Cografya 10 Sinif Konu Anlatimi PDF Ders Notları 2022 Cografya

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
Dünya’nın Tektonik Oluşumu www.cografyaninkodlari.com
Yer Kabuğu
✓ Litosfer (Taş küre) olarak bilinir.
✓ Yoğunluğu, sıcaklığı ve Kalınlığı en az olan katmandır.
✓ Okyanuslarda kalığı az karalarda fazladır.
Sima: Okyanusal kabuk olarak bilinir. Silisyum ve
magnezyumdan oluşur.
Sial: Karasal kabuk olarak bilinir. Silisyum ve
alüminyumdan oluşur.
Manto
✓ Yer kabuğunun altında çekirdeğe kadar uzanır.
✓ En fazla hacme sahip katmandır. (%84)
✓ Konveksiyonel (yükselim) lav akıntıları nedeniyle yer
kabuğunda tektonik olaylara neden olur.
Çekirdek
✓ İçinde Demir ve Nikel vardır.
✓ Yoğunluğu, sıcaklığı ve kalınlığı en
fazla olan katmandır. İkiye ayrılır:
Dış çekirdek: Sıvı haldedir.
İç çekirdek: Katı haldedir.
Konveksiyonel lav akıntısı
Levha Tektoniği
Kıtaların kayması kuramı
Alfret Wegener 1915 yılında ortaya attığı bu kuramda
kıtaların geçmişte Pangea adı verilen tek bir kıtadan ve
etrafını çevreleyen Panthalassa denizinden oluştuğunu
söylemiştir. Daha sonra bu kıta ikiye ayrılmış, levha
hareketleri devam etmiş ve dünya bugünkü görünümünü
almıştır.
Levha Tektoniği Kuramı

Kıtaların kayması kuramı 1950 yılında geliştirildi ve
Levha tektoniği kuramı ismini aldı. Kıtaları hareket
ettiren gücün çekirdeğin ısıtarak akışkan hale getirdiği
mantonun yaptığı Konveksiyonel (yükselim) hareketler
olduğu söylenmiştir.
➢ Kıta kenarları puzzle parçası

gibi birbiriyle uyumludur. Bu-
ralarda benzer yaşlı kayalara,
benzer sürüngenlere ve benzer
tortul tabakalara rastlanması
kıtaların önceden birleşik oldu-
ğunun kanıtlarındandır.
Jeolojik Zamanlar
www.cografyaninkodlari.com
Zaman Temel olaylar

Önemli: Jeolojik zamanları 4 zaman olarak
öğretebilirler sana ancak MEB iki kitabında da
➢ İlk insanlar ortaya çıkması. üç zaman olarak almıştır. Bu şekilde bilmelisin.
Kuvaterner ➢ Günümüz iklim koşulları oluşması. Fosil:

➢ Kıtaların günümüzdeki şeklini alması.
Senozoyik
III. Zaman ➢ Türkiye’nin oluşumu.
Tersiyer ➢ Alp-Himalaya dağ kuşağının oluşumu.
➢ Petrol, Linyit, Bor, Tuz yataklarının oluşumu.
➢ Dinozorların yaşadığı dönem.

Mesozoyik ➢ İlk memeli hayvanların ortaya çıkışı.
II. Zaman ➢ Pangea tek kıtanın ikiye ayrılması ve Tetis
Denizi’nin oluşumu.
➢ Hersiniyen-Kaledoniyen dağ sıraları oluşumu.

Paleozoyik ➢ İlk ağaçlar ve sık ormanların oluşumu.
I. Zaman ➢ Taş kömürü yataklarının oluşumu.
➢ Pangea tek kıtanın oluşumu.
➢ Su oluşumu.
➢ İlk canlıların oluşumu.
Prekambriyen ➢ Atmosferin oluşumu.
İlkel Zaman ➢ Kıta çekirdeklerinin oluşumu.
Türkiye’nin Jeolojik Geçmişi

Masif:
1.Paleozoyik: 1.Zaman arazileri
yani eski araziler ülkemizde fazla
1
yoktur. Ülkemizin büyük çoğunluğu 2
Türkiye’de etkili olan levhalar:
bu dönemde Tetis denizi altıdadır.
Bu döneme ait eski masif araziler:
➢ Yıldız dağları (1)
5
➢ Zonguldak ve çevresi (2)
➢ Menteşe dağları (3) 3
4 4
➢ Anamur ve Alanya arası (4)
➢ Bitlis çevresi (5)
Avrasya Levhası 2.Mesozoyik: Bu dönemde Türkiye sular altındadır. Anadolu’da

birçok yerde bu döneme ait deniz canlısı fosillerine rastlanır.
3.Senozoyik
Tersiyer: Anadolu bu dönemde deniz yüzeyine çıkarak kara
halini almaya başlamıştır. Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları
oluşmuştur.
Arabistan levhası Kuvaterner: Ege denizi, İstanbul ve Çanakkale boğazları o-
luştu ve buradaki tatlı sular Karadeniz’in tatlı sularına karışarak
Karadeniz sularını tuzlu hale getirdi. Anadolu günümüz şeklini
almaya başladı.
İç Kuvvetler
Orojenez Volkanizma İç Kuvvetler: Yer kabuğunun şekillenmesi iç

ve dış kuvvetlerle gerçekleşir. Şekillenmede
güç, kaynağını içerden alıyorsa bunlar iç kuv-
vetlerdir. İç kuvvetlerin güç kaynağı magma-
daki Konveksiyonel lav hareketleridir. İç kuv-
Epirojenez Deprem
vetler dörde ayrılır.
1.Orojenez
Orojenez (Dağ oluşumu): Aşınan ve biriken malzeme-
ler levhaların hareketleri sırasında yan basınçlara uğ-
rayarak yükselir ve dağları oluştururlar. Basınca uğ-
rayan bu malzemelerin sertlikleri farklıdır. Bu fark-
lılık iki tür dağ oluşumunu gerçekleştirir.
➢ Kırık
➢ Kıvrım
Kırık Dağlar: Sert yapıdaki tortullar yan Kıvrım Dağlar: Yumuşak yapıdaki tortullar
basınçlara uğradığında kırılırlar. yan basınçlara uğradığında kıvrılırlar.
✓ Yüksekte kalan kısımlar Horst ✓ Yüksekte kalan kısımlar Antiklinal
✓ Alçakta kalan kısımlar Graben ✓ Alçakta kalan kısımlar Senklinal
Horst Antiklinal
Senklinal
Graben
Kıvrım
Kırık hattı
2.Epirojenez
Kıtanın yükselmesine ve
Dünya üzerinde kıvrım dağları örnekleri
alçalmasına neden olan
olaylar nelerdir?
Epirojenez (Kıta oluşumu): Geniş kara
kütlelerinin yükselip-alçalması hareket-
lerine denir. Yer kabuğu manto üzerinde
belirli bir izostatik dengeyle yüzer hal-
dedir. Yer kabuğunda ağırlık değişimi ol-
duğu zaman bu denge bozulur ve epiro-
jenez faaliyetleri gerçekleşir. Kıta olu-
şumu faaliyetlerini iki başlık halinde in-
celeyeceğiz.
Transgresyon: Kara kütlesinin ağırlaşıp çökmesi Regresyon: Kara kütlesinin hafifleyip yük- Transgresyon ve Regresyona
ve denizin karaya ilerlemesi hareketidir. selmesi ve denizin karadan geri çekilmesidir. Dünya üzerinden örnekler yaz.
Kara yükselmesi
Deniz ilerlemesi Ağırlaşma
Hafifleme
Kara Alçalması
3.Volkanizma www.cografyaninkodlari.com
➢ Yüzey Volkanizması
Volkanizma
➢ Derinlik Volkanizması
1) Yüzey Volkanizması
Magmanın kırıklar yardımıyla yüzeye ulaşarak bura da soğuması sonucunda oluşur.
Yüzey volkanizması sonucu oluşan şekiller:
Volkan konileri: Lavların yüzeye çıktığında

üst üste birikmesi sonucunda oluşurlar. Kül
konileri, Kalkan ve Tabakalı volkanalardır.
Kalkan Volkan Tabakalı Volkan
Kaldera: Kratere göre daha da

genişlemiş ve büyümüş çukur.
Krater: Volkan konisinin
ağız kısmında, lavların çıkış
yerinde oluşan çukurlardır.
Tüf: Patlama sonucu yüzeye çıkan

volkan külleridir.
Volkan Bombası: Volkan bacasından

sıvı halde çıkmış ve havada soğumuş
büyük boyutlu lav topudur.
Maar: Magmadan çıkan gazların

Lapilli: Patlama sonucu yüzeye çıkan
patlaması sonucu oluşmuş çukur.
küçük malzemelerdir.
2) Derinlik Volkanizması
Magmanın yüzeye ulaşamadan ye-
rin derinliklerindeki çatlak ve boş-
luklara sokularak soğuması sonu-
Sill: Magmanın tortul tabakalar
cunda oluşan şekillerdir.
arasına tabakalara paralel biçimde
Batolit: Magmanın yerin derinlerinde
yatay sokulması ile oluşan şekildir.
yavaş yavaş soğumasıyla oluşmuş kubbe
Lakolit: Magmanın yer altında bulduğu
biçimindeki büyük şekillerdir.
boşluklara sokulup soğuyarak oluşturdu-
ğu mantar biçimindeki şekildir.
Dayk: Magmanın tortul tabakalar arasına

tabakalara dik şekilde sokulması ile oluşan
şekillerdir.
‘’En büyük başarı hiçbir zaman düşmemek değil

her düştüğünüzde tekrar ayağa kalkmaktır’’
4) Depremler
Sismograf: Yer hareketlerini kaydederek sarsıntıların büyüklü-

ğünü, süresini, merkezini ve saatini ölçen alettir. SİSMOGRAF
Deprem (Seizma): Yer kabuğunda çeşitli nedenlerle ortaya çıkan

ani sarsıntılara denir. Oluşumuna göre 3 çeşit deprem vardır:
✓ Çöküntü Depremleri: Karstik arazilerde mağaraların, Deprem dalgaları nelerdir? Hangileri

galerilerin çökmesi sonucunda oluşurlar. Yakın çevrede daha fazla yıkıcı etkiye sahiptir?
etkisini gösterirler. Küçük çaplıdırlar.

✓ Volkanik Depremler: Volkanizma sırasında ortaya çıkan
deprem türüdür. Yakın çevresini etkileyebilir.
✓ Tektonik Depremler: Konveksiyonel lav hareketlerinin
neden olduğu levha sıkışmaları ve gerilmeleri sırasında
oluşan kırıklar boyunca görülen depremlerdir. Bunlar:
➢ Etki alanı en geniş depremlerdir.
➢ En fazla zarar veren depremlerdir.
➢ En fazla görülen deprem çeşididir.
Deprem Ölçeği
Fay (Kırık): Yer kabuğu hareketleri sonucunda oluşan kırık

hatlarına fay denir. Hareket yönlerine göre üçe ayrılırlar:
Ters Fay Yanal Atımlı Fay Normal Fay Fay Hattı
3
2 1
Son 20 Yılda Dünya üzerinde 5.0 şiddetinin üstünde oluşmuş depremler.
Yeryüzünde önemli deprem alanları Deprem bölgeleri ile paralellik gösteren durumlar
7) Pasifik Deprem Kuşağı ➢ Levha sınırları
8) Alp-Himalaya Deprem Kuşağı ➢ Fay (kırık) hatları
9) Atlantik Deprem kuşağı ➢ Volkanizma alanları
➢ Sıcak su kaynakları
Yeryüzündeki depremlerin yaklaşık 4/5’i
➢ Genç oluşumlu araziler
Pasifik Deprem Kuşağında gerçekleşir.
Verilen ülkelerin hangi deprem bölgesine girdiğini karşılarına yaz. Bu ülkelerin yerini öğren.
Endonezya: İzlanda:
Şili: Afganistan:
İran: Japonya:
Kayaçlar ve Topoğrafya
Püskürük Kayaçlar Püskürük Kayaçlar

(Magmatik, Volkanik, Katılaşım)
➢ İç Püskürük
➢ Dış Püskürük
Granit Siyenit
İç Püskürük
✓ Yer altında yavaş soğumayla oluşurlar. Tortul Kayaçlar
✓ İri kristallidirler.
✓ Zamanla üstündeki tabakalar aşınınca ➢ Fiziksel Tortul
Diyorit Gabro yüzeye çıkarlar. ➢ Kimyasal Tortul
➢
➢ Organik Tortul
➢ Granit, Siyenit, Diyorit, Gabro ➢
Başkalaşım Kayaçlar
Obsidyen Tüf Dış Püskürük
✓ Yüzeyde soğuma sonucu oluşurlar.
✓ İnce kristallidirler.
✓ Yüzeyde soğuma olduğu için hızlı
Bazalt Andezit soğuma gerçekleşir.
➢ Obsidyen (Volkan camı), Tüf (Kül)

Andezit (Ankara taşı), Bazalt
Tortul Kayaçlar
(Sedimenter)
Fiziksel Tortul
Çakıl taşı Kum taşı
✓ Fiziksel ayrışma oluşumunda etkilidir.
✓ Doğal çimento ile birleşirler.
✓ Dayanıklı kayaçlar değildir.
Kil taşı Mil taşı
➢ Çakıl taşı (Konglomera), Kil taşı
Kum taşı, Mil taşı
Kimyasal Tortul Kireç taşı Alçı taşı
✓ Kimyasal ayrışma oluşumunda etkilidir.

✓ Suda eriyebilen kayaçlardır.
✓ Dayanıklı kayaçlar değildir. Kaya tuzu
➢ Kireç taşı (Kalker), Kaya tuzu

(Halit) Alçı taşı (Jips)
Kömür Tebeşir
Organik Tortul
✓ Bitki ve Hayvan kalıntılarının birikmesi

sonucunda oluşurlar. Mercan
➢ Kömür, Mercan, Tebeşir
Başkalaşım Kayaçlar www.cografyaninkodlari.com
(Metamorfik)
✓ Başkalaşım kayaçları yüksek
sıcaklık ve yüksek basınç
Kalker Mermer
altında başkalaşıma uğrarlar.
Kum taşı Kuvarsit
Kil taşı Şist
Granit Gnays
Kömür Elmas
Kayaçların Oluşturduğu Yeryüzü Şekilleri
Tor Topoğrafyası
✓ Etrafı aşınan granitlerin yüzeyde bloklar
halinde oluşturduğu şekillerdir.
✓ Ülkemizde Aydın-Çine arasında görülür.
✓ Oluşumunda etkili olan kayaç:
➢ Granit
Peri Bacaları
✓ Volkanik arazilerde sel sularının tüflerden

oluşan araziyi aşındırması sonucunda oluşur.
✓ Kapadokya güzel örneklerinden biridir.
✓ Oluşumunda etkili olan kayaç:
➢ Andezit, Bazalt ve Tüf
Traverten
✓ Su içindeki kalsiyum karbonatın çökmesi

sonucunda oluşan şekillerdir.
✓ Denizli Pamukkale travertenleri ülkemizde
önemli örneklerinden biridir.
Türkiye’de İç Kuvvetler
Türkiye’de Epirojenez Ergene
✓ Anadolu Senozoyik (3.zaman) Tersiyer ’de

levhaların sıkıştırması sonucunda yükse-
lerek kara haline gelmiştir.
✓ Dış kuvvetlerle aşınan Türkiye hafiflemiş
ve Epirojenez sonucu yükselmiştir.
Çukurova
Türkiye’de Epirojenez Örnekleri
➢ Anadolu yarımadasının yükselmesi. ➢ Toros ve Kuzey Anadolu dağlarının her
➢ Karadeniz ve Akdeniz çanaklarının yıl birkaç mm yükselmesi
Çökmeye uğraması. ➢ Ege denizi, İstanbul ve Çanakkale bo-
➢ Çukurova’nın çökmesi ğazlarının oluşması.
➢ Ergene Havzasının çökmesi ➢ Platoların geniş yer kaplaması.
Türkiye’de Orojenez
✓ Türkiye’de dağlar Alp-Himalaya dağ kuşağı

sonucunda 3.zamanda oluşmuştur. Bunlar:
Kıvrım Dağları: Kuzey Anadolu Dağları

Toros Dağları
Yukarıdaki haritanın dolu ve boş halini coğrafyanınkodları.com
Sitesinden indirebilirsiniz.
Kırık Dağları: Batı Anadolu dağları
Türkiye’de Volkanizma
✓ Ülkemizde Aktif volkanlar bulunmaz.
Volkanik Araziler
Volkanik Dağlar
Güneydoğu Anadolu: Karacadağ

Doğu Anadolu: Nemrut, Süphan, Tendürek, Ağrı
Kula Volkanları: Manisa sınırları içindedir.
Ülkemizdeki en genç volkanik arazidir. İç Anadolu: Erciyes, Melendiz, Hasan,
Karacadağ, Karadağ
Türkiye’nin ilk jeopark alanıdır.
Türkiye’de Depremler
KAF
✓ Ülkemiz Alp-Himalaya dağ kuşağında
oluşmuştur yani genç oluşumludur. Tüm
bunlar ülkemizin önemli bir deprem sa-
BAF
hası olmasına yol açmıştır.
➢ Çöküntü Depremleri ülkemizde

Karstik arazinin yoğun olduğu
➢ Tektonik Depremler Ülkemizde yoğun görülür Akdeniz bölgesinde görülür.
Kuzey Anadolu Fay hattı (KAF) ➢ Volkanik Depremler aktif vol-

Batı Anadolu Fay Hattı (BAF) kanlarımız olmadığı için ülke-
Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF) mizde görülmez.
Dış Kuvvetler- Akarsular
Akarsular en geniş etki alanına sahip dış kuvvettir. Karaların %70’inde etki edebilirler.
Denge Profiline ulaşmamış akarsu özellikleri
✓ Yatak eğimi fazladır.

✓ Aşındırma gücü fazladır.
✓ Enerji potansiyeli fazladır.
✓ Akış hızı fazladır.
Taban Seviyesi
✓ Akarsuda ulaşım yapılamaz.
Denge Profili: Akarsuyun aşındırma yapması ✓ Tarım arazilerini sulama zordur.
ile arazinin 1.profilden 6.profile gelmesi, ta- ✓ Derine aşındırma fazladır.
ban seviyesine yani denizle aynı seviyeye ✓ Taban seviyesinden uzaktır.
yaklaşmasıyla yatak eğiminin aldığı şekildir.
Aşınım Şekilleri Akarsuyun Aşındırmasını Arttıran Faktörler Plato

Şelale
✓ Akış hızının artması.
✓ Eğimin artması. Dev Kazanı
✓ Su miktarının artması. Kırgıbayır
✓ Dirençsiz kayaçların fazlalığı. Peneplen
✓ Akarsu yatağının daralması. Peribacaları
Vadi
Plato: Akarsular tarafından yarılmış yüksek
düzlüklere plato denir.
Şelale: Arazideki eğim kırıklıklarından dolayı

yüksekten düşen sulara verilen isimdir. Daha
küçük olanlarına çağlayan denir.
Dev Kazanı: Yüksekten düşen suların düştü-

ğü yeri oymasıyla oluşan çukurlardır.
Kırgıbayır: Kurak ve yarı kurak alanlarda bit-

ki örtüsünün seyrek olduğu yerlerde, birbi-
rinden keskin sırtlarla ayrılmış yarıntılardır.
Peneplen: Akarsu aşınımının son evresinde o-

luşan deniz seviyesindeki yüzeyi az engebeli
geniş düzlüklerdir.
Peribacaları: Üst kısmında Bazalt ve Andezit

gibi sert kayaçların alt kısmında tüf gibi aşı-
nabilir kayaçların bulunduğu, selinti sularıyla
oluşmuş sütun biçimindeki yükseltilerdir.
Vadi: Akarsuyun yatağını aşındırması sonucunda oluşan çanaklardır.
Çentik Vadi: Akarsuyun aşındırma gücünün

fazla olduğu yerlerde profili ‘V ‘şeklinde
olan vadilerdir.
Asimetrik Vadi: Farklı dirençlerde kaya-

lardan oluşan arazide dirençsiz kayaçların
olduğu tarafın daha fazla aşınmasıyla
oluşmuş vadilerdir. Dirençli taraf daha dik
kalır.
Kanyon Vadi: Farklı dirençteki tabakaların

özellikle kolay aşınan malzemelerin farklı a-
şınması sonucunda oluşmuş yamacı dik, ta-
raçalı vadilerdir.
Tabanlı Vadi: Akarsuyun aktığı yatağı za-

manla genişletmesi sonucunda oluşan vadi-
lere verilen isimdir.
Boğaz Vadi: Dağ sıralarının enine yarılması

Sonucunda oluşan vadilerdir. Yarma vadiler
olarak da adlandırılırlar.
Birikim Şekilleri
Birikinti Konisi
Birikinti Yelpazesi
Birikinti Konisi: Akarsuyun getirdiği malze- Dağ eteği ovası
melerin yamaçta birikmesi sonucunda olu - Dağ içi ovası
şurlar. Birikinti yelpazesi de denir. Taban seviyesi ovası
Irmak adası
Delta
Vadi
Dağ Eteği Ovası: Birikinti konilerinin dağ
eteğinde zamanla birleşip büyümesiyle
oluşmuş şekillere verilen isimdir.
Dağ İçi Ovası: Akarsuyun taşıdığı malze-

meleri eğimin azaldığı yerde biriktirmesi
sonucunda oluşan ovalardır.
Taban Seviyesi Ovası: Akarsuyun taşıdığı

malzemeleri eğimin azalmasıyla beraber ta-
ban seviyesine yakın yerlerde biriktirmesi
sonucunda oluşurlar.
Irmak Adası: Yatak eğiminin azaldığı yerde malzemelerin
akarsu içinde birikmesi sonucunda oluşan şekillerdir.
Delta ovası: Akarsuyun taşıdığı malzemeleri denize bo-

şalttığı yerde oluşan ‘D’ harfine benzeyen çıkıntılardır.
Delta ovası oluşumu için:
➢ Sığ bir deniz olmalı.
➢ Akarsu bol Alüvyal taşımalı.
➢ Kıyıda güçlü dalgalar olmamalı.
➢ Gelgit etkili olmamalı.
➢ Kıta sahanlığı geniş olmalı.
Aşınım ve Birikim Şekilleri Menderes

Seki (taraça)
Menderes: Akarsular eğimin az olduğu yerlerde önüne çı-
kan engebeleri aşamaz, yön değiştirerek büklümler oluş-
turur ve menderes şekli ortaya çıkar.
Menderes oluşan akarsuda:

➢ Aşındırma gücü azalır.
➢ Yatak eğimi azalır.
➢ Akarsuyun boyu uzar.
➢ Biriktirme artar.
➢ Derine aşındırma azalır.
➢ Yana aşındırma artar.
Seki: Yatağına Alüvyal yaymış akarsuyun yeniden canlana-

rak derine aşındırma yapması sonucunda etrafında basa-
maklar oluşturduğu şekillere verilen isimdir.
Taraça
Akarsu Kavramları
Kaynak: Akarsuyun doğduğu yüksek yerleri ifade eder.
➢ Akış hızı fazladır
➢ Eğim fazladır.
➢ Aşındırma fazladır.
Ağız: Akarsuyun döküldüğü yeri ifade eder.
➢ Akış hızı yavaşlamıştır.
➢ Eğim azalmıştır.
➢ Aşındırma azalmıştır.
➢ Biriktirme artmıştır.
Havza
Havza: Akarsuyun sularını topladığı alandır.

Açık Havza: Sularını denize ulaştırabilen akarsu.
Kapalı havza: Sularını denize ulaştıramayan akarsu.
Su Bölümü Çizgisi: İki akarsu havzasını birbirinden

Su Bölümü Çizgisi
Ayıran sınıra verilen isimdir.
Taban Seviyesi: Akarsuların göle, denize döküldüğü

en alçak yeri ifade eder. Genel kaide seviyesi ya da
deniz seviyesi olarak ifade edilebilir.
Akım (Debi): Akarsu yatağının herhangi

bir bölümünden bir saniye içerisinde geçen
su miktarını ifade eder.
Akımı etkileyen faktörler:
➢ Yağış miktarı.
➢ Havza büyüklüğü.
➢ Zemin geçirgenliği.
➢ Kaynak büyüklüğü.
➢ Bitki örtüsü.
Akarsu Rejimi: Akarsu akımının yıl içinde Biriktirme kesiti: Akarsu fazla aktığı dönem-
gösterdiği değişimi ifade eder. de büyük malzeme taşır. Az aktığı dönemde
Düzensiz Rejim: Akarsu akımında yıl içinde ise küçük malzemeler taşır.
ciddi değişimlerin olduğu rejimdir.
Düzenli Rejim: Akarsu akımında yıl içinde

ciddi değişimlerin olmadığı rejimdir.
Yaz
İlkbahar
Kış
Sonbahar
Düzenli Rejim Düzensiz Rejim
Karstik Şekiller
Karstik Şekiller: Kalker, Jips, kaya tuzu gibi kolay aşınabilen kayaçların
üzerimde oluşurlar. Ülkemizde Akdeniz bölgesinde sıkça gözlenebilirler.
Lapya: Suların etkisiyle karstik kayaçların

erimesi sonucunda oluşmuş en küçük şekildir.
Dolin: Erime devam ettiğinde ortaya çıkan

tava biçimindeki oyuklardır.
Uvala: Dolinlerin birleşmesi sonucunda oluş-

muş daha geniş çukurlardır.
Polye: Dolinler ve Uvalaların birleşmesi ve geniş-

lemesi sonucunda oluşmuş daha geniş çukurlardır.
Karstik şekillerin en büyüğüdür. Karstik yerlerde
ovalar Polye ovası olarak adlandırılır ve tarım ge-
nelde burada yapılır.
Mağara: Yer altına sızan suların buraları aşındır-

ması sonucunda oluşturduğu boşluklara denir.
Düden: Yüzeydeki suları yer altına nakleden kuyu-

lara, çukurlara verilen isimdir.
Kör Vadi: Çıkmaz vadiler ağız kısmı kapalı olan va-

dilerdir. Bu sular düden yardımıyla yer altına gider.
Obruk: Mağara tavanlarının çökmesi sonucunda o-

luşan büyük derin çukurlardır.
Traverten: Karstik sahalarda yer altından çıkan su-

ların içindeki eriyik kirecin yamaçlarda merdiven bi-
çiminde oluşturduğu şekillerdir.
Sarkıt: Kirecin mağara tavanında birikmesi
Dikit: Kirecin mağara tabanında birikmesi
16.10.2021 Bu notu bitirdiğimde saat 22:45 ve bugün

Sütun: Sarkıt ve dikitlerin zamanla birleş- Youtube’da biraz sitemli bir yazı yazdım. İçimi dök-
mesiyle oluşurlar. tüm diyelim Gelen güzel yorumlarla titreyip ken-
dime geldim ve gelecek güzel günler için çalışmaya
devam ediyorum. Güzel günleri birileri getirmeyecek
bize. Biz söke söke alacağız. Durma çalışmaya devam.
140.400
Dış Kuvvetler- Rüzgarlar
Rüzgarların etkili olduğu yerlerin özellikleri:
✓ Kurak ve Yarı kurak sahalardır.

✓ Yağışın, nemin az olduğu alanlardır.
✓ Bitki örtüsü seyrek ya da yoktur.
✓ Arazi gevşek yapılıdır.
✓ Rüzgâr hızı fazladır.
✓ Fiziksel çözülme yaygındır.
Kurak ve Yarı kurak sahalar
Mantarkaya: Rüzgarların taşıdığı mal-

zemeleri kayanın alt kısmına çarptıra-
rak alt kısmını çok üst kısmını az aşın-
dırması sonucunda ortaya çıkan mantar
biçimindeki şekillerdir.
Tafoni: Rüzgarların kayaçların çözü-

nebilen kısımlarını aşındırması sonucun
da ortaya çıkardığı oyuklardır.
Yardang: Rüzgâr yönüne paralel olarak

uzanan, birbirlerinden keskin sırtlarla
ayrılmış "U" profil gösteren oluklardır.
Şahit Tepe: Farklı dirençteki kayaç-

ların aşınmasıyla oluşmuş tepelerdir.
Hamada: Rüzgârların çöllerde ince ya-

pılı materyalleri taşıması sonucunda ge-
ride kalan kayaçların oluşturduğu kal-
dırıma benzeyen şekillerdir.
Birikim Şekilleri
Barkan: Rüzgarların taşıdığı kumul-

larla oluşturduğu Hilal biçimindeki
kumullardır.
Lös: Rüzgârların taşıdığı ince yapıdaki malzemeleri hızının

azaldığı yerlerde biriktirmesiyle oluşan ince yapıdaki toprak
depolarıdır.
Kumullar: Rüzgârların taşıdığı malzemeleri hızının azaldığı yerde biriktirmesiyle oluşan kum
tepelerine verilen isimdir. Bu kum tepeleri yer değiştirebilir.
Dış Kuvvetler-Buzullar
Takke Buzulu: Dağların yüksek kesimleri-

ni külah gibi kaplayan buzullardır.
Vadi Buzulu: Belirli bir vadi boyunca uza-

nan buzullara verilen isimdir.
Örtü buzulu: Karaları geniş bir şekilde örtü halinde kaplayan ku -

tuplara yakın yerlerde görülen kalın buz örtüleridir.
Sirk buzulu: Dağların yüksek kesimlerinde buzulların aşındırması

sonucunda oluşmuş çukurları dolduran buzullardır.
Sirk Çukuru: Dağların yüksek ke-

simlerinde buzulların kazarak oluş-
turduğu çukurlardır. Bu çukurların
içindeki buzlar eridiğinde sirk göl-
leri oluşur.
Buzul Vadisi: Hareket halindeki buzulların bir yatağa gö-

mülmesiyle oluşan ‘’U’’ profilli çukura verilen isimdir. Ta-
banlarında girinti ve çıkıntılar bulunur.
Hörgüç kaya: Buzullar hareket esnasında yumuşak kayaç-

ları kolay aşındırır ve taşır. Sert kayaçlarsa aşınamaz ve
deve hörgücüne benzeyen bir çıkıntı oluşturur. Oluşan bu
çıkıntıya hörgüç kaya denir.
Moren: Buzulların taşıdığı materyalleri eridiği yerde bırakması so-

nucunda oluşan taşlı topraklardır.
Drumlin: Moren toprakların bir kayanın etrafında tepeler şeklinde

birikerek oluşturduğu balina sırtına benzeyen şekillerdir.
‘’ Bu notu yazarken şimdi 142.000 öğrencim var ve canlı yayında Pomodoro yapıyoruz. Tam 15 ay önce açtım kanalı. Şimdi koca bir okula
dönüştük. Her gün günde 10 saat çalışıyorum hedeflerim için. Bir gün inanıyorum 1 milyon olacağım. Bunun için hergün 10 saat fedakârlık
yapıyorum. Çünkü biliyorum ki kimse bana bu hedefi getirip sunmayacak. Ben söke söke alacağım. Çünkü biliyorum ki hayatta gerçekten
ölümüne emek vermeden asla başarı gelmez, Gelse de değeri bilinmez. Bu yazıyı okuyan sen sor kendine bakalım geleceğini başkalarının
mı belirlemesini istiyorsun yoksa kendinin mi? İstediğin hayali kimse sana vermeyecek sen söke söke alacaksın. Titre ve kendine gel.
Hayallerin için mücadele etmeyi öğren artık ‘’ 18.10.2021
Dış Kuvvetler – Dalgalar ve Akıntılar
Kıyıların şekillenmesinde:
✓ Epirojenez ✓ Buzullar
✓ Rüzgarlar ✓ Dalgalar
✓ Akarsular ✓ Akıntılar etkilidir.
Falez: Dalgaların kıyıları aşındırması sonucunda kıyının ge-

risinde oluşan dik kayalıklardır. Diğer bir ismi yalıyardır.
Dağların kıyıya paralel uzandığı alanlarda yoğundur.
Aşınım Düzlüğü: Falezlerin gerilemesiyle beraber falez ö-

nünde oluşan düzlüklerdir.
Doğal Köprüler: Dalgaların aşındırması sonucunda kıyıda o-

luşan doğal oluşumlu körülerdir.
Plaj: Dalgaların taşıdığı materyalleri kum

ve çakılları kıyı boyunca biriktirmesi so-
nucunda oluşan yığınaklara verilen isimdir.
Kumsal olarak da bilinirler.
Kıyı Oku: Dalga ve akıntıların taşıdığı mal-

zemeleri kıyıdan açığa doğru biriktir me-
siyle oluşan yığınaklardır.
Kıyı Kordonu: Dalga ve akıntıların taşıdı-

ğı malzemeleri kıyıya paralel olarak bi-
riktirmesi sonucunda oluşan yığınaklardır.
Lagün: Kıyı kordonlarının bir koy ya da

körfezin önünü kapatması sonucunda ar-
kada oluşan göle verilen isimdir.
Tombolo: Kıyı oklarının adaları karaya

doğru bağlaması sonucunda oluşan şekil-
lere verilen isimdir.
Aşınım Düzlüğü
Lagün Falez
Kıyı Oku
Plaj
Tombolo
Kıyı Kordonu
Kıyı Tipleri
Dalmaçya Kıyı: Deniz seviyesinin yükselmesiyle

kıyıya paralel uzanan dağların arasına giren suların
oluşturduğu girintili çıkıntılı şekildir. Dağların yük-
sek kesimleri adacıklar halinde görünür.
✓ Türkiye’de Finike-Kaş arasında görülür.

✓ Dünya’da Adriyatik kıyılarında görülür.
Ria Kıyı: Akarsuların oluşturduğu vadilerin

sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir.
✓ Türkiye’de Çanakkale, İstanbul boğazı

haliç ve Güneybatı Ege kıyıları.
Kalanklı Kıyı: Kanyon vadilerin sular altına kal-

masıyla oluşmuş dar ve derin kıyı tipidir.
✓ Türkiye’de Mersin-Silifke arasındadır.
Limanlı Kıyı: Koy ve körfezlerin önlerinin kıyı

oku ya da kıyı kordonuyla kapanması sonucunda olu-
şan korunaklı alanlardır.
✓ Türkiye’de Büyük çekmece ve küçük

çekmece kıyılarında görülür.
Haliçli Kıyı: Akarsu vadilerinin Watt Kıyı: Gelgit sonucunda Fiyortlu Kıyı: Buzul vadileri-
gelgit sonucunda sular altında kal- suların geri çekilmesiyle deniz dip- nin deniz suları altında kalmasıyla
masıyla oluşan kıyılardır. lerinin ortaya çıktığı kıyılardır. oluşan kıyılardır.
Londra Kıyıları / İngiltere Manş Kıyıları / Fransa İskandinav yarımadası / Norveç
Finlandiya kıyıları
Mercanlı Kıyılar: Mercan adı verilen canlıların iskeletle-
rinin birikmesiyle oluşan kıyılardır. Mercanlı kıyılar tropi-
kal bölgelerde görülür. Avustralya büyük set resifi bu
kıyılara örnek olarak gösterilebilir.
Skayer Kıyı: Hörgüç kaya, mo-

ren gibi birikimlerin sular altında
kalmasıyla oluşan kıyı tipidir.
Türkiye’de Dış Kuvvetler
Yandaki haritayı en ince ayrıntılarına kadar incele.

Yüksek ve düz yerleri zihnine kazı. Türkiye hari-
tasında en önemli şey bunu bilmektir.
Akarsuların Oluşturdukları Şekiller
Peri Bacaları: Ülkemizde volkanik arazilerimizin olduğu

alanlarda rastlanır.
Kapadokya (Nevşehir, Ürgüp, Göreme)

Vanadokya (Van)
Kuladokya (Manisa)
Kırgıbayır: Ülkemizde bitki örtüsünden yoksun iç kesim-

lerde bulunurlar. Kapadokya (Nevşehir, Ürgüp, Göreme) Türkiye’de Volkanik Araziler
Çentik Vadi: Karadeniz, Doğu Anadolu gibi e-

ğimin fazla olduğu alanlarda görülürler.
Tabanlı Vadi: Akarsu eğiminin azaldığı alanlar

da görülürler. Ege bölgesindeki nehirler ile Kı-
zılırmak, Yeşilırmak’ın bazı alanları.
Kanyon Vadi: Kalkerli arazinin bulunduğu Ak-

deniz bölgesinde görülür.
Kalkerli Akdeniz Arazileri
Köprüçay Nehri: Köprüçay Kanyonu
Göksu Nehri: Göksu Kanyonu
Eşen Çayı: Saklıkent Kanyonu
Boğaz Vadi: Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Ak-

deniz’de görülür.
Kızılırmak nehri Köroğlu dağlarını

Yeşilırmak nehri Canik dağlarını yarar.
Şelale ve Dev Kazanı: Ülkemizdeki örnekleri:
Van: Muradiye şelalesi

Erzurum: Tortum şelalesi
Kayseri: Kapuzbaşı Şelalesi
Antalya: Manavgat, Düden, Kurşunlu şelalesi
Tunceli: Kırkmerdiven şelalesi
Menderes: Eğimin azaldığı yerlerde akarsula-

rın büklüm yapması sonucu oluşurlar. Ülkemiz-
deki önemli örnekleri:
Büyük ve Küçük Menderes Nehirleri
Platolar: Akarsular tarafından yarılmış yüksek

düzlüklerdir. Yandaki haritada platolarımızı in-
celeyebilirsiniz. Bu haritanın büyük halini site-
den indirebilirsiniz.
Delta: Ülkemizin delta ovaları:
1-Kızılırmak Nehri: Bafra Ovası

2-Yeşilırmak Nehri: Çarşamba Ovası
3-Göksu Nehri: Silifke Ovası
4-Seyhan-Ceyhan Nehirleri: Çukurova
5-Bakırçay Nehri: Dikili Ovası
6-Gediz Nehri: Menemen Ovası
7-K. Menderes: Selçuk- Efes Ovası
8-B. Menderes: Balat Ovası
Karstik Arazide Oluşan Şekiller
Toros dağlarında kalker üzerinde oluşan şekillere rast-

lanır. Çankırı, Kayseri, Sivas, Erzurum çevresindeyse
Jips üzerinde oluşan karstik şekiller görülür.
✓ Karstik şekillenmeler daha çok Akdeniz bölgesin-

de yoğunlaşmıştır. Burada irili ufaklı birçok lapya
dolin, uvala şekillerine rastlanır.
✓ Polye Karstik ovalarımız:
Muğla, Kızören, Elmalı, Kestel, Korkuteli Karstik Ovalar
Acıpayam, Tefenni, Burdur.

✓
✓ Obruklar son yıllarda ülkemizde Konya ve

çevresinde fazla oluşmaktadır.
Mersin: Cennet-Cehennem obrukları
Konya: Timraş- Kızören Obrukları
Cennet ve Cehennem Obrukları
Pamukkale Travertenleri
✓ Traverten: Ülkemizdeki en güzel örnekleri
Denizli Pamukkale Travertenleri
Denizli Karahayıt traverteni
✓ Mağara oluşumlarına ülkemizden örnekler:

İstanbul: Yarımburgaz
Antalya: Damlataş
Mersin: Narlıkuyu
Tokat: Ballıca
Gümüşhane: Karaca
Rüzgarların Oluşturduğu Şekiller
Rüzgarlar Kurak ve yarıkurak alanlarda etkilidirler.

Ülkemizde İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da
rüzgâr aşınım ve birikim şekillerine rastlanabilir.
✓ Konya Karapınar çevresinde
✓ Kıyı kesimlerde kıyı kumulları üzerinde

de şekillenmelerde rüzgâr etkilidir.
‘’ Hangi limana yelken açtığını bilmiyorsan, hiçbir rüzgâr işe yaramaz ‘’
Buzulların Oluşturduğu Şekiller
Ülkemizde Buzul aşınım ve birikim şekillerine

yüksek dağların yüksek kesimlerinde 3000 m
yüksekliklerde rastlanmaya başlanır. Dünya’nın
soğuk dönemlerinde geçmişte oluşmuş buzul
şekillerine de ülkemizde rastlanır.
Kaçkar, Buzul, Bolkar ve Aladağlar.

Uludağ, Erciyes ve Ağrı dağında.
Dalgaların Oluşturduğu Şekiller
Falez: Ülkemizde dağların kıyıya paralel uzandığı

Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında görülür.
✓ Antalya Falez üzerine kuruludur.
Antalya
Kapıdağ Boztepe
Tombolo: Ülkemizde en güzel örnekleri:
✓ Balıkesir: Kapıdağ Yarımadası

✓ Sinop: Boztepe
Lagün: Ülkemizde en güzel örnekleri:
✓ İstanbul Durusu (Terkos)

✓ İstanbul Büyükçekmece Gölü
✓ İstanbul Küçükçekmece Gölü
✓ Ölüdeniz: Fethiye
‘’ Hedefine sadece güneşli günlerde yürüyerek ulaşamazsın.

Bazen yorulacaksın, bazen olmuyor bitti tükendim diyecek-
sin ama o günlerde bile hedefine yürüyebiliyorsan o hedefe
ulaşırsın işte. Yorulduğun zamanlarda yavaşta olsa ilerleme-
ye devam et. Pes edenler kaybeder çünkü ‘’
rki
Türkiye’nin Yeryüzü Şekilleri www.cografyaninkodlari.com
Türkiye’de yeryüzü şekillerinin genel özellikleri
✓ Türkiye’nin ortalama 1132 m yükseltisi vardır. ✓ Yeryüzü şekilleri doğu-batı doğrultuda uzanır.
✓ Yükselti kıyıdan iç kesimlere ve batıdan doğu- ✓ Topoğrafya genel olarak dağlık ve engebelidir.
ya gidildikçe genel olarak artar. ✓ Kısa mesafede yükselti değişimleri fazladır.
Türkiye’nin Dağları
Kırık Dağlar
✓ Ege bölgesinde ve Hatay’da bulunur.

✓ Ege’deki dağlar Kaz, Madra, Yunt, Boz
Aydın kıyıya dik uzanır.
✓ Menteşe dağları kıyıya paralel uzanır.
✓ Amanos dağları kıyıya paralel uzanır.
✓ Horst ve Graben sistemlerine bu dağ-
ların olduğu yerlerde rastlanır.
Volkanik Dağlar
✓ Doğu Anadolu: Nemrut, Süphan, Tendürek ve Ağrı dağı.

✓ Güneydoğu Anadolu: Karacadağ
✓ İç Anadolu: Erciyes, Melendiz, Hasan Karadağ, Karacadağ.
Kula volkanları: Manisa sınırları içindedir. Ülkemizdeki en genç volkanik arazidir. Türkiye’nin ilk
jeopark alanı olma özelliğine sahiptir.
Uludağ volkanik bir dağ değildir. Magmanın sokulmasıyla oluşmuş iç püskürük bir dağdır.
Kıvrım Dağları
✓ Kuzey Anadolu Dağları: Yıldız, Küre

Ilgaz, Bolu, Köroğlu, Canik, Giresun
Kaçkar, Yalnızçam, Allahuekber,
Mescit dağları.
✓ Güney Anadolu Dağları: Bey, Dedegöl
Geyik, Bolkar, Tahtalı, Güneydoğu To-
roslar.
✓ Kuzey ve Güney’de bulunan kıvrım dağ-
ları kıyıya paralel uzanırlar.
✓ Antiklinal ve Senklinal oluşumları bu
dağ sıralarının olduğu yerde görülür.
rki
Türkiye’nin Ovaları www.cografyaninkodlari.com
Önemli: Antalya ovası bir kıyı ovasıdır ama

Delta Türkiye’de Ovaların genel özellikleri
Delta sonucu oluşmamıştır. Traverten ovasıdır.
Oluşumuna Göre Ovalar
Karstik ✓ Yükseltileri batıdan doğuya genel olarak artış gösterir.

✓ Türkiye’nin ovaları tarıma elverişlidir.
Tektonik ✓ Yerleşim alanı ve ulaşım amacıyla da kullanılırlar.
✓ Alüvyallerle kaplı olduklarından verimlidirler.
Göl Tabanı
✓ Özelikle kıyı bölgesindeki delta ovalarımız çok verimlidir
ihraç edilen tarım ürünlerinin çoğu buralarda yetişir.
Lav Örtüsü
Delta Ovaları: Akarsuların taşıdığı Alüv-

yalleri deniz kenarına biriktirmesi sonu-
cunda oluşurlar. Verimli alanlardır.
1-Kızılırmak Nehri: Bafra Ovası

2-Yeşilırmak Nehri: Çarşamba Ovası
3-Göksu Nehri: Silifke Ovası
4-Seyhan-Ceyhan Nehirleri: Çukurova
5-Bakırçay Nehri: Dikili Ovası
6-Gediz Nehri: Menemen Ovası
7-K. Menderes: Selçuk- Efes Ovası
8-B. Menderes: Balat Ovası
Karstik Ovalar: Polye olarak bilenen bu

ovalar eriyebilen kayaçlar üzerinde oluşur.
✓ Akdeniz’de görülürler.
✓ Muğla, Elmalı, Kestel, Korkuteli
Acıpayam, Tefenni, Burdur.
Tektonik Ovalar
✓ Yer kabuğu hareketleri sonucunda oluşurlar. Balıkesir, Adapazarı, Düzce, Bolu, Niksar
✓ Ülkemizde fay hatlarıyla paralellik gösterirler. Erbaa, Erzincan, Erzurum, Pasinler, Iğdır
✓ Genel olarak ilçe ve il isimleriyle bilinirler. Malatya, Bingöl, Muş ve Amik
✓ En yaygın olarak görülen ova oluşumudur.
Lav Örtüsü Ovaları: Volkanik hareketlerle Göl Tabanı Ovaları: İç Anadolu’da göllerin
ortaya çıkan ovalardır. kurumasıyla oluşan ovalardır.
✓ Muradiye, Çaldıran, Malazgirt. ✓ Konya (Ereğli), Aksaray, Akşehir.
rki
Türkiye’nin Platoları www.cografyaninkodlari.com
Önemli: Obruk platosu karstik plato değildir.

Üzerinde obruk oluşumları fazla olduğu için bu
ismi almıştır. Karstik bir şeklin ismini alması onu
karstik plato yapmaz
Plato: Akarsular tarafından yarılmış yüksek düzlüklere verilen isimdir. Ülkemiz dağlık, engebeli ve
genç oluşumlu bir ülke olmasına rağmen platolar fazla yer kaplar. Bu 3. Ve 4. Jeolojik zamanda ger-
çekleşen toplu yükselmenin sonucudur.
Volkanik Platolar: Lav tabakalarının akarsular

tarafından yarılmasıyla oluşurlar.
✓ Verimli toprak vardır fakat iklim elve-

rişsizdir. Bu yüzden tarım sınırlıdır.
✓ Çayır bitki örtüsü vardır.
✓ Büyükbaş hayvancılık yapılır.
✓ Çernezyom topraklar yaygındır.
Erzurum, Kars, Ardahan Platoları.
Karstik Platolar: Kalker, Jips gibi eriyebilen ka-

yaçların akarsular tarafından yarılmasıyla oluşur.
➢ Akdeniz’de görülür.
➢ Tarım ve yerleşme yoktur.
Teke ve Taşeli Platoları.
Teke ve Taşeli Platoları.
Aşınım Platoları: Aşınma sonucu düzleşen alanla-

rın akarsular tarafından yarılmasıyla oluşurlar.
➢ Yükseltisi düşüktür.
➢ Yoğun nüfus ve sanayi alanıdır.
➢ Tarım ve Hayvancılık yoktur.
Çatalca Kocaeli platosu.
Tabaka Düzlüğü Platoları: Tabaka uzanışı yatay

duruşlu olan tortulların akarsular tarafından ya-
rılmasıyla oluşurlar.
➢ Bozkır alanlarıdır.
➢ Küçükbaş hayvancılık yaygındır.
➢ Tahıl üretimi yaygındır.
Yazılıkaya, Haymana, Cihanbeyli
Obruk, Bozok, Uzunyayla, Adıyaman
Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır.
rki
Okyanus-Deniz ve Körfezler www.cografyaninkodlari.com
Atlas Okyanusu: Atlantik okyanusu olarak

da bilinir. Dünya'nın en büyük ikinci okya-
nusudur. Avrupa, Afrika ve Amerika kıta-
ları arasındadır.
Hint Okyanusu: Dünya’nın üçüncü büyük
okyanusudur
Büyük Okyanus
Büyük Okyanus: Pasifik okyanusu olarak da
bilinir. Dünya’nın en büyük okyanusudur.
✓ Dünya’da suların %97’sini tuzlu sular oluşturur.

✓ Okyanus: Kıtalar arasında çukurları dolduran su kütlelerine
verilen isimdir.
✓ Kenar Deniz: okyanus ile bağlantısı olan ve geniş boğazlarla
okyanusa bağlanan denizlerdir.
✓ İç Deniz: Okyanuslara boğazlar aracılığıyla bağlanan kara
içlerine sokulmuş denizlere denir
✓ Ekvator’dan kuzeye gidildikçe deniz ve okyanusların tuzluluk
oranı düşer. Ekvatora yakın deniz ve okyanuslar daha fazla
tuzluluğa sahiptir.
✓ Okyanusların tuzluluğu denizlere göre daha az değişir.
✓ Dalga, gelgit ve akıntılar okyanuslarda daha belirgindir.
%29 %19
%39
%71 %61
%81
✓ Yer yüzünün %71’ini ✓ Güney Yarım Küre’de ✓ Kuzey Yarım Küre’de

denizler ve okyanus- sular %81, karalar %19 sular %61, karalar %39
lar oluşturur. orana sahiptir orana sahiptir.
rki
Göller
Göl: Karalar üzerindeki çukur yerlerin sularla dolmasıyla o-

luşan denizle doğrudan bağlantısı olmayan su kütleleridir.
✓ Göllerin Kimyasal Özelliklerini etkileyen faktörler:

• Gölün gideğeninin olup olmaması.
• İklim özellikleri.
• Arazideki kayaçların cinsi.
• Gölün büyüklüğü ve derinliği.
✓ Göllerin büyüklükleri farklıdır. En büyük göl Hazar gölü

✓ Göllerin derinlikleri farklıdır. En derin göl Baykal Gölü
✓ Gölden dışarı akış gösteren akarsular gideğendir.
✓ Göle su getiren akarsular geleğendir.
✓ Dünyadaki tatlı yüzey sularının %87 si göllerdedir.
✓ Çad Gölü'nün yüz ölçümü, yıl içerisinde 10.000-26 000
km²ler arasında değişmektedir. Bunun nedeni gölün Ku-
Heyelan Set
zey Afrika’da kurak sahada bulunmasıdır.
Alüvyal Set
Kıyı Set Karstik: Kolay aşınabilen kalker gibi kayaçların bulunduğu

arazilerde aşınma sonucu oluşan çukurlara suların girmesi
Volkanik Set
sonucunda oluşurlar. Hırvatistan, Karadağ ve Arnavutluk’
ta yaygın olarak görülür.
Nemrut Kalderası
Tektonik: Yer kabuğu hareketleri ile meydana gelen
çukurlara suların dolmasıyla oluşurlar.
➢ Baykal ➢ Victoria ➢ Balkaş

➢ Lut ➢ Tanganika
➢ Aral ➢ Malavi
Volkanik: Volkanik sahalarda oluşan krater, kaldera,

maar gibi çukurlara suların girmesiyle oluşurlar.
Buzul: Buzul aşındırması sonucu oluşan çukur-

ların (sirk) sularla dolması sonucunda oluşurlar.
Kanada, Norveç, Finlandiya gibi kutba yakın ül-
kelerde yoğun olarak görülürler.
Karma: Oluşumunda birden çok faktörün etkili

oluğu göllerdir.
Heyelan Set Gölü: Akarsu önlerinin bir heyelanla kapanması sonucunda oluşan göllerdir.
Alüvyal Set Gölü: Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla akarsu yatağını, koy veya körfezin önünü kapatması
sonucunda oluşan göllerdir.
Kıyı Set Gölü: Deniz kıyılarında, koy önlerinin kıyı setleri veya kordonlarıyla kapanmasıyla oluşurlar.
Volkanik Set Gölü: Volkanik olaylar sırasında çıkan lavların bir çukurluğun önünü kapatmasıyla oluşurlar.
Akarsular
Dere: Akarsuların en küçüğüne denir.
Çay: Derelerin daha büyüğüne denir.
Irmak: Çayların daha büyüğüne denir.
Nehir: Irmaklara verilen diğer isimdir.
Nil Nehri
• Nehirlerin uzunlukları farklıdır. Bu bulundukları
iklim ve yer şekilleri ile ilgilidir. Dünya üzerinde en
uzun nehir Nil nehridir.
• Gür kaynaklarla beslenen, her mevsim yağış alan
akarsuların rejimleri düzenlidir. Buna Amazon ve
Kongo nehirlerini örnek verebiliriz.
• Bir dönem yağış alan bir dönem almayan yerdeki
akarsular düzensiz rejime sahiptir. Buna Muson
iklim bölgesinde yer alan İndus ve Ganj nehirleri-
ni örnek olarak verebiliriz.
• Yağmur sularıyla beslenen akarsular Akdeniz, Mu-
son ve Ekvator bölgesindeki akarsulardır.
• Kar ve buz sularıyla beslenen akarsular daha çok
kutba yakın yerlerde ve yüksek dağların olduğu
yerlerde görülür.
• Birçok kaynaktan beslenen akarsulara karma re-
jimli akarsular denir. Amazon, Nil ve Mississippi
nehirlerini buna örnek verebiliriz.
• Denize ya da okyanusa dökülen akar-

sular açık havza özelliği gösterirler.
Mississippi, Tuna, Fırat gibi birçok
akarsuyu buna örnek verebiliriz.
TUNA Karadeniz
• Denize ya da okyanusa ulaşamayan
akarsular kapalı havza özelliği gös-
terir. Hazar gölüne dökülen Volga
nehrini buna örnek verebiliriz.
Tuna nehri Avrupa kıtasında 10 ülkeden

geçtikten sonra Karadeniz’e dökülür.
Kaynak: Suların yeryüzüne çıktığı yerlere denir.
Akifer: Yer altı suyunun depolandığı alanlardır.
‘’ Başarı’’ en güzel intikamdır! Çünkü seni sevmeyen herkesi üzer…
Ölümüne çalışmak zorundasın. Sen çalışmazsan eğer senden çok çalışan senin hedefini
elinden alır. 20 ay önce girdiğim Youtube platformunda şimdi 322.000 aboneye ulaştım.
Şimdi bu PDF notu yazarken bile canlı yayında öğrencilerimle çalışıyorum. Bir buçuk se-
ne daha ölümüne çalışacağım bu mağarada. Çünkü ben bir hedef koyduysam ölümüne ça-
lışır ve gider istediğimi alırım. Sen hedeflerin için ölümüne çalışıyor musun? İşin hakkını
vermiyorsan eğer hakkını veren gelir o hedefini elinden alır. Titre ve Kendine gel…
15.02.2022
Türkiye’nin Su Kaynakları www.cografyaninkodlari.com
Türkiye’nin Denizleri
Karadeniz
✓ Ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrilidir. Marmara
✓ Karadeniz, Marmara, Ege, Akdeniz

Tuzluluk: Ekvatora yakın olan denizlerin tuz-
Ege
luluk oranları daha fazladır.
• Ülkemizin en tuzlu denizi Akdeniz’dir.

• En az tuzlu denizimiz Karadeniz’dir. Akdeniz
Karadeniz (1695 km) Sıcaklık: Ekvatora yakın olan denizler daha sıcak olur.
• Ülkemizin en sıcak denizi Akdeniz’dir.

•
Ege (2805 km)
Sıcaklığın en düşük olduğu denizimiz Karadeniz’dir.
Kıyı uzunlukları: Kıyılarımızın uzunlukları farklılık gösterir.
• En uzun kıyı uzunluğu Karadeniz değil Ege denizine

aittir. Bunun nedeni Ege kıyılarının girinti ve çıkın-
Akdeniz (1577 km)
tılarının fazla olmasıdır.
Kıta Sahanlığı: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde kıta sahanlığı dar olur. Dağların kıyıya dik uzan-
dığı yerlerde kıta sahanlığı geniş olur.
• Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında kıta sahanlığı dardır.

• Ege kıyılarında kıta sahanlığı geniştir.
Balıkçılık: Ülkemizde balıkçılığın yarıdan fazlası Karadeniz’de yapılır. Karadeniz’e dökülen akarsuların bol
miktarda besin taşıması, düşen yağışlarla oksijen alması, suyun daha serin olması gibi faktörler burada ba-
lıkçılığın daha fazla olmasını sağlamıştır.
Türkiye’nin Boğazları
Karadeniz
İstanbul Boğazı: Karadeniz ve Marmara denizi-
ni birleştirir. Karadeniz’in seviyesi yüksektir bu
yüzden üstten Marmara üzerinden Akdeniz’e a-
Marmara
kış vardır. Akdeniz’in tuzluluk oranı Karadeniz
den fazladır. Bu boğazın alt kısmından Karade-
nize doğru dip akıntının olmasını sağlar.
Çanakkale Boğazı: Ege denizi ile Marmara de-

nizinin bağlantısını sağlar. Marmara denizinin
suları üstten Ege denizine akar. Ege denizinin
suları ise alttan Marmara denizine akış gösterir.
Türkiye’nin Yer Altı Suları
Karstik Kaynaklar: Ülkemizde karstik kaynaklara

daha çok kalkerin yoğun olduğu Akdeniz bölgesinde
rastlanır.
Artezyen Kaynaklar: Ülkemizde birçok yerde son-

daj kuyuları bulunur. Konya ve Trakya kesiminde yo- Karstik
ğun olarak kullanılır.
Fay Kaynakları: Ülkemiz deprem bölgesi olduğu için

fay hatları yoğundur. Fay hatlarının bulunduğu yer-
lerle fay kaynakları paralellik gösterir. Yandaki hari-
tada kırmızı kısımlar 1.derece fay hattı kuşaklarını
gösterir. Sıcak sulara buralarda rastlarız.
Yamaç Kaynakları: Yamaç kaynaklarına Dağ yamacı

olan birçok yerde rastlanır.
Gayzer Kaynakları: Gayzer kaynakları aktif volkan-
ların olduğu için ülkemizde bulunmazlar.
Türkiye’nin Akarsuları www.cografyaninkodlari.com
Çoruh
Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri
• Genel olarak rejimleri düzensizdir.

• Genel olarak rejimleri düzensizdir.
• Hidroelektrik enerji potansiyelleri yüksektir.
• Denge profiline ulaşmamışlardır.
• Ulaşıma elverişli değildirler.
• Boyları genel olarak kısadır. (Fırat-Dicle hariç)
• Debileri genel olarak düşüktür.
• Akış hızları fazladır.
• Bol alüvyon taşırlar.
• Aşındırma güçleri fazladır.
Akdeniz’e Karadeniz’e Ege’ye Marmara’ya Hazar’a

Dökülenler Dökülenler Dökülenler Dökülenler Dökülenler
Dalaman Sakarya Meriç Susurluk Kura

Eşen Çayı Filyos Bakırçay Aras
Aksu Kızılırmak Gediz
Köprü çay Yeşilırmak K.Menderes
Manavgat Çoruh B.Menderes Basra’ya
Göksu Dökülenler
Seyhan
Ceyhan Fırat
Asi Dicle
Kaynağını Ülkemizden alıp başka ülkede denize dökülen akarsular:

Aras, Kura, Fırat, Dicle, Çoruh.
Kaynağını ülke dışından alıp ülkemizden denize dökülen akarsular:
Asi, Meriç.
Aras ve Kura nehirleri birleşerek Hazar gölüne dökülürler. Denize
ulaşamadıkları için kapalı havza özelliği gösterirler.
Fırat ve Dicle nehirleri ülkemiz topraklarından çıktıktan sonra bas-
ra körfezine dökülmeden önce birleşirler.
Sınır oluşturan nehirler:
➢ Yunanistan-Türkiye: Meriç ➢ İran-Türkiye: Karasu D. (Aras)
➢ Bulgaristan-Türkiye: Mutlu D. ➢ Irak-Türkiye: Hezil Çayı (Dicle)
➢ Ermenistan-Türkiye: Aras ➢ Suriye-Türkiye: Asi
➢ Nahcivan-Türkiye: Aras
Türkiye’nin Gölleri www.cografyaninkodlari.com
Van Gölü
Türkiye Göllerinin Genel Özellikleri
• Genişlikleri ve derinlikleri farklıdır.

• Deniz seviyesinden yükseklikleri farklıdır.
• Su seviyeleri mevsimlere göre değişim gösterir.
• Yükseklikleri genel olarak batıdan doğuya artar.
• Kimyasal özellikleri farklıdır.
• Kurak bölgelerdeki göllerin seviyelerinde yıl için
de değişimler gözlemlenir.
Tektonik Karstik Buzul Volkanik Heyelan Alüvyal

Göller Göller Gölleri Set Gölleri Set Gölleri Set Gölleri
Kuş Salda Mal Çıldır Tortum Uzungöl

Manyas Kestel Gelyana Balık Sera Eymir
İznik Avlar Kilimli Haçlı Abant Mogan
Sapanca Timraş Karagöl Nazik Yedigöller Bafa
Hazar Kızören Aynalı Erçek Sülüklü Köyceğiz
Tuz Marmara
Beyşehir
Eber Volkanik Karma Kıyı Set
Akşehir Kovada Göller Göller Gölü
Burdur Eğirdir
Nemrut Durusu
Van
Suğla Meke Küçük ve Büyük Çekmece
 Beyşehir, Eğirdir, Kovada ve Suğla göllerinin oluşumunda hem tektonik hem karstik etkiler olduğu için karma yapıda
göllerdir. Van gölü oluşumunda Tektonik ve Volkanik lav setleri etkili olduğu için karma yapılı bir diğer göldür.
 Uzungöl birçok kaynakta heyelan set gölü olarak gösterilse de aslında Alüvyal set gölüdür.
Çıldır Gölü
✓ Göllerin kimyasal özellikleri çeşitlilik gösterir.

Gölün gideğeni varsa yani sularını denize ulaş-
tırabiliyorsa tatlı olur. Gideğeni olmayan göl-
lerse tuzlu, sodalı ve acıdır. Van gölü çevresin-
deki volkanik arazinin de etkisiyle sodalı, tuz
gölü ise tuzludur. Uluabat, Manyas, Beyşehir
gölleri ise tatlı özelliğe sahiptir.
Topraklar www.cografyaninkodlari.com
Toprak
Toprağın Katmanları
✓ Kayaçların parçalanmasıyla oluşurlar.
0 Katmanı: Organik maddelerden oluşan birkaç cm bo- ✓ Yer kabuğunun en dış katmanıdır.
yunda toprağın en üst katmanıdır. ✓ İçinde mineraller ve humus bulunur.
✓ Canlıların yaşam alanını oluşturur.
A katmanı: Organik madde ve mineral karışımından o-
luşan yıkanma katmanıdır. Humus: Topraktaki çürümüş ve parçalarına
0 ayrılmış bitki ve hayvan kalıntılarına denir.
B katmanı: A katmanında yıkanan tuz, kireç gibi mine-
rallerin biriktiği katmandır. Bu yüzden genel olarak a- A
çık renklidir.
B
C katmanı: Anakayanın parçalanmaya başladığı iri par-
çalardan oluşan ayrışma katmanıdır. C
D katmanı: Toprağı oluşturan Anakayanın bulunduğu D
katmandır.
Fiziksel Parçalanma: Sıcaklık farkı gibi nedenler-

den dolayı toprağın kimyasal yapısında bir değişim
olmadan gerçekleşen parçalanmadır.
✓ Sıcaklık farkının fazla olduğu alanlarda
✓ Yüksek kesimlerde
✓ Çöllerde
✓ Karasal iklim alanlarında görülür.
Kimyasal Parçalanma: Toprağın suyun etkisi sonu-

cunda kimyasında değişim olarak gerçekleşen par-
çalanmayı ifade eder.
✓ Sıcaklık ve nemin fazla olduğu alanlarda

✓ Ekvator, Akdeniz, Okyanusal iklimlerde
Biyolojik Parçalanma: Canlıların kayaçları parçala-

masıyla oluşur. Bunu bitki köklerinden çıkan asitler
ve toprakta yaşayan hayvanlar gerçekleştirir.
Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler
Yeryüzü Biyolojik
İklim Anakaya Zaman
Şekilleri Faktörler
Zonal Azonal İntrazonal

Topraklar Topraklar Topraklar
✓ Laterit ✓ Alüvyal ✓ Hidromorfik

✓ Terra Rossa ✓ Lös ✓ Halomorfik
✓ Kahverengi Orman ✓ Moren ✓ Kalsimorfik
✓ Kestane rengi Bozkır ✓ Kolüvyal ✓ Vertisol
✓ Kahverengi Bozkır ✓ Litosol ✓ Rendzina
✓ Podzol ✓ Regosol
✓ Çernezyom
✓ Çöl
✓ Tundra
‘’Yorgunluk Sadece Zihindedir’’
Aylardır çalışmışsındır ve ilerleyemeyeceğin duygusuna kapılırsın bazen. Pes etme-

ye hazır hale gelirsin, yorgunluk iliklerine kadar işler. İşte o anda şunu düşün. Bu
yorgunluğu sadece ben yaşamıyorum. Rakiplerimde tam şimdi yoruluyor. O zaman
ben devam etmeliyim ki rakiplerimden bir adım önde olayım. Ben her düşmeye ha-
zır olduğumda bunu yaparım. Rakiplerimin de yorulduğunu düşünürüm ve daha bir
hevesle çalışırım. Yorgunluk sadece zihindedir unutma. Yorulduğunda titreyip ken-
dine gelmeyi öğren.
Laterit
✓ Ekvatoral iklimde görülür. www.cografyaninkodlari.com
✓ Yıkanma fazladır.
✓ Mineral bakımından fakirdir.
✓ Humus oranı düşüktür.
✓ Verimsiz topraklardır.
✓ Oksitlenmeden dolayı kırmızı renkli topraklardır.
✓ Sıcaklık ve yağış koşulları iyi olduğu için toprak oluşumu
hızlıdır.
Terra Rossa
✓ Akdeniz iklim bölgesinde görülürler

✓ Oksitlenmeden dolayı renkleri kırmızıdır.
✓ Kalker üzerinde oluştukları için kireç fazladır.
✓ Organik madde miktarı azdır.
✓ Ülkemizde Akdeniz ikliminin görüldüğü güney kesimler
de görülür.
Podzol
✓ Nemli ve soğuk iklimin olduğu alanlarda görülür.

✓ İğne yapraklı ormanlar altında oluşur.
✓ Kül renkli topraklardır.
✓ Mineral azdır.
✓ Verim oranı düşüktür.
Kahverengi Orman Toprakları
✓ Ilıman Okyanusal iklim bölgelerinde görülür.

✓ Yaprak döken ormanlar altında oluşur.
✓ Humus bakımından zengindir.
✓ Kireç oranı düşüktür.
✓ Verimli topraklardır.
Kahve ve Kestane Bozkır Toprağı

✓ Step iklim alanlarında yoğundur.
✓ Kurak iklim koşulları hakimdir.
✓ Yağışlar yetersiz yıkanma azdır.
✓ Kireç birikimi fazladır.
✓ Organik madde az humus oranı düşüktür.
Çöl Toprağı
✓ Kurak bölgelerde oluşurlar.

✓ Yağış yetersiz, Kireç birikimi fazladır.
✓ Fiziksel ayrışma yoğundur.
✓ Bitki örtüsü cılızdır.
✓ Humus oranı düşüktür.
Tundra
✓ Kutup altı iklimde görülür.
✓ Yılın 9 ayı donmuş 3 ayı çözünerek bataklık halini
almış topraklardır.
✓ Tarıma elverişli değildir.
✓ Üzerinde yaz mevsiminde liken ve çalılar bulunur.
Çernezyom Toprak
✓ Sert karasal iklim alanlarında oluşurlar.

✓ Çayır bitki örtüsü altında oluşur.
✓ Humus oranı yüksektir.
✓ Kara topraklar olarak bilinirler.
✓ Verimli topraklardır.
Alüvyal Toprak Lös Toprak Moren Toprak
✓ Akarsu tarafından taşınan topraklardır. ✓ Rüzgarların taşıyıp biriktirdiği ✓ Buzulların taşıyıp biriktirdiği
✓ Mineral bakımından zengindirler. topraklardır. topraklardır.
✓ Horizonları yoktur. ✓ Mineral bakımından zengin ve- ✓ Mineral bakımından fakir, taş-
✓ Verimli topraklardır. rimli topraklardır. lı, verimsiz topraklardır.
✓ Delta ovalarında yoğun olarak rastlanır.
Kolüvyal Topraklar Litosol Topraklar Regosol Topraklar
✓ Dağların eteklerine biriken topraklardır. ✓ Taşınma ile dağın eteklerine gi- ✓ Volkanlardan çıkan kumlu top-
✓ Kumlu, Çakıllı yapıları vardır. den topraklardan geriye kalan raklardır.
taşlı topraklardır.
Hidromorfik Topraklar
✓ Bataklık, sazlık gibi sulu topraklardır.

✓ Taban su seviyesi yüksektir.
✓ Drenaj kötüdür.
Halomorfik Topraklar
✓ Tuzlu toprakları ifade eder.
✓ Kurak ve yarıkurak bölgelerde görülür.
✓ Suyun buharlaşmasıyla tuzun toprağın
yüzeyinde birikmesiyle oluşur.
Kalsimorfik Topraklar
✓ Anakayanın kalkerden oluştuğu alanlarda görülen kireçli topraklardır. İkiye ayrılırla.
Vertisol Rendzina
✓ Dönen toprak, Taş doğuran topraklardır. ✓ Yumuşak kireçtaşı üzerinde oluşan topraklardır.
✓ Killi, kireçli eski göl tabanlarında oluşurlar. ✓ Üst kısmı koyudur.
✓ Yazın oluşan çatlaklara dolan parçalar kışın ✓ Alt kısmı ise kireçten dolayı beyaz renktedir.
su ile şişerek yüzeye hareket eder.
 Zonal topraklar iklim ve bitki örtüsüne göre şekillenir. İntrazonal topraklar ise topoğrafya ve kayaçların
özelliklerine göre şekil alırlar. Azonal topraklarsa taşınmış topraklardır.
Dünya Toprak Tipleri Haritası
Çöl Toprakları Terra Rossa Kahverengi Orman Toprakları Tundra
Laterit Podzol Kestane ve Kahverengi Bozkır Toprakları

Toprakları
Türkiye Toprak Tipleri
Terra Rossa Kahverengi Orman Toprağı

Kireçli Orman Toprağı
Kahve ve Kestane renkli step Rendzina Vertisol
Çernezyom
Regosol Topraklar
Bitkiler www.cografyaninkodlari.com
Ağaç Formasyonları
Ekvatoral Yağmur Ormanları

✓ Yıl boyu sıcak ve yağışlı bir iklime sahiptir.
✓ Geniş yapraklı ağaçlardan oluşurlar.
✓ Her mevsim yeşildirler.
✓ Ağaçlar yaprak dökmez.
✓ Boyları 40-60 metreye ulaşabilir.
✓ Biyoçeşitlilik fazladır.
✓ Ekvator’da 10 K ve 10 G enlemlerindedir.
Muson Ormanları
✓ Güneydoğu Asya’da muson ikliminde görülür.

✓ Yazlar yağışlı kışlar kurak geçer.
✓ Geniş yapraklı ağaçlardan oluşur.
✓ Ağaçlar yapraklarını döker.
✓ Ekvatoral yağmur ormanlarına göre tür çe-
şitliliği daha azdır.
✓ Ormanların tipik ağacı Teak ağacıdır.
Orta Kuşak Karışık Yapraklı Ormanlar

✓ Ilıman Okyanus ikliminin olduğu yerde görülür.
✓ Her mevsim yağışlıdır.
✓ Karışık ormanlardan oluşur. Hem iğne yaprak
hem geniş yapraklı ağaçlar vardır.
✓ Yaprakları döken ağaçlardan oluşur.
✓ Ilıman kuşak karma ormanlar da adlandırılırlar.
Tayga Ormanları
✓ Sert karasal iklimin görüldüğü yerdedir.
✓ İğne yapraklı ormanlardan oluşur.
✓ Yapraklarını dökmezler.
✓ Soğuğa karşı dayanıklıdırlar.
✓ 50-60 enlemlerinde görülürler.
✓ Ağaçların kökleri fazla derine gidemez.
✓ Boreal ormanları olarak da bilinirler.
Çalı Formasyonları
Maki
✓ Akdeniz ikliminde görülür.

✓ Kızılçamların tahribiyle oluşurlar.
✓ 1 metreyi bulan bodur çalılardır.
✓ Daime yeşil kalırlar.
✓ Yapraklı sert ve reçinelidir.
 Defne  Sakız Ağacı  Zakkum

 Funda  Yabani Zeytin  Keçi Boynuzu
 Katran Ağacı  Mersin
 Sandal Ağacı  Kocayemiş
Psödomaki
Garig
✓ Ilıman okyanus iklimin olduğu yerde ağaçların
✓ Makilerin tahribiyle oluşurlar.
tahrip edilmesiyle oluşurlar.
 Lavanta  Kekik  Nane  Yasemin
 Yabani Fındık  Yabani Elma  Böğürtlen
 Yabani Erik  Kızılcık
Ot Formasyonları www.cografyaninkodlari.com
Savan
✓ Ekvatorun bir üstü ve bir altında 10-20
kuzey ve güney enlemlerinde görülür.
✓ Yaz yağışlarıyla yeşerip kış kuraklığıyla
sararan uzun boylu otlardan oluşurlar.
Bozkır
✓ Ilıman karasal iklim alanlarında görülür.

✓ İlkbahar mevsiminde yeşeren yazın sa-
raran bitki topluluklarıdır.
✓ Step olarak da adlandırılabilirler.
Savan Bozkır
 Yavşan otu  Gelincik  Sığır kuyruğu
 Gelincik 
Antropojen Bozkır
✓ İnsanlar tarafından ormanların tahrip

edilmesiyle oluşan bozkırlardır.
Çayır
✓ Sert karasal iklim alanlarında görülür.

✓ Dağların yüksek kesimlerinde görülür.
✓ Yaz yağışlarıyla yeşeren otlardır.
✓ Orman üst sınırından sonra yetişen ça-
yırlar Alpin Çayırlar olarak bilinir.
Tundra
✓ Tundra ikliminde görülür.
✓ Yılın dokuz ayı donmuş üç ayı çözünmüş
topraklar üzerinde oluşurlar.
Çayır Tundra ✓ Üç aylık çözünmede büyüyen ot, liken ve
yosunlardan oluşurlar.
Çöl Formasyonları
✓ Çöl bölgelerinde görülürler.

✓ Kuraklığa dayanıklı bitkilerdir.
✓ Su depolayabilirler.
✓ Kökleri ince ve uzundur.
✓ Kaktüsler, Çalılar, Kurakçıl otlardır.
✓ Çöllerde yağış yıllık 200 mm altındadır.
Çayır Savan Ekvatoral Yağmur Ormanları Çöl Karışık ormanlar
Tundra Bozkır Muson Ormanları Tayga Akdeniz
Bitkilerin Dağılışını Etkileyen Faktörler www.cografyaninkodlari.com
İklim
Bitkilerin Dağılışını Etkileyen

İklim
➢ Sıcaklık, Yağış, Işık ve Rüzgarların etkisidir. İğne Yapraklı
Her bitkinin istediği sıcaklık koşulları farklı-

Karma Ormanlar
lık gösterebilir. Kendine uygun sıcaklık orta- Toprak
Faktörler
mında iyi gelişir ve yayılırlar.
➢ Ekvator’dan kutuplara gidildikçe sıcaklık deği-
Geniş Yapraklı
şiminden dolayı bitkiler kuşaklar oluşturur. Bu Biyolojik
yatayda dağılıştır.
➢ Sıcaklık koşulları dışında su da bitkiler için Yer Şekilleri
önemlidir. Yağış ve nemin yetersiz olduğu a-
lanlarda bitkiler cılız olurlar.
➢
➢ Rüzgarlar bitkilerin tohum taşımasını dağlar.
Şiddetli rüzgarlar bitkilere zarar verir. Sü-
rekli esen rüzgarlar bitkinin büyüme yönünde
bile etki eder.
➢ Bitkilerin ışık ihtiyaçları da farklılık gösterir.
Kimi bitkiler ışık isterken kimi bitkiler gölge
alanlarda gelişim gösterir.
Orman Alt Sınırı: Ormanların başladığı noktayı ifade eder. Orman alt sınırını Yağış belirler.
Orman Üst Sınırı: Ormanların bittiği noktayı ifade eder. Orman üst sınırını sıcaklık belirler.
Yer Şekilleri
➢ Yükselti, engebe ve bakı yönünden etki eder.

➢ Yükselti arttıkça sıcaklık düşer. Bu da bitki-
lerin kuşakları oluşturmasına neden olur. Bu
şekilde dağılışa dikeyde dağılış denir.
➢ Bakı güneşe dönük olup olmamayı ifade eder.

Güneşe dönük taraflarda bitki tür ve çeşitli-
liği fazladır. Güneşe bakmayan yamaçlar ise
bitki türleri bakımından fakir kalır.
➢ Kuzey Yarım Küre’de Yengeç dönencesinin ku-
zeyindeki yerlerin Bakı yönü güneydir.
➢ Güney Yarım Küre’de Oğlak dönencesinin gü-
neyinde kalan yerlerde bakı yönü kuzey ya-
maçlardadır.
Toprak
➢ Toprak bitkiler için yaşama yeridir. Aynı za-

manda mineral ve su toprak sayesinde bitki-
lerin kullanımına sunulur.
➢ Toprakların mineral ve yapıları farklıdır. Bit-
kilerin istediği mineraller farklılık göstere-
ceği için toprak istekleri de farklıdır.
Biyolojik
➢ İnsanlar bitki örtüsünü genelde olumsuz yön-

de etkiler. Savaşlar, yangınlar, tarım alanı aç-
ma, yakacak gibi nedenlerle tahrip eder.
➢ Hayvan ve insanlar bitkilerin başka yerlere
taşınmasını da sağlamaktadır.
Türkiye’nin Bitki Örtüsü www.cografyaninkodlari.com
Türkiye Orman Haritası

 Şehir Orman Oranı  En az Orman
 Bitki çeşitliliği bakımından zengindir. 12.000’e Karabük %71 Iğdır
yakın bitki bulunur. Bunun nedeni: Muğla %68 Ağrı
Kastamonu %65 Nevşehir
➢ İklim çeşitliliğinin fazla olması.
➢ Yeryüzü şekillerinin çeşitli olması ve kısa
 En fazla Orman  Ülkemizde en fazla
mesafelerde değişmesi.
Antalya Bulunan ağaç
➢ Coğrafi konum. Kastamonu Meşe
➢ Jeolojik zaman iklim değişimleri. Muğla Kızılçam
➢ Toprak türleri. Mersin Karaçam
Kayın
Türkiye Endemik Bitkiler Haritası  Bölgelere Göre Orman Varlığı

Karadeniz: %25
Endemik: Yalnızca belirli bir bölgede yaşayan, dünyanın Akdeniz: %24
Ege: %17
başka yerinde yaşama imkânı bulunmayan, yöreye özgü
Marmara: %13
bitkilerdir. En fazla endemik bitki Toros dağlarında ö-
Doğu Anadolu: %11
zellikle güneye bakan cephelerde görülür. İç Anadolu: %7
Güneydoğu Anadolu: %3
 Kazdağı Köknarı  Kasnak Meşesi
(Kaz Dağları) (Göller Yöresi)
Relikt: Kalıntı, eskiden kalma. Değişen iklim koşullarına

ayak uydurarak yaşamayı başarmış bitkilerdir.
 Datça Hurması  İspir Meşesi

 Sığla Ağacı (Köyceğiz Gölü) (Datça) (Yozgat-Kastamonu)
 Kayın Ağacı (Amanos Dağları)
 Sedir Ağacı (Kelkit Vadisi)
 Ihlamur Ağacı (Bey Dağları)
 Kocayemiş (Çoruh Vadisi)
Sığla Ağacı Hem Endemik

Hem Relikt Bitkidir.
Karadeniz Ormanları
1000 metreye kadar yükseltide geniş yapraklı ağaç-

lar bulunur. Bunların bazıları:
 Kayın  Gürgen  Kızılağaç
Kayın, Gürgen, Kızılağaç
Doğu Karadeniz kısmında bu renkle gösterilen alanda

Ladin, Göknar, Sarıçam ağaçlarından oluşan iğne yap-
raklı ormanlar vardır.
 Doğu Ladini: Türkiye-Gürcistan

sınırından başlayarak Ordu ili ya-
kınlarına kadar uzanan alanda ya-
yılış gösteren yerel bir ağaçtır.
Avrupa’da süs bitkisi olarak de- Ladin, Göknar, Sarıçam
ğerlendirilir.
Sarıçam, Göknar, Karaçam ağaçlarının yaygın olduğu

iğne yapraklı ormanları gösterir.
 Sarıçam: Soğuk iklimlere ve rüz-

gara karşı dayanıklıdır. Bol güneş
ışık isteyen bir yapısı vardır. İs-
mini gövdesindeki sarı renginden
alır.
Sarıçam, Göknar Karaçam
Akdeniz Ormanları
Denizden itibaren başlayan Kızılçam ağırlıklı ağaçlar-

dan oluşan ormanlardır.
 Kızılçam: Akdeniz ormanlarının tipik

ağacıdır. Kızıl renkli gövdesinden alır
ismini. En geniş yayılışı Türkiye üze-
rindedir. Türk Çamı olarak da bilinir.
Akdeniz ve Ege’de deniz seviyesinden
1000-1500 m kadar ulaşabilirler.
Kızılçam, Maki, Garig
1000-2000 m arasında sıcaklık düşer ve yağış artma-

ya başlar kızılçam ağaçları yerini Sedir, Ardıç, Göknar
Karaçam ağaçlarına bırakır.
 Sedir  Ardıç  Göknar
Sedir, Ardıç
Göknar, Karaçam
İç Bölgedeki Ormanları
Bu bölgelerde daha çok meşe ve karaçam ağaçlarının

oluşturduğu ormanlar bulunur.
 Meşe: Türkiye’de birçok yere ya-

yılmıştır. Her mevsim yeşil kalan
türleri ve yaprak döken türleri de
vardır. En fazla yayılış alanına sa-
hip ağaçtır.
 Karaçam: İğne yapraklı soğuğa da-

yanıklıdır. Ülkemiz ormanlarının
çoğunda yetişir. 400-2100 metre-
ler arasında yayılış gösterir.
Çalı Formasyonları
Maki
✓ Akdeniz ikliminde görülür.
✓ Deniz seviyesinden 800 m kadar çıkarlar.
✓ Kızılçamların tahribiyle oluşurlar.
✓ 1 metreyi bulan bodur çalılardır. Kızılçam
Maki
✓ Daime yeşil kalırlar. Garig
✓ Yapraklı sert ve reçinelidir.
 Defne  Sakız Ağacı

 Funda  Yabani Zeytin Garig: Makilerin tahribiyle oluşurlar.
 Katran Ağacı  Mersin
Psödomaki: Ilıman okyanus iklimin olduğu yerde ağaçların tahrip edilmesiyle
 Sandal Ağacı  Kocayemiş
 Zakkum  Keçi boynuzu oluşurlar. Karadeniz kıyılarında rastlanır. Türleri:
Ot Formasyonları
Çayır
Bozkır: Ilıman karasal iklim alanlarında görülür. İlk- ✓ Kuzey Anadolu Dağları, Erzurum, Kars,
bahar mevsiminde yeşeren yazın sararan bitki toplu- Ardahan platoları, Toros dağlarında az
luklarıdır. Ülkemizde iç kesimlerde görülürler. Küçük- miktarda bulunur.
baş hayvancılığın besin kaynağını oluştururlar. ✓ Sert karasal iklim alanlarında görülür.
✓ Dağların yüksek kesimlerinde görülür.
✓ Yaz yağışlarıyla yeşeren otlardır.
Antropojen Bozkır: İnsanlar tarafından ormanların ✓ Büyükbaş hayvancılık için besin kaynağıdır.
tahrip edilmesiyle oluşan bozkırlardır. Bozkır alanla- ✓ Orman üst sınırından sonra yetişen ça-
rında ormanlara da rastlanabilir. yırlar Alpin Çayırlar olarak bilinir.
Nüfus www.cografyaninkodlari.com
Nüfus: Belirli bir zamanda sınırları tanımlı bir bölgede yaşa-

yan insan sayısıdır.
Demografi: Sınırları belirli bir coğrafyada bulunan nüfusun

yapısını, özelliklerini ve değişimini inceleyen bilimdir.
Nüfus Sayımları: Demografik, sosyal ve ekonomik verilerin

toplanması, değerlendirilmesi ve analiz edilmesidir.
✓ Dünya’da İlk nüfus sayımları: Çin, Sümer ve

Mısır’da yapılmıştır (MÖ 3000-2750).  Amaç: Vergi miktarı ve Asker
sayısı belirlemek.
✓ Osmanlı’da ilk sayımlar: II. Mahmut 1831.
✓ Modern İlk Sayımlar: 1749 İsveç, 1760 Nor-

veç, 1769 Danimarka (İskandinav ülkeleri)
✓ Türkiye’de ilk sayımlar: 1927 yılında.
Nüfus sayımları
De Facto: Yüz yüze yapılan sayımdır. İnsanların yaşadıkları yerlerde belirli günlerde sayılırlar.
De Jure: İnsanlar ikametgâh kayıtlarına göre sistemden sayılırlar. 2007’de kullanmaya başladık.
Nüfusun Özellikleri
Kadın nüfusun fazla olduğu ülkeler.

2) Nüfusun Cinsiyet Yapısı: Kadın ve erkek nüfus oranıdır.
Erkek nüfusun fazla olduğu ülkeler.
➢ Göç veren yerlerde kadın sayısı daha fazladır.
Kadın-Erkek nüfusunun yakın olduğu.
➢ Göç alan yerde erkek sayısı fazladır.
➢ Kadın-Erkek sayısına bakarak ülkelerin gelişmişlik
seviyeleri hakkında yorum yapamayız.
2) Ortalama Yaşam Süresi: Bir insanın ortalama ne kadar yaşadığını

ifade eder. Ülkeler arasında farklılık gösterir.
➢ Ortalama yaşam süresi fazla olan ülkeler hakkında gelişmiş

ülkedir yorumu yapılabilir. Japonya, İsviçre gibi.
➢ Ortalama yaşam süresi az olan ülkeler hakkında az gelişmiş
ülkedir yorumu yapılabilir. Somali (56), Çad (59) gibi.
3) Nüfusun Yaş Gruplarına Dağılışı:

➢ Genç nüfus az gelişmiş ülkelerde fazladır. Geliş-
 0-14 Genç (Bağımlı)
miş ülkelerdeyse azdır.
 15-64 Yetişkin (Aktif)
➢ Yaşlı nüfus gelişmiş ülkelerde fazladır. Az geliş-
 65+ Yaşlı (Bağımlı)
miş ülkelerdeyse azdır.
4) Okur yazar oranı: Nüfus sayımları sonucunda ülkelerin okur yazar

verilerine de ulaşırız.
➢ Gelişmiş ülkelerde okur yazar oranı yüksektir.

➢ Az gelişmiş ülkelerde bu oran düşüktür. Afganistan (%28)
5) Doğum ve Ölüm Oranları: 7) Nüfusun sektörlere dağılışı

➢ Az gelişmiş ülkelerde doğum ve ölümler fazladır. 1. Ekonomik Sektör: Tarım
➢ Gelişmiş ülkelerde doğum ve ölümler azdır. 2. Ekonomik Sektör: Sanayi
3. Ekonomik Sektör: Hizmet
6) Şehir kır nüfusu:
➢ Tarım sektöründe çalışanların oranı faz-
➢ Şehirleşme oranı yüksekse gelişmiş ülkedir. laysa o ülke az gelişmiştir.
➢ Şehirleşme oranı düşükse az gelişmiştir. ➢ Hizmet sektöründe çalışanlar fazlaysa o
ülke gelişmiş bir ülkedir.
Nüfus Artışı www.cografyaninkodlari.com
Doğal Nüfus Artışı: Doğumlardan ölümlerin çıkarılmasıyla ortaya çıkan nüfus artışıdır.
Gerçek Nüfus Artışı: Doğum ve ölümlerin yanında göçlerinde hesaplanmasıyla oluşur.
Nüfus Artış Hızı Grafiği Yorumlama
➢ Yanda Nüfus Miktarı en fazla 2010 değil 2015 yılındadır. 2010’da

yüksek olan nüfus miktarı değil nüfus artış hızıdır. Nüfus artış hı-
zı grafiklerinde nüfus miktarı en fazla en son yılda olur.
➢ Nüfusun en az olduğu yıl nüfus artış hızı grafiğinin en düşük oldu-
ğu 2015 yılı değil, nüfus artış hızı grafiğinin başladığı ilk yıldır.
➢ Bu dediklerimiz grafik 0’ın altında düşmediğinde geçerlidir.
Dünya Nüfus Artış Hızı Haritası
✓ Bu harita nüfus miktarı haritası değil nüfus artış hızı haritasıdır.

✓ Nüfus artış hızı en fazla Afrika ülkelerindedir. Bunda doğum oranlarının fazla olması etkilidir.
Afrika’da doğal nüfus artışı fazladır.
✓ Haritada sarı renkler nüfus artış hızının eksilere düşmeye başladığı anlamına gelir. Doğu Avrupa
ülkeleri bu durumdadır.
Nüfusu Artıran Etmenler Nüfusu Azaltan Etmenler
➢ Doğum oranlarının fazla olması. ➢ Savaşlar

➢ Sağlık hizmetlerinin gelişmesi. ➢ Doğal Afetler
➢ Ülkelerin nüfus artırıcı politikaları. ➢ Kadının iş hayatına atılması
➢ İş imkanlarının artması. ➢ Göçler (giden göçler)
➢ Gelenekler ➢ Eğitim seviyesinin artması
➢ Din ➢ Ülkelerin izlediği nüfus azaltıcı
➢ Göçler (Gelen göçler) politikaları.
Nüfusu Artış Hızının Düşmesinin Nüfusu Artış Hızının Artmasının
Olumlu Sonuçları Olumlu Sonuçları
➢ Kişi başına düşen milli gelir artar. ➢ Mal ve hizmetlere talep artar.
➢ Sağlık, Eğitim kalitesi artar. ➢ Üretim artar.
➢ Yatırımlar artar. ➢ Vergi gelirleri artar.
➢ İş gücü maliyeti azalır.
Olumsuz Sonuçları
➢ Yaşlı nüfus artar. Olumsuz Sonuçları

➢ Nüfus dinamizmini kaybeder. ➢ Kişi başına düşen milli gelir azalır.
➢ Emekliler sıkıntı olmaya başlar. ➢ Eğitim, sağlık imkanları yetersiz kalır.
➢ Göç almak zorunda kalır. ➢ İşsizlik artar. ➢ Çevre sorunları artar.
➢ Tasarruflar azalır. ➢ Doğal kaynaklar tükenir.
➢ Suç oranları azalır. ➢ Demografik yatırımlar artar.
Dünya Nüfusunun Tarihsel Süreçteki Değişimi
Nüfusun İkiye Katlanma Süresi: Belirli bir zamanda nüfusun iki katına çıkmasını ifade eder.
 Nüfus artış hızının düşük olduğu Almanya,  Nüfus artış hızının yüksek olduğu Somali, Af-
Japonya gibi gelişmiş ülkelerde nüfusun i- ganistan gibi az gelişmiş ülkelerde nüfusun i-
kiye katlanma süresi uzundur. kiye katlanma süresi kısadır.
Nüfusun Sıçrama Dönemleri
1) Alet Yapımı: Yaklaşık bir milyon yıl önce insanlar toplayıcılık

yaparak yaşamlarını sürdürüyorlardı. Vahşi yaşama karşı sa-
vunmasızdılar. Alet yapımının keşfedilmesiyle beslenme ola-
nakları atmış ve vahşi yaşama karşı kendilerini savunabilmiş-
lerdir. Bu durum insan ömrünü uzatmış ve nüfusta sıçrama ya-
şanmasına neden olmuştur.
2) Tarım-Yerleşik Hayat: 10.000 yıl önce Neolitik dönemde

insanların tarımı keşfetmesi sonucunda yerleşik hayat baş-
lamıştır. İnsanların gıdaya ulaşma imkanları artmış ve hayat
şartları, beslenme koşulları iyileşmiştir. Bu nüfusun ciddi bir
sıçrama yapmasına neden olmuştur.
3) Sanayi Devrimi: En büyük sıçrama sanayi devrimiyle bera-

18. ve 19. Yüzyıllar arasında başlamıştır. Seri üretim başla-
mış, insanların besinlere ulaşması kolaylaşmış, tıpta gelişme-
ler yaşanmıştır. Tüm bunlar yaşam koşullarını iyileştirmiş ve
ortalama insan ömrü uzamıştır. Nüfusta ciddi artışlar olmuş-
tur. Nüfusun ikiye katlama süresi 400 yıllardan 70 yıllara
kadar düşmüştür.
Dünya Nüfusunun Geleceği
✓ Nüfus artış hızı 1920’lerde %0,6 olan nü-

fus artış hızı, 1970’lerde %2,1’lere çıka-
rak zirve yapmıştır.
✓ 1970 sonrasında nüfus artış hızımız düşme-

ye başlamış ve bu düşüş devam etmektedir.
✓ 2100 yılında nüfus artış hızının %0,1’lere

düşeceği ön görülmektedir.
✓ Grafikte mor renk nüfus artış hızıdır. Nü-

fus artış hızı düşse de nüfus (kırmızı olan)
çıkmaktadır. Nüfus miktarı farklı bir şey
nüfus artış hızı farklı bir şeydir.
Dünya Nüfusunun Dağılışı
Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler
Doğal Faktörler Beşerî Faktörler
➢ İklim ➢ Tarihi faktörler

➢ Yeryüzü şekilleri ➢ Tarım
➢ Toprak Yapısı ➢ Sanayi
➢ Kara ve Denizlerin Dağılışı ➢ Madencilik ➢ Ulaşım
➢ Su Kaynakları ➢ Turizm ➢ Ticaret
Dünya Nüfus Yoğunluk Haritası
İklim
➢ Çok soğuk ve sıcak yerlerde nüfus seyrektir.
Çöller: Haritada Kırmızı içinde beyaz ve sarı gösterilen

bu alanlar çöl alanlarıdır. Sıcaklığın yüksek olma-
sından dolayı nüfus seyrektir
Kutuplar: Haritada mavi içinde beyaz ve sarı gösterilen bu

alanlar kutba yakın soğuk oldukları için nüfusları
seyrektir.
➢ Ilıman iklimlerde nüfus yoğundur.

Ilıman Okyanus İklimi, Muson İklimi, Akdeniz iklimi
Siyahla gösterilen yerler nüfusun yoğun olduğu ılıman iklim kuşaklarıdır.
Yeryüzü Şekilleri
➢ Dağlık alanlar seyrek nüfuslanırlar.
Himalaya dağları ve And dağları haritada beyaz-

la gösterilmiş dağlık saha oldukları için seyrek
nüfusludur.
Toprak Yapısı-Su Kaynakları

➢ Verimli toprak alanları ve Akarsu sahaları
yoğun nüfuslanmıştır.
Haritada siyahla gösterilen alanlar akarsu varlığı
ve verimli topraklardan dolayı mavi ile gösteril-
Kara ve Denizlerin Dağılışı
miş yoğun nüfuslu alanlardır.
➢ Karalar Kuzey Yarım Küre’de daha fazla alan kapladığı için nüfus
buralarda yoğunlaşmıştır. Nüfusun %90’ı buradadır.
Madencilik ve Sanayi
2
➢ Madencilik alanları nüfusun yoğun olduğu
1
alanlardır. Madenciliğin geliştiği alanlarda sanayi-
de gelişmiştir. Sanayinin gelişmesi nüfusun daha
da yoğun olmasına neden olmuştur.
➢ 1’le gösterilen yerde Apalaş dağlarında taş kömürü yatakları bu-
lunur. Madenin burada bulunmasından dolayı sanayide gelişmiştir.
➢ 2’yle gösterilen yerde Ruhr bölgesi taş kömürü yatakları vardır.

Kömür yataklarından dolayı sanayi gelişmiş ve nüfus yoğunlaşmıştır.
Kuzeybatı Avrupa, ABD’nin doğu kesimleri, Japonya ve Çin  Hindistan’da nüfusun yoğun olmasının nedeni: İklim
sanayinin yoğun olduğu alanlar ve bu nedenle nüfusunda yoğun Su varlığı, doğum oranlarının yüksek olmasıdır.
olduğu alanlardır.
Turizm
➢ Son yüzyılda turizmin önemi artmış ve turizm potansiyeli yüksek yerler yoğun nüfuslanmaya
başlamıştır. Yaz turizmi için Akdeniz kıyı kuşağı ülkeleri Yunanistan, Türkiye, İspanya önem
kazanmış ve yoğun nüfuslanmıştır. Kış turizmi içinse Norveç, Kanada, İsviçre gibi ülkeler kış
mevsiminde nüfus almaya başlamıştır.
Ulaşım
En fazla nüfus neden Asya’da?
➢ Ana yolların üzerinde bulunan ülkeler ekonomik olarak gelişirler ve nüfus buralarda yoğunlaş-
- Dünyanın en kalabalık nüfusları buradadır.
maya başlar. Singapur son yıllarda bu alanda gelişmiştir. - Sanayinin varlığı.
- Hindistan doğum oranlarının yüksek olması.
Ticaret
- Karaların geniş yer kaplaması.
➢ Ulaşım, sanayi, madencilik, turizm bir yerde geliştiğinde orada nüfus yoğunluğu artar ve bu
Nüfusun Afrika’da Fazla olmasının nedeni?
aynı zamanda oranın ticari açıdan da gelişmesini sağlar nüfus yoğunluğunu daha da artırır.
- Doğum oranlarının fazla olması.
Tarım
Avrupa’da nüfusun fazla olmasının nedeni?
➢ Geçmişte tarım yoğun nüfuslanma en önemli etmenlerden biriydi. İnsanlar verimli toprakların
- Dışardan alınan göç.
çevresine yerleşiyorlardı. Bugün de bu durum böyle olmakla beraber eskisi kadar yoğun bir
- Sanayinin varlığı.
etkiye sahip değildir. Sanayi ile birlikte nüfusun yoğunluk alanlarında kaymalar olmuştur.
- İklim koşullarının iyi olması.
Nüfus Piramitleri
Nüfus Piramidi: Bir ülke ya da bölgenin nüfusunun yaş gruplarına

dağılımı ve cinsiyete göre dağılımını gösteren şekillere denir.
Nüfus Piramidinden neler öğrenilir?
➢ Nüfusun yaş gruplarına dağılış miktarı ve oranı.

➢ Nüfusun cinsiyet dağılışı miktarı ve oranı.
➢ Çalışma çağındaki nüfusun miktarı ve oranı.
➢ Genç-Yaşlı bağımlı nüfus miktarı ve oranı.
➢ Toplam nüfus miktarı.
Kenarları İçe Çökük Piramit

➢ Yüksek doğum oranları vardır.
➢ Yüksek ölüm oranları vardır.
➢ Ortalama yaşam süresi kısadır.
➢ Yaşlı nüfus azdır.
➢ Nüfus artış hızı yüksektir.
Angola / Burundi
Gelişmemiş
Düzgün Üçgen Piramit

➢ Yüksek doğum oranları vardır.
➢ Azalan ölümler gözlemlenir.
➢ Ortalama yaşam kısmen uzamaya başlar.
➢ Yaşlı nüfus azdır.
➢ Nüfus artış hızı çok yüksektir.
Filipinler / Hindistan
Gelişmemiş
Asimetrik Piramit
➢ Azalan doğumlar gözlemlenir.

➢ Düşük ölüm oranları vardır.
➢ Ortalama yaşam uzamaya başlar.
➢ Yaşlı nüfus oluşmaya başlamıştır.
Brezilya / Çin
Gelişmekte Olan
Arı kovanı Piramit
➢ Düşük doğum oranları vardır.

➢ Ortalama yaşam uzundur.
➢ Yaşlı nüfus fazladır.
➢ Nüfus artış hızı azdır.
Almanya / İngiltere
Gelişmiş
Çan Şekli Piramit
➢ Artmaya başlayan doğum oranları vardır.

➢ Ortalama yaşam süresi uzundur.
➢ Yaşlı nüfus fazladır.
➢ Nüfus artışı azdır.
Rusya / İrlanda
Gelişmiş
2020 İnsani Gelişmişlik
Gelişmiş Ülke Özellikleri Gelişmemiş ülke tabirini kullanmak
İndeksi Sıralaması 
tam doğru değil az gelişmiş ülke
✓ Hammadde ithal eder.
kavramı daha doğrudur.
✓ Elektrik tüketimi fazladır.
✓ Kâğıt tüketimi fazladır.
✓ Demografik yatırımlar azdır.
✓ İntansif tarım yapar.
✓ Hizmet sektörü çalışanları fazladır.
✓ Gelir dağılımı dengelidir.
✓ Kişi başına düşen mili gelir fazladır
✓ Nüfus artış hızı düşüktür.
✓ Eğitim hizmetleri iyidir.
✓ Sağlık hizmetleri gelişmiştir.
✓ Altyapı hizmetleri gelişmiştir.
✓ Şehir nüfus oranı yüksektir.
✓ Kalifiyeli eleman fazladır.
✓ Göç alır.
✓ Nüfusu artırıcı politika izler.
Az Gelişmiş Ülke Özellikleri
✓ Hammadde ihraç eder.

✓ Elektrik tüketimi azdır.
✓ Kâğıt tüketimi azdır.
✓ Demografik yatırımlar fazladır.
✓ Ekstansif tarım yapar.
✓ Tarım sektörü çalışanları fazladır.
✓ Gelir dağılımı dengesizdir.
✓ Kişi başına düşen mili gelir azdır.
✓ Nüfus artış hızı fazladır.
✓ Eğitim hizmetleri yetersizdir.
✓ Sağlık hizmetleri yetersizdir.
✓ Altyapı hizmetleri gelişmemiştir.
✓ Kırsal nüfus oranı yüksektir.
✓ Kalifiyeli eleman azdır.
✓ Göç verir.
✓ Nüfusu azaltıcı politika izler.
Demografik Dönüşüm Modeli
 Kenarları içe çökük piramit düzgün

üçgen piramidinden önceki dönemde
gerçekleşir. Buna dikkat edin tam
tersi şekilde anlatılabilir size. Dün-
ya da kabul gören bu dönüşüme de-
mografik dönüşüm modeli denir.

Cografya 10 Sinif Konu Anlatimi PDF Ders Notları 2022 Cografya

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cografya 10 Sinif Konu Anlatimi PDF Ders Notları 2022 Cografya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.

Dünya’nın Tektonik Oluşumu www.cografyaninkodlari.com

Konveksiyonel lav akıntısı

Levha Tektoniği Kuramı

➢ Kıta kenarları puzzle parçası

Zaman Temel olaylar

Kuvaterner ➢ Günümüz iklim koşulları oluşması. Fosil:

➢ Dinozorların yaşadığı dönem.

➢ Hersiniyen-Kaledoniyen dağ sıraları oluşumu.

Türkiye’nin Jeolojik Geçmişi

Avrasya Levhası 2.Mesozoyik: Bu dönemde Türkiye sular altındadır. Anadolu’da

Orojenez Volkanizma İç Kuvvetler: Yer kabuğunun şekillenmesi iç

Volkan konileri: Lavların yüzeye çıktığında

Kaldera: Kratere göre daha da

Tüf: Patlama sonucu yüzeye çıkan

Volkan Bombası: Volkan bacasından

Maar: Magmadan çıkan gazların

Dayk: Magmanın tortul tabakalar arasına

‘’En büyük başarı hiçbir zaman düşmemek değil

Sismograf: Yer hareketlerini kaydederek sarsıntıların büyüklü-

Deprem (Seizma): Yer kabuğunda çeşitli nedenlerle ortaya çıkan

✓ Çöküntü Depremleri: Karstik arazilerde mağaraların, Deprem dalgaları nelerdir? Hangileri

etkisini gösterirler. Küçük çaplıdırlar.

Fay (Kırık): Yer kabuğu hareketleri sonucunda oluşan kırık

Ters Fay Yanal Atımlı Fay Normal Fay Fay Hattı

Son 20 Yılda Dünya üzerinde 5.0 şiddetinin üstünde oluşmuş depremler.

Püskürük Kayaçlar Püskürük Kayaçlar

➢ Obsidyen (Volkan camı), Tüf (Kül)

Kimyasal Tortul Kireç taşı Alçı taşı

✓ Kimyasal ayrışma oluşumunda etkilidir.

➢ Kireç taşı (Kalker), Kaya tuzu

✓ Bitki ve Hayvan kalıntılarının birikmesi

➢ Kömür, Mercan, Tebeşir

Kum taşı Kuvarsit

Kil taşı Şist

Kayaçların Oluşturduğu Yeryüzü Şekilleri

✓ Volkanik arazilerde sel sularının tüflerden

✓ Su içindeki kalsiyum karbonatın çökmesi

Türkiye’de Epirojenez Ergene

✓ Anadolu Senozoyik (3.zaman) Tersiyer ’de

✓ Türkiye’de dağlar Alp-Himalaya dağ kuşağı

Kıvrım Dağları: Kuzey Anadolu Dağları

Güneydoğu Anadolu: Karacadağ

➢ Çöküntü Depremleri ülkemizde

Kuzey Anadolu Fay hattı (KAF) ➢ Volkanik Depremler aktif vol-

Denge Profiline ulaşmamış akarsu özellikleri

✓ Yatak eğimi fazladır.

Aşınım Şekilleri Akarsuyun Aşındırmasını Arttıran Faktörler Plato

Şelale: Arazideki eğim kırıklıklarından dolayı

Dev Kazanı: Yüksekten düşen suların düştü-

Kırgıbayır: Kurak ve yarı kurak alanlarda bit-

Peneplen: Akarsu aşınımının son evresinde o-

Peribacaları: Üst kısmında Bazalt ve Andezit

Çentik Vadi: Akarsuyun aşındırma gücünün

Asimetrik Vadi: Farklı dirençlerde kaya-

Kanyon Vadi: Farklı dirençteki tabakaların

Tabanlı Vadi: Akarsuyun aktığı yatağı za-

Boğaz Vadi: Dağ sıralarının enine yarılması

Dağ İçi Ovası: Akarsuyun taşıdığı malze-

Taban Seviyesi Ovası: Akarsuyun taşıdığı

Delta ovası: Akarsuyun taşıdığı malzemeleri denize bo-

Aşınım ve Birikim Şekilleri Menderes

Menderes oluşan akarsuda:

Seki: Yatağına Alüvyal yaymış akarsuyun yeniden canlana-