
dów dokumentację oraz podsumowują wyniki wizy
tacji, dokonują oceny pracy poszczególnych samorzą
dów i typują najlepsze internaty do konkursu na
szczeblu wojewódzkim . Komisja wojewódzka ustala w
oparciu o opinię komisji rejonowych i dokumentację
trzy najlepsze internaty w wojwództwie oraz przyzna
je nagrody, proporce przechodnie i wyróżnienia.
Rozdział XII

WSPÓŁPRACA ZMS Z INNYMI

ORGANIZACJAMI DZIAŁAJĄCYMI
W SZKOLE

Obok Związku Młodzieży Socjalistycznej w szkołach

średnich działają inne organizacje ideowo -wychowaw
cze Związek Młodzieży Wiejskiej i Związek Har
cerstwa Polskiego oraz inne społeczne organizacje
uczniowskie takie jak : Szkolne Koło Przyjaciół Związ
ku Radzieckiego, Liga Obrony Kraju, Szkolne Koło
Sportowe, Polski Czerwony Krzyż, Polskie Towarzy
stwo Turystyczno-Krajoznawcze.
Zasady podziału terenu pracy poszczególnych organi
zacji ideowo-wychowawczych w szkołach określają
wzajemne porozumienia instancji centralnych tych
organizacji W myśl tych porozumień ogniwa ZMS
organizowane są w zasadniczych szkołach zawodowych
oraz średnich ogólnokształcących i zawodowych w
mieście, ogniwa zaś Związku. Młodzieży Wiejskiej w
szkołach rolniczych oraz w szkołach przygotowują
cych do pracy w środowisku wiejskim i w rolnictwie .
Ogniwa Związku Harcerstwa Polskiego w szkołach
średnich i zasadniczych szkołach zawodowych organi
zowane są w postaci drużyn specjalnościowych i mło
dzieżowych kręgów instruktorskich . Tak więc na te
renie jednej szkoły ZMS działa obok tylko jednej ide
owo -wychowawczej organizacji młodzieżowej - ZHP.
Są jeszcze nieliczne szkoły, w których działają równo
cześnie trzy organizacje. Powoli jednak – na skutek
202
uzgodnień wojewódzkich instancji ZMS i ZMW — ilość
organizacji w tych szkołach zmniejsza się .
Zasadą stosunków między ZMS, ZMW i ZHP jest
ścisłe współdziałanie i współpraca. Wynika to z jed
ności celów ideowych i wychowawczych, z zasady
zmierzania do pełnej jedności także organizacyjnego
działania w ruchu młodzieżowym . Dlatego też na tere
nie całego kraju ZMS, ZMW i ZHP wspólnie organizu
ją wiele form działania, nie tylko zresztą w środowi
sku szkolnym . Przykładem takich wspólnych form
jest Olimpiada Wiedzy o Polsce i Świecie Współczes
nym , Spartakiada Wiedzy i Sprawności Obronnych,
Ochotnicze Hufce Pracy itp. Organizacje podejmują też
wspólnie wielkie akcje dotyczące całej młodzieży pol
skiej, np.: patronat nad budownictwem , organizacja
zlotów młodzieży itp.
W szkole współdziałanie ZMS z ogniwami Związku
Harcerstwa Polskiego (drużynami, szczepem) polega na
wspólnym podejmowaniu inicjatyw o charakterze
ogólnoszkolnym , takich jak np. uroczystości szkolne,
wielkie imprezy, akademie itd.
Drugim kierunkiem współpracy jest wspólne orga
nizowanie konkretnych inicjatyw , w których potrzeba
współdziałania warunkuje osiągnięcie lepszych efektów .
Tak więc wspólnie organizuje się Olimpiadę Wiedzy
o Polsce i Swiecie Współczesnym , Spartakiadę Wiedzy
i Sprawności Obronnych , Szkolne Igrzyska Sportowe
i inne, uzgodnione wzajemnie pomiędzy organizacjami.
Jeżeli zarząd szkolny ZMS i rada szczepu ZHP dojdą
np. do wniosku, że w związku ze słabymi wynikami
w nauce potrzebna jest wspólna akcja, uzgadniają
jednorodný plan działania, w którym określone zada
nia przydzielane są kołom klasowym ZMS, poszcze
gólnym zastępom , kręgowi instruktorskiemu itp.
Trzecim kierunkiem współpracy jest pomoc Związ
kowi Harcerstwa Polskiego w rekrutacji i przygotowa

203
niu kadr instruktorskich . ZHP dla swojej działalności
w szkole podstawowej potrzebuje licznej grupy in
struktorów harcerskich, którzy mogliby prowadzić w
szkole podstawowej prace drużyn i szczepów . Więk
szość tej kadry instruktorskiej dla szkół podstawowych
wywodzi się spośród uczniów szkół średnich i zawodo
wych . W harcerstwie istnieje ciągła potrzeba odnawia
nia tej kadry i przygotowywania nowych instrukto
rów do dobrej pracy z dziećmi. Nie zawsze można ich
uzyskać tylko z grona harcerskiego. Tutaj powstaje
zadanie dla ZMS. Chodzi o to, żeby interesujących się
pracą z dziećmi ZMS -owców skierować do kręgu in
struktorskiego. Ponadto ZMS powinien umożliwić
członkom MKI i drużyn specjalnościowych uczestni
ctwo w ZMS - owskich formach szkolenia politycznego.
Wspólpraca organizacji szkolnej ZMS ze Związkiem
Młodzieży Wiejskiej to współpraca na zewnątrz
z organizacjami ZMW w szkołach rolniczych i kołami
ZMW na wsi . Celem tej współpracy jest wzajemne
zbliżenie i poznanie problematyki społecznej swoich
środowisk. Chodzi nam o to, aby młodzież ZMS -owska
dobrze znała sprawy wsi, młodzieży wiejskiej, jej pra
cę i formy wypoczynku . I odwrotnie – chcemy, żeby
dziewczęta i chłopcy z kół ZMW poznawali problema
tykę życia, pracy i nauki młodzieży ZMS-owskiej .
Spotkania i wspólne inicjatywy z ZMW - owcami można
przeprowadzać w czasie obozów letnich, wyjazdowych
hufców pracy, wycieczek turystycznych itp .
Wobec uczniowskich organizacji społecznych działa
jących na terenie szkoły obowiązuje zasada :
delegowania ZMS-owców do pracy w tych organi
zacjach (pracę taką traktuje się jako zadanie ZMS
-owskie dla członka) ;
podejmowanie z tymi organizacjami wspólnych ini
cjatyw wychowawczych.
204
 Tak np. z TPPR podejmujemy wspólnie organizację
uroczystości z okazji rocznicy Wielkiej Rewolucji Pa
ździernikowej, organizujemy konkurs piosenki radziec
kiej itp . Ze Szkolnym Kołem Sportowym wspólnie re
alizujemy program Szkolnych Igrzysk Sportowych,
LOK jest naszym partnerem przy organizacji Sparta
kiady Wiedzy i Sprawności Obronnej.
Szkolna organizacja ZMS podejmuje również współ
pracę z organizacjami społecznymi ludzi dorosłych
działającymi poza szkołą. Współpraca ta ma na celu:
przede wszystkim uzyskanie pomocy dla realizacji ce
lów i zadań określonych w programie szkolnego ZMS.
Tak więc o pomoc w organizowaniu zajęć koła mło
dych racjonalistów zwrócimy się do Towarzystwa
Krzewienia Kultury Świeckiej, w organizowaniu spot
kań z weteranami wojennymi i działaczami ruchu ro
botniczego pomoże nam ZBOWiD, o pomoc w organizo
waniu Spartakiady Wiedzy i Sprawności Obronnej
zwrócimy się do starszych kolegów z Kół Młodzieży
Wojskowej . W zamian za tę pomoc organizacja szkolna
powinna oferować swoją działalność społeczną na uży
tek tych organizacji.
W całokształcie ZMS -owskiej pracy w szkole należy
pamiętać o potrzebie współpracy z tymi wszystkimi,
którzy realizują te same cele co nasza organizacja
i którym ideowe wychowanie młodzieży leży na ser
cu. Im lepsza bowiem będzie koordynacja i współpraca
działalności wszystkich czynników frontu ideowego
wychowania, tym lepsze będą jej efekty.
Rozdział XIII

ROLA OPIEKUNA ZMS W SZKOLE

1. SAMORZĄDNOŚĆ I SAMODZIELNOŚĆ
ORGANIZACJI SZKOLNEJ ZMS

Ideowo -polityczny charakter ZMS, jego osiągnięcia,

kilkunastoletnie doświadczenie oraz zbieżność celów
wychowawczych z celami socjalistycznej szkoły podno
szą rangę tej organizacji, stawiają ją w roli ważnego
czynnika w kompleksowym programie ideowego wy
chowania szkoły. Często jednak jeszcze współodpowie
dzialność ZMS za skutki pracy wychowawczej szkoły
jest tylko werbalnie głoszoną i powtarzaną ideą.
ZMS w szkole może i powinien odgrywać coraz
większą rolę w aktywizacji swych członków , a także
wszystkich uczniów szkoly. Czynić to może dzięki umo
żliwiającej samowychowanie szczególnej więzi, jaka
powstaje wewnątrz dobrze pracujących kolektywów
młodzieżowych. Jedną z ważniejszych dziedzin pracy
ZMS jest współudział w planowaniu pracy wycho
wawczej szkoły. Sprawa ta w znacznej mierze zależy
od nauczycieli opiekunów ZMS, wychowawców
klas, całego grona pedagogicznego. Od wychowawców
klas, od opiekuna ZMS w szkole, od ich stosunku do
organizacji ZMS zależeć będzie, czy w planie działalno
ści wychowawczej szkoły znajdą się konkretne przed
sięwzięcia, w których odpowiedni udział mieć będą
szkolne ogniwa ZMS .

206
 Proces planowania jest jednym z istotnych elemen
tów działalności wychowawczej . Zawiera wiele czyn
ników pozytywnie oddziaływujących na młodzież. Nie
może być traktowany jako czynność formalna. Koła
klasowe ZMS sporządzają przy pomocy wychowawców
klas dokumenty programowe i wytyczne do całorocz
nej pracy i przedkładają je swoim zarządom szkolnym
ZMS w takim terminie, aby mogły być one uwzględ
nione w planie wychowawczym szkoły na rok przyszły.
Chodzi tu o propozycje opracowane i przedyskutowa
ne w kole klasowym ZMS, a nie sporządzone przez wy
chowawcę klasy.
Zarząd szkolny ZMS po dyskusji nad przedłożonymi
przez koła klasowe ZMS propozycjami opracowuje
przy udziale i pomocy opiekuna ZMS spis własnych za
mierzeń oraz propozycje dotyczące przedsięwzięć na
rzecz całej szkoły w takim terminie, aby materiały te
mogły stać się przedmiotem dyskusji w zespole wy
chowawczym .
W oparciu o tę dyskusję i wynikające z niej wnioski
zarząd szkolny ZMS samodzielnie - korzystając jedy
nie z rad opiekuna ZMS powinien w początkach
roku szkolnego przeprowadzić pracę mającą na celu
opracowanie konkretnego planu działania. Przy sy
stematycznej obserwacji i życzliwej radzie opiekuna
ZMS i nauczycieli wychowawców organizacja szkolna
będzie miała czas na wykonanie korekt w swych za
mierzeniach, a cała szkoła przyswoi sobie główne kie
runki i zadania, jakie w dziedzinie wychowania czeka
ją nauczycieli i uczniów w nowym roku szkolnym .
Praca nad tworzeniem planu wychowawczego po
winna być tak prowadzona, aby każdy uczeń wiedział,
jakie będzie miał obowiązki i zadania w związku z re
alizacją wspólnie opracowanego planu dydaktyczno
-wychowawczego szkoły. Świadomość taka będzie jesz
cze jednym czynnikiem wpływającym na samorządne
207
i samodzielne działanie organizacji ZMS w szkole . Zada
niem opiekuna ZMS w szkole jest czuwanie nad tym ,
aby przyjęte przez organizację zadania uzyskały wa
runki realizacji.

2. ZASADY PRACY OPIEKUNA ZMS

Podstawowym zadaniem opiekuna ZMS jest wyko

rzystywanie pracy organizacji dla podnoszenia ogólne
go poziomu ideowo -wychowawczego szkoły. Opiekun
popularyzuje wśród grona pedagogicznego program
pracy ZMS. Wobec aktywu ZMS reprezentuje koncep
cję całości programu wychowawczego szkoły .
Zasadniczą metodą pracy opiekuna jest inspiracja
i rada oraz umiejętne kierowanie inicjatywą uczniów.
Opiekun udziela rad aktywowi organizacji ZMS, repre
zentuje jej sprawy na posiedzeniach rady pedagogicz
nej , otrzymuje do wglądu dokumentację organizacji,
organizuje pomoc ze strony nauczycieli i rodziców w
realizacji inicjatyw i zadań podejmowanych przez ZMS
w szkole i poza nią. Opiekun ZMS zobowiązany jest
uczestniczyć w pracach zespołu wychowawczego i ko
ordynować pracę wychowawców klas w zakresie spraw
związanych z działalnością tej organizacji. Systema
tyczny kontakt, często na co dzień , oraz współpraca
opiekuna z wychowawcami klas jest gwarancją wzra
stania jakości pracy organizacji ZMS na terenie szkoły,
a także podnoszenia rangi koła klasowego ZMS jako
podstawowego ogniwa Związku .
Do ważnych zadań opiekuna szkolnej organizacji
ZMS należy także współpraca z dyrekcją szkoły. Ona
bowiem odpowiada za właściwe organizowanie spo
łecznej działalności uczniów zgodnej z celami wycho
wania socjalistycznego oraz potrzebami szkoły. Prak
tycznie rzecz biorąc treść tej współpracy sprowadza się
208
do określonych przez Zarządzenie Ministra Oświaty
i Szkolnictwa Wyższego z dnia 11 lutego 1970 r. obo
wiązków szkoły w stosunku do młodzieżowych orga
nizacji ideowo-wychowawczych (rozdział II „ Wytyczne"
§ 10, 11 , 12 i 13) .
Oddzielnym ważnym warunkiem , zapewniającym
jak najlepsze spełnianie funkcji i zadań opiekuna ZMS
w szkole jest jego stały kontakt z instancją powiatową,
miejską, dzielnicową ZMS . Opiekun ZMS po objęciu
tej funkcji ma prawo wymagać od tych instancji prze
szkolenia na obozie lub specjalnie zorganizowanym
kursie. Opiekun powinien uczestniczy w organizowa
nych przez te instancje miesięcznych lub kwartalnych
naradach i spotkaniach , dotyczących wymiany do
świadczeń z pracy szkolnych organizacji ZMS.

14 ZMS w szkole średniej

Rozdział XIV

ZARZĄD POWIATOWY (MIEJSKI,

DZIELNICOWY) ZMS A ORGANIZACJA
SZKOLNA

Związek Młodzieży Socjalistycznej prowadzi swoją

działalność w oparciu o terytorialny podział instancji.
Na terenie powiatu (miasta , dzielnicy ) instancją taką
jest zarząd powiatowy (miejski, dzielnicowy) ZMS. Jest
on wybierany raz na dwa lata przez konferencję spra
wozdawczo -wyborczą. Zarząd z kolei wybiera ze swe
go grona prezydium , na którego czele stoi przewodni
czący. Konferencja sprawozdawczo -wyborcza podejmu
je uchwały określające kierunki działalności ZMS na
danym terenie zgodne z programem Związku, uchwa
łami władz wyższych i potrzebami środowiska : doko
nuje okresowych ocen działalności organizacji, zarzą
dów, prezydium i ich członków . Prezydium ZP (M , D )
ZMS jest organem wykonawczym zarządu powiato
wego (miejskiego, dzielnicowego) ZMS. Kieruje ono
pracą podległych ogniw Związku pomiędzy posiedze
niami plenarnymi zarządu, ma również obowiązek
składania sprawozdań ze swojej działalności przed ple
num .
Instancja powiatowa (miejska, dzielnicowa) ZMS
kieruje całokształtem spraw pracy ZMS we wszystkich
środowiskach, w tym również w środowisku młodzie
ży szkolnej . Omówimy tu pokrótce, jak praca ta powin
na przebiegać, jakie powinny być wzajemne relacje
pomiędzy ZP(M,D) ZMS a podległymi organizacjami
210
szkolnymi ZMS . Zarząd powiatowy . (M,D). ZMS . od
grywa rolę głównego kierownika, inspiratora i koordy
natora pracy szkolnych organizacji ZMS. Polecenia in
stancji dotyczące głównych kierunków pracy, zalecenia
organizacyjne, uwagi merytoryczne i inne powinny być
wykonywane przez zarządy szkolne ZMS i osoby peł
niące w nich odpowiednie funkcje.
Do obowiązków instancji należy też inspirowanie i
sugerowanie organizacjom szkolnym , jakie działania,
akcje i przedsięwzięcia powinny one w danej chwili
podjąć; jaka problematyka leży w sferze zainteresowań
organizacji i jej członków w środowisku szkolnym.
Koordynacyjna rola ZP(M,D) ZMS polega na harmoni
zowaniu i zgodności zamierzeń poszczególnych organi
zacji szkolnych ZMS, ułatwianiu wzajemnych kontak
tów , wymiany doświadczeń, łączeniu poszczególnych
imprez itp.
Niemniej ważną sprawą i zadaniem instancji jest po
moc merytoryczna i metodyczna zarówno dla zarządów
szkolnych i kół klasowych ZMS, jak i opiekunów orga
nizacji oraz dyrekcji szkół. Powinna ona szczególnie
dotyczyć organizacji słabiej działających, mających
kłopoty i trudności w rozwijaniu samodzielnej i samo
rządnej działalności. Długofalową opieką i pomocą po
winni również być objęci ci aktywiści, którzy funkcje
swe pełnią po raz pierwszy.
Niezbędna jest systematyczna informacja, rada, a na
wet pomoc dla opiekunów szkolnych organizacji ZMS,
którym dla spełnienia właściwie swoich funkcji konie
czna jest bieżąca znajomość spraw i problemów ZMS
w środowisku szkolnym .
Działaczom organizacji ZMS potrzebny jest w ich
w ich pracy stały doping i świadomość zainteresowania
ich poczynaniami. Dlatego też zarząd powiatowy (M,D)
ZMS prowadzi systematycznie wizytacje i kontrole or
ganizacji szkolnych znajdujących się na jego terenie.
211
Powinny one być zaplanowane w ten sposób, by przy
najmniej dwa razy do roku objęta została komplekso
wą kontrolą każda szkoła. Nie powinno to wykluczyć
częstych krótkich wizytacji dotyczących wybranych
zagadnień pracy ZMS . Po zakończeniu każdej kontroli
należy pamiętać o pozostawieniu uwag i zaleceń oraz
wyznaczeniu terminu ich realizacji.
Instancja powiatowa (miejska, dzielnicowa) ZMS ma
do spełnienia jeszcze jedną funkcję – jest ogniwem
-

przepływu informacji między zarządami szkolnymi

ZMS a instancją wojewódzką i Zarządem Głównym
ZMS. Konieczność właściwego planowania i programo
wania pracy ZMS wymaga aktualnej i konkretnej zna
jomości sytuacji i potrzeb środowiska szkolnego. Tych
danych powinny dostarczyć same zarządy szkolne po
przez instancję powiatową (miejską, dzielnicową) ZMS .
Związane jest to z koniecznością punktualnego i do
kładnego nadsyłania materiałów i sprawozdań ze
szkół do ZP(M,D) ZMS. Jednocześnie zarządy te są
zobowiązane dostarczać organizacjom szkolnym wszel
kiego typu materiały i dokumenty programowe, które
nadeszły z instancji wyższych .
Zadania i obowiązki zarządów powiatowych (miej
skich, dzielnicowych) ZMS wobec organizacji szkolnych
są różnorodne i ich wypełnienie wymaga dużego nakła
du sił i czasu . Przy ich realizacji niezbędna jest pomoc
i udział aktywu społecznego skupionego wokół instan
cji. Według ustaleń Sekretariatu ZG ZMS w stosunku
do środowiska młodzieży szkolnej pracuje on w dwóch
organach : Radzie Opiekuńczej i Radzie Organizacji
Szkolnych.
Rada Opiekuńcza odgrywa rolę pomocnika i
doradcy merytorycznego ZP (MD) ZMS. Dlatego też
w jej składzie znajdują się ludzie związani ze środo
wiskiem szkolnym i działalnością organizacji ZMS : dy
rektorzy i nauczyciele ze szkół, opiekunowie organi
212
zacji, przedstawiciele KP(M,D) PZPR, Inspektoratu
Oświaty, działacze społeczni, kultury , sportu i turysty
ki itp. Rola, jaką ma do spełnienia Rada Opiekuńcza,
wpływa na jej główne kierunki działalności.
Zasadniczym zadaniem Rady Opiekuńczej jest ana
liza i ocena poszczególnych kierunków pracy realizo
wanych w środowisku szkolnym, wyciąganie z nich
wniosków i opracowywanie na tej podstawie tez i zale
ceń . Rada Opiekuńcza powinna również rozpracowy
wać i dostosowywać do danego środowiska niektóre
akcje zalecone przez instancje nadrzędne dla ich le
pszej realizacji w szkole. Niemniej ważną sprawą jest
opiniowanie i konsultacja propozycji programowych,
formalnych i metodycznych opracowanych przez wice
przewodniczącego ZP(M,D) ZMS i aktyw uczniowski
działający przy instancji. Doświadczenie społeczne
członków Rady, jak również ich wiedza pedagogiczna
stwarza możliwości realnej oceny przydatności i moż
liwości realizacji danej inicjatywy programowej w
szkole. Równie istotnym kierunkiem pracy Rady jest
dyskusja nad problematyką pracy opiekunów szkol
nych organizacji ZMS oraz organizowanie dla nich po
mocy programowo-metodycznej. Praca opiekuna bo
wiem jest bardzo trudna i odpowiedzialna, wymaga
rozwiązania wielu problemów i zagadnień oraz dosko
nałej znajomości zarówno spraw samej organizacji, jak
i jej aktywu szkolnego.
Rada Opiekuńcza powinna również posiadać dokład
ne rozeznanie w pracy poszczególnych zarządów szkol
nych . Organizuje więc ona kompleksowe, okresowe
analizy pracy organizacji szkolnych ZMS, ocenia po
szczególne zrealizowane zamierzenia jak i plany na
przyszłość, wyciąga wnioski i udziela porad w sprawie
dalszych głównych kierunków pracy.
Takie działanie, poszerzone o dokładne i wnikliwe
planowanie pracy, powinno znaleźć odbicie również w
213
odniesieniu do szkół przyzakładowych i międzyzakła
dowych, które ze względu na swój charakter wymagają
szczegółowej troski i zainteresowania.
Rada Opiekuńcza powołana przez prezydium ZP (M ,D )
ZMS i kierowana przez przewodniczącego , pracuje wg
półrocznego planu pracy. Posiedzenia Rady odbywają
się raz na miesiąc lub częściej, zależnie od zaistniałych
okoliczności lub potrzeb . Cenną inicjatywą będzie tu
odbycie kilku z nich na terenie szkół, celem lepszego
zbadania i analizy działalności danej organizacji ZMS.
Rada Organizacji Szkolnych jest głów
nym pomocnikiem wykonawczym zarządu powiatowe
go (miejskiego, dzielnicowego ) ZMS w pracy instrukta
żowej i kontrolnej prowadzonej w organizacjach szkol
nych . Służy radą ii pomocą aktywowi zarządów szkol
nych i kół klasowych w rozwiązywaniu problemów
działania . W Radzie Organizacji Szkolnych znajduje
się najlepszy i najbardziej doświadczony aktyw ZMS
ze szkól, byli funkcyjni aktywiści zarządów szkolnych
i kół klasowych , studenci zainteresowani tego typu pra
cą i inni. Zadania ROS dotyczą bezpośrednio konkret
nego działania szkolnych organizacji ZMS. Najważniej
sze z nich polega na kontroli, konsultacji i pomocy w
pracy zarządów szkolnych i kół klasowych ZMS. Reali
zowane jest ono poprzez opiekę członków ROS nad po
szczególnymi organizacjami szkolnymi. Każdej organi 1

zacji szkolnej ZMS przydziela się jednego lub kilku

opiekunów z ramienia ROS. Opiekun ten jest odpowie
dzialny przed Radą za całokształt pracy danej organi
zacji, służy jej radą i pomocą, kontroluje pracę za
rządu szkolnego oraz bierze udział w niektórych zebra
niach i imprezach organizowanych przez zarząd szkol
ny i koła klasowe ZMS. Składa okresowe sprawozda
nia ze swej działalności oraz przedstawia do dysku
sji na forum ROS wnioski i problemy dotyczące pracy
danej organizacji szkolnej .

214
 Rada Organizacji Szkolnych współpracuje również
bardzo ściśle z zarządem powiatowym (miejskim , dziel
nicowym ) ZMS w przygotowaniu i prowadzeniu głów
nych kierunków i akcji związkowych w środowisku
szkolnym . Pracę tę prowadzi ROS poprzez komisje
problemowe. Działają one w okresie trwania danej ini
cjatywy, np. Komisja d /s Olimpiady Wiedzy o Polsce
i Świecie Współczesnym czy komisja d/s Spartakiady
Wiedzy i Sprawności Obronnych lub przez cały rok
szkolny np . Komisja d /s Współzawodnictwa w Nauce
i Pracy Społecznej o tytuł GWS . Komisje te powinny
powstawać w miarę zaistniałych potrzeb , przeprowa
dzać analizy i kontrole szkolnych organizacji ZMS w
aspekcie swojej problematyki, udzielać rad, wskazó
wek i pomocy przy prowadzeniu danej akcji czy ini
cjatywy na terenie szkół. Członkowie tych komisji or
ganizują i pomagają w przygotowaniu finałów rejono
wych niektórych akcji programowych, jak również do
konują oceny przebiegu i podsumowania poszczegól
nych kierunków działalności po ich zakończeniu .
Rada Organizacji Szkolnych zbiera się na zebrania
i narady plenarne, w których uczestniczą wszyscy jej
członkowie. Na zebraniach tych analizuje się cało
kształt pracy poszczególnych organizacji ZMS, oma
wia realizację podjętych zadań, dyskutuje i zatwierdza
plany imprez międzyszkolnych oraz dokonuje się po
działu nowych zadań pomiędzy komisję i członków
ROS . Obie Rady Opiekuńcza i Organizacji Szkol
nych -- mogą tylko pomóc, ale nie mogą prowadzić
pracy z zarządami szkolnymi ZMS. Należy to do obo
wiązków zarządu powiatowego (miejskiego, dzielnico
wego) ZMS do prezydium ZP(M,D) , przewodniczącego
i wiceprzewodniczącego d /s młodzieży szkolnej.
Dla właściwego kierowania i prowadzenia pracy
organizacji szkolnych konieczne jest przestrzeganie na
stępujących zasad :

215
 Wiceprzewodniczący ZP (M ,D ) ZMS d /s młodzieży
szkolnej odbywa raz na miesiąc narady instruktażo
wo -sprawozdawcze ze wszystkimi przewodniczącymi
zarządów szkolnych ZMS. Na naradach tych prze
kazywane są aktualne polecenia i instrukcje doty
czące pracy organizacji szkolnych w następnym
miesiącu, składane są przez przewodniczących
sprawozdania o głównych wydarzeniach i poczyna
niach organizacji ZMS, dyskutuje się i udziela wy
jaśnień oraz porad w kwestiach i sprawach nastrę
czających trudności aktywowi zarządów szkolnych
ZMS .
Zarząd powiatowy (miejski, dzielnicowy) ZMS raz
na kwartał organizuje seminarium dla przewodni
czących kół klasowych, w programie którego znaj
duje się m.in. instruktaż organizacyjno-programo
wy, informacja i szkolenie na temat metodyki pra
cy koła, wymiana doświadczeń itp .
- Na początku roku szkolnego instancja organizuje
naradę członków zarządów szkolnych ZMS, na któ
rej podawane są główne wytyczne do planowania
pracy na nowy rok oraz przedyskutowane metody
realizacji głównych kierunków działania .
– W myśl obowiązujących zasad dyscypliny organi
zacyjnej zarząd powiatowy (miejski, dzielnicowy)
ZMS zbiera wszelkie wnioski, postulaty, skargi i za
żalenia aktywu dotyczące spraw organizacji w śro
dowisku szkolnym i w ustalonym terminie udziela
na nie wyczerpującej odpowiedzi.
Powyżej omówiliśmy system pracy ZP(M,D) ZMS
z organizacjami szkolnymi, sposoby kierowania tą
pracą i wypływające stąd obowiązki instancji. Okre
ślają one również zakres spraw , w których instancja
może i powinna pomóc w pracy zarządom szkolnym i
kolom klasowym . Obowiązki jednak nie mogą być je
dnostronne . Tak zarządy szkolne, jak i koła klasowe

216
mają zabowiązania wobec instancji i powinny być sy
stematycznie i rzetelnie wypełniane.
Zarządy szkolne ZMS, a w niektórych przypadkach
koła klasowe, powinny wykonywać w terminie
wszystkie polecenia i instrukcje, które przekazane zo
stały z zarządu powiatowego (miejskiego, dzielnico
wego ) zarządu wojewódzkiego czy Zarządu Głównego
ZMS .
Aktyw szkolnych organizacji ZMS powinien brać
udział we wszystkich naradach, odprawach , semina
riach itp. organizowanych przez instancje ZMS . Za
rząd powiatowy (miejski, dzielnicowy) ZMS powinien
na bieżąco być informowany przez zarządy szkolne
ZMS o wszystkich poczynaniach organizacji na tere
nie szkoły, a jego przedstawiciele zapraszani na nie
które imprezy. Wszyscy członkowie szkolnych organi
zacji Związku mają obowiązek aktywnie współuczest
niczyć w dyskusjach programowych dotyczących pro
gramu ZMS w środowisku szkolnym i przyczyniać się
do doskonalenia pracy organizacji.
Dokładne poznanie przez aktyw szkolnych organi
zacji ZMS omówionych powyżej wzajemnych relacji
pomiędzy zarządem szkolnym a instancją powiatową
(miejską, dzielnicową) ZMS powinno się przyczynić do
jeszcze sprawniejszej pracy i ściślejszego kontaktu
między tymi zarządami.
 1

INDEKS FORM PRACY ZMS

Akcja „ Lato ZMS” 155

Akcja „ Sygnał” 14
Analizy wyników w nauce 18, 129, 143
Brygady Pracy Socjalistycznej (BPS) 13, 14
Czyny społecznie-użyteczne 182
Dyskusyjny Klub Filmowy 179
Gazetki ścienne 116
Grupy Wychowania Socjalistycznego (GWS) 18, 64, 69, 131
>

133, 134
Kluby 16, 17
Koła Młodych Polityków 28, 69, 106
Koła Młodych Racjonalistów 28, 34, 69, 103
Koła Myśli Ekonomicznej 64, 69, 105
Koła terenowe w internacie 197
Koła Wiedzy o Partii 69, 110
Konkurs na najlepszego ucznia w zawodzie 69
Lato w mieście 155
Obozy naukowo-badawcze 19, 21
Obozy studencko-robotnicze 20
Ochotnicze Hufce Pracy 21 , 28 , 156, 182
Olimpiady przedmiotowe 65, 69 , 134
Olimpiada szkół przyzakładowych 154
Olimpiada Wiedzy o Polsce i Świecie Współczesnym 10, 18,
21, 28, 68, 88, 100, 114, 116, 203
Patronat nad budownictwem mieszkaniowym 14
Patronaty 10, 14, 15
Powszechny przegląd kwalifikacji młodzieży 11, 15
Praktyki organizacyjne 20
Prelekcje 116
Przegląd wyników w nauce 18
Rada Opiekuńcza 212
Rada Organizacji Szkolnych 212, 214
Rada Młodych Specjalistów 14
Rajd „ Szlakiem Zdobywców Wału Pomorskiego ” 158
Rozmowy z młodymi robotnikami 11
218
 Ruch przodownictwa w nauce i pracy społecznej 11, 64, 88,
131, 145
Seminaria KMP 107
Seminaria dla nowo wstępujących 57,95
Sesje popularno -naukowe 34, 127, 137
Spartakiady zakładowe 17
Spotkania z ciekawymi ludźmi 123
Studencka Spartakiada Sportów Obronnych 20, 21
Studencki Ośrodek Dyskusyjny 18
Studenckie Koła Nauk Politycznych 18
Studenckie Koła Naukowe 19
Studenckie praktyki robotnicze 20
System szkolenia politycznego 11 , 15
Szkolna Spartakiada Wiedzy i Sprawności Obronnej 21, 28,
68 , 88, 102, 115, 123, 205
Szkolne Igrzyska Sportowe 28, 151 , 153, 205
Teatr Faktu Politycznego 173
Turniej Czytelniczy 10, 16, 113, 166
Turniej Młodych Mistrzów Techniki 11 , 14, 19, 69, 136, 147
Turniej Wiedzy Politycznej 17, 21
„ Udana niedziela ” 17, 160, 162
Wieczorowa Szkoła Aktywu 28, 69, 111
Współzawodnictwo kopernikowskie 18 , 21
Współzawodnictwo o tytuł Wzorowego Ucznia i Aktywisty
69, 134
Współzawodnictwo samorządów internackich 199
Współzawodnictwo pracy 10
Wycieczki 117, 118
Wszechnica Społeczno - Polityczna 16, 69
„ Z filmem na ty ” 179, 180
„ Z soboty na poniedziałek ” 17
>

Zabawa , jakiej nie było 88, 167, 169

Zebranie szkoleniowe 15, 101 , 117
ZMS -owskie lato obozowe 156

Wyróżnienie numeracji oznacza, że na niej znajduje się

ogólne omówienie danej formy i sposobów jej realizacji w
środowisku szkolnym .

SKOROWIDZ ZADAŃ ZARZĄDU SZKOLNEGO ZMS

Zarząd szkolny ZMS w strukturze organizacji

szkolnej 27-31
Ogólne zasady pracy zarządu szkolnego 32-42

219
Zadania zarządu szkolnego w zakresie przepro
wadzenia kampanii sprawozdawczo -wybor
czej 52-55
Zadania zarządu szkolnego w zakresie polityki 59—61
kadrowej .

Zadania zarządu szkolnego w zakresie pracy z

nowo przyjmowanymi 97-100
Zadania zarządu szkolnego w zakresie prowadze
nia działalności ideowo-politycznej 113-115
Zadania zarządu szkolnego w zakresie naukowej
aktywizacji młodzieży 126-142
Zadania zarządu szkolnego w upowszechnianiu
sportu w szkole 152–153
Zadania zarządu szkolnego w zakresie działal
ności turystycznej 156-161
Zadania zarządu szkolnego w dziedzinie kształto
wania kultury osobistej, estetyki i umiejęt
ności korzystania z dóbr kulturalnych 166-168
Zadania zarządu szkolnego w dziedzinie rozwija
nia artystycznych uzdolnień młodzieży 171-176
Zadania zarządu szkolnego w dziedzinie zaspoka
jania zainteresowań kulturalnych młodzie
ży 178—180
Zadania zarządu szkolnego w dziedzinie organi
zacji prac społecznie-użytecznych 184-187
Zadania zarządu szkolnego w dziedzinie rozwią
zywania spraw socjalno-bytowych uczniów 190-193
Zadania zarządu szkolnego w zakresie współpra
cy z innymi organizacjami 203—205

SKOROWIDZ ZADAŃ KOLA KLASOWEGO ZMS

Koło klasowe w strukturze organizacji szkolnej 27-31

Ogólne zasady pracy koła klasowego 62-89
Zadania koła klasowego w zakresie pracy nowo
przyjmowanymi 95-97
Zadania koła klasowego w zakresie pracy ide
Owo - politycznej 116-124
Zadania koła klasowego w zakresie naukowej
aktywizacji młodzieży 142-148
Zadania koła klasowego w zakresie upowszech 153-154
niania sportu
Zadania koła klasowego w zakresie działalności
turystycznej 162-163

220
Zadania koła klasowego w dziedzinie kształtowa
nia umiejętności korzystania z dóbr kultu
ralnych, estetyki i kultury osobistej 168-171
Zadania koła klasowego w dziedzinie rozwijania
artystycznych uzdolnień młodzieży 176-177
Zadania koła klasowego w dziedzinie zaspokaja
nia zainteresowań kulturalnych młodzieży 180--181
Zadania koła klasowego w dziedzinie organizacji
prac społecznie-użytecznych 187-189
Zadania koła klasowego w dziedzinie rozwiązy
wania spraw socjalno-bytowych uczniów 193-194

WYKAZ DOKUMENTÓW ORGANIZACYJNYCH

DOTYCZĄCYCH ZMS W SZKOLE

Statut ZMS Warszawa 1968

IV Zjazd ZMS Warszawa 1968
VII Plenum ZG ZMS Warszawa 1969
Praca ideowo-wychowawcza w zasadniczych szkołach za
wodowych przyzakładowych i międzyzakładowych
wyd . ZG ZMS i CRZZ Warszawa 1970
Uchwały, umowy i porozumienia Zarządu Głównego ZMS
t. I Warszawa 1969, t. II - Warszawa 1970
Wydawnictwa te znajdują się we wszystkich instancjach
ZMS, a dwa pierwsze zostały rozesłane do organizacji
szkolnych ZMS. Nie były one jednak udostępnione w wol
nej sprzedaży. Wszystkie wymienione poniżej dokumenty
były ponadto publikowane w „Biuletynach organizacyj
nych ZG ZMS” w l. 1969–70, które znajdują się we
wszystkich zarządach powiatowych (dzielnicowych , miej
skich) ZMS.
Zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z
dnia 11.11.1970 r. Nr SW - 3 /070 /3 /70
Zadania ideowo-wychowowcze w środowisku szkolnym .
Uchwała VII Plenum ZG ZMS z dnia 4 lipca 1969
roku .

Kola Młodych Racjonalistów (materiały pomocnicze)

Uchwała Sekretariatu ZG ZMS z dnia 18 listopada
1969 roku .

221
Koła Myśli Ekonomicznej (materiały pomocnicze) . Uchwa
la Sekretariatu ZG ZMS z dnia 20 stycznia 1969 roku
Wytyczne Sekretariatu ZG ZMS z dnia 18 lutego 1969 roku
w sprawie ruchu przodownictwa w nauce i pracy
społecznej organizowanego przez ZMS w szkołach
średnich .
Wytyczne do pracy ZP (M,D) ZMS z organizacjami szkol
nymi . Uchwała Sekretariatu ZG ZMS z dnia 11 mar
ca 1969 roku .

Wytyczne Prezydium ZG ZMS z dnia 23 czerwca 1969 roku

w sprawie programu pracy z nowo wstępującymi do
ZMS w szkołach średnich i zawodowych .
Wytyczne w sprawie organizowania sesji popularno-nau
kowych w szkołach średnich . Uchwała Sekretariatu
ZG ZMS z dnia 15 września 1969 roku.
Koło Młodych Polityków (zasady działania i program ).
Uchwała Sekretariatu ZG ZMS z dnia 10 paździer
nika 1969 r.
Wytyczne Sekretariatu ZG ZMS z dnia 29 grudnia 1969 ro
ku w sprawie udziału w realizacji zajęć z wychowa
nia obywatelskiego.
Koła Wiedzy o Partii (założenia i program) . Uchwała Se
kretariatu ZG ZMS z dnia 12 stycznia 1970 roku.
Wytyczne w sprawie działalności ZMS w szkołach śred
nich na rzecz preorientacji zawodowej . (Uchwała
Sekretariatu ZG ZMS z dnia 25 marca 1968 roku)
Praca kół ZMS-owskich w ostatnich klasach szkół śred
nich
O zadaniach ZMS w kształtowaniu zainteresowań technicz
nych młodzieży i rozwijaniu postępu technicznego
(wyciąg z Uchwały III Plenum ZG ZMS)
Wytyczne do działalności ZMS w internatach
Wytyczne w sprawie ruchu przodownictwa w nauce i pra
cy społecznej organizowanego przez ZMS w zasad
niczych szkołach przyzakładowych i międzyzakłado
wych.
Regulamin Turnieju Młodych Mistrzów Techniki cz. III
( środowisko młodzieży szkolnej ) .
Turniej Czytelniczy ZMS.
Regulamin Ogólnopolskiego Konkursu Turystycznego
„ Udana Niedziela ”
Regulamin Olimpiady Szkół Zawodowych .

222
 Jesteśmy młodą gwardią

1: .Na - prze - ciw bla - skom ju trzni, wbi - te - wny żar i

耳
huk, i - dzie - my sil - ni, bu - tni, przed na - mi pierzcha
.

wrog. Niech gło - sno brzmi nasz twar- dy krok ! Świa

#
tro - ścią zwy-cię - ży - my mrok ! je – ste- śmy mło -dą

gwar- dią pro le - ta - ria - ckich mas, s je -

ste - śmy mło-dą gwar- dlą pro- le -ta - ria - ckich mas

HYMN ZMS

Naprzeciw blaskom jutrzni,

w bitewny żar i huk,
idziemy silni, butni,
przed nami pierzcha wróg.
Niech głośno brzmi nasz twardy krok !
Swiatlością zwyciężymy mrok !

Jesteśmy młodą gwardią proletariackich mas,

jesteśmy młodą gwardią proletariackich mas.

223
Pracować nam kazali
na egzystencję swą,
jesteśmy już dojrzali,
gdy inni dziećmi są.
Na nogach naszych łańcuch grzmiał
i w takt poruszeń naszych drżał.

Jesteśmy młodą gwardią...

Bierzemy sił zadatek

z fabrycznych skier i mgły,
by wkrótce wziąć dostatek ,
co z biedy naszej kpi.
Uczynią siły nasze cud,
potężny dłoni naszych rzut!

Jesteśmy młodą gwardią...

Podajmy sobie ręce,

miliony silnych rąk,
i walcząc wciąż goręcej,
otoczmy wroga w krąg.
Niech błyśnie nam wolności próg,
niech padnie zwyciężony wróg!

Jesteśmy młodą gwardiq...

 SYGNAŁ ZMS

TPIS

Muzyka : Andrzej Kurylewicz

Prezydium ZG ZMS zatwierdziło utwór muzyczny na

trąbkę oparty na motywach hymnu narodowego, a skom
ponowany przez Andrzeja Kurylewicza, jako SYGNAL
ZMS. Będzie to stały obok Hymnu ZMS motyw
muzyczny naszej organizacji .
SYGNAŁ ZMS jest stosowany w następujących sytua
cjach :

a) manifestacje, wiece, uroczyste imprezy masowe organi

zowane przez ZMS z okazji świąt, rocznic narodowych,
wielkich wydarzeń społecznych i politycznych ;
b) uroczyste wydarzenia wewnątrzorganizacyjne;

c) nadawanie Odznaczeń im. Janka Krasickiego (lub in

nych) organizacjom ZMS, agendom ZMS i większym gru
pom aktywu ;

d) uroczyste otwarcie i zamknięcie stałych imprez pro

gramowych ZMS : Akcja LATO, obozy, rajdy i inne im
prezy turystyczno-polityczne.
Podczas odtwarzania SYGNAŁU ZMS uczestnicy uroczys
tości zachowują postawę zasadniczą.

PREZYDIUM ZG ZMS
1
 SPIS RZECZY

Wstęp 5

Rozdział I NASZ ZWIĄZEK . 7

1. Cele, zadania i miejsce ZMS w życiu społecz

nym i politycznym kraju 7

2. Powstanie i rozwój ZMS . 9

3. Normy życia wewnątrzzwiązkowego 11

4. Charakterystyka treści i form ZMS w środo
wisku młodzieży pracującej 12
5. Charakterystyka treści i form pracy ZMS na 17
wyższej uczelni
6. ZMS a inne organizacje młodzieżowe we

wspólnym froncie ideowego wychowania mło

dzieży 20

Rozdział II SZKOLNA ORGANIZACJA ZMS 22

1. ZMS a szkoła ; miejsce i rola ZMS w szkole . 22

2. Władze i struktura organizacji szkolnej ZMS . 27
3. Zarząd szkolny ZMS. 32
4. Szkolna komisja rewizyjna 42
5. Kampania sprawozdawczo-wyborcza ZMS w
szkole . 52
6. Niektóre zagadnienia organizacji pracy ZMS
W szkole 55

Rozdział III - KOLO KLASOWE PODSTAWOWYM OGNI

WEM SZKOLNEJ ORGANIZACJI ZMS 62
1. Rola i zadania koła klasowego . . 62
2. Władze koła . 67

227
 3. Jak przygotować zebranie sprawozdawczo
-wyborcze . 67
4. Przykładowy projekt ramowego planu pracy
koła 71
5. Rola zarządu koła klasowego 74
6. Organizacja pracy koła klasowego ZMS 76
7. Przykładowy projekt roboczego planu pracy
koła 77
8. Kierowanie pracą koła 79
9. Dokumentacja pracy koła 81
10. Zebranie koła klasowego ZMS. 83
11. Koło ZMS a klasa 86

Rozdział IV - CZŁONKOWIE ZMS ICH PRAWA

I OBOWIĄZKI 90

1. Co to znaczy być członkiem ZMS ? . 90

2. Zasady przyjmowania do organizacji 94

Rozdział V DZIAŁALNOSC IDEOWO - POLITYCZNA 98

1. Podstawowe kierunki działalności ideowo-po

litycznej 98
2. Formy pracy ideowo-politycznej ZMS w
szkole . 100
3. Formy kształcenia aktywu . 102
4. Propagandowa działalność ideowo -polityczna . 112
5. Zadania zarządów szkolnych w zakresie pro
wadzenia działalności ideowo - politycznej . 113
6. Zadania i metodyka pracy ideowo -politycznej
ZMS w kole klasowym 116

Rozdział VI DZIALALNOSC ZMS W ZAKRESIE NA

UKOWEJ AKTYWIZACJI MŁODZIEŻY 125

1. Zadania zarządu szkolnego ZMS . 126

2. Zadania koła klasowego ZMS 142

Rozdział VII ZADANIA ZMS W UPOWSZECHNIANIU

SPORTU I TURYSTYKI WŚRÓD MŁODZIEŻY SZKOL
NEJ 149

1. Działalność sportowa szkolnej organizacji

ZMS 149

228
 A. Rola i zadania zarządu szkolnego ZMS W
upowszechnianiu sportu w szkole . 152
B. Zadania koła klasowego 153
2. Działalność turystyczna szkolnej organizacji
ZMS 154
A. Zadania zarządu szkolnego ZMS 156
B. Zadania koła klasowego 162

Rozdział VIII DZIAŁALNOSC KULTURALNO - OSWIA

TOWA ZMS W SZKOLE 164

1. Kształtowanie umiejętności korzystania z dóbr

kulturalnych , poczucia estetyki i kultury oso
bistej młodzieży 165
A. Zadania zarządu szkolnego . . 166
B. Zadania koła klasowego . 168
2. Rozwijanie artystycznych uzdolnień młodzieży . 171
A. Zadania zarządu szkolnego 171
B. Zadania koła klasowego 176
3. Zaspokajanie kulturalnych i artystycznych za
interesowań młodzieży 177
A. Zadania zarządu szkolnego 178
B. Zadania koła klasowego 180

Rozdział IX SPOLECZNIE UŻYTECZNY CZYN ZMS . 182

1. Zadania zarządu szkolnego w dziedzinie orga

nizacji prac społecznie - użytecznych . .
184
2. Zadania koła klasowego 187

Rozdział X ZADANIA ZMS W DZIEDZINIE ROZWIĄ

ZYWANIA SPRAW SOCJALNO -BYTOWYCH UCZNIOW
I POPRAWY ICH WARUNKOW DO NAUKI .
190

Rozdział XI INTERNAT TERENEM DZIAŁALNOSCI

ZMS . 195

1. Internat drugim domem 195

2. Zasady działania kół terenowych ZMS w inter
nacie 197
3. Współzawodnictwo samorządów internackich . 199

Rozdział XII WSPÓŁPRACA ZMS Z INNYMI ORGANI

ZACJAMI DZIAŁAJĄCYMI W SZKOLE 202

229
Rozdzial XIII . ROLA OPIEKUNA ZMS W SZKOLE 206

1. Samorządność i samodzielność organizacji

szkolnej ZMS 206
2. Zasady pracy opiekuna ZMS 208

ZARZĄD POWIATOWY (MIEJSKI, DZIEL

Rozdział XIV -
NICOWY) ZMS A ORGANIZACJA SZKOLNA . 210

Indeks form pracy ZMS 218

Skorowidz zadań zarządu szkolnego ZMS 219

Skorowidz zadań koła klasowego ZMS 220

Wykaz dokumentów organizacyjnych . . . 221

Hymn ZMS 223

Sygnał ZMS 225

1
SYMBOLE ZMS
1
 S
IWZ
 ZM
1

S
S
 6
D
SM
ZMS

WZOROWY
UCZENI
AKTYWISTA
 LIB RD
NFO
RA
HE VER INSTITUTION
To avoid fine is book should be returned on

A
or before the date last stamped below

T
15M - 9-71-30981

S 1

1
 HQ 79
Pi
HQ 799 .P6 Z9 Z8
ZMS w szkole sredniej AKW5648
Hoover Institution Library

3 6105 082 231 239

Cena zł 12,