Rozdział 1

Przyczyny i opis ruchu

prostoliniowego
3. Oddziaływania i siły
4. Siła wypadkowa
5. Opis ruchu prostoliniowego
6. Pierwsza zasada dynamiki
7. Ruch jednostajnie zmienny
8. Druga zasada dynamiki
9. Opory ruchu
10. Siły bezwładności
str. 24
3. Oddziaływania i siły
 Wszystkie ciała podlegają jakimś
oddziaływaniom. Oddziaływania są wzajemne
(→ nie bij kolegi, bo …)
 Siła F [N] opisuje siłę oddziaływania
 Siła jest wielkością wektorową (→ kierunek,
zwrot, wartość = długość, punkt przyłożenia)
.
 Wzajemność oddziaływań - trzecia
zasada dynamiki Newtona
 Gdy ciało A działa na ciało B siłą FAB to ciało B
działa na ciało A siłą FBA o takim samym
kierunku i wartości, ale przeciwnym zwrocie.
 Siły te mają różne punkty przyłożenia, więc
nie można powiedzieć, że się równoważą.
 Siły zawsze działają parami (siła akcji i siła
reakcji) → jak wprawić się w ruch: str. 27 –
tarcie butów o ziemię, silnik odrzutowy, wirnik
helikoptera, odpychanie się kajakarza od wody
itp.
 Jak wrócić na statek kosmiczny gdy urwie się
lina zabezpieczająca astronautę?
 Siła ciężkości (ciężar)
 Ciężar – siła z jaką Ziemia przyciąga ciało
o masie m:
𝑭𝒈 = 𝒎 ∙ 𝒈 [N]
Fg, Q, P = siła ciężkości (≈ siła grawitacji)
g – przyspieszenie grawitacyjne = 9,81
m/s2 ≈ 10 m/s2 (10 N/kg)
m - masa ciała [kg]

 Wskazanie wagi to w rzeczywistości

wartość ciężaru, ale wagi są wyskalowane
w [kg]. Waga mierzy nacisk ciała na
szalkę.
 4. Siła wypadkowa
 Gdy na jedno ciało działa
kilka sił, musimy wyznaczyć
siłę wypadkową czyli jedną
siłę zamiast kilku.
 Wyznaczanie siły
wypadkowej: jeżeli siły mają
ten sam kierunek i zwrot to
wartości sił dodajemy, jeżeli
jest ten sam kierunek a
zwroty przeciwne to
wartości sił odejmujemy
stosując zasadę: siła zgodna
z kierunkiem ruchu odjąć
siła przeciwna do kierunku
ruchu.
 Zapis wektorowy – zawsze taki sam:
𝑭𝒘𝒚𝒑 = 𝑭𝟏 + 𝑭𝟐
Zapis algebraiczny – zależy od ustawienia
wektorów składowych:
 suma gdy wektory składowe mają zgodne zwroty,
 różnica gdy wektory składowe mają przeciwne
zwroty
 twierdzenie Pitagorasa gdy wektory składowe są
prostopadłe
 metoda graficzna (lub twierdzenie cosinusów)
gdy wektory składowe są ustawione pod katem
innym niż prosty (metoda równoległoboku lub
metoda trójkąta → str. 32).
Rys. str. 30 balon i
pociąg, Rys str.31
szafa
Przez czterokrotne zastosowanie metody równoległoboku
otrzymujemy wektor sumy 𝑅 = 𝐴 + 𝐵 + 𝐶 + 𝐷 + 𝐸
zaznaczony na rysunku kolorem zielonym.
Łatwiej – łączymy koniec poprzedniego wektora z
początkiem następnego. Wektor między początkiem
pierwszego wektora, a końcem ostatniego to wektor
wypadkowy (metoda trójkąta).
 Siły równoważące się
 Jeżeli siła wypadkowa równa się zero
to siły się równoważą.
 Żeby siły równoważyły się muszą być
przyłożone do tego samego ciała w
tym samym punkcie. Rys. str. 31 pies
Doświadczenie 2 str. 32

Rys. str. 34
holowniki
Zad. 1,2,3,4/35
Możemy wytworzyć duże wartości siły naciągu liny, czym
spowodujemy spore przemieszczenie samochodu, działając na linę
siłą prostopadłą do niej, jak pokazano na powyższym rysunku.

Zad. Jeden koniec linki holowniczej o długości 3 metrów jest

przymocowany do dużego drzewa w pobliżu samochodu. Drugi
koniec przyczepiony został do samochodu, który niefortunnie
ugrzązł w bagnie. Motocyklista ciągnie linę w jej geometrycznym
środku, odchylając ją o 25 cm od położenia równowagi. Jeżeli działa
on siłą prostopadłą do liny, wynoszącą 200 N, wyznacz siłę
wywieraną na samochód w bagnie.
Str. 36
5. Opis ruchu prostoliniowego
 Ruch i jego względność
Ruch ciała to zmiana jego
położenia względem wybranego
układu odniesienia. Np. pasażer
siedzący w jadącym pociągu jest
w spoczynku względem pociągu a
w ruchu względem torów.
 Droga s to długość toru czyli
dokładnej trasy ruchu.
 Wektor przemieszczenia
𝑨𝑩- informuje nas „skąd –
dokąd”, nie mówi którędy
(kiedy przemieszczenie
będzie równe 0 km, a droga 5
km?).
 Przemieszczenie jest
wektorem, droga skalarem.
 Wektor prędkości
 Wektor prędkości – opisuje nie tylko wartość
prędkości (szybkość), ale również jej kierunek i
zwrot.
 Prędkość w przyrodzie: str. 38-39
𝒔𝒄
𝒗ś𝒓 =
𝒕𝒄
vśr – średnia wartość prędkości (szybkość) [m/s], [km/h]
sc – droga całkowita [m], [km]
tc – czas całkowity [s], [h]
 Jeżeli ruch jest jednostajny to średnia wartość
prędkości jest równa chwilowej wartości prędkości.
Prędkość chwilową obliczamy dla bardzo krótkiego
czasu.
 20 m/s = 36 km/h
 Zad. 1, 2, 3 (zapis zadania!)/str. 41
 6. Pierwsza zasada dynamiki
 Ruch jednostajny prostoliniowy: prędkość
stała co do wartości i kierunku.
 Równanie ruchu jednostajnego
prostoliniowego:

• Wzór funkcji liniowej:

y = ax+b x = xo + v  t
x = v  t + xo
gdzie: x –współrzędna położenia po czasie [m] – wartość
funkcji
xo- współrzędna położenia początkowego [m]
v – prędkość [m/s] – współczynnik kierunkowy prostej
t – czas ruchu [s] - argument
 Wykres zależności szybkości, prędkości,
drogi i położenia od czasu
 Wektor prędkości:
Wartość współrzędnej wektora prędkości jest
ujemna, gdy ciało się cofa względem założonego
zwrotu osi.
 Prędkość średnia (dla całego ruchu)
a prędkość chwilowa (mierzona w bardzo
krótkim czasie) → jaką prędkość (chwilową czy
średnią) pokazuje szybkościomierz samochodu?

[m/s] lub [km/h]

Rys. str. 42
i 43 i
44wykresy
Elementy obowiązkowe na wykresie:

 Opisane i wyskalowane osie – na
osiach zaznaczone wielkości
Jak czytać wykres
– dodatek
matematycznyfizyczne
str. i jej jednostki. Naniesiona
43 skala.
 Wyznaczanie szybkości na
podstawie wykresy s(t).
 W ruchu prostoliniowym prędkość i szybkość mają tę samą wartość,
więc można wzór na współrzędną położenia zapisać jako wzór na drogę.

s = so + v  t
 Często nie ma określonego położenia początkowego więc so = 0
 Położenie x może być ujemne (jak liczba na osi liczbowej) – jeżeli x0
jest ujemne to ciało zaczyna ruch jakby sprzed linii startu.
 Droga s nie może być ujemna (rośnie niezależnie od kierunku i zwrotu
ruchu – jak wskazanie szybkościomierza w samochodzie).
 Ujemna wartość prędkości oznacza, że nastąpiła zmiana zwrotu ruchu
(ciało się cofa).
 Szybkość nie może być ujemna – jak w szybkościomierzu w
samochodzie.
 Czas nie może być ujemny (choć kobiety by się cieszyły☺).
 Kąt nachylenia wykresu x(t) oraz s(t) zależą odpowiednio od wartości
wektora prędkości oraz od wartości szybkości.
 Doświadczenie: badanie ruchu jednostajnego
prostoliniowego.
t[s]
od początku 0
ruchu
s[m]
od początku 0
Niepewności
 ruchu pomiarowe:
∆t = …………….. ∆s = ………………………
v[m/s]
 Wykres s(t) z niepewnościami pomiarowymi –
prosta najlepszego dopasowania.
𝒔
Obliczanie prędkości 𝒗 =
𝒕
 Niepewność pomiaru
prędkości: względna
i bezwzględna:
 Pierwsza zasada dynamiki Newtona
 I zdN (zasada bezwładności):
Jeżeli na ciało nie działa żadna siła, lub siły działające
się równoważą (siła wypadkowa = 0), to ciało
spoczywające będzie nadal spoczywać, a ciało
poruszające się wciąż będzie się poruszać z tą samą
prędkością po linii prostej (ruchem jednostajnym
prostoliniowym).
 Bezwładność – cecha wszystkich ciał polegająca na
tym, że zmiana prędkości wymaga użycia siły (np.
napędowej gdy chcemy przyspieszyć, lub hamującej
gdy chcemy zwolnić).
 Na uderzony krążek hokejowy na lodzie (kostkę lodu
na stole) prawie nie działają siły oporu – można uznać,
że nie działają na niego żadne siły w kierunku ruchu –
więc krążek porusza się ruchem jednostajnym
prostoliniowym.
 Bezwładność
 Gdyby na rozpędzony samochód lub krążek hokejowy przestały
działać wszystkie siły to samochód (piłka) toczyłby się do
nieskończoności. Ale są siły oporu, więc gdy nie ma napędu, który te
siły równoważy, samochód zatrzymuje się pod działaniem siły oporu.
 Siła bezwładności odpowiada np. za to, że pasażer gwałtownie
hamującego samochodu uderza głową w przednią szybę. Siła
bezwładności podtrzymuje ruch gdy ustanie działanie innych sił np.
siły silnika samochodu – samochód jedzie wtedy „rozpędem” czyli
dzięki sile bezwładności.
 „Rozpęd” to bezwładność. Miarą bezwładności jest masa – im
większa masa tym większa bezwładność – trudniej coś wprawić w ruch
i trudniej zatrzymać (np. tir i maluch).
 Gdy coś ma dużą bezwładność może być niebezpieczne.
◦ pasy bezpieczeństwa (np. bezwładnościowe);
◦ foteliki dla dzieci;
◦ parasolka na tylnej półce samochodu;
◦ bagaż w pociągu.
I zasadę dynamiki stosujemy gdy w
zadaniach jest mowa o:
 siła równoważących się, np. siła silnika i
siły oporu w jadącym samochodzie mają
takie same wartości – zgodnie z I zdN
samochód ten porusza sie ruchem
jednostajnym, czyli ze stałą prędkością,
 np. samochodzie jadącym ze stałą
prędkością – wtedy wiadomo, że siły
działające na ten samochód równoważą
się (np. jeżeli siła silnika wynosi 2000 N
to siła oporu też musi mieć 2000 N).
Gra w cymbergaja – bez siły strumienia powietrza, tarcie
które jest wprost proporcjonalne do siły nacisku, szybko
zatrzymałoby krążek. Ponieważ siła strumienia powietrza
równoważy siłę ciężkości więc siła wypadkowa jest = 0
(czyli siła nacisku =0 czyli tarcie =0). Ponieważ
praktycznie nie ma tarcia ani żadnych innych sił
poziomych krążek porusza się ruchem jednostajnym
prostoliniowym.
 Poduszkowiec – schemat działania

Maglev – lewitujący na poduszce

magnetycznej pociąg.
Zadania (→ zapis zadania)
Zad.1. Rowerzysta przez 20 min jedzie na wschód i
przebywa drogę 8,0 km, po czym zawraca na zachód i przez
8 min pokonuje dystans 3,2 km. W końcu znowu jedzie na
wschód na odległość 16 km, co zajmuje mu 40 min.
Jakie jest całkowite przemieszczenie rowerzysty? Jaką
drogę pokonał? Jaka jest jego prędkość średnia? Jaka jest
jego szybkość średnia?
Zad.2. Połączenie Kraków Główny – Warszawa Centralna
obsługiwane jest przez pociąg Pendolino. Odległość 293 km
między stacjami pokonuje on w 2 godz. i 18 min. Z jaką
średnią szybkością jedzie Pendolino na tej trasie?

Zad. 2, 4/str. 47
Ciężarówka o długości
10 m wyprzedza na
autostradzie samochód
osobowy o długości 3
m. Prędkość ciężarówki
to 97 km/h, a
samochodu 80 km/h.
Jak długo trwa
wyprzedzanie? (Ile
czasu upłynie od chwili,
gdy przód ciężarówki
znajdzie się na
wysokości tylnego
zderzaka samochodu,
do chwili, gdy tył
ciężarówki minie
czubek maski
samochodu?)
Str. 48 7. Ruch jednostajnie zmienny
 Praktycznie każdy ruch w przyrodzie jest
zmienny i niekoniecznie prostoliniowy.
 Często liczy się średnią wartość
prędkości (szybkość średnia): scał
vśr =
tcał
scał – droga całkowita (nie przemieszczenie)
tcał – czas całkowity (również postoje)
 Gdy zmienia się wektor prędkości, pojawia się
przyspieszenie
 m s m 1
m

 s2 = s = s  s 
 
 ∆v – przyrost wektora prędkości

(to różnica wektorów, ale w ruchu prostoliniowym

bez zmiany zwrotu można przyjąć, ze to różnica
wartości ∆𝒗 = 𝒗𝒌 − 𝒗𝒐 ).
 Zwrot przyspieszenia – gdy ciało przyspiesza
przyspieszenie ma zgodny zwrot z prędkością,
gdy ciało zwalnia przyspieszenie ma przeciwny
zwrot do prędkości. Rys str. 52
 Wartość przyspieszenia w ruchu
prostoliniowym przy założeniu, że ciało porusza
się „do przodu” czyli prędkość jest dodatnia.
 Ruch jednostajny → a = 0 ponieważ vk = vp
i ∆v = vk – vp = 0 (prędkość stała)
 Ruch przyspieszony → a > 0 ponieważ vk > vp
i ∆v = vk – vp > 0 (prędkość rośnie)
 Ruch opóźniony → a < 0 ponieważ vk < vp
i ∆v = vk – vp < 0 (prędkość maleje).
 W ruchu jednostajnie zmiennym przyspieszenie ma stałą
wartość.
 Jak obliczyć prędkość końcową w ruchu zmiennym:

vk = vo + at Gdzie a jest współczynnikiem

kierunkowym prostej wykresu v(t)
 Wyznaczanie przyspieszenia
 Z wykresu szybkości w funkcji czasu
v(t)
 Mierzymy szybkość początkową,
końcową i czas ruchu
vk − vo
a=
t
 LUB mierzymy drogę przebytą i czas
od momentu startu (→ doświadczenie z
ławką i piłką).
at 2
s = vot +
2
 Zad.1. Samochód przyspiesza od 1 do 100 km/h w czasie 8 s.
Oblicz przyspieszenie tego samochodu.
 Zad. 2/54, 3/54!!
 Zad.2. Samochód ruszył z miejsca i przez 4 sek. poruszał się z
przyspieszeniem 3 m/s2. Oblicz jaką prędkość osiągnął po tym
czasie oraz jaką drogę pokonał. Narysuj wykres zależności
prędkości
t [s] od czasu
0 i drogi1od czasu 2dla tego ruchu.
3 4
v [m/s]
s [m]

Sposoby obliczania drogi w ruchu zmiennym:

1. Pole pod wykresem szybkości w funkcji czasu → str. 53
2. Z prędkości średniej – gdy jest to jeden etap ruchu
jednostajnie zmiennego
𝒗𝒐 +𝒗𝒌
𝒔= ∙ 𝒕 (→ pole powierzchni trapezu)
𝟐
𝒂∙𝒕𝟐
3. Ze wzoru: 𝒔 = 𝒗𝒐 𝒕 + (w podr. wzór bez vo)
𝟐
 Hamujący samolot

Oblicz drogę pokonaną przez ten samolot w

ciągu 40 s.
Samochód może hamować na suchym asfalcie z opóźnieniem o
wartości 7,00 m/s2, natomiast na mokrym asfalcie jego opóźnienie
ma wartość tylko 5,00 m/s2. Znajdź drogę, po jakiej samochód się
zatrzyma (drogę hamowania), na suchej oraz
mokrej nawierzchni, jeśli zaczyna hamować przy prędkości 30,0
m/s (108 km/h). Powtórz obliczenia w sytuacji uwzględniającej czas
reakcji kierowcy równy 0,500 s.
Zad. Gepard czeka przyczajony w zaroślach. W pewnej chwili
dostrzega gazelę, nadbiegającą z szybkością 10 m/s, i w
momencie, gdy ta mija geparda, gepard rzuca się za nią w pogoń,
przyspieszając od zerowej prędkości początkowej w
tempie 4m/s2.
Ile czasu zajmie gepardowi złapanie gazeli?
Jakie jest całkowite przemieszczenie geparda i gazeli? Załóż, że
gazela biegnie ciągle ze stałą szybkością (np. nie zauważyła
pościgu geparda) oraz że zwierzęta biegną po prostej.
Rozważmy sytuację, w której samochód, włączając się do
ruchu na autostradzie, musi rozpędzić się na pasie
rozbiegowym o długości 200,0 m. Jeżeli jego prędkość
początkowa wynosi 10,0 m/s, a przyspieszenie to 2,00
m/s2, jak długo zajmie kierowcy włączanie się do ruchu?
(Taka informacja mogłaby być użyteczna przy
projektowaniu infrastruktury autostradowej przez
inżynierów.)
Str. 55
Druga zasada dynamiki Newtona
Przyspieszenie, z którym porusza się ciało o masie m,
jest wprost proporcjonalne do siły wypadkowej Fwyp
działającej na to ciało, a odwrotnie proporcjonalne do
jego masy. Kierunek i zwrot przyspieszenia jest taki
sam jak siły (→masa jest dodatnia).

  m 
 Fwyp  N kg s 2 m 
a=  = = 2
m  kg kg s 
 

→ Analiza tekstu – str. 80 Przyspieszenie samochodu jest znacznie

mniejsze niż motocykla o takim samym silniku. Dlaczego?
→ Droga hamowania tira jest znacznie dłuższa niż samochodu
osobowego o takiej samej sile hamulców. Dlaczego?
→ Jakie przyspieszenie miałby tir gdyby był napędzany silnikiem od
„malucha”?
 Zależność przyspieszenia od siły i masy
 rys. str. 56 i 57 samochody
 Wskazówki
 Siła wypadkowa = siła zgodna z kierunkiem
ruchu odjąć siła przeciwna do kierunku ruchu.
 Siły oporu zawsze są przeciwne do kierunku
ruchu.
 Gdy jest jedna siła to jest ona równa sile
wypadkowej (siła oporu jest wtedy ujemna).
 Jeżeli Fwyp > 0 to a > 0 więc ruch przyspieszony.
 Jeżeli Fwyp < 0 to a < 0 więc opóźniony.
 Jeżeli Fwyp = 0 to a = 0 więc ruch jednostajny
(I zdN).
 Która siła jest większa?
Rozważ również sytuację gdy podana prędkość
(przyspieszenie na drugim rysunku) jest chwilowa.

Zad. 2,3/59
 Spadek swobodny i rzut pionowy w górę

 Bez oporów powietrza, wtedy

przyspieszenie jest = ziemskiemu = 9,81
m/s2.
 W spadku swobodnym prędkość rośnie o
9,81 m/s w ciągu każdej sekundy (ile to
km/h?)
 W rzucie w górę prędkość maleje o 9,81
m/s w ciągu każdej sekundy.
Przyspieszenie wynosi więc -9,81 m/s2
(czyli opóźnienie wynosi 9,81 m/s2)
1. Na samochód działają siły: silnika 4,2 kN,
oporu 1200 N. Masa samochodu = 1,2 tony.
Narysuj ten układ. Jakim ruchem porusza się
samochód, na jakiej zasadzie dynamiki się
opierasz? Oblicz przyspieszenie tego
samochodu, jego ciężar oraz prędkość
końcową i drogę przebytą przez 4 sekundy
ruchu. Prędkość początkowa 5 m/s.
2. Jakie siły działają na samochód o masie 700 kg
jadący po prostej drodze ze stałą szybkością
20 m/s? Narysuj je, nazwij, podaj jakie mają
wartości, jeżeli siła oporu = 3000 N. Na której
zasadzie dynamiki się oprzesz? Oblicz
przyspieszenie tego samochodu.
3. Kamień o masie 1,2 kg spada z przyspieszeniem
4 m/s2. Jaka siła oporu powietrza działa na ten
kamień? Oblicz ciężar kamienia.
4. Rowerzysta ruszył z miejsca i po 4 s osiągnął
prędkość 10 m/s. Jaka siła oporu działa na niego
jeżeli rowerzysta pedałuje z siłą 1,5 kN. Masa
rowerzysty wraz z rowerem wynosi 80 kg. Oblicz
ciężar tego rowerzysty.
5. Samochodzik o masie 20 dag sunie po linii prostej
z prędkością 4 m/s. Siła tarcia hamuje jego ruch.
Oblicz tę siłę, wiedząc, że samochodzik zatrzymał
się po czasie 5 s.
6. Na podstawie tekstu narysuj wykres prędkości,
szybkości, przemieszczenia i drogi w funkcji
czasu. Oblicz przyspieszenia na poszczególnych
etapach oraz prędkość i szybkość średnią (→pole
pod wykresem v(t)).
Jaś ruszył z miejsca i w ciągu 4s osiągnął prędkość
8m/s. Następnie przez 2 sekundy poruszał się ze
stałą prędkością, potem zaczął zwalniać i zatrzymał
się po upływie kolejnych 6s.
Str. 60 9. Opory ruchu
 Opory ruchu: tarcie i opór ośrodka (opór powietrza lub lepkość cieczy).
 Tarcie to siła oporu, jej zwrot jest przeciwny do kierunku ruchu.
 W spoczynku mamy tarcie statyczne (dopóki ciało nie ruszy z miejsca).
 W ruchu mamy tarcie kinetyczne (dynamiczne).
 Współczynnik tarcia statycznego jest większy od współczynnika tarcia kinetycznego,
czyli trudniej coś ruszyć z miejsca niż w ruchu utrzymać. → nie powinno się
wyhamowywać do 0, lepiej jechać powoli, ale ciągle niż sposobem „gaz-hamulec” –
każdorazowe ruszenie z miejsca to konieczność przezwyciężenia tarcia statycznego –
większego niż kinetyczne.
 W podręczniku nie ma wzoru!

Tk = k  FN Ts  s  FN → „ściąga”
 Opór ośrodka (np. opór powietrza lub lepkość cieczy) zależy od gęstości ośrodka,
powierzchni natarcia (kształtu ciała – np. samochodu, spadochron) i prędkości ciała.
Tarcie nie zależy od prędkości.
 Opór powietrza zależy wprost proporcjonalnie od kwadratu prędkości!!
 Spadający człowiek po jakimś czasie osiągnie prędkość maksymalną i jego prędkość już
nie będzie rosła. Opór powietrza rosnący wraz z kwadratem prędkości zrównoważy siłę
grawitacji (→ I zdN). Ta prędkość maksymalna wynosi ok. 180 – 200 km/h!!

 rys. str. 63
FZ – siła zewnętrzna
(np. ciągnąca)
Tsm – tarcie statyczne
maksymalne
Tk – tarcie kinetyczne
 Współczynnik tarcia zależy od:
◦ rodzaju powierzchni trących (→ materiały
trące, obecność smaru, wygładzenie – ale
bez przesady! → siły przylegania – gekon
str. 62);
◦ temperatury.
 Współczynnik tarcia nie zależy od pola
powierzchni trących, o ile np. skrzynia, którą
ciągniemy po śniegu nie zapada się leżąc na
boku o mniejszej powierzchni.
 Gdy samochód jedzie bez poślizgu między
oponą a asfaltem jest tarcie statyczne, gdy
się ślizga – tarcie kinetyczne. Ponieważ
tarcie statyczne jest większe, łatwiej
zatrzymać samochód jadący bez poślizgu →
system ABS lub nie blokować kół hamując.
 Tarcie kinetyczne może być poślizgowe lub
toczne (mniejsze! → wynalazek koła).
Tarcie toczne: koło, łożyska.

Powierzchnie fs fk ł. baryłkowe
stal po lodzie 0,1 0,05
stal po stali 0,6 0,4
opony po 1,0 0,75
suchym betonie
opony po 0,7 0,5 ł. kulkowe
mokrym betonie

opony po 0,3 0,02

zaśnieżonym
betonie
lód po lodzie 0,1 0,02
drewno po 0,5 0,3
drewnie ł. ślizgowe
str. 67
10. Siły bezwładności
 → zasady dynamiki Newtona – zależność
ruchu od wartości i zwrotu siły
wypadkowej.
 Siła bezwładności pojawia się gdy
próbujemy zmienić stan ciała, np. gdy ciało
hamuje siła bezwładności działa „do
przodu” – przeciwdziała hamowaniu.
 Siła bezwładności to siła pozorna – nie
pochodzi od żadnego ciała.

  minus oznacza, że siła

Fb = −m  a bezwładności ma przeciwny
zwrot do przyspieszenia
Jakie było opóźnienie
samochodu?
Jaka siła bezwładności
zadziałała na człowieka o
masie 100 kg?
Jaką pozorna masę miał ten
człowiek w czasie zderzenia?
Układ inercjalny i nieinercjalny
 Układ inercjalny – to układ związany z gwiazdami
stałymi, pozostający w spoczynku lub poruszający
się ruchem jednostajnym prostoliniowym względem
gwiazd stałych. Często przyjmujemy, że Ziemia
jest układem inercjalnym, ale → siła Coriolisa.
 Układ nieinercjalny – działają tu siły pozorne,
związane ze zmianą prędkości ciała, np. siła
bezwładności.
 →str. 68 – „uczony” ślimak
 Siła odśrodkowa to też siła bezwładności – jej
działanie odczuwamy siedząc na karuzeli – próbuje
wyrzucić nas na zewnątrz karuzeli. Działanie tej
siły obserwujemy tylko w układzie nieinercjalnym
czyli takim, który nie jest w spoczynku i nie
porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym.
Zad. Skrzynia o masie 50 kg leży na naczepie samochodu ciężarowego.
Współczynniki tarcia między powierzchniami wynoszą
odpowiednio μk=0,300 i maksymalnie μs=0,400. Znajdź siłę tarcia
między skrzynią a podłogą naczepy, jeśli auto jedzie ruchem
jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem wynoszącym
odpowiednio (a) 2,00m/s2 lub (b) 5,00m/s2.
Jak będzie zachowywała się skrzynia w obu przypadkach? Jakie siły na
nią działają?
Zadania powtórzeniowe str. 76
 To trzeba umieć
 To powinieneś umieć
 To warto umieć
 Dasz sobie z tym radę? – Świetnie!