Araling Panlipunan

Kasaysayan ng Daigdig
Heograpiya ng Daigdig
Ano ang Heograpiya?

 Nagmula sa salitang Greek na “geographia” na nangangahulugang paglalarawan

ng daigdig
 Siyentipikong pag-aaral ng katangiang pisikal ng daigdig
 Tinatalakay dito ang distribusyon at interaksyon ng samo’t saring pisikal,
biolohikal, at kultural na katangian ng mga bagay sa ibabaw ng daigdig

Ano ang Heograpo?

 Tawag sa mga nagpapakadalubhasa sa pag-aaral ng heograpiya

 Sumusuri ng pagbabago sa daigdig at ang kaugnayan at intereksyon nito sa mga
taong naninirahan dito

Kaugnayan ng Heograpiya sa iba pang Asignatura

 Kasaysayan
 Agham Pampolitika
 Sosyolohiya
 Ekonomiks

Kasaysayan

 Nakaapekto ang heograpikal ng kalagayan sa kung paano naganap ang mga

pangyayari sa kasaysayan

Halimbawa:

 Dahil sa malamig na klima kung kaya nalagas ang hukbong French ni Napoleon
Bonaparte at bigong masakong ang Russia noong 1812

Agham Pampolitikal

 Ang pagtakda ng hangganang poliyikal ng isang bansa ay saklaw ng heograpiya

Halimbawa:

 Sa naganap na armistice sa Korean War noong 1953 ay nahati sa pamamagitan ng

38th parallel ang Korean peninsula sa dalawang political nay unit- ang North
Korea at ang South Korea
Sosyolohika

 Ang pagbuo at pag-unlad ng mga pamayanan ay nakasalalay rin sa lagay ng

kapaligiran nito

Halimbawa:

 Ang pagiging kapuluan ng Pilipinas ay isang salit sa pagkakaroon nito ng iba’t

ibang kaugalian at tradisyon

Ekonomiks

 Mahalagang salik ang likas na yaman, vegetation, klima, at topograpiya ng isang

teritoryo sa kabuhayan ng mga naninirahan dito

Halimbawa:

 Ang lokasyong ng Constantinople sa pagitan ng mga rutang pangkalakalan ng

Europe at Asya ay salik sa pag-unlad ng Imperyong Byzantine

Limang Tema sa Pag-aaral ng Heograpiya

 Lokasyon
 Lugar
 Rehiyon
 Interaksyon ng Tao at Kapaligiran
 Paggalaw

Lokasyon

 Sumasagot sa tanong sa “Nasaan ito?”

 Gamit pagtukoy ng kinaroroonan at distribusyon ng tao at lugar sa daigdig

Dalawang paraan upang matukoy ang kinaroroonan ng daigdig

Tiyak na Lokasyon

 Eksaktong kinaroroonan ng tao o lugar ay natutukoy sa pamamagitan ng

paglandas ng line of latitude at lie of longitude

Sistemang Grid

 Sistema ng pagtuky ng lokasyon batay sa pinagkrus na line of latitude at line of

longitude

Relatibong Lokasyon

 Ginagamit sa pagtuko yng kinaroroonan ng isang tao o lugar sa pamamagitan ng

mga nakapaligid dito
Lugar

 Sumasagot sa tanong na “Anong mayroon dito?”

 Nagsasaalang-alang sa pisikal at kultura na katangian ng isang lugar na kaiba sa
iba pang lugar sa daigdig

Dalawang Aspekto ng Lugar

Pisikal na Katangian

 Tumutukoy sa likas na kapaligiran ng isang lugar tulad ngg kalupaan, katubigan,

vegetation, klima, at likas na yaman

Katangiang pantao

 May kinalaman sa idea, gawi, at kultura ng tao, tulad ng kabuhayan

Rehiyon

 Sumasagot sa tanong na “Panno nagkakaiba o nagkakatulad ang mga lugar?”

 Tumutukoy sa isang bahagi ng daigdig na may magkakatulad na katangian
 Ang bawat rehiyon ay pinagbubuklod ng higit sa isang pagkakatulad sa aspektong
pisikal. Political, ekonomiko, at kultura

Interaksyon ng Tao at Kapaligiran

 Sumasagot sa tanong na “Ano ang ugnayan ng mga tao sa kaniyang kapaligiran?”

 Gamit ito sa pagtalakay o pag-aaral kung paano umaasa sa, nililinang, at
umaangkop sa kapaligiran ang tao

Paggalaw

 Sumasagot sa tanong na “Bakit at paano nagkaugnay ang mga lugar sa isa’t-isa?”

 Tinatalakay kung paano ang paglipat ng kinaroroonan ng tao, ideya, bagay, at iba
pang sistemang pisikal tulad ng hangin ay nakaaapekto sa ugnayan ng mga tao sa
magkakaibang lugar

Tatlong Uri ng Distansya

Distansiyang Linear

 Sumasagot sa tanong na Gaano kalayo?”

Distansya sa Oras

 Sumasagot sa tanong na “Gaano katagal ang paglalakbay?”

Distansyang Sokolohikal

 Tumutukoy sa pananaw ng tao tungkol sa distansya

Mga Sangay ng Heograpiya
Heograpiyang Pisikal

 Ang sangay na nakatuon sa pag-aaral ng iba’t-ibang katangiang at proseso ng

pisikal na daigdig tulad ng paggalaw ng hangin at tubig
 Karaniwang nagdidikta kung malilimitahan o mapauunlad ng tao ang kaniyang
pamumuhay

Heograpiyang Panta

 Sangay ng heograpiya na nakatuon sa pag-aaral kung paano namumuhay ang tao

sa kaniyang pisikal at kultural na kapaligiran
 Saklaw nito ang pag-aaral sa wika, relihiyon, ekonomiya, pamahalaan, at iba pang
aspekto tulad ng distribusyon ng populasyon at kalunsuran

Ang Pisikal na daigdig

Daigdig

 Matatagpuan sa Solar System

 Ikatlo saw along planeta mula sa araw
 Mayroon itong natural satellite, ang buwan

Ilang Datos Tungkol sa Daigdig

Diyametro 12, 756 kilometro (km)

Tinatatayang layo mula sa araw 149.6 milyong kilometro (km)

23 oras, 56 minuto at apat na

Tagala na pag-ikot sa axis
segundo

Tagal na pag ikot sa araw 365.26 na araw

Temperatura sa ibabaw ng daigdig 70 hanggang 55 degree celcius

Estruktura ng Daigdig
Tatlong Pangunahing Bahagi ng Daigdig
Crust

 Pinakamanipis at pinakalabas na bahagi ng daigdig, may tatlo hanggang 60 km

ang kapal
 Binubuo ito ng lahat ng kalupaan at ocean basin

Mantle

 May kapal at mainit na layer ng semi- solid na bato may 2900 km ang kapal

Core

May dalawang bahagi:

Outer Core

 2200 km ang kapal at binubuo ng tunaw na bato

Inner Core

 Solido at may kapal na 1250 km

Tectonic Plate

 Naglalakihang tipak ng batong bumubuo sa crust ng daigdig

 Sa paggalaw nito, nagkakaroon ng paglindol, pagputok ng bulkan, at pagbuo ng
mga kabundukan – daan upang mabago ang anyo ng kalupaan at katubigan sa
daigdig

Mga Karagatan sa Daigdig

Karagatan Kabuuang Sukat (sa square km)

Pacific Ocean 155 557 000

Atlantic Ocean 76 762 000

Indian Ocean 68 556 000

Southern Ocean 20 327 000

Arctic Ocean 14 056 000

Mga Kontenente ng Daigdig
Kontenente

 Ang pinakamalaking masa ng lupa sa ibabaw ng daigdig

 Karaniwang naliligira ng malaking anyong tubig

Pitong Tradisyunal na Kontinente ng Daigdig

 Asya
 Africa
 North America
 South America
 Antartica
 Europe
 Australia

Asya

 Matatagpuan sa hilagang bahagi ng Asya ang pinakamalamig na lugar sa daigdig

 Nasa kanlurang bahagi naman nito ang pinakamainit na rehiyon
 Ang timog-silangang bahagi ng kontinente ay may mainit at basing panahon

Africa

 Malaking bahagi ng Africa ay binubuo ng mga disyerto

 Ang timog na bahagi nito ay may klimang disyerto, steppe, tropical savannah, at
tropical rainforest

North America

 Nakakaranas ng malamig na klima ang North America particular sa Alaska at

Greenland
 Mainit sa disyerto sa timog-kanlurang bahagi nito
 Klimang tropical sa timog-silangang kontenente, gitnang America, at Caribbean

South America

 Mayroong klimang tropical ang malaking bahagi nito particular sa Amoazon

Basin
 Ang Columbian, Venezuela, Brazil, Bolivia, at Paraguay ay may klimang tropical
savannah
 May klimang steppe at highland naman sa kanlurang bahagi nito tulad ng Andes

Antarctica

 Ang pinakamalamig at pinakama-yelong rehiyon sa daigdig

 Itinuturing na disyerto ang Antarctica sapagkat 0.20 metro lamang ng
karaniwang ulan nito sa buong taon
Europe

 Mayroon klimang marine coast, katamtamang temperature tuwing tag-init at

taglamig an hilagang-kanlurang bahagi nito
 Malaking bahagi ng timog Europe ay may klimang Mediterranean

Australia

 Mainit at karaniwang tagtuyot ang panahon sa gitnang bahagi nito

 Mas malamig at mas basa ang panahon sa mga baybaying lugar dito

Continental Drift Theory

 Ayon sa siyentistang German na si Alfred Wegener, ang kontinente ng daigdig ay

dating magkakadikit at bumuo sa supercontinent na tinatawag na Pangaea

Topograpiya

 Tawag sa pisikal na katangian ng isang lugar o rehiyon

Teorya Tungkol sa Pinagmulan ng Daigdig

 Teoryang Paglalang
 Teoryang Siyentipiko
Teoryang Paglalang

 Ang teoryang ito ay batay sa paliwanag na nakasulat sa Bibliya

 Ang Diyos ang lumukha n gating daigdig

Ang 6 araw ng paglikha ng Diyos sa daigdig

 UNANG ARAW: paglikha ng daigdig at liwanag

 IKALAWANG ARAW: paghihiwalany ng tubig sa kaitaasan at sa ibaba at
pagkakaroon ng kalawakan
 IKAWTLONG ARAW: paglalang ng buhay halaman
 IKAAPAT NA ARAW: paglalang ng araw, buwan at bituin
 IKALIMANG ARAW: paglalang ng mga isda at mga fowl
 IKAANIM NA ARAW: paglalang sa mga hayop sa lupa at sa tao
 IKAPITONG ARAW: hangganan ng paglalang, Sabbath day
Teoryang Siyentipiko

Nebular

 Ayon kay Kant at Laplace

 Nagmula sa nebula ang solar system, kasama na ang daigdig
 Ang Nebula ay isang namumuong ulap na binubuo ng sari-saring gas
 Ang ultraviolet o sinag ng mainit nabituit ang dahilan ng pagsabog ng liwanag sa
lahat ng direksyon
 Mabilis na nagpaikot-ikot sa saninukob ang nebula sa loob ng ilang milyong taon
hanggang bumagal at dahilan ato ng paglamig at pagtigas ng mga masa

Dust-Cloud

 Halos katulad din ito ng Teoryang Nebular

 Ang pagkakaiba lamang, alikabok ng meteorite ang namuo sa halip na gas

Solar Disruption

 Isang malaking bituin na bumangga sa araw

 Nagtatalsikan sa kalawakan ang mga tipak na nagmula sa nabanggang bituin
 Nagpatulou sa pag-ikot ang mga tipak sa araw dahil sa pwersang CENTRIFIGAL

Big Bang

 Isang malaking bolang apoy na sumabog sa kalawakan. Napira-piraso hanggang

nanigas ang iilan at lumikha ang solar system na kasama na an gating mundo

Teorya Tungkol sa Pinagmulan ng Tao

 Teoryang paglalang
 Teoryang Ebolusyon
Teoryang Paglalang

 Tumutukoy sa Creationism
 Pinaniniwalaan na ang Diyos ang lumikha sa lahat ng nabubuhay sa daigdig
 Ang basehan ng teryang ito ay ang aklat ng Bibliya o tinatawag na banal na
kasulatan ng Diyos, kung saan ipinaliliwanag ang pagkabuo ng ng sanlibutan

Teoryang Ebolusyon

 Ang EBOLUSYON ay tumutukoy sa proseso sa pagbabagong anyo ng mga nilalang

na dumaan sa loob ng mahabang panahon upang higit na makibagay sa
kapaligiran
 Ang tao at unggoy ay nagmula sa iisang nilalang anabuhay sa mundo ilang
milyong taon na ang nakakalipas
Anaximander of Miletus

“Ang tao ay galing sa isda”

Charles Darwin

 1809-1882
 Naturalist
 Studied Theology
 Nagsagawa ng mga pag-aaral tungkol sa ebolusyon ng mga hayop kabulang ang
Tao
 Pinakatanyag na tagapagtaguyod ng Teorya ng Ebolusyon
 Sumulat sa akda na “On The Origin of Species by Means of Natural Selection” at
“Descent of Man”

Simula ng Buhay sa Africa

 Nagsimula ang kuwento ng tao sa GREAT RIFT VALLEY

 Ang tao, chimpanzee, gorilla at iba bang apes sa Africa ay may iisang ninuno
 Kabilang ang tao sa scientific order na PRIMATES

Ang mga Hominid

 Kabilang sa pamilya ng primates

 May kakayahang maglakad gamit ang dalawang paa o BEPEDALISM
 Mayroong OPPOSABLE THUMB

Mga iba’t-ibang hominid

 Australopithecine
 Homo Habilis
 Homo Erectus
 Homo Neanderthalensis
 Homo Sapiens

Australopithecine

 Maliit na pangit sa ngipin

 Bipedal
 Ibig sabihin ay “Southern ape”
 Nagbigay daan sa pagsibol ng henyong HOMO

Mga Halimbawa:

 Sahelanthropus
 Orrorin
 Adipithecus
Homo Habilis

 Pinakaunang kasapi sa henyong Homo

 Pinakamatandang species ng Homo
 Nangangahulugang “Handyman”
 Gumamit ng Kagamitang bato

Homo erectus

 Natuklasan ang unang Homo erectus ni Eugene Dubois sa Java, Indonesia at

tinawag itong Pithecanthropus erectus o “erect apeman”
 Mayroong makapal na buto, maliit na ngipin at malakas na panga

Homo Neanderthalensis

 Tinatawag rin na Neanderthals

 Unang natuklasan sa Belgium at Gubraltar
 Pinangalan mula sa Neander Valley, Germany kung saan may may natagpuang
labi ng species na ito

Homo sapiens

 Nag-iisang natitirang specie na Homo

 Nangangahulugang “matalino”
 Ang CRO-MAGNON ay isang halimbawa ng Homo sapiens

Homo sapiens sapiens

 Mga makabagong tao

 Nagmula dahil sa Great Leap Forward na nagpa-unlad sa pamumuhay ng mga
Homo sapiens

Ayon sa mga scientist, ang DNA ng chimpanzee ay 99% na pareho ng DNA ng tao
Kabihasnang Mesopotamia
 Mesopotamia – nagmula sa wikang Griyego na mesos, na ibigsabihin ay “gitna” at
potamos, ibigsabihin ay “ilog”
 Ang Mesopotamia ay nabuo sa pagitan ng dalawang ilog, ang ilog Tigris at ilog
Euphrates
 Ang Mesopotamia ay matatagpuan sa Iraq
 Ang mga lupain ay mataba at mayaman sapagkat dumanas ang taunang pagbaha
 Bahagi ng isang rehiyon na tinatawag na Fertile Crescent

Mga Unang Kabihasnan sa Mesopotamia

 Sumerian
 Akkadian
 Babylonian
 Hittites
 Assyrian
 Hebreo
 Phoenician
 Persian
 Chaldean

Sumerian (5300-2334 BC)

 Unang kabuhasnang nabuo sa Mesopotamia

 Unang nagtatag ng mga lungsod-estado na pinamumunuan ng mga lugal o hari
 Ilan sa malalakin lungsod na umusbong sa Sumer ay ang Uruk, Ur, Kish, Lagash,
Umma, at Nippur
 Uruk ang unang lungsod sa mundo

Mga nagging ambag ng Sumerian

 Cuneiform – sistema ng pagsulat kung saan ang mga salita ay kinatawan ng mga
simbulo o hugis, kadalasan ay tatsulok. Ang karaniwang gamit na panulat ay
stylus o eskriba na gawa sa reed, isang uri ng halaman, at ang sulatan mana ay
table na gawa sa putik
 Mas mainam na sitema ng irigasyon at pagsasaka; gumamit ng sinaunang uri ng
araro ang Sumerian
 Potter’s wheel sa paggawa ng tapayan
 Paggamit ng Gulong bilang instrument ng transportasyon ng mga tao at
kagamitan
 Code of Ur-Nammu – unang saligang batas
 Sexagesimal System – lanrangan ng matimatika
 Ziggurat
 Unang sistema ng pagsukat ng timbang at distansya
 Lunar kalendaryo na may 12 buwan
Akkadian

 Dahil sa kanilang galisng sa pakikidigma, nagapi nila ang mga Sumerian

 Itiniturin na unang kabihasnang nakapagtatag ng sang imperyo at ito ay
naisakatuparan sa pamumuno si Sargon I

Mga napagtagumpayang gawin

 Nagpasimula ng isang uri ng pamamaraan ng paghahatid ng sulat at mensahe

 Paggamit ng selyo na gawa sa putik para sa mga sulat
 Pagpapangalan ng ga taon batay sa pangalan ng haring namumununo

Babylonian (1792-1595 BC)

 Nabuo ang kabihasnan ng mga Babylonian mula sa mga labi na naiwan ng

Imperyong Akkadian
 Itinatag ni Sumuabum ang maliit na bayan ng Babylon hanggang sa ito ay lumaki
at nagisng isang imperyo sa pamumuno ng Hammurabi

Mga naging ambag ng Babylonian

 Code of Hammurabi – isang batas na may malupit na kaparusaan para sa mga

krimen na nagawa ng mga Babylonian. Isa rin itong gabay para magkaroon ng
isang organisadong lipunan
 Pag-aaral sa larangan ng astronomiya at matematika
 Epiko ng Galgamesh – ang pinakamatandang akdang pampanitikan na
natuklasan sa kasaysayan ng daigdig
 Paggamit ng mga sundial at water-clock

Hittite (1180-800 BC)

 Naging tayag sa pagmina ng mineral at paggamit ng bakat bilang materyales sa

paggawa ng mga armas at mga gamit sa pangangaso
 Naiambag din nila sa kabihasnan ng daigdig ang pagkakaroon ng talaan ng mga
titulo ng lupa ng mga mamamayan nito

Assyrian (900-600 B.C.E)

 Kilalang imperyo na gumapi sa mga Hittite at Babylonian

 Ang kanilang pinuno na si Ashurbanipal ay nagging tanyag dahil sa kaniyang
pagtatatag ng kauna-unahang sistematikong aklatan sa lungsod ng Nivevah

Chaldean-Neo-Babylonian (626-539 BC)

 Humalili sa mga Assyrian matapos nilang magrebelde sa mamumuno ni

Nabopolassar
 Naipatayo ang tanyag na Hanging Gardens of Babylon, isa sa mga itinuturing
na Seven Wonders of the Ancient Worls sa ilalim ng pamumuno ni
Nebuchadnezzar

Phoenician (1550-300 BC)

  Kilala bilang magagaling na manlalayag mula sa rehiyon ng Levant (Lebanon)
 Kabihasnan na lumukha ng alpabeto na ponetika (phonetic), kung saan ang mga
tunog ng mga salita o titik ay may kaagapay na simbolo
 Gumamit ng ibang sistemang ng pagsulat o pictograph

Lydian (2000-546 BC)

 Ang nagmula sa rehiyon ng Anatilia (Turkey) na bahagi rin ng Fertile Crescent

 Tanyag sa paggamit ng mga barya bilang uri ng salapi – kabayaran sa
pakikipagkalakaran

Persian (550-330 BC)

 Kasalukuyang matatagpuan sa Iran

 Ang Imperyong Persian o Imperyong Achaemenes, isa sa mga naunang pinuno
ng lungsod-estado
 Cyrus The Great – nagging isang malaking imperyo na gumapi sa mga
Imperyog Assyrian at Chaldean at ilan pang bahagi ng Fertile Crescent
 Darius I – humalili kay Cyrus the Great. Lumawak pa lalo ang emperyo
hanggang sa ilang bahagi ng Europa at India

Mga naiambag ng Kabihasnang Persian

 Satrapy – pamamalakad pinamumunuan ng isang satrap

 Zoroatrianism – relihiyong nagmula sa mga Persian. Ito ay batay sa mga
pangaral at turo ni Zoroaster o Zarathustra. Relihiyong naniniwala sa isang
Diyos o monotheism
 Ahura Mazda – kinikilalang Diyos ng relihiyong ito

Kabihasnang Indus
  Umusbong sa lambak ilog ng indus River, pati na rin sa Ganges River.
 Matatagpuan sa Timog Asya
 Binabantayan ng matatayog na kabundukan sa Hilaga.
 Ang kabundukan ng Himalayas at ng Hindu Kush ay may ilang landas sa ilang
kabundukan nito, tulad ng Khyber Pass.

Lupain ng Indus
 Masmalawak kaysa sa sinaunang akabihasnang Egypt at Mesopotamia
 Sakop nito ang malaking bahagi ng Hilagang Kanluran ng dating Indiaat ang
lupain kung saan matatagpuan ang Pakistan sa kasalukuyan.

Ilog Indus
 Ang tubig ng ilog ay nagmumula sa malayelong kabundukan ng Himalayas sa
Katimugang Tibet.
 Ang pag-apaw ng ilog ang nagsisilbing pataba sa lupa na nagbibigay daan para
malinang ang lupain.
 Ito ay may habang 1,000 milya na bumabagtas sa Kashmir patungong kapatagan
ng Pakistan.

Mohenjo – Daro at Harappa (2700-1500 BCE)

 Planado at organisadong lungsod

Bahagi ng Lungsod
 Citadel o mataas na moog – Nasa bandang Kanluran at nakapatong sa platform na
brick na may 12 metro ang taas at napapalibutan ng pader, may malaking
imbakan ng mga butil, malaking bulwagan at pampublikong paliguan
 Mababang bayan – may mga grid – patterned na lansangan at pare –pareho ang
sukat na bloke ng kabahayan. Ang mga bahay ay gawa sa mga brick na pinatuyo
sa pugon. Flat o pantay ang bubong ng bahay at karaniwang nakatalikod sa
pangunahing kalsada. May ilang bahay na umaabot sa 2 o 3 palapag at may
balkonahe na gawa sa kahoy, may banyo na konektado sa imburnal

Harappa (2700 – 1500 BCE)

 Natuklasan sa lambak ng Indus na tinatayang umusbong noong 2700 BCE
 Matatagpuan sa kasalukuyang Punjab na bahagi ng Pakistan
 May sukat na halos isang milyang kwadrado at tinatayang may halos 40, 000
katao
 Ang kanilang mga bahay ay hugis parisukat at halos magkakadikit – dikit
 Great Bath
 Ang mga naninirahan dito ay bihaasa sa pottery o paggawa ng mga palayok,
sculpting at pag-uukit sa bato

Mohenjo – Daro (2600 – 1800 BCE)

 Nasa katimugang bahagi ng daluyan ng Indus River
 Matatagpuan sa katimugang bahagi ng lambak ng Indus River. Ito ay
matatagpuan sa Punjab
 Naging maunlad ang pamumuhay sa Mohenjo-Daro
