1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

Dinler Tarihi

389# Hz Yusuf zamanında dirhem var

mıydı?
Kurtuluş Berzan • 22 Kasım 2022 Son güncelleme: 22 Kasım 2022  1  2.851

 4 dakika okuma süresi

Yusuf suresi dirhem ile satılan çocuk Yusuf’tan bahseder. Çocuk Yusuf
ömrünün yarısına kadar ne acılar çekmişti kim bilir? Kardeşlerinin hasetleri,
ihaneti, zalimlikleri, yuvadan kopma, kaybolma, babadan anadan ayrı düşme,
kuyuda öleceğini düşünme, esirlik, esir pazarında birkaç dirheme satılma,
kölelik, nefsiyle mücadele etme ve zindan. Peki Hz Yusuf dirhem karşılığında
satılması için o zamanlarda para kullanılması gerekmiyor muydu? Oysa ilk
para ondan 1500 sene sonra basılacaktı. Burada bir çelişki olduğu iddia
ediliyor.

İçerik [
göster
]

Yusuf 20: Onu düşük bir fiyata, birkaç dirheme sattılar. Ona önem
vermemişlerdi.

Bilinen ilk paralar M.Ö 500 civarlarında Lidya Kralı Kroisos (Krezüs)
zamanında elektron denilen altın ve gümüş karışımı madenden, bakla

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 1/9
1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

şeklinde basılmıştır.[1] Oysa Hz Yusuf’un yaşadığı tarihler “orta krallık

dönemi” olduğu kabul edilir. 316# Mısır kayıtlarında Hz Yusuf yazımızda
bahsettiğimiz gibi o dönemde tüm Mısır’ı kırıp geçiren bir kıtlıkla mücadele
etmek için çok değişik stratejiler izleyen, kral kadar saygın olan, insanların
secde ederek hürmet gösterdiği, ülkenin hazinelerini ele almış bir vezir vardır
ki bu vezirin saray adı Mentuhotep’dir. O yazıyı da mutlaka okuyun: Hz Yusuf
kimdi?

İlgili Makaleler

233# Anlayasınız diye Kur’an’ı Arapça indirdik – Arap’a hiç

yabancı dilde bir kitap olur mu?
 11 Nisan 2020

Bu yazıda ise Hz Yusuf döneminde dirhem kullanılmıyordu konusunu

anlatacağız.

Dirhem nedir?
Öncelikle dirhem nedir kısaca anlatmamız gerekiyor. Dirhem eski Dünya’daki
gümüşün ağırlık birimidir. Yani gümüş ticaretinde önemli olan gümüşün
ağırlığı idi ve bu ağırlık dirhem ile ifade edilirdi. Antik Yunanistan’dan, İran’a,
Ermenistan’a kadar bu dirhem kelimesi gümüş ağırlığı için kullanılırdı ve
paralarını da bir dirhem olarak basarlardı. Böylece bir madeni paraya bir
dirhem denirdi.

Gümüşün para şeklinde olması da gerekmiyordu. Hangi şekilde olursa olsun,

değeri ağırlığına göre belirleniyordu ve dirhem ile ifade ediliyordu. Yani bir
gümüş parayı değerli yapan şey, nerede basıldığı veya kimin adına basıldığı
değil, gümüş olarak ağırlığı idi. Örneğin bugün bir külçe altının ölçüsü onun
ağırlığıdır. Hangi ülkede yapıldığı, kimin mührünü içerdiği ise ikinci planda
kalır. Külçenin ana özelliği ağırlığıdır.

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 2/9
1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

Eski Dünya’da da para haline getirilmiş veya getirilmemiş gümüşler ticarette

kullanılırdı ve ağırlığı dirhem olarak ifade edilirdi. Para halinde basılacaksa
bir dirhem ağırlığında üretilirdi. Dirhem bugünkü grama çevrilirse 2,97 gram
civarına karşılık geliyor.[2] Altınlar ise daha çok dinar ölçü birimiyle
belirlenirdi ve bir dinar bugünkü 4,25 gram altına karşılık gelmektedir.[3]

Resim: Eski Dünya’da ticarette kullanılan gümüş külçeleri.

Örneğin Peygamberimiz o günün şartlarında en az 200 dirhem gümüşe

sahip olan kişinin zekat vermesini istemişti.[4] Yani 200 dirhem ağırlığına

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 3/9
1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

ulaşan gümüşün varsa, ister madeni para şeklinde basılmış olsun ister külçe
olsun fark etmez, zekatını vermek gerekliydi.

Araplar İslamiyet’ten sonra Emeviler devrinde ilk paralarını bastıklarında

bunlara da dirhem dendi. Sonradan gümüş paralardan kâğıt paralara
geçince dirhem artık ağırlık biriminden çok ülkelerin para birimi gibi algılanır
oldu ama eski Dünya’da önemli olan gümüşün ağırlığı idi ve dirhem bu
ağırlığın ölçüsü idi.

Kaynak: GÜNAY, E. Emevî Dönemine Ait Dînâr ve Dirhemlerden Örnekler.

Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 9-29.

Eski Mısır’da alışveriş nasıl yapılırdı?

Eski Mısırllılar’da madeni para ilk olarak Ptolemy döneminde basılmıştır. İlk
örnekleri, Büyük İskender’in ölümünden sonra bir dönem Mısır’ı yöneten
Naukratis’li Kleomenes’in adını ve resmini taşır (MÖ 330-323)

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 4/9
1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

Eski krallıktan başlayarak (M.Ö. 2700) ilk para basıldığı tarihe kadar (M.Ö.
330) Mısır uygarlığında alışverişler yine gümüş, bakır ve altın ile ve mübadele
(değiş tokuş) ile yapılırdı. Gümüşle alışverişlerde ağırlık ölçüsü olarak DEBEN
kullanılırdı.[5, 6] Bir Deben ortalama 90 grama eşittir.[5, 7]

Kaynak: https://www.worldhistory.org/article/1079/trade-in-ancient-egypt/

Dirheme benzer şekilde bütün eşyalar ve hizmetler deben üzerinden

değerlendirilir ve ödeme yapılırdı. Örneğin bir inek 10 deben olarak
belirlendiyse karşılığında 10 deben gümüş verilirdi.

Mısır’da alışverişte kullanılan debenler

İşte Kuran bize Hz Muhammed döneminin gümüş ağırlık birimiyle birkaç
dirheme satıldığını söylüyor. Buna eski Mısır’da deben deniyor. Mısır’da ilk
basılan paralar da dirhem hesabı ile değer buluyordu ve bir para bir
dirhemdi. Yunan halkları, Araplar ve Persler de dirhem derlerdi.

Mısır krallarının mezarları tarih boyunca soyguncular ve hazine avcıları

tarafından yağmalanmıştır. Bunun tek istisnası Tutankamun’un mezarıdır.
Tutankamun’un mezarı keşfedilene kadar gizli kalmış ve dokunulmamıştır.
Mezarda yarım debenlik gümüşler bulunmuştur. Aslında yeni krallıkta kral
Tutankamun’un mezarında çıkan gümüş külçeler paranın ilk kullanımın nasıl
olduğunu gösteriyor. Bunların üzerine krallığın amblemleri basılmıştır. Bunlar
ticaret amacıyla kullanılıyordu.[7]

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 5/9
1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

Resim: Tutankamun’un mezarından çıkan yarım debenlik gümüş külçeleri

ticarette kullanılan en ilkel para örnekleridir. Kaynak:
https://coinsweekly.com/do-we-have-to-predate-the-beginning-of-coinage-
by-half-a-millennium/

Hz Yusuf’un birkaç dirheme satılması

Kuran Hz Yusuf’un birkaç dirheme satıldığından bahsediyor ve dirhem
gümüş ticaretinin ağırlık olarak o günkü birimiydi demiştik. Tarihi veriler eski
Mısır’lıların ticaretlerinde gümüş, bakır ve altın kullandıklarını gösteriyor.
Kuran bize birkaç dirhem gümüş ağırlığına karşılık gelen bir ticareti haber
veriyor. Bu ise Kuran’ın dediklerinin tarihi verilerle tutarlı olduğunu
gösteriyor.

Tevrat’ta bu birkaç dirhemin 20 gümüş olduğu ifade edilir.

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 6/9
1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

Yaratılış 37: 28 Midyanlı tüccarlar oradan geçerken, kardeşleri Yusuf’u

kuyudan çekip çıkardılar, yirmi gümüşe İsmaililer’e sattılar. İsmaililer Yusuf’u
Mısır’a götürdüler.

Dikkatimi çeken nokta ise Tevrat’ta 20 gümüşe satıldığı söyleniyor ve

Kuran’da ise Yusuf’un birkaç dirheme satıldığını belirten ayetin numarası da
20.

Yusuf 20: Onu düşük bir fiyata, birkaç dirheme sattılar. Ona önem
vermemişlerdi.

Diyecek söz bulamıyorum doğrusu. İnsan yavan bir zihinle Kuran’a bakınca
sıradan bir kitap gibi görünüyor ama ilmi arttıkça Fesüphanallah bu kitap
Allah katındandır diyor.

Al-i İmran 7: Kitap’ı sana indiren O’dur: Onun ayetlerinden bir kısmı
muhkemlerdir ki; onlar Kitap’ın anasıdır. Diğer ayetlerse müteşabihlerdir. Şu
var ki, kalplerinde bir eğrilik ve bozukluk bulunanlar, fitne aramak, onun
yorumuna öncelik tanımak için Kitap’ın sadece müteşabih kısmının ardına
düşerler. Onun tevilini ise bir Allah bilir, bir de ilimde derinleşmiş olanlar.
Bunlar, “Ona inandık, hepsi Rabbimizin katındandır.” derler. Gönül ve akıl
sahiplerinden başkası gereğince düşünemez.

Sonuç
Dirhem gümüş metal ağırlık birimidir. Gümüşün para olarak basılıp
basılmamasıyla alakalı değildir. Belli ağırlıktaki gümüşe bir dirhem gümüş
denir. Eski Mısır’da alışveriş gümüş, bakır, altın gibi değerli metaller
karşılığında yapılırdı ve bu metallerin ağırlık birimi de Deben idi. Ticarette
kullanılmak üzere basılan debenler, mezarı tek yağmalanmayan Firavun olan
Tutankamun’un mezarından çıkarılmıştır. Kuran’ın haber verdiği bu ticaret
tarihi verilerle uyumludur.

KAYNAKLAR
1. Yükçü, S. and G. ATAĞAN, Anadolu’da İlk Paranın Ayar ve Alaşımı.
Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2014(7): p. 28-48.

2. https://islamansiklopedisi.org.tr/dirhem.

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 7/9
1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

3. Cengiz Kallek, “Miskal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (İstanbul:

TDV Yayınları, 2005), 30: 182.

4. Ebû Dâvûd, “Zekât”, 4 (H. No: 1572).

5. https://www.encyclopedia.com/history/news-wires-white-papers-and-
books/prices-commodities.

6. https://schiffgold.com/commentaries/ancient-egypt-silver-to-gold-ratio-
of-11/.

7. https://www.worldhistory.org/article/1079/trade-in-ancient-egypt/.

Bu yazı hakkında ne düşünüyorsunuz?

 İçeriği Düzenle

Bir Yorum

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 8/9
1.12.2022 18:24 389# Hz Yusuf zamanında dirhem var mıydı?

serpilyucel
23 Kasım 2022, 11:11 Düzenle

Yazınız güzel ama ben ‘derahime ma’dudetin’ ibaresini ‘sembolik bir

fiyata’ sattılar olarak anlamaya devam edeceğim.

O günün koşulları ile insanların iyi-kötü ticaret yaptığı ve bu ticaretin de

kendince bir değiş-tokuş yöntemi olması gerektiği yadsınamaz. Her ne
ile yapıldıysa da bu özünde zaten bir ticaret değil, ticaret gibi
görünmesi amaçlanmış bir teslim etme işi idi. Bu yüzden ne ücreti
ödeyen, ne de ücreti alan için ödenen şeyin bir önemi yoktu. Bu ayet,
bize bunun bir ticaret olmadığını, sadece öyle gösterilmeye çalışıldığını
anlatıyor. Onlar dünya malının ‘Tâcir’i değil, ‘zâhid’i idiler.

Zâhid: Dünya malını önemsemeyen, dini merkeze almış kişi.

Bu yazı hakkında ne düşünüyorsunuz?

Cevapla

https://www.bilimveyaratilisagaci.com/2022/11/yusuf-dirhem/ 9/9