1.3.

Đặc điểm của giai cấp công nhân hiện nay với giai cấp công nhân truyền
thống
Giai cấp công nhân hiện nay là những tập đoàn người sản xuất và dịch vụ bằng
phương thức công nghiệp tạo nên cơ sở vật chất cho sự tồn tại và phát triển của thế
giới hiện nay. Giai cấp công nhân hiện nay so với giai cấp công nhân truyền thống ở
thế kỷ XIX với quan niệm của C.Mác – Ph. Ăngghen thì vừa có những điểm tương
đồng vừa có những điểm khác biệt, biến đổi mới trong điều kiện lịch sử mới.
* Về điểm tương đồng
Trong xã hội hiện đại ngày nay, giai cấp công nhân vẫn đang là lực lượng sản
xuất hàng đầu, là chủ thể của quá trình sản xuất công nghiệp hiện đại mang tính xã hội
hóa ngày càng cao. Công nghiệp hóa vẫn là cơ sở khách quan để giai cấp công nhân
hiện đại phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng. Mẫu thuẫn đối kháng về lợi
ích cơ bản giữa giai cấp tư sản và giai cấp công nhân vẫn tồn tại, vẫn là nguyên nhân
cơ bản của đấu tranh giai cấp trong xã hội. Ở nhiều nước, phong trào cộng sản và công
nhân vẫn luôn là lực lượng đi đầu trong cuộc đấu tranh vì hòa bình, hợp tác và phát
triển, vì dân sinh, dân chủ, tiến bộ xã hội và chủ nghĩa xã hội.
Trên cơ sở những điểm tương đồng của giai cấp công nhân hiện đại so với giai
cấp công nhân truyền thống giữa thế kỷ XIX, có thể khẳng định: Lý luận về sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân của chủ nghĩa Mác – Lênin vẫn giữ nguyên giá trị khoa
học, vẫn có ý nghĩa thực tiễn to lớn, chỉ đạo cho cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân
chống chủ nghĩa tư bản và lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa trong sự phát triển
của thế giới hiện nay.
* Về những biến đổi và khác biệt
- Xu hướng “trí tuệ hóa” tăng nhanh
Trong xã hội hiện đại ngày nay, giai cấp công nhân hiện đại có xu hướng trí tuệ
hóa gắn liền với cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, với sự phát triển kinh tế
tri thức. Do đó, đã xuất hiện nhiều khái niệm mới về công nhân như: “công nhân tri
thức”, “công nhân trí thức”, “công nhân áo trắng”, “lao động trình độ cao”,… Nền sản
xuất và dịch vụ hiện đại đòi hỏi người lao động phải có hiểu biết sâu rộng về tri thức
và kỹ năng nghề nghiệp. Báo cáo phát triển nhân lực của Ngân hàng Thế giới từ đầu
thế kỉ XXI đã nêu rõ: “Tri thức là một động lực cơ bản cho việc gia tăng năng suất lao
động và cạnh tranh toàn cầu. Nó là yếu tố quyết định trong quá trình phát minh, sáng
kiến và tạo ra của cải xã hội.” Để đáp ứng sự thay đổi của công nghệ trong nền sản
xuất, hiện nay công nhân được đào tạo toàn diện và chuẩn mực hơn. Gắn liền với cách
mạng khoa học và công nghệ hiện đại, với sự phát triển của nền kinh tế tri thức. Trong
giai cấp công nhân hiện đại vẫn có cả đội ngũ công nhân truyền thống (những công
nhân lao động giản đơn, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ thấp) song tỷ lệ ngày càng
giảm và xuất hiện ngày càng nhiều công nhân trí thức. Công nhân trí thức sẽ là bộ
phận chủ đạo, nòng cốt trong giai cấp công nhân hiện đại. Điều này không nằm ngoài
dự báo của C.Mác và Ph.Ăngghen. Sự phát triển từ công nhân lao động giản đơn sang
công nhân trí thức đã trở thành xu thế chung của sự phát triển và tiến bộ xã hội. Trong
điều kiện thông tin, khoa học công nghệ đã chiếm vị trí hàng đầu trong sản xuất, công
nhân trí thức trở thành bộ phận tiên tiến nhất của giai cấp công nhân hiện đại. Chiến
lược phát triển kinh tế tri thức cùng với phát triển đội ngũ công nhân trí thức đã trở
thành xu thế chung của các quốc gia hiện nay. Ngoài ra, hao phí lao động hiện đại chủ
yếu là hao phí về trí lực chứ không còn thuần túy là hao phí sức lực cơ bắp. Cùng với
đó, nhu cầu về vật chất, tinh thần, văn hóa của công nhân ngày càng tăng, phong phú
đa dạng hơn. Ở xã hội hiện đại ngày nay, với trình độ tri thức và làm chủ công nghệ
cao, với sự phát triển của năng lực trí tuệ trong kinh tế tri thức, công nhân hiện đại
đang có thêm điều kiện vật chất để tự giải phóng, trở thành nguồn lực cơ bản, nguồn
vốn xã hội quan trọng trong các nguồn vốn của xã hội.
- Xu hướng “trung lưu hóa” gia tăng
Trong bối cảnh toàn cầu hóa chủ nghĩa tư bản đã có một số điều chỉnh nhất định
về phương thức quản lý, các biện pháp điều hòa mâu thuẫn xã hội. Điều này đang tác
động hai mặt vào giai cấp công nhân. Một bộ phận công nhân đã tham gia vào sở hữu
một lượng tư liệu sản xuất của xã hội thông qua chế độ cổ phần hóa. Về mặt hình thức,
họ không còn là “vô sản” nữa và có thể được “trung lưu hóa” về mức sống, nhưng về
thực chất, ở các nước tư bản, do không chiếm được tỷ lệ sở hữu cao nên quá trình sản
xuất và phân chia lợi nhuận vẫn bị phụ thuộc vào những cổ đông lớn. Việc làm và lao
động vẫn là nhân tố quyết định mức thu nhập, đời sống của công nhân hiện đại.
 Trong bối cảnh mới của toàn cầu hóa, hội nhập và cách mạng công nghiệp lần
thứ tư, tính chất xã hội hóa của lao động công nghiệp mang nhiều biểu hiện mới: sản
xuất công nghiệp trong thế giới toàn cầu hóa đang mở rộng thành “chuỗi giá trị toàn
cầu”. Quá trình sản xuất một sản phẩm liên kết nhiều công đoạn của nhiều vùng, miền,
quốc gia, khu vực. Khác với truyền thống, trong nền sản xuất hiện đại dựa trên nền sự
phát triển của công nghiệp và công nghệ cao, đã xuất hiện những hình thức liên kết
mới như “xuất khẩu lao động tại chỗ”, “làm việc tại nhà”, “nhóm chuyên gia quốc tế”,
“quốc tế hóa các tiêu chuẩn sản xuất công nghiệp” (như ISO 9001, 9002). Tính chất xã
hội hóa của lao động hiện đại ngày càng được nâng cao và mở rộng. Lực lượng sản
xuất hiện đại đã mang tính chất quốc tế. Giai cấp công nhân hiện đại tăng nhanh về số
lượng, thay đổi mạnh về cơ cấu trong nền sản xuất.
Trong bối cảnh mới của toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và cách mạng công
nghiệp thế hệ mới (4.0), công nhân hiện đại cũng tăng nhanh về số lượng, thay đổi lớn
về cơ cấu trong nền sản xuất hiện đại. Cơ cấu xã hội, cơ cấu nghề nghiệp, cơ cấu thu
nhập giữa các bộ phân công nhân rất khác nhau trên phạm vi toàn cầu cũng như trong
mỗi quốc gia. Ở các nước xã hội chủ nghĩa, giai cấp công nhân đã trở thành giai cấp
lãnh đạo, Đảng Cộng sản trở thành Đảng cầm quyền trong quá trình xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở một số quốc gia xã hội chủ nghĩa. Đó là những biến đổi mới của giai
cấp công nhân hiện nay so với giai cấp công nhân truyền thống ở thế kỉ XIX.
Tài liệu tham khảo:
[1]. Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học ( Giáo trình tập huấn hè 2019) dành cho bậc
đại học – không chuyên ngành lý luận chính trị - Bộ Giáo dục và đào tạo, Hà Nội,
2019, trang 35-37.
[2]. PGS.TS. Nguyễn Viết Thảo, PGS.TS. Nguyễn An Ninh. (2020). Năm xu hướng
biến động của giai cấp công nhân trên thế giới hiện nay. Truy cập 07/12/2021, từ
https://tcnn.vn/news/detail/51338/Cong-nhan-tri-thuc-va-chu-truong-tri-thuc-hoa-
cong-nhan-cua-Dang.html.
[3]. Nội dung Giáo trình Chủ Nghĩa Xã Hội Khoa Học. Truy cập 07/12/2021, từ
https://thuvienpdf.com/xem-sach/giao-trinh-chu-nghia-xa-hoi-khoa-hoc.